‫موضوع پژوهش‬

‫چگونگی اثرات محیطی بر رشد کودک آمادگی‬

‫استاد‪ :‬خانم مژگان امدادی‬

‫دانشجو‪ :‬فخرالسادات معصومی‬

‫پاییز ‪89‬‬

‫تاثیر عوامل محیطی در تشکیل مشکالت یادگیری‬

‫عوامل محیطی بس""یاری وج""ود دارد که می تواند به پیچی""دگی" ناتوانیه""ای ی""ادگیری بیفزاید و ح""تی ش""اید‬
‫سبب س""از آن باشد ‪.‬ویژگیه""ای" محیطی می تواند در سرتاسر رشد ک""ودک وج""ود داش""ته باشد یا آنکه بر‬
‫پایه های روانی" و فیزیولوژیکی" یادگیری اثرات کوتاه مدت تری بگذارد‬

‫عوامل محیطی موثر" در این زمینه عبارتند از ‪:‬‬

‫‪-1‬تغذیه ‪ ،‬بهداشت ‪ ،‬سالمتی‬

‫تغذیه ناکافی" می تواند در توانایی آنی یادگیری هر کودک در کالس درس اثر بگذارد ‪.‬انگ""یزش ض""عیف"‬
‫‪ ،‬توجه ناکافی و ضعف در انجام کار در دست اقدام می تواند در اثر نیاز اولیه ای چون گرس""نگی باشد‬
‫‪ ،‬یکی از راه حلهای این مسأله ‪ ،‬تدارک غ""ذای مدرسه است مس""أله ای که اهمیت آن کم""تر بقیه نیست ‪،‬‬
‫موضوع" بهداشت یا سالمت عمومی ک""ودک است ‪ .‬س""رماخوردگی م""زمن ‪ ،‬مش""کالت تنفسی ‪ ،‬آلرژیها" ‪،‬‬
‫می تواند در ناتوانیهای" یادگیری موثر" افتد ‪.‬‬

‫تندرستی" کودکان نیز می تواند در ناتوانیهای" یادگیری عامل دیگری" به حساب آید ‪.‬در پرونده های بالینی‬
‫این کودکان ‪ ،‬گزارشهایی از سقوط ‪ ،‬آسیب دیدگی مغز ‪ ،‬ضربه وارده به سر و ‪ ...‬دیده می شود ‪.‬‬

‫‪ -2‬تحریک حسی ‪ :‬ک""ودک در ح""ال رشد نیازمند" درون داده""ای حسی است تا درب""اره محیط و خ""ود هر‬
‫دو بیاموزد" ‪.‬‬

‫‪ -3‬تحریک زب‪::‬انی ‪ :‬زب"ان بواس"طه نقشش در تفکر و ی"ادگیری" س"ایر مهارتها در محیط ‪،‬زن"دگی ک"ودک‬
‫جایگاه ویژه ای دارد ‪.‬‬

‫‪ -4‬رشد اجتماعی و عا طفی ‪ :‬بسیاری" از کودکان‪  ‬مبتالبه‪  ‬ناتوانی یادگیری مضطرب ‪ ،‬نا مطمئن ‪ ،‬بی‬
‫اختیار و سرکش هستند ‪.‬امکان دارد چنین رفتاره""ایی" با فق""دان ام""نیت ط""بیعی ‪ ،‬ثب""ات محبت ‪ ،‬گ""رمی ‪،‬‬
‫پذیرش ‪ ،‬در منزل و محیط مدرسه پیوند" داشته باشد ‪ .‬کودکی" که در محرومیت عاطفی طوالنی یا ش""دید‬
‫قرار گیرد ‪ ،‬مبانی روانی و حتی شاید فیزیولوژیکی" یادگیری" در وی به طور نا مطلوبی صدمه می بیند‬
‫‪.‬‬
‫‪ - 5  ‬عوامل روانی ‪ :‬امک""ان دارد کودک""ان مبتال به ناتوانیه""ای" ی""ادگیری" ‪ ،‬در عملکرده""ای روانی" پایه‬
‫چون ادراک ‪ ،‬یاد آوری و شکل دادن به مفاهیم اختاللهایی" داشته باشند برای مثال برخی از این کودکان‬
‫نمی توانند" دستور العملها را بفهمند یا آنچه را که اخیراً آموخته اند به یاد آورند" ‪.‬و‪...‬‬

‫‪-6‬عوامل فیزیولوژیک ‪ :‬همچون آسیب دیدگی مغزی شدید یا ج""زئی و ص""دمه وارده به دس""تگاه عص""بی‬
‫مرکزی است ‪.‬‬

‫‪ -7‬عوامل بیوش‪::‬یمیایی ‪ :‬برخی از عوامل بیوش""یمیایی که در ارتب""اط" با ناتوانیه""ای ی""ادگیری" از آنها ن""ام‬
‫برده شده است عبارتند از ‪ :‬هایپوگلیسمی" ‪ ،‬عدم توازن استیل کولی نستروز ‪ ،‬کم کاری تیروئید و ‪...‬‬

‫در نظریه‪  ‬دیگری پنج عامل محیطی" در تشدید اختالالت یادگیری موثرند" که به عبارت زیر می باشد‬

‫‪ -1‬تجربه ناکامی در دوران اولیه زندگی کودک‬

‫الف ) جدایی طوالنی کودک از وال""دین ب""ویژه م""ادر که این ج""دایی در سن ن""وزادی" بر ک""ودک ت""اٌثیرات‬
‫شدید تری دارد ‪.‬‬

‫ب ) بیماری" ‪ ،‬ضعف و ناتوانی شدید و طوالنی آن در دوران نوزادی" یا سالهای اولیه زندگی" کودک ‪.‬‬

‫ج ) کودکی" که مورد" بی توجهی" واقع می شود ‪ .‬و به عبارتی از همراهی متقابل والدین ‪ ،‬بزرگساالن یا‬
‫کودکان در لحظات موثر زندگی" محروم می شود‬

‫‪  -2 ‬مشکالت رفتاری ‪:‬‬

‫وجود مشکالت زیر در دوره شیر خوارگی یا سالهای اولیه زندگی کودک‬

‫‪    -‬گریه زیا دو بیش از معمول‬

‫‪    -‬الگوی نامناسب خوابیدن‬

‫‪    -‬ضعف الگوهای مناسب تغذیه‬

 ‫‪    -‬نا آرامی بیش ازحد‬

‫‪    -‬بیحالی ‪ ،‬بی عالقگی‬

‫‪ -3‬اختالالت فرهنگی – زبانی‬

‫به این معنا که ‪:‬‬

‫الف ‪ :‬آیا خانواده کودک به زبان رایج در جامعه و مدرسه صحبت می کنند ؟‬

‫ب ‪ :‬آیا کودک می تواند به زبان رایج در جامعه خویش صحبت کند ؟‬

‫‪ -4‬سوء تغذیه ‪:‬‬

‫س""وء تغذیه و گرس""نگی" ش""دید و کمب""ود" ک""الری و پروت""ئین ‪ ،‬آش""کارا می تواند م""وجب ض""عف روز‬
‫افزون‪              ‬نوزاد شود و آنها را در برابر عفونت و بیماریها آسیب پذیر کند ‪.‬‬

