Lidhja e kimise me mjekesine

Mjekesi
Nje perdorim I kimise eshte ne mjekesi . Perdorimi I barnave te ndryshem tek pacientet . Ne
nje studim mjekesor trupi reagon ndaj barnave te ndryshem dhe me ane te te cilave mund te
sherohet .Me ane te nje testi per gjakun ne mund te gjejme substancen kimike e cila mund te
jete shkaktar I nje semundje,.

ROLI I ELEMENTEVE KIMIKE NE ORGANIZMIN E NJERIUT

Elementet e grupit te IA jane shume te rendesishem ne dieten e njeriut, sepse ato formojne
perberje, te cilat jane te pranishme ne organizem ne formen e tretesirave jonike. Te gjitha
jonet mbajne ngarkesa elektrike, keshtu ato jane tretesira elektrolitike mjaft te mira. Dy nga
jonet me te rendesishme te cilat gjenden ne trupin e njeriut jane jonet K+ dhe jonet Na+.Te
dy keto jone lehtesojne ndjeshem trasmetimin e impulsive nervore dhe kontrollojne sasine e
ujit te mbajtur nga qelizat. Jonet Na+ gjenden kryesisht ne fluidet jashte qelizes ndersa jonet
K+ gjendet ne fluidet brenda qelizes. Gjithashtu anionet klorur jane te pranishme ne keto
fluide per te balancuar ngarkesat elektrike te kationeve te Na dhe K. Perqendrimet jonormale
elektrolitike ne serumet e gjakut mund te ndikojne ne shfaqjen e semundjeve te ndryshme.
Jonet perqendrimet e te cilave mund te preken si rezultat I ndonje semundje te ndryshme
jane: Na+, K+, Cl- dhe HCO3-.

 Trupi I njeriut 1. 65 % Oksigjen. Elementi oksigjen ze dy te tretat e trupit tuaj,

kryesisht ne formen e ujit (H2O). Ju gjithashtu thithni oksigjen nga ajri sa here qe
merrni fryme.

 2. 18 % Karbon. Pothuajse nje e pesta e trupit tuaj eshte karbon - i njejti element nga i
cili perbehet qymyri, diamanti dhe grafiti i lapsit. Atomet e karbonit krijojne zinxhire
te gjate, duke formuar boshtin e te gjitha molekulave me komplekse brenda jush.

 3. 10 % Hidrogjen. Hidrogjeni eshte elementi me i zakonshem ne gjithesi e

njekohesisht ka edhe atomet me te vogla.

 4. 3 % Azot. Nje thes me pleh kimik permban thuajse te njejten sasi azoti sa nje trup
mesatar njeriu. Azoti eshte nje nga perberesit kryesore te muskujve tuaj. Ai eshte edhe
perberesi kryesor i ajrit.

 5. 1 % Fosfor. Ky element ben qe te ndizen flake kunjat e shkrepesve. Ai gjithashtu

forcon dhembet dhe kockat tuaja, formon membranat e qelizave dhe ndihmon ne
transmetimin e energjise. Fosfori merr pjese si element plastik dhe eshte shume i
rendesishem ne mjaft procese biologjike ne organizmin tone.Nje sasi e
 konsiderueshme ndodhet ne skelet,pjesa tjeter ne muskuj,nje pjes ne tru dhe pjesa
tjeter qe ngelet ne gjak

 6. 0,35 % Kalcium.. Kalciumi gjithashtu i mban levizjet e trupit tuaj te baraspeshuara

kimikisht. Kalcium. Kalciumi eshte elementi qe i ben te forta guaskat e detit,
shkumesin dhe mermerin. Ai ben te njejten gje me dhembet dhe kockat tuaja dhe,
gjithashtu, mban ne pune zemren dhe muskujt tuj. Eshte njeri nga elementet qe
ndodhet ne sasine me te madhe nga c’do kation tjeter.Ai kryesisht ndodhet ne formen
e karbonateve.Funksioni kryesor i tije eshte ai i ndertimit te skeletit dhe kockave,ajo
pjese e tije qe nuk hyne ne ndertimin e kockave sherben per mpiksjen e gjakut ne
organizem,ne funksjonimin normal te muskulit te zemres si dhe ne funskjonim normal
te nervave. Kalciumi gjithashtu i mban levizjet e trupit tuaj te baraspeshuara
kimikisht.


 7. 0,15 % Klor. Klori eshte nje gaz i gjelber vdekjeprures, qe perdoret per te prodhuar
zbardhuesit. Ne trupin e njeriut, ai lidhet me natriumin duke formuar kripen e gjelles
(klorurin e natriumit).

