2/26/2020

İNŞA3402
KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ

Dr. Ali Sercan Kesten

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 1

Tanımlar
Ulaşım ya da ulaştırma bir yarar sağlamak üzere insanın veya onun ürettiği eşyanın çeşitli araçlar
ile başta bölge, ülke veya kıta olmak üzere ekonomik, hızlı ve güvenilir olarak yer değiştirmesidir.
ULAŞIM SİSTEMLERİ
Kara yolu ulaşımı
Havayolu ulaşımı
Deniz yolu ulaşımı
Demir yolu ulaşımı
Ayrıca boru hattı ulaşımı ve internet diğer ulaşım sistemlerine dahildir.

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 2

1
 2/26/2020

Çağdaş ve ideal bir ulaşım sistemi

Ekonomik,
Emniyetli,
Hızlı,
Elverişli (Taşıma kolaylığı sağlayacak),
Konforlu,
Çevreyi kirletmeyen
Sürdürülebilir,
Az enerji tükecek bir sistem olmalıdır.

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 3

ULAŞTIRMA GEREKSİNİMİ VE ULAŞTIRMA KAVRAMI

Ulaşım Gereksinimi

Günlük hayatımızı düşündüğümüzde, insanın evinden çıkıp, yaşadığı şehrin içinde veya şehirler arası
ya da ülkeler arası seyahat etme durumu artık son derece doğaldır. Bazı insanlar için hareketlilik
günlük yaşamda sıkça görülürken bazıları için ömür boyu hiç yer değiştirmeden, aynı yerleşim yerinde
yaşamı sonlandırmak mümkündür.

Ancak günümüzde daha çok yer değiştiren, seyahat eden ve bunu daha hızlı ulaşım araçlarıyla sıkça
gerçekleştiren insan profili öne çıkmaktadır. Bunun nedenleri; ticaret, iş, eğitim, sağlık, spor, kültürel
etkinlikler, toplumsal gereklilikler, vb. olabilmektedir. Sürekli gelişen ulaştırma, insanların hayatında
yüzyıllardır ekonomik ve sosyokültürel gelişim için yaşamsal bir faktör olmuştur. Uygun ulaştırma
olanaklarının varlığı ya da yokluğu nedeniyle; uluslar, bölgeler, şehirler, endüstriler, kurumlar,
işletmeler gelişmiş yada geri kalmıştır. Ulaştırma, insanların medeni yaşam gereksinimini karşılayan
temel araçlardan birisi durumundadır. Ulaştırma olmadan bir alışveriş merkezinin faaliyetlerinin
yürütülmesi ya da bir savaşın kazanılması mümkün değildir.

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 4

2
 2/26/2020

ULAŞTIRMA GEREKSİNİMİ VE ULAŞTIRMA KAVRAMI

Ulaştırma coğrafi noktalar arasında mekân ve zaman ilişkilerinin kurulmasını sağlar. Ulaştırma
gerektiren faaliyetler; üretim, tüketim, ticaret, savunma, sosyal yaşam ve hizmetler (turizm,
finansal, eğitsel, sportif, dini hizmetler, vb.) gibi yaşamın her noktasında, her anında karşımıza
çıkmaktadır. ulaştırma gereksinimi; farklı araçlarla ve farklı yüzeylerde (karada, suda, havada),
insanın gerek kendisini, gerekse ihtiyaç duyduğu malları ve hizmetleri bir yerden diğer bir yere
çok miktarda ve hızlı şekilde ulaştırma zorunluluğundan kaynaklanır.

Dünyada barış ortamı geliştikçe, gelir dağılımı dengeli biçimde yaygınlaştıkça, ticaret ve üretim
hacimleri büyüdükçe, eğitim-kültür-spor amaçlı talepler, bilgilenmeğe bilgi yayma olanakları,
sağlık, güvenlik gibi hizmetlere erişilebilirlik arttıkça, bunun sonucunda ortalama yaşam süreleri
uzadıkça; hızlı, emniyetli, ekonomik ulaştırmaya olan talep de artmaktadır. Bunların çoğu
günümüzde yaşanan olaylardır. Nüfus artışı, insan haklarının ve doğal çevrenin korunması kaygısı
ise bu gelişmeyi ve artan talebi baskı altına alarak kısıtlamaktadır.

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 5

Ulaştırma Kavramı
Ulaştırma (taşımacılık) insanın, canlı ve cansız diğer varlıkların bir noktadan diğer bir noktaya
belli bir amaçla yer değiştirmesini sağlayan bir hizmettir. Başka bir deyişle ulaştırma; bir yarar
sağlamak üzere, kişilerin ve eşyanın uygun ve ekonomik biçimde yer değiştirmelerini
sağlamaktır. Bu yer değişimi yeryüzünde (kara, hava ve su yüzeylerinde), yer altında (tünel,
metro, iletim hatları) veya dünya sınırları dışında (uzay yolculuğu) olabilir.

Ulaştırma sistemi; modern toplumun günlük yaşamının vazgeçilmez bir parçasını oluşturan,
ekonomik ve sosyal yönden insanların var olabilmelerini mümkün kılan, başka bir ifade ile
insan ihtiyaçlarının karşılanabilmesinde önemli role sahip çeşitli araçları bir araya getiren sistemi
ifade etmektedir.
Söz konusu yer değişiminin belli araçlar kullanılarak belli amaçlar doğrultusunda yapılması,
ulaştırmanın ekonomik bir kavram olarak ele alınmasını gerektirir. Diğer yandan ulaştırmayı,
insanın ve eşyanın basitçe yer değiştirmesi şeklinde görmemiz doğru olmaz. Ulaştırmanın zaman
tasarrufu ve yer faydası sağlama özelliklerini dikkate almalıyız. Ulaştırma, zaman faydası yanında,
elverişli ve ekonomik yer değişimine olanak verdiği ölçüde değer kazanır.

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 6

3
 2/26/2020

Ulaştırma Hizmetinin Özellikleri

Ulaştırmanın belirgin özelliği, onun hareket eden bir hizmet olmasıdır. Bu hareket özelliği
hız faktörünü ve kapıdan kapıya ya da terminalden terminale, güvenilir ve belli sıklıkla
ulaşımı kapsar. Diğer bir faktör hem yolcu hem de yük için ulaştırma aracı kullanılmasıdır.
Yolcu için bu aracın emniyetli ve rahat olması önemlidir. Yük için taşımaya hazırlık,
kapasite, yükleme ve boşaltma için uygunluk ve bunun maliyeti, araçlar kapsamında ele
alınır. Üçüncü faktör ulaştırma hizmetinin maliyetidir.

Maliyet asıl taşıyıcı tarafından belirlenen ya da sınırlandırılmış ücreti ve kullanıcının

katlandığı herhangi bir diğer dışsal gideri kapsar. Maliyetlerin; toplama, dağıtma,
paketleme, hasar, gecikme ve diğer hizmetlerin (örneğin soğutma, ısıtma gibi) maliyetini
kapsadığını söyleyebiliriz. Ulaştırma hizmet paketini pek çok taşıyıcı ve farklı ulaştırma
türü arasından farklı fiyat ve hizmet sunum sıklığı gibi
seçenekler etkiler.

