CHU - NGQC - CHI
THO-WAL GIA-LE
VAN CHAT RO NAY LONG HIEU HAU
LE NGHI NOI CO Y TIEN HIEN
Nh& xu&ét ban HU'NG- LONG
Sé 38A, Dai 16 Hai Ba Trung — Ha-NoiTUA
Ngwoi fai mat ding trong vit-tra.
C6 lam nguoi phai dit cworng throng,
Thank hién xwa d& lam guong.
Nhé nao mirh bé coi thueng, coi khinh,
Lé troi dit phan minh vin tiét,
Viée nhin gian phdi biét lé nghi,
Cho coi vide do cha chi.
Thanh hién da ddt vay thi nén theo
Yang, hon té, cac déu phai dit.
Ludt lam sao ta nhit nhau cing,
Nhan, nghia, 12, tri, tin, trang.
Tham twéng trong sach xét cing cd-nghi,
Quéec dm dién dem di trayéa ba.
Lé viin kia ché hoa cho adi,
Tam lam nghi thite cho ngudi.
Nha nao ciing cd d thoi ma xem,
Aichia c6 ta néa gidi thieu,
BE diél Geng git’ dieu t gia,
Ho hing thé thir cia ta,
Truc lahivu lé sau la hida tong,
Ché nén b3 hur Iehong tré-ndi.
Viéc gi ma dao phdi thi theo,
Ctr chi gitiu co kh6 nghéo.
6 sao phai dao lam nén cho ngwei
Din ngi agoat eho thei phan tr.
Giot méu dio kia chit phiong chim,
Nom na ehép adil miy van.
Phdi nén ghi léy chor phita bé qua.
NAY TVANoi dau
Pham ngudi ta & doi, phai nén biét hiéu
the cha me, thudn cing anh em, ho hang than-
toc phai c6 cuwong thuong ludn-ly, xua_ thanh-
nhan cé noi: Lé dung hoa la quy, Iai néi: Lé
phai tin tién cho nén xa xi, tang phai gian di
cho nén cau tha.
Ay vay lam newoi ta mudn biét 18 nghi
phai trude hét xem gia [€ cho nén 5d qua
nhitog loi khuyén day cha thanh hién.
Doi xwa ai Sai dau Tuc sAp lam chung thi
phai roi ngud? «6 bsnh déa nha chinh-tim,
nganh dau vé phwong dong, dé duge sinh-khi
bao cac con chau pai yén-tinh, sé hdi nguoi cdo
déi din gi kho dat tén hiéu cho ngudi
pict, rdi bd hét ; Mic cho ngudi 40 modi
xem chan tay 0 \ sho thong-tha, ltiy bong dé
vao 16 mii nguwi, be bong khong thay dong
nita fy la khi tuyét, thi lay chié. dia dé ngang
mdm nguoi dé doi cai ham; rdi dua nguo xudng
dit mot phut lai rvoc nguoi lén sai nguoi len
chiéu hé,Cim cdi Ao cia ngwoi chét Sy, tay irdi cim cd do,
lay phai ciim vat lng ao, tréo lén mai nba, goi ba titng
ba hdn bay via cha dau vé voi con (hoic me thi goi ba
bdn chin via, me dau vé voi con) goi xong xudng, treo
ao fy trén ctra, bay gid trai gai méi duge khéc, ma khéc
at tham-thict
THIET HON BACH
Hé khi ngwoi sip tt hoi fy 7 vuong lua trang hay
vai triing, dé lén long long nguoi, tit hoi rdis® dem ra
két lam hdn-bach, 1 dau 2 tay 2 chan gidng nohu hinh
ngirdi, bao gio nhap quan biy 48 ra ban tho.
LAP TANG CHU
Dang con ¢a cia ngwoichét dy, hay la chau dich ton
thira trong, l4p cha Phu thi vo nguwoi chét, név chét roi mai
nén dung vg ngwoi chit tang.
Cha con ma con cétaug me hay vo con, thingwdi cha
chi cing direc. Nghia [a 18 thdng vu ton.
5LAP NGUOI HO LE
Phai chon ngwéi ban than hay hang x6m ma co biét
18 moi duge. Cac ngwoi nha tang phai nghe theo ngwoi
h6 18 bao, laichon 1 ngwéi gift ti8n Inguwdi bién 1é phing
vidng, chi tiéu viée gi da cd sé trach.
