Professional Documents
Culture Documents
Kohhran Nge Ropui Israel
Kohhran Nge Ropui Israel
Kristian tan chuan Israel ho ngainat leh ngaihsan hi thil awm tak a ni a. Kan sakhaw lehkhabu zawng
zawng Judaism-a innghata ziak a ni a, kan Lalpa pawh Juda tlangval niin a thi kha a nia. Thil mak ve tak
thung chu Kristiante ngei hi Juda tiduhdahtute an ni thin zawk kha a nia. Isua tihlumtute an nih
avangin an hmusit thin hle a ni awm e. Hun thim an tih zual lai (AD 1000-1500) phei kha chuan Juda
ho khan mi kut an tuar nasa hle a. Hnam tinin an tiduhdah a ni deuh ber. An tuar nasat ber chu
Kristiante hleilenna a ni. Mipui rilrua an tlak nat loh avangin dawtthu leng mai mai pawh an thih phah
thei mai zel a. Kum 1179-ah tlemin kawl a eng deuh a, Third Lateran Council chuan ‘mihring nihna’
dinhmun atangin Judate chu tihduhdah bik tur an nih loh thu a puang a. Amaherawhchu, 1205-ah,
Pope Innocent III-an Juda zawng zawng chu, “Krista tihlumtute an nih avangin midangte chhiahhlawh
ni turin anchhia an dawng a ni,” a ti. Tun thlenga theologian ropuia an ngaih Thomas Aquinas meuh
pawhin, “Kohhran bawi an nih avangin an thilneih zawng zawng a (kohhranin) tihral sak thei,” a lo ti
hial a ni.
JN Darby-a chuan a hunlaia kohhran kalphung a duh khawp loh avangin pawl chhuak ang deuh
Plymouth Brethren tih pawh a din hial a. A ni hian Bible history hi hunpui (dispensations) 7 anga
thenin, chung hunpuiahte chuan Pathian hnathawh dan danglam vek angin a zirtir a ni. Darby-a chuan
Kohhran hi Pathianin din a tum ve reng ni lo leh Juda hovin Isua Krista an hnawl avanga Pathian thil
tum ber penhleha Kohhran chu lo awm ve chawp mai niin a zirtir a. Nakinah chuan kohhran a
hlawhchham ang a, Israel ho bawk hi Pathian mite ni turah a ngai a ni. Hemi avang hian
Dispensational ho chuan Israel leh Kohhran tan Pathianin thiltum a nei hrang ve vein an ngai thin.
Juda hovin Krista an hnawl avangin tihdarhin an awm a. Pathianin a ko kir leh vek ang a, Jerusalema
temple an sak leh hunah Isua Krista hi lo kal leh turah an ngai a ni. Chuvangin, 1948-a Juda hovin
Palestina an luahte kha an lawm hle a, Isua lo kal lehna hun tilangtu chhinchhiahna pakhatah an ngai
a. Tunah hian temple sak hun an nghak mek a ni. Chuvangin Christian Zionism an tih mai Juda ho tan
tlattu leh tanpuitu Kristian an tam hle. An ni hian Pathian hnam thlan bik nia hriain an thiltih dan
rawng tak tak leh tha lo tak tak te pawh an sawisel duh lo va, Juda ho tan chu Pathian tannah an ngai
a ni. Palestina ram chhunga Kristiante chungah ngei pawh hlei an len fo thin tih hriat a ni chungin
‘dikna leh felna’ tehfungin an teh duh lo thin. Christian Zionist chuan Krista taksa Kohhran kaltlanga
Chanchin Tha hrila Pathian thiltum tihhlawhtlin aiin Israel ram atangin Pathian hrilhlawkna tihdik a
tum tlat thin a ni.
