Historiku dhe origjina

e Fisit
“AVRAMI”

Pak historik për fisin “Avrami”

Me fisin “Avrami” familjen tonë e lidh nëna jonë, Urani.

Urani Avrami është e bija e Spiro Lluk Avramit.
Do mundohem pak, nga pak të hedh dritë mbi historinë e familjes së Spiro
Avramit, dhe të të afërmve të tij, Thimi e Koli Avrami.
Kam shumë vjet që jam munduar të njoh sa më thellë e drejtë përbërjen
gjenealogjike të këtij fisi.
E kam shpjeguar edhe herë të tjera, pse i jam kushtuar këtij qëllimi.
Nëna jonë lindi dhe u rrit në qytetin e Vlorës, derisa u martua me Mihal
Dhimitraq Shahinin nga Paftali i Beratit, por me banim dhe punë në qytetin e
Vlorës.
Ajo, siç e shpjegoj edhe në historikun e famijes sime, kaloi një jetë tepër të
vështirë, për vetë kushtet e asaj kohe.
Pavarësisht kësaj ajo, jetoi larg njerëzve të saj të dashur, ku lindi dhe u rrit,
sepse ishte e pamundur për asnjë çast, mbante thellë në shpirtin e saj, mallin dhe
dashurinë për ta.
Në thellësitë e malit të Shpiragut, në fillim në Sadovicë e mandej në Paftal, e në
Berat dhe së fundi në qytetin e Patosit (Fier).
Nuk rreshti asnjë çast së kërkuari t`u çmallur me njerzit e prindërve që e lindën
dhe e rritën.
Këtë mall e dashuri të pakufishme ajo e tregoi sidomos kur erdhi në qytetin e
Beratit.
Vizitat e saj ishin kaq të shumta, sa edhe mua, që isha në një moshë shumë të
vogël, nuk ka forcë që të m`i largojë nga mendja. Kur vinte nga fshati Paftal apo
Sadovica, për ndonjë punë gjente rastin për të takuar këta njerëz të dashur.
Kujtoj me nostalgji dy raste të vecanta:
Takimi me nipin e babait (Spiros) Miti Cuhodari djali i motrës së tij në lagjen
“Vakëf” (për ato kohëra), ishin vetëm kushurinjë shumë të dashur të nënës tonë).
Polikseni Avrami (ndiq pemën nr 1 në krye).
Mbas ndarjes, më merte prej dore gjatë gjithë rrugës për kthim në fshat, sa
kalonim “Ura e Gorricës”, ajo zbërthehej në lot, lot gëzimi që u cmall por dhe që
po ndahej prej tyre.
Po kështu edhe kur erdhëm ne Berat, në lagjen “Gorricë”, poshtë Kishës,
gjetëm përsëri Xha Mitin, i ardhur dhe ai në atë lagje.

Ruaj kujtimin e vegjëlisë kur nëna kuvendonte me nipin e saj dhe ky nuk
gjente rastin të më përkëdhelte dhe të më qetësonte sepse nuk gjeja rehat për t’u
ulur, sepse duke e bezdisur me lëvizjet e mia mw thoshte: hë mor djalw thoshte,
mos më rri mbi gjunj, por ulu këmbë kryq-ja kështu (tregonte vetë praktikën e
uljes) si unë:Nga ana tjetër, nuk linte muhabetin me gruan e tij Lenkën, për
vazhdimin e bisedës më nënën tonë.
Si xha Miti edhe vëllai i tij, Anastasi, gëzonin dashuri të jashtëzakonshme për
nënën tonë.
Ajo do ndante me të dy vëllezërit çdo gëzim familjar sepse ishin djemtë e hallës
së saj Polikseni. Po kështu edhe me kushurinjtë që banonin në lagjen “Përrua”
Vangjeli dhe Dhimitraqi, Mërtiri (Tika) dhe Petraq Avramin që banonin në lagjen
Goricë.
Rasti i dytë më kujtohet si më këshilloi të veja në Kalalagjen perëndimore të sajë
e mandej të zbrisja për në lagjen “Përrua”, fejesën e vajzës dhe motrës time
Margalina. Ishte ditë me borë e unë, i vogël, me ndjenjat e dashurisë, për njerëzit
e afërt të nënës mora rrugën për atje ku më kishte nisur nëna për ti njoftuar.
Më bëhej sikur do çoja gjithë respektin e thellë që nëna gëzonte për këta
njerëz, sikur do mernim frymë më shumë në ato kohëra të vështira që po
kalonim. Babai sa ishte ndarë nga jeta dhe në këtë hidhërim, nuk harronte të
ndante gëzimin me këta njerëz. Nënës sonë nuk i qeshi fati që të gëzonte në
Berat, sepse u largua shpejt nga ky qytet për të vajtur në Patos ku punonin djemtë
e saj.
Edhe në Patos ajo sikur u gëzua në fillim të ardhjes, sepse sikur u afrua afër
vendlindjes së saj, Vlorës, pasi siç shprehej ndonjëherë më erdhi fati te dera e të
bisedoj e çmallem pak më shumë me vëllain tim, Vllasi Avrami, që banonte në
Vlorë.
Dy fatkeqësi njëra mbas tjetrës, ndahet nga jeta vëllai i vetëm i saj Vllasi, të
cilin e përjetoi me shumë mallëngjim e hidhërim. Nga hidhwriminë moshë shumë
të re 48 vjeçe, ndërroi jetë pa gëzuar pothuajse asgjë përveç asaj që lindi e rriti
plot fëmijë.
Radhita këto shënime për të arritur në atë që sot, në këtë moshë ,të shkruaj
sado pak e mbush atë boshllëk të paplotësuar të nënës sime, për të gjithë ata që
ajo deshi dhe adhuroi pamasë.
Gjeneanologjia e këtij fisi ashtu edhe e fiseve bashkëlidhur ka rrënjë të thella, me
shumë paraardhës të cilët vendeve ku jetuan e punuan, ku lindën e ndërtuan
familjet e tyre. Do të dëshiroja me gjithë zemër kush mundet nga moshat më të
vjetra të cilët ruajnë sadopak kujtime, të dhëna, të vazhdojnë tiu bashkalidhen për
ti plotsëuar dhe pasuruar ato.
Shënime të mia që janë fillesa e njohje, pasi historiku real gjendet pranë jush, të
dashur miq.

Gjatë këtyre viteve munda të ruaj e shkruaj një pjesë të tyre, pasi ndjej shumë
mangësi për “AVRAMAJT”.
Bashkëlidhur tyre, do të njiheni me një pjesë të punës që kam bërë për të gjetur të
dhëna për gjyshin nga nëna,Spiro Avrami, ndërsa për pjesën tjetër do të shkruaj
pas përfundimit .
Gjeneanologjia e fisit “Avrami” përbëhet nga dy kolona:
kolona e pare, Spiro Llukë Avrami,
kolona e dytë, Kolë Thimi Avrami.
Para se të filloj të shpjegoj për sa më sipër, duhet të sqaroj se cfarë do shkruaj më
poshtë nuk është pjesë përbërëse historike, por një shpjegim "i thjeshtë" cfarë
kam bërë për të nxjerr në pah të vërtetën e njohjes së gjyshit tonë Spiro dhe pjesës
tjetër të kolonës Avrami.
Duhet ta pranojmë se të gjithë ne niprit, mbesat e moshës sime, pothuajse nuk
kemi pasur fare njohje.
Prindërit tanë, të cilët sot nuk jetojnë s`na lanë asgjë, përveçse pak njohje nga
vajza e madhe, Aleksandra, djali i tij Vllasi apo dy motrat më të vogla, Urania
(nëna ime) dhe Parashqevia, na i lënë pothuajse në hije prindërit e tyre.
Ja cfarë dimë prej tyre, Spiro Avramin: është nga Berati, ka kushrëinjtë e vet në
Berat, emrat që përmenda më sipër të jetuar në Vlorë.Në fillim në Myzeqe Zhukë
e Poro, është marë me administrimin e pasurisë të beut të Vlorëstë asaj kohe,
familjes së Eqerem Bej Vlorës.Punoji si tregëtar manifakture në Vlorë, ishte një
person që gëzonte respekt si në fshat, në Myzeqe, ashtu dhe në gjithë qytetin e
Vlorës. Pra, afërsisht këto ishin njohuritë.
Gjithashtu dinim se kishte dhe një vajzë Kaliopi. Vajza e madhe Aleksandra
thoshte shpesh shprehjen e të atit: Këtë e keni vajzën e xhaxhait, kaq dihej.
Po se kush është ky xhaxha, asgjë nuk dihet?
E kam theksuar dhe më sipër që në hyrje të këtij “ALBUMI GJENEAOLOGJIK”
se e fillova këtë punë vetëm për dashurinë që prindërit e mi kishin për brezat që
lanë pas, pasi nuk ndien asnjëherë ngopjen me dashurinë që ata shprehnin ndaj
tyre.
Gjithë kohën kam bluar në mendje për ti njohur më në thellësi, cfarë i kam
pasqyruar në ato 4 kolonat që po kaloni nëpër duar.
E ritheksoj që shkak për t`u marrë seriozisht ishte ajo melodia myzeqare e marrë
me aq ëmbëlsi nga një qytetar vlonjat, shofer në ndërmarrjen “Perlat Rexhepi”,
zoti Stefan Qose.Vetëm pas një kohe shumë të gjatë, më 09.04.2020 munda të
bisedojë në celular këtu në Vlorë, pasi ka ngelur i bllokuar për shkak të rrugës në
Greqi nga Virusi Covid-19.
Ju luta dhe ay me dëshirën e mirë më citoi ato pak vargje të melodisë, nuk po i
shkruaj në ato tregohet ajo që shënova më sipër.

