Trường ĐH Sư phạm Kỹ thuật Tp.

HCM
LOGO
Khoa Công nghệ Hóa học & Thực phẩm
BỘ MÔN CÔNG NGHỆ HÓA HỌC
GV: Huỳnh Nguyễn Anh Tuấn

HÓA ĐẠI CƯƠNG

CHƯƠNG 6: DUNG DỊCH

Học kỳ 1, 2020 - 2021

1
 1. Caùc heä phaân taùn vaø dung dòch

Bột Đường
Dầu ăn
H2O H2O H2O

* Bột phân tán trong nước * Dầu phân tán trong nước * Đường tan trong
* Hỗn hợp trở nên đục * Hỗn hợp trở nên đục nước
* Hỗn hợp trong
* Hỗn hợp phân tách * Hỗn hợp phân tách suốt
* Bột bị sa lắng * Không bị lắng hay
tách pha

• Hệ phân tán
• Có một chất phân tán trong một chất • Hệ phân tán
• Hệ không bền (huyền phù, nhũ tương) • Dung dịch thực
• Hệ bền
2
 1. Caùc heä phaân taùn vaø dung dòch

 Heä phaân taùn laø heä trong ñoù coù 1 chaát phaân boá (chaát
bò phaân taùn) vaøo 1 chaát khaùc (moâi tröôøng phaân taùn)
dưới dạng những haït coù kích thöôùc nhoû.

• Heä phaân taùn thoâ (theå lô löûng) Heä khoâng beàn, bò sa laéng
Huyeàn phuø ñaát seùt/nöôùc (heä RL), nhuõ töông söõa (heä LL).

• Heä phaân taùn cao (heä keo) Heä khoâng beàn, bò sa laéng
Gelatin, keo daùn, söông muø (heä LK), khoùi (heä RK)

• Heä phaân taùn hay heä phaân töû  ion Dung dòch beàn.

phaân töû  ion 10-7 cm phaân taùn cao 10-5 cm phaân taùn thoâ
3
 Khaùi nieäm veà dung dòch

 Ñònh nghóa: Laø heä ñoàng theå goàm 2 hay nhieàu chaát maø thaønh
phaàn cuûa chuùng coù theå thay ñoåi trong giôùi haïn roäng

Chất tan Dung môi Dung dịch

 Löïa choïn ñöôïc dung moâi thích hôïp

 Laø chaát coù traïng thaùi taäp hôïp khoâng thay ñoåi  Dung dòch khí
khi taïo thaønh dung dòch
 Dung dòch raén
 Neáu chaát tan vaø dung moâi coù cuøng traïng thaùi  Dung dòch loûng
taäp hôïp thì dung moâi ñöôïc xem laø chaát coù
löôïng nhieàu hôn.
4
Dung dịch, chất tan và dung môi

Chất
tan

NaCl 5 gam
50 gam
H2O 45 gam
Dung
dịch

Dung
môi

Dung dịch = dung môi + chất tan

mdung dịch = mdung môi + mchất tan

5
 2. Noàng ñoä dung dòch vaø caùch bieåu dieãn

 Noàng ñoä dung dòch laø löôïng chaát tan coù trong moät
khoái löôïng hay moät theå tích xaùc ñònh cuûa dung dòch
hoaëc dung moâi.
• Noàng ñoä phaàn traêm khoái löôïng (%)

• Noàng ñoä ñöông löôïng gam (N)

• Noàng ñoä phaân töû gam hay noàng ñoä mol (M)

• Noàng ñoä molan (m)

• Noàng ñoä phaàn mol (Ni)

6
 Noàng ñoä phaàn traêm (C%)

 Noàng ñoä phaàn traêm laø soá gam chaát tan coù trong 100 gam
dung dòch.

a a : soá gam chaát tan

C%  100%
ab b : soá gam dung moâi

10g HNO3 nguyeân chaát

Dung dòch HNO310% 100g dd HNO3

90g H2O

7
 Noàng ñoä mol (M)

 Noàng ñoä mol/lit laø soá mol chaát tan coù trong moät lít dung dòch

a: soá gam chaát tan

n a
CM   M: phaân töû gam chaát tan
V M.V
V: theå tích dung dòch (lít)

Hòa tan 5,85 gam NaCl vào nước được 2 lít dung dịch. Tính nồng độ
mol/l của dung dịch.

