8.

ELEMENTI FLORE

Pod ementima flore podrazumevamo grupe biljnih vrsta sa vise ili manje slicnim
geografskim rasprostranjenjemareala, pri cemi takve grupe biljak predstavljaju poseban florni
element. S obzirom na jako slozenu istoriju flore citavog sveta i pojam flornih elemenata nije ni
malo jednostavan. Njegova pojmovna sadrzina odrzava svu slozenost kako sadasnjih floristickih
odnosa na zemlji tako i istoriski proces razvoja flore sveta u celini i pojedinacnih flora u
odredjenim pojedinacnim oblastima. U vezi sa tim ralikujemo nekoliko vrsta flornih elemenata:
1. Geografski florni ementi
2. Geneticki florni elenti
3. Istorijski florni eleneti.

10. ISTORIJA FITOGEOGRAFIJE

Istorija fitogeografije je deo fitogeografije koji se bavi istorijom biljnog sveta na Zemlji od
najstarijih vremena pa do danas. Istorija fitogeografije nam omogucava da objasnimo sadasnjost
tako sto ce mo sagledati proslost, ali da bi objasnili proslost moramo poznavati sadasnjost jer je
ona rezultat upravo te proslosti. Valter ukazuje na sledece:
1. Biljni pokrivac nije nesto ne promenljivo on se vremenom menja u odredjenom pravcu pa
zato nije moguce objasniti stanje vegetacije i njen floristicki sastav samo sadasnjim faktorima;
2. Vecina biljaka koja postoji danas u odredjenim odredjenim oblastima u proslosti nije
postojala, ona se odgovarajucim evolucionim mehanizmima obrazovala u toku vremena kroz niz
geoloskih perioda;
3. Uslovi spoljasnjih sredina takodje nisu bili isti, vec su se menjali u velikoj meri.
Kada je rec o istorijskom razvoju nase planete mozemo poci od dva suprotna gledista.
1. Permanentnost- Glediste koje ne dopusta vece promene u istoriji u odnosu na raspored
okeana odnosno raspored lokalizacije i broj kontinenata;
2. Mobilnost- mobilnost koja dopusta kretanje i promenu broja kontinenata.
Citavu floru zemlje mozemo podeliti na sest floristickih oblasti:
1. Holoarkticka;
2. Paleotropska;
3. Neotropska;
4. Australijska;
5. Kapska;
6. Antarticka i u okviru nje Okeanska.
One su medjusobno razlicite sto se moze objasniti dugim samostalnim razvojem usled prekida
veza izmedju njih i udaljavanja teritorija pa samim tim i izolacijom.
Vagnerova teorija je danas opste poznata i ona od dve pretpostavke:
• Raspadanjem prvobitnog kontinenta na manje ili vece, njihovo sve vece udaljavanje,
• Kretanje polova, onnosno svih klimatskih zona.
Sve ovo je dovelo da se sadasnji florni elementi bitno razikuju od nekadasnjih, odnosno flornih
elemenata iz proslosti.
11. ISTORIJA BILJNOG SVETA U TERCIJARU

U tercijaru proces razdvajanja Starog i Novog sveta i medjusobno udaljavanje

kotntinentalnih ploca sve vise napreduje kao i dalje osamostavlajnje pojedinih flora. U eonu taj
proces je gotovo zavrsen amerika I Evropa bivaju povezane medjusobno samo preko Grenlanda,
pa su nihove flore jako slicne za razliku od drugih teritorija koje su se vrlo rano odvoile
(australija na pr). Za tercijar treba istaci dva jako bitna procesa:
- stvaranje ogromnih planinskih lanaca u Americi to su Kordiljeri I Andi; a u Evropi Alpi,
Pirinejij, Himalaji.
- premestanje polova (pre svega severnog pola) I naravno citavih klimatskih zona.
Treba istaci da u eocenu evropa I dalje lezi u blizini ekvatora i da sada temperature dostize svoju
najvecu visinu, ali evropa se kasnije sve vise preblizava severrnom polu ( to znaci da ce se svi
njeni severni delovi pribliziti polovima I da ce temperature poceti da opada). Krajem tercijana
što znači u pleocenu Evropa se nalazi priblizno na istoj geografskoj udaljenosti kao I danas, što
znači da se prošlih geološkog perioda znatno udaljila od ekvatora. Ve ovo je uticalo na promene
u flori I vegetaciji jer sa promenom klime menjao se i floristički sastav. Mnoge vrste sa
nast5upanjem hladdne klime izčezavaju, a nove se javljaju, samim tim nastupa nova floristička
kombinacija. U eocenu u Evropi vlaqda jos uvek tropska klima sa manje ili vise tropskom
florom. Karakteristične su različite palme I fikusi. Prisustvo palme potvrdjuje da je srednja
godišnja temperature bila oko 16 C. U pliocenu u Evropi jos uvek ima palmi, ali one kawsnhije
izčezavaju zbog nepovoljne klime. Pošto se ekvator pomerio ka jugu srednja Evropa se nasal u
pustinjskoj zoni pa je biljni sastav bio slican sadašnjem biljnom sastavu severne afrike
( zimzeleni hrastovi, laurus, različite palme, kesten bukva itd.) U severnim delovima evrope, na
primer oblast baltickog mora postojale su u to vreme prostrane sume u kojima su znatnu ulogu
imali cetinari npr. tuja, bor itd. Da se klima od tercijala ka pleocenu menjala govore sl cinjenice:
- Našpicbergenu nadjeno je 179 fosilnih vrsta, od kojih su mnogobrojne tropske I
subtropske vrste sa sledecim rodovima: Taxodium, sequoia, libocerdus, magnolija, acer itd.
-Na Grenlandu nadjeno je 282 fosilnee vrste sa mnogim zimzelenim biljkama iz
tropskog, subtropskog I umerenog pojasa: Magnolija, ginko, castanea, platanius, vinova loza idr.
Sve ove cinjenice govore da na ovi m mestima je vladala topla klima I da se severni pol nalazio
na nekom drugom mestu nego danas. Ako postupno pratimo floru kroz tercijer zapazamo da se
ona menja od tropskog I subtropskog karaktera ka umerenom a zatim ka subpolarnom I
polarnom, na osnovu ovoga zakljucujemo da se klima u evropi sve vise pogorsava ( zahladjenje).
U miocenu u sadasnjim polarnim oblastima pojavljuju se prvi tragovi leda na Aljasci I u
severnom Sibiru. U to vreme na Bodenskom jezeru nadjeno je 1500 vrsta biljaka koje su jos
uvek subtropskog karaktera, ali vec u pleocenu vecina prestavnika ove fosilne subtropske flore
izcezava zbog zahladjkena, a ostaju sdamo rodovi tipicni za ovu klimatsku oblast: Cvercus,
pop’ulus, salix, acer itd. Krajem tercijera u srednjoj evropi klimatski uslovi imaju umereni
karakter (Smena godisnjeg doba), Evropa je bila zonalno podeljena tako da se severni krajevi bili
hladniji a juzni topliji. Medjutim I pored svega recenog flora se u velikoj meri razlikuje od
savremene evropske flore, jer je nekadašnja flora bila bogatija vrstama I imala velike slicnosti sa
florom SAD-ea I istocne Azije. Flora SAD-ea I istocne Azije sacuva la se do danas gotovo u
neuzmenjenom obliku, za razliku od Evropske flore koja je veoma siromasna arktotercijarnim
flornim elementima. Uzrok ove veleki razlike lezi u nastupanju pleistocena (velikog ledenog
doba), koje smenjuje tercijar, uvodeci istoriju iz tercijera u kvartar. Sve ovo je dovelo do
dsanasnjihg velikih razlika izmedju flore Evrope koja je znatno osiromasena arktotercijarnim
flornim elementima I flore SAD I kinesko japanske podoblasti.

12. ISTORIJA BILJNOG SVETA U LEDENOM DOBU

Opadanje temperature koje je zapocelo jos u eocenu a postalo sve jace u kvartaru dovelo
do pojave ledenog doba koje je trajalo oko 650 hiljada godina. Ono je bilo izrazeno severnim
delovima severne Amerike i Evrope, kao I u severozapadnom sibiru. Ledeno doba bilo je
izrazeno pre svega u stvaranju mocne ledene kape na a severnim deklovima severne hemisvere,
kao I u formiranju glecara u planinama sve do juznih planina sredozemlja, (alpi karpati).
Pogorsanjem klime pocetkom kvartara I nastankom velikog ledenog dobva u Evropi jasno se
ispoljava u karakteru fosilnih flora: One, idecu od tercijera sve vise u kvartar dobijaju izrazeniji
severoarticki karakter. U vremenu izmedju tercijera I kvartara u nekim delovima Holandije se jos
uvek nalaze fosili biljaka Magnolija kobus, abies alba, trapa natans, vitis vinifera, medjutim vec
u ranom diluvijumu fosilni biljni ostaci u severzapadnoj Nemackoj ukazuju na nesto hladniju
klimu: Alnus glutinosa, pinus silvestris, rubus idaeus. Dalje zahladjenje se jos jasnije vidi u
ranodijuvijalnim tresetnim naslagama kod Luneburga u kojima se nalaze razlicite glacijalne I
subglacijalne biljke. U donjim deleovima ovih slojevima naqlayi se Picea omorika I vakcinijum
piscum, u gornjim slojevima (dakle mladjim) ostaci drvenastih vrsta dakle ne postoje, vec se
nalaze fosilni ostaci biljaka koji su jkaraqkteristicne4 za africke tundra I visoko planinska
stanista. Na pr. Betula nana, salix herbacea Idr. Ledena kappa se polako sirila I u znatnoj meri
zahvatila I srednju Evropu. Pa sder pod ledenim pokrivacem tako naslča mevropa, Britanska
ostrva, irska, citava skandinavija. Gledajuci ledeno doba u celini mnoramo konstantovati da
klimatski uslovi u njegovom toku nisu bili nepromenljivi. Naprotiv diluvijum se odlikovao
velikom sloozenoscu klimatskih uslova I odgovarajucim geomorfoloskoim promena, smenjiovali
su se topli I hladni periodi, odnoso vlazni I susni. Sve ovo je dovelo do osiromasenja
arktotercijarne flore koja je tek,la uporednoi sa procesom obogacivanja biljnog sveta novim
oblicima karakteristicnim za burne klimatske promene u diluvijumu. Prema fosilnim nalazima
na razlicitim mestima u Evropi ustanovljeno je da se divulijum odlikovao smenhjivanjem hladnih
glacijalnih I toplih interglacijalnih perioda, razlicite duzine, u kojima se odigravala slozena slika
kizcezavanja starih narocito termofilnih vrsta I stvaranju novih biljnih vrsta.

13.INTERGLACIJALNI PERIODI I NjIHOVA RASCLANjENOST

Za vreme ledenog doba, u zoni polarne kapenije postojala gotovo nikakva vegetacija, ali
juzno od ledne kape na manjim nadmorskim visinam rarzvijala se oskudna vegetacija slicna
slicna danasnjoj vegetaciji tundra i hladnih stepa. Sa povecanjem temperature i otopljavanjem
ledene kape i glecera na visokim planinama flora polako postaje bogatija termofilnim vrstama,
ovaj proces je tekao postepeno sve do toplotnog maksimuma, a onda je opet nastupio periog
zahladjenja i ponovno vracanje vegetacije od termofilne do vegetacije tundra. Ove se ustvari radi
o period interglacijacije koji je tekao na opisan nacim izmdju dve glacijacije. Na primeru slojeva
mozemo doneti zakljucak koliko i kako je trajao proces glaciacije, u najdubljim slojevima leze
ostaci patuljastih breza ovaj sloj je nastao neposredno pre povlacenja;ednika, izmedju je sloj
krecnjaka sa dominacijom vrsra Pinus Silvestris i Picea excels, a sa jos vecim tpljenjem i
povlacenjem lednika pojavljuju se razne vrste drveca kao nap r Quercus sessilis, Fagus silvatika,
Caprinus betula, Alnus glutinosa, Juglans. U plicim slojevima pojavljuje se i abies alba, a u
gornjim slojevima kada je klima ponovo pocela da zahladjuje pojavljuju se fosilni ostaci sledecih
biljnih vrsta abies alba i Picea Excelsa, najzad ostaju samo breze i borovi, ovo je i kraj
interglacijacije koja se odlikovala u svom sredisnjem delu povecanjem temperature, a u gornjem
biva prekrivena fluvioglacijalnim peskom, nastaje novi glacijalni period!!! Na process
glacijacije delovalo je i pruzanje planina koje je u evropi omogucilo nekim biljnim vrstama da
prezive ledeno boda i povuku se u toplije krajeve gde se uticaj ledenog doba osecao u manjoj
meri. Cuveni poljski botanicar i paleofitolog Safer proucio je poslednju interglacijaciju (ris-
virm), pa je pokusao da je evolucijski rasclani klimatski i regionalno, om razlikuje sledece
vremenske faze:
1. Faza odstupanja lednika – klima subarticka,
2. Dalje odstupanje lednika – klima toplija i suvlja,
3. Led se i dalje povlaci – klima malo toplija i vlaznija,
4. Led se najdalje povlaci – klima sve suvlja,
5. Led stagnira, ali se sporo krece ka jugu – klima toplija, ali opet vlaznija,
6. Led nastupa ka jugu – dalje opadanje temperature.
7. Lednik se priblizio svoj juznom podruciju – klima subarticka.
Ovo je serafova podela postglacijalnih faza koja je i danas prihvacena, vazno je napomenuti da
se postglac.period u kome se mi i danas nalazimo odlikuje slicnim klimatskim promenamaod
poslednje glacijacije do danas, sa tim sto mi ne znamo dali smo izasli iz velikog ledenog perioda
ili pak idemo ka novoj glacijaciji.

14. POSTGLACIJALNO DOBA (promena klime nakon virmske glacijacije)

Pri kraju poslednje virmske glacijacije dolazi do otopljenja klime i povlacenja ledene kape
prema severu kao i smanjena glecera na visokim planinama. Ovo je kraj Virmske glacijacije, ali
je moguce i kraj citavog ledenog perioda i ulzak u sledece postglacijalno doba. Tacan pocetak
postglacijacijalnog perioda se ne moze odrediti jer je trajao dugo i dosta je slozen, led se vise
puta povlacio, ali i opet vracao ka jugu. Posle poslednjeg virmskog doba klima postaje sve
toplija tako da je pre oko 11.000 godina temp.na severnoj hemisveri bila priblizno jednaka
savremenoj, porast klime je tekao dalje sve dok nije dosla do maksimuma do pre oko 7.000
godina, ovo je vrhunac postglacijalne temperature, posle ovoga ona je nastavila da postepeno
opada. O tome da je u postglacijalnom period doslo do tem.maksimuma govore nam i sledecu
dokazi:
1. U skandinaviji u vreme temperatrunog optimum gornja sumska granica nalazila se na 200-300 metara
vise nego danas,
2. Mnoge vrste zivele su mnogo severnije nego danas kao nap r Trapa natans, Najas major idr,
3. U vreme temp.optimuma mrka alga Pelvetia zivela je cak na grenlandu i spicberbu, a dans dopire samo
do severa norveske.
Pored kolebanja temperature dolazi i do promene u vlaznosti , ove promene su bile
karakteristicne za postglacijalni period pa evropu mozemo podeliti na sl.postglacijalne periode:
- borealni period klima je bila relativno suva, i hladnija,
- atlanski period temperature dostize maks.vrednost, a vlaznost se takodje povecava,
-subborealni niske temperature i jako suva klima,
-subatlantskiniske temperature, velika vlaznost.
Ova opsta sema jako je varirala zbog ralicite udaljenosti date oblasti od mora , prisustva ili
odsustva planinskih masiva, sve ovo je dovelo do klimatskih promena u toku postglacijalnog
perioda. Jedan od najubedljivih dokaza da su se za vreme postglacijacije smenjivali periodi
vlazne i suve klime govori nam i koleganje jezerske vode tj na osnovu smenjivanja razlicitih
tresetnih slojeva odnosno talozenje odgovarajucih krecnih naslaga. U tom pogledu
najzanimljivije su stare tresetne mocvare sa dubokim tresetnim masivom u kome je zabelezeno
sve ono sto se desavalao sa vegetacijom jezera, ali i vegetacije u njgovoj blizoj okolini ( o
ovome vise u lekciji POLENSKA ANALIZA).
Na osnovu svega prethodno receno mozemo sematizovati promenu klimne, ali i pronemu
vegetacije u evropi preko sledecih vegetacijskih faza:
1. Doba drijasa-nastaje posel okoncanog ledenog doba, karakteristicn biljke Drijas punktata, D.oktopetala,
kao i niz breza i vrba patuljaste forme.
2. Doba breze-klima je hladna ali pojavljuju se razlicite breze i jasike.
3. Doba bora-klima povoljnije, pojavljuu se termofilne vrste, karakeristicna biljka za ovo doba Pinus
silvestris.
4. Doba hrasta-temp.daleko veca nego u ranijim fazama, vlaznost povoljnija, hrast je dominantna vrsta, ali
pojavljuju se i dr biljn e vrste kao na primer lipa, bukva, cetinari i dr.
5. Doba bukve-poslednja faza postglacijacije koja se zadrzala do dan danas, odlikuje se visokom
temperaturom i visokom vlaznoscu sto je dovelo do eksplozivnog razvoja bukve.
Sto se tice ove poslednje faze mnogi autori smatraju da je ona karakteristicna samo za
zaopadnu evropu, dok je u ostalim delovima i dalje doba hrasta kao na primer na balkaskom
poliostrvu ge je klima uslovimada se najbolje razviju predstavnici roda Quercus koji su se
pokazali kao najadaptabilniji.

