KHOA HỌC CÔNG NGHỆ
Số 08/2020
Mô phỏng số 3D của nền đường đắp trên nền đất yếu
gia cố cọc đá dăm bọc vải địa kỹ thuật
n TS. PHẠM VĂN HÙNG
Trường Đại học Mỏ - Địa chất
n TS. ĐÀO PHÚC LÂM
Trường Đại học Công nghệ giao thông vận tải
TÓM TẮT: Bài báo mô phỏng bài toán 3D nền đắp
trên nền đất yếu gia cố bằng cọc đá dăm bọc vải địa
kỹ thuật (ĐKT). Trong nghiên cứu, nền đất yếu sử
dụng mô hình Cam clay cải tiến; cọc đá dăm và nền
đường sử dụng mô hình Mohr-Coulumb; vải ĐKT
dùng mô hình đàn hồi. Nghiên cứu tiến hành phân
tích độ lún của nền đường, cơ chế truyền tải trọng
bên trong nền đắp và hiện tượng nở hông của cọc
trong hai trường hợp nền đường đắp trên nền đất
yếu gia cố bằng cọc đá dăm không và có bọc vải
ĐKT. Kết quả của nghiên cứu chỉ ra hiệu quả của
vải ĐKT bọc cọc đá dăm trong việc giảm độ lún của
khối đắp; tăng ứng suất tác dụng lên đầu cọc và
giảm biến dạng nở hông của cọc. Ngoài ra, nghiên
cứu ảnh hưởng của mật độ gia cố và độ cứng của vải
ĐKT đến độ lún của nền đường cũng được làm rõ.
TỪ KHÓA: Cọc đá dăm, vải địa kỹ thuật, nền đất
yếu, độ lún, ứng suất.
ABSTRACT: The paper describes 3D modeling
of an embankment over geotextile encased
stone columns reinforced soft soil. In the study,
the soft soil is represented by modified Cam-clay
model, the stone column and embankment are
modeled by Morh-Column model, the geotextile
is represented by elasticity model. The two cases
including the embankments over stone columns
and over geotextile encased stone columns
are studied. The numerical results indicate the
effects of geotextile in enhancing the bearing
capacity of columns, decreasing the embankment
settlement as well as reducing the bulge of radial
column displacement. In addition, the influence of
reinforcement ratio and geotextile stiffness on the
embankment settlement are shown.
KEYWORDS: Stone column, geotextile, soft soil,
settlement, stress.
1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Kỹ thuật gia cố đất yếu bằng cọc vật liệu rời nói chung
và cọc đá dăm nói riêng đã được sử dụng rộng rãi trong
66
gia cố nền đất yếu nhờ có một số ưu việt như giảm tổng
độ lún và độ lún lệch, đẩy nhanh quá trình lún cố kết, thi
công đơn giản. Trên thực tế, khi các cọc đá dăm được thi
công trong lớp đất rất yếu chịu tải trọng tương đối lớn,
sức chịu tải của cọc bị giảm đi do biến dạng ngang lớn.
Nghiên cứu của McKenna và nnk (1975) đã chỉ ra, khi các
lớp đất xung quanh cọc đá dăm không đủ cường độ để
ổn định thành bên sẽ dẫn đến hiện tượng các cọc bị nở
ngang và đất yếu xâm nhập vào khe giữa các hạt cốt liệu,
dẫn đến giảm khả năng chịu tải của các cọc. Kỹ thuật gia
cố đất yếu bằng cọc đá dăm chỉ giới hạn để cải tạo đất
yếu có lực dính không thoát nước đơn vị cu hay su lớn hơn
15 kN/m2. Nghiên cứu của van Impe và Silence (1986)
nhận ra rằng cần thiết phải cải tạo tính chất của cọc đá
dăm bằng vải ĐKT.
Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng, sử dụng vải ĐKT
bọc cọc đá dăm trong gia cố nền đất yếu mang lại một
số hiệu quả: (i) hạn chế khả năng phá hoại theo phương
bán kính của cọc; (ii) vải ĐKT không cho bùn đất xâm
nhập vào bên trong cọc. Ngoài ra, vải ĐKT còn có tác
dụng thoát nước và ngăn chặn sự di chuyển lên trên của
các hạt đất đường kính nhỏ; (iii) giúp cho việc kiểm soát
chất lượng của cọc được dễ dàng hơn; (iv) nhờ đảm bảo
khả năng thoát nước đứng và ngang, cọc đá dăm bọc vải
ĐKT không ảnh hưởng đến các cao độ mực nước ngầm,
mang lại hiệu quả về môi trường và tự nhiên (Alexiew và
Raithel, 2015).
Nguyên lý làm việc của nền đắp trên đất yếu gia cố
bằng cọc đá dăm bọc vải ĐKT tương tự như nguyên lý
làm việc của nền đắp trên nền đất yếu gia cố bằng cọc
cứng. Nhờ sức kháng cắt của vật liệu đắp và độ cứng của
cọc lớn hơn độ cứng của đất yếu, ứng suất truyền xuống
đầu cọc lớn hơn nhiều lần so với ứng suất truyền xuống
nền đất yếu (khoảng 6 đến 14 lần theo Liu và nnk., 2007),
hay còn gọi là hiệu ứng vòm. Do đó, ứng suất tác dụng
lên nền đất yếu giảm đi, dẫn đến độ lún của nền đường
và nền đất yếu giảm đi.
Bài báo sử dụng mô hình số 3D để phân tích nền
đường đắp trên đất yếu gia cố bằng cọc đá dăm bọc vải
ĐKT. Số liệu dự án trong nghiên cứu được lấy trong dự án
đường giao thông vùng ven biển, tuyến đường Tân Vũ -
Lạch Huyện. Kết quả nghiên cứu số phân tích độ lún của
nền đường, cơ chế truyền ứng suất bên trong nền đắp

