TS en 13501 - 3

TÜRK STANDARDI
TURKISH STANDARD
TS EN 13501-3
Haziran 2009
ICS 13.220.50
YAPI MAMULLERİ VE YAPI ELEMANLARI – YANGIN

SINIFLANDIRMASI – BÖLÜM 3: BİNA HİZMET
TESİSATLARINDA KULLANILAN MAMULLER VE
ELEMANLAR ÜZERİNDE YAPILAN YANGINA
DAYANIKLILIK DENEYLERİNDEN ELDE EDİLEN VERİLER
KULLANILARAK SINIFLANDIRMA: YANGINA DAYANIKLI
HAVA KANALLARI VE YANGIN DAMPERLERİ
Fire classification of construction products and building

elements - Part 3: Classification using data from fire
resistance tests on products and elements used in building
service installations: Fire resisting ducts and fire dampers
TS EN 13501-3 (2009) standardı, EN 13501-3 (2005) standardı ile birebir aynı olup, Avrupa
Standardizasyon Komitesi’nin (CEN, rue de Stassart 36 B-1050 Brussels) izniyle basılmıştır.
Avrupa Standardlarının herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm kullanım hakları Avrupa
Standardizasyon Komitesi (CEN) ve üye ülkelerine aittir. TSE kanalıyla CEN’den yazılı izin alınmaksızın
çoğaltılamaz.
TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN
'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 29.12.2011
TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
− Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak
gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın
uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.
− Bu standardı oluşturan İhtisas Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini
bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını
şükranla anarız.
Kalite Sistem Belgesi

İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite
Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.
Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun
olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün
garantisi altında olduğunu ifade eder.
TSEK
Kritere Uygunluk Belgesi (TSEK Markası Kullanma Hakkı)
Kritere Uygunluk Belgesi; Türk Standardları bulunmayan konularda firmaların ürünlerinin ilgili uluslararası
standardlar, benzeri Türk Standardları, diğer ülkelerin milli standardları, teknik literatür esas alınarak Türk
Standardları Enstitüsü tarafından kabul edilen Kalite Faktör ve Değerlerine uygunluğunu belirten ve
akdedilen sözleşme ile TSEK Markası kullanma hakkı verilen firma adına düzenlenen ve üzerinde TSEK
Markası kullanılacak ürünlerin ticari Markası, cinsi, sınıfı, tipi ve türünü belirten geçerlilik süresi bir yıl olan
belgedir.
DİKKAT!
TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun
üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir
garanti söz konusu değildir.
Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.
TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.
ICS 13.220.50 TÜRK STANDARDI TS EN 13501-3/Haziran 2009
Ön söz
− Bu standard, CEN tarafından kabul edilen EN 13501-3 (2005) standardı esas alınarak, TSE Mühendislik
Hizmetleri İhtisas Grubu’nca hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun 29 Haziran 2009 tarihli toplantısında
Türk Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.
− Bu standardın kabulü ile TS 4065: 1984, TS 1263: 1983 iptal edilmiştir.
− EN 13501 serisi, aşağıdaki bölümlerden oluşur:

− Bölüm 1: Yangın karşısındaki davranış deneylerinden elde edilen veriler kullanılarak sınıflandırma,
− Bölüm 2: Yangına dayanım deneylerinden elde edilen veriler kullanılarak sınıflandırma
(havalandırma servisleri hariç),
− Bölüm 3: Bina hizmet tesisatlarında kullanılan mamuller ve elemanlar üzerinde yapılan yangına
dayanıklılık deneylerinden elde edilen veriler kullanılarak sınıflandırma: Yangına dayanıklı hava
kanalları ve yangın damperleri
− Bölüm 4: Duman kontrol sistemlerinin bileşenleri üzerinde yapılan yangına direnç deneylerinden elde
edilen veriler kullanılarak sınıflandırma,
− Bölüm 5: Çatıların dış yangınlara maruz bırakılması deneylerinden elde edilen veriler kullanılarak
sınıflandırma
− Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent
hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.
İçindekiler
Giriş ...................................................................................................................................................................
1 Kapsam................................................................................................................................................... 1
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar ......................................................................................... 1
3 Terimler ve tarifler ................................................................................................................................. 2
3.1 Doğrudan uygulama alanı ....................................................................................................................... 2
3.2 Genişletilmiş uygulama alanı................................................................................................................... 2
3.3 Deney numunesi ..................................................................................................................................... 2
3.4 Yangına dayanıklı hava kanalı ................................................................................................................ 2
3.5 Yangın damperi ....................................................................................................................................... 2
4 Yangın senaryoları ................................................................................................................................ 2
4.1 Genel ....................................................................................................................................................... 2
4.2 Standard sıcaklık/zaman eğrisi (parlama sonrası yangın) ...................................................................... 2
5 Yangına dayanıklılık performansı özellikleri....................................................................................... 3
5.1 Performans özellikleri .............................................................................................................................. 3
6 Yangına dayanıklılık performansının beyanı ...................................................................................... 3
6.1 Sınıflandırma periyotları .......................................................................................................................... 3
6.2 Belirtme harfleri ....................................................................................................................................... 3
6.3 Performans beyanı .................................................................................................................................. 4
6.4 Sınıfların kombinasyonu.......................................................................................................................... 4
6.5 Sınıflandırmanın gösterilmesi.................................................................................................................. 4
6.6 Mamul şartnamelerinde yangına dayanıklılık sınıfının beyanı ................................................................ 4
7 Yangına dayanıklılık için sınıflandırma prosedürü ............................................................................ 4
7.1 Genel ....................................................................................................................................................... 4
7.2 Sınıflandırma ........................................................................................................................................... 5
Ek A Sınıflandırma raporu ............................................................................................................................. 9
Kaynaklar........................................................................................................................................................ 12
Yapı mamulleri ve yapı elemanları – Yangın sınıflandırması – Bölüm 3:

Bina hizmet tesisatlarında kullanılan mamuller ve elemanlar üzerinde
yapılan yangına dayanıklılık deneylerinden elde edilen veriler
kullanılarak sınıflandırma: Yangına dayanıklı hava kanalları ve yangın
damperleri
0 Giriş
Bu standardın hazırlanmasının amacı, yapı mamullerinin alev karşısındaki davranışlarının
sınıflandırılmasıyla ilgili uyumlu bir işlem belirlemektir. Bu sınıflandırma Madde 2’de listesi verilen deney
prosedürlerine dayandırılmıştır.
Bu standard, ayrıntıları “Interpretative Document Number 2: Safety in case of fire (QJ C62 Vol.37’ de verilen
ve “EU Construction Products Directive (89/106/EEC)”de belirtilen ikinci temel şartla uyumludur. Bu
standard, yapı mamulleri, yapı işleri ve bunların parçalarının yangına dayanıklılık performansının
sınıflandırılmasına ilişkin Konsey Direktifi 89/106 EEC’nin uygulanması konusundaki 3 Mayıs 2000 tarihli
Komisyon Kararını yansıtmaktadır.
Yorumlama Dokümanı ve 3 Mayıs 2000 tarihli Komisyon Kararı yangına dayanıklılıkla ilgili performansı ve
sınıfları belirler. Bu sınıflar her biri yangına dayanıklılık davranışının önemli bir özelliğine atıf yapan harflerle
gösterilir.
Bu standard bu şartlar için ortak bir anlayış sağlamaktadır. Farklı yapı mamulleri ve yapı elemanları grupları
için fonksiyonel şartları açıklamakta ve münferit mamullerin veya elemanların deney sonuçlarına bağlı olarak
bunların sınıflandırmasının türetilmesi için kullanılacak metotları açıklamaktadır.
1 Kapsam
Bu standard, bina hizmet tesisatlarında bileşen olarak kullanılan yapı mamullerinin ve yapı elemanlarının
yangına dayanıklılık performansının ilgili deney metodunun doğrudan uygulama alanında olan yangına
dayanıklılık deneylerinden elde edilen verilerle sınıflandırılmasını kapsar. Genişletilmiş uygulama esasına
göre yapılan sınıflandırma bu standardın kapsamı dışındadır. Genişletilmiş uygulamalar için bu standardda
belirtilen sınıfların kullanılması gereklidir.
Havalandırma sistemlerinde kullanılan mamuller/elemanlar (duman ve ısı boşaltma havalandırması hariç)

aşağıdakilerdir:
- Yangına dayanıklı hava kanalları,
- Yangın damperleri.
Bu mamuller/elemanlar için hazırlanan deney metotları Madde 2’de listelenmiştir.
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır.
Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste hâlinde verilmiştir. Tarih belirtilen
atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması
şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi hâlinde en son baskısı
kullanılır.
EN, ISO, IEC Adı TS No1)1) Adı

vb No (İngilizce) (Türkçe)
EN 1366-1: Fire resistance tests for service TS EN 1366-1 Servis Tesisatları İçin Yangına
1999 installations - Part 1: Ducts Dayanıklılık Deneyleri- Bölüm 1: Kanallar
EN 1366-2: Fire resistance tests for service TS EN 1366-2 Yangına Dayanıklılık Deneyleri- Servis
1999 installations - Part 2: Fire dampers Yangına Dayanıklılık Deneyleri- Servis
Tesisatları- Bölüm 2: Yangın Damperleri
EN ISO Fire safety - Vocabulary (ISO TS EN ISO 13943 Yangın Güvenliği - Terimler Ve Tarifleri
13943:2000 13943:1999)
1)
TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir. * işaretli
olanlar bu standardın hazırlandığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış olan Türk Standardlarıdır.
1
3 Terimler ve tarifler
Bu standardın amaçları bakımından EN ISO 13943’te ve aşağıda verilen tarifler geçerlidir.
3.1 Doğrudan uygulama alanı

Bir deney sonucunun bir veya daha fazla mamul özelliğindeki ve/veya amaçlanan son kullanım
uygulamalarındaki değişmeler için eşit deredede geçerli olduğu bir (tarif edilmiş kuralların uygulanmasıyla
ilgili) proses çıktısı.
3.2 Genişletilmiş uygulama alanı

Bir mamul özelliğindeki ve/veya amaçlanan son kullanım uygulamalarındaki değişmeler için, aynı deney
standardına göre yapılmış bir veya daha fazla sayıda deneyin sonucuna dayalı olarak, bir deney sonucunu
tahmin eden bir (hesaplama prosedürlerini içerebilen tarif edilmiş kuralların uygulanmasıyla ilgili) proses
çıktısı.
3.3 Deney numunesi

Bir bina inşaatının; yangına dayanıklılığını veya başka bir yapı elemanının yangına dayanıklılığına katkısını
belirlemek amacıyla temin edilen elemanı (veya parçası). [EN 1363-1:1999]
Not – Bu standardın amaçları bakımından bu tarif bir hizmet tesisatının belirli bir bileşenidir.
3.4 Yangına dayanıklı hava kanalı

Havanın dağıtılması veya dışarıya atılması için kullanılan ve belirli bir yangına dayanıklılık derecesi
sağlamak üzere tasarımlanan hava kanalı [EN 1366-1:1999].
Not – Yangına dayanıklı hava kanalları ilave bir sınıflandırmaya (S: duman kaçağı) tabi olabilir.
3.5 Yangın damperi

