Pagsasaling-Wika

Ang pagtalakay sa pagsasaling-wika ay hindi upang maging bukod na kursi o aralin

kundi upang maging bahagi ito ng mga paraan ng pagpapayaman sa talasalitaan ng
mag-aaral. Kapag nagsasaling wika tayo, natututo tayong mamili na pinakaangkop na
salitang panumbas sa salitang ating isinasalin. Bunga nito, sumasangguni tayo sa
diksyunaryo. Sa ganito, tunay na nadaragsagan ang ating talasalitaan. May mga
salitang sa pagsangguni natin sa diksyunaryo ay nakikilala natin ng lubusan sa
pagkabatid sa kahulugan nyon at sa ganoon ay nagiging bahagi ng ating pananalitang
magagamit sa pang araw-araw na pakikipag-usap o sa panahon ng ating pagsulat ng
akda.

Kahulugan ng Pagsasaling-Wika

Ayon sa Webster New World Dictionary of the American Language, ang

salitang translate ay nangangahulugang "to change from one language into another; to
put into different words." Kung isasalin sa Filipino, nangangahulugang ang pagsasaling-
wika ay "paglilipat mula sa isang wika sa isa pang wika; ilagay sa dalawang wikang
magkaiba."

Ayon sa New Standard Pocket Dictionary, ang salitang translate ay "to give
sense or eaning of in another language." Sa Filipino, nangangahulugan itong "ibigay
ang diwa o kahulugan sa ibang wika."

Ayon kay C. Rabin, ang salitang translate ay " a process by which a spoken or
written utterance takes place in one language whichis intended and presumed to
convey the same meaning as previously existing utterance in another language." Sa
Filipino, nangangahulugan itong "isang proseso kung saan ang isang pahayag, pasalita
man o pasulat, ay nagaganap sa isang wika at ipinapalagay na may katulad ding
kahulugan sa isang dati nang umiiral na pahayag sa ibang wika.

Ayon kay E. Nida, "Translation consists in producing in the receptor language the
closes natural equivalent of the message of source language, first in meaning and
secondly in style." Sa Filipino, nangangahulugang "Ang pagsasaling-wika ay muling
paglalahad sa pinagsasalinang wika ng pinakamalapit na natural na katumbas ng
orihinal ang mensaheng isinasaad ng wika, una'y batay sa kahulugan, at ikalawa'y
batay sa istilo.

Ilang Patnubay at Simulain sa Pagsasaling-Wika

Hindi pa gaanong karamihan ang mga aklat o artikulong tumatalakay sa

pagsasaling-wika. Marahil, ito'y sapagkat ang paksang ito ay pambihira. Ang ilan sa
mga aklat na tumatalakay sa pagsasaling-wika ay ang The Principles of Translation ni
Alexander F. Tyler, The Story of Language ni Mario Pei at ang aklat na isinulat ni Dr.
Alfons Santiago.

Tatlong Katangiang Dapat Makamit ng Isang Tagapagsaling-wika ayon kay Dr.

Mario Pei

1. Kasanayan sa dalawang wika, ang orihinal at ang pinagsasalinan.

Ang kakarampot na kaalaman sa alinman sa dalawang wikang kasangkot sa
pagsasalin ay magiging mapanganib. Kailangan-kailangan dito ang kahusayan
sa gramatika, wastong paggamit ng mga salita, wastong pagbubuo, pagsusunod-
sunod at iba pa. Subalit hindi pa rin garantiya ang mga iyan upang siya ’y
makapagsalin nang maayos, lalo na kung ang isasalin ay mga malikhaing uri ng
akda. Kailangan pa rin dito ang sapat na kakayahan sa pampanitikang paraan ng
pagpapahayag.
2. Ganap na pag-unawa sa diwa o kahulugang isinasaad ng akdang isinasalin.
Nakalalamang na ang tagapagsalin na higit na may kaalaman sa paksa
sapagkat siya ang higit na nakasasapol sa paksa at nakauunawa sa mga
konseptong nakapaloob dito.
3. Ganap na kaalaman sa paksang tinatalakay.
 Kung hindi angkin ng isang tagapasaling-wika ang isa sa mga ito, hindi magiging
mabisa at matalino ang kanyang pagsasalin.

Ang matamang pagsusuri sa artikulong isinasalin ay sadyang kailangan bago

simulan ang pagsasalin.