-POLENSKA ANALIZA- DODATAK 

Polenova zrna imaju tu pozitivnu stranu da se jako dobro mogu fosilizovati, i das e mogu
lako determinisati u fosilizovanom stanju, s obzirom na velike morfoloske razlike izmedju
pojedinih sistematskih boljnih grupa i taksona. Kao i svaki i ovaj metod ima svoje prednosti
i mane. Kad polen padne na povrsinu jezera on dospeva polako do dna gde biva pokriven
sloj po sloj tresetnim naslagam, i kada se pronadje u takvom stanju on nam moze dati
odgovore koja biljna vrsta je bila tu zastupljena i kakva je klima bila, ali ne moze nam dati
tacne podatke o okonoj vegetaciji jer polen ima tu mogucnost da se prenosi na velike
udaljenosti, ali ovo moze biti kako pozitivno tako i negativno. Nedostatak ove metode je sto
mi sa lakocom mozemo da razlikujemo polenovo zrno razlicitih rodova kao nap r Acer,
Quercus, Pinus i dr, ali determinacija vrsta istog roda na osnovu polenske anlize je teska,
gotovo nemoguca. Istina je da se u novije vreme cine znacajni pokusaji da se razlike izmedju
polenovih zrna istih vrsta utvrde i standardizuju pomocu statistickih pokazatelja i fine
structure egzina, ali to za sada ipak nije dovoljno da bi se vrste istih rodova determinisale na
osnovu morfologije samo polenovih zrna. Sustina ove metode je da se burgijom uzme veci
broj tresetnih proba sa nekog podrucija od povrsine do samog dna, zatim da se od svake
probe uzme nekoliko kubnih cm treseta koji se zatim kuva u 10% KOH, ili u razblazenoj
azotnoj kiselini, ovimpostupkom postize se maceracija tj razdvajnje polenovih zrna od ostale
mase polenovih zrna. Zatim se uzme kap ove smese i stavi na mikroskop sa stocicem za
brojanje, gde se izracunava procenat zrnaca za svaki rod odnosno vrstu za tu kap. Dobijeni%
prenose se na dijagram.ovaj dijagram je posebe vrste: na ordinate su tresetni slojevi, a na
apscisi su dati u procentima polenova zrnaca rodova, odnosno vrsta biljaka, i to u obliku
neprekidne linije koja dobro pokazuje ucesce biljnih vrsta ili rodova. Uporedjivajuci ove
krivulje mozemo doci do dosta dobre predstave o karakteru sukcesije vegetacije kroz vreme
u kome se formirao tresetni masiv, ali i o ucescu i znacaju pojedinih rodova. Pored svega
 spomenutog ipak moramo napraviti i neke korelacije sto se tice polenske analize, a one se
odnos na sledece:
1. Cetinari produkuju veliki broj polenovih zrnaca u odnosu na liscare pre svega hrast, a zatim bukvu i
lipu,
2. Visokiprocenat polena moze se dobiti samo za biljne vrste koje su nazstanivale okolno podrucije
jezera (mocvare),a mnogo manje za udaljena podrucija,
3. Mali % polena neke vrste ili roda moze se objaniti na tri nacina:
 Mala brojnost date vrste u okolini,
 Vrsta ser nalazi na vecoj udaljenosti od mocvare
 Losom ocuvanoscu polenovih zrnaca ili uodr % njihovo unistavanje.
Na osnovu svega zakljucujemomda treba teziti sto boljoj determinaciju polenovih
zrnaca na nivou vrste , da bi bili sto sigurniji u nase zakljucke, nego sto je to slucaj
danas.

15. OPSTI PREGLED ISTORIJE BILJNOG SVETA BALK.POLUOSTRVA

U tercijaru biljni svet balkanskog poluostrva ima tropskikarakter, sto se narocito istice ya
eocenske slojeve. Na to ukazuju jos nalzai Vizantija za eocenske fosilne ostatke biljaka iz
dalmacije , gde su znacajni predstavnici familije Proteaceae i Myrtacecae. Paks je proucio
miocensku floru iz okoline skoplja koja je slicna danasnjoj sumskoj vegetaciji u subtropskim
oblastima severne amerike i istocne azije, ove oblasti su sada jako bogate tercijarnim vrstama, a
za oligocensku floru karakteristicne su i znacajne vrte iz rodova Cinammomum , Myrica i
Passania. Pliocernska flora balkanskog poluostrva jer u stvari mesavina savremene balkanske
flor sa florom koja dans zivi u americi i aziji, pa se za taj period mogu navesti sledece biljne
vrstePterocaria, Alnus, Juglans, Corilus, Abies, Tipha, fagus, Quecus, Acer, Castanea i dr.
Po svemu sudeci na balkanskom poluostrvu glacijacija je bila daleko slabija nego u ostatku
evrope, ledeni gleceri bili si zastupljeni na planinskim masivima, a klima je bila znatno hladnija
nego u trecijaru , ali ipak cak i za vreme vrhunca bila povoljna za mnoge termofilne vrste
biljaka.polozaj baskana je bio neka vrsta utocista odnosno refugijalni proctor za niz termofilnih
tercijarnih biljaka i subtropskih vrsta juzne evrope, takodje je bio i vazan process na kojem se
krajek tercijar odigrao process neospecijacije(stvaranje novih vrsta pod uticajem klime).
Prema N.Stojanovu za balkansko poluostrvo je karakteristicno sledece:
1. Relativno bogatstvo flore nie redukovano uticajem glacijacije u onoj meri u kojoj se to desilo i srednjoj i
severnoj evropi,
2. Izobilje tercijarnih relikata u flori balkanskog poluostrva,
3. Na balkanskom ppoluostrvu je karakteristicno prisustvo regioa sa mezofilnim reliktimakakav je napr
region Strandza planine.
Treba napomenuti da se ove vrlo znacajne karakteristke u manjoj ili vecoj meri ispoljavaju i u
srbiji. Kao posebno treba dodati prisustvo novih vrsta i podvrsta kao i varijatetakoje sun a
balkanskom poluostrvu nastale tercijara u kvartaru i holocenu, tako da je uporedo sa
osiromasenjm balkanske arktotercijarne termo-mezofilne flore terkao i proces obogacivanja flore
balk.poluostrva kserotermnim, frigotermnim, antropofitnim i dr odgovrajucim floristickim i
vegetacijskim elementima.
16. OPSTA SLIKA ISTORIJSKOG RAZVOJA FLORE I VEGETACVIJE U SRBIJI

Prema rezultaima paleobotanickih istrazivanja koji su se odnosili na Srbiju i Balkansko

poluostrvo moze se reci da je u strijem i kasnijem tercijeru nasa zemlja bila u zoni tropske, a
kasnije subtropske klime. U drugoj polovini tercijera pocinju postepene promene u pravcu
pogorsanja klime i krajem tercijera dostize svoju kulminaciju. Biljke osetljivije na hladnu klimu
narocito biljke tropskog karaktera izcezavaju sa Evropskog kontinenta. Ove promene u prelazu
sa tropske ka subtropskoj i najzad na samom kraju tercijera na umerenu klimu ne zavrsavaju se
na tome vec dozivljavaju svoj klimaks u subartickoj i artickoj klimi. Nastaje veliko ledeno doba
koje oznacava kraj tercijera i pocetak kvartara. Ogromna polarna kapa, zahvata veliki deo
Evropskog kontinenta, sto se tice Srbije kao i citavog balkanskog poluostrva, njihov juzni
polozaj je uslovio nesto drugaciji karakter glacijacije, pa je ovaj prostor postao izrazeni
refugijum. Citava arktotercijarna flora u evropi je bila ugrozena. Jedino visokoplaninske biljke i
biljke tundri su imale uslov za dalji opstanak i one tada naseljavaju gotovo sve ravnicarske
prostore koji nisu pod ledom. Drvece i osetljive zeljaste biljke kao i mnoge vrste zbunova bivaju
opasno ugrozene tako da na velikim prostranstvima evrope nestaju pre svega sume. Postojalaa je
velika sansa da se biljke tokom dugog vremena pleistocena povuku na jug u refungijalne
mediteranske i submediteranske prostore, ali nailaze na prepreku u vidu planinskih lanaca na
jugu evrope na pravcu pruzanja zapad-istok. S obzirom da je ledeno doba bilo podeljeno na
medjuledena doba, teskoce u povlacenju ponavljale su se vise puta sto je dovelo do velikog
osiromasavanja Evropske arktotercijarne flore. Balkansko poluostrvo je bilo znacajno refugijalno
prostranstvo sa toplom klimom cak i za vreme vrhunca ledenog doba. Ipak ne treba misliti da na
Balkanskom poluostrvu i Srbiji posebno u panonskoj niziji ledeno doba je bilo slabije izrazeno,
opste pogorsanje klime kroz pleistocen zahvatilo je i ove prostore, svakako neuporedivo
povoljniji nego na severu. Treba imati na umu, da je planinski karakter najveceg dela
Balkanskog poluostrva pri cemu se radi o kompaktnim planinskim oblastima onemogucio da se
mediteranski uticaj ispolji u punoj meri, ali i onemogucilo snaznije delovanje blagotvornr
termicke akumulacije atlanskog okeana sa zapada, odnosno toplijih strujanja iz aziskih
subtropskih podrucija, koja bi da nije bilo Karpata nogle da zahvate Balkansko poluostrvo i
panonsku niziju. I sam planinski reljef Balkanskog poluostrva kao i srbije doveo do izuzetno
znacajnog fenomena lokalne planinske glacijacije okarakterisane cesto prisustvom ogromnih
lednika karakteristicnih za gotovo sva planinska podrucija na jugu Evrope. Pri tome treba dodati
da su mnogi delovi Srbije bili izlozeni bez ikakve zastite uticaju severa preko panonske nizije
odnosno uticaju ledene kape i klime tundre u svoj njihovoj jacini. Prema tome kada je rec o
B.poluostrvu i Srbiji koja obuhvata znacajni deo panonske nizije jasno je da se ledeno doba tu
pojavljuje na dvostruki nacin:
1. Izrazito niske temperature i pogorsanje klime karakteristicno za ledeno dobaa;
2. Uticaj mediterana i lokalnih povoljnih planiskih i zupskih prilika.
Teritorija Srbije bez obzira na to koliko je mala na odnosu na citav balkan kroz istoriju velikog
ledenog doba pokazuje sve one bitne osobine klime i biljnog sveta koje su karakteristicne za
Balkansko poluostrvo u celini. Istoriju vegetacije Srbije tokom ledenog doba mozemo posmatrati
iz tri aspekta :
1. Osiromasenje flore i vegetacije arktotercijalnog tipa;
2. Obogacenje flore i vegetacije B. poluostrva i Srbije procesima neospecijacije tokom velikog ledenog doba i
postglacijaciji i
3. Degradacija vegetacije uticaja coveka u najnovijoj istoriji B. poluostrva i Sbiji.
17. GLACIJALNA I POSTGLACIJALNA ISTORIJA VEGETACIJE U SR SRBIJI

Najveci broj tresava u Srbiji, proucenih polensko-analitickom metodom nalazi se

priblizno iznad 1000 m nadmorske visine, tako da ravnicarski i brdski deo Srbije ostao uglavnom
izvan tih pproucavanja. U vezi sa tim treba imati u vidu da je teritorija Balkanskog poluostrva,
odnosno Jugoslavije i Srbije, neobicno raznovrsna, ali i vrlo znacajne specificnosti. Drugim
recima mmi se moramo strogo ograniciti na dati lokalitet i govoriti uslovno da bi postglacijalna
istorija vegetacije na tome mestu mogla da bude takva i takva, na osnovu konstruisanog
polenskog dijagrama. A. Gigov se kod nas posle rata najvise bavio postglacijalnom istorijom
vegetacije Jugoslavije, u svojoj studiji „Tipovi polenskog dijagrama na teritoriji Jugoslaviji
posle Wurmskog glacijala“ govori o tipovima polenskih dijagrama, a ne o istoriji vegetacije.
Postglacijalni period kojji je trajao priblizno 12000 godina, bio je od izuzetnog znacaja za
sadasnji karakter i sastav Evropske vegetacije i flore. Za Evropu (pre svega srednju i severnu)
mogu se postglacijalne klimatske prilike shvatiti na sl nacin:
1. Preborealna faza (arkticka i subarticka, ukljucujuci i subglacijal), klima toplija nego u
glacijalu, ali jos uvek hladna u odnosu na sledece faze;
2. Borealna faza;
3. Atlantska faza, klima topla i vlazna;
4. Subborealna faza, klima suva i topla;
5. Subatlantska faza, klima vlaznija i toplija nego prethodna, dosta slicna savremenim
klimatskim prilikama u Evropi.
Svaka od ovih navedenih faza bila je okarektarisana ne samo klimom vec i odgovarajucom
florom i vegetacijom. U postglacijalu, odmah posle povlacenja ledene kalote, ali i neposredno
na povrsinama oko severnog ledenog pokrivaca u kvartaru se razvija vegetacija tundre sa nizom
frigolifilnih drvenastih (Salix palaris, S. herbacea), patuljasta breza (Betula nana), kao i Sarifraga
oppositifolia i Dryas actopetala. Narocito karakteristican Dryas tako da se ova kvartarna i
postglacijalna flora oznacuje kao drijasova flora.
Jos juznije, kao i u daljem toku postglacijala, povoljni uslovi toplote i vlage omogucavaju razvoj
bogatije, zbunaste i sumske vegetavije. Ona je najpre obrazovana od razlicitih vrsta vrba (Salix
recitulata, S. myrsinites), a zatim nastaju sume belog bora (Pinus silvestris), jela (Abies), jasike
(Populus) i breze (Betula). Dalje napredovanje toplije klime, uslovljava i razvoj razlicitih
kserotermofilnih i higrotermofilnim mesovitih liscarskih suma, u kojima dominantnu ulogu ima
hrast (razlicite vrste roda Qvercus) a na vlaznijim stanistima razlicite vrste bukve (Fagus). Osim
njih u tim u tim mesovitim sumama nalaze se i druge liscarske vrste drveca i zbunova.
Prema N. Panticu razvoj vegetacije u Srbiji u postglacijalu mogao bi se kroz postglacijalu mogao
bi se kroz postglacijalne faze zamisliti na sl nacin:
1. Preborealna faza (Vlasina, Tara). Dominantan je polen bora (pinus silvestris). Pored toga
prisutan je i polen Picea cf. omorica, Alnus, Betula, Abies, Tilia, Salix i dr. Pantic istice
da je beloborova sumska faza u Srbiji konstantovana na nadmorskoj visini od 1100-1200
m, dok je na mnogim mestima u severnoj i srednjoj Evropi bila karakteristicna i za nizije.
Na nadmorskim visinama iznad 1000-1200 m klima je u Srbiji bila po svoj prilici hladna
kontinentalna.
2. Borealna faza. Takodje sa Vlasina i Tare, sa dominacijom polena roda Qvercus. Prema
Panticu ipak treba imati u vidu da se u borealu mogli naci i hrastovi sa drugacijim
ekoloskim zahtevom nego sto je to slucaj sa danasnjim vrstama roda Quercus, kao i to da
i danas raspored vegetacije hrastovih suma ne odrzava stvarne njihove mogucnosti
 prostiranja prema vecim nadmorskim visinama. Pantic, u skladu sa svatanjima
Cervanjskog, smatra da je u to vreme u Srbiji gornja sumska granica bila znatno visa
nego danas, a klima kontinentalna – topla i suva, sa niskim nivoom zemljisnih voda,
nepovoljnih za razvoj i rastenje tresava.
3. Atlantska faza. Prema analizi tresetnih slojeva veceg broja nasih tresava moze se reci da
je polen bukve zastupljen na tresavama u pojasu od 600 do 800 m, polen jele u pojasu od
850 do 1000 m i polen smrce u pojasu iznad 1400 m. Iz toga se jasno moze zakljuciti i o
visinskim zoniranju vegetacije u atlantiku, ali ipak samo u odnosu na odredjene lokalne
prilike, pri cemu najverovatnije da se radi o mesovitim liscarskim i liscarsko-cetinarskim
sumama. Klima je vlazna, sa visokim nivoom podzemne vode i povoljna z razvoj i
rastenje tresava.
4. Subborealna faza. Okarakterisana je dominacijom polena bukve i bora, iz cega se moze
zakljuciti da se radi o bukovim i borovim sumama.
5. Subatlanska faza, najmladja faza postglacijacije. I pored toga sto je najmladja ona je jos
uvek nejasna, sa najmanje paleobotanickih i paleopalinoloskih podataka. Vrlo je
verovatno da su tada glavnu ulogu igrale mesovite liscarske i cetinarsko-liscarske sume,
mada je njihov karakter nejasan i diskutabilan.
Bitno je da su nasi nizijski i brdski predeli bili uvek pod sumom, cak i na vrhuncu glacijacija.
Istina taj je sumski vegetacijski pokrivac tada svakako bio povremeno proredjen i specificne
strukture i floristickog sastava, ali nikada nije potpuno iscezao.

