TAM LI "'c .
SINN LI "'c LU'A TUOI
cAc Li THUYET TRONG NGHIEN cou VE
BAO
•
LU'C
•
HOC
•
OU'O'NG HIEN
•
NAY
T rong nhting nam gan day, b?o fife hQe dlld'ng
(BLH8) hay hanh vi b?o fife hQe dud'ng
(HVBLH8) la mc)tvan de rat dang lo ng;;ii, duqc
toan xa hQi quan tam. Vi$c h\)c sinh (HS) dQa n9t, cai
c9, chl!i mAng va tl,I t~p thanh bang nh6m danh h9i
dong m9t HS nao d6 khong con la m9t hi$n t11qng 19.
Theo m9t thong ke so be? t9i 12 tlnh thanh pho thu9c
bay vung thidua cua BQ GD-BT, trong nam hQc 2011-
2012, tO'ng so Vl:f danh nhau t9i 12 tlnh, thanh pho la
500 Vl:f,nhieu nhat&Ouang Ninh v6'i 169 Vl:f, tiep theo
la Tay Ninh v6'i 126 Vl:f, L9ng Son c6 54 Vl:f (1 ). Du
BLH8 khong con la mqt hi$n t11qng ca bi$t, n6 dien ra
tliO'ng doiph6bien &nhieu dja ban tren can116'c, nhllng
cong tac phong ngll'a va can thi$p BLH8 hi$n nay t9i
cac tr11ang ph6 thong van con nhieu kh6 khan, lung
tung. MQt trong nhting nguyen nhan dan den hi$n
h.tQ'ng nay la do cac nha quan Ii giao dl,IC, Ban giam
hi~u; giao vien (GV) van con thieu nhting thong tin va
b~ng chU'ng Cl,ltheve HVBLH £)&HS .
1.Quan ni~m cua cac nhanghien clrll BLHE> ve
HVBLH8 d11qc T6chl1c Y tethe gi6'i d!nh nghia la
hanh vi co'y dung slfc m?nh the' chat ho?c uy quyen
ae' de dQa ho?c thifc hi?n hanh vi ch6ng cJ61 !?i ban
than, nglld'ikhacho?c m¢tnh6m nglld'ihaym¢tc(mg
dong, gay ra ho?c lam gia tang kha nang ton thllO'ng,
tJvong, ton thllO'ng ve'tam ff, anh hllGng den Sifphat
trien hay gay ra Sif mat mat.
HVBLH8 la mqt phan cua hanh vi b90 llfc, xay ra
ben trong ho?c ban ngoai ph9m vi khong gian nha
tnrO'ng nhlfng c6 lien quan den cac thanh vien cua
nha trltO'ng. HVBLH8 c6 th~ dien ra gitia HS v6'i nhau
ho?c gilia HS v6'i GV. Tuy nhien, hanh vi nay thu&ng
dien ra phO'bien giva HS v6'i HS (2).
Cac HVBLH8 d11qc the hi$n d116'i nhieu hinh thuc
va muc d(> khac nhau, tLt khong IO'i den c6 IO'i , tll'hclnh
d9ng dO'n gian den hanh d9ng thu d!ch, gay han, pha
phach, gay t6n th110'ng, th~m chi, tO'n h9i den nguoi
khac (3). HVBLH8 con la nhting hanh vi nhv ketbang
nh6m ham d9a b9n be, an hiep ngu&i nho ho?c yeu
a I- T1:1p chi Giao dye so 321
ThS. NGUYEN BA DAT*
the, c6 the la hanh vi tran IQt do -tien cua b9n khac gi6'i
ho~c th~m ch i c6 the do ghen ghet lau ngay dan den
x6 xat danh nhau ho~c danh nhau c6 sLi' dt,mg hung
khi. BLHD hay gay han hQc dvO'ng la hanh vi lam h9i,
gay tO'n thvang ve the chat, tinh than cho HS mQt
each coy (4).