Në gjithë krahinën e Myzeqesë edhe në Vlorë Spiro Avrami ka qënë një njeri
tepër bujar, i donte shumë të varfrit, i jepte ndihma kujdo prandaj edhe sot i
këndohet. Megjithëse ato janë vetëm vargje të një kënge ku një GRUA qan për
borxhet që burri i saj i paska lënë te Spiro Avrami.
Mbas disa ditësh i`a tregova këtë histori të gjyshit tonë Mark Beltojës, djali i
tezes, ai në fillim nuk u angazhua për sa i parashtrova, mbas disa vjetëve në një
bisedë më thot: përse nuk meresh me gjyshin tonë, përsa më tregove, lidhur me
ato që të tha Stefani?
Kaq u desh dhe gjithë natën bluajta pa vënë gjumë në sy: si do tia bëjmë kësaj
pune? Shkrepsja ndezi fitilin, ai e përcolli në denotaor dhe çdo gjë shpërtheu,
derisa sot, 13/04/2020, vazhdoj të shkruaj.
Për historikun e hershëm të fisit “Avrami” ka shumë informacione të
ndryshme:”Avrami” si prejardhje, lidhet me merin e Abrahamit e që shpesh kur
interesohesha përsa kërkoja më thoshin: se ju “hebre” se e keni preardhjen nga
hebrenjtë.
Nuk ndihesha mirë me këtë përcaktim që më bënin, por unë vazhdoja të
thellohesha më tej në kërkesat e mia. Këtu në Vlorë nuk po gjeja dot shpjegim.
Një ndihmë të madhe më dha djali i dajos (vllai i nënës time, Urani) Jani Avrami
Mbas shumë vjetësh ndarjeje emigracioni në Greqinë datën 21.12.2016 në
shtëpinë e tij shpjegova për punën që kisha filluar. Ai më thotë se kur isha i vogël
dhe veja në Berat te njerëzit e afërt të babait: Xha Vangjeli, duke punuar, më
tregoi se origjina jon vjen nga Thesalonia e Greqisë. Prej andej kan ardhe tre
vëllezër dhe janë vendosur në Berat. Incizimin e kësaj thënie si dhe foton e asaj
dite në ballkonin e shtëpisë së Janit ato ditë të dhjetorit 2016 e ruaj me kujdes.
Vitet bënin tutje dhe unë në punën time, kërkoja me ngulm të thellohesha, nuk
ndihesha i sigurtë në këtë shpjegim.
Duke qenë se edhe vetë Jani nuk jetoi gjatë pasi ndërroi jetë 6-7 muaj më
vonë.Kur e ndamë e lamë qëkur të vinte vitin tjetër të thelloheshim më shumë për
këtë çështje.
Mendoj se ashtu siç më ka shpjeguar djali i Stavri Avramit, Ilirjani dhe Arta
Avrami vajza e Vangjelit, se “Avramajt” janë një fis shumë i vjetër në Berat.
Arta më theksonte vazhdimisht nëpërmjet telefonit, si edhe në bisedën që bëra në
takimin e parë dhe të fundit me të në Lushnjë kur vajta për ti treguar gjithçka që
kisha përgatitur ajo, përsëri më theksoi me forcë: fisi ynë është AUTOKTON
BERATAS. Kjo thënie e saj ka një qëndrueshmëri të fortë sepse vetëm objekti i
ngelur edhe sot e kësaj ditë në fund të lagjes “Përrua” egziston një çezmë e
mbuluar nga ferrat ku në baza e relievin e saj ka të mbivendosur mbishkrimin:
“çezma e Avramajve”.
Këtë ma përforcoi dhe disa kohë më parë djali i Stavrit Iliriani, duke theksuar
se dhe emri i stërgjyshit tonë është “Avrami”. Arta në bisedën e parë kur fola me
të se është tepër e saktë që emri i stërgjyshit tonë është Avrami dhe se janë në
Berat mbi 300 vjet duke e forcuar thënien e saj se njerzit tanë “dem baba dem
berates”.
 Autoktonia e vjetër është e lidhur edhe me dy certifikata të lindjes së
gjyshërve tanë: Spiro Lluka Avrami i datëlindjes 16.09.1860, vendlindja Berat
dhe Koli Thimi Avrami, i datëlindjes 07.10.1864 vendlindja Berat me diferencë 4
(katër) vjet.
Dokument tjetër, i cili identifikon lidhjen e Spiros me Koli Avramin, që janë të
një gjaku (vëllazërie) nuk disponojmë, pasi edhe prindërit (baballarët) janë Lluka
dhe Thimi Avrami.
Pra për këto arsye në këtë gjeneaologji po marrim të mirëqenë variantin më
kuptimplotë ashtu si e shpreha më sipër, se i pari i këtij fisi ka qënë Avram
Avrami. E kam shumë të vështirë tani të shpjegoj historikun e këtij fisi “Avrami”.
Si e cilësova dhe më sipër, ky fis ka në përbërje të tij dy kollona Spiro Llukë
Avrami dhe Kolë Thimi Avrami, po mundohem të shpjegoj familjen e Spiro
Llukë Avramit. Bashkëlidhur ato pjesë të cilat hedhin dritë mbi jetën e tij:
1. Shënime të mbledhura në vite 26.09.2017 (Petraq Shahini).
2. Shkurtimisht, po përpiqem të shpjegojë gjeneaologjinë e fisit “Avrami”.
3. Mora këto shënime 29.10.2017 nga Prof. Agim Ahmetaj.
4. “Të harruarit e mëdhenj të histories”, Ergys Alushi gazeta “Telegraf”
18.11.2017.
5. “Patrioti Spiro Avrami” gazeta “Kushtrim Brezash” 08.11.2019.
6. Shënimi i datës 16.03.2016 i bërë nga unë për profesor Bardhosh Gacen.
Në këto shkrime shtjellohet një pjesë e historikut të gjyshit tim, të përshkruar me
aq vërtetësi dhe njohje të thellë.
Spiro Avrami si djali i madh i Llukës për jetën dhe veprimtarinë e tij në Vlorë ka
një material boll të nevojshëmdhe të vlefshëm. Nga ky historik nuk dalin shkaqet
konkrete të largimit nga Berati, bashkë me të vëllanë, Kriston, dhe vendosen në
fshatin Zhukë të Poros, Vlorë.
Për vëllanë e Spiros ka më pak të dhëna, ay është martuar me Themien, me të
cilën ka lindur dy fëmijë: një djalë me emrin Lluka (përkujton emrin e prindit të
tij) si dhe një vajzë Kaliopi. Kristua ka pasur një jetë të shkurtër, fëmijët i ka marë
vëllai më i madh Spiroja.
Djali i Kristos, Lluka, siç duket në kushte të vështira ekonomike, largohet nga
Vlora për në Greqi, martohet me një grua greke (Athinanë), me të cilën lindi 4
fëmijë: Ksanthipi (përkujton emrin e gjyshes), Spiro (përkujton emrin e vëllait të
babait) dhe dy vajza Kaliopi, emri i motrës që la në Vlorë dhe Eleonora.
Këto të dhëna nuk kanë qenë të njohura nga brezi ynë, pasi Aleksandra, Vllasi,
Urania dhe Parashqevia nuk kanë folur fare për sa më sipër. Vetëm mbas procesit
demokratik kemi disa të dhëna:
 Vajza e Kristos, Kaliopi, pati dy martesa, burr i parë vdiq i ri dhe këtë
(Kaiopin) e mer në shtëpi xhaxhai i saj Spiro Avrami, ku mbas disa kohësh ajo
rimartohet në Nartën e Vlorë me Thehoar Diamantin me të cilin lindi një djalë
Apostol (Toli) Diamanti (shiko pemën gjeneaologjike nr 21).
Toli martohet me Parashqevinë me të cilën linndi 9 fëmijë; 6 djem dhe 3 vajza, të
cilët sot jetojnë emigrante në Greqi.
Nga sa do të shkruaj më poshtë, Toli duhet të ketë pasur dijeni nga nëna e tij,
Kaliopi, se ajo paska dhe një vëlla, Llukë Avrami. Mbas stabilizimit të fëmijëve
në Greqi Toli shkon vetë. Është interesuar për dajon dhe ka gjetur djalin e tij
Spiron i veshur prift në Athinë, ju prezantua dhe i shpjegoi sa më sipër. Ai i`u
përgjigj se nuk I njohte dhe nuk kishte asnjë lidhje me ta.
Kështu u ndërpre kjo lidhje. Disa kohë më pare, po vetë Spiroja duke dëgjuar
biseda në shqip në një dyqan, agjenci në një radhë; flasim shqip duke i`u thënë se
dhe unë jam shqiptar nga Berati dhe më quajnë Spiro Llukë Avrami.
Deri këtu kam mundur të gjej këtë lidhje. Këto përshkrime duan të tregojnë se fisi
Avrami është autokton beratas.
Plotë 5 (pesë) javë që nuk kam mundur të vazhdoj shkrimin sa më sipër, disa
arsye më kan detyruar ta ndërpres këtë shkrim. Gjatë kësaj kohe u mora me
shtypjen e shumë shkrimeve në kompjuter për fiset: Shahini, Naskaj, Lino, Puka.
Në interval kur kam pasur mundësi për të vazhduar, nuk kam mundur të gjej
qetësinë e duhur për të shkruar. Kjo mundësi më erdhi sot për mbarë.
Të dhënat e mësipërme për Spiron dhe vëllanë e tij, Kristo, i kam marrë nga
gruaja e Toli Diamantit, nëpërmjet bisedës në cellular.Grua e moshuar mbi 86
vjeçe me një memorje të freskët, pa u mërzitur fare, pa ndier asnjë lodhje, më
shpjegoi sa më sipër. Në fund kur unë e pyeta, nëse do të vinte në Vlorë?
Ajo m`u përgjigj: vetëm shtratin e ndarjes nga kjo jetë do ta dëshiroja ta kisha e
tw vija të qetësohem në vendin tim.
Vazhdoj me kujtimet për fisin tone:
Spiro Avrami, me gruan e tij Margalina (Maga) ka lindur 4 (katër) fëmijë 3 vajza
dhe 1 djalë.
Dy fëmijët e pare, Aleksandra dhe djali Vllasi, kan lindur në Zhukë të Poros;
Aleksandra më 21.06.1903, Vllasi më 13.06.1906, ndërsa Urania më 17.06. 1913
(në njërën prej certifikatave shkruan me vendlindje në Zvërnec të Vlorës, vajza e
vogël Parashqevia lindi më 21.05.1916.
Ndihem pak në siklet për sa dëshiroj më poshtë, kjo pasi për mua Aleksandra
vajza e madhe e Sipros, nuk përfaqëson vetëm tezen (motrën) e nënës sime,
Urani, por më shumë.
Ajo ishte një grua me karakter shumë të fortë, si pasojë e jetës tepër të rëndë dhe
të vështirë. Lindur në fshatin Zhukë datëlindja 21.06.1903. Aleksandra (Poro) të
Vlorës, që në fëmijëri me vëllanë më të vogël, Vllasin, u rritën në kushtet e një
jete të tejskajshme, të egër. Kujtoni fshatin Zhukë të atyre viteve.
Por edhe ardhja në Vlorë në vitet 1910-1912 nuk mundën t’u krijonin pak gëzim,
lumturi të fëmijëve të rritur në ato kohëra.
Po të shikosh me kujdes certifikatat me datëlindjet e vajzave të Spiros, fëmijët
e parë, menjëherë të shkon mëndja se janë martuar 17-18 vjeçe, vetëm djali I
vetëm është martuar rreth 23 vjec.
Kështu ishte zakoni që vajzat e rritura vendin e nderin e tyre e kanë në shtëpinë e
burrit.
Aleksandra, e martuar me Petro Prendi nga Berati, që jetonte me shtëpi në
hyrje të Vlorës (Lagjja “Vrenes”) dhe punë këpucar. Bashkëshortët Petro dhe
Aleksandra lindën 4 (katër) vajza në 6 vjet nga viti 1923 deri në vitin 1929.
Fëmijëve të ty e nuk u qeshi fati, të gëzonin jetn e përbashkët familjare.
Kjo pasi Petro Prendi duke ndjerë peshën e shfrytëzimit e regjimit të Zogut, vritet
nga Xhandarmëria në Sheshin e Flamurit në 12 korrik 1936 (lexoni pjesën e
intervistës të vazjës së tretë Theodhora Prendaj (Zacaj) dhe deklaratën.
Ndarja nga jeta e shokut të jetës, një puntor i thjeshtë, këpucar i vrarë nga
regjimi e bëri këtë grua më të fortë se guri i stërralit, e kaliti më vështirësit e jetës,
duke rritur 4 vajza jetime, njëra më trime se tjetra.
Shtëpia e tyre në hyrje të Vlorës, duke qënë se në këto kohëra kishin lindur idetë
komuniste.
Kjo shtëpi u kthye në një bazë të fuqishme, çerdhe e fortë për të gjithë
veprimtaritë e grupeve në Vlorë, bazë strehimi, agjitacioni e fshehje të shumë
antarëve të grupeve, të shumë partizanëve të cilët kanë dalë për herë të parë nga
kjo shtëpi.
Nëna e vajzava, Aleksandra krahas punës në spital drejtonte edhe veprimtarinë e
vajzave të saj në shtëpi. Kështu midis tyre edhe heroi i popullit Rrahman Parllaku
që në Vlorë njihej me emrin “Gega” e ka pasur si shtëpinë e tij. Aleksandra me dy
vajzat e mëdha Evlloqia dhe Afroviti ndiqnin çdo veprim të ilegalëve jo vetëm
për veprimet guerrilase, por dhe për ndarjen e trakteve luftarake dhe strehimin me
ushqimin e tyre.
Dy vazjat e vogla, Theodhora dhe Thanasula, dolën partizane. Ato luftuan
deri në clirimin e Shqipërisë.
Pushteti vendor pas çlirimit e ka vlerësuar lartë veprimtarinë e kësaj familjeje
duke vendosur në murin e jashtëm të shtëpisë pllakatën e mermertë: Shtëpia e
Aleksandra Prendit bazë e lëvizjes. Nr 4 1980 faqe 74.
 Po kështu edhe fëmijët e saj janë nderuar për pjesmarrjen në luftë deri në
çlirimin e vendit nga pushteti i kohës me medalje, çertifikata nga më të
ndryshmet.

Alksandra Spiro Avrami, veterane e luftës, emri i saj gjendet sot në Muzeun
Kombëtar (Pavjoni i Luftës NACL) midis 9 emrave të tjera të nënave shqipëtare
nga historianët dhe bashkëkohësit dhe pas çlirimit punoi te Dishileria e alkoolit
dhe vajit të ullirit që ishte ndertuar në Ujë të Ftohtë nga disa italianë “Alegro”,
por qw u shtetëzua.
Sa shkrova më sipër, nuk mund të pasqyrojë të plotë çfarë ka bërë kjo nënë me
vajzat e saj. Pasi në këtë “ALBUM”, pasqyrohet gjeneaologjia e fisit dhe pak
histori për njohjen nga brezat e ardhshëm.
Ju lutem përsa, do shkruaj më poshtë do të mundohem edhe një herë për të parë
sa i madh ka qënë shpirti dhe dashuria e saj (Aleksandrës për njerëzit): Nëna ime,
Urania, më dha jetën, më lindi dhe rriti me përkushtim maksimal si gjithë fëmijët
e tjerë, kurse motra e saj Aleksandra Spiro Avrami, për mua nuk do të mbetet
thjeshtë tezja ime e shtrenjtë, pasi ajo më lindi për të dytën herë në jetë:
Gusht-Shtator I vitit 1948, vite të errëta të krizës ekonomike (zia e bukës). Ajo
nga dashuria e madhe për motrën (e degdisur) në fshatarat e thella të Mali të
Shpiragut, Paftal mori rrugën, për ta gjetur e për tu çmallur me motrën e saj Urani
pa kaluar as tre vjet mbas luftës. Vetëm rruga Berat-Paftal, rreth 3 orë në këmbë.
Në atë kohë jetonim tek shtëpit e fisit “Fanaj” nuk do zgjatem për të treguar
momentet e takimit, të dy motrave kur ato përqafoheshin me mallin e madh të
ndarjes së mbi 15 vjetëve. Ne fëmijët ishim strukur tek “Dericka” e hyrjes së
jashtme; ato rrokeshin, përqafoheshin fortë në vendin e përpjesetë e me gurët e
përroit zbriste nga mali. Çaste tepër prekëse, sot që po shkruaj kujtesa zbrazet
vrullshëm, me furi, mendja shtjellon Brenda saj çdo vegim të atyre çasteve, lot e
mall i papërshkruar
Gjatë 2-3 ditëve të qëndrimit të motrës së saj të madhe , Nëna jonë nuk dinte
çfarë të bënte që ta gëzonte sa më shumë .
Në darkën e fundit kur do të ndaheshin i kërkojë Nënës tonë që te më merte
mua, Petraqin në Vlorë , pasi në atë perijudhë unë kisha marrë një ftohëm të
rëndë dhe isha dobësuar jashtë mase shumë. Nëna kundëershtojë me forcë , që të
mos më dërgonte në Vlorë. Jo vetëm se do të largohesha shumë por edhe meraku
sepse donte që fëmijët t’i kishte vetë pranë dhe të na ushqente me ato që kishte.
Motra ju lutë: Ma jep djalin se e ke keq do të iki nga duart, u bë gati “Boçua” me
plaçkat..
Rruga nga Berati për në Fier nuk e harrojë kurrë, nga ora 10 00 hipëm në një
karrocë të madh me dy kuaj të fortë.
Deri në fillim të Qafës së Sqeparit ecëm shumë normal, aty karrocieri i zbret
pasagjerët, duke hecur në këmbë, dhe shpesh të gjithë herë pas here ndihmonim
duke shtyrë karrocën. Kështu, hip e zbrit, arritëm mbasdite vonë në Fier (sot
sheshi para Prefekturës Bashkisë). Një shesh i madh, i mbushur me trungje të
prerë Vidhi nga çdo anë, nuk mund të lëvizje lehtësisht.