18. ISTORIJSKI RAZVOJ FLORE I VEGETACIJE JUGOISTOCNE EVROPE I SRBIJE U

KVARTARU

Holocenska vegetacijaevrope je relativno dobro proucena zahvaljujuci polenskoj analizi

postglacijalnih sedimenata. Posebne zasluge za podatke o biljnom pokrivacu dugujemo Van
Hamen-u koji je sa svojim saradnicima dosao do sledecih zakljucaka: ogromna ledena kappa
prekrivala je veci deo evrope,a na visokim planinama na jugu nalazili su se veliki lednici koji su
diktirali raspored vegetacije,ravnice su bile prekrivene tundrama ili frigofilnom vegetacijim
stepa. Severozapadni delovi evrope u glacijalnom period zemlja je bila zaledjena pa je
dominirala vegetacija tundra, ali sa porastom temperature pocinje razvoj subborealni-arktickih
suma koje dalji porast temperature smenjuje u hrastove sume, a zatim graba, sa nesto
vlaznijom klimom grab smenjuje jela i smrca sto znaci da klima postaje hladnija. Sto se tice
srbije ona je direktno bila izlozena uticaju ledene kape pa je vegetacija bila stepskog karaktera,
ali ona se menjala vremenom i na mestu stepa pojavljivali su se hrastove sume sa dominacijom
Quercus robur i Q,pedinculiflora. U nizijaama oko reka formirale su se sume sa Q.robur, a na
suvljim i toplim mestima sume Q.pedinculiflora. na osnovu ovoga moze se reci daje vegetacija
vojvodine imala relativno slozen karakter. Juznije od save i dunava fegetacija je bila sve
razvijenija i slozenija i nju cini uglavnom sumska vegetacija, planinska vegetacija srbije se polako
spustala ka dolinama i tu nailazila na prepreku u vidu suma , ali s obzirom da se srbija nalazila
dosta juzno od ledene kape biljke visokih planina su se ipak ocuvale. Na osnovu svega recenog
sume srbije koje su se formirale kroz glacijalno doba bitno se razlikuje od tercijarnih, one su pre
svega izgubile veci deo arktotercijarnih vrsta drveca koja si mali higrotermofilni i mezotermali
karakter, odnosno pripadale elementima vlaznih subtropa, ali s druge strane obogacene
mnogim vrstama kserotrmofilnog kataktera koje su bile vezane za umerenu klimu. Vegetacija
srbije obogacena je i stepskom i arkto-alpskom vegetaijom. 

PROCESI OSIROMASENJA I OBOGACENJA FLORE BALKANSKOG POLUOSTRVA I SRBIJE KRAJEM TERCIJERA

I U KVARTARU

U vezi sa ledenim dobom u Evropi I procesima koji su se desavali tokom njihovog trajanja,
najvaznija je posledica velikog ledenog doba bila osiromasenje arktotercijarne flore na evropskom
kontinentu. Drugim recima da je sadasnji deo holarkticke flore bitno osiromaseni i izmenjeni naslednik
nekadasnje arktotercijarne flote, koji je gotovo u punom sjaju svoga floristickog bogastva egzistirala u
Evropi jos i krajem, ili barem drugoj polovini tercijera. Dokaz za ovu tvrdnju vidi se u dvema znacajnim
cinjenicama:

1. U poredjenju sa fosilnom florom tercijera u Evropi njena sadasnja flora pokazuje nz nedostataka
(odsustvo niza tercijarnih vrsta, pa cak i rodova biljaka) i
2. U poredjenju sa savremenom severnoamerickom atlantskom florom savremena evropska flora
pokazuje , niz nedostataka (odsustvo niza rodova biljaka koji su i danas zastupljeni u Severnoj
Americi )

Ledeno doba i postglacijal, sa svim slozenim procesima tokom svog trajanja, doveli su i do znacajnog
obogacenja savremene evropske holorticke flore, to se pre svega odnosi na juzne delove Evrope.
Drugim recima isticemo teoriju o stvaranju nove glacijalno-postglacijalne evropske flore, obogacenim
velikim brojem novih biljnih vrsta. To znaci da je arktotercijarnu floru Evrope zamenila u toku ledenog
doba, jedna druga flora savremena holarkticka, koja je u ujeddnom smislu, osiromasena u odnosu na
arktotercijarnu, ali je, isto tako u drugom, obogacena nizom novih elemenata.

S obzirom na slozenu strukturu velikog ledenog doba ugrozenost osetljivih tercijarnih biljaka ogromno se
povecala. Tipican primer za ovo je izuzetno mali areal vrste Picea omorika u Srbiji i Bosni. Severni brdski i
planinski regioni Srbije pokazala su odredjene klimatske fenomene, karakteristicne za juzne evropske
planine tokom velikog ledenog deoba (formiranje glecara na vecim nadmorskim visinama, spustanje
donje snezne granice itd.), i prestavljali su prvu prepreku za povlacenje tercijarnih biljaka prema jugu.
Istoriju flore Balkanskkog poluostrva tokom glacijacije mozemo sagledati u procesu uzajemnih odnosa
autohtonih balkanskih flora i flora koje su se tu naknadno nasle u procesu povlacenja, i slozenim
procesima vracanja na sever. I nastupanju i adaptaciji na sever tj u prostore sa kojih su se tundre
povukle. Primer za ovo je rod Fagus (Bukva). Krajem tercijera bukva je zivela ne samo u onim
podrucijama u kojima su se najposrednije nasla pod udarom glacijacije. Nema sumnje da je za osetljive
tercijarne biljke, pre svega za one osetljive ne samo na niske temperaturu vec i na nepovoljne uslove
vlaznosti vazduha i podloge mediteranske i submediteranski jug Evrope bio samo uslovno refungijalno
podrucije, koje je moglo biti utociste u odnosnu na temperatu, ali ne dovoljno sigurno u odnosu na
klimatske uslove: dugotrajna i jaka letnja susa sa snaznim zracenjem sunca bila je jedna od glavnih
uslova zbog cega su tercijarne vrste juznu Evropu iskoristile u punoj meri.
Kao bitna posledica dugotrajnog covekovog delovanja na mediteranskom prostoru bilo je unistavanja
suma, a zatim i unistavanju zemljista, i verovatno izmenu nekih vrlo bitnih klimatskih elemenata za biljnu
vegetaciju. Za Srbiju kao i za citavo Balkansko poluostrvo dobri su primeri vrste roda Picea omorika,
pinus heldreichii i pinus peuce. Za vrstu Picea omorika mozemo reci da je vec gotovo iscezla i ima
izuzetno mali areal.

20. Značaj i primena polenske analize u istorijskoj fitogeografiji

Polenova zrna imaju povoljnu osobinu da se mogu veoma dobro fosilizovati, naročito pod
određenim uslovima vlažnih i anaerobnih prilika različitih bara i močvara. U tako fosilizovanom
stanju mogu se determinisati, s obzirom da postoje značajne razlike u njihovoj morfologiji i
veličini između pojedinih biljnih grupa i taksona. Ranije se pri paleobotaničkim proučavanjima
pažnja pridavala biljnim makroostacima, ali kasnije u ovakvim pručavanjima u prvi plan izbijaju
fosilizovana polenova zrnca (zatim i spore), što je dovelo do značajnog napretka istorijske
fitogeografije i paleobotanike uopšte.
Metod analize fosilizovanog polena u jezerskim slojevima ima i određenih nedostataka:

1. Ekološka indikacija samog polena je ograničena. Za razliku od listova polenovo zrnce mnogo
manje govori o ekološkim karakteristikama okoline u momentu kada se polen taožio. U tom
pogledu mogu da pomognu neke dopunske metode.
Naime, nauka koja polenova zrna proučava u celini je palinologija- što znači i polen savremenih
biljaka ukazuje na ekološke osobine biljaka koje poseduju određenu vrstu polena. U
paleopalinologiji to može pomoći jer nam daje osnova da određen fosilizovani polen- znajući
kojoj vrsti pripada, vežemo za određene ekološke uslove (metod aktualizma).

2. Drugi nedostatak-Najčešće se dobro razlikuje polen različitih rodova drveća i žbunova (Fagus,
Quercus, Pinus, Picea, Alnus itd.), ali determinacija vrsta istog roda prema polenu najčešće je
veoma teška, često čak i nemoguća.

Suština metode je u tome da se pomoću specijalne burgije uzimaju sa različitih dubina tresetnog
profila tresetne probe, koje se zatim obrađuju na odgovarajuće načine. Od svake probe uzima se
po nekoliko kubnih cm treseta koji se kuva za svaku probu pojedinačno u 10% rastvoru KOH ili
u razblaženoj azotnoj kiselini. Tako se postiže maceracija tj. razdvajanje polenovih zrna od
ostale mase treseta. Kap jedne prokuvane probe se posmatra pod mikroskopom. Za svaku vrstu
ili rod posebno se beleži svako determinisano polenovo zrno i kada se od svake vrste nabroji 100
do 150 zrnaca uzima se taj broj kao jedinica. Kada se obradi sadržaj čitave kapi, izračunava se
procenat zrnaca za svaki rod odnosno vrstu, za tu kap, a dobijeni podaci prenose na dijagram.
Upoređujući krive na dijagramu možemo doći do predstave o karakteru vegetacijskih
sukcesija kroz vreme u kome se formirao tresetni masiv i o učešću i značaju pojedinih vrsta
i rodova!
Određene korekcije u polenskoj analizi se odnose na:
To da četinari produkuju polenova zrna u ogromnim količinama, naročito bor, dok je produkcija
lišćara znatno manja, pre svega kod hrasta, kao i bukve i lipe.
Visok procenat polena može se dobiti pre svega za one vrste koje rastu neposredno kraj same
močvare, a često daleko manje za udaljenije vrste
Mali procenat polena neke vrste ili roda može se objasniti na tri načina
1. malom brojnošću date vrste u okolini, 2. vrsta se nalazi na većoj udaljenosti od močvare, odn.
Od mesta taloženja polena, 3. rđavom očuvanošću polenovih zrna ili njohovim manjim ili većim
uništenjem.

21. Istorija arktičko-alpijske flore

Na teritoriji srednjeevropske ravnice i na dr. ravničarskim prostorima srednje i istočne Evrope, u
uslovima klime tundre i hladnih pustinja kroz pleistocen se odvijao proces stvaranja kompleksne
i nove arktičko-alpijske flore. Taj proces je s jedne strane tekao putem hibridizacije, s druge
mutacijama i rokmbinacijama.
Sa završetkom ledenih doba i otopljenjem klime u srednjeevropskoj ravnici, arktičko-alpijska
flora je migrirala u dva pravca: prema arktičkim predelima na severu i uz planine prema hladnim,
visokoplaninskim predelima na jugu Evrope. Postoji mišljenje da je kroz ceo pleistocen na B. P.
pa i u Srbiji postojao kotinuitet više ili manje termofilne, listopadne hrastove vegetacije u
nizijama i niskim brdima, s tim što je u periodima jačeg zahlađenja veći značaj dobijala
vegetacija bukovih i četinarskih šuma i žbunova. Tada su hrastove šume zauzimale menje
teritorije i u njima su veći značaj dobijale one vrste koje su podnosile svežija i hladnija leta npr.
Quercus petraea.
Visokoplaninska zona, koja je klimatski približno odgovarala klimatskoj zoni tundre na severu,
spuštala se u glacijalnom periodu pleistocena na Balkanskim pl. Zbog njihovog južnog položaja
najviše do 1000m , tako da je tada samo uslovno i na specifičan način dolazilo u obzir stvaranje
jedne jedinstvene klimatsko-arealske zone sa klimom sličnom klimi tundre. Ispod ove zone
protirale su se odgovarajuće četinarske ili četinarsko lišćarske šume. To znači da je povezivanje
visokoplaninskih biljaka sa naših pl.sa arktičko-alpijskim biljkama u srednjeevropskoj ravnici
bilo otežano i u svakom slučaju veoma komlikovano. :)
Treba podvući činjenicu da se u vreme maksimalnih pleistocenskih glacijacija ipak formirao
jedan više ili manje jedinstven visokoplaninski pojas sa visokoplaninskim biljkama, u kome je
bila moguca migracija u svim pravcima bez klimatskih barijera, a mešanje visokopl. elemenata
relativno lako.
U vreme otopljenja klime ovaj pojas se pomerao naviše zauzimajući svoj sadašnji položaj, što je
značilo da se raskidao na bezbroj visokoplaninskih oaza grupisanih oko najviših vrhova koje su
gubile vezu usled klimatskih barijera od istovremeno podizanih šumskih pojaseva. Tako su
nastale disjunkcije bezbroj malih visokoplaninskih biljaka, ali je time omogućeno stvaranje
novih lokalnih visokopl. vrsta biljaka. Proces specijacije na BP u pleisteconu i holocenu, kao i
krajem tercijara doživeo je značajno ubrzanje.
Treba istaći, kako je već rečeno, da su veze između visokoplaninskih biljaka sa naših pl. i
frigorifilnih biljaka u srednjeevropskoj ravnici, koje su se tu našle na vrhuncima ledenih
doba bile otežane i veoma složene nasuprot odnosima između frigorifilnih biljaka
srednjeevropske ravnice i visokopl. biljaka Alpa i centralnih i severnih Karpata. Međutim,
te veze su postojale i one su i doprinele da visokopl. frigorifilna flora balkanskih planina
ima kompleksan arktičko-alpijski karatkter.

22. Florističke oblasti i njihova podela

Geografski elementi flore služe kao najvažniji oslonac u florističko-geografskoj

klasifikaciji. Prilikom klasifikacije primenjuje se hijerarhijski princip subordinacije, tako
da se čitava flora Zemlje deli na nekoliko po po rangu najviših florističkih kategorija
(carstava, oblasti), a one se dele na podoblasti, a one na još manje provincije itd.
Prema Dilsu floru čitave Zemljine lopte možemo da podelimo na 6 florističkih oblasti:
1.Holarktička floristička oblast- HOLARCTIS- floristička oblast severne hemisfere
2.Paleotropska -II- II- PALEOTROPIS-oblast tropskih područja Starog sveta- Afrike i Azije
3.Neotropska -II- II- NEOTROPIS-oblast tropskog područja Novog sveta- Južne i Centralne
Amerike
4.Kapska-II- II-CAPENSIS-oblast krajnjeg juga Afrike
5.Australijska-AUSTRALIS-oblast Australije i nekih susednih ostrva
6.Antarktička-ANTARCTIS-oblast antarktičkog kontinenta, krajnjeg juga Južne Amerike i
antartičkih ostrva
Treba navesti i sedmu OKEANSKU FLORISTČKU OBLAST (ili više okeanskih florističkih
oblasti) koja obuhvata floru svetskog mora!

Svoju klasifikaciju dao je i poljski naučnik Šafer u kojoj je najznačajniji momenat uzdizanje
mediteranske florističke podoblasti na rang florističke oblasti. On je sproveo i dosledno
razgraničenje nadzemnih i vodenih florističkih oblasti, odnosno Tropske, Arktičke i Antarktičke
okeanske flor. obl.
Podela:
1. Nadzemne florističke oblasti (kopnene)
A. Savez tropskih i subtropskih florističkih oblasti
1. Paleotropska f. o. Starog sveta
2. Neotropska f. o. Novog sveta
B. Savez Holantarktičkih florističkih oblasti
1. Kapska f.o. Južne Afrike
2. Australijska
3. Holantarktička f.o. – južna pripolarna f.o.
C. Savez holarktičkih florističkih oblasti
1. Sredozemna f.o.
2. Holarktik- severna pripolarna f.o.

2. Okeanske florističke oblasti

23. Holarktička floristička oblast: Arktička floristička podoblast

O Holarktičkoj f. oblasti
Najveća među svim flor. oblastima sveta i obuhvata prostore 4 kontinenta, veliki deo Azije-
izuzev Hindustana, Indokine, Filipinskih ostrva, Malajskog arhipelaga i niza dr. tihookeanskih
ostrva u tropskoj zoni, zatim Evropu, Severnu Ameriku-sa izuzetkom vel. dela Meksika i severni
deo Afrike do južnih granica Sahare. Po svome geografskom karakteru ona je vantropska oblast
sverne hemisfere.
Bez obzira na to što pojedine delove ove oblasti razdajaju Atlanski i Tihi okean, kao i na to što
ona obuhvata ogromnu teritoriju, flora ove oblasti u pogledu nekih osnovnih karakteristika je
jedinstvena i to i jeste bio razlog da se ovako razdvojen i veliki prostor shvati kao floristička
celina.
Flora čitave Holarktičke oblasti ima zajedničku genezu i to znači da potiče od jedne jedinstvene
arktotercijarne flore. Arktotercijarna flora je ona koja je živela na prostoru Holarktičke oblasti u
tercijaru!!! Ona je bila veoma bogatija od današnje i bila je donekle slična florama koje danas
žive na jugu Severne Amerike i u Istočnoj Aziji. Imala je veliki broj rodova i vrsta drveća, i one
subtropskog karaktera kao na primer močvarni čempres Taxodium distichum, Sequoia,
Cryptomeria i dr. četinari. Zatim, Liriodendron; L. tulipifera, Magnolia, Catalpa,
Kelreuteria, mnoge vrste oraha Juglans, hrastova Quercus, topole Populus. Danas su
zastupljeni sa daleko manjim brojem vrsta.
Danas, u Holarktičkoj oblasti mnogobrojne familije karakteristične su za umerenu klimatsku
zonu, naročito Fagaceae, Betulaceae, Salicaceae, Ranunculaceae, Caryophyillaceae,
Chenopodiaceae, Cruciferae, Rosaceae, Umbeliferae, Scrophulariaceae, Primulaceae,
Compositae, Cyperaceae, Graminae i dr. Tropske fam. su sasvim slabo zastupljene.
Ne treba shvatiti da je jedinstvenost flore i istovetnost. Porklo flore Holarktičke oblasti je
zajedničko, ali kasnije sa odvajanjem kontinenata, za vreme glacijacije i sve većim klimatskim i
dr. razlikama do kojih je došlo, ta flora je počela da se diferencira na posebne celine.