HVBLH8 thuqc nh6m hanh vi b90 llfc trong xa
hQi n6i chung, vl the, c6 hai d?c diem la: - M¢td?ng
hanh vi !?ch chuan, b&i n6 vi ph9m cac quy tAc, chu~n
mlfc d90 dU'c xa hqi, n<?i quy cua nha trltO'ng nO'i ma
cac em la thanh vien (5). HVBLH8 con d11qc coi la
nhting hanh vi chong doi xa hqi vl n6 de d9a, tan
cong ngvO'i khac ho?c pha huy tai san cong ;
- H VBLHD gay ton thllO'ng ve' the' chat va tinh than
cho HS cho ca HS c6 hanh vi bao Ive va HS la nan
nhan cua hanh vi b9o llfc (6). H~nh.vi gay han , b·~t
n9t cua HS trong tnrO'ng h9c gay ra nhting h~u qua
nghiem tr9ng cave sue khoe the chat, sue khoe tinh
than va nhting r~c roive m~t phap lu~t. H~u qua cua
hanh Vi gay han lien quan den Slf phat trien ca nhan
(long tlf ton, kha nang xv Ii van de), den SVC khoe
tam Ii (tram cam ' lo au, cang th~ng ... ) den moi quan
h$ lien nhan each, moi trVO'ng hQC dVO'ng (an toan
hay bat an, kl lu~t hay vo tr~t tl! .. .) va an to an xa h(>i
khi chinh trong hanh vi gay han tiem an hanh vi
ph9m tQi. H~u qua cua hanh vi gay han chong doi c6
the dvqc nh~n thU'c tuc thl, ho?c c6 the la h~u qua
tuc thl, ho?c c6 the la h~u qua tich luy, anh hlf&ng
den Slf phat trien nhan each Va tlfong lai lau-dai Cua
HS (7). HVBLH8 con anh hu&ng xau den nhling
ngvO'i chU'ng kien hanh vi nay. Cac em ho?c la vo
cam ho~c la trai nghi~m cam giac bat llfc. Mqtso em
khac cam thay day dUt vl mlnh khong the lam gl de
ngan ch?n slf vi$c. ChU'ng kien hanh vi gay han trong
hQC d110'ng se khien cho HS cam thaythieu an toan,
lo l~ng h9n Che Slf sang t90 Va khien Cho bau khong
khl cua HS tr& nen cang th~ng ... (8) .
* Truong D~i hqc Khoa hqc xa hQi vii nban van • DHQG Ha Nqi
(ki 1 - 11I2013)
 2. Cac Ii thuyet trong nghien cuu BLHE>
1JLi thuyet sinh thai: Li th uyet nay g~n lien v6'i
ten tuoi cua Urie Bronfenbrenner (1979). Theo Ii
thuyet nay, ca nhan phattrien trong m6itrLtO'ng sinh
thai cau true. Trong d6, m6i trLfO'ng ma ca nhan d6
song Va nh~n thltC thUQC Ve mOi trLfOng rQng 16'n nhlf
m6i trLfO'ng xa hQi, CQng dong, gia dinh. Gitia cac
m6i trLfO'ng c6 Slf anh hVOng qua lq.i Ian nhau , m6i
trLfO'ng 16'n anh hvong den m6i trLfO'ng nho ... Khi
nghien cvu HVBLH8 theo Ii thuyet sinh thai, cac tac
gia di vao nghien CVU SL! tLfO'ng tac gilia cac yeu to
ben ngoai HS nhv hoan canh gia dinh , moi trvO'ng
hQC dVOng xung quanh v6'i cac yeu to ben trong
thUQC ca nhfln con ngVO'i nhV gen , h$than kinh, gi6'i
tinh, cac qua trinh tam Ii ca nhan, cac SL!ki$n di~n ra
trong CUQC song gi6'i tre ...,
2) Lithuyetcang thang: Li thuyet nay g~n lien
v&i Robert Agnew. Ong cha r~ng, ca nhan con ngvO'i
thvO'ng dvong dau v&i 3 loq.i ciing th~ng trong cu(?c
song: 1) Nhling dieu ngan can ca nhan dq.t dLfQ'C
cac mt.JC tieu c6 gia trj tich CL!C; 2) Nhling dieu de
dQa ca nhan ho~c tv&c mat nhling gi c6 gia trj tli ca
nhan; 3) Ca nhan ch ju dl/ng ho~c bi kich thich b&i
nhLing tac dqng tieu CL!C tv moi trvO'ng. Lo9i cang
.• th~ng thlf nhat chinh la SL! tach rO'i, can tr& vi$C ca
nhan dgt dltQ'C nhling nguy$n VQng Va thanh tich
a
trong CUQC song hang ngay; do thieu Slf Cong b~ng ,
binh d~ng Va ton trQng CUQC song Ca nha~; lo9i thlt
hai la ca nhan rO'i vao tr9ng thai cang thang do bj
mat ngv&i than, cha m!;! Ii hon, mat do v~t c6 gia tri;
logi th Lt ba ca nhan dLtO'ng dau Vdi cac Slf ki$n nhlf
that b9i h9c dvong, bi cha mt;i, GV phe binh khien
trach, canh cao, si nhl;JC ... Tr9ng thai cang th~ng se
lam gia tang cam XUC tieu ClfC, CO'n tU'c gi~n c3' Ca
nhan. Mqt so ca nhan giai toa thong qua hanh vi
gay han, tra dua, .ho~c dung thuoc de ngan ch~n
tinh trq.ng cang !hang dang don nen trong long.
