Professional Documents
Culture Documents
ID Pencemaran Udara Akibat Emisi Gas Buang
ID Pencemaran Udara Akibat Emisi Gas Buang
Abstract
Air is an important factor of life, but in the modern era is in line with the development of
the physical development of the city and industrial center, as well as the development of
transport, causing air quality changes, from what was once fresh, now dry and dirty which
is generally caused by air pollution due to vehicle transportation. The research method
used is library research. The results of the study: 1. Granting permission for small public
transport more limited, while the mass transit vehicle, reproduced. 2. Control the number
of private vehicles. 3. Vehicle age restrictions. 4. Construction of MRT, and the launch of
RWKHU LGHDV WR WDFNOH FRQJHVWLRQ QDPHO\ WKH (OHFWURQLF 5RDG 3ULFLQJ 6HWWLQJV WUDI¿F
signs, and decisive action against violations of driving. 6. Emission test should be done
UHJXODUO\ 3ODQWLQJ EURDGOHDYHG WUHHV RQ WKH URDGVLGH DV ZHOO DV WKH KHDYLHVW WUDI¿F LQ
the corners of the city, also reducing air pollution.
Keywords: air pollution, exhaust emissions, life, environment
Abstrak
Udara adalah faktor penting dalam kehidupan, namun, di era modern, sejalan dengan
SHUNHPEDQJDQ SHPEDQJXQDQ ¿VLN NRWD GDQ SXVDW LQGXVWUL VHUWD EHUNHPEDQJQ\D
WUDQVSRUWDVL WHODK PHQ\HEDENDQ NXDOLWDV XGDUD PHQJDODPL SHUXEDKDQ 'DUL \DQJ PXODQ\D
VHJDU NLQL NHULQJ GDQ NRWRU DNLEDW GDUL WHUMDGLQ\D SHQFHPDUDQ XGDUD NDUHQD NHQGDUDDQ
transportasi. Lewat penggunaan metode kepustakaan, maka, tampak dengan jelas ada
EHEHUDSD KDO \DQJ KDUXV PHQGDSDWNDQ SHUKDWLDQ \DQJ VHULXV GL DQWDUDQ\D 3HPEHULDQ
L]LQ EDJL DQJNXWDQ XPXP NHFLO OHELK GLEDWDVL VHPHQWDUD NHQGDUDDQ DQJNXWDQ PDVVDO
GLSHUEDQ\DN .RQWURO MXPODK NHQGDUDDQ SULEDGL 3HPEDWDVDQ XVLD NHQGDUDDQ 4.
3HPEDQJXQDQ MRT, dan pembuatan Electronic Road Pricing 3HQJDWXUDQ ODOX OLQWDV
rambu-rambu, dan tindakan tegas terhadap pelanggaran berkendaraan. 6. Uji emisi harus
GLODNXNDQ VHFDUD EHUNDOD SDGD NHQGDUDDQ XPXP PDXSXQ SULEDGL 3HQDQDPDQ SRKRQ
EHUGDXQ OHEDU GL SLQJJLU MDODQ \DQJ ODOX OLQWDVQ\D SDGDW VHUWD GL VXGXW VXGXW NRWD
Kata kunci: pencemaran udara, emisi gas buang, kehidupan, lingkungan
241
Jurnal Manajemen Transportasi & Logistik (JMTransLog) - Vol. 01 No. 03, November 2014
Ismiyati ISSN 2355-4721
242
Jurnal Manajemen Transportasi & Logistik (JMTransLog) - Vol. 01 No. 03, November 2014