Arktička floristička podoblast –zona tundre

Nalazi se na krajnjem severu severne hemisfere i obrazuje kontinuirani pojas u Evroaziji i
Severnoj Americi, uključujući i Severna ostrva, pre svega Grenland. U pogledu flore ova
podoblast je jednoobrazna, što se može pripisati uslovima jednolične klime kao i dr. uslova
na ovom prostoru. Ipak, javljaju se i izvesne razlike pa se zato na osnovu njih izdvajaju 3
florističke provincije Arktička Evroazija, Arktička Severna Amerika i Grenland.
Ova podoblast se prostire u zoni tundre, što znači da nema drveća. Posebno je značajno da
u njoj odustvuju čak i one vrste drveća koje su predstavnici fam. karakterističnih za
holarktis. Na taj način južna granica Arktičke podoblasti poklapa se sa severnom šumskom
granicom. Ona se na različitim mestima spušta više ili manje na jug u zavisnosti od
regionalnih uslova, a pre svega od stepena maritimnosti, odnosno kontinentalnosti klime,
dok određen značaj u primorskim oblastima imaju i hladne, odnosno tople morske struje.
Istorija flore i vegetacije je veoma specifična. Još u tercijaru to područje imalo je povoljnu
klimu tako da je na njemu živeo biljni svet tipičan za područja sa umerenom klimom. Fosilni
nalazi pokazuju da su u tercijaru na Grenlandu npr. bile zastupljene različite vrste drveća dok im
je danas tamo život potpuno onemogućen zbog surovih klimtskih uslova. Flora i vegetacija, koja
je mogla da naseli arktičku podoblast posle pogoršanja klime u njoj živela je u tercijaru visoko u
arktičkim planinama, pre svega u pl. severoistočne Azije. Spuštanje ovih visokopl. biljaka i
njihovo naseljavanje po čitavom arktičkom prostranstvu, započelo je u drugoj polovini tercijara,
kada je klima postajala sve hladnija i kada je došlo do mioceneske glacijacije na Aljasci. Kao
posledica severne i planinske glacijacije dolazi do migriranja arktičkih i visokopl. biljaka prema
jugu, odnosno niz pl. masive u one predele u kojima do zaleđivanja nije došlo, ali koji imaju
klimu koja odgovara klimi tundre i klimi viskopl. predela. Ovako zajednički život doveo je do
mešanja arktičke i visokopl. flore i stvaranja mnogih zajedničkih novih osobina (arktičko-
alpijska flora).
Po prestanku glacijalnog doba jedan deo ovih arktičko- alpijskih biljaka migrirao je iz
srednjeevropskih protora visoko u planine, a drugi na sever u arktičko područje. Na taj način
arktička flora ima dvojako poreklo arktičko-sa arktičkih planina iz dr. polovine tercijara i
alpijsko-sa južnih evropskih i severnoameričkih planina iz interglacijalnih perioda i postglacijala.
Međutim, utvrđeno je da jedan deo današnje arktičke flore vodi poreklo direktno od stare
arktičke flore. Utvrđeno je da i danas u severnim oblastima koje su stalno pod ledom postoje
nezaleđena mesta na kojima se nalazi dobro razvijena arktička vegetacija. Predpostavlja se da su
ovakvi refugijalni protori postojali u arktičkom području i za vreme glacijacije i da se u njima
kontinuirano održavala arktička veg. Smatra se da su postojali na Aljasci i središnjim delovima
čukotskog poluostrva, na Pirijevim ostrvima pokraj Grenlanda, u Samojedskoj tundri između
poluostrva Kanin i Severnog Urala. I danas ove oblasti imaju svoje posebne grupe endemičnih
biljaka.
KLIMA Arktičke zone-odlikuje se dugom zimom koja je surova, javlja se i tzv. polarna
noć, što znači da se taj period odlikuje odsustvom sunčeve sv. Za vreme leta, koje je kratko
i prohladno sunce sija neprekidno, mada se ne uzdiže visoko iznad horizonta. To je
područje dugog dana. Dužina dana zavisi od geografske širine.
Arktička zona odlikuje se veoma kratkim vegetacijskim periodom, koji traje nejviše tri
meseca, ali takođe i samo 2 do 2 ipo meseca. Prosečna T najtoplijeg meseca za vreme leta
ne prelazi 10 stepeni, a u pojedinim područjima arktičke letnje temp. su još niže. Međutim,
T površinskog sloja zemljišta i u sloju vegetacije može biti znatno veća (i do 20 stepeni
zabeležena). Neprekidno sunčevo grejanje u oku leta omogućava da se P zemljišta znatno
zagreje, mada T vazduha može biti još uvek ispod nule. Ova okolnost viša T površinskog
sloja zemljišta i omogućava život biljaka u uslovima hladnog i kratkog arktičkog leta, kao i
brz prolećni razvitak biljaka što je ovde vrlo karaktritično.
Klima tundre odlikuje se večito zamrznutom podlogom koja se ne otapa potpuno čak i za
vreme leta s obzirom da je ono kratko i hladno. Zemljište se odmrzava samo u
površinskom sloju do veće ili manje dubine..Pošto je vlagi onemogućeno da stigne u dublje
slojeve obrazuje se za vreme leta više ili manje zamočvarena podloga koja je vrlo
karakteristična za tundru. Uslovi koji se javljaju su uslovi izrazite fiziološke suše, jer niska
T onemogućava biljkama primanje H2O iz podloge, mada je podloga često veoma vlažna.
Za tundru je karakteristična i mala količina padavina, zimi je malo snega i relativno je
tanak sbežni pokrivač. Mala količina padavina je u vezi sa niskim T, ali i pored toga
vlažnost vazduha i podloge je veoma velika. Velika je oblačnost, vetrovi su vrlo jaki i
njihov uticaj na biljni svet je veoma značajan.
Biljni svet arktičke podoblasti je vrlo jednoličan. Što bliže severnom polu kao i na većim
nadmoskim visinama vegetacija je sve oskudnija, biljni pokrivač se razređuje i tundra
postepeno prelazi u vegetaciju hladnih pustinja. Južnije se javljaju sfagnumske tresave i
žbunovi, zatim je sve više i i drugih mahovina. Još južnije tundra prelazi u šumo-tundru,
što znači da se javlja pojedinačno ili grupumično drveće. (Picea excelsa, P. obovata, Larix
sibirica i dr.)
U uslovima maritimne klime razvija se tundra veoma bogata mahovinama i lišajevima.
Zahvaljujući povećanoj vl. ova tundra je zamočvarena i proces stvaranja tresetnog sloja je
vrlo izražen. U kontinentalnim predelima, gde klima nije tako vlažna mahovine su slabije
razvijene, a proces stvaranja treseta je usporen.
U vezi sa sa nepovoljnim uslovima koji vladaju u arktičkoj zoni, arktičke biljke odlikuju se
nizom specifičnih osobna- po pravilu višegodišnje biljke (najčešće hemikriptofite i
hamefite), dok su terofite retke, svega nekoliko vrsta- Keonigia islandica, Gentiana
nivalis... Ovo je u vezi sa kratkim vegetacijskim periodom i niskom T tako da nema uslova
da bi jednogodišnje biljke mogle da prođu čitav životni ciklus.
Mnogobrojne su zimzelene, što im omogućava da već od ranog proleća počnu sa
fotosintezom – Juniperus nana, Pinus pumila, Vaccinium vitis idaea, V. oxycoccus, Ledum
palustre, Empetrum nigrum, i dr.
Postoje i mnogobrjni listopadni žbunovi i žbunići i takve biljke su: Vaccinium uliginosum,
V. myrtillus, Betula nana, Salix polaris, S. herbacea, S. reticulata.
Veoma su karakteristične puzeće biljke za ovu zonu, čija su stabla puzeći priljubljena uz
podlogu ukorenjujući se adventivnim korenovima. Tako su biljke zaštićene od snažnih
vetrova, a osim toga koriste i i veću T površinskog sloja podloge-Salix polaris, S. herbacea,
S. reticulata.
Zeljaste biljke se odlikiju busenastom rozetom ili jastučastom formom.
Arktičke biljke su obično male rastom! Polarna vrba Salix polaris, odnosno njene stabljike
u toku jedne god. izrastu u dužinu svega 1 do 5 mm.
Treba spomenuti i to da arktičke bljke pripadaju grupi biljaka =dugog dana= što znači da
im je za vegetacijski ciklus potrebno produženo dnevno osvetljenje, a u vezi s tim je
poznata i pojava da biljke dugog dana skraćuju svoj veg.period što je korisno za život u
ovakvim uslovima.
Ove biljke podnose niske T ne samo tokom leta već i tokom zime i to se ne odnosi samo na
vegetativne delove, već i na cvetove. Primer je Cochlearia arctica koja može da se čitava
zaledi, zajedno sa cvetovima i mladim plodovima, a da u proleće sa otopljenjem nastavi
svoje razviće.
Takođe je bitna i prilagođenost na fiziološku sušu. Njihove osobine ukazuju na
mnogobrojne karakteristike kseromorfnosti. Transpiraciona površina stabla i listova je
redukovana, pa su stabljike kratke, a listovi ljuspasti ili igličasti;
smanjenje lisne površine postiže se kod mnogih vrsta uvrtanjem oboda lisne ploče, što se
javlja kod niza trava i oštrica;
čitava biljka može biti dlakava, a kod nekih je dlakava samo gornja strana lista;
kod nekih biljaka površina listova je pokrivena voštanim slojem;
čest je slučaj da je lisna kutikula vrlo debela, pri čemu se zadebljali sloj kutikule nalazi na
gornjoj strani liske;
postoji muogućnost i da su stome uvučene ispod lisne P i to u udubljenja koja mogu biti
prekrivena dlakama.
Za arktičku podoblast karakteristični su žbunovi i žbunići iz rodova Salix i Betula, iz
familije Ericaceae (Vaccinium, Cassiope, Phyllodoce). Veoma je karakteristična vrsta
Dryas octopetala (Rosaceae), a posebno su dobro zastupljene zeljaste biljke iz familije
Cyperaceae (naročito rod Carex), Graminae (naročito rodovi Poa i Agrostis),
Ranunculaceae, Cruciferae (posebno rod Draba), Rosaceae (Potentilla).
Veoma su karakteristične po stoti put vrste mahovina i lišajeva (velika vlažnost).
Mahovine- npr. Polyitrichum strictum, kao i mnogobrojne roda Sphagnum.
Lišajevi- islandski lišaj Cetrara islandica, jelenski lišajevi kao npr. Cladonia rangiferina.
Prave artičke biljke-primeri: Poa glauca, Carex lapponica, Salix polaris, Draba lactea
Od arktičko-alpijskih koje su zastupljene u arktičkoj podoblasti, ali ih ima u visokopl.
oblastima umerene zone-primeri: Juncus arcticus, Sedum annum, S. villosum, Saxifraga
oppositifolia.
24. Holarktička floristička oblast: Evrosibirska floristička podoblast

Evrosibirska podoblast zauzima čitavu Srednju Evropu i gotovo čitavu srednju Aziju,
veoma je raznovrsna floristički i vegetacijski. Postoje značajne razlike između zapadnih i
istočnih područja evrosibirske podoblasti, pa se ako razlikuje evrozapadnosibirsko
florističko područje i istočnosibirsko f. područje.
Dakle, Evrosibirsku florističku podoblast možemo podeliti na na sledeći način:
!A. Evrozapadnosibirsko f. područje:
a) borealna provincija
b) srednjeevropska provincija
c) atlanska provincija
d) pontijska p.
e) južnosibirska pr.
Osim toga ističe se i ilirska provincija na Balkanskom poluostrvu, kao i prolazne podzone
subarktička (šumo tundra na severu) evroazije i submediteranska na jugu Evrope.
!B. Istočnosibirsko floritičko područje
a) transbajkal
b) severoistični Sibir i
c) Kamčatka

Evrosibirska podoblast prostire se južno od arktičke florističke podoblasti, sve do stepskih,

pustinjskih i tvrdolisnih vegetacijskih područja i predstavlja uglavnom šumsku zonu, mada
ima i nekih oblika zeljaste vegetacije. Prisutne su vrste različitih četinarskih i lišćarskih
rodova npr. od četinarskih: Picea, Abies, Pinus, Larix, a od lišćarskih: Fagus, Quercus,
Carpinus, Tilia, Populus, Salix...
U poljoprivrednom pogledu evrosibirska floristička podoblast pogodna je za gajenje
mnogobrojnih kulturnih bijaka , na površinama koje su dobijene krčenjem šuma. Na
severu- raž, ovas, krompir, a na jugu pšenica, ječam i kukuruz, dok se u najjužnijim
delovima podoblasti gaje vinova loza, duvan i pitomi kesten.

Borealna floristička provincija BOREALIS

(severna zona četinarskih šuma ili zona tajge)

Ova provincija zauzima široku zonu južno od arktičke podoblasti. To je područje

četinarskih šuma-tajga, koje se pruža preko severnih predela Evrope, Azije i Severne
Amerike. Ovaj pojas predstavlja jedinstvenu fitogeografsku celinu i može se podeliti na tri
florističke provincije:
Subarktička Evropa, Subarktička Azija (Sibir), Subarktička Amerika!
Ovde se zona tajge u severnim delovima Evrope i u zapadnom Sibiru razmatra kao
posebna borealna provincija evrosibirske podoblasti (pri čemu se u istoj podoblasti izdvaja
severoistočni Sibir kao posebno područje), dok se borealna Severna Amerika shvata kao
posebna provincija severno-američke atlanske florističke podoblasti. Cvrc!
Klimatski uslovi na području borealne florističke provincije su dosta surovi tokom zime, ali
ipak sa relativno povoljnim vegetacijskim periodom i nekim olakšavajućim elementima u
toku zime. Od lišćarskih vrsta zatupljene su sitnolisne Betula alba, B. verrucosa, Alnus
incana, Populus tremula i različite vrste roda Salix. Od četinarskih: Picea, Abies, Larix,
Pinus.
Posebno se ističu duge i oštre zime i toplo, kratko leto.
Zimi su temperature vrlo niske, što se naročito odnosi na Sibir, dok se evropski deo
borealisa odikuje nešto blažom klimom, zahvaljujući uticaju maritimne atlanske klime i
golfske struje. U kontinentalnim delovima borealisa nalazi se usled nepovoljnih klimatskih
prilika sloj večito smrznute podloge na većoj ili manjoj dubini. Ali i pored toga razvijena je
šumska vegetacija. Neki četinari imaju sposobnost da razvijaju u zoni korenovog vrata
plitak koreov sistem koji se pruža iznad sloja večito smrznute podloge (Larix dahurica).
Proces zamočvarenja podloge je veoma prisutan na prostoru zapadno-sibirske nizije.
Leta su kratka i relativno topla. Treba istaći da su letnje temperature umerene u oblastima
u kojima su rasprostranjene tamne četinarske šume. Za smrču i jelu posebno je
karakteristično da je njihova fotosinteza najaktivnija pri umereno visokim T.
Treba dodati da se pod uticajem atlanske klime, na krajnjem zapadu područja, severna
šumska granica spušta prema jugu, što je posledica prohladnog leta koje ovde predstavlja
ograničavajući faktor šumskoj vegetaciji uprkos daleko blažoj zimi nego u
kontinentalnijim delovima.
Četinarske vrste drveća imaju igličast oblik listova i dobro su prilagođene uslovima oštre
klime severa. Isto tako svojim kseromorfnim osobinama odlično su prilagođeni fiziološkoj
suši koja je ovde karakteristična. Ovo drveće se suprotstavlja štetnoj zimskoj transpiraciji.
Takođe, zimzelenost omogućava da na samom početku vegetacijskog perioda otpočne sa
fotosintezom ne čekajući da se izgradi novi fotosintetički aparat i to je u uslovima kratkog
leta od velikog značaja. Arišu, npr listopadnost i plitak korenov sistem omogućavaju da
preživi nepovoljne uslove ultrakontinentalne klime za vreme oštre sibirske zime.

Sve četinarske šume borealne zone možemo podeliti na tamne ( Picea, Abies) i svetle (Pinus
i Larix). U svetlim četinarskim šumama svetlostima ima u izobilju pa je i flora bogatija i
raznovrsnija.
Smrča i jela slabo podnose visoke letnje temperature za razliku od mnogih vrsta brova.
Zato je rasprostranjenje smrče i jele u nizijama prema jugu, a u planinama niz padine,
ograničeno ne samo opadanjem vlažnosti već i povećanjem srednjih max T u letnjim
mesecima. Relativna vl. vazduha i zemljišta je jedan od osnovnih uslva dobrog razvoja
tamnih četinarskih šuma. Takođe, za optimalan razvoj tamnih četinarskih šuma je veoma
važno da preko zime padnu relativno velike količine snega, kao i to da se snežni pokrivač
zadrži na zemljištu dovoljno dugo. Najveći značaj snežnog pokrivača u tajgi je izgledau
tome da štiti zemljište i prizemni sloj vazduha od vel. hlađenja.
Dakle uslovi za najbolji razvoj tamnih četinarskih šuma: umereno toplo leto, umereno
oštra zima u poređenju sa arktičkim oblastima, znatna količina vodenog taloga i visoka vl.
vazduha naročito u vegetacijskom periodu, sa velikom kol. snega za vreme zime i više ili
manje postojanim snežnim pokrivačem na zemljištu u toku hladnijeg perioda.
Za biljke u prizemnom spratu tamnih četinarskih šuma karakteristične su ekolške osobine:
1. Vegetativno razmnožavanje u vezi sa oslabljenom sv. što nije pogodno za cvetanje
(Oxalis acetosella, Circea alpina)
2. Saprofitski odnosno poluparazitski način života-usled smanjene sv. došlo je do gubitka
hlorofila ( Microstylis monophyilla, Listera chordata)
3. Ovde su odsutne!!! - efemere, karakteristične za širokolisne listopadne šume u kojima
koriste punu prolećnu sv. pre listanja
4. Najtipičnije su sledeće biljke:
a)koje imaju dugu vegetaciju, u toku čitavog toplog perioda godine
b)kod kojih se lišće zadržava čak i preko zime-Veronica officinalis
c)zimzelene biljke, kod kojih listovi traju čitav niz godina-Ilex rugosa, Lyicopodium
clavatum
5. Bela ili bledoružičasta boja cvetova koja ih čini primetnijim
6. Rasprostranjenje semena nije zavisno od vetra: seme je ili veoma sitno i može se
rasejavati pri veoma malim strujanjima vazduha ili ako je teže pomoću mrava. Takvo
seme ima posebnu mesnatu tvorevinu koja privlači mrave jer se njima hrane.