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 7

Ulaştırma Hizmetinin Özellikleri

Ulaştırma tarifesini etkileyen pek çok faktör vardır: Tarifede; güzergâh, zaman, sıklık ve fiyat gibi unsurlar tanımlanır.
Kullanıcıyı doğrudan etkileyen en dikkat çekici unsur olan fiyat genellikle ne tekel ne de kâr amaçlıdır. Fiyat'ın belirlenmesinde,
genel yarar dengesi ve kamu yararı önceliği söz konusudur.

Ulaştırmanın yönlendirici etkisi önemlidir: Ulaştırma hizmetinin yeterli miktarda ve gerekli standartta sunulması, bulunduğu
yeri çekim alanına dönüştürür. Üretim yeri, hedef pazar, kaynaklar ve iş birliği yapılacak ortakların seçimi ulaştırma
olanaklarıyla anlamlı hale gelir.

Ulaştırma yatırımlarının yönünü teknolojik gelişmeler belirler: Özellikle taşıtların hızı, kapasitesi, emniyeti ve yakıt verimliliği
ile ilgili teknolojik gelişmeler ulaştırmanın belirleyicisi durumundadır. Bunun yanında altyapı yatırımlarındaki gelişmeler,
dayanıklılık, elverişlilik ve seyir Kolaylığı sağlayan cihazlar, teknolojik gelişmeler kapsamında ulaştırmayı etkilemektedir.

Ulaştırma hizmetinin sunumu meteorolojik koşullardan etkilenir: Çok sıcak ve çok soğuk iklim kuşağındaki yerlerde ulaştırma
maliyetlerini arttıran ek çalışmaların yapılması zorunludur. Ortalama iklim kuşağında da ani yağışlar, kar, buz, sis, bulut, vb.
meteorolojik olaylar ulaştırmanın akışını ve hızını etkiler. Özellikle hava taşımacılığı gibi uzun mesafelere gökyüzünde Ulaşım
olanağı sunan sistemlerde anlık meteorolojik bilgiler, faaliyetin sürdürülebilirliği açısından son derece önemlidir.

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 8

4
 2/26/2020

Ulaştırma Hizmetinin Özellikleri

Ulaştırma Yatırımları jeopolitik ve coğrafik yapıya göre şekillenir: Ulaştırma yatırımlarının
gerçekleştirilmesi ve farklı ulaşım türleri arasında tercihler genellikle doğal çevreye bağlı olarak
şekillenir. Denize kıyısı olan, iç su yolları taşımaya uygun ülkelerde su yolu taşımacılığı iyi bir yatırım
tercihi olabilir. Engebeli dağlık arazi yapısına sahip bölgelerde hava yolu uygun bir tercih olacaktır.
Demiryolları için nispeten yükseltisi az, tünel ve köprülere fazla gereksinim duyulmayan geniş
alanlarda yapılacak yatırımlar daha rasyoneldir. Karayolları Yatırımları ise kapıdan-kapıya taşımacılığı
kısa mesafe ve uç noktalara ulaşımı sağlamak amacıyla yapılır. Ülkenin jeopolitik ve coğrafik özellikleri
bunlardan hangisini öne çıkarıyorsa ona yönelmek gerekir. Tüm Ulaşım türlerinin bir arada, bağlantılı
entegre bir şekilde uygulanabilmesi ise kuşkusuz en olumlu etkiyi oluşturacaktır.

Ulaştırma sistemlerinde genellikle tek yönlü taşıma yapılır: Boru hatları, yapısı gereği yalnızca tek
yönlü akış sağlar. Diğer ulaşım türlerinde de, genellikle aynı zaman diliminde ters yönlü talep
yetersizdir. Bu nedenle, her iki yöne doğru, her zaman uygun doluluğu sağlamak çok zordur. Örneğin
sabah bir yöne akan trafik akşam saatlerinde ters yöne yoğunlaşır. Ayrıca ulaştırma türlerinin kendi
aralarında çapraz talep esnekliği i vardır. Örneğin yüksek hızlı trenlerle yapılan demiryolu taşımacılığı
hızlı, emniyetli ve görece ucuz oluşuyla karayolu ve hava yolu taşımacılığına rakip olabilmektedir.

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 9

Ulaştırma Sisteminin Temel Unsurları

Ulaştırmanın gerçekleşebilmesi için mutlaka bir ulaşım yolu, ulaşım aracı, taşıyan ve taşınan olmalıdır. Taşınan yolcu
ya da taşınan yükün sahibi (taşıtan) ile taşıyan (işletmeci) arasındaki hukuki ilişkiyi kuran, taşıma koşullarını ve
sorumluluğun sınırlarını belirleyen taşıma sözleşmesine de gereksinim duyulur. Bu unsurları şöyle açıklayabiliriz.
Ulaşım yolu (taşıma yolu), üzerinde veya içinde uygun ulaşım araçlarıyla yolcu ve yükün birlikte veya ayrı ayrı
taşındığı hatlardır. Bunlar yer yüzeyinde, yeraltında, suda veya havada yapılandırılmış yollardır. Karayolu ve
demiryolu Ulaşım hatları yeryüzünde veya kısmen yer altında inşa edilir.
Denizlerde, iç sularda ve okyanuslarda deniz araçlarının belli geçiş yolları ve kontrol noktaları mevcuttur.
Gökyüzünde hava araçlarının ulaşımını kolaylaştıran uçuş yolları (koridorlar) ve seyrüsefer cihazlarıyla donatılmış
kontrol noktaları vardır.
Ulaşım aracı/taşıt, yolcu ve yükü bir yerden başka bir yere taşımaya yarayan araçlardır. En ilkel taşıma aracı olan
arabalı ve arabasız hayvanlardan, motorsuz kara taşıtı bisikletten, ilkel deniz taşıtı saldan, kamyon, gemi, uçak ve
hızlı trenlere kadar kara, deniz, hava ve demiryolu taşıtlarının tümü ulaşım aracı kavramı içindedir. Ulaşım aracı,
ulaştırmanın şeklini ve boyutlarını belirleyen en önemli unsurdur. Çünkü ulaştırma mutlaka bir tür taşıt üzerinde
gerçekleşir. Taşıt araçlarının hızı, şekli, kullanım kolaylığı, kapasitesi, elverişliliği, yakıt tüketimi, verimli kullanım
ömrü, vb. özellikleri hem kendi başına bir tasarım, üretim ve kullanım uzmanlığı oluşturma hem de teknolojinin
ulaştırma sistemleri üzerindeki etkisini anlama açısından önem taşır.

Taşınan, her türlü yük ve yolculardır. Taşınanlar, özelliklerini vurgulamak, önem derecesini belirtmek ve Fiyatını
saptamak açısından tür ve değer itibariyle sınıflandırılır. Yolcu için normal, öncelikli, kısıtlı, özellikli gibi birtakım
sıfatlarla sınıflama yapılabilirken bazen de yolcuya sunulan hizmetin içeriği, konfor ve uygulanan fiyat tarifesi bu
ayrımı belirler.

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 10

5
 2/26/2020

Ulaştırma Sisteminin Temel Unsurları

Yük, ulaşım araçlarıyla bir noktadan diğerine taşınan, insan dışındaki her türlü canlı ve cansız
varlıklardır. Yük sınıflamasında farklı yaklaşımlar olabilmektedir. Bazen insan dışında kalan eşya,
posta, canlı hayvan gibi tüm unsurların yük kavram› içine alındığı görülür. Bazen de yalnızca
hammadde-malzeme-mamul-mal, araç-gereç-makine, maden ve enerji maddelerinin yük olarak
ele alındığı, yolcu ile birlikte taşınan eşyanın (bagaj) ve postanın (mektup ve kıymetli evrak) ayrı
değerilendirildiği görülür.