Hava kanalı içinde bulunan ve yangının geçmesine engel olmak için tasarımlanan hareketli kapatma tertibatı
[EN 1366-2:1999].
Not – Yangın damperleri ilave bir sınıflandırmaya (S: duman kaçağı) tabi olabilir.
4 Yangın senaryoları
4.1 Genel
Yangına dayanıklılık Madde 4.2’de verilen ısıl atak kullanılarak değerlendirilmelidir.
Not – Başka ısınma eğrileri de mevcut olabilir.
- ‘Içten içe yanan’ yangın deneyi sadece mamulün/elemanın yangının büyüme safhasıyla ilişkili
sıcaklıklara maruz bırakıldığı zaman yangına dayanıklılık performansının azalması beklenen
durumlarda kullanılır. Bundan dolayı, bu deney performansları yaklaşık 500 °C’un altındaki yüksek
ısınma hızlarına (standard sıcaklık/zaman eğrisi esnasında verilen) bağlı olan mamuller/elemanlar
(özellikle reaktif veya şişen ürünler) için belirlenen sınıflandırmalara ulaşmak için özellikle önemlidir. Bu
eğrilerin ve toleranslar gibi diğer parametrelerin pratik uygulanması ile ilgili diğer ayrıntılar EN 1363-
2’de verilmiştir.
- Hidrokarbon yangını eğrisi başka bir örnektir.
- Aşırı yangın senaryoları için (trafik akışı olan tüneller ve nükleer tesisler gibi) daha ciddi klasik eğriler
belirlenebilir. Ancak bunlar elemanların bu standarda göre sınıflandırılması için kullanılmaz.
4.2 Standard sıcaklık/zaman eğrisi (parlama sonrası yangın)

Deney için temel olarak uygulandığında, standard sıcaklık/zaman ilişkisi deney süresi boyunca uygulanabilir.
Bu ilişki bir bölmede tam olarak gelişmiş bir yangının modeli olup aşağıdaki bağıntı ile verilir:
T= 345 log10 (8t+1) +20 (1)
Burada;
t : Dakika olarak deneyin başlangıcından itibaren geçen zaman,
T : °C cinsinden ortalama fırın sıcaklığıdır.
Bu eğrilerin ve toleranslar gibi diğer parametrelerin pratik uygulanması ile ilgili diğer ayrıntılar EN 1363-1’de
verilmiştir.
5 Yangına dayanıklılık performansı özellikleri

5.1 Performans özellikleri
5.1.1 Giriş
Madde 5.1.2 ila Madde 5.1.4’de hangi performans özelliklerinin hangi mamul/eelemana uygulandığı
açıklanmıştır.
5.1.2 E – Bütünlük
Bütünlük ( E ) bir hizmet tesisatının bir bileşeninin yangına maruz kalmamış tarafa büyük miktarda alev ve
sıcak gaz geçişi nedeniyle yangına maruz kalmamış yüzeyin veya bu yüzeye bitişik herhangi bir malzemenin
tutuşması sonucu yangının iletilmesine engel olma kabiliyetidir.
Bütünlüğün değerlendirilmesi aşağıdaki hususlardan birinin veya birkaçının aynı anda esas alınması ile
yapılır:
- Verilen boyutlardan büyük çatlaklar ve açıklıklar,
- Küçük bir pamuk yastığın tutuşması,
- Maruz kalmayan tarafta sürekli alevlenme,
- Verilen değerlerden fazla kaçak.
Bütünlük, deney esnasında bütün metotlarla belirlenmelidir. Küçük pamuk yastık prosedürü yastık
tutuşuncaya kadar uygulanmalı, tutuştuktan sonra geri çekilmeli ve deneye bütün hususlar aşılıncaya kadar
devam edilmelidir (ancak, destekleyen isterse istenen seviyeye ulaşıldığında deneyi durdurma seçeneğine
sahiptir). Her bütünlük modunun bozulma zamanı kaydedilmelidir.
Bütünlüğe göre sınıflandırma bileşenin aynı zamanda yalıtım için sınıflandırılma durumuna göredir. Bir
bileşen hem bütünlük (E), hem de yalıtım (I) için sınıflandırılırsa bütünlük değeri dört kriterden en önce
başarısız olana göre belirlenendir. Bir bileşenin I sınıflandırması olmaksızın E sınıflandırması olması halinde
küçük pamuk yastık başarısızlığı dikkate alınmaz.
Yangın damperlerinin ve yangına dayanıklı hava kanallarının yavaş ısıtma eğrisi kullanılarak (EN 1363-2)
karşı deneye tabi tutulması durumunda, kaçak kriterleri uygulanır. Ancak, deneyin ilk 25 dakikası süresince
ölçülen kaçak hızları dikkate alınmaz.
Damperler için çatlaklar veya açıklıklar, küçük pamuk yastığın tutuşması ve maruz kalmayan tarafta sürekli
alevlenme, sadece hava kanalının ve duvar veya döşeme birleşme yerinin etrafındaki alanda dikkate
alınmalıdır. Damperli bir hava kanalının içindeki kriter standard sıcaklık/zaman eğrisine maruz bırakıldıktan
sonraki ilk beş dakikadan sonra kaçak hızını 360 m3/(m2.h) ile sınırlandırılmasıdır.
5.1.3 I – Yalıtım
Yalıtım (I) bir hizmet tesisatının bir bileşeninin büyük miktarda ısı geçişi sonucu yangının iletilmesine sebep
olmadan yangına maruz kalmaya dayanma kabiliyetidir. Yangının iletilmesinin sınırlandırılması yangına
maruz kalmamış yüzeylerin veya bu yüzeylere bitişik her hangi bir malzemenin tutuşmasını engellemelidir.
Bileşen aynı zamanda yakınında bulunan insanları korumaya yetecek kadar ısı bariyeri sağlamalıdır.
5.1.4 S – Duman kaçağı

Duman kaçağı (S) bir bileşeninin ortam sıcaklığında ve standard sıcaklık/zaman deneyine tabi tutulduğunda
gazların veya dumanın geçişine engel olma kabiliyetidir. Kaçak hızı 20 °C’daki değere dönüştürülür.
6 Yangına dayanıklılık performansının beyanı

