Durus 1. Cilt Çalışma Notları

‫ات ُّاللاغِة االعارِبَّيِة‬ ‫ظ‬
‫ا‬
ُ ‫ُ ا‬‫ح‬ ‫َل‬‫م‬
‫ا‬
DURÛSU’L-LUĞATİ’L-ARABİYYE SERİSİNDEN
ARAPÇA ÇALIŞMA NOTLARI
Birinci Cilt
Durûsu’l-Luğati’l-Arabiyye – (1. Cilt) Çalışma Notları
‫ِب مسِم ِهللا َّالر م ْٰحِن َّالرِح ِيم‬
İçindekiler
SUNUŞ ............................................................................................................................................................................. ５
GİRİŞ ................................................................................................................................................................................ ８
HAREKELER .................................................................................................................................................................. ８
KELİME ÇEŞİTLERİ .................................................................................................................................................... １０
BİRİNCİ DERS ‫ الدرس األول‬- ١ ..................................................................................................................................... １３
İŞARET İSİMLERİ - ِ‫اْسااءُ ا ِإل اش اارة‬

‫ أ م‬....................................................................................................................................... １３
‫ اه اذا‬- Bu ................................................................................................................................................................. １３
SORU İSİMLERİ - ‫اْل مستِ مف اهام‬

ِ‫اْساء م‬
ُ ‫ أ ما‬..................................................................................................................................... １３
‫ اما‬- Ne ? ................................................................................................................................................................ １３
‫ أ‬- Mıdır ? ............................................................................................................................................................. １４
‫ ام من ؟‬- Kim ? ........................................................................................................................................................... １４
İKİNCİ DERS ‫ الدرس الثان‬- ٢ ........................................................................................................................................ １４

‫ أ م‬....................................................................................................................................... １４
‫ك‬ ِ
‫ ذال ا‬- Şu ................................................................................................................................................................. １４
ÜÇÜNCÜ DERS ‫ الدرس الثالث‬- ٣ ..................................................................................................................................... １５
BELİRLİLİK TAKISI - -‫َّع ِريمف‬

‫ف الت م‬
ُ ‫ ا مل اح مر‬.............................................................................................................................. １５
ُ‫َّم ِسيَّة‬
‫ الش م‬- Şemsî Harfler ........................................................................................................................................ １５
ُ‫ ال اق ام ِريَّة‬- Qamerî Harfler ........................................................................................................................................ １６
İSİM CÜMLESİ - ُ‫ ا مْلُ مملاةُ ا ِإل مِْسيَّة‬.......................................................................................................................................... １６
DÖRDÜNCÜ DERS ‫ الدرس الرابع‬- ٤ ............................................................................................................................. １８
HARF-İ CERR - ‫ف ا مْلاِر‬

ُ ‫ اح مر‬............................................................................................................................................... １８
ُ ‫ أ ما‬...................................................................................................................................... １９
‫ أايم ان؟‬- Nerede ? ................................................................................................................................................. １９
ِ ‫ الضَّمائِر المممن اف‬........................................................................................................................ １９
MUNFASIL ZAMİRLER - ‫صلاة‬ ُ ُ ‫ا‬
www.tekellum.net １
GAYR-I MUNSARIF - ‫ف‬ ِ ‫الصر‬ ِ ٌ ُ‫ َمامن‬......................................................................................................................... ２０

‫وع م من َّ م‬
FİİL CÜMLESİ -‫ ُجُملاة فِ معلِيَّة‬............................................................................................................................................... ２１
İSMİN 4 ALAMETİ.................................................................................................................................................... ２２
BEŞİNCİ DERS ‫ الدرس اخلامس‬- ٥..................................................................................................................................... ２３
‫ امِإل ا‬- (İsim Tamlaması) ..................................................................................................... ２３

İZAFET TAMLAMASI ُ‫ضافاة‬
ِ ‫وف المم اك‬
MEKAN ZARFLARI – ‫ان‬ ‫ ظاُر ُ ا‬.................................................................................................................................. ２６
‫ت‬
‫ امَت ا‬- Mekan Zarfı ............................................................................................................................................... ２６
NİDÂ HARFİ - ‫ف النِ اد ِاء‬
ُ ‫ اح مر‬.............................................................................................................................................. ２６
‫ اَي‬- Harf-i Nidâ .................................................................................................................................................. ２６
‫ اِ مس ٌم‬- İSİM ve ‫ اِبم ٌن‬- OĞUL ........................................................................................................................................... ２７

MEKAN ZARFLARI – ‫ان‬ ‫ ظاُر ُ ا‬.................................................................................................................................. ２７
‫اك‬
‫ ُهنا ا‬- Orada ve ‫ ُهناا‬- Burada ................................................................................................................................. ２７
ALTINCI DERS ‫ الدرس السادس‬- ٦ ..................................................................................................................................... ２９

‫ أ م‬....................................................................................................................................... ２９
ِ‫ ه ِذه‬- Bu ............................................................................................................................................................ ２９
‫ا‬
HARF-İ CERR - ‫ف ا مْلاِر‬
ُ ‫ اح مر‬............................................................................................................................................... ３０
‫ ِل‬- Aidiyet ........................................................................................................................................................ ３０

ُ ‫ أ ما‬..................................................................................................................................... ３０
‫ لِ ام من‬- Kimin? ......................................................................................................................................................... ３０
YEDİNCİ DERS ‫ الدرس السابع‬- ٧ .................................................................................................................................... ３３

‫ أ م‬....................................................................................................................................... ３３
‫ تِلم ا‬- Şu............................................................................................................................................................... ３３

‫ك‬
SEKİZİNCİ DERS ‫ الدرس الثامن‬-٨ ..................................................................................................................................... ３４
BEDEL - ‫ المبا اد ُل‬.............................................................................................................................................................. ３４
İSM-İ MAKSÛR - ‫ور‬ ِ

ُ‫ص‬ ُ ‫ اْل مس ُم ال امم مق‬...................................................................................................................................... ３４
DOKUZUNCU DERS ‫ الدرس التاسع‬-٩ ............................................................................................................................... ３７
SIFAT - ٌ‫ ِص افة‬.............................................................................................................................................................. ３７
İSM-İ MEVSÛL - ‫ول‬ ُ‫ص‬ ِ

ُ ‫ اْل مس ُم ال امم مو‬..................................................................................................................................... ３９
‫ الَّ ِذي‬- Öyle ki, O şey ki ........................................................................................................................................ ３９
www.tekellum.net ２

MEKAN ZARFLARI – ‫ان‬ ‫ ظاُر ُ ا‬.................................................................................................................................. ４０
‫ ِعنم اد‬- inde , yanında... ...................................................................................................................................... ４０
ONUNCU DERS ‫ الدرس العاشر‬-١٠ .................................................................................................................................... ４２
ZAMİRLER - ‫َّمائُِر‬
‫ الض ا‬.................................................................................................................................................... ４２
ESMÂ-İ HAMSE (Beş İsim) - ‫اْسااء ا مخلا مم اسة‬
‫األ م‬..................................................................................................................... ４４
ON BİRİNCİ DERS ‫ الدرس احلادي عشر‬-١١ ......................................................................................................................... ５１
(GENEL TEKRAR) ..................................................................................................................................................... ５１

ON İKİNCİ DERS ‫ الدرس الثان عشر‬-١٢............................................................................................................................... ５８
ِ ‫ الضَّمائِر المممن اف‬........................................................................................................................ ５８
ِ ‫ أانم‬- Sen (Kadın) ............................................................................................................................................ ５８
‫ت‬
İSM-İ MEVSÛL - ‫ول‬

ُ‫ص‬ ِ
ُ ‫ اْل مس ُم ال امم مو‬..................................................................................................................................... ５９
‫ الَِّت‬- Öyle ki, O şey ki ............................................................................................................................................. ５９
ZAMİRLERİN VURGULANMASI ............................................................................................................................... ５９

ON ÜÇÜNCÜ DERS ‫ الدرس الثالث عشر‬-١٣ ........................................................................................................................ ６８
İSİM VE SIFATLARIN ÇOĞULLARI ............................................................................................................................ ６８

1. DÜZENLİ ÇOĞULLAR - ُ‫الس ِال‬
َّ ‫مع‬
ُ ‫ ا مْلا‬...................................................................................................................... ６８
2. DÜZENSİZ ÇOĞULLAR - ‫ ا مْلا مم ُع ال ُمم اك َّس ُر‬............................................................................................................... ６９

‫ أ م‬....................................................................................................................................... ７１
Çoğul İsm-i İşaretler ............................................................................................................................................ ７１
ON DÖRDÜNCÜ DERS ‫ الدرس الرابع عشر‬-١٤ ..................................................................................................................... ８０
ِ ‫ الضَّمائِر المممن اف‬........................................................................................................................ ８０
‫أانم تُ مم‬- Siz ‫ امَن ُن‬- Biz.................................................................................................................................................. ８０
GAYR-I MUNSARIF DEVAMI.. ................................................................................................................................. ８１

ُ ‫ أ ما‬..................................................................................................................................... ８２
‫اي‬
ُّ ‫ أ‬- Hangi ?.......................................................................................................................................................... ８２
ON BEŞİNCİ DERS ‫ – الدرس اخلامس عشر‬١٥ ....................................................................................................................... ８９
ِ ‫وف الَّمزم‬
ZAMAN ZARFLARI – ‫ان‬ ‫ ظاُر ُ ا‬................................................................................................................................... ８９
‫ با مع اد‬- Sonra ‫ قا مب ال‬- Önce ....................................................................................................................................... ８９
ON ALTINCI DERS ‫ – الدرس السادس عشر‬١٦ ...................................................................................................................... ９５
ŞUURLU VE ŞUURSUZ VARLIKLARIN ÇOĞULLARI – ‫ُجع اعاقِل او اغ مْيُ اعاقِل‬........................................................................

‫ا‬ ９５
www.tekellum.net ３
ON YEDİNCİ DERS ‫ – الدرس السابع عشر‬١٧ ....................................................................................................................... ９９
ŞUURSUZ ÇOĞULLAR TEKRAR ................................................................................................................................ ９９

ON SEKİZİNCİ DERS ‫ – الدرس الثامن عشر‬١٨ ................................................................................................................... １０３
TESNİYE (İKİL) – ‫ املثانَّىى‬.......................................................................................................................................... １０３

ُ
ُ ‫ أ ما‬................................................................................................................................. １０５
‫ اك مم ؟‬- Kaç ? ....................................................................................................................................................... １０５
ON DOKUZUNCU DERS ‫ – الدرس التاسع عشر‬١٩ ...................................................................................................... １１０

1’den 10’a KADAR SAYILAR (ERİL)...................................................................................................................... １１０
YİRMİNCİ DERS ‫ – الدرس العشرون‬٢٠ ...................................................................................................................... １１８
1’den 10’a KADAR SAYILAR (DİŞİL) .................................................................................................................... １１８
YİRMİ BİRİNCİ DERS ‫ – الدرس احلادي والعشرون‬٢١............................................................................................................ １２５
(GENEL TEKRAR) ................................................................................................................................................. １２５

YİRMİ İKİNCİ DERS ‫ – الدرس الثان والعشرون‬٢٢ ................................................................................................................ １３４
GAYRI MUNSARIF KELİMELER ............................................................................................................................ １３４

YİRMİ ÜÇÜNCÜ DERS ‫ – الدرس الثالث والعشرون‬٢٣ .......................................................................................................... １４１
GAYRI MUNSARIF KELİMELER (Fetha Olması) ................................................................................................... １４１
www.tekellum.net ４
SUNUŞ
Ankara, Konya Sokak’ta bir iş hanında Arapça öğrenmeye başladığımda 2000’li yıllara henüz
gelinmemişti. Öğrencilik meşguliyetleri ve maddi imkanların elverdiği ölçüde Arapça’ya dar
çerçevede bir kursla ilk adımımı attım. Yıllar içinde de değişik vesilelerle bilgilerimi geliştirmeye
çalıştım.
2009 yılında Ankara’da liseden bir arkadaş grubuyla bir iftar sofrasında iken arkadaşlarımın
ısrarlı talepleri üzerine 6 arkadaşıma Arapça dersleri vermeye başladım. Bu, kelimenin tam
anlamıyla bir cahil cesaretiydi. Öğrenecek daha çok ama çok şeyim vardı. İş başa düşünce geceli
gündüzlü bir çalışma temposuna girdim. Her hafta anlatacağım dersi bir hafta boyunca
çalışıyordum. Gündüz iş aralarında akşam evde, yolda, yürüyüş esnasında, hep ama hep
gündemim Arapça olmuştu. Dersleri anlattıkça daha iyi öğrendim. Öğrendikçe daha çok keyif
aldım.
Aradan iki sene geçmişti ki kendimi ADAM Vakfı’nın düzenlediği ALİM ADAM programında ders
verirken buldum. Üç yıl süren bu faaliyetler sırasında “bize de Arapça öğret” diyen insanların
sayısının artması üzerine bir Youtube kanalı açayım, kim istiyorsa oradan dinlesin düşüncesiyle
Tekellüm Arapça kanalını açtım.
Sonra bu kanal vesilesiyle her şey çığ gibi büyüdü ve binlerce insana ulaşan bir eğitim hizmetine
dönüştü. Kanalın takipçileri yeni videoların gelmesini öyle büyük bir iştahla bekliyordu ki bu
taleplere kayıtsız kalmak mümkün değildi. Onların sevgi ve destekleri, birçok insanın duası ve
samimi gayretlerimiz neticesinde tevfik-i İlahi ile Durus Serisi’ni nihayet bitirdik. Bugün gelinen
noktada çok farklı dostluklar, güzel ilişkiler kuruldu. Birçok insanın hayatında bir yer edinmek,
onların güzelliklerle dolu hayatlarından motifleri kendi hayatıma taşımış olmak açısından
kendimi bahtiyar sayıyorum. Bu satırların arasına bütün bu etkileşimleri sığdırmak, yad
edilmesi gereken herkesi hakkıyla yad etmek çok zor.
Çalışmaların bir parçası olarak ADAM’da verdiğim dersleri öğrencilerin daha iyi takip
edebilmeleri için bir de ders notları hazırlıyordum. Bir yandan slaytlar, bir yandan ders notları
oldukça zamanımı alıyordu. Bu notların o dönem hazırlanmasında kısmen de olsa ADAM’daki
özlemle andığım, birbirinden değerli öğrencilerimin katkılarını şükranla yad ediyorum.
Derken 2. Cildin 10. Dersine kadar geldim ve devamını yapmaya güç yetiremedim. Slaytlara
ağırlık vererek onların görselliklerini zenginleştirmeye çalıştım. Fakat ders notlarından çok
yararlandıklarını, devamını istediklerini söyleyen çok sayıda takipçim oldu. Onları istemeyerek
de olsa geri çevirmek zorunda kaldım.
www.tekellum.net ５
Sonra gelinen noktada Sn. Sümeyra Öztürk Hanımefendi’nin gönüllü ve alicenap gayretleriyle
ders notlarının tamamlanması yolunda yeni bir girişim başladı. İnşallah bu proje onun da
gayretleriyle tamamlanacak.
Bu sırada, sizler gibi bu videoları izleyerek Arapça öğrenmeye çalışan ve gıyaben öğrencim olan
bir arkadaşımın kendi tuttuğu notlar ile projemizi zenginleştirme fikri oluştu ve Arapça
Mütercimlik-Tercümanlık bölümü mezunu Sn. Kübra Nur Türkmenoğlu Hanımefendi’nin de
çok değerli katkılarıyla eski ders notlarımız yeni ve zengin bir kimliğe büründü. Huzurlarınızda
tüm bu arkadaşlarıma sonsuz teşekkürlerimi sunuyorum.
Bundan sonra da elimizden geldiğince küçük ama anlamlı taşlar koyarak bu güzel binayı
yükseltmeye devam etmek istiyoruz. Şimdilik birinci cildini hazırlayabildiğimiz Durus Çalışma
Notlarını istifadelerinize sunuyor, verimli ve keyifli çalışmalar diliyoruz.
Uğur Gülsün
Nisan 2021
Ankara
www.tekellum.net ６
İstanbul Okan Üniversitesi Arapça Mütercim-Tercümanlık bölümünden mezun olduktan sonra,

İstanbul Üniversitesi’nden Pedagojik Formasyon eğitimi aldım. Arapçayı sevdirerek öğretme
yolunda başladığımız bu çalışmanın, Sn. Uğur Gülsün’ün Durûsu’l Luğatil Arabiyye kitabını baz
alarak hazırladığı videoları izleyen öğrenciler için çalışmaları sırasında başvuracakları bir kaynak
olmasını ve kendi notlarına temel teşkil etmesini amaçladık.
Böyle bir proje içerisinde yer almaktan mutluluk duyuyorum.
Emeği geçen herkese çok teşekkür ederim.
Çalışmamızın içerisinde kullandığımız birtakım önemli notasyon detaylarını da sizlerle

paylaşmak istiyorum:
‫ع‬ Harfi : ` Ters kesme işareti ile
‫ء‬ Harfi : ‘ Düz kesme işareti ile
‫ق‬ Harfi : ‘q’ harfi ile

Uzatmalar ise ‘^’ işareti ile gösterilmiştir.
Soru ve görüşlerinizi kbrturkmenoglu@gmail.com e-posta adresine iletmeniz bizi mutlu

edecektir.
Kübra Nur Türkmenoğlu
www.tekellum.net ７
GİRİŞ
Ünitelere geçmeden önce anlatılmasında yarar gördüğümüz birkaç hususu bilgilerinize

sunuyoruz:
HAREKELER
Kur'an-ı Kerim indirildiği sırada Arap Alfabesi, noktaları ve harekeleri olmayan bir alfabe idi.
Noktaları olmasa da Arapça bilen insanlar noktasız ve harekesiz şekliyle yazılan her şeyi
anlıyorlardı.
Nasıl ki Türkçe'de "Tamam" yerine "Tmm" yazınca anlıyorsak, Araplar da Kur'an'ın indiği
dönemde noktasız ve harekesiz olan yazıları anlayabiliyorlardı. Zaten okuma - yazma bilen
insanlar diğerlerine göre ileri eğitim almış insanlardı. Araplar dışındaki milletlerden de İslama
girişler oldukça ve Arapça resmi bir hüviyet kazandıkça Arapça bilmeyen insanların da
Arapça'yı doğru anlayabilmeleri, en azından okuyabilmeleri için harekeler ve noktalar zaman
içinde oluştu. Şimdi başta Kur’an-ı Kerim olmak üzere Arapça metinleri doğru okumamızı
sağlayan başlıca işaretler olan harekeleri gözden geçirelim:
ِِ ُِ ِ‫ا‬
‫اك مسارٌة‬ ‫اضَّمٌة‬ ‫افمت احٌة‬
KESRA DAMME FETHA
(ESRE) (ÖTRE) (ÜSTÜN)

“İ” “u” “e,a”
• Arapça'da sesli harf olmadığı ve harflerin sesli okunuşunda Arapça bilmeyenlerin

anlayamayacağı bazı gramer kuralları olduğu için herkes okuyabilsin diye özellikle dini
metinlerde harekeler kullanılır ve harflerin hangi sesle okunacağını bu harekelerden
anlarız.
• Arapça'da "Fetha", "Damme" ve "Kesra" olmak üzere üç tane ana hareke vardır.
• Harfin üzerinde yer alan harekeyi "Fetha" " ِ
‫ " ا‬olarak adlandırıp "a,e" sesini, harfin
ِ " olarak adlandırıp "i" sesini ve harfin üzerinde
aşağısında yer alan harekeyi "Kesra" ِ
www.tekellum.net ８
"ِ
ُ " şeklinde yer alan harekeyi de "Damme" olarak adlandırıp "u" sesini vererek
okuruz.
ٌِ ِ ِ ِ ِ‫م‬
‫اتمنِوين‬ ‫اشَّدٌة‬ ‫ون‬
ٌ ‫ُس ُك‬
TENVîN ŞEDDE SÜKÛN (CEZM)
• Bir de “Sükûn” , “Şedde” ve “Tenvîn” vardır.

• “Sükûn” üstüne geldiği harfi sessizleştirir.
• “Şedde” bir harfi İki defa okutmaya yarar.
• “Tenvîn”bir kelimenin sonunu 'nun' şeklinde okumaya yarar. Tenvinin çeşitleri
şunlardır:
ِ ٌِ ِ
‫اك مساراَتِن‬ ‫اضَّ امت ِان‬ ‫افمت احات ِان‬
Kesratân (in) Dammetân (un) Fethatân (an, en)
• Örneğin;
‫كتب‬ K T B harfleri
Sesli harf olmadığı için bunlara harekeler getirerek okuyoruz.
‫ب‬ ِ‫ُكت‬
‫ا‬ Ku Ti Be
3 hareke getirilerek bu kelime okunur hale gelir. Aşağıdaki tabloda bu üç harfin farklı
harekelerle okunuşlarını görüyorsunuz:
www.tekellum.net ９
KESRA FETHA DAMME
‘ ِِ ’ (i) ‘ ِ‫( ’ ا‬a,e) ‘ ُِ ’ (u)
Ki ‫ِك‬ Ke ‫اك‬ Ku ‫ُك‬ ‫ك‬

Ti ‫ِت‬ Te ‫ات‬ Tu ‫ُت‬ ‫ت‬
Bi ‫ِب‬ Be ‫اب‬ Bu ‫ُب‬ ‫ب‬
• Arapça'da harfler kelimelerin başında, ortasında ve sonunda kullanımlarına göre şekil

değiştirir.
• Mesela ‫( ب‬B) harfi kelimenin başında olursa ‫ب‬
‫( ت‬T) harfi kelimenin başında olursa ‫ت‬
‫( ك‬K) harfi kelimenin başında olursa ‫ ك‬şeklini alır.
Arapça da diğer dillerde olduğu gibi kelimelerden ‫ات‬ ِ

• ٌ ‫( اكلم‬Kelimâtun) oluşur.
‫ا‬
KELİME ÇEŞİTLERİ
• Arapça'da 3 çeşit kelime vardır:
1. ‫ اِ مس ٌم‬- İSİM ‫ت‬

ٌ ‫بامي‬ (Beytun) - Bir ev
2. ‫فِ مع ٌل‬ - FİİL ‫ب‬

‫ذا اه ا‬ (Zehebe) - Gitmek/Gitti
3. ‫ف‬
ٌ ‫ اح مر‬- HARF ‫اإل‬ (İlâ) - -e doğru
www.tekellum.net １０
Bir kelime ya isim ya fiil ya da harftir. Bu üç kelimeden bir cümle yapacak olursak:
‫اذاه اب ِإل مالابمي ِت‬ Eve doğru gitti. (Zehebe ile’l beyti)
Not: ‫إل‬ Burada noktasız olarak yazılan ‫ ى‬harfi aslında eliftir ve kendinden önce
gelen fethayı uzatmaya yarar.
ِ ‫ المب ي‬kelimesinin “kesra- ِِ” ile bitmesinin nedeni kendisinden önce harfi cerrlerden
‫ت‬
Not: ‫ام‬
biri olan ‘‫إل‬
‫ ’ ا‬harfinin gelmesidir. Başına gelen “el” de harf-i ta’riftir. İleriki derslerimizde bu
konuları detaylarıyla anlatacağız.
‫ اِ مس ٌم‬- İSİM
- İSMİN ÖZELLİKLERİ –
1. ‫( ُم اذ َّكٌر‬Muzekker) –Eril ٌ َّ‫( ُم اؤن‬Muennes) -Dişil

‫ث‬
‫ب‬ ِ ٌ‫طاالِباة‬
Örneğin; ٌ ‫طاال‬ (Tâlibun) - Öğrenci (Erkek) (Tâlibetun) - Öğrenci (Kız)
• Arapça'da canlı veya cansız bütün isimler ya Muennes(Dişil) ya da Muzekker(Eril) dir.
2. ‫ُم مفارٌد‬ (Mufred) –Tekil ‫( ُمثا َّّن‬Musenna) -İkil ‫( اُجم ٌع‬Cem') -Çoğul
ِ ِ ‫ طاالِب‬- İki Öğrenci

Örneğin; ‫ب‬
ٌ ‫ طاال‬Bir Öğrenci ‫ان‬‫ا‬ ٌ ‫ طََُّل‬- Öğrenciler (3 ve fazlası )
‫ب‬
(Tâlibun) (Tâlibâni) (Tullâbun)
• Arapça'da Türkçe'den farklı olarak sadece tekil ve çoğul değil, bir de ikiller vardır. Çift
olan varlıklar için ikil (tesniye) yapı kullanılır. Bir ismi ikil yapmak için genel olarak sonuna
ِ (âni)' eki getirilir.
'‫آن‬
www.tekellum.net １１
• Arapça'da isimler bir de şuurlu ve şuursuz olarak da ikiye ayrılırlar.
3. ‫اعاقِ ٌل‬ (Àqil) – Şuurlu ‫ ( اغ مْيُ اعاقِل‬Ğayru Àqil) - Şuursuz

‫ب‬ ِ
Örneğin; ٌ ‫طاال‬ Bir Öğrenci (Şuurludur) ‫ت‬
ٌ ‫بامي‬ Ev (Şuursuzdur)
(Tâlibun) (Beytun)
4. Arapça'da isimler bir de belirtili (Ma`rife) ve belirtisiz (Nekra) oluşlarına göre

sınıflandırılırlar.
ٌ‫نا ِكارة‬ (Nekra) -Belirtisiz/Tanımsız ٌ‫ام مع ِرفاة‬ (Ma`rife) - Belirtili/Tanımlı
‫اب‬ ِ ِ
Örneğin; ٌ ‫كتا‬ Bir Kitap (Belirtisiz) (Kitâbun) ‫اب‬
ُ ‫المكتا‬ (Belirtili) Kitap (El’kitâbu)
Nekra; bir isim belirtisiz ise ona 'Nekra' diyoruz. Mesela ‫اب‬ ِ
•
ٌ ‫ كتا‬yani 'Bir Kitap' demektir.
Buradaki kitap, belirtili olmayan herhangi bir kitaptır. Sonunda yer alan 'dammetân' ise
Nekralığın önemli bir sembolüdür, genellikle ismin belirtisiz olduğunu gösterir.
• Arapça'da bir ismin en yalın hali, son harekesinin 'dammetân' olduğu Nekra halidir.
Ancak bu özellik cümle içinde aldığı rollere göre değişkenlik gösterir.
Ma`rife; belirli, tanımlı olan isimleri de 'Ma`rife' olarak isimlendiriyoruz. Mesela ‫اب‬ ِ
•
ُ ‫الكتا‬
yani belirli olan bir kitap. Nekra olan bir kelime, başına ‫( ال‬Elif Lam) getirilerek Ma`rife
(belirtili) hale getirilebilir. Bu "‫ "ال‬harfine "Harf-i Ta`rîf denir. Bir anlamda “ma’rife
yapmak harfidir”.
Bir kelime el-tarif ile başlarsa tenvînli bitmez.
• Bazı durumlarda kelime harf-i ta`rif ile başlamasa bile isim tamlamasında ma`rife bir
kelimeye muzâf durumundaysa yine belirlidir.
Örneğin;
www.tekellum.net １２
‫اب ُُما َّمد‬ ِ ِ

ُ ‫ كتا‬Burada ‫اب‬
ُ ‫ كتا‬harf-i ta`rif ile başlamadığı halde isim tamlamasında 'ma`rife bir isim
olan Muhammed’e muzâf olduğu için ma`rifedir. Zira Muhammed'in kitabı dediğimizde zaten
belirli bir kitaptan bahsettiğimiz anlaşılıyor.
Not: Özel isimlerde bir istisna vardır, sonlarında tenvin dahi olsa onlar tanımlıdır. Özellikle de
çoğu erkek isminde 'Dammetân' bulunur. Ancak sonlarına aldıkları tenvîn onları belirtisiz
yapmaz. Bunlar ma`rifedir.
Örneğin;
‫ ُُما َّم ٌد‬Muhammed , ‫صالِ ٌح‬

‫ ا‬Salih
'El – ta`rif (‫ ')ال‬takısı ile başlamamasına rağmen bu isimler ma`rifedir.
BİRİNCİ DERS ‫ الدرس األول‬- ١

İŞARET İSİMLERİ - ‫شارِة‬
‫ا ِإل ا‬
‫ا‬ ُ‫اْسااء‬
‫أم‬
‫اه اذا‬ - Bu
‫( اه اذا‬Hâzâ) َّ ‫( ُم اذ‬Eril-muzekker) ve tekil bir ismi işaret etmek için kullanılır.

Yakın, ‫كر‬
‫ف للتَّ منبِمي ِه‬

ٌ ‫اها – اح مر‬ 'Hâ' Tembih yani dikkat çekme harfidir. Türkçe'deki 'işte' anlamındadır.
‫اإل اش اارِة‬ ِ‫اذا – اِ مسم م‬

ُ 'Zâ' İşaret ismidir.
‫ت‬
ٌ ‫اه اذا بامي‬ Bu bir evdir. (hâzâ beytun)

ُ ‫أ ما‬
‫ اما‬- Ne ?
‫اما‬ ِ ‫اِسم‬
‫اْل مستِ مف اهام‬
(Mâ )
ُ‫م‬ Soru ismidir.
www.tekellum.net １３
‫اما اه اذا؟‬ Bu nedir? (Mâ hâzâ )
‫ت‬
ٌ ‫اه اذا بامي‬ Bu bir evdir. (hâzâ beytun)
‫ب‬
ٌ ‫اه اذا اَب‬ Bu bir kapıdır. (hâzâ bâbun)
‫ أ‬- Mıdır ?
‫( – أا‬E) ‫اْل مستِ مف اهام‬
ِ ‫ف‬ ُ ‫اح مر‬ Soru Hemzesidir.
• Soru hemzesi diğer tüm soru, harf ve isimleri gibi cümlenin başına gelen ve soruya -mıdır?
anlamı veren, cevabı evet/hayır olan sorular için kullanılan bir harftir.
ٌ ‫أا اه اذا بامي‬

‫ت؟‬ Bu bir ev midir? (E hâzâ beytun)
‫اْل‬ Hayır (Lâ) ‫نا اع مم‬ Evet (Neàm)
‫ام من ؟‬ - Kim ?
‫ام من اه اذا؟‬ Bu kim? (Men hâzâ)
ٌ ‫اه اذا طابِمي‬

‫ب‬ Bu bir doktordur. (Hâzâ tabîbun)
Not: Şimdilik bunları öğrenirken ‫ت‬

ٌ ‫بامي‬ \ ‫( قالا ٌم‬Qalemun, beytun) şeklinde okuyoruz ancak
ilerleyen zamanlarda 'Qalem \ Beyt' şeklinde okuyacağız.
İKİNCİ DERS ‫ الدرس الثان‬- ٢

İŞARET İSİMLERİ - ‫شارِة‬ ِ ‫أم‬
‫اْسااءُ اإل ا ا‬
‫ك‬ ِ
‫ اذل ا‬- Şu
ِ
‫( اذل ا‬Zâlike) Uzak, ‫( ُم اذ َّكر‬Eril) ve tekil bir ismi işaret etmek için kullanılır.
‫ك‬
‫ك ام مس ِج ٌد‬ ِ
‫ت او اذل ا‬
ٌ ‫اه اذا بامي‬ Bu bir evdir ve şu bir mescittir.
www.tekellum.net １４
(Hâzâ beytun ve zâlike mescidun)

‫ك؟‬ ِ
‫اما اذل ا‬ Şu nedir? (Mâ zâlike)
ÜÇÜNCÜ DERS ‫ الدرس الثالث‬- ٣

BELİRLİLİK TAKISI - ‫َّع ِريمف‬
‫ف الت م‬
ُ ‫ اح مر‬- ‫ا مل‬
ِ ‫( نا‬nekra) olan bir ismin başına gelince sonundaki tenvini
Belirlilik takısı ‫( ال‬El) , belirsiz ‫كرة‬
‫ا‬
düşürür ve ismi belirli yani Ma`rife yapar.
ِ
ُ ‫الطَّابمي‬
‫ب‬ (Ma`rife) Bir doktor ٌ ‫طابِمي‬
‫ب‬ (Nekra) Bir doktor
(et- tabîbu) (tabîbun)
Arap Alfabesinde 28 harf vardır. Bu harflerin 14’ü Şemsî, 14’ü Qamerî’dir.
ُ‫َّم ِسيَّة‬
‫ الش م‬- Şemsî Harfler
‫ ا مل‬takısı Şemsî harfle (Eş-şemsiyyetu) başlayan bir ismin önüne geldiğinde ‫ ا مل‬ifadesindeki ‫ل‬
harfi yazıldığı halde okunmaz. Ayrıca ismin ilk harfi ِ şeddeli okunur.
Şemsî Harfler şunlardır;
‫ت –ث –د –ذ –ر –ز –س –ش –ص –ض –ط –ظ –ل – ن‬
Örneğin; ‫الر ُج ُل‬ ِ ‫( الت‬Et-tâciru)

َّ (Er-raculu) ، ‫اج ُر‬ ، ‫الص مد ُر‬
َّ (Es-sadru) ...
Not: İsmi İşâretler (‫ك‬ ِ

‫ اذل ا‬، ‫اه اذا‬ ve diğerleri) Ma`rife’dir. Bir şeyi işaret edebiliyorsak o şey
tanımlıdır, belirlidir.
www.tekellum.net １５
ُ‫ال اق ام ِريَّة‬ - Qamerî Harfler
‫ ا مل‬takısı Kamerî harfle (El’qameriyyetu) başlayan bir ismin önüne geldiğinde ‫ ا مل‬ifadesindeki
‫ ل‬harfi okunur.
Qamerî Harfler şunlardır;
‫أ–ب–ج–ح–خ–ع–غ–ف–ق–ك–م–و–ه–ي‬
Örneğin; ‫ب‬ُ ‫( الم اك مل‬El’kelbu)، ‫اب‬

ُ ‫( امأل‬El’ebu)، ‫( الم اف ُم‬El’femu)
‫ ا مل‬El belirlilik takısındaki ‫( ا‬e) sesi ‫ص ِل‬ ‫( اَهمازةُ الم او م‬Hemzetul Vasli) kavuşturma hemzesi olarak
bilinir. Eğer cümlenin başında yer alıyorsa yani kendisinden önce bir kelime gelmiyorsa َ Fetha
ile okunur. Eğer başında başka bir kelime varsa ‫ ا‬harfi yine yazılır ama telaffuzda okunmaz.
Örneğin; ٌ‫س اوالم ُم اد ِر اسةُ اواقِ افة‬ِ‫الطَّآلِب جال‬

ٌ ‫ُ ا‬ Öğrenci oturuyor ve öğretmen ayakta duruyor.
(Et-tâlibu câlisun ve-lmuderrisetu vâqifetun)
Et-tâlibu’daki ‘E’ okunuyor çünkü cümle başında, El-muderrisetu’daki ‘E’ ise okunmuyor çünkü
kendisinden önce kelime var.
İSİM CÜMLESİ - ُ‫اْلُ مملاةُ ا ِإل مِْسيَّة‬

‫م‬
Arapça’da cümle isim ile başlıyorsa isim cümlesi, fiil ile başlıyorsa fiil cümlesidir.
İsim cümlesi iki öğeden oluşur.
ُ‫اْلُ مملاةُ ا ِإل مِْسيَّة‬

‫م‬
İSİM CÜMLESİ
ُ‫ا مخلااَب‬ ‫الم ُممب تا ادأ‬

HABER MUBTEDA
www.tekellum.net １６
Mubteda ve Haber isim cümlelerinin öğeleridir. Fiil cümlesinin öğelerini ileride göreceğiz.
Mubteda’nın Özellikleri
1. Mubteda cümlenin Öznesidir. Temelde cümlenin başına gelir.

2. Mubteda Merfu`dur. Yani ismin sonuna ‘Damme (ِ
ُ )’ alır.
3. Mubteda Ma`rifedir. Bu bir özel isim ya da normal isim olabilir. Ya da bunların yerini tutan
Zamir, İşaret Zamiri, İlgi Zamiri olabilir.
Haber’in Özellikleri
1. Genelde mubtedadan sonra gelir.

2. Mubteda hakkında bilgi ve hüküm verir.
3. Genelde Nekra (Belirsiz)dir.
4. Merfu`dur. Yani sonu ‘damme’ (ِ
ُ ) ya da ‘dammetân’ (ٌِ ) ile biter.
Not: Mubteda ve Haber sayı ve cinsiyet yönünden uyumlu olmalıdır.
‫يب‬ِ
‫ر‬ ‫ق‬
‫ا‬ ‫د‬
ُ ِ ‫الممس‬
‫ج‬
ٌ ‫ام‬ Mescid yakındır.
(Haber) (Mubteda)
• Nekra Ma`rife ( ‫ ال‬ile başlamış)
• Merfu` Merfu`
(Konu mesciddir. Mescid ile ilgili hüküm de yakın olmasıdır.)
Not: İsimler kendilerinden önce gelen harf-i cerler olması durumunda kesralanırlar.
Not: Sonu ‘damme’ ِ
ُ ile bitenler ‘merfu`’
‘kesra ِِ ile bitenler ‘mecrûr’
‘fetha’ ِ‫ ا‬ile bitenler ‘mansûb’ olarak adlandırılırlar.
‫ت‬
ٌ ‫بامي‬ Bir ev (belirsiz)
‫وح‬
ٌ ُ‫ام مفت‬ Bir açık (Sıfatlarda tenvinli de olsa bir gelmez.)
• Bir kelimenin başına ‫ ال‬getirerek Ma`rife yaparız.
www.tekellum.net １７
‫اُجا ٌل‬ Bir deve
‫اْلا ام ُل‬
‫م‬ (Belirli) Bir deve
‫ور‬
ٌ ‫ام مك ُس‬ ‫الم اقلا ُم‬ Qalem kırık
(Haber) (Mubteda)
Ma`rife (başına el-ta`rif almış)
DÖRDÜNCÜ DERS ‫ الدرس الرابع‬- ٤

HARF-İ CERR - ‫اْل ِر‬
‫ف ما‬ ُ ‫اح مر‬
1. Harf-i cerr sadece isimlere gelir.
2. Harf-i cerr, kendisinden sonra gelen ismi cerreder yani mecrûr ( ‫ور‬
ٌ ‫ ) امَمر‬yapar. Mecrûr
ُ
ِ ya da kesratânlı ِ bitmesi demek.
demek, temelde kelimenin kesra ِ
3. Harf-i cerrlerin kendi başlarına bir anlamı yoktur. Ancak cümleye girdikleri zaman anlam
kazanırlar.
Toplam 20 kadar Harf-i Cerr vardır. Zamanla hepsini göreceğiz.
‫اْلاِر‬
‫ف م‬ ُ ‫اح مر‬
Harf-i Cerr
‫( ِم من‬min) ‫( اعلاى‬àlâ) ‫إِ ال‬ (ilâ) ‫ِِف‬ (fî)

- den üstünde - e doğru içinde
‫ت‬
ُ ‫المبا مي‬ Merfu`
www.tekellum.net １８
ِ ‫ِِف المب ي‬
‫ت‬ ‫ام‬ Evin içinde / Evde (mecrûr) (fi’l-beyti)
• El beytu merfu` iken önüne ‫ ِِف‬harf-i cerr alınca beytu, beyti haline dönüşüyor. Yani
damme, kesra oluyor. Böylece kelime de mecrûr oluyor.
• Not: Vasıl hemzesi ‘‫ ’ا‬şeklinde belirtilir. Kelime başında bulunur ve yalnız geldiğinde
okunur. Başka kelimelerden sonra gelirse okunmadan atlanır.
ِ ‫ُُم َّم ٌد ِِف المب ي‬

‫ت‬ ‫ام‬ ‫ا‬ Muhammed evdedir. (Muhammedun fi’l beyti)
(mecrûr) (cerr) (merfu`)
(haber) (mubteda)
SORU İSİMLERİ - ‫ستِ مف اهام‬ ِ‫اْساء م‬

‫أ ما م‬
‫اْل‬ ُ
‫أايم ان؟‬ - Nerede ?
ِ
ُ ‫أايم ان المكتاا‬
‫ب؟‬ Kitap nerede? (Eyne’l kitâbu)
ِ ‫ُهو اعلاى المم مكتا‬
‫ب‬ ‫ا‬ ‫ا‬ O sıranın üstündedir (Huve àlel mektebu)
( ‫( ُه او‬huve) zamirdir. Kitap tekil ve erkek olduğu için kitap yerine ‘huve’ geldi. İstersek ‘huve’
yerine el-kitab da diyebiliriz.)
ِ ‫المممن اف‬
MUNFASIL ZAMİRLER - ‫صلاة‬ ‫ر‬ِ‫الضمائ‬
ُ ُ ‫َّ ا‬
ِ ‫َّمْي المممن اف‬
‫صل‬ ِ
ُ ُ ‫الض‬
MUNFASIL ZAMİRLER
‫أ اان‬ ‫أانم ا‬
‫ت‬ ِ ‫أانم‬
‫ت‬ ‫ِه اي‬ ‫ُه او‬
Ben Sen (Eril) Sen (Dişil) O (Dişil) O (Eril)
(Ene) (Ente) (Enti) (Hiye) (Huve)
Zamirler iki çeşittir:

www.tekellum.net １９
Munfasıl (Ayrık Zamir) ve Muttasıl (Bitişik Zamir)

‫ أان‬- Ben Mutekellim
ِ ‫ أانم‬- Sen(Dişi) ‫ أانمت‬- Sen(Erkek)
‫ت‬ ‫ا‬ Muhâtab / Muhâtabe
‫ ُه او‬- O(Erkek) ‫ ِه اي‬- O (Dişi) 3.Tekil Şahıs Ğâib / Ğâibe
1. Munfasıl Zamirler ile cümleye başlanabilir ancak Muttasıl Zamirler ile cümleye
başlanmaz!
2. Munfasıl Zamirler mubtedadır.
3. Munfasıl Zamirler ma`rife’dir.
4. ‫ ُه او‬ve ‫ ِه اي‬zamirleri şuursuz varlıklar için de kullanılır.
‫شةُ؟‬ ‫أايم ان اعائِ ا‬ Ayşe nerede? (Eyne Àişetu?(
‫ِه اي ِِف المغُمرفاِة‬ O odada (Hiye fi’l ğurfeti)
‫ ة‬- (Tâ Marbûta) : Kelimelerin sonuna getirilen yuvarlak T olan harftir.

Kelimeleri dişil hale getirir.
ِ ‫الصر‬
‫ف‬ ِ
GAYR-I MUNSARIF -
‫َمامنُوعٌ م من َّ م‬
• Gayr-ı Munsarıf kelimeler tenvin ِ,ِ,ِ
ٌ kabul etmeyen veya kesra ِِ durumundayken
fetha ِ‫ ا‬alan kelimelerdir.
• 3 harften daha fazla olan kadın isimleri gayr-ı munsarıftır.
Dişi isimleri 3 çeşittir:
1. Lafzen ve manen dişi : Bu isimler hem lafzen (sonundaki yuvarlak te ‫ ) ة‬ile hem de
manen dişidirler.
ِ ‫فا‬
ُ‫اط امة‬ - Fâtimetu Fatimetun, Fatimeti
2. Manen dişi: Dişiler için kullanılan isimlerdir ancak lafzen dişilik alameti yoktur. Yani
sonlarında ‫ ة‬bulunmaz.
ُ‫ام مراي‬ - Meryemu
3. Lafzen dişi: Lafzi olarak görünüşte dişidir ancak manen erkektir.
www.tekellum.net ２０
ُ‫ – اْحمازة‬Hamzatu
! Bu kurallar sadece insan isimleri için geçerlidir.
ٌ‫اجة‬
‫( اد اج ا‬decâcetun) – tavuk ; hem lafzen hem de manen dişil olmasına rağmen, özel
isim olmadığı için gayr-ı munsarıf sayılmaz.
• ‫ ة‬- (Tâ Marbûta) ‘nın başka görevleri de vardır ancak en önemli görevi muzekker (eril)
ve muennes (dişil) kelimeleri ayırt etmektir. Özellikle de sıfatlarda çokça kullanılır.
ٌ‫ اك ِرمي‬- (Kerîm, cömert, asil) - Eril bir kelimeyi betimler.

ٌ‫ اك ِرمْياة‬- (Kerîmetun) - Dişil bir kelimeyi betimler.
FİİL CÜMLESİ - ‫ُُجملاة فِ معلِيَّة‬
Arapça’da fiiler üçe ayrılır;
‫ال ِف مع ُل‬
FİİL
‫األم ُر‬ ِ ‫ضا ِر مع‬ ِ ِ

ِ ‫الفعل امل‬
‫الف مع ُل م‬ ‫الف مع ُل امل ا‬
ُ
‫اضي‬
‫ُ ا‬ ‫م‬
Emir Fiil-i Mudâri` Fiil-i Mâdî
(Şimdiki/Geniş) (Geçmiş Zaman)
‫أُ مكتُ م‬
‫ب‬ ‫ب‬
ُ ُ‫يا مكت‬ ‫ب‬
‫اكتا ا‬
Yaz! O yazıyor O yazdı
(Uktub) (Yektubu) (Ketebe)
‫س؟‬ ٌ ‫أايم ان اعبَّا‬ Àbbâs nerede? (Eyne Àbbâs?)
‫ب إِ ال الم ُم ِدي ِر‬‫اذ اه ا‬ Müdüre gitti. (Burada gizli özne olarak ‫ ُهو‬vardır.)
‫ا‬
(Zehebe ile’l mudîri)
(Kendisinden önce harf-i cerr geldiği için kesralandı.)
www.tekellum.net ２１
• ِ ‫ ) الم اف‬fiili yapana denir.

Her bir fiilin bir fâili vardır. Fâil ( ‫اعل‬
ُ
Fâil merfu` dur. Yani damme ُِ ya da dammetân ٌِ ile biter.
Cümlede fiilden sonra gelir.
‫إِ ال الم ام مس ِج ِد‬ ‫اح ِام ٌد‬ ‫ب‬

‫ذا اه ا‬ Hâmid mescide gitti.
(Harf-i Cerrden (Fâildir/merfu`) (Zetebe Hâmidun ile’l mescidi)
dolayı mecrûr)
‫أايم ان ُُما َّم ٌد؟‬ Muhammed nerede? (Eyne Muhammedun)
‫اخار اج ِم من الم ام مس ِج ِد‬ Mescidden çıktı. (Harace min’el mescidi)
(Biz biliriz ki, burada ‫ ُه او‬gizli öznesi var.)

İSMİN 4 ALAMETİ
ِ ‫ع اَلمات‬
‫اْل مس ِم‬ ُ ‫ا ا‬
İSMİN ALAMETLERİ
‫ا مْلاِر‬ ‫وف‬
ٌ ‫ُح ُر‬ ‫ال‬ ٌ ‫تامن ِو‬
‫ين‬
Harf-i Cerr Harf-i Tarif Tenvîn
Fiilde olmayan ama isimde olabilen özellikler.