‫‪ -5‬ضعف آموزشی یا فقدان موقعیت های مناسب آموزشی‬

‫‪         -‬غیبت زیاددانش" آموز در مدرسه‬

‫‪         -‬مختل شدن آموزش کودک به طور مکرر‬

‫‪         -‬سابقه شکست ( ردشدن ) دانش آموز بدون مداخله آموزشی" ‪.‬‬

‫‪         -‬تنبیه بدنی و سوء رفتار" توسط معلمین سابق دانش آموز ‪.‬‬

‫‪         -‬آموزش به وسیله یک آموزگار ناشایسته‬

 ‫تاثیر دوستان بر شکل گیری شخصیت کودک‬

‫رفاقت یکی از عناصر محیطی" مهمی است که تأثیر فراونی" روی" شکل گیری شخصیت کودک دارد‪ .‬آیا‬
‫خانواده باید در امر انتخاب دوست و رفیق دخالت نماید و یا این که بنابه نظر بعضیها" باید کودک با هر‬
‫کسی که می خواهد معاشرت نماید تا این که در زندگی" پختگی و تجربه الزم را فراهم" آورد؟‬

‫شاید خطرناکترین نقشی که محیط در تربیت کودک دارد‪ ،‬رفیقان بد باشد‪ .‬چرا که دوس""تی" ت""أثیر‬ ‫•‬
‫فراوانی" روی انسان دارد‪ .‬چ"یزی که ب"اعث می ش"ود ک"ودک در اثن"ای مص"احبت و هم نش"ینی خ"ود در‬
‫خطر بیفتد این است که میزان تأثیر منفی رفتار یا اندیشه حاصل از رفاقت آن قدر زیاد است که ک""ودک‬
‫را یارای مقاومت در برابر آن نیست‪.‬‬

‫ولی این ب""دان معنا نیست که آزادی ک""ودک در انتخ""اب دوست و رفیق" گرفته ش""ود بلکه ض""رورت این‬
‫است که پیش از وارد شدن او به تجربه دوستی و رفاقت‪ ،‬بعضی از اص""ول و ارزش""ها را در وج""ود" او‬
‫تثبیت نماییم‪ .‬نباید کودک را در محاصره و کنترل شدید بگیریم" به گونه ای که در هنگام ب""ازی و ش""نا و‬
‫ب""یرون رفتن با رفقا و دوس""تان همیشه هم""راه او باش""یم‪ .‬بلکه باید زمینه حفظ و پیش""گیری" را در او به‬
‫وج"""ود" آوریم و در درون او ارزش"""های" معن"""وی" و اخالقی بک"""اریم که بتواند از این طریق در برابر‬
‫تأثیرات منفی مقاومت نماید‪ .‬عالوه بر این باید ش""رایط محیطی" و اجتم""اعی را به گونه ای ب""رای ک""ودک‬
‫فراهم بسازیم" که او بتواند به صورتی" ناخودآگاه با خواسته ها و دوست داشته های ما هماهنگ ش""ود‪ .‬ما‬
‫با از بین ب""ردن آزادی یا اراده ک""ودک موافق" نیس""تیم‪ ".‬بلکه با ص""یانت و واکس""ینه ک""ردن ک""ودک موافق"‬
‫هس""تیم‪ .‬باید توانمن""دیهایی را در اختی""ار ک""ودک ق""رار" دهیم که از اراده او در برابر انح""راف حم""ایت و‬
‫ص""یانت به عمل آورد و نگ""ذارد که آزادی او به نابس""مانی" در زن""دگی وی تب""دیل ش""ود‪ .‬در هر ح""التی‬
‫ک""ودک نباید رها ش""ود تا این که او به بهانه آزادی در انتخ""اب‪ ،‬وقت و عمر خ""ود با دوس""تان الاب""الی‬
‫بگذراند‪.‬‬

‫‪ ‬تجارب کودکی سهم بسزایی" در ساختن شخصیت انسانی کودک‪ ،‬پیش از روبرو شدن با واقعی""ات دارد‪.‬‬
‫وقتی که کودک ِگل بازی می نماید و با دیگر کودکان به درگیری و رقابت می پردازد‪ ،‬ب""اعث می ش""ود‬
‫که تجربه زندگی او غنی شود و این غنامندی سهم ارزشمندی در ترسیم بعضی از نشانه های شخص""یت‬
‫او دارد‪.‬‬
‫خیابان غیر از این که محیط پیرامونی نزدیک به کودک می باشد خصوصیت دیگری ندارد‪ .‬اگر ک""ودک‬
‫را از آن منع کنیم‪ ،‬جایگزینهای بهتری" وجود دارند که اوق""ات ف""راغت او را به ص""ورت به""تری" پر می‬
‫نمایند‪ .‬مدرسه زمین ورزش" دارد‪ .‬او می تواند در پارکها" و شهرهای" ب""ازی در محیطی" س""الم وهدفمند" به‬
‫ب""ازی ب""پردازد‪ .‬اما تف""اوتی که خیاب""ان با کوچه دارد این است که خیاب""ان کوچه نیس""ت‪ .‬خیاب""ان محیط‬
‫شلوغی است که به کودک نزدیک می باشد‪ .‬بسیاری" از نابسامانیها و آلودگیها در آن وج""ود دارد که می‬
‫تواند کودک را به انحراف بکشاند‪ .‬از این رو باید همیشه احتیاط کرد و به دنب"ال جایگرینه"ایی گشت که‬
‫از طریق" آنها حقیقتهای زندگی کشف شناخته شوند‪.‬‬

