Professional Documents
Culture Documents
WTR - Tau Rua
WTR - Tau Rua
Tā Himi Henare
____________________________________________________________________
He Pukapuka Āwhina 41 - 42
Te wā o te mahi
Me kaha te whānau whakaruruhau ki te āwhina i te ākonga kia tutuki ai ngā mahi, ā, me mahi tahi ki
te ako i ngā kaupapa mahi o te Kete o te Ako hei whakapakari anō hoki i a rātou.
Ngā whakamātautau
Tirohia ngā whakamārama e pā ana ki ngā huarahi o te whakamātautau i ngā mahi a te ākonga.
Ngā āwhina
Hei Mahi 1.1 Rangahautia ngā kōrero mō ngā atua mai i a Io tae mai ki a
Ranginui rāua ko Papatūānuku me ā rāua tamariki.
Hei Mahi 2.1 Rangahautia ngā kōrero mō te hekenga mai o ngā waka me te
taunga mai o te iwi Māori ki Aotearoa.
Hei Mahi 4.1 Rangahautia ngā rerekētanga o ngā hui Māori o nāianei i
ngaro haere ai ngā tikanga.
NGĀ HUA O TE AKO I te mutunga o tēnei kaupapa mahi me mātau pai te ākonga:
NGĀ HUARAHI AKO: 1. Pēhea ai tō whakatinana i tēnei mea te aroha, te manaaki kia
mau ai ēnei āhuatanga i ngā mokopuna.
Te ingoa o te ākonga
Te tau ākonga
He aha ngā wāhanga uaua ki a koe? He whakaaro ōu hei whakamārama ake i tēnei wāhanga.
Whānau Kōhanga
Purapura
Kaumātua
Kaiwhakamātau
Kaimahi ā-rohe
TE TIROHANGA
Te ingoa o te ākonga
Te tau ākonga
1. ______________________ 1. ______________________
3. ______________________ 3. ______________________
1. ______________________ 1. ______________________
3. ______________________ 3. ______________________
1. ______________________ 1. ______________________
3. ______________________ 3. ______________________
Te rā ......./......./.......
Me kaha ake
Kua mārama
Kua taunga
Ngā āhuatanga hei arotakenga ā-kanohi He kōrero whānui
haere
He ngākau māhaki ki ngā mokopuna
He whakakoakoa
ā-wairua, ā-tinana,
ā-whatumanawa
ā-hinengaro,
He whakaratarata
TE ĀHUA:
TE
He kaha te tautoko a te whānau
WHĀNAU
E kitea ana ngā mahi ako, ngā mahi toi me ngā mahi
whakangahau
E kitea ana ngā hua o ana mahi i roto i te kōhanga reo
Kua kitea te pakaritanga i roto i tēnei wāhanga ako
Kua mihia ngā tāngata nā rātou ngā kōrero
TE MATUA
Te ingoa o te ākonga
Te tau ākonga
1. ______________________ 1. ______________________
2. ______________________ 2. ______________________
...../...../.....
3. ______________________ 3. ______________________
Te rā ......./......./.......
Kua mārama
Me kaha ake
Kua taunga
haere
Ngā Āhuatanga hei arotakenga ā-tuhi, ā-mōhio He kōrero whānui
TE TAUMATA
Te ingoa o te ākonga
Te tau ākonga
...../...../..... ...../...../.....
1. ______________________ 1. ______________________
2. ______________________ 2. ______________________
...../...../.....
3. ______________________ 3. ______________________
Te rā ......./......./....... Te rā ......./......./.......
Te
Hauora
HE KUPU WHAKATAKI E titiro ana tēnei Kete o te Ako ki ngā ariā o te hauora mai rā
anō, tōna whai wāhi mai ki tēnei wā me ngā hononga atu ki ngā
mātauranga hauora o tauiwi.
Hei Mahi 1.1 I te Kōhanga Reo, i te kāinga, he aha ngā mahi e ora ai:
a) te taha wairua?
e) te taha tinana?
h) te taha hinengaro?
i) te taha whakatūpato i te mokopuna?