n a 5,85
CM     0,05M
V M .V 58,5 x 2

8
 Noàng ñoä molan (Cm)

 Noàng ñoä molan (Cm) laø

soá mol chaát tan coù trong 1000.a
1000 gam dung moâi. Cm  a gam
M .b
Ñôn vò (mol/kg hay m) b gam

 Ví dụ 1: Hoøa tan 0,9 gam

C6H12O6 trong 100 gam C  a.1000  0,9 x1000  0,5m
H2O. Tính Cm cuûa C6H12O6?
m
M .b 180 x100
 Ví dụ 2: Tính nồng ñộ
20 x1000
molan của dung dịch 100 g 20 g Cm   0,73m
C12H22O11 20%. 80 g 342 x80

 Ví dụ 3: Viết biểu thức

X .1000
tính nồng độ molan của 100 g
Xg Cm 
dung dịch C6H12O6 X%. (100-X) g 180.(100  X )

9
 Noàng ñoä phaàn mol (Ni)

 Ñöôïc tính baèng tæ soá giöõa A + B  dung dòch B

soá mol cuûa moät chaát caàn
xaùc ñònh noàng ñoä vaø toång nA 
mA
MA
soá mol caùc chaát taïo thaønh A nA mol
mB
dung dòch B nB mol nB 
MB
nA nB
NA  NB   mA, mB : khoái löôïng cuûa A ; B
nA  nB n A  nB  MA, MB : phaân töû gam cuûa A ; B

Tính nồng độ phần mol của các chất trong dung dịch
Glixerol 15%.

nH 2O 85
85 g H2O N H 2O   18  0,97
100 g
15 g Gli nH 2O  nGli 85  15
18 92
N A  NB  1 N Gli  1  0,97  0,03
10
3. Söï hoøa tan taïo thaønh dung dòch

NaCl

H2O

11
 3. Söï hoøa tan taïo thaønh dung dòch

Cô cheá taïo thaønh dung dòch bao goàm

 Quaù trình vaät lyù (quaù trình
chuyeån pha): laø quaù trình phaù
vôõ maïng tinh theå chaát tan vaø
phaân boá caùc tieåu phaân chaát
tan taïo thaønh trong dung moâi.
Quaù trình hoùa hoïc (quaù
trình sonvaùt hoùa): laø quaù trình
töông taùc cuûa caùc tieåu phaân
chaát tan vôùi dung moâi taïo
thaønh hôïp chaát sonvaùt.

Ví duï: khi hoøa tan CuSO4 vaøo nöôùc thì trong quaù trình vaät lyù (chuyeån pha) seõ taïo thaønh
caùc ion Cu2+ vaø SO42-, sau ñoù ion Cu2+ taùc duïng vôùi nöôùc taïo thaønh ion hyñraùt
Cu2+.5H2O trong quaù trình hoùa hoïc (sonvaùt hoùa).

12
3. Söï hoøa tan taïo thaønh dung dòch

10 g NaCl
50 g H2O 50 g H2O

Lượng nước = Lượng nước

Lượng nước > Lượng nước
13
 Quaù trình hoøa tan vaø quaù trình caân baèng hoøa tan

Xeùt tröôøng hôïp hoøa tan chaát raén trong chaát loûng taïo thaønh dung
dòch loûng bao goàm 2 quaù trình ngöôïc nhau xaûy ra ñoàng thôøi

Taùch caùc tieåu phaân chaát tan Keát tuûa caùc tieåu phaân chaát tan
ra khoûi tinh theå chaát tan vaø trong dung dòch leân beà maët
phaân boá chuùng vaøo dung tinh theå chaát tan (quaù trình keát
moâi (quaù trình hoøa tan) tuûa).

Quaù trình hoøa tan seõ dieãn ra Tinh theå chaát tan X ↔ X.nH2O (dd)
cho ñeán khi ñaït ñöôïc traïng
thaùi caân baèng Hht = Hcp + Hs
14
 Quaù trình hoøa tan vaø quaù trình caân baèng hoøa tan

Quaù trình hoøa tan töï xaûy ra (G < 0) vaø coù theå laø thu nhieät hay
phaùt nhieät tuøy thuoäc vaøo quaù trình vaät lyù (thu nhieät) hay quaù trình
hoùa hoïc (phaùt nhieät) chieám öu theá: Hht = Hcp + Hs

Ñònh nghóa: Nhieät hoøa tan laø löôïng nhieät thu vaøo hay phaùt ra khi
hoøa tan moät mol chaát tan.

