Module #1 - Logic

ლოგიკური გამონათქვამი

სოსო ცოტნიაშვილი
stsotniashvili@cu.edu.ge

02-Mar-21 1
Module #1 - Logic

შინაარსი
• გამონათქვამი
• ლოგიკური ოპერატორები (უარყოფა, კონიუნქცია,
დიზიუნქცია).
• ორმაგი უარყოფა
• ნატურალური ენის ორაზროვნება
• ტავტოლოგიები და წინაამღდეგობები
• ლოგიკური ექვივალენტობების დამტკიცება
• ძირითადი კანონები გამონათქვამთა
ალგებრისათვის

02-Mar-21 2
Module #1 - Logic ToPic #1 – ProPositional Logic

გამონათქვამი (Proposition)
გამონათქვამი - ეს არის თხრობითი
წინადადება, რომელიც ახდენს ფაქტის
დეკლარირებას და რომელიც
ჭეშმარიტია ან მცდარი, მაგრამ არა
ორივე.

02-Mar-21 3
Module #1 - Logic ToPic #1 – ProPositional Logic

მაგალითები
• “თბილისი საქართველოს დედაქალაქია.”
• “1 + 2 = 5”
• “რომელი საათია?’’
• “წაიკითხე ყურადღებით “
• “კავკასიის უნივერსიტეტი საუკეთესო
უნივერსიტეტია”
• 1+2
• ეს წინადადება მცდარია
• საქართველო სწორი გზით ვითარდება
• რიცხვი 8 საშინლად გამოიყურება
02-Mar-21 4
Module #1 - Logic ToPic #1 – ProPositional Logic

ატომური გამონათქვამი
ატომური გამონათქვამი - გამონათქვამი,
რომლის შემდგომი დაყოფა შეუძლებელია.

ატომური გამონათქვამები აღინიშნება

ცვლადებით: P, Q, R, … - პროპოზიციული
ცვლადები

პროპოზიციული ცვლადები იღებენ

მხოლოდ ორ მნიშვნელობას T ან F
02-Mar-21 5
Module #1 - Logic ToPic #1 – ProPositional Logic

შედგენილი გამონათქვამები
(compound propositions)
მათემატიკურ ლოგიკაში შედგენილი
გამონათქვამები მიიღება ატომური
გამონათქვამებისაგან.
P ან Q, P და Q George Boole
(1815-1864)
,,ან’’ , ,,და’’ ლოგიკური კავშირები

02-Mar-21 6
Module #1 - Logic

ლოგიკური გამოსახულებები
statement form
წინადადებას,რომელიც გამოისახება სიმბოლოების
მიმდევრობით, ეწოდება ლოგიკური გამოსახულება
ან ფორმულა .

P  Q არის ლოგიკური გამოსახულება და ასეთივეა Q.

P და Q ლოგიკური ცვლადებია.

02-Mar-21 7
Module #1 - Logic ToPic #1.0 – ProPositional Logic: OPerators

უარყოფა (negation)
უარყოფა - მოქმედებს მხოლოდ ერთ
ოპერატორზე. P გამონათქვამისგან მიიღება
ახალი ¬P გამონათქვამი - ,, არა P’’

p p
მაგალითი 1 0
1.ივნისში ყოველდღე წვიმდა. 0 1
2.დღეს ორშაბათია.

02-Mar-21 8
Module #1 - Logic ToPic #1.0 – ProPositional Logic: OPerators

უარყოფა

მაგალითი

• ივნისში ყოველდღე წვიმდა.

• დღეს ორშაბათია.
• გუნდმა ორივე თამაში წააგო.

02-Mar-21 9
Module #1 - Logic

ორმაგი უარყოფა

• (p)  p

• ეს არ არის უინტერესო = ეს საინტერესოა.

• “არაფერი ადამიანური ჩემთვის უცხო არ

არის” =
“ყველაფერი ადამიანური ჩემთვის
ნაცნობია.”

02-Mar-21 10
Module #1 - Logic

ორმაგი უარყოფა სალაპარაკო ენაში

• “მე არაფერი არ ვიცი.”

• ქართულში არსებობს ერთმაგი

უარყოფაც, რომელიც ზუსტად იგივეს
ნიშნავს.

• “მე არაფერი ვიცი.”

02-Mar-21 11
Module #1 - Logic

ორმაგი უარყოფა
ლიტერატურულ ინგლისურში ორმაგი
უარყოფა არ გამოიყენება

•I don’t know nothing (სლენგი)

•I don’t know anything (ლიტერატურული ინგლისური)

02-Mar-21 12
Module #1 - Logic ToPic #1.0 – ProPositional Logic: OPerators

კონიუნქცია (conjunction)
კონიუნქციის ოპერატური “” (და)
მოქმედებს ორ გამონათქვამზე.
PQ არის გამონათქვამი P და Q AND
p q pq
0 0 0
0 1 0
1 0 0
1 1 1

02-Mar-21 13
Module #1 - Logic ToPic #1.0 – ProPositional Logic: OPerators

კონიუნქციის მაგალითი

P=“დღეს პარასკევია.” Q=“დღეს წვიმს”,

PQ=“დღეს პარასკევია და დღეს წვიმს.”