U svetle četinarske šume spadaju borove i ariševe pri čemu je ariš listopadni četinar. Od
borova u Evropi i Aziji najrasprostranjenija vrsta je Pinus silvestris beli bor, koji je
najznačajniji edifikator beloborovih šuma. On ima široku ekološku amplitudu. Na severu
se nalazi u zoni tundre, a na jugu čak i u oblasti najjužnijih stepa gde u borove šume ulaze
mnogi stepski elementi kao i kovilje Stipa. Na intrazonalni karakter beloborovih šuma
ukazuje njihovo rasprostranjenje daleko na jugu, u stepskoj zoni, gde zauzimaju terene sa
peskovitom podlogom. Prema tome ove šume više su uslovljene lokalnim pedološkim
uslovima, koristeći ona zemljišta na kojima druga šumska veg. može slabo da uspeva.
Međutim, žarka leta prema jugu Evrope su ograničavajući faktor rasprostranjenju belog
bora i on je tu rasprostranjen samo na većim nadmorskim visinama i svernim padinama.
Takođe, dobro je prilagođen i na različitu vl. zemljišta. Karakteristično je drvo za
sfagnumske tresave.
Ali beli bor izbegava zemljište sa večito smrznutim slojem tako da su u takvim uslovima
ovakve šume retke i nalaze se gotovo jedino na oim mestima gde sloja leda ili nema ili gde
se on u toku leta topi do znatne dubine.
Listopadno četinarske šume obrazovane su od čitavog niza iz roda Larix. U Severnoj
Americi značajni su: Larix americana, a u Evropi i Aziji: Larix europaea, L. sibirica i L.
dahurica koji ima veoma male ekološke potrebe u odnosu na T i posebno je dobro
prilagođen na hladna i močvarna zemljišta u kojima se sloj leda nalazi relativno blizu P.

Prema istoku klima je maritimnija, prema primorskim tihookeanskim oblastima. U vezi sa

tim javljaju se nove četinarske istočnoazijske vrste koje smenjuju sibirske.

Od južnosibirskih planina izdvaja se Altaj. U altajskim stepama glavnu ulogu igraju pored
zeljastih biljaka i raznovrsni žbunovi iz rodova Spirea, Lonicera, Rosa i dr... Planinske
stepe dopiru sve do 2 400 m nad. visine. U njima se nalaze vrste rodova Artemisia,
Ptentilla, Papaver...
Šumska vegetacija- najznčajniji sibirski ariš Larix sibirica, kao i Pinus sibirica, Abies
sibirica i Picea obovata.
Iznad gornje šumske granice je prelazna zona sa nizom žbunastih vrsta među kojima su
najznačajniji Betula nana i žbunaste vrbe ...
Za Sajanske planine koje su severoistočno od Altaja su karakteristične šume sibirskog
bora.
Severni i srednji Ural pripadaju borealnoj zoni, sa vegetacijom izrazito sibirskog
karaktera. Najveći deo ove pl. karakterišu četinarske šume, istočne padine su pod šumama
belog bora i sibirskog ariša, a zapadne pod šumama sibirske smrče i sibirske jele.
Na Uralu se izdvajaju 4 visinske zone:
1. četinarske šume sa mahovinskim pokrivačem na podlozi
2. brezove šume koje izgrađuje Betula toruosa, uz učešće nekih četinara
3. iznad ovog pojasa je zona niskih žbunova u kojoj je edifikator Betula nana, uz učešće
različitih mahovina
4. iznad se prostiru mahovinske i lišajske pl. tundre uz učešće različitih zeljastih biljaka

Srednjeevropska provincija
(zona listopadnih šuma)

Obuhvata uglavnom srednjeevropsku oblast listopadnih šuma i nalazi se uglavnom u

centralnim i zapadnim delovima Evrope (sa izuzetkom najzapadnijih primorskih oblasti
koje pripadaju atlanskoj provinciji). Na severu se graniči sa zonom četinarskih šuma,sa
borealnom provincijom, na istoku u obliku klina uvlači se između borealnih četinarskih
šuma i stepske oblasti na jugu da bi na visini južnog Urala nestala. Na jugu dostiže do
Pirineja i Alpa i obuhvata i vel. deo Balkanskog poluostrva.
Danas u srednjeevropskoj provinciji dominira arktotercijarni floristički element, što znači
da su to vrste koje su se sa zahlađenjem klime počele povlačiti sa severa prema
srednjeevropskim prostorima.
Klima zime su snežne i javljaju se mrazevi, a leta topla i kišna. Pošto su zime hladne
vegetacija je listopadna što je prilagođenost na fiziološke suše u toku zime.Vegetacijski
period je dovoljno dug što omogućava drveću i žbunovima da u proleće na vreme razviju i
izgrade nove listove, što znači novu asimilacionu fotosintetičku P.
Postoje i određene klimatske razlike između pojedinih delova srednjeevropske provincije.
Prema zapadu sve više dolazi do izražaja uticaj Atlanskog okeana i golfske struje, pa je
klima u Zapadnoj Evropi izrazito maritimna leta su svežija, a zime blaže, dok su padavine
uglavnom ravnomerno raspoređene tokom čitave godine, mada su ipak jesenji i zimski
meseci najbogatiji padavinama.
Idući prema istoku klima je kontinentalnija. Zime postaju sve oštrije, a leta sve toplija.

U vezi sa ovako raznovrsnom klimom srednjeevropske provincije i vegetacija i flora

srednjeevropske provincije su relativno dosta različite u pojedinim područjima. Maritimni
uticaj u ovoj provinciji ima prema istoku posebno se dobro ispoljava u rasprostranjenju:
bukve-Fagus silvatica, graba Carpinus betulus, i kitnjaka Quercus petraea. Prema istoku,
sa povećanjem kontinentalne klime, postaju značajnije druge vrste drveća Tilia cordata,
Faxinus excelsior, Ulmus montana, naročito Quercus robur.

Možemo izdvojiti sledeće podprovincije:

1) Zapadna i Centralna Evropa
2) Jugoistočna Evropa
3) Istočna Evropa
Pored toga kao posebno područje mogu se izdvojiti srednjeevropske planine.

1.Zapadna i Centralna Evropa

Ova podprovincija zauzima zapadne evropske zemlje (npr. Francusku, bez primorskih
izrazito maritimnih oblasti), zatim Centralnu Evropu sa Nemačkom, južnom Švedskom,
Poljskom do reke Visle i Njemena, a na jugu do Srednje Austrije i Čehoslovačke.
Ova podprovincija se podsebno karakteriše bukovim šumama. Osim toga veoma su
karakteristični bršljan Hedera helix, grab Carpinus betulus i velelisna lipa Tilia
grandifolia. Naravno postoje i mnoge druge karakteristične vrste drveća: Quercus petraea,
Quercus robur, koji posebno prema istoku obrazuju prostrane hrastove šume. Osim njih
značajne su vrste: Tilia cordata, Acer platanoides, Acer pseudoplatanus, Fraxinus
excelsior, Populus nigra, P. alba, i dr.
U ovoj podprovinciji dosta su zastupljene i četinarske šume i one sa listopadnim vrstama
često obrazuju četinarsko-lišćarske šumske zajednice.
Prema zapadu u ovom području sreće se i veći broj atlantskih biljaka: Ilex aquifolium,
Erica tetralix. Idući prema severu pojavljuju se artički elementi: Ledum palustre.
Idući prema jugu flora postaje sve bogatija, a posebno se ističu submediteranski i
mediteranski elementi.
Ovde je zastupljeno mrko šumsko zemljište koje je okarakterisano ispranošću i siromašno
mineralnim materijama.

2. Jugoistična Evropa

Obuhvata Mađarsku, Rumuniju i veliki deo Balkanskog poluostrva (sa izuzetkom Grčke,
jadranskog primorja i makedonsko-trahijskog submediteranskog i mediteranskog
područja, kao i jugoslovenske teritorije van Balkanskog poluostrva).
Jugoistočna Evropa u poređenju sa drugim delovima srednjeevropske provincije, odlikuje
se velikim florističkim bogatstvom i raznolikošću, kao i velikim brojem tercijalnih relikata.
Klimatski uslovi su vrlo povoljni za vegetaciju posebno za poljoprivredu i gajenje žitarica i
drugih kulturnih biljaka, s obzirom na dosta visoku temperaturu i dovolju količinu
padavina za vreme vegatacijskog perioda (mada je inače količina padavina mala ali je njen
raspored tokom godine veoma mala).
Klima jugoistočne Evrope je umereno kontinentalna, ali se osećaju uticaji maritimne klime
sa zapada i mediteraske sa juga. Leta su vrlo topla, a ponekad mogu biti i žarka. Zimi nisu
retki oštri mrazevi. Zime mogu biti vrlo snežne naročito u brdskim i planinskim krajevima.
Nizijsko i brdsko područje odlikuje se različitim mešovitim ili čestim hrastovim šumama,
izgradjenim od najznačajnijih vrsta hrastova (Quercus petraea, Q.robur, Q.cerris,
Q.conferta, Q.pubescens). U hladnim i vlažnijim područjima rasprostranjene su kitnjakove
šume (Quercus petraea), u kojima u zapadnim delovima veliki značaj ima i Carpinus
betulus. U nizijama i dolinama duž većih reka nalaze se šume lužnjaka (Quercus robur)
koje mogu biti mešovite i u kom slučaju se u njima naalze jasen (Fraxinus oxycarpy, F.
angustifolia) i beli grab (Carpinus betulus). U toplijim i suvljim područjima, idući prema
istoku i jugoistoku, naročito prema submediteranskim područjima, u izgradnji šumske
vegetacije sve je veće učešće termofilnih hrastova: Quercus cerris, Q.confera i Q.
pubescens. Cer i sladun (Q.conferta) izgradjuju vrlo značajnu šumsku vegetaciju brdskog
pojasa, kserotermnog i za istočne i jugoistočne delove oblasti klimatogenog karaktera,koja
je najtipičnije predstavljena asocijacijom Quercetum confertae -cerris.
Iznad brdskog pojasa u planinama razvijene su pretežno bukove šume različitog sastava,
ali uglavnom sa predstavnicima srednjeevropske flore. U zapadnim delovima ove šume su
izgrađene od evropske bukve, a u istočnim i jugoistočnim je dominantna mezijska bukva.
Iznad bukovih šuma su različite četinarske šume. Na vlažnijim i senovitim mestima
smrčeve i jelove, a na svetlijim i suvljim borove šume, beloborove i crnoborove.
Posebnu interesantnost jugoistočne Evrope predstavljaju stepski predeli, koji su najviše
zastupljeni u Panonskoj niziji, ali se kao enklave nalaze i u šumskoj zoni na mestima gde je
šumska vegetacija uništena od strane čoveka. Stvaranju panonskih stepa doprinelo je i
isušivanje močvara, koje su nekada u Panonskoj niziji bile takođe široko zastupljene.Od
karakterističnih biljaka u panonskim stepama, kao i u stepskim enklavama koje se nalaze
u šumskom području jugoistočne Evrope, možemo navesti sledećih nekoliko vrsta: Stipa
pennata, S. capilata, Festuca ovina, Thymus serpullum.
Za stepsko područje u i Panonskoj niziji karakteristični su i različiti oblici slatinske
vegetacije, u kojoj su najčešće biljke Festuca pseudovina, Artemisia salina, Rumex
maritima, Mentha pulegium.
Idući prema jugu jugoistočne Evrope nailazimo na područja prelaznog karaktera prema
mediteranskoj podoblasti. To su ustvari različiti oblici submediterasnke flore i vegetacije a
sreću se i izrazito mediteranski floristički elementi. Od mediteranskih i submediteranskih
elemenata možemo izdvojiti sledeće: Quercus pubescens, Pinus nigra, Fraxinus ornus,
Cornus mas Buxus serpenvirens, Carpinus orientalis. Za južno prelazno područje
karakteristično je i prisustvo tercijalnih relikata: npr. Platanius orientalis.
Poljoprivreda u jugoistočnoj Evropi je vrlo razvijena i to je uslovljeno povoljnim
klimatkim prilikama, kao i veoma plodnim zemljištem, posebno černozemnom.

3. Istočna Evropa

obuhvata pre svega srednjerusku niziju, baltičke zemlje, istočno Poljsku i severne delove
Ukrajine.
Klimatski uslovi su izrazito kontinentalni pri čemu se kontinentalnost klime povećava idući
prema istoku. Karakteristične su oštre zime i žarka leta. Ukupna količina padavina u toku
godine je relativno dosta mala, pri čemu se javlja max padavina tokom zime a min tokom
leta. Ovo područje se karakteriše širokolisnom listopadnom šumskom vegetacijom, prema
istoku opada broj vrsta drveća s obzirom na pojačavanje kontinentalnosti uslova i šumska
zona nestaje u oblasti južnog Urala. Na istoku se javlja lipa Tilia parvifolia, zatim lužnjak
Quercus robur. Daleko na istok dopire i Acer platanoides, bukva teško podnosi
kontinentalnost klime i prostire se samo do zapadne Ukrajine.
Tipične lužnjakove šume Istočne evrope odnosno Dubrave, koji su se zadržali na nekim
mestima imaju mešovit sastav i izgrađene su od većih broja vrsta drveća i drugih biljaka a
edifikator je Quercus robur. Prizemni sprat obrazuju mnogo zeljaste biljke, trave i oštrice
koje imaju takođe dosta široku lisku. Pojava biljaka sa širokom lisnom pločom je u vezi sa
velikom vlažnošću, smanjenim isparavanjem i relativno oslabljenom svetlošću. Za Dubrave
su karakteristične efemeroide čije razviće počinje u rano proleće i svoj životni ciklus
završavaju pre nego što šuma olista (Anemone ranunculoides, Corydalis solida, itd).

4. Planinska područja Srednje Evrope

U južnim delovima Srednje Evrope nalaze se prostrani i visokoplaninski masivi (Alpi,
Balkanske planine, Karpati i Kavkaz).
Južnoevropske planine odlikuju se velikom maritimnošću i vrlo hladnom planinskom
klimom što je omogućilo da se za njima sačuvaju tercijalni relikti.

Alpi su bogati endemičnim i reliknim vrstama biljaka naročito u području visokoplaninske

vegetacije. Posebno se izdvajaju rodovi Primula i Saxifraga, a od predglacijalnih relikata
izdvaja se Scopolia carniolica, itd. U najnižem pojasu Alpa javljaju se kestenove šume.
Karakteristični su i vinogradi. Donji planinski pojas vegetacije čine šume izgrađene od
krupnoslisnih vrsta srednjeevropskih drveća kao što je bukva i hrast. Zatim se javlja pojas
četinarske šumske vegetacije (Picea excelsa, Abies alba, Pinus sivestris, Larix europaea).
Na gornjoj šumskoj granici između četinarskih šuma i visokoplaninske vegetacije javljaju
se Pinus mugo i P. cembra. Alpijski visoko planinski pojas javlja se sa izrazito arktičko-
alpijskom vegetacijom (različite žbunaste i zeljaste biljke). Najviši deo ovog pojasa u zoni
večitih snegova, vegetaciju izgrađuju lišajevi i mahovine.

Karpati imaju znatno kontinentalniju klimu. Najniži pojas na Karpatima izgrađuju

hrastove šume, iznad njega je pojas bukove šume, a zatim pojas četinarskih šuma. Iznad
gornje šumske granice do 1800m n.v. nalazi se zona žbunastih četinara (Pinus mugo,
Juniperus nana), a u istočnim Karpatima u ovoj zoni javlja se zelena joha (Alnus viridis).
Najviši planinski pojas izgrađuju visokoplaninske zeljaste i žbunaste biljke.

Balkanske pl.- Najniži, brdski pojas planinskih podnožja- najvažnije su mešvite ili čiste
hrastove šume i idući prema zapadu imaju sve više mezofilan karakter, a prema jugu i
jugoistoku one su više kserotrmnije. U mnogim delovima područja hrastove šume imaju
submediteranski karakter (prema jugoistoku).
Iznad pojasa hrastovih šuma su bukove šume koje su ili čiste ili mešovite sa jelom. U
istočnim i jugiostočnim delovima imaju i mezijski karakter sa mezijskom bukvom Fagus
moesica.
Najviši šumski pojas predstavljen je četinarskim šumama.
Iznad pojasa četinarske vegetacije u dovoljno visokim pl. razvijena je preazna zona između
šumske i alpijske vegetacije – četinarski žbunovi pre svega planinski bor Pinus mugo.
Samo na najvišim pl. masivima izgrađen je najviši vegetacijski pojas balkanskih pl. od
zeljastih biljaka i više ili manje sitnih žbunova, među kojima su mnogobrojne biljke
arktičkog i alpijskog karaktera.

Atlanska provincija

Pruža se duž čitave obale Atlanskog okeana od srednje Norveške, pa do Protugalije.

