# Question Answer Reference Remarks

1 Hindi likas sa 1. Mainit na sikat ng araw sa Ongoco.

mga Filipino tanghaling tapat.
ang pagiging a. Hindi makakapagtrabaho
tamad. sa ganito kainit na
Magbigay ng panahon. Lubhang
dahilan na nakakapawis at
ayon kay Rizal nakakapanghihina ang init
ay naging sanhi at madalas silang
ng katamaran sumisilong.
ng mga ito? b. Init ay nakakapagpapalusog
sa la, kaya ang mga
pananim ay hindi na
kailangang laging aalagaan.
2. Kawalan ng pagkakaisa.
a. "kung walang pagkakaisa
ang mamamayan, wala
silang lakas na hadlangan
ang mapaminsalang
hakbang ng pamahalaan at
ng iba pang puwersa ng
lipunan. Wala ring
pagsusumigasig upang
maisagawsa ang mga bagay
na makapagpapaunlad sa
nakrarami. Ang lahat kung
gayon ay hindi na kikilos,
parang isang bayang patay!
Kaya sa konklusyon ay siabi
ni Rizal 'ang tao sa Pilipinas
ay isang indibiduwal; hindi
siya mamamayan ng isang
bansa.'"
3. Kastila.
a. Sinira ng kastila ang
kasipagan at pagkukusa nga
ma Pilipino
b. Kinitil din ng mga Kastila
ang pagmamahal ng mga
pilipino sa pag-gawa dahil
 sa "forced labor."
c. Walang pakialam sa mga
dayuhan at estudayante.
d. Tiwali ang sistema ng
edukasyon
e. Pinahihintulutang
lumaganap ang Sugal
f. Tiwali ang pagtuturo ng
relihiyon. Itinuro ng mga
prayle sa mga mangmang
na Pilipino na "ang mga
dukha ay makararating sa
langit." at ang mga
mayayaman ay matutungo
sa impiyerno.

2 Talakayin ang 1. Dahil sa pagkawala ng mga lupa ng Sub-page: Pag-urong

proyekto ni kaniyang pamilya at iba pang <​http://littlehill23  o
.blogspot. 
Rizal sa mamamayan ng Kalamba, naisipan com/2008/  pag-sulong
Hilagang ni Rizal na ilipat ang mga ito sa 10/rizals­  ,
Borneo. Hilagang Borneo. settlement­  kanya-kany
project­in­ 
Pagsulong ba 2. sabah.html​ > 
ang sagot
ito o pag-urong 3. Hilagang Borneo: na lang po.
ng bisyon niya 4. Pagmamay-ari ng Sultan ng Jolo :) pero
para sa mga 5. leased to the North Borneo Company  para sa
Filipino? in 1878 and was duly recognized by  akin,
Spain, Germany and England with  paraan siya
the condition that Spanish  ng
sovereignty over the island of Jolo 
pag-sulong
will be honored. 
. ^_^
6.   
7. Nagkaroon na ng agreement si Rizal 
sa mga tao dun sa Hilagang Borneo, 
na bibigyan sila ng lugar dun, na 
maaaring magkaroon ng sariling mga 
batas. Pinayagan kasi kailangan ng 
manpower ng Hilagang Borneo. Di 
naman pinayagan ito ni Despujol, 
sinasabing kulang ang manpower 
dito sa Pilipinas. So, na­scatter ang 
family ni Rizal. 
8.   
9.   
3 Ipakilala si Maximo Viola: naging kaklase ni Rizal sa c/o joy
Maximo Viola Espaniya; nag-labas ng pera upang
o/at Valentin maipalimbag ang Noli Me Tangere. Kinuha
Ventura. Ano niya ito sa perang dala niya na sana
ang naging pang-travel nila ni Rizal.
kaugnayan nila
sa buhay ni
Rizal?

4. Ipaliwanag ang 1. Mga layunin: http://www.philippi  Check

ne­history. 
limang layunin 2. Unite the whole country org/la­solidarid 
biography
ng La Liga 3. Protect and assist all members ad.htm​>  pa rin for
Filipina 4. Fight violence and injustice "story"
5. Support education
6. Study and implement reforms
7.
8.
9.