Tren thlfc te, hanh vi bgo ll!c hi$n nay co lien quan
den cam xuc cua HS khi bi trt1ng ph9t ho~c chvng
kien SL)'trling ph9t cua GV doi v6'i cac bgn khac, ho~c
slf chiu dlfng nhvng hanh vi bq.o llfc trong gia dinh ,
tam tr9ng cang th~ng, stress keo dai do ap llfC CUa
h9c hanh, thi cv...
3) Li thuyet kiein soat: Li thuyet nay quan ni$m
r~ng, hanh Vi Chong doi xa hQi, gay han, bgO llfC la
thuqc tinh tlf nhien , n6 c6the ngan ngva nhc1h$thong
kiem soat nghiem ng~t cua xa hqi. Neu h$ thong nay
bi IO'i long ho~c kh6ng_ton t9i hanh Vi chong doi xa hQi,
- (ki 1 -11 /2013)
gay han c6 the bung phat. Tiep c$n hanh vi b90 llfc
cua HS trong va ngoai nha trvong theo Ii thuyet kiem
soat, cac nha nghien cvu t~p !rung lam sang to moi
quan h$ giva hanh vi bq.o h/c cua HS va Slf quan tam I
kiem soat cua cha m!;!, SL! g~n b6 cua HS v6'i nha
trLfO'ng, ho9t d(>ng hQC 1$p, SlJ'lham gia cua HS trong
cac hoq.t d(?ng ngo9i kh6a trong va ngoai nha trvong,
niem tin cua HS vao nhvng gia trj xa hQi. ..
Li giai HVBLH8 cua HS theo quan diem cua Ii
thuyet kiem SOat, CaC nha nghien CVU cho r~ng, Sl/
thieu quan tam cua cha mt;i den con cai, kh6ng thich
tham gia cac hoq.tdqng t$p the la nhling yeu tothuc
day hanh vi bq.o IL)'c &HS . Nghiem cU'u cua Hoang Ba
Thinh chi ra r~ng, c6 moi lien h$ gitia Sl/quan tam
CU a cha mt;l Vdi bgO llfC ntJ sinh Va chi SO danh nhau
cua nlisinh. Nhling HS hay gay han la nhling em ca
bi$t, hQC kem, hay ll;l 1$p, khong thich !ham gia vao
cac hoq.tdQng chung, thich mqtminh mqtkieu ho~c
loi keo nhling ngLfO'i khac pha ngang nhlf minh (9).
4) Li thuyet ve'h9c t?p xa hqi: Li thuyet nay g~n
lien v6'i ten tuO'i cua Albert Bandura (1977). Mo hinh
hQC t$p thong qua quan sat gom 4 qua trinh lien quan
aen nhau: qua trinh chu y, ghi nh6'va ma h6a; hanh
dqng; dqng CO' thuc day. Theo Ii thuyet nay, hanh vi
cua con ngv&i, trong d6 c6 ca nhling hanh vi gay han
Va bq.o llfC dVQ'C hQC b~ng each quan sat, 1$p nhi§m !Lr
Slf quan sat hanh Vi cua ngVCti khac ...