Taşıyan (ulaştırmacı, taşıyıcı), yolcu ve/veya yükü belli bir yerden ulaşım aracı ile alıp belli bir yere
emniyetli, sağlam, tam ve zamanlı olarak götürecek, taşımayı gerçekleştirecek işletmecidir.

Taşıma sözleşmesi, taşıyan ile taşınan ya da taşıtan arasında yolcu ve yükün taşıma kuralarına ve
anlaşma koşullarına uygun şekilde taşınmasını sağlamayı amaçlayan yazılı belgedir. Taşıyanın
taahhüdünü yerine getirmesine karşılık, taşınan/ taşıtan hizmetin bedelini ödemekle yükümlüdür.

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 11

ULAŞTIRMANIN ÖNEMİ VE YARARLARI

Ulaştırmanın Önemi

Tarihsel Gelişim,
Ekonomik,
Sosyal,
Çevresel
Politik Etkiler

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 12

6
 2/26/2020

Ulaştırmanın Tarihsel Önemi

Yüzyıllar önce ulaştırma insan, hayvan ve doğal enerji (rüzgâr, akıntı›, yer çekimi) Yardımıyla
araçsız ya da basit araçlar kullanılarak gerçekleştirilebilmiştir. ilk çağlarda en önemli ulaşım
yüzeyi kara parçası (toprak) ve zamanla bunun üzerinde yapılan işaretlemelerle kullanılan
karayolu (patika) olmuştur. Bunu hayvan sırtında taşımalar ve motorsuz ulaşım araçları izlemiştir.
Zamanla suyun da bir ulaşım yüzeyi olarak kaldırma kuvvetinin keşfedilmesiyle, ulaşımı
kolaylaştırıcı özelliğinden yararlanılmıştır. Böylece adalar, yarmadalar, kıtalar arası seyahatler su
üzerinde gerçekleştirilir olmuştur. Suyun ulaştırmada sağladığı fayda dikkate alınarak, tarihte
büyük şehirler genellikle deniz ve su yolu ulaşımı olan yerlerde yapılandırılmış, modern
şehirleşme de ulaştırma olanaklarıyla birlikte gelişmiştir. Bu durum ulaştırmanın ne denli önemli
olduğunu gösterir.
Roma imparatorluğu döneminde ise hem turistik hem de ticari amaçlı seyahatin gelişmesi,
nitelikli karayolu Yapımına önem verilmesine neden olmuştur. Bu dönemde yollar mermer ve
benzeri sert ve dayanıklı maddelerle kaplanmştır.

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 13

Ulaştırmanın Tarihsel Önemi

Türkler, yollara ihtiyaç duymadan ve arabalı taşıtlara göre çok daha esnek ve kıvrak yapıda ulaşım olanağı sunan at üstünde
seyahat etmeyi ve savaşmayı tercih etmişlerdir. Bu sayede Anadolu’ya ve çevresindeki çok geniş bir alana yüzyıllarca
hükmedebildikleri söylenebilir. Osmanlılar 18. yüzyıla kadar, Romalılardan kalan yolları ve bunlara bağlantılı istanbul merkezli
ticaret yollarını deve kervanları ve atlı seferler için kullanmıştır.

Buhar gücünün gemilere uygulanmasıyla deniz taşımacılığında yeni bir çığır açılmış, bu sayede hız, emniyet ve kitle taşımacılığı
sağlanmıştır. Kısa zamanda dünyanın hammadde bölgeleri su yollarıyla üretim merkezlerine bağlanmış ve böylece mallar
ucuzlamıştır. Sanayi Devrimi’ne kadar coğrafi uzaklık, insan için önemli bir sorun olmuştur. Demiryolu, buharlı lokomotif ve
buharlı gemi ile insanlık en uç noktalara kadar ulaşım olanağını yakalayarak coğrafi uzaklığın üstesinden
gelmiştir.

Karayolu taşımacılığı kapıdan-kapıya ulaşım sağlamasıyla, en eski ulaşım türü özelliği taşır. Fakat endüstriyel taşımacılıkta
demiryolları en önemli etkiyi gösteren ulaşım türü olmuştur. Başlangıçta kervan yollarını izleyerek kurulan demiryolu hatları
ticaretin ve pazarların gelişmesine önemli katkı sağlanmıştır. Demiryolu ile birlikte sanayide hızlı bir gelişme elde edilmiştir.

Ulaştırmada asıl hızlı gelişim, II. Dünya Savaşından sonraki dönemde yaşanmıştır. Savaştan sonra askeri Uçakların sivil amaçlarla
kullanılmaya başlamasıyla, hava taşımacılığı da sahnedeki çok önemli rolünü üstlenmiştir. Bu dönemde, esnek yapısı ve her
noktaya ulaşılabilme özeliğiyle karayollarının önemi de dünya genelinde öne çıkmıştır.

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 14

7
 2/26/2020

Ulaştırmanın Ekonomik Önemi

Ekonomik faaliyetler; tarım, sanayi ve hizmetler şeklinde sınıflandırılır. Ulaştırma faaliyetleri hizmetler
kapsamında ele alınır ve son yıllarda en hızlı gelişim gösteren sektörlerden birisidir. Dünya Ticaret
Örgütü’nün hizmet sınıflamasından biride ulaştırma hizmetleridir. Bir ekonominin büyümesi özellikle
ulaştırma ve haberleşme alt sektörlerinin gelişmesine bağlıdır. Çünkü bunlar, diğer pek çok sektörün
faaliyetlerinde neredeyse, “olmazsa olmaz” sağlayıcı durumundadır. Ulaştırma ekonomisi genel olarak
talep, arz ve düzenlemeler üzerinde durur.

Ulaştırma, insan hayatı ve ekonomik gelişme üzerinde önemli etkiye sahiptir. Her gün binlerce insanın
yiyecek, içecek, giyecek, kitap, gazete, dergi, akaryakıt, araba, araç, gereç, mobilya, vs. sınırsız
denebilecek çeşitlilikte gereksinimleri olur. Bu gereksinimler ancak Ulaştırma ile karşılanabilir. şehirlerin
sürekli yaşamında Ulaştırma yokluğu düşünülemez. Bir ülkede Ulaştırma altyapısı oluşturulmadan
ekonomik sistemin geliştirilmesi olanaksızdır. Çünkü ulaştırma hizmeti ekonomik faaliyetin her aşamasına
katkıda bulunur.