5 Anong kaisipan Ang bayan ay di kailangang udyukang El Fili. Towards This is the
ni Rizal ang magbangon sapagka't kung di kusa ang the end na answers
ibinabandila ni paghihimagsik ng bayang ito ay hindi kabanata, ito dun sa
Padre magtatagumpay. yata yung guide..
Florentino kausap din si Sorry kung
Sa makabagong panahon ay hindi kailangan Simoun may mga
ang sandatang patalim upang makamit ng typo
isang bayang sakop at api ang mithing errors... :)
kalayaan. Ito raw ay makakamit sa
"pagpapataas ng uri ng katuwiran at ng
karangalan ng tao. At kapag ang bayan ay
nakasapit na sa kalagayang ito, ang Diyos
na ang siyang nagbibigay ng sandata at
bumagagsak ang mga hari, ang mga
maniniil." Paao raw mapatataas ang uri ng
katuwiran at karangalan ng tao? Kung
aalisin daw ang kasamaan, ang lubhang
pagkamasunurin sa mga nagpapahirap sa
aitn, at kung kaya na nating magtiis at
makilaban para sa ating mga karapatan.

Tulad ng ginawa ni Rizal, hangad ng

kanyang Padre Florentino na daanin ang
paghingi ng kalayaan sa mapayapang
paraan. Buong giting na ipinakipaglaban
niya ang mithi ng bayang maging kanya ang
mga karapatang katutubo sa kalayaan at
kaligayahan --sa tulong ng dila at panulat,
hindi sa pamamagitan ng sandata.

Ang bayang maghihimagsik ay kailangang

isa nang ulat at marangal na bayan dahil
daw kung sakali't lumayo na, kundi mulat
ang mamamayan, paano magkakaroon ng
mulat na pamamahala at pamamayan?
Wika ng pari: "Ano ang saysay ng kalayaan
kung ang mga alipin ngayon ay siya
namang magiging maniniil kinabukasan? "
lalaya nga tayo at tayo ay magkakaroon ng
sariling pamamahala. Dahil mangmang, at
di handa ang bayan, saan tayo aasa ng
mabuting pamumuno? Paano
magkakaroon ng mabuting pamumuno
kung walang mabuti't makabuluhang
pamamayan? Ang mga dating alipin na
kaya naging alipin ay dal ng
kawalang-dangal sa sarili, ay lalaya at pag
sila ay mangagikigng puno, sila'y magiging
mapaniil sapagkat sa paniniil sila lumaki at
nahirati. Ito ang nangyayari sa Congo
ngayon.

Ang bayang handa na sa panglaya ay tiyak

na palalayain ng nakasasakop. Inihalintulad
ni Padre F. Ang paglaya ng bayan sa
sanggol na dala sa sinapupunan ng ina na
pagdating ng takdang panahon ng
pagsisilang ay di mapipigil at
kahabag-habag ang inang magtangka ng
gayon.

Ang paglaya ng Pilipinas ay

nagbigay-matuwid sa kaisipang ito ni Rizal.
Lumaya tayo matapos ang takdang
paglilihi. Ngunit ito'y matapos lamang na
 maipakita natin sa mga Amerikano na may
tapang at dangal tayong mamatay dahil sa
bayan (nakilaban tayo ng gulok sa baril) at
sa mapayapang paraan ay patuloy nating
tinugis ang mithing kalayaan.

Subalit tulad din ng sabi ni Padre

Florentino, kung ang lahat ng pagsisikap ng
bayan sa mapayapang paglaya ay mabigo,
sandata na rin ang lunas. Aniya, "Di Niya
(ng Diyos) pinababayaan sa mahihigpit na
sadali ang hukom ng kanilang pagkaapi..
Ang Kaniyang kamay ay di nagkukulang
kailanman; kapag niyuyurakan na ang
katarungan at ubos na ang lahat ng ma
paraan ay humahawak na ng sandata ang
mga siniil at nakikipaglaban na..." ngunit ito
ay kusang pagkilos ng bayan. Walang
paguudyok.