‫تأ ثير محيط بر هوش و موفقيت كودكان‬

‫آزمايشها و بررسيها" نشان داده كه محيط در عملكرد هوشي مؤثر است‪ .‬بايد دانست وضعيت اجتماعي و‬
‫فيزيكي" خانه در بهره هوشي مؤثر اس"ت‪ ،‬م"ادران مهرب"ان كه با فرزندش"ان ح"رف مي زنن"د‪ ،‬از تنبيه و‬
‫محدود كردن بيجاي او مي پرهيزند و وسايل بازي مناسب در اختيار او مي گذارند‪ ،‬برنامه روزانه قابل‬
‫پيش بيني (وقت خواب‪ ،‬غذا و‪ )...‬براي كودكانشان دارند‪ ،‬بهره هوشي باالتري" دارند‪ ،‬كيفيت محيط خانه‬
‫در خردسالي" (دو‪ -‬سه س""الگي) مي تواند چشم ان""داز خ""وبي از م""وفقيت ك""ودك در مدرسه به دست ده""د‪.‬‬
‫حتي در يك مطالعه معلوم شد كه ترافيك‪ ،‬سر و صداي تلويزيون و ساير كودكان با عملكرد ض""عيف" در‬
‫آزمونه"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""اي هوشي ارتب"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""اط دارد‪.‬‬
‫عالوه بر اين انگ""يزش در كودك""ان‪ ،‬ارزش دس""تيابي به م""وفقيت در يك زمين""ه‪ ،‬تلقي ك""ودك نس""بت به‬
‫تواناييهاي" خود‪ ،‬از اعتقادات و ارزشهايي است كه كودكان تا حدودي" از وال""دين خ""ود مي گيرن""د‪ .‬ادراك‬
‫والدين از تواناييهاي" فرزندانشان در احس""اس ك""ارايي فرزن""دان و انتظاراتش""ان از م""وفقيت ت""أثير مس""تقيم‬
‫دارد‪.‬‬
‫روشهاي" انضباطي و تربيتي والدين نيز در موفقيت آينده فرزندان نقشر پررنگي" دارد‪ ،‬والدين مهربان و‬
‫در عين ح""ال ق""اطعي" كه انتظ""ار رفت""ار درست و اس""تانداردهاي" ب""اال(در عين ح""ال متناسب با سن بچ""ه)‬
‫دارند فرزندان موفق" تري دارند‪ ،‬اين والدين با فرزندان خود ارتب""اط" مهربانانه و م""ؤثري" دارن""د‪ ،‬گفت و‬
‫گو و مشاركت را تشويق" مي كنند‪ ،‬و علل قوانيني كه وضع مي كنند را توض""يح مي دهن""د‪ .‬اما وال""ديني‬
‫كه به روشهاي" مستبدانه متوسل مي شوند" يا سهل انگاري و عدم قاطعيت" پيشه مي كنند‪ ،‬غالب "ا ً فرزن""دان‬
‫موفقي ندارند‪ ".‬والديني كه تالشهاي" كودكان را تشويق" مي كنند‪ ،‬از كودك""ان مي خواهند به پاس""خها و راه‬
‫حله"""اي مختلف ب"""راي يك مس"""أله بينديش"""ند‪ "،‬پيش"""نهادهايي" ارايه مي دهند كه كودك"""ان را در ك"""اربرد"‬
‫راهبردهايي" براي حل مسأله هدايت كند‪ ،‬و حتي المق""دور پاسخ و راه حل را نمي گوين""د‪ ،‬كودك""ان موفق‬
‫تري دارند‪.‬‬

‫آيا رفتارهاي" كودك از قبيل زمان راه افتادن‪ ،‬يا زمان از پوشك گرفته ش""دن ارتب""اطي با ه""وش دارد؟‬
‫اين رفتارها" ربطي به هوش ندارد‪ ،‬و بيش از همه به آم""ادگي جس""مي و زيست ش""ناختي و تكامل سيس""تم‬
‫اعصاب كودك بستگي دارد‪.‬‬

‫نوزاد انساني پويا‪ ،‬کوشا و پرتوان است که از بدو تولد‪ ،‬تمام تالشش صرف" شناس""ايي" و تجربه ان""دوزي"‬
‫از محيط اط""""""راف مي ش""""""ود و در اين راه ح""""""واس پنجگانه خ""""""ود را به ک""""""ار مي گ""""""يرد‪.‬‬
‫البته هيچ ک"""ودکي نابغه به دنيا نمي آيد ولي نقش کسي که او را پ"""رورش" مي دهد و در م"""ورد اهميت‬
‫آم""وزش قبل از دبس""تان و رشد مغ""زي کودک""ان اطالع دارد‪ ،‬بس""يار مهم اس""ت‪ .‬زيرا اين ش""انس را به‬
‫ک""""ودک مي دهد تا بيش""""تر از همس""""االنش بياموزد" و اس""""تعدادهاي" نهفته اش به ش""""کوفايي برس""""د‪.‬‬
‫ناگفته نماند که اغلب ما قدرت آموختن کودکان را دست کم مي گ""يريم" و به س""خنان و توان""ايي ه""اي آنها‬
‫درست توجه نمي ک"""""""""""نيم‪ .‬در ح"""""""""""الي که اين ک"""""""""""ار در درجه اول اهميت ق"""""""""""رار دارد‪.‬‬
‫ک""افي است ش""ما يک روز‪ ،‬فرزند خ""ود را زير نظر بگيريد آنگ""اه بيش""تر" س""ؤالهاي او را ج""دي خواهيد‬
‫گرفت‪ .‬زيرا در مي يابيد که چه چيز او را شادتر مي کند؟ چه چ"يزي م""وجب تمرکز" بيش"تر" فکر او مي‬
‫شود و چه چيز عالقه او را طوالني" تر به اشيا و محيط اطرافش مي کند؟ پس آم""وزش قبل از دبس""تان‪،‬‬
‫به اين معني است که والدين کشش و ظرفيت" آموزشي" فرزندشان را درک کنند و خواس""ته ه""اي مغز در‬
‫حال رشد او را فهميده‪ ،‬اطالعاتي را در اختيارش بگذارند که ذهن کودک به آن نياز دارد‪.‬‬

