Bài 2 : KIẾN TRÚC LƯỠNG HÀ –

BA TƯ CỔ ĐẠI

Chương I : CÁC ẢNH HƯỞNG TỰ NHIÊN & XÃ HỘI

1. Địa lý

2. Khí hậu

3. Vật liệu xây dựng

4. Chế độ xã hội, giai cấp

5. Lịch sử các thời kỳ kiến trúc

Chương II : ĐẶC ĐIỂM KIẾN TRÚC

1. Cấu tạo

2. Nghệ thuật kiến trúc

Chương III : LOẠI HÌNH KIẾN TRÚC TIÊU BIỂU

1. Cung điện

2. Thành trì

3. Kiến trúc tôn giáo

KIẾN TRÚC LƯỠNG HÀ CỔ ĐẠI KIẾN TRÚC BA TƯ CỔ ĐẠI

 (Iraq ngày nay) (Iran ngày nay)

Chương I : CÁC ẢNH HƯỞNG TỰ NHIÊN & XÃ HỘI

1. Địa lý : 1. Địa lý :

- Vùng Mesopotamia (Iraq) nằm giữa 2 - Ngày nay là nước Iran. Nằm kế bên và
sông Tigris và Euphrates. cách với Mesopotamia bởi dãy núi thấp
Zargos.
- Địa hình ít núi non hiểm trở, không có
chướng ngại tự nhiên → chiến tranh liên -Là vùng cao nguyên cằn cỗi.
miên → kiến trúc luôn thay đổi

2. Khí hậu : 2. Khí hậu :

- Phương Nam rất nóng vào mùa hè. -Nóng khô → kiến trúc phải chống được
Phương Bắc mùa đông rất lạnh. nóng.

- Ít mưa, hạn hán. Nhờ làm nhiều công trình

thủy lợi nên ít thiệt hại → hệ thống kênh
nhân tạo phát triển.

3. Vật liệu xây dựng : 3. Vật liệu xây dựng :

- Vùng đồng bằng cho đất sét xây dựng. Từ - Có nhiều đất sét nên nhiều gạch, gạch
đó có gạch sống, gạch nung, gạch men sứ, nung.
ngoài ra còn vách đất trộn rơm.
- Ít rừng, ít gỗ đá nhưng xâm lược các nước
- Vùng núi cho đá xây dựng ở xa CT. lân cận để đem về.

- Vùng sông cho đá cuội xây dựng.

- Rừng gỗ khá hiếm, phải nhập từ Liban.

- Vật liệu kết dính : hồ vôi và bitum.

4. Chế độ xã hội, giai cấp : 4. Chế độ xã hội, giai cấp :

- Cư dân LH có tài thiên văn, toán học, - Phong kiến quân phiệt cầm quyền rất hiếu
không tin sâu sắc vào tôn giáo như Ai Cập. chiến. Thường xuyên xâm lược để cướp
Phát triển thờ cúng do hạn hán nhiều. bóc. Bóc lột dân trong nước dã man để xây
dựng cung điện xa hoa.
- XH có các giai cấp : nông dân công xã, nô
lệ, quý tộc quân phiệt, vua (tối cao, thay
mặt thần linh để cai trị).

- Đế quốc chỉ là liên minh quân sự của các

bộ tộc. Khá phồn vinh.

5. Lịch sử các thời kỳ kiến trúc : 5. Lịch sử các thời kỳ kiến trúc :

- Là nơi giao lưu nhiều tộc người: người Chia ra 2 thời kỳ:
Hamite (tổ tiên người Ai Cập), người
- Thời kỳ vương triều Achaemenian, tức
Semite và người Sumer.
vương triều Ba Tư thuần túy.
- Gồm 4 thời kỳ chính: thời kỳ Babylon,
- Thời kỳ bị Hy Lạp, Macedonia đô hộ.
thời kỳ Đế quốc Assyria, thời kỳ Tân
Babylon, thời kỳ Ba Tư. Có 3 nền văn
minh: VM Assyria, VM Babylon cũ và mới,
VM Ba Tư.

Chương II : ĐẶC ĐIỂM KIẾN TRÚC

1. Cấu tạo : 1. Cấu tạo :

- Tường dày chịu lực và cách nhiệt. Xây - Tường dày xây gạch, ốp đá bên ngoài. (Đá
tường gạch sống, ốp gạch nung bên ngoài. thường dành cho các thành phần quan
trọng).
- Nền yếu : dùng móng bè nhưng không đào
sâu. CT lớn dùng tấm đan đá. Không dùng - Dùng nhiều cột, làm bằng đá.
nhiều cột.
- Mái bằng với hệ dầm gỗ, trên lát đất sét
- Biết xây vòm nôi, bổ trụ. Kỹ thuật còn trộn cỏ. Mái vòm xây với KT cao hơn LH:
kém. vòm nôi và vòm bán cầu đỡ bởi các vòm
buồm trên MB vuông, vòm bán cầu có lỗ
Vì thế, CT có không gian hẹp dài, không
như tổ ong (vòm tổ ong).
lớn.