6 Ipaliwanang Hal. Rebelyon: coup de etat, Oakwood c/o joy

ang pagkakaiba mutiny
ng rebelyon sa
rebolusyon. Rebolusyon: katipunan, people power
Magbigay ng
halimbawa.
Rebellion.  Open   and  avowed  renunciation   of 
the  authority  of  the government to  which one 
owes  obedience,  and  resistances  to  its 
officers  and  laws,  either  by levying war, or by 
aiding  others  to  do  so;  an   organized  uprising 
of  subjects  for  the  purpose  of  coercing   or 
overthrowing  their   lawful  ruler or  government 
by  force;  revolt;  insurrection.  It  implies  an 
open  formidable  resistance  that  is  often 
unsuccessful. 
  
Revolution.  A  total   or  radical  change;  as,  a 
revolution  in  one's  circumstances   or  way  of 
living.  A   fundamental  change  in  political 
organization,  or  in  a  government  or  
constitution;  the  overthrow  or  renunciation  of 
one  government,  and  the  substitution  of 
another,  by  the governed. This also applies to 
 a  successful  rebellion  resulting  in  a  major 
change. 

7 Ipaliwanag: Si Naniniwala si Rizal na ang mga problema Sariling

Rizal ay laban dito sa Pilipinas ay dulot lamang ng mga sagot ito.
sa mga Prayle prayle at guardia sibil. Marami siyang mga
at Guardia Civil mapangit na karanasan sa mga ito. Sila ang
subalit hindi nangunguna sa racial discrimination at
laban sa injustice.
Espana.

8 Ano ang ibig Hindi pa handa ang mga Pilipino para sa Explanation sa
ipahatid ni isang madugong rebolusyon. Fili
Rizal sa ­Kung  padalos­dalos  ang  pag­iisip,  kabiguan 
pamamagitan ang kahihinatnan. 
ng pagkabigo ­hindi  dapat  damdamin  ang  gamitin   para 
magtagumpay  ang  rebolusyon,  kailangan  din 
ni Simoun
mag­isip ng maigi. 
  ­Magplano at huwag padalos­dalos 
  ­kailangan ng pagkakaisa 
  ­Maghanda muna at maghintay 
  ­Pag­aralan maigi ang gagawin 

9 Ano ang 1. "Racial jealousy." may mga Hindi ko

obhetibong kaklaseng nangibang-bansa upang sure.
realidad na mag-aral, hindi naman sila mas
kumondisyon matalino sa kanila, pero kaya rin c/o joy
kay Rizal upang niya yun.
maghangad pa 2. Bata pa siya, hindi na pwede si
ng mataas na Paciano kasi suspicious na si
edukasyon? Paciano sa authorities.
3. Nagpakadalubhasa sa
optalmolohiya upang magamot ang
ina

10 Pumili ng 1. Tales  ●
tatlong tauhan 2. Sisa 
sa sumusunod 3. Pedro 
at ibigay ang 4.  
kahulugan/kab Sisa 
uluhan ng mga   ­Ulirang ina nina Basilio at Crispin 
ito noon at ­Isang  masintahing  ina  na  ang   tanging  
kasalanan  ay  ang   pagkakaroon  ng  asawang 
ngayon: Tales,
pabaya at malupit. 
Isagani, Pari
  ­Sumisimbolo  sa  Inang  bayan   na 
Millon, Lucas, pinagmalupitan ng mga dayuhan. 
Basilio, Pedro,   ­Nabaliw dahil sa kasawian 
Sisa, Maria Ngayon: 
  ­Sumisimbolo  sa  mga  kababaihan  na 
Clara, Placido
biktima ng karahasan. 
Penitente
  ­pinagmalupitan ng tadhana 
    ­Mga martir na asawa at ina 
  ­Inang  bayan  na  patuloy  pa  ring 
pinagsasamantalahan ng mga dayuhan 
  ­Mga  kababaihang   biktima  ng  white 
slavery/ at human trafficking/ prostitusyon 
  