Aşağıdakilerden herhangi biri bir kelimede mevcutsa kesinlikle o kelime isimdir.
1. Eğer kelime tenvînli ise (ِ,ِ,ِ
ٌ)
2. Harf-i Tarif olan ‫( ال‬Elif- Lâm) yalnızca isimlerin başına gelir.
3. Harf-i Cerrler yalnızca isimlerin başına gelir.
ِ , ِ) olur.
4. Yalnızca isimlerin sonu mecrûr ( ِ
‫أايم ان ِآمناةُ؟‬ Âmine nerede? (Eyne Âminetu)
(Âminetu ‫ ة‬dişil özel isim olduğu için gayr-ı munsarıf kelimedir. Bu yüzden dammetân ‘ِ
ٌ ’ olamaz.)
‫ِه اي ِِف الم امطمبا ِخ‬ O mutfakta (Hiye fi’l matbahi)
www.tekellum.net ２２
‫أا اَي ِسٌر ِِف المغُمرفاِة؟‬ Yâsir odada mıdır? (E Yâsirun fi’l ğurfeti)
( ‫ أ‬mıdır anlamı veriyor)
‫احلا َّم ِام؟‬

‫ام من ِِف م‬ Banyoda kim var? (Men fi’l hammâmi)
‫ب؟‬ ِ ‫اماذاا اعلى المم مكتا‬

‫ا‬ Sıranın üstünde ne var? (Mâzâ àle’l mektebi)
ِ
‫ت؟‬ ‫م من أايم ان أانم ا‬ Nerelisin? (Min eyne ente)
.‫أ اان ِم من الميا ااَب ِن‬ Ben Japonum. (Ene min’el Yâbâni)
‫ب اعلِ ٌّي إِ ال الم ُم ِدي ِر؟‬ ‫أا اذ اه ا‬ Ali müdüre mi gitti? (E zehebe àliyyun ile’l mudîri)
‫صل؟‬ِ ‫ام من اخار اج ِم من الم اف‬ Sınıftan kim çıktı? (Men harace min’el fasli)
BEŞİNCİ DERS ‫ الدرس اخلامس‬- ٥

İZAFET TAMLAMASI ‫ ا مِإل ا‬- (İsim Tamlaması)
ُ‫ضافاة‬
‫امِإل ا‬
ُ‫ضافاة‬
‫اف إِايمِه‬
ٌ ‫ض‬‫ُم ا‬ ‫اف‬
ٌ ‫ض‬‫ُم ا‬
Muzâfun İleyh Muzâf
Tamlayan Tamlanan
‫ُُما َّمد‬ ‫اب‬ ِ

ُ ‫كتا‬
(Muhammed’in) (Kitabı)
Tamlayan Tamlanan
‫امِإل ا‬
ُ‫ضافاة‬ (Al- idâfah) izafet tamlaması iki isim arasında kurulan ilişkidir. İzafet tamlaması
bir tamlayan isim ve bir tamlanan isimden oluşur. Zincirleme izafet tamlamalarında ikiden
fazla isimde tamlamaya dahil olabilir.
www.tekellum.net ２３
İzafet tamlamalarında muzâf damme ‘ِ ِ

• ُ ’ , muzâfun ileyh kesra’ِ’ ile biter.
(Bu tamlama cümlede başka şekillerde kullanılırsa, farklı hallerde de görülebilir. Bunları
ileride öğreneceğiz.)
• İsim tamlamasının amacı, muzâfın kime, neye ait olduğunu, hangi şeyden yapıldığı, neye
benzediğini belirterek muzâfın anlamındaki kapalılığı gidermektir.
• İsim tamlaması yapılırken, muzâfın başındaki harf-i tarif (‫ )ال‬ve sonundaki tenvîn (ِ,ِ,ِ
ٌ)
kaldırılır. Zira muzâf, sonuna bir muzâfun ileyh olmakla zaten ma`rife (belirli) hale gelir.
Bir daha harf-i ta`rif almasına gerek kalmaz. Artık belirli hale geldiği için de dammetân ‘ِ
ٌ’
– dammeye ‘ ِ
ُ ’ dönüşür.
‫ب‬ ِ
ٌ ‫كتاا‬
Nekra/ Belirsiz
‫ُُما َّمد‬ ‫ب‬ ِ

ُ ‫كتاا‬
Ma`rife
Muzâf
‫اب‬ ِ
ُ ‫المكتا‬
Ma`rife/ Belirli
• Normalde bir isim belirsiz olarak ya tenvinli (ِ,ِ,ٌِ ) bulunur ya da belirli
harf-i ta`rifli (‫ )ال‬olur.

• Ancak isim tamlamalarında ma`rife için istisna olur; cümlede hem tenvinsiz, hem de
harf-i ta`rifsiz olarak bulunur. Muzâf bu durumda da ma`rife olarak kalmaya devam
eder. Çünkü muzâfun ileyh onu zaten belirli hale getirir.
• Muzâf hiçbir zaman harf-i ta`rif (‫ )ال‬ya da tenvîn (ِ,ِ,ٌِ ) almaz.
• Muzâfun ileyh ise ya harf-i ta`rifli (‫ )ال‬ya da tenvînli (ِ,ِ,ٌِ ) olur.

ِ alır.
Harf-i ta`rifli ise sonuna kesra ’ِ’
Harf-i ta`rifsiz ise sonuna kesratân ‘ِ’ alır.
www.tekellum.net ２４
• ‫ت الم ُم اد ِر ِس‬
ُ ‫بامي‬ (Beytu-l müderrisi) (Hocanın evi)
ِ)
Muzâfun ileyh harf-i ta`rifli (‫ )ال‬ve kesralı (ِ
• ‫ت ُُما َّمد‬
ُ ‫بامي‬ (Beytu Muhammedin)(Muhammed’in evi)
Muzâfun ileyh harf-i ta`rifsiz ve kesralı (ِ)
• ِ ) olarak yer alır. Ancak muzâf

Muzâfun ileyh cümlede her zaman mecrûr (kesralı ِ
cümledeki durumuna göre harekenlendirilebilir.
‫اب ُُما َّمد‬ ِ

ُ ‫اه اذا كتا‬ Bu Muhammed’in kitabıdır.
(Muzâf burada dammeli ‘ِ

ُ’)
ِ ‫ماذاا ِِف كِتاا‬
‫ب ُُما َّمد؟‬ ‫ا‬ Muhammed’in kitabında ne var?
ِ ’)
(Muzâf burada kendisinden önce harf-i cerr geldiği için kesralı ‘ِ
‫ب ُُما َّمد‬ ِ
‫ُخ مذ كتاا ا‬ Muhammed’in kitabını al.
‫اب ام من اه اذا؟‬ ِ
ُ ‫كتا‬ Bu kimin kitabıdır?
Not: Burada ‫ن‬ ‫ ام م‬muzâfun ileyh yerine geçtiği halde kesralı değildir. Çünkü mebnîdir. Mebnî
kelimelerde hareke değişikliği olmaz.
Bu sorunun cevabı ‫ن‬
‫ ام م‬ifadesinin yerini dolduracaktır.
‫اب ُُما َّمد‬ ِ
ُ ‫اه اذا كتا‬ Bu Muhammed’in kitabıdır. (Hâzâ kitâbu Muhammedin)
Not: ‫ام من‬ burada her ne kadar sükûnla da bitse muzâfun ileyh yerine geçtiğinden mecrûr
sayılır. Buna sükûn üstüne mecrûr denir.
Yani ‫ن‬
‫ ام م‬burada mebniyyun `lâ sükûndur.
www.tekellum.net ２５
ِ ‫المم اك‬
MEKAN ZARFLARI – ‫ان‬
‫وف ا‬
ُ ‫ظاُر‬
‫ت‬
‫ امَت ا‬- Mekan Zarfı
‫ت‬
‫( امَت ا‬Tahte) Mekan zarfıdır. Harf-i cerrler gibi kendinden sonra gelen kelimeyi mecrur
yapar.
‫ت ام مكتاب‬
‫امَت ا‬ Bir sıranın altında (Tahte mektebin)
(Harf-i tarif yok. Tenvin (ِ) var. Nekra olduğu için de bir sıra diyoruz.)
ِ ‫ت الم ِكتاا‬
‫ب‬ ‫امَت ا‬ Kitabın altında (Tahte’l mektebi)
(Harf-i ta`rif (‫ )ال‬var yani ma`rife o yüzden de bir yok.)

Not: ‫ت‬
‫ امَت ا‬daima izafetli olarak gelir.
ِ ‫النِد‬
NİDÂ HARFİ - ‫اء‬ ‫ف‬
ُ ‫اح مر‬
‫ا‬
‫ اَي‬- Harf-i Nidâ
Birine hitap ederken kullanılır.
‫( اَي‬Yâ!) ‘dan sonra gelen kişiye ‫( ُمنا اادى‬Munâdâ) yani çağrılan denir. Munadanın sonunda
tenvîn olmaz, onun yerine damme ‘ُِ ’ olur.
‫بِ اَل ٌل‬ (Bilâlun) ‫اَي بِ اَل ُل‬ Ya Bilâl!
‫ُُما َّم ٌد‬ (Muhammedun) ‫اَي ُُما َّم ُد‬ Ya Muhammed!
ٌ ِ‫طاب‬
‫يب‬ (Tabîbun) ‫ب‬ ِ
ُ ‫اَي طابي‬ Ya Tabîb!
Not: Munâdâ her zaman ma`rifedir. Hitap edilen kişi veya şey belirlidir.
www.tekellum.net ２６
‫ اِ مس ٌم‬- İSİM ve ‫ اِبم ٌن‬- OĞUL

Cümlenin ortasında ‫سم‬ ِ ِ
‫( ا م‬ism) ve ‫( ابم ٌن‬ibn) kelimelerinin bulunması durumunda, kelimelerde
ٌ
yer alan ‘Hemzetul vasl (Elifler)’ okunmaz.
ِ ‫اِسم المولا ِد ُُم َّم ٌد واسم المبِمن‬

ُ‫ت ِآمناة‬ ُ‫مُ ا ا ا م‬
Oğlanın ismi Muhammed’dir ve kızın ismi Âmine’dir.
(İsmu’l veledi Muhammedun, vesmul binti Âminetu)
‫اإل ام ِام اَت ِجٌر‬

ِ‫ و ابمن م‬،‫يب‬
ٌ ِ‫اِبمن المم اد ِر ِس طاب‬
ُ ‫ا‬ ُ ُ
Öğretmenin oğlu doktordur ve imamın oğlu tüccardır.
(İbnu’l müderrisi tabîbun vebnu’l imâm, tâcirun)
Aynı zamanda burada ism ve ibn kelimeleri isim tamlamasında Muzâf’tırlar. Muderris, imâm,
oğlan ve kız ise Muzâfun ileyh’tir. O yüzden kesra’ِِ ’ oldular.
(Hemzetul vasl)
‫أايم ان ابم ُن اح ِامد ؟‬ Hâmid’in oğlu nerede? (Eyne’bnu Hâmidin?)

(Muzâfun (Muzâf)
ileyh)
‫وف ا‬
ُ ‫ظاُر‬
‫اك‬
‫ ُهنا ا‬- Orada ve ‫ ُهناا‬- Burada
‫اك‬
‫ُهنا ا‬ (Hunâke)
‫ُهناا‬ (Hunâ)
‫اب ُُما َّمد؟‬ ِ

ُ ‫أايم ان كتا‬ Muhammed’in kitabı nerede?
(Eyne kitâbu Muhammedin?
‫اك‬ ِ ‫ُهو اعلاى المم مكتا‬
‫ب ُهنا ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ O, oradaki sıranın üzerinde
(Huve àlel mektebi hunâke)
www.tekellum.net ２７
Kitaptan Örnekler
1. ‫ب ُُما َّمد اه اذا اَي اَي ِس ُر؟‬ ِ

ُ ‫أا كتاا‬ Bu Muhammed’in kitabı mı (Ey) Yâsir?
(Muzafun (Muzaf) (E kitâbu Muhammedin hâzâ yâ Yâsir?)
ileyh)
• ‫اَي ِسٌر‬ Yâsirun’un başına ‫ اَي‬gelince dammetân ‘ٌِ ’ dammeye ‘ُِ ’ ye dönüşür.
2. ‫؟‬ ‫أايم ان اح ِقيباةُ الم ُم اد ِر ِس‬ Öğretmenin çantası nerede?

(Eyne haqîbetu-l muderrisi)
• ‘Hagîbetu’ muzâf olduğu için başına el-ta`rif(‫ )ال‬gelmiyor ve tenvînlenmiyor.
• ِ ). Özel isim olsaydı 1. Örnekteki

‘Muderris’ de muzâfun ileyh olduğu için kesralanıyor (ِ
gibi başına harf-i ta`rif (‫ )ال‬almaz ancak sonu kesratân ‘ِ’ ile biterdi.
‫اك‬ ِ ‫ت المم مكتا‬

‫ب ُهنا ا‬ ِ
‫ه اي امَت ا ا‬ O, oradaki sıranın altında
(Hiye tahte-l mektebi hunâke)
• ٌ‫ اح ِقيباة‬dişi bir kelime olduğunu sonundaki yuvarlak t ‘‫ ’ة‬den anlıyoruz.

• Bu yüzden cevap da ‫( ِهي‬hiye) ile başlıyor.
‫ا‬
‫ب‬ ِ
•
ُ ‫( الم ام مكتا‬El-mektebu)’dan önce mekan zarfı olan ‫ت‬
‫( امَت ا‬tahte) geldiği için sonu kesra ‘ِ’
ile bitiyor.
3. ِ ‫ول‬
‫هللا‬ ُ ‫ُُما َّم ٌد ار ُس‬ Muhammed Allâh’ın Rasulüdür.
(Muhammedun Rasûlu’llâhi)
ِ ِ ُ ‫ب اغ ِِن وخ‬ ِ
4.
ٌ‫ال احامد فاقْي‬ ‫اع ُّم الطَّال ِ ٌّ ا ا‬
Öğrencinin amcası zengindir ve Hamid’in dayısı fakirdir.
( Àmmu’t tâlibu ğaniyyun ve hâlu hâmidin faqîrun)
www.tekellum.net ２８
• Özel isim olan Hâmid muzâfun ileyh olunca kesretânlandı ‘ِ’

ِ ’ oldu.
Özel isim olmayan öğrenci muzâfun ileyh olunca harf-i ta`rifli ‘‫ ’ال‬ve kesralı’ِ
5. ‫اس ُم المار ُج ِل؟‬

‫اما م‬ Adamın ismi nedir?
(Mesmu’l racul?)
ALTINCI DERS ‫ الدرس السادس‬- ٦

‫ اه ِذ ِه‬- Bu
ِ‫( ه ِذه‬hâzihi) kullanılır.
Arapça’da yakın, tekil ve dişil bir ismi işaret etmek için ‫ا‬
ٌ‫اجة‬ ِِ
‫اهذه اد اج ا‬ Bu bir tavuktur. (Hâzihi decâcetun)
ِ ‫ ه‬de her zaman ma`rifedir.
Bütün ism-i işaretlerde olduğu gibi ‫ذ ِه‬ ‫ا‬
Dördüncü derste gayr-ı munsarıf kelimeleri işlerken görmüştük. Yeniden hatırlatmak
gerekirse, Arapça’da yuvarlak t (tâ marbûta) ‘‫’ة‬, kelimelerin dişil özellik gösterdiğine işarettir.
ٌ‫اجة‬‫ر‬
َّ ‫د‬ ِ ‫ه ِذ ِه سيَّارةٌ وه ِذ‬
‫ه‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا ا ا اا‬ Bu bir arabadır ve bu bir bisiklettir.
(Hâzihi seyyâratun ve hâzihi derrâcetun)
Not: İnsan vücudunda bulunan çift organlar da dişil kabul edilir ve ‫( اه ِذ ِه‬hâzihi) ile işaret
edilir.
ِِ ِِ
ٌ‫اهذه أُذُ ٌن اواهذه اع م‬
‫ي‬ Bu bir kulaktır ve bu bir gözdür.
(Hâzihi uzunun ve hâzihi àynun)
www.tekellum.net ２９
Not: Lafzen olmasa da manen dişi olan, yani sonunda ‘‫ ’ة‬bulunmasa da anlamı dişi olan
ِ ‫( ه‬hâzihi) ile işaret edilir.
kelimeler de ‫ذ ِه‬ ‫ا‬
‫ت ا ِإل ام ِام‬ ِِ ِ ِِ
ُ ‫ت الم ُم اهمند ِس اواهذه بِمن‬
ُ ‫ُخ‬
‫اهذه أ م‬ Bu mühendisin kız kardeşidir ve bu imamın kızıdır.
(Hâzihi uhtu’l muhendisi ve hâzihi bintu’l imâmi)
HARF-İ CERR - ‫اْلاِر‬

‫ف م‬ ُ ‫اح مر‬
‫ ِل‬- Aidiyet
Harf-i cerrler tek başlarına bir anlam ifade etmezler ancak cümle içine girince cümlede
anlam kazanırlar. Diğer harf-i cerrler gibi ‘‫( ’ ِل‬Li) harf-i cerri de kendinden sonraki
ِ ’)
kelimeyi(ismi) mecrûr kılar. (kesra ‘ِ

ُ ‫أ ما‬
‫ لِ ام من‬- Kimin?
‫لِ ام من اه ِذ ِه؟‬ Bu kimin (kime ait) ? (Limen hâzihi)
‫اه ِذ ِه لِ ُم اح َّمد‬ Bu Muhammed’indir. (Hâzihî li-muhammedin)
• Muhammed özel isim olduğu için hiçbir zaman harf-i tarifli ’‫ ’ال‬olamaz. Bu yüzden de
sonu kesratan’َ’ ile bitti.
ِ ‫ا محلم ُد‬
‫لل‬ ‫ام‬ Elhamdulillâhi
ِ
ُ‫( الل‬Allâhu) kelimesinin başına ‫( ل‬li) harf-i cerri getirildiğinde yeni bir ‫ ل‬eklenmesi yerine
baştaki elif(‫ )ا‬düşürülür.
‫ت لِ ُم اح َّمد‬
ُ ‫اه اذا المبا مي‬ Bu ev Muhammed’indir. (Hâza’l beytu li-Muhammedin)
(Bedel)
www.tekellum.net ３０
‫ت ُُما َّمد‬
ُ ‫اه اذا بامي‬ Bu Muhammed’in evidir. (Hâzâ beytu Muhammedin)
Kitaptan Örnekler
ٌ‫ت اَي ِسر اواقِ افة‬ ِ ِ ِ

1. ُ ‫س او بِمن‬
ٌ ‫ابم ُن احامد اجال‬
Hâmid’in oğlu oturur durumda, Yâsir’in kızı ayakta
(İbn’u Hâmidin câlisun ve bintu Yâsirin vâqifetun)
• İleride göreceğiz ama yeri gelmişken söyleyelim. Mubteda ve Haber her zaman
birbirleriyle uyumludur. Mubteda eril ise Haber de eril olmalı, Mubteda tekil ise Haber de
tekil olmalı.
Cümlenin ikinci kısmında Mubteda dişil olduğu için (Yâsir’in kızı) Haber ‫ف‬ ِ
ٌ ‫( واق‬Eril) yerine ‫ا‬
ٌ‫( اواقِ افة‬Dişil) olmuştur.
2. Dişil Hali Eril Hali

‫ام من اه ِذ ِه؟‬ Bu kimdir? (Men hâzihi) ‫ام من اه اذا؟‬ Bu kimdir?(Men hâzâ?)
‫ت الم ُم اهمن ِد ِس‬

ُ ‫ُخ‬
ِِ
‫اهذه أ م‬ ‫ُخ الم ُم اهمن ِد ِس‬ ِ
ُ ‫اهذا أ‬
Bu (dişil) mühendisin kız kardeşidir. Bu (eril) mühendisin erkek kardeşidir.
(Hâzihî uhtu’l muhendisi) (Hâzâ eh’ul muhendisi)
‫أا ِه اي أايمضا ُم اهمن ِد اسةٌ ؟‬ ِ

ٌ ‫أا ُه او أايمضا ُم اهمند‬
‫س؟‬
O(dişil) da mühendis midir? O(eril) da mühendis midir?
(E hiye eydan muhendisetun?) (E huve eydan muhendisun)
ٌ‫ ِه اي طابِيباة‬،‫اْل‬ ٌ ِ‫ ُه او طاب‬،‫اْل‬
‫يب‬
Hayır, O(dişil) doktordur. Hayır, O(eril) doktordur.
(Lâ, hiye tabîbetun) (Lâ, huve tabîbun)
www.tekellum.net ３１
•
ٌ ِ‫ طاب‬kelimesinin sonuna ‫ ة‬getirilerek dişil yapılmıştır.
‫يب‬
• ‫( أايمضا‬Eydan) ‘de, ayrıca, hem de..’ vurgusu yapar.
3. ‫اجةُ ُُما َّمد اه ِذ ِه؟‬

‫أا اد َّر ا‬ Bu Muhammed’in bisikleti mi?
(E derrâcetu Muhammed’in hâzihî?)
‫ اه ِذ ِه اج ِد ا‬.‫اجةُ اح ِامد‬
ٌ‫يدة‬ ِِ
‫ اهذه اد َّر ا‬،‫اْل‬
(Haber) (Mubteda)
Hayır, bu Hâmid’in bisikletidir. O(dişil) yenidir.

(Lâ, hâzihâ derrâcetu Hâmidin. Hâzihî cedîdetun.)
• Mubteda dişil olanlar için Haber de dişil olur.

ِ‫ج‬
Bu yüzden ‫دي ٌد‬ ‫اه ِذ ِه‬
‫ا‬ diyemeyiz. Çünkü mubteda dişil iken haber eril olamaz.
• Bir kelime eril halinden dişil haline döndürülürken eril halinin son harekesi olan
dammetan ‘َ’ yerine fetha ‘َ’ getirilir ve bu kelimenin sonuna ‫ ة‬eklenir.
4. ‫ُجيلاةٌ ِجدًّا‬
ِ‫ ِهي ا‬.‫ه ِذ ِه ساعةُ علي‬
‫ا‬ ‫ا ا ا ا‬ Bu saat Ali’nin. O gerçekten güzel.
(Hâzihâ sâàtu Àliyyin. Hiye cemîletun cidden)
• Yukarıdaki cümlede dişil olan saat (ُ‫اعة‬

‫ ) اس ا‬yerine eril olan bir kelime örneğin kitap
(‫اب‬ ِ ِ
ٌ ‫ )كتا‬o zaman ikinci cümle ‫يل‬
ٌ ‫ ُه او اُج‬olurdu.
5. Arapça’da bazı kelimelerin lafzen dişil olmasa da manen dişil olduğunu söylemiştik.
Mesela; ‫( قِ مد ٌر‬tencere) de manen dişil bir kelimedir.
‫ الم ِم مل اع اقةُ ِِف الم ِق مد ِر‬.‫اه ِذ ِه ِم مل اع اقةٌ او اه ِذ ِه قِ مد ٌر‬

Bu kaşıktır ve bu tenceredir. Kaşık, tencerenin içindedir.
(Hâzihi mil’àqatun ve hâzihâ qidrun. El-mil’àqatu fi’l qidri.)
www.tekellum.net ３２
• ‫ الم ِق مد ِر‬Sonu kesra ‘َ’ ile bitti çünkü kendinden önce harf-i cerr geldi.
YEDİNCİ DERS ‫ الدرس السابع‬- ٧

‫تِمل ا‬
‫ك‬ - Şu
Arapça’da uzak, tekil ve dişil bir ismi işaret etmek istersek ‫( تِمل ا‬Tilke) kullanırız.
‫ك‬
ِِ
ٌ‫ضة‬ ‫اهذه طابِيباةٌ او تِمل ا‬
‫ك َمُاِر ا‬ Bu(dişil) bir doktordur ve şu(dişil) bir hemşiredir.
(Hâzihî tabîbetun ve tilke mumerridatun)
TEKİL
Yakın Uzak
‫ اه اذا‬- Bu ‫ك‬ ِ
‫اذل ا‬ - Şu
Erkek (Hâzâ) (Zâlike)
‫ اه ِذ ِه‬- Bu ‫تِمل ا‬
‫ك‬ - Şu
Dişi (Hâzihî) (Tilke)
Kitaptan Örnekler
ِِ
1. ٌ‫ص اْية‬ ‫اهذه طا ِويلاةٌ او تِمل ا‬
ِ ‫ك قا‬ Bu(dişil) uzundur ve şu(dişil) kısadır.
(Hâzihî tavîletun ve tilke qasîratun)
2. ‫اعةُ اعبَّاس تِمل ا‬
‫ك؟‬ ‫أا اس ا‬ Şu Abbas’ın saati midir?
(muzâfun (muzâf) (E sâàtu Àbbâsin tilke?)
ileyh)
www.tekellum.net ３３
SEKİZİNCİ DERS ‫ الدرس الثامن‬- ٨

BEDEL - ‫المبا اد ُل‬
Bedel bir varlığı vurgulamak için uygulanan bir dil bilgisi kuralıdır. Daha da vurgulamak için
ismini söylediğimiz zaman bedel uyguluyoruz.
‫اه اذ اَت ِجٌر‬ Bu tüccardır. (Hâzâ tâcirun)
‫الر ُج ُل اَت ِجٌر‬

َّ ‫اه اذا‬ Bu adam tüccardır. (Hâzâ-r raculu tâcirun)
(Bedel)
Aslında ilk kelimede de manayı veriyor ancak ikinci cümlede ‘adam’ kelimesini ekleyerek
vurgulama yapıyoruz. Bu kullanımda ‫جل‬
ُ ‫الر‬
َّ bedeldir. ُ
• İsm-i işaretlerden sonra harf-i tarif ile gelen kelimeler bedeldir.
• Bedelin birçok çeşidi vardır. İleride göreceğiz.
• ‫الر ُج ُل‬
َّ ‫اه اذا‬ Haber olmadığı için bu bir cümle değildir.
Bu adam ifadesine bir haber gelirse cümle tamlanır.
Ancak ‫ اه اذا ار ُج ٌل‬ifadesi bir cümledir. Hem mubteda hem de haberi vardır.
İSM-İ MAKSÛR - ‫صور‬ ِ

ُ ‫المم مق‬
ُ ‫م‬
‫مُ ا‬‫س‬ ‫اْل‬
Sonunda bir ‫ا‬ ya da ‫ى‬ ile biten isimlerin Eliften önceki harfi fethalı ‘َ’ ise
İsmu’l maksûr olur. İsmu’l maksûr olan bir isim irab değişikliklerinden etkilenmez. Örneğin,
kendinden önce bir harf-i cerr gelse de ismu’l maksûr olan kelime kesralanmaz ‘َ’.
‫ب ِم من أ مام ِري اكا‬ ِ‫الطَّال‬

ُ Öğrenci Amerikalıdır. (Et-tâlibu min Emrîka)
• Amerika’dan önce ‫( من‬min) gelmesine rağmen sonunda bir elif ve eliften önce fetha’َ’
olduğu için Amerika ismu’l maksûrdur.
ِ
‫احام ٌد اذ اه ا‬
‫ب اإل الم ُم مستا مش افى‬ Hâmid hastaneye gitti.
(Hâmidun zehebe ile’l musteşfâ)
www.tekellum.net ３４
• Musteşfâ(hastane) ismu’l maksûrdur. Çünkü sonunda elif gibi davranan bir ‫ ى‬gelmiştir
ve hemen öncesinde de fetha vardır. Kendinden önce ‫اإل‬ harf-i cerri gelmesine rağmen
ismu’l maksûr hareke değiştirmemiştir (kesralanmamıştır’َ’). Fethalı olmaya devam
etmiştir.
Kitaptan Örnekler
1. ‫اَت ِجٌر‬ ‫الر ُج ُل‬

َّ ‫اه اذا‬ Bu adam tüccardır. (Hâzâ’r raculu tâcirun)
(Haber) (Bedel) (mubteda)
ِ َّ‫ه اذا المباب لِلت‬

‫اج ِر‬
2.
ُ ‫ا‬ ‫ا‬ Bu ev tüccarındır. / Tüccara aittir.
(Bedel) (Hâzâ’l bâbu li’t-tâciri)
ِ َّ ‫لِمن ه ِذ ِه‬
3. ‫السيَّ اارةُ اول ام من تِمل ا‬
‫ك؟‬ ‫ام ا‬ Bu araba kimindir ve şu kimindir?
(Bedel) (Limen hâzihi’s-seyyâratu ve limen tilke)
• Burada seyyâratu bedeldir. Çünkü ismu’l işaretten sonra geliyor.
‫ك لِلتَّا ِجر‬ ِ ِ‫السيَّارةُ لِلطَّاب‬

‫يب اوتِمل ا‬ ‫اهذه َّ ا‬
ِِ Bu araba doktorundur ve şu tüccarındır.
(Hâzihi’s-seyyâratu li’t-tabîb ve tilke li’t-tâciri)
‫ف الم ام مد ار اس ِة‬ ِ ِ‫ت الطَّب‬ ِِ ِ ‫الت‬

‫َّاج ِر‬
4. ‫يب اخ مل ا‬ ُ ‫الم ام مسجد اوبامي‬ ‫أ اام اام‬ ‫ت‬
ُ ‫بامي‬
(Zarf-ı (Muzafun (mubteda/
Mekan) ileyh) muzaf)
Tüccarın evi mescidin önündedir ve doktorun evi okulun arkasındadır.

(Beytu’t-tâciri emâme’l mescidi ve beytu’t-tabîbi halfe’l medraseti)
• Haber, zarf-ı mekandan ‘‫ام‬

‫’أم ا‬
‫ ا‬sonra geldiği için cerrlenip mecrûr oluyor yani
kesralanıyor ‘َ’.
ِ ‫ما اسم الت‬
‫َّاج ِر؟‬
5.
ُ‫ا م‬ Tüccarın adı nedir? (Me’smu’t-tâciri?)
6. ‫اجةُ ِْلبم ِن الم ُم اؤِذ ِن؟‬َّ ‫أا اه ِذ ِه الد‬

‫َّر ا‬ Bu bisiklet müezzinin oğlunun mudur?
(E hâzihi’d-derrâcetu li’bni’l müezzini)
www.tekellum.net ３５
• ‫اِبم ُن ُُما َّمد‬ Muhammed’in oğlu (İbnu Muhammedin)

(Muzafun (Muzaf)
ileyh)
Burada oğul muzaf olduğu için belirlilik takısı ‘‫ ’ال‬düşüyor.
• ‫ِْلبم ِن ُُما َّمد‬ Muhammed’in oğlununun (li’bni Muhammedin)
Burada ise hala muzaf durumunda ancak başına aitlik harf-i cerri’‫ ’ ِل‬geldiği için
kesralanıyor’َ’.
‫يسرا‬ِ‫اعةُ ِم من ُسو‬
‫و‬ ‫ا‬ ‫الس‬
َّ ‫ك‬
‫ا‬ ‫ل‬
‫م‬ِ‫ت‬
7.
‫ا‬ Şu saat İsviçre’dendir.
(Tilke’s-sâàtu min Svîsrâ)
İsviçre’den önce harf-i cerr olan min ’‫ن‬ ِ

•
‫ ’م م‬gelmesine rağmen cerrlenmedi. Çünkü İsviçre
kelimesi elif harfi ile bitmekte ve elif harfinden önce de fetha’َ’ gelmektedir. Bu tür
kelimeleri ismu’l maksur olarak isimlendiriyorduk.
8. ‫اجةُ لبنت الف اَّلح‬

‫َّج ا‬
‫الد ا‬ ‫اه ِذ ِه‬ Bu tavuk çiftçinin kızınındır.
(Hâzihi’d-decâcetu li binti’l fellâhi)
Başına ‘‫ ’ل‬sahiplik eki aldığı için sonu kesralandı’َ’
9. ِ ‫ول‬
‫هللا‬ ِ ‫رس‬
ُ‫ا‬ ‫أايم ان ام مس ِج ُد‬ Allâh’ın Rasâlü’nün mescidi nerede?
(Eyne mescidu Rasûli’llâh)
(muzafun ileyh) – (muzaf)
(muzafun ileyh) – (muzaf)
•
Bu cümlede zincirleme isim tamlaması vardır.
Rasûl bu zincirleme isim tamlamasında hem muzâf hem de muzâfun ileyh olarak yer alır.
Rasûl ikinci öbeğin muzâfu olduğu için ve muzâflar harfi tarif ‘‫ ’ال‬olmadıkları için Rasûlde
(‫ )ال‬takısı yok. Muzâflar normalde dammelidir’ِ

ُ ’ ancak Rasûl ilk öbeğin muzâfun ileyhi
ِ ’ için Rasûl kesralı’ِِ ’ durumdadır.
olduğu için ve Muzâfun ileyhler kesralanadığı ‘ِ
www.tekellum.net ３６
DOKUZUNCU DERS ‫ الدرس التاسع‬- ٩

SIFAT ِ
- ٌ‫ص افة‬
Arapça’da sıfatlar Türkçe’nin aksine niteledikleri isimden sonra gelir.
ِ ‫كِتااب‬
ٌ‫صغْي‬
‫ٌ ا‬ Küçük bir kitap (Kitâbun sağîrun)
Sıfat nitelediği isim ile şu 4 maddede aynı özelliği gösterir.
1) Cinsiyet: Eril olan bir ismin sıfatı eril, dişil olan bir ismin sıfatı dişil olur.
‫يل‬ ِ ِ‫ت ا‬
ٌ ‫بِمن‬
ٌ ‫اولا ٌد اُج‬ ٌ‫ُجيلاة‬
Güzel bir oğlan (Veledun cemîlun) Güzel bir kız (Bintun cemîletun)
‫س اس مه ٌل‬
ٌ ‫اد مر‬ ٌ‫لُغاةٌ اس مهلاة‬
Kolay bir ders (Dersun sehlun) Kolay bir dil (Luğatun sehletun)
2) Nekra ve Ma`rifelik: Nekra ismin sıfatı nekra, ma`rife ismin sıfatı ma`rife olmalıdır.
‫س اج ِدي ٌد‬ ِ
ٌ ‫ب اَل ٌل ُم اد ِر‬ Bilal yeni bir hocadır.
(Bilâlun muderrisun cedîdun)
‫ص ِل‬ ُ ‫اْلا ِد‬

‫يد ِِف الم اف م‬ ‫س م‬ ِ
ُ ‫الم ُم ادر‬ Yeni hoca sınıftadır.
(El muderrisu’l cedîdu fi’l fasli)
3) İ`râb (Son harekenin durumu): Cümlede nitelendirilen isim hangi i’râba uğradıysa, sıfatı da
aynı i’râba uğrar.
ِ ‫ذالِك ب ي‬
ٌ‫ت قادي‬
ٌ ‫ا ام‬ Şu eski bir evdir. (Zâlike beytun qadîmun)
‫أ اان ِِف باميت قا ِدي‬ Ben eski bir evdeyim. (Ene fî beytin qadîmin)
www.tekellum.net ３７
• ‫( ِِف‬fii) harf-i cerri kendinden sonraki kelimeyi cerr eder. Yani kesralar’ِِ ’.
Eğer kendinden sonra gelen kelimenin başında’ ‫ ’ال‬harf-i tarif varsa kesralanır’ِِ ’, harf-i
tarif yoksa kesratân’ِ’ olur.
‫ت بامي تا قا ِدْيا‬
ُ ‫ارأايم‬ Eski bir ev gördüm. (Raeytu beyten qadîmen)
4) Sayı bakımından da tekil ismin sıfatı tekil, ikil ismin sıfatı ikil, çoğul ismin sıfatı çoğul
olacaktır. İleride daha detaylı göreceğiz.
‫‘ فا مع اَل ُن‬Fa`lânu’ veznindeki kelimeleri de gayrı munsarıf kabul ederiz. Bunlar da tenvin
‘ِ,ِ,ٌِ ’ ve kesra’ِِ ’ olmazlar.
İleride gayrı munsarıf olan başka vezinler de göreceğiz.
‫اك مس اَل ُن‬

Tembel
(Keslânu)
‫اعطم اشا ُن‬ ‫اج مو اعا ُن‬

Susamış Karnı Aç
(Àtşânu) (Cevàànu)
‫فا مع اَل ُن‬

‘Fa`lânu’
‫ام مْل ُن‬ ‫ضباا ُن‬

‫اغ م‬
Dolu Öfkeli
(Melânu) (Ğadbânu)
www.tekellum.net ３８
‫ول‬
ُ‫ص‬ ِ
İSM-İ MEVSÛL - ُ ‫اْل مس ُم الم ام مو‬
İsm-i mevsûller Arapça’da iki ayrı cümleyi birleştirerek tek cümle haline getirmeye imkan
verir. İlerleyen derslerde şahıs ve sayıya göre ismi mevsuller olduğunu göreceğiz. Bu derste
‫‘ الَّ ِذي‬El-lezî’ ismil mevsulünü göreceğiz.
‫الَّ ِذي‬ - Öyle ki, O şey ki

ِ
ٌ‫ا َّلر ُج ُل اَتجٌر اش ِهْي‬ Adam, ünlü bir tüccardır. (E’r-raculu tâcirun şehîrun)
‫ا َّلر ُج ُل اخار اج ِم ان الم ام مس ِج ِد ماْل ان‬ Adam, mescitten şimdi çıktı.

(E’r-raculu harace min’el mescidi’l âne)
ِ ِِ ِ ِ
ٌ‫ا َّلر ُج ُل الَّذي اخار اج م ان الم ام مسجد ماْل ان اَتجٌر اش ِهْي‬
Mescidden şimdi çıkan adam ünlü bir tüccardır.
(E’r-raculu’l-lezî harace min’el mescidi’l âne tâcirun şehîrun)
• Harf-i cerr olan ‫ ِل‬başında, ‫ ا مل‬bir ismin başına gelirse harf-i tarifteki (‫)ال‬
elif (‫ )ا‬düşer.
‫امِإل ام ُام‬ - İmâm (El-imâmu) ‫ا مل إِ ام ُام‬ ‫لِ مِْل اماِم‬

(düşer)
‫س‬ ِ
ُ ‫ – الم ُم ادر‬Öğretmen (El-muderrisu) ‫لِمل ُم اد ِر ِس‬
• ‫ ِل‬harfi cerr olduğu için kelimeyi kesralı’َ’ bitiriyor.
www.tekellum.net ３９
‫وف ا‬
ُ ‫ظاُر‬
‫ ِعمن اد‬- inde , yanında...
Zarf-ı mekan olan ‫( ِعمن اد‬ìnde) yanında, katında, birlikte anlamındadır. Zarf-ı mekanlarda
harf-i cerrler gibi kendinden sonra gelen kelimeleri cerr ederler yani kesralarlar ’َ’.
‫س ِعمن اد الم ُم ِدي ِر‬ ِ

ُ ‫الم ُم ادر‬ Öğretmen, müdürün yanındadır.
(El-muderrisu ìnde’l mudîri)
Kitaptan Örnekler
1. ‫س اج ِدي ٌد‬ ِ
ٌ ‫احام ٌد ُم اد ِر‬ Hamid yeni bir öğretmendir.
(Hâmidun muderrisun cedîdun)
‫ب اك مس اَل ُن‬ِ‫اُممود طاال‬

2.
ٌ ٌُ ‫م‬ Mahmûd tembel bir öğrencidir.
(Mahmûdun tâlibun keslân)
• ‘Fa`lânu’ vezninde bir kelime olduğu için gayri munsarıftır.

Bu nedenle tenvin ‘ً,ً,ً’ ve kesra ‘ً’ olmazlar. Her ne kadar tamladığı isim
dammetanlı ‘ً’ da olsa tenvin olmayacağı için damme ‘ً’ ile bitmiş. Ancak ikisi de
merfu`(damme), ikisi de nekra, ikisi de eril, ikisi de tekil.
3. ‫يل الَّ ِذي اخار اج ماْل ان ِمن الم ام مد ار اس ِة ؟‬ِ َّ

ُ ‫الر ُج ُل الطو‬
َّ ‫ك‬ ِ
‫ام من اذل ا‬
(kesralı’ً’) (harfi cerr) )sıfat) (bedel)
Tamladığı isim harfi tarifli ( ‫ )ال‬ve dammeli

(ً) olduğu için sıfatta aynı özellikte geldi.
Şimdi okuldan çıkan şu uzun boylu adam kimdir?

(Men zâlike’r-raculu’t-tavîlu ‘l-lezî harace’l âne min’e’l medraseti)
www.tekellum.net ４０
4. ِ ‫المم مكتا‬
‫ب؟‬ ‫ا‬ ‫اعلاى‬ ‫يل الَّذي‬ ِ‫م‬
ُ ‫اْلام‬ ‫الم اقلا ُم‬ ‫اه اذا‬ ‫لِ ام من‬
(harfi cerr) )sıfat) (bedel)
Sıranın üzerindeki bu güzel kalem kimin?

(Li men hâza’l qalemu’l cemîlu’l-lezî àle’l mektebi?)
ِ ‫اْل ِد‬
‫يد‬ ‫الم ُم ادي ِر‬ ‫ابم ُن‬ ِ َّ
5.
‫ما‬ ُ‫الصغْي‬ ‫الم اولا ُد‬
(sıfat) (muzafun (muzaf/ (sıfat) (mubteda)
ileyh) haber)
Küçük çocuk, yeni müdürün oğludur. (El-veledu’s-sağîru ‘bnu’l mudîri’l cedîdi)
6. ‫لِمل ُم اد ِر ِس‬ ِ ‫المم مكتا‬

‫ب‬ ‫ا‬ ‫اعلاى‬ ‫الَّ ِذي‬ ‫اب‬ ِ
ُ ‫المكتا‬
(haber) (harfi cerr) (mubteda)
Sıranın üstündeki kitap müdüründür (müdüre aittir).

(El-kitâbu’l-lezî àle’l mektebi lil-muderrisi)
www.tekellum.net ４１
ONUNCU DERS ‫ الدرس العاشر‬- ١٠

ZAMİRLER - ‫الض امائُِر‬
َّ
Zamirler, Arapça’da bulunan 3 kelime türünden (isim,fiil,harf) isim grubu içinde yer alır.
Türkçe’de olduğu gibi isimlerin yerine kullanılırlar.
Munfasıl Muttasıl Muttasıl Munfasıl

Zamirler Zamirler Zamirler Zamirler
Tekil ‫أانم ا‬
‫ت‬ ‫ك‬
‫ا‬ ُ‫ه‬ ‫ُه او‬ Tekil
(Ente) (Huve)
‫ُُمااطاب‬ İkil ‫أانمتُ اما‬ ‫ُك اما‬ ‫ُه اما‬ ‫َُهاا‬ İkil ‫اغائِب‬
Muhâtab (Entumâ) (Humâ) Ğâib
Çoğul ‫أانمتُ مم‬ ‫ُك مم‬ ‫ُه مم‬ ‫ُه مم‬ Çoğul
(Entum) (Hum)
Tekil ِ ‫أانم‬
‫ت‬ ِ
‫ك‬ ‫اها‬ ‫ِه اي‬ Tekil
(Enti) (Hiye)
‫ُُمااطاباة‬ İkil ‫أانمتُ اما‬ ‫ُك اما‬ ‫ُه اما‬ ‫َُهاا‬ İkil ‫اغائِباة‬
Muhâtabe (Entumâ) (Humâ) Ğâibe
Çoğul َّ ُ ‫أانم‬
‫ت‬ ‫ُك َّن‬ ‫ُه َّن‬ ‫ُه َّن‬ Çoğul
(Entunne) (Hunne)
Tekil ‫أ اان‬ ‫ي‬

(Ene)
‫ُمتا اكلِم‬ İkil ‫امَن ُن‬ ‫ناا‬

Mutekellim (Nahnu)
Çoğul ‫امَن ُن‬ ‫ناا‬

(Nahnu)
www.tekellum.net ４２
• Zamirin cümle içinde yalın haliyle kullanılmasına ‘Munfasıl Zamirler’ diyoruz. Zamirlerin
cümle içinde başka kelimelerle etkileşime geçip şekil değiştiren haline ‘Muttasıl
Zamirler’ diyoruz.
• Ben – Munfasıl (Yalın), Bana, beni, benden – Muttasıl (Bitişik)
• Munfasıl zamirler cümlede ayrık olarak yazılırken, Muttasıl zamirler yanlarına geldikleri
kelimeye bitişik yazılırlar.
• Zamirlerin merfu` halleri munfasıl olarak, mecrûr ve mansûb halleri de muttasıl olarak
gelir. Bir diğer deyişle cümlede zamirin kullanıldığı yer, merfu` bir yerse, orada ‘munfasıl
zamir’ kullanılır, mecrûr ya da mansûb bir yerse de ‘muttasıl zamir’ kullanılır.
Örneğin; İsim cümlelerinde mubteda, merfu` olur. Demek ki mubteda olarak bir zamir
kullanılacaksa o zamir ‘munfasıl’ olacaktır.
ِ
ٌ ِ‫اَيسٌر طاب‬
‫يب‬ ٌ ِ‫ُه او طاب‬
‫يب‬
Yasir bir doktordur. O bir doktordur.
(Yâsirun tabîbun) (Huve tabîb)
Cümlede ‫اَي ِسٌر‬ kelimesi mubtedadır. Mubteda olduğu için de merfu`’َ َ’ olur. Zaten bu
durum harekelerinden de anlaşılmaktadır.
Öyleyse ‫ اَي ِسر‬ismi yerine kullanılacak zamir, merfu olacaktır. Bu da o zamirin munfasıl zamir
ٌ
olacağını gösterir. Yani burada ‘‫ه‬..’ değil, ‘ ‫’ه او‬
ُ zamiri kullanılacaktır.
Örneğin; İzafet tamlamalarında (isim tamlaması) muzâf ve muzâfun ileyh vardır. Muzâfun
ileyh daima mecrûrdur. Dolayısıyla muzâfun ileyh yerine bir zamir konacaksa, bu zamir
‘muttasıl zamir’ olacaktır.
‫اب اح ِامد‬ ِ
ُ ‫اه اذا كتا‬
ِ
ُ‫اه اذا كتاابُه‬
Bu Hamid’in kitabıdır. Bu onun(eril) kitabıdır.
(Hâzâ kitâbu Hâmidin) (Hâzâ kitâbuhû)
www.tekellum.net ４３
ESMÂ-İ HAMSE (Beş İsim) - ‫اخلا مم اسة‬

‫اْسااء م‬
‫األ م‬
Arapça’da beş isim var ki, bu isimler hareke ile değil, harf ile i`râb edilirler.
Bu isimler sonlarına merfu`luk alâmeti olarak ‘‫ ’و‬harfini, mansûbluk alameti olarak ‘‫ ’ا‬harfini,
mecrûrluk alameti olarak da ‘‫ ’ي‬harfini alırlar.
‫اب‬
ٌ‫أ‬
Baba
(Ebun)
‫اح ٌم‬ ‫اخ‬

ٌ‫أ‬
Kayınpeder Erkek Kardeş
(Hamun) (Ehun)
‫اْسااء اخلا مم اسة‬
‫األ م‬
Esmâ-i
Hamse
‫فا ٌم‬ ‫ذُو‬

Ağız …sahibi
(Femun) (Zû)
Örneğin;
Mecrûr Hali Mansûb Hali Merfu`Hali Kelime
‫أاِب با مكر‬ ‫أااَب با مكر‬ ‫أابُو با مكر‬ ‫اب‬

ٌ‫أ‬
(Ebî Bekrin) (Ebâ Bekrin) (Ebû Bekrin) (Ebun)
ِ ‫كِتاا‬
‫ب با مكر‬ ‫ب با مكر‬ ِ ِ ِ
‫كتاا ا‬ ‫ب با مكر‬
ُ ‫كتاا‬ ‫اب‬
ٌ ‫كتا‬
(Kitâbî Bekrin) (Kitâbâ Bekrin) (Kitâbû Bekrin) (Kitâbun)
Kitap kelimesi muzâf olduğunda harekelenerek pozisyonlanıyor ancak baba kelimesi harf
olarak i`râblanıyor.
www.tekellum.net ４４
‫ِعمن اد‬ kelimesinin ‘yanında’ anlamında kullanılan bir zarf-ı mekan olduğunu daha önce
söylemiştik. Aynı zamanda bu kelime sahiplik anlamı da taşır.
ِ‫أ‬
‫اعمن اد اك اسي اارةٌ؟‬ Yanında bir araba var mı? (E ìndeke seyyâratun)
cümlesini ‘senin bir araban var mı?’ diye anlamalıyız. Ancak bu kalıbın kullanılabilmesi için ait
olunacak şeyin alınıp satılabiliyor olması gerekir.
Mesela; ‘kardeşin var mı?’ diye sormak için ‫اخ؟‬ ِ ‫ أ‬diyemeyiz. Kardeş alınıp satılamaz.
ٌ ‫اعمن اد اك أ‬
Bunun yerine daha önce sahiplik ifade ettiğini bildiğimiz ‘‫’ل‬ ِ harf-i cerri kullanırız.
‘‫اخ؟‬
ٌ‫كأ‬‫ ’أا لا ا‬demeliyiz. ‫اك‬ Muttasıl zamir – sen
‫ِل‬ (-in, -un, -im sahiplik eki)
‫ اك‬+ ‫ك = ِل‬
‫لا ا‬
sen + in = senin
Not: ‫ ِل‬harfi cerri, zamirlere geldiği zaman fethalı’َ’ gelir.