ISSN 2355-4721 Pencemaran Udara Akibat Emisi Gas Buang Kendaraan Bermotor
-XPODK NHQGDUDDQ GL -DNDUWD 'HSRN HPLVL JDV EXDQJ \DQJ EXUXN EDLN DNLEDW
Tangerang dan Bekasi dari tahun ke SHUDZDWDQ \DQJ NXUDQJ PHPDGDL DWDX GDUL
WDKXQ VHPDNLQ PHQLQJNDW 3DGD UHQWDQJ penggunaan bahan bakar dengan kualitas
MXPODK NHQGDUDDQ GLSUHGLNVL \DQJ NXUDQJ EDLN PLVDOQ\D NDGDU WLPEDO
bakal mengalami peningkatan dari tahun \DQJ WLQJJL
VHEHOXPQ\D %HUGDVDUNDQ GDWD NHQGDUDDQ 3HQHOLWLDQ WHQWDQJ ³3HQFHPDUDQ
\DQJ WHUFDWDW GL 6XEGLW 5HJLGHQW 'LWODQWDV
Udara Akibat Emisi Gas Buang Kendaraan
3ROGD 0HWUR -D\D MXPODK NHQGDUDDQ SDGD 7UDQVSRUWDVL VHUWD 'DPSDNQ\D 7HUKDGDS
PHQFDSDL XQLW GHQJDQKehidupan Lingkungan” termasuk dalam
SHUWXPEXKDQ GDUL WDKXQ VHEHOXPQ\Djenis library research. .HJLDWDQQ\D
6HPHQWDUD SDGD MXPODK NHQGDUDDQtermasuk kategori penelitian kualitatif dan
GL -DNDUWD GDQ VHNLWDUQ\D PHQFDSDL WHNQLN SHQ\DMLDQ ¿QDOQ\D GLODNXNDQ VHFDUD
XQLW GHQJDQ WUHQ SHQLQJNDWDQGHVNULSWLI &UHVZHOO VHODQMXWQ\D
\DQJ PHQFDSDL +DVDQ EDKZD VWXGL GRNXPHQWDVL
Berikut tabel perkembangan jumlah adalah teknik pengumpulan data tidak
NHQGDUDDQ EHUPRWRU GL '., -DNDUWD 7DEHO langsung melalui dokumentasi.
2). Sementara, dengan memperhatikan
Tabel 2 Jumlah Kendaraan NRQWHNVQ\D DQDOLVLV GDWD GLODNXNDQ GHQJDQ
Tahun 2012-2013 menggunakan metode analisis isi (content
Tahun
analysis).
Pertum-
Jenis Kendaraan 2012 2013
No buhan
(juta) (juta)
1 Mobil Penumpang 0,359 0,360 0,3 %
2 Mobil pribadi 2,742 3,003 9.5 %
3 Sepeda motor 10,826 11,929 10,19%
Hasil dan Pembahasan
4 Mobil barang 0,562 0,618 10 %
5 Ransus 0,129 0,133 3.1 %
Jumlah 14,618 16,043 9,8 % A. Proses Terjadinya Emisi Gas Buang
oleh Kendaraan Transportasi
7LGDN DGD \DQJ ELVD PHQHSLV EHWDSD
3HUNHPEDQJDQ NHQGDUDDQ EHUPRWRU
emisi gas buang, berupa asap knalpot,
\DQJ GLDODPL ROHK ,QGRQHVLD VHUWD
DGDODK DNLEDW WHUMDGLQ\D SURVHV SHPEDNDUDQ
perkembangan di salah satu perkotaan,
\DQJ WLGDN VHPSXUQD GDQ PHQJDQGXQJ
VHSHUWL '., -DNDUWD WHQWXQ\D PHQLPEXONDQ
WLPEDO WLPDK KLWDP 3E suspended
masalah pada sistem transportasi, dan
particulate matter 630 RNVLGD QLWURJHQ
PHUXSDNDQ VDODK VDWX \DQJ PHPSHQJDUXKL
(NOx), oksida sulfur (SO2), hidrokarbon
udara sebagai commons, sebagaimana
(HC), karbon monoksida (CO), dan oksida
\DQJ GLXQJNDSNDQ ROHK +DUGLQ = GDODP
IRWRNLPLD 2[ ´ %3/+ '., -DNDUWD
WXOLVDQQ\D “Tragedy of the commons”.