 Quaù trình hoøa tan NH4NO3 thu nhieät (Ho = + 25,10 kJ)

 Quaù trình hoøa tan KOH laø phaùt nhieät (Ho =  54,39 kJ)

15
4. Ñoä tan cuûa caùc chaát vaø caùc yeáu toá aûnh höôûng
NaCl 10 gam Tan hết Dung dịch đạt trạng
thái bão hòa
+ 10 gam Tan hết Khả năng tan là tối đa
+ 15,9 gam Tan hết tại điều kiện đang xét

+ 5 gam Có 5 gam NaCl rắn trong dung dịch

100g H2O

25 oC

 Khi quaù trình hoøa tan ñaït ñöôïc traïng thaùi caân baèng thì dung
dòch thu ñöôïc seõ chöùa löôïng toái ña chaát tan ôû nhöõng ñieàu kieän
beân ngoaøi (nhieät ñoä, aùp suaát). Dung dòch öùng vôùi traïng thaùi ñoù
goïi laø dung dòch baõo hoøa.
16
 4. Ñoä tan cuûa caùc chaát vaø caùc yeáu toá aûnh höôûng

 Noàng ñoä chaát tan trong dung dòch baõo hoøa ôû nhöõng
ñieàu kieän nhaát ñònh goïi laø ñoä tan cuûa chaát ñoù.

 Thöïc teá thöôøng bieåu dieãn ñoä tan baèng soá gam chaát
tan tan ñöôïc trong 100g dung moâi.
NaCl 10 gam Tan hết Dung dịch đạt trạng
thái bão hòa
+ 10 gam Tan hết Khả năng tan là tối đa
+ 15,9 gam Tan hết tại điều kiện đang xét

+ 5 gam Có 5 gam NaCl rắn trong dung dịch

100g H2O
oC ĐỘ TAN LÀ 35,9 gam/100 gam nước ở 25oC
25
17
4. Ñoä tan cuûa caùc chaát vaø caùc yeáu toá aûnh höôûng

18
 Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán ñoä tan

1. AÛnh höôûng cuûa baûn chaát chaát tan vaø dung moâi

water Xăng water Xăng

TAN TỐT KHÔNG TAN KHÔNG TAN TAN TỐT

 Quy taéc kinh nghieäm: chaát töông töï tan trong chaát töông töï.
19
2. AÛnh höôûng cuûa nhieät ñoä vaø aùp suaát

 Có thể söû duïng nguyeân lyù chuyeån dòch caân baèng Ler
Chaterlide ñeå khaûo saùt aûnh höôûng cuûa hai yeáu toá naøy.

 Hòa tan khí trong lỏng A (k) + D (l) ↔ A (dd), ∆H < 0

 Hòa lỏng trong lỏng A (l) + D (l) ↔ A (dd), ∆H > 0

 Hòa rắn trong lỏng A (r) + D (l) ↔ A (dd), ∆H ???

20
5. DUNG DÒCH CHAÁT KHOÂNG
ÑIEÄN LY VAØ CAÙC TÍNH CHAÁT

21
 5.1 Aùp suaát hôi baõo hoøa cuûa dung dòch

 Quaù trình bay hôi töï nhieân (thu

bay hôi, H >0
nhieät) laø quaù trình thuaän nghòch A (loûng) A (hôi)
ngöng tuï, H < 0

 Hôi taïo thaønh treân beà maët chaát

loûng gaây ra aùp suaát hôi.

 Khi quaù trình thuaän nghòch ñaït

Phbh P
traïng thaùi caân baèng thì aùp suaát
hôi ñöôïc goïi laø aùp suaát hôi baõo
water
hoøa cuûa chaát loûng hay dung moâi
nguyeân chaát.
22
 5.1 Aùp suaát hôi baõo hoøa cuûa dung dòch

Pn Px 25oC P25 100oC

P100
Nước Xăng Nước Nước

Pn < Px P25 < P100

Ở cùng nhiệt độ

 Aùp suaát hôi baõo hoøa ñaëc tröng cho söï bay hôi cuûa chaát loûng vaø
coù giaù trò bò aûnh höôûng lôùn bôûi nhieät ñoä
23
 5.1 Aùp suaát hôi baõo hoøa cuûa dung dòch

 ÔÛ cuøng nhieät ñoä, aùp suaát hôi baõo

hoøa cuûa dung dòch (P1) luoân luoân nhoû
hôn aùp suaát hôi baõo hoøa cuûa dung moâi
nguyeân chaát (Po): P1 < Po P1 NaCl
P0 water