‫گاهي پدر و مادرها کودک خود را تحت تمرينهاي" مداوم و آموزشي" قرار مي دهند که ممکن است رشد‬
‫فک""ري او را مح""دود" کن""د‪ .‬ممکن است وال""دين در تخت خ""واب يا محل ب""ازي با اين تص""ور" که طفل را‬
‫تربيت مي کنند‪ ،‬مانع رسيدن او به خواسته ه""ايش ش""وند‪ ".‬يا سر او فرياد بکش""ند تا او را آرام کنن""د‪ .‬بايد‬
‫دانست که طفل نياز به تح""رک و فع""اليت ب""دني دارد‪ .‬او مي خواهد به اش""ياي مختلف نگ""اه کن""د‪ .‬به آنها‬
‫دست بزند‪ .‬حرکت کند و صداها و آهنگها را بشنود‪ ".‬همچنين دوست دارد او را به اط""راف ح""رکت دهند‬
‫تا چيزي را بگيرد‪ .‬اين کارها همانقدر براي او اهميت دارد که هنگام گرسنگي غذا برايش مهم است‪.‬‬
‫والدين ممکن است دست ها را به هم بکوبند" و ناراحت شوند‪ ،‬از اين که طفل آنها نمي خواهد ک""اري که‬
‫آنها دوست دارند انج""ام دهد و اص""رار" دارد که خواس""ته ه""اي خ""ود را انج""ام دهد ب""راي مث""ال ک""ودک با‬
‫وج"""""ود مم"""""انعت وال"""""دين از ج"""""ايي ب"""""اال مي رود‪ ،‬چ"""""يزي را هل مي دهد يا پ"""""اره مي کن"""""د‪.‬‬
‫البته پدر و مادر کارهاي" زيادي را به طور" غريزي براي پرورش فکري" کودکشان انج"ام مي دهن"د‪ .‬اين‬
‫در ح"""""""""""الي است که از تالش خ"""""""""""ود ب"""""""""""راي رشد و پ"""""""""""رورش وي مطلع نيس"""""""""""تند‪.‬‬
‫نکته اي که نبايد فراموش کرد اينکه کودکان به آموختن عشق مي ورزند و با اش""تياق" زياد اين احس""اس‬
‫را در خود حفظ مي کنند‪ .‬مگر آنکه ما مزاحم آنها شده و به ط""ريقي اين احس""اس را در آنها خفه ک""نيم‪.‬‬
‫روان شناسان معتقدن""د‪ :‬رشد ادراک ک""ودک در م""وفقيت او هنگ""ام ورود" به دبس""تان و س""الهاي بعد ت""أثير‬
‫زيادي دارد‪ ،‬موقعيتهايي که در مراحل مختلف رشد ضمن بازي کردن و آموختن در اختيار کودک قرار‬
‫مي گيرد و يا تماس کودک با افراد بزرگسال هنگام بازي‪ ،‬صرف" غ""ذا و تعامل با ديگ""ران در پ""رورش‬
‫درک او ت"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""أثير دارد‪.‬‬
‫محروميت از آموزش دوران قبل از دبس"تان براس"اس گ"زارش روان شناس"ان آم"وزش و پ"رورش‪ ،‬اگر‬
‫اطف""ال از آم""وزش دوران ک""ودکي" در م""نزل و توسط وال""دين مح""روم باش""ند‪ ،‬آموزش""هاي ده س""اله اول‬
‫تحصيلي آنها به مقدار زيادي بي نتيجه خواهد بود‪ .‬تم"ام آموزش"هاي" بع"دي ش"خص‪ ،‬تحت ت"أثير آم"وزش‬
‫دوران کودکي قرار" دارد‪ .‬به""ترين پ""رورش" اس""تعداد و ه""وش ک""ودک بايس""تي" در م""نزل ص""ورت گ""يرد‪.‬‬
‫والدين اطفال محروم از ت""ربيت‪ ،‬يا آنه""ايي هس""تند که خيلي مش""غولند يا درگ""ير مس""ايل اقتص""ادي زيادي"‬
‫هس""تند و يا از وظيفه خ""ود ب""راي پ""رورش فک""ري ک""ودک بي اطالعند که نتيجه اين اهم""ال و مس""امحه‬
‫والدين در مهد کودک و کالسهاي" دبستان به خوبي مشهود است‪.‬‬

‫آموزش زبان مطلب ديگري است که طي آن والدين عالقه مند اطفال خود را به آم""وختن آن تش""ويق" مي‬
‫کنند‪ .‬در نتيجه کودک""ان خ""انواده ه""ايي که در اين م""ورد مس""امحه مي کنن""د‪ ،‬از ص""حبت ک""ردن عقب مي‬
‫مانند اين گونه والدين معموالً به اطفال خود با کلمات يا سيالبي «نه‪ -‬بله» ج""واب مي دهند اغلب به بچه‬
‫ها ب""راي انتخ""اب کلم""ات اج""ازه فکر ک""ردن نمي دهن""د‪ ،‬يا اص""والً به ص""حبتهاي آن""ان پاسخ نمي دهن""د‪.‬‬
‫در صورتي که صحبت کردن تا حدود زيادي" بستگي به توجه والدين دارد‪ .‬پدر و مادري که از نيازهاي"‬
‫حرف زدن کودک اطالع دارن""د‪ ،‬او را ت""رغيب به گفتن کلم""ات مي کنن""د‪ .‬با او مرتب"ا ً ح""رف مي زنند و‬
‫اگر کلمات درستي ادا کند او را تشويق" مي کنند‪ .‬براي او کتابهاي" داس"تان مي خوانند و ش"رايطي ف"راهم"‬
‫مي کنند تا او فکر کند با سؤالهاي" خود او را تشويق به پاسخ مي کنند‪ .‬در چ""نين محيطي که سرش""ار" از‬
‫گفتگو است دايره لغات کودک توسعه مي يابد‪ .‬کودک پس از آنکه توانست کلمات را بيان کند س"عي مي‬
‫کند جمله بسازد‪ ".‬او همچنين ياد مي گيرد هيجانها و خواسته هاي خود را بر زبان بياورد‪.‬‬

‫اگر چه والدين در هر سني مي توانند" در تقويت و رشد هوش کودک مؤثر باشند‪ ،‬ولي مؤثرترين دوران‬
‫اين ن""وع تحريک""ات مغ""زي سه س""ال اول زن""دگي اس""ت‪ .‬در ميان اين سه س""ال ن""يز قطعي ت""رين دوران‬
‫پرورش فکري" سن دو سالگي است‪.‬‬

‫نقش مراکز پیش دبستانی در رشد همه جانبه کودکان‬

‫یکی از نتایج عمومی شدن امر آموزش در این قرن افزایش رقابت تحصیلی است و دستیابی به بسیاری‬
‫از شغل ها ؛ بستگی به مدرکی دارد که از مراکز تحصیلی" دریافت می شود ‪ .‬ثابت ش""ده است کودک""انی‬
‫که چند سال به مراکز پیش از دبستان رفته اند ؛ آس""ان تر از آنه""ایی که از این امتی""از مح""روم ب""وده اند‬
‫وارد دبس""تان و مراحل بع""دی تحص""یل می ش""وند ‪ .‬ام""روزه اهمیت و ض""رورت آم""وزش و پ""رورش در‬
‫دوره پیش از دبستان بیش از گذشته مورد" نظر است ‪.‬‬