Tatlong Mahahalagang Payo sa Pagsasaling-Wika Ayon kay Dr. Rufino Alejandro

1. Dapat malaman ng nagsasalin kung ang pangungusap ay isang pormula o

malaya (free). Ang mga pangungusap na pormula ay di-nagbabago, palagian
ang anyo. Halimbawa, ang salitang "How do you do?" ay laging "Kamusta ka?"
sa alin sa Filipino. Ang malalayang pangungusap naman ay paiba-iba o
nagbabago sa ayos at anyo. Halimbawa, ang "My father bought a new car." ay
masasaling: (1) "Ang tatay ko ay bumili ng bagong kotse." o (2) "Bumili ng
bagong kotse ang tatay ko." o (3) "Bumili ang tatay ko ng bagong kotse." o (4)
"Bagong kotse ang binili ng tatay ko."
Sa pagsasalun ng mga pagungusap na pormula, higit sa iba pa, dapat na ang
mga kaisipan ang isalin at hindi ang mga salita.

2. Ang pagkakaroon ng marami at iba-ibang kahulugan ng isang salitang isinasalin

ay hindi dapat ipagwalang-bahala. Ang Tagalog na "Siya'y marunong." ay
maaaring isalin ng "He is wise o He i learned." sa Igles. Ngunit dapat mag-ingat
kung may naparagdag na isang salita o parirala kaya gaya ng "Siya'y marunong
lumangoy." Hindi na maaari itong isalun nang "He is wise/learned to swim."
sapagkat ang tamang salin na nito ay "He knwe how to swim."

3. Pakasuriing mabuti kung ang pangungusap ay may idyomatiko o kawikaan. Ang

ganitong angungusap ay para ring pangungusap na pormula na diwa ang
isinasalun at hindi ang mga salita.
TATLONG PARAAN NG PAGSASALIN AYON KAY ROMAN JAKOBSON (“On
Linguistic Aspects of Translation”, 1959)

1. Intralingguwal na pagsasalin (o paglilipat-salita)

Isang interpretasyon ng mga pasalitang tanda gamit ang ibang tanda sa isang wika.

2. Interlingguwal na pagsasalin (o pagsasalin mismo)

Isang interpretasyon ng mga pasalitang tanda gamit ang ibang wika.

3. Intersemiyotikong pagsasalin (o paglilipat-anyo)

Isang interpretasyon ng mga pasalitang tanda gamit ang mga tanda ng mga sistema
ng di-pasalitang tanda.

Proseso ng Pagsasaling-wika

1) Pagtutumbas

Sa prosesong ito, inihahanap ng tagapagsalin ng katapat na salita/pahayag sa

isinasaling wika. Angkop na angkop ang pagtutumbas na ito sa mga pagkakataong ang
pagsasalin ay nangangailngan lamang ng isa-sa-isang tapatan. Samakatwid, ang
pangngalan sa isang kapwa, pangngalan sa pagsasaling wika, pandiwa sa kapwa
pandiwa, pang-uri sa kapawa pang-uri, atbp.

Ang pamamaraang ito ay may eksepsiyon. May mga pagkakataong hindi lamang salita
kundi parirala o pangungusap ang isinasalin. At sa pagsasalin, karaniwang naiiba ang
pokus ng pangungusap batay sa kayarian. Makikitang totoo ito sa pagsasalin ng mga
mensaheng nasusulat sa Ingles. At mahihinuha naming batay ito sa pagkakaiba ng
kayariang Ingles sa kayariang Pilipino.

Ingles Filipino

Anguish Hapis, Dalamhati

Citizen Mamamayan

Faith Pananalig

Mga Halimbawa:

a) Isa-sa-isang tumbasan (Pangngalan)

Filipino Ingles

Ama Father

Ambag Contribution

Biyuda Widow

b) Isa-sa-isang tumbasan (Pandiwa)

Ingles Filipino

Authorize Pahintulutan

Evaluate Halagahan, Bigyang-halaga

Arouse Pukawin

Copy Kopyahin

k) Isa-sa-isang tumbasan (Pang-uri)

Ingles Filipino

Pretty Maganda

Good Mabait, Mabuti

Rich, well-to-do Mayaman, Mariwasa, May kaya

d) Isa-sa-isang tumbasan (Parirala, Sugnay, atbp.)

Ingles - Filipino

Ability to apply knowledge - Kakayahang magamit ang nalalaman

Written language activity - Gawaing wikang pasulat sa pagbasa

Tumuklas ng mga bagong talino - Discover new talent

Sumugaw nang malakas - shouted loudly

2) Panghihiram

Ang panghihiram ay isa sa mga simulaing karaniwang sinusunod sa pagsasaling-wika.

Likas ito sa mga Pilipino sapul pa nang pumasok sa katutubing wika ang Espanyol.
Maraming mga salita o katawagang banyaga anv malayang nakapasok sa katutubong
wika dahil ang mga katawagan o salitang yaon ay wala sa angking bokabularyo nito.