TAM GOL
Lic moze duc cho ngwrdi chét, dé sin mét con dao nhd-
1 vudng vai mét cdi luge, cai thia 1 it d&té dit dd rau, 1 ndi
noe ngii vi hiong, ya 1 ndi nade nong khac, lic tam
vay man cho kin, ngwoi tang chti vao khéc quy xudng,
ngroi hé viéc cling quy roi cdo Ut ring: «Nay xin tim
goi dé sach bui triin, » Xong réi phuc xuGng, dirne day
cho ngay, cha thicon giai vao tim; mie thi cou git vao
tim, nghia 1a tim g6i lay vudng vai fy dip vao nude
ngii vi lau mat Jaw minh cho sac
Wy hirge chai toc ngwoi cho xovg. sox vai bude téc
cho ngwoi, roi fy khiim khac lau 2 tay 4 chan lai lay
giao cit mong tay mong chan, mie ao quan cho chinb,
méng tay, mong chau géi lai, trén dé trén doi dé duoi
a8 yao trong quan fai, giao [we tbia va née dem chon
di, rdiruée ngwoi ra dé lén giwong.
rdi bé khan ay ra,
PHAN HAM
L&y it gao nép sat cho sach, ba ding tién mai cho
sang (gitiu sang thi diing ba it vang sdng, 9 vién ngoc
chai).
Tang chi vAo khéc, quy, ngwdi chitp su cing quy
cdo ti ring: «Nay xin phan-ham phuc duy ham nap»
cin céc, tang chi vao chap sw suéng: so phan ham, thi
tang chi 1 xuéng, day dimg ngay ng&n, tang eh vao ngdi
én tay phai, sé c&t phi mit ra, chApsy xwong : So phan
bam, thi tang chii My cai thia suc it gao vdi 1 déng tién
tra vao mdm bén phai.
6Xu6ng tai phan bam thi tra vao bén trai, xwong
tam phan bam thi tra vao gitta, ba [in nhu thé rdi bop
mbém ngirdi lai, phd mat di nh truoe.
NHAP QUAN
Ké lam con cho nghe thay, ding ca né,chon ngay méi
lam, d@ khi ngwdi bé ra. tbi 1a con bit hiéu, cho nén
viée nhdp quan liéu mi lam.
Cac con vao, chips xiéng: tu Mp (ditg gin vao)
cf ai (khoés cf 1én) qay, chap sw ciing quy, cdo tir ring
nay dage gio lanh, xin rade abap quan, cin cdo.
Phi phuc (18 xudng) hung (day) binh than (dng cho
ngay) con giai bén (Ai, con gai ben phi, tranh ra hai ben
sitip viée quay vio déu cim taquan nang lén
dua nguoi vao cho ém ai cic con khéc r&t tham; xem
cko chinh gitta quan 1ai, néa cd hd chd nao phai lay 4o
citi cfia ngudi hay dd bd khuyét cho day 4%, rdi gp
p sau, bén trai gip truée
au, sonnep dong lai, raoc ngwoi ra giira gian
fe get A
pho yet d
dei diu trede,
bén phai
aha diu v8 hwong nam, 2 bén quan tai gidi cé dén
g6i ma khéc.
THIET LINH SANG
Pkt citu @& yén vi, nha rong thi link savg dé 6 phia
déag citu, quay man 48 gdi citing nhu Itc sdng, som hom
rege ra rude vao, néa chat hep thi dit linh- sang toa &
true cfu, co hdn bach dé trong $, ch&ng co thi dé yao
giky, hoc hinb Anh tay ding, ngoai bay té khi cdc
d thd vong.THE THIET LINH SANG
Tw lap, cir ai quan iy (ede ch&p su ra rita tay) thué
cén (lau tay) nghé link toa ti8m (buéc lén gin da) qui,
phin hwong. (Chép sw dét hwoag) phi phuc, hung,
Dink-than cham tira (chip sw rét rugu) dién tin (dé
rugu Jén) ai chi (thdi khéc) giai qu. (Cac con chau qui ca)
déc cao vin (6 bén phai chi nh4n) phi phuc, bung binh
than, cir ai cite cung bai (khéclé xudng) 2°18 bung, bin
than, digm cha (pha nwoc) phan cae van (d6t vin) 1é tat
(vai) giai gai lai vao noi ngdi-
PHEP VIET VAN
Luc cbwa chon thi viét 14 céo vuged phu (me thi viét
cd mau) mé quan, bo mé phi quan. DA thanh phan rd
thi viét la cdo vu hién khao (me hién 1¥).
Té cha sung [a c} tir mé m6, me thi sung 1a ai tk
mé md.