‫افزایش متقاضیان آموزشهای این دوره ؛ نیاز والدین شاغل و نی""از جامعه ؛ ض""رورت تهیه برنامه ه""ای‬
‫کیفی و غنی‬

‫را در این دوره نشان می دهد ‪ .‬تحقیقات انجام شده در سالهای اخیر نشان دهنده تاثیر برنامه های غنی‬
‫و برنامه ری""زی آموزشی و درسی مطل""وب ؛ بر گروهه""ای س""نی مختلف کودک""ان است ‪ .‬مهم تر اینکه‬
‫نتایج تحقیقات مؤید سرمایه گذاری بیشتر برای آموزش بهتر و برنامه های کیفی در این دوره ؛ به علت‬
‫کسب موفقیته""ای" بیش""تر" کودک""ان در س""الهای تحص""یلی بعد از گذرانی""دن دوره پیش از دبس""تان است ‪.‬‬
‫آموزش و پرورش" پیش از دبستان از طریق غنی سازی" محیطی ؛ کودکان را قادر" میس""ازد" که به کسب‬
‫تج""ارب ادراکی و ذه""نی جدی""دی که احتم""اال" در محیط معم""ول خ""انواده ب""رای آن""ان امک""ان پ""ذیر نیست‬
‫بپردازند‪".‬‬

‫در مطالع""ات متع""ددی" که در فرهنگه""ای مختلف انج""ام گرفته ؛ نش""ان داده است که کمب""ود" محرکه""ای"‬
‫محیطی و ع""دم امک""ان تج""ارب حسی ؛ حرک""تی" و ذه""نی ؛ اثره""ای ن""امطلوب بر روند رشد روانی" و‬
‫اجتماعی کودکان می گذارد ‪ .‬عالوه بر آن نشان داده شده است که غنی سازی" محیطی از طریق افزایش‬
‫محرکهای اجتماعی ؛ ادراکی و عاطفی موجب کاهش عقب مان""دگی ه""ای رش""دی حاصل از فقر محیطی"‬
‫می ش"""ود ‪ .‬گر چه بخش اعظم این تحقیق"""ات متوجه کودک"""انی" است که در محیطه"""ای خاصی از قبیل‬
‫پرورشگاهها رشد یافته اند ؛ ولی این یافته ها را می توان‬

‫به س""""""ایر کودک""""""انی که در محیطه""""""ای" مح""""""روم ب""""""زرگ ش""""""ده اند ن""""""یز تعمیم داد ‪.‬‬
‫برخی از محققان مطرح کرده اند که کودکان خ""انواده ه""ای فق""یر جه""ان س""وم نه تنها از اس""باب ب""ازی ؛‬
‫کتاب و سایر محرکهای فرهنگی" – روانی محروم" هس""تند بلکه به ط""ور" نس""بی امک""ان انج""ام بس""یاری از‬
‫فعالیته""""ای" الزم ب""""رای رشد حسی – حرک""""تی نظ""""یر بازیه""""ای" م""""ؤثر در رشد روانی را ندارند ‪.‬‬
‫مادران این کودکان که اغلب بی سوادند از اهمیت ب"ازی در رشد کودک"ان چن""دان آگ"اه نیس""تند ‪ .‬اثره""ای‬
‫این گونه محیطهای" فق"یر در س"ازگاری بع""دی کودک"ان در مدرسه و احتم"ال شکست تحص""یلی آن""ان ن"یز‬
‫مورد مطالعه قرار گرفته است ‪ .‬بر همین پایه تعلیم و تربیت دوره پیش از دبستان و آموزش رس""می" آن‬
‫در این زمان ؛ اهمیتی خاص یافته است ‪ .‬در اکثر کشورها" به توسعه آن توجه زی""ادی مب""ذول ش""ده و به‬
‫تربیت مربیان آگاه و ورزیده پرداخته اند ‪ .‬باید دانست که کودک به ط""ور دائم در ح""ال ت""اثیر پ""ذیری از‬
‫محیط و ت""اثیر گ""ذاری بر آن و آم""وختن است ‪ .‬بن""ابر این هر چه محیط غ""نی تر و روابط بین اف""راد آن‬
‫صمیمی تر باشد برداشت کودک از محیط بیشتر است ‪ .‬رعایت این اصول برای دست اندر ک""اران تعلیم‬
‫و ت""ربیت ‌؛ یع""نی معلم""ان و مربی""ان می توانند نت""ابج مهمی در بر داش""ته باشد ‪ .‬ل""ذا ب""رای آم""وزش و‬
‫پرورش واقعی" ؛ به وج""ود" آوردن یک محیط فع""ال و دارای تجربه غ""نی و متع""ال و ق""رار" دادن زن""دگی"‬
‫کودک"""""ان در آن از اهمیت خاصی برخ"""""وردار" است و باید سر لوحه تم"""""ام کارها ق"""""رار" گ"""""یرد ‪.‬‬
‫ارتباط محیط آموزشی با محیط طبیعی زندگی" خانواده ها و مردم ؛ از جدا ش""دن آم""وزش و پ""رورش" از‬
‫زن""دگی روزم""ره جلوگ""یری" می کند ‪ .‬کودک""ان می توانند" به عن""وان عوامل فع""ال در اجتم""اع و محیط‬
‫اجتم""اعی خ""ود نقش م""ؤثر" داش""ته باش""ند و در واقع دی""واری" بین س""نین مختلف ؛ بین مدرسه و اجتم""اع‬
‫موج""ود و ح""تی بین تحص""یل و ک""ار وج""ود ن""دارد ‪ .‬ل""ذا ه""دف و برنامه ه""ای هر مدرسه باید منطبق با‬
‫نیازه""ای ک""ودک و محیط باشد و م""واد آموزشی" و فعالیته""ای خ""ود را از محیط بالفصل خ""ود بگ""یرد و‬
‫گسترش بدهد ‪.‬‬

‫تحقیقات روانشناسی کودک نشان داده است که اگر بخواهیم" افرادی سالم به بار بیاوریم" باید احتیاج""ات و‬
‫نیازهای عمده کودک را تامین کنیم ‪ .‬پرسش""های" بس""یاری" درب""اره آم""وزش و ی""ادگیری کودک""ان در خالل‬
‫برنامه های دوره پیش از دبستان مطرح است از جمله ‪ :‬کودکان در دوره پیش از دبس""تان چه چیزه""ایی"‬
‫یاد می گیرند ؟ چگونه با کودکان دوره پیش از دبستان باید ارتباط برقرار کرد ؟ روش ک""ار با کودک""ان‬
‫در این دوره چیست ؟‬