và biến dạng nở hông của cọc. Ngoài ra, ảnh hưởng của
mật độ gia cố và độ cứng của vải ĐKT đến độ lún của nền
đường cũng được làm rõ.
2. GIỚI THIỆU DỰ ÁN
Tuyến đường  ô tô  và cầu Tân Vũ - Lạch Huyện có
chức năng kết nối các khu vực đang phát triển phía Đông
TP. Hải Phòng với cảng Lạch Huyện (Khu Kinh tế Đình Vũ
- Cát Hải). Số liệu hố khoan địa chất được lấy tại lý trình
km3+675. Nền đất gồm 3 lớp: 11 m lớp đất sét yếu, trên
lớp đất sét nửa cứng chiều dày 6,5 m và dưới cùng là lớp
đất cứng chiều dày 12 m. Nghiên cứu tiến hành phân
tích nền đường đắp cao H = 2,0 m trên nền đất yếu chưa
gia cố, trên nền đất yếu gia cố bằng cọc đá dăm và trên
nền đất yếu gia cố bằng cọc đá dăm bọc vải ĐKT. Trong
đó, các cọc có đường kính bằng 0,4 m với chiều dài bằng
11,5 m (đảm bảo gia cố trên toàn chiều dày lớp đất sét yếu
dày 11 và ngàm 0,5 m vào lớp sét nửa cứng, Lc = 11,5 m),
được bố trí lưới hình vuông kích thước 1,2×1,2 m (Hình
2.1). Vải ĐKT được bọc toàn chiều dài của cọc đá dăm.
Hình 2.1: Sơ đồ nền đường đắp trên đất yếu gia cố
bằng cọc đá dăm bọc vải ĐKT
3. MÔ PHỎNG SỐ 3D NỀN ĐƯỜNG TRÊN NỀN
ĐẤT YẾU GIA CỐ BẰNG CỌC ĐÁ DĂM BỌC VẢI ĐKT
Trong nghiên cứu, mô hình 3D một phần tử cọc
và môi trường đất xung quanh cọc được xây dựng (mô
hình phần tử đơn vị - unit cell) (Hình 3.1). Trong đó,
cọc đá dăm, các lớp đất và nền đường được xây dựng
bằng các phần tử khối, vải/lưới ĐKT được xây dựng
bằng phần tử mặt GEOGRID. Phần tử GEOGRID không
những cho phép xem xét sự tương tác giữa đất yếu-vải
ĐKT; đá dăm-vải ĐKT mà còn kể đến hiệu ứng màng
khi chịu căng kéo và ma sát. Một số mô hình vật liệu
khác nhau đã được sử dụng, trong đó: mô hình Mohr-
Coulomb cho nền đường và cọc đá dăm; mô hình Cam-
clay cải tiến cho nền đất sét yếu và sét nửa cứng; mô
hình đàn hồi cho vải ĐKT. Thông số của các mô hình
tương ứng với các lớp đất được thể hiện trong Bảng
3.1 và 3.2. Thông số của phần tử GEOGRID cho vải ĐKT
được thừa nhận trong phần hướng dẫn sử dụng phần
mềm FLAC3D.
Do tính chất đối xứng của mô hình, các mặt biên
đứng được ngăn chặn chuyển vị ngang. Với giả thiết
