INM471

SU KAYNAKLARI
1.Hafta

M.CANSARAN ERTAŞ

Erzurum, Ekim 2020

 Su Kaynakları
Mühendisliğinde Hidroloji
Sunum İçerik
1. Giriş
❖ Hidroloji Nedir?
❖ Hidrolojik Çevrim ve Elemanları
❖ Su Kaynakları Mühendisliğinde Hidroloji

2. Hidrolojik Değişkenler
❖ Yağış
❖ Sıcaklık
❖ Atmosfer Basıncı
❖ Bağıl Nem
❖ Rüzgar
❖ Akış

3. Ölçüm Yöntemleri
❖ Direkt ve Dolaylı Ölçümler
❖ Yerinde ve Uzaktan Ölçümler
❖ İstasyon Yeri Seçimi
❖ Ölçüm örnekleri

4. Özet
1998 Batı Karadeniz Taşkın
May 1998, Batı Karadeniz Taşkını
 Rize - Çamlıhemşin

Ağustos - 2005

sonra…
 İstanbul
Eylül - 2009
 Hidroloji
Suyla ilgili bir bilim olan hidroloji, Dünya üzerindeki
suyun oluşumunu, dağılımını, yer üstündeki/altındaki
hareketlerini, özelliklerini zaman ve coğrafi konuma
göre değişimini inceler.

Konusu dolayısıyla mühendislik dallarından

• İnşaat
• Jeoloji
• Çevre
• Ziraat
• Orman
 Hidrolojik Çevrim ve Elemanları

• Buharlaşma
• Yağış
• Terleme
• Sızma
• Süzülme
• Yüzey Akışı
• Yüzey Altı Akışı
Su Kaynakları Mühendisliğinde Hidroloji
Su yapısı tasarım aşamaları
• Hidrolojik tasarım
• Hidrolik tasarım
• Yapısal tasarım

Girdi I (t) SİSTEM Çıktı Q (t)

Yağış + Yüzey Akışı+ Yeraltı Suyu Akışı – Sızma – Buharlaşma – Su Kullanımı = ∆Q

Hidrolojik Değişkenler
❖YAĞIŞ
Yağmur, kar, çisenti, dolu, buz parçacıkları ile bunların değişik şekillerini de içeren ve nemin yere
doğru düşen tüm şekli için kullanılan genel bir terim. Diğer bir deyişle; bulutlardan düşen, yere
kadar ulaşan suyun sıvı veya katı haldeki her türlü şekli için kullanılan terim. Birçok ülkede belirli
bir periyot için ölçülen yağış miktarı inç olarak verilirken, ülkemiz meteorolojisinde milimetre
olarak ölçülür ve metrekarede kilogram olarak ifade edilir.
Hidrolojik Değişkenler
❖SICAKLIK
Bir maddenin ısı veya moleküler hareketinin derecesinin ölçüsü. Teorik olarak, moleküler
hareketin durduğu varsayılan mutlak sıfır değerli bir ıskala üzerinden ölçülür. Sıcaklık aynı
zamanda sıcaklığın veya soğukluğun bir derecesidir. Yer gözlemlerinde sıcaklık değeri serbest hava
içerisinde, gölgede ve yere yakın bir çevrede ölçülür.
Hidrolojik Değişkenler
❖ATMOSFER BASINCI
Meteorolojide, herhangi bir yerdeki birim alana atmosfer ağırlığının yarattığı kuvvet olarak
tanımlanır. Atmosfer basıncı veya barometrik basınç olarak ta bilinir. Herhangi bir noktadaki
atmosfer basıncı denilince, bu nokta birim alan üzerinde dikey olarak uzanan havanın ağırlığı akla
gelir. Standart atmosferde bu değer 760 ml'lik cıva sütununa eşittir.
Hidrolojik Değişkenler
❖BAĞIL NEM
Havadaki su buharı miktarı. Nispi nem ve çiğ noktası ile sık sık karıştırılan bir terimdir. Mutlak
nem, nispi nem ve özgül nem, nem çeşitleri içinde yer alır.
Hidrolojik Değişkenler
❖RÜZGAR
Yeryüzü ile ilişkili olarak, genellikle yatay olarak gelişen hava hareketi. Rüzgar dört değişik alanda
ölçümlenir: Yön, hız, karakteri (hamlesi veya squallı) ve yön kırılması. Yer rüzgarı, rüzgar gülü-oku
ve anemometre ile ölçülürken yüksek seviye rüzgarları pilot balon, rawin ve uçak raporlarından
belirlenmektedir. Meteorolojide, rüzgar yönü, coğrafi kuzeye göre rüzgarın estiği yöndür.
Yeryüzündeki basınç dağılımı ile doğrudan ilişkili olan yer rüzgarının hızında birim olarak; km/saat,
metre/saniye, mil/saat, Knot ve feet/saniye kullanılır. Yer rüzgarı yerden 10 metre yükseklikteki
rüzgar ölçümü ile belirlenir.
Hidrolojik Değişkenler
❖AKIŞ
Akarsu akımı bir havzada meydana gelen bütün meteorolojik ve hidrolojik oluşumların ortaya
çıkardığı bir sonuçtur. Hidrolojik çevrim elemanları içerisinde ölçümü doğruya en yakın olarak
yapılanı budur. Hidrolojide akım bütün çalışmalarda bağımlı değişkendir, bağımsız değişkenleri ise
meteorolojik faktörler ve havza karakteristikleri oluşturur.
Ölçüm Yöntemleri
1. Direkt (Doğrudan) Ölçümler
Ölçülen nitelik ile ölçmede kullanılan aracın niteliği aynı ise buna doğrudan ölçme denir.
Ölçülecek değişkenin değerleri doğrudan doğruya gözlenebiliyorsa, somut ise buna doğrudan
ölçme denir. Uzunluk, kütle, zaman gibi…