‫ أانم ا‬+ ‫ك = ِل‬
‫ت‬ ‫لا ا‬ ‫ ُه مم‬+ ‫اَلُمم = ِل‬
Kitaptan Örnekler
1. ‫ك؟‬ ‫ اما م‬:‫اح ِام ٌد‬

‫اْسُ ا‬ Senin adın ne? (Hâmid: Me’s-muke?)
‫اْسي ُُما َّمد‬

‫ م‬:‫ُُما َّم ٌد‬ Benim adım Muhammed. (Muhammed: İsmî Muhammed)
‫ك؟‬
‫ام اع ا‬ ‫ اوام من اه اذا الم اف اَت الَّذي‬:‫اح ِام ٌد‬ Peki senin yanındaki bu genç kim?
(ve men hâza’l feta’l-lezî màke)
‫ = ام اع‬beraber ‫ك‬
‫ = ام اع ا‬seninle beraber
‫ ُه او ازِمميلِي‬:‫ُُما َّم ٌد‬ O(eril) benim iş arkadaşım. (Huve zemîlî)
www.tekellum.net ４５
‫ = ا َّلزميِ ُل‬iş arkadaşı ‫ = ازِمميلِي‬benim iş arkadaşım

(Burada ‘ben’in’ tekil muttasıl zamiri – ‘‫ ’ي‬dir.)
‫ ُه او‬Munfasıl zamiri, eril bir tekil kişi yerine kullanılıyor. ‘O’
‫ أا ُه او أايمضا ِم من إِ مسطامن بُول ؟‬:‫اح ِام ٌد‬ O da İstanbul’dan mı?(E huve eydan min Istanbûl)
‫‘ = أايمضا‬Eydan’ = aynen, -de, -da
‫ اما م‬:‫اح ِام ٌد‬

ُ‫اْسُه‬ Onun ismi nedir? (Me’s-muhû)
Tekil, eril, gayb olan ‫ ُهو‬munfasıl zamirinin muttasıl zamiri olan ‘‫ ’ه‬kullanılmıştır.
‫ا‬
ُ‫ اِ مْسُهُ اْحمازة‬:‫ُُما َّم ٌد‬ Onun ismi Hamza’dır. (İsmuhû Hamza)
‫ اما لُغاتُ ا‬:‫اح ِام ٌد‬

‫ك اَي ُُما َّمد ؟‬ Senin dilin nedir (Ey) Muhammed?
(Mâ luğatuke yâ Muhammed)
‫لُّتكِيَّة‬
‫ لُغاِت ا ُّم‬:‫ُُما َّم ٌد‬ Dilim Türkçe’dir. (Luğatî et-turkiyye)
‫ أا ِه اي لُغاةٌ اس مهلاةٌ ؟‬:‫اح ِام ٌد‬ O kolay bir dil midir? (E hiye luğatun sehletun)
Bir önceki cümlede Türkçe dişil olduğu için, bu da onun zamiri olduğu için dişil geldi.
ِ ‫ أ اذهبت إِ ال الم ُكوي‬:‫ح ِام ٌد‬

‫ت‬
‫؟‬ ‫ام‬ ‫ام ا‬ ‫ا‬ Sen Kuveyt’e gittin mi? (E zehebte ile’l Kuveyt)
‫ت‬
ُ ‫ اذ اهمب‬،‫ نا اع مم‬:‫ُُما َّم ٌد‬ Evet, gittim. (Neàm, zehebtu)
‫ت‬
‫ = اذ اهمب ا‬Gittin (zehebte) ‫ت‬
ُ ‫ = اذ اهمب‬Gittim (zehebtu)
www.tekellum.net ４６
‫ او ازِميلُ ا‬:‫احا ِم ٌد‬

‫ أايم ان أابُوهُ ؟‬،‫ك‬ Peki senin arkadaşın, onun babası nerede?
(ve zemîluke, eyne ebûhu)
• ‫أب‬
ٌ Esmâ-i hamse olduğu için muzafken dammeli ‘َ’ olacakken yanına ‘‫ ’و‬harfini alır.
ُ‫ = أابُوه‬Onun (eril) babası (ebûhu)
‫اخ اَي ُُما َّمد ؟‬
ٌ‫كأ‬‫ أا لا ا‬:‫اح ِام ٌد‬ Senin kardeşin var mı (Ey) Muhammed?
(E leke ehun yâ Muhammed)
.‫ او ُه او امعِي ُهناا ِِف الم ام ِدينا ِة‬، ُ‫ُس اامة‬ ِ ِ ‫ ِِل أ‬،‫ ن عم‬:‫ُم َّمد‬
‫ ا مْسُهُ أ ا‬، ‫اخ اواح ٌد‬
ٌ ‫ُا ٌ ا ا م‬
Evet, benim bir tane erkek kardeşim var. Onun ismi Üsame ve o benimle burada Medine’dedir.
(Neàm, lî ehun vâhidun, ismuhû Usâmetu ve huve meì hunâ fi’l Medîneti)
‫ أ اان‬+ ‫( ِِل = ِل‬lî) ‘Ben’ zamirinin muttasılı ‘‫ ’ي‬dir. ‘Benim’

ِ
ُ‫ = ا مْسُه‬gayb, eril, tekil muttasıl zamiri ‘‫ ’ه‬dur. Kelimenin sonuna eklenir.
‫ أ اان‬+ ‫‘ = ام اع‬Ben’ zamirinin muttasılı ‘‫ ’ي‬dir. ‘Benimle’
.‫ او ِه اي اِف المعِار ِاق ام اع ازموِج اها‬، ‫ب‬ ِ ِ

ُ ‫ ا مْسُها ازيمنا‬، ٌ‫ت اواح ادة‬ ‫او ِِل أ م‬
ٌ ‫ُخ‬
Ve benim bir tane kız kardeşim var. Onun ismi Zeynep ve o eşiyle birlikte Irak’ta.
(ve lî uhtun vâhidetun, ismuhâ Zeyneb, ve hiye fi’l ìrâq meà zevcihâ)
‫ = اِ مْسُ اها‬gayb, dişil, tekil muttasıl zamiri ‘‫’ها‬

‫ ا‬dır. Kelimenin sonuna eklenir.
‫ = ازمو اج اها‬Onun (dişi) kocası
!Dikkat edersek örnekte kendinden önce ‫ع‬ ‫ ام ا‬zarfı mekan olduğu için zevce cerlendi.
‘..‫ج‬ ِ ‫ ’ ازمو‬oldu.
‫س‬ ِ
ٌ ‫اوازمو ُج اها ُم اهمند‬ ve Onun(dişil) eşi mühendistir. (ve zevcuhâ muhendisun)
(haber) (mubteda) (Zevce burada mubteda olduğu için dammeli ‘َ’ oldu.)
www.tekellum.net ４７
2. ‫ك؟‬
‫أ ُُّم ا‬ ‫أايم ان‬ Annen nerede? (Eyne ummuke)
‫أ ُِمي ِِف الميا ام ِن‬ Annem Yemen’de. (Ummî fi’l Yemen.)
3. ‫ت؟‬ ٌ ‫ُخ‬
‫كأم‬‫أا لا ا‬ Kız kardeşin var mı? (E leke uhtun)
ِ ‫ ِِل أُخت و‬،‫ناعم‬
ٌ‫اح ادة‬ ‫م ٌ ا‬ ‫ام‬ Evet, bir tane kız kardeşim var.(Neàm, lî uhtun vâhidetun)
( ‘Sıfat’ , betimlediği isim kız kardeş(dişil) olduğu için bu sıfat da dişil oldu.)
4. ‫أا ِعمن اد اك اسيَّ اارةٌ ؟‬ Senin araban var mı? (E ìndeke seyyâratu)
ٌ‫ اما ِعمندي اسيَّ اارة‬،‫اْل‬ Hayır, benim arabam yok (Lâ, mâ ìndî seyyâratu)
(yok anlamında)
ِ kelimesini kullanıyorduk.
! Alınıp satılabilen şeyler için aitlikte ‘‫’عمن اد‬
5. ‫أا أابُو اك اَت ِجٌر ؟‬ Baban tüccar mı? (E ebûke tâcirun)
ِ
ٌ ‫ أِاب ُم اهمند‬،‫اْل‬
‫س‬ Hayır, babam mühendistir. (Lâ ebî muhendisun)
6.
ُ‫أايم ان أابُوه‬ Onun babası nerede? (Eyne ebûhu) (Muhammed’in babası)
7. .‫ب‬
ُ ‫ازيمنا‬ ‫ اِ مْسُ اها‬. ٌ‫ت طاالِباة‬ ِِ
ُ ‫اهذه المبِمن‬ Bu kız bir öğrencidir. Onun ismi Zeynep’tir.
(haber) (bedel) (mubteda) (Hâza’l bintu tâlibetun. İsmuhâ Zeyneb)
8. .‫ اِ مْسُهُ ُُما َّم ٌد‬.ٌ‫الر ُج ُل اَت ِجٌر اكبِْي‬

َّ ‫اه اذا‬ Bu adam büyük bir tüccardır.
(sıfat) (bedel) Onun ismi Muhammed.
(Hâza’r-raculu tâcirun kebîrun. İsmuhû Muhammed)
www.tekellum.net ４８
9. ‫ت‬
ٌ ‫بامي‬ Bir ev (Beytun) ‫ت‬
ُ ‫المبا مي‬ (Belirli) bir ev (el-beytu)
‫بامي ِت‬ Benim evim(Beytî) ‫ك‬

‫بامي تُ ا‬ Senin evin (beytuke/eril)
ِ ُ‫ب ي ت‬
‫ك‬ ‫ام‬ Senin evin (beytuki/dişil)
ُ‫بامي تُه‬ Onun evi (Beytuhû/ eril) ‫بامي تُ اها‬ Onun evi (beytuhâ/ dişil)
10. ٌ‫اسيَّ اارة‬ Bir araba ُ‫السيَّ اارة‬

َّ (Belirli) Bir araba
(seyyâratun) (Es-seyyâratu)
‫اه ِذ ِه اسيَّ اارِت‬ Bu benim arabam ‫اه ِذهِ اسيَّ اارتُ ا‬

‫ك‬ Bu senin araban (eril)
(Hâzihî seyyâratî) (Hâzihî seyyâratuke)
ِِ ‫اه ِذ ِه اسيَّ اارُتاا‬

ُ‫اهذه اسيَّ اارتُه‬ Bu onun(eril) arabası Bu onun(dişil) arabası
(Hâzihî seyyâratuhû) (Hâzihî seyyâratuhâ)
11 . ‫ِِل‬ ‫ك‬
‫لا ا‬ ُ‫لاه‬ ‫اَلاا‬
Benim Senin(eril) Onun(eril) Onun(dişil)
ِ ‫ِِل أُخت و‬
ٌ‫اح ادة‬ ‫م ٌ ا‬ Benim bir tane kız kardeşim var. (Lî uhtun vâhidetun)
ٌ ‫ اما ِِل أ‬،‫اخ ؟ اْل‬

. ‫اخ‬ ٌ‫كأ‬‫أا لا ا‬ Senin erkek kardeşin var mı? (E leke ehun?)
Hayır, benim erkek kardeşim yok. (Lâ, mâ lî ehun)
. ٌ‫صغِْي‬ ِ
‫ُخ ِت ) اَلاا ط مف ٌل ا‬
‫)أم‬ Onun (dişil) küçük bir oğlu var (kız kardeşimin)
(Lehâ tiflun sağîrun)
ِ
.‫ت‬
ٌ ‫ُخ‬ ٌ ‫) ازِميلي ) لاهُ أ‬
‫اخ او أ م‬ Onun (eril) bir erkek kardeşi ve bir kız kardeşi var.
(iş arkadaşımın) (Lehû ehun ve uhtun)
12. ‫اخار اج اح ِام ٌد ام اع اخالِد‬ Hâmid, Hâlid ile beraber çıktı.

(Harace Hâmidun meà Hâlidin)
www.tekellum.net ４９
• Hâlid’in sonu kesratan ‘َ’ ile bitti. Çünkü ‫ام اع‬ zarf-ı mekanından sonra geliyor. Zarf-ı
mekanlar harfi cerr gibi kendinden sonra gelen kelimeyi cerrederler.(mecrûr yaparlar.)
13. ‫يب ام اع الم ُم اهمن ِد ِس‬ِ

ُ ‫ب الطَّب‬
‫اذ اه ا‬ Doktor, mühendis ile beraber gitti.
(Zehebe’t-tabîbu meà’l mühendisi)
• Mühendis harfi tarifli ‘‫ ’ال‬olduğu için ‫ع‬
‫ ام ا‬zarf-ı mekan onu kesratan ‘َ’ değil kesra ‘َ’
yaptı.
14. ‫ك اَي ُُما َّم ُد ؟ امعِي ازِميلِي‬

‫ام من ام اع ا‬ Seninle beraber kim var (Ey) Muhammed?
Benimle beraber iş arkadaşım var.
(Men màke yâ Muhammed? Meì zemîlî)
ِ ‫خرج أِاب ِمن المب ي‬
‫ت‬
15. ‫م ام‬ ‫اا ا‬ Babam evden çıktı. (Harace ebî min’el- beyt)
‫ام من اخار اج ام اعهُ ؟‬ Onunla beraber kim çıktı? (Men harace meàhû)
‫اخار اج ام اعهُ اع ِمي‬ Amcam onunla birlikte çıktı. (Harace meàhû àmmî)
16. ‫ت‬
ٌ ‫بامي‬ ‫ك‬
‫بامي تُ ا‬ ُ‫بامي تُه‬ ‫بامي تُ اها‬ ‫بامي ِت‬
(Beytun) (Beytuke) (Beytuhû) (Beytuhâ) (Beytî)
Ev Senin evin(eril) Onun evi(eril) Onun evi(dişil) Benim evim
‫اب‬
ٌ‫أ‬ ‫أابُو اك‬ ُ‫أابُوه‬ ‫أابُواها‬ ‫أِاب‬
(Ebî) (Ebûke) (Ebûhu) (Ebûhâ) (Ebî)
Baba Senin baban(eril) Onun babası(eril) Onun babası(dişil) Benim babam
‫اخ‬
ٌ‫أ‬ ‫اخو اك‬ ِ‫أ‬
ُ‫أ‬ ُ‫اخوه‬
ُ‫أ‬ ‫اخواها‬
ُ‫أ‬ ‫اخي‬
(Ehî) (Ehûke) (Ehûhu) (Ehûhâ) (Ehî)
Erkek kardeş Erkek kardeşin Erkek kardeşi Erkek kardeşi Erkek kardeşim
(eril) (eril) (dişil)
17. (Emine için konuşursak) ‫ج اها‬

ُ ‫ازمو‬ ‫ام اع اها‬ Onunla(zevcesiyle) beraber
‫ام اع اها ازموِجها‬ Onun zevcesiyle beraber
www.tekellum.net ５０
İlk cümlede zarf-ı mekan olan ‫ ام اع‬dan sonra ‫ اها‬geldiği için ilk cümlede zevce cerrlenmedi.
Ancak ikinci cümlede zarf-ı mekandan sonra geldiği için cerrlendi.
ON BİRİNCİ DERS ‫ الدرس احلادي عشر‬-١١

(GENEL TEKRAR)
Bu derste ilk 10 ünitenin tekrarını göreceğimiz alıştırmalar olacak.

Aşağıda kitaptan bir parçayı cümlelere bölerek inceleyeceğiz. Cümlelerin birbirlerini takip
ettiğini düşünerek, anlam bütünlüğünü koruyun.
• ‫بامي ِت‬ ‫اه اذا‬ Bu benim evimdir. (Hâzâ beytî)

İsmu’l işaret(Hatırlarsak ismu’l işaretler ma`rife idi.), mubteda, ma`rife, merfu`
‘Ben’ zamirinin muttasıl hali olan ‫ ي‬getirilecek. ‘Benim evim’ olacak. (Haber)
‫أ اام اام الم ام مس ِج ِد‬ ‫بامي ِت‬ Benim evim mescidin önündedir. (Beytî emâme’l mescidi)
(mubteda)
‫ أ اام اام‬zarf-ı mekanı kendinden sonra gelen ismi cerr edeceği için
mescid kelimesi kesralanmış’ً’. (Haber)
ِ‫ب ي ِت ا‬
‫ُجيل‬
• ‫ام‬ Benim evim güzeldir. (Beytî cemîlun)
(mubteda)
(Haber) Burada ‘güzel’ kelimesi haberdir, sıfat tamlaması değildir.

‘Güzel ev’ deseydik o zaman tamlama olurdu.
ٌ‫صغِ اْية‬ ِ ِِ
•
‫فيه احدي اقةٌ ا‬ Onun içinde küçük bir bahçe vardır.
(Fîhi hadîqatun sağîratun)
‘Ev’ eril olduğu için ‘onun içinde’ derken kullanılacak olan muttasıl zamir, eril, tekil, gayb
muttasıl zamiri olacaktır. Yani ‫ ُهو‬zamirinin muttasılının ‘‫ه‬..’ olduğunu görüyoruz.
‫ا‬
www.tekellum.net ５１
‫ت = فِي ِه‬
‫ام‬ ‘‫ ِ’ِف‬harf-i cerr olduğu için kendinden sonraki kelimeyi cerr eder.’ً’
ٌ‫صغِ اْية‬ ِ
‫احدي اقةٌ ا‬ - Küçük bir bahçe (Hadîqetun sağîratun)
(sıfat) (tamlanan isim)
Sıfatlar, tamladıkları ismin 4 özelliği ile örtüşmek zorundadır. Cinsiyet (eril, dişil), Miktar
(tekil, ikil, çoğul), Hareke (damme ً , fetha ً, kesra ً ) ve Belirlilik (ma`rife, nekra).
ِ ‫ ’)ح‬dişil, tekil, nekra ve dammetanlı’ً’ olduğu için ‘küçük (ٌ‫ ’)صغِْية‬sıfatı da
Burada ‘bahçe (ٌ‫دي اقة‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
sonuna ‫( ة‬yuvarlak t) getirilerek dişil yapılıyor.
ٌ‫صغِ اْية‬
‫ا‬ ٌ‫اح ِدي اقة‬ ‫فِ ِيه‬
(mubtedayı tanımlayan sıfat) (mubteda) (haber)
Bu cümle bize evin içinde küçük bir bahçe olduğunu söylüyor. O yüzden bu cümlenin
mubtedası ‘bahçe’ dir. Normalde mubteda cümlenin başında olurdu ve haber sona gelirdi.
Ancak mubtedanın ‘nekra’ olduğu durumlarda (yani dammetânlı’ً’ ) haber başa gelir.
• ‫اه ِذ ِه غُمرفاِت‬ Bu benim odadır. (Hâzihî ğurfetî)

(haber) (mubteda)
ُ‫ا ملعغُمرفاة‬ yalın halinde dişil bir kelime olduğu içi onu işaret eden işaret ismi de dişil olan ‫اه ِذ ِه‬
oluyor.
‘benim odam’ diyebilmek için de sonuna ‘ben’ zamirinin muttasıl hali olan ‫ي‬ getiriliyor.
ِ‫فِيها انفِ اذةٌ اكبِْيةٌ و ِمروحةٌ ا‬

ٌ‫ُجيلاة‬
•
‫ا ا ما ا‬ ‫ا‬
Onun içinde büyük bir pencere ve güzel bir vantilatör vardır.
(Fîhâ nâfizetun kebîratun ve mirvahatun cemîletun)
ِ munfasılının, muttasılı olan ‘‫ها‬..’ ile ‘onun’ anlamı

‘Oda (ٌ‫ ’)غُرفاة‬dişil, tekil, gayb zamiri olan ‘‫’هي‬
‫م‬ ‫ا‬ ‫ا‬
getirilir.
‫( فِ ايها‬fîhâ) diyerek odayı kastederek ‘onun içinde’ diyoruz.
www.tekellum.net ５２
‫ِِف المغُمرفاِة = فِي اها‬ ‘Büyük pencere’ derken de sıfat tamlaması oluyor ve isim dişil olduğu için
‘kebîr’ dişil yapılıyor ve ‘kebîratun’ oluyor.
• ‫اه اذا اس ِري ِري او اه اذا ُك مرِسي ِي او اه اذا ام مكتاِب‬

(haber) (mubteda’eril,tekil’)
Bu benim yatağım ve bu benim sandalyem ve bu benim masamdır.

(Hâzâ serîrî ve hâzâ kursiyyî ve hâzâ mektebî)
‫ي‬ muttasıl zamiri, getirildiği kelimenin sonundaki son harekeyi yutup onu ‘ii’ sesiyle okutur.
ِ ‫اع ِت وقالا ِمي وكِتا ِاب اعلاى المم مكتا‬

‫ب‬
•
‫ا‬ ‫ا‬ ‫اس ا ا‬
Saatim ve kalemim ve kitabım sıranın üstündedir.
(Sâàtî ve qalemî ve kitâbî àle’l mektebi)
‫اعلاى‬ harf-i cerri kendinden sonra gelen ‘masa(‫كتاب‬
‫ ’)المم م‬kelimesi cerretti. (kesra’ً’)
‫ا‬
ِ ‫ت المم مكتا‬ ِ
• ‫ب‬ ‫او احقيباِت امَت ا ا‬ ve çantam masanın altındadır.
(ve haqîbetî tahte’l mektebi)
‫ت‬
‫امَت ا‬ mekan zarfı olduğu için tekrardan ‘masa’ kelimesi cerredildi. ‘ً’
ِ
•
‫انف اذةُ غُمرفاِت ام مفتُ ا‬
ٌ‫وحة‬ Odamın penceresi açıktır.
(haber) (muzafun (mubteda/ (Nâfizetu ğurfetî meftûhatun)
ileyh) muzaf)
Odamın penceresi derken burada bir isim tamlaması vardır. İsim tamlamalarında muzâf harfi
tarif(‫ )ال‬olmayacağı ve dammetân’ً’ , dammeye’ً’ dönüştüğü için muzâf ُ‫انفِ اذة‬
Muzâfun ileyh de normalde ya harfi tarif (‫ )ال‬ve kesra’ً’ alır ya da harfi tarifsiz ve kesratanlı’ً’
olur. Ancak burada muzâf ‘benim odam’ muttasıl zamiri ‫ ي‬içerdiği için hem kesratân’ً’ hem
de harfi tarif(‫ )ال‬yok.
www.tekellum.net ５３
‫ انفِ اذةُ ُُما َّمد‬- Muhammed’in penceresi (Nâfizetu Muhammedin)

‫ انفِ اذةُ المغُمرفاِة‬- Odanın penceresi (Nâfizetu’l ğurfeti)
‫ انفِ اذةُ غُمرفاِت‬- Odamın penceresi (Nâfizetu ğurfetî)
ِ ‫ه ِذ ِه غُرفاةُ أ‬
‫اخي‬
•
‫م‬ ‫ا‬ Bu erkek kardeşimin odasıdır. (Hâzihî ğurfetu ehî)
(muzafun (muzaf)
ileyh)
ِ‫أ‬
‫اخي‬ – Benim erkek kardeşim anlamına geliyor. Ancak burada muzafun ileyh olarak yer
aldığından ve ‫ي‬ onu zaten kesralı’ً’ okuttuğundan, yeniden bir kesra’ً’ gelmeden ‘erkek
kardeşimin’ demek oluyor.
• ‫ُخ ِت‬ ‫او تِمل ا‬

‫ك غُمرفاةُ أ م‬ ve şu kız kardeşimin odasıdır. (ve tilke ğurfetu uhtî)
(muzâfun (muzâf) Uzak, tekil, dişil ism-u işaret
ileyh Mubteda
Yine burada da ‫ ي‬harfi ‘kız kardeşim’ kelimesini zaten ‘î’ olarak okuttuğundan muzâfun ileyh
olduğunu belirten başka bir kesra’ً’ gelmiyor.”
• ٌ‫صغِ اْية‬
‫ا‬ ‫ُخ ِت‬
‫أم‬ ُ‫او غُمرفاة‬ ٌ‫اكبِ اْية‬ ِ‫أ‬
‫اخي‬ ُ‫غُمرفاة‬
(haber) (muzâfun (muzâf/ (haber) (muzâfun (muzâf/
ileyh) mubteda) ileyh) mubteda)
Erkek kardeşimin odası büyüktür ve kız kardeşimin odası küçüktür.

(Ğurfetu ehî kebîratun ve ğurfeti uhtî sağîratun)
ٌ‫ اكبِ اْية‬ve ٌ‫صغِ اْية‬

‫ا‬ kelimeleri bir isimden önce gelmediği için burada sıfat olarak yer almamıltır.
Tekrar hatırlatmak gerekirse mubteda ve haber de tekil, dişil olarak birbirlerine uyum
sağlamalıdır.
www.tekellum.net ５４
‫الم امطمبا ِخ‬ ‫أ اام اام‬ ‫ُخ ِت‬ ‫غُمرفاِت‬ ِ‫أ‬

• ‫أم‬ ُ‫او غُمرفاة‬ ‫أ اام اام‬ ‫اخي‬ ُ‫غُمرفاة‬
(zarf-ı (muzâfun (muzâf) (zarf-ı (muzâfun (muzâf)
mekan) ileyh) mekan) ileyh)
Erkek kardeşimin odası benim odamın önündedir ve kız kardeşimin odası mutfağın
önündedir.
(Ğurfetu ehî emâme ğurfetî ve ğurfetu uhtî emâme’l matbahi)
‫‘ الم امطمبا ِخ‬den önce zarf-ı mekan ‘‫ ’أ اام اام‬geldiği için cerr edildi. (kesra’ً’)
‫ُخ ِت‬‫ = غُمرفاةُ أ م‬kız kardeşimin odası
ِ‫ ا‬.‫احد‬
• ُ‫ُس اامة‬
‫ا‬ ‫أ‬ ‫ه‬
ُ ‫ْس‬
ُ ‫م‬ ٌ ِ ‫اخ او‬
ٌ ‫ِِل أ‬ Benim bir erkek kardeşim var. Onun adı Usame
(sıfat) (Lî ehun vâhidun. İsmuhû Usâmetu)
Alınıp satılmayan şeyler için ‘var’ derken ‫ِل‬ kullanılır.

ِ ‫ ُه او‬munfasıl zamirinin muttasılı olan ‘‫ه‬..’
ُ‫= ا مْسُه‬ Onun ismi ‘Erkek kardeş’ eril olduğu için
kullanıldı.
ُ‫ُس اامة‬
‫أا‬ manen erkek, lafzen dişi olduğu için gayrı munsarıftır. Gayrı munsarıflar dammetân’ً’
olmazlar.
ِ ِ
• ‫اد‬
ُ ‫ ا مْسُ اها ُس اع‬.ٌ‫ت اواح ادة‬ ‫او ِِل أ م‬
ٌ ‫ُخ‬ Benim bir kız kardeşim var. Onun ismi Suad’dır.
(sıfat) (Lî uhtun vâhidetun. İsmuhâ Suâdu)
(Betimlediği isim ‘kız kardeş’ dişil olduğu için sıfat da dişil yapıldı.)
‫اِ مْسُ اها‬ Onun ismi, kız kardeşin yerine geldiği için ‘onun’ kelimesi ‫ ِهي‬munfasıl zamirinin
‫ا‬
muttasılı olan ‘‫’ها‬
‫ ا‬kullanılır.
Bir önceki cümlede ve bu cümlede kız kardeş ve erkek kardeş mubteda olmasına
rağmen Nekra olduğu için (dammetan’ً’), haber olan ‫ ِِل‬başa geliyor.
www.tekellum.net ５５
• ‫المغُمرفاِة الم اكبِ اْيِة‬ ‫أِاب او أ ُِمي ِِف تِمل ا‬

‫ك‬
(sıfat) (bedel) (ismu’l işaret)
Babam ve annem şu büyük odadır. (Ebî ve ummî fî tilke’l ğurfeti’l kebîrati)
‫تِمل ا‬
‫ك‬ kelimesinden önce harf-i cerr geldiği için kelime cerr(mecrûr’ً’) edildi. Ancak ‫تِمل ا‬
‫ك‬ ve
diğer tüm ism-i işaretler gibi mebni olduğu için sonu kesralanmıyor ama mecrur oluyor.
‫ك المغُمرفاِة‬
‫تِمل ا‬ kelimesinden sonra geldiği için bedel oluyor. Çünkü ism-i işaretlerden sonra gelen
harfi tarifli (‫ )ال‬tüm isimler bedeldir. Bedel ve bedel olarak geldiği ism-i işaret aynı özellikte
olması gerektiği için, ‫تِمل ا‬

‫ك‬ mecrûr olduğundan ‘oda(‫ ’)المغُرفاة‬da mecrûr oluyor ve
‫م‬
kesralanıyor’ً’.
‘Büyük’ olan sıfat da betimlediği isim olan ‘oda’ ile aynı özellikte olması gerektiği için o da harf-
i tarifli (‫ )ال‬oluyor ve mecrûr olması gerektiği için o da kesra’ً’ alıyor.
‫الم اكبِ اْيِة‬ Betimlediği isim dişi olduğu için ‘büyük’ de dişi yapılıyor ve sonuna ‫ ة‬ekleniyor.
.‫ُخ ِت‬ ِ ُّ ‫ وأ ُِح‬.‫ب أِاب وأ ُِمي‬ ِ

• ‫ب أاخي اوأ م‬ ‫ا‬ ‫أ اان أُح ُّ ا‬
Ben annemi ve babamı seviyorum. (Ene uhibbu ebî ve ummî)
Ve erkek kardeşimi ve kız kardeşimi seviyorum. (ve uhibbu ehî ve uhtî)
Şimdi kitaptaki birkaç alıştırmayı birlikte inceleyeceğiz:
1. ‫ب أِاب او أ ُِمي او ازِميلِي‬

ُّ ‫أ ُِح‬ Annemi, babamı ve iş arkadaşımı seviyorum.
(Uhibbu ebî ve ummî ve zemîlî)
‫ب‬ُّ ‫ = أ ُِح‬Seviyorum anlamına gelmektedir. (Fiilleri ileride göreceğiz.)

Burada ‫ ي‬harfi önceden annemin, babamın ve iş arkadaşımın demek için kullanılıyordu. Şimdi
annemi, babamı ve iş arkadaşımı oldu. Burada ‫ ي‬son harekeyi yuttuğu için göremiyoruz ancak
aslında burada bu ‫ ي‬harfi nesne konumundaki kelimelere geldiği için son harekeyi yiyor ve biz
fetha ‘ً’ yı göremiyoruz. Ancak aslında nesneler fethalanıyor’ً’
Aşağıdaki gibi;
www.tekellum.net ５６
2. ‫اللُّغا اة الم اعاربِيَّ اة‬ ُّ ‫أ ُِح‬

‫ب‬ Arapça’yı seviyorum. (Uhibbu’l-luğatel àrabiyyete)
(sıfat) (nesne/isim) (fiil)
Cümleye ‘Neyi seviyorum?’ sorusunu sorduğumuz zaman ‘Arapça dilini’ diyoruz. Yani burada
‘Arapça dili’ sıfat tamlaması ve nesne olarak yer alıyor.
‫اللُّغا اة‬ nesne olduğu için sonu fetha’ً’ ile bitiyor. Bunu tanımlayan sıfat da bu isme uyum
sağlamak zorunda, o yüzden ‫( الم اعربِيَّ اة‬Arapça) kelimesi de hem dişil hem de fethalı’ً’ geldi.
‫ا‬
ِ ‫من ِِف ه اذا المب ي‬
‫ت؟‬
3. ‫ا م ا ام‬ Şu evin içinde kim var? (Men fî hâza’l beyti)
‫فِي ِه اح ِام ٌد‬ Onun içinde Hâmid var. (Fîhi Hâmidun)
‫ ِِف‬harf-i cerri ‘evin içinde’ dedirttiği için ‘evi’ belirtmek için geliyor. O yüzden orada ‫اه اذا‬
olsa bile ‘ev’ kelimesini cerr ediyor.
‫ت‬ِ ‫ فِي ِه = ِِف ه اذا المب ي‬, bir evin içinde = onun içinde
‫ا ام‬
‫ت‬
ُ ‫ المبا مي‬eril olduğu için muttasıl zamiri de ‫ه‬.. oluyor.
4. ‫ام من ِِف ام مس ِج ِد م‬
‫اْلا ِام اع ِة ماْلن؟‬ Üniversitenin mescidinde şu an kim var?
(muzâfun ileyh) (muzâf) (Men fî mescidi’l câmiàti’l ân)
‫ِِف‬ harfi cerrinden sonra geldiği için mecrur ’ً’ oluyor.
‫ = ماْلن‬şimdi, şu an anlamında
‫اح ٌد‬ ِِ
‫اما فيه أ ا‬ Onun içinde kimse yok. (Mâ fîhi ehadun)
Buradaki ‫ ِِف‬harf-i cerri ise ‘mescidin içinde’ dedirttiği için ‘mescidi’ belirtmek için geliyor
‫اح ٌد‬
‫ = أ ا‬Kimse anlamında
‫ُخ ِت‬ ِ ِ ِِ
‫فيه أِاب او أُمي او أاخي او أ م‬
Onun içinde babam, annem, erkek kardeşim ve kız kardeşim var.
(Fîhi ebî ve ummî ve ehî ve uhtî)
‫ام مس ِج ٌد‬ Eril, tekil, gayb olduğu için muttasıl zamiri de ‘‫ه‬..’ oluyor.
www.tekellum.net ５７
ON İKİNCİ DERS ‫ الدرس الثان عشر‬-١٢

ِ ‫الضمائِر المممن اف‬
MUNFASIL ZAMİRLER - ‫صلاة‬
ُ ُ ‫َّ ا‬
ِ ‫ أانم‬- Sen (Kadın)
‫ت‬
ِ ‫‘ أانم‬nin Muttasıl hali
Tekil, dişi için kullanılan Muhatap Zamiri ‫ت‬ ِ dir.
‘‫’ك‬
‫أا اه ِذ ِه قِ مد ُرِك اَي ام مرايُ ؟‬ Bu senin tenceren mi (Ey) Meryem?

(E hâzâ qidruki Yâ Meryemu)
‫ت‬
‫اذ اهبا م‬ Gâibe tekil, dişi Mazî fiili (İleride detaylı göreceğiz.)
(Zehebet)
‫ب‬
‫اذ اه ا‬ Erkek, tekil, gayb ‘gitti’ anlamında
sonuna ‫ت‬
‫ م‬getirilerek gâibe, tekil, dişi ‘gitti’ yapılıyor.
‫ت‬
‫اذ اهبا م‬ kelimesinin ardından ‫ال‬ ile başlayan bir kelime gelirse, iki sakin harf bir arada
ِ ‫ ذاهب‬oluyor.
olamayacağından, orada kaynaştırma için ‫ ت‬harfi kesralanıyor ‘ً’ ve ‫ت‬ ‫اا‬
‫ت إِ ال أابِي اها‬ ِ
ُ ‫ذا اهبات المبِمن‬ Kız babasına gitti. (Zehebeti’l bintu ilâ ebîhâ)
‫اب‬ ِ
Kızın babası olduğu için ٌ ‫( أ‬baba) kelimesinin yanına ‫ه اي‬ munfasıl zamirinin muttasılı
olan ‘‫’ها‬
‫ ا‬getiriliyor.
‫ب الم اولا ُد إِ ال أابِيه‬

‫اذ اه ا‬ Erkek çocuk babasına gitti. (Zehebeti’l veledu ilâ ebîhi)
www.tekellum.net ５８
‫ول‬
ُ‫ص‬ ِ
İSM-İ MEVSÛL - ُ ‫اْل مس ُم الم ام مو‬
‫ الَِّت‬- Öyle ki, O şey ki
ِ َّ‫( ال‬Ellezî) ‘nin dişilerdeki karşılığı ‘‫( ’الَِّت‬El-letî) dir.
Tekil erkek için ism-i mevsul olan ‫ذي‬
‫ت أ اام اام الم ُكلِيَّ ِة ِم من تُمركِياا‬ ِ

‫الطَّالباةُ الَِّت اجلا اس م‬
Fakültenin önünde oturan kız öğrenci Türkiye’dendir.
(Et-tâlibetu’l-letî celeset emâme’l kulliyyeti min Turkiyâ)
Mubteda kız öğrenci olduğu için ‫ الَِّت‬kullanıldı.
‫ ِم من‬harf-i cerrinden sonra normalde gelen kelime cerredilir. Ancak burada ‫’ ِم من‬den sonra gelen
kelime olan Türkiye harfi med olan ’‫ ’ ا‬ile bittiği için cerredilemez. Hafifçe uzatılarak bitirilir.
Kız öğrenci değil de erkek öğrenci olsaydı aynı cümle şu şekilde olurdu;
‫س أ اام اام الم ُكلِيَّ ِة ِم من تُمركِياا‬
‫ا‬ ‫ل‬
‫ا‬ ‫ج‬
‫ا‬ ‫ي‬ ِ َّ‫الطَّالِب ال‬
‫ذ‬ ُ
ZAMİRLERİN VURGULANMASI
Muttasıl zamirden sonra onun munfasılı getirilerek zamir pekiştirilir.
‫ت‬‫ك أانم ا‬ ‫اه اذا كِتاابُ ا‬ Bu senin kitabın (eril) (Hâzâ kitâbuke ente)
‫ت‬ ِ ‫ك أانم‬ ِ ‫ه اذا كِتااب‬

ُ ‫ا‬ Bu senin kitabın (dişil) (Hâzâ kitâbuki enti)
‫اه اذا بامي تُهُ ُه او‬ Bu onun evi (eril) (Hâzâ beytuhû huve)
‫اه اذا قالا ِمي أ اان‬ Bu benim kalemim (Hâzâ kalemî ene)
‫ك كِتا ُاباا ِه اي‬ ِ

‫اذل ا‬ Şu onun kitabı (dişil) (Hâzâ kitâbuhâ hiye)
www.tekellum.net ５９
Kitaptan Örnekler
ِ
• ُ ‫ف احالُك اَي بِمن‬
‫ت؟‬ ‫اكمي ا‬ Nasılsın (Ey) kız? (Keyfe hâluki ya bintu)
(Nasıl/Keyfe) (Türkçe’de kullandığımız ‘Nasılsın kızım’ anlamında)
ِ
‘‫’ك‬ ‘‫’َي‬
Kıza seslenildiği için senin halin derken muttasılı kullanıldı. ‫ا‬ den sonra tenvin
ُ ‫ ’بِمن‬bitti.
gelmeyeceği için damme ً ile bitti ‘‫ت‬
َِِّ ‫احلم ُد‬

‫لِل‬ ِ
•
‫أ اان ِبامْي او ما م‬ İyiyim, Elhamdulillâh (Ene bi hayrin ve’l hamdu lillâh)
ُ‫ ل = الل‬harfi şemsi olduğu için ‘Allâhu’ diye okuyoruz. İlk ‫ ل‬yi söylemiyoruz.
ِ
ُ ‫ ’ط‘ = الطَّال‬harfi şemsii olduğu için (Et-tâlibu) dediğimiz gibi
‫ب‬
‫ = ِِبامْي‬hayır ile, hayır üstüne
ِ
ُ‫ ‘ الل‬ya ‫ ل‬sahiplik harfi cerri getirildiğinde şu şekilde yazılıyor;
ِ َِِّ
ُ‫ الل‬+ ‫= ل‬ ‫لِل‬
‫ل‬ kelimeyi cerr eder.

Kesra ‘ً’ olur.
ِ ‫ِمن أاين أانم‬
‫ت؟‬
•
‫م ما‬ Nerelisin ? (Min eyne enti)
ِ ‫ أانم‬dedik.
Karşıda sorduğumuz kişi dişi olduğu için ‫ت‬
• ‫أ اان ِم من ُسوِراَي‬ Ben Suriyeliyim. (Ene min Sûriyâ)
‫ك؟‬ ِ ُ‫ما اِ مْس‬

•
‫ا‬ Adın ne? (Me’smuki) (Dişil muhatab)
‫ اِبم ُن‬ve ‫ اِ مس ُم‬kelimeleri cümle ortasında geldiklerinde baştaki ‘‫( ا‬Elif)’ vasıl hemzesine dönüşür
ve söylenmez.
• .ُ‫اِ مِْسي ِآمناة‬ Benim adım Âmine (İsmî Âminetu)
• ‫أايم ان أابُو ِك ؟‬ Baban nerede? (Eyne ebûki)

www.tekellum.net ６０
‫اب‬
ٌ‫أ‬ kelimesi esma-i hamse olduğu için isim tamlamalarında da hatırlarsak muzâf olduğunda
yanına bir ‫ و‬harfi getiriliyordu.
‫أابُو ُُما َّمد‬ - Muhammed’in babası ‫أابُو ِك‬ - Senin baban (dişil) (Ebûki)
(muzâfun (muzâf) (Ebû Muhammedin) (muzâfun – muzâf)
ileyh) ileyh
‫ش ِِف الم ام مد ار اس ِة الثَّانا ِويَِّة‬ ِ ِ ِ

• ٌ ‫أِاب ُهناا ِِف الم امديناة الم ُمنا َّوارِة اوُه او ُم افت‬
(munfasıl (harfi cer)
zamir)
(Sıfat kesralanmış’ً’, tekil, dişil, ma’rife) (İsim kesralanmış’ً’, tekil, dişil,ma’rife)
Babam burada Medine-i Munevvere’dedir. Ve O, lisede müfettiştir.

(Ebî hunâ fi’l medîneti’l munevverati ve huve mufettişun fi’l medraseti’s-sâneviyyeti)
‫ ِِف‬harfi cerri ‘Medine’yi’ kesralıyor ً (cerr ediyor)

Sıfatlanan Medine’nin özelliklerini, onun sıfatının da taşıması gerekir. Bu yüzden ‘Münevvera’
da kesra ً olarak geldi. ‫الم ام مد ار اس ِة الثَّانا ِويَِّة‬ = ‘Lise’ anlamına geliyor.
‫ك؟‬ ِ ‫و أاين أ ُُّم‬

•
‫ا ما‬ ve Annen nerede? (Eyne ummuki)
• ‫ِه اي أايمضا ُهناا‬ O da burada (Hiye eydan hunâ)
• ‫ِه اي طابِيباةٌ ِِف ُم مستا مش افى ال ِواْل اد ِة‬

(muzâfun (muzâf) (haber) (mubteda)
ileyh)
Dişi olduğu için mubteda haber de dişi oldu.
O, doğumhanede çalışan bir doktordur. (Hiye tabîbetun fî musteşfa’l vilâdeti)
‫ُم مستا مش افى‬ ‫ ى‬harfi ‘Elif-i Maksûra’ olarak anılmaktadır. İsim ve
bu kelimenin sonunda gelen
sıfatların sonuna gelir. Karşımıza bazen ‫ ى‬olarak çıkar bazen de ‫ ا‬şeklinde.
Elif-i maksûralar damme ‘ً’ veya kesra ’ً’ olmaz. Kendinden önce harfi cerr olan ‫ ِِف‬gelmesine
rağmen kesralanmadı. Ancak yine cerr edilmiş sayılır.
www.tekellum.net ６１
ِ ُ‫ُخت‬ ِ ِ ‫و من ه ِذ ِه الم افتاةُ الَِّت مع‬

• ‫ك؟‬ ‫ك ؟ أا ه اي أ م‬ ‫اا‬ ‫ا‬ ‫ا ام ا‬
ve seninle birlikte olan o genç kız kimdir? O senin kız kardeşin mi?
(ve men hâzihi’l fetâtu’l-letî meàki ? E hiye uhtuki?
‫ الَِّت‬kullandık çünkü bahse konu olan kişi bir dişil.

‫ = ام اع‬Birlikte ‫ك‬ ِ ‫ = مع‬Seninle birlikte (muhatap dişi)
‫اا‬
‫ك‬‫ = ام اع ا‬Seninle birlikte (muhatap eril)
ُ‫ = ام اعه‬Onunla birlikte (Gayb eril)
‫ = ام اع اها‬Onunla birlikte (Gâibe dişil)
‫ت اع ِمي‬ ِ
• ُ ‫ ه اي بِمن‬،‫اْل‬ Hayır, o amcamın kızıdır. (Lâ, hiye bintu àmmî)
(muzâfun (muzâf)
ileyh)
• ‫اما ا مْسُ اها‬ Onun ismi nedir? (Me’smuhâ?)

ِ
İsmini sorduğumuz kişi ُ ‫( بِمن‬dişil) olduğu için ‫ ه اي‬munfasıl zamirinin muttasılı olan ‫اها‬
‫ت‬ geldi.
ِ ‫اِ مْسها فا‬

.ُ‫اط امة‬
•
‫ُا‬ Onun ismi Fatma’dır. (İsmuhâ Fâtimetu)
• ‫ك؟‬ ِ ُ‫أا ِهي ازِميلات‬ O, senin sınıf arkadaşın mıdır? (E hiye zemîletuki)
‫ا‬
ٌ‫ازِممي لاة‬ kelimesi aynı zamanda sınıf arkadaşı anlamında da kullanılmaktadır. Bahsedilen kişi dişil
olduğu için de sonuna ‫( ة‬yuvarlak t) aldı.
• ‫ أ اان ِِف الم ام مد ار اس ِة الم ُمتا او ِسطاِة اوِه اي ِِف الم ام مد ار اس ِة الثَّانا ِويَِّة‬،‫اْل‬
Hayır, ben ortaokuldayım, o lisede.
(Lâ, ene fi’l medraseti’l mutevessitati ve hiye fi’l medraseti’s-sâneviyyeti)
‫الم ام مد ار اس ِة الثَّانا ِويَِّة‬ = Lise ‫الم ام مد ار اس ِة الم ُمتا او ِسطاِة‬ = Ortaokul
www.tekellum.net ６２
• ‫ت؟‬
ٌ ‫ُخ‬
‫كأم‬ِ ‫أا لا‬ Senin kız kardeşin var mı? (E leki uhtun)
Kardeş gibi alınıp satılamayan şeyler için ‘senin’ derken ‫ ِل‬kalıbını kullanıyoruz. ‫ ِل‬kalıbı muttasıl
zamirlere geldiğinde fethaya ‘ً’ dönüşüyordu ve ِ ‫لا‬

‫ك‬ oluyor. ‫ ِك‬oldu çünkü muhatap tekil ve
dişil.
Eğer kardeşin var mı yerine kitabın var mı demek isteseydik;

ِ ِ ِ
ٌ ‫أا عمن ادك كتا‬
‫اب‬ - Kitabın var mı? (E ìndeki kitâbun)
• .‫ت‬ ‫ اما ِِل أ م‬،‫اْل‬

ٌ ‫ُخ‬ Hayır, benim kız kardeşim yok. (Lâ, mâ lî uhtun)
• ‫ُخ ؟‬
ٌ‫كأ‬ ِ ‫أا لا‬ Senin erkek kardeşin var mı? (E leki ehun)
‫ب َِب مْلا ِام اع ِة‬ ِ

•
ٌ ‫أخ اكبِْيٌ اوُه او طاال‬
ٌ ‫ ِِل‬،‫نا اعم‬
Evet, bir tane abim var ve o üniversitede öğrencidir.
(Neàm, lî ehun kebîrun ve huve tâlibun bi’l câmiàti) ٌ‫أخ اكبِْي‬
ٌ = Abi (büyük erkek kardeş)
ِ ‫الط مفل الَّ ِذي مع‬
‫ك؟‬ ِ ‫و من ه اذا‬
•
‫اا‬ ُ ‫ا ام ا‬ Seninle beraber olan bu çocuk kimdir?
(ve men hâza’t-tiflu’l-lezî meàki)
ِ - Erkek çocuk (eril) olduğu için ondan bahsederken de ‫ الَّ ِذي‬kullanıyoruz.
‫الط مف ُل‬
‫ ام اع‬kelimesi de zarf-ı mekan olduğu için, sonra gelen muzâfun ileyh oluyor ve cerr ediliyor,
kesra’ً’ alıyor. Ancak buradaki ‫ ِك‬muhatabın dişil olmasından kaynaklanıyor.
ِ ‫هو ابن أ‬
‫اخي‬
•
ُ ‫ُا م‬ O, erkek kardeşimin oğludur. (Huve’bnu ehî)
‫ ابم ُن‬kelimesi cümlenin ortasında gelmesinde dolayı başında yer alan ‘hemzetu’l vasl ( ‫) ا‬
okunmadan geçilir.
• ‫اْسُهُ ؟‬
‫اما م‬ Onun ismi nedir? (Me’smuhû)
www.tekellum.net ６３
Erkek kardeşin ismini sorduğumuzdan dolayı ‫ُه او‬ munfasıl zamirinin ‫ه‬.. muttasıl zamiri
kullanıldı. ‫ اسم‬kelimesi de aynı şekilde cümle ortasında geldiği için ‘hemzetu’l vasl’ okunmadan
geçilir.
• ‫اِ مْسُهُ اس مع ٌد‬ Onun ismi Sa`d’dır. (İsmuhû Sa`dun)
‫ اسم‬kelimesi burada başta geldiği için ‘Elif ‫ ’ا‬okunuyor.
ِ ‫ك ِِف المب ي‬
‫ت ماْل ان ؟‬ ِ ‫أا أ ُُّم‬
•
‫ام‬ Senin annen şu an evde midir?
(E ummuki fi’l beyti’lâne)
• .‫ش افى‬
‫الم ُم مستا م‬ ‫ت إِ ال‬
‫ ذا اهبا م‬،‫اْل‬ Hayır, hastaneye gitti.
(Lâ, zehebet ile’l musteşfâ)
1. ‫ب إِ ال الم ام مس ِج ِد‬
‫ب ؟ ذا اه ا‬
ِ
ُ ‫أايم ان ابمنُك اَي ازيمنا‬
Oğlun nerede (Ey) Zeynep? Mescid’e gitti.
(Eyne’bnuki Yâ Zeyneb? Zehebe ile’l mescidi)
ِ ُ‫اب ن‬
‫ك‬ ‫م‬ Zeynep’e sorulduğu için bu soru ‘oğlun’ diyoruz. Burada Zeynep dişil, tekil muhatap
olduğu için ‫ اِبمن‬kelimesinin sonuna ‫ ِك‬eklendi.