Pritëm deri nga darka , pa u errur gjatë kohës që kishim qëndruar , Tezja kishte
njoftuar, motrën e vogël, Parashqevinë e cila në këto kohë jetonte në Fier. Erdhën
na morën për në shtëpinë e tyre. Dikush na shoqëroi. Shtëpia ndodhej në kodër,
poshtë është Spitali, kaluam urën prej dërrase, tepër e ulët sikur do ta rrëmbente
lumi “Gjalica”, morëm të përpjetën dhe vajtëm te shtëpija.
Më kujtohet kujdesi që “Jaj-Paçi”(kështu i thoshin tezeve në dialektin berates)
tregonte për mua. Na shtroi darkën bashke me fëmijët e sajë , dhe bashkë fjetëm.
Të nesmen mbërritëm në Vlorë , në këtë kohë tezja jetonte bashkë me vajzën e
dytë Afrovitin, në shehin e Kateqit që dhe sot mban këtë emër. Këtu qëndrova
plot shtatë muaj.
Menjëher më bëri vizit mjeksore, tek 7 pallatet ku ishte Ambulanca . Tezja
më detyronte me zor që çdo mëngjes dhe darkë të pija vaj peshku, ma jepte
lengun e bezdisshëm me forcë duke me kapur për hunde dhe priste deri sa ta
kapërceja më pas më jepte portokalle për të hequr shijen që linte ai.
Kështu vazdojë kjo kurë . Shkollën ku bëra mësimin e pashë dhe pas 25
vjtëve, ditën e fejesës , kur bërtita nga ballkoni i shtëpisë “Uau” shkolla ku bëja
mësimin. Tregimet dhe ngjarjet në Vlorë nuk kanë të sosur .
Ishte mars i vitit 1948, kur nisem për në fshat (Berat). Sot dhe atëhere kështu
duhet të ketë qënë situata politike e vendit tonë në mardhëniet me Jugosllavinë.
Çfarë nuk flitej ato kohë, se bota do të përmbysej, kështu fliste dhe Hoxha i
Kavajës , që i paska parashikaur më pare. Çdo fjalë në popull përhapej me
shpejtësi , e të parët që i thithnin ishim ne fëmijët.
Duke ndjerë këtë situatë , dhe duke dashur që më mirë të isha pranë familjes
time, e friksuar nga kjo pasiguri , më nisi për në Berat . Këtu qëndrova dy ditë ,
në shtëpinë ku jetonte babai me vëllain e madh, Palin (lexo kujtimet e familjes
Mihal Shahini). Të shtunën e asaj jave , pasi Pali përfundojë mësimin , u nisëm
për në fshatë. Pa filluar e përpjeta e malit të Mbretit filloi bora e imt dhe e
shkrifët. Kur dolëm sipër në kodër , përpara u shafaq mali i Shpiragut. Bora ja
shtrojë me forcë dhe era e qafës së malit të rrëmbente e të thante të gjithë trupin.
Pali ecte më shpejtë më jepte kurajo për të hecur me ritmin e tijë , bënte lodra për
të më tërhequr vëmendjen nga lodhja . Mbërritëm në shtëpi më të errur, ja kështu
kalojë ky rrugëtim.
 Me teze Aleksandrën tregimet e mija nuk kanë të mbaruar. Kohë shumë të
vështira kaluam. Në vitin 1950, me ardhjen në Berat , bashkë me vëllain
Dhimitrin dhe motrën e vogël, Anastasinë për disa ditë u shtruam në spitalin e
Tiranës , për mjekimin e infeksionit. Kur dolëm, nuk u nisëm për në Berat, por
qendruan përsëri në shtëpinë e tezes Alesandrës që në këtë kohë jetonte me
vajzën e sajë Theodhorën e cila punonte aty si fizioterapiste, kjo na çojë në
shtëpinë e saj , ku takuam teze Aleksandrën .

Në dhjetor te vitit 1952 përsëri kjo grua me zemër të madhe priti dhe përcolli
për në botën e përtejme babanë tim, Mihal Shahinin i cili u nis për në operim, por
nuk arriti të shërohej, por u nda nga jeta në shtëpine e Sulejman Zaçes , ku i’u
bënë nderet e fundit.
Gjithashtu po në këtë shtëpi , në këtë tryez , u bë dhe fejesa e motrës time të
madhe Mrgalina .
Si teze Aleksandra shpirtmirë nuk gjenë në fisin tonë . Ajo e kalojë jetën misis
shumë fatkëqsive në fillim përcolli për në jetën e jetëve të dashurin e të shrenjtin
e zemrës bashkëshortin e saj, Petro Prendi, mandej me dy vajzat Evlloqia dhe
Thanasulla e më mbas dhe mbesa. Nuk i’u ndanë këto hidhërime , që e pasun me
vëllain e saj të vetëm Vllas Avrami, dhe të motrës Urani.
Fatkeqësitë atë e burrëruan shumë në karakterin e saj , duke u lidhur fort me
gjithë niprit dhe mbesat, të cilët e dashuruan pa masë , duke mbajtur në kujtesën
e tyre respektin e jashtëzakonshëm si një nënë e madhe , deri ne ditët e fundit të
jetës .
Prehet përjtësisht në varrezat e Sharrës, në Tiranë.
I përjetshëm do të mbetet kujtimi i saj
Bashkëshortët Petro dhe Aleksandra lindën 4 vjaza trime, të forta, ashtu si i
bëri jeta. Për vajzat e tyre Evlloqia , Afroditi, Theodhora dhe Thanasulla nuk po
ndalem. Jeta e tyre është një lumë i pashterueshëm , plotë sakrifica . Për t’u
njohur më thellë me shpirtin luftarak , guximin dhe trimëritë e tyre , lexoni me
kujdes e vëmendje shkrimet e përkatëse, dhe do të kuptoni botën e tyre të
brendëshme.
Ndaj respektin më të thellë për të gjithë familjen Prendaj.
Përulem me ndjenjë të thella të dashurie e rëndësie për nënën, Aleksandra Avrami
të cilat ajo i rriti me dhe familjen e saj që pasi e gjithë kjo familje ka qenë dhe do
të mbetet nje derë e “hapur” për gjithë ne fëmijët e Uranisë.
Do ta kujtojmë kurdoher me mall, duke ua lënë trashëgimi brezave .
Një ndihmë për këto shkrime ma dha djali i Theodhorës, Ylli Sulejman Zaçe,
duke më vënë në dispozicion gjithçka mbante me kujdesin më të madh zarfin
arkiv të familjes , ku përfshihet gjithë aktiviteti luftarak i këtyre grave heroina.
Me dëshirën e mirë, për tu kujtuar në jetë të jetëve po vendos fotot.
Duke përfunduar këto shkrime nuk mund të lë pa përmendur me gjith shpirt e
zemër të pastër vajzën e Afrovitit Gjergji, mbesa e të madhes Aleksandra Prendi
(Avrami), Pavlina Terpini (Gjergji), e cila më përkrahu, më dha kurajo për të ecur
përpara në inspiratën time në nismën për Gjenealogjinë e historikun e fiseve tona.
Me kulturën, edukatën familjare, me të degjuar cfarë po punoja, më nxiti duke
më dhënë më shumë forcë.
Ajo vetë, duke patur njohuri shkencore ka punuar me përkushtim e djersë, mundi
të realizojë ___________ të marrë gradën shkencore “Doktor e Shkencave” me
V. K.M në vitin 1996.
PARTIZANIA
16 VJEÇARE
THEODHORA
PRENDI
 PARTIZANJA 16 VJEÇARE THEODHORA PRENDI
(LEXONI ME KUJDES INTERVISTAT E VAJZËS SË ALEKSANDRA PRENDIT, THEODHORA)

Qëllimi dhe idelai im, i motrave të mia, si dhe i gjithë rinisë së atëhershme ishte
lufta kundër fshizmit për të çliruar shqipërinë. Shkolla ishte vatra që na pregatiti
për këtë. Fillimisht u organizuam në grupet edukative të rinisë.
NE JEPNIM JETËN PËR LIRINË

Në redaksinë tonë, erdhi Pavlina Terpini, mbesa e ish partizanes, Theodhora

Prenti. Ajo solli një intervistë interesante të partizanes, q është ndarë nga jeta, por
që la prapa një emër të bukur…Znj Pavlina me një sjellje aristrokate, foli paksa si
për hyrje rreth kësaj interviste dhe rreth idesë së saj për pasqyrim. Që në rreshtat e
parë të intervistës pashë një botë gruaje shqiptare të rrallë, ku lufta kishte lënë
gjurmët në mënyrën e përcjelljes së ngjarjeve. Gjeta aty një rrëfim zemre që
vetëm një grua që ka përjetuar situate të vështira mund ti rrëfejë me aq ndjenjë
dhe saktësi
Albert Z.Zholi
Intervistë e Theodhora Prendit, dhënë gazetares Marieta Thomai në emisionin
“Korpus” të Radio Tiranës, me rastin e 28-29 Nëntorit,
(Tiranë, 28 Nëntorit 2001)

Gazetarja – Theodhora, ju jeni nga Vlora?