Yerine zamanında ulaştırılamayacak (satılamayacak) üretimin ekonomik değeri yoktur. Üretim ya da

tüketim amaçlı satın alma ve satış (yurt içi - yurt dışlı) faaliyetlerini gerçekleştiren aracı işletmeler malları,
hizmetleri ve bilgiyi bir yerden diğerine taşıyarak sağladıkları yer ve zaman faydası sayesinde temel
işlevlerini gerçekleştirebilmektedir. Böylece mallar üretildikleri yerlerden, gereksinim duyulan yerlere
talep edildiği zamanda ulaştırılmakta, hizmetler gereksinime uygun yer ve zamanda üretilmekte ve talep
sahiplerine sunulabilmektedir.
26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 15

Ulaştırmanın Ekonomik Önemi

işletme, insan gereksinimlerini karşılamak amacıyla, üretim faktörlerini bilinçli ve sistemli şekilde bir araya
getirerek mal ve hizmet üretimi ve dağıtımı faaliyetlerini gerçekleştiren ekonomik birimdir. iktisat teorisi
bakışı açısıyla ulaştırma, malların üretici ve dağıtıcılardan tüketicilere ulaştırılmasını sağlayarak yer ve
zaman faydası yaratan önemli bir katalizördür. Ulaştırmanın etkileri coğrafi özelleşmeyi, geniş çaplı
üretimi ve rekabeti büyük ölçüde şekillendirir. Ulaştırma olanakları üretim maliyetlerini düşürerek
bölgeler arası farkları ortadan kaldırır. Aynı zamanda sermaye, iş gücü, hammadde ve diğer kaynakların
belli bölgelerde en uygun koşullarda kullanılmasına olanak sağlar. Ulaşım yollarının geçtiği yerlerde
ticaret, turizm, sanat, üretim ve tarım faaliyetleri canlanır. Yeni iş alanları oluşur, gelir düzeyi ve yaşam
kalitesi yükselir. Ulaştırma yollarının olmadığı yerlerde de bunun tersi yaşanır. Ülkelerin önemli gelir
kaynaklarından biri olan turizm hareketlerinin gerçekleştirilebilmesi, hedef kitleye uygun ulaştırma
sistemlerinin varlığına bağlıdır.

Bir ülkenin mevcut ekonomik durumunu daha ileri düzeylere taşıyabilmesi, o ülkenin sahip olduğu kaynak
potansiyelini, mevcut ticaret kapasitesini genişletmeye yönelik olarak değerlendirmesi, büyük ölçüde
piyasa koşullarının mal ve hizmetlerin hareketliliğine müsaade eden bir yapı arz etmesi ile mümkün
olmaktadır. Böylece hem uluslararası hem de bölgesel nitelikte ticari faaliyetler gerçekleştirilebilmektedir.
Zira dış ticaret ve ekonomik kalkınma arasındaki ilişki incelendiğinde, dış ticaretin kalkınmayı kalkınmanın
da dış ticareti etkilediği görülmektedir. Ulaştırma altyapısının ülkeler için geçerli olan olumlu etkilerinden
ekonomik entegrasyonların da faydalandığı görüşü, literatürde genel kabul görmektedir. Uluslararası ticari
faaliyetleri geliştirici nitelikteki yatırımların, yatırımın fiilen gerçekleştiği ülkelerin yanı sıra, bu ülkelerin
ticari ilişkiler kurduğu ülkeleri de olumlu yönde etkilediği saptanmıştır.
26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 16

8
 2/26/2020

Ulaştırmanın Ekonomik Önemi

Burada ulaştırma yatırımlarının tercihi kadar bu sistemlerin emniyetli ve ekonomik şekilde işleyişi,
yani işlevsel olarak çalıştırılması önemlidir. Bir yerde ulaştırma sistemlerinin tesis edilmesi, o yerdeki
arazinin değerlenmesine neden olur.
Çünkü oralara erişilebilirlik, oralarda çeşitli iş olanakları, üretim gücü ve aynı zamanda tüketim
kapasitesi artar.
Ulaştırmanın sosyoekonomik gelişime etkisi her zaman olumlu olmamaktadır. Bazen aşırı
şehirleşme, çevre kirliliği, gürültü gibi olumsuzluklar toprağın değerini düşürebilir.
Ulaşım planları yapılacak yatırımların uzun vadede getireceği ekonomik, sosyal ve diğer maliyetleri
dikkate alacak kapsamda olmalıdır.

Ulaşım yolları, geçtiği yerleri (güzergâhları) nasıl etkiler?

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 17

Ulaştırmanın Sosyal Önemi

Ulaştırma, sosyal yaşama ticaret kolaylığı ve hareketlilik getirerek katalizör etkisinde bulunur.
Ulaştırma, şehirlerin karakteristiğini belirleyici rol oynar. Dolayısıyla ulaştırma olanaklarının varlığı ya
da yokluğu o yerin yerleşim (ikamet) yeri olarak seçilip seçilmemesinde temel belirleyicilerden olur.
Otoyollar, köprüler, demiryolu hatları, su yolları, limanlar, terminaller, istasyonlar yerleşim yerlerinin
yoğunluğunu belirleyen temel yapılardır. Özellikle demiryolu ve karayolu ağları, içinden geçtikleri
doğal çevreyi geri dönüşlü olmayacak şekilde değiştirir. Bu durumun genellikle çok olumlu etkileri
görülür. şehir içi ulaşım planlaması, bir bütün olarak şehir yerleşiminin ve şehrin yaşanılabilir
kılınmasının en önemli yapı taşlarındandır.
Nüfus yoğunluğuna ve ticari hareketliliğe bağlı olarak pek çok şehir için ulaşım sorunu, acil çözüm
gerektiren ve çok taraflı etkisi olan bir konudur. şehir içi ulaşım yollarının şehirlerarası yollarla
bağlantısının iyi bir şekilde sağlanması da adeta şehrin kan dolaşımını sağlayan damarları gibidir. Aynı
şehirde bir tiyatro, konser, sergi vb. sanatsal etkinliğe katılmak için bile genellikle bir veya daha çok
ulaştırma sisteminden ve aracından yararlanmak zorunlu iken, uluslararası bir toplantıya, kongreye,
seminere, festivale, panayıra, spor organizasyonuna, vb. katılmak için şehirler, ülkeler, kıtalar geçerek
uzun mesafelerle seyahat etmek gerekebilmektedir. Dolayısıyla ulaştırma sosyal yaşamın her anında
vazgeçilmez öneme sahiptir. Ulaştırmanın insan yaşamı ve sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri de
önemlidir. Ulaştırmanın en büyük zararlarından biri kazalardaki ölüm ve yaralanmalardır. Yük
taşımacılığında ise, artan hız ve kapasite ile birlikte zarar oranı da artmaktadır. Bu tür etkiler önemli bir
sosyal ve ekonomik maliyete neden olmaktadır.

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 18

9
 2/26/2020

Ulaştırmanın Çevresel Önemi

Ulaştırmanın (taşımacılığın) sayısız faydaları ve olumlu etkileri yanında karşılanamayan maliyetleri de
mevcuttur. Ulaştırma bazen çevreyi ve doğal kaynakları kirletmektedir. Son yıllarda ulaştırmanın çevre
üzerindeki olumsuz etkileri dikkat çekmeye başlamıştır.
Örneğin; çirkin görünüm, gürültü, hava, su ve toprak kirliliği, doğal (vahşi) yaşam dokusuna zarar
verme, fiziksel tesislerin yararını harap etme, vb. Ancak ulaştırma sistemlerinin vazgeçilemez olumlu
etkileri ve yararlar bu tür projelerin gerçekleştirilmesinde çevresel zararlarından daha baskın
gelmektedir. Toplam taşımacılık içinde çevre etkisinin (hava kirliliği) yaklaşık 3/4 ü kara taşıtlarından
kaynaklanır. Bu etki küresel ısınmayı da arttıran önemli bir faktördür. Gürültü, ulaştırmanın diğer bir
zararlı etkisi olarak ortaya çıkar.