ُ
Zeynep’in oğlu (giden kişi) de eril olduğu için ‫ اذ اهب‬diyoruz.
‫ا‬
2. ‫ت إِ ال الم ام مد ار اس ِة‬ ِ ِ ُ‫أاين بِمن ت‬
‫ك اَي آمناةُ ؟ اذ اهبا م‬ ‫ما‬
Kızın nerede (Ey) Amine? Okula gitti.
(Eyne bintuki Yâ Âminetu? Zehebet ile’l medraseti)
Bu sefer de giden kişi (Âmine’nin kızı) dişil olduğu için ‫ت‬
‫ اذ اهبا م‬kullandık.
www.tekellum.net ６４
3. ‫ت ماْل ان ِمن الم ام مد ار اس ِة لِمل ُم ِدي ِر‬

ِ ‫اْل ِميلاةُ الَِّت خرج‬
‫اا ا‬ ‫السيَّ اارةُ ما‬
َّ ‫تِمل ا‬
‫ك‬
(harf-i cerr) (Fiil(dişil) (sıfat, dişil (isim, dişil (‘araba’ dişil
Ma`rife) ma`rife) olduğu için)
‫( ِل‬aitlik eki) gelmiş (sonu kesralanmış’ً’)

Okuldan şimdi çıkan bu güzel araba müdüre aittir.
(Tilke’s-seyyâratu’l cemîletu’l-letî haracet’il âne min’el medraseti li’l-mudîri.)
‫اخار اجت‬ mufred muennes fiilinden sonra sessiz harfle başlayan ‫ امْلن‬kelimesi geldiği için fiilin
ِ ‫ خرج‬olur.
sonundaki sakin harf kesra ‘ ً’ ile harekelenir ‫ت‬ ‫ا ا‬ ‫ا‬
4. ‫ك اَي اعلِي ؟‬ َّ ‫أا اه اذا‬
‫الدفماُّتُ لا ا‬ Bu defter senin mi (Ey) Ali?
(E hâza’d-defteru leke Yâ Àlî)
ِ ‫ك َي فا‬
‫اط امةُ ؟‬ ِ َّ ‫أا ه اذا‬
‫الدفماُّتُ لا ا‬ ‫ا‬ Bu defter senin mi (Ey) Fatma?
(E hâza’d-defteru leki Yâ Fâtimetu)
Ali eril, tekil olduğu için ‫ اك‬, Fatma dişil, tekil olduğu için de ‫ ِك‬olarak geldi.
5.
ٌ ‫ت ام ِر‬
‫يض اَي اخاِل ؟‬ ‫أا أانم ا‬ Hasta mısın (Ey) dayı? (E ente marîdun yâ hâlî)
‫ت ام ِر ا‬
‫يضةٌ اَي اخال ِت؟‬ ‫أا أانم ا‬ Hasta mısın (Ey) teyze?
(E ente marîdatun yâ hâletî)
ٌ ‫ = ام ِر‬hasta(eril) durumunda geldi.

‫ = اخال‬dayı , eril olduğundan dolayı ‫يض‬
‫ = ام ِر ا‬hasta(dişil) durumunda geldi.
‫ = اخالة‬teyze, dişil olduğundan dolayı da ٌ‫يضة‬
‫ص ِل ؟‬
‫س اإل الم اف م‬ ِ
6.
ُ ‫ب الم ُم ادر‬
‫ذا اه ا‬ Hoca sınıfa gitti.(Zehebe’l muderrisu ile’l fasli)
ِ
‫ص ِل ؟‬ ‫اذ اهبات الم ُم اد ِر اسةُ اإل الم اف م‬ Hoca sınıfa gitti(Zehebeti’l muderrisetu ile’l fasli)
‫س‬ ِ
ُ ‫ = الم ُم ادر‬Erkek öğretmen, eril olduğundan ‫ب‬ ‫ ذا اه ا‬olarak geldi.
ُ‫ = الم ُم اد ِر اسة‬Kadın öğretmen, dişil olduğunda ‫ت‬ ‫ اذ اهبا م‬olarak geldi.
www.tekellum.net ６５
‫ اذ اهبا م‬fiili de mufred muennes fiil olduğundan kendisinden sonra sessiz harfle başlayan ُ‫الم ُم اد ِر اسة‬
‫ت‬
ِ ‫ ذاهب‬olur.
kelimesi geldiği için fiilin sonundaki sakin harf kesra ‘ ً’ ile harekelenir ‫ت‬ ‫اا‬
‫ص ِل‬ ِ‫جلاس الطَّال‬
7.
‫ب اِف الم اف م‬ُ ‫ا ا‬ Öğrenci sınıfta oturdu. (Celese’t-taalibu fi’l fasli)
ِ ِ
‫اجلا است الطَّالباةُ اِف الم اف م‬
‫ص ِل‬ Öğrenci sınıfta oturdu. (Celeseti’t-tâlibetu fi’l fasli)
‫س‬
‫ = اجلا ا‬Oturdu fiili (eril) ‫ت‬ ‫ = اجلا اس م‬Oturdu (dişil)
8. ‫س‬ ِ ‫ب ؟ ُه او لِمل ُم اد ِر‬
ِ ‫لِم ِن الم ِم مفتااح الَّ ِذي اعلاى المم مكتا‬
‫ا‬ ُ ‫ا‬
Masanın üzerinde olan anahtar kimindir? O, hocaya aittir.
(Limeni’l miftâhu’l-lezî àle’l mektebi ? Huve lil muderrisi)
‫اح‬‫ت‬
‫ا‬ ‫ف‬
‫م‬ ِ ‫ = الم‬Anahtar ,eril olduğu için ondan bahsederken ‫ الَّ ِذي‬eril olan ‘ellezî’ geldi.
‫م‬
ُ
Yine eril olduğu için cevap verirken de ‫ ُهو‬kullanıldı.
‫ا‬
ِ ِ َّ ‫اعةُ الَِّت اعلاى‬ َّ ‫لِ ام من اه ِذ ِه‬
9. ‫الس ِري ِر ؟ ه اي لازمو ِج أ م‬
‫ُخ ِت‬ ‫الس ا‬
Yatağın üzerinde olan saat kimindir? O, kız kardeşimin kocasınındır.
(Limen hâzihi’s-sâàtu’l-letî àle’s-serîri? Hiye lizevci uhtî)
‘Saat’ (ُ‫اعة‬ َّ ) dişil olduğu için, cevap verirken ‫ ِهي‬kullanıldı.

‫الس ا‬ ‫ا‬
‫ُخ ِت‬ ِ ‫ُخ ِت‬ ِ
‫ = أ م‬Kız kardeşim ‫ = لازمو ِج‬eşinin ‫ = لازمو ِج أ م‬kız kardeşimin eşi
(muzâfun ileyh) (muzâf)
Muzâf normalde dammeli ‘ِ ِ ِ

ُ ’ olarak gelir ancak başına ‫ ل‬geldiği için sonu kesra ‘ِ’ oldu.
Muzâfun ileyh de normalde ya harf-i tarifli ya da dammetânlı ‘ِ
ٌ ’ olur ancak burada sonuna
muttasıl zamiri geldiği için harf-i tarif yok. Sonunda ‫ ي‬harfi geldiği için de kesratân ‘ِ’ da
olmuyor.
www.tekellum.net ６６
ِ ِ ‫الم اكملب الَّ ِذي ِِف م‬

10. ٌ ‫احلادي اقة ام ِر‬
‫يض‬ ُ Bahçede olan köpek hastadır.
(El-kelbu’l-lezî fi’l hadîqati marîdun)
‫ب‬
ُ ‫ = الم اك مل‬Köpek, eril olduğu için ondan bahsederken ‘el-lezî (eril)’, ‘hasta’ derken de yine
eril olan ‫يض‬ ٌ ‫ ام ِر‬kullanıldı.
11. ‫ت أ اام اام الم ُم اد ِر اس ِة ؟ ِه اي طاالِباةٌ ِم من امالِي ِزاَي‬

‫ام ِن الم افتااةُ الَِّت اجلا اس م‬
Hocanın önünde oturan genç kız kim? O, Malezya’dan bir kız öğrencidir.
(Meni’l fetâtu’l-letî celeset emâme’l muderriseti? Hiye tâlibetun min Mâlîzya)
ُ‫ = الم افتااة‬genç kız, hem lafzen hem de manen dişi olduğu için ondan bahsederken ‘el-letii’
(dişil) olan ism-i mavsûl geliyor. Fiil de tekil, dişil olarak ‫ت‬
‫ اجلا اس م‬şeklinde geldi.
‫( أ اام اام‬önünde) mekan zarfı kendisinde sonra gelen muzâfun ileyh olan ‫الم ُم اد ِر اس ِة‬
kelimesini mecrûr yapıyor. Bu yüzden de sonuna kesra’ً’ ile bitiyor.
www.tekellum.net ６７
ON ÜÇÜNCÜ DERS ‫ الدرس الثالث عشر‬- ١٣

İSİM VE SIFATLARIN ÇOĞULLARI
Türkçe’de isimlerin çoğulları var ancak sıfatların çoğulları yok. Güzel evler deriz ama
Güzeller evler demeyiz. Arapça’da sıfatlar, betimledikleri isimlerle 4 özellikle uyum içinde
olmalıdır:
1) Belirlilik 2) Cinsiyet 3) Tekil – Çoğul 4) Son Harekeleri
Bunun istisnası şuursuz varlıklarda vardır. İleride göreceğiz.

Arapça’da eril isimlerin %90 ‘ı düzensiz çoğullardan oluşur. Dişil isimlerin ise %99’ u düzenli
çoğullardan oluşur. Sıfatların çoğu da düzenli çoğul kurallarına uyar.
Şimdi eril ve dişil isimler için kelimeler nasıl düzenli çoğul hale getirilir görelim:
ِ ‫ا مْلمع الس‬
‫ال‬
1. DÜZENLİ ÇOĞULLAR -
ُ َّ ُ ‫ا‬
a. CEM`İ MUZEKKER SALİM (ERİL DÜZENLİ ÇOĞUL)
Kelimenin sonuna ‫ُو ان‬ getirilerek eril kelimeler düzenli çoğul yapılır.
Eğer cümlede mansûb veya mecrûr halde kullanılıyorsa ‫ ين‬getirilir. ‫ ين‬burada ‫‘ ي‬î’ sesini
‫ا‬ ‫ا‬
uzatmak için kullanıldığından bu ekten önce gelen hareke kesra ‘ِِ ’ yapılır.
Tekil Hali Çoğul Hali Merfu`Hali Mansûb /Mecrûr
‫ُم مؤِم ٌن‬ ‫ُم مؤِمنُو ان‬ ‫ُم مؤِمنُو ان‬ ‫ي‬ ِِ
‫ُم مؤمن ا‬
(Mu’minun) (Mu’minûne) (Mu’minûne) (Mu’minîne)
‫ُو ان‬ ‫ و‬kendinden önce gelen dammeyi uzattığı için son hareke ‘ُِ ’ yapılır.
‫ين‬
‫ا‬ ‫ ي‬kendinden önce gelen kesrayı uzattığı için son hareke ‘ِِ ’ yapılır.
www.tekellum.net ６８
b. CEM`İ MUENNES SALİM (DİŞİL DÜZENLİ ÇOĞUL)
‫ت‬
ٌ ‫ ا‬getirilerek dişil kelimeler düzenli çoğul yapılır.
Kelimenin sonuna
Eğer cümlede mansûb veya mecrûr halde bulunuyorsa ‫ ات‬getirilir. ‫ا‬ kendinden önce
gelen fethayı uzattığı için son hareke fetha‘ً’ yapılır.
Tekil Hali Çoğul Hali Merfu`Hali Mansûb /Mecrûr
ٌ‫ُم مؤِمناة‬ ‫ات‬ ِ

ٌ ‫ُم مؤمنا‬ ‫ات‬ ِ
ٌ ‫ُم مؤمنا‬ ‫ُم مؤِمناات‬
(Mu’minetun) (Mu’minâtun) (Mu’minâtun) (Mu’minâtin)
2. DÜZENSİZ ÇOĞULLAR - ‫سر‬

َّ ‫المم اك‬ُ ُ ‫ا مْلا مم ُع‬
Düzensiz çoğullar için belirli vezinler vardır ve kelimeler bu vezinlerden birine
uydurularak çoğul hale getirilir. Hangi veznin geleceğini kullandıkça öğreneceğiz. Arapça’da
bazı kelimeler birden fazla vezin ile çoğullanabilirler.
www.tekellum.net ６９
Vezin Tekil Çoğul
1. ‫ول‬
ٌ ُ‫فُع‬ ‫امَن ٌم‬ ‫وم‬
ٌ ُ‫َُن‬
(Fuùùlun) (Necmun) (Nucûmun)
‫فُعُ ٌل‬ ‫اب‬ ِ

2. ٌ ‫كتا‬ ‫ب‬
ٌ ُ‫ُكت‬
(Fuùlun) (Kitâbun) (Kutubun)
3. ٌ ‫فِ اع‬
‫ال‬ ‫اجبا ٌل‬ ٌ ‫ِجبا‬
‫ال‬
(Fiâlun) (Cebelun) (Cibâlun)
4. ‫ال‬
ٌ َّ‫فُع‬ ‫اَت ِجٌر‬ ‫ُُتَّ ٌار‬
(Fu`ààlun) (Tâcirun) (Tuccârun)
5. ‫ال‬
ٌ ‫أافم اع‬ ‫قالا ٌم‬ ‫أاقم اَل ٌم‬
(Efààlun) (Qalemun) (Eqlâmun)
ِ
6.
ُ‫فُ اع اَلء‬ ‫يل‬
ٌ ‫ازم‬ ُ‫ُزام اَلء‬
(Fuàlâu) (Zemîlun) (Zumelâu)
ِ ِ ِ ‫أ‬
7.
ُ‫أافمع اَلء‬ ‫يق‬
ٌ ‫صد‬ ‫ا‬ ُ‫اصدقااء‬
‫م‬
(Efìlâu) (Sadîqun) (Esdiqâu)
8. ٌ‫فِ معلاة‬ ‫اخ‬

ٌ‫أ‬ ٌ‫إِ مخ اوة‬
(Fi`letun) (Ehun) (İhvetun)
Son iki vezin gayrı munsarıf vezindir. Tenvîn ve kesra kabul etmezler.
www.tekellum.net ７０
İŞARET İSİMLERİ - ‫شارِة‬

‫ا ِإل ا‬ ‫ا‬ ُ‫اْسااء‬
‫أم‬
Çoğul İsm-i İşaretler
‫( اه اذا‬Hâzâ – Yakın (Bu) ve ‫ك‬ ِ

Erkekler için ‫( ذاال ا‬Zâlike – Uzak (Şu)
Dişiler için ‫( اه ِذ ِه‬Hâzihî – Yakın (Bu) ve ‫ك‬ ‫( تِمل ا‬Tilke – Uzak (Şu) bunları görmüştük.
Çoğullar için erkek ve dişi ayrımı yoktur. Sadece yakın ve uzak ayrımı vardır.
‫اه ُؤاْل ِء‬ (Hâulâi) Yakın - Bunlar
‫ُوْل ِء اك‬
‫أا‬ (Ulâike) Uzak - Şunlar (‫ و‬okunmuyor)
Bu çoğul ism-i işaretler insanlar için kullanılır. İnsan dışı çoğullar ileride görülecek.
.‫س اج ِدي ٌد‬ ِِ ِ ِ

ٌ ‫ ُه او ُم اد ِر‬.‫ ُه مم اذ اهبُوا إ ال ُم اد ِرسه مم‬.‫ب‬
ٌ ‫اه ُؤاْلء طََُّل‬
Bunlar (eril) öğrencilerdir. Onlar hocalarına(erkek) gittiler. O, yeni bir hocadır.
(Hâulâi tullâbun. Hum zehebû ilâ muderrisihim. Huve muderrisun cedîdun.)
ِ
‫ب‬ٌ ‫ = طاال‬Bir öğrenci(eril) (Tâlibun) ‫ب‬ٌ ‫ = طََُّل‬Öğrenciler (eril) (Tullâbun)
‫ = ُم اد ِرِس ِه مم‬Onların (eril) hocaları (Muderrisihim)
‫ = ُه مم‬Onlar (eril) Munfasıl Zamir ‫ = ُهم‬Onların (eril) Muttasıl Zamir
‫ = اذ اهبُوا‬Gittiler (eril, çoğul) (Zehebû) ‫ب‬‫ = اذ اه ا‬Gitti (eril, tekil) (Zehebe)
Fiile çekimlerini ileride göreceğiz.
‫ ِه اي ُم اد ِر اسةٌ اج ِد ا‬.‫ب إِ ال ُم اد ِر استِ ِه َّن‬

.ٌ‫يدة‬ ِ ِ‫أا‬
‫ ُه َّن اذ اه م ا‬.‫ات‬
ٌ ‫ُوْلء اك طاالبا‬
Şunlar (dişil) öğrencilerdir. Onlar hocalarına (dişil) gittiler. O, yeni bir hocadır.
(Ulâike tâlibâtun. Hunne zehebne ilâ muderrisetihinne. Hiye muderrisetun cedîdetun.)
ٌ‫ = طاالِباة‬Bir öğrenci(dişil) (Tâlibetun) ‫ات‬ ِ

ٌ ‫ = طاالبا‬Öğrenciler (dişil) (Tâlibâtun)
‫ = ُم اد ِر استِ ِه َّن‬Onların (dişil) hocaları (Muderrisetihinne) (Hem onlar, hem de hoca dişil )
www.tekellum.net ７１
‫ = ُه َّن‬Onlar (dişil) Munfasıl Zamir ‫ = ُه َّن‬Onların (dişil) Muttasıl Zamir

‫ب‬‫ = ذا اه م ا‬Gittiler (dişil, çoğul) (Zehebne) ‫ت‬‫ = ذا اهبا م‬Gitti (dişil, tekil) (Zehebet)
‫ ُه او‬ve ‫ ِه اي‬tüm varlıklar için kullanılırken ‫ ُه مم‬ve ‫ ُه َّن‬sadece insanlar (ya da şuurlu varlıklar) için kullanılır.
Kitaptan Örnekler (A)
• ‫الط او ُال اَي اعلِ ُّي ؟‬

ِ ُ‫الم ِفمت ياة‬ ‫اه ُؤاْل ِء‬ ‫ام من‬
(sıfat) (isim) (çoğul ismi işaret)
Bu uzun delikanlılar kimdir (Ey) Ali ? (Men hâulâi’l fityetu’t-tivâlu Ya Àliyyu)
İsim çoğul olduğu için sıfat da çoğul yapıldı. Genelde sıfatlar 3. Vezin olan ٌ ‫فِ اع‬
‫ال‬ vezni ile
çoğul yapılır.
•
ٌ ‫ُه مم طََُّل‬
. ‫ب ُج ُد ٌد‬ Onlar yeni öğrencilerdir. (Hum tullâbun cududun.)
(isim, muzekker, nekra, çoğul, merfu`)
(sıfat, muzekker, nekra, çoğul, merfu`)
(‫ال‬
ٌ ‫فُ َّع‬ olan 4. Vezin, isim çoğul yapılırken kullanıldı, ‫ فُعُ ٌل‬3. vezin ise sıfat çoğul yapılırken kullanıldı.)
• ‫ِم من أايم ان ُه مم ؟‬ Onlar nerelidirler? (Min eyne hum)
• .‫ُه مم ِم من أام ِري اكا‬ Onlar Amerikalılardır. (Hum min Emrîkâ)
• ‫أا ُه مم ُزام اَلءُ اك ؟‬ Onlar senin sınıf arkadaşların mı? (E hum zumelâuke)
ِ
ٌ ‫ ازم‬- 6. vezin kullanıldı. ‫ اك‬+ ُ‫ = ُزام اَلء‬Senin sınıf arkadaşların
‫يل‬
• .‫صلِي‬ ِ
‫ ُه مم ِِف فا م‬.‫ ُه مم ُزام اَلئي‬.‫نا اع مم‬
Evet, Onlar benim sınıf arkadaşlarım. Onlar benim sınıfımdalar.
(Neàm. Hum zumelâî. Hum fî faslî)
‫ ُزام اَلئِي‬Sonuna aitlik eki geldiği için ve ‫ ي‬son sesi yutup ‘î’ yaptığı için damme olmadı.
‫ص ٌل‬
‫ = فا م‬Sınıf ‫صلِي‬‫ = فا م‬Benim sınıfım
www.tekellum.net ７２
• ‫أا ُه مم ُمَمتا ِه ُدو ان ؟‬ Onlar çalışkanlar mı? (E hum muctehidûne) – (Düzenli çoğul ‫ن‬ ‫)و ا‬
• .‫ ُه مم ُمَمتا ِه ُدو ان‬.‫نا اع مم‬ Evet, onlar çalışkandırlar. (Neàm. Hum muctehidûn)
• ‫اْساا ُؤُه مم ؟‬
‫اما أ م‬ Onların isimleri nedir? (Mâ esmâuhum)
Bir isim =‫اسم‬

ِ Senin ismin = ‫ك‬
ِ ِ ِ
ٌ‫م‬ ‫ا مْسُ ا‬ Onun (dişil) ismi = ‫ْسُها‬
‫اما‬ Onun(eril) ismi = ‫ْسُه‬
ُ ‫ام‬
‫ = ُه مم‬Onlar (eril) Munfasıl zamirinin muttasılı da ‫ ُهم‬dur.
ِ
•
‫ اَيسٌر اوازاك ِرََّي اوُم ا‬:‫اْسا ُاؤُه مم‬
‫وسى او اعمب ُدهللا‬ ‫أم‬
Onların isimleri: Yâsir, Zekeriyya, Mûsa ve Abdullah’tır.
(Esmâuhum: Yâsirun ve Zekeriyya ve Mûsa ve Abdullâh)
ِ ُ ‫الرج‬ ِ
• ‫صا ُر ؟‬
‫ال الق ا‬ ‫ام من اه ُؤاْلء ِ ا‬ Bu kısa adamlar kimdir? (Men hâulâi’r-ricâlu’l qisâru)
(sıfat) (isim) (sıfat, isme 4 özelliği ile benzeşir; çoğul, ma`rife, merfu`, eril)
‫ر‬ ‫ل‬ ‫ر‬ ‫ق‬

‘ ’ şemsi harf olduğu için ‘ ’ okunmadı, ‘ ’ şeddeli okundu. ‘ ’ qamerî harf olduğu için ‘ ’ okundu. ‫ل‬
( ‫ فِ اعال‬isim de 3. vezin uygulanınca sıfatta da 3. Vezin uygulandı.)
• .‫اج‬
ٌ ‫ُه مم ُح َّج‬ Onlar hacılardır. (Hum huccâcun)
• ‫ِم من أايم ان ُه مم ؟‬ Onlar nerelidirler? (Min eyne hum)
• .‫ض ُه مم ِم ان الميا ااَبن‬ ِ ‫ضهم ِمن‬

ُ ‫الصي اوبا مع‬ ‫با مع ُ ُ م ا‬ Bazıları Çinli ve bazıları Japon’dur.
(Ba`duhum min’es-Sîn ve ba`duhum min’el-Yâbân)
‫ن‬
Çin ve Japon kelimelerinin sonu ‘ ’ ile bittiği için kesralanmadı ‘ ’. ِِ
Bazılarımız (Ba`dunâ) ‫ضناا‬
= ُ ‫با مع‬ Bazıları (dişil)(Ba`duhunne) =‫ن‬
َّ ‫ض ُه‬
ُ ‫با مع‬
• ‫اص ِدقاا ُؤهُ ؟‬
‫صطاافى اوأ م‬
‫أايم ان الم ُم م‬ Mustafa ve arkadaşları nerede?
(Eyne’l Mustafâ ve esdiqâuhû)
‫ُه‬
(7. Vezin ile çoğullaştırıldı. Sonuna da ‘ ‫ ’ـ‬eklenerek onun arkadaşları yapıldı. Yani Mustafa’nın arkadaşları)
• .‫اذ اهبُوا إِ ال املطم اع ِم‬ Restorana gittiler. (Zehebû ile’l matàmi)

‫ا‬
www.tekellum.net ７３
1. .‫اه اذا اَت ِجٌر‬ Bu bir tüccardır. (Hâzâ tâcirun.)
.‫اه ُؤاْل ِء ُُتَّار‬ Bunlar tüccarlardır. (Hâulâi tuccârun.)
.‫ف‬
ٌ ‫ضمي‬
‫اه اذا ا‬ Bu bir misafirdir. (Hâzâ dayfun.)
.‫وف‬
ٌ ُ‫ضي‬ ِ
ُ ‫اه ُؤاْلء‬ Bunlar misafirlerdir. (Hâulâi duyûfun.)
.‫اه اذا ُمَمتا ِه ٌد‬ Bu çalışkandır. (Hâzâ muctehidun)
.‫اه ُؤاْل ِء ُمَمتا ِه ُدو ان‬ Bunlar çalışkanlardır. (Hâulâi muctehidûn.)
.‫ب إِ ال الم ام مكتا با ِة‬ ِ ‫أاين‬

2.
‫ك؟ اذ اه ا‬
‫صدي ُق ا‬
‫ما ا‬ Arkadaşın nerede? Kütüphaneye gitti.
(Eyne sadîquke? Zehebe ile’l mektebeti)
‫اص ِدقاا ُؤ اك؟ اذ اهبُوا إِ ال الم ام مكتا با ِة‬
‫أايم ان أ م‬ Arkadaşların nerede(eril)? Kütüphaneye gittiler.
(Eyne esdiqâuke? Zehebû ile’l mektebeti)
.‫ب ِِف الم ام مد ار اس ِة‬ ِ ِ ‫ُُم َّم ٌد لاه ابن‬

ٌ ‫ ُه او طاال‬.ٌ‫صغْي‬
‫ا ُ مٌ ا‬
Muhammed’in küçük bir oğlu var. O, okulda öğrencidir.
(Muhammedun lehû’bnun sağîrun. Huve tâlibun fî’l medraseti)
.‫ب ِِف الم ام مد ار اس ِة‬ ِ

ٌ ‫ ُه مم طََُّل‬.‫ُُما َّم ٌد لاهُ أابمنااءٌ صغا ٌار‬
Muhammed’in küçük oğulları var. Onlar, okulda öğrencidir.
(Muhammedun lehû ebnâun siğârun. Hum tullâbun fî’l medraseti)
Yukardaki örneklerde altı çizili tekil kelimeleri, çoğul hallerine çevirip tekrar yazdık.
3. ‫اِبم ُن ُُما َّمد‬ Muhammed’in oğlu (İbnu Muhammedin)
‫أابمنااءُ ٌُما َّمد‬ Muhammed’in oğulları (Ebnâu Muhammedin)

ِ
ُ‫ = ابمنُه‬Onun oğlu ُ‫ = أابمنا ُاؤه‬Onun oğulları
www.tekellum.net ７４
ِ ‫اْسااء الطََُّّل‬
‫ب‬ ُ ‫أم‬ Öğrencilerin isimleri (Esmâu’t-tullâbi)
(muzâfun (muzâf)
ileyh)
‫اْسااءُ ُه مم‬
‫أم‬ Onların isimleri (Esmâuhum)
.‫ب إِ ال الم امطم اع ِم‬ ِ

4.
‫ب اذ اه ا‬ ُ ‫الطَّال‬ Öğrenci restorana gitti. (Et-tâlibu zehebe ile’l matàmi)
.‫ب اذ اهبُوا إِ ال الم امطم اع ِم‬

ُ ‫الطََُّّل‬ Öğrenciler restorana gittiler.
(Et-tâlibu zehebû ile’l matàmi)
ِ ‫الس‬
.‫وق‬ ُّ ‫ب إِ ال‬ ِ
‫التَّاج ُر اذ اه ا‬ Tüccar, çarşıya gitti. (Et-tâciru zehebe ile’s-sûq.)
ِ ‫الس‬
.‫وق‬ ُّ ‫ُّجا ُر ذا اهبُوا إِ ال‬
َّ ‫الت‬ Tüccarlar, çarşıya gittiler.
(Et-tuccâru zehebû ile’s-sûq.)
5. .‫در اس ِة‬ ِ ‫الم اف ََّلحو ان ِِف م‬

‫احلُُقول اوأابمنا ُاؤُه مم ِِف الم ام ا‬ ُ
(kesralı ‘ِ’) (harfi cerr)
Çiftçiler tarlalardadır ve oğulları okuldadır.
(El’fellâhûn fi’l huqûli ve ebnâuhum fi’l medraseti.)
.‫اه اذا الم ام مس ِج ِد‬ ‫إِ ام ُام‬ ُ ُ‫ أاب‬.ٌ‫إِ مخ اوة‬

‫وه مم‬ ُ‫الم ِفمت ياة‬ ‫اه ُؤاْل ِء‬
(muzâfun ileyh) (muzâf) (onların babası) (bedel)
Bu(nlar) delikanlılar kardeşlerdir. Babaları bu mescidin imamıdır.

(Hâulâi ‘l fityetu ihvetun. Ebûhum imâmu hâzâ’l mescidi.)
6. ‫ ُم مسلِ ٌم‬- Müslüman ‫ ُم مسلِ ُمو ان‬- Müslümanlar (düzenli çoğul)

ِ
ٌّ ِ ‫ اغ‬- Zengin
‫ِن‬ ُ‫ أا مغنيااء‬- Zenginler (düzensiz çoğul)
www.tekellum.net ７５
Kitaptan Örnekler (B)
‫ات اَي ام مرايُ ؟‬ ِ

• ُ ‫ام من اه ُؤاْلء الم افتا يا‬ Bu genç kızlar kim (Ey) Meryem?
(Men hâulâi’l feteyâtu Yâ Meryemu)
• .‫ُه َّن ازِميلاِت‬ Onlar benim sınıf arkadaşlarım. (Hunne zemîletî)
• ‫ات ُه َّن ؟‬ٌ ‫اخ او‬‫أا أ ا‬ Onlar kız kardeşler mi? (E ehavâtun hunne)
• .‫ات‬
ٌ ‫اخ او‬‫ ُه َّن أ ا‬،‫نا اع مم‬ Evet, onlar kız kardeşler. (Neàm hunne ehavâtun)
• ‫ام من أابُوُه َّن ؟‬ Onların babaları kim? (Men ebûhunne)
• .‫ذِت‬
‫ أ ُُّم ُه َّن أ م‬.‫أابُوُه َّن الشمَّي ُخ بِاَل ٌل‬
‫ُستاا ا‬ Babaları şeyh Bilal’dir. Anneleri benim hocamdır.
(Ebûhunne Eş-şeyhu Bilâlun. Ummuhunne Ustâzetî)
• ‫أايم ان بامي تُ ُه َّن ؟‬ Onların evleri nerede? (Eyne beytuhunne)
• .‫يب ِم ان الم ام مد ار اس ِة‬

ٌ ‫بامي تُ ُه َّن قا ِر‬ Evleri okula yakındır.
(Beytuhunne qarîbun min’el medraseti)
ِ
1..‫ت‬ٌ ‫اه اذه بِمن‬ Bu bir kızdır. (Hâzihî bintun.)
.‫ات‬ ِ
ٌ ‫اه ُؤاْلء بانا‬ Bunlar kızlardır. (Hâulâi benâtun.)
.ٌ‫اه اذ ِه ازمو اجة‬ Bu bir kadın eştir. (Hâzihî zevcetun.)
.‫ات‬ ِ
ٌ ‫اه ُؤاْلء ازمو اج‬ Bunlar kadın eşlerdir. (Hâulâi zevcâtun.)
(Dişillerin %99 ‘u ‫ات‬

ٌ ‫ ا‬ile çoğul yapılır ve sâlimdirler.)
.ٌ‫اه اذ ِه اكبِ اْية‬ Bu büyüktür. (Hâzihî kebîratun.)
.‫اه ُؤاْل ِء كِبا ٌار‬ Bunlar büyüklerdir. (Hâulâi kibârun.)
‫اه اذ ِه اج ِد ا‬
.ٌ‫يدة‬ Bu yenidir. (Hâzihî cedîdetun.)
.‫اه ُؤاْل ِء ُج ُد ٌد‬ Bunlar yenilerdir. (Hâulâi cududun.)

(!Dişillerin sıfatları da dişildir. Çoğul dişillerin sıfatları, çoğul erillerin sıfatları ile aynıdır.)
www.tekellum.net ７６
.‫ات َِب مْلا ِام اع ِة‬ ِ ِ ‫ ِِل ب نا‬.‫ك ب ناات َي لاي لاى؟ ناعم‬
ِ
2. ٌ ‫ اوُه َّن طاالبا‬.‫ات كبا ٌار‬
ٌ ‫ام ا‬ ‫أا لا ا ٌ ا م‬
Senin kızların var mı (Ey) Leyla? Evet, benim büyük kızlarım var. Onlar, üniversitede öğrenciler.
(E leki benâtun Yâ Leylâ? Neàm lî benâtun kibârun. Ve hunne tâlibâtun bi’l câmiàti.)
!(Sıfat burada çoğul erkeklere uygulanan sıfat ile aynıdır.)

.‫الط او ُال اخار مج ان ِم ان الم ُم مستا مش افى‬
ِ ‫الطَّبِيبات‬
ُ ‫ا‬
(sıfat) (isim)
(elif maksûra olduğu için harfi cerrden sonra kesra olmadı.)
(sıfat 4 özelliğiyle isim ile uyum içinde; màrife, merfu`, çoğul, dişil)
Uzun kadın doktorlar hastaneden çıktılar. (Et-tabîbâtu’t-tivâlu haracne min’el musteşfâ)
3.
‫ت إِ ال الم اف م‬
.‫ص ِل‬ ‫الم ُم اد ِر اسةُ اذ اهبا م‬ Kadın hoca sınıfa gitti. (El-muderrisetu zehebet ile’l fasli)
‫ب إِ ال الم اف م‬
.‫ص ِل‬ ُ ‫الم ُم اد ِر اس‬
‫ات اذ اه م ا‬ Kadın hocalar sınıfa gittiler.
(El-muderrisâtu zehebne ile’l fasli)
.‫ت إِ ال الم ام مد ار اس ِة‬ ُ ‫بِمن‬

‫ت ُُما َّمد اذ اهبا م‬
Muhammed’in kızı okula gitti. (Bintu Muhammedin zehebet ile’l fasli.)
.‫ب إِ ال الم ام مد ار اس ِة‬
‫ات ُُما َّمد اذ اه م ا‬
ُ ‫بانا‬
Muhammed’in kızları okula gittiler. (Benâtu Muhammedin zehebne ile’l medraseti)
4. ٌ ‫اه ُؤاْل ِء ِر اج‬

.‫ال‬ Bunlar adamdır. (Hâulâi ricâlun.)
.‫اه ِذ ِه أ ُِمي‬ Bu benim annemdir. (Hâzihî ummî)
5. ‫ام من اه اذا الم اولا ُد الَّ ِذي اخار اج ِم من باميتِك؟‬ Senin evinden çıkan bu erkek çocuk kim?
(Men hâzâ’l veledu’l-lezî harace min beytik?)
ِ ‫هو ابن أ‬
.‫اخي‬ ُ ‫ُا م‬ O, erkek kardeşimin oğludur. (Huve’bnu ehî)
ِ ِ
‫ضات؟‬ ‫م من أايم ان اه ُؤاْلء الم ُم ام ِر ا‬ Bu(nlar) hemşireler nereliler?
.‫ُه َّن ِم ان الم ِفلِبِي‬ Onlar Filipinli’dirler. (Hunne min’el Filibbîn.)
www.tekellum.net ７７
6. ‫ج‬
ٌ ‫ازمو‬ Erkek eş (Zevcun) ‫اج‬
ٌ ‫أ مازاو‬ Eşler (Ezvâcun)
ٌ‫فاتااة‬ Genç kız (Fetâtun) ‫ات‬

ٌ ‫فاتا يا‬ Genç kızlar (Feteyâtun)
ٌ‫طا ِويلاة‬ Uzun (Tavîletun) ‫ِطو ٌال‬ Uzunlar (Tivâlun)
Kitaptan Örnekler (C)
.‫اص ِدقاائِي‬ ِ
• ‫اه ُؤاْلء إِ مخ اوِت اوأُولائِ ا‬
‫كأ م‬ Bunlar erkek kardeşlerim ve şunlar arkadaşlarım.
(Hâulâi ihvetî ve ulâike esdiqâî)
• ِ ‫ال‬
‫الط او ُال؟‬ ِ ‫ك‬
ُ ‫الر اج‬ ‫ام من أولائِ ا‬ Şu uzun(lar) adamlar kimlerdir?
(Men ulâike’r-ricâlu’t-tivâlu)
• ‫اطبَّاءُ ِم من أ مام ِر ا‬
‫يك‬ ِ ‫هم أ‬
‫ُم‬ Onlar Amerikalı doktorlardır.
(Hum etibâu min Emrîkâ)
• ‫ام من أُولائِ ا‬
‫ك النِ اساءُ؟‬ Şu(nlar) kadınlar kimdir?
(Men ulâike’n-nisâu)
ِ ‫ه َّن أ َُّمهات الطَّالِب‬
‫ات‬
•
‫ُ ا ُ ا‬ Onlar kız öğrencilerin anneleridir.
(Hunne ummehâtu’t-tâlibâti)
• .‫ب ِعمن اد الم ُم ِدي ِر‬
ِ ‫آَبء الطََُّّل‬
ُ‫ا‬ Erkek öğrencilerin babaları müdürün yanındadır.
(Âbâu’t-tullâbi ìnde’l mudîri.)
• ‫ك اَي ام مراي؟‬ ‫ُوْلئِ ا‬
‫ك النِ اساءُ اخااْلتُ ا‬ ‫أا أ ا‬ Şu kadınlar teyzelerin mi (Ya) Meryem?
(E ulâike’n-nisâu hâlâtuke Yâ Meryem)
• .‫ ُه َّن اع َّم ِات‬،‫اْل‬ Hayır, onlar halalarım.
(Lâ, hunne àmmâtî)
.‫ك ُم اهمن ِد ُسون‬ ِ ‫هؤاْل ِء أ‬
‫اطبَّاءُ اوأُولائِ ا‬
• ُ‫ا‬ Bunlar doktorlardır ve şunlar mühendislerdir.
(Hâulâi etibbâu ve ulâike muhendisûn)
• .ُ‫ك أا مغنِيااء‬
‫ال فُ اقاراءُ اوأُولائِ ا‬ ِ ‫اه ُؤاْل ِء‬
ُ ‫الر اج‬
Bu(nlar) adamlar fakirlerdir ve şunlar da zenginlerdir.
(Hâulâi’r-ricâlu fuqarâu ve ulâike eğniyâu.)
• ٌ ‫ب ِض اع‬
.‫اف‬ ‫أُولائِ ا‬
ُ ‫ك الطََُّّل‬ Şu(nlar) öğrenciler zayıftırlar.
www.tekellum.net ７８
(Ulâike’t-tullâbu diâfun)
• ِ ‫ك‬
‫الر اجال؟‬ ‫ام من أُولائِ ا‬ Şu adamlar kimdir?
(Men ulâike’r-ricâl?
• .ُ‫ُه مم ُوازاراء‬ Onlar bakanlardır.

(Hum vuzerâu)
1. ‫يب‬ ‫تِمل ا‬
ُ ‫ك الم افتااةُ بِمن‬
ِ ِ‫ت الطَّب‬ Şu genç kız doktorun kızıdır.
(muzafun (muzaf) (bedel) (Tilke’l fetâtu bintu’t-tabîbi)
ileyh)
ِ ِ‫ات الطَّب‬
‫يب‬ ُ ‫ات بانا‬ ‫أُولائِ ا‬
ُ ‫ك الم افتا يا‬ Şu(nlar) genç kızlar doktorun kızlarıdır.
(muzafun (muzaf) (bedel) (Ulâike’l feteyâtu benâtu’t-tabîb)
‫ك الم ام مرأاةُ أُُّم الطَّالِبا ِة‬

‫تِمل ا‬ Şu kadın kız öğrencinin annesidir.
(Tilke’l mer’atu ummu’t-tâlibeti)
.‫ات الطَّالِباات‬ ِ ‫أُولائِ ا‬
ُ ‫ك الن اساءُ أ َُّم اه‬ Şu(nlar) kadınlar kız öğrencilerin anneleridir.
(Ulâike’n-nisâu ummehâtu’t-tâlibât)
ِ
2. .‫ح‬ٌ ‫ك فا ََّل‬ ‫ذال ا‬ Şu bir çiftçidir. (Zâlike fellâhun)
‫تِمل ا‬
‫ك أ ُُّم ُُما َّمد‬ Şu Muhammed’in annesidir. (Tilke ummu Muhammedin)
‫اخ اوِات‬
‫كأا‬ ‫أُولائِ ا‬ Şunlar kız kardeşlerimdir. (Ulâike ehavâtî)
3. ٌ‫اع َّمة‬ Hala (Àmmetun) ‫ات‬

ٌ ‫اع َّم‬ Halalar (Àmmâtun)
‫اوِز ٌير‬ Bakan (Vezîr)

ُ‫ُوازاراء‬ Bakanlar (Vuzerâu)
ٌّ ‫قا ِو‬
‫ي‬ Güçlü (Qaviyyun)
ُ‫أاقم ِواَيء‬ Güçlüler (Eqviyâu)
www.tekellum.net ７９
ON DÖRDÜNCÜ DERS ‫ الدرس الرابع عشر‬- ١٤

ِ ‫الضمائِر المممن اف‬
MUNFASIL ZAMİRLER - ‫صلاة‬
ُ ُ ‫َّ ا‬
‫ أانم تُ مم‬- Siz ‫امَن ُن‬ - Biz
‫انت‬
‫‘أ ا‬nin çoğulu ‫أانمتُ مم‬
‫انت‬
‫ أ ا‬zamirinin muttasıl hali ‫ اك‬, ‫ أانمتُ مم‬zamirinin muttasıl hali ise ‫ ُك مم‬dur.
‫انت ؟‬
‫ام من أ ا‬ Sen kimsin? (eril) (Men ente)
‫ام من أانمتُ مم ؟‬ Siz kimsiniz? (eril çoğul) (Men entum)
‫اخي ؟‬ ِ ‫ك َي أ‬
‫أايم ان بامي تُ ا ا‬ Senin evin nerede (Ey) Kardeşim? (Eyne beytuke Yâ ehî)
‫أايم ان بامي تُ ُك مم اَي إِ مخ اوا ُن ؟‬ Eyne beytukum Yâ ihvân? (Eyne beytukum Yâ ihvân)
‫( أ اان‬Ben)’in çoğulu olan (Biz) ‫ امَن ُن‬hem erkekler hem de dişiler için kullanılır.
‫امَن ُن ُم مسلِ ُمو ان‬ Biz Müslümanız(erkekler). (Nahnu Muslimûn) .
‫ات‬ ِ
ٌ ‫امَن ُن ُم مسل ام‬ Biz Müslümanız(kadınlar). (Nahnu Muslimâtûn).
‫ت‬‫اذ اهمب ا‬ Sen gittin. (Zehebte)
‫اذ اهمب تُ مم‬ Siz gittiler. (Zehebtum)
‫أايم ان ذا اهمب تُ مم اَي أابمنا ِاءي ؟‬ Nereye gittiniz (Ey) Oğullarım? (Eyne zehebtum Yâ ebnâî)
www.tekellum.net ８０
GAYR-I MUNSARIF DEVAMI..
Hatırlayacağımız üzere bir isim tenvîn ve kesra almıyorsa bu kelimelere gayrı munsarıf
diyorduk. Lafzen veya manen dişil özellik taşıyan özel isimler 3 harften fazlaysa gayrı
munsarıftır demiştik.
ُ‫ام مراي‬ ُ‫ِآمناة‬ ُ‫اْحمازة‬

(Lafzan eril/Manen dişil) (Lafzan dişil/Manen dişil) (Lafzan dişil/Manen eril)
• Arapça olmayan 3 harften fazla özel isimler de gayrı munsarıftır.
‫( ِهمت لاُر‬Hitler) ‫( لامن اد ُن‬London) ‫( ِولميا ُم‬William)

• Çoğu Peygamber ismi de Arapça olmadığı için Gayrı Munsarıftır. Peygamber isimlerinin
çoğu İbranicedir.
‫يل‬ ِ ِ
ُ ‫( إ مْسااع‬İsmâìl) ‫( إابم ار ِاه ُيم‬İbrahîm) ‫آد ُم‬
‫ا‬ (Âdem)
• Arapça olmayan 3 harfli özel isimler erilse munsarıf olur.

‫وح‬
ٌ ُ‫( ن‬Nûh) ‫ط‬
ٌ ‫لُو‬ (Lût) ‫ج‬
ٌ ‫ُج مر‬ (George)
• ُ ‫اْلا ِد‬
‫يد‬ ‫م‬ ‫اإل ام ِام‬
ِ‫م‬ ‫ت‬
ُ ‫بامي‬ İmamın yeni evi (Beytu’l imâmi’l cedîdu)
(sıfat) (muzâfun ileyh) (muzâf)
Sıfatlar 4 özelliği ile betimlediği isimle benzeşir;

1) Ma`rife ya da Nekra
2) Eril ya da dişil
3) Tekil, ikil ya da çoğul
4) Merfu`, mecrûr, mansûb
ُ ‫ ا مْلا ِد‬görüldüğü üzere ‫ امِإل ام ِام‬ile 3 özellikte benzeşiyor. Ancak ‘imâm’ mecrûr iken, ‘yeni’
‫يد‬
merfu` , bu nedenle bu özellikte benzeşmediğinden ‘yeni’ ‘imâm’ın sıfatı olamaz.
Demek ki ‘yeni’ kelimesi ‘ev’ kelimesini betimliyor. ‘ev’ kelimesi ile 4 özellikte de benzeşiyor.
Hatırlarsak muzâflar harfi ta`rif olmazlar ama ma`rifedir.
www.tekellum.net ８１
ِ ‫اْل ِد‬
‫يد‬ ‫اإل ام ِام‬
ِ‫م‬ ‫ت‬
•
‫ما‬ ُ ‫بامي‬ Yeni imâmın evi (Beytu’l imâmi’l cedîdi)
(sıfat) (muzâfun ileyh) (muzâf)
Burada ‘yeni’ görüldüğü üzere ‘imâm’ kelimesini betimliyor.

ُ ‫أ ما‬
‫اي‬
ُّ ‫ أ‬- Hangi ?
‘Hangi’ anlamına gelen ‫اي‬
ُّ ‫( أ‬Eyyu) soru kelimesi yanına gelen kelimeye muzâf olur ve
yanındaki
kelimeyi cerreder. (Kesratân yapar ‘َ’)
‫اي باميت لِمل اوِزي ِر ؟‬

ُّ ‫أ‬ Hangi ev bakana aittir? (Eyyu beytin li’lvezîri)
‫ اوِز ٌير‬kelimesinin başına ‫ ِل‬harfi cerri geldiği için sonu kesralandı.