Theodhora – Po.
Gazetarja – Sa fëmijë ishit në shtëpinë tuaj kur vendose të dalësh në mal?
Theodhora – Familja ime ishte e përbërë prej nënës sime, Aleksandra Prendi
(Avrami) dhe katër motrave: Evlloqia, Afroviti, unë dhe Thanasulla. Babai im,
Petro Prendi, ose Petro këpucari, siç i thoshin atëherë, ishte vrarë në 12 korrik
1936 në Sheshin e Flamurit nga xhandarët e Zogut.
Gazetarja – Po pse?
Theodhora – Në qytetin tonë u bë një ndeshje futbolli ndërmjet skuadrës vlonjate
dhe asaj të Tiranës, që drejtohej nga motra e ish-mbretit Zog, princesha Sanie.
Arbitri i ndeshjes dha disa ndëshkime të padrejta kundër skuadrës vendase.
Penalltia e dhënë në favor të skuadrës tiranase revoltoi lojtarët, të cilët i dhanë
arbitrit atë që meritonte, por atij i erdhën në ndihmë xhandarët që hynë në fushë
për t’i arrestuar. Fill pas tyre hynë sportdashësit për të mbrojtur djemtë. Përleshja
zgjati rreth gjysmë ore dhe populli i çarmatosi xhandarët. Ndeshja u ndërpre dhe
nuk u përfundua. Rinia dhe qytetarët e pranishëm e kthyen demonstratën sportive
në një demonstratë antizogiste, duke kënduar këngën “Vlora, Vlora”. Kur masat
hynë në Sheshin e Flamurit, Komandanti i Xhandarmërisë, për të vënë në vend
nderin e xhandarëve të armatosur, dha urdhër që të hapet zjarr kundër masave
manifestuese. Nga ky zjarr mbetën disa të plagosur, midis tyre rëndë dhe babai
im, i cili vdiq në spital pas dy orëve. Rinia vlonjate i bëri nderime të mëdha, duke
e mbajtur në krah arkivolin e tij deri në varreza.
Gazetarja – Mendon se kjo ngjarje ka ndikuar më shumë që ti të ishe
pjesëmarrëse në luftë.
Përveç nënës sime Aleksandrës, ne ishim edhe katër motra, Evlloqia, Afroviti,
unë dhe Thanasulla, Dy nga motrat, ishin partizane ( midis tyre, Dhora Prendi)
dhe dy të tjerat ndihmuan Luftën antifashiste në ilegalitet, ndërsa babai im Petro
Prendi u vra prej xhandarëve të Zogut në “Sheshin e Flamurit”
Theodhora – Jo,vetëm kjo, se unë dola në luftë për çlirimin e atdheut.
Siç u vra babai, nëna ime u fut në punë në Spitalin e Vlorës, sepse kishte katër
jetime për të ushqyer. Mua dhe motrën time më të vogël, na futëm në Strehën
Vorfënore. Atje mbarova klasën e pestë. Prej andej u kthyem sërish në shtëpinë
tonë.
Gazetarja – Sa vjeç ke qenë kur dole partizane?
Theodhora – 16 vjeç. Isha nxënëse në vitin e tretë të Shkollës Tregtare të Vlorës.
Në atë kohë shkoja edhe në spital te nëna ku praktikohesha për infermiere. Në
spital punonin edhe drejtuesit e Qarkorit të Vlorës dhe njësitit gueril të qytetit:
Hysni Kapo, Ethem Gjinushi, Banush Goxho, të cilët e aktivizonin nënën time si
anëtare të njësitit gueril, duke shpërndarë komunikata, trakte, material
propagandistik, sanitar, veshmbathje dhe armë. Merrte pjesë në organizimin e
nxjerrjes nga burgu të shokëve të arrestuar që vinin të sëmurë në spital, si ai i
dëshmorit Fejzo Gjomemo .
Veprimtarinë e saj e vazhdonte në shtëpi, që e ktheu në bazë kryesore dhe të
vetme të lëvizjes në lagjen “Lirim” . Në shtëpinë tonë strehoheshin ilegalë të
njësitit gueril si: Kristo Papajani, Miti Shkurti, Vangjel Kule, Nuri Çakërri, Llazi
Gjergji etj.
Gazetarja – Duke qenë bazë e luftës, keni pasur probleme me regjimin e asaj
kohe?
Theodhora – Sigurisht. Ilegalët e kishin të lehtë të vinin në shtëpinë tonë, pasi
shtëpia jonë ishte në të hyrë të Vlorës nga ana e Nartës. Fillimisht, për familjen
time nuk dyshohesh, se ishim të gjitha femra dhe ekonomikisht nuk ishim mirë,
sepse nëna, me rrogën që kishte, vetëm na ushqente.
Të rritura në këtë mjedis shoqëror e familjar, qëllimi dhe ideali im, i motrave të
mia, si dhe i gjithë rinisë së atëhershme ishte lufta kundër fashizmit për të çliruar
Shqipërinë. Shkolla ishte vatra që na përgatiti për këtë. Fillimisht, u organizuam
në grupet edukative të rinisë.
Gazetarja – Mund t’i thuash emrat e shoqeve?
Theodhora – Naile Gjinushi, Vitore Xhelo, Stoli Lipivani, etj.
Ne vendosëm që të dilnim në mal komplet si klasë, por unë dola më përpara nga
shoqet e mia, sepse u rrethova.
Gazetarja – Si ndodhi?
Theodhora – Më 7 prill të vitit 1943 jam rrethuar në shtëpinë time, bashkë me
Banush Goxhon. Kemi shpëtuar për një pe, sepse njëri nga xhandarët që bëri
kontrollin, njihte Banushin, si anëtar i njësitit gueril. Xhandari, për të mos u bërë
ndonjë reprezalje, u tërhoq e tha: “Lëreni, se kjo është familje e një polici të
Kuesturës dhe ky është i zoti shtëpisë.”
Me të ikur xhandarët, ne u larguam. Unë shkova në shtëpinë e Manush Myftiut,
sepse motrën e Manushit e kisha sekretare të organizatës sime. Ajo më dha
udhëzimet dhe u nisa për në çetë, natën, rrugës së Nartës, për të mbërritur në
Topallti. Sapo mbërrita në fshatin Oshtimë, kemi bërë pritjen e parë për të liruar
të burgosurit që do t’i çonin në burgun e Porto Romanos.
Gazetarja – U liruan.
Theodhora – Jo të gjithë, disa prej tyre, pasi ne ishim pak vetë, ndaj edhe u
tërhoqëm e ikëm.
Gazetrja – Po nga motrat e tjera doli ndonjëra partizane?
Theodhora – Po, motra e vogël, Thanasulla, doli në mal në pranverën e vitit
1944 dhe u rreshtua në Brigadën XII, ndërsa dy të tjerat, u martuan, por punuan
aktivisht në Vlorë, sepse ju thashë se shtëpia ime ishte një bazë e luftës. Pas
Çlirimit veprimtaria e nënës dhe familjes sime u vlerësua nga historianët e
bashkëkohësit, të cilët e kanë renditur emrin e saj në Muzeun Kombëtar, Pavijoni
i Luftës Nacionalçlirimtare midis nëntë emrave të tjerë nënash. Përveç asaj në
murin e shtëpisë sonë në Vlorë pushteti vendor ka vendosur pllakatin “Bazë e
Lëvizjes Nacionalçlirimtare”.
Duhet të them që në fillim se ndihma ime në luftë ka qenë mjekimi i të
plagosurve. Pas përpjekjes që bëmë në Oshtimë për të liruar të burgosurit, mua
më caktuan infermiere në shpellat e Tërbaçit. Rrugës së gjatë për në Tërbaç u
shoqërova nga Thanas Nano, i cili do të shkonte në Agjitprop . Sapo kishte
përfunduar lufta e Selenicës ku ishin vrarë Mumini e Mithat Dauti. Kur mbërrita
në fshatin Brataj, një i plagosur, daja i shokut Hysni, kishte nevojë për ndihmë. E
mjekova atë dhe vazhduam rrugën. Gjatë gjithë rrugës për në krahinën e
Mesaplikut mjekoja, sepse kishte vazhdimisht përpjekje.
Gazetarja – Ku ishit e inkuadruar?
Theodhora – Fillimisht, në çetën “Kanan Maze”, pastaj në çetën “Halim Xhelo”
dhe disa ditë në “Çetën Plakë”. Kam kaluar fraksionin e xhepit; prej andej u
ndamë me njëri-tjetrin, sepse dikush nga shokët edhe tradhtonte. Atëherë nuk isha
anëtare partie.
Gazetarja – Vijojmë rrëfimin tuaj pas vajtjes në Shpellën e Tërbaçit.
Theodhora – Pas Tërbaçit jam futur në çetën hakmarrëse “Kastriot Muço”. Kjo
çetë u formua, duke mbledhur partizanë nga të gjitha repartet e Vlorës. Unë,
motra e Hysni Kapos, Rexhoja, Liri Arapi edhe shokë të tjerë vlonjatë do të
vendoseshim kuadër për në Brigadën e Dytë, sepse në atë kohë kjo brigadë ishte
copëtuar. Komandanti ynë ishte Halim Xheloja. Ikëm dhe arritëm deri në Përmet.
Aty në Qafë të Kiçokut është vrarë Kastriot Muçoja, shoku ynë i Shkollës
Tregtare. Pas vrasjes së Kastriotit vendosëm t’ia vëmë emrin çeta hakmarrëse
“Kastriot Muço”.
Gazetarja – Arritëm deri në Voskopojë ku do të formohej Brigada e Katërt. Para
se të shkonim ne, ishte bërë luftë dhe ishte vrarë Jorgo Plaku. E mbaj mend
shumë mirë atë çast, se në dëborën e bardhë mblodha trutë e tij të kuq nga gjaku
dhe i vendosa sërish brenda kokës, pastaj hapëm gropën që e varrosëm. Atëherë
vetë ndjenja njerëzore të bënte të veproje kështu. Arritëm deri te Barangat e
Raqit, korçarët e dinë mirë se cilat janë këto baranga. Unë i kam kaluar me këmbë
Shipskën e Gjergjevicën.
Kur filloi operacioni në gjerësi, neve na urdhëruan të ktheheshim prapë për në
Vlorë nga ana e Potomit, Panaritit, Përmetit, Zagorisë e Kurveleshit. Në Vlorë
Brigada e Pestë u formua në fshatin Gumenicë të Vlorës. Rrugës hanim vetëm
kocimare.
Gazetarja – Sikur është formuar në Tërbaç?!
Theodhora – Jo, Brigada e V-të më parë u formua në muajin nëntor në fshatin
Gumenicë, pastaj u inkuadrua më mirë në Bramyshje të Tërbaçit. Aty u ndamë,
sepse filloi operacioni i Dimrit.
Gazetarja – Domethënë, operacioni i janarit të ka gjetur në krahinat e Vlorës?
Theodhora – Po. Në realitet, ai filloi që kur ishim në Voskopojë e Korçë.
Si vazhdimësi e operacionit, kur ishim në Mesaplik, me qenë se armiku ishte i
shumtë në numër, u detyruam të ndaheshim pesë e nga pesë, në mënyrë që armiku
të zinte pesë e jo të gjithë çetën. Gjatë këtij operacioni bënin lëvizje të tepërta, në
mënyrë që të mos na zinte armiku. Mund të them se për dhjetë ditë, unë mund t’i
kem rënë asaj krahine komplet: kam dalë në malet e Himarës, jam kthyer në
Barçalla të Radhimës dhe shumë krahina të tjera. Kur jemi ngjitur në shpellat e
Himarës, kujtoj me shumë dhimbje humbjen e shokut tim, më të vogël nga unë, i
cili vdiq nga të ftohtit, sepse nuk kishim me se të ngroheshim. Në shpellë gratë e
Himarës e të Vunoit na prunë diçka për të ngrënë. Mund të them se tërë ditën e
kalonim me nga tri palafike dhe dy lugë miell misri që i “gatuanim” me borë. Ai
ishte ushqimi ynë gjatë asaj kohe.
Kaluam Kurveleshin dhe u hodhëm në Zagori. Aty më veshën rroba e këpucë,
nga ato që hidhnin anglo-amerikanët. Që aty nga Përmeti kemi arritur në fshatrat
e Frashërit; aty mblidhnim ndonjë gjethe recine, sepse ne ishim bërë si njerëz të
egër.
Gazetarja – Çfarë hanit kur ishit në mal?
Theodhora – Ç’të gjenim. Kur na jepnin fshatarët, nëse do të kishin, hanim edhe
ne, sepse nga fshatari mbaheshim, pasi ne nuk kishim gjë me vete. Ne vetëm
luftonim armikun; nëse i zinim gjë atij, do të hanim, ndryshe mbaheshim vetëm
nga fshatarët. Duhet thënë e vërteta që ata na jepnin nga buka e fëmijëve të tyre
dhe se fshatarësia e mbajti në krahë luftën me bukë e ushqim.
Pasi larguam armikun, Brigada e Pestë u caktua që të niset në Veri.
Kaluam Shkumbinin një natë, arritëm në Kërrabë. Kur kalonim Kërrabën, u
diktuam pak, sepse gjatë ecjes linim gjurmët tona dhe rruga dukesh nga drita. Pas
kësaj kaluam faqen e Dajçit komplet. Prej aty në Qafë të Tujanit, nuk mbaj mend
shumë mirë emrat e zonës, sepse kujtesa e një 76-vjeçareje më pengon, ndërsa
atëherë isha 17 vjeç. Në Qafën e Tujanit kemi zënë xhandarët që ishin aty. Unë
dhe Vitorja, ishim të një kompanie. Halim Xhelo foli në telefon me kuislingët.
Ata erdhën me fuqi të tjera dhe luftuan.
Ikëm e vazhduam rrugën për në Mat. Vajtëm në Burrel ku gjetëm zogistë, por unë
nuk di të them për politikën, sepse atë e bënin të tjerët, ndërsa ne ishim ushtarë.
Prej andej kemi shkuar në Peshkopi dhe prej aty drejtimi ynë ishte Kukësi.
Kaluam Kalanë e Dodës dhe mbërritëm në Zhurë të Kukësit. Para se të kalonim
në Gjakovë, kemi luftuar në Urën e Shenjtë. Halim Xhelua ka hipur në majë të
minares e që aty luftonte me mortajë. Aty është plagosur Kadri Hazbiu dhe
Sheme Nika. Kështu që, mua më ngarkuan të tërheq këta dy shokë për në Tropojë
ku ishte një spital për partizanët.
Gazetarja – Në mal, në shpellë ishte spitali?
Theodhora – Jo, jo në mes të qytetit, sepse Tropoja ishte e çliruar në atë kohë.
Unë duhej t’i shoqëroja. Shemja kishte marrë një plumb në gjoks që i kish dalë
prapa shpatullave, kështu që kolona vertebrale nuk i punonte; kështu as këmbët
dhe as duart nuk i lëvizte dot më. U detyruam të presim degë pemësh, të cilat i
lidhëm me rripat që kishim dhe sajuam një barelë ku e vumë shokun tonë. Po
ashtu Kadriu kishte marrë një plumb në kofshë dhe nuk ecte dot. Bënim duart
kryq, i ngrinim të dy shokët me shumë vështirësi e mundim. S’kishim të hanim
gjë prej gjëje, por fshatarët kishin mbledhur gështenjat dhe i kishin mbuluar me
borë, dhe ato hanim.
Gazetarja – Mbërritët në spital?
Theodhora – Po, i çova dhe i dorëzova shokët në spital. Sa e panë mjekët
Shemen në atë gjendje, u dëshpëruan. Unë i thashë: “Mos u tremb Sheme, se do
të shërohesh dhe do të kthemi bashkë në Vlorë, me flamur.” Por ai m’u përgjigj:
“Ti që m’u gjende nënë e motër, do të kthehesh në Vlorë, Dhora, por Shemja jo.”
E vërtetë ashtu ndodhi. Sa vajta të shihja pak Kadriun sesi u stabilizua, kur u
ktheva, Shemja kishte vdekur. Qava sikur ta kisha t’afërmin tim; madje, prekem
edhe sot kur e kujtoj, sepse jemi dashur vëllazërisht, sa nuk tregohet, sepse nuk ka
shkrim e shpirt ta pasqyrojë sesa e mbronim e ndihmonim njëri-tjetrin.
-Si e mbarova këtë detyrë, u ktheva në Qafën e Prushit. Aty kishte akoma luftë. U
futëm në Gjakovë, pastaj kaluam në Prizren. Atje kam bërë edhe një fotografi.
Prizreni sapo ishte çliruar. Pashë një fotograf dhe iu luta të më bëjë një fotografi.
Dhe i morra xhaketën e bardhë një vajze prizrenase, se doja të dilja civile dhe jo
me rroba partizane. Atë fotografi e kam në shtëpi dhe e kam kujtimin më të bukur
të jetës sime..
Theodhora, ish partizane në Prizren, veshur me rrobat e një vajze nga Prizreni...
Kaluam nëpër Prizren dhe u drejtuam për në Prishtinë.
Gjatë atij udhëtimi filluan të më priheshin këmbët, sepse më kishte kapur
sëmundja e verdhëzës. Ashtu e sëmurë, mezi ecja, arrita deri në Prishtinë e pastaj
në Vuçitern. Aty u takuam me forcat bullgare që shoqëronin ushtrinë gjermane që
të kalonte. Mbeta në Vuçitern, sepse nuk ecja dot më. Bashkë me dhjetë partizanë
të tjerë të plagosur, me aq pak fuqi sa kishim, u kthyem në Prishtinë. Aty na ka
pritur një mjek shqiptar, Daut Mustafai apo Mustafa Dauti, se nuk e mbaj mend
mirë, ndaj e ngatërroj, i cili na vizitoi të gjithëve dhe, pasi mjekoi shokët, më tha:
“Ti je më e sëmurë nga këta, prandaj duhet të mjekohesh.” Vende në spital nuk
kishte, se ishin bërë bombardime dhe pavijonet ishin të zënë të gjithë, megjithatë
aty u rregulluam të gjithë. Midis shokëve kam fjetur edhe unë. Ata më ndihmonin
nga krahët që të kryeja çdo nevojë personale që unë kisha.
Më kanë thënë se mjeku Mustafai është bërë profesor i madh, por unë më vonë
asnjëherë nuk arrita të lidhesha me të dhe të mësoja ecurinë e tij. Ai më futi në një
dhomë ku gjeta Qibrie Ciun dhe një shoqen e saj, File, që i bënte shërbim, sepse
Qibria sapo kishte dalë nga kampi i përqendrimit dhe ishte dobësuar shumë nga
torturat; kështu që u bëmë tri shoqe në dhomë. Pas disa kohësh Qibria u kthye në
Shqipëri, ndërsa unë akoma, sepse u mjekova edhe ca në Prishtinë. Me qenë se
vinin shumë të plagosur dhe të sëmurë, ky mjek më mori në shtëpinë e tij. Aty
ishin katër vëllezër dhe dy motra, si dhe nëna e tyre plakë. Ato flisnin turqisht dhe
më shoqëronin e më shërbenin gjithë ditën me ngrohtësinë e tyre; më kanë
mbajtur në pëllëmbë të dorës. U jam shumë mirënjohëse e falënderuese asaj
familjeje dhe gjithë popullit kosovar! Të gjithë na hapnin dyert, na prisnin
ngrohtësisht e na thoshin “Shqipëri e Moçme”. S’mund t’ua hedhësh poshtë.
Unë u martova, u bëra nënë me fëmijë, hallet nuk më mundësuan nuk u mora më
me politikë, por dashurinë për Kosovën e kam në shpirt, sepse më pritën tamam
sikur të më kishin vajzën e tyre. Nuk kam për t’ua harruar kurrë. Kur u hap rruga
për në Kosovë, kisha një dëshirë të madhe për t’u takuar me ata njerëz, por mosha
nuk më lejon.
Gazetarja – Kur u kthyet nga Kosova, Shqipëria ishte çliruar, si u ndjeheshit ju
kur vendi nuk kishte më armiq?
Theodhora – Sigurisht, shumë kryelartë. Kudo që shkonim, njerëzit na nderonin;
jo vetëm për ato vite, por gjatë gjithë periudhës së pas Çlirimit isha femër e
respektuar. Lufta jo vetëm që nuk na tjetërsoi, të bënim maskarallëqe, siç thoshte
armiku, por na formoi me dashurinë për njëri-tjetrin. Ky është mendimi dhe
drejtimi im. Këtë lloj dashurie kam për shokët dhe këtë dashuri ua ushqej edhe
fëmijëve të mi që të shkojnë me njëri-tjetrin.
Gazetarja – Në fund të bisedës, kam dëshirë të dëgjoj prej jush një përshëndetje.
Çfarë do t’i thoni, sidomos brezit të ri, në këtë Festë të Çlirimit.
Theodhora – Do t’u them që të kenë dashurinë me njëri-tjetrin, siç e kishim edhe
ne partizanët në atë kohë, që takoheshim me njëri-tjetrin si motra me vëllain. Sot
them dhe lëshoj lot, sepse i kam dashur, edhe pse ne ishim nga treva të ndryshme
të vendit; njëri nga fshati e tjetri nga qyteti, por ne ishim të barabartë.
Për veten time u them shqiptarëve ta duan njëri-tjetrin. Jemi shqiptarë dhe është
turp për Shqipërinë e për ne, që luftuan gjithë jetën, të përbuzemi nga të tjerët. E
ndiej veten të ofenduar që të përbuzem nga një shtet tjetër. Ne shqiptarët kemi
luftuar me der e me shpatullat tona.
 "NËNOÇJA"
Lindi në vitin 1925 në qytetin e Vlorës plakë, në një familje të hershme patriotike.
Baba i i saj artisan i mirëfillt Vlonjatë, për pikpamjet e tijë progressive e
demokrate, vritet nga regjimi i kohës në demostratën anti-Zogiste të rinis Vlonjate
më 1936. Ai u bë symbol për rinin Vlonjate, e cila e përcolli për në banesën e
fundit mbuluar me flamurin kombëtar. Nëna e saj Aleksandra trimëresha
Vlonjate, mbetur e ve me katër vajza, pa marrë parasysh kushtet e vështira të
jetës, por me vizjonin e saj "Feja e Shqiptarit është Shqiptaria" edhe se " S'mund
të ketë Shqipëri pa liri", e mbushur me urrejtje dhe ndjenja të thella patriotike ,
lidhet ngusht me
Lëvizjen Nacionalçlirimtare qysh në ditët e para të rezistencës së popullit shqitar
ndaj okupatorit fashist Italjan. Shtëpai e sajë u bë një nga bazat kryesore të Luftës
Nacionalçlirimtare të qytetit ku gjetën strehë shumë shok e shoqe luftëtarë të liris.
Si infermiere , ajo dha një kontribut të jashtëzakonshëm në nxjerrjen nga burgu i
Spitalit të Vlorës të shumë shokve luftëtar, zhvillojë një veprimtari të gjerë
patriotike, duke shpërdar matërjale propagandistike dhe armatim nën petkun e
infermieres. Theodhora, nxënëse e Shkollës Tregëtare të qytetit , nën shembullin
e traditave familjare, e edukaur me ndjenja të thella patriotike të atdhedashuris
dhe urrejtje ndaj fashizmit okupator, që në fillim të vitin 1942, për aktivitetin e
sajë pranohet antare e Rinis Komuniste të Qytetit. Propagandiste e talentuar me
puën e saj thith shumë shoqe bashkënxënësem i aktivizon ato dhe më vonë në
luftëtar me arëm në dorë, pjestare e forcave partizane. Ndonse e re, por
përparimtare dhe idelaiste, në një perjudh kohe obskurantiste, kur femrat nuk
kishin të drejtë të dilnin nga pragu i derës edhe kur propaganda denigruese
balliste e konsideronte pjesmarrjen e femrës në luft si diçka antimorale.
Theodhora ishte nga të parat që theu akullin e fanatizmit dhe si luanesh u hodh në
luftë , krahë shokve të saj. Në mars të vitit 1943 ajo merr pjes aktive në Lëvizjen
Nacionalçlirimtare dhe më vonë me krijimine Brigadës V Sulmuese. Si partizane
ne këtë formavion ushtarak merr pjes në të gjitha aksinet dhe luftimet e kësaj
njësie nga Jugu i Shqipërisë deri në Kosovë, duke qënë kurdohherë në vijën e
parë. Ajo shpalosi aftësin e sajë si : Guximi, trimërinë, qëndrueshmërin,
zgjuarsinë dhe përballojë me kurajo çdo vështirësi, në gjurmët e saj eci dhe motra
Thanasulla, partizane e BrigadësXII sulmuese. Pas çlirimit të Atdheut ajo u
angazhau në shërbimin shëndetësor dhe pasi kreu kursin për Fizioterapi dhe
rogen, shërbeu Laborante në Spitalin Civil të Tiranës, deri sa doli në pensjon.
Gjat kësaj kohe ajo punoi me përkushtim për t'u shërbyer çdo njeriu me ndjenjat
më të larta njerëzore. E, me daljen e saj në pension, ajo ishte një nga aktivistet me
të dalluara të Organizatës së Veteranve dhe partis për edukimin e brezit të ri me
ndjenjat e patriotizmit, dhe atëdhedashurisë, vlerave të Luftës Antifshiste të asaj
epopeje të lavdishme të historisë, që e deshi me aq zjarr e dashuri. Ajo asnjëher
nuk u pajtua me propagandën shrenuese e mohuese të kohëve, por mbeti besnike
e idealeve të saj. Theodhora , së bashku me bashkëshortin e saj Sulejman Zaçaj,
partisan i Brigadës V sulmuese, lindën, edukuan dhe arsimuan 4 djem:
Vladimirin, Yllin, Edmondin dhe Pandeliun, të cilët nën shembullin e prindërve
kontribuojnë në ndërtimin e shoqërisë demokaratike. Për meriat lufte dhe pune
ajo është dekoruar nga Presidium ii Kuvendit Popullor me medaljen , si ajo e
"çlirimit" e "Kujtimit" dhe " Për shërbim të mirë ndaj popullit". Theodhora ose
"Nënoçja", siç e thërrisnin banorët e lagies sonë, u largia por vepra , përpjekjet
dhe ideal ii saj mbetën dhe do të shkëlqejnë kurdoherë. Me vdekjen e sajë ,
fëmijët, Organizata e Veteranve dhe e partisë, humbën njeriun më të dashur,
kujtimi i së cilës do të ruhet ndër mote!