Ma. Clara 
  ­Inihahalintulad kay Leonor Rivera 
  ­Sinisimbolo  ang  Inang  bayan  na 
napasailalim ng mga Kastila 
  ­Siisimbolo  ang  dalagang  Pilipina,  na 
mahinhin at mayumi 
  ­Relihiyoso at madasalin 
  Ngayon: 
​
­Isang klase ng inumin 
­Tila  nawala  na  raw  siya  ngayon  dahil  iba  na 
ang dalagang Pilipina 
­Katulad  ni  Sisa.  Pinagmamalupitan  pa  rin  at  
pinagsasamantalahan 
­May iilan pa ring Ma. Clara sa Pilipnas 
­Mulat na ang mga babae ngayon 
  
Tales 
  ­sawimpalad sa El Filibustero 
  ­Napipi   ang  ama, pinagmalupitan ang  
anak na babae ng mga kastila. 
  ­Pinamatay  ang   ama  ni  Kabesang 
Tales ng kanyang sariling anak na si Tano. 
  ­magsasaka  na  inagawan  ng  lupa  ng 
mga prayle 
  ­dinukot  ng  mga  tulisan  at  bandang  huli  ay 
sumapi na rin sa mga tulisan upang 
maghiganti 
  ­pinagmalupitan ng mga Kastila 
­sumisimbulo  sa  mga  Pilipinong  sawimpalad 
na  pinagmalupitan  ng  mga Kastila at sumama 
sa kilusang rebolusyonaryo. 
  Ngayon: 
​
­sumisimbulo  ngayon  sa  mga  Hukbong  
Mapagpalaya o NPA. 
­Mga  magsasaka  na  kinunan   ng  lupa  ng  mga  
 panginoong maylupa 
­mga  magsasaka  na  naghihirap   dahil  sa 
pagmamalupit  ng  mga  may  kapangyarihan 
lalo  na  sa   paggigiit  sa  kanila  na  makuha  ang 
lupa na kanilang tinamnan. 
1.  
2.   

11 Ikuwento ang Alamat ng Malapad-na-Bato: sinasamba

tatlong noong kapanahunang hindi pa dumarating
kwentong-baya dito ang mga kastila, na umano'y tirahan ng
n na makikita mga espiritu; nanag mawala na ang
sa Kab.3 ng El pananalig diyan at masalaula na ang bato
Fili. ay naging tirahan ng mga tulisan, na mula
sa tugatog niya'y hinaharang ang mga
bangka na nakikilaban na sa agos ay
nakikilaban pa sa mga tao.

Donya Geronima: may magkasintahan sa

espanya. Naging arsobispo sa maynila ang
lalaki. Nagbabalatakayo ang babae.
Naparito at hiniling sa arsobispo na sundin
nito ang pangako--pakasal sila. Iba ang
naisip ng arsobispo. Itinira ang babae sa
isang yungib malapit sa ilog pasig.

Alamat ni San Nicolas: nagligtas ito ng isang

intsik sa pagkamatay sa mga buwayang
naging bato nang dasalan ng intsik ang
santo.
1.

12 Ano ang ibig    c/o joy

sabihin ng Erehe  –  taong  hindi  naniniwala   o  umaayon, 
Erehe at tumataliwas  sa  mga  sulat  at  gawa  ng  
Pilibustero simbahan 
Pilibustero  –  taong  lumalaban  sa 
pamahalaan. 

13 Pagkumparahi   Reports. Tulong

n ang naman o..
propaganda katipunan
Propaganda at
Katipunan layunin ​
Assimilation   ​
Isolation 
ayon sa
 layunin, Mapayapang 
taktika  ​
Rebolusyon 
taktika, reporma 
pahayagan,
kasapian at pahaya La Kalayaan:
pinansiya. gan Solidaridad: isang beses
sa Espanya lamang
nililimbag, nalimbag.
may ilang Tagalog ang
kopyang language
nagawa.
Espanyol
ang main
language

kasapia Mga Mga Pilipino

n ilustrados mula sa iba't
na nag-aaral ibang social
sa Espanya. class

Triangle
method

May ranks

pinansi Relasyon o   ​
Butaw – 
ya koneksyon  10cents per 
sa mga  month; 
middle class;  ginagamit 
nagkakaroon  pambili ng mga 
ng sponsor  armas 