‫ص ِل؟‬ ‫ي ُم اد ِرس ِِف الم اف م‬
ُّ ‫أا‬ Hangi hoca sınıftadır? (Eyyu müderrisin fi’l fasli)
‫ = أايُّ ُه مم‬Hangisinin anlamında ‫( ُه مم‬mebnidir, cerrlenemez)

‫اي‬
ُّ ‫ أ‬Soru kelimesi diğer soru kelimelerinden farklı olarak mebni değildir.
Yani cümledeki kullanımına göre harekelendirilebilir. Misal öncesinde bir harfi cerr varsa
kesralanır.
‫ت؟‬ ِ ‫ِم من أ‬
‫اي بالاد أانم ا‬ Sen hangi ülkedensin? (Min eyyi beledin ente)
ُّ ‫‘ أ‬den önce ‫ ِم من‬geldiği için cerredildi ve ‫اي‬

‫اي‬ ِ ‫ أ‬oldu. ‫اي‬
ِ ‫‘ أ‬den sonra gelen kelime
kesratânlandı. ‫اي‬ ُّ ‫ أ‬cümlede nesneyi imâ ediyorsa o zaman da fethalanır.
ُّ ‫ي لُغاة َُِت‬
‫ب؟‬ َّ ‫أا‬ Hangi dili seviyorsun? (Eyye luğatin tuhibbu)
www.tekellum.net ８２
Kitaptan Örnekler
• َّ :ُ‫الم ِفمت ياة‬

‫الس اَل ُم اعلامي ُكم‬ Delikanlılar: Esselâmu Àleykum
• َّ ‫ او اعلامي ُكم‬:‫اح ِامد‬

.ُ‫الس اَل ُم اوار مْحاةُ هللا اوبااراكاتُه‬
Hâmid: ve Àleykum Selâm ve Rahmetullâhi ve Barakâtuh
‫ك اَي اع ِمي؟‬
‫ف احالُ ا‬ ِ ِ
• ‫ اكمي ا‬:‫اح ُد المفمت ياة‬
‫أا‬
Gençlerden biri: Nasılsın (Ey) amcam? (Keyfe hâluke yâ àmmî)
• ‫ف احالُ ُكم؟ ام من أانمتُ مم؟‬ ‫ أ اان ِِبامْي او م‬:‫اح ِام ٌد‬
‫ اكمي ا‬.‫احلا مم ُد لل‬
Hâmid: İyiyim , Elhamdulillâh. Siz nasılsınız? Siz kimsiniz?
(Hâmidun: Ene bi hayrin ve’lhamdulillâh. Keyfe hâlukum? Men entum)
.‫وسى‬
‫ُم ا‬ ُّ
‫الد مكتُوِر‬
•
ُ‫أابمنااء‬ ‫ امَن ُن‬:‫اح ُد ُهم‬
‫أا‬
Onlardan biri: Biz doktor Musa’nın oğullarıyız.

(Ehaduhum: Nahnu ebnâu’d-duktûri Mûsâ.)
• َّ ‫ أايم ان اع ُّم ُكم‬...‫ص ِد ِيقي‬

‫الشمي ُخ ِعمي اسى؟‬ ِ
‫ أابُوُكم ا‬.‫ أ ماهَل او اس مهَل اوام مر احبا‬:‫احام ٌد‬
(bedel)
Hâmid: Hoş geldiniz. Sizin babanız benim arkadaşımdır. Amcanız Şeyh ìsâ nerede?
(Hâmidun: Ehlen ve Sehlen Merhabâ. Ebûkum sadîqî… Eyne àmmukum eş-şeyhu ìsâ)
Hatırlarsak ‫ أابُو‬esma-i hamse idi. Burada merfu`durumunda gelmiş. Mecrûr olarak gelseydi ‫أِاب‬
, mansûb olarak gelseydi ‫اَب‬

‫ أ ا‬şeklinde gelecekti.
• .‫ ُه او ماْلن ِِف الم ُم مستا مش افى‬.‫يض‬
ٌ ‫ ُه او ام ِر‬:‫اح ُد ُهم‬
‫أا‬
Onlardan biri: O hastadır. O şimdi hastanededir.
(Ehaduhum: Huve marîdun. Huve’l âne fi’l musteşfâ.)
Not: Yeri gelmişken şunu da hatırlatalım, ‫ ِِف‬harfi cerrini ‫ ال‬takısı ile birleştirdiğimizden
dolayı ‫’ِِف‬deki ‫ ي‬uzatma harfini kısa okuyarak bağlıyoruz. Yani ‘fî’l ‘ şeklinde değil de ‘fi’l’
olarak kısa okuyoruz.
www.tekellum.net ８３
ِ ‫ من ه ِذ ِه‬...‫ اش افاه هللا‬:‫ح ِام ٌد‬

‫الط مفلاةُ الَِّت ام اع ُك مم ؟‬
• ‫ام ا‬ ُ ‫ا‬
Hâmid: Allah şifa versin. Sizinle beraber olan bu kız çocuğu kim?
(Hâmidun: Şefâhu’llâh… Men hâzihî’t-tifletu’l-letî meàkum)
‫ = ام اع اها‬Onunla (dişil) beraber ‫ك‬‫ = ام اع ا‬Seninle (eril) beraber

‫ الَِّت‬Dişiller için kullanılan -ki bağlacı (-en , -an)
• .‫ُختُ ناا‬ ِ
‫ ه اي أ م‬:‫اح ُد ُهم‬
‫أا‬ Onlardan biri: O bizim kız kardeşimizdir.
(Ehaduhum: Hiye uhtunâ)
‫ ان‬Muttasıl zamirinin munfasılı = ‫امَن ُن‬
• ‫اْسُها ؟‬ ِ
‫ اما م ا‬:‫احام ٌد‬ Hâmid: Onun ismi nedir? (Hâmidun: Me’s muhâ)
• ‫ْسُها لامي لاى‬

‫م‬ ِ‫ ا‬:‫أاحدهم‬
‫ا‬ ُُ‫ا‬ Onlardan biri: Onun ismi Leylâ’dır. (İsmuhâ Leylâ)
ُ ‫ أايم ان بامي تُ ُك مم اْلا ِد‬:‫اح ِام ٌد‬

• ‫يد ؟‬ Hâmid: Sizin yeni eviniz nerededir?
(sıfat) (Hâmidun: Eyne beytukum’ul cedîdu)
Bir isim zamir ile birleşince belirli hale geldiği için ma`rife olur. Zaten zamirle birleştiğinde
muz’af durumuna geçtiği için de ma`rife olur.
‘Beytukum’ ma`rife, tekil, eril ve merfu` olduğu için ‘El-cedîdu’ da ma`rife(harfi ta`rifli), tekil,
eril ve merfuòluyor.
• .‫يب ِم ان الم امطاا ِر‬ ُ ‫ بامي تُناا اْلا ِد‬:‫اح ُد ُهم‬

ٌ ‫يد قا ِر‬ ‫أا‬
Onlardan biri: Bizim yeni evimiz havaalanına yakındır.
(Ehaduhum: Beytune’l cedîdu qarîbun min’el matâri)
Burada da yine ‘el-cedîdu’ kelimesi ‘beytu’ kelimesine sıfat olarak geldiği için ikisi de ma`rife,
tekil, eril ve merfu` olmuş.
• ‫ أا أانمتُ مم ِِف الم ام مد ار اس ِة الثَّانا ِويَِّة ؟‬:‫اح ِام ٌد‬

Hâmid: Siz lisede misiniz? (Hâmidun: E entum fi’l medraseti’s-sâneviyyeti?)
www.tekellum.net ８４
• َّ ‫ اوإِبم ار ِاه ُيم ِِف ُكلِيَّ ِة‬،‫ب‬

،‫الش ِر ايع ِة‬ ِ ‫ود ِِف ُكلِيَّ ِة‬
ِ ‫الط‬ ِ
ٌ ‫ اوامُم ُم‬،‫ أ اان ِِف ُكليَّ ِة ا مَلامن اد اس ِة‬.‫ اْل امَن ُن َِب مْلا ِام اع ِة‬:‫اح ُد ُهم‬
‫أا‬
.‫ف ِِف ُكلِيَّ ِة التِ اج اارِة‬ ُ ‫وس‬
ُ ُ‫اوي‬
Onlardan biri: Hayır biz üniversitedeyiz. Ben Mühendislik Fakültesi’ndeyim, Mahmûd Tıp
Fakültesi’nde, İbrahîm İlâhiyat Fakültesi’nde ve Yusuf da Ticaret Fakültesi’nde.
(Ehaduhum: Lâ, nahnu bi’l câmiàti. Ene fî kulliyyeti’l hendeseti, ve Mahmûdun fî
kulliyyeti’t-tıbbi, ve İbrahîmu kulliyyeti’ş-şerîàti, ve Yûsufu fî kulliyyeti’t-ticârati.)
• ‫ك الم اف اَت الَّ ِذي ِِف اسيَّ اارتِ ُكم ؟‬ ِ

‫ ام من ذال ا‬:‫اح ِام ٌد‬
Hâmid: Sizin arabanızdaki şu delikanlı kim?
(Hâmidun: Men zâlike’l fete’l-lezî fî seyyâratikum)
‫ الَّ ِذي‬Eril, tekil için kullanılan -ki bağlacını(-en ,-an) kullandık. Çünkü delikanlıyı kastediyoruz.
‫ اسيَّ اارتِ ُك مم‬Kelimesi sizin arabanızın ‫ ِِف‬içindeki, ‫ ِِف‬harfi cerri ِ‫‘ اسيَّ اارت‬yi kesraladı. Sonra da
‘kum’ eki olan ‘siz’ in muttasıl zamiri geldi.
• .‫ ُه او ازِميلِي‬:‫ود‬
ٌ ‫امُم ُم‬ Mahmûd:O benim sınıf arkadaşım.
(Mahmûdun: Huve zemîlî)
• ‫ ِم من أايم ان ُه او؟‬:‫اح ِام ٌد‬ Hâmid: O nerelidir? (Hâmidun: Min eyne huve)
ِ ِ ِ
• .‫ك مل اُّتا‬
‫ ُه او م من إنم ا‬:‫ود‬ ٌ ‫امُم ُم‬ Mahmûd: O İngiltereli’dir. (Mahmûdun: Huve min İnkilterâ)
• ‫اْسُهُ ؟‬ ‫ اما م‬:‫اح ِام ٌد‬ Hâmid: Onun ismi nedir? (Hâmidun: Me’s muhû)
Burada da onun ismi derken ‫ ُهو‬munfasıl zamirinin muttasılı olan ‫ ه‬kullanılmış.

‫ا‬
• .‫ليم‬ ِ ِ ٌ ‫امُم ُم‬
ُ ‫ ا مْسُهُ و م‬:‫ود‬ Mahmûd: Onun ismi . (İsmuhû William)
• ‫هو ؟‬ ‫م‬ ِ‫ أا مسل‬:‫ح ِام ٌد‬

‫ُم ا‬ُ ٌ ‫ا‬ Hâmid: O Müslüman mıdır? (Hâmidun: E Muslimun huve)
• .‫د‬
ُ‫ور مإد اومر‬ ‫ت‬
ُ ‫ك‬
‫م‬ ُّ ُ‫ اِ مْسُه‬.‫ُستا ِاذي‬
‫الد‬ ‫ أابُوهُ أ م‬.ٌّ‫صارِان‬
‫ ُه او نا م‬.‫ اْل‬:‫ود‬
ٌ ‫امُم ُم‬
ُ
Mahmûd: Hayır. O Hristiyan’dır. Onun babası benim hocamdır. Onun ismi Doktor Edward’dır.
(Mahmûdun: Lâ. Huve Nasrâniyyun. Ebûhu ustâzetî. İsmuhû’d-duktûru Edward.)
• ‫ أا اذ اهمب تُ مم إِ ال الم ُم مستا مش افى لِِزاَي ارِة اع ِم ُك ُم اليا موام ؟‬:‫اح ِام ٌد‬
Hâmid: Bugün amcanızın ziyareti için hastaneye gittiniz mi?
www.tekellum.net ８５
(Hâmidun: E zehebtum ile’l musteşfâ liziyârati àmmikum’ul yevm)

‫ ِزاَي ارِة‬kelimesinden önce ‫ ِل‬harfi cerrinden geldiği için mecrû oldu, sonu kesralandı ‘َ’.
• .‫همب ناا‬ ‫ اذ ا‬.‫ نا اعم‬:‫ف‬
ٌ ‫وس‬
ُ ُ‫ي‬ Yûsuf: Evet. Gittik. (Yûsuf: Neàm zehebnâ)
1. ‫أا ِِف باميتِ ُك مم اح ِدي اقةٌ ؟‬ Sizin evinizde bahçe var mı? (E fî beytikum hadîqatun)
ٌ‫ اما ِِف باميتِناا اح ِدي اقة‬،‫اْل‬ Hayır, bizim evimizde bahçe yok.(Lâ, mâ fî beytinâ hadîqatun).
ٌ‫ ِِف باميتِناا اح ِدي اقة‬،‫نا اع مم‬ Evet, bizim evimizde bahçe var.(Neàm, fî beytinâ hadîqatun)
‫أا ِعمن اد ُك مم اسيَّ اارةٌ؟‬ Sizin arabanız var mı? (E ìndekum seyyâratun)
.ٌ‫ ِعمن اد ان اسيَّ اارة‬،‫نا اع مم‬ Evet, bizim arabamız var. (Neàm, ìndenâ seyyâratun)
‫ = ِعمن اد‬ìnde (yanında, katında olarak ve sahiplik anlamında da kullanılır)

‫ = ِعمن اد اك‬senin ِ
ُ‫ = عمن اده‬onun
‫يق اع ِم ُك مم‬ ِ ‫ون‬
ُ ‫صد‬ ‫أابُ ا ا‬ Bizim babamız amcanızın arkadaşıdır.
(muzâfun (muzâf) (Ebûnâ sadîqu àmmikum)
ileyh)
Muzâfun ileyhler ya harfi tarifli olur ya da kesratanlı. Ancak burada harfi tarif düşmüş ve
sonuna muttasıl zamir geldiği için sadece kesralı geldi. Çünkü zamir onu zaten ma`rife (belirli)
yapıyor.
2. .ُ‫ امَن ُن اح اف ادتُه‬.‫أا أانمتُ مم أابمنااءُ الم ُم ِدي ِر ؟ اْل‬

Siz müdürün oğulları mısınız? Hayır, biz onun torunlarıyız.
(E entum ebnâu’l mudîri ? Lâ, nahnu hafedetuhû)
Burada onun derken ‫ ُهو‬munfasıl zamirinin muttasılı olan ‫ه‬

‫ا‬ kullanıldı.
ِ‫لاناا ح ِدي اقةٌ ا‬
.ٌ‫ُجيلاة‬ ‫ا‬ Bizim güzel bir bahçemiz var. (Lenâ hadîqatun cemîletun.)
www.tekellum.net ８６
‫ ان = لاناا‬+ ‫ ِل‬Bizim var, bize ait
‫هللاُ اربُّناا اواربُّ ُك مم‬ Allah bizim ve sizin Rabbinizdir. (Allâhu Rabbunâ ve Rabbukum)
.‫وق‬ ِ ‫الس‬ ُّ ‫أايم ان اذ اهمب تُ مم اَي إِ مخ اوان ؟ اذ اهمب ناا إِ اِل‬

Nereye gittiniz (Ey) Kardeşler? Çarşıya gittik. (Eyne zehebnâ Yâ ihvân? Zehebnâ ile’s-sûqi)
‫ت‬
ٌ ‫بامي‬ ‫بامي تُ ُكم‬ ‫بامي تُناا‬ ‫اب‬
ٌ‫أ‬ ‫أابُوُك مم‬ ‫ون‬
‫أابُ ا‬
(Beytun) (Beytukum) (Beytunâ) (Ebun) (Ebûkum) (Ebûnâ)
ٌّ‫أُم‬ ‫أ ُُّم ُكم‬ ‫أ ُُّمناا‬ ٌ ‫أا‬

‫خ‬ ‫أا ُخوُك مم‬ ‫أا ُخ ا‬
‫ون‬
(Ummun) (Ummukum) (Ummunâ) (Ehun) (Ehûkum) (Ehûnâ)
‫اع ٌّم‬ ‫اع ُّم ُكم‬ ‫اع ُّمناا‬ ٌ‫لُغاة‬ ‫لُغاتُ ُك مم‬ ‫لُغاتُناا‬
(Àmmun) (Àmmukum) (Àmmunâ) (Luğatun) (Luğatukum) (Luğatunâ)
ِ ‫السب‬
.‫ت‬ ‫اي يا موم اه اذا؟ اه اذا يا موُم‬
ُّ ‫أ‬
3. ‫َّ م‬ Bu hangi gün? Bu Cumartesi günüdür.
(muzâfun ileyh) (muzâf) (Eyyu yevmin hâzâ? Hâzâ yevmu’s-sebti)
.‫ار اجب‬ ‫اش مه ُر‬ ‫اه اذا‬ ‫اه اذا؟‬ ‫اي اش مهر‬
ُّ ‫أ‬
(Muzafun ileyh) (muzâf) (muzâfun ileyh) (muzâf)
Bu hangi ay? Bu Recep ayıdır. (Eyyu şehrin hâzâ? Hâzâ şehru Racep)
‫اي‬
ُّ ‫أ‬ Soru kelimesi başına geldiği isme muzâf olur ve soruyu sorduğu ismi de muzâfun ileyh
yapar.
‫اي‬
ُّ ‫‘ أ‬den sonra gelen isim harfi tarif olmaz ve kesratânlanır.
www.tekellum.net ８７
‫انت ؟‬
‫أ ا‬ ‫ام مد ار اسة‬ ‫أا ِي‬ ‫ِِف‬
(munfasıl zamir) (muzâfun ileyh) (muzâf) (harfi cerr)
Sen hangi okuldansın? (Fî eyyi medrasetin ente)
‫اي‬
ُّ ‫أ‬ Soru kelimesi diğer soru kelimelerinden farklı olarak mebni değildir. Yani cümledeki
yerine göre i’râblanır. Burada kendinden önce ‫ ِِف‬harfi cerri geldiği için ِ‫أ‬
‫اي‬ oldu.
‫أ اان ِِف الم ام مد ار اس ِة الم ُمتا او ِسطاِة‬ Ben Ortaokuldayım. (Ene fi’l medraseti’l mutevassitati)
4.
ُ ُّ‫أاي‬
‫وب‬ Eyyûb
‫س‬ُ ُ‫يُون‬ Yûnus
‫ِممي اكائِمي ُل‬ Mîkâîl
.‫ت إِ ال الم ام مد ار اس ِة‬

‫ت ذا اهمب ا‬ ‫أانم ا‬ Sen okula gittin mi? (Ente zehebte ile’l medraseti)
.‫أانمتُ مم اذ اهمب تُ مم إِ ال الم ام مد ار اس ِة‬ Siz okula gittiniz mi? (Entum zehebtum ile’l medraseti)
‫ص ِل اَي اولا ُد ؟‬ ِ ‫لِماذاا خرج‬

‫ت م ان الم اف م‬
‫ا اا م ا‬ Sınıftan neden çıktın (Ey) veled?
(Limâzâ haracte min’el fasli Yâ veledu)
‫ص ِل اَي أ ماواْل ُد؟‬ ِ ِ
‫ل اماذاا اخار مجتُ مم م ان الم اف م‬ Sınıftan neden çıktınız (Ey) çocuklar?
(Limâzâ haractum min’el fasli Yâ evlâdu)
www.tekellum.net ８８
ON BEŞİNCİ DERS ‫الدرس اخلامس عشر‬ – ١٥

‫ت؟‬ ِ ‫من أانم‬
‫ام‬ Sen kimsin (dişil) ? (Men enti)
‫ت؟‬ َّ ُ ‫ام من أانم‬ Siz kimsiniz (dişil, çoğul) (Men entunne)
‫ت‬ِ ‫ أانم‬Munfasıl zamirinin muttasıl zamiri ‫‘ ِك‬dir.

َّ ُ ‫ أانم‬Munfasıl zamirinin muttasıl zamiri ‫‘ ُك َّن‬dir.
‫ت‬
‫اخ اوِات ؟‬
‫أايم ان بامي تُ ُك َّن اَي أ ا‬ Eviniz nerede (Ey) kardeşlerim(kız)? (Eyne beytukunne Yâ ehavâtî)
‫ت‬
َّ ُ ‫ اذ اهمب‬Siz gittiniz. (dişil) ‫ت‬ ِ ‫ اذهب‬Sen (dişil) gittin.
‫ام‬
‫ت اَي بانا ِات ؟‬ َّ ُ ‫أايم ان اذ اهمب‬ Nereye gittiniz (Ey) kızlarım? (Eyne zehebtunne Yâ benâtî)
‫ت‬ٌ ‫ = بِمن‬Kız ‫ات‬

ٌ ‫ = بانا‬Kızlar ‫ = بانا ِات‬Kızlarım ‫ = بانااتُ ُك َّن‬Kızlarınız
ِ ‫المَّزم‬
ZAMAN ZARFLARI – ‫ان‬
‫وف ا‬
ُ ‫ظاُر‬
‫با مع اد‬ - Sonra ‫ قا مب ال‬- Önce

‫( قا مب ال‬Qable) ve ‫( با مع اد‬Ba`de) Zaman zarfları önüne geldikleri kelimelere muzâf olurlar ve
O kelimeleri cerr ederler.
‫با مع اد الد مَّر ِس‬ Dersten sonra (Ba`de’d-dersi)
‫الص اَل ِة‬

َّ ‫قا مب ال‬ Namazdan önce (Qable’s-salâti)
.‫الص اَل ِة‬ ِ ِِ

ُ ‫ت إِ ال الم ام مسجد قا مب ال ماألاذاان اوار اج مع‬
َّ ‫ت با مع اد‬ ُ ‫ذا اهمب‬
Ezandan önce mescide gittim ve namazdan sonra döndüm.
(Zehebtu ile’l mescidi qable’l ezâni ve raca`tu ba`de’s-salâti)
‫= ار اج اع‬ Döndü (Raceà)
www.tekellum.net ８９
Kitaptan Örnekler
• ‫ات؟‬
ُ ‫اخ او‬ َّ ُ ‫ ام من أانم‬:‫ب‬
‫ت اَي أ ا‬ ُ ‫ازيمنا‬ Zeynep: Siz kimsiniz (Ey) kız kardeşler ?
(Zeynebu: Men entunne Yâ ehavâtu)
• ‫اعبَّاس‬ ‫الشمَّي ِخ‬ ُ ‫ امَن ُن بانا‬:‫إِ مح ادى الم افتا ياات‬

‫ات‬
(bedel) (muzâfun ileyh) (muzâf)
Kızlardan biri: Biz Şeyh Abbâs’ın kızlarıyız. (İhdâ’l feteyât: Nahnu benâtu’ş-şeyhi Àbbâsin)
Burada ikinci bir bedel çeşidi görüyoruz. İlk bedel çeşidi hatırlarsak ismi işaretten sonra gelen
harfi tarifli olan işaret ettiğimiz ismi pekiştirmek için kullanılan bedel idi.
.‫يل‬ ِ‫ه اذا الم ِكتااب ا‬
‫ُج‬
ٌ ُ ‫ا‬ Bu kitap güzeldir.
(bedel)
Kitap burada ‫‘ اه اذا‬yı pekiştiriyor. Halbuki ‫يل‬ ِ

ٌ ‫ اه اذا اُج‬deseydik de olabilirdi.
! Buradaki öğreneceğimiz yeni bedel türü de muzâfun ileyhi pekiştirmek için kullanılıyor.
Betimlemek için değil, dikkat edersek pekiştirmek için kullanılıyor. Betimlemek için olsaydı o
zaman bedel değil sıfat olurdu.
Bedel, bedel olduğu için isim ile aynı özelliklerde olmalı.
1) Ma`rife / Nekra
2) Tekil / Çoğul / İkil
3) Eril / Dişil
4) Merfu`/ Mansûb / Mecrûr
Burada(Àbbâs) bedel özel isim olduğu için o zaten ma`rife. Tekil ve eril. Özel ismi mecrûr
yapmak için kesra değil, kesratân kullanırız.
• ‫ اكمي ا‬.‫ُستاا اذِت‬

‫ف احا َُلاا ؟‬ ‫ أ ُُّم ُك َّن أ م‬:‫ب‬
ُ ‫ازيمنا‬
Zeynep: Sizin anneniz benim öğretmenim. O nasıldır?
(Zeynebu: Ummukunne ustâzetî. Keyfe hâluhâ?)
• ‫ ِه اي ِِبامْي او م‬:‫إِ مح اد ُاه َّن‬

‫احلا مم ُد لل‬ Onlardan biri: O iyidir, Elhamdulillâh
(İhdâhunne: Hiye bi hayrin ve’lhamdu Lillâh)
( ِ‫ب‬ iledir anlamına gelir.)
www.tekellum.net ９０
• .‫ أايم ان ِه اي ماْلن‬:‫ب‬
ُ ‫ازيمنا‬ Zeynep: O şu an nerededir? (Eyne hiye’l àn)
• .‫ض‬ ِ ‫ ِهي ماْلن ِِف‬:‫إِ مح اد ُاه َّن‬

ِ ‫الراَي‬ Onlardan biri: O şu an Riyad’dadır.
‫ا‬
(Hiye’l àne fi’r-Riyâdi)
• ‫ت؟‬‫ ام اَت اذ اهبا م‬:‫ب‬ُ ‫ازيمنا‬ Zeynep: Ne zaman gitti? (Metâ zehebet)
• ‫ُسبُوع؟‬
‫ت قا مب ال أ م‬‫ اذ اهبا م‬:‫إِ مح اد ُاه َّن‬ Onlardan biri: Bir hafta önce gitti.
(Zehebet qable usbûìn)
• ‫ب ام اع اها؟‬ ‫ ام من اذ اه ا‬:‫ب‬ ُ ‫ازيمنا‬ Zeynep: Onunla beraber kim gitti? (Men zehebe meàhâ)
• ‫ون إِبم ار ِاهيم‬

‫اخ ا‬
ُ ‫ب ام اع اها أ‬ ِ
‫ ذا اه ا‬:‫إ مح اد ُاه َّن‬
(Bedel)
Onlardan biri: Onunla birlikte erkek kardeşimiz İbrahim gitti.
(Zehebe meàhâ ehûnâ İbrâhîm)
Bedel burada ‘kardeşi’ pekiştiriyor. Kardeş burada merfuòlduğu için bedel de merfu`. Ancak
‘İbrâhîm’ Arapça olmayan özel isim olduğu için ve 3 harften uzun olduğu için gayrı
munsarıftır, tenvîn ve kesra olamaz. Burada pekiştirilen isim mecrûr olsa ‘İbrâhîm’
merfu`kalacaktı.
‫اخ‬
ٌ ‫ – أ‬Erkek kardeş … Hatırlarsak eğer bu kelime Esmâ-i Hamse’dir.
Yani merfuòlurken yanına ‘‫ ’و‬harfi gelir. ‫اخو‬
ُ‫أ‬
mansûb olurken yanına ‘‫ ’ا‬harfi gelir. ‫اخا‬
‫أا‬
mecrûr olurken yanına ‘‫ ’ي‬harfi gelir. ‫اخي‬ ِ‫أ‬
‫اخو ان‬
ُ ‫ أ‬- Bizim erkek kardeşimiz
(muzâf) (Muzâf her zaman ma`rifedir. Yani belirlidir.)
(muzâfun ileyh)
• ‫ف احالُ ُك َّن؟‬‫ اكمي ا‬:‫ب‬ ُ ‫ازيمنا‬ Zeynep: Nasılsınız? (Keyfe hâlukunne)
• ‫ امَن ُن ِِبامْي او م‬:‫إِ مح اد ُاه َّن‬

‫احلا مم ُد لل‬ Onlardan biri: Biz iyiyiz(hayır ileyiz) Elhamdulillâh
(Nahnu bi hayrin ve’l hamdu Lillâh)
www.tekellum.net ９１
• ِ ‫ ِِف أ‬:‫ب‬
َّ ُ ‫اي ام مد ار اسة أانم‬
‫ت؟‬ ُ ‫ازيمنا‬ Zeynep: Siz hangi okuldansınız?
(Fî eyyi medrasetin entunne)
ُّ ‫ أ‬den önce ‫ ِِف‬harfi cerri geldiği için ‫اي‬
‫اي‬ ِ ‫ أ‬oldu.
‫اي‬
ُّ ‫ أ‬den sonra gelen kelime kesratânlanır ’َ’
• ‫ امَن ُن ِِف الم ام مد ار اس ِة الم ُمتا او ِسطاِة‬:‫إِ مح اد ُاه َّن‬ Onlardan biri: Biz Ortaokuldayız.
(Nahnu fi’l medraseti’l mutevessitati)
• ‫اختِبا ُارُك َّن ؟‬

‫ ام اَت م‬:‫ب‬
ُ ‫ازيمنا‬ Zeynep: Sınavınız ne zaman? (Metâ’htibârukunne)
‫ = اِ مختِباار‬Sınav… kelimesinden önce sesli harf geldiği için başraki elif (vasıl hemzesi)
okunmadı.
• .‫ اِ مختِبا ُاران با مع اد اش مهر‬:‫إِ مح اد ُاه َّن‬ Onlardan biri: Sınavımız 1 ay sonra
(İhtibârunâ ba`de şehrin)
‫َّه ُر‬
‫ = الش م‬ay (Şehr-u Ramazan – Ramazan Ayı) (‘Şehru’ kelimesi tenvin olursa(kesratân) 1 ay
demek olur.
• ‫ت إِ ال الم ام مد ار اس ِة الميا موم ؟‬
َّ ُ ‫ أا اذ اهمب‬:‫ب‬
ُ ‫ازيمنا‬ Zeynep: Siz bugün okula gittiniz mi?
(E zehebtunne ile’l medraseti’l yevm?)
• .‫ ذا اهمب ناا اوار اج معناا‬.‫ نا اع مم‬:‫إِ مح اد ُاه َّن‬ Onlardan biri: Evet. Gittik ve döndük.
(Neàm. Zehebnâ ve race`nâ.)
1. ‫اخوُك َّن ؟‬
ُ ‫أايم ان أ‬ Sizin erkek kardeşiniz nerede? (Eyne ehûkunne)
.‫ض‬ ِ
ِ ‫الراَي‬ ‫إِ ال‬ ‫أ ُِمناا‬ ‫ام اع‬ ‫ب‬
‫ذا اه ا‬
(kesralanmış) (harfi cerr) (harfi cerr)
Annemizle birlikte Riyad’a gitti. (Zehebe meà umminâ ile^r-Riyâdi)
‫ = أ ُُّمناا‬Annemiz anlamında. Cümlede bu kelime öncesinde harfi cerr olan ‫ ام اع‬geldiği için ‫أ ُِمناا‬
oldu, kesralandı ‘ِ’.
www.tekellum.net ９２
‫أايم ان ام مد ار استُ ُك َّن ؟‬ Okulunuz nerede? (Eyne medrasetukunne)
‫ت؟‬ ِ ‫م مدرستُناا قا ِريبةٌ ِمن المب ي‬

‫ا ا ام‬ ‫ا اا‬ Okulumuz eve yakındır.
(haber) (mubteda) (Medrasetunâ qarîbun mine^l beyti)
Burada ‘okul’ kelimesi dişil olarak geldiği için ‘yakın’ kelimesi de dişil olarak geldi.
2. ‫ب؟‬ ٌ ‫أاأانمتُ مم طََُّل‬ Siz (erkekler) öğrenci misiniz? (E entunne tullâbun)
‫ات ؟‬ ِ َّ ‫أاأانم‬
ٌ ‫ت طاالبا‬ ُ Siz (kızlar) öğrenci misiniz? (E entunne tâlibâtun)
َّ ُ ‫أاأانم‬
‫ت أ ماع ام ُام امُم ُمود ؟‬ Siz Mahmûd’un amcaları mısınız? (E entunne e`mâmu Mahmûdin)
‫ات امُم ُمود ؟‬

ُ ‫ت اع َّم‬ َّ ُ ‫أاأانم‬ Siz Mahmûd’un halaları mısınız? (E entunne àmmâtu Mahmûdin)
3. ‫أا اه اذا اع ُّم ُك مم اَى إِ مخ اوان ؟‬ Bu sizin amcanız mı (Ey) kardeşler?

(eril) (E hâzâ àmmukum Yâ ihvân)
‫أا اه اذا اع ُّم ُك َّن اَي أ ا‬

‫اخ اوات ؟‬ Bu sizin amcanız mı (Ey) kardeşler?
(dişil) (E hâzâ àmmukum Yâ ihvân)
‫اي اش مهر اِ مختِبا ُارُك مم اَي إِ مخ اوان ؟‬

ِ ‫ِِف أ‬ Sınavınız hangi ayda (Ey) erkek kardeşler?
(Fî eyyi şehrin ihtibârukum Yâ ihvân)
‫اخ اوات ؟‬ ِ ِ ِ ‫ِِف أ‬

‫اي اش مهر ا مختبا ُارُك َّن اَي أ ا‬ Sınavınız hangi ayda (Ey) kız kardeşler?
(Fî eyyi şehrin ihtibârukunne Yâ ehavât)
‫ ِِف‬harfi cerri ‫اي‬

ِ‫أ‬ yaptı. ِ de ‫ اش مهر‬Yaptı.
‫أي‬
4. ٌ ‫ت طابِيبا‬
‫ات ؟‬ َّ ُ ‫أا أانم‬ Siz doktorlar mısınız?(dişil, çoğul) (E entunne tabîbâtun)
‫أا أانمتُ مم ُُتَّ ٌار ؟‬ Siz tüccarlar mısınız?(eril, çoğul) (E entum tuccârun)
www.tekellum.net ９３
ِ‫ك ا‬
‫ُجيلاةٌ اَي لامي لاى ؟‬ ِ ُ‫اعت‬
5. ‫اس ا‬ Senin saatin güzeldir (Ey) Leylâ.
(Sâàtuki cemîletun Yâ Leylâ)
‘Saat dişil olduğu için ‘güzel’ sıfatı da dişil olarak geldi. Leyla kız olduğu için de ‘senin’ derken
de ِ ‫أانم‬
‫ت‬ munfasıl zamirinin muttasılı olan ‫ ِك‬geldi.
‫اْساا ُؤُك مم اَي إِ مخ اوان ؟‬

‫اما أ م‬ Sizin isimleriniz nedir (Ey) kardeşler?
(Mâ esmâukum Yâ ihvân)
.‫ات‬ ِ
6. ٌ ‫امَن ُن ُم مسل ام‬ Biz Müslüman kadınlarız. (Nahnu Muslimâtun)
‫أان ام ِر ا‬
.ٌ‫يضة‬ Ben hastayım. (Ene marîdatun) (dişil)
7. .‫الص اَل ِة‬ ُ ‫ ذا اهمب‬.‫ت إِ ال الم امطم اع ِم ؟ اْل‬

َّ ‫ت قا مب ال‬ ِ َّ ‫أا ب ع اد‬
‫الص اَلة ذا اهمب ا‬ ‫ام‬
Restorana namazdan sonra mı gittin? Hayır, namazdan önce gittim.
(E ba`de’s-salâti zehebte ile’l matàmi? Lâ, zehebtu qable’s-salâti)
Hatırlarsak;
‫ با مع اد‬Zaman zarfı önüne geldikleri kelimelere muzâf olurlar ve o kelimeleri cerrederler
demiştik. Burda da ‘namaz’ kelimesi muzâfun ileyh oldu ve kesralandı.
‫= امَن ُن اذ اهمب ناا‬ Biz gittik. ‫ت‬

ُ ‫= أ اان اذ اهمب‬ Ben gittim.
www.tekellum.net ９４
‫ – الدرس السادس عشر‬١٦

ON ALTINCI DERS
ŞUURLU VE ŞUURSUZ VARLIKLARIN ÇOĞULLARI – ‫عاقِل‬ ِ

‫اُجع اعاقل او اغ مْيُ ا‬
Arapça’da isimler şuurlu ve şuursuz olmak üzere ayrılıyordu;
İnsan, melek, cin, şeytan şuurlu yani ‫( اعاقِ ٌل‬Àqil) kabul edilir. Bunlar dışındaki tüm
isimler de şuursuz ‫عاقِل‬

‫ا‬ ٌ ُ‫( اغ مْي‬Gayr-u Àqil) kabul edilir. Tekil olmaları halinde àqil ve ğayru
àqil arasında kural farkı yoktur. Ancak ğayru àqiller çoğul yapıldığında onların işaret
isimleri ve zamirleri tekil dişi olarak kullanılır. Yani eril ya da dişil farketmeden ğayru àqil
bir kelimenin çoğuluna ‘O’ demek için ‫ ِه اي‬zamirini, ‘Bu’ demek için ‫اه ِذ ِه‬
İsmi işaretini kullanırız. Aşağıda 4 örnekte şuurluları görelim.
TEKİL ÇOĞUL
.‫اه اذا اولا ٌد‬ Bu bir oğlandır. .‫اه ُؤاْل ِء أ ماواْل ٌد‬ Bunlar oğlanlardır.
(Hâzâ veledun.) (Hâulâi evlâdun)
.‫ُه او ار ُج ٌل‬ O bir oğlandır. ٌ ‫ُه مم ِر اج‬
.‫ال‬ Onlar adamlardır.
(Huve raculun.) (Hum ricâlun.)
.ٌ‫ِه اي طاالِباة‬ O bir öğrencidir. .‫ات‬ ِ
ٌ ‫ُه َّن طاالبا‬ Onlar(kadınlar) öğrencilerdir.
(Hiye tâlibetun.) (Hunne tâlibâtun)
ِ
ٌ ‫ك ُم اد ِر‬
.‫س‬ ‫اذل ا‬ Şu bir hocadır. ‫أُولائِ ا‬
‫ك ُم اد ِر ُسون‬ Şunlar hocalardır.
(Zâlike muderrisun.) (Ulâike muderrisûn)
Şimdi de şuursuz varlıkları çoğul yapalım;
.‫ب‬ ِ ِِ
ٌ ‫اه اذا اك مل‬ Bu bir köpektir. .‫ب‬
ٌ ‫اهذه ك اَل‬ Bunlar köpeklerdir.
(Hâzâ kelbun) (Hâzihî kilâbun)
.‫ُه او ِْحا ٌار‬ O bir eşektir. ِ‫ِهي ا‬
.ٌ‫ْحْي‬ ‫ا‬ Onlar eşeklerdir.
(Huve himârun) (Hiye hamîrun)
www.tekellum.net ９５
Görüldüğü gibi ‘köpek’ şuursuz varlık olduğu için çoğulunun işaret ismi ‫ اه ُؤاْل ِء‬yerine tekil
dişi ismi işaret olan ‫ اه ِذ ِه‬oldu. ‘Eşek’ şuursuz varlık olduğu için çoğulunun zamiri de tekil dişi
zamiri olan ‫ ِهي‬oldu. Aynı şekilde şuursuz varlıklar çoğul yapılırsa onları betimleyen sıfatları da
‫ا‬
tekil dişiyi betimliyormuş gibi şekil değiştirir.
.ٌ‫صغِْي‬ ‫ار‬‫ْح‬ِ ‫هو‬

‫ا‬
‫ُا ٌ ا‬ O küçük bir eşektir. (Huve himârun sağîrun)
.ٌ‫صغِ اْية‬‫ا‬
ِ
ٌ‫اْحْي‬ ‫ِه اي‬ Onlar küçük eşeklerdir. (Hiyee hamîrun sağîratun)
(sıfat) (isim) isim – çoğul, eril / sıfat – tekil, dişil
Normalde sıfatlar betimledikleri isim ile 4 özelliği ile benzeşirler.

1) Tekil / Çoğul 2) Nekra / Ma`rife 3) Eril /Dişil 4)Merfu` /Mecrûr/ Mansûb
Ancak şuursuz olan varlıklar çoğul yapılınca sıfatları, tekil dişiyi betimliyor gibi
değiştirildiğinden bu 4 özelliğin benzeşmesi kuralına istisna getiriliyor.
Kitaptan Örnekler
• ‫ لِ ام من اه ِذ ِه ماألاقم اَل ُم اَي ُُما َّمد ؟‬:‫الم ُم اد ِرس‬

Hoca: Bu kalemler kimin (Ey) Muhammed?
(El-Muderrisu: Limen hâzihi’l eqlâmu Yâ Muhammed)
!‘Kalemler’ kelimesi şuursuz bir varlığın çoğulu olduğu için yanına tekil, dişi ismi işaret
ِ ‫ ه‬geldi.
olan ‫ذ ِه‬ ‫ا‬
ِ
•
‫ ه اي ِِل اَي أ م‬:‫ُُما َّم ٌد‬
.‫ُستااذ‬ Muhammed: Onlar benimdir (Ey) Hocam
(Muhammedun: Hiye lî Yâ Ustâz)
Burada da yine ‘kalemler’ den bahsederken şuursuz çoğul olduğu için tekil, dişi zamiri
olan ‫ ِه اي‬kullanıldı.
ِ ‫اْل ِد ا‬ ِ ‫ وه ِذ‬...‫ُجيلاةٌ ِجدًّا‬
ِ‫ ِهي ا‬:‫المم اد ِرس‬
• ‫ك؟‬ ‫يدةُ أا ه اي لا ا‬ ‫ب ما‬
ُ ‫ت‬
ُ ‫ك‬
ُ ‫ل‬
‫م‬ ‫ا‬ ‫ه‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ُ
(bedel)
Hoca: Onlar çok güzel… ve bu yeni kitaplar onlar da senin mi?
(El-Muderrisu: Hiye cemîletun cidden… ve hâzihi’l kutubu’l cedîdetu e hiye lek)
www.tekellum.net ９６
Gördüğümüz gibi ‘kalemler’ den bahsederken tekrardan tekil dişi zamiri olan ‫ ِه اي‬kullanıldı.
Aynı şekilde ‘güzel’ sıfatı da şuursuz çoğul betimlediği için tekil ve dişi formunda geldi.
‫اب‬ ِ
ُ ‫الكتا‬ - Kitap ‫ب‬
ُ ُ‫ال ُكت‬ - Kitaplar
‘Kitaplar’ derken de yine şuursuz(ğayru àqil) bir varlık olduğu için çoğulu kullanılan zamir ‫ِه اي‬
ِ ‫ ه‬tekil, dişi kullanıldı. Ayrıca onu betimleyen sıfat da sanki bir dişil
ve ismi işaret olarak da ‫ذ ِه‬ ‫ا‬
tekil ismi betimliyor gibi çekimlenmiş. Sıfat, isme ma`rifelik ve merfu`luk bakımından uymuş
ancak cinsiyet ve çoğulluk bakımından uymamış. Şuursuzlar da bu durumda istisna olduğunu
belirtmiştik.
• .‫ ِه اي ِحلا ِامد‬.‫ اْل‬:‫ُُما َّم ٌد‬ Muhammed: Hayır. Onlar Hâmid’e aittir.
(Lâ, hiye li-Hâmidin)
Hâmid’in başına ‫ ِل‬aitlik harfi cerri geldiği için Hâmid kesratânlandı.
• ‫ أايم ان ادفااتُِرُك مم اَي إِ مخ اوان ؟‬:‫الم ُم اد ِرس‬ Hoca: Defterleriniz nerede (Ey) kardeşler?
(El-Muderris: Eyne defâtirukum Yâ İhvân)
ِ ‫ ِهي ُهناا اعلاى اه اذا المم مكتا‬:‫اعلِ ٌّي‬

‫ب؟‬
•
‫ا‬ ‫ا‬ Ali: Onlar burada, bu sıranın üstünde.
(Àliyyun: Hiye hunâ àlâ hâze’l mektebi)
Burada da yine ‘defterler’den bahsederken şuursuz çoğul olduğu için tekil, dişi zamiri olan ‫ِهي‬
‫ا‬
kullanıldı.
1. .‫اه اذا اَنمٌر‬ Bu bir nehirdir. (Hâzâ nehrun)
.‫اه اذ ِه أ ماَنا ٌار‬ Bunlar nehirlerdir. (Hâzihî enhârun)
.‫اه اذا اجبا ٌل‬ Bu bir dağdır. (Hâzâ cebelun)
ٌ ‫اه ِذ ِه ِجبا‬
.‫ال‬ Bunlar dağlardır. (Hâzihî cibâlun)
.‫اه اذا امَبٌر‬ Bu bir denizdir. (Hâzâ bahrun)
.‫اه ِذ ِه َِبا ٌار‬ Bunlar denizlerdir. (Hâzihî bihârun)
www.tekellum.net ９７
.ٌ‫اه اذ ِه طاائِارة‬ Bu bir uçaktır. (Hâzihî tâiratun)
.‫ات‬ ِ ِ
ٌ ‫اه اذه طاائار‬ Bunlar uçaklardır. (Hâzihî tâirâtun)
Yukarıdaki örneklerde dikkat edersek şuursuz varlıkların hepsi de çoğulu yapılırken yakın,
tekil ve dişi ismi işaretler kullanıldı.
.‫ك امَن ٌم‬ ِ
‫اذل ا‬ Şu bir yıldızdır. (Zâlike necmun)
.‫وم‬
ٌ ُ‫ك َُن‬ ‫تِمل ا‬ Şunlar yıldızlardır. (Tilke nucûmun)
‫تِمل ا‬
.ٌ‫ك اسيَّ اارة‬ Şu bir arabadır. (Tilke seyyâratun)
.‫ات‬
ٌ ‫ك اسيَّ اار‬ ‫تِمل ا‬ Şunlar arabalardır. (Tilke seyyârâtun)
Buradakiler de ise uzak tekil şuursuz varlıklar çoğul yapılırken uzak, tekil ve dişil ismi işaretler
kullanıldı.
‫ب‬ ِ ِِ
2. . ٌ ‫اهذه ك اَل‬ Bunlar köpeklerdir. (Hâzihî kilâbun)
.‫ي‬ ِِ
ٌ‫اهذه اع م‬ Bu bir gözdür. (Hâzihî àynun)
Vücutta çift olan organlar dişil kabul edilir. Bu yüzden ‘göz’ kelimesinde tekil, dişil ismi işaret
kullanıldı.
.ٌ‫اه ِذ ِه طابِيباة‬ Bu bir doktordur. (Hâzihî tabîbetun)
ِ
ٌ ‫اه ُؤاْلء طابِيبا‬
.‫ات‬ Bunlar doktorlardır. (Hâzihî tabîbâtun)
ِ ‫’ ه‬nin çoğulu olarak ‫ هؤاْل ِء‬kullanıldı.
‘Doktor’ şuurlu dişil olduğu için ‫ذ ِه‬ ‫ا‬ ُ‫ا‬
3. . ‫ات‬ ‫أُولائِ ا‬
ٌ ‫ك بانا‬ Şunlar kızlardır. (Ulâike benâtun.)
Çoğullar için erkek ve dişi ayrımı yoktur, sadece yakın ve uzak ayrımı vardır demiştik. O yüzden
burada da yine ‘kızlar’ kelimesi şuurlu olduğu için uzak, çoğul ismi işaret kullanıldı.
.ٌ‫اجة‬
‫ك اد َّر ا‬ ‫تِمل ا‬ Şu bir bisiklettir. (Tilke derrâcetun)
.‫ك اس ِر ٌير‬ ِ
‫اذل ا‬ Şu bir yataktır. (Zâlike serîrun)
.‫ك ُس ُرٌر‬ ‫تِمل ا‬ Şunlar yataklardır. (Tilke sururun)
.‫اج‬
ٌ ‫ك ُح َّج‬ ‫أُولائِ ا‬ Şunlar erkek hacılardır. (Ulâike huccâcun)
www.tekellum.net ９８
ON YEDİNCİ DERS ‫ – الدرس السابع عشر‬١٧

ŞUURSUZ ÇOĞULLAR TEKRAR
Bu derste yeni bir konu görmeyip, 16. ünitede gördüğümüz şuursuz çoğullarla ilgili
alıştırmalarla pekiştirme yapacağız.
Kitaptan Örnekler
• .ٌ‫وحة‬
‫ام مفتُ ا‬ ‫الم ام مس ِج ِد‬ ‫اب‬
ُ ‫أابم او‬ Mescidin kapıları açıktır.
(haber) (muzâfun ileyh) (muzâf / mubteda) (Ebvâbu’l mescidi meftûhatun)
Normalde haber ile mubteda tekillik/ çoğulluk ve de erillik/ dişillik yönünden birbiriyle
uyumlu olur. Ancak şuursuz varlıkların çoğulu olduğu zaman onunla ilgili işaret zamiri, işaret
ismi, onu betimleyen sıfat tekil dişi gibi davranıyordu. Bir özellikte onun haberi için vardır;
Çoğul şuursuz mubteda ise onun haberi tekil dişil haberi gibi davranır.
• .‫الش ِراك ِة‬

َّ ‫لِ ُم ِدي ِر‬ ‫ِه اي‬ ‫اْلا ِد ا‬
‫يدةُ؟‬ ‫م‬ ‫وت‬
ُ ُ‫المبُي‬ ‫لِ ام من اه ِذ ِه‬
(muzâfun ileyh) (muzâf) (sıfat) (isim/bedel)
Bu yeni evler kimindir? Onlar şirketin müdürünündür.