❑Uzunluk → Metre
❑ Kütle
Ölçüm Yöntemleri
2. Dolaylı (Indirect) Ölçümler
Ölçülen özellik ile ölçmede kullanılan aracın özelliği birbirinden farklı ise bu tür ölçmelere denir.
Doğrudan ölçülemeyen özellikler, onlarla ilgili olduğu sanılan başka bir özellik gözlenerek ölçülür.

❑ Sıcaklık ❑ Yoğunluk
Ölçüm Yöntemleri
3. Yerinde (In-Situ) Ölçüm
Yerinde ölçümler, algılama cihazı ile ortam, malzeme veya nesne arasında doğrudan temas
yoluyla elde edilir.

❑ Yağış Ölçer ❑ Sıcaklık Ölçer

Ölçüm Yöntemleri
4. Uzaktan (Remote) Ölçüm
Uzaktan algılama gözlemleri, algılama cihazı ile ölçülen arasında doğrudan temas olmaksızın elde
edilir. Bu yöntem, yerinde ölçümlerle elde edilemeyen atmosfer hakkında bilgi elde etmek için
çeşitli dalga boylarında atmosferik profiller, taramalar ve görüntüler elde etmek için kullanılabilir.
Ölçüm Yöntemleri
Ölçüm Yöntemleri
Ölçüm Yöntemleri
1. YAĞIŞ
Ölçüm Yöntemleri
1. YAĞIŞ
Ölçüm Yöntemleri
2. SICAKLIK
Ölçüm Yöntemleri
3. BAĞIL NEM
Ölçüm Yöntemleri
3. AKIŞ
İstasyon Yeri Seçimi
Kar Derinlik Sensörü

Güneş Paneli
Sıcaklık Sensörü

Yağış Ölçer

Bağıl Nem
Kablolar
Hidrolojik Kavramlar
Havza (Basin)

Su Yılı (Water Year)

Hiyetograf (Hyetograph)

Hidrograf (Hydrograph streamflow)

Sonuç
1. Hidrolojide ölçüm prensibinin iyi anlaşılması ve ekipmanın niteliklerinin oldukça
önemli ve gereklidir. Çünkü bu veriler, atmosferdeki meteorolojik ve hidrolojik
olguları anlamamızın temelidir.
2. Ölçülen hidro-meterolojik veriler modelleme, operasyonel yönetim ve tahmin
Sistemlerinde kullanımaktadır.
 Özet
1. Hidrolojide ölçüm prensibinin iyi anlaşılması ve ekipmanın niteliklerinin oldukça
önemli ve gereklidir. Çünkü bu veriler, atmosferdeki meteorolojik ve hidrolojik
olguları anlamamızın temelidir.
2. Ölçülen hidro-meterolojik veriler modelleme, operasyonel yönetim ve tahmin
sistemlerinde kullanılmaktadır.
3. Büyük havzaları konu edinen hidroloji biliminde yetersiz olan noktasal
ölçüm ağını, uzaktan algılama ürünleri ile desteklemek oldukça önemlidir.
Kaynaklar
http://www.mgm.gov.tr/
http://www.srh.noaa.gov/srh/jetstream/
http://www.ucar.edu/learn/
http://www.clas.wayne.edu/
https://www.ecmwf.int/
https://www.meted.ucar.edu/index.php
https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/giresunda-saganak-nedeniyle-dereler-tasti/1950324