 8. 0,15 % Natrium. Natriumi eshte gjysma tjeter e klorurit te natriumit (kripes).

Natriumi i ben levizjet e trupit tuaj po aq te kripura sa edhe uji i detit. 9. 0,05 %
Magnez. Drita e bardhe ndriçuese e fishekzjarreve vjen nga djegia e magnezit. Ne
trupin tuaj magnezi forcon sistemin tuaj imunitar dhe ndihmon ne gjallerimin e
nervave dhe tkurrjen e muskujve.

 10. 0,25 % Squfur. Squfuri eshte nje pjese e zevendesueshme e proteinave dhe
ndihmon ne mpiksjen e gjakut. Ështe gjithashtu shkaktari i eres se keqe te gazrave
trupore, vezeve te prishura apo pellgjeve me uje te ndenjur.

 12. 0,008 % Hekur. Hekuri (Fe):Funksjoni kryesor i hekurit ne organizem eshte

trasporti i O2 nepermjet hemoglobines,mioglobines,sistemit te citokromeve dhe
supstancave te tjera qe marrin pjese ne qarkullimin e O2.Hekuri se bashku me Cu dhe
Co marrin pjese ne biosintezen e hemoglobines dhe formimin e rruazave te kuqe te
gjakut.Pjesa me e madhe e hekurit qe clirohet ne zorre perthithet perseri.Mungesa ne
hekur ben qe organizmi te shfaq shenja anemie e cila eshte e perhapur ne te gjith
boten.Dietat me te rendesishme qe duhet konsumuar qe per marrjen e hekurit ne
organizem jane: 1-Dieta me permbajtje te larte te produkteve shtazore 2-Dieta me
permbajtje mesatare te produkteve shtazore 3-Dieta me permbjatje te ulet te
produkteve shtazore. Organizmi e merr hekurin prej produkteve me origjine
bimore(Disa lloj perimesh),si dhe nga shume produkte me origjine shtazore kryesisht
Mishi,Peshku,Vezet etj.Zakonisht rekomandohen dieta me 15 mg Fe/1000 kal e cila
ndryshon ne varesi te moshes dhe seksit.
  13. 0,00004 % Jod. Ne trupin tuaj ka me pak se nje maje luge jod, megjithate, pa te
do te vdisnit. Jepini jod larvave dhe ato kthehen ne bretkosa. Per nje trup te perkryer
ju nevojitet gjithashtu nje sasi e vogel bakri, zinku, mangani, kobalti, litiumi,
stronciumi, alumini, silici, plumbi dhe arseniku. Nje trup mesatar permban edhe rreth
90 miligram uran. Trupin e njeriut nuk do te mund ta ndertoni kurre vetem duke
perzier elementet kimike. Kjo do te ishte njesoj si te prisje nje stuhi ne nje fushe
mbeturinash te ndertonte nje avion reaktiv. Per ta bere kete, duhet te filloni te punoni
me blloqe ndertimi te pershtatshme. Blloqet me te vogla te ndertimit jane njesi
mikroskopike te quajtura qeliza, por do t'ju duhet te grumbulloni rreth 100 trilion te
tilla dhe t'i rregulloni ato sipas nje skeme pamundesisht te nderlikuar.

 Zinku(Zn) : Edhe zinku ben pjes ne mikroelemente sepse edhe ai ne organizem

ndodhet ne sasi shume te vogela,Per te plotesuar nevojat per zink rekomandohet qe ai
te merret ne sasine 18mg/diete.Zinku mund te merret kryesisht permes
Mishit,Kakaos,Arrave dhe ne sasi me te vogel permes perimeve, frutave e
drithrave.Mungesa ne zink e organizmit sjell vonesa ne rritje,anoreksi,vjellje,si dhe
prekje te lehte nga infeksjonet e ndryshme.

 Mangani(Mn) :Mangani konsiderohet edhe ky nje perberes teper i rendesishem ne

organizem,sepse ky katalizon reaksjone shume te rendesishme te forumimit te
shqernave.

 Seleni(Se) : Seleni eshte njeri nga elementet qe sherben per mbrojtjen qelizes kunder
dukurise se peroksidimit.Me me shumice permbahet tek Peshqit e detit,perimet
etj.Nqs ai mungon ne organizem ky i fundit shfaq dobesi,anemi,hipertension etj.