(Limen hâzihi’l buyûtu’l cedîdetu? Hiye li-mudîri’ş-şeriketi.
ِ ‫)ه‬, hem zamiri (‫ ) ِهي‬hem sıfatı tekil dişi

‘Evler’ şuursuz varlık olduğu için hem ismi işaret (‫ذ ِه‬ ‫ا‬ ‫ا‬
oldu. Sıfat merfu`ve ma`rife yönüyle betimlediği isme benzemekteyken, cinsiyet ve sayı
bakımından benzeşmiyor. Şuursuz varlıkların çoğulları için olan istisnadan yararlanılıyor.
Muzâf a ‫ ِل‬aitlik eki geldiği için kesralandı.
ِ‫ا‬
.ٌ‫ُجيلاة‬ ‫وم‬
•
ُ ‫ُّج‬
ُ ‫الن‬ Yıldızlar güzeldir. (En-nucûmu cemîletun.)
(haber) (mubteda)
Mubteda çoğul şuursuz olduğu için haberi tekil dişil oldu. Çoğul şuursuz mubteda
olduğunda eril de olsa dişil de olsa, haber tekil olur.
Bu bir isim cümlesidir. Mubteda ve haberi vardır. Ancak ‘cemîletu’ kelimesini sıfat olarak
yaparsak o zaman bir cümle olmamış olur.
www.tekellum.net ９９
ُ‫اْلا ِميلاة‬
‫م‬ ‫وم‬
ُ ‫ُّج‬
ُ ‫الن‬ Güzel yıldızlar (En-nucûmu’l cemîletu)
(sıfat) (isim/mubteda)
Ma`rife Ma`rife
Merfu` Merfu`
Sıfatlar betimledikleri isimle 4 özellikle benzeşirler. Ancak burada isim şuursuz çoğul olduğu
için sıfatı tekil dişil olmak zorundadır. Bu bir cümle değildir çünkü haberi yoktur. Bu bir sıfat
tamlamasıdır.
.ٌ‫وس اس مهلاة‬ ِ
•
ُ ‫ُّر‬
ُ ‫اه اذه الد‬ Bu dersler kolaydır. (Hâzihî’d-durûsu sehletun)
.ٌ‫ات اكثِ اْية‬ ِِ

• ٌ ‫ِِف ا مَلمند لُغا‬ Hindistan’da çok diller vardır. (Fi’l Hindi luğâtun kesîratun)
• .‫يدةُ؟ ِه اي ِِف الم ام مكتا با ِة‬

‫اْلا ِد ا‬
‫ب م‬ ُ ُ‫أايم ان الم ُكت‬
Yeni kitaplar nerededir? Onlar kütüphanededirler.
(Eyne’l kutubu’l cedîdetu? Hiye fi’l mektebeti)
‘Kitaplar’ kelimesi şuursuz çoğul olduğu için sorunun cevabında ondan bahsederken tekil
dişil zamiri olan ‫ ِه اي‬kullanıldı.
• .ٌ‫الس ُرُر ام مك ُس اورة‬
ُّ ‫ك‬ ‫تِمل ا‬ Şu yataklar kırıkdır. (Tilke’s-sururu meksûratun)
.ٌ‫يصة‬ ِ ِ
•
‫اعةُ الميا ااَبنيَّةُ ارخ ا‬
‫الس ا‬
َّ Japon saati ucuzdur. (Es-sâàtu’l Yâbâniyyetu rahîsatun)
(sıfat)
• .‫احلُ ُم ُر (احلا ِمْيُ) لِمل اف ََّل ِح‬

‫اه اذ ِه م‬ Bu eşekler çiftçiye aittir. (Hâzihî’l humuru li’l fellâhi)
‫ = احلا ِمْيُ = احلُ ُم ُر‬Eşekler

ِ
• .‫ص ِل‬ ‫اخ اوات ؟ ه اي ِِف الم اف م‬
‫أايم ان ُكتُبُ ُك َّن اَي أ ا‬
Sizin(kadınlar) kitaplarınız nerededir (Ey) kız kardeşler? Onlar sınıftalar.
(Eyne kutubukunne Yâ ehavât? Hiye fi’l fasli)
Sizin kitaplarınız derken ‘kız kardeşlerin kitapları’ ndan bahsettiğimiz için ‫ ُك َّن‬dişil çoğul
muttasıl zamiri kullanıldı. İkinci cümlede ise ‘kitaplar’ şuursuz çoğuldan bahsederken
tekil dişil zamiri olan ‫ ِه اي‬kullanıldı.
www.tekellum.net １００
ِِ
• .‫ُخ ِت‬
‫بأم‬ ‫اهذه ُكتُِب اوتِمل ا‬
ُ ُ‫ك ُكت‬
Bunlar benim kitaplarım ve şunlar da kız kardeşimin kitapları.
(Hâzihî kutubî ve tilke kutubu uhtî)
ِ ‫اه ِذ ِه م اكاتِب الطََُّّل‬

.‫ب‬
•
ُ ‫ا‬ Bunlar öğrencilerin sıralarıdır. (Hâzihî mekâtibu’t-tullâbi)
• .ٌ‫فانا ِاد ُق اكبِ اْية‬ َّ ‫ِِف اه اذا‬

‫الش ِرِع‬
(sıfat) (mubteda) (haber)
Bu caddede büyük oteller vardır. (Fi’ş-şâriì fenâdiqu kebîratun)
Bu cümlede bize var anlamını veren ‘haber’in başa gelmesidir. Başa gelmesinin sebebi ise
mubtedanın nekra durumunda olmasıdır.
1.
‫السيَّ اارِة ام مفتُ ا‬
‫وحةٌ ؟‬ ُ ‫أا أابم او‬
َّ ‫اب‬ Arabanın kapıları açık mıdır?
(E ebvâbu’s-seyyârati meftûhatun)
.ٌ‫وحة‬ ِ
‫ ه اي ام مفتُ ا‬،‫نا اع مم‬ Evet, onlar açıktır. (Neàm, hiye meftûhatun)
Burada ‫ ِهي‬diye bahsettiğimiz ‘kapılar’ ( ‫ ) أابمواب‬dır.

‫ا‬ ‫ا‬
‫الم ُم اد ِر ِس ؟‬ ‫أايم ان أقم اَل ُم‬ Hocanın kalemleri nerede? (Eyne eqlâmu’l
müderrisi)
Muzâf şuursuz çoğul olsa da olmasa da muzâfun ileyh üzerinde bir etkisi olmaz. Şuursuz
çoğulun, onu betimleyen sıfatını, işaret zamirini, ismi işaretini, haberini (mubteda olduğu
durumda) tekil dişil yapar. Muzâfun ileyh de böyle bir kural yoktur.
.‫اك‬ ِ ‫ِهي اعلاى المم مكتا‬

‫ب ُهنا ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ Onlar oradaki sıranın üzerindedir.
ِ ‫أايمن ادفااتِر الطََُّّل‬

‫ب؟‬ ُ ‫ا‬ Öğrencilerin defterleri nerede? (Eyne defâtiru’t-tullâbi)
www.tekellum.net １０１
.‫اْلابا ُل باعِي ٌد‬

‫ك م‬ ِ
2. ‫اذل ا‬ Şu dağ uzaktır. (Zâlike’l cebelu baìidun)
‫ال باعِ ا‬
.ٌ‫يدة‬ ُ ‫اْلِبا‬
‫ك م‬‫تِمل ا‬ Şu dağlar uzaktır. (Tilke’l cibâlu baìidetun)
.ٌ‫اكبِْي‬ ِ ِ
ٌ‫اعال‬ ‫الر ُج ُل‬
َّ ‫ك‬
‫ذال ا‬
(sıfat) (isim/haber) (bedel) (isim işaret/mubteda)
Şu adam büyük bir alimdir. (Zâlike’r-raculu àlimun kebîrun)
.‫كِبا ٌار‬ ُ‫عُلا اماء‬ ‫ال‬ ِ

ُ ‫الر اج‬ ‫أُولائِ ا‬
‫ك‬
(sıfat) (haber) (bedel) (isim işaret)
Bu çoğul yapılırken gayrı munsarıf vezin kullanıldığı için haber olsa da tenvin olmaz.
Sıfatın betimlediği isim olan

ُ‫ عُلا اماء‬kelimesi şuurlu olduğu için sıfat 4 özellik ile isimle
benzeşmek zorundadır ve benzeşiyordur.
ِ ‫املِمن‬
3. ٌ ‫يل نا ِظ‬
.‫يف‬ ُ ‫د‬ Mendil temizdir. (El mindîlu nazîfun)
.ٌ‫ال افنا ِاد ُق قا ِريباة‬ Oteller yakındır. (El fenâdiqu qarîbetun)
.ٌ‫صا ُن او ِس اخة‬ ‫ال ُق مم ا‬ Gömlekler kirlidir. (El qumsânu vesihatun)
4. ‫اس ِر ٌير‬ Yatak (Serîrun) ‫ُس ُرٌر‬ Yataklar (Sururun)
‫يص‬ ِ
ٌ ‫قام‬ Gömlek (Qamîsun) ‫صا ٌن‬
‫قُ مم ا‬ Gömlekler (Qumsânun)
ٌ‫اجة‬
‫اد َّر ا‬ Bisiklet (Derrâcetun) ‫ات‬
ٌ ‫اج‬ ‫اد َّر ا‬ Bisikletler (Derrâcâtun)
‫اح مق ٌل‬ Tarla/Alan (Haqlun) ‫ول‬

ٌ ‫ُح ُق‬ Tarlalar (Huqûlun)
‫اجبا ٌل‬ Dağ (Cebelun) ٌ ‫ِجبا‬

‫ال‬ Dağlar (Cibâlun)
www.tekellum.net １０２
ON SEKİZİNCİ DERS ‫ – الدرس الثامن عشر‬١٨

TESNİYE (İKİL) – ‫املثا نَّىى‬
ُ
Tekil olan bir ismi ikil hale getirmek için kelime
Merfuìse sonuna ‫ا ِن‬ eki getirilir.
Mansûb veya mecrûr ìse sonuna ‫يم ِن‬ eki getirilir.
ِ ‫طاالِب‬
‫ان‬ ‫ب‬ ِ ِ ‫طاالِب تا‬ ٌ‫طاالِباة‬
‫ا‬ ٌ ‫طاال‬ ‫ان‬ ‫ا‬
İki öğrenci (eril) Bir öğrenci(eril) İki öğrenci(dişil) İki öğrenci(dişil)
(Tâlibâni) (Tâlibun) (Tâlibetâni) (Tâlibetun)
Sonu yuvarlak t ‘‫ ‘ة‬ile bitiyorsa açık hale getiriliyor
‫ام اع ُم اد ِرس‬ harfi cerr ِ ‫ام اع ُم اد ِر اس م‬

‫ي‬ ِ ‫ام اع ُم اد ِر استا م‬
‫ي‬
(kelimenin başında harfi tarif olmadığı için kesratânlanıyor. Özel isimleri de harfi cerr kesratânlıyor.)
Bir öğretmenle birlikte İki erkek öğretmenle birlikte İki kadın öğretmenle birlikte
(Meà muderrisin) (Meà muderriseyni) (Meà muderriseteyni)
‫س‬ ِ ِ ‫امل اد ِرس‬ ‫امل اد ِر ُسو ان‬

ERİL
ُ ‫املُادر‬ ‫ان‬ ‫ُ ا‬ ُ
Hoca İki Hoca Hocalar
ُ‫امل اد ِر اسة‬ ِ ‫امل اد ِرستا‬

DİŞİL
ُ
‫ان‬ ‫ُ ا‬ ُ ‫املُاد ِر اس‬
‫ات‬
Hoca İki Hoca Hocalar
ERİL ‫اه اذا‬ ‫اه اذ ِان‬ ‫اه ُؤاْل ِء‬

Bu Bu ikisi Bunlar
DİŞİL ‫اه اذ ِه‬ ‫اها اَت ِن‬ ‫اه ُؤاْل ِء‬

Bu Bu ikisi Bunlar
www.tekellum.net １０３
ِ ‫ه اذ ِان قالام‬
‫ان‬ ‫اه اذا قالا ٌم‬
‫ا‬ ‫ا‬ Bu ikisi iki kalemdir. Bu bir kalemdir.
(Hâzâni qalemâni) (Hâzâ qalemun)
ِ ‫ها اَت ِن بِمن تا‬ ِِ
‫ان‬ ‫ا‬ Bu ikisi iki kızdır. ٌ ‫اهذه بِمن‬
‫ت‬ Bu bir kızdır.
(Hâtâni bintâni) (Hâzihî bintun)
Mubteda ve haber iki özellikle birbiriyle uyum içinde olmalı demiştik;

1- Tekil / İkil / Çoğul 2- Eril / Dişil
‫اه اذا الم اولا ُد ِعمن اد أابِ ا‬

‫يك‬ Bu erkek çocuk senin babanın yanındadır.
(Hâza’l veledu ìnde ebîke)
‫اه اذ ِان الم اولا اد ِان ِعمن اد أابِيك‬ Bu iki oğlan senin babanın yanındadır.
(Hâzâni’l veledâni ìnde ebîke)
Bir baba = ‫اب‬

ٌ‫أ‬ Senin baban = ‫وك‬
‫أابُ ا‬
‫اب‬
ٌ‫أ‬ Kelimesi esmâ-i hamselerden bir tanesidir. Yani i`râblanırken sonuna harf alırlar.
Merfu` olurken sonuna ‫و‬ harfi, mecrûr olurken ‫ ي‬mansûb olurken ‫ ا‬harfini alırlar.
Bu örnekte ‘baban’ kelimesinden önce ‫ ِعمن اد‬zarfı mekan geldiği için ‘baban’ kelimesi
haline kesralanıyor ve mecrûr yapılıyor. Esmâ-i hamse olan ‘baba’ kelimesi mecrûr iken
‫أابِي ا‬
‫ ي‬aldığı için ‘baban’ kelimesi ‫ك‬ haline dönüşüyor.
.‫ُم مغلا ٌق‬ ‫اب‬

ُ ‫المبا‬ ‫اه اذا‬
(tekil / eril / haber) (bedel) (tekil / eril / mubteda)
Bu kapı kapalıdır. (Hâza’l bâbu muğlaqun.)
‫ُم مغلا اقا ِن‬ ‫المباا اَب ِن‬ ‫اه اذ ِان‬

(ikil / eril / haber) (bedel/ikil/eril/ma`rife/mecrûr) (ikil / eril / mubteda)
Bedel 4, haber 2 yönüyle mubtedaya benzeşir.

Haber 2, bedel de 4 yönüyle mubtedaya benzeşir durumda.
www.tekellum.net １０４
ERİL ‫ُه او‬ O (Huve) ‫َُهاا‬ O ikisi (Humâ) ‫ ُه مم‬Onlar (Hum)

DİŞİL ‫ِه اي‬ O (Hiye) ‫َُهاا‬ O ikisi (Humâ) ‫ ُه َّن‬Onlar (Hunne)
ِ ‫َُها طاالِب‬
‫ان‬ ‫ب‬ ِ
‫ا ا‬ O ikisi iki öğrencidir. ٌ ‫ُه او طاال‬ O bir öğrencidir.
(Humâ tâlibâni) (Huve tâlibun)
ِ ‫َُها م اد ِرستا‬
‫ان‬ ‫ا ُ ا‬ O ikisi iki kadın hocadır. ٌ‫ِه اي ُم اد ِر اسة‬ O bir kadın öğrencidir.

ُ ‫أ ما‬
‫ اك مم ؟‬- Kaç ?
Eşyanın niceliğini, sayısını öğrenmek için kullanılan ‫كم‬
‫( ا‬Kem) soru isminden sonra
‫م‬
tekil, nekra (belirsiz) ve mansûb (fethalı) bir isim gelir.
‫اك مم كِتااَب ِعمن اد اك ؟‬ Senin kaç kitabın var? (Kem kitâben ìndeke)
‫ = ِعمن اد‬yanında, katında aynı zamanda sahiplik olarak da kullanılıyordu.

‫ك؟‬ ‫اسة ام اع ا‬
‫اك مم ُكَّر ا‬ Senin yanında kaç defter var? (Kem kurrâseten meàke)
Not: Fethatân ‘ِ’ kelimenin sonuna geldiğinde hemen sonrasına ‫( ا‬Elif) gelir. Bu kural
tâ marbûtâ (‫ )ة‬için geçerli olmaz. Yuvarlak te çift fetha da olsa sonuna elif gelmez.
‫ك اَي ُُما َّم ُد ؟‬

‫اك مم أاخا لا ا‬ Kaç erkek kardeşin var (Ey) Muhammed?
(Kem ehan leke Yâ Muhammed)
ِ ‫اخ و‬
.‫اح ٌد‬ ‫ِِل أ ٌ ا‬ Benim bir erkek kardeşim var. (Lî ehun vâhidun)
‫ك؟‬‫ُختا لا ا‬
‫اواك مم أ م‬ Ve senin kaç kız kardeşin var?
(ve kem uhten leke)
ِ ‫ِِل أُختا‬
.‫ان‬ ‫م‬ Benim iki kız kardeşim var. (Lî uhtâni)
www.tekellum.net １０５
‫اج ِة اَي اح ِام ُد ؟‬َّ ‫اك مم اع اجلاة لِلد‬

‫َّر ا‬ Bisikletin kaç tekerleği var (Ey) Hâmid?
(Kem àceleten li’d-derrâceti Yâ Hâmidu)
ِ ‫اَلا عجلاتا‬
.‫ان‬ ‫ا اا‬ Onun iki tekeri var. (Lehâ àceletâni)
‫ اها = اَلاا‬+ ‫ِل‬

‫ِل‬ harfi cerri başına geldiği kelimeyi cerreder. ‘Bisiklet’ kelimesini de cerretmiştir. Ancak
muttasıl zamirin i’râbını değiştirmez.
‫السنا ِة اَي اَبقُِر ؟‬
َّ ‫اك مم ِعميدا ِِف‬ Senede kaç bayram vardır (Ey) Bâkır?
(Kem ìyden fi’s-seneti Yâ Bâqiru)
‘Kem’ den sonraki kelime kesratânlanır ve son harfi Elif olur. (Sonu ‫ ة‬ile bitmiyorsa!)
‫السنا ِة ِعمي اد ِان‬
َّ ‫ِِف‬ Senede iki bayram vardır. (Fi’s-seneti ìydân)
.‫اض احى‬
‫ماأل م‬ ‫او ِعمي ُد‬ ،‫الم ِفطم ِر‬ ‫ِعمي ُد‬ ‫َُهاا‬
(muzâfun ileyh) (muzâf) (muzâfun ileyh) (muzâf)
O ikisi, Ramazan Bayramı ve Kurban Bayramıdır.

(Humâ ìydu’l fıtri ve ìydu’l adhâ)
‫اض احى‬
‫ ماأل م‬kelimesinin sonunda ‫ ى‬harfi (elif maksûra) halinde bir Elif olduğu için, muzâfun
ileyh olmasına rağmen kesralanmadı.
Kitaptan Örnekler
• ‫ِعمن ادهُ ؟‬ ‫اسيَّ اارة‬ ‫اك مم‬ .ٌ‫اكبِْي‬ ‫اَت ِجٌر‬ ‫ أابُ ا‬،‫ اَي إِبم ار ِاهيم‬:‫الم ُم اد ِرس‬
‫وك‬
(onun) (merfu`, tekil, (merfu`, tekil,
eril, nekra, sıfat) eril, nekra, isim)
(Ey) Muhammed, Senin baban büyük bir tüccardır. Onun kaç arabası var?
(Elmuderrisu: Yâ İbrâhîm, Ebûke tâcirun kebîrun. Kem seyyâraten ìndehû)
• .‫صغِ م اْياَت ِن‬ ِ ِ ِ ِ

‫عمن ادهُ اسيَّ ااراَتن اكبِ م اْياَتن او اسيَّ ااراَتن ا‬
Onun iki büyük arabası ve iki küçük arabası vardır.
(ìndehû seyyâratâni kebîratâni ve seyyâratâni sağîratâni)
www.tekellum.net １０６
Görüldüğü üzere sıfatlar isimleri ile 4 özellikte uyum sağlamış durumda. İsimler ikil,
sıfatlar da ikil, isimler dişil, sıfatlar da dişil, isimler merfu`, sıfatlar da merfu`, isimler
nekra, sıfatlar da nekra.
‫يل ؟‬ ِ ‫ك َي إِ مْس‬
‫اع‬ ‫ا‬ ِ‫اكم انفِ اذة ِِف غُرفات‬
•
ُ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫م‬ ‫م‬ Senin odanda kaç pencere var (Ey) İsmâîl?
(harfi cerr) (Kem nâfizeten fî ğurfetike Yâ İsmâìil)
Harfi cerr ‘oda’ kelimesini kesralamış.
• .‫فِ ايها انفِ اذ اَت ِن‬ Onda iki pencere var. (Fîhâ nâfizetâni)
ٌ‫ غُمرفاة‬Dişil olduğu için munfasılı ‫ ِه اي‬muttasılı ‫ اها‬dır.

‫ اها = فِ ايها‬+ ‫ ِِف‬onda, onun içinde
• َّ ‫لِ ام من اه اذ ِان‬
‫الدفمااُّت ِان ؟‬ Bu iki defter kimindir? (Limen hâzâni’d-defterâni)
• .‫َُهاا ِِل‬ O ikisi bana aittir. (Humâ lî)
• ‫اَت ِن املِ مسطااراَت ِن؟‬

‫لِ ام من اه ا‬ Bu iki cetvel kimindir? (Limen hâtâni’l mistaratâni)
• .‫َُهاا ِِل‬ O ikisi bana aittir. (Humâ lî)
1. ‫اك مم قالاما ِعمن اد اك ؟‬ Senin kaç kalemin var? (Kem qalemen ìndeke)
ِ ‫ِعمن ِدي قالام‬
‫ان‬ ‫ا‬ Benim iki kalemim var. (ìndî qalemân)
‫ك اَي ِآمناةُ ؟‬ ِ ‫اكم اع ًّما لا‬

‫م‬ Senin kaç amcan var (Ey) Âmine? (Kem àmmen leki Yâ
Âminetu)
ِ ‫ِِل ع َّم‬
.‫ان‬ ‫ا‬ Benim iki amcam var. (Lî àmmâni)
‫صلِ ُك مم ؟‬
‫فا م‬ ‫ِِف‬ ‫اج ِديدا‬ ‫طاالِبا‬ ‫اك مم‬
(harfi cerrden (harfi cerr) (sıfat, tekil, nekra, (isim, tekil, nekra
dolayı kesra) eril, mansûb) eril, mansûb)
Sınıfınızda kaç yeni öğrenci var? (Kem tâliben cedîden fî faslikum)
www.tekellum.net １０７
‫اج ِد ا‬
.‫يد ِان‬ ِ ‫طاالِب‬
‫ان‬‫ا‬ ‫صلِناا‬ِ
‫فم‬ ‫ِِف‬
(sıfat, ikil, nekra, (isim, ikil, nekra, (Sondaki ‫ن‬‫ ا‬eki ‘biz’ (harfi cerr)
eril, merfu`) eril, merfu`) muttasıl zamiri)
Sınıfımızda iki yeni öğrenci var. (Fî faslinâ tâlibâni cedîdâni)
‫اك مم فُمن ُدقا ِِف اه اذا الشَّا ِرِع ؟‬ Bu caddede kaç otel var? (Kem funduqan fî hâza’ş-şâriì)
(harfi cerr)
‫ ِِف‬Harfi cerrinden sonra ‫ اه اذا‬ismi işareti geldiği için ve tüm ismi işaretler mebnî olduğu için
kesralanmadı ama gizli cerredildi. Kesrası olmasa da ‫‘ ِِف‬den sonra geldiği için mecrûr oldu.
İsmi işaretten sonra harfi tarifle gelen kelime bedel olduğu için ve bedel 4 özelliğiyle
ِ‫ الشَّا ِر‬Kesralandı ve mecrûr oldu.
isme benzeşeceği için ‫ اه اذا‬mecrûr olduğu için ‫ع‬
2. ‫اوأُذُ ان ِن اويا اد ِان اوِر مج اَل ِن‬ ِ ‫ِِل عي نا‬

‫ان‬ ‫ام‬
Benim iki gözüm, iki kulağım, iki elim ve iki ayağım var.
(Lî àynâni ve uzunâni ve yedâni ve riclâni)
ِ ‫رمكعتا‬
.‫ان‬ ‫ال اف مج ِر‬ ُ‫ص اَلة‬
‫اا‬ ‫ا‬ Sabah namazı iki rekattır. (Salâtu’l fecri rakàtâni)
ِ ‫لِملب ي‬
ِ ‫ت ِم مفتااح‬
‫ان‬ ‫ا‬ ‫ام‬ Evin iki anahtarı vardır. (Lil beyti miftâhâni)
(haber) (mubteda)
ِ ‫ الب يت = لِملب ي‬+ ‫ِل‬
‫ت‬ ‫ام‬ ُ ‫ام‬ Elif düşüyor.
(ma`rife) (Mubteda ma`rife olması gerektiği için cümle ‫ت‬

ُ ‫ البا مي‬ile başlıyor.)
3. ‫اك مم ام مد ار اسة ِِف قا مرياتِ ا‬
‫ك؟‬ Köyünde kaç okul var? (Kem medraseten fî qaryetike)
‫السنا ِة ؟‬
َّ ‫اك مم اش مهرا ِِف‬ Bir senede kaç ay var? (Ken şehran fi’s-seneti)
‫ك؟‬ِ ِ‫اكم ُكرِسيًّا ِِف غُرفات‬

‫م‬ ‫م م‬ Odanda kaç sandalye var? (Kem kursiyyen fî ğurfetiki)
www.tekellum.net １０８
4. .ٌ‫اه ِذ ِه ِم مسطاارة‬ Bu bir cetveldir. (Hâzihî mistaratun)
.‫اها اَت ِن ِم مسطااراَت ِن‬ Bu ikisi iki cetveldir. (Hâtâni mistaratâni)
‫اح ؟‬ ِ ِ
ُ ‫ل ام من اه اذا المم مفتا‬ Bu anahtar kimin? (Limen hâza’l miftâhu)
ِ ‫لِمن ه اذ ِان الم ِم مفتااح‬
‫ان؟‬ ‫ا‬ ‫ام ا‬ Bu iki anahtar kimin? (Limen hâzâni’l miftâhâni)
‫لِ ام من اه ِذ ِه الم ِم مل اع اقةُ ؟‬ Bu kaşık kimin? (Limen hâzihi’l mifàqatu)
‫ان؟‬ ‫ا‬ ‫لِ ام من اه ا‬

ِ ‫اَت ِن الم ِم ملع اقتا‬ Bu iki kaşık kimin? (Limen hâtâni’l milàqatâni)
5. ‫اخ او ِان‬
‫أا‬ İki erkek kardeş (Ehavâni) ‫ِممن ِدي اَل ِن‬ İki mendil (Mindîlâni)
ِ ‫أُختا‬
‫ان‬ ‫م‬ İki kız kardeş (Uhtâni) ‫اِممارأا اَت ِن‬ İki kadın (İmraetâni)
6. ‫ اولا اد ِان‬- ‫اولا ٌد‬ ِ ‫ لُغاتا‬- ٌ‫لُغاة‬

‫ان‬
İki çocuk – Bir çocuk İki dil – Bir dil
(veledâni – veledun) (luğatâni – luğatun)
‫ اَت ِجار ِان‬- ‫اَت ِجٌر‬ ِ ‫ اِ مْس‬- ‫اِسم‬

‫ان‬‫مٌ ا‬
İki tüccar – Bir tüccar İki isim – Bir isim
(tâcirâni – tâcirun) (ismâni – ismun)
www.tekellum.net １０９
ON DOKUZUNCU DERS ‫الدرس التاسع عشر‬ – ١٩

1’den 10’a KADAR SAYILAR (ERİL)
Sayılar kullanılırken sayılan kelimelerin eril mi yoksa dişil mi olduğuna göre sayı kuralları
değişmektedir. ‘1’ ve ‘2’ sayıları ayrı bir formda, ‘3’ den ‘10’ a kadar olan sayıları da ayrı bir
formda uyguluyoruz.
‘1’ ve ‘2’ sayılarında tam bir uyum söz konusu ve ‘1’ ve ‘2’ sayılarını ifade eden tamlamalar
sıfat tamlaması olarak değerlendirilir. ‘3’ den ‘10’ a kadar olan tamlamalar da isim tamlaması
olarak cereyen ediyor.
Adedi belirtilen kelimeye ‘ma`dûd’ denir. Örneğin ‘iki elma’ dediğimiz zaman ‘elma’
burada ‘ma`dûd’ oluyor.
Sayılar tekil ve dişil olarak da ayrılıyor.
ِ ‫) و‬Eril(
‫اح ٌد‬ ِ‫و‬
ٌ‫اح ادة‬
‫ا‬ ‫ا‬ (Dişil)
ِ ‫كِتااب و‬
١ - ‫اح ٌد‬ ‫ٌ ا‬ Bir Kitap (Kitâbun vâhidun)
(sıfat) (isim)
ِ ‫ان اِثمنا‬
٢ - ‫ان‬ ِ ‫قالام‬
‫ا‬ İki Kalem (Qalemâni isnâni)
(sıfat) (isim)
Aslında ‫اب‬ ِ ِ ‫ و‬demeden de bunun

ٌ ‫ كتا‬dediğimizde zaten ‘bir kitap’ anlamına geliyor. Yani ‫اح ٌد‬ ‫ا‬
ِ‫و‬
‫اح ٌد‬
1 kitap olduğunu anlıyoruz. Ama
‫ا‬ diyerek vurgulamış oluyoruz.
ِ ‫قالام‬
‫ان‬
Aynı şekilde
‫ا‬ dediğimizde de bunun ‘iki kalem’ anlamına geldiğini biliyoruz ancak
pekiştirmek için yanına ‘iki’ anlamına gelen ‫‘ اِثمناا ِن‬yi ekliyoruz.
٣ - ‫ثااَلثاةُ ُكتُب‬ Üç Kitap (Selâsetu Kutubin)

‘Bir’ ve ‘iki’ den farklı olarak ‘üç’ ten ‘on’ a kadar olan sayılar sıfat tamlaması değil isim
tamlaması olarak oluşturuluyor. Sayı muzâf konumuna geçiyor ve muzâflar harfi tarif veya
tenvîn olmayacağı için sonu dammetânlı bitmiyor. Muzâfun ileyhler de ma`rife olduğunda
kesra, nekra ve özel isim olduğunda da kesratân alıyordu. Burada sayılar harfi tarifli
olmadığından kesratân alıyor. Ma`dûd’un yani sayılan kelimenin çoğul hali kullanılıyor.
Ma`dûd’un tekil hali eril ise muzâf dişil,

www.tekellum.net １１０
dişil ise de eril oluyor.

‫ب‬ ِ
ٌ ُ‫’ ُكت‬nun tekili ‫اب‬
ٌ ‫ كتا‬tekil, eril olduğu için burada muzâf durumundaki sayı dişil olarak
yer alıyor.
! ‘1’ ve ‘2’ de önce ma`dûd sonra sayı,
‘3’ den ‘10’ a kadar önce sayı sonra ma`dûd geliyor.
٤- ‫ِر اجال‬ ُ‫أ ماربا اعة‬ Dört Adam (Erbeàtu ricâlin)
٥- ‫أ ماواْلد‬ ُ‫َخام اسة‬ Beş Oğlan (Hamsetu evlâdin)
٦- ‫ِراَياْلت‬ ُ‫ِستَّة‬ Altı Riyal (Sittetu riyâlâtin)
٧- ‫أابم اواب‬ ُ‫اسمب اعة‬ Yedi Kapı (Sebàtu ebvâbin)
٨- ‫صص‬ ِ ُ‫اَثاانِياة‬
‫قا‬ Sekiz Hikâye (Semâniyetu qisasin)
٩- ‫إِ مخ اوة‬ ُ‫تِ مس اعة‬ Dokuz Erkek Kardeş (Tisàtu ihvetin)
١٠ - ‫قُ ُروش‬ ُ‫اع اشارة‬ On Kuruş (Àşaratu qurûşin)
ِ‫و‬
‫اح ٌد‬ ‫قالا ٌم‬ ‫اعلاى ام مكتاِب‬
‫ا‬ Sıramın üstünde bir kalem var.
(Nekra, eril, tekil, (Nekra, eril ,tekil (Àlâ mektebî qalemun vâhidun)
merfu`,sıfat) merfu`, isim)
‫ب‬ٌ ‫ ام مكتا‬- Nekra ‫ اعلاى ام مكتاب‬Sıranın üstünde (àlâ mektebin)

‫ب‬ ِ
ُ ‫الم ام مكتا‬- Ma`rife ‫( اعلاى الم ام مكتاب‬Belirli) bir sıranın üstünde (àle’l mektebi)
(harfi cerr)
Harfi cerr nekra bir kelimeye veya özel bir isme geliyorsa o zaman kelimeyi kesratânlar,
tenvînler. Ancak ma`rife bir kelimeye geliyorsa o zaman kesralar, tenvînlemez.
‫ ام مكتاِب‬- Ma`rife ‫اعلاى ام مكتاِب‬ Sıramın üstünde (àlâ mektebî)
Aitlik zamiri olan kelimeler zaten ma`rife olduğu için başına harfi tarif almazlar. O yüzden
www.tekellum.net １１１
Burada kesratân kullanılmamış. Zaten ‫ ي‬aitlik eki her zaman son harekeleri kesralar ve son
sesi yutar. ‫اعلاى‬ bu kelimedeki ‫ ى‬dikkat ederseniz noktasız ve aitlik eki değil. Kendinden
Önce gelen fethayı uzatmaya yarar. Aslında ‫ ى‬görünümünde ( ‫ ) ا‬Eliftir.

ِ‫و‬
‫احدا‬ ‫ا‬ ‫ُجمن ِد ًَّي‬ ‫ت‬
ُ ‫ارأايم‬ Bir asker gördüm. (Raeytu cundiyyen vâhiden)
(sıfat) (isim)
‘Asker’ kelimesi burada nesne olduğu için fethalanıyor. Ayrıca nekra olduğu için de
tenvînleniyor. Hatırlarsak bir kelime fethatân ile bitiyorsa sonuna elif alırdı. Ancak
tâ marbûtâ ( ‫ ) ة‬ile biter ve fethatânlanırsa ancak o zaman sonuna ‘elif’ almaz.
Sıfat ve isim uyum içinde olması gerektiğinden sıfat da fethatânlanıyor.
ِ‫و‬
‫احد‬ ‫ا‬ ‫س اعلِ ٌّي اعلاى ُك مرِسي‬
‫اجلا ا‬ Ali bir sandalyeye oturdu.
(Nekra, tekil, eril, (Nekra, tekil,eril, (Celese Àliyyun àlâ kursiyyin vâhidin)
mecrûr, sıfat) mecrûr, isim)
İsim harfi cerrden sonra nekra haliyle geldiği için kesratânlandı.
ِ ‫اِثمنا‬
‫ان‬ ‫اخ او ِان‬ ‫اه اذ ِان‬
‫أا‬ Bu ikisi iki kardeştir. (Hâzâni ehavâni isnâni)
(sıfat) (haber) (mubteda)
Haber de mubteda da merfu`dur. İkillerin özelliğinden dolayı kesra da almış olsalar bu

kelimeler haber ve mubteda olduklarından merfu`durlar.
ِ ‫‘ اِثمنا‬iki’ kelimesi betimlediği isim ile 4 özellikte aynı olmak zorunda olduğundan
Sıfat olan ‫ان‬
ِ ile merfuòluyordu.
ikililerin merfu` hali olacaktır. İkili ünitesinde görmüştük, ikililer ‫ان‬
ِ ‫ يم‬eki getiriliyordu. Aşağıdaki

İkililer cümlede mansûb veya mecrûr olarak yer alırsa da ‫ن‬
ِ ‫ يم‬eki almışlar.
örnekte ikili olan kelime nesne olduğu için mansûb olduğundan ikililer de ‫ن‬
ِ ‫ص ِدي اق م‬
ِ ‫ي اثمنا م‬
‫ي‬ ‫ت ا‬
ُ ‫ُزمر‬ İki arkadaşı ziyaret ettim. (Zurtu sadîqayni’s-neyni)
www.tekellum.net １１２
Not: ‘Bir’ ve ‘iki’ sayılarının yer aldığı cümlelerde bu sayılar yer almasa da ma`dûd’un (sayı
belirtilen isim) halinden bir mi iki mi olduğunu anlayabiliriz. Ancak sayılar yer alınca
pekiştirme oluyor.
3’ten 10’a kadar olan sayı tamlamalarında;
• Önce sayı, sonra ma`dûd söylenir.

• Sayıca belirtilen isim (ma`dûd) çoğul haliyle yer alır.
• Sayı muzâf, ma`dûd muzâfun ileyh olarak yer alır. Sayı muzâf olduğu için ma`rife’dir.
Tenvîn ve harfi tarif olmazlar.
• Ma`dûd çoğunlukla nekra olarak yer alır ve nekralar muzâfun ileyh durumundayken
kesratânlanır. (Kesra ve tenvîn)
• Ma`dûd’un tekil hali eril ise sayısı dişil, ma`dûd’un tekil hali dişil ise sayısı eril olarak
yer alır.
‫أ ماواْلد‬ ُ‫ثااَلثاة‬ ِ ‫المب ي‬

‫ت‬ ‫ِِف‬
‫ام‬ Evde üç oğlan vardır.
(muzâfun ileyh) (muzâf) (harfi cerr) (Fi’l beyti selâsetu evlâdin)
ِ ‫ِست َِّة‬
‫ُم اد ِرس ا‬
‫ي‬ ‫اْحا ُد ام اع‬
‫سأم‬‫اجلا ا‬ Ahmet, altı hoca ile birlikte oturdu.
(muzâfun ileyh) (muzâf) (zarf) (Celese Ahmedu meà sitteti muderrisîn)
‫ ُم اد ِر ُسو ان‬- Hocalar (Muderrisûn) (Çoğul) ٌ ‫ ُم اد ِر‬- Bir hoca (Muderrisun) (Tekil)
‫س‬
‫ ُم اد ِر ُسو ا‬muzâfun ileyh olduğu için kesralanıyor. Bunun kesralı hali ‫ي‬ ِ
Burada ‫ن‬ ‫ ُم اد ِرس ا‬oluyor.
‫بِ اَلد‬ ‫اَثاانِيا اة‬ ُ‫ت اخالِ ادة‬
‫از اار م‬ Hâlide, sekiz ülkeyi ziyaret etti.
(muzâfun ileyh) (muzâf) (Zârat Hâlidetu semâniyete bilâdin)
‘Sekiz ülkeyi’ isim tamlaması cümlede nesne olarak bulunuyor. Nesne olarak bulunduğu
için muzâfa fetha geliyor. Muzâfun ileyh kuralı olmak zorunda olduğu için o bu durumdan
etkilenmiyor. Sadece muzâf olan ‘sekiz’ sayısı fetha alıyor. Muzâflar ma`rife olduğu için
tenvînlenmiyor.
• Genel kural olarak, bir isim tamlaması cümlede nasb edilecekse (mansûb, fetha), cerr
edilecekse (mecrûr, kesra) ya da ref edilecekse (merfu`, damme) bundan sadece muzâf
etkilenir, muzâfun ileyh etkilenmez.
www.tekellum.net １１３
Kitaptan Örnekler
‫ك اَي اشمي ُخ ؟‬ ِ ‫اكم طاالِبا ج ِديدا ِِف فا‬

• ‫صل ا‬
‫م‬ ‫ا‬ ‫م‬ Senin sınıfında kaç öğrenci var (Ey) Efendim?
(Kem tâliben cedîden fî faslike Yâ Şeyhu)
‫‘ اك مم‬den sonra gelen kelime fethatânlanır. Eğer son harfi ‫ ة‬değilse. Sıfat ile isim uyum
içinde olmalı o yüzden sıfat da fethatânlandı. Ma`dûd’u öğrenmek için sorulan ‫كم‬
‫ام‬
sorusundan sonra gelen kelime tekil olarak sorulur.
‫ ِِف‬harfi cerri de ‫ص ِل‬
‫فا م‬ kelimesini kesralamış, ‫ اك‬muttasıl zamiri getirilerek ‘sınıf’a aitlik
verilmiş.
.‫ُج ُدد‬ ‫طََُّلب‬ ُ‫فِ ِيه اع اشارة‬ Onda on tane yeni öğrenci var.
(sıfat) (muzâfun ileyh (muzâf) (Fîhi aşaratu tullâbin cududin)
isim)
3’ten 10’a kadar olan sayı tamlamaları, isim tamlaması halinde ifade ediliyor. Sayı muzâf
olurken, ma`dûd muzâfun ileyh oluyor. Ma`dûd’un tekil hali, eril olduğu için sayı dişil oldu.
Sıfat ve isim 4 özellikte benzeşecekti. İsim nekra olduğu gibi, sıfat da nekra (tenvînli), isim eril,
sıfat eril, isim çoğul, sıfat da çoğul, isim mecrûr, sıfat da mecrûr.
ِ‫و‬
‫احد ؟‬ ‫بالاد‬ ‫ِم من‬ ‫أا ُكلُّ ُه مم‬ ‫ُه مم ؟‬ ‫أايم ان‬ ‫ِم من‬
‫ا‬
(sıfat, nekra, (isim, nekra, (harfi cerr) (muttasıl zamir) (munfasıl zamir)
eril, mecrûr, tekil) eril, mecrûr, tekil)
Onlar(eril) nereliler? Hepsi bir ülkeden mi? (Min eyne hum? E kulluhum min beledin vâhidin)
1 ve 2 ‘nin yer aldığı sayı tamlamaları sıfat tamlaması halinde ifade edilir. Sayı sıfat olurken,
ma`dûd isim olur. Ma`dûd harfi cerrden sonra geldiği için kesralanmış ve nekra olduğu için
aynı zamanda tenvînlenmiş. Sıfat olan sayı da isme uyum sağlamış.
• .‫ُمُمتالِ افة‬ ‫بِ اَلد‬ ‫ ُه مم ِم من‬،‫اْل‬ Hayır, Onlar farklı ülkelerdendir?