Ñònh luaät Raoult: aùp suaát hôi baõo hoøa

cuûa dung dòch baèng aùp suaát hôi baõo hoøa
• P1 : aùp suaát hôi baõo hoøa cuûa dung dòch
cuûa dung moâi nguyeân chaát nhaân vôùi phaàn
• Po : aùp suaát hôi baõo hoøa cuûa dung moâi
mol cuûa dung moâi trong dung dòch
nguyeân chaát
P1 = Po.Ndung môi • N1 : noàng ñoä phaàn mol cuûa dung moâi
24
 5.1 Aùp suaát hôi baõo hoøa cuûa dung dòch
Hoøa tan 90 gam Glucozơ vaøo 500g nöôùc ñöôïc dung dịch A
ôû 25oC. Bieát ôû nhieät ñoä naøy nöôùc coù aùp suaát hôi baõo hoøa
baèng 23,76 mmHg.
1. Tính aùp suaát hôi baõo hoøa cuûa dung dịch A.
2. Tính ñoä giaûm aùp tuyeät ñoái vaø töông ñoái cuûa dung dịch A.
3. Tính noàng ñoä molan vaø noàng ñoä % cuûa dung dịch A.

Tính aùp suaát hôi nH 2O 500

baõo hoøa cuûa P1  Po .N H 2O  Po .  23,76. 18  23.24mmHg
dung dịch A. nH 2O  nGlu 500  90
18 180
Tính noàng ñoä molan vaø noàng ñoä %
Tính ñoä giaûm aùp P  Po  P1  0,34mmHg
cuûa dung dịch A.
tuyeät ñoái vaø P Po  P1
töông ñoái cuûa  x100  1,77% a.1000 90.1000
Po Po Cm    1mol / kg
dung dịch A. M .b 180.500
a 90
C%  x100  x100  15,25%
ab 90  500
25
 5.1 Aùp suaát hôi baõo hoøa cuûa dung dòch

Tính áp suất hơi bão hòa của dung dịch

Glucozo 15%. Biết áp suất hơi bão hòa của
nước ở cùng điều kiện là 23,76 mmHg. Tính độ
giảm áp suất hơi bão hòa của dung dịch trên.

TỰ GIẢI ĐI MẤY CƯNG

26
 5.2 Nhieät ñoä soâi, nhieät ñoä ñoâng ñaëc cuûa dung dòch
Phbh

5 atm

760 = 1atm

0,5 atm

23,76

T, oC
25 81 100 151

27
 5.2 Nhieät ñoä soâi, nhieät ñoä ñoâng ñaëc cuûa dung dòch

ngöng tuï, H < 0 hoùa raénï, H < 0

A (hôi) A (loûng) A (r)
bay hôi, H >0 noùng chaûy, H >0

 Nhieät ñoä soâi cuûa chaát loûng laø nhieät ñoä taïi ñoù aùp suaát
hôi baõo hoøa cuûa noù baèng aùp suaát beân ngoaøi

 Nhieät ñoä ñoâng ñaëc cuûa chaát loûng laø nhieät ñoä ôû ñoù aùp
suaát hôi baõo hoøa cuûa pha loûng baèng cuûa pha raén

 Pngoaøi = Pkq = 760 mmHg = 1atm

Nước sôi ở 100 và đông đặc ở 0 oC

28
 Phbh

760 = 1atm

23,76
20
T, oC
25 100 100 + T

29
 5.2 Nhieät ñoä soâi, nhieät ñoä ñoâng ñaëc cuûa dung dòch

Xeùt dung dòch chöùa chaát tan khoù bay hôi

Nhieät ñoä soâi cuûa dung dòch luoân luoân CAO hôn cuûa dung moâi

nguyeân chaát

 Nhieät ñoä ñoâng ñaëc cuûa dung dòch luoân luoân THAÁP hôn cuûa

dung moâi nguyeân chaát.