2. Nghệ thuật kiến trúc : 2. Nghệ thuật kiến trúc :

- Nổi bật là cung điện, đền đài (ziggurat). - Sử dụng nhiều cột tạo ra các phòng vuông
Đền đài còn là nơi sinh hoạt CC. (Sảnh Trăm cột tại Persepolis). Cột mảnh,
bước cột 5-6 d. Đầu cột chiếm 1/3 thân,
- Các mảng tường lớn có các rãnh đứng tạo
trang trí bằng tượng 2 đầu ngựa hoặc 2 đầu
bóng đổ. Trang trí cả bên trong lẫn bên
bò với các đai kim loại.
ngoài. Bên ngoài ốp gạch nung, có khi sơn
màu. Bên trong trang trí phù điêu có sơn - Trang trí phong phú, điêu khắcđẹp, màu
màu và tượng tròn. Tượng tròn súc vật, nổi sắc rực rỡ. Đặc sắc nhất là sử dụng lan can
tiếng là tượng sư tử đầu người 5 chân. Cửa đá có chạm nổi.
sổ ít, đặt trên cao.

Chương III : CÁC LOẠI HÌNH KIẾN TRÚC TIÊU BIỂU

1. Cung điện: 1. Thời kỳ đầu : Vương triều Achaemenide

-Cung và mộ phần của Cyrus Đại đế ở

-Xây gạch ốp đá. Parsagadae, phản ánh kiến trúc du mục của
các bộ lạc thời kỳ đầu. (550 TrCN) Mộ có 6
-Phòng hẹp dài (kỹ thuật xây cuốn vòm ít
bậc, hình dáng như 1 ngôi đền.
↑).
-Thành Susa với Cung vua Darius I. Trang
-Mái lợp gạch kg nung.
trí xa hoa với vật liệu và nhân lực tập hợp từ
nhiều nơi.
-MB gồm các khối HCN, kết hợp các sân
trong.
-Mộ vua Darius đục trong đá.

-Nền tôn cao tránh ẩm. 4 góc thành xoay

-Thành Persepolis (518-486 TrCN) với cung
theo 4 hướng Đ-T-N-B.
điện của các vua Darius, Xerses và
Artaxerses. : MB hcn 500x300m, cao 17 m.
-Cung điện xây vắt qua thành để đối phó
Tp chính: Điện triều kiến 83x83m, tường
trong ngoài (cai trị hà khắc nên đễ nội loạn),
dày 6m, có 36 cột, phòng Ngai vua tức Sảnh
gồm 3 phần: phần triều kiến, phần cho vua
Trăm cột 75mx75m, cột 12m.
và phi tần, phần cho lính, phục vụ, kho
tàng.
2. Thời kỳ Seleucia, Parthia và Sassanian :
(chịu ảnh hưởng Hy-La)
Tiêu biểu:

- Điện Feruz-Abad tại phía Nam Persepolis.

- Cung điện Sargon II (722-705 TrCN): 10
(250 SCN.) MB có 3 vòm bán cầu.
ha (305x234m). Nền cao 14m, 300 phòng,
30 sân và 1 Ziggurat. MĐ chính đồ sộ, phân
- Điện Sarvistan (Sassanian): phía trước có 3
vị đứng, đỉnh tường hình răng cưa.
vòm nôi. Ở giữa là 1 vòm tổ ong đặt trên các
vòm buồm nằm trên cột, MB hình vuông.
- Cung Goudea tại Lagash (2340 TrCN):
50mx53m,
- Điện Ctesiphon (TK IV S.CN): MĐ chính
có 1 vòm nôi lớn.
2. Thành trì : mẫu mực cho thời Trung cổ ở
Châu Âu (chiến tranh nhiều)

- Thành Babylon (605-563 TrCN). Thịnh

nhất vào thời Hammurabi và
Nabuchodonosor. Trong thành có Vườn
treo Babylon nổi tiếng. Tháp Babel cũng tại
thành Babylon. Các cửa thành trang trí lộng
lẫy, ốp gạch lưu ly, khảm hình động thực
vật.

- Vườn treo Babylon (thuộc 7 kỳ quan thế

giới cổ đại). MB 246x246m, cao 77m, có 5
bậc giật cấp, có hệ thống bơm nước trồng
cây.

- Thành Khorsabad.

- Thành Sinjerli (TK III TrCN) MB hình

oval, trên 1 đồi cao, có nhiều dãy tường
ngăn thành các cụm phòng thủ.

3.Đền thờ : (Ziggurat)

-Thời kỳ đầu là Ziggurat xây trên 1 bậc nền

(3500-3000 TrCN) vách nền có sọc tạo
bóng, tiêu biểu là Ziggurat Trắng ở Warka.

-Cuối thiên niên kỷ thứ ba TrCN: Ziggurat

có hai hay nhiều bậc, MB hình cn, cầu
thang có 3 vế, 4 góc hướng về 4 hướng địa
dư, vách có sọc nhưng bớt nghiêng (kỹ
thuật xd ↑)

-Thiên niên kỷ thứ 2 TrCN. Ziggurat có MB

vuông, vách thẳng đứng, tỷ lệ các bậc cao
hơn.

-Thời Assyria, ziggurat có MB vuông 7 bậc

chạy xoắn ốc.
-Thời Tân Babylon, ziggurat có 7 bậc, trên
đặc đền thờ.

+Đặc biệt đền thờ hình oval: đền tại

Khafaje (thiên niên kỷ thứ 3 TrCN.) MB
oval có 3 bậc gồm sân trong, nơi ở tăng lữ,
nơi làm việc, kho tàng…