Néu me chét réi sau cha chét thi sung la c6 ai 1%,
nghia Ja cA cha me chét ca réi. Nbw cha chét me con
thi viét: Co tir tén mé cung biép mau. Nguyén thi Ménb,
(ho gi thi viét ho Sy). Me ché@t cha cén thi viét: Ai ti
tén m6 cung thira phu ménh (khéng phai viét bho)
Hoe nhu cha la chi tang, chdng té vo thi swog 1a
ai phu mé xuit ai ti mé chong ding trade vai con
darng sau 18.
Neay dé thi swng la tu tir tu ton.
VAN THIEL LINH SANG
Niim gi, ngay may, thang méiy, cé tir tén gi, vi ray
d@t link sang, kink dang coi trau nam ruou ede vu cd phu,
ture chite gi, ha gi phi quan. Vi lién viet:
8Than 6i!
Thin phu (me viel la than mau) di dau, bd noi 1h 1y,
cay ling gid lay; dau don nhé mét phut hoi tan, tén con
ngwdi mit; sét xa thay adi dwong chia ré. Thé moi bitt
thay doi, co gigi, ménh méng. tran thé, chit tinh
con tho chéu dgi, chi thay chung phing phat hon may,
dén cong b& di nguda Gn, goi la rhitt link sing mét Ié, té
cho phdéi phép ; tudn theo thoi tuc ddt bag, mat cing nhu-
con; dau don ide iong lit tré.
MINH TINH
Lam bing vai dd 7 thirée (thudc. cd) My but viét
ch phe tréag, cank tre lam can dung, & pbia dong
livh sang.
Cha chét viét: chire tuo: gi, bo gi, tén thuy 1a gi,
pht guan chi linh ettu,
Me chét viét: theo cbhtre cia cha, m6 cong chinh
1bSt, (hofe tr&c that) ho gi tén gi, ohu nhén chi link cétu.
Viét pai danh: qui, khéc, linh, thinh, cho 48 pham
4 ngay thanh phuc thi giaigdi may d6 sin sang, cha
ihi sd gau me thi vén gdu, néu cha d& chét rdi, thi cho
me ciiag duge sd gu.
THANH PHUG
Cac mii Ao dé tang dé vao cdi mam dit traée an,
ngwoi chip sy xuéng: tr lap (ditng vao) ett ai (khéc)
cho tte 6 thang tré 1én ddu vao mic d3, m&e xong chitu
theo ngoi tiét hanb 16. .
NGOT TIST LE
Ty lap, et ai. quan thy (chp sw ra rita tay) thué
cin (khiin iau tay) ngh3 bttong dn tiga (buée Ién truce
9an) phan hong (d3t biong) cham tira (chp sy rét rire)
qui dién tira (d8 rwon lén) ai chi (thoi khéc) giai qui,
doc chic (6 bén phai chi nhan) phi phuc (1é xudng)
hung (day) bivh than (dtrag cho ngay) phuc vi (lui xudng)
diém tra (pha cha) cir ai etic cung bai (2 18) hung bint
than, phan chic (d6t van) 1@ tit (vai)
THANH PHUC VAN
Than 6i! céythung (me la huyén) swong phi, nai hé
(me la di) may che, lam chi déc dia hai gisi; cha oi Lhon
mot ngay khéng 6, danh ring tte sink cé6 ménh; cha oi!
kém mét ngag khong di, dui thém hoé khiin lugi doi khén
s6; la chau dan con; chin khac radt tim béi réi, truée
link toa do tham thay do trang ;kéu gioi vgca dat ; hai
hang gigi lé dam dia, tang phuc nay da sim di, kinh bag
thank phuc lé nghi, nh dire ett lao ; trace link toa khée
than ké lé, chirng long lit tré ; tinh cha con dau don Diét ly.
(Nam ngay thang nha lé (di 6 trén, day chi la long
véin théi)
Nhitng chit cha, néu me chét thi ddi la me,
CHIEU’ TICH DIEN
Budi sing gidy bung khin Inge, cdc con vao qui khéc
3 Uiéng, rdi quan man Jéa, ngwdi chip su qui cao tir
Ngay da sang rdi, in raoe link bach ra linh toa, voi roc
hon bech ra @Xt vao }, vat man gion chan géi, budi chidu :
cdc Con vao tree an qui khéc 3 tiéng, chip su cilug qui
cdo tir ring: ngay di dén chiéu, xin ruc linh bach vao
noi nghi, phi phuc, binh than, rdi ruve bén bach vao
dit & linh sang, chan 40 dém budng man xuéng, tho nh
luc sOng, ba ngay nh vay.