‫کودکان در این دوره عالوه بر بازی چه نیازهای" دیگری دارند که باید به آنها توجه کرد ؟‬
‫به طور" طبیعی ؛ این گونه پرسشها" که نشانه ابهام و نیز کنجکاوی" در زمینه برنامه و آموزشهای" این‬
‫دوره است ؛ برنامه ریزان را نیز در برنامه ریزی" های کوتاه مدت و بلند مدت با دشواریهایی" مواجه‬
‫کرده است ‪.‬از آنجا که عدم شناخت آموزش و پرورش این دوره بیش از دوره های دیگر است ؛ ابهام‬
‫در مورد" برنامه و محتوای آموزشی آن نیز بیشتر می باشد ‪ .‬به همین دلیل سعی می شود چندین نکته‬
‫درباره برنامه آموزش و پرورش در دوره پیش از دبستان برای روشن شدن موارد مبهم و پاسخگویی"‬
‫به پرسشهای فوق" مطرح شود ‪.‬‬

‫برنامه آموزش و پرورش در دوران پیش از دبستان ‪:‬‬

‫اهداف کلی ‪:‬‬

‫هدف آموزش و پ""رورش در دوره پیش از دبس""تان پ""رورش و رشد همه جانبه ک""ودک است ؛ بن""ابر این‬
‫برنامه ه""ای دوره پیش از دبس""تان باید ش""امل فعالیتها و تجربه ه""ایی باشد که به رشد ک""ودک در م""وارد"‬
‫زیر بیانجامد ‪:‬‬

‫رشد جسمی و حرکتی" ‪ .‬رشد عاطفی و اجتماعی ‪ .‬رشد زبان و گفتار ‪ .‬رشد شناختی ‪ .‬رشد خالقیت ‪.‬‬
‫رشد زمینه های دینی و اخالقی ‪.‬‬
‫اهداف مربوط" به رشد عاطفی اجتماعی ‪:‬‬
‫سالهای بین سه تا شش سالگی مرحله شکل گیری شخصیت است که با حساسیت زی""اد ک""ودک نس""بت به‬
‫پیرامون خود مشحص می شود ‪ .‬این سالها ؛ دقیق"ا" زم"ان آم"وزش قبل از دبس"تان است که نف"وذ آن می‬
‫تواند دائمی باشد و با نفوذ و تاثیر خانواده مطابقت ؛ یا مقابله کند‬

‫خ""اطر نش""ان ش""ده است که عملک""رد اساسی آم""وزش پیش از دبس""تان آش""نا ک""ردن کودک""ان با زن""دگی"‬
‫اجتماعی است ‪ .‬کودکان در این دوره می آموزند که چگونه به صورت جمعی با کودکانی که تقریبا" هم‬
‫سن آنها هستند و با بزرگساالنی که والدین آنها نیستند و وظایف مشخصی را انجام میدهند ؛ زندگی کنند‬
‫‪.‬کودکان خود را با گروه ؛ با فعالیتها" و نظم و ترتیب آموزش""گاه تط""بیق می دهند ‪.‬آنها ی""اد می گیرند که‬
‫از بزرگترها اطاعت کنند ‪ .‬آنها می آموزند" که اسباب بازیهای متعلق به دیگران را نباید بش""کنند و یا به‬
‫خانه ببرند ؛ و ن""یز نبایذ با یک""دیگر دع""وا کنند ‪ .‬این ممنوعیتها یک سلس""له دس""تورهای ص""رفا" مج""رد‬
‫نیستند ‪ .‬بلکه اعمال خود کودکان است که مورد تایید و یا انتق""اد ق""رار می گ""یرد ‪ .‬ک""ودک به ت""دریج می‬
‫آموزد که در اعمال خود و همچنین در اعم""ال س""ایر کودک""ان ؛ آنچه را که مثبت تلقی می ش""ود از آنچه‬
‫منفی در نظر گرفته می ش""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""ود ؛ تم""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""یز دهد ‪.‬‬
‫کودکان در این دوره در مرحله ای قرار" دارند که به نظر اریکسون ( ‪ ) ERIKSON‬از ابداع و ابتک""ار‬
‫لذت می برند ‪ .‬کودکان در این سنین انرژی" بسیار زی""ادی" دارند که به آنها اج""ازه می دهد شکست را به‬
‫زودی فراموش" کنند ؛ یا از آن عبرت بگیرند ؛ جهت گیری صحیح ت""ری نس""بت به آنچه خواه""ان انج""ام‬
‫دادن آنند داش""ته باش""ند عالوه بر اینها ؛ کودک""ان در این س""نین عالقه مند به ط""رح ری""زی و مس""ئولیت‬
‫پذیری و انجام دادن فعالیتهای" اجتماعی نیز هستند ‪.‬‬

‫کودک در هیچ دوره ای این چنین آماده یاد گ""یری س""ریع و پ""ذیرفتن" فعاالنه مس""ئولیت نیست ‪ .‬مس""ئولیت‬
‫باید از طریق" تجربه آموخته ش""ود ‪ .‬ک""ودک زن""دگی را با چند منبع ب""رای بق""ای خ""ویش آغ""از می کند و‬
‫مسئولیتی" در قبال سالمت یا سعادت خویش با دیگران ندارد ؛ مادر بزرگسالی" ؛ باید بتواند" مسئولیت هر‬
‫آنچه را که در زندگی" اش رخ می دهد بر عهده گیرد ‪ .‬کودک از نخستین روز زندگی" تا بزرگسالی باید‬
‫قابلیت مسئولیت پذیری خویش را افزایش دهد ‪ .‬او از طریق" کنش""های" متقابل ‪ ) )INTERACTIONS‬با‬
‫وال""دین ؛ معلم""ان و همس""االنش به اهمیت مس""ؤول" ب""ودن پی می ب""رد ‪ .‬بر طبق نظر دک""تر ه""ریس کلمز‬
‫رینولد بین ( ‪ ) H.CLEMES.R.BEAN‬حس مسئولیت هنگ""امی در ک""ودک به وج""ود" می آید که ‪ :‬به او‬
‫مسئولیت داده شود ‪.‬‬
‫– در م""ورد" اثر بخشی پاس""خهای" خ""ویش ؛ پس""خوراند ( ‪ ) FEED BACK‬دری""افت کند – در م""ورد"‬
‫راهه"""ای گون"""اگون که در س"""ایر موقعیته"""ای" گون"""اگون" مناسب هس"""تند ؛ اطالع"""اتی داش"""ته باشد ‪.‬‬
‫ک""ودک عالقه مند است و می تواند با همک""اری کودک""ان دیگر و توجه بزرگس""االن به س""اختن چیزه""ایی"‬
‫بپردازد و یا برای ساختن و طرح ریزی به کودکان بپیون"دد ‪ .‬همچ"نین مایل است از بزرگس"االن ن"یز به‬
‫عنوان سر مشقی مطلوب استفاده کند ‪ .‬از لحاظ عاطفی ؛ کودکان این گ""روه س""نی ؛ عواطف خ""ود را به‬
‫طور آشکار ابراز می کنند ‪ .‬بروز ناگهانی" خشم و ترس در این کودک"ان بس"یار" ع"ادی است ‪ .‬بعضی از‬
‫روانشناسان اعتقاد دارند که باید به کودکان اجازه دهیم احساسات خ""ود را آزادانه اب""راز کنند و با اب""راز‬
‫عواطف خود بتوانند آنها را تشخیص دهند کودک در طول چند سال اول زندگی" و تا حدود سن ورود" به‬
‫مدرسه ؛ روش غلبه بر خشم خود را به مرور می آموزد و آن را در کنترل خود در می آورد ‪ .‬ک""ودک‬
‫تا قبل از سن مدرسه ؛ معموال"" ناراحتی و خشم خ""ود را به ص""ورت گریه ظ""اهر می کند ؛ ولی بعد از‬
‫ورود به مدرسه او به تدریج یاد می گ""یرد که ن""اراحتی" خ""ود را به گونه ه""ای دیگر بی""ان کند ‪ .‬به همین‬
‫دلیل در مراکز پیش از دبس""تان یکی از اولین م""واردی که م""ربی باید با آن روب""رو" ش""ود ؛ تفاوتها در‬
‫سابقه اجتماعی شاگردان است ‪ .‬یک معلم و یا مربی پیش از دبس""تان باید با محیط خ""انوادگی" هر ک""ودک‬
‫تحت نظر خود آشنا شود و تماسهای منظم و نزدیکی با والدین هر کودک برقرار سازد ‪.‬‬

