ARHAHO

provimet.weebly.com
049 373 681

6. RREZIQET NE AFARIZMIN
BANKAR

Bankat gjate afarizmit te tyre ballafaqohen me dy rreziqe kyresore te cilat jane:

a)ndryshimi i normave te kamates, dhe b)rreziku i kurseve devizore (qe lind per
shkak te ndryshimit te kurseve devizore). Per tu mbrojtur nga keto rreziqe me te cilat
ballafaqohen bankat, jane paraqitur disa inovacione, e disa nga to jane:
1)SWAP operacionet (Swap kontratat sherbejne per menaxhimin e rrezikut dhe me
se shumti lidhen per normat e kamates, per tu mbrojtur nga levizja e normave te kamates
ne treg), te swap operacionet dallojme dy kategori: a)Spot operacionet, ku keto
operacione kryhen kryesisht brenda 2-5 diteve, me qrast paraprakisht percaktohet kursi i
valutes, si dhe banka qe do ta kryej operacionin, dhe b)Operacionet termine, ku keto
operacione kryhen ne nje afat me gjate, kryesisht per disa muaj.
2)OPTIONS (kontratat OPTION perdoren per menaxhimin e rrezikut, dhe mund te
perdoren per tu mbrojtur apo per ta zvogluar rrezikun e kurseve devizore (opcionet
devizore) ose rrezikun e ndryshimit te normave te kamates (opcionet ne normen e
kamates)).
3)FUTURES (FUTURES kontratat gjithashtu perdoren per menaxhimin e rrezikut,
dhe ato sherbejne per tu mbrojtur nga rreziket devizore dhe normave te kamates, dhe
duhet potencuar se me keto operacione punohet ne tregjet termine).
Perveq tregut te parase, kemi edhe tregun e efekteve qe lidhet me letrat me vlere me
afat te gjate kohore, dhe ky treg eshte segment i veqant i tregut te kapitalit.
Rreziqet kryesore me te cilat ballafaqohen bankat gjate afarizmit te tyre jane
(rreziqet kryesore te afarizmit bankare jane):
1)Rreziku kreditore (credit risk) – Bankat bejne vazhdimisht kreditimin qoft
te personave fizik ashtu edhe te atyre juridik, andaj ato ballafaqohen me rrezikun qe
debitori (huamarresi) te mos i kthej mjetet fare ose te mos i kthej ato me kohe, dhe ne
kete rast kemi te bejme me rrezikun kreditore (credit risk) dhe ne keto raste banka do te
kete probleme me rrjedhjene parase (cash flow). Ne keto raste permes aplikimit te
kamatave variabile, rreziku nga banka bartet tek debitori (huamarresi).
Tri metodat (qasjet) kryesore per menaxhimin e rrezikut kreditore (credit risk) jane:
-selektimi (selektimi ka te bej me zgjedhjen me kujdes te huamarresve-debitoreve
duke bere nje analize detale te tyre e pastaj ti jipen kredite)
-limitimi (limitimi ka te bej me kufizimin e llojeve dhe kategorive te ndryshme te
kredise qe i lejon banka, por ka te bej edhe me kufizimin e shumes maksimale te kredise
qe mund ti jepet nje debitor-huamarresi).

ARHAHO
provimet.weebly.com
049 373 681
 ARHAHO
provimet.weebly.com
049 373 681
-diversifikimi (diversifikimi ka te bej me shperndarjen e rrezikut ne dege te
ndryshme te ekonomise sepse te gjitha deget nuk kane rrezik te njejte, pastaj
shperndarjene e rrezikut ne sa me shume individ (persona) qe ndikon ne zvoglimin e
rrezikut kreditore, etj).
Mirepo rreziku kreditore mund te menaxhohet edhe permes qasjes ALM (asset
liability management) permes menagjimit te GAP-it ndermjet mjeteve dhe detyrimeve te
bankes.
2)Rreziku i likuiditetit (liquidity risk) – Rreziku i likuiditetit ka te bej me
aftesine e bankes qe ti kryej te gjitha obligimet me kohe dhe njekohesisht te vazhdoj
aktivitetin e saj ne menyre te rregullt. Duhet theksuar se nevojat likuide ndahen ne 4
grupe:
-nevojat per kompensimin e daljes se mjeteve nga banka (financing risk-rreziku i
financimit),
-nevojat per mbulimin e mungeses se hyrjes se mjeteve (time risk-rreziku kohore),
-nevojat per gjetjen e burimeve te reja te financimit (risk for finding fund in short
time),
-nevojat per kryerjen e nje transaksioni te ri ne qdo kohe (call risk).