Bunun en belirgin örnekleri otoyollar ve havaalanlarıdır. Ulaştırma sistemleri geniş alanları işgal
ettiğinden, aynı zamanda doğal yaşamı tehdit etmekte ve kısıtlamaktadır. Ulaştırma araçları doğal
kaynakların en büyük tüketicilerindendir. Toplam enerji kaynaklarının yaklaşık 1/4 ü ve petrolün
yarısından fazlası ulaştırma süreçlerinde tüketilmektedir. En çok enerji tüketimi karayollarında
gerçeklemektedir. Kıt enerji kaynaklarının hızlı tüketimi ulaştırma sistemlerinde yakıt maliyetini hızla
yükseltmektedir.

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 19

Ulaştırmanın Politik Önemi

Ulaştırmanın önemli rol oynadığı alanlardan birisi de savunma olmuştur. Milli savunma açısından
doğru Ulaştırma sistemlerinin seçimi ve desteklenmesi devletin önemli bir görevi olagelmiştir.
Örneğin Türk Kurtuluş Savaşında demiryollarının yetersizliğinden ve karayollarının olmamasından
dolayı yaşlanan zorluklar tarih sayfalarında önemli yer tutmaktadır. Orta Çağ’da denizciliğin
geliştiği dönemlerde donanması güçlü olanların savaşlarda üstünlük sağladığı bilinir.
Günümüzde ise havacılık ve uzay sanayinde önde olan ülkeler avantajlı konumdadır. Bu nedenle
Ulaştırma yüzyıllardır Savaşların sonucunu ve siyasi otoritenin sürdürülebilirliğini belirleyen en
önemli etkenlerden biri olmuştur Aynı şekilde ülke içindeki toplumsal birliğin ve iç güvenliğin
sağlanması, faaliyetlerin ulusal, bölgesel, yerel düzeyde paylaşımı ve bunlara bireysel ve örgütsel
katılımın sağlanması, kırsal-kentsel nüfus etkileşimi, eğitim, sağlık, güvenlik, vb. hizmetlerin
yaygınlaştırılması ve dengeli dağıtımı ulaştırma sistemleri sayesinde olabilmektedir.

“Gidemediğin yer senin değildir” özlü sözü bu önemi açıkça ifade eder.

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 20

10
 2/26/2020

Ulaştırmanın Yararları
Ulaştırma, ticareti en yakından en uzak mesafeye kadar olanaklı kılar. Ticari hareketler mal değişimi,
hizmetlerin talep edilen yere ulaştırılarak sunumu ancak ulaştırma işleviyle gerçekleşir. Kaynaklar bir
araya getirilerek yeterli miktarda üretim yapılmış olsa bile, üretilenlerin uygun koşullarda dengeli
biçimde talep sahiplerine ulaştırılarak gereksinimleri karşılaması ancak ulaştırma aracılığıyla
gerçekleşir. Ticaretin yapılması; malların, hizmetlerin, insanların, ödeme araçlarının yer değişimine ve
bunun gereksinim duyulduğu anda gerçekleşmesine bağlıdır. Ulaştırma olanaklarıyla arz ve talep bir
araya gelir, pazara erişim olanağı doğar. Ulaştırmanın değer artırıcı etkisi vardır. Ulaştırma sayesinde
mallar ve hizmetler yer değiştirme, gereksinim duyulan yerlere Ulaştırma olanağına kavuşur. Böylece
bulunduğu yerde değersiz olan mallar, doğal kaynaklar, çevre güzellikleri, yetenekler, bilgi teknolojisi,
vb. ya bunların talep edilen yere taşınmasıyla ya da talep sahiplerinin bu unsurların bulunduğu yere
getirilmesiyle değerlenirler. Ulaştırma Yolları'nın ve tesislerin bulundukları çevrenin değerini arttırıcı,
yaşam standardını yükseltici etkisi ve yararı olur. Ulaştırma malların, yerlerin, işletmelerin, ülkelerin
değerini arttırır. Mamullerin, üretim çıktılarının ekonomik koşullarda tüketicilere, araçlara,
toptancılara Ulaştırma değerlenmesini sağlar. Bu yönüyle doğrudan üretim faktörü ve üretim sürecinin
bir bileşeni olmadığı halde, üretilenlerin değerlenmesine ve ekonomik hedeflerin gerçekleştirilmesine
katkı sağlar, katma değer üretir.

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 21

Ulaştırmanın Yararları
Her düzeyde insan gereksinimlerinin karşılanmasına yardımcı olan ulaştırma, yaşamı
kolaylaştırır. Her alanda sektör, şehir, ülke, mevsim, gündüz, gece fark etmeksizin insanın, diğer
canlı ve cansız varlıkların bir yerden diğer bir yere taşınmasını gerektiren her türlü ortamda
ulaştırma fonksiyonu devreye girer ve gereksinimi karşılar. Böylece her alanda yer ve zaman
faydası sağlayarak faaliyetleri “tamamlayıcı” rol oynar. Konaklama, çalışma, gezi, merak, alışveriş
ve benzeri günlük faaliyetlerin başlangıcında, bitiminde veya herhangi bir anında ulaştırma
fonksiyonundan yararlanılır.

Ulaştırma olanaklarının hazır olması ve onlardan uygun olanın her an kullanılabileceği duygusu
insanı huzurlu kılar, moralini yükseltir, çeşitli faaliyetler için taahhüt altına girmeyi, planlama
yapmayı kolaylaştırır. Ulaştırma, üretim faktörlerinin, kaynakların, girdilerin, üretim ortamına
akışını sağlayarak üretim yapmayı olanaklı kılar. Ulaştırma var olan üretim kapasitesinin
arttırılmasını sağlar.

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 22

11
 2/26/2020

Ulaştırmanın Yararları
Ulaştırmanın, maliyetleri düşürücü etkisi vardır. Ulaştırma aslında kendisi maliyet doğuran bir faktör
olmakla birlikte, mal ve hizmet üretimi ve ticaretine sağladığı toplam katkı sayesinde mal ve
hizmetlerin maliyetlerini düşürücü etki yapar. Onlara sağladığı katma değer ile toplam maliyet içinde
belli bir paya sahip olmakla birlikte, enerji kaynaklarına, hammadde-malzemeye, iş gücüne,
teknolojiye, bilgiye, mamullere, pazarlara, müşterilere, tedarikçilere, vb. üretim ve ticaretle ilgili tüm
taraflara erişimi ve ekonomik değişimi olanaklı kılarak, maliyetlerin katlanabilir ve kabul edilebilir,
makul düzeylere inmesini sağlar. Ulaştırma istihdam alanı oluşturur. Toplam çalışanların yaklaşık
1/5’inin Ulaştırma sektörünün içinde ya da Ulaştırmayla ilişkili bir alanda çalıştığı belirtilmektedir.