Organizata e Veteranve dhe e Partisë

Lagjes nr.7
05.05.1992
Biri im,
Gjyshja ime dhe stërgjyshja jote, Aleksandra, vdiq. Pasi u vjetrua dhe lëngoi për
disa kohë, u largua nga kjo jetë. Kështu është ligji i jetës. Më erdhi shumë keq se
e kam dashur shumë gjyshen time; të vetmen që kisha nga të dy prindërit, por
edhe ajo më ka dashur po aq; më veçonte pak nga mbesat e tjera dhe më thërriste
Bubulina e gjvshes. Prej saj kam kujtime shumë të bukura. Përvoja i kishte
mësuar shumë gjëra në jetë dhe u përpoq që atë të na e kalonte neve, nipërve e
mbesave të saj; mbi të gjitha, na ka këshilluar dhe udhëzuar sesi të drejtojmë jetën
tonë. Thjeshtësia, zgjuarsia, butësia dhe korrektësia ishin tiparet e saj dalluese, që
i përmblidhte nëfjalët: "Mos u bëj dhi e krimbur me bishtin përpjetë! ". Ishte
shumë e gjerë me njerëzit. U linte atyre hapësirë në debat e dialogonte, duke u
nisur nga parimi i sa): "Nuk është shami koke, që sot vë një, e nesër tjetrën, por
është mëndje koke. Përpiqu ta bindësh me fjalë atë që nuk ka të drejtë! "
Togfjalëshi i saj: "O e mira e pafat , i`u bëre të ligut argat " gjen përdorim
gjithandej.
Me ne,fëmijët kishte gjuhë tjetër. Mbaj mend një herë që isha sëmurë nga fruthi
dhe kisha temperaturë. Me duart e saj të buta më fërkoi me vaj ulliri dhe me raki
rrushi; më mbështolli me një rrobë të kuqe që të më dilte fruthi jashtë; pastaj më
dha dy kokrra shegë të kuqe, devedishe me kokrra të mëdha dhe shumë të ëmbla,
që i kishte në bahçen e saj.
Fjalën në varrinlin e saj e përgatita dhe e lexova unë para gjithë të pranishmëve.
Po ta shkruaj edhe ty, biri im:
Të nderuar miq,
Sot po ndahemi nga nënë Aleksandra, siç e quanin vlonjatët, nga kjo grua e urtë,
punëtore dhe e mençur që deri në fund të jeiës së saj, luftoi dhe punoi me
përkushtim si shqiptare, si patriote e ndershme, si nënë e mirë; e nderuar dhe e
respektuar nga të gjithë.
Aleksandra Prendi lindi në qytetin e Vlorës në një familje patriotike vlonjate në
prill të vitit 1903. Si të gjitha vajzat e asaj treve, edhe Aleksandra, thurri ëndrrat e
saj për një jetë më të bukur. Nga martesa me Petro Prendin, zejtar nga Berati i
shpërngulur në Vlorë, pati katër vajza: Evlloqinë, Afrovitin, Theodhorën dhe
Thanasullën.
“…Por fat i çuditshëm! Mjerimi pëson gjithnjë të varfrin. Para policisë së Hamza
Kokës është shtrirë një i plagosur rëndë. Merr frymë ngadalë dhe ka pak kurajë
për të thirrur ndihmë. Një plumb i fortë në veshka e ka bërë që të mos zotërojë
pozitën e tij shpirtërore. Është Petro Prendi, një këpucar i varfër, që la prapa një
grua dhe një vatër prej katër cupash të vogla. Një grup djemsh e shpien në spital,
ku vdes pas një kohe jo shumë të gjatë. Gruaja dhe vajzat ulen para kujtimit të
dëshpëruar që u la kjo ngjarje e hidhur kapriciosh ¬njerëzore…”
Kështu shkruante gazeta "Vatra' në artikullin e saj "Ngjarja e Vlorës ”
(Katastrofa) në 16 korrik të vitit 1936 për Aleksandrën dhe vajzat e saj jetime,
atë ditë, kur burri i saj u vra në demonstratën antiqeveritare dhe demokratike të 12
korrikut 1936. I mbuluar me flamurin kombëtar, u përcoll në varrezat e qytetit me
të gjitha nderimet e duhura nga shoqëria "Ismail Qemali
Skamja dhe mjedisi patriot vlonjat e mësuan të përballesh me jetën. [ ofruan edhe
ndihma. I thanë që t 'i conte vajzat balila Itali, por asnjëherë s 'kërkoi naëshirë
dhe s 'i ndau ato nga vetja; përkundrazi, me punë të ndershme dhe të pastä; u
përpoq t 'i rrisë bonjaket e saj njërën më mirë se tjetrën, vqjza të nlira, të q/ta
përfamiljen e shoqërinë, jne ndjenja të larta patriotike, me dashurinë për vendin e
për njerëzit. Pushtimi fashist e gjeti si punëtore në Spitalin e Vlorës. Ndi/unoi
Lëvizjen Nacionalclirimtar me të gjitha mundësitë e saj. Dy nga vajzat,
Theodhora e Thanasulla, dolën në mal me armë në dorë dhe vetë, me dy të tjerat,
e bëri shtëpinë në lagjen Lirim cerdhe ilegalësh dhe partizanësh të plagosur.
Është i njohur akti i saj për të nxjerrë nga burgu i spitalit Fejzo Gjomemën, sipas
porosisë së Qarkorit të Vlorës.
Historiografia shqiptare e ka vlerësuar atë si pjesëmarrëse e njësiteve guerile dhe
veterane e Luftës Nacionalclirimtare në vitin 1942. Midis bazave kryesore të
qytetit të Vlorës, në Muzeun Kombëtarë, është edhe ajo e nënë Aleksandrës.
Pllaka përkujtimore e vendosur në shtëpinë e saj është dëshmi e gjithë aktivitetit
të saj, është kujtim për kohën dhe brezat.
Pas Clirimit punoi në Distileri. Që nga Viti 1948 ajo banonte në Tiranë. Deri sa
mbushi moshën për të dalë në pension punoi në spitalin Civil të Tiranës. Të gjithë
ata që kanë punuar me të dhe që e kanë njohur nga afër, kanë gjetur te ajo njeriun
e mirë, gojëmbël, të butë, fjalëpakë, të duruar dhe pa pretendime.
Katër brezat, vqjza, nipër e mbesa që ajo mbajti në prehër dhe i përkëdheli nëpër
duar, i mëkoi me dashuri e respekt për Shqipërinë, për njerëzit, për punën e
shoqërinë.
Lamtumirë e dashur, nënë Aleksandra!
I paharruar qoftë kujtimi yt!
Tiranë, më: 30.04.1992

Për ta respektuar; le të mbajmë 2 minuta zi!

Shıımë njerëz, miq e dashamirës, bashkëkohës e kujtojnë atë me nderim.