nền đất được đặt trên lớp đất đá cứng, chuyển vị đứng
KHOA HỌC CÔNG NGHỆ
Số 08/2020
tại mặt đáy của mô hình được xem như bằng 0 (Hình
3.1). Các bước tính toán được thực hiện theo trình tự:
giai đoạn ban đầu để thiết lập trạng thái ứng suất ban
đầu; giai đoạn đắp nền cao 2 m và giai đoạn tải trọng
tác dụng trên nền đường. Trong nghiên cứu, quá trình
thi công cọc không được kể đến. Ngoài ra, các tính
toán mô phỏng được thực hiện trong điều kiện thoát
nước, nó cho phép xem xét quá trình làm việc lâu dài
của nền đường.
Hình 3.1: Mô hình phần tử đơn vị trong mô phỏng số 3D
Bảng 3.1. Thông số mô hình Cam-clay cải tiến cho nền đất
(Nguyen và nnk. 2017)
Lớp đất κ ν λ M e γ (kN/m3)
Đất sét yếu 0,03 0,3 0,187 0,621 1,379 16
Đất sét nửa cứng 0,017 0,3 0,126 0,73 0,932 18
Bảng 3.2. Thông số mô hình Mohr-Coulomb cho nền đường
(Do và nnk. 2013)
E (MPa) ν ϕ (°) c (kPa) ψ (°) γ (kN/m3)
150 0.3 40 0.0 0.0 18
4. KẾT QUẢ TÍNH TOÁN
4.1. Hiệu quả của vải/lưới ĐKT bọc cọc đá dăm
Trong nghiên cứu mô phỏng số, 3 trường hợp đã
được xây dựng: nền đường đắp trên nền đất yếu chưa gia
cố; nền đường trên nền đất yếu gia cố bằng cọc đá dăm
và nền đường trên nền đất yếu gia cố bằng cọc đá dăm
bọc vải ĐKT. Nhờ so sánh 3 trường hợp, hiệu quả của vải
ĐKT bọc cọc đá dăm trong việc giảm độ lún của khối đắp;
nâng cao hiệu ứng vòm và giảm hiện tượng nở hông của
cọc sẽ được chỉ ra.
4.1.1. Độ lún của nền đường
Hình 4.1 so sánh độ lún của nền đường trong 3
trường hợp: nền đường trên nền đất chưa gia cố, trên
nền đất gia cố bằng cọc đá dăm và trên nền đất gia cố
bằng cọc đá dăm bọc vải ĐKT. Kết quả nghiên cứu đã chỉ
ra rằng, sử dụng cọc đá dăm truyền thống và sử dụng
cọc đá dăm bọc vải ĐKT gia cố nền đất yếu đã giảm đáng
kể độ lún của nền đường. Sử dụng cọc đá dăm thông
thường gia cố nền đất yếu đã giảm 1/4 độ lún so với nền
chưa gia cố (9 cm), trong khi sử dụng cọc đá dăm bọc vải
ĐKT đã giảm tới 4/5 độ lún của nền đường (30 cm). Ngoài
ra, Hình 4.3 cũng cho thấy, độ lún của nền đường gần
như tỷ lệ thuận với tải trọng ngoài phân bố đều tác dụng
trên nền đường với cả 3 trường hợp.
67
KHOA HỌC CÔNG NGHỆ
Số 08/2020