 Kromi(Cr) :Ky konsiderohet si nje mikroelement baze sepse merr pjese ne organizem
ne metabolizmin e yndyrnave.Ai gjendet me me shumice ne djath,birre dhe mish.Nqs
ai mungon preken zakonisht nervat periferike.

 Bakri(Cu) : Ashtu si e permenda pak me siper tek funskjonet e hekurit bakri eshte nje
nga elementet baze qe merr pjese ne formimin e rruazave te kuqe te gjakut,ne djetat e
perditshme rekomandohet nje sasi prej 1.5-2 mg Cu/dite.Ai ndodhet kryesisht ne
melci,,tru,veshka,si dhe ne sistemin e miokardit te Zemres,ky element sigurohet
permes ushqimeve te tilla si Mishi,Drithrat,Peshqit etj.Mungesa ne baker sjell
perthithje jo normale,Dobesim te kockave,probleme anemike etj.

  Magnezi(Mg) : Se bashku me kalciumin dhe fosforin marrin pjese ne ndertimin e
skeletit,Gjithashtu ai merr pjese edhe ne reaksjonet qe kane ATP

 Kaliumi(K): Kaliumi ndodhet ne organizem ne forme jonike dhe eshte i perqendruar
ne brendesi te qelizave.Ky eshte perberesi kryesor i lengut brendaqelizor,ne dietat e
perditshme per te plotesuar nevojat e organizmit rekomandohen 4g/dite.Gjendet ne
produkte si Fasule,bizele,patate,banane,lulelaker dhe spinaq etj.Eleminim i tije nga
organizmi behet me ane te urines.Mungesa e tije sjell bllokim te
zemres,debulese,dobesim te muskujve madje shkon edhe deri ne humbje jete.
 Natriumi(Na):Natriumi eshte perberesi jashtqelizor i organizmit,zakonisht ndodhet ne
formen e Klorurit te Na.Edhe ky merr pjese ne rregullimin e ekuilibirit acido-bazik ne
organizem,ai mund te merret prej produkteve te tilla si Mishi,veza,qumeshti,gjithashtu
si burim baze per marrjen e tije sherben kripa e zakonshme NaCl.Mungesa e tije sjell
hipertensjon arterial si dhe te vjella madje con deri ne gjendje kome.
_____________________________________________________________________

Ne e shohim kimine si një pjesë te rëndësishme te mjekësisë në dy mënyra.

Biologji mund të na tregoje shumë për atë duke qene se është e përfshirë në sistemet
biologjike. Por kur ne shikojmë në trupin e njeriut per sa i perket kurimit te semundjeve ne
duhet të kuptojmë: Si trupi funksionon normalisht, kështu që ne mund të shohim se çfarë
mund të ketë shkuar keq .

Kimia është e përfshirë në modelimin e sistemeve kimike në trup, per te kuptuar se si trupi
yne punon. Për shembull, mënyrase si hemoglobina (një proteinë që ruan hekurin) merr dhe
liron hekurit në trup dhe gjen menyren për të “punuar’’ duke përdorur proceset kimike te
oksidimit dhe reduktimit .

Ne mund te pyesim pse diçka mund të ketë shkuar keq, dhe se si ne mund të jemi në gjendje
për të rregulluar atë. Kimistët kanë zhvilluar mjete të dobishme diagnostike që përdoren çdo
ditë në spitale, si rezonancë magnetike dhe skanimet . Këto teknika të lejojne te fotografosh
(duke përdorur valët magnetike apo radiografitë) që do të merren në mënyrë qe mjekët mund
të shohin organet, kockat dhe indet brenda një pacienti.

Kimia gjithashtu luan një rol të madh në zhvillimin e drogave sintetike, si antibiotikët,
(vrasësit dhimbjeve ). Nje studim i ri qe po behet po ben te mundur te gjeje menyren me te
mundshme qe kimia te perdoret per te” vrare” qelizat e kancerit pa vrare qelizat e
shendetshme perreth rritjes se kancerit . Kjo eshte pjesa ku kimia ka nje rol shume te
rendesishem ne mjekesi.