14 Talakayin ang Salome 

positibong             asawa ni Elias 
katangian ng             matapang 
   masipag 
mga
            huwarang ina/ asawa 
sumusunod na
            martir 
tauhang Maria Clara 
babae: Salome,             mabait 
Huli, Maria             simple 
Clara, Donya   masunuring anak 
Victorina.             mahinhin/mayumi 
            martir 
             sumisimbulo sa dalagang Pilipina 
Huli 
            mabait 
            mapagmahal 
  maunawain 
            mapag­aruga 
          masipag 
          martir 
Donya Victorina 
           agresibo 
           moderno mag­isip 
           laging nasa uso ang kanyang gayak 
           matapang 
           kumander sa asawa  

15 Papaano Una   sa  lahat,  nakita  ni Rizal ang potensyal ng  The Philippines

natukoy ni Estados  Unidos  na  mag­angkin  ng  ibang  a century
Rizal ang bansa  dahil  na  rin  sa  kasiglahan  ng  hence.
pangangalakal   nito  at  malaking  impluwensiya 
posibilidad ng
nito  sa  mga  koloniya  ng  Espanya  sa 
pananakop ng
Katimugang  Amerika. Manapa’y nakita ni Rizal 
mga na  ang  America  ang  siyang  magpapayabong 
Amerikano sa sa  naipunla  ng   Espanya  sa  kanyang  mga 
Pilipinas? koloniya.  Ang  kanyang   malakas  na 
impluwensiya  ay  magpapatuloy  ayon  na  rin 
kay Rizal dahil  sa kanyang  kasikhay  at kalakas 
na  mag­kalakal  at  mag­impluwensiya  ng  mga 
bansa.  Dahil  dito,  nakita  ni  Rizal  na  ang 
America  lamang  ang  magkakaroon  ng  interes 
na  manakop   ng  ibang  bansa.  Sinabi  ni  Rizal  
na  hindi  makukuha  ng  Amerika  ang  Suez 
Canal  dahil  sa   laki  ng  ambag  nito  sa  mga 
Europeo.  Hindi  naman   kayang   manakop  ng  
ibang  Europeong  bansa  dahil  na  rin  sa 
magandang  posisyon  ng  mga  ito  sa  kanilang 
mga  koloniya  at  dahil  sa  malaking  “set  back” 
na  maari  nilang  makamit  kung  gusto  nilang 
sakupin  ang  Pilipinas.  Idagdag  pa  dito  ang 
kanilang  konsentrasyon  sa  Afrika  nang  mga 
panahon na iyon. 
  Ang  Amerika,  ayon  kay Rizal,  
lamang  ang  magkakainteres  dahil  na  rin  sa 
istratehikong  lokasyon  nito   sa pacific. Dagdag 
pa  nito  ang  pagkawala  ng  “hold”  ng  Espanya 
sa  kanyang  koloniya.  Dahil  sa  masigasig 
mangalakal  ang  bagong  power  na   ito,  nakita  
ni  Rizal  na  ang  Amerika  ang  susunod   na  
 mananakop sa bansa. 

16 Ano ang ​
Love of Country  c/o joy
kahulugan ng
Amor Patrio?

17 Ipakilala si Hen. 1. Room mates sila ni Padre Burgos. Guerrero. c/o joy
Paciano Rizal? 2. Studied at San Jose Seminary but
had to leave because of his
association with Padre Burgos and
because he's a known liberal.
3. Was he molested in 1872?
4. Played a big role in Rizal's further
studies. He was the one who
planned Rizal studying abroad, and
then making it happen. He himself
cannot go abroad for further
studies because the business was
being turned over to his care.