6.1 Sınıflandırma periyotları
Özelliklerden herhangi biri için bütün sınıflandırma periyotları dakika cinsinden 15, 20, 30, 45, 60, 90, 120,
180 veya 240 periyotlarından biri kullanılarak beyan edilmelidir.
Not – Bütün periyotlar bütün bileşenler için geçerli değildir. Aşağıdaki maddelerde hangi sınıflandırma
periyotlarının hangi mamuller/elemanlar için geçerli olduğu açıklanmıştır.
6.2 Belirtme harfleri

Hizmet tesisatlarının bileşenlerinin sınıflandırılması için Madde 5.1’de açıklanan harfler kullanılmalıdır.
6.3 Performans beyanı

Bu belirtme harflerinin kombinasyonu duruma uygun olarak performans sınıflandırmasının bir parçası olarak
kullanılmalıdır. Bunlara ek olarak, içinde bütün fonksiyonel şartların karşılandığı süre en yakın sınıfın
tamamlanan dakikası cinsinden belirtilmelidir.
Sınıflar aşağıdaki gibi ifade edilmelidir:
EI tt (…) Burada tt kriter bütünlük ve yalıtımın sağlandığı periyottur,
E tt (…) Burada tt kriter bütünlüğün sağlandığı periyottur,
EI tt (…) S Burada tt kriter bütünlük, yalıtım ve duman kaçağının sağlandığı periyottur,
E tt (…) S Burada tt kriter bütünlük ve duman kaçağının sağlandığı periyottur.
Parantez içindeki belirtme harfleri Madde 7.2.2.4 ve Madde 7.2.3.4’te belirtildiği şekilde numunenin maruz
bırakılma yönüyle ilgili bütün bilgileri içermelidir.
Buna göre aşağıdaki sınıflar tarif edilebilir:

EI 15 (…) S, E30 (…) S, E 60 (…).
Deney sonuçları her zaman en yakın sınıfa yuvarlatılmalıdır. Özellikler birleştirildiğinde o özellik için beyan
edilen süre, en kısa zamana sahip olandır.
6.4 Sınıfların kombinasyonu

İlgili mamuller/elemanlar için sadece Madde 7’de açıklanan belirtme harfleri ve performans süreleri
kombinasyonları kullanılmalıdır.
6.5 Sınıflandırmanın gösterilmesi

Sınıflandırma aşağıdaki şablona göre gösterilmelidir:
E I t t ( i ↔ o ) S
6.6 Mamul şartnamelerinde yangına dayanıklılık sınıfının beyanı

Açıklayıcı mamul/eleman şartlarını açıklayan ve bu standarda göre belirli bir yangına dayanıklılık
sınıflandırması talebinde bulunan mamul şartnameleri bu sınıflandırmayı yangına dayanıklılık deneyi ile
gerekçelendirmelidir. Bu durum, bileşenlerde ve imalat tekniklerinde olabilecek değişiklikleri dikkate alarak
yeterli bir güven seviyesi sağlar.
Bu nedenle dolayı, mamul/eleman şartnameleri ilgili özelliklerin kontrolü için gerekli hususları kapsamalıdır.
Not – Gerekli ve kritik bileşenlerin deneyden geçirilmesinde destek olarak bunların özelliklerinin uygun
şekilde belirlenmesine ihtiyaç duyulabilir.
7 Yangına dayanıklılık için sınıflandırma prosedürü

7.1 Genel
7.1.1 Prosedür
a) Sınıflandırma kapsamına olacak mamullerin/elemanların ve son kullanım uygulamalarının öngörülen
aralığı destekleyen tarafından teklif edilmeli ve aşağıdakilere benzer hususları içermelidir:
- Maruz bırakma şartları: örneğin hava kanallarının maruz bırakılacak tarafları (iç/dış),
- Bileşenin boyutları: yükseklik, genişlik,
- Sınır ve destek şartları: kısıtlama, serbest hareket, destekler arası uzaklık,
- Yapısal detaylardaki değişiklikler,
- Öngörülen sınıflar: örneğin performans kriterlerinin kombinasyonu ve süreler.
b) Ilgili deney metodunda belirtilen deney sonuçlarının uygulama alanını dikkate alarak deneylerin sayısı,
standard sıcaklık/zaman deneyleri ive diğer maruz bırakma şekilleri ile ve deneye tabi tutulacak numune
tesbit edilmelidir.
c) Standard yangın deneyleri yapılmalı ve her deney için deney numunesinin performans kriterlerinin çeşitli
yönlerini karşılamaya devam ettiği süreler, geçen dakika cinsinden tayin edilmelidir.
d) Öngörülen uygulama alanından dolayı birden fazla deney yapılması gerekiyorsa, uygulama alanının
tamamının sınıfını en düşük sonuç belirlemelidir. Sınıflandırma uygulama alanına bağlantılı olduğundan
sınırlı bir uygulama alanı için münferit deneylerin sonuçları daha yüksek bir dereceye götürebilir.
e) Sınıflandırma raporları Ek A’da gösterildiği gibi hazırlanmalıdır. Deney sonuçlarının kapsadığı her hangi
bir performans parametreleri kombinasyonu ve süreleri için rapor hazırlanabilir.
7.1.2 Yangına dayanıklık deneyi sayısına karar vermek için genel kurallar
Tekrarlanabilirlik özellikleri için hiç bir deney tekrar edilmemeli ve bu standard tarafından aksi gerekli
görülmedikçe doğrudan uygulama alanındaki bütün bileşenlerin sınıflandırması tek bir deneyle yapılmalıdır.
Ancak, daha geniş bir uygulama alanı öngörülmüş ise, bütün ilgili hususlar tek bir deney ile kapsanamayabilir
ve bu durumda ilave deneylere ihtiyaç duyulur. Ayrıca, farklı sınır şartlarının etkisi ilave deney numunelerinin
değerlendirilmesini gerektirebilir.
Asimetrik bileşenler deneye tabi tutuldukları tarafa bağlı olarak farklı performans gösterebilir. Bu gibi
durumlarda yangına dayanıklılık performansı daha düşük yangına dayanıklılık süresi gösteren taraftaki
yangına maruz kalma durumuna göre belirlenir. Bunun için, doğrudan uygulama alanı için belirlenen
durumlar hariç olmak üzere, her iki tarafta birer deney yapılması gerekir.
Sadece tek taraftan deneye tabi tutulan asimetrik bileşenler sadece o taraftan yangına maruz kalmaya karşı
sınıflandılımalıdır.
Deney sayısı ayrıca aşağıdakilere de bağlı olabilir:

- Gerekli sınıflandırmalar,
- Öngörülen performans kriterleri kombinasyonu,
- Birden fazla ısıl işlem uygulama ihtiyacı,
Not – Genişletilmiş uygulamalar için daha fazla sayıda deney gerekebilir, fakat bu husus bu standardın
kapsamında değildir.
Mamuller/elemanlar piyasanın şartlarını karşılamak için farklı büyüklükte, şekillerde ve yüzey işçiliği dâhil
farklı malzemelerden yapılmış olarak temin edilmektedir. Her mamul için bütün büyüklük, şekil ve
malzemelerin deneyden geçirilmesi pratik değildir.
Deneyden geçirilen mamulün/elemanın doğrudan uygulama alanında değiştirilip değiştirilememe derecesi
kurallarda veya kılavuzluk bilgilerinde yer alır. Bunlar, ilave değerlendirme veya hesaplama yapmadan deney
numunesine göre ne kadar değişiklik yapılmasına izin verileceğini sınırlandırır. Her özel deney metodundaki
doğrudan uygulama alanı maddesi, deney yapma tecrübesinin bu gibi değişikliklerin güvenli bir şekide kabul
edilebileceğini gösterdiği yaygın yapı tarzlarıyla ilgilidir.
- Boyutlar:
Normal olarak deney numunesi tam boy olmalıdır. Numune tam boy olarak deneyden geçirilemiyorsa,
numune büyüklüğü ilgili deney metodunun şartnamesine uygun olmalıdır. Boyutları deneyden
geçirilenden farklı olan mamuller/elemanlar için deney sonuçlarının uygulanması için ilgili deney
standardının içindeki doğrudan uygulama alanı maddesine bakılmalıdır.
- Yapısal detaylardaki değişiklikler:
Deneye tabi tutulanların dışındaki yapısal ayrıntılar için deney sonuçlarının uygulanması hakkında ilgili
deney standardının içindeki doğrudan uygulama alanı maddesine bakılmalıdır.
Birbirinin perfromansını etkilemiyeceği gösterilmedikçe, farklı yapısal detay değişiklikleri aynı deney
numunesine dâhil edilmemelidir.
7.2 Sınıflandırma
7.2.1 Genel
Madde 7.2.2 ve Madde 7.2.3 her mamul/eleman için ilgili performans kriterlerini ve sınıfları göstermektedir.
7.2.2 Havalandırma kanalları

7.2.2.1 Deney metodu
Hava kanalları için deney metodu EN 1366-1’de verildiği gibi olmalıdır. Bu metot dışarıdan ve/veya içeriden
yangına maruz kalabilen dört kenarlı dikey ve yatay hava kanallarına (kanal A ve/veya kanal B) gerekli
sınıflandırmanın bir fonksiyonu olarak uygulanabilir.
Not – Sonuçların iki veya üç kenarlı hava kanallarına veya daha geniş kesitli hava kanallarına
uygulanabilirliği genişletilmiş uygulamanın konusudur.
7.2.2.2 Yapılacak deneyler

Deney numunesinin tasarımı ve yapılacak deney sayısı bu standardda tarif edildiği şekilde sınıflandırmanın
öngörülen uygulama alanı ile deney sonuçlarının uygulama alanı arasında yapılacak mukayeseden tesbit
edilmelidir.
Deney metodu aşağıdakiler hakkında bilgi verir:

- Deney numunesi/yapı,
- Deney sonuçlarının doğrudan uygulama alanı,
- Deney numunesi tasarımı hakkında kılavuzluk bilgileri.
Yapılacak deney sayısını etkileyen hususlar aşağıda örneği verilenler gibidir:

- Kapsanacak maruz kalma aralığı şartları,
- Boyut değişiklikleri ve konumlandırma,
- Basınç şartları.
7.2.2.3 Performans kriterleri

- Bütünlük
Bütünlük , deney esnasında aşağıdakilerin meydana geldiği süre olarak değerlendirilmelidir:
a) Madde 5.1.2’deki kriterler kullanılarak fırının dışında hava kanalları için bütünlüğün bozulması,
b) A hava kanalındaki hacim akış hızının 20 °C’taki değere dönüştürülmüş haliyle ve EN 1366-1’de
belirtildiği üzere fırının içindeki hava kanalının iç yüzeyiyle ilgili olarak 15 m3/(m2.h) değerini aşması.
Uygun bütünlük değerlendirmesinin özeti Çizelge 1’de gösterilmiştir.
Çizelge 1 - Bütünlük değerlendirmesi

Hava kanalı Fırın içinde Fırın dışında
Kanal A Hacim debisi Hacim debisi
(Yangın kanalın içinde) Küçük pamuk yastık
Açıklıklar
(o Æ i) Alev alma
Kanal B -------------- Küçük pamuk yastık
(Yangın kanalın dışında) Açıklıklar
Alev alma
(i Æ o)
- Yalıtım
Yalıtımı tanımlamak için kullanılan performans seviyesi yangına maruz kalmayan yüzdeki ortalama
sıcaklık artışı olmalıdır. Bu sıcaklık başlangıç ortalama sıcaklığın 140 °C üstü ile sınırlandırılmalıdır.
Herhangi bir noktadaki azami sıcaklık artışı başlangıç ortalama sıcaklığının 180 °C üstü ile
sınırlandırılmalıdır
- Duman kaçağı (gerekirse)