Ulaştırmanın gelir arttırıcı etkisi vardır. Ulaştırma ekonomik gelişmenin dinamosudur. Pek çok sektöre
doğrudan ya da dolaylı iş olanağı sunar. Araç, yedek parça, aksesuar, yakıt, yağ, boya ve altyapı tesis
üreticileri, bakım ve onarım hizmeti sağlayanlar, işletmeciler, düzenleyici-denetleyici-planlayıcı
kuruluşlar, mimarlar, mühendisler, teknisyenler, muhasebeciler, pazarlamacılar, finans kuruluşları, vs.
tüm bunları ve daha pek çok tarafı ulaştırma yatırım ve işletme projeleri bir araya getirir. Bu sayede iş
olanağı ve gelir kaynağı oluşturur. Ulaştırma sistemlerinin iyi yapılandırıldığında ve hizmetlerin iyi
yürütüldüğü yerlerde gelir arttırıcı seçenekler artar ve bunların değerlendirilmesiyle refah düzeyi
iyileşir.

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 23

Ulaştırmanın Yararları
Ulaştırma, küresel ekonomiyi ve çağdaş yönetim yaklaşımlarını uygulama olanağı sağlar. Küresel boyutta
ekonomik, sosyal ve politik uygulamalar ulaştırma sayesinde yapılabilir. Entegrasyonu en geniş anlamda uygulama
olanağı sağlar. Örneğin hava yollarının işbirliğiyle kesintisiz uçuş ağları oluşturularak, dünya üzerinde çok geniş bir
alana kısa sürede ulaşım olanağı sunulur. Günümüz işletme yönetiminde müşteri odaklı, stoksuz, dış kaynak
kullanımlı, düşük maliyetli, değer odaklı üretim, tedarik ve dağıtım uygulamaları ulaştırma sistemlerinin sağladığı
hız, güvenilirlik, yaygınlık ve erişilebilirlik sayesinde gerçekleştirilmektedir. Böylece tam zamanlı üretim, tedarik
zinciri yönetimi, lojistik yönetimi gibi işletme yönetimi yaklaşımları hayata geçirilebilmektedir.

Ulaştırma sosyal ve siyasal bütünleşmeyi sağlar. Ulaştırma olanakları sayesinde iç güvenlik ve milli savunma
hizmetleri geniş bir alanda etkili şekilde uygulanabilir. Toplumda amaç birliği, kaynakların adil paylaşımı,
demokratik hakların kullanımı, yönetime ve gönüllü hizmetlere katılma duygusu güçlendirilebilir. Toplumsal birlik,
beraberlik, yapılanları koruma ve değerlendirme, eksikleri talep etme arzusu geliştirilir. Kültürel etkileşim, eğitim,
ortak değerleri paylaşma, dünya mirasını, çevreyi, doğal kaynakları koruma, sürdürülebilirliği sağlama
olanaklı hale gelir. Her ne kadar olumsuz dışsallıkları, dikkat çekici boyutlarda olsa da Ulaştırma toplumsal
yaşamın, medeniyetin temel yapı taşlarındandır.

Ulaştırma olağanüstü durumlarda kurtarıcı rol oynar. Savaş durumunda, doğal afetlerde, salgın hastalıkta
Ulaştırma olanakları seferber edilerek en kısa zamanda en etkili şekilde sorun çözme yoluna gidilir. Bu durum bir
ülkenin iç dinamikleri açısından önemli olduğu kadar uluslararası ilişkilerde de büyük bir işleve sahiptir.

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 24

12
 2/26/2020

KARAYOLLARININ DİĞER TÜRLERLE

KARŞILAŞTIRILMASI
BİRİM MALİYET

KARAYOLU DEMİRYOLU

HAVAYOLU
DENİZYOLU D1: 500-750 km
D2: 1500 km

UZAKLIK
26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 25

Karayolları
Bu gün çevre ülkelere göre önemli ölçüde karayoluna sahip Türkiye
gelişmiş ülkelere göre karayolu uzunluğu düşüktür.
Karayollarımızın bir başka özelliği ana çizgileri ile yüzey şekillerinin
uzanışı ile doğru orantılıdır.Yani ağırlıklı olarak doğu batı istikametlidir.
Karayollarımızın diğer bir özelliği ise yük ve yolcu taşımacılığının %80 lik
kısmını taşır.
Bu durum da bazı problemleri beraberinde getirmiştir.Trafik yükünü
kaldıramayan yollar,fiziki durumu kötü yollar trafik kazalarını rekor
düzeye ulaştırmıştır.

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 26

13
 2/26/2020

KARAYOLLARININ TARİHÇESİ
Tarihte ilk yolların bugünkü Irak’ın Ur kentindeki taş döşeli caddeler (M.Ö. 4000), İngiltere’nin
Glastonbury kentindeki ağaç yollar (M.Ö. 3300) ve Hindistan’daki tuğla kaplama yollar (M.Ö. 3000) olduğu
kabul edilmektedir.
M.Ö. 500 yılından itibaren gelişmeye başlayan Roma İmparatorluğu’nun 29 anayoldan ulaşan ve 78.000
km uzunluğuna varan bir yol ağı bulunuyordu. Öncelikli olarak askeri amaçlarla inşa edilen bu yollar en az
4,25 m genişliğinde ve iki at arabasının yan yana geçebileceği genişlikteydi. Roma İmparatorluğu’nun
genişleme hamlesi yol inşaat tekniğinin gelişmesine önemli katkı sağlamıştır.

Roma İmparatorluğunun çöküşü ve çevreleriyle ilişkinin en az olmasını isteyen feodal derebeyliklerin

ortaya çıkması ile yol inşaatı ile ilgili gelişmeler durmuştur.

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 27

KARAYOLLARININ TARİHÇESİ
18. yüzyılın ikinci yarısında tekrar hız kazanan yol inşaatında, Roma yollarının aksine büyük blok
taşlar kullanılmıştır. Bu yıllarda, 1950’li yıllara kadar kullanılacak olan Makadam, Tresaguet ve
Telford tipi yollar geliştirilmiştir. Bu tip yollar en üst tabaka kırmataşın silindir ile sıkıştırılması ve
boşlukların taş tozu hamuru ile doldurulması yoluyla inşa edilmekteydi.

19. yüzyılda buharlı makinelerin keşfi yol inşaatı yerine gemi ve demiryolu taşımacılığını ön
plana çıkarmıştır.
20. yüzyılın başlarında otomobilin seri üretime geçişi ve 1. Dünya Savaşı ile beraber yol inşaatı
ile ilgili teknolojik ilerlemeler ivme kazanmıştır.

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 28

14
 2/26/2020

M.Ö. 3500 1863 1885

MEZOPOTAMYA FRANSA [LENOIR] ALMANYA [DAIMLER]
İlk tekerlekli araba İlk benzinli araba İlk benzinli motosiklet

M.Ö. 2000
ASYA
Atlar ulaştırmada
kullanılmaya başlandı
1807
1662 İSVİÇRE [DE RIVAZ]
FRANSA [PASCAL] 1885
İlk içten yanmalı motorlu ALMANYA [BENZ]
İlk toplu taşıma otobüs araba (yakıtı hidrojen ve
sistemi oksijen karışımı) İlk kullanışlı içten yanmalı
motorlu benzinli araba

1769 1790
FRANSA [CUGNOT] FRANSA [DE SIVRAC]
İlk kendinden tahrikli İlk bisiklet
buharlı karayolu taşıtı 1908
ABD [FORD]
Otomobil imalatında seri
üretime geçiş

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 29

Demiryolları
Paralel (koşut) iki ray üzerinde demir tekerlekli taşıtların işletildiği yol, yolcu ve
yüklerin araçlara bindiği/yüklendiği istasyonlar ve gerekli araç ve personelden
oluşan sistemin tümüne demiryolu sistemi denilmektedir.

