Διαθεματικότητα:

Θεματική προσέγγιση
και
Σχέδια εργασίας

ΠΑΙ 105
Ελισσάβετ Χλαπάνα
Επίκουρη Καθηγήτρια
Π.Τ.Π.Ε.
Πανεπιστήμιο Κρήτης
Ημερήσιο πρόγραμμα Ημερήσιο πρόγραμμα
διδασκαλίας σύμφωνα με το διδασκαλίας σύμφωνα με το
αναλυτικό πρόγραμμα του 1989 ΔΕΠΠΣ

Λογοτεχνία
Αφήγηση
μύθου
«Στυμφαλίδες
όρνιθές»

Τέχνες-
μουσική
Δημιουργούμε Εικαστικά
τα δικά μας Οι Δημιουργούμε
μουσικά μακέτα,
όργανα και τα
Στυμφαλίδες αναπαριστώντ
χρησιμοποιούμ Όρνιθες ας τον τόπο
εμε για τον του μύθου
ρυθμό ενός
τραγουδιού

Μαθηματικά
Μέτρηση με
ενναλακτικούς
τρόπους της
απόστασης
Στυ/λίδας σε
σχέση με την
Νεμέα, την
Θήβα και την
Κρήτη.
Διαθεματικότητα
 Στα παραδοσιακά αναλυτικά προγράμματα οι
γνώσεις προσφέρονταν αποσπασματικά χωρίς
ιδιαίτερη σύνδεση μεταξύ τους
δημιουργώντας το γνωστό φαινόμενο του
«γνωστικού πολυκερματισμού».

 Στα σύγχρονα αναλυτικά προγράμματα

υιοθετούν τη διαθεματικότητα η γνώση
εμφανίζεται ενιαιοποιημένη γύρω από
θέματα, ζητήματα ή ερωτήματα που
ενδιαφέρουν τα παιδιά και όχι ως ανεξάρτητα
διδακτικά αντικείμενα.
Βασικά χαρακτηριστικά
Η διαθεματική διδασκαλία:

 Αντίκειται στην αποσπασματική γνώση.

 Συμβαδίζει με την αρχή της ολότητας.
 Καταργεί τις διαχωριστικές γραμμές μεταξύ
των αντικειμένων μάθησης.
 Αναδεικνύει τη συμβολή πολλών επιστημών
στη δημιουργία σύνθετης μάθησης.
 Έχει κατεξοχήν παιδοκεντρικό χαρακτήρα.
 Δίνει έμφαση σε διερευνητικές και
συνεργατικές διαδικασίες μάθησης.
 Έννοια διαθεματικότητας

 Με τον όρο διαθεματική προσέγγιση

εννοούμε τη μορφή εργασίας κατά την
οποία από τη μία το περιεχόμενο της
διδασκαλίας ενιαιοποιείται και από την
άλλη η διδασκαλία είναι εργαστηριακής και
ευρηματικής μορφής.
 Βασικές μορφές της διαθεματικής
προσέγγισης αποτελούν:

 Η θεματική προσέγγιση
 Τα σχέδια εργασίας
 Μορφές θεματικής προσέγγισης

 Μια θεματική προσέγγιση στην οργάνωση ενός

προγράμματος σπουδών εστιάζει στη μελέτη
πάνω σε ένα κεντρικό θέμα.

 Στις θεματικές προσεγγίσεις όπου οι

προκατασκευασμένες ενότητες και τα θέματα
αναπτύσσονται από εκπαιδευτικούς χωρίς τη
συμβολή των παιδιών αντιπροσωπεύουν
αρκετά δασκαλοκεντρικά μοντέλα μάθησης.
Μορφές θεματικής προσέγγισης

 Οι θεματικές εξερευνήσεις
αντανακλούν ένα υψηλότερο βαθμό
συμμετοχικής ευθύνης ανάμεσα σε
εκπαιδευτικούς και παιδιά ως προς την
επιλογή θεμάτων και δραστηριοτήτων.
Μορφές θεματικής προσέγγισης

 Οι θεματικοί κύκλοι αποτελούν ποιο

μαθητοκεντρικά μοντέλα μάθησης.
Σύμφωνα με αυτά τα παιδιά και οι
δάσκαλοι σκέφτονται πιθανά θέματα για
επεξεργασία.
Α) Επιλογή θέματος

Πώς επιλέγω το θέμα;

 Παρατηρώ τα παιδιά και καταγράφω:
• τα ενδιαφέροντα τους,
• τις ερωτήσεις τους,
• το παιχνίδι τους,
• τις αναπτυξιακές τους ανάγκες.
 Αξιοποιώ τους στόχους και τις ιδέες που
πηγάζουν από το αναλυτικό πρόγραμμα.
 Λαμβάνω υπόψη θέματα που προκύπτουν
από το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον.
 Αξιοποιώ τον καταιγισμό των ιδεών, και
καταγράφω κάθε ιδέα που θεωρώ πιθανή
και θα επιθυμούσα να επεξεργαστώ με τα
παιδιά.
 Σημαντική η καταγραφή των θεμάτων.
Κριτήρια επιλογής θέματος