Halimbawa

Mula sa Espanyol

Kusina

Imprenta

Kuwelyo

Kubyerta

Donya

Senyor
Mula sa Ingles

Dyip

Konsepto

Kompyuter

Impormal

Telebisyon

Iskrip

3) Pagsasaling Pa-Idyomatiko

Kabilang dito ang mga ekspresyong nagkaroon ng partikular na kahulugan dahil sa

paninuwala, saloobin, kaugalian at iba ng isang lahi. Gayundin ang mga ekspresyon,
nagkaroon ng pagbabago sa kahukugan dahil sa pag-iiba ng pang-angkop o preposition
na ginagamit (gaya ng Ingles).

Halimbawa

Ingles - Filipino

(to) have a hand/voice - magkaroon ng kinalaman

dress to kill - bihis na bihis; nakapamburol

(to) give a hand - tumulong

Filipino - Ingles

masiraan ng bait - to be crazy; to lose one's sanity

butas ang bulsa - penniless; without money

hindi mahulugan ng karayom - very crowded

4) Adapsiyon

Ito ay ang paggamit o pagtanggap ng mga salitang isasalin nang tuwiran at walang
pagbabago sa baybay, kundi man bilang kakabit ng mga katutubong panlapi. Gagamitin
ito sa mga pagkakataong kailangang-kailangan at hindi maiiwasan.

4a) Sagisag na pang-agham

Fe (iron) bakal

H20 (water) tubig

HCL (muriatic acid) muryatik asid

4b) Mga Katawagan/ sagisag sa pananaliksik

op. cit.

loc. cit

et al

etc.

vis-á-vis

tete-a-tete

4k)Kataga/ salitang buhat sa banyagang wika

Italyano

Intermezzo

Spaghetti

Prances

Bon

Bon apetit

Latin

Habeas corpus

Ex oficio

5) Pagsasaling-Pampanitikan

Mula sa orihinal na akda tungo sa salin, isang madwag na landasin ang tinataluntod ng
nga naghahangad na magsalin . At katulad ng alinmang abentura, pagiging biktima ng
sakuna o pagkamatay (ng akda).

"Poetry is what is lost in translation" —Robert Frost

"Bawat pagsasaling-wika ay isang anyo ng kataksilan." —James Michie

Ang kaselanan ng pagsasalin ng nga akdang pampanitikan ang tinutukoy dito. Hindi
lamang balarila, aspektong pansamantaka at iba pang sangkap ng literature ang
binibigyan ng konsiderasyon kundi maging ang pamamarila (phraseology), pamimili at
pagsasama-sama ng nga istilo ng awtor. Ang metapora ng isang makata ay lagi na
isang bagay na nagpapahirap sa pagsasaling-wika. Si Celeatino Vega, bilang
halimbawa ay maraming mga pamamariralang mahirap isalin.

Halimbawa

bantilaw na mithi

sugapang lugod

Pagsasalin ng Salita

Ang pinakamabuting halimbawa ay ang mga diksyunaryong dalawahang-wika gaya

ng English-Filipino Dictionary o Filipino-English Dictionary. May pagkakataong ang
hinihinging kahulugan ng isinasaling salita ay literal na kahulugan at dito ay mabisang
magagamit ang mga diksyunaryo.

Pagsasalin ng mga Parirala

Sa Tagalog, ang Ingles na "back and forth" ay hindi isinasalin ng parito't paroon
kundi paroo't parito. Gayundin naman ang "sooner or later" na hindi madali't maloon
kundi malao't madali. Ngunit hindi ito totoo sa "more or less" sapagkat isinasalin ito na
humigit-kumulanf at hindi kumulang-humigit.

May mga pagkakataong na ang isang salitang ingles kapag nasasamahsn ng ibang
salita o parirala ay nagkakaroon ng ibang kahulugan na karaniwa'y nagiging idyomatiko
na.

Ang salitang "give" at "run" . Ang literal na kahulugan ng "give" ay ibigay,

maghandog o ipagkaloob kaya. Ngunit hindi na ganito ang kahulugan kapag:

give thanks = magpasalamat

to give birth to = manganak

 to give up to the enemy = sumusuko sa kaaway

give my regards to him = ikamusta mo ako sa kanya

give him a hand = tulungan mo siya

to give away = ipamigay

to give ear = pakinggan

Samantalang da salitang run na literal na nangangahulugang tumakbo, umikit,

magpalakad o mamahala ay nag-iiba na ng kahulugan kapag:

run across = nakasalubong

run after = habulin; tugisin

run along = umalis ka na

run away with = itakbo, itanan

run for = kumandidato

run short = kapusin, kulangin

run over = umapaw, masagasaan, siyasatin

Dahil sa kahirapan ng pagkilala sa tunay na diwa ng pariralang idyomatiko, marami

ang naligaw sa tamang salin ng mga ito. Kung minsan nga katawa-tawa na ang salin.
Tingnan ang mga halimbawang ito.