Li giai hanh Vi bq.o llJ'C trong Va ngoai trVO'ng hQC
cua HS theo Ii thuyet hQC t$p xa hQi, cac nha nghien
cvu t$p trung phan tich vi$c HS chvng kien va trai
nghi$m qua cac tinh huong bq.o ll/C trong gia dJnh Va
cqng dong, tL'rd6 dlf bao hanh vi bgo llfc cua HS. Ket
qua nghien cw cho thay, nhting tre bi cha mt;l trling
phq.t than the c6 xu hv&ng vng xv bq.o llfc v&i bq.n be
nhieu hon nhting tre khong bi cha mt;l trL'rng ph9t.
Nhling HS c6 kha nang ki~m soat ban than thap neu
chai v&i nh6m bq.n xau, se t$p nhi~m hanh vi cua
nhom bq.n nay Va CO XU hlf6'ng SV dl}ng bq.o ilJ'C trong
cac tinh huong hang ht.JI...
5) Lf thuyet xti If thong tin: Tiep c$n hanh vi
bgO llfC hQC dvO'ng cua HS theo Ii thuyet xv Ii thong
tin g~n lien v&i cac cong trlnh nghien cw cua Kenneth
Dodge va cac cqng Slf. Li thuyet nay cho r~ng , khi
th am gia mQt hoq.t dqng ho~c &trong mqt tinh huong
nao d6, nh$n thvc cua ca nhan la mqt qua trinh. 8au
lien, ca nhan ma h6a, giai thich tin hi$u ma ca nhan
thu nh$n dLtQ'C. Tiep den, ca nhan lien tv&ng den
cac phan Lrng hanh Vi dltQ'C IVU trli trong tri nh6' dai
T1:1p chi Giao dye so 32!_j g
 h9n . Sau d6, ca nhan danh gia nhU'ng h$u qua co
the c6 cua cac phan U'ng. Qua trlnh XU Ii thong tin
cua tre co hanh vi bcN ll!C va tre khong co hanh vi
bq.o llfC la khac nhau . Tre c6 hanh vi bq.o llfC c6 van
de trong Vi~C ma hoa nhting thong tin thu nh$n dlfq'C.
Nhung tre nay c6 thanh kien trong vi$c giai thich
hanh vi cua nhting tre khac khi nhling tin hi$u thu
dlfq'C khong r6 rang, Chung Ii giai hanh Vi do !a Slf thu
djch va phan U'ng l9i bang nhling hanh vi gay han,
b90 llfc. Nhting tre c6 hanh vi bq.o llfc , trong tlnh
huong tre tiep nh$n thong tin r6 rang , phlfctng thU'c
ting xll' b9o llfc da dLtqc llfu trong tri nh6' dai h9n de
dang dvqc ho9t h6a tr& l9i va chi phoi hanh vi cua
tre, thuc d~y tre CO hanh Vi b90 llfC ...
3. TL!tO'ng quan cac nghien cU'u trong va ngoai
j'
mr6'c ve BLH8 hi$n nay cho thay, cac Ii thuyet da
t$p trung Ii giai nguyen nhan, nguon goc d~n den
hanh vi BLH8 cua HS. Trang cong tac phong ngL!a
va can thi$p klp thd'i, vi$c hieu va v$n dt;ing cac Ii
thuyetnay mang l9i nhieu lqi ich, giup cac nha quan
Ii, lanh d90 cac trLfOng d~ dang d~t ra nhCfng m(JC
lieu ClJ the cho ho9t dQng phong nglta Va can thi$p
kjp thoi, ClJ the. Ch~ng h9n, neu v$n d!Jng Ii thuyet
sinh thai trong cong tac phOng ngLJ'a, can thi$p han h
vi BLHB can chu yden tLrng ca nhan HS ClJ the va
khong the bo qua vi$c xay dlfng moi trLtong van
h6a hQc t$p n6i chung cung khong the xem nhf?