(sıfat,nekra,mecrûr, (isim, nekra, mecrûr, (Lâ, hum min bilâdin muhtelifetin)
dişil, tekil) eril, çoğul)
www.tekellum.net １１４
‫ بِ اَلد‬kelimesi ğayru àqil bir çoğul olduğu için onun sıfatı da tekil, dişi olmalı. İsim ve
sıfatlarının benzeşmek zorunda olduğu 4 özellik için ğayru àqil çoğullarda istisna vardır.
Ğayru àqil çoğulun sıfatı tekil ve dişil olmak zorundadır. Diğer iki özellik benzeşmek
zorunda olduğu için sıfat nekra ve mecrûr olmuş. İsim, harfi cerrden sonra geldiği için
kesralanmış ve nekra olduğu için de tenvîn almış. Dolayısıyla sıfatı da bunu uyum sağlamış.
.‫اح ٌد ِم من امالِيزاَي‬
ِ ‫ وطاالِب و‬،‫ي‬
ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ
‫ اوطاالباان م ان الص ا ٌ ا‬،‫ اوأ ماربا اعةُ طََُّلب م ان الميا ااَبن‬،‫ممن ُه مم ثااَلثاةُ طََُّلب م ان المفلبي‬
Onlardan üç öğrenci Filipinli, dört öğrenci Japon, iki öğrenci Çinli ve bir öğrenci Malezyalı’dır.
(Minhum selâsetu tullâbin min’el Filibbîn, ve erbeàtu tullâbin min’el Yâbân, ve tâlibâni
min’es-Sıyni, ve
tâlibun vâhidun min Mâlîzyâ)
ِ ‫ان اِثمنا‬
‫ان‬ ِ ‫ طاالِب‬demedi sadece ‫ان‬
ِ ‫ طاالِب‬dedi. Çünkü zaten ‘tâlibâni’ iki öğrenci demek olduğu
‫ا‬ ‫ا‬
için ‫ان‬ِ ‫ اِثمنا‬demese de onun iki öğrenci olduğunu anlıyoruz.Aynı şekilde ‫اح ٌد‬ ِ ‫ و‬demeseydi de
‫ا‬
onun ‘bir öğrenci’ olduğunu anlardık, çünkü ‫ب‬ ِ ِ
ٌ ‫ طاال‬demiş. Ama pekiştirmek için ‫اواح ٌد‬
kullanılmış.
‫ب ِم من أ مام ِري اكا ؟‬ ِ ‫أا ِِف فا‬

• ٌ ‫ك طََُّل‬
‫صل ا‬
‫م‬ Senin sınıfında Amerikalı öğrenciler var mı?
(E fî faslike tullâbun min Emrîkâ)
• .‫ فِ ِيه اسمب اعةُ طََُّلب ِم من أ مام ِري اكا‬.‫نا اع مم‬ Evet, onda yedi Amerikalı öğrenci var.
(Neàm. Fîhi sebàtu tullâbin min Emrîkâ)
‫صل‬
‫ فا م‬Kelimesinden bahsederken ‫ ُه او‬Munfasıl zamirinin muttasılı olan ‫ه‬ kullanıldı.
• ‫أا ُه مم ُج ُد ٌد ؟‬ Onlar yeniler mi? (E hum cududun)
• ‫ ُه مم قُ اد اامى‬.‫اْل‬ Onlar eskilerdir. (Lâ hum qudemâ)

ِ
ٌ‫ قادي‬çoğulu ‫قُ اد اامى‬
‫ُوروَب ؟‬ ِ ِِ ِ
•
‫اك مم طاالبا فيه م من أ ا‬ Onda Avrupalı kaç öğrenci var?
(Kem tâliben fîhi min Uvrûbâ)
www.tekellum.net １１５
• ،‫ او ِستَّةُ طََُّلب ِم من فا ارنم اسا‬،‫ اواَثاانِياةُ طََُّلب ِم من أالم امانياا‬،‫فِ ِيه َخام اسةُ طََُّلب ِم ان إِنم ِك مل ااُّتا‬
.‫اوتِ مس اعةُ طََُّلب ِم ان يُوغُ مس اَلفِياا‬
Onda İngiltere’den beş erkek öğrenci, Almanya’dan sekiz öğrenci, Fransa’dan altı öğrenci ve
Yugoslavya’dan dokuz öğrenci var.
(Fîhi hamsetu tullâbin min İnkilterâ, ve semâniyetu tullâbin min Almâniya, ve sittetu tullâbin
min Faransâ, ve tisàtu tullâbin min Yûğuslâfiyâ)
• .‫ُش مكرا اَي اشمي ُخ‬ Teşekkür ederim (Ey)Efendim. (Şukran Yâ Şeyhu)
1. .‫أاقم اَلم‬ ُ‫اوثااَلثاة‬ ‫ُكتُب‬ ُ‫َخام اسة‬ ‫ِعمن ِدي‬

Bende 5 kitap ve 3 kalem var. (ìndî hamsetu kutubin ve selâsetu eqlâmin)
.‫ِراَياْلت‬ ُ‫اَثاانِياة‬ ‫اك مم ِراَيْل ِعمن اد اك ماْل ان اَي اع َّمار ؟ ِعمن ِدي ااْل ان‬
Sen de şu an kaç riyal var (Ey) Ammâr? Ben de şimdi 8 Riyal var.
(Kem riyâlen ìndeke’l âne Yâ Àmmâr? Ìndî elâne semâniyetu riyâlâtin)
Burada ‘Riyal’ kelimesinin çoğulu muennes çoğul gibi olsa da biz tekil haline bakarak
kullanacağımız sayıyı ona göre dişil olarak yazıyoruz. ‘Riyal’ kelimesi de tekil ve eril bir kelime
olduğu için çoğul olduğu zaman kullandığımız sayı (semâniyetu) dişil formunda geldi.
‫أابم اواب‬ ُ‫أ ماربا اعة‬ ‫السيَّ اارِة‬

َّ ‫َِلا ِذ ِه‬
(muzâfun ileyh) (muzâf) (bedel, ma`rife, mecrûr (mubteda, ma`rife, mecrûr,
eril dişil dişil, tekil) dişil, tekil)
Bu arabaya ait 4 kapı vardır. (Lihâzihi’s-seyyârati erbeàtu ebvâvin)

‫ اه ِذ ِه‬Bu (dişil) – Tüm ismi işaretler ma`rifedir ve merfu`dur. Sonu kesralı da bitse merfu`dur.
‫ ‘ اه ِذ ِه‬başına ‫ ِل‬harfi cerri geldiğinde, ‫ اه ِذ ِه‬mevrûr hale dönüşür. Çünkü ‫ ِل‬başına geldiği
kelimeyi mecrûr yapar.
Bedel, bedeli olduğu isim ile 4 özellikte benzeşir. O yüzden ‫السيَّ اارِة‬
َّ kesralandı ve mecrûr
www.tekellum.net １１６
yapıldı. Mubteda ma`rife olduğu için de başına harfi tarif getirildi.
3 ve üzeri sayı tamlamalarında sayı muzâf ve ma`dûd muzâfun ileyh oluyordu. Ma`dûd’un
tekil hali eril olduğu için sayı dişil oldu.
.‫ُج ُدد‬ ‫طََُّلب‬ ُ‫اع اشارة‬ ‫ص ِل‬

‫الم اف م‬ ‫اه اذا‬ ‫ِِف‬
(eril, çoğul, nekra, (eril, çoğul, nekra, (muzâf) (bedel) (isim işaret) (harfi cerr)
mecrûr, sıfat) mecrûr, isim)
(muzâfun ileyh)
Bu sınıfta on yeni öğrenci var. (Fî hâze’l fasli aşaratu tullâbin cududun)
Harfi cerr ‫‘ اه اذا‬yı mecrûr yaptı. İsmi işaretler mebni olduğu için i`râblanmaz ancak merfu`dan
mecrûra dönüştürüyor. O yüzden bedel de mecrûra dönüşüyor.
.‫احلاافِلا ِة اع اشارةُ ُرَّكاب‬

‫ِِف اه ِذ ِه م‬ Bu otobüste on yolcu var.
(Fî hâzihi’l hâfileti aşaratu rukkâbin)
2. ‫اك مم كِتااَب ِعمن ادك ؟ ِعمن ِدي ثااَلثِةُ ُكتُب‬ Senin kaç kitabın var? Bende 3 kitap var.
(Kem kitâben ìndek? Ìndî selâsetu kutubin)
‫‘ اك مم‬den sonra gelen kelime fethatânlanıyor ve tekil kullanılıyordu.
ِ ‫اكم اع ًّما لا‬
.‫ك اَي لامي لاى؟ ِِل أ ماربا اعةُ أ ماع امام‬ ‫م‬ Senin kaç amcan var (Ey) Leyla? Benim 4 amcam var.
(Kem àmmen leki Yâ Leylâ? Lî erbeàtu e`mâmin)
.‫اسئِلاة‬ ِ ِ ِ ِ ‫الد‬ َّ ‫اك مم ُس اؤاْل ِِف اه اذا‬

‫رس؟ فيه اَثاانياةُ أ م‬ Bu derste kaç soru var? Onda 8 soru vardır.
(Kem suâlen fî hâza’d-dersi? Fîhi semâniyetu esiletin)
.‫اك مم ِراَيْل ِِف اجميبِك ؟ فِ ِيه اسمب اعةُ ِراَياْلت‬ Cebinde kaç riyal var? Onda 7 riyal var.
(Kem riyâlen fî ceybik? Fîhi sebàtu riyâlâtin)
3. ‫اَثاانِياةُ قُ ُروش‬ Sekiz Kuruş (Semâniyetu qurûşin) ‫ قرش‬- Kuruş (Qirşun)

ِ ‫أاخو ِان اِثمنا‬
‫ان‬ ‫ أخ‬- Erkek kardeş (Ehun)
‫اا‬ İki erkek kardeş (Ehavâni isnâni)
www.tekellum.net １１７
YİRMİNCİ DERS ‫الدرس العشرون‬ – ٢٠

1’den 10’a KADAR SAYILAR (DİŞİL)
19. derste eril varlıkların 1’den 10’a kadar olan kullanımını görmüştük. Bu derste de dişil
varlıkların 1’den 10’a kadar olan kullanımını göreceğiz.
Erilde de olduğu gibi ‘1’ ve ‘2’ sayılarının dişil varlıklarla kullanımını sıfat tamlaması şeklinde
sayı tamlamasıdır. Önce ma`dûd geliyor ardından da sayı geliyor.
‘3’ den ‘10’ a kadar olan sayıların dişil varlıklara kullanımında yine erillerde olduğu gibi isim
tamlaması şeklinde sayı tamlamasıdır. Sayı önce muzâf olarak gelir ve ma`dûd da muzâfun
ileyh olarak gelir. Ma`dûd dişil olduğu zaman muzâf olan sayı eril haliyle kullanılmaktadır.
١- ِ ‫ح ِقيبةٌ و‬
ٌ‫اح ادة‬ ‫ا ا ا‬ Bir Çanta (Haqîbetun vâhidetun)
(sıfat) (isim)
ِ ‫ان اِثمنا تا‬
٢ - ‫ان‬ ِ ‫ُكَّراستا‬
‫ا‬ İki Defter (Kurrâsetâni İsnetân)
(sıfat) (isim)
٣ - ‫ث اح ِدي اقات‬
ُ ‫ثااَل‬ Üç Bahçe (Selâsu hadîqâtin)
(muzâfun ileyh) (muzâf) (Hadîqâtun dişil olduğu için sayı eril oldu.)
٤- ‫أ ماربا ُع اَما ََّلت‬ Dört Dergi (Erbeù mecellâtin)
٥- ‫ضات‬ ‫س َمُاِر ا‬ُ ‫َخام‬ Beş Hemşire (Hamsu mumerridâtin)
٦- ‫ت ُم اد ِر اسات‬ ُّ ‫ِس‬ Altı kadın hoca (Sittu muderrisâtin)
٧- ‫اسمب ُع ام مد ار اسات‬ Yedi Okul (Sebù medrasâtin)
٨- ‫اَثا ِان احافِ اَلت‬ Sekiz Otobüs (Semâniy hâfilâtin)
٩- ‫تِ مس ُع باناات‬ Dokuz Kız (Tisù benâtin)
١٠ - ‫اع مش ُر غُارف‬ On Oda (Àşru ğurafin)
Eril ve Dişil varlıkların sayı tamlamasındaki kuralları birebir aynıdır.
ِ ‫قارأا كِتااَب و‬
‫احدا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ O bir kitap okudu. (Qaraa kitâben vâhiden)
(sıfat) (isim)
Sıfat isme 4 özellikte benzeşiyor. Eril, Tekil, Nekra, Mansûb

www.tekellum.net １１８
‘Kitap’ cümlede nesne olarak yer aldığı için fethalı, aynı zamanda nekra olduğu için tenvînlenmiş.
Fethatânlı biten kelimelerin son harfi ‫ ة‬değilse sonuna ‘elif’ alıyordu. ‘1’ ve ‘2’ sayıları ile
oluşturulan sayı tamlamaları isim tamlaması şeklinde olduğundan sıfat isim ile benzeşmiş. Şimdi de
dişi bir varlık ile ‘1’ sayısını kullanarak sayı tamlaması yapalım:
ِ‫و‬
.‫اح ادة‬ ‫ا‬ ‫ِِف اح ِدي اقة‬ ‫ب‬
ُ ُ‫الم ُكت‬ Kitaplar bir çantanın içindedir.
(sıfat) (isim) (harfi cerr) (El kutubu fî hadîqatin vâhidetin)
Yine sıfat ve isim 4 özellikte benzeşiyor. Dişil, Tekil, Nekra, Mecrûr.

İsimden önce harfi cerr geldiği için isim kesralandı. Aynı zamanda nekra olduğu için
tenvînlendi. Sıfat da isme benzeşti.
.‫اح اقائِب‬ ِ ‫ثااَل‬

‫ث‬ ‫ِِف‬ ‫ب‬
ُ ُ‫الم ُكت‬ Kitaplar üç çantanın içindedir.
(muzâfun ileyh) (muzâf) (harfi cerr) (El kutubu fî hadîqatin vâhidetin)
‘3’ den ‘10’a kadar olan sayı tamlamaları isim tamlaması olarak yapılıyor. Ma`dûd dişil ise sayı
eril oluyor.
ٌ‫ اح ِقيباة‬Tekil halde iken dişil olduğundan sayı eril oldu. Muzâftan önce harfi cerr geldiği için
kesralandı. Muzâf harfi tarif olmamasına rağmen ma`rife olduğundan tenvînlenmedi.
Muzâflar harfi tarif ve tenvîn almazlar.
Bildiğimiz üzere muzâfun ileyhler harfi tarif alıyorsa kesralanır, harfi tarif almıyorsa
kesratânlanır. Muhammed gibi özel isimler harfi tarif almamasına rağmen kesratânlanır.
.‫ُم ُدن‬ ِ ِ‫ت ا‬

‫اَثاانا‬ ُ‫يدة‬
‫ْح ا‬ ‫از اار م‬ Hamîde, sekiz şehir ziyaret etti.
(muzâfun ileyh) (muzâf) (Zârat Hamîdetu semaniye mudunin)
İsim tamlamaları cümlede nesne olarak yer alıyorsa muzâf fethalanır. İsim tamlamalarının
cümlede edindiği rollerden sadece muzâf etkilenir. Muzâfun ileyh bu durumlardan
etkilenmez.
‫‘ ُم ُد ٌن‬nun tekil hali ٌ‫‘ ام ِديناة‬dir, yani dişildir. O yüzden sayı eril hali ile yer alacak. ٌ‫‘ اَثاانِياة‬8’ in
yalın halidir ve yalın halde dişil bulunur. Ancak eril olacağı için ‫ان‬ ِ ‫ اَثا‬olarak yer alıyor.
Muzâf her zamanki gibi ma`rife,o yüzden tenvîn almıyor.
www.tekellum.net １１９
ِ ‫اثمنا تا‬
.‫ان‬ ِ ‫بِمن تا‬
‫ان‬ ‫ِِل‬ Benim iki kızım var. (Lî bintâni’s-netâni)
(sıfat) (isim)
ِ ‫ اِثمنا‬eril iken
İsim dişil olduğu için sıfat olan sayı da dişil oldu. ‫ان‬ ِ ‫ اِثمنا تا‬dişildir. Aynı zamanda
‫ان‬
sıfat isimle nekralık, mecrûrluk ve ikillikle de benzeşiyor.
ٌ ‫بِمن‬
‫ت‬ ِ ‫ بِمن تا‬oldu.
Àqil bir isim olduğu için onun ikili ‫ان‬
Aşağıda bir de ğayru àqil bir varlığın da ikilini kullanarak bir örnek yapalım:
.‫ي‬ ِ ‫امأل ماواْل ُد ِِف اح ِدي اقتا م‬

ِ ‫ي اثمنا تا م‬ Çocuklar iki bahçededirler.
(El-evlâdu fî hadîqateyni's-neteyni)
Ğayru àqillerin ikilisi ‫ يم ِن‬eki getirilerek yapılır.
Kitaptan Örnekler
‫ي اوالميا ااَب ِن ؟‬ ِ ‫ات ِمن‬

ِ ‫الص‬ ‫ب‬ِ‫ك طاال‬
ِ ِ‫ أا ِِف فاصل‬،‫َي لاي لاى‬
•
‫ا‬ ٌ ‫ا‬ ‫م‬ ‫ا م‬
(Ey) Leylâ, senin sınıfında Çin’den ve Japonya’dan kız öğrenciler var mı?
(Yâ Leylâ, E fî fasliki tâlibâtun min’es-Sîn ve’l- Yâbâni)
• ‫ان طاالِباات ِم من‬

‫م‬
ِ ‫ اواَثا‬،‫ اوأ ماربا ُع طاالِباات ِمن الميا ااَب ِن‬،‫ي‬
‫ا‬
ِ ‫ ِِف فاصلِناا َخامس طاالِبات ِمن‬.‫ناعم‬
ِ ‫الص‬
‫ا‬ ‫ُ ا‬ ‫م‬ ‫ام‬
‫يسياا‬ ِ ِ
‫إنم ُدون م‬
Evet. Bizim sınıfımızda Çin’den 5 öğrenci, Japonya’dan 4 öğrenci ve Endonezya’dan
8 öğrenci var.
(Neàm. Fî faslinâ hamsu tâlibâtin min’es-Sîni, ve erbeù tâlibâtin min’el- Yâbâni, ve
semâniy tâlibâtin min İndûnîsyâ)
ِ ‫ وسبع طاالِبات ِمن ال ُكو‬،‫ي‬ ِ ِ ِ ِ ُّ ‫ و ِس‬،‫ث طاالِبات ِمن اَلِمن ِد‬ ِ ‫وِِف فا‬
• ‫يت‬ ‫م ا‬ ‫ت طاالباات م ان المفلبِ ِ ا ا م ُ ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫صلناا ثااَل ُ ا‬
‫ا م‬
Bizim sınıfımızda da Hintli 3 öğrenci, Filipinli 6 öğrenci ve Kuveytli 7 kız öğrenci var.
(ve fî faslina selâsu tâlibâtin min’el-Hind, ve sittu tâlibâtin min’el Filibbin, ve sebù tâlibâtin
minêl Kuveyt)
www.tekellum.net １２０
Yukarıdaki iki cümlede de gördüğümüz gibi ‘kız öğrenciler’den bahsederken öncesinde

kullandığımız sayılar kız öğrenciler kelimesi dişil olduğu için sayıların hepsi eril formda
geldiler. Bahsettiğimiz sayılar muzâf, ma`dûd olan ‘kız öğrenciler’ de muzâfun ileyh oldu
ve nekra oldukları için de kesratân aldılar.
• ِ ‫ُختا لا‬
‫ك اَي لامي لاى ؟‬ ‫اك مم أ م‬ Senin kaç kız kardeşin var (Ey) Leylâ?
(Kem uhten leki Yâ Leylâ)
• .‫اخ اوات‬
‫ثأا‬ُ ‫ِِل ثااَل‬ Benim 3 kız kardeşim var. (Lî selâsu ehavât)
Burada da yine kız kardeşler kelimesi dişil olduğu için ‫ث‬

ُ ‫ ثااَل‬eril olarak geldi.
‫ك؟‬ ِ ‫واكم أاخا لا‬
•
‫ا م‬ Kaç erkek kardeşin var? (ve kem ehan leki)
• .‫ِِل َخام اسةُ إِ مخ اوة‬ Benim 5 erkek kardeşim var. (Lî hamsetu ihvetin)
Burada da dikkat edersek ‘erkek kardeş’ eril bir kelime olduğu için ُ‫امسة‬
‫ َخ‬dişil olarak geldi. ‫ا‬
.‫اخ اوات اوَخام اسةُ إِ مخ اوة‬ ِ ‫لا‬
• ‫ثأا‬ُ ‫ك ثااَل‬ Senin 3 kız kardeşin ve 5 erkek kardeşin var.
(Leki selâsu ehavâtin ve hamsetu ihvetin)
• ِ ‫ُختا لا‬
‫ك؟‬ ‫ اواك مم أاخا اوأ م‬...‫نا اع مم‬ Evet… ve Senin kaç erkek ve kız kardeşin var?
(Neàm… ve kem ehan ve uhten leki?)
• ‫ِِل أ ماربا اعةُ إا مخ اوة اوأ ماربا ُع أ ا‬
.‫اخ اوات‬ Benim 4 kız kardeşim ve 4 erkek kardeşim var.
(Lî erbeàtu ihvetin ve erbeù ehavâtin)
‘3’ den ‘10’ a kadar olan sayı tamlamaları isim tamlaması olarak yer alır ve ma`dûd
erilse sayı dişil, ma`dûd dişilse sayı eril oluyor. Burada da ‘4’ sayısının hem eril, hem de
dişil halini görüyoruz. İsim tamlamalarında muzâfun ileyhler kesra ve tenvînleniyor.
Tenvîn, kelime nekra ise oluyor.
• .‫اخ اوات‬
‫أا‬ ِ
‫ان‬
‫اواَثا م‬ ‫إِ مخ اوة‬ ُ‫اَلاا اَثاانِياة‬ .ُ‫ِِل ازِميلاةٌ اِ مْسُ اها اخ ِدجياة‬
Benim bir kız arkadaşım var, onun ismi Hatice. Onun 8 erkek, 8 kız kardeşi var.
(Lî zemîletun ismuhâ hadîcetu. Lehâ semâniyetu ihvetin ve semâniy ehavâtin)
www.tekellum.net １２１
1. ُ ‫ِِف باميتِناا ثااَل‬

.‫ث غُارف‬ Evimizde üç oda vardır. (Fî beytinâ selâsu ğurafin)
‫‘ غُارف‬nun tekili ٌ‫ غُمرفاة‬dişildir. O yüzden de sayı eril olarak geldi.

‫ ِِف‬harfi cerri de ‫ بامي تُناا‬yerine ‫ باميتِناا‬yapıyor. Harfi cerr muttasıl zamiri etkilemez.
Muttasıldan önceki kelimeyi etkiledi, kesraladı.
‫اس لاهُ اسمب ُع باناات‬

ٌ َّ‫اعب‬ Abbâs’ın yedi tane kızı var. (Àbbâsun lehû sebù benâtin)
Yine‫ باناات‬kelimesi de ‫ت‬ ٌ ‫ بِمن‬çoğulu olduğu için sayı eril olarak geldi.
‫َمُاِر ا‬
.‫ضات‬ ‫اوأ ماربا ُع‬ ‫طابِيباات‬ ‫اع مش ُر‬ ‫ِِف الم ُم مستا مش افى‬
Hastanede on tane kadın doktor ve dört tane hemşire vardır.

(Fi’l musteşfâ aşru tabîbâtin ve erbeù mumerridâtin)
‫ َمُاِر ا‬ve ٌ‫ طابِيباة‬ikisi de dişil geldiği için önüne gelen sayılar da eril olarak geldi.
ٌ‫ضة‬
.‫س اع َّمات‬ُ ‫لاناا أ ماربا اعةُ أ ماع امام او َخام‬ Bizim dört amcamız ve beş halamız var.
(Lenâ erbeàtu e`mâmin ve hamsu àmmâtin)
ٌ‫( اع َّمة‬hala) kelimesinin çoğulu ‫ات‬
ٌ ‫ اع َّم‬dişil olduğu için sayı eril
‫( اع ٌّم‬amca) kelimesinin çoğulu da ‫ أ ماع ام ٌام‬eril olduğu için sayı dişil olarak geldi.
ُ ‫ِعمن ِدي ثااَل‬

.‫ث اَما ََّلت‬ Bende üç tane dergi var. (ìndî selâsu mecellâtin)
2. ‫اك مم با اقارة ِِف م‬

‫احلامق ِل ؟‬ Tarlada kaç inek var? (Kem baqaraten fi’l haqli)
.‫فا ِيه اع مش ُر با اقارات‬ Onda on tane inek vardır. (Fîhi aşru baqarâtin)
ٌ‫ با اقارة‬dişi olduğu için ُ‫ اع اشارة‬değil ‫( اع مش ُر‬eril) kullandık. İkinci cümlede ‫احلامق ُل‬
‫‘ م‬den
bahsederken de eril olduğu için ‫ ُهو‬munfasıl zamirinin muttası olan ‫ ه‬kullanıldı.
‫ا‬
www.tekellum.net １２２
‫اك مم احافِلاة ِِف م‬

‫اْلا ِام اع ِة ؟‬ Üniversitede kaç otobüs var? (Kem hâfileten fi’l câmiàti)
.‫ت احافِ اَلت‬ ُّ ‫فِ ايها ِس‬ Onda altı otobüs vardır. (Fîhâ sittu hâfilâtin)
‫ فِ ايها‬derken ُ‫اْلا ِام اعة‬ ‫ م‬den (dişil) bahsedildiği için ‫ ِه اي‬munfasıl zamirinin muttasılı olan ‫اها‬
kullanıldı.
‫ك؟‬ ِ
‫اك مم ابمنا لا ا‬ Senin kaç oğlun var? (Kem ibnen leke)
.‫ِِل أ ماربا اعةُ أابمنااء‬ Benim dört oğlum var. (Lî erbeàtu ebnâin)
‫ك؟‬ ‫اك مم بِمن تا لا ا‬ Senin kaç kızın var? (Kem binten leke)
.‫ِِل اسمب ُع باناات‬ Benim yedi kızım var. (Lî sebù benâtin)
‫اك مم كِتااَب ِعمن اد اك ؟‬ Sende kaç kitap var? (Kem kitâben ìndeke)
.‫ِعمن ِدي اَثاانِياةُ ُكتُب‬ Bende sekiz kitap var. (ìndî semâniyetu kutubin)
3. ‫اخ اوات‬
‫أا‬ ٣ ‫او‬ ‫إِ مخ اوة‬ ٤ ‫ِِل‬
‫ث‬
ُ ‫ثااَل‬ ُ‫أ ماربا اعة‬
Benim 4 erkek kardeşim ve 3 kız kardeşim var. (Lî erbeàtu ihvetin ve selâsu ehavâtin)
Sayılar cümlede rakam olarak yer aldıklarında yine onların okunmasında ma`dûdların (3’den
10’a kadar) eril veya dişil olduklarına dikkat etmeliyiz. Ma`dûd erilken sayıyı dişil, dişilken
sayıyı eril olarak okuyoruz.
‫اَما ََّلت‬ ٧ ‫او‬ ‫ُكتُب‬ ١٠ ‫ِعمن ِدي‬

‫اسمب ُع‬ ُ‫اع اشارة‬

Bende 10 tane kitap ve 7 tane dergi var. (ìndî aşaratu kutubin ve sebù mecellâtin)
‘Kitap’ kelimesi eril olduğu için sayı dişil, ‘Dergi’ kelimesi dişil olduğu için de sayı eril olarak
geldi.
www.tekellum.net １２３
‫ ُح ُروف‬٥ ‫ِِف اه ِذ ِه الم اكلِ ام ِة‬ Bu kelimede 5 harf vardır.
ُ‫َخام اسة‬ (Fî hâzihi’l kelimeti hamsetu hurûfin)
‘Harf’ eril olduğu için ‫امس‬

ُ ‫ َخ‬değil ُ‫ َخام اسة‬olarak geldi.
‫نِ اساء‬ ١٠ ‫او‬ ‫ِر اجال‬ ١٠ ‫ِِف باميتِناا‬
‫اع مش ُر‬ ُ‫اع اشارة‬

Evimizde 10 adam ve 10 kadın var. (Fî beytinâ aşaratu ricâlin ve aşru nisâin)
.‫أ َّاَيم‬ ٣ ‫ض قا مب ال‬ ِ ‫ب أِاب إِ ال‬

ِ ‫الراَي‬ ‫اذ اه ا‬ Babam 3 gün önce Riyad’a gitti.
ُ‫ثااَلثاة‬ (Zehebe ebî ile’r-Riyâdi qable selâsetu eyyâmin)
4. ‫اخ اوات‬ ‫أ ماربا ُع أ ا‬ Dört Kız Kardeş (Erbeù ehavâtin) ‫ أخت‬- Kız Kardeş (Uhtun)
ِ ‫ان اِثمنا تا‬
‫ان‬ ِ ‫ساعتا‬ ‫ ساعة‬- Saat (Sâàtun)
‫ا ا‬ İki saat (Sâàtâni’s- netâni)
www.tekellum.net １２４
YİRMİ BİRİNCİ DERS ‫ – الدرس احلادي والعشرون‬٢١

(GENEL TEKRAR)
Bu ünitede yeni bir kural görmeyeceğiz. Şimdiye kadar öğrendiklerimizi pekiştirmeye çalışacağız.
‫ ام مد ار اس ِت‬- Okulum (Medrasetî)

• .‫الم ام مس ِج ِد‬ ‫ِم ان‬ ٌ‫قا ِريباة‬ ‫ِه اي‬ .‫ام مد ار اس ِت‬ ‫اه ِذ ِه‬
(harfi cerr) (haber) (munfasıl zamir) (ismi işaret)
mubteda
Bu benim okulumdur. O mescide yakındır. (Hâzihî medrasetî. Hiye qarîbetun min’el

mescidi)
ٌ‫ ام مد ار اسة‬dişil bir varlık olduğu için ismi işareti de dişil oldu ( ‫) اه ِذ ِه‬. ٌ‫ ام مد ار اسة‬Kelimesinin sonuna
‫( أ اان‬Ben) munfasıl zamirinin muttasılı olan ‫( ي‬yâ mütekellim) getirilerek ‘benim okulum’
izafet tamlaması yapılıyor. ‫ ي‬harfi sonuna getirilen kelimenin son harekesini yutarak
kesralanmış bir ses verir. ‫س ِت‬ ‫( ام مد ار ا‬Medrasetî)

İkinci cümlede okuldan bahsetmeye devam ettiği için cümleye 3.tekil şahıs zamiri olan ve
dişiler için kullanılan ‘O’ anlamına gelen ‫ ِهي‬munfasıl zamiri getiriliyor. Tüm munfasıl
‫ا‬
zamirler ma`rifedir ve merfu`dur.
Bu cümlede ‫ ِهي‬mubteda olarak yer almaktadır. Mubteda ve haber birbirlerine iki
‫ا‬
yönüyle benzeşir. Mubteda eril ise haberi de eril, mubteda dişil ise haberi de dişil olmalı.
Mubteda bu cümlede dişil olduğu için haber de dişil olarak ٌ‫قا ِريباة‬ şeklinde getiriliyor.
ٌ ‫ قا ِري‬şeklinde gelirdi.
Mubteda eril olsaydı haber de ‫ب‬
Haberin mubtedaya benzeşmesi gereken 2. özellik de tekillik, ikillik ya da çoğulluk
yönündendir. Burada mubteda tekil olduğu için haber de tekil olarak getirildi. Harfi
ِ ‫ الممس‬cerr edildi ve ‫الممس ِج ِد‬
cerrlerden sonra gelen kelimeler cerr edileceği için ‫ج ُد‬
‫ام‬ ‫ام‬
şeklinde yer aldı. Bazı kelimeler harfi cerrden sonra gelse bile i`râb değiştirmez,
yani kesralanmaz ama yine de mecrûr olarak hareket eder. Bu kelimelere mebni kelimeler
denir.
www.tekellum.net １２５
Arapça’da yakınlık için ‫ ِمن‬kullanılıyor. O, mescidden yakındır değil de o, mescide yakındır

‫ا‬
demek isteniyor.
• .ٌ‫ِه اي ام مد ار اسةٌ اكبِ اْية‬ O, büyük bir okuldur. (Hiye medrasetun kebîratun)
(sıfat) (isim)
Sıfatlar, Arapça’da isimden sonra gelirler. İsme sıfatları 4 yönüyle benzeşir.

1) Cinsiyet (Eril/ Dişil)
2) Miktar (Tekil/ İkil/ Çoğul)
3) Belirlilik (Nekra/ Ma`rife)
4) İ`râb (Merfu`/ Mansûb / Mecrûr)
Yukarıdaki örnekte isim dişil sıfat da dişil, isim tekil sıfat da tekil, isim nekra sıfat da nekra,
isim merfu`sıfat da merfu`. Eğer ki isim ğayru àqil çoğul ise o zaman sıfat tekil dişi olur.
.‫أابم اواب‬ ُ‫ثااَلثاة‬ ‫اَلاا‬ Onun üç tane kapısı vardır. (Lehâ selâsetu ebvâbin)
eril dişil
‘3’ den ‘10’ a kadar olan sayı tamlamaları izafet tamlaması olur ve sayı muzâf, ma`dûd
muzâfun ileyh olarak yer alır. Ma`dûdun tekil hali eril ise sayı dişil, ma`dûdun tekil hali dişil ise
sayı eril olur. Ma`dûd cümlede çoğul hali olarak bulunur. Muzâf harfi tarif ve tenvîn almaz.
Muzâfun ileyh harfi tarif alıyorsa kesralanır, harfi tarif almıyorsa kesratânlanır.
‫ اها = اَلاا‬+ ‫ِل‬
‫ اها‬3. dişil tekil muttasıl zamiri. ‘Okul’ dişil olduğu için ‘Onun’ demek için tekilin muttasılı
olan ‫ اها‬getirildi.
• .‫اْلن‬ ٌ‫وحة‬
‫ام مفتُ ا‬ ‫أابم او ُاباا‬ Onun kapıları şimdi açıktır.
(haber) (mubteda) (Ebvâbuhâ meftûhatun elân)
www.tekellum.net １２６
Burada mubteda çoğul olmasına rağmen haber tekil oldu. Mubteda eril olmasına rağmen
haber dişil oldu. Halbuki mubteda eril ise haber de eril, mubteda çoğul ise haber de çoğul
olmalıydı. Böyle gelmesinin sebebi ise ğayru àqil kelimelerin çoğul halde bulunmasına
getirilen istisnadır. Eğer cümlede ğayru àqil bir çoğul varsa onunla ilgili ne varsa (haber, sıfat,
……) hepsi sanki dişil tekilmiş gibi davranır. ‘Onun kapıları’ ğayru àqil çoğul olduğu için haber
tekil dişil oldu.
‫أابم اوا ُباا‬ = ‫اب الم ام مد ار اس ِة‬

ُ ‫أابم او‬
(muzâf) (muzâfun ileyh) (muzâf)
(muzâfun ileyh)
• .ٌ‫اكثِ اْية‬ ‫ول‬

ٌ‫ص‬ ُ ُ‫ف‬ ‫الم ام مد ار اس ِة‬ ‫ِِف‬ Okulda çok sınıf var.
(sıfat, tekil (haber, çoğul (mubteda (harfi (Fi’l medraseti fusûlun kesîratun)
dişil) ğayru àqil) ma`rife) cerr)
Haber olan ğayru àqil varlık aynı zamanda isim tamlamasındaki isim olarak yer alır. Ğayru
àqil (Sınıflar) çoğul olduğu için, sıfatı tekil dişil oldu.
Mubtedadan önce harfi cerr geldiği için kesralandı ancak merfuòlmaya devam ediyor.
• .‫او ِاس ٌع‬ ٌ‫صل‬

‫فا م‬ ‫او ُه او‬ .‫صلُناا‬
‫فا م‬ ‫اه اذا‬
(tekil, eril, nekra, (tekil, eril, nekra (munfasıl zamir) (isim işaret)
merfu`, sıfat) merfu`, isim)
Bu bizim sınıfımız. O geniş bir sınıftır. (Hâzâ faslunâ. Ve huve faslun vâsiùn)
‫ص ٌل‬ ‫ فا م‬eril olduğu için onun ismi işareti de eril olan ‫ اه اذا‬oldu.
‫صلُناا‬‫ = فا م‬bizim sınıfımız Munfasılı da tekil, eril, 3. şahıs olan
‫ص ٌل‬‫ فا م‬eril olduğu için munfasılı da tekil, eril, 3. şahıs olan ‘O’ için kullanılan ‫ ُه او‬oldu.
• .‫اكبِ اْياَت ِن‬ ‫انفِ اذ اَت ِن‬ ‫فِ ِيه‬ Onda iki büyük pencere vardır.
(sıfat, nekra, ikil (isim, nekra, ikil, dişil, (haber) (Fîhi nâfizetâni kebîratâni)
dişil, merfu`) merfu`, mubteda)
www.tekellum.net １２７
Nekra olan mubteda cümlenin başına gelemeyeceği için cümlenin başına haber geldi.
Aynı zamanda mubtedanın bir de sıfatı var. Mubteda her zaman merfuòlacağı için ‫انفِ اذ اَت ِن‬
kesra ile bitse bile merfu` konumdadır. Zaten kelimelerin ikillerinin merfu`halleri ‫ِان‬
şeklinde bulunuyordu. Mansûb ve mecrûr halleri ise ‫يم ِن‬ şeklinde bulunuyordu.
Bundan da merfuòlduğunu anlayabiliriz.
‫‘ فِ ِيه‬deki ‘O’ sınıfa atıfta bulunmaktadır. Başa gelince ‘onda vardır’ anlamı vermektedir.
• .‫اواكار ِاس ُّي‬ ‫ب‬ ِ

ُ ‫ام اكات‬ ‫اوفِ ِيه‬ Onda sıralar ve sandalyeler vardır.
(haber) (ve fîhi mekâtibu ve kerâsiyyu)
ِ ‫ م اف‬vezninde olduğu için ve tenvîn almadılar. Çünkü
‫اع ُل‬
‘Sıralar’ ve ‘Sandalyeler’ kelimeleri ‫ا‬
bu vezinde olan kelimeler gayrı munsarıftır ve gayrı munsarıf vezinler tenvîn ve kesra kabul
etmezler.
• .ٌ‫اكبِ اْية‬ ٌ‫اسبُّ اورة‬ ‫اوفِ ِيه‬ Onda büyük bir yazı tahtası vardır.
(sıfat) (ve fîhi sebbûratun kebîratun)
ِ ‫الم ُم اد ِر ِس‬
• ُ‫ُك مرسيُّه‬ ‫او اذ ااك‬ ‫ب‬
ُ ‫ام مكتا‬ ‫اه اذا‬
(muzâf) (muzâfun ileyh) (muzâf)
(muzâfun ileyh)
Bu öğretmeninin masasıdır ve şu da onun sandalyesidir.
(Hâzâ mektebu’l müderrisi ve zâke kursiyyuhû)
Muzâfun ileyh harfi tarif aldığı için kesralandı, harfi tarif almamış olsaydı kesratânlanırdı.
Muzâf doğal haliyle harfi tarif ve tenvîn almaz.
İkinci cümledeki muzâfun ileyh ise zamir halinde geldi. ‘Hoca’dan bahsettiği için
ُ‫ه‬ muttasıl zamirini aldı.
• .‫اواكار ِاسيُّ ُه مم‬ ِ ‫المطََُّّل‬

‫ب‬ ‫ب‬ ِ
ُ ‫ام اكات‬ ‫اوتِمل ا‬
‫ك‬
Şunlar erkek öğrencilerin sıraları ve sandalyeleridir.

(ve tilke mekâtibu’t-tullâbi ve kerâsiyyuhum)
www.tekellum.net １２８
İsmi işaret, ğayru àqil çoğul olan ‘masaları’ işaret ettiği için onunla alakalı her şeyin olacağı
gibi ismi işaret de tekil dişil ismi işaret olarak kullanıldı.
‫ اكار ِاسيُّ ُه مم‬kelimesinin sonundaki ‫ُه مم‬ muttasıl zamiri ‘erkek öğrencileri’ işaret ettiği için
‫ ُه مم‬olarak kullanıldı.
Dişi öğrencileri kastetseydi eğer o zaman ‫ ُه َّن‬kullanılırdı ‫ اكار ِاسيُّ ُه َّن‬olurdu.
• .ٌ‫صغِ اْية‬
‫ا‬
ِ ‫المطََُّّل‬
‫ب‬ ‫ب‬ ِ
ُ ‫اوام اكات‬ ٌ‫اكبِْي‬ ‫الم ُم اد ِر ِس‬ ‫ب‬
ُ ‫ام مكتا‬
(haber, dişil, (muzâfun ileyh) (muzâf) (haber, eril, tekil) (muzâfun ileyh) (muzâf)
tekil) (mubteda, eril, çoğul) (mubteda, eril, tekil)
Öğretmenin masası büyüktür ve öğrencilerin sıraları küçüktür.

(Mektebu’l müderrisi kebîrun ve mekâtibu’t-tullâbi sağîratun)
Mubteda ve haberin birbirine benzeştiği 2 özellik vardır. Haber mubtedaya cinsiyet ve sayı
benzeşir. Ancak mubteda çoğul ğayru àqil ise haberi dişil ve tekil olarak yer alır.
İkinci cümlede mubteda çoğul ve ğayru àqil olan ‫كاتِب‬

‫ ام ا‬olduğu için sıfatı tekil ve dişil oldu.
ُ
ِ olurdu. Eğer çoğul dişil àqil olsaydı haber
Eğer mubteda çoğul àqil olsaydı haber ‫صغاار‬
‫صغِ اْيات‬
‫ ا‬olacaktı.
• .‫ُمتالِ افة‬
‫ُم‬ ‫بِاَلد‬ ‫ِم من‬ ‫ اوُه مم‬.‫طََُّلب‬ ُ‫اع اشارة‬ ‫صلِناا‬
‫فا م‬ ‫ِِف‬
(dişil, tekil, nekra, (eril, çoğul, nekra, (muzâfun ileyh) (muzâf) (harfi cerr)
mecrûr, sıfat mecrûr, isim, ğayru àqil)
Sınıfımızda 10 erkek öğrenci vardır ve onlar farklı ülkelerdendir.

(Fî faslina aşaratu tullâbin ve hum min bilâdin muhtelifetin)
‫ ِِف‬harfi cerri ‫ص ٌل‬ ‫ فا م‬kelimesini cerr etmiş ve kesralanmıştır. Sonuna da bizim anlamına gelen
‫ ان‬muttasıl zamiri getirilmiştir.
‫صلِناا‬
‫ = ِِف فا م‬sınıfımızda (sınıfımızın içinde)
www.tekellum.net １２９
‘3’ den ‘10’ a kadar olan sayı tamlamaları izafet tamlaması şeklinde olduğu için ilk cümlede
‘on erkek öğrenci’ sayının muzâf, ma`dudun muzâfun ileyh olduğu şekliyle izafet tamlaması
olarak yer aldı. ‘3’ den ‘10’ a kadar olan sayı tamlamalarında ma`dûd çoğul olarak bulunur.
İkinci cümlede bulunan ‫ ُهم‬munfasıl zamiri ‘erkek öğrencileri’ ikame ettiği için 3. şahıs
‫م‬
olan çoğul ve eril munfasılı ‫ ُهم‬oldu. İkinci cümledeki sıfat tamlamasının ismi ğayru àqil çoğul
‫م‬
olduğu için onun sıfatı dişil ve tekil olarak yer aldı.
• ‫ اواه اذا إِبم ار ِاه ُيم‬.‫ند‬

ِ ِ‫اْح ُد وهو ِمن ا مَل‬ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
‫ اواه اذا أ م ا ا ُ ا ا‬.‫ اواه اذا اخال ٌد اوُه او م ان الصي‬.‫اه اذا ُُما َّم ٌد اوُه او م ان الميا ااَبن‬
‫ اواه اذا بام اْيُم اوُه او ِم من‬.‫ف اوُه او ِمن إِنم ِكمل اُّتا‬ ِ ِ ِ ‫ وه اذا إِ مْس‬.‫ان‬ ِ ‫وهو‬
ُ ُ‫ اواه اذا ي‬.‫يل اوُه او م من ناميج ِْياَي‬
ُ ‫وس‬ ُ ‫اع‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫غ‬
‫ا‬ ‫ن‬
‫م‬ ‫م‬ ‫ا ُا‬
.‫ اواه اذا أابُو با مكر اوُه او ِم من يُوغُ مس اَلفِياا‬.‫ اواه اذا اعلِ ٌّي اوُه او ِم من أ مام ِري اكا‬.‫ اواه اذا اع َّم ٌار اوُه او ِم من امالِ ميزاَي‬.‫تا مركِياا‬
Bu Muhammed’dir ve o Japon’dur. Bu Hâlid’dir ve o Çinli’dir. Bu Ahmed’dir ve o Hintli’dir. Bu
İbrâhîm’dir ve o Ganalı’dır. Bu İsmâil’dir ve o Nijeryalı’dır. Bu Yûsuf’tur ve o İngiliz’dir. Bu
Bayram’dır ve o Türk’tür. Bu Ammâr’dır ve o Malezyalı’dır. Bu Ali’dir ve o Amerikalı’dır. Bu
Ebû Bekir’dir ve o Yugoslavyalı’dır.
(Hâzâ Muhammedun ve huve min’el Yâbâni. Ve hâzâ Hâlidun ve huve min’es-Sîn. Ve hâzâ
Ahmedu ve huve min’el Hind. Ve hâzâ İbrâhîmu ve huve min Ğânâ. Ve hâzâ İsmâìlu ve huve
min Nîcîryâ. Ve hâzâ Yûsufu ve huve min İnkilterâ. Ve hâzâ Bayramu ve huve min Turkiyâ. Ve
hâzâ Àmmârun ve huve min Mâlîzyâ. Ve hâzâ Àliyyun ve huve min Emrîkâ. Ve hâzâ Ebû
Bekrin ve huve min Yûğuslâfiyâ.)
‘Ahmed’, özel ismi ‫أافم اع ُل‬ vezninde söylenen bir kelimedir. Böyle vezinde söylenen kelimeler
gayrı munsarıftır, tenvîn ve kesra almazlar. Bu yüzden ‘Ahmedu’ olarak okunuyor. ‘İbrâhim’ve
‘Bayram’ kelimeleri de gayrı munsarıf bir kelimedir ancak bu kelimelerin gayrı munsarıflığı
vezinle değil Arapça dışında bir kelime olmasından kaynaklanıyor.
• ٌ‫ُمُمتالِ افة‬ ‫اوأالم اوا َُنُمم‬ ٌ‫ُمُمتالِ افة‬ ‫اولُغاا ُتُمم‬ ،‫ُمُمتالِ افة‬ ‫بِ اَلد‬ ‫ِم من‬ ‫اوُه مم‬
(haber) (mubteda) (haber) (mubteda)
Onlar farklı ülkelerdendir ve onaların dilleri ve renkleri de farklıdır.

(ve hum min bilâdin muhtelifetin, ve luğâtuhum muhtelifetun ve elvânuhum muhtelifetun)
www.tekellum.net １３０
ٌ‫ لُغاة‬kelimesinin çoğulu ‫ات‬

ٌ ‫ لُغا‬ğayru àqil çoğul bir kelime olduğu için haberi de tekil ve dişil
olarak geldi.
Aynı şekilde ‫ لاو ٌن‬kelimesinin çoğulu ‫ أالم اوا ٌن‬da ğayru àqil çoğul bir kelime olduğu için bunun da
haberi tekil ve dişil olarak geldi.
‫ بِ اَلد‬kelimesi de ‫ ِم من‬harfi cerrinden sonra geldiği için ve nekra olduğu için sonu
kesratânlandı. ‫ُمتالِ افة‬
‫ ُم‬kelimesi de onun sıfatı olduğu için ona uyum sağlağı nekra oldu ve
kesratân aldı.
ِ ‫وقِب لاتُهم و‬
.ٌ‫اح ادة‬ ِ ‫ونابِيُّهم و‬
.‫اح ٌد‬ ِ ‫ورُّبم و‬
.‫اح ٌد‬ ِ ‫ولا ِكن ِدي نُهم و‬
.‫اح ٌد‬
•
‫ا م ُم ا‬ ‫ا ُم ا‬ ‫ا ا ُم ا‬ ‫ا م م ُم ا‬
(haber) (mubteda) (haber) (mubteda) (haber) (mubteda) (haber) (mubteda)
Ancak dinleri birdir. Ve Rableri birdir. Ve Peygamberleri birdir. Ve kıbleleri birdir.

(Ve lâkin dînuhum vâhidun. Ve Rabbuhum vâhidun. Ve Nebiyyuhum vâhidun. Ve qıbletuhum
vâhidetun.)
‘Din’ , ‘Rab’ ve ‘Nebiy’ kelimeleri tekil ve eril olduğu için haberleri de tekil ve eril olarak geldi.
‘Kıble’ kelimesi ise tekil ve dişil olduğu için onun haberi de tekil ve dişil olarak geldi.
Farklı ülkelerden olan öğrencilerden bahsettiğimiz için de onların derken ‫ ُه مم‬munfasıl
zamirinin muttasılı olan ‫ُه مم‬ ekini aldılar. Bu yüzden okurken ‘Onların dinleri, Rableri,
Peygamberleri ve kıbleleri’ diyoruz.
• .ٌ‫إِ مخ اوة‬ ‫اوالم ُم مسلِ ُمو ان‬ .‫ُم مسلِ ُمون‬ ‫ُه مم‬
(haber) (mubteda)
Onlar Müslüman’dırlar ve Müslümanlar kardeştir. (Hum Muslimûn ve’l Muslimûne ihvetun)
Sıfatla sıfatlanan arasında 4, Mubteda ve haber arasında 2 uyum aranır. Bunların arasında
aranan birinci uyum cinsiyet, ikinci uyum da sayıdır. ‫ الم ُم مسلِ ُمو ان‬ifadesi çoğul olduğuna göre
‫ إِ م‬çoğul olmuştur.
haber de çoğul olmalıdır ve ٌ‫خوة‬
‫ا‬
www.tekellum.net １３１
Cinsiyet olarak da yine uyum içindedirler. ‘Müslümanlar’ kelimesindeki ‫ ُون‬eki, eril varlıkların
‫ إِ م‬kelimesi de
çoğul ekidir dolayısıyla çoğuldur. ٌ‫خوة‬
‫ا‬ ‫اخ‬
ٌ ‫( أ‬eril) ‘erkek kardeş’ kelimesinin çoğulu
olarak gelerek mubtedaya cinsiyet yönünden de uyum sağlamıştır.
Sonunda ‫( ة‬tâ marbûtâ) gördüğümüz her kelime dişil değildir.
• .‫بِ اَل ٌل‬ ‫الشمَّي ُخ‬ ‫اِ مْسُ ُه‬ .‫ُم اد ِر ُسناا‬ ‫اه اذا‬
(bedel) (mubdelun minh)
Bu bizim hocamızdır. Onun ismi Şeyh Bilal’dir. (Hâzâ muderrisuna. İsmuhû Eş-şeyhu Bilâlun)
Bedel, Mubdelun minh’e 4 özelliğiyle benzeşir. Mubdelun minh merfu`, bedel de merfu`.
Mubdelun minh tekil, bedel de tekil. Mubdelun minh eril, bedel de eril.
• .‫اكثِْيا‬ ِ
ُ‫َُنبُّه‬ ‫ امَن ُن‬.‫صالِ ٌح‬
‫ا‬ ‫اوُه او ار ُج ٌل‬ .‫ُسوِراَي‬ ‫ِم ان‬ ‫اوُه او‬
Ve O Suriyeli’dir ve o salih bir adamdır. Biz onu çok seviyoruz.
(ve huve min Sûriyâ. ve huve raculun sâlihun. Nahnu nuhibbuhû kesîran)
ُّ ‫ َُِن‬Burada biz seviyoruz anlamında bir muzâri fiildir. Ancak fiilleri henüz görmeye
‫ب‬
başlamadık. İleriki derslerde daha detaylı göreceğiz.
1. ‫وحةٌ ؟‬
‫ام مفتُ ا‬ ‫أ مام‬ ‫ماْل ان‬ ‫أابم او ُاباا‬ ٌ‫ُم مغلا اقة‬ ‫أا‬
(haber) (mubteda) (haber)
Onun kapıları şimdi kapalı mı yoksa açık mı? (E muğlaqatun ebvâbuhâ’l âne em
meftûhatun)
‫ =أ مام‬Yoksa, ya da, veya anlamında ‘Kapılar’ ğayru àqil çoğul olduğu için onun haberleri
dişil tekil oldu.
.‫وحةٌ اْل ان‬

‫أابم او ُاباا ام مفتُ ا‬ Onun kapıları şu an açıktır. (Ebvâbuhâ meftûhatun el-âne)
www.tekellum.net １３２
‫ص ِل ؟‬
‫الم اف م‬ ‫اه اذا‬ ‫ِِف‬ ‫انفِ اذة‬ ‫اك مم‬
(bedel) (mubdelun minh) (harfi cerr)
Bu sınıfta kaç pencere var? (Kem nâfizeten fî hâze’l fasli)
‘Kem’ den sonra gelen kelime fethatânlanır ve sonunda ‫ ة‬yoksa elif getirilir.
‫ ة‬varsa elif getiri elif getirilmez.