Hei Mahi 2.1 I te Kōhanga Reo, i te kāinga, he aha ngā kai e tika ana hei
whāngai ki ngā mokopuna,
a) hei whakatipu, hei whakapakari?
e) kia kore ai e pāngia e te mate?
2.5 He aha ngā kai Māori e tika ana hei whāngai ki ngā
mokopuna?
a) Ngā kai a Tangaroa, a Papatūānuku, a Tāne, a
Rongomātāne, a Haumietiketike?
Hei Mahi 5.1 Rangahautia ētahi o ngā rongoā Māori e mōhio ana koe, e
mōhio ana rānei tō whānau.
a) He aha?
e) Nō hea?
h) He pēhea te āhua?
i) Mō te aha?
Hei Mahi 6.1 Rangahautia ngā kōrero mō tētahi o ēnei kaupapa e whai ake
nei:
a) te mate huango (asthma)
e) te mate ate kakā (hepatitis B)
h) te mate ārai kore (aids)
i) te mate tūkino tamariki (child abuse)
k) te mate raweke tamariki (sexual abuse)
NGĀ HUA O TE AKO I te mutunga o tēnei kaupapa mahi me mātau pai te ākonga:
NGĀ HUARAHI AKO: 1. Pēhea ai tō whakatinana i tēnei mea te aroha, te manaaki kia
mau ai ēnei āhuatanga i ngā mokopuna.
Te ingoa o te ākonga
Te tau ākonga
He aha ngā wāhanga uaua ki a koe? He whakaaro ōu hei whakamārama ake i tēnei wāhanga.
Whānau Kōhanga
Purapura
Kaumātua
Kaiwhakamātau
Kaimahi ā-rohe
TE TIROHANGA
Te ingoa o te ākonga
Te tau ākonga
1. ______________________ 1. ______________________
3. ______________________ 3. ______________________
1. ______________________ 1. ______________________
3. ______________________ 3. ______________________
1. ______________________ 1. ______________________
3. ______________________ 3. ______________________
Te rā ......./......./.......
Me kaha ake
Kua mārama
Kua taunga
Ngā āhuatanga hei arotakenga ā-kanohi He kōrero whānui
haere
He ngākau māhaki ki ngā mokopuna
He whakakoakoa
ā-wairua, ā-tinana,
ā-whatumanawa
ā-hinengaro,
He whakaratarata
TE ĀHUA:
TE
He kaha te tautoko a te whānau
WHĀNAU
E kitea ana ngā mahi ako, ngā mahi toi me ngā mahi
whakangahau
E kitea ana ngā hua o ana mahi i roto i te kōhanga reo
Kua kitea te pakaritanga i roto i tēnei wāhanga ako
Kua mihia ngā tāngata nā rātou ngā kōrero
TE MATUA
Te ingoa o te ākonga
Te tau ākonga
1. ______________________ 1. ______________________
2. ______________________ 2. ______________________
...../...../.....
3. ______________________ 3. ______________________
Te rā ......./......./........
Kua mārama
Me kaha ake
Kua taunga
haere
Ngā āhuatanga hei arotakenga ā-tuhi, ā-mōhio He kōrero whānui
TE TAUMATA
Te ingoa o te ākonga
Te tau ākonga
...../...../..... ...../...../.....
1. ______________________ 1. ______________________
2. ______________________ 2. ______________________
...../...../.....
3. ______________________ 3. ______________________
Te rā ......./......./....... Te rā ......./......./.......
Te Tipuranga
o te
Mokopuna
NGĀ HUA O TE AKO: I te mutunga o tēnei Kete o te Ako kua whānui ake te mōhio o te
ākonga ki ngā tikanga me ngā āhuatanga whakatipu i te wairua, i te
hinengaro, i te tinana, i te whatumanawa o te tamaiti.
Hei Mahi 1.1 Kimihia ngā tāngata e mōhio ana ki ngā āhuatanga whakatipu
tamariki o mua.
a) Kimihia he whānau i pakeke mai i roto i ngā āhuatanga
Māori o mua atu i te tau 1940.
e) Kimihia he whānau i pakeke mai i roto i ngā āhuatanga
Māori o ngā tau1941-1970.
i) Kimihia he whānau i pakeke mai i roto i ngā āhuatanga
Māori o muri mai i te tau 1971 ki nāianei.