4.1.3. Biến dạng nở hông (phình ngang) của cọc

Hiện tượng biến dạng nở hông của cọc đá dăm
thông thường theo phương bán kính do ứng suất tác
dụng lên đầu cọc và do thành đất rất yếu không đủ khả
năng chịu lực đã được chỉ ra bởi tác giả Malarvizhi và
Ilamparuthi, 2007. Hình 4.3a cho thấy, hiện tượng biến
dạng nở hông của cọc chủ yếu trong phạm vi (0,5 - 2,5)*dc
tính từ đỉnh cọc. Giá trị lớn nhất của biến dạng ngang
theo phương bán kính, ∆dc = 1,7×10-2 m tại z = 1,5dc =
0,6 m, phù hợp với kết quả mô phỏng của Malarvizhi và
Ilamparuthi, 2007, trong đó biến dạng nở hông lớn nhất
phát hiện ra ở độ sâu z = 1,75dc.
Hình 4.1: Độ lún của nền đường trong 3 trường hợp: a) - Nền
đường trên nền đất chưa gia cố; b) - Trên nền đất gia cố bằng cọc
đá dăm; c) - Trên nền đất gia cố bằng cọc đá dăm bọc vải ĐKT

4.1.2. Hiện tượng truyền ứng suất trong khối đắp

Hình 4.2 chỉ ra ứng suất tác dụng lên đầu cọc và đất
yếu khi nền đất gia cố bằng cọc đá dăm thông thường
và cọc đá dăm bọc vải ĐKT dưới tác dụng tải trọng ngoài
phân bố bằng 50 kPa. Kết quả cho thấy, ứng suất tác
dụng lên trên đầu cọc lớn hơn ứng suất tác dụng lên trên
nền đất yếu. Ngoài ra, so sánh hình a) và b) ta nhận thấy
rằng, ứng suất truyền lên đầu cọc đá dăm bọc vải ĐKT lớn
gấp 2,5 lần ứng suất truyền lên đầu cọc đá dăm thông
thường: 826 kPa so với 318 kPa (Hình 4.2). Hiện tượng
tăng ứng suất tác dụng lên cọc đá dăm bọc vải ĐKT được
giải thích rằng, vải ĐKT có tác dụng làm tăng độ cứng của
cọc nhờ hạn chế biến dạng nở hông của cọc.

a) - Biến dạng lớn nhất ∆dc = 1,7x10-2 m tại z = 1,5dc = 0,6 m

a) - Ứng suất tác dụng lên đầu cọc σzz = 318 kPa

b) - Biến dạng lớn nhất ∆dc = 1,6x10-4 m tại z = (0÷5)dc

b) - Ứng suất tác dụng lên đầu cọc σzz = 826 kPa
Hình 4.2: Sự phân bố ứng suất trong nền đường
khi chịu tác dụng của nền đường và tải trọng phân bố
đều q = 50 kPa: a) nền đường gia cố bằng cọc đá dăm;
b) nền đường gia cố bằng bọc đá dăm bọc vải ĐKT
Hình 4.3: Biến dạng nở hông của cọc khi chịu tác dụng của tải
trọng phân bố đều q = 50 kPa: a) - Nền đường gia cố bằng cọc đá
dăm; b) - Nền đường gia cố bằng cọc đá dăm bọc vải ĐKT
Khi cọc đá dăm được bọc bằng vải ĐKT, lực kéo
của vải ĐKT gây nên lực nén theo phương bán kính, do