"Nënë Sandrën, këtë nënë model e shoqe lıthie, do ta kııjioj me nderim e respekt,
sa të kem jetën.
Kështu shkruan gjeneral Rrahman Parllaku në librin e iij "Mirënjohje” për të
cilin i`a ka kushtuar familjeve vlonjate, që e mbajtën si birin e tyre.
Në truallin dhe gërmadhat e banesës së saj, me shumë vështirësi ekonomike, nipat
Spiro e Stavri Gogo ngritën, një shtëpi të re. Shumë vite aty jetuan Pirrua dhe
gruaja e tij, Zhaneta, të cilët u përpoqën të bënin një jetë të ndershme dhe me
dinjitet, sepse me këtë moral ishin edııkuar nga prindërit, moral që ua kaluan edhe
fëınijëve të tyre Alma e Rezart.

Mikpritja dhe dera e hapur ishte traditë e asaj shtëpie, të gjithë kalojnë para
shkallëve të saj dhe grumbullohen ashtu siç duken në fotografi. Ajo derë do të
mbetet e hapur përgjithmonë.

Vdekja e parakohshme e largoi Pirron e Cicisë dhe të baba Lilit, duke lënë pas
kııjtimin dhe emrin e mirë.
Të puth, Pavlina
 PAK HISTORIK PËR VLLASI SPIRO AVRAMI

Vllasi Aavrami është fëemija i dytë i Spiro Lluk Avramit, ai lindi në fshatin Zhuk
të Poros më 18.06.1906. Fëmijërinë e kaloi në fshatin e lindjes, nën kujdesin e
prindërve, të nënës Margalina dhe të babait Spiro Avrami, deri sa u rrit dhe u bë i
aftë për punë nuk ju nda të atit për asnjë çast, duke e ndjekur në çdo hapë ku
vente dhe ishte puna. Për të kuptuart kushtet me të cilat punonin dhe jetonin do të
mundohem të përshkruaj pak për fshatin, ku kaluan një të dytën e jetës së tyre.
Fshati Zhukë ndodhet në veri të qytetit të Vlorës, në krahun e majtë të derdhjes së
lumit Vjosa. Ky fshat është krijuar afësrsisht rreth vitit 1550, kryesisht nga fise të
ardhurish,që gradualisht filluan të shumohen e të krijonin identitetin e tyre.
Ishte një territory i mbuluar me pyje e moçale, sidomos nga shtrati i lumit të
vjetër (lumi i vjetër) i cili ndryshonte shpesh rrjedhën, duke përmbytur ato pak
toka që fshatarët i punonin, kështu fshatarët ishin të detyruar që të ropateshin për
të siguruar toka të reja, apo për të mbjellat të cilat shpesh ua rrëmbente lumi.
Lëvizjet në fshat bëheshin me qerre, dejtimi i fshatit bëhej nga Beu i cili ishte i
pari i fshatit, që kishte shtëpinë dy katëshe (konakët e beut). Fashati pothuaj se
shtrihej deri në breg të detit, atje Italianët kishin ndërtuar edhe molin, nga ku
kryenin këmbimin e mallrave, duke zhviluar tregëtin në brendësi të vendit, ku
vinin tregëtar nga Fier, Vlora, Berati etj.
Jeta në fshat ishte tepër e rënd dhe e vështirë, babai i Vllasit Spiro Avrami ishte
një burrë puntor shumë i fuqishëm dhe tepër i mençur për kohën, e karakterizonte
nje kultur qytetare, i ardhur nga qyteti i beratit fillojë të merrej me tregëtinë, por
pa lënë mënjan punët e fshatit.
Ai drejtonte dhe administronte punët e beut, duke rritur kapitalin, forcën
ekonomike ai bleu në hyrje të Vlorës (lagja Vrenez) një shtëpi dy katëshe me
afërsishtë 10-12 dhoma në vitin 1912. Kjo shtëpi ekkziston edhe sot, por shitur
edhe blerë nga pronar të ndryshëm, në këtë shtëpi u rrit djali i vetëm Vllasi
Avrami, me edukatën dhe mendësit e kohës, në këto kushte u rrit dhe kalojë
fëmijërin. Ishin vitet e para të pavarsis së shqipëris, e cila ishte shumë e dobët, në
këtë ambjent mundet të jet arsimuar pak , që i shërbeu për gjith jetën.
Spiro Avrami hapi një dyqan tregëtie, të cilit ja ndryshonte destinacioni sipas
nevojave të tregëtis si : Kofeksione, manifatur, stofa e basmash, në dyan
ushqimor, si produkete prodhim e shit-blerje qumësht, djath, gjalp, kos etj.
Në këtë punë Vllasi u angazhua që në fëmijërinë e tijë, duke mos u ndar për asnjë
moment babait të tijë.Spiro Avrami ishte i lidhur shumë edhe me punët e fshatit
dhe me vet fshatarët të cilve ju blinte mallrat sidomos Zhukën të cilës i kryente të
gjitha shërbimet,nga prerja, tharja, sistemimi e deri në magazinim dhe ua shiste
italjanve (këto të dhëna janë marrë nga plaku 93 vjeçar i fshatit, më datë-
--- ) Spiro ishte dhe një njeri tepër i dashur, ai gëzonte dashuri dhe repekt nga të
gjithë vendasit, të cilët i ndihmonte me gjithëçka munde sidomos t varfrit.
Duke jetuar në qytetin e Vlorës, ai punën kryesore e bënte në myzeqe, ku veç
tregëtis kryente dhe punën e fajdexhiut (jpete e merrte para me fajde) dhe në këto
punë nuk e përzieu djalin e tijë.
Spiro Avrami i martojë të gjithë fëmijët në moshë të re, Vllasi u martua 23 vjeç
me vajzën e Jani Çimos, Margaritën, duke gëzuar nga i jati (trazhguatr) shumë
mall, dyqane e tokë.
Vllasi me Margaritën lindën 7 fëmijë, por vetëm 3 prej tyre mundën të jetonin,
Efigjeni, Jnai dhe Androniqi, të cilët u rritën në kujdesin e prindërve të tyre.
Nga këta 4 fëmijë nuk jetuan, por Vllasin e hidhërojë pa mas jashtëzakonisht
vdekja e fëmijës së dytë Margalina, në moshë 13 vjeçe, ajo e pikëlloj së tepërmi
duke kaluar edhe në vesin e pijes, ndruyshoj pothuaj se gjith karakterin e tijë,
shiti shumë Kapital e mall, deri te shtëpit.
Kështu e gjeti çlirimi i vendit të varfër, sis humë qytetar të Vlorës. Pushteti
popullor i dha ndihmë duke e punësuar në dyqanin e reciprokut (shit-blerje me
këmbim malli) dyqanin atje ku sot ngrihet pallati 6 katësh në vlorë , në këtë
punë punoj rreth 5 vjet, më pas transferohet për punë cilësore në zyrën e financës
si taksambledhës për gjithë luginën e lumit të Vlorës, ishte një punë tepër e
lodhëshme të cilën e bënte në këmbë dhe nën kërcënimin e të keqes, shpesh si për
të mbrojtur merrte dhe djalin e tijë, i cili ishte fëmijë, në këtë punë u tregua
shumë i kujdesshëm, ngjarje nga më të ndryshem tregonte ky burrë.
Bashkia e qytetit duke par lodhejn trupin e dobët i ndryshoi vendin e punës, duke
e caktuar përgjegjës të pastrim gjelbërimit në qyte.
Tepër i lodhur shkak dhe alkooli të cilën nuk e ndahu përanjë çast pas vdekjes së
vajzës Margalina duke e shkartërruar trupin e tij . Vllsi ndërroj jetë në moshën 53
vjeç më 28 nëntor 1959.
Si për të lidhur këto kujtime për dajon tim Vllasi Avrami, atë natë të 27 nëntorit
1959 u ndodha në shtëpine e tijë, kisha marr lejen e parë të punës , pa e ditur se të
nesmen unë bashkë me djalin e tijë Janin shkuam në Tiran të tezja Aleksandra
(motra e madhe e Vllsit) atje sa mbërritëm morëm lajmin e ndarjes nga jeta të
Vllasit vëllai të vetëm të tre motrave: Aleksandra, Urani dhe Parashqevi Avrami
dhe të djalit të tijë dajos tim të dashur.
Vllas Avrami lindi dhe tre femijë të tjerë të cilët bashk me gruan Margarita i
rritën me sakrific e mundim, i shkolloi dhe edukim qytetar.
Evgjenia, vajza e madhe lindi tre djem dhe një vajzë. Djemt u rritën dhe maruar
me fëmijë, punojnë e jetojën në Itali. Djali i madhë Stavri vdiq dhe u varros në
Itali në moshë të re, nga një sëmundje, duke lënë në pikëllim nënnë, gruan dhe
gjithë të tjerët dhe dy fëmijë në mosh

të vogël. Vajza e Evigjenit u martua në Himar ku lindi 3 vjaza dhe një djal, vajza
e madhe bashkjeton në Itali,dhe dy të tjerat ne emigrim.
Efgjeni tani në moshë madhore 84 vjeçe jetonë e vetme në shtëpin e saj, por
gjiyhmon nën kujdesin e dshurin e fëmijëve të saj.
Jani Avrami u rrit si shumë djem e fëmijë të tjerë të lagjes, u shkollua dhe punoi
në punë të ndryshme dhe lindi ------------ fëmijë, por për shkaqe familjare kjo
martes nuk funksionoi.
Ai u martua përsëri, lindi një vajzë, emigroi në Greqi atje punoi disa vite, u
sëmur dhe u operua po në greqi, por nuk mundi të jetoj, vdiq në vend të huaj, dhe
atje u varros. Me Janin unë ruaj kujtimet më të mira që nga fëmijëria e deri sa
ndërrojë jetë, ishte shumë i dshur dhe muhabetçi dhe shakaxhi.
Fati e deshi që para ndarje nga jeta në ballkonin e shtëpisë së tijë të dy bashkë
pimë nga dy gota raki, bëmë dhe disa foto të cilat i ruaj me kujdes të veÇant duke
ua shpërndar edhe motrave të tijë, kjo ndodhi më 21.12.2014.
Në këtë ditë duek marrë kujtimet e familjes dhe orgjinen e babit të tijë , zërin e
tijë herë pas here e dëgjojë me ëmbëlsi në kujtesën time deri sa të rroj.
Fëmija i tretë i Vllasit vajza Androniqi e përkëdhelura e shtëpisë, u rrit dhe u
shkollua për infermieri, u marua me Bexhet Lika, punonjës elektriçist në
ndërrmarjen “Perlat Rexhepi” një specialist shumë i mire, emigroi në greqi. Me
Bexhetin lindën dy vajza të cilat punojnë e jetojnë jasht në emigrim, njëra në
Amerik e njëra në Greqi.
Niqi me Bexhetin gëzojnë shëndet në pleqëri.

Repsekt e dashuri të veçant për dajon tim të dashur Vllas Avrami

nga Petraq Shahini

01.10.2020 ora 2210

shtypi kanceleri “Dapaj” Soni

TELEGRAF
18 E MARTË, 25 E PA PUBLIKUAR E ISH – PARTIZANES 16 VJEçARE
Theodhora Prendi, dhënë Radio - Tiranës , me rastin e 28-29 Nëntorit, 2001

NE JEPNIM JETËN PËR LIRINË

Në redaksin tonë erdhi Pavlina Terpini, mbesa e ish partizanes Theodhora

Prendi. Ajo solli një intervist interesante të partizanes, që është ndarë nga jeta ,
por që la mbrapa një emër të bukur .. Znj Pavlina me një sjellje aristokrate , foli
paksa si për hyrje rreth kësaj interviste dhe rreth ides së saj për pasqyrim. Që në
rreshtat e parë të intervistës pashë nje botë gruajeshqiptare të rrallë, ku lufta
kishte lënë gjurëm në mënyrë përcjellse së ngjarjeve. Gjeta aty rrëfim zemre që
vetëm një grua që e ka përjetuar situatë të vështira mund t’i rrëfejë me aq ndejnj
dhe saktësi.