3)Rreziku i normes se kamates (interest rate risk) – Rreziku i normes se

kamates ka te bej me rrezikut lidhur me fluktuimin (levizjen) e normave te kamates. Qe
te zvogloj rrezikun e normes se kamates banka duhet te aplikojne ne vend te normave
fikse normat variabile te kamates. Gjithashtu banka per tu mbrojtur nga rreziku i normes
se kamates mund te perdore edhe instrumentet e hexhingut si Swap, Options, etj, pra
me blerjen e tyre bankat mund te zvoglojne rrezikun e normes se kamates. Bankat nuk
mund qe ne teresi ta eliminojne rrezikun e normes se kamates, pra ato duhet gjithmon te
kene parasysh n

4)Rreziku valuator (currency risk)– Rreziku valutore ka te bej me rrezikun

lidhur me ndryshimin e kurseve devizore. Sa me i madh qe te jete numri i valutave me te
cilat bankat i kryejne operacionet, aq me i madh eshte edhe rreziku valuator, dhe kjo
ndodh per shkak te fluktuimeve te kurseve devizore (te kembimit). P.sh bankat e medha
zakonisht punojne me qindra valuta te huaja, prandaj edhe rreziku valuator eshte mjaft i
madh te keto banka, sepse mundesia e ndryshimit te kurseve devizore eshte edhe me e
madhe ne keto raste (p.sh City Corp, New York punon me me shume se 90 valuta te
ndryshme).
Bankat per ta zvogluar rrezikun valutore, duhet qe operacionet me valuta te
ndryshme ti ndaje (p.sh kredite ne dollare te jepen ne baze te burimeve apo depozitave ne
dollare, kredite ne euro te jepen ne baze te burimeve ose depozitave ne euro, etj).
Gjithashtu rreziku valutore mund te zvoglohet edhe permes blerjes se kontratave
Futures, Options, etj, te cilat mund te lidhen per valuta te ndryshme, per tu mbrojtur nga
rreziku devizorë.

ARHAHO
provimet.weebly.com
049 373 681
 ARHAHO
provimet.weebly.com
049 373 681
5)Rreziku jashtbilancor (non balance sheet risk) – Rreziku jashtbilancore
paraqitet atehere kur bankat kryejne edhe pune te tjera p.sh dhenia e garancive per
klinetet, akceptet bankare, etj, duke krijuar keshtu pasivat jashtbilancore apo detyrimet
jashtbilancore (nonbalance sheet liability). Pra kur banka kryen pune te tjera, atehere i
nenshtrohen rreziqeve qe quhen rreziqe jashtbilancore.
Te gjitha keto rreziqe shkaktohen per shkak te joharmonizimit te bilancit te
bankes, pra te aktives me pasiven (kjo ndodh per shkak mosharmonizimit te afateve te
ndryshme, normave te ndryshme te kamates, etj).

6.1. VLERSIMI I BONITETIT

DHE RATINGU I BANKAVE

Boniteti i bankave ka te bej me aftesite e bankave qe ti kryejne te gjitha obligimet e

tyre ne afate dhe njekohesisht ta ruaj afarizmin e saj, apo aftesine e saj kreditore.
Pikat kryesore gjata anlizes se bonitetit (performances) te bankave jane:
1)Struktura e bilancit te bankes,
2)Kualiteti i afarizmit,
3)Pozita financiare e bankes.

Ndersa Ratingu i bankave ka te bej me modelin per informimin lidhur me bonitetin

(performancen) e bankes, dhe ratingu i bankave mund te shprehet permes aftesise
kreditore (credit worthiness), dhe solventitetit te bankave (solvency of the bank).
Ratting i bankave behet sipas disa kritereve:
1)Fuqia e bankes (merr parasysh kapitalin e saj, ne shumen absolute),
2)Madhesia e bankes (merre parasysh asetet e teresishme, ne shumen absolute),
3)Fitimi para kamates dhe tatimeve EBIT (ne shumen absolute),
4)Performancat e bankes (merre parasysh rritjen reale te fitimeve, raportin
fitimet/kapital, apo fitimet/assete, etj).
Ratingun e bankave e bejne agjensite e ratingut (p.sh Standard and Poor’s, Fitch,
Moodys, etj). Agjensite e ratingut pra bejne vlersimin e performances se bankes duke u
bazuar ne procedura te caktuara, dhe keto agjensi analizojne keto elemente:
a)strukturen e menaxhmentit, b)fitimet, c)bilancet e kredimarresve (debitoreve), etj.

Indikatore apo koeficientet kryesore te afarizmit te bankave qe jane

shume te rendesishem (p.sh per investitoret potencial) jane:

ARHAHO
provimet.weebly.com
049 373 681
 ARHAHO
provimet.weebly.com
049 373 681
1)Profitabilitetit i aseteve (profitability of assets, PA = NI/A, ku NI-net income,
A-assets),
2)Profitabiliteti i kapitalit (profitability of capital, PK = NI/FF, ku NI-net income,
FF-foundation fund),
3)Rreziku ne treg (market risk, MR = (C+STS)/D, ku C-cash, STS-short term
securities, D-deposits),
4)Rreziku kreditor (credit risk, CrR = C/A, ku C-credit, A-assets),
5)Rreziku i kapitalit (risk in capital, RCa = Ca/ARr, ku Ca-capital, ARr-assets with
specific risk).

ARHAHO
provimet.weebly.com
049 373 681