Hei Mahi 2.1 Pātaihia anō aua tāngata rā ki ngā āhuatanga whakatipu
tamariki o nāianei.
i) He aha ētahi o ngā tikanga kei te mau tonu i ēnei rā?
ii) He aha ētahi o ngā tikanga kua ngaro?
iii) E pēhea ana te tiaki a ngā whānau i ngā kaumātua i ēnei
rā?
iv) Kei te pēhea tā tātou whakaako i ēnei tikanga ki ā tātou
tamariki, mokopuna?
v) Ki tō whakaaro, he aha ngā tikanga Māori o te whakatipu
tamariki kua mahue i a tātou i ēnei rā?
3.2 He aha ngā ākinga mai a ngā ture Pākehā i ā tātou tikanga?
Kaua e iti iho i te 3 o ēnei kaupapa e rārangi nei engari me
mātua ko te reo tētahi:
• te reo
• wāhi noho
• whānau concept
• Te whāngote tamariki
• Plunket
• District Nurses
• Social welfare
• Adoption act
• ECE regulations
3.3 Wānangatia, kōrerotia i waenganui i tō whānau ngā
rerekētanga o tā te Māori whakatipu tamariki me tā te Pākehā
anō hoki
Hei mahi 4.1 Kohia he whakaahua, he kōrero hoki e pā ana ki ngā tamariki i
mātaitia e koe ka hanga pukapuka ai hei kōrero i te tipuranga
o te mokopuna.
NGĀ HUA O TE AKO I te mutunga o tēnei kaupapa mahi me mātau pai te ākonga:
NGĀ HUARAHI AKO: 1. Pēhea ai tō whakatinana i tēnei mea te aroha, te manaaki kia
mau ai ēnei āhuatanga i ngā mokopuna.
Te ingoa o te ākonga
Te tau ākonga
He aha ngā wāhanga uaua ki a koe? He whakaaro ōu hei whakamārama ake i tēnei wāhanga.
Whānau Kōhanga
Purapura
Kaumātua
Kaiwhakamātau
Kaimahi ā-rohe
TE TIROHANGA
Te ingoa o te ākonga
Te tau ākonga
1. ______________________ 1. ______________________
3. ______________________ 3. ______________________
1. ______________________ 1. ______________________
3. ______________________ 3. ______________________
1. ______________________ 1. ______________________
3. ______________________ 3. ______________________
Te rā ......./......./.......
Me kaha ake
Kua mārama
Kua taunga
Ngā āhuatanga hei arotakenga ā-kanohi He kōrero whānui
haere
He ngākau māhaki ki ngā mokopuna
He whakakoakoa
ā-wairua, ā-tinana,
ā-whatumanawa
ā-hinengaro,
He whakaratarata
TE ĀHUA:
TE
He kaha te tautoko a te whānau
WHĀNAU
E kitea ana ngā mahi ako, ngā mahi toi me ngā mahi
whakangahau
E kitea ana ngā hua o ana mahi i roto i te kōhanga reo
Kua kitea te pakaritanga i roto i tēnei wāhanga ako
Kua mihia ngā tāngata nā rātou ngā kōrero
TE MATUA
Te ingoa o te ākonga
Te tau ākonga
1. ______________________ 1. ______________________
2. ______________________ 2. ______________________
...../...../.....
3. ______________________ 3. ______________________
Te rā ......./......./.......
Kua mārama
Me kaha ake
Kua taunga
haere
Ngā āhuatanga hei arotakenga ā-tuhi, ā-mōhio He kōrero whānui
TE TAUMATA
Te ingoa o te ākonga
Te tau ākonga
...../...../..... ...../...../.....
1. ______________________ 1. ______________________
2. ______________________ 2. ______________________
...../...../.....
3. ______________________ 3. ______________________
Te rā ......./......../....... Te rā ......../......../.......