vai tro gia dinh. Neu v$n dtJng Ii thuyet kiem soat,
vi~c quan tr9ng la nha trvong va ph!J huynh phai
biet loi cuon HS g~n b6 v6'i ho9t dQng hQC t$p, v6'i
trvong 16'p. 86 la each kiem soat hanh vi cua HS tot
nhat, di lien v6'i vi$c nay m6i trvong can c6 quy t~c
xv ph9t HS c6 hanh vi b90 llfc m9t each nghiem
kh~c va cong bang. Vi~c hieu r6 va v~n dtJng het
cac Ii thuyet tren tranh dlfqc cac ho9t dQng phong
ii ngva, can thi$p chung chung, khong c6 mlJc tieu
r6 rang, ClJ the... 0
(l) B¢ GD-DT. Ket qua kiem tra phong trao thi dua
"Xay di.rng tnrang hQc than thi~n. hQc sirih tfch ci.rc"
t~i 12 tinh/thanh ph6 thuQc 7 vung thi dua. H. 2012
(2) (6) Tran Thi Tu Anh. "Hanh vi b~o Il,!C hQC dubng cua
''i
i
sa
hQC sinh trung hQC CO' thanh pho Hue'. Ki yeu h¢i thao
qu6c te v~ Tam Ii hQC dubng Ian thu 3: "Phtit trien m6
., I
! hlnh va ki nang ho(lt d9ng tt1m lf h9c dubng", H. 2012.
(3) Phan Mai Huang. "Thi.re tr~ng b~o Ii.re h9c duang
hi~n nay". Trfch ki yeu hQi thao khoa h9c qu6c te:
"Nhu cdu dtnh hu6ng va diw t<;w Ttlm Li h9c ducmg
t(li Vi¢t Nam", H. 2009. ,,,
10 I Tf:ip chi Giao dye so 321
(5) N guyen Van Luqt. "B ?o Ii.re h9c c!oong - nguyen
nhan va rn¢t so giai ph ap h?n che". Trich kl yeu hoi
thao khoa hoc toan qu6c: "Nha tnrimg Vi¢t Nam trong
nz(}t nen giao dftC tien tie'n, cl~m da btzn scic ddn t(Jc" .
TP. Ho Chi Minh, 11/2009.
(4) (6) (7) (8) Tran Thi Minh Due. Hanh vi gay han
phan tich hr g6c di) Tam Ii hQc xa hf)i. NXB D?Zi h9c
qut/c gia Ha N(Ji, 20 I 0.
Tai li~u tham khao
I . Ngu yen Ba D?t. "890 l?ec h9c duong & nuac ta hi¢n
nay. Th?rc tr(lng va gid i phdp". D e tai nghi en cil'u cap
ca s&, Tnrang D ?i hQC khoa hQC xa h<) i va nhan van,
MS: 20 10-2 1, H . 2012.
2. Nguyen Thi Huang. "M¢t s6 bi~n phap tam If nh ~m
lwn che, ngan ngtra hanh vi b?o ll!c & h9c sinh thieu
nien v&i b?n cu ng trang lua. Ki yeu hQi thao quoc te
Tam If hQc duang Ian tht! 3: "Phat trien m6 hinh va ki
fl(Jng hot;zt d(Jng Tt1m Li h9c ducmg". TP. H o Chi Minh,
2009.
3. H oa ng Ba Thinh. " B?O ll!C hQC duang - m¢t van de
xa h¢i h i~n nay" . Ki yeu H¢i thao Khoa h9c qu6c te:
"Nhu cdu iltnh huo ng va dao t90 Tam Li h9c ducmg
t9i Vift Nam", TP. H6 Chf Minh, 2009.
SUMMARY
OveJYiew of research in the country and abroad
on school violence that currently has 5 basic theory:
ecological stress. control. social learning and infor-
mation processing. Each theory has its own approach
to school violence, therefore, to understand and ap-
ply the theory to the prevention and intervention of
school violence will bring many benefits, helping lead-
ers sch ools easily set specific targets for prevention,
interven tion school violence in students.
THONG BAO
T~p chi Ghio d1;1c ra 1 thing 2 kl, d~t mua
thu~n tien tci.i cac buu Cl.JC dia yhudng (Ma s6
C192) ho~c d~t mua tnfc tiep tci.i Toa soci.n
(s6 luqng !On) theo dia chi: T~CHI GIAO Dl)C,
4 Trfnh Hoai Dtic, qu~n D6ng Da, Ha N~i.
Kfnh moi b').n dQC, cac don vj giao d4c,
tru'ong hQc ti~p ttJC d~t mua T~p chi Ghio d·l}c
nam 2013. MQi lien he xin gui v~ dia chi tren
ho~c lien i').c qua s6 dien tho'].i: 04.37345363;
Fax: 04.37345363 .
Xin ·tran trQng cam an.
T~ CHI GIAO m;c
(ki 1 - 11I2013)