JN Darby zirtirna zuiin Scofielda chuan Israel leh Kohhran tan Pathianin thiltum pahnih neiin a sawi zel
a. Israel chu he leia a nupui a ni ang a, Kohhran chu vanrama a mo tur niin a sawi thin. Rom 11:5 a
hrilhfiahnaah chuan, “Kohhran hunah chuan Juda mi tlemte chauhvin an ring a….tihduhdahna nasa
tak a awm hunah chuan Juda zawng zawngin Isua Krista chu Messia a nihzia an ring tawh ang a, chumi
hunah chuan Kohhran erawh chu vanramah lak chhohvin a awm daih tawh ang,” a ti. Hosea 2:2
hrilhfiahin: “Israel chu Jehova nupui a ni a, tunah chuan thenin a awm a, mah se lakluh leh tur a nihzia
hi he changah hian a chiang hle a ni. Kohhran leh Krista inkungkaihna sawinan hei hi hman loh tur a
ni…Thuthlung Thar chuan Kohhran chu nula thianghlim pasal nei angin a sawi zel a (II Kor. 11:1,2);
khawngaihna vanga lakluh leh uire hmang ang hi a ni lo. Israel chu Pathian nupui uire tawh a dinhmun
ngaia pawm let leh tur, Kohhran chu Beramno nupui tur nula thianghlim a ni (Jn. 3:29; Thup. 19:6-8);
Israel chu he leia Jehova nupui a ni a (Hos. 2:23); Kohhran chu vanrama Beramno mo a ni (Thup.
19:7),” tiin.
Khitianga ‘lei nupui’ leh ‘vanram mo’ tih vela then hran hi Bible kalh a ni tih heng Bible changah te
hian a hriat theih mai awm e: “Tin, he beram huanga mi lo hi, beram dang ka nei; anni pawh ka la
rawn hruai tur a ni, ka aw pawh an hria ang; chutichuan pawl khatin an awm ang a, a vengtu pakhat
nen.” (Johana 10:16) “Nang oliv suak reng ata sah chum mah, piandan lo anga oliv thing thaah zawma
i awm chuan chung a zar taktakte chu, anmahni oliv thing pangngaiah chuan zawm an va ni dawn nasa
em!” (Rom 11:24) Paula hian Jentailte chuan Juda ringtu tlemte te chu an zawm a ni tih a sawi chiang
a. Juda tam tak pawhin Jentailte an la zawm ve dawnah a ngai bawk. Israel hnam pumpui a sawina
niin a lang lo va, olive thing dang a sawina niin a lang bawk lo. Tichuan, Jentailte hmuh hniamna deuh
awm chu hmachhawnin Paula chuan: Chutah chuan Juda mi a awm theih loh va, Grik mi pawh a awm
theih hek loh, chutah chuan bawih a awm theih lo va, bawih lo pawh a awm theih hek loh, chutah
chuan mipa leh hmeichhia pawh a awm theih loh; Krista Isuaah chuan in zain pumkhat in ni si a.Tin,
Krista ta in nih chuanin Abrahama thlah, thutiam anga roluahtu turte in ni. (Gal. 3:28-29)
Israel leh Kohhran chungchang leh Kristianten a thim a var thlu lova Israel kan ngaihsan thinzia
kimchang taka a zir chian hnuin England Pastor Stephen Sizer chuan, “Kan hmaah hian Pathian Thu
chhut dan chi hnih thlan tur kan nei. A hlimthlaa innghat theology nge a taka innghat theology; Juda
ho an rama an kir leh buaipuina nge Isua Krista hi khawvel chhandamtu a nihzia buaipuina; Hnam leh
hnam inhmuhmawhna hringtu theology nge dikna, remna leh muanna chawivawngtu theology kan
duh zawk tih a ni deuh mai,” a ti. Kan Pathian Thu hi kan bihchiang a, thil kan chhut ngun a nih ngat
chuan ngaihsan tur dik tak chu kan hre ngei ang.
Israel hnam ngaisangtu hi Mizote chauh ni lovin hnam changkang leh hausa zawk, fing zawka ngaihte
pawh an ni tih a chiang a. Ngaihsanawmna tam tak leh an hnam Pathianin a hruai dan ngaihnawm
mak danglam tak tak pawh a awm teuh a ni. Anni hi Chanchin Tha hrilna rilru nena kan vei ve pawh a
hun tawh khawp awm e. Amaherawhchu, ngaihsan luata tisual hlei thei lo anga ngaih emaw, eng ang
pawhin khawsa se tan rum rut mai ringawt chu Kristiante awm dan tur a ni hauh lovang. Pathian
hnam thlan nia kan pawm tlat avanga kan Lalpa rinna hial pawh kan bansan phah a, Chanchin Tha
meuh pawh kan thlauhthlak phah a nih chuan chatuan Pathian thiltum kan thelh hle a ni tih hria ila. A
tak Krista chu kan nei a, A taksa Kohhranah kan awm aia hlu leh ropui hi a awm lo tih hriat nawn fo a
tha awm e.
*****