10
gtNGHL THE’
Tu lap, ctr ai, quan tay, thug car, nghé hong An tién,
pbain huong,chim tira, diga tira, ai chi, giai qui, ddc chic,
phi phue, hang, binh than, phuc vi diémebi, ct ai cue
cung bai (218) hung bai, bung, binb than, phue vi, phan
vin 1é tat.
vAN TE
Nam... thang... agiy.... €6 tit... (me ai tir) vi le chiéu
dign (‘ich dién) cin siva dau ragu, (hodc c6 thi viét la ch
zoan) moi vdi long thamh dang lén 6 phy (cé mau) phu
quan (me nhyu nhdn) link toa rang:
Than di) than phu (mau) di du, cdi twin ving mii,
som toi thiun sont; tia ddu thay giong cwdi tiing nvi,
ngoy dém kéu kkde: edn déu la vat ta nuéng ngon, cha oi
(me of) ray da sang roi (l6i thi doi la ti réi) le tuan
chiéu dién (chiéu doi la tich dign) gol la chay bita nhat
thong, chtrng cho chit Anh lit ted
CHUNG THAT (9 paay va trim vga
Tuiin chung that va trim ogiy, nghi tiét theo nhu pghi
tiét 6 trén chidu tich dién.
VAN (18 186i nha tren)
Ném.... thany.... ngay.... 66 tt (me, la ai Ke) tén md
vi dén tulin chung thit (hay trim ngity ) kink sia rau rugu
cé ban moi vit dang lén cd phu(mdu) mé mé.... phi quan
vj tién.
Than 67! thin piu (mau) di dau, véi vang chi miy,
gigi cao cé thau, tham thiéi mudn phan thuong thoy!
11ngwoi doi gide méng, hinh anh phi van, ngdy tra chim bay +
Uié! viva bén chin (iréim ngdy la tat khdc) thoi dwa thém
thodt; nay da bay tudn (trim ngay) cdy ling gid lay,
Khoc kun sao duge, lung com dia mudi, goi chit dén an.
BUA BAM
Pico thir tr, di trudc ngiwroei cim tiét mao, tht hai
dén dan triéu‘(nam dé-trung tin nit dé trinh thuan) dén
huong @u nha minh-khi, an thie, minh tinh, link xa, cong
bé tong tang, ctu bach m6 (man tring dé cdc con chau
di 6 trong).
Citu bap dén thi 2 nguoi cam mao thuao khua bdo
yet, rdi cdc phu cong My 2 cdi don dé ngang trén
huyét, d8 doi ha ctu, 2 soi day dé dovg citu xudng tir tir.
Hiéu cha xem thiiy pban kim cin than, dong gidy cho
citu xudng, ngwoi con ding truée huyét, viva khéc vita
1é 2 16, cfru ha xudng rdi, cdc pha cong etr cach 1 thee
Jai nén cho k¥, nhung cho lam sé quan tai.
Huyét lam dirgc nitta chirng thi té hau thd
ti BAU THO NGPI THET
Bay v8 bén trai md, Lng di chi sy, 2 ngwoi chip
Sy, vao1é hau thd. .
Cuc cung bai, (2 18) Hung binh than, quan tay (chi
sw chip su rita tay) thué can nghé hwong 4n tién, qui,
thuong hong, cham tiu, loai tira (8 c& xudng d&t) phuc
cham ttru, hién tu, Pha phuc,Heng binh than, thigu khuoe
(lui mét ty) quiddc chuc Phi ptuc Hung binh than pbuc
victc cung bai 21é Hung binh than Phan chic 1é t&t.
12VAN TE
Mé tinh... phi... huyén... xi # chit tén... kinh léy md
vdt... edo chung. .
Hauthéthi chi than vi tién, Nay cha mé quan... Md
danh hiéu... Xa lanh cdi tran, vdy dem tang 6 md xr.
Troém nghi : Bat co di lank, se do phic hoa, dan réng
két phat nho chung thin lye, nhung theo 7 mudn con &
phan mua, d6 Cure throng ‘inh, xiét bao edm cach, nay dé
m&s-yéri ma dep, 1é bac long thanh, trong on dai dtc, thaw
ndi ngu tinh, khién cho vong ditge hyp thar, yén dm & not
chin suét, phit hd ho hang con chau, ldu dai an hiéng trim
ndém.
“pi THAN CHU
Bay-hwong an Struc linh toa ding truoe dé cai ban
dit thin chi, béa trai ban dé bat nghién mwe, quan dé.
chi dirng 6 phia dong ban dy, lai dit mot ban dé lo
huwong biu iugu cing chau noc ngii vi, béa phai dé bao
chic, hwong nén binh tra, chip su din ché nban ra ding
truéce ban, . .