Uslovljena je ekstremnom okeanskom klimom koja se odlikuje vrlo blagom zimom i
hladnim kišovitim letom. Klima je dakle maritimnog tipa, što govori da je veoma vlažna.
Ovakva maritimna klima u okviru umerene zone pogoduje razviću listopadnih šuma, a
blaga zima omogućava i razviće zimzelenih vrsta. Međutim, ekstremna atlanska klima sa
velikom vlažnošću, hladnim letom i jakim morskim vetrovima onemogućava opstanak
šumskoj vegetaciji više ili manje, tako npr u Irskoj postoji samo jedna prirodna hrastova
šuma. U Engleskoj je sličan slučaj i bukove šume se nalaze samo u južnim delovima.
Ova ekstremna klima omogućava život zeljastih biljaka, ali i tipičnim mediteranskim
vrstama. (Erica arborea)
Inetersantno je da ovakva klima odgovara i nekim arktičkim vrstama kao što je Saxifraga
stellaris.
Za maritimna područja Z. Evrope takođe su veoma karakteristična i vresišta, niske
žbunaste zajednice zimzelene vrste Caluna vulgaris. Takođe treba pomenuti i velike P pod
tresetnim močvarama pogotovo tipa visokih močvara sa tresetnom mahovnom Sphagnum.
Atlanski florni elementi u pravom smislu reči: Saxifraga hirsuta, Vicia orobus, Sedum
elegans i dr.
Atlanski florni elementi u širem smislu: Galium saxatile, Genista pilosa, Rosa arvensis i dr.
Subatlansko-mediteranski (submediteranski) florni elementi: Castanea sativa, Ilex
aquifolium, Juncus pigmaeus i dr.

Pontijska floristička provincija

(zona stepe)

Pontijska flor. provincija pripada stepskoj vegetacijskoj zoni koja obuhvata južnoruske
stepe severno i severoistočno od Crnog mora, a zatim i na istoku, u Aziji azijske stepe
između četinarskih šuma na severu,aralo-kspijskih polupustinja na jugu i mongolskih
pustinja i polupustinja na istoku.
Klima je izrazito kontinentalnog karaktera, sa izraženim periodom suše preko leta, tako da
je opstanak drveća veoma težak (jedino pored rečnih tokova ili u depresijama sa vlažnom
podlogom). Uglavnom su zastupljene zeljaste biljke koje su manje ili više kserofitnog
karaktera. U graničnim područijma javlja se prelaz prema susednim vegetacijskim
zonama npr.prema šumskoj šumostepsko područje (u stepi veća ili manja šumska ostrva).
Zimske T su veoma niske, a nepogode veoma snažne. Snežni pokrivač je tanak. U toku leta
javlja se suša.
Tipično zemljište stepske zone je černozem i veoma je bogat humusom i spada u
najplodnija zemljišta.
Severni delovi stepske zone odlikuju se livadskim stepama koje su uslovljene nešto
vlažnijom i hladnijom klimom. U njima se ističu zeljaste biljke.
U južnim stepama preovlađuju kserofitne trave Graminae, pre svega vrste roda Stipa, kao
i Festuca sulcata.
Za stepsku vegetaciju veoma su karakteristične fenološke smene u toku god. i velika
zasićenost vrstama ( boj vrsta na ograničenoj, dosta maloj P).
Neke vrste koje se javlaju u stepama: Medicago falcata, Trifolium alpestre, Fragaria
viridis, Plantago media, Primula officinalis, Taraxsacum officinalis.
Kao primer pontijskih vrsta: Veronica austriaca, Inula germanica, Hypercum elegans,
Carex supina, Iris pumila, Melica altissima.
Subpontijske vrste: Poa compressa, Galium verum, Prunus spinosa, Potentilla alba,
Anemone silvestris, Asparagus officinalis.
Pontijsko-mediteranski floristički element: Stipa pennata, Rosa gallica, Medicago minima.

Južnosibirska floristička provincija

(zona svetlih brezovih dubrava)
Obuhvata zonu između borealne tajge na severu i stepa na jugu (od Urala na zapadu do
Altaja na istoku).
Vegetacijski pokrivač predstavljaju svetle brezove šume sa različitim livadskim biljkama u
prizemnom spratu.
Klima je kontinentalna sa kratkim, ali dosta toplim veg. periodom. Zemljište je dosta
vlažno.
Neke od južnosibirskih vrsta koje su više ili manje rasprostranjene i u Evropi: Carex
macrura, Geranium pesudosibiricum ( u Evropu jedva dopiru).
Carex aurellii, Arabis pendula, Lilium pilosiusculum, Trifolium lupinaster
(Rasprostranjene u istočnoj Evropi, ali ne u Srednjoj)
Fragaria viridis, Vicia silvatica, Pirola media i dr. u Evropi prilično rasporostranjene...

25. Holarktička floristička oblast: Zapadno-centralnoazijska floristička podoblast

-Pustinjska i polupustinjska zona

Prema nekim autorima–obuhvata južnu Rusiju, Centralnu Aziju sa Kaspijskim i Aralskim
morem, Pamir, Turkestan, Tibet, Mongoliju, deo Mandzurije, Armenijsko-Iransku
visoravan, Anadolijsku visoravan. Uključivši u nju i Anadoliju, bez Pontijske provincije
koja je sporna gde pripada, Valter je ovu podoblast nazvao Zapadno-centralnoazijska.
Valterovo mišljenje je da Pontijska provincija pripada Evrosibirskoj podoblasti.
Ova podoblast karakteriše se gotovo potpunim odsustvom šumske vegetacije i
dominacijom zeljastih i polužbunastih zajednica. Biljke su izrazito kserofitne i
kseromorfne što je u vezi sa suvom pustinjskom i polupustinjskom klimom. Samo lokalno,
u depresijama sa podzemnom vodom i izvorima, vegetacija je bujnija, čak i sa mezofitnijim
biljkama. U pojedinim područjima postoje kompleksi slanog zemljišta sa tipičnom
halofitnom vegetacijom.
Klima ove polupustinjske i pustinjske zone je više ili manje kontinentalna, za razliku od
subtropskih pustinja kakve su u Africi i Indiji.
Pustinjska i polupustinjska zona ove podoblasti pruža se južno od stepske zone, počinjući
na zapadu približno od obala Kaspijskog mora pa do istočne Kine. Pošto je to ogroman
prostor razumljivo je to što postoje značajne florističke razlike između pojedinih područja.
Izdvajaju se provincije:
Turanska- zona aralo-kaspijskih polupustinja i pustinja, koja se odlikuje dominacijom
turanskog florističkog elementa sa karakterističnim, većinom krajnje kseromofnim
drvenastim, žbunastim i zeljastim rodovima biljaka. Klima je kontinentalna i ekstremno
aridna, a zemljište na mnogim mestima zaslanjeno-na vlažnim mestima stvara se solončak,
a na suvim solonjec. Mogu se stvarati i slane močvare za vreme kiša, a za vreme suše so se
kristališe na P i zemljište blješti belom bojom. Karakteristične vrste drveća su beli i crni
saksaul, prvi na peščanoj podlozi, a drugi na glinovitoj. Veoma su karakteristični i rodovi
Anabasis i Atriplex, ali i Calligonum, Amodendron, Astragalus i dr. U slanim pustinjama i
polupustinjama Salsolaceae, Tamaricaceae, Caryophillaceae i dr. Na solončaku dominira
Salicornia europaea, Halocnemum strobilaceum i dr. A na solonjecu Artemisia pauciflora i
dr. Na slanom zemljištu koje ima prelazni karakter najčešće su vrste rodova Artiplex i
Anabasis.
Turanski elementi sreću se na zapadu u Evropi na slanim zemljištima- Salocornia herbacea
npr. i Artemisia maritima.
Turkestanska provincija-Izrazito pustinjsko područje zapadno-centralnoazijske podoblasti
obuhvata ogromne teritorije Turkestana. Uslovi su kontinentalni. Od karakterističnih
biljaka u prednjeazijskim i centralnoazijskim pustinjama mogu se spomenuti rodovi:
Calligonum, Ammodendron, Ephedra, Tamarix, Artemisia, Anabasis i dr.
Posebnu provinciju sačinjavaju pamirske i tibetanske visokoplaninske stepe, polupustinje i
pustinje. Klima je kontinentalna i hladna. Karakteristično je snažno sunčevo zračenje u
toku godine, čak i za vreme zime. Najviše pustinje na svetu nalaze se na Tibetu. Klima je
tamo kontinentalna i suva. Od karakterističnih biljaka za pustinjsku tibetansku vegetaciju
treba navesti: vrste roda Oxytropis, Eurotia ceratoides itd.Tibet ima značajne florističke
veze sa istočno-azijskom florističkom oblašću i to se ogleda u zastupljenosti vrsta iz rodova
Draba, Potentilla, Sedum, Gentiana itd.
Armenijsko-Iranska provicija- karakteriše se kserofitnom pustinjskom i polupustinjskom
vegetacijom. Dominantnu ulogu ima prednjeazijski floristički element. Artemisia herba
alba, Ephedra elata, Lycium persicum, Tamarix orientalis i dr. su neke karakteristične
vrste.

26. Holarktička floristička oblast: Kinesko-japanska floristička podoblast

-istočnoazijska šumska zona

Kinesko-japanska floristička podoblast obuhvata prostrane teritorije istočne Azije, koje su
pod uticajem maritimne klime sa Pacifika. Osnovni uzrok bogatstva flore, pored povoljne
blage, okeanske klime, leži u tome da ova podoblast nije prošla kroz glacijalni period u
diluvijumu. Zato se može reći da je flora kinesko-japanske podoblasti derektan potomak
tercijarne flore.
Klima je blaga, okeanska, povoljna i ima monsunski karakter (važan uticaj kineskog
monsuna). U proleće i leto padavine su obilne što je za razvoj vegetacije veoma povoljno.
Idući dublje u kontinent klima sve više gubi izrazito okeanske crte i postaje
kontinentalnija, zime su oštrije. Prema severu klima je hladnija, a na jugu sve toplija i
najzad subtropska.
Ističe se veoma postepen prelaz od subtropske šumske flore ka umerenoj. Ovde su
zastupljeni i rodovi koji se nalaze u Evropi, posebno drveće, ali sa daleko većim br. vrsta. U
tom pogledu ističu se neka himalajska područja, kao i teritorija Kine.
Od zimzelenog drveća treba navesti magnoliju, rododendron, kameliju itd. Karakteristične
su drvolike paprati kao i himalajski kedar Cedrus deodara.
Veoma karakteristična je endemo-reliktna vrsta Ginkgo biloba koja se u divljem stanju
nalazi u jugozapadnoj Kini. Karakteristični u južnim delovima podoblasti su Thuja i
Tsuga, Libocedrus i dr.
Ovde je karakteristično to da se u jednoj biljnoj zajednici mešaju elementi koji se u drugim
oblastima Zemlje nalaze u različitim geografskim, vegetacijskim i klimatskim zonama.
Tako na primer: na granama jasena se nalaze epifitne orhideje, na korenu hrasta
parazitska tropska Balanophora, u šumama bambusova trska se prepliće sa kupinom.
Od istočnoazijskih rodova: Magnolia, Spirea, Catalpa, Sophora i dr.
U severnim delovima usled hladnije klime menja se biljni svet u odnosu na južne delove.
Ovde se javljaju četinarske šume i prostrane mešovite šume (Priamurje, južni deo
Kamčatke i Sahalina, Mandzurije, kao i severni deo Kine do Pekinga).Od četinarski vrsta
prisutne su vrste rodova Pinus i Abies, a od lišćarskih Fraxinus, Juglans, Acer, Quercus...
Za srednji Japan karakteristične su lovorove šume, sa nekoliko vrsta zimzelenih hrastova i
predstavnicima rodova Acer, Magnolia, Juglans, Fagus, Morus, Carpinus...
Planinska područja imaju jasno izraženu visinsku vegetacijsku zonalnost. Čak i najviši veg.
pojasevi se odlikuju vel. br. vrsta. Što je u vezi sa tropskim i okeanskim uticajima. Tako se
npr. u visokim pl. zapaža izuzetno florističko bogatstvo. Rod Rhododendron sa skoro oko
600 vrsta, Primula sa oko 300 i Pedicularis sa 210.
Kinesko-japanska podoblast predstavlja jedan od svetskih centara nastanka i vel.
rznovrsnosti kulturnih biljaka. Gaje se žito, proso, soja na severu, a na jugu pirinač,
šećerna trska i čaj.

27. Holarktička floristička oblast: Mediteranska floristička podoblast

Obuhvata primorska područja triju kontinenata oko Sredozemnog mora (od zapada ka
istoku). Prema severu podoblast ograničavaju planinski masivi Pirineja, Alpa i planina
Balkanskog poluostrva koje ograničavaju zapadno i južno balkansko primorje, a na
krajnjem istoku masiv Kavkaza predstavlja istovremeno i najistočniju granicu
Mediteranske florističke podoblasti.
U okviru ove podoblasti možemo razlikovati njen severni (evropski) i južni (afrički i
maloazijski) deo, kao i zapadni (ka atlantiku) i istočni (ka Crnom moru).
Dominira mediteranski floristički element, ali učestvuju i predstavnici stepske flore i
srednjeevropske vrste, afričke... i td.
Klima- dva uticaja su odlučujuća: atlanski i kontinentalni, a preovladavaju zapadni
vetrovi. Za vreme zime javljaju se obilne padavine, prvenstveno kiše. Vlažan i blag zimski
period i retkim, kratkotrajnim, ne tako jakim mrazevima, što omogućava opstanak
zimzelene mediteranske vegetacije u kojoj neke biljke cvetaju i u zimskim mesecima. Letnji
period odlikuje se sušom, visokom T, intenzivnim S. zračenjem.
Mediteranska klima je tipična za prilike pod kojima se razvija tvrdolisna drvenasta
zimzelena vegetacija!

Karakteristična biljka za ovu podoblast je Olea europaea. ( u Sredozemlju tačnije)

Tvrdolisna zimzelena veg. Mediterana odlikuje se specifičnim zimzelenim listovima drveća
i žbunova koji su kseromorfni, što je prilagođenost na letnje suše. (veoma razvijeno
mehaničko tkivo, debela kutikula, kožasti, skleromorfni listovi, sa dosta smanjenom
transpiracjom, ponekad sa bodljama). Kod nekih prilagođenost prema suši dovela je do
potpune redukcije listova, pa je stabljika preuzela ulogu fotosinteze (Spartium junceum).
Većina biljaka cveta lepim, upadljivim i jarko obojenim cvetovima. Mnoge biljke izlučuju
etarska ulja koja daju vrlo specifičnu i jaku aromu.
U zonalnom pogledu za tvrdolisnu meditersnsku veg. u prvom redu su karakteristične
zimzelene hrastove šume i borove, ali pod uticajem čoveka i teških klimatskih uslova za
vreme suše u velikoj meri je uništena, dok je tvrdolisna zimzelena žbunasta vegetacija
dominantna, zauzima vel. prostore. Najrasprostranjeniji oblici su makija i gariga.
Makija- prvi stepen degradacije šumske vegetacije. Ističe se gustim i dosta visokim
žbunovima, često i niskim drvećem.
Gariga- razređena vegetacija dosta niskih žbunova i polužbunova na mestima izloženim
suncu.
Frigana i tamilari su takođe karakteristični oblici mediteranske vegetacije.
Frigana-je veg. izgrađena od kserofitnih bodljikavih žbunova i polužbunova, koji često
imaju loptast oblik
Tamilari-veg. aromatičnih i jako dlakavih polužbunova
U šumskoj vegetaciji mediteranske oblasti veoma su karakteristični večnozeleni hrastovi
crnika i plutnjak Q. ilex i Q. suber, a češči u žbunastim zajednicama je Q. coccifera.
Značajne su i borove šume izgrađene od mediteranskih borova: Pinus halepensis, P. pinea,
P. maritima...zatim i čempres, libanski i atlanski kedar, mediteransko-balkanski visokopl.
borovi Pinus peuce i P. heldreichii... i dr.
U mediteranskim šumama i makiji značajne vrste su: Arbutus unedo, Myrtus communis,
Spartium junceum, Laurus nobilis i mnoge dr., a od lijana Tamus comunis, Hedera helix i
dr.
U garigi: Quercus coccifera, Thymus vulgaris i dr., a poseban tip garige predstavljaju
zajednice u najjužnijim delovima evropskih zapadnih područja – jedine autohtone
evropske palme Chamae- rops humilis.
Frigana: Poterium spinosum, Verbascum spinosum i dr.
Tamilari: rodovi- Lavandula, Rosmarinus, Salvia...

Severno i iznad večnozelene mediteranske veg. označeno je područje u Evropi koje se

naziva submediteransko florističko i vegetacijsko područje i ima prelazan karakter. Za
njega je karakterističan kserotermni listopadni hrast medunac Q. pubescens, a značajne su
još i vrste: Q. cerris, Buxus serpenvirens, Fraxinus ornus, Acer tataricum, Pinus nigra,
Castanea sativa i dr.

U submediteranskom geoelementu flore razlikujemo tri subelementa:

zapadni,
balkanski (zapadno balkanski i severno balkanski-primer Syringa vulgaris) i
euksinijski koji obuhvata teritoriju oko Crnog mora.