Albert Z.Zholi
 “NËNOÇJA”

Lindi në vitin 1925 në qytetin e Vlorës plakë, në një familje të hershme patriotike.
Baba i saj artisan i mirëfilltë Vlonjat, për pikëpamjet e tijë progresive e
demokrate, vritet nga regjimi i kohës në demonstratën anti-Zogiste të rinisë
vlonjate më 1936. Ai u bë symbol për rinin Vlonjate, e cila e përcolli për në
banesën e fundit mbuluar me flamurin kombëtar.
Nëna e saj, Aleksandra, trimëresha vlonjate, mbetur e ve me katër vajza, pa marrë
parasysh kushtet e vështira të jetës, por me vizionin e saj “Feja e shqiptarit është
Shqiptaria” edhe se “ S’mund të ketë Shqipëri pa liri”, e mbushur me urrejtje dhe
ndjenja të thella patriotike , lidhet ngusht me Lëvizjen Nacionalçlirimtare qysh në
ditët e para të rezistencës së popullit shqitar ndaj okupatorit fashist Italian.
Shtëpia e saj u bë një nga bazat kryesore të Luftës Nacionalçlirimtare të qytetit
ku gjetën strehë shumë shokë e shoqe luftëtarë të lirisë. Si sanitare, ajo dha një
kontribut të jashtëzakonshëm në nxjerrjen nga burgu i Spitalit të Vlorës të shumë
shokëve luftëtarë, zhvillojë një veprimtari të gjerë patriotike, duke shpërdarë

matërjale propagandistike dhe armatim nën petkun e infermieres. Theodhora,

nxënëse e Shkollës Tregëtare të qytetit , nën shembullin e traditave familjare, e
edukaur me ndjenja të thella patriotike të atdhedashuris dhe urrejtje ndaj
fashizmit okupator, që në fillim të vitin 1942, për aktivitetin e sajë pranohet
antare e Rinis Komuniste të Qytetit. Propagandiste e talentuar me puën e saj thith
shumë shoqe bashkënxënësem i aktivizon ato dhe më vonë në luftëtar me arëm
në dorë, pjestare e forcave partizane. Ndonse e re, por përparimtare dhe idelaiste,
në një perjudh kohe obskurantiste, kur femrat nuk kishin të drejtë të dilnin nga
pragu i derës edhe kur propaganda denigruese balliste e konsideronte pjesmarrjen
e femrës në luft si diçka antimorale. Theodhora ishte nga të parat që theu akullin e
fanatizmit dhe si luanesh u hodh në luftë , krahë shokve të saj. Në mars të vitit
1943 ajo merr pjes active në Lëvizjen Nacionalçlirimtare dhe më vonë me
krijimine Brigadës V Sulmuese. Si partizane ne këtë formavion ushtarak merr
pjes në të gjitha aksinet dhe luftimet e kësaj njësie nga Jugu i Shqipërisë deri në
Kosovë, duke qënë kurdohherë në vijën e parë. Ajo shpalosi aftësin e sajë si :
Guximi, trimërinë, qëndrueshmërin, zgjuarsinë dhe përballojë me kurajo çdo
vështirësi, në gjurmët e saj eci dhe motra Thanasulla, partizane e BrigadësXII
sulmuese. Pas çlirimit të Atdheut ajo u angazhau në shërbimin shëndetësor dhe
pasi kreu kursin për Fizioterapi dhe rogen, shërbeu Laborante në Spitalin Civil të
Tiranës, deri sa doli në pensjon. Gjat kësaj kohe ajo punoi me përkushtim për t’u
shërbyer çdo njeriu me ndjenjat më të larta njerëzore. E, me daljen e saj në
pension, ajo ishte një nga aktivistet me të dalluara të Organizatës së Veteranve
dhe partis për edukimin e brezit të ri me ndjenjat e patriotizmit, dhe
atëdhedashurisë, vlerave të Luftës Antifshiste të asaj epopeje të lavdishme të
historisë, që e deshi me aq zjarr e dashuri. Ajo asnjëher nuk u pajtua me
propagandën shrenuese e mohuese të kohëve, por mbeti besnike e idealeve të saj.
Theodhora , së bashku me bashkëshortin e saj Sulejman Zaçaj, partisan i Brigadës
V sulmuese, lindën, edukuan dhe arsimuan 4 djem: Vladimirin, Yllin, Edmondin
dhe Pandeliun, të cilët nën shembullin e prindërve kontribuojnë në ndërtimin e
shoqërisë demokaratike. Për meriat lufte dhe pune ajo është dekoruar nga
Presidium ii Kuvendit Popullor me medaljen , si ajo e “çlirimit” e “Kujtimit” dhe
“ Për shërbim të mirë ndaj popullit”.
Theodhora ose “Nënoçja”, siç e thërrisnin banorët e lagjes sonë, u largia por
vepra , përpjekjet dhe ideal ii saj mbetën dhe do të shkëlqejnë kurdoherë. Me
vdekjen e sajë , fëmijët, Organizata e Veteranve dhe e partisë, humbën njeriun më
të dashur, kujtimi i së cilës do të ruhet ndër mote!
Organizata e Veteranve dhe e Partisë
Lagjes nr.7
 Këto shënime u shkruan me dt 26/09/2017

Shënime të mbledhura ndër vite

Rreth vitit 1987-89, kur punoja në Rep. e FVVP të Vlorës ( Kuzum Baba),
Bëheshin punime për restaurimin e brendëshëm të VK së Rrethit Vlorë dhe shtimi
me 1 (një) katë që ishte jashtë tunelit, kjo shtesë ishte për nevojat e FV të
Vlorës .
Gjat punimeve një mbasdite (mbasi kisha marë shërbimin ) duke lëvizur nga
post blloku sipër për në zyrën e oficerit të rojes , po punonte me vinçin shoferi
Stefan Qose; ay po këndonte një këngë popullore me melodi të krahinës së
Myzeqes, e dëgjova dhe kënaqesha me këngën dhe melodin e saj, pa i vënë
veshin se çfar flitej në vargjet e saj, në përfundim të fjalve të kësaj kënge ,
dëgjova emrin Spiro Avrami .Nuk i kushtova shumë rëndësi dhe shkova në zyrë ,
thash me vete: Po ky çfar ka që më zë në gojë Emrin e Spiro Avramit në këtë
këngë dhe po vete thashë: Lëre se e sqarojë ditë tjetër me Stefanin . Të nesërmen ,
kur unë isha në shërbim, Stefani aty rreth orës 1100 vazhdonte punën mbi vinçin
Zis, vendoste (TRA-SAPET) për mbulimin e ndërtesës , ashtu nën vëmendjen e
punës , ay edhe këndonte të njejtën melodi të këngës së një dite më parë , dhe në
fund përmendi përsëri emrin Spiro Avrami (gjyshi nga nënë ime Urani Spiro
Avrami). I fola dhe ay ndaloj pak punën (duke ulur kokën e vinçit ): Ore Stefan
çfar këndon në atë këngëqë përmend emrin e gjyshit tim?. Aty u step, la vendin e
punës zbriti nga vinçi dhe mu afrua duke më thënë: Ti je nipi i Spiro Avramit?. -
Po; Ju përgjigja, nëna ime e bija e Spiros ;- Jo more; Mu përgjigjë vlonjaçe
(dialektin pak të thyer nga Myzeqeja) Nuk ka mundësi të jesh Oficer në këtë rang
pune sepse Spiro Avrami ka qenë shumë i lidhur me luftën e Vlorës të vitit 1920.
E pash me mospërfillje dhe i fola: Ik ore dreq çfar thua këshu për gjyshin tim.
Dhe në këtë kohe largohem nga Stefani (Qose) kështu ja mbaj mend mbiemrin .
Mbas shumë vitesh në një bised me Mark Beltojën (Djali i tezes, Prashqevia
Vajza e vogël e Spiro Avramit) i tregoj çfar shkrova më sipër , kjo pasi Marku u
rrit (Shkollën e mesme e mandej në punë këtu në Vlorë, dhe njihte shumë mirë
gjithçka nga historia e fisit të nënës së tijë).
Ishin ditët e para të demokracisë , nuk po vazhdojë këtu se çfar kam bërë , për
të gjetur të dhëna , apo Sefanin , shumë kërkova në shumë drejtime , shënime të
shumta grumbullova, por ai që mundt ë më tregonte nga i kishte dëgjuar këto
vargje nuk e takova
sepse ndodhej ne Greqi. Edhe Efigjeni, vajza e Vlasit ( djali i vetëm i S.Avramit)
mi ka kujtuar ato vargje , shënimet e mija të veçanta .
Duke kërkuar një ditë prej ditve tek Skela (bar-kafeja)pran muzeut të Pavarsis
takojë Ylian, ishte me dy shokë, i shpjegova mikut timë të vjetër ( Kur punonte në
muzeun historik) se çfar kërkoja. Ashtu si isha në këmbë njëri prej shokve më
pyet, se përse interesohem dhe çfar e kam Spiro Avramin . Ju përgjigja se jam i
nipi dhe interesohesha për disa të dhëna për këtë person.
Nga ky moment mendova se gjithçka do të zgjidhet shpejt , pasi miku i Ylias
sikur ishte djali i shtëpisë së Spiro Avramitdhe ritur në vitet e historisë më
shpjegonë në pakë minuta gjithçka çfar dinte për jetën dhe veprimtarinë e gjyshit
, u shtanga nga ato që dëgjova . Nuk mbajë mentë se si rrodhën fjalitë më vonë,
por ju luta çfar dinted he zotronte dhe këto njohuri të mi tregonte në një ditë tjetër
, u ndamë me këto pak njohje që patëm me njëri tjetrin . Unë lash takim me
Dhimon për një ditë tjetër po në këtë vend . Kaluan disa ditë dhe shkojë përsëri
takohem me Ylian , e pyes për mikun e tijë me të cilin u ndamë ditë më parë , më
tha se quhej Agim Ahmetaj ( kujtohem se në repart kishim një officer Ahmet
Ahmetaj)duke vazhduar pa e zgjatur shkrimin, me Agimin krijuam miqësi, sepse
edhe ish bashkshortja e tijë Lirija ishte punonjëse në repartin ton, më vonë dolëm
që ishim gjiton në një pallat. Prej atëhere e deri më sotë kaluan disa vite dhe
Agimi nuk po mban premtimin. Mendova dhe mora fletoren , stilolapsin dhe ti
lutem përsëri të marë mundimin, që të rezervojë pak kohë e të më plotësojë
dëshirën time përsa ka njohuri për gjyshin tim Spiro Avrami
Vlorë 26/09/2017

Shkurtimisht po mundohem të shpjegojë pak Gjenealogjinë e fisit

Avrami
Nga bisedat me më të vjetrit e fisit , si dhe nga shumë çertifikata që kam mundur të
gjejë, rezulton se:
Avramajt janë fisë në Berat në lagjjen Perua, Lagjje që shtrihet në lindje të kalasë
së Beratit posht kishës së shën ndëlliut, nga zbret dhe përrojë që del poshtë në
qendër , Në të dy anët e përroit janë vendosur shtëpitë e kësaj lagjje. Aty afër (mbi
shkollën “8 apo 7Nëntori”) ku rruga merr të përpjetën e kalasë, devijohet një rrugë
me kallderim (gurë) përpjet lagjjes Përoj. Sa më ka shpjeguar Ilirjani (djali i
Stavrit) aty në të majt edhe sot gjendet në mes të ferrave në basalerje e të cilës
gjendet mbishkrimi “Çesma e Avramajve”, nuk kam mundur të shokojë . Nga
fëmijët e të moshuarve të këtijë fisi të cilët sot jetojnë të shpërndarë , më kanë
shpjeguar se i pari i fisit ka qenë Avram Avrami , dhe më andejë vazhdojnë dy
fëmijët e parë (në çertifikat): Lluk Avrami 1860-1936 Berat, dhe Thimi Avrami
1863- 1933 Berta. Të dy këta kanë Gjenealogjinë familjare të tyre.
Sipas meje duke ndjekur me kujdesë çertifikatën e e Spiros dhe të lindjes së
fëmijve të tijë , rezulton se: Spiro Avrami është martuar me Margalina Naun Puka
nga fshati Paftal Berta, dhe është vendosur në fshatin Zhukë (Poro) Vlorë. Kjo pasi
vajza e parë Aleksandra datlindja 1903fshati Zhukë Vlorë, dhe Vllasi (djali i
vetëm) datëlindja 1906 Zhukë Vlorë. Në vitin 1912 ka lindur nëna ime Urania po
n ë Vlorë, dhe në vitin 1916 vajza e dytë Parashqevija po në Vlorë (Kam çertifikat
orgjinale).
Sa më sipër mendojë se Spirua është larguar nga Berati i cili në këtë kohë ka
qenë qendër e madhe tregëtare , pra ky ka luajtur ndërmjetësin e tregëtisë
nëpërmjet vllezërve në Berat. Këto pasi në një takim me plakun më të vjetër të
fshatit Zhukë më datë _______ i datlindjes 1916 (të inçizuar), tregoi se Spiro
Avramin e mbaj mend kur isha i vogël bari, që merrej me tregëti , ai grumbullonte
zhuken dhe mbasi e përpunonte e shiste (në vapor), ndihmonte shumë fshatarët me
gjithçka mundej.
Në vlorë është marrë me tregëti të ndryshme, kishte dyqane të cilat mbas
vdekjes 1936 ja la djalit të tijë Vllasit (një pjes i shiti ). Një tjetër shpjegim për
prejardhejn dhe autoktoninë e fisit është Kapelaj (Qylafi apo Qeleshka) që Spiro
Avrami mbante në kokë . Edhe sipas tregimeve të fshatarve të Myzeqes tregon
lidhjen e vjetër të gjithë trevës (Myzeqes) , Berat, Vlorë, Fier, ajo është orgjinale
me shumë foto të tjera të vjetratë asaj kohe të lashtë ( përveç Labërisë).
Këto që po përshkruaj nuk kanë lidhej fare me sa më ke treguar në njohjet tuaja,
Prandaj pot ë lutem merr mundimin dhe më shkruaj çfar di për gjyshin tim
Përshëndetje
Petraq Shahini Dt.26.09.2017