NGHL TIET pE CHO
Quan tay (quan dé chi) thué can xudt chi (age@di
pbu thugc md hop than chii d& méc chii ra trén ban) dé
cht (dé ham trung tréec, sau dé phdn dién) Phiing chi chi
linh toa (bung chi d&t 1én)tha b&n bach (ck! hdn bach
ai) “bghé tinh toa tién, phan hwong qui cham titu, hién
tiru, hién soan (dang cé lén) giai qui 46> chic (vin nay
khény ddt dé khi lam 1€ phan khéc moi dét) Pha phuc
Hung binh than Phuc vi dim cha ctr ai ctic cung bai
(4 8) Heng bink thaa’ ai chi, ta chi qua obj bai, (d?
cha vai gia).
13VAN DE CHU (thé thie nhw trén)
Cao vu Hién khéo mé mé. (Mela Hién tj) vi tién, than
ring: bing thé m& wuong, ehdi thung. (Me la Huyén)
dugm tuyét, gioi gia doc dia; khén dem tic cd dén boi,
giot léchira chan; cam chju than hin biéng nhde, Nay da
mé yér md dep; cdi tran hodn khén thity hink dung, magn
miia son dé mac den; dé thiin chi d8 ghi tén ho, thoi’ tie
day Gm dong xa lanh céi tran, muén thud tim dau théy mat,
thuy higu race vé ty ly, trim nam chirng gidm tée lng.
THANH PHAN NGA THUG
Tu lap c% ai quan tay thué can phan buong cic
cung bai (216) hung binh than cham téu qui bin tha
giai qui dge chic Phi phuc bung bai (118) bung binh
than diém cha phan chic 16 tht.
VAN TH THANH PHAN
Nam... thang... nady. . cd tir... (me tht.ai tir) vi da thank
phan, kinh dang lé bac, edo cing Hién khdo... Phit quan
(me thi hiéntg mé thi nhunhdn)truéc m6 khéc ma than réng:
May che nii Hé (me la Di) sét sa thay con tao da doan
be tham thanh cén;rgao ngdn nhé héaco thay doi, throng
6i ;kém mot ngay khéng di; mudn nim gidic méng ; dé dm
duong chia ré déi duong; hon mét ngay khéng 6; ba thus
dao sdu ; biét bao gid cha con lai giip. Ming thay séng tron
thdc toan, nay dé&mé yén md dep, tuy cong} tron d&t dd cd
ving; ciing béi-gidi cho tron hiéu, goi la dang nén huo'ng dai
rugu ; trade mb xin hay thdu tinh,
Téxong rwge than chit (hay bdn bach) lén xe da rvée
vé thi bién chi mot ngwoi dan truée linh xa; trong vé
nha-ma khéc, cdc ngudi theo sau, vé dén nha, chip sw
141 ong dén bén linh xa qui, xwong xin ruvéc thin chi (adn
bach) vao linh toa, ede hO 16 rade vao, rdi thiét nghi 18
phan khéec, bing khong lam 1é phan khdc, tht céc con
vao lé ta 4 16 yén vi, xong ria chantay sach sé dgi lam
% ngu té
PHAN KHOC NGHI TIHET
Ty lap cir ai, ai chi phn hwoag (chip su) cic cung
bai @ Wy hung bink than, cham tira, qui hién ta. giai qui
$c chic ‘bén phiit Pha phuc Hung hai.(4 1) hirng bink
than, phan chic, 1é tat.
VAN TE (thd 1é nhu truéc)
Than 61) thar pha di dau bd noi tran thé, mb yén ma
dep; di hai da tim duge chitin a&t lank, sdug khén chét
thiéng; bai vi xinrwéc vé noi 1h ly, hém mai tham viérg
chin tir dong daa gidm tré long, céng irc cao day; trén
linh toa chieng cho bac lé.
TE TO NGHI TH
* ‘Tum vi cite cung bai (2 12) hung binh than, nghé huong
anti8n, qui cham tiru hién titu, dée chic, phi phuc, hung
bioh than,phue vi, ctic cung bai (4 18) hung binh than, phin
chic, 1é t&t.
VAN TE TO.
Ndm... ngay... thang... te tén la... vi ed ngu té phu
than (mau than) kinh dem 1é bac... mgi vat dang cing
hién t6 khéo mé.,. hitn 131g... tang 16 khdo... ting td th...
cao té khio... cao td ty... chur tién liah...
Vat géc chung gidi, ngwvi do & t6, xét vi than phy
(me la mau) qayén tran, kinh dét so ngulé sé, xin che link
15