Kimia ne shekullin e fundit ka kontribuar ne shendetsi ,mjekesi ne shpetimin e jeteve per te

lejuar njerezit tekene nje jete te gjate te lumtur e te shendetshme . Gjatë pjesës më të
madhe historisë njerëzore, mjekësia dhe kujdesin shëndetësor ishte primitiv. Nëse njerëzit
bëheshin te sëmurë ose ishin te plagosur, mjekët mund të benin jo me shumë se ti
ngushëllonin ata dhe ti mbnin ato të paster . 100 vitet e fundit kanë revolucionarizuar
mënyrën se mjekët kurojne pacientët ne shërimin e sëmundjeve, riparimin plagosjeve ose
demtimeve , dhe madje edhe të parandalojne problemet e shëndetit para se të ndodhin.
Kimistët e palodhur dhe inxhinierët kimike kanë ndihmuar ne zhvillimin e mjekësisë
moderne duke zhvilluar farmaceutiken, duke krijuar pajisje të reja mjekësore, si dhe proceset
e rafinimit diagnostike. Miliona jetë njerëzore janë ruajtur dhe përmirësuar duke perdorur
përparimet mjekesore te zhvilluara nëpërmjet kimisë.

Industria kimike, së bashku me mendjet e ndritura në mjekësi kanë bërë zbulime dhe
përmirësime të dukshme gjatë shumë viteve që kanë ndikuar në trajtimet më të mira si dhe
per kushtet mjekësore. Së bashku me avancimet në teknologji, tri fusha janë bashkuar për të
krijuar ofertat më të mira per te gjithe njerezit e te gjitha moshave . Një nga gjërat më të
rëndësishme në lidhje me fushat mjekësore kimike është se së bashku ata janë përgjegjës për
krijimin e zgjidhjeve më të mira te medikamenteve se ato ekzistuese që mund të provojë të
jetë më e fuqishme dhe të specializuara në çdo gjendje mjekësore ose një kategori të caktuar
të pacientësh . Për shembull, barnat e pergjithshme janë një nga zhvillimet e fundit në kimisë
që shumë njerëz nuk kanë njohuri per të, por që është një përmirësim i dukshëm i drogës
tradicionale.

Një mjekim i përgjithshëm mund t'i referohet çdo lloj droge, nga kolla e thjeshte , të pilulat e
dhimbjeve , drograt e fertilitetit, zgjidhjet anti-duhan apo zgjidhjet per humbje peshe.

Kompanitë e licencuara farmaceutike dhe ekipet e tyre me ekspertë profesional në kimi dhe
mjekësi kanë krijuar medikamente me të njëjtën përbërës si barnat tradicionale që janë shitur
në barnatore. Megjithatë, dallimi në mes të këtyre komponimeve kimike dhe mjekimeve te
pergjithshme janë emri lidhur me mjekësinë, e cila në shumë raste ndikon për një rritje të
çmimeve.

Fjalët 'Ilaç' dhe 'droga' janë përdorur shpesh në vendin tonë qe do të thotë jane te njejtat
lende, pra çdo substancë e prodhuar artificialisht, e cila mund të ndihmojë shërimin nga
sëmundja, lehtësimin e simptomave apo modifikojë një proces te natyrshëm në trup. Një ilaç
është shpesh një përzierje e disa komponime kimike. Edhe në qoftë se ajo ka vetëm një
komponent aktiv substancat e tjera janë përdorur si mbushëse apo lidhëse për të dhënë atë
më të madhe.

Kimia, shkenca qe lidhet me substancat kimike, na siguron mjetet për të bërë te mundur
studimin e substancave dhe te pjesëve përbërëse pothuajse të te gjitha ilaçeve. Njëqind vitet
e fundit apo më shumë, që me ardhjen e kimisë organike, shumë komponime kimike janë
zbuluar në natyrë që janë efektive për shërimin e sëmundjeve. Kimia moderne e ka bërë
gjithashtu të mundur për të sintetizuar disa ilaçe duke përdorur metoda të kimisë organike.
* 1899 Aspirina është prodhuar për të luftuar dhimbje, inflamacion të përbashkët dhe
ënjtje.

* 1909 Salvarsan është i pari agjent i madh kimioterapeutik qe mund të jetë bërë.

* 1927 Testi Shtatzënia zhvilluar për të zbuluar estrogjene në urinë.

* 1935 Prontosil shëron infeksionet vdekjeprurëse streptokokut.

* 1943 Penicilina lufton infeksionet

* 1954 Digoxin është aprovuar për trajtimin e sëmundjeve trombotike.

* 1960 Enovid është prodhuar dhe hyn në treg si një kontraceptiv oral.

* 1963 barna bimore citotoksike janë përdorur për të luftuar kancerin.

*1976 Tagamet pengon sekretimin e acidit në stomak gjatë trajtimit të ulcerat gastrike.

* 1977 Tamoksifen fut bllokuesit e hormoneve në kimioterapi kancerit.

* 1987 Zidovudin (AZT) është miratuar për trajtimin e infeksionit HIV në SHBA.