Demiryolu altyapısı: Demiryolunu oluşturan zemin, balast, travers ve ray ile

elektrifikasyon, sinyalizasyon ve haberleşme tesisleriyle bunların tamamlayıcısı
her türlü sanat yapısı, tesis, gar ve istasyonları, lojistik ve yük merkezleri ve
bunların eklentileri ile iltisak hatlarını ifade etmektdir.

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 30

15
 2/26/2020

Demiryolu Ulaşımının Üstünlükleri

1. Daha güvenli
2. Daha az enerji gideri (dolayısıyla daha ucuz) ve çevre zararı
3. Karayolundaki tıkanıklardan ve havayolundaki gecikmeler söz konusu değil
4. Hızlı trenlerle daha az zaman kaybı
5. Yeraltında şehir içi ulaşım (metro)kolaylığı
6. Karayoluna göre daha fazla yük ve yolcuyu bir defada taşıyabilme
7. Ulaşımı etkileyen doğal faktörlerden karayoluna göre daha az etkilenmektedir.

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 31

Demiryolu Ulaşımının Olumsuz Yönleri

1.Demiryolu yapımının gerektirdiği maliyet
2. Eğimin fazla olduğu yerlerde demiryolu yapımının zor olması ve
maliyeti artırması.
3. Demiryolu araçlarının yapımının maliyetinin fazla olması
4. Yol yapımı ve araç yapımının gerektirdiği teknoloji ve uzman elaman
ihtiyacı

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 32

16
 2/26/2020

TÜRKİYE’DEKİ ULAŞTIRMA KURUMLARININ TARİHİ

1920 Nafıa Vekaleti (Bayındırlık Bakanlığı)

1924 Anadolu-Bağdat Demiryolları Müdüriyeti Umumiyesi
1927 Devlet Demiryolları ve Limanları İdare-i Umumiyesi
1935 Bayındırlık Bakanlığı Şose ve Köprüler Reisliği
1939 Ulaştırma Bakanlığı
Bayındırlık Bakanlığı Karayolları Genel Müdürlüğü
1950
(2007 yılında Ulaştırma Bakanlığı’na bağlanmıştır)
1953 Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi (TCDD)
2011 Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı
26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 33

TÜRKİYE’NİN YOL AĞI (2013)

YOL SINIFI UZUNLUK (KM)
OTOYOLLAR 2.127

DEVLET YOLLARI 31.375

İL YOLLARI 31.880

TOPLAM 65.382

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 34

17
 2/26/2020

YOLCU VE YÜK TAŞIMACILIĞINDA

KARAYOLU
KARA ULAŞTIRMASI KARA ULAŞTIRMASI
YOLCU TAŞIMALARI (2010) YÜK TAŞIMALARI (2010)
2,30 16,40

4,70

97,70 KARAYOLU
78,90
DEMİRYOLU
KARAYOLU DEMİRYOLU
BORU HATLARI

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 35

YOLCU VE YÜK TAŞIMACILIĞINDA

KARAYOLU
TÜRKİYE’DE YOLCU VE YÜK TAŞIMACILIĞINDA
KARAYOLUNUN PAYI (%)
YIL YOLCU YÜK
1985 95,4 42,9
1990 96,6 51,0
1995 96,0 90,2
2000 96,0 73,2
2005 95,6 89,9
2010 97,7 78,9
26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 36

18
 2/26/2020

ULUSLARARASI KARŞILAŞTIRMALAR

YOLCU TAŞIMACILIĞI YÜK TAŞIMACILIĞI

(%, 2010) (%, 2010)
ÜLKE
KARAYOLU DEMİRYOLU KARAYOLU DEMİRYOLU

TÜRKİYE 97,70 2,30 78,90 4,70

ALMANYA 91,90 8,00 57,60 24,50
BULGARİSTAN 96,50 3,50 39,10 19,90
İTALYA 94,50 5,60 83,40 10,40
AVUSTURYA 88,90 11,10 32,30 45,90

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 37

Deniz Yolları
Ülkemizde deniz yolu ile yük ve yolcu taşımacılığı kabotaj kanunun(1
Temmuz 1926) çıkması ile gelişmeye başlamıştır.
Denizyolu yük ve yolcu taşımacılığında en ekonomik yoldur.
Mersin limanı yurdumuzun en büyük üç limanından(İstanbul, Mersin,
İzmir) biridir. Yük trafiği bakımından en büyük limanlarımız İstanbul,
İzmir, Mersin, İzmit ve İskenderun limanlarıdır.
Bu limanlarımıza kara ve demir yollarımızda bağlanarak aktiviteleri
arttırılmıştır.

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 38

19
 2/26/2020

Önemli Limanlarımız
Ege Bölgesi'nde yurdumuzun en büyük ihracat kapılarından biri durumunda
olan İzmir limanı yer alır.
Hinterlandı oldukça geniş bir liman olan İzmir limanı Anadolu içlerine kolayca
bağlantı sağlayarak önemli tarımsal ürünleri (pamuk,üzüm, incir, tütün) dış
pazarlara gönderir.
Bu gün hinterlandı en geniş olan İstanbul limanı dır.
Sinop doğal liman olmasına rağmen fazla gelişememiştir(hinterlandı dar-
dağların uzanışına dayalı)

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 39

Havayolları
Diğer ulaşım sektörlerine göre geç başlayan ve hızla gelişen bir sektördür. Hava yolu ulaşımı dünyada
belli hatlarda yoğunlaşmıştır. Diğer ulaşım araçlarına göre yük ve yolcu taşımacılığında en pahalı
ulaşım aracıdır.
Uçakları diğer uçucu araçlardan olan helikopter, balon, ve zeplinlerden ayrılan en önemli özelliği
kaldırma kuvvetinin kanatları aracılığıyla sağlanmasıdır. Dünya yolcu trafiğinin 1/4 ‘ü, yük trafiğinin
1/3’ü Avrupa kıtasından yapılmaktadır. ABD dünya havayolu ulaşımının en yaygın ve gelişmiş olduğu
ülkedir. Kuzey Amerika’da 11000’den fazla hava alanı bulunmaktadır. Dünya hava trafiğinin 1/3’ü ABD
sınırları içerisinde gerçekleşmektedir. Bu da hava ulaşımının ne kadar geliştiğinin göstergesidir.
Ülkelerin alanının büyük olması zaman tasarrufu sağlayan havayolu ulaşımının daha fazla gelişmesine
neden olmaktadır. Kıtalararası yolcu taşımacılığında da en fazla tercih edilen ulaşım aracı hava yoludur.
Diğer ulaşım sistemlerine göre maliyetli olmasına karşın hava yolu ulaşımı hızlı ve güvenlidir. 2003
yılında ulaşımdan çekilen Concorde uçakları ses hızını aşabilmekteydi. Günümüzde ise saatte 960
km’ye çıkan hızları ile uzun mesafeleri kısa zamanda almayı sağlamaktadır. Ayrıca gelişen teknolojiyle
birlikte yeni uçaklar daha güvenilir ve kapasitesi daha fazladır. Boeing 777 ve Airbus A380 şu anda
hava yolu ulaşımında kapasitesi en geniş uçaklardır. Hava yolu ulaşımı daha çok gelişmiş ülkelerde
fazladır. Ayrıca kargo taşımacılığında da büyük kargo uçakları kullanılmaktadır.