1. Best Practise Magazine (2008), Rongoa Māori: Traditional Māori healing. Accessed from Internet
2009. http://www.bpac.org.nz/magazine/2008/may/rongoa.asp
2. Bryder, L (2000) The Plunket Society and infant welfare 1907 – 2000. Auckland University Press,
Auckland. Accessed from the Internet 2009
http://web.auckland.ac.nz/uoa/aup/book/a-voice-for-mothers.cfm
4. Durie, M (2003). Whaiora, Maori health development. Oxford University Press, Auckland
5. Ka’ai, T, Moorefield, J, Reilly, M, Mosley, S (2004) Ki te whaiao: An introduction to Mäori culture and
society. Pearson Education, Auckland, New Zealand, Chapter 1, 3, 4, 7, 14, 16
6. Hiroa, T. (1970). The Coming of the Maori. Wellington: Whitcomb and Tombs
8. Ka'ai, Tania (2006) Te hā whakawairua, whakatinina i Te Tiriti o Waitangi me ngā āhuatanga Māori i
te whakaakoranga: Self determination through the control of Māori education – knowledge, teaching
and learning, philosophy and research. In: 12th New Zealand PPTA Mäori Teachers’ Conference, 5-6
July 2006, New Plymouth
9. Ka'ai, Tania (1990). Te Hiringa Taketake. Maori pedagogy: Te kohanga reo and the transition to
school. MPhil,Thesis, University of Auckland.
10. Karetu, T (1984), Te Reo Rangatira. Department of Education. P.D Hasselberg, Government Printer.
Wellington
11. Lange, R (1999), May the people live: A history of Māori health development 1900 – 1918. Auckland
University Press, Auckland.
12. Mikaere, Ani (2001), The Balance Destroyed: The Consequences for Mäori Women of the
Colonisation of Tikanga Mäori. International Research Institute for Mäori and Indigenous Education,
Auckland
13. Māori Perspective Advisory Committee (2001), Puao-te-ata-tu: The report of the ministerial advisory
committee on a Māori Perspective for the Department of Social Welfare. Wellington.
14. Māori Women’s Welfare League (1993), Te Timatanga Tātau, Tātau: Early stories fromn Founding
Members of the Māori Women’s welfare League. Bridget Williams Books, Wellington.
15. New Zealand Geographic Board, (1990) He korero purakau mo nga taunahanahatanga a nga
tupuna: place names of the ancestors, a Maori oral history atlas. Wellington
17. Pere, R. (1994), Ako (revised edition). Te Kōhanga Reo National Trust Board, 67 Hankey Street,
Wellington
18. Pere, R. (1997) Te Wheke: A celebration of infinite wisdom. Ao Ako Global Learning New Zealand
Ltd.
19. Rimene, C (1998), Ukaipo: Mäori woman and childbirth. University of Otago.
20. Royal-Tangaere, A (1997), Learning Māori together: Kōhanga Reo and home. NZ Council for
Educational Research, Wellington
21. Smith, L.T. (1990). 'Maori Education: A Reassertion' in Puna Wairere: Essays By Māori, 1990 New
Zealand Planning Council, Wellington pp 62-70
22. Smith, L. T. (1989) Te Reo Māori: Māori language and the struggle to survive. Access, 8, No 1, 3-9.
23. State Services Commission (2005). Journey of the Treaty, All about the Treaty, The Story Part 1,
The Story Part 2, Timeline of the Treaty. Accessed from the Internet May 2009.
www.nzhistory.net.nz/files/documents/all_about_the_treaty.pdf
24. Tamaiti Whāngai (2009), accessed from the Internet 2009. “Maori have no term for the nuclear
family as known in European societies: two parents and their children…
http://famous.adoption.com/famous/tamaiti-whangai.html
27. Te Kohanga Reo National Trust (2009) Whaioranga Series and Pinepine te Kura DVD. 67 Hankey
Street, Wellington.
28. Te Kohanga Reo National Trust (1998) Te Korowai, Te Kohanga Reo National Trust. 67 Hankey
Street, Wellington .
Intranet 2009
From 1 June 2009, a collection of readings relevant to ngā Kete o te Ako – Te Tohu Mātauranga
Whakapakari Tino Rangatiratanga o Te Kōhanga Reo – will be available on our Intranet.
www.kohanga.ac.nz/intranet
Whanau will be able to access the Intranet from their Kōhanga Reo.