18 Ipakilala si MH  ​
In 1892, Miguel Malvar was the  c/o joy
Del Pilar Gobernadorcillo of his town. He was 
appointed by Gen. Aguinaldo as Lieutenant 
General on March 31, 1897. Malvar undertook 
the siege of San Pablo, Laguna and attacked 
cazadores of Batallion 11 in Barrio Sta. Clara 
in Sto. Tomas on November 19, and 
encountered the enemy in Barrio Bilog­bilog 
in Tanauan. 
Designated division general and chief of the 
second zone of operations (Southern 
Tagalog) on June 15, 1898, he liberated 
Tayabas after two months of battle. 
Despite the capture of Gen. Aguinaldo on 
March 23, 1901, Malvar continued the war 
against the Americans and setup his own 
government of the Philippine Republic, with 
him as supreme head and ​ Commander­in­ 
Chief. 
He mounted offensives against the 
Americans, but faced with overwhelming 
military superiority, he resorted to guerilla 
warfare, and later surrendered. 
● last Filipino to surrender to the 
Americans 
 ● President after Aguinaldo was 
captured by the Americans 
● undertook the siege of San Pablo, 
Laguna 
● born September 27, 1865 Barrio San 
Miguel, Sto Tomas Batangas to 
Maximo Malvar and Tiburcia Carpio 
● died October 13, 1911 

19 Talakayin ang  ​
1. Pagkuha ng di­makataungang buwis o  Hindi ko
iba't ibang tributo  alam.
dahilan ng 2.  Pagpapahirap  sa  mga  Pilipino  o  sapilitang 
pag-aaklas ng paggawa. 
3. Monopolyo ng komersiyalisasyon 
mga Filipino
4. Mataas na paripa sa lupa 
noong
5. Pangangamkam ng lupa 
panahon ng 6. Sapilitang pagpapalawig ng Katolisismo 
Espanyol. 7.  Hindi  makatarungang  mga  batas  at  mga 
namumuno 

20 Ano ang Pacto the instrument by which small landholdings  c/o joy

de Retroventa? passed into the hands of wealthy 
farmer­entrepreneur landowners as payment 
for debts. Included is a letter, handwritten in 
19th century Tagalog, explaining the 
sequence of domestic catastrophes that give 
the letter­writers no option but to borrow 
money from the wealthy. These last two sets 
of items contribute enormously to the 
present­day understanding of the creation of 
haciendas, thus, wealth, in the Philippines, 
and conversely, the creation of a peasant 
class 

21 Bakit ayaw ni Hindi lamang dahil sa hidwaan ni Don Guerrero.

Pari Damaso na Ibarra, at ang muntikan na pagpatay ni C.
mapangasawa Ibarra sa kaniya, kundi dahil anak niya si
ni Maria Clara Maria Clara at may lihim din siyang
si Crisostomo pagnanasa dito.
Ibarra?

22 Ano ang Sinisimbolo ni Donya Victorina ang Guerrero. Expound it

magiging kalabisan ng vanity (kayabangan? ) with your
kabuluhan ni ..."or Donya Victorina and Donya opinions.
Donya Consolacion, haunted by class and color
Victorina sa complexes, typical of wives of politicians
 ating panahon and army officers who might be satires of
ngayon? modern 'togetherness' ''...

Issue ng: 1. colonial mentality--> distorted

view of what is beautiful, of what is
accepted.
2. pagpapanggap na mayaman, via living a
luxurious lifestyle even if barely meeting
both ends meet.

23 Makatarungan Kabesang Tales 
ba ang Si  Kabesang  Tales  ay  isang  malungkot  na 
ginawang mukha  ng lipunan nang panahong iyon. Siya’y  
mukha  ng  isang  Pilipino,  ng  isang 
pag-aaklas ni
magsasakang  pagkatapos  magpakasakit  sa 
Kabesang Tales
pagtatayo  ng   isang   matatag na bukas para sa  
sa nobela sa kaniyang  pamilya  ay  inagaw  ng  mga 
konteksto ng makapangyarihan  ang  lahat  niyang 
ika-19 na siglo? pinagpunyagian. 
  