Test esnasında kanal dışındaki yangına maruz kalan hava kanalındaki akış hızı 20 °C’taki değere
dönüştürülmüş haliyle 10 m3/(m2.h) değerini aşması halinde bu kritere uyulmamış olur.
7.2.2.4 Sınıflar
Aşağıdaki sınıflar tarif edilmiştir:
EI 15 20 30 45 60 90 120 180 240

E 30 60
Sınıflandırmada performans kriterlerinin içeriden yangın, dışarıdan yangın veya hem içeriden hem dışarıdan
yangın durumlarının hangisinde sağlandığı belirtilmelidir. Ilave olarak “i Æo”, “o Æ i” veya “i ↔ o” sırasıyla
“ve” ve/veya “ho” ibareleri ile birlikte konumlandırmayı (dikey ve yatay) göstermek için kullanılmalıdır.
Örneğin, EI30 (ve ho i ↔ o) sınıflandırması hem dikey hem yatay uygulamalarda içeriden dışarıya ve
dışarıdan içeriye bütünlük ve yalıtımı 30 dakika süreyle karşılayan bir havalandırma kanalını göstermektedir.
Ortam duman kaçağı kriterinin sağlanmasına bağlı olarak S sınıflandırması eklenmelidir. Bu, kaçak için
geçme/kalma deneyine bağlı olarak yapılmalıdır. Örneğin EI30 (ve ho i ↔ o) S yukarıdaki performansın
aynısını sağlayan ve ilave olarak kaçak kriterini (10 m3/(m2.h)) karşılayan bir havalandırma kanalını
göstermektedir.
Süspansiyon cihazlarının arızalanması, E veya EI’nin sağlanmamasına yol açmadıkça deney numunesinin
arızalanması olarak kabul edilmez.
7.2.3 Yangın damperleri

7.2.3.1 Deney metodu
Damperler için deney metodu EN 1366-2’de verildiği gibi olmalıdır.
7.2.3.2 Yapılacak deneyler

Deney numunesinin tasarımı ve yapılacak deney sayısı bu standardda tarif edildiği şekilde sınıflandırmanın
öngörülen uygulama alanı ile deney sonuçlarının uygulama alanı arasında yapılacak mukayeseden tespit
edilmelidir. Deney sayısı ile ilgili ayrınların tamamı EN 1366-2’de verilmiştir.
Deney metodu aşağıdakiler hakkında bilgi verir:

- Deney numunesi/yapı,
- Deney sonuçlarının doğrudan uygulama alanı,
- Deney numunesi tasarımı hakkında kılavuzluk bilgileri.
Yapılacak deney sayısını etkileyen hususlar aşağıda örneği verilenler gibidir:

- Damperin montajı,
- Damperin simetrisi,
- Montajın konumlandırılması.
7.2.3.3 Performans kriterleri

- Bütünlük
Bütünlük deney esnasında, yangın deneyinin başlamasından 5 dakika sonra damperden kaçağın 360
m3/(m2.h) değerini aştığı, verilen boyutlardan büyük çatlakların ve açıklıkların meydana geldiği, küçük
pamuk yastığın tutuştuğu ve duvar veya döşeme ile damper çevresinin yangına maruz kalmayan
tarafının birleştiği yerde sürekli alevlenmenin meydana geldiği süre olarak değerlendirilmelidir. Sadece E
olarak sınıflandırılan damperler için pamuk yastığının tutuşması dikkate alınmamalıdır.
- Yalıtım
Yalıtımı tanımlamak için kullanılan performans seviyesi yangına maruz kalmayan yüzdeki ortalama
sıcaklık artışı olmalıdır. Bu sıcaklık başlangıç ortalama sıcaklığın 140 °C üstü ile sınırlandırılmalıdır.
Herhangi bir noktadaki azami sıcaklık artışı başlangıç ortalama sıcaklığının 180 °C üstü ile
sınırlandırılmalıdır
- Duman kaçağı (gerekirse)

S sınıfı damperler için yangın deneyinden önce yangın damperinden olan kaçak 20 °C’ye düzeltilmiş
haliyle 200 m3/(m2.h) değerini aşmamalı, yangın deneyinin ilk 5 dakikasından sonra 20 °C’a düzeltilmiş
haliyle 200 m3/(m2.h) değerini aşmamalıdır.
EN 1366-2’den alınan perfromans kriterleri Çizelge 2’de gösterilmiştir.
Çizelge 2 – Yangına dayanıklı damperler için yangın deneyi performansı