 Είναι το θέμα σχετικό με αυτή την ομάδα

των παιδιών;
 Υπάρχει γνωστικό περιεχόμενο σε αυτό το
θέμα;
 Υπάρχει διαθέσιμο υλικό το οποίο θα
βοηθήσει ώστε αυτό το θέμα να μελετηθεί
σε βάθος;
Κριτήρια επιλογής θέματος

 Υπάρχει ποικιλία θεμάτων που μπορεί να

συμπεριληφθεί σε αυτή τη θεματική
προσέγγιση;

 Προσφέρει το θέμα ευκαιρίες στα παιδιά να

αναπτύξουν κατανόηση και εκτίμηση το ένα
για το άλλο;

 Προσφέρει το θέμα ευκαιρίες στα παιδιά να

μάθουν μέσω παιχνιδιού;
Β) Δημιουργία ιστογράμματος με
τα πιθανά υποθέματα μελέτης

 Δημιουργούμε ένα ιστόγραμμα

(σημασιολογικό χάρτη) με τις αρχικές ιδέες.
 Στη συνέχεια δημιουργούμε υποκατηγορίες
ομαδοποιώντας τις αρχικές ιδέες με βάση τη
συνάφεια τους.
 Εντοπίζουμε μαθησιακές περιοχές και στόχους
του αναλυτικού προγράμματος που μπορούν
να υλοποιηθούν με τις αρχικώς επιλεγμένες
ιδέες.
Β) Δημιουργία ιστογράμματος με
τα πιθανά υποθέματα μελέτης
 Σκεφτόμαστε εκπαιδευτικές πρακτικές και
δραστηριότητες που βοηθούν τα παιδιά να
κατανοήσουν τις έννοιες και τις
υποκατηγορίες θεμάτων.
 Ευελιξία
 Τα παιδιά ως συνεργάτες στο σχεδιασμό
της διδασκαλίας
Ενδεικτικό ιστόγραμμα με θεματικές κατηγορίες
Ενδεικτικό ιστόγραμμα με θεματικές κατηγορίες και
εμπλοκή μαθησιακών περιοχών

Μελέτη περιβάλλοντος
Γ) Δημιουργώντας τη σύνδεση
 Σημαντική είναι η αρχική σύνδεση
του θέματος με τις προγενέστερες
γνώσεις και εμπειρίες των παιδιών.

 Πραγματοποιούμε σχετικές
προκαταρκτικές δραστηριότητες.
Ενδεικτικά παραδείγματα
προκαταρκτικών δραστηριοτήτων
 Να διαβάσουμε ένα βιβλίο.
 Να οργανώσουμε μια σχετική εκδρομή.
 Να παρατηρήσουμε τα παιδιά καθώς παίζουν με
αντικείμενα ή δημιουργήματα τέχνης που
σχετίζονται με το θέμα.
 Να δουλεύουν σε μικρές ομάδες και να
ανταλλάσσουν απόψεις σχετικά με έννοιες που
περιλαμβάνονται στο θέμα.
 Να αναπαραστήσουν μέσω τέχνης τις
προγενέστερες γνώσεις και εμπειρίες τους σε
σχέση με το θέμα.
Δ) Οργάνωση και υλοποίηση προγράμματος
διδασκαλίας

 Ποιες είναι οι βασικές πρακτικές και

δραστηριότητες;
 Τι μορφή εργασίας θα έχουν αυτές οι
βασικές πρακτικές και
δραστηριότητες;
 Τι απαιτείται για να ξεκινήσουμε αυτή
τη δραστηριότητα;
 Ποιος θα μπορούσε να το κάνει;
Δ) Οργάνωση και υλοποίηση
προγράμματος διδασκαλίας
 Σημαντικό θέμα η ανάθεση αρμοδιοτήτων.
 Εμπλέκουμε στη διαδικασία μέλη της
ενδοσχολικής και εξωσχολικής κοινότητας
Διδακτική προσέγγιση: «Τι γνωρίζω; Τι θέλω να μάθω;
Τι έμαθα;
(What I Κnow/ What I Want to know/ What I’ve Learned - KWL
Method)
Στοχεύει:
 στην ενεργοποίηση προγενέστερων
γνώσεων,
 στη διατύπωση ερωτήσεων,
 στη σύνοψη πληροφοριών.