Hinawan   nila   at  nilinis  ang  gubat,  ginawang 
isang  masagang  bukid.  Doon ay namatay ang 
kaniyang  asawa  at  ang   panganay  niyang 
anak.  Inangkin  ng  mga  prayle  ang  naturang  
lupa,  pagkatapos  na  siya’y  pagbayarin 
taun­taon  ng  upa   para  roon  tuwong 
matatapos  ang  anihan.  Nang  lunaking  lubha 
ang  bayad,  at  hindi  na   makaya  ni  Kabesang 
Tales  ang  pagbabayad,  siya’y  pinagsabihang 
paaalisin  sa  kaniyang  sinasakang  lupa, at ang 
mabait  na magsasaka,  ay unti­unting nagising 
sa katotohanang kailangan niyang lumaban sa 
mga  makapangyarihang  korporasyon  ng  mga 
prayle  na  siyang   umaangkin   sa  kaniyang 
sinasaka. 
  
Umaasa  si  Kabesang  Tales  sa  katarungan,   at 
inisip  niyang  maipagtanggol  niya  ang  
kaniyang  karapatan  sa  pamamagitan  ng 
batas. 
  
“Noon  nakita  ang  isang  labanang   hindi  pa 
namamasdan  sa  silong  ng  langit  ng  Pilipinas:  
ang  isa­isang   maralitang  Indiyo,  mangmang 
at  walang  mg  akaibigan,  tiwala  sa  kaniyan 
katwiran  at  sa  kabutihan  ng  kaniyan 
 pinag­uusig,   na   nakikilaban  sa  isang  malakas 
na  korporasyon  na  niyuyukuan  ng  
kapangyarihan  at  sa  harap   niya’y  binibitiwan 
ng  mga  hukom  ang   kanilang  timbangan  at 
isinusuko  ang  kanilang  tabak.  Mapilit  sa 
pakikipagtunggali  na  waring  langgan  na 
kumakagat,  gayong  nakikilalang  siya’y 
matitiris,  wari’y  langaw  na  tinatanaw  ang 
kalawakang walang hanggan sa likod ng  isang  
salamin.  Ah!  Ang  kasangkapang  lupa,  sa 
pakikipaglaban  sa  mga  kaldero,  ang  may 
nakahahanga  ring  anyo,  sa  pagkadurog: 
taglay  niya  ang  kagitingan  ng  pagdumog 
nang walang pagasa.” 
  
Maliwanag   na   sinasagisag  ni  Rizal  ang 
katauhan  ni  Kabesang  Tales  sa  pagkatawan 
sa  sama­samang   kaapihan  ng   mga  Pilipino, 
na  sa  kaapihan  ay   walang  mahihinatan  na 
katarungan. 
  
Iba’t  ibang  paraan  ang  ginawa  upang   sa 
kanyang  pagkaapi­y  lalo  pang  hamakin  si 
Kabesang   Tales,   inalisan  siya  ng  baril, 
inalisang  ng  gulok  ng  mga  kalaban,  at  nang 
siya’y  wala   ng  armas  sa  pagtatanggol  sa 
kanyang  sarili   kundi  isang  lumang  palakol, 
siya’y  dinukot  ng  mga  tulisan   at  ipinatutubos 
sa  kanyang  pamilya.  Ang  kaapihan  ni 
Kabesang   Tales   ay  lalo  pang  dinusta  nang  si 
Juli,   ang  kaniyang  anak  na  dalaga  ay  
magpaalila,  matubos  lamang  siya  sa  kamay 
ng  mga  tulisan.  Nakabalik  si  Kabesang  Tales, 
nguni’t  ang  kanyang   dinatnan  ay  ang 
katotohanan   ng  kaniyang pagkatalo sa  usapin 
laban  sa  korporasyon  ng  mga   prayle.  
Dumating  sa kanilang bahay  ang mag­aalahas 
na  si  Simoun.  Ipinagbili  sana   niya  roon  ang 
agnos  ni  Maria  Clara  upang  matubos  si  Juli, 
nguni’t  nang   siya’y  patungo  sa   kabayanan,  at  
mapadaan  sa  kanyang bukid na kinamkam  ng 
mga  prayle,  siya’y  nagbago  ng  pasya.  Kinuha 
niya   ang  baril  ni  Simoun  na  naghihintay  sa 
kanilang  bahay,  at  kanyang  ipinasiyang 
sumama sa mga tulisan.  