Udara sebagai commons dirusak oleh
EHEHUDSD NHSHQWLQJDQ 6XGUDMDG 6HODQMXWQ\D HPLVL JDV EXDQJ \DQJ
SDOLQJ VLJQL¿NDQ GDUL NHQGDUDDQ EHUPRWRU
'6HODQMXWQ\D GDUL EHEHUDSD
ke atmosfer berdasarkan massa, adalah gas
SHQ\HEDE SROXVL XGDUD \DQJ DGD WHUEXNWL
karbondioksida (CO2), dan uap air (H2O)
emisi transportasi adalah sebagai
\DQJ GLKDVLONDQ GDUL SHPEDNDUDQ EDKDQ
SHQ\XPEDQJ SHQFHPDUDQ XGDUD WHUWLQJJL
EDNDU \DQJ EHUODQJVXQJ VHPSXUQD \DQJ
\DNQL VHNLWDU SHUVHQ +DO WHUVHEXW
GDSDW GLFDSDL GHQJDQ WHUVHGLDQ\D VXSODL
tampak dengan jelas, mengingat, sebagian
XGDUD \DQJ EHUOHELK 1DPXQ GHPLNLDQ
besar kendaraan bermotor menghasilkan
NRQGLVL SHPEDNDUDQ \DQJ VHPSXUQD GDODP
243
Jurnal Manajemen Transportasi & Logistik (JMTransLog) - Vol. 01 No. 03, November 2014
Ismiyati ISSN 2355-4721
244
Jurnal Manajemen Transportasi & Logistik (JMTransLog) - Vol. 01 No. 03, November 2014
ISSN 2355-4721 Pencemaran Udara Akibat Emisi Gas Buang Kendaraan Bermotor
245
Jurnal Manajemen Transportasi & Logistik (JMTransLog) - Vol. 01 No. 03, November 2014
Ismiyati ISSN 2355-4721
e. Kesamaan waktu aliran lalu lintas. WHUFHPDU ROHK ]DW ]DW WHUVHEXW GDSDW
f. Jenis, umur dan karakteristik kendaraan PHQ\HEDENDQ JDQJJXDQ NHVHKDWDQ \DQJ
bermotor. EHUEHGD WLQJNDWDQ GDQ MHQLVQ\D WHUJDQWXQJ
GDUL PDFDP XNXUDQ GDQ NRPSRVLVL
g. Faktor perawatan kendaraan. NLPLDZLQ\D
h. -HQLV EDKDQ EDNDU \DQJ GLJXQDNDQ Gangguan tersebut terutama terjadi
i. Jenis permukaan jalan. pada fungsi faal dari organ tubuh seperti
paru-paru dan pembuluh darah, atau
j. Siklus dan pola mengemudi (driving
PHQ\HEDENDQ LULWDVL SDGD PDWD GDQ NXOLW
pattern).
%LDVDQ\D SHQFHPDUDQ XGDUD NDUHQD
'L VDPSLQJ IDNWRU IDNWRU \DQJ SDUWLNHO GHEX GDSDW PHQ\HEDENDQ SHQ\DNLW
menentukan intensitas emisi gas buang SHUQDSDVDQ NURQLV VHSHUWL EURQFKLWLV NURQLV
VXPEHU SHQFHPDUDQ XGDUD WHUVHEXW IDNWRU HP¿HVPD SDUX DVPD EURQFKLDO GDQ EDKNDQ
SHQWLQJ ODLQQ\D DGDODK IDNWRU SRWHQVL kanker paru-paru.
dispersi atmosfer daerah perkotaan akan
.DGDU WLPEDO \DQJ WLQJJL GL XGDUD
sangat tergantung kepada kondisi dan
juga dapat mengganggu pembentukan sel
SHULODNX PHWHRURORJL 3DGDKDO VHNWRU
GDUDK PHUDK *HMDOD NHUDFXQDQ GLQL PXODL
WUDQVSRUWDVL PHPSXQ\DL NHWHUJDQWXQJDQ
GLWXQMXNNDQ GHQJDQ WHUJDQJJXQ\D IXQJVL
\DQJ WLQJJL WHUKDGDS VXPEHU HQHUJL \DQJ
enzim untuk pembentukan sel darah merah,
berdampak terhadap kehidupan dan
\DQJ SDGD DNKLUQ\D GDSDW PHQ\HEDENDQ
lingkungan.