02-Mar-21 14
Module #1 - Logic ToPic #1.0 – ProPositional Logic: OPerators

დიზიუნქცია (disjunction)
დიზიუნქციის ოპერატური “” (ან)
მოქმედებს ორ გამონათქვამზე P  Q
არის გამონათქვამი: P ან Q”
p q pq 
0 0 0
0 1 1
1 0 1
1 1 1

02-Mar-21 15
Module #1 - Logic ToPic #1.0 – ProPositional Logic: OPerators

მაგალითი
P=“დღეს პარასკევია”

Q=“დღეს წვიმს”

P  Q=“დღეს პარასკევია ან დღეს წვიმს”

02-Mar-21 16
Module #1 - Logic ToPic #1.0 – ProPositional Logic: OPerators

სალაპარაკო ენის
ორაზროვნება
“სტუდენტს შეუძლია აირჩიოს
დისკრეტული მათემატიკა თუ
გავლილი აქვს ალგებრა ან გეომეტრია”

“მიიღეთ გენტამიცინი ან პენიცილინი”

02-Mar-21 17
Module #1 - Logic

ტავტოლოგიები და
წინაამღდეგობები
• შედგენილ გამონათქვამს ეწოდება
ტავტოლოგია (tautology), თუ ის ყოველთვის
ჭეშმარიტია მიუხედავად მასში შემავალი
პროპოზიციული ცვლადების ჭეშმარიტობის
მნიშვნელობისა

logic ©cs160 2006

Module #1 - Logic

ტავტოლოგიები და
წინაამღდეგობები
• შედგენილ გამონათქვამს ეწოდება
წინააღმდეგობა (contradiction), თუ ის
ყოველთვის მცდარია მიუხედავად მასში
შემავალი პროპოზიციული ცვლადების
ჭეშმარიტობის მნიშვნელობისა
• შედგენილ გამონათქვამს, რომელიც არც
ტავტოლოგიაა და არც წინაამღდეგობა,
ეწოდება კონტინგენტი (contingency)

logic ©cs160 2006

Module #1 - Logic

ლოგიკური ექვივალენტობა

• ორიA და B ლოგიკური გამოსახულებებია და

მათ აქვთ ერთი და იგივე ჭეშმარიტობის
მნიშვნელობები მაშინ A და B-ს უწოდებენ
ლოგიკურად ექვივალენტურს.

A B

logic ©cs160 2006

Module #1 - Logic

დე მორგანის კნონები

( p  q )  p  q
( p  q )  p  q

ის არ არის კარგად ინფორმირებული, ან ის არ არის

პატიოსანი.

არ არის მართალი, რომ ის კარგად ინფორმირებულია

და პატიოსანია

02-Mar-21 21
Module #1 - Logic

დაამტკიცეთ
pq  (p  q).

p q pq p q p  q (p  q)

F F F T T T F
F T T T F F T
T F T F T F T
T T T F F F T

22
Module #1 - Logic

უპირატესობათა წესი
Operator Precedence
¬ 1

 2
 3
→ 4
 5

23
Module #1 - Logic
ჭეშმარიტობის ცხრილი

24
Module #1 - Logic

გამონათქვამთა ალგებრის
ძირითადი კანონები
• იგივეობა (Identity): pT  p pF  p
• დომინირება (Domination): pT  T
pF  F
• იდენპოტეტურობა (Idempotent): pp  p
pp  p
• ორმაგი უარყოფა(Double negation):
p  p

25
Module #1 - Logic

გამონათქვამთა ალგებრის
ძირითადი კანონები
• კომუტაციურობა (Commutative):
• pq  qp pq  qp
• ასოციაციურობა (Associative laws):
(pq)r  p(qr)
(pq)r  p(qr)

02-Mar-21 26
Module #1 - Logic

გამონათქვამთა ალგებრის
ძირითადი კანონები
• დისტრიბუციულობა (Distributive laws):
p(qr)  (pq)(pr)
p(qr)  (pq)(pr)
• დე მორგანის კანონები (De Morgan’s
laws):
(pq)  p  q
(pq)  p  q

27
Module #1 - Logic
გამონათქვამთა ალგებრის
ძირითადი კანონები
შთანთქმის კანონები
(Absorption laws)

• P  (P  Q )  P
• P  (P  Q )  P

02-Mar-21 28
Module #1 - Logic Equivalenc e Name
p T  p
identity law
p F  p
p T T
domination law
pF  F
p p  p
indempoten t laws
p p  p
(p )  p double negation law
pq  q p
commutative laws
pq  q p
( p  q)  r  p  (q  r )
associativ e laws
( p  q)  r  p  (q  r )
p  (q  r )  ( p  q)  ( p  r )
distributi ve law
p  (q  r )  ( p  q)  ( p  r )
( p  q )  p  q
De Morgan' s laws
( p  q )  p  q
p  ( p  q)  p
absorption laws
p  ( p  q)  p
p  p  T
negation laws
p  p  F
Module #1 - Logic

02-Mar-21 30
Module #1 - Logic

გმადლობთ ყურადღებისათვის!