Ortam sıcaklığında Yangın deneyleri
Deneyden
kaçak sınırı m3/(m2.h) EN 1366-2 Madde 10.4
Sınıflandırma geçirilecek
EN 1366-2 Kaçak sınırı Sıcaklık artışı sınırı
büyüklük
Madde 10.3 m3/(m2.h) °C ortalama/azami
E Azami Gerekli değil 360a Gerekli değil
Azami 200 200a Gerekli değil
E-S
Asgari 200 Deney yok Gerekli değil
EI Azami Gerekli değil 360a 140/180
Azami 200 200a 140/180
EI-S
Asgari 200 Deney yok Deney yok
a
Kaçak sınırı deneyin başlamasından 5 dakika sonra geçerlidir.
7.2.3.4 Sınıflar
Aşağıdaki sınıflar tarif edilmiştir:
EI 15 20 30 45 60 90 120 180 240
E 30 60 90 120
Eğer kaçak hızı daha fazla sınırlandırılacaksa, Madde 7.2.3.3’teki kriterler sağlanmışsa sınıflandırmaya S
ilave edilir.
Sınıflandırmada performans kriterlerinin içeriden yangın, dışarıdan yangın veya hem içeriden hem dışarıdan
yangın durumlarının hangisinde sağlandığı belirtilmelidir. Ilave olarak “i Æo”, “o Æ i” veya “i ↔ o” sırasıyla
“ve” ve/veya “ho” ibareleri ile birlikte konumlandırmayı (dikey ve yatay) göstermek için kullanılmalıdır.
Örneğin, EI30 (ve ho i ↔ o) sınıflandırması hem dikey hem yatay uygulamalarda içeriden dışarıya ve
dışarıdan içeriye bütünlük ve yalıtımı 30 dakika süreyle karşılayan bir damperi göstermektedir.
Ortam duman kaçağı kriterinin sağlanmasına bağlı olarak S sınıflandırması eklenmelidir. Bu, kaçak için
geçme/kalma deneyine bağlı olarak yapılmalıdır. Örneğin EI30 (ve ho i ↔ o) S yukarıdaki performansın
aynısını sağlayan ve ilave olarak kaçak kriterini (10 m3/(m2.h)) karşılayan bir damperi göstermektedir.
Yangın damperlerine kapatma cihazlarının çalışma durumu da değerlendirilmelidir. Herhangi bir damper,
kapatma deneyinde başarısız olursa, yangına dayanıklılık deneyi için elverişli olamaz.
Kapatma cihazının güvenilirliği ile ilgili olarak ilave deneylere ihtiyaç duyulabilir. Güvenilirlik bu standardın
kapsamında değildir.
Süspansiyon cihazlarının arızalanması, E veya EI’nin sağlanmamasına yol açmadıkça deney numunesinin
arızalanması olarak kabul edilmez.
Ek A
Sınıflandırma raporu
A.1 Genel
Sınıflandırma raporunun amacı bir yapı mamulü/elemanı ilgili yangına dayanıklılık deney metoduna göre
yapılan deneyler esnasında elde edilen sonuçlara ayrıntılı olarak sınıflandırıldığında, bu sınıflandırmayı
uyumlu bir şekilde sunmaktır.
Sınıflandırma raporu sınıflandırma prosesinin temelini ve sonuçlarını detaylı olarak vermelidir.
A.2 İçerik ve format

Sınıflandırma raporu aşağıdaki içeriğe ve gösterilen formata sahip olmalıdır.
a) Sınıflandırma dokümanının kimlik numarası ve tarihi,
b) Sınıflandırma dokümanı sahibinin kimlik bilgileri,
c) Sınıflandırma dokümanını veren kuruluşun kimlik bilgileri,
d) Sınıflandırılan elemanın veya mamül sınflandırmasının tip ve fonksiyonunun ayrıntıları; ticari adı dâhil ,
e) Mamulün/elemanın detaylı tarifi
Bu sınıflandırmayı destekleyen deney raporlarının birinde yer alan eleman veya mamülün ayrıntılı tarifine
atıf yapılmalı veya bu sınıflandırma dokümanında ayrıntılı tarif verilmelidir. Detaylı tarif tam bir
açıklamayı ve bütün ilgili bileşenleri, montaj metotlarını vb. içermelidir.
Ayrıca, sınıflandırılan mamulün veya elemanın tamamına veya bir bölümüne uygulanabilen ilgili teknik
şartnamelerin listesini de vermelidir.
f) Yapılan deneyler:
i) Bu sınıflandırmayı desteklemekte kullanılan bütün deney raporlarında aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır:
- Deneyleri yapan laboratuvarın adı,
- Destekleyenin adı,
- Deneyin ve deney raporunun kimlik numarası.
ii) Bu standarda uygun olarak yapılan deneylerin kimlik bilgileri ve ilgili uygulama alanları.
iii) Sınıflandırmanın bütün ilgili kriterleri için her bir deney numunesi ve deney şartı için ayrıntılı deney
sonuçları; süspansiyon cihazlarındaki gerilmeler dâhil .
g) Sınıflandırma ve uygulama alanı:

- Bu standarddaki ilgili sınıflandırma prosedürüne atıf (EN 13501-3),
- Yapı elemanı veya mamulünün sınıflandırması,
- Bu sınıflandırma dokümanının doğrudan uygulama alanının ayrıntılı açıklaması.
h) İlave beyanlar:
- Bu sınıflandırma raporunun geçerlilik süresi ile ilgili kısıtlamalar,
- ‘Bu standard mamulün tip onayını veya belgelendirmesini temsil etmez’ ikazı.
Sınıflandırma raporunun formatı aşağıda gösterilmiştir.
LOGO/ Sınıflandırmayı yapan kuruluşun unvanı

MAMUL/ELEMAN XYZ İÇİN YANGIN SINIFLANDIRMASI RAPORU
BU SINIFLANDIRMA RAPORUNUN KİMLİK NUMARASI
BU SINIFLANDIRMA RAPORUNUN SAHİBİ
Adına
Adres 1
Adres 2
Adres 3
Adres 4
1 Giriş
Bu sınıflandırma raporu, EN 13501-3’de verilen işlemlere göre xyz mamulünün/elemanının sınıflandırmasını
belirler.
2 Eleman ile ilgili ayrıntılı bilgiler

2.1 Fonksiyon tipi
Mamul/eleman xyz sınıflandırılmış eleman tipi olarak tanımlanır. Fonksiyonu bütünlük/yalıtım/duman
kaçağına dayanıklık* bakımından yangına dayanıklıktır.
* ‘doğrudan uygulama alanı’
2.2 Tanımlama
Mamul/eleman xyz ya Madde 3’teki listeye uygun sınıflandırmayı destekleyecek şekilde deney raporlarında
tam olarak tanımlanır veya
Mamul/eleman xyz aşağıdakileri içerir:
‘Mamulün/elemanın ayrıntılı tarifi’
Bu mamul/eleman aşağıdaki teknik şartnamelere uygundur:

- İlgili şartnamelerin listesi.
3 Sınıflandırmayı destekleyen deney raporları

Bu sınıflandırmayı desteklemek üzere aşağıdaki deney raporları sunulur:
3.1 Hava kanalları için

LABORATUVARIN DESTEKLEYENIN REFERANS E I S Yön Konum
ADI ADI NUMARASI
(i– o) (ho, ve)
3.2 Damperler için

LABORATUVARIN DESTEKLEYENIN REFERANS E I S Yön Konum
ADI ADI NUMARASI
(i– o) (ho, ve)
4 Sınıflandırma ve doğrudan uygulama alanı

4.1 Sınıflandırma referansı
Bu sınıflandırma, EN 13501-3’e göre yapılmıştır.
10
4.2 Sınıflandırma
Bu mamul/eleman xyz aşağıdaki gibi sınıflandırılmıştır:
4.2.1 Hava kanalları için

E I t T ( ve ho i ↔ o ) S
4.2.2 Damperler için

E I t t ( ve ho i ↔ o ) S
4.3 Uygulama alanı

Bu mamul/eleman xyz EN 1366 – 1 Bölüm 1 veya EN 1366 - 2’ye göre (hangisi uygulanabilir ise) aşağıdaki
doğrudan uygulama alanına sahiptir. Sınıflandırma, aşağıda verilen son kullanım şartları için geçerlidir.
5 Sınırlamalar
5.1.1 Kısıtlamalar
Bu sınıflandırma raporunun geçerli olduğu süre içinde varsa herhangi bir sınırlama durumu.
5.1.2 İkaz
Bu doküman, beyan edilen tip onayı veya belgesi değildir.
Rapor İsim İmza* Tarih

Hazırlayan
Kontrol eden
- *……için ve adına
11
Kaynaklar
[1] EN 1363-1:1999, Fire resistance tests — Part 1: General requirements
[2] EN 1363-2, Fire resistance tests — Part 2: Alternative and additional procedures
12

TS en 13501 - 3

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TS en 13501 - 3

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TÜRK STANDARDI

YAPI MAMULLERİ VE YAPI ELEMANLARI – YANGIN

Fire classification of construction products and building

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Kalite Sistem Belgesi

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.

TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

− Bu standardın kabulü ile TS 4065: 1984, TS 1263: 1983 iptal edilmiştir.

− EN 13501 serisi, aşağıdaki bölümlerden oluşur:

Yapı mamulleri ve yapı elemanları – Yangın sınıflandırması – Bölüm 3:

Havalandırma sistemlerinde kullanılan mamuller/elemanlar (duman ve ısı boşaltma havalandırması hariç)

Bu mamuller/elemanlar için hazırlanan deney metotları Madde 2’de listelenmiştir.

2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

EN, ISO, IEC Adı TS No1)1) Adı

3.1 Doğrudan uygulama alanı

3.2 Genişletilmiş uygulama alanı

3.3 Deney numunesi

3.4 Yangına dayanıklı hava kanalı

3.5 Yangın damperi

Not – Başka ısınma eğrileri de mevcut olabilir.

4.2 Standard sıcaklık/zaman eğrisi (parlama sonrası yangın)

5 Yangına dayanıklılık performansı özellikleri

5.1.4 S – Duman kaçağı

6 Yangına dayanıklılık performansının beyanı

6.2 Belirtme harfleri

6.3 Performans beyanı

Buna göre aşağıdaki sınıflar tarif edilebilir:

6.4 Sınıfların kombinasyonu

6.5 Sınıflandırmanın gösterilmesi

6.6 Mamul şartnamelerinde yangına dayanıklılık sınıfının beyanı

7 Yangına dayanıklılık için sınıflandırma prosedürü

Deney sayısı ayrıca aşağıdakilere de bağlı olabilir:

7.2.2 Havalandırma kanalları

7.2.2.2 Yapılacak deneyler

Deney metodu aşağıdakiler hakkında bilgi verir:

Yapılacak deney sayısını etkileyen hususlar aşağıda örneği verilenler gibidir:

7.2.2.3 Performans kriterleri

Uygun bütünlük değerlendirmesinin özeti Çizelge 1’de gösterilmiştir.

Çizelge 1 - Bütünlük değerlendirmesi

- Duman kaçağı (gerekirse)

EI 15 20 30 45 60 90 120 180 240

7.2.3 Yangın damperleri

7.2.3.2 Yapılacak deneyler

Deney metodu aşağıdakiler hakkında bilgi verir:

Yapılacak deney sayısını etkileyen hususlar aşağıda örneği verilenler gibidir:

7.2.3.3 Performans kriterleri

- Duman kaçağı (gerekirse)

EN 1366-2’den alınan perfromans kriterleri Çizelge 2’de gösterilmiştir.

Çizelge 2 – Yangına dayanıklı damperler için yangın deneyi performansı

Sınıflandırma raporu sınıflandırma prosesinin temelini ve sonuçlarını detaylı olarak vermelidir.

A.2 İçerik ve format

g) Sınıflandırma ve uygulama alanı:

Sınıflandırma raporunun formatı aşağıda gösterilmiştir.

LOGO/ Sınıflandırmayı yapan kuruluşun unvanı

2 Eleman ile ilgili ayrıntılı bilgiler

* ‘doğrudan uygulama alanı’

Mamul/eleman xyz aşağıdakileri içerir:

‘Mamulün/elemanın ayrıntılı tarifi’

Bu mamul/eleman aşağıdaki teknik şartnamelere uygundur:

3 Sınıflandırmayı destekleyen deney raporları

3.1 Hava kanalları için

3.2 Damperler için