JDQJJXDQ NHVHKDWDQ ODLQQ\D VHSHUWL
Hampir semua produk energi anemia, kerusakan ginjal dan lain-lain,
NRQYHQVLRQDO GDQ UDQFDQJDQ PRWRU EDNDU VHGDQJ NHUDFXQDQ 3E EHUVLIDW DNXPXODWLI
\DQJ GLJXQDNDQ GDODP VHNWRU WUDQVSRUWDVL
.HUDFXQDQ JDV &2 WLPEXO VHEDJDL
PDVLK PHQ\HEDENDQ VXPEHU HPLVL
DNLEDW WHUEHQWXNQ\D NDUERNVLKHPRJORELQ
SHQFHPDUDQ XGDUD 3HQJJXQDDQ %%0
&2+E GDODP GDUDK $¿QLWDV &2 \DQJ
%DKDQ %DNDU 0LQ\DN EHQVLQ GDODP PRWRU
lebih besar dibanding dengan oksigen
EDNDU DNDQ VHODOX PHQJHOXDUNDQ VHQ\DZD
(O2 WHUKDGDS +E PHQ\HEDENDQ IXQJVL +E
VHQ\DZD VHSHUWL &2 NDUERQ PRQRNVLGD
untuk membawa oksigen ke seluruh tubuh
7+& WRWDO KLGUR NDUERQ 763 GHEX 12[
PHQMDGL WHUJDQJJX %3/+ '., -DNDUWD
(oksida-oksida nitrogen) dan SOx (oksida-
6HODUDV GHQJDQ LWX EHUNXUDQJQ\D
RNVLGD VXOIXU %3/+ '., -DNDUWD
SHQ\HGLDDQ RNVLJHQ NH VHOXUXK WXEXK
3UHPLXP \DQJ GLEXEXKL 7(/ DNDQ apabila tidak segera mendapat udara segar,
mengeluarkan timbal. Solar dalam motor akan membuat sesak napas dan dapat
GLVHO DNDQ PHQJHOXDUNDQ EHEHUDSD VHQ\DZD PHQ\HEDENDQ NHPDWLDQ 6HPHQWDUD EDKDQ
WDPEDKDQ GL VDPSLQJ VHQ\DZD WHUVHEXW GL SHQFHPDU XGDUD VHSHUWL 12[ 62[ GDQ
DWDV \DQJ WHUXWDPD DGDODK IUDNVL IUDNVL H26 GDSDW PHUDQJVDQJ SHUQDSDVDQ \DQJ
RUJDQLN VHSHUWL DOGHKLGD 3$+ 3ROL $OLIDWLN mengakibatkan iritasi dan peradangan.
+LGURNDUERQ \DQJ PHPSXQ\DL GDPSDN
NHVHKDWDQ \DQJ OHELK EHVDU NDUVLQRJHQLN
GLEDQGLQJ GHQJDQ VHQ\DZD VHQ\DZD
ODLQQ\D D. Upaya untuk Mengurangi Dampak
6HSHUWL WHODK GLVHEXWNDQ VHEHOXPQ\D Polusi/Pencemaran Udara
penggunaan bahan bakar untuk kendaraan 8SD\D SHQJHQGDOLDQ SHQFHPDUDQ
bermotor dapat mengemisikan zat-zat XGDUD DNLEDW NHQGDUDDQ EHUPRWRU \DQJ
SHQFHPDU VHSHUWL &2 12[ 62[ GHEX PHQFDNXS XSD\D XSD\D SHQJHQGDOLDQ
KLGURNDUERQ MXJD WLPEDO 8GDUD \DQJ baik langsung maupun tidak langsung,
246
Jurnal Manajemen Transportasi & Logistik (JMTransLog) - Vol. 01 No. 03, November 2014
ISSN 2355-4721 Pencemaran Udara Akibat Emisi Gas Buang Kendaraan Bermotor
akan dapat menurunkan tingkat emisi dari tegas terhadap pelanggaran berkendara
NHQGDUDDQ EHUPRWRU VHFDUD HIHNWLI DQWDUD benar-benar dapat diwujudkan, begitu juga
ODLQ 6XGUDMDG XML HPLVL \DQJ GLODNXNDQ VHFDUD EHUNDOD
1. Mengurangi jumlah mobil lalu lalang. serta penanaman pohon berdaun lebar di
0LVDOQ\D GHQJDQ MDODQ NDNL QDLN SLQJJLU MDODQ WHUXWDPD \DQJ ODOX OLQWDVQ\D
sepeda, kendaraan umum, atau naik padat, dapat juga mengurangi polusi udara.
satu kendaraan pribadi bersama teman-
teman (car pooling).