28. Holarktička floristička oblast: Makronezijska prelazna floristička podoblast

Zuzima veoma malu teritoriju- nekoliko ostrva u Atlanskom okeanu, jugozapadno od

Španije i Portugalije. To su Madera, Kanarska, Azorska ostrva, me nemoj da pričas i
ostrva Zelenog rta. Ima prelazan karakter u florističkom pogledu, između sredozemne i
afričko-tropske flore. Karakteristična je i pojava izrazitog endemizma, sa vel. brojem čisto
makronezijskih vrsta. Tipična je kanarska feniksova palma Phoenix jubae, zatim Dracaena
draco, Laurus canariensis, Pinus canariensis. Rodovi koji su u Evropi sasvim obični ovde
imaju vrlo specifične oblike kaktusolike ili žbunolike- Euphorbia, Echium i dr.
Klima- osnovna zajednička crta je večito proleće sa malim T kolebanjima= uticaj Golfske
struje. Niska ostrva u blizini afričke obale i južne pl. str. planinskih ostrva, imaju sušnu,
gotovo pustinjsku klimu. U planinama na većim nadm. visinama usled vel. vlažnosti
obrazuje se oblačna zona, a iznad nje je klima kontinentalnog karaktera. Primorski i
brdski pojas planinskog podnožja ima suvu subtropsku klimu i skoro pustinjski karakter.

U primorskom pojasu nalaze se tropske i subtropske kulture, banana npr., zatim šećerna
trska, kafa, limun... Na stenama u pobrđu nalaze se drvenaste i žbunaste mlečike,
sukulentnog i kaktusolikog oblika, žbunaste glavočike, palme, zimzeleni hrastovi i dr.
Iznad ovog najnižeg pojasa je zona magle, sa velikom vlažnošću vazduha- zona lovorovih
šuma, sa zimzelenim drvećem. U zeljastom spratu su mnogobrojnr i paprati. Iznad su šume
kanarskog bora.
Na mestu iskrčenih lovorovih šuma uzgajaju se mnoge kulture, među kojima su evropske i
američke biljke, smokva, jabuka, badem, breskva, luk, pasulj, krompir i dr.

29. Holarktička floristička oblast: Severnoamerička atlanska floristička podoblast

Obuhvata istočnu polovinu Severne Amerike (najjužnije delove Aljaske, čitavu južnu
Kanadu, Labrador, oblast Velikih Jezera, područja duž toka reke Misisipi i istočno od nje
sve do Atlantika, gotovo čitavu Floridu-izuzev njen najjužniji deo.
Ova podoblast može se prema Valteru razdvojiti na:
severni i južni deo
U severnom delu izdavaju se:
1. kanadska četinarska provincija
2. provincija Velikih Jezera
3. atlanska provincija
U južnom delu izdvajaju se:
1. atlanska obala i područje Golfske struje
2. područje delte reke Misisipi

Odlikuje se u vegetacijskom zonalnom pogledu prisustvom četinarskih i lišćarskih šuma

koje su na vel. prostranstvima iskrčene i pretvorene u poljoprivredne P.
Rodovi: Fagus, Quercus, Acer, Betula, Populus, Salix, Pinus, Picea, Abies, Larix. Ovi
rodovi su u Severnoj Americi zastupljeni sa velikim brojem vrsta (nego što je to slučaj u
evrosibirskoj).
Zastupljeni su i: Tsuga, Magnolia...Taxodium i dr.
Treba istaći da je po florističkom bogatstvu i nekim zajedničkim rodovima drveća atlanska
podoblast S. Amerike, naročito njen jugoistočni deo, vrlo sličan flori jugoistočne Azije.

U Kanadi i Južnoj Aljasci nalaze se ogromna prostranstva pod četinarskim šumama

(kanadska tajga) – Picea nigra, P. alba, Larix americana, Pinus banksiana itd.
Veoma je značajan i rod karnivornih biljaka Sarracenia koji je karakterističan za močvare
priatlanskih područja S. Amerike
Područje reke Misisipi odlikuje se toplijom klimom i to je oblast krupnolisnih listopadnih
šuma. Vrlo su karakteristične mnogobrojne vrste hrastova i javora, ali i tercijarne
drvenaste vrste kao i rodovi koji se u Evropi nisu održali (Morus rubra, Quercus prunus,
različite vrste Rhododendron i td.)
U jugoistočnom delu podoblasti klima je topla i vlažna što uslovljava subtropski karakter
vegetacije i karakteristična je zimzelena veg. lovorovog tipa, a druge značajne vrste su
bambusova trska, palme, zastupljene su lijane i epifite, luzijanska mahovina... idr.
U močvarnim oblastima močvarni čempres Taxodium distichum-tercijarni relikt i
močvarni bor Pinus palustris.

30. Holarktička floristička oblast: Severnoamerička prerijska floristička podoblast

Ova podoblast nalazi se u Centralnom delu Severne Amerike (od severozapada ka

jugoistoku). Ono što pogoduje formiranju kontinentalnih uslova i formiranju prerijske
veg. je prisustvo visokih, neprekinutih pl. venaca Stenovitih planina koji ne dozvoljavaju
vlažnim okeanskim masama da sa Pacifika duboko prodru u kontinent. Zato u S. Americi
odsustvuje pustinjska zona izuzev u jugozapadnom delu gde se između Sijera Nevade i
Stenovitih pl. nalaze prostrane slane pustinje.
Klima je kontinentalna, sa velikim temp. kolebanjima tokom godine. Količina padavina je
dosta mala, ali je njihov raspored povoljan.

Prerije su slične stepama, ali su floristički od njih dosta različite, prerije su bogatije.
Postoje značajni rodovi zajednički sa stepama, ali su u prerijama zastupljeni dr.vrstama:
Stipa, Andropogon, Artemisia, Solidago...
Rodovi tipični za preriju: Bouteoloua - B. hirsuta, Buchloe - B. dactyloides, zatim
Desmodium i Amorpha, Aster, Silphium...i dr.
U preriju prodiru, daleko na sever, kaktusi (Cactaceae).
Danas su prerije većinom uništene od strane čoveka i pretvorene u poljoprivredne P.

31. Holarktička floristička oblast: Severnoamerička pacifička podoblast

Obuhvata priobalno područje koje se duž Tihog okeana pruža od južne Aljaske ka jugu
sve do Kalifornije.
Klima-Njen zapadni deo, bliži morskoj obali je pod uticajem tihookeanske maritimne
klime (padavine obilne, naročito tokom zime). Sušni period se javlja u najjužnijim
delovima tokom leta. Istočnije, se javlja pustinjska i polupustinjska vegetacija.
Ova floristička podoblast ističe se velikim florističkim bogatsvom. Izuzetno je bogata
četinarsim vrstama, pogotovo onih kojih nema u Evropi- Tsuga, Pseudotsuga, Thuja,
Sequoia, Libocedrus, Chamaecyparis.
Posebno se zbog ogromnog prostora kojim se pruža, ističu se razlike između severnih i
južnih delova podoblasti.
Za severne delove karakteristične su: Thuja gigantea, Tsuga mertensiana, Pseudotsuga
douglasii...
Za južnije delove: Sequoia gigantea i S. sempervirens.
Osim ovih četinara u pacifičkoj podoblasti nalaze se i lišćarske vrste drveća, posebno
hrastovi.
Pustinjska i polupustinjska veg. karakteristična je po prisustvu pelena, a u južnijim
delovima kaktusi i juka.
Visokoplaninska veg. razvijena je na Stenovitim planinama i izgrađuju je pre svega
četinari rodova: Abies, Tsuga, Picea i neke vrste roda Pinus.
Iznad njih je razvijena alpijska vegetacijasa mnogim specifičnim američkim vrstama, ali i
sa nekim arktičkim biljkama kojih ima na planinama u Evropi.
U južnim podoblastima klima je slična sredozemnoj, sa još toplijim zimama, što
omogućava gajenje mnogih biljnih kultura.

32. Holarktička floristička oblast: Severnoafričko- Indijska podoblast

-zona subtropskih afričko-indijskih pustinja

Ova oblast obuhvata čitavu severnu Afriku, izuzev onih primorskih područja koja
pripadaju mediteranskoj podoblasti.
Preko ove teritorije pruža se zona subtropskih pustinja (i polupustinja), sa oskudnom
pustinjskom vegetacijom koja na severu više ili manje prelazi u mediteransku podoblast
odnosno podoblast srednjeazijskih pustinja i stepa, a na jugu u Africi u centralno-afričke
savane. Tu pripadaju pustinje Sahara, Nubijska, Arabijska idr.
Klima je suva, subtropska. Ponegde kiša uopšte ne pada i po 12 god. Posebno je sušno leto.
Nema sumnje da ovako nepovoljne vremenske prilike utiču na biljni svet, tako da je
veg.krajnje oskudna i siromašna.
U Sahari, tamo gde je vegetacija izražena karakteristične su kserofitne biljke, sa različitim
adaptacijama na život u sušnim staništima-
smanjena lisna P,
dubok korenov sistem,
visok osmotski pritisak ćelijskog soka,
sukulentnost itd.
Biljna veg. kao i gajenje kulturnih biljaka mogući su samo u oazama, mestima kraj izvora
ili depresijama sa bliskom podzemnom vodom, ili u rečnim dolinama. Tu se gaje pirinač,
šećerna trska, urma i dr.
S obzirom na florističko-geografski i fiziognomski značaj urme ili feniksove palme Phoenix
dactylifera-čitavu severnoarfičko-indijsku podoblast možemo da označimo kao podoblast
feniksove palme.
U egipatsko-arabijskoj pustinji istočno od Nila, slična je klima kao u Sahari.
Karakteristične za ovo područje su kserofitne, bodljikave trave npr. Vulfa, različiti
žbunovi Tamarix, Acacia idr. Od kulturnih biljaka: urma, pamuk, pirinač, šeć. trska idr.

33. Paleotropska floristička oblast: Afrička podoblast

O Paleotropskoj oblasti:

Paleotropska floristička oblast obuhvata tropska područja starog sveta i to najveći deo
Afrike, južne i jugoistočne delove Azije (uključujući i mnogobrojna Azijska ostrva u
tropskoj zoni).
Prema Valteru ova oblast se deli na sledeće podoblasti:
1. Afrička flor. podoblast
2. Indo-malajska flor. podoblast
3. Polinezijska flor. podoblast
Odlikuje se tropskom klimom, preovlađuju topli vetrovi, obzirom na veliku teritoriju koju
obuhvata ova oblast postoje manje ili veće klimatske razlike u nekim njenim delovima.
U paleotropskoj florističkoj oblasti dominiraju tropske biljne familije Begoniaceae,
Myrtaceae, Palmae i dr.
Neke familije koje su u tropskoj zoni široko rasprostranjene, u paleotropisu zastupljene su
sa daleko većim br. vrsta. Anonaceae, Ebenaceae i dr, ali postoji i čitav niz paleotropskih
katrakterističnih familija koje se ne nalaze u neotropisu Nepenthaceae, Pandanaceae...

Afrička podoblast

Obuhvata najveći deo Afrike (izuzev severnog pustinjskog dela i mediteranskog

primorskog, kao i kapske regije na krajnjem jugu Afrike), a takođe i ostrvo Madagaskar i
drga istočboafrička ostrva.
U Africi je izrazito rasprostranjenje dva osnovna vegetacijska i floristička elementa:
arhaičnog (starog) higrofilnog i mladog kserofilnog.
Za afričku tropsku floru karakterističan je niz divljih i kulturih biljaka. Treba navesti
bananu, vlaknaste biljke kao što je Aloe, šećernu trsku, ricinus i dr.
Od divljih biljaka veoma su karakteristične sukulentne kaktusolike mlečike Euphorbia,
različite vrste fikusa i td.
Za visokoplaninsku afričku floru karakteristični su: Ericaceae, Thyimelaeaceae, Liliiflorae,
kao i visoke žbunaste i drvolike glavočike iz roda Senecio npr.
Značajna su dva vegetacijska oblika-savane i tropske kišne šume, a na jugozapadu
pustinje.
Paleotropska afrička podoblast se može podeliti na niz oblasti i provincija:
Centralno-afričko savansko područje razvijeno je u krajevima sa izraženim sušnim
periodom, sa Sudanskom i istočno-afričkom provincijom..
Sudanske savane-za vreme vlažnog perioda razvija se bujna savanska vegetacija-
Graminae, rodovi Andropogon i Panicum. U savani se nalaze i pojedinačno ili grupimično
drveće među kojima je baobab Adansonia digitata, a pored njega karakteristične su i
akacije.
Zemljoradnja ima izrazito tropski karakter (gajenje pamuka). Pored toga značajne su i
bambusna palma rafija, slonovo drvo, uljano drvo itd.
Severoistočna afrička planinska provincija- klima se odlikuje sezonskim padavinama i
manje ili više izraženim sušnim periodom. Osnovna vegetacija je savana sa bodljikavim
žbunovima i retkim šumama. U planinama su tropske šume, okrenute ka okeanu, a na
suprotnim padinama planinske livade, savane, pa čak i pustinjska vegetacija.
Visokoplaninska flora pokazuje srodnost sa mediteranskom- rodovi Erica, Viola,
Anthemis...
U vegetaciji tropskih kserotermnih listopadnih šuma, kserofilnih šuma parkovskog
proređenog tipa i bodljikavih žbunova, karakterističnoj za Etiopiju, Somaliju i Jemen
značajne su vrste kao npr. Adansonia digitata, Acacia tortilis, Acacia nefasia, Acacia
mellifera...
Zemljoradnja je tropskog i subtropskog tipa (kafa, uljana biljka, hlebna biljka itd.)
Zapadno i centralno afričko šumsko područje- klima je vlažna sa obilnim padavinama koje
su više ili manje ravnomerno raspoređene tokom god. Karakteristična vegetacija ovog
područja je tropska kišna šuma, sa zimzelenim drvećem, palmama, lijanama, epifitama...
Pored ove dominantne vegetacije sreću se i savane, subtropske planinske šume i
visokoplaninska vegetacija.
Južnoafričko stepsko i pustinjsko područje- karakteristične savane, polupustinje i pustinje,
a u severnim delovima i proređene kserofitne šume. Čitava veg. ima kserofitni karakter.
-padavine u nedovoljnoj količini za razvoj šuma.
O drveća i sukulentnih drvolikih biljaka rodovi: Acacia, Sterculia, Aloe, Euphorbia...
Ima dosta lukovičastih biljaka i efemera.
U pustinjama Namib i Mozamedis veoma je karakteristična Welwitschia mirabilis
mezozojski relikt!
Treba istaći da ova južnoafrička oblast ima prelazan floristički karakter prema kapskoj
regiji na krajnjem jugu Afrike.
Madagaskarsko područje- vlažna klima, mada na Madagaskaru zapadne planinske strane
okrenute Africi dobijaju manje vlage, pa je vegetacija kserofitnija. T su visoke, a klima
ekvatorijalnog tipa.
Karakteristični oblici vegetacija tropska kišna šuma, bodljikave kseroftine šume i žbunovi
kao i savane. Flora Madagaskara je primer flore starih kontinentalnih ostrva. Zapadni deo
je pokriven tropskim kišnim šumama madagaskarskog tipa- palme iz roda Areca,
Tamarindus indica, Pandanus utilis i dr. U madagaskarskim savanama zastupljeni su od
drveća zastupljeni Tamarindus i baobab, a u zeljastom travnom pokrivaču najvažnije su
vrste roda Andropogon!
Od madagaskarskih bodljikavih vrsta u šumama i žbunjacima- Medemia nobilis,
Acridocarpus excelsus i dr.
Madagaskarska flora je veoma bogata i veliki je broj endemičnih vrsta.
U madagaskarskim pl. nalazi se jedinstvena afrička tropska biljka Viola abyssinica.
Južna atlanska ostrva- veoma uzražen endemizam kao i florističke veze sa Afrikom i
Južnom Amerikom.
Interesantan je primer ostrva Svete Jelene, gde su svih 50 vrsta biljaka istovremeno i
endemiti.

34. Paleotropska floristička oblast: Indo-malajska podoblast

Indo-malajska podoblast obuhvata južne i jugoistočne delove Azije (Veliki deo

Indije, Cejlon, Burmu, južne delove Kine, Formozu, ostrva Riukiju, Siam, Indokinu,
Malajsko poluostrvo, Javu, Sumatru, Borneo, Filipine, Novu Gvineju, Melaneziju,
Mikroneziju i Polineziju).
U ovoj podoblasti možemo razlikovati nekoliko florističkih područja:
Indijsko- Klima je tropska i vlažna, ali ka severu, sa udaljavanjem od ekvatora, dolazi do
promene klime i javljaju se tri goišnja doba, hladna zima, toplo i suvo proleće i kišovito
leto. Jedan deo područja nalazi se pod planinskim tropskim šumama, dok se velika
prostranstva nalaze pod listopadnim mešovitim tropskim šumama, prisutni su bambusi i
palme. Najveći prostori pripadaju suvim, mešovitim listopadnim šumama i zbunjacima sa
vrstama rodova Acacia, Terminalia, Albizzia i dr. Za čitavo područje karakteristične su
dzungle tj. neprohodni čestari bambuza i drugih dvenastih biljaka, a naročito žbunastih
čija su stabla i grane isprepletani mnogobrojnim lijanama medju kojima su i mnoge palme.
Dzungle su naročito razvijene u oblasti delte Ganga.
Indija je područje starih kultura sa mnogobrojnim kulturnim biljkama- pamuk, kafa,
pirinač, banana, čaj, dinja, indigo, kaučuk... Indija i Cejlon su veliki proizvođači čaja,
ricinusa, šećerne trske, susama i dr.
Monsunsko jugoistočno-azijsko područje:
Jugoistična azijska floristička provincija
Malajska flor. provincija
Ovo područje dobilo je ime prema monsunima koji donose vlažne kišovite vazdušne mase
sa okeana. Klima je tropska i ekvatorijalna. Zahvaljujući povoljnim klimatskim uslovima
razvila se veoma bujna vegetacija kišnih tropskih šuma.
Malezijsko područje je veoma bogato vrstama i na jednom relativno malom prostoru živi
veliki broj vrsta zajedno. U šumama Sumatre živi Rafflesia arnoldi parazitska biljka, sa
ogromnim svetom.
U planinama vegetacija zbog karjnje vlažnosti i česte magle ima higrofilan karakter. Ovde
šume nisu tako bujne, kao u nizijama. U njima se nalaze zimzeleni hrastovi i kesteni i
drveće lovorovog tipa. Na većim visinama šuma je bogata papratima i mahovinama.
Flora Nove Gvineje ima prelazan karakter ka australijskoj regiji, što se ogleda prisustvom
nekih australijskih rodova ( Eucalypthus).
Havajsko područje-se dosta razlikuje od ostalih polinezijskih ostrva. Endemizam je veoma
izražen i skoro 75% vrsta biljaka je endemično. Veoma je razvijena tropska poljoprivreda
(šećerna trska, ananas, kafa, banana, pirinač, kokosova palma).