Ora 12:20
30
Mora këto shënime më datë 29.10.2017 ora 09 “HOLLIDAY”
 Duke ja plotësuar kërkesën dhe dëshirën mikut tim të mir Z. Petraq Shahinit, dhe
me cilësinë e studiuesit të historisë, po ulem dhe po shkruaj çdo gjë që une di dhe
kam dëgjuar lidhur me figurën e Spiro Avramit (Çalamani).
Figura e Spiro Avramit më ka dalë herë pas here në shumë fragmente të historisë
së Vlorës në shekullin e kaluar. Spiro Avrami ose siç i thoshin Vlonjatët e vjetër
Spiro Çalamani , i thoshin ashtu sepse çalonte nga njëra këmbë ,në Vlorë në atë kohë
ishtë për zakon që banorët i thoshin njëri-tjetrit për mbiemër, ose një të met që kishte
individi fizike ose morale. Në atë kohë thirreshin edhe nga zanatçijtë ata kishin ,
Spirua ka ardhur në Vlorë rreth vitit 1880 nga Berati. Në atë kohë Vlora u popullua
nga jabanxhi kryesisht nga Berati.
Në Vlorë nga një studim që unë kam bërë i bje që në fillim të shekullit 1/3 e
popullsisë së Vlorës të ishin qytetar Beratas. Ky komunitet ka sjellë në Vlorë
zhvillimin e ekonomisë, kulturës dhe sjellje shëmbullore, pasi mbartin vlera qytetare.
Kryesisht ata u vendosën në lagjen vrenes, po në këtë lagje të vjetër bleu dhe një
shtëpi edhe Spiro Avrami , por mbas luftëss së parë , Spirua kur ka ardhur në Vlorë
për herë të parë është shoqëruar nga një xhaxha i tijë , i cili nuk u martua dhe nuk ka
fëmijë .
Spiro Avrami në fillim aktivitetin e tijë e ka bërë në Myzeqe, kryesishtë në zhukë ,
në Çifligun e Syrja Bej Vlorës. Në shënimet që n aka lënë patërioti Tol Arapi aty del
në skenë edhe Spiro Avrami i cili në atë kohë ai ishte gurvernant ekonomikë i Syrja
Beut. Spiro Avrami duke patur talent tregëtinë dhe duke qënë racional dhe pa vese
duke punuar shumë në ndihmë të familjes së Vlorës (Syrja Bej Vlorës) atij i hipi
pasuria , Spirua ishte si një economist i Çifligut të pashallëkut të Vlorajve në
Myseqe.
Ai grumbullonte që të gjitha produktet që prodhoheshin në atë kohë dhe i shiste
në Vlorë në Fier në Berat etjer. Sipas Tol Arapit në vitin 1920 vit kur u bë edhe lufta
e Vlorës , komisioni atëhere vendosi një grup njerzish që të merrnin nga Zhuka
bagëti, bulmet, grur dhe misër për luftën e Vlorës. Në ballë të këtijë grupi ishte edhe
Spiro Çalamani , në atë kohë gjërat u trazuan aq keqë saqë u dogjën edhe sarajet edhe
dyqanet që ishin pronë e Syrja Bej Vlorës, por që ishin në administrim nga Spiro
Avrami.
Po nga të shkruarit qëq ka lënë në vitin 1920 shefi i prapavijës Ali Gjindi, del
qartas se Spiro Avrami ka kontribuar shumë me ndihma në luftën e Vlorës. Këto janë
shprehur nga goja e Ali Gjiriti .
Më vonë Spiro Avrami bleu një dyqan në qendër të Vlorës, pran merkatos te pazari i
vjetër , ky dyqan shkruante lartë në tabelë : “BAKALLI SPIRO AVRAMI”,
ky dyqan mesa di unë është djegur bashkë me dyqanet e tjerë të pazarit në vitin
1917, ku më vonë u bë merkato e Vlorës në vitin 1918.
Më vonë Spirua bleu një dyqan tjetërnga familja Ferra në vitin 1923 dhe në këtë
kohë ai bëri një sipërmarrje, ku grumbullonte zarzavate dhe perime, rastësishtë për
vitin e ri unë ndodhesha në familjen e Luto Ramadanit mikut të Spiro Avramit, ky
ishte një baçevan i madh dhe shumë puntor , ku për të thoshin që ka vdekur në punë .
E bija e vetme e Luto Ramadanit quhesh Shpresa dhe banonte në lagjen Varosh ,
ajo në muhabet e sipër më afrojë një fotografi që kishin dalë një grup tregëtarësh
pranë merkatos në vitin 1932, pasi mi tregojë me gishtë që të gjithë ata që kishin dalë
në fotografi i erdhi radha edhe një tregëtari që në atë kohë ishte bosi i tyre dhe ky
ishte Spiro Avrami.
Unë po e bashkangjisë këtë fotografi të rrallë të cilën e ka bërë fotografi i vjetër i
Vlorës Thoma Nini dhe ky nga Berati. Për Spiro Avramin tregohej se i ndihmonte
shumë njerzit me dhënien e paravae me fajde që në atë kohë aplikohesh shumë në
Vlorë , si studjues dhe me statusin që unë kam , do ti propozojë këshillit të Bashkisë
Vlorë të evenditohet kjo figurë që ka kontribuar shumë në luftën e Vlorës dhe më
vjenë keq që nuk është përmendur kurrë . Spiro Avrami ka vdekur në vitin 1936 dhe
është vendosur në varrezat e krishtera , pran teatrit të Vlorës, shërbimet e fundit janë
bërë në kishën e shënë Vllasist me prift Papa i Saia

Studiues i Historisë
Z. Agim Hametaj
 FOTOT E
FAMILJARVE
TË
FISIT AVRAMI
1- FAMILJA E SPIRO LLUK AVRAMIT

2- FAMILJA E LILI DHE EVLLOQI (PRENDAJ)

GOGU

3- FAMILJA E JANI DHE AFROVITI

(PRENDAJ) GJERGJI

4- FAMILJA E SULJMAN DHE THEODHORA

(PRENDAJ) ZACAJ

5- FAMILJA E DHIMITER DHE

THANASULLA (PRENDAJ) PACO

6- FAMILJA E VLLASI SPIRO AVRAMI

 7- FAMILJA E MIHAL DHE URANI (AVRAMI)

SHAHINI

8- FAMILJA E NDREK DHE PARASHQEVI

(AVRAMI) BELTOJA

Rrahman Parllaku

Mirënjo
hje
Familjeve vlonjate që me mbajtën si birin e tyre…
Do të shkruaj për bashkëluftëtaren tonë Aleksandra Premtin, nënë Sandrën, që ishte
vënë nën shërbim të luftës me shtëpi e fëmijë. Ajo kishte rritur 4 vajza jetime, me
shumë mundime. Nënë Sandra megjithse rroptohej në punë në spital, gjente kohën të
punonte për luftën. Në përparsen e mbledhur të saj gjithnjë do të kishte materiale të
rrezikshme; revole, bomba ose komunikata, që na i shpinte nga një bazë në tjetrën.
Kështu ajo bënte edhe punën e guerilasit, me të vetmin ndryshim se nuk merrte pjesë
me ne në aksione e atentate.Edhe vajzat e nënë Sandrës iu bashkuan luftës. Theodhora
ishte një nga vazjat e para që doli partizane. E katërta nga motrat, më e vogla,
Thanasule ka qënë partizane në Brigadën e XII në organizatën e rinisë, na bënin punën
e ndërlidhësit dhe na dërgonin materialet nga një bazë në tjetrën. Me një fjalë kjo
familje ishte një skuadër luftëtarësh për ne.Nënë Sandra na bënte punë shumë të
vlefshme në spital.

Ajo ka shpëtuar shumë nga shokët tanë, duke ndihmuar në prerjen e hekurave të
dritares, duke i veshur me bluza të bardha e për t'i nxjerre nga spitali, në një kohë që ne
na lajmëronte të dilnim e t'i prisnim, si në rastin e Fejzo Gjomemës e Flamurit që i
kishin diktuar e do t'i arrestonin.Para fatin që nënë Sandrën e arrita gjallë, kur u lirova
nga burgu. Ajo jetonte tek e bija, Theodhora, bashkëluftëtare e jona i bëra një vizitë
bashkë me gruan dhe më erdhi shumë mirë që fëmijët e saj i kishin krijuar nënë
Sandrës të gjitha kushtet për të kaluar pleqëri të qetë.U takuam përmallshëm.
Megjithse e sëmurë dhe e rënë nga shëndeti, ajo kishte mendje të kthjellët. Kujtuam së
bashku ato ditë të zjarrta të papërsëritura, e të paharruara të luftës. Këtë nënë model e
shoqe lufte do ta kujtoj me nderim e respekt, derisa të kem jetën.

Kujtim nga niprit dhe mbesat Avrami

PAK TË
DHËNA
PËR MOTRAT
E
 SPIRO
AVRAMIT

Më datë 08.05.2016, pasi kisha lënë takim me Jorgji Veveçka tek pallati 16
katësh në Tiranë, vajtëm në shtëpinë e motrës së tijë Marie (motra e madhe e
familjes).
Nuk mund ta harrojë atë çast të parë të njohjes, mall dhe gëzim. Më priti me
fjalët më të ngrohta mirëseardhëse, ju shpreha që kisha dëshirë të prgatisja një
album mbi prejardhjen e largët të lidhjes së nënës sonë me fisin Veveçka e
çohadari.
Ajo u tregua tepër e gatëshme për të më ndihmuar, me një kujtesë të
jashtëzakonshme më shpjegojë gjithë lidhejt familjare Shiko faqet me shënimet
përkatëse bashkëlidhur.
Pa kaluar dy ditë filova punën për sistemimin me kujdesë e deri në
përfundimin e formës së pemës gjeneaologjike. Punuar në dy Kancelarit,
“Endri” 06.08.2016 dhe Kancelari “Dapaj” td 26.05.2018.
Personalisht për pemn nr 21(familja Djamanti dhe pema Nr 34,25,26) dolën në
dritë, gjithçka që nuk njihej më parë që nëna jonë, ndjente një dashuri të fortë,
ashtu siç e kam shpjeguar për familjen Veveçka dhe çohadari.
Këto lidhje janë vazhdimi i familjes (fisit Avrami) pra të gjyshit tonë Spiro
Avrami dhe vëllait të tijë Kristo me dy motrat Polikseni dhe Valentina Avrami,
ku martesat e tyre pasqyrohen sakt dhe qartë në pemët e mësipërme.
Sot që po shkruaj këto rrjeshta nuk mundë të mos përgëzojë me gjithë shpirt,
ato çaste kur Marja më shpjegonte njëpërnjë lidhjet e vjetra e deri në ditët e
sotme . Por më ka ngelur merak , pasi si Maria dhe Jorgji, nuk paranuan të
pasqyroja në pemët e tyre dhe vazhdimin e mëtejshëm (në vitet në vazhdim) të
pasqyrës famijare për fëmijët e tyre , por i lan deri këtu ku gjithashtu gjej rastin
sotë dhe njëherë ta ngushëllojë për ndarjen nga jeta të shokut të jetës Maksi
Dimitresku prindërit dhe familjen, pasi nuk munda të merrja pjes në ceremonin
mortore. Kjo ndodhi, pasi pikërisht ato ditë unë bashke më të dy motrat
Margalina dhe Nasta, prej datës 25.02.2018 deri më datë 28.02.2018 kemi qënë
në Greqi ku u takuam dhe u ndam për të fundit herë me vëllain tonë të madhin
Pali Shahini.
Pikërisht atë ditë 28.02.2018, mbas marrjes së njoftimit, për vdekjen e vëllait,
kur unë fillova të njoftojë të afërmit e fisit tonë, njoftova dhe vëllain e Maries,
Jorgji Veveçka për sa më sipër. Pork y më njoftoj se është ndar nga jeta
MaksiDimitrovski burri i Maries.
Kuptohet që çdo gje ndryshojë drejtimet, nuk pata më komunikime. Disa ditë
më vonë gjeta mundësinë e ngushëllimit të Maries, duke shprehur konsideratat e
mija.
Me këto shënime po e mbyll atë punë që kam filluar e ta vazhdojë me të tjerë
Fisin e Avramajve.
 VAZHDIMI I
LIDHJES SE
FISIT
AVRAMI:
KOL THIMI
AVRAMI

Data 8 Maj do të mbetet tepër e gëzuar për mua, pasi u ndam nga Marija, bashkë me
Jorgjin u nisa për të takuar me motrën Margalina, nuk jamë i sigurtë dhe të tjerë,
jorgji nuk erdhi kishte nje pune tjetër). Në barin përball punës së Mikahilit më pritën:
Nasta, Luli, Vasili, ju thashë se ku isha dhe pse shkova te Maria.
Në moment Adëriana, vajza e Margalinës më tha se në këtë rrugë është një dyqan
që shet piktura dhe di se ka lidhej me fisin Avrami, nuk di se nga vjenë kjo njohje .
Telefonuma (Adi) ju prezantove dhe unë si dhe kërkesën për njohje me fisin
Avrami, por për momentin ishte i zënë dhe e lamë të takoheshim më vonë.
Të nesërmen 09.05.2016 u takuam me Fredi Siman, djali i Aferditës (Avrami)
shekëmbyem disa mendime , dhe në fund më thot se do të lidh me tezen (motrën e
mamasë) Mirandën, se ajo di më shumë të dhëna për këtë problem, dikutuam për
rreth një orë , mora disa të dhëna dhe kështu njohje pas njohje dhe telefonash
përfundova tek Arta, vajza e tretë e Vangjel Avramit, e cila në këtë ditë ndodhej në
Tiranë (ndihmonte vajzën e sajë, Donikën , që kishte pësuar aksident dhe i
shërbente)
Ju prezantova se jam Petraq Mihal Shahini, dhe mëandej, se jam djali i Urani Spiro
Avramit.
Një jetë e tërë pa u takuar enjohur me njëri-tjetrin, koha bën të sajën, i shpërndar
nga do nëpr shqipëri (Lushnje, Vlorë, Tiranë, Berat dhe shumë qytete të tjera madje
dhe jashtë shqipërisë) nuk zagjtem pasi emocjonet dhe ngjarjet kan qenë nga më të
ndryshmet. Personi i cili më ndihmojë, tja harrijë ti dokumentojë gjithçka kemi nëpër
duar , i shikon të sistemuara në pemën përkatëse Nr27 deri në pemën Nr 34 janë
rezultatet e mendjes shumë të ndritur, inteligjencës, memorjes shumë të lartë, sikur i
shfletonte nga fletorja pao libri çdo të dhënë me saktësi ishte Arta. Pata kënaqsinë
më të madhe ,kur më dha mundësinë , për ta takuar i shpreha gjithë falemnderimet e
mija, në shtëpinë e sajë në Lushnje më datë……., ku i prezantova çfar kisha
përgatitur, e për t’mi kontrolluar, ajo nuk përtojë megjithëse jo në gjendje të mirë
shëndetësore , me gjithë forcën e shpirtit, u mundua për ti parë u gëzua, duke më thë
nse nuk ka më fuqi të ndjek. Më ngelën peng, duke parë mbesën e sajë që shkrimet
nuk mundja tja jepja forcën e jetë më të gjatë. U ndam me shumë mall, me dhimbje
të pa shlyer do të mbetet në kujtesën time . Me këto shkrime ajo do të mbetet e gjallë
me gjithë brezat pasardhës të fisit Avrami. Ajo na la të pashlyer për brezat që do
vijnë, gjithë këtë “pasuri” të shumë brezave pasardhës.
Le të shkojë kujtimi i sajë si drita e yjeve, në kujtesën e brezave që do të vijnë ,
shopirti , zemra e sajë e palodhëshme janë forcë për gjitjë fëmijët, nipër e mbesa dhe
në shekuj për fisin “Avrami”
24.06.2020
kanceleri “Dapaj” dt 26.09.2020