‫در مراکز پیش از دبستان عالوه بر مربی ؛ گروه همساالن نقش بسیار" عمده ای در رشد ک""ودک دارند‬
‫‪ .‬کودک از م"ربی و همس"االن به عن"وان الگو اس"تفاده ک"رده ؛ ا آنها تقلید می کند ‪ .‬م"ربی بعد از پ"در و‬
‫م""ادر یکی از م""ؤثرترین الگوها ب""رای همانند س""ازی" ک""ودک است ‪ .‬ک""ودک به زودی" در می یابد که در‬
‫این مراکز باید روش دیگ""ری را در پیش گ""یرد ‪ .‬روشی که با خ""انواده متف""اوت است ‪ .‬در مراکز پیش‬
‫دبستانی دنیای جدید و متفاوتی به روی ک""ودک گش""وده می ش""ود دنی""ایی" که در آن عوامل جدی""دی ب""رای‬
‫اجتم""اعی ش""دن وج""ود" دارد ‪ .‬کودک""ان در مراکز پیش دبس""تانی آموزش""هایی" را در ارتب""اط با خ""ود ؛ با‬
‫کودکان دیگر ؛‌بزرگترها و محیط یاد می گیرد اجتماعی شدن کودکان در آموزشگاه در طول روز و در‬
‫جری""ان فعالیته""ای گون""اگون اتف""اق می افتد ‪ .‬بن""ابراین ؛ اجتم""اعی ش""دن قبل از آنکه به ص""ورت" رش""ته‬
‫خاصی از آموزش باشد ؛‌یک شیوه زندگی" است که کودک به آن عادت می کند ‪.‬‬

‫اهداف مربوط" به رشد جسمی – حرکتی" ‪:‬‬

‫رشد جسمی و حرک""تی" ک""ودک تحت ت""اثیر عوامل ارثی ؛ وض""عیت تغذیه ؛ ش""رایط عم""ومی ب""دن و ن""یز‬
‫فرصت برای ح""رکت و تمرینه""ای ورزشی ق""رار می گ""یرد ‪.‬رشد حرک""تی به ص""ورت" یک الگ""وی قابل‬
‫پیش بی""نی جری""ان دارد و در ح""الی که ت""والی رشد هر ک""ودک در طی عب""ور از مراحل رشد حرک""تی‬
‫تقریبا" ث""ابت است ؛ م""یزان و نح""وه رشد او در هر یک از مراحل از ک""ودکی" به ک""ودک دیگر متف""اوت‬
‫است و هر کودک از جدول زمانی خود پیروی" می کند ‪ .‬تربیت ویژه یا محرکات خاص به بهبود" کیفیت‬
‫مهارته""ای" کسب ش""ده کمک می کند و این تنها در ص""ورتی" است که ک""ودک به مرحله الزم و آم""ادگی‬
‫جسمی رسیده باشد سالهای اولیه کودکی" ؛ مرحله مطلوبی برای یادگیری" مهارتهای" حرکتی است ؛ زی""را‬
‫کودک در این سنین بسیار" فعال و پر جنب و جوش است و از فعالیت لذت می برد ‪ .‬بدن ک""ودک بس""یار‬
‫انعطاف پذیر و برای بازی و فعالیت آماده است در این دوره نیز فراهم" ک""ردن فرص""تهای" مناسب ب""رای‬
‫جنب و ج""وش فع""الیت و ب""ازی از اهمیت خاصی برخ""وردار است ؛ زی""را اس""تخوانها و ماهیچه ه""ای‬
‫کودکان هنوز در این مرحله در حال شکل گیری و رشد هستند کودک"ان همچ""نین از فعالیته"ای زی""اده از‬
‫حد یا از نشستن در یک محل بدون حرکت و برای مدتی زیاد ؛ خیلی زود خس""ته می ش""وند ‪ .‬بن""ابر این‬
‫با ایجاد فرصتهای" مناسبی باید سعی کرد فعالیتهای حرک""تی" را بر طبق مرحله رشد ؛ عالیق و نیازه""ای‬
‫کودک انتخاب نمود ‪ .‬فعالیته""ای گون""اگون ب""رای کودک""ان انتخ""اب ک""نیم تا عالقه ک""ودک را بر انگ""یزد و‬
‫اس"""تفاده از ماهیچه ه"""ای مختلف و رشد هم"""اهنگی بین آنها را میسر س"""ازند" مراکز پیش دبس"""تانی" یا‬
‫فعالیتهای" ویژه در جهت رشد جسمی و حرکتی" ؛ برنامه ریزی ه""ایی را در این زمینه انج""ام می دهند ؛‬
‫از جمله توجه و کن""ترل قد و وزن کودک""ان ت""رتیب دادن فعالیته""ایی در جهت رشد هم""اهنگی ماهیچه ای‬
‫درشت یع"نی رشد کن"ترل ح"رکت ماهیچه ه"ای ب"زرگ ب"دن مانند رانها ؛ پاها ؛ تنه ؛ س"اقها" ؛ بازوها" و‬
‫غیره و نیز رشد هماهنگی ماهیچه ای ظریف" ؛ به ویژه انگش""تان و هم""اهنگی ماهیچه ه""ای مچ دست و‬
‫چشم و دست ‪ .‬این هماهنگی کودک"ان را ب"رای فعالیته"ای بع"دی مانند نوش"تن ؛ انج"ام کاره"ای ه"نری و‬
‫فعالیته""ای دیگ""ری که مس""تلزم" مه""ارت ه""ای ه""نری و حرفه ای پیچی""ده است ؛ آم""اده می کند از آنجا که‬
‫بازی اغلب با فعالیت بدنی همراه است ؛ ارتباط" نزدیکی با رشد و تربیت ان""دامهای" بچه ها ؛ مهارته""ای‬
‫جنبشی مناسب و آمادگی بدنی آنها دارد ‪ .‬بچه ها بدنش""ان را با ش""دت و ل""ذت به کاره""ای" جس""می وا می‬
‫دارند و همزمان با آن به مهارتهایی می رسند که آنها را قادر" می کند که از نظر بدنی احساس اطمین""ان‬
‫؛ ایمنی و اتکای به نفس کنند‬
 ‫اهداف مربوط" به رشد زبان ‪:‬‬