30
 5.2 Nhieät ñoä soâi, nhieät ñoä ñoâng ñaëc cuûa dung dòch

Ñònh luaät Raoult 2: Ñoä taêng nhieät ñoä soâi vaø ñoä haï nhieät ñoä ñoâng
ñaëc cuûa dung dòch tyû leä thuaän vôùi noàng ñoä chaát tan trong dung
dòch.
o o o
t s  t s(dd)  t s(dm)  k s .C m
to = k.Cm
t oñ  t oñ (dm)  t oñ (dd )  k ñ .C m

tos: ñoä taêng nhieät ñoä soâi cuûa dung dòch
Cm : noàng ñoä molan cuûa dung dòch
ks: haèng soá nghieäm soâi (chæ phuï thuoäc
vaøo baûn chaát cuûa dung moâi)
31
kñ: haèng soá nghieäm ñoâng (chæ phuï
thuoäc vaøo baûn chaát cuûa dung moâi)
toñ : ñoä giaûm nhieät ñoä ñoäng ñaëc
cuûa dung dòch
5.2 Nhieät ñoä soâi, nhieät ñoä ñoâng ñaëc cuûa dung dòch

T, oC

Ts, dd 100 + ts

ts
Ts, nước
100 oC

Tđ, nước 0 oC
tđ

Tđ, nước 0 - tđ

32
 5.2 Nhieät ñoä soâi, nhieät ñoä ñoâng ñaëc cuûa dung dòch

1. Tính nhieät ñoä soâi ts vaø nhieät ñoä ñoâng ñaëc tñ cuûa dung dòch
chứa 9g glucozo trong 100g nöôùc. Bieát ks = 0,51 ñoä/mol vaø kñ
= 1,86 ñoä/mol.

33
2. Tìm khối lượng glixerol C3H5(OH)3 cần cho vào 2kg nước để hạ
nhiệt độ đông đặc của khối nước này xuống – 2 oC.
a)Tính C% của dung dịch thu được.
b)Tính nhiệt độ sôi của dung dịch thu được.
Biết ks = 0,51 độ/mol, kđ = 1,86 độ/mol, C = 12, H = 1, O = 16

34
 5.2 Nhieät ñoä soâi, nhieät ñoä ñoâng ñaëc cuûa dung dòch

3. Hoøa tan 6g moät chaát tan khoâng ñieän ly vaøo 50 ml

nöôùc, nhieät ñoä ñoâng ñaëc cuûa dung dòch laø ─ 3,72oC;
haèng soá nghieäm laïnh cuûa nöôùc laø 1,86. Khoái löôïng
phaân töû chaát tan?

4. Hòa tan 36 gam Glucozo vào một lượng nước để thu được 4
lít dung dịch A có d = 1,05 g/cm3. tính nồng độ mol/l, molan,
nồng độ phần trăm, nhiệt độ sôi và nhiệt độ đông đặc của
dung dịch A. Biết ks = 0,51 độ/mol và kđ = 1,86 độ/mol.
35
5.3 Aùp suaát thaåm thaáu cuûa dung dòch

Hieän töôïng khueách taùn moät chieàu cuûa caùc

tieåu phaân dung moâi qua maøng baùn thaåm goïi
laø söï thaåm thaáu.

Aùp suaát thaåm thaáu cuûa dung dòch baèng aùp

suaát beân ngoaøi caàn taùc ñoäng leân dung dòch ñeå
cho hieän töôïng thaåm thaáu khoâng xaûy ra.

Aùp suaát thaåm thaáu cuûa dung

dòch tæ leä thuaän vôùi noàng ñoä
chaát tan vaø nhieät ñoä tuyeät ñoái
cuûa dung dòch

  CRT
C: noàng ñoä phaân töû gam
chaát tan, mol/l
36
 THANK YOU!!!

37
 KIỂM TRA GIỮA KỲ
Câu 1
Cho phản ứng H2O(g) + S(s)  H2S(g) + 1/2O2(g)
∆Ho298,f (kJ/mol) -241,82 0 - 20,63 0
So298 (J/mol.K) 188,72 31,8 205,68 205,03
a) Tính Ho, So và Go của phản ứng
b) Ở 25oC phản ứng có xảy ra không? Tại sao?
c) Tìm điều kiện nhiệt độ (oC) để phản ứng bắt đầu xảy ra
Câu 2
Cho phản ứng bậc 1 N2O5(k) → 2NO2(k) + 1/2O2(k) có hằng số tốc độ
k = 5,1.10-4 (s-1). Cho nồng độ ban đầu của N2O5 là 0,4M. Tìm thời gian thực
hiện phản ứng để:
a) Lượng nguyên liệu còn lại một nửa.
b) Nồng độ nguyên liệu còn lại 0,1M.
Câu 3
Hòa tan 18,4 gam Glycerol (M = 92) vào 200 gam nước được dung dịch A. Tính:
a) C% và Cm của dung dịch A
b) Tính nhiệt độ đông đặc của dung dịch A. Biết kđ = 1,86
38