Τι
γνωρίζω;

Τι θέλω Τι
να έμαθα;
μάθω;
 Τι γνωρίζω; Τι θέλω να
Τι έμαθα;
μάθω;
√ √
√
√ √
√
√ √
√
Ε) Αξιολόγηση προγράμματος
 Τα παιδιά μαθαίνουν με διαφορετικούς
τρόπους και χρειάζονται και διαφορετικούς
τρόπους για να εκφράζουν τα όσα
μαθαίνουν.
Σύνοψη πληροφοριών
Συμπληρωματικές παράμετροι στο
σχεδιασμό θεματικών προσεγγίσεων

 Η διερεύνηση των πιθανών πόρων.

 Ο κατά προσέγγιση σχεδιασμός της σειράς
με την οποία θα πραγματοποιηθούν οι
ενδεικτικές δράσεις και τα προτεινόμενα
συμβάντα.
 Επιλογή των σχετικών υλικών και του
απαραίτητου εξοπλισμού και οργάνωση
των σχετικών δράσεων.
Σημαντικές παράμετροι κατά την
ανάπτυξη του προγράμματος
διδασκαλίας
 Παρατηρούμε σταθερά και συστηματικά τα παιδιά
κατά την εξέλιξη ενός προγράμματος.
 Παρέχουμε συνεχώς στα παιδιά τα κατάλληλα
ερεθίσματα.
 Διδάσκουμε τις ικανότητες που απαιτούνται για την
επιτυχία των δραστηριοτήτων.
 Αναπτύσσουμε μια πρακτική που ενθαρρύνει τα παιδιά
να μοιράζονται τις γνώσεις τους σε καθημερινή βάση.
Σχέδια εργασίας (Projects)

 Σχέδιο εργασίας αποτελεί η σε βάθος μελέτη ενός

θέματος που επιλέγεται από τα παιδιά. Μπορεί να
διεξάγεται από ένα παιδί, μια ομάδα παιδιών ή και
ολόκληρη την τάξη.
 Η ιδέα για το σχεδιασμό ενός σχεδίου εργασίας
μπορεί να προκύψει από το ιδιαίτερο
ενδιαφέρον που επιδεικνύουν τα παιδιά σχετικά
με μια πλευρά του θέματος που αναπτύσσουμε
στην τάξη.

 Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται από μέρους του

εκπαιδευτικού ώστε να μπορεί να ανιχνεύσει τι
είναι αυτό που προκαλεί το ιδιαίτερο
ενδιαφέρον των παιδιών.
 Τα σχέδια εργασία αποτελούν ανοιχτές δράσεις
ως προς τις διαδικασίες, το περιεχόμενο και το
χρόνο ολοκλήρωσης.

 Οι δραστηριότητες που αναπτύσσονται στο

πλαίσιο αυτής της δράσης είναι βιωματικές,
ερευνητικές και επικοινωνιακές, συνδέουν το
πρόγραμμα με την καθημερινή πρακτική και το
σχολείο με την τοπική κοινότητα.

 Έμφαση δίνεται επίσης στην εργασία σε μικρές

ομάδες.
Βασικά βήματα κατά το σχεδιασμό ενός
σχεδίου εργασίας
 Επιλογή θέματος
 Καθορισμός στόχων
 Οργάνωση ομάδων εργασίας
 Σχεδιασμός πλαισίου δράσης
 Πραγματοποίηση των προβλεπόμενων δράσεων
 Ταξινόμηση και ανάλυση δεδομένων
 Ενδιάμεση αξιολόγηση
 Συνέχιση υλοποίησης του project
 Σύνθεση
 Παρουσίαση
 Τελική αξιολόγηση
 Ένα σχέδιο εργασίας ολοκληρώνεται όταν το
ενδιαφέρον των παιδιών απέναντι σε αυτό
αρχίζει να φθίνει ή να σταματά.

 Ένας συνηθισμένος τρόπος για να

ολοκληρωθεί ένα σχέδιο εργασίας ή μια
θεματική προσέγγιση είναι ο εκπαιδευτικός
σε συνεργασία με τα παιδιά να σχεδιάσουν
μια παρουσίαση.
Ενδεικτικά παραδείγματα για το κλείσιμο ενός
θέματος:

 Ένα βιβλίο φτιαγμένο από τα παιδιά της τάξης.

 Επίδειξη σχετικών κατασκευών.
 Ένα σκετς/μια δραματοποίηση.
 Η δημιουργία ενός σχετικού βίντεο.
 Η βασική διάκριση ανάμεσα στις θεματικές
προσεγγίσεις και τα σχέδια εργασίας έγκειται
όχι μόνο στο βαθμό ανάδυσης των
ουσιαστικών επιλογών αλλά κυρίως στο
βαθμό εμβάθυνσης της μελέτης από τα ίδια
τα παιδιά.