‫رشد گویایی ؛ در دوره دوم کودکی بسار سریع است ‪ .‬یک کودک در سه سالگی ح""دود ‪ 800‬کلمه ؛ در‬
‫چهار سالگی ‪ 1500‬کلمه ؛ در پنج سالگی ح""دود ‪ 2000‬کلمه و در شش س""الگی ‪ 2500‬کلمه را می داند‬
‫و می فهمد ‪ .‬اگر کودک به مراکز پیش از دبستان برود خزانه لغ""ات او از این هم غ""نی تر می ش""ود به‬
‫طور کلی کودکانی" که امک""ان ص""حبت ک""ردن با کودک""ان بزرگ""تر از خ""ود را داش""ته باش""ند یا از امک""ان‬
‫بیشتری برای گفتگو با بزرگساالن برخوردار باش""ند دامنه لغ""ات وس""یع ت""ری پی""دا می کنند همچ""نین باید‬
‫بدانیم که بین رشد زبان ذهنی ؛ جسمی و اجتماعی کودک ارتباط نزدیکی" وجود دارد ‪.‬‬

‫در نظریه پیاژه ( ‪ ) PIAGET‬خود مداری ‪ ) EGOCENTERISM‬کودک و در نتیجه آن با خود س""خن‬

‫گفتن خردساالن یا حرف زدن گروهی" بدون ش""نیدن حرفه""ای" دیگ""ران از وی""ژگی ه""ای ب""ارز این مرحله‬
‫ارزش""مند" است ‪ .‬یع""نی کودک""ان سه تا شش س""اله به رغم حض""ور در گ""روه ؛ ب""دون توجه به حض""ور"‬
‫دیگران ح""رف می زنند و در واقع به حرفه""ای دیگ""ران گ""وش نمی دهند ‪ .‬به هر ح""ال با توجه به اینکه‬
‫کودکان از الگوی رشد گوی""ای مش""خص پ""یروی می کنند ؛ تفاوته""ای ف""ردی بس""یاری در بین آنها وج""ود‬
‫دارد ‪ .‬کودک""ان از نظر س""طوح و کیفیت اکتس""اب زب""ان با یک""دیگر تف""اوت دارند ‪.‬بعضی ح""رف زدن را‬
‫زودتر" از دیگران شروع می کنند و عده ای دیرتر" ؛ بعضی پر حرف هستند و عده ای ساکت ؛ اگر چه‬
‫این تفاوتها تا حدودی" ریشه وراثتی" دارد ؛ ولی تا ح"دود زی"ادی به ن"وع محیط و عوامل محیطی" ک"ودک‬
‫بستگی پیدا می کند ‪ .‬به طور مسلم کودکانی که به آنها اجازه ص""حبت ک""ردن داده می ش""ود و می توانند"‬
‫به راحتی عقاید خود را بیان کنند ؛ در یادگیری زبان پیشرفت بیشتری" خواهند داشت ‪ .‬وفتی" که کودکان‬
‫به مراکز پیش از دبستان وترد می شوند ؛ استفاده از زبان و سخنگویی را در خ""انواده خ""ود آموخته اند‬
‫‪.‬در این مراکز با دادن تجربه های محیطی" صحیح ؛ واژگان گفتاری و گنجینه لغات آنها به طور مستمر‬
‫و به سرعت افزایش می یابد ‪.‬‬
 ‫منابع‪:‬‬

‫‪-1‬هنري ماسن‪ ،‬پاول و ديگران(ترجمه‪ :‬مهشيد ياسايي)‪ :‬رشد و شخصيت كودك‪ ،‬تهران‪ :‬نشر مركز‪ ،‬چاپ چهارم ‪1383‬‬
‫‪-2‬زوبيك‪ ،‬مگ(ترجمه سارا رئيسي طوسي)‪ :‬كليدهاي رفتار با كودك دو ساله‪ ،‬تهران‪ :‬انتشارات صابرين‪ ،‬كتابهاي دانه‪،‬‬
‫‪1382‬‬
‫‪-3‬رفيع پور‪ ،‬فرامرز‪ :‬آناتومي جامعه‪ ،‬تهران‪ :‬شركت سهامي انتشار‪ ،‬چاپ سوم ‪1382‬‬
‫‪ -4‬موریس دبس‪ ،‬مراحل تربیت‪ ،‬ترجمه دکتر کاردان‪ ،‬علی محمد‪ ،‬انتشارات دانشگاه تهران‬
‫‪ -5‬ادوارد ورکمن‪ ،‬آلن ام کاتز‪ ،‬آموزش رفتار با کودکان‪ :‬مترجم هللا محمداسماعیل‬
‫‪ -6‬دیوید هانت وادماند" سالیوان‪ ،‬رابطه بین روانشناسی و آموزش و پرورش‪ ،‬مترجم دکتر میرحسینی‪ ،‬اکبر‪ ،‬انتشارات‬
‫بامداد‬
‫‪ -7‬چگونه فرزند باهوشتري تربيت کنيم‪ .‬دکتر جان بک ترجمه‪ :‬علي شايق‬
‫‪ - 8‬مادر يک دقيقه اي دکتر اسپنسر جانسون ترجمه‪ :‬کامران پروانه‬