68

đó, biến dạng nở hông của cọc đã giảm đi rõ rệt, ∆dc =
1,6×10-4 m (chỉ bằng 1/100 giá trị cọc đá dăm). Ngoài ra,
phạm vi phân bố biến dạng tương đối đồng đều trong
khoảng (0 - 5)dc từ đỉnh cọc (Hình 4.3b).
4.2. Ảnh hưởng của mật độ gia cố
Mật độ gia cố của cọc được xác định bằng công
thức a = Ac/As, trong đó: Ac - Diện tích của cọc chiếm
chỗ (m2); As - diện tích của phạm vi nền đất được gia cố.
Khi nghiên cứu với cùng một tỷ lệ gia cố, Murugesan và
Rajagopal (2006) thấy rằng, với các cọc đá dăm truyền
thống, quan hệ áp lực-độ lún gần như giống nhau cho
cả hai đường kính 0,6 và 1 m. Trong khi đó, với các cọc
đá dăm bọc vải ĐKT, cọc có đường kính bằng 0,6 m
mang lại hiệu quả cao hơn so với cọc có đường kính
bằng 1 m. Trong nghiên cứu, các mô hình số với đường
kính cọc dc = 0,3 m, 0,4 m và 0,6 m, trong khi khoảng
cách giữa các cọc không đổi, s = 1,2m, tương ứng với
tỷ lệ gia cố bằng 5%, 9% và 20% đã được phân tích. Kết
quả phân tích số thể hiện trên Hình 4.4, nó cho thấy
rằng khi tăng tỷ lệ gia cố của nền đất yếu, độ lún của
nền đường đã giảm đi rõ rệt. Độ lún của nền đường
bằng 13,8 cm với trường hợp nền đất được gia cố bằng
cọc dc = 0,3m, độ lún đã giảm đi 20% và 30% tương ứng
với đường kính cọc bằng 0,4 và 0,6m.
Hình 4.4: Ảnh hưởng của mật độ gia cố đến độ lún của nền đường
4.3. Ảnh hưởng của độ cứng của vải/lưới ĐKT
Hình 4.5 thể hiện mối quan hệ giữa độ cứng của vải
ĐKT bọc cọc đá dăm với độ lún của nền đường. Có thể
thấy rằng, khi độ cứng của vải ĐKT tăng lên thì độ lún của
nền đường giảm đi. Điều này có thể được giải thích rằng,
độ cứng của vải ĐKT tăng sẽ làm tăng độ cứng tổng thể
của cọc, dẫn đến việc giảm độ lún của nền đường. Khi
độ cứng của vải ĐKT tăng từ 5 GPa đến 10 GPa, độ lún
của nền đường giảm khoảng 10%. Trong khi đó, khi độ
cứng tăng từ 10 GPa đến 26 GPa, độ lún của nền đường
không giảm đi rõ rệt. Trong tính toán thiết kế gia cố nền
đất yếu bằng cọc đá dăm bọc vải ĐKT, việc lựa chọn độ
cứng của vải ĐKT hợp lý sẽ mang lại hiệu quả kinh tế và
kỹ thuật. Hình 4.5 cho thấy rằng, thay vì sử dụng vải ĐKT
với độ cứng J > 10GPa (15, 20, 25 GPa), sử dụng J = 10 GPa
sẽ mang lại hiệu quả kinh tế hơn về phương diện độ lún
của nền đường.
KHOA HỌC CÔNG NGHỆ
Số 08/2020
Hình 4.5: Ảnh hưởng của độ cứng của vải ĐKT đến độ lún
của nền đường
5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
Nghiên cứu đã đưa ra một vài kết luận như sau:
- So với phương pháp gia cố bằng cọc đá dăm
truyền thống, phương pháp gia cố nền đất yếu bằng
cọc đá dăm bọc vải ĐKT đã giảm đáng kể độ lún của nền
đường, tăng hiệu quả truyền lực bên trong khối đắp nền
đường, giảm biến dạng hông của cọc đá dăm.
- Độ lún của nền đường như tăng tỷ lệ thuận với tải
trọng tác dụng bên trên nền đường.
- Khi tăng mật độ gia cố cọc, độ lún của nền đường
giảm đi rõ rệt. Ngoài ra, với cùng một mật độ gia cố,
sử dụng các cọc với đường kính nhỏ (khoảng cách cọc
không lớn) sẽ mang lại hiệu quả kinh tế.
- Trong tính toán thiết kế gia cố nền đất yếu bằng
cọc đá dăm bọc vải ĐKT, việc lựa chọn độ cứng của vải
ĐKT hợp lý sẽ mang lại hiệu quả kinh tế và kỹ thuật. Khi
tăng độ cứng của vải ĐKT J > 10 GPa độ lún của nền
đường giảm đi không đáng kể.
Cọc đá dăm bọc vải ĐKT sử dụng hiệu quả khi gia
cố nền đất mềm yếu với sức kháng cắt không thoát
nước nhỏ hơn 15 kN/m2, giải pháp gia cố đã làm giảm
đáng kể độ lún của nền đường, tăng sức chịu tải của
cọc, giảm ứng suất tác dụng lên đất yếu. Khi thiết kế
giải pháp xử lý, gia cố nền đất yếu các dự án đường
giao thông đi qua khu vực đất yếu mềm yếu vùng ven
biển như đất bùn, than bùn… nên xem xét áp dụng
phương pháp cọc đá dăm bọc vải ĐKT trong gia cố nền
đất yếu.
Tài liệu tham khảo
[1]. Alexiew, D., Raithel, M. (2015), Geotextile-
Encased Columns Case Studies over Twenty Years, Ground
Improvement Case Histories. Elsevier Ltd.
[2]. Do, N.A., Dias, D., Oreste, P., Irini, D.M. (2013),
3D modelling for mechanized tunnelling in soft ground-
influence of the constitutive model, Am. J. Appl. Sci. 10,
863-875.
[3]. Liu, H., Charles, W.W.N., Fei, K. (2007), Performance
of a Geogrid-Reinforced and Pile-Supported Highway
Embankment over Soft Clay: Case Study, Journal of
69
KHOA HỌC CÔNG NGHỆ
Số 08/2020