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 40

20
 2/26/2020

Havayolları
En önemli avantajı uçuş süresinin kısa olmasıdır. Örneğin, saatte 90 kilometre ile 900 kilometrelik
bir mesafeyi 10 saatte kat eden bir otobüsün yerine, aynı mesafeyi 1 saatte geçen uçaklar bu
anlamda oldukça hızlı olan ulaşım araçlarıdır. Yani, hava yolu ulaşımının tercih edilmesindeki ilk
ve en önemli neden, zamandan tasarruftur.
Yine zaman tasarrufu ile bağlantılı olarak yakalan konfordur. Kimi firmaların uçak koltukları
yeterli genişlikte olmasa bile, otobüslere ya da trenlere oranla daha az süre ile yolculuk
yapılabileceği için, yolcular kendilerini yorgun hissetmemektedirler. Yani, 10 saatlik yoldan
gelerek otobüsten inen bir yolcunun fiziki yorgunluğu ile, 2 saatlik uçak yolculuğu yapan
yolcunun fiziki yorgunluğu birbirlerinden çok farklıdır. Uçaklardaki yemek ve içecek servislerinin
diğer taşıma araçlarına göre çok daha lüks ve tatmin edicidir.

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 41

Havayolları
Hem avantaj, hem de dezavantaj olarak sayılabilecek tek unsur, uçak bilet fiyatlarıdır. Kampanyalı
dönemlerde ya da yolculuktan aylar öncesinde alınan uçuş biletleri, çok uygun ve ucuz rakamlara
denk gelebilmekteyken; gerek hava yolu şirketine bağlı olarak, gerekse uçuşa olan zaman azlığı
gibi sebeplerden ötürü bilet fiyatlarının kimi zaman çok yükseklerde gezmesi, bu unsurun nasıl
değerlendirilmesi gerektiği ile ilgili bir fikir sunabilmektedir.
Hava alanları, şehir dışlarına doğru yapıldığı için, uçağa biniş öncesinden yeterli saatte hava
alanında olmak gerekmektedir. Yani, uygun saatte alanda olabilmek için erken uçuştan en az 2 ya
da 3 saat öncesinden yola çıkılmalıdır. Bu durum da, zaman olarak bir dezavantaj
oluşturabilmektedir. Aynı şekilde, yine hava alanının şehir merkezine uzak olmasından kaynaklı
olarak, hava alanına ulaşırken ödenecek olan servis ya da taksi parası, dezavantajlardan bir
başkasını oluşturmaktadır.
Uçağa binilen hava alanlarının, şehirlerin en pahalı yerlerinden biri olması da, bir başka kötü
yöndür. Normal fiyatların en az 2 ya da 3 katı fiyatlarına satılan yiyecekler ve içecekler, hava
alanlarında sergilenmektedir.

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 42

21
 2/26/2020

Havayolları
Türkiye'de ilk hava ulaşımı 1933 yılında
küçük pervaneli uçaklarla başlamıştır.
http://www.ubak.gov.tr/BLSM_WIYS/UBAK/tr/dokuman_ust_menu/projeler_faaliyetler/2
0090814_173338_204_1_64.html

* İstanbul Yeni Havalimanı[1] İstanbul'un Avrupa yakasında, Karadeniz

kıyısındaki[3] Tayakadın ile Akpınar[4][5][6] köyleri arasındaki 76,5 km2 alana yıllık 200
milyon yolcu kapasiteye çıkarılabilen terminali ile birbirinden bağımsız altı
pisti[7] olacak şekilde yapılan havalimanı. İnşa aşamasında olan havalimanının proje
ismi İstanbul Yeni Havalimanı olarak belirlenmesine karşın, tamamlandığında bu ismin
değişeceği bilgisi basında yer almıştır. Yeni havalimanı için yapılan İhaleyi 3 Mayıs
2013'te İGA yatırımcılarının oluşturduğu; Cengiz, Mapa, Limak, Kolin, Kalyon Ortak
Girişim Grubu(OGG) Cumhuriyet tarihinin en yüksek teklifi olan 22.152 milyar Avro’luk
bir teklif ile kazandı. İhalenin ardından projenin temeli 7 Haziran 2014 tarihinde
atıldı[2] Havalimanının ilk fazının 2018 yılının ilk çeyreğinde hizmete girmesi
planlanmaktadır.[8] İstanbul Yeni Havalimanı’nın tüm etaplarının tamamlanması ile yıllık
94 milyon yolcuya hizmet veren Atlanta Uluslararası Havalimanı'nı geçerek dünyanın en
yüksek yolcu kapasiteli havalimanı olması beklenmektedir.
*https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0stanbul_Yeni_Havaliman%C4%B1

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 43

Boru Hatları Ulaşımı

Kalkınmanın en önemli unsurlarından biri de enerjidir. Bunun yanında
enerji ihtiyacı olan ülkeler ile enerji üreten ülkeler genellikle farklıdır.
Enerji kaynaklarını taşımanın en ucuz yollarından biri de boru hattı(pipe
line)ile taşımadır.
Dünya daki boru hatlarına bakıldığında büyük bir bölümünün Türkiye
ve çevresinde yoğunlaştığı görülür?Bunun sebebi nedir?
Bu durumun Türkiye için avantaj ve dezavantajlarını tartışınız?

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 44

22
 2/26/2020

Türkiye Doğal Gaz Ve Petrol Boru Hattı Ağı

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 45

QUIZ
1. Ulaştırma nedir?
2. Önemli ulaştırma sistemlerini yazınız.
3. Demiryol sistemi hangi bileşenlerden oluşmaktadır?

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 46

23
 2/26/2020

Yanıtlar
1. Ulaştırma insanın, canlı ve cansız diğer varlıkların bir noktadan diğer bir noktaya belli
bir amaçla yer değiştirmesini sağlayan bir hizmettir. Başka bir deyişle ulaştırma; bir
yarar sağlamak üzere, kişilerin ve eşyanın uygun ve ekonomik biçimde yer
değiştirmelerini sağlamaktır.
2. Ulaştırma sistemi; modern toplumun günlük yaşamının vazgeçilmez bir parçasını
oluşturan, ekonomik ve sosyal yönden insanların var olabilmelerini mümkün kılan,
başka bir ifade ile insan ihtiyaçlarının karşılanabilmesinde önemli role sahip çeşitli
araçları bir araya getiren sistemi ifade etmektedir. Bu yer değişimi yeryüzünde (kara,
hava ve su yüzeylerinde), yer altında (tünel, metro, iletim hatları) veya dünya sınırları
dışında(uzay yolculuğu) olabilir.
3. Paralel (koşut) iki ray üzerinde demir tekerlekli taşıtların işletildiği yol, yolcu ve
yüklerin araçlara bindiği/yüklendiği istasyonlar ve gerekli araç ve personelden oluşan
sistemin tümüne demiryolu sistemi denilmektedir.

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 47

Kaynaklar
H. Onur TEZCAN Karayolu Mühendisliği Ders Notları
Nadir YAYLA Karayolu Mühendisliği, Birsen Yayınevi, 2004.
Anadolu Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi, Ulaştırma Sistemleri, 2012

26.02.2020 İNŞA3402 KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 48

24