Orihinal: Manuel was fired.

Maling Salin: Binaril si Manuel.

Tamang Salin: Itinawalag sa trabaho si Manuel.

Orihinal: The flood washed out the bridge.

 Maling Salin: Ang tulay ay hinugasan ng baha.

Tamang Salin: Tinangay ng baha ang tulay.

Pagsasalin ng mga Pangungusap

Kailangan ng kadalubhasaan sa wikang isinasalin at sa wikang pinagsalinan. Sa

pagsasalin sa Filipino mula sa Ingles, kailangan ng paggabay sa ilang panuntunang
kagaya ng mga ito:

1. Kung ang pangungusap ay may di-tiyak na layon.

Halimbawa:
Orihinal: I bought a ball.
Isinalin na tukuyan ang pandiwa: Bumili ako ng bola.
Huwag: Binili ko ang bola.
2. Kung ang pagungusap ay may tiyak na tinutukoy na layon.
Orihinal: I bought that ball.
Isalin sa balintiyak ang pandiwa: Binili ko ang bolang iyan.
Huwag: Bumili ako ng bolang iyan.

3. Kung ang pangungusap ay may isang di-tiyak na tuwirang layon (direct object)
at isang di-tuwirang layon (indirect object) sa isang pariralang pang-abay.
Orihinal: I bought a ball for him.
Isalin ng balintiyak ang pandiwa: Bumili ako ng bola para sa kanya.
Huwag: Ibinili ko siya ng bola.

4. Kung ang pangungusap ay may isang makatuwirang di-tuwirang layon at isang

di-tiyak na tuwirang layon.
Orihinal: I bought him a ball.
Isalin ng balintiyak ang pandiwa: Ibinili ko siya ng isang bola.
Huwag: Bumili ako ng isang bola para sa kanya.
 5. Kung ang pangungusap ay may isang makatuwirang di-tuwirang layon at tiyak
na tuwirang layon.
Isalin ng balintiyak:
Orihinal: I bought him that ball.
Salin: Binilu ko para sa kanya ang bolang iyan.

Ilang Pangwakas na Paalala

1. Tunay na may salitang Ingles na mahirap tapatan ang katumbas sa Filipino, lalo
na ang mga katawagang tekniko at pang-agham. Gayunpaman, ang mga ito'y
matatapatan sa pamamagitan ng panghihiram sa iba't-ibang wikain sa Pilipinas,
sa Kastila o sa Ingles.

2. Ang pagsasalin ay kailangang maging pinakamalapit sa diwa, isipan at

damdaming taglay ng orihinal. Maaaring hindi makuhang buong-buo ang isipan o
diwa sa pagsasalun ngunit pakapiliting huwag malayo, at masama na, kung
maiba pa.

3. Kung may mga bahagi na maaaring isalin ng literal, gawin ang ganito. Ang mga
salita, parirala o pangungusap na may sa lamang diwa o kahulugan ay naisasalin
nang literal. Piliting kunin o gamitin ang salitang kasingkahulugan o
pinakamalapit ang kahulugan sa wikang pinagsasalinan.

4. Hanggat magagawa, ang ginamit na mga pang-uri, pang-abay, pandiwa at

pangngalan ay mapasama sa pagsasalin bagaman at maaaring mapalipat ng
kinalalagyan sa pangungusap.

5. Sundin sa pagsasalin ang kinaugaliang paraan ng pagpapahayag sa wikang

pinagsalinan alang-alang sa ikapagiging makatotohanan nito at sa kadudulas at
ikagaganda ng pagbasa ng mga salita at pangungusap. Sa Filipino, ang ayos ng
pangungusap ay nauuna ang panaguri kaysa sa simuno na di gaya sa Ingles na
laging nauuna ang simuno sa panaguri.

https://www.slideshare.net/mobile/kazekage15/pagsasaling-wika
https://www.google.com/url?
sa=t&source=web&rct=j&url=http://kwf.gov.ph/wp-
content/uploads/Introduksiyon_sa_Pagsasalin.pdf&ved=2ahUKEwiiubPT_4
DoAhWgxYsBHfbVAu04ChAWMAF6BAgFEAI&usg=AOvVaw3D2aVJ7R8JXs
7gfPAMHbJ5
https://www.academia.edu/8108242/6._Ang_Proseso_Ng_Pagsasaling-Wika