Geotechnical and Geoenvironmental Engineering, 133,

1483-1493.
[4]. Malarvizhi, S.N., Ilamparuthi (2007), Comparative
study on the behavior of encased stone column and
conventional stone column, Soils and Foundations, 47,
873-885.
[5]. McKenna J.M, Eyre W.A. and Wolstenholme
D.R. (1975), Performance of an embankment supported
by stone columns in soft ground, Geotechnique, 25(1),
pp.51- 59.
[6]. Murugesan, S., Rajagopal, K. (2006), Geosynthetic-
encased stone columns: Numerical evaluation, Geotextiles
and Geomembranes, 24, 349-358.
[7]. Nguyen, H.T., Mai, Q.K., Nguyen, T.T. (2017),
Choosing a compatible soil model for analyzing
consolidation of weak clay ground, Journal of Water
Resourses and Evironmental Engineering. 59, 54-63.
[8]. Van Impe W. and Silence P. (1986), Improving
of The Bearing Capacity of Weak Hydraulic Fills by Means
of Geotextiles, Proceedings of the 3rd International
Conference on Geotextiles, pp.1411-1416.

Ngày nhận bài: 28/6/2020

Ngày chấp nhận đăng: 15/7/2020
Người phản biện:  TS. Bùi Văn Đức

70