Bedel, mubdelun minh ile 4 açıdan benzeşir. ‫ِِف‬ , ‫ اه اذا‬yı mecrûr kıldığı için, bedel de mecrûr
yapıldı.
‫ص ِل =( فِ ِيه انفِ اذ اَت ِن اكبِ اْياَت ِن‬

‫ فا م‬+ ‫)ِِف‬ Onda iki büyük pencere vardır.
(Fîhi nâfizetâni kebîratâni)
.‫ُمُمتالِ افة‬ ‫بِ اَلد‬ ‫ِم من‬ ‫ ُه مم‬،‫اْل‬ ِ‫و‬

‫احد ؟‬ ‫ا‬ ‫بالاد‬ ‫ِم من‬ ‫أا ُكلُّ ُه مم‬
(sıfat) (isim) (sıfat) (isim) (harfi cerr)
Onların hepsi bir ülkeden mi? Hayır, onlar farklı ülkelerden.

(E kulluhum min beledin vâhidin? Lâ, hum min bilâdin muhtelifetin)
‫ ُه مم = ُكلُّ ُه مم‬+ ‫ = ُك ُّل‬Onların hepsi (eril)
‘1’ ve ‘2’ ile oluşturulan sayı tamlamaları sıfat tamlaması şeklinde oluşturulur. Sayı sıfat,
ma`dûd isim olarak yer alır. Sıfat isme 4 açıdan benzerlik gösterir. ‫بالا ٌد‬ kelimesinden önce
harfi cerr geldiği için onu cerr etti ve kesraladı. Nekra olduğu için de isim, tenvînlendi. O
yüzden sıfat da nekra oldu ve kesratânlandı(mecrûr). İsim eril, sıfat da eril. İsim tekil, sıfat da
tekil. İkinci sıfat tamlamasında isim ğayru àqil çoğul olduğu için sıfatı tekil dişi oldu.
.‫ام من ُم اد ِر ُس ُه مم ؟ ُم اد ِر ُس ُه مم الشمَّي ُخ بِاَل ٌل‬ Onların hocaları kim? Hocaları Şeyh Bilal’dir.
(Men muderrisuhum? Muderrisuhum Eş-şeyhu Bilâlun)
www.tekellum.net １３３
2. ‫ُورََّب‬ ِ
ُ ‫الب اَل ُد الَِّت ِِف أ‬ ‫البِ اَل ُد الَِّت ِِف إفم ِر ِيقياا‬ ِ ‫البِ اَلد الَِّت ِِف‬
‫آسياا‬ ُ
Avrupa’da Olan Ülkeler Afrika’da Olan Ülkeler Asya’da Olan Ülkeler
(El-bilâdul’letî fî Uvrubbâ) (El-bilâdul’letî fî İfrîqiyâ) (El-bilâdul’letî fî Âsiyâ)
‫ إِنم ِك مل اُّتا‬- İngiltere (İnkilterâ) ‫ نامي ِج ِْياَي‬- Nijerya (Nîcîriyâ) ‫ الميا ااَب ُن‬- Japonya (El-Yâbânu)
‫ون ُن‬
‫ اليُ ا‬- Yunanistan (El-Yûnân) ‫ان‬ ‫ اغ ا‬- Gana (Ğânâ) ‫ي‬ ِ
ُ ‫ الص‬- Çin (Es- Sîn)
‫ تا مركِياا‬- Türkiye (Turkiyâ) ُ ِ‫ ا مَل‬- Hindistan (El-Hindu)
‫ند‬
‫ امالِ ميزاَي‬- Malezya (Mâlîzyâ)
YİRMİ İKİNCİ DERS ‫ – الدرس الثان والعشرون‬٢٢

GAYRI MUNSARIF KELİMELER
Bir çok isim ve sıfat yalın halde tenvîn alır. Bunlara istisnalar vardır.
1) Eğer bir isim ya da sıfatın başında ‫ ال‬harfi tarif varsa tenvîn almaz.
‫اب‬ ِ ِ
ٌ ‫ = كتا‬Bir kitap ‫اب‬
ُ ‫( = الكتا‬Belirli) Bir Kitap
2) Eğer kelime cümlede isim tamlamasında muzâf konumundaysa.
‫ُُما َّمد‬ ‫اب‬ ِ

ُ ‫كتا‬
(muzâfun ileyh) (muzâf) ! Muzâflar harfi tarif ve tenvîn almazlar.
3) Hitap için başına ‫اَي‬ gelirse
‫ُُما َّم ٌد‬ ‫اَي ُُما َّم ُد‬ ٌ‫ُستااذ‬

‫أم‬ ُ‫ُستااذ‬
‫اَي أ م‬
Bir de bazı isim ve sıfatlar vardır ki hiçbir zaman tenvîn ve kesra almazlar. Bunlara da Gayrı
Munsarıf denir.
www.tekellum.net １３４
Gayrı Munsarıflar
1) Üç harften fazla olan kadın özel isimler
‫ب‬ ِ
ُ ‫( ازيمنا‬Zeynebu) ، ُ‫( آمناة‬Âminetu)
2) Tâ marbûtâ, yuvarlak t ‘‫ ‘ة‬ile biten erkek özel isimleri, lafzen dişi mânen erkek
ُ‫ُس اامة‬‫( أ ا‬Usâmetu) ، ُ‫( اْحمازة‬Hamzatu)

3) ‘‫( ‘ان‬ân) ile biten erkek özel isimler‫ـ‬
‫ضا ُن‬ ‫( ارام ا‬Ramadânu) ، ‫( عُثم اما ُن‬Ùsmânu)

4) ‘‫ن‬
ُ ‫( ‘ فا مع اَل‬Fa`lânu) veznindeki sıfatlar
‫( ام ااْل ُن‬Mâlânu) ، ‫( اك مس اَل ُن‬Keslânu)
5) ‘‫( ‘أافم اعل‬Efàlu) veznindeki erkek isimleri
ُ
‫اْحا ُد‬
‫( أ م‬Ahmedu) ، ‫( أانم اوُر‬Enveru)
6) ‘‫( ‘أافم اعل‬Efàlu) veznindeki sıfatlar (renklerin çoğu bu vezindedir)
ُ
‫اْحاُر‬
‫ أ م‬Kırmızı (Ahmaru) ، ‫اس او ُد‬ ‫ أ م‬Siyah (Esvedu)
7) Arapça olmayan 3 harften fazla özel isimler
‫ اَبكِ مستاا ُن‬Pakistan(Bâkistânu) ، ‫ِولميا ُم‬ William (Vilyemu) ، ‫ لامن اد ُن‬Londra (Landenu)
8) Renkler
‫اْحاُر‬
‫ أ م‬Kırmızı (Ahmaru) ، ‫اس او ُد‬
‫ أ م‬Siyah (Esvedu) ، ‫اص اف ُر‬
‫ أ م‬Sarı (Asfaru) ، ‫أ مازار ُق‬ Mavi (Ezraqu)
‫ضُر‬
‫اخ ا‬
‫ أ م‬Yeşil (Ahdaru) ، ‫ض‬
ُ ‫ أابميا‬Beyaz (Ebyadu)
9) Şu vezinlerdeli kırık çoğullar:
ِ
a)
ُ‫أافمع اَلء‬ vezni;
ِ ‫ أ‬Arkadaşlar (Esdiqâu) ، ‫ أا مغنِياء‬Zenginler (Eğniyâu) ، ‫أاقم ِوَيء‬
ُ‫اصدقااء‬
‫م‬ ُ‫ا‬ ُ‫ا‬ Güçlüler (Eqviyâu)
b)
ُ‫فُ اع اَلء‬ vezni;
ُ‫ُوازاراء‬ Bakanlar (Vuzerâu) ،

ُ‫ فُ اقاراء‬Fakirler (Fuqarâu) ، ُ‫ُزام اَلء‬ Arkadaşlar (iş,sınıf) (Zumelâu)
www.tekellum.net １３５
ِ ‫م اف‬
‫اع ُل‬
c) ‫ا‬ vezni;
‫ فانا ِاد ُق‬Oteller (Fenâdiqu) ، ‫ب‬ ِ ‫ مس‬Mescidler (Mesâcidu)

ِ‫ م اكات‬Sıralar (Mekâtibu) ، ‫اج ُد‬
ُ ‫ا‬ ‫اا‬
d) ‫اعيل‬ِ
ُ ‫ ام اف‬vezni;
ِ ِ ِ
ُ ‫ امنااد‬Mendiller (Menâdîlu) ، ‫ي‬
‫يل‬ ُ ‫ فانااج‬Fincanlar (Fenâcînu) ، ‫يح‬ُ ‫ ام افات‬Anahtarlar (Mefâtîhu)
Kitaptan Örnekler
• .ُ‫ِآمناة‬ ‫اِ مْسُ اها‬ .ٌ‫ُم اد ِر اسة‬ ُ‫ازمو اجتُه‬ ٌ ِ‫طاب‬

.‫يب‬ ‫اح ِام ٌد‬
(muzâf) (haber) (mubteda)
(muzâfun ileyh)
Hâmid bir doktordur. Onun eşi öğretmendir. Onun ismi Âmine’dir.

(Hâmidun tâbîbun. Zevcetuhû muderrisetun. İsmuhâ Âminetu)
ٌ ِ‫ طاب‬kelimesinin nekra olarak gelip tenvîn almasıdır.

‘Bir doktor’ dememizin sebebi ‫يب‬
ُ‫‘ ازمو اجتُه‬onun eşi’ kelimesinde kadından bahsettiğimiz için ٌ‫ ازمو اجة‬kullanıldı. ‘onun’ derken de
‫ ُه او‬munfasıl zamirinin muttasılı olan ‫ ه‬getirildi.
‘Onun ismi’ cümlesindeki ‘onun’ dan kasıt işe ‘kadın eş’ olduğu için bu sefer de dişil tekil
munfasıl zamiri ‫ ِه اي‬nin muttasıl zamiri olan ‫اها‬ getirildi.
Üç harften fazla olan kadın özel isimleri de gayrı munsarıf olur demiştik. Bu yüzden de ُ‫ِآمناة‬
olarak geldi.
• .‫أْحا ُد اوإِ ابر ِاهي ُم‬

‫ اْحمازةُ اوعُثم اما ُن او م‬:‫ُه مم‬ .‫أابمنااء‬ ُ‫أ ماربا اعة‬ ُ‫لاه‬ ‫اح ِام ٌد‬
Hâmid’in 4 oğlu vardır. Onlar: Hamza, Osman, Ahmed ve İbrahîm’dir.

(Hâmidun lehû erbeàtu ebnâin. Hum: Hamzatu ve Ùsmânu ve Ahmedu ve İbrâhîmu)
‘3’ den ‘10’ a kadar olan eril sayılarda hatırlarsak, ma`dûd’un tekil hali eril ise muzâf dişil
oluyordu.
Burada da ‫أابمنااء‬ , ‫(اِبم ٌن‬oğul) kelimesinin eril çoğulu olduğu için sayı dişil olarak geldi.
www.tekellum.net １３６
Çocukların isimleri ise gayrı munsarıflardan oluşmaktadır; ُ‫ْحمازة‬

‫ ا‬ismi sonu tâ marbûtâ ile bittiği
için lafzen dişi manen erkek özel ismi gayrı munsarıfıtır.
‫ عُثم اما ُن‬ismi sonu ‫ ان‬ile biten erkek özel isim gayrı munsarıfıdır.
‫ م‬ismi ise ‫ أافم اع ُل‬veznindeki erkek ismi gayrı munsarıfıdır ve ‫ إِ ابر ِاهي ُم‬ise Arapça olmayan
‫أْحا ُد‬
özel isimlerden olduğu için gayrı munsarıftır ve hatırlarsak da gayrı munsarıflar tenvîn ve
kesra almıyorlardı.
ِ ‫اْح ُد و اْحمزةُ طاالِب‬

.‫ان‬
•
‫أ ما ا ا ا‬ Ahmed ve Hamza iki öğrencidir.
(Ahmedu ve Hamzatu tâlibâni)
‫ب‬ ِ ِ
İki kişiden bahsettiği için ٌ ‫ طاال‬kelimesinin sonuna ‫ ان‬getirilerek ikil yapıldı.
.‫اك مس اَل ُن‬ ‫ب‬ ِ ‫ُمَمتا ِه ٌد‬ ِ
•
ٌ ‫طاال‬ ُ‫او اْحمازة‬ ‫ب‬
ٌ ‫طاال‬ ‫اْحا ُد‬
‫أم‬
(gayrı munsarıf sıfat) (isim) (gayrı munsarıf) (sıfat) (isim)
Ahmet çalışkan bir öğrencidir ve Hamza tembel bir öğrencidir.

(Ahmedu tâlibun muctehidun ve Hamzatu tâlibun keslânu)
İki cümlenin sıfatı isim ile merfu`luk yönüyle benzeşiyor ve ikisi de nekra olduğu için tenvîn
alması gerekiyor.
Ancak birinci cümledeki ‘çalışkan’ sıfatı tenvîn alırken, ikinci cümledeki ‘tembel’ sıfatı ‫فا مع اَل ُن‬
vezninde bir gayrı munsarıf sıfat olduğu için tenvîn almadı.
• : ‫أاقم اَلم‬ ُ‫َخام اسة‬ ‫ ِعمن ِدي‬:‫ف‬

ُ ‫وس‬
ُ ُ‫ال ي‬
‫قا ا‬
Yusuf dedi ki: Bende 5 kalem var. (Qâle Yûsuf: ìndî hamsetu eqlâmin)
‘3’ den ‘10’ a kadar olan eril sayılarda, ma`dûd’un tekil hali eril ise muzâf dişil oluyor
demiştik.
‫‘ أاقم اَل ٌم‬kalemler’ kelimesi de ‫‘ قالا ٌم‬kalem’ kelimesinin eril çoğulu olduğu için sayı dişil
olarak geldi.
ِ kelimesini kullanıyorduk.
Alınıp satılabilen şeyler için de aitlikte ‘‫’عمن اد‬
www.tekellum.net １３７
• .‫اص اف ُر‬
‫ اواه اذا قالا ٌم أ م‬، ‫اس او ُد‬
‫ اواه اذا قالا ٌم أ م‬، ‫ض ُر‬
‫اخ ا‬
‫ اواه اذا قالا ٌم أ م‬، ‫ اواه اذا قالا ٌم أ مازار ُق‬،‫اْحاُر‬
‫اه اذا قالا ٌم أ م‬
(sıfat) (isim) (sıfat) (isim) (sıfat) (isim) (sıfat) (isim) (sıfat) (isim)
Bu kırmızı bir kalemdir ve bu mavi bir kalemdir ve bu yeşil bir kalemdir ve bu da siyah bir kalemdir.
(Hâzâ qalemun ahmaru ve hâzâ qalemun ezraqu ve hâzâ qalemun ahdaru ve hâzâ qalemun
esvedu ve hâzâ qalemun asfaru)
Sıfatlar isme tam uyum sağlaması gerekirsen yukarıdaki cümlelerdeki renkler ‫ أافم اعل‬vezninde
ُ
gayrı munsarıf oldukları için tenvîn almayıp o konuda uyum sağlayamadılar.
• .ٌ‫اكثِ اْية‬ ‫يل‬

ُ ‫ا‬
ِ ‫منا‬
‫اد‬ ‫ ِعمن ِدي‬:‫ب‬
ُ ‫ت ازيمنا‬
‫قاالا م‬
(sıfat) (isim)
Zeynep dedi ki: Ben de çok mendil vardır. (Qâlet Zeynebu: ìndî menâdîlu kesîratun)
‫ب‬
ُ ‫ازيمنا‬ derken de yine üç harften fazla olan bir kadın ismi olduğu için gayrı munsarıftır
ve tenvîn almaz.
‫يل‬ ِ
ُ ‫امنااد‬ ise şuursuz çoğul varlık olduğu için sıfatı tekil ve dişil olarak geldi. Sıfatın tenvin
almasında bir engel olmadığı için de ٌ‫ اكثِ اْية‬şeklinde tenvîn alarak geldi. Ancak ‘mendiller’
ِ ‫ م اف‬vezninde olduğu için gayrı munsarıftır ve tenvîn almaz.
kelimesi ‫اعيل‬ ‫ا‬ُ
• .‫ض ُر‬
‫اخ ا‬
‫أم‬ ‫ اواه اذا‬،‫أ مازار ُق‬ ‫ اواه اذا‬،‫اْحاُر‬
‫أم‬ ‫ اواه اذا‬،‫اص اف ُر‬
‫أم‬ ‫ اواه اذا‬،‫ض‬
ُ ‫أابميا‬ ‫اه اذا‬
Bu beyazdır, bu sarıdır, bu kırmızıdır, bu mavidir ve bu da yeşildir.
(Hâzâ ebyedu ve hâzâ asfaru ve hâzâ ahmaru ve hâzâ ezraqu ve hâzâ ahdaru)
Burada da yine renkler ‫ أافم اع ُل‬vezninde gayrı munsarıf oldukları için tenvîn almadılar.
‫اس او ُد ؟‬ ِِ ‫ أا ِعمن ِد ِك‬:ُ‫اط امة‬

ِ ‫قاالات اَلا فا‬
•
‫أم‬ ‫يل‬
ٌ ‫ممند‬ ‫م ا‬
(sıfat) (isim)
Fâtımâ ona dedi ki: Sende siyah mendil var mı?

(Qâlet lehâ Fâtimetu: E ìndeki mindîlun esvedu?)
www.tekellum.net １３８
O (dişil) dedi =‫ت‬

‫قاالا م‬ O (eril) dedi = ‫ال‬
‫قا ا‬ ‫ اها‬+ ‫ = ِل‬ona
‫ ِل‬harfi cerri başına geldiği kelimeyi cerreder. Ancak muttasıl zamirin i`râbını değiştirmez.
Burada da ‫ ِهي‬munfasıl zamirinin muttasılı olan ‫ اها‬gelmiştir.
‫ا‬
.‫اس او ُد‬ ِ ‫ ما ِعمن ِدي ِممن‬.‫ اْل‬:‫قاالات‬
•
‫يل أ م‬
ٌ ‫د‬ ‫ا‬ ‫م‬ (Zeynep)Dedi ki: Hayır. Bende siyah mendil yok.
(sıfat) (isim) (Qâlet: Lâ. Mâ ìndî mindîlun esvedu)
.ٌ‫يح اكثِ اْية‬ِ ِِ

•
ُ ‫ عمندي ام افات‬:ُ‫ال طامل احة‬
‫قا ا‬ Talha dedi ki: Ben de çok anahtarlar var.
(sıfat) (isim) (Qâle Talhatu: ìndî mefâtîhu kesîratun)
ُ‫ طامل احة‬erkek ismi olmasına rağmen sonunda ‫ة‬olduğu için gayrı munsarıftır ve tenvîn
almamıştır.
‫يل‬ ِ
‘Anahtarlar’ kelimesi de
ُ ‫ام افاع‬ vezninde olduğu için gayrı munsarıftır ve tenvîn
alamamıştır.
• .‫السيَّ اارِة‬
َّ ‫اح‬ ِ
ُ ‫م مفتا‬ ‫ اواه اذا‬،‫احلاِقيبا ِة‬
‫م‬ ‫اح‬ ِ ِ
ُ ‫ اواه اذا م مفتا‬،‫المغُمرفاة‬ ‫اح‬ ِ
ُ ‫اه اذا م مفتا‬
(muzâfun ileyh) (muzâf) (muzâfun ileyh) (muzâf) (muzâfun ileyh) (muzâf)
Bu odanın anahtarı, bu çantanın anahtarı ve bu da arabanın anahtarıdır.

(Hâzâ miftâhu’l ğurfeti ve hâzâ miftâhu’l haqîbeti ve hâzâ miftâhu’s-seyyârati)
• .ٌ‫قالِيلاة‬ ‫ اوفانا ِاد ُق‬،ٌ‫س اكثِ اْية‬

ُ ‫ر‬ ِ ‫مس‬
ِ ‫اج ُد اوام ادا‬
‫اا‬ ‫ ِِف بالا ِد ان‬:‫ال ُس مفياا ُن‬
‫قا ا‬
(sıfat) (sıfat)
Sufyân dedi ki: Ülkemizde okullar ve mescidler çok, oteller az vardır.

(Qâle Sufyânu: Fî beledinâ mesâcidu ve medârisu kesîratun ve fenâdiqu qalîletun)
‫ ُس مفياا ُن‬kelimesi ‫ ان‬ile biten erkek ismi olduğu için gayrı munsarıftır ve tenvîn almaz.
‘Okullar’, ‘Mescidler’ ve ‘Oteller’ kelimeleri de ‫اعل‬ ِ
ُ ‫ ام اف‬vezninden oldukları için
gayrı munsarıftırlar ve tenvîn almadılar. Aynı zamanda bu kelimeler şuursuz çoğul oldukları
için sıfatları olarak gelen ٌ‫ قالِيلاة‬ve ٌ‫ اكثِ اْية‬da tekil ve dişil olarak geldi.
www.tekellum.net １３９
ِ ‫أا هؤاْل ِء أ‬
‫اطبَّاءُ ؟‬
• ُ‫ا‬ Bunlar doktorlar mıdır? (E hâulâi etibbâu)
ِ
‘Doktorlar’ kelimesi
ُ‫ أافمع اَلء‬vezninde olduğu için gayrı munsarıftır ve tenvîn almadı.
• .‫ اوُه مم عُلا اماءُ كِبا ٌار‬.‫ ُه مم ُم اد ِر ُسو ان‬.‫اْل‬ Hayır. Onlar hocalardır. Onlar büyük âlimlerdir.
(sıfat) (Lâ. Hum muderrisûn. ve hum ùlemâu kibârun)
Burada da ‘Âlimler’ kelimesi

ُ‫فُ اع اَلء‬ vezninde olduğu için gayrı munsarıftır ve tenvîn almaz.
www.tekellum.net １４０
YİRMİ ÜÇÜNCÜ DERS ‫ – الدرس الثالث والعشرون‬٢٣

GAYRI MUNSARIF KELİMELER (Fetha Olması)
Daha önce şu iki durumda ismin mecrûr olduğunu görmüştük.

a) İsimden önce harfi cerr geldiğinde
‫بِاَل ٌل‬ ‫ِمن بِ اَلل‬ ، ‫ت‬

ُ ‫المبا مي‬
‫ت‬ ‫ام‬
(Bilâlun) (Min Bilâlin) (El-beytu) (Fi’l beyti)
b) Muzâfun ileyh olduğunda
‫اب‬ ِ ِ ِ ‫اب الم ُم اد ِر ِس‬ ِ

ٌ ‫كتا‬ ‫اب ُُما َّمد‬
ُ ‫كتا‬ ، ‫س‬
ُ ‫الم ُم ادر‬ ُ ‫كتا‬
Bir Kitap Muhammed’in kitabı Hoca Hocanını kitabı
(Kitâbun) (Kitâbu Muhammedin) (El-muderrisu) (Kitâbu’l müderrisi)
Başında harfi tarif olan kelime tenvîn almaz. O yüzden ilk örnekler kesratân, ikinciler kesra aldı.
Bu iki durumda gayrı munsarıf bir kelime kalırsa gayrı munsarıflar tenvîn ve kesra
alamayacakları için kesra yerine fetha alır.
‫اْحا ُد‬
‫أم‬ ‫ِم من أ م‬
‫اْحا اد‬ ‫اْحا اد‬
‫اب أ م‬ ِ
ُ ‫كتا‬
Gayrı Munsarıf (Kesra değil, Fetha aldı) (Kesra değil, Fetha aldı)
Gayrı Munsarıflar ya damme ‘ِ

ُ ‘ ya da fetha ‘ِ‫ ‘ ا‬alır. Başka bir şey alamaz.
Kitaptan Örnekler
• ‫ت اَي أ ِاخي ؟‬
‫ ام من أانم ا‬:‫س‬ ِ
ُ ‫الم ُم ادر‬ Hoca: Sen kimsin (Ey) kardeşim? (Men ente Yâ ehî)
• .‫ب اج ِدي ٌد‬ ِ

ٌ ‫ أ اان طاال‬:‫أْحا ُد‬
‫م‬ Ahmed: Ben yeni öğrenciyim (Ene tâlibun cedîdun)
(sıfat)
www.tekellum.net １４１
‫ك؟‬
‫اْسُ ا‬
‫ اما م‬:‫س‬ ِ
•
ُ ‫الم ُم ادر‬ Hoca: Senin ismin nedir? (Me’smuke)
Not: ‫ اِ مس ٌم‬ve ‫ اِبم ٌن‬kelimelerinin başında bulunan elifler eğer bu kelimeler başında yer
almıyorsa okunmaz.
(Hemzetul vasl)
• ‫ اِ مِْسي أ م‬:‫أْحا ُد‬

.‫اْحا ُد‬ ‫م‬ Ahmed: Benim adım Ahmed (İsmî Ahmedu)
(haber) (mubteda)
Not: ‫ اِ مس ٌم‬kelimesi cümlenin başında yer aldığı için okundu.

Not: ‫اْحا ُد‬
‫ أ م‬kelimesi ‫ أافم اع ُل‬vezninde bir gayrı munsarıf olduğu için tenvîn almadı. İsim
cümlesinde de hem haber hem de mubteda merfuòlduğu için damme aldı.
ِ ‫المم اد ِر‬
• ‫ م من أايم ان أانم ا‬:‫س‬
‫ت؟‬ ُ ُ Hoca: Nerelisin? (Min eyne ente)
Not: Seslendiğimiz kişi ‫اْحا ُد‬ ‫ أانم ا‬kullanıldı. Eğer seslendiğimiz kişi
‫‘ أ م‬Ahmed’ eril olduğu için ‫ت‬
dişi olsaydı o zaman da ‫ت‬ ِ ‫ أانم‬denilecekti.
• .‫ أ اان ِم من اَبكِ مستاا ان‬:‫أْحا ُد‬

‫م‬ Ahmed: Pakistanlıyım (Ene min Bâkistâne)
Not: ‫ ِم من‬harfi cerri kendisinden sonra gelen kelimeyi cerreder ve kesralar veya kesratânlar
ancak harfi cerr bir gayrı munsarıf kelimeden önce geliyorsa onu kesralayamayacağı için
fethalar.
‫اَبكِ مستاا ُن‬ kelimesi de Arapça olmayan bir özel isim olduğu için gayrı munsarıftır ve
cerr edilemez. Bu yüzden de fethalandı.
• ‫ لِ ام من ِه اي ؟‬.‫ ِعمن ِدي اسمب اعةُ ادفااتِار‬:‫س‬ ِ

ُ ‫الم ُم ادر‬ Bende 7 tane defter var. Onlar kimin?
(ìndî sebàtu defâtira. Limen hiye)
www.tekellum.net １４２
Not 1: Hatırlarsak ‘3’ den ‘10’ a kadar olan sayı tamlamaları izafet tamlaması şeklinde
oluyordu. Sayı, muzâf ve ma`dûd, muzâfun ileyh olarak bulunuyordu. Muzâfun ileyhler kesralı
bulunuyordu ancak ‫ ادفااتُِر‬kelimesi ‫اع ُل‬
ِ ‫ م اف‬vezni olan bir çoğul olduğu için gayrı munsarıftır ve
‫ا‬
muzâfun ileyh durumunda iken kesra yerine fetha alır.
Not 2: ‫ادفااتُِر‬ gayru àqil bir çoğul olduğu için sonraki cümlede ona atıfta bulunan munfasıl
zamir tekil dişi olan ‫ ِه اي‬kullanıldı. Yine ‘defterler’ kelimesi şuursuz eril çoğul olduğu için sayı
da tekil dişil olarak geldi.
.‫ُستااذ‬ ِ
•
‫ اهات اَي أ م‬:‫اس‬ ٌ َّ‫اعب‬ Àbbâs: Verin (Ey) Hocam (Hâti Yâ Ustâz)
• .‫ف اواه اذا لِطامل اح اة‬ ِ ِ ِ ِ ِِ ِ

ُ ُ‫ اواه اذا ل ُم اح َّمد اواه اذا حلاامد اواه اذا ِإلبم اراهي ام اواه اذا لعُثم اما ان اواه اذا لي‬.‫اه اذا ِِل‬
‫وس ا‬
Bu benim. Bu Muhammed’in, bu Hâmid’in, bu İbrâhim’in, bu Osman’ın, bu Yûsûf’un
ve bu da Talha’ya aittir.
(Hâzâ lî. ve hâzâ li Muhammedin ve hâzâ li Hâmidin ve hâzâ li İbrâhîme ve hâzâ li Ùsmâne ve
hâzâ li Yûsûfe ve hâzâ li Talhâte)
Not 1: ‫ُُما َّم ٌد‬ ‘den önce ‫ِل‬ harfi cerri geldiği için ‘Muhammedun’ kelimesini kesralıyor. ‫ُُما َّم ٌد‬
kelimesi harfi tarif almadığından nekra gibi davranan ma`rife olduğu için sonu tenvînleniyor.
ِ ‫ ’إِب ر‬, ‘‫ ’عثمما ُن‬, ‘‫ ’يوسف‬ve ‘ُ‫ ’طاملحة‬bunlar gayrı munsarıf isimler olduğu için
Not 2: ‘‫اهيم‬ ‫م‬
ُ ‫ا‬ ُ ُ ُ ُ
‫ا‬ ‫ا‬
kendilerinden önce gelen ‫ ِل‬harfi cerri onları fethalıyor.
• ‫ أا اه اذا كِتاابُ ا‬:‫س‬

‫ك اَي ُُما َّم ُد ؟‬ ِ
ُ ‫الم ُم ادر‬ Bu senin kitabın mı (Ey) Muhammed?
(E hâzâ kitâbuke Yâ Muhammed)
‫بِ اَلل‬ ‫اب‬ ِ

Not 1: ُ ‫كتا‬ Bilal’in kitabı (Kitâbu Bilâlin)
Burada izafet tamlaması ile kitap Bilal’e izafe ediliyor ve Bilal’in kitabı anlamını alıyor. Aynı
durum muttasıl zamirlerin izafet tamlamasında muzâfun ileyh konumunda bulunmasıyla da
oluyor.
www.tekellum.net １４３
‫كِتاابُ ا‬
‫ك‬
Muttasıl zamirler mebni olduğu için ‫ اك‬i`râb değiştirmiyor.
Not 2: ‫اَي‬ ‘dan sonra gelen isim tenvîn almaz. O yüzden ‫ ُُما َّم ُد‬oldu.
.‫اْحمازةا‬ ‫اب‬ ِ
•
ُ ‫ اه اذا كتا‬.‫ اْل‬:‫ُُما َّم ٌد‬ Muhammed: Hayır bu Hamza’nın kitabıdır.
(muzâfun ileyh) (muzâf) (Lâ. Hâzâ kitâbu Hamzate)
Not: ُ‫اْحمزة‬ gayrı munsarıf bir kelime olduğu için muzâfun ileyh konumunda bulunurken
fetha aldı.
• ‫ أايم ان اعلِ ٌّي اَي إِ مخ اوا ُن ؟‬:‫س‬ ِ

ُ ‫الم ُم ادر‬ Ali nerede (Ey) kardeşler?
(Eyne Àliyyun Yâ ihvân)
Not: ‫اعلِ ٌّي‬ gayrı munsarıf bir kelime olmadığı için tenvîn aldı.
ِ ‫ب إِ ال‬
ِ ‫الراَي‬
.‫ض‬ ِ
•
‫ ذا اه ا‬:‫احام ٌد‬ Hâmid: O Riyad’a gitti. (Zehebe ile’r-Riyâdi)
Not: Harfi cerrden sonra gelen kelime mecrûr olacağı için ‫ض‬ ِ sonu kesra ile bitti.
ِ ‫الراَي‬
‫وب ؟‬
ُ ‫ او أايم ان يا مع ُق‬:‫س‬ ِ
•
ُ ‫الم ُم ادر‬ Peki Yâkûb nerede? (ve eyne Yâ`kûbu)
Not: ‫وب‬
ُ ‫ يا مع ُق‬gayrı munsarıf bir kelime olduğu için tenvîn almadı.
َّ ‫ب إِ ال ام‬
‫ك‬ ‫ه‬ ‫ذ‬
‫ا‬ :‫د‬ٌ ِ‫ح‬
‫ام‬
•
‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ Hâmid: O Mekke’ye gitti. (Zehebe ilâ Mekkete)
Not: ُ‫ام َّكة‬ kelimesi de yine gayrı munsarıf bir kelimedir. ‫‘إِ ال‬dan dolayı kesra alması
gerekirken fetha aldı.
www.tekellum.net １４４
• ُ ‫ أايم ان إِ مس اح‬:‫س‬
‫اق ؟‬ ِ
ُ ‫الم ُم ادر‬ İshâk nerede? (Eyne İshâqu)
Not: ُ ‫ إِ مس اح‬kelimesi de yine aynı şekilde gayrı munsarıf bir kelime olduğu için tenvîn
‫اق‬
alamadı.
• .‫ اخار اج‬:‫ُُما َّم ٌد‬ Muhammed: O çıktı. (Harace)
Not: Fiiler konusunu ikinci kitapta daha detaylı bir şekilde göreceğiz.
‫ ام اَت اخار اج ؟‬:‫س‬ ِ

•
ُ ‫الم ُم ادر‬ Ne zaman çıktı ? (Metâ harace)
• .‫ادقاائِ اق‬ ِ ‫خار اج قا مبل َخام‬:

‫س‬ ‫ا‬ ‫ُُما َّم ٌد ا‬ 5 dakika önce çıktı.
(muzâfun ileyh) (muzâf) (Harace qable hamsi deqâiqa)
Not: ‘3’ den ‘10’ a kadar olan sayı tamlamaları izafet tamlaması olarak yapılıyor ve sayı
burada muzâf olarak yer alıyor. Muzâftan önce zaman zarfı olduğu için muzâf kesralandı.
Muzâfun ileyh de harfi tarifsiz ise kesratânlanması gerekiyor ancak ‫ق‬ ِ
ُ ‫ ادقاائ‬kelimesi gayrı
munsarıf olduğu için kesralanamaz ve tenvînlenemez. Onun yerine fetha alıyor.
ِ ‫ َخام‬olarak geldi.
‫( قا مب ال‬önce) zaman zarfı da kendinden sonra gelen kelimeyi cerr ettiği için ‫س‬
Not: Tekili dişil olan isimlere gelen ‘3’ den ‘10’ a kadar olan sayıların da eril olarak geleceğini
söylemiştik.
‫ ادقاائِ ُق‬kelimesinin tekili de ٌ‫ ادقِي اقة‬dişil olduğu için önüne gelen sayı eril formunda geldi.
1. .‫ب ُُما َّمد‬ ِ

ُ ‫كتاا‬ ، ‫لِ ُم اح َّمد‬ ، ‫إِ ال ُُما َّمد‬ ، ‫ِم من ُُما َّمد‬ :‫ُُما َّم ٌد‬
.‫ب‬ ِ ِ ِ ِ
‫ب ازيمنا ا‬
ُ ‫كتاا‬ ،‫ب‬
‫لازيمنا ا‬ ،‫ب‬
‫إ ال ازيمنا ا‬ ،‫ب‬
‫م من ازيمنا ا‬ :‫ب‬
ُ ‫ازيمنا‬
Yukarıdaki örneklerin ilkinde ‘Muhammedun’ kelimesi önüne gelen harfi cer ve muzâfa göre
kesratân aldı.
Ancak ikinci örnekteki ‘Zeynebu’ ise gayrı munsarıf olduğu için önüne gelen harfi harfi cerler
ve muzâf onu kesra yapamadı ve fetha aldı.
www.tekellum.net １４５
.‫ب‬ ِ ِ‫ه اذا الم ِكتاب لِمح َّمد و اذال‬

2.
‫ك لازيمنا ا‬
‫ا ا‬ ‫ا ُ ُا‬ ‫ا‬
Bu kitap Muhammed’e aittir ve şu da Zeynep’e aittir.
(Hâze’l kitâbu li Muhammedin ve zâlike li Zeynebe)
Not: Burada da yine gördüğümüz gibi ‘Muhammed’ kelimesi cerr olurken ‘Zeynep’ kelimesi
gayrı munsarıf olduğu için kesra ve tenvîn almadı, fetha aldı.
‫ام ِر ا‬
.ٌ‫يضة‬ ‫ام مراوا ان‬ ‫ت‬
ُ ‫ُخ‬
‫أم‬
Mervan’ın kız kardeşi hastadır. (Uhtu Mervâne marîdatun)
Not: ‫‘ ان‬ân’ ile biten erkek ismi olduğu için ‫ ام مراوا ان‬gayrı munsarıftır ve fetha almıştır.
.ٌ‫قا ِدْياة‬ ‫إِبم ار ِاهي ام‬ ُ‫او اسيَّ اارة‬ ‫اج ِد ا‬

ٌ‫يدة‬ ‫اح ِامد‬ ُ‫اسيَّ اارة‬
(sıfat) (muzâfun ileyh) (muzâf) (sıfat) (muzâfun ileyh) (muzâf)
Hâmidîn arabası yenidir ve İbrâhîm’in arabası eskidir.

(Seyyâratu Hâmidin cedîdetun ve seyyâratu İbrâhîme qadîmetun)
Not: ‘Hâmid’ kelimesi tenvîn alırken, ‘İbrâhîm’ kelimesi Arapça olmayan bir özel isim
olduğu için gayrı munsarıftır ve tenvîn alamaz.
‘Eski’ ve ‘Yeni’ sıfatları ٌ‫اسيَّ اارة‬ dişil ve tekil bir kelime olduğu için ona uyum sağlayarak dişil ve
da tekil olarak geldiler.
ِ ‫ِِف إِسطامن بوال مس‬

.ٌ‫اج ُد اكثِ اْية‬ ‫م ُ اا‬ İstanbul’da çok mescid vardır.
(Fî İstanbûle mesâcidu kesîratun)
Not: ُ ُ‫ إِ مسطامن ب‬kelimesi Arapça olmayan bir kelime olduğu için gayrı munsarıftır ve kesra
‫ول‬
almaz. ‫اج ُد‬ ِ ‫ مس‬kelimesi ise ‫اعل‬ِ ‫ م اف‬vezninde bir gayrı munsarıf olduğu için ve tenvîn almaz.
‫ا‬ ‫ا‬ ُ ‫ا‬
www.tekellum.net １４６
ِ ‫ثااَلثاةُ مس‬
.‫اج اد‬ ‫ِِف اه اذا الشَّا ِرِع‬
‫اا‬ Bu caddede 3 tane mescid vardır.
(Fî hâze’ş-şâriì selâsetu mesâcide)
Not: ‫ ِِف‬harfi cerri ‫ اه اذا‬ismi işaretini mecrûr yaptı. Ancak ismi işaretler mebni olduğu için
i`râblanmadı.
Mubdelen minh mecrûr olduğu için bedel de mecrûr olmak zorunda. O yüzden kesralandı.
Hatırlayacak olursak, bedel, mubdelen minhe 4 açıdan benzeşir.
1) Tekil / İkil / Çoğul 2) Eril / Dişil 3) Nekra / Ma`rife 4) Merfu`/ Mecrûr / Mansûb
ِ ‫مس‬
‫اج ُد‬
Not:
‫اا‬ gayrı munsarıf olduğu için muzâfun ileyh durumundayken kesra yerine fetha
aldı.
.‫ض ُر‬
‫اخ ا‬
‫أم‬ ‫لا موَُناا‬ ‫اسيَّ اارِت‬ Benim arabamın rengi yeşildir.
(Seyyâratî levnuhâ ahdaru)
Not: ‫ض ُر‬
‫اخ ا‬
‫ أ م‬kelimesi ‫أافم اع ُل‬ vezninde bir kelime olduğu için gayrı munsarıftır ve tenvîn
almamıştır.
‫لا موَُناا‬ derken de ‘araba’ dişil tekil bir varlık olduğu için ondan bahsederken tekil munsafıl
zamiri olan ‫‘ ِه اي‬nin muttasılı olan ‫اها‬ kullanıldı.
.‫ض " ِِف او ِاشمنطُ ان‬

ُ ‫ت ماألابميا‬
ُ ‫" البا مب‬ ‘Beyaz Saray’ Washington’dadır.
(El-beytu’l ebyadu fî Vaşintune)
‫ ِِف‬harfi cerri kendisinden sonra gelen kelimeyi cerr etmesi gerekirken ‫طن‬ ِ
Not:
ُ ‫اواشمن‬ kelimesi
Arapça olmayan bir özel isim olduğu için gayrı munsarıftır ve kesra almamıştır.
ِ ِ‫ أ اان ِمن الطَّائ‬.‫ت ِمن م َّك اة ؟ اْل‬

.‫ف‬ ‫ا‬ ‫أا أانم ا م ا‬ Sen Mekke’den misin? Hayır, ben Taif’denim.
(E ente min Mekkete? Lâ. Ene mine’t-Tâifi)
Not: Burada da yine ‫ ِم من‬harfi cerri kendisinden sonra gelen kelimeyi cerr etmesi gerekirken
ُ‫ ام َّكة‬kelimesi gayrı munsarıf olduğu için ve kesra almamıştır.
www.tekellum.net １４７
.ٌ‫طاالِباة‬ ِ ‫فا‬
‫اط ام اة‬ ‫ت‬
ُ ‫ُخ‬
‫أم‬ Fatma’nın kız kardeşi öğrencidir.
(sıfat) (muzâfun ileyh) (muzâf) (Uhtu Fâtimetu tâlibetun)
Not: Muzâfun ileyh kesra alması gerekirken ‘Fatma’ kadın ismi olduğu için gayrı munsarıftır
kesra alamıyor fetha alıyor.
3. ‫ثااَلثاةُ اكار ِاس َّي‬ Üç Sandalye (Selâsetu kerâsiyye) ‫ ُك مرِس ٌّي‬- Sandalye
(Kursiyyun)
‫اع مش ُر ادقاائِ اق‬ On Dakika (Aşru deqâiqa) ٌ‫ ادقِي اقة‬- Dakika (Daqîqatun)
Not: ‫ اكار ِاس ُّي‬ve ‫ ادقاائِ ُق‬kelimeleri ‫اع ُل‬

ِ ‫ م اف‬vezninde oldukları için gayrı munsarıftırlar ve
‫ا‬
muzâfun ileyh olmalarına rağmen kesra almadılar, fetha aldılar.
dü
www.tekellum.net １４８

Durus 1. Cilt Çalışma Notları

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Durus 1. Cilt Çalışma Notları

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

‫ات ُّاللاغِة االعارِبَّيِة‬ ‫ظ‬

ARAPÇA ÇALIŞMA NOTLARI

‫ِب مسِم ِهللا َّالر م ْٰحِن َّالرِح ِيم‬

İŞARET İSİMLERİ - ِ‫اْسااءُ ا ِإل اش اارة‬

SORU İSİMLERİ - ‫اْل مستِ مف اهام‬

‫ أ‬- Mıdır ? ............................................................................................................................................................. １４

‫ ام من ؟‬- Kim ? ........................................................................................................................................................... １４

İKİNCİ DERS ‫ الدرس الثان‬- ٢ ........................................................................................................................................ １４

İŞARET İSİMLERİ - ِ‫اْسااءُ ا ِإل اش اارة‬

BELİRLİLİK TAKISI - -‫َّع ِريمف‬

DÖRDÜNCÜ DERS ‫ الدرس الرابع‬- ٤ ............................................................................................................................. １８

HARF-İ CERR - ‫ف ا مْلاِر‬

GAYR-I MUNSARIF - ‫ف‬ ِ ‫الصر‬ ِ ٌ ُ‫ َمامن‬......................................................................................................................... ２０

‫ امِإل ا‬- (İsim Tamlaması) ..................................................................................................... ２３

‫ اِ مس ٌم‬- İSİM ve ‫ اِبم ٌن‬- OĞUL ........................................................................................................................................... ２７

İŞARET İSİMLERİ - ِ‫اْسااءُ ا ِإل اش اارة‬

SORU İSİMLERİ - ‫اْل مستِ مف اهام‬

YEDİNCİ DERS ‫ الدرس السابع‬- ٧ .................................................................................................................................... ３３

İŞARET İSİMLERİ - ِ‫اْسااءُ ا ِإل اش اارة‬

‫ تِلم ا‬- Şu............................................................................................................................................................... ３３

SEKİZİNCİ DERS ‫ الدرس الثامن‬-٨ ..................................................................................................................................... ３４

BEDEL - ‫ المبا اد ُل‬.............................................................................................................................................................. ３４

İSM-İ MAKSÛR - ‫ور‬ ِ

İSM-İ MEVSÛL - ‫ول‬ ُ‫ص‬ ِ

ِ ‫وف المم اك‬

ONUNCU DERS ‫ الدرس العاشر‬-١٠ .................................................................................................................................... ４２

(GENEL TEKRAR) ..................................................................................................................................................... ５１

İSM-İ MEVSÛL - ‫ول‬

ZAMİRLERİN VURGULANMASI ............................................................................................................................... ５９

İSİM VE SIFATLARIN ÇOĞULLARI ............................................................................................................................ ６８

İŞARET İSİMLERİ - ِ‫اْسااءُ ا ِإل اش اارة‬

GAYR-I MUNSARIF DEVAMI.. ................................................................................................................................. ８１

ON ALTINCI DERS ‫ – الدرس السادس عشر‬١٦ ...................................................................................................................... ９５

ŞUURLU VE ŞUURSUZ VARLIKLARIN ÇOĞULLARI – ‫ُجع اعاقِل او اغ مْيُ اعاقِل‬........................................................................

ON YEDİNCİ DERS ‫ – الدرس السابع عشر‬١٧ ....................................................................................................................... ９９

ŞUURSUZ ÇOĞULLAR TEKRAR ................................................................................................................................ ９９

TESNİYE (İKİL) – ‫ املثانَّىى‬.......................................................................................................................................... １０３

ON DOKUZUNCU DERS ‫ – الدرس التاسع عشر‬١٩ ...................................................................................................... １１０

(GENEL TEKRAR) ................................................................................................................................................. １２５

GAYRI MUNSARIF KELİMELER ............................................................................................................................ １３４

GAYRI MUNSARIF KELİMELER (Fetha Olması) ................................................................................................... １４１

İstanbul Okan Üniversitesi Arapça Mütercim-Tercümanlık bölümünden mezun olduktan sonra,

Çalışmamızın içerisinde kullandığımız birtakım önemli notasyon detaylarını da sizlerle

‫ع‬ Harfi : ` Ters kesme işareti ile

‫ء‬ Harfi : ‘ Düz kesme işareti ile

‫ق‬ Harfi : ‘q’ harfi ile

Soru ve görüşlerinizi kbrturkmenoglu@gmail.com e-posta adresine iletmeniz bizi mutlu

Kübra Nur Türkmenoğlu

Ünitelere geçmeden önce anlatılmasında yarar gördüğümüz birkaç hususu bilgilerinize

(ESRE) (ÖTRE) (ÜSTÜN)

• Arapça'da sesli harf olmadığı ve harflerin sesli okunuşunda Arapça bilmeyenlerin

• Bir de “Sükûn” , “Şedde” ve “Tenvîn” vardır.

Sesli harf olmadığı için bunlara harekeler getirerek okuyoruz.

KESRA FETHA DAMME

‘ ِِ ’ (i) ‘ ِ‫( ’ ا‬a,e) ‘ ُِ ’ (u)

Ki ‫ِك‬ Ke ‫اك‬ Ku ‫ُك‬ ‫ك‬

• Arapça'da harfler kelimelerin başında, ortasında ve sonunda kullanımlarına göre şekil

‫( ت‬T) harfi kelimenin başında olursa ‫ت‬

‫( ك‬K) harfi kelimenin başında olursa ‫ ك‬şeklini alır.

Arapça da diğer dillerde olduğu gibi kelimelerden ‫ات‬ ِ

• Arapça'da 3 çeşit kelime vardır:

1. ‫ اِ مس ٌم‬- İSİM ‫ت‬

2. ‫فِ مع ٌل‬ - FİİL ‫ب‬

1. ‫( ُم اذ َّكٌر‬Muzekker) –Eril ٌ َّ‫( ُم اؤن‬Muennes) -Dişil