2. Selalu merawat mobil dengan saksama Daftar Pustaka
agar tidak boros bahan bakar dan
DVDSQ\D WLGDN PHQJRWRUL XGDUD %DGDQ 3HQJHORODDQ /LQJNXQJDQ +LGXS
'DHUDK -DNDUWD Zat – zat
3. 0HPLQLPDONDQ SHPDNDLDQ $& 3LOLKODK Pencemar Udara.
AC non-CFC dan hemat energi.
%DGDQ 3HQJHORODDQ /LQJNXQJDQ +LGXS
4. 0HPLOLK EHQVLQ \DQJ EHEDV WLPEDO 'DHUDK -DNDUWD Pengertian
(unleaded fuel). Pencemaran Udara.
+DVVDQ 0 ,TEDO Pokok-Pokok
Materi Metodologi Penelitian.
-DNDUWD *KDOLD ,QGRQHVLD
Simpulan
-RKQ : &UHVZHOO Researh Design
Solusi untuk mengatasi polusi Qualitative & Quantitative
udara kota, terutama ditujukan pada Approaches 1HZ <RUN 6DJH
pembenahan sektor transportasi dengan 3XEOLFDWLRQ ,QF
tanpa mengabaikan sektor-sektor lain,
PDND WLGDN DGD NDWD ODLQ NHFXDOL KDUXV PDX 6XGUDMDG $JXQJ Pencemaran
belajar dari kota-kota besar lain di dunia Udara, Suatu Pendahuluan +WWS
\DQJ WHODK EHUKDVLO PHQXUXQNDQ SROXVL NDPDVHBXJP#\DKRR FR LG >
udara dan angka kesakitan serta kematian -DQXDUL @
\DQJ GLDNLEDWNDQ NDUHQDQ\D 'L DQWDUDQ\D :RUOG +HDOWK 2UJDQL]DWLRQ
dengan pembatasan izin bagi angkutan Environmental Health Criteria No.
XPXP NHFLO GHQJDQ PHPSHUEDQ\DN 3, Lead. Geneva.
NHQGDUDDQ DQJNXWDQ PDVVDO VHSHUWL EXV GDQ :RUOG +HDOWK 2UJDQL]DWLRQ
NHUHWD DSL GLSHUEDQ\DN .HPXGLDQ kontrol Environmental Health Criteria No.
terhadap jumlah kendaraan pribadi juga 4, Oxides of nitrogen, Geneva.
dapat dilakukan seiring dengan perbaikan
pada sejumlah angkutan umum. :RUOG +HDOWK 2UJDQL]DWLRQ
Environmental Health Criteria No.
6HODQMXWQ\D SHPEDWDVDQ XVLD 7, Photochemical oxidants. Geneva.
kendaraan terutama bagi angkutan umum
juga perlu mendapatkan pertimbangan :RUOG +HDOWK 2UJDQL]DWLRQ
VHFDUD NKXVXV PHQJLQJDW VHPDNLQ Environmental Health Criteria No.
WXD NHQGDUDDQ DSDODJL \DQJ NXUDQJ 8, Sulfur oxides and suspended
terawat, sangat berpotensi besar sebagai particulate matter. Geneva.
SHQ\XPEDQJ SROXWDQ XGDUD 6HODUDV GHQJDQ
itu, pembangunan MRT, dan Electronic
Road Pricing (53 MXJD PHQGHVDN XQWXN
GLUHDOLVDVLNDQ 'L VDPSLQJ LWX pengaturan
lalu lintas, rambu-rambu, dan tindakan
247
Jurnal Manajemen Transportasi & Logistik (JMTransLog) - Vol. 01 No. 03, November 2014
Ismiyati ISSN 2355-4721
Jurnal Manajemen Transportasi & Logistik (JMTransLog) - Vol. 01 No. 03, November 2014