35. Neotropska floristička oblast: Srednjeamerička floristička podoblast

O Neotropisu:

Obuhvata gotovo čitav Meksiko, najjužniji deo Floride, čitavu Centralnu Ameriku sa
Antilskim ostrvima i celu Južnu Ameriku do 40 stepeni južne geo. širine.
Klima je tropska i subtropska sa velikim količinama padavina u toku godine. Područje
gornjeg toka Amazona odlikuje se izuzetno obilnim kišama.
Zahvaljujući ovakvim uslovima neotropska oblast se odlikuje prostranstvom tropskih
kišnih šuma, naročito u području reke Amazon. Na istočnim obalama centralne i južne
Amerike zastupljena je i mangrova vegetacija.
U suvljim oblastima nalaze se savane (ljanosi u Venecueli i Gvajani, kamposiu centralnim i
južnim delovima Brazilije, pampasi u Argentini i Urugvaju) i pustinje u pribrežnim
tihookeanskim područjima.
Neotropsku oblast možemo podeliti na:
Srednjeameričku
Tropsku Američku
Andsku podoblast

Srednjeamerička ili meksikanska kserofitna floristička podoblast

Obuhvata gotovo čitav Meksiko, poluostrvo Kaliforniju i južne delove Arizone, Novog
Meksika, Teksasa u SAD, a na jugu sve do Jukatana, Gvatemale, San Salvadora i
Hondurasa. Zbog ovakvog položaja moguća je imigracija holarktičkih vrsta, pa se na
meksikanskim visokim planinama i nalazi niz biljaka holarktičkog karaktera.
Klima-Najveći deo podoblasti predstavlja meksikanska visoravan, sa izrazito suvom
klimom, dok u nizijama, u primorju Meksikanskog zaliva, kao i na padinaam planina
okrenutim Atlanskom okeanu klima je dosta vlažna.

Javlja se dominacija američke subtropske kserofitne vegetacije u uslovima sušnih predela,

kao i tropske kišne i umerene šume u priatlanskim područjima.
U arizonskim, kalifornijskim i meksikanskim subtropskim pustinjama nalaze se različiti
kaktusi i opuncije, zatim vrste rodova Acacia, Prosopis, Agave i dr.
U meksikanskim i teksaškim savanama i proređenim kserofitnim šumama nalaze se
mnogobrojne vrste drveća, žbunova, zeljastih biljaka (posebno trava), kao i sukulentnih
oblika-kaktusi i agave.
U tropskim kišnim šumama i umereno vlažnim zimzelenim šumama mnogobrojne su
drvenaste paprati, sago palma, predstavnici familija Bromelaceae, Musaceae...zatim,
epifitne orhideje i dr.
U donjem delu toka reke Misisipi razvijena je veoma interesantna (aha) močvarna šuma sa
močvarnim čempresom Taxodium distichum-tercijarni relikt.
Ova podoblast odlikuje se i najsevernijim lokalitetima vegetacije mangrove sa
dominacijom vrste Rhizophora mangle.
Ovo područje predstavlja jedan od centara porekla niza kulturnih biljaka-kikiriki, ananas,
američke tikve, pasulj, paradajz, paprika, kakao...vanila, avokado, agava i dr.

36. Neotropska floristička oblast: Tropska Američka floristička podoblast

Obuhvata čitavu tropsku Ameriku južno od Meksikanske podoblasti, sve do antarktičke

oblasti na krajnjem jugu južnoameričkog kontinenta.
Može se podeliti na nekoliko područja:
1.Zapadna Indija
2.Subekvatorijalno florističko područje Venecuele i Gvajane
3.Amazonsko florističko područje
4.Južnobrazilijsko područje

Područje zapadne Indije- odlikuje se velikom vlažnošću i velokom količinom padavina, što
je uslovilo vegetaciju tropskih kišnih šuma. Danas su velikoj meri iskrčene radi dobijanja
poljoprivrednih površina. Tropske šume odlikuju se prisustvom velikog broja palmi,
bambusa, lijana, epifita, drvenastih paprati, mahagonijevo drvo Swietenia mahagoni,
mnoge vrste rodova Ficus, Enterolofium i dr. Veoma je karakteristična palma Oreodoxa
regia visoka i do 40m.
U listopadnim tropskim povremeno vlažnim šumama , koje nisu izložene dejstvu pasata,
nalaze se Bambax palmeri, Ceiba acuminata i dr...
Duž planinskih lanaca javljaju se rodovi četinarskog drveća: Pinus i Juniperus.
Vegetacija mangrove razvijena je naročito na obalama Karibskog mora i u njoj se nalaze
različite vrste, a pre svega Rhizophora mangle.

Subekvatorijalno područje Venecuele i Gvajane- odlikuje se specifičnom savanskom

vegetacijom, ljanosima uslovljenom dosta dugim sušnim periodima. Ljanosi predstavljaju
poseban tip savana, prostrane travne površine sa pojedinačnim ili grupimičnim drvećem
među kojima se ističu palme, a u nekim ljanosima je karakteristično prisustvo kserofilnih
vrsta žbunova i drveća, dok su u drugim visoke trave: Andropogon condensatus, Aristida
riparia, Cymbopogon rufus i dr. U nekim ljanosima nalaze se i kaktusi, posebno iz rodova
Cereus i Opunita.

Amazonsko područje- obuhvata teritoriju sliva reke Amazon, sa gorostasnim kišnim

šumama. U uslovima tropske i vlažne klime i vegetacija je ekvatorijalnog i tropskog tipa
(hileje). Mnogobrojno je drveće visoko i preko 60 m, palme, epifite i lijane. To su ustvari na
svetu najveći kompleksi pod tropskim kišnim šumama.
U brazilskim hilejama dominiraju vrste iz sledećih familija: Leguminosae, Meliaceae,
Rutaceae, Palmae...
Vrlo je karakteristična parazitska familija Balanophoraceae, kao i lišaj Cora pavonia, a
veliki je i broj vrsta lijana i epifita.
U oblasti reke Amazon mogu se razlikovati dva tipa tropskih kišnih šuma:
Prvi tip na nižim položajima i povremeno je plavljen od strane reke (tip plavnih hileja).
Drugi tip su prašume na uzdignutim terenima.
Dolina Amazona odlikuje se mnogobrojnim meandrima, mrtvajama, i jezerima, pa u
mirnim vodama dolazi do razvoja bujne vodene vegetacije u kojoj je naročito
karakteristična Victoria regia, sa ogromnim flotantnim listovima.
Hileje su najbujnije izvan plavne zone.

Južnobrazilijsko područje- obuhvata južne delove Brazilije, a takođe i susedne delove

Paragvaja, Perua, i Bolivije. Osim toga i pribrežna atlanska ostrva južno od ostrva
Trinidad.
Klima je ovde vlažna i karakteristične za ove predele su vlažne tropske šume, a na
planinama su prostrane šume izgrađene od četinara Aruaria brasiliensis i još dve vrste
roda Podocarpus. U unutrašnjosti Brazilije rasprostranjene su kserofitne šume (listopadne
zimzelene tropske i subtropske šume), uslovljene suvom letnjom klimom.- šuma poznata
kao katinga.
Katinga- drveće je raštrkano na znatnoj udaljenosti jedno od drugog. Neke vrste drveća
imaju neobičan oblik, Cavanillesia arborea- ima debelo stablo, koje je na vrhu veoma
suženo tako da podeća na rotkvu. Za katingu je karakteristično prisustvo velikog broja
kaktusa i dr. biljaka sa trnovima i bodljama (npr. bodljikave mlečike).
Interesantna vrsta je i Stevia rebaudiana najslađa biljka na svetu čiji listovi sadrže
rebaudin.

37. Neotropska floristička oblast: Andska floristička podoblast

Obuhvata područje planinskih masiva Anda, tihookeansko primorje u oblasti srednjih i

južnih Anda, kao i nizijske oblasti jugoistočne Argentine. Postoji neusaglašenost naučnika
šta sve obuhvata ova podoblast, Čudo!!! zbog florističkih veza i uticaja koji postoje između
odgovarajućih delova Anda i susednih nizija, naročito u južnom delu Južne Amerike.
Provincije:
Provincija tropskih Anda
Argentinska provincija
Čilska (prelazna) provincija
Na istočnim padinama Anda nalaze se vlažne tropske šume, a na zapadnim vegetacija
pustinjskog tipa, izuzev andskog primorja u tropskom području i Čileu. Na većim
nadmorskim visinama šumsku i pustinjsku vegetaciju smenjuju pl. stepe i visokopl.
vegetacija tropskog tipa.
Klima- istočni delovi Anda imaju vlažnu tropsku klimu, a zapadni, kao i pacifičko
primorje, suvu klimu.
U tropskim šumama Anda karakteristični su kininovo drvo, kokainovo drvo, palme i dr.
Večnozelene vlažne planinske šume u tropski i ekvatorijalnim delovima Anda, ističu se
drvećem visokim 25 do 33m. Zastupljene su lijane, epifitne orhideje, paprati, mahovine i
lišajevi.
U Boliviji su značajne andsko umereno vlažne tropske šume žarkog planinskog pojasa sa
drvećem koje dostiže visinu od 20 do 40m- Tipuana tipa, Terminalis triflora, Juglans
australis i dr.
U umerenom i hladnom planinskom pojasu peruanskih i ekvadorski Anda značajne su su
umereno vlažne ekvatorijalne i tropske šume. Veliko je i bogatstvo u epifitnim
mahovinama i papratima.
Na istočnima padinama Anda prostiru se maglene planinske šume, tropskog planinskog
karaktera, uz učešće listopadnih vrsta, sa dominacijom vrsta roda Eugenia, kao i familije
Myrtaceae i zimzelenih hrastova i zastupljene su u žbunastim formama. Zastupljene su i
mahovine, prečice i paprati.

U zapadnim primorskim oblastima duž Anda nalaze se suve pustinje i polupustinje. U

njima dominiraju kaktusi, mlečike kao i vrste iz familije Liliaceae i roda Senecio.
Zastupljene su i trave i to rodovi: Cloris, Pennisetum i dr. kao i mahovine i lišajevi.
Planinska i visokoplaninska vegetacija Anda veoma je izražena i rasprostranjena.
Planinske halofitne i žbunaste pustinje među kojima je pustinja Atakama, imaju čitav niz
prizemnih jastučastih, rozetastih biljaka: Stipa ichu, Verbena minima, vrste roda Viola,
Gentiana, Geranium, Ranunculus, Gynoxis...idr.
U visokoplaninskoj solončakastoj halofitnoj vegetaciji rodovi: Artiplex, Lippia, Palana,
Nitrophila...
Planinska kriofitna vegetacija često je livadskog karaktera i izgrađena od kriofitnih
žbunića, jastučastih biljaka i pl. livadskih biljaka.
Interesantne su i planinske travne stepe sa retkim kserofilnim žbunićima kao npr.
Loricaria ferruginea.

Argentinska provincija- suva klima i snažni, gotovo neprestani vetrovi.

Rsprostranjeni su pampasi, zeljasta, bezdrvna vegetacija kserofitnog tipa. Na nekim
mestima pampasi prelaze u slane stepe. Osnovnu ulogu u pampasima igraju rodovi: Stipa,
Melica, Aristida, Panicum...
U pojedinim delovima pampasi se razlikuju među sobom, što se vlažnosti klime tiče,
odnosno suše. Uglavnom su delovi bliži Atlantiku nešto vlažniji, dok su oni bliže Andima
suvlji.
Suva argentinska pampa odlikuje se kserofitnim žbunovima i zeljastim biljkama, među
kojima se ističu drvenaste biljke- ?  Prosopis stricta, P. alpataco, P. nigra, Stipa ichu i td.
Vlažna argentinska pampa odlikuje se sa vrstama iz rodova: Stipa, Poa, Briza, Horedum i
td. Kao i vrstama iz rodova: Verbena, Vernonia, Aster, Solanum itd.
Ova provincija se odlikuje veoma razvijenom zemljoradnjom, naročito zrnastim
kulturama, a takođe je razvijeno i stočarstvo.

Čilska (prelazna) provincija- obuhvata jugozapadne delove Anda, koji se odlikuju dosta
vlažnom klimom i relativno ravnomernim rasporedom padavina na šta utiču zapadni
vlažni vetrovi.
Prelazan karakter se ogleda u florističkim vezama između južnih i severnih delova
kontinenta, pa čak i sa Severnom Amerikom i Istočnom Azijom.
Ova provincija odlikuje se večnozelenim šumama lovorovog tipa, u uslovima velike
vlažnosti i dosta hladne klime. Ovakve šume mogu se uslovno označiti kao subantarktičke
lovorove šume. Najtipičniji predstavnik ove šumske vegetacije jesu šume južne bukve,
izgrađene od večnozelenih vrsta roda Notophagus, koji se odlikuje širokom lisnom pločom.
Veoma su značajne širokolisne šume južne bukve sa učešćem četinara i drugih
večnozelenih vrsta, koje su rasprostranjene u oblastima bližim primorju Tihog okeana.
Istočno od Anda pružaju se patagonijske žbunaste polupustinje i pustinje, subantarktičkog
karaktera, koje na jugu prelaze u antarktičku florističku oblast.

38. Kapska i Australijska floristička oblast

Kapska floristička oblast

Zauzima vrlo mali deo jugozapadne Afrike.

Klima je slična sredozemnoj.
Floristički je veoma bogata, ima nekoliko hiljada različitih vrsta. Međutim, u pogledu
broja vrsta drveća kapska flora je siromašna. Izuzetno je karakterističan večnozeleni rod
Erica. Značajne familije su: Proteaceae, Oxalidaceae, Iridaceae i dr. Vrlo je
karakteristično i srebrno drvo Leucadendron argentum.
U florističkom pogledu ova oblast ima veze i sa florom Australije i sa florom Holarktičke
oblasti.

Australijska floristička oblast

Obuhvata čitavu Australiju i ostrvo Tasmaniju. U florističkom pogledu ova oblast je

bogata. Endemiti čine 75% čitave australijske flore.
Vrlo su karakteristične familije: Proteaceae, rodovi: Hakea, Banksia, Grevillea, zatim
Myoporaceae , Myrtaceae, rodovi: Eucaliptus i Melaleuca, Acacia i dr.
Za Australiju je karakterističan endemični rod Eucaliptus koji je zastupljen u mnogim
životnim formama od vrlo malih žbunića do dzinovskog drveća. Acacia je takođe veoma
zastupljena.
Za australijske pustinje karakterističan je rod Casuarina, čije se vrste karakterišu
bezlisnim granama.
U australijskim savanama nalazi se i rod Xanthorrea (fam. Liliaceae).
U planinama južne Australije i na Tasmaniji zastupljena je južna bukva, antarktički florni
element, a na Tasmaniji se javljaju i četinarske vrste iz južnih četinarskih rodova.
Od vrslo starih florističkih elemenata ističu se monotipni rod Bowenia, i nekoliko vrsta
roda Cycas.

39. Antarktička i okeanska floristička oblast

Antarktička floristička oblast

Obuhvata najjužnije delove kopna: najjužnije delove Južne Amerike, Ognjenu zemlju, niz
antarktičkih ostrva, kao i ogromno Antarktičko kopno.
Ova oblast je floristički veoma siromašna, što je i posledica nepovoljnih klimatskih uslova.
Za ovu oblast jako je karakteristična južna bukva-Nothofagus, rodovi Acaena, Azorella,
Bolax.
Na zapadu oblasti su šume, dok je na istoku suvlja klima sa specifičnom stepskom
vegetaciijom. U antarktičkim šumama je pored nekoliko vrsta bukve i rod Drimis, a od
četinara rod Libocedrus i dr.
Zastupljene su i lijane, epifite, paprati, mahovine.
Pronađena je samo jedna jedina vrsta cvetnica Aira antarctica!

Okeanska floristička oblast

Čitavo svetso more može da se tretira kao jedna jedinstvena floristička oblast, mada zbog
ogromnog prostora i razdvojenosti kontinentima i različitih uslova mogli bismo je podeliti
na nekoliko florističkih oblasti.
U Svetskom moru dominiraju mrke alge, a od cvetnica ne više od 30 vrsta. Ove vrste su sa
kopna naknadno prešle u vodu i prilagodile se na novu sredinu. Od morskih cvetnica
najpoznatija je morska trava.
Možemo razlikovati tri okeanske podoblasti, pre svega u vezi sa geo. položajem i klimom-
Severna (borealna)
Tropska (centralna)
Južna (australijska)
Za tropsku oblast karakteristična je alga Sargassum, za severnu oblast alge: Fucus,
Laminaria, Lessonia i dr. Za južnu su karakteristične Macrocystis, Durvillea i dr.

40. Fitogeografska pripadnost teritorije Srbije