24 Ano ang  ​
*Ang iperyalismo ay isang paraan ng  c/o joy
 Imperyalismo? pagsakop ng isang malaking bansa sa isang 
mas maliit at mas mahinang bansa 
*Ito  ay  Monopoly  Capitalism­  ang  huling 
stage  ng capitalism kung saan ang ekonomiya 
ay  nakatuon   sa  mga  malalaking  kompanya 
lamang.  Ang  resulta  nito  ay  overproduction 
(the  economy  produces  products   more  than 
the  market   can   buy   thereby  resulting  to  a 
failing rate of profit”) 
*Ang  solusyon  dito   ay  ang  paghahanap  ng 
mga  bagong  market­ang  pananakop   ng  mga 
bagong lupain 
*Halimbawa  nito ay ang ginawang pananakop 
ng US sa Pinas 
*Sa  ilalim  ng  imperyalismo  ang  relationship 
between the US and the Phil ay 
  1.lubos  na  hindi 
makatarungan  –  Ang  mga  produktong  
inaangkat  natin   mula   sa  US  ay  malaki  ang 
halaga  samantalang  ang  mga  inaangkat  nila 
mula sa atin ay nasa murang halaga lamang 
  2.  inherently  dependent 
relationship  –  Ang  Pinas  ay  nagiging 
dependent  sa   US  sa  mga finished goods  at sa 
mga foreign loans 
*Pinananatili  ng  Us  ang  imperyalismo  sa 
pamamagitan ng 
  1.political  –  US  ensures  a 
puppet government (Parity Rights 1946) 
  2.  military  –  through  direct 
control  (US  Military  Bases)  and   indirect 
control  (through  agreements  like  JUSMAG  – 
Joint US Military Advisory Group 
  3.  Cultural  –  eg.  Rockefeller 
Foundation  Scholarship,  Peace  Corps, 
Fullbright Scholarships, Hollywood movies 

25 Ano ang Feudalism is characterized by the presence of  c/o joy

Pyudalismo? the lords (landlords), vassals and the fiefs. 
The basic element of feudal contact is the 
exchange of rights over land by the lord and 
honorable services by the vassals. There is 
really no written contract by the solemnity of 
the word they give. Once the commendation 
is complete, the lord and the vassal are in 
feudal relationship. The lord has to protect his 
land, since he only loaned it, and also the 
 vassal from harm. The vassal in turn has to 
offer “aid”, usually military service to the lord. 
The fact that the vassal could protect the lord 
is the primary reason why the lords enter into 
this relationship. 
  Feudalism   is  basically  the 
fragmentation  of  political power,  public power 
in  private   hands  and  armed   forces  secured 
through private contacts. 

26 Ano ang c/o joy

Kroniyismo Cronyism  ­appointment  of  people  to  positions 
o/at because of utang na loob 
Nepotismo? Nepotism  ­   appointment  of people because of 
family relations. 

27 Ano ang litaw   Pakidagdag

na ugnayan ng an naman
(noon) (ngayon)
estado at po.. Hindi
simbahan pisika Sa lumang Sa kasalukuyang ko alam
batay sa l zoning, panahon, kung
anyong pisikal, magkalapit marami pa ring paano
ekonomikal, at ang gusali ng mga bayan, lalo gaagawin
pulitikal? estado at ng na sa e.
simbahan. probinsiya, ang
Kadalasan, ganitong ayos.
ito'y nasa
sentro ng
bayan at ang
iba pang
mga
importanten
g lugar ay
nasa paligid.
Mas malapit
sa sentro,
mas mataas
ang
kalagayan sa
lipunan.

ekon Noong
omik panahon ng
al mga
Espanyol
dito sa
Pilipinas,
nanatili ang
mga prayle
sa bawa't
nayon dahil
di hamak na
mas mura
ang
magkaroon
ng isang pari
sa bawat
bayan na
nakokontrol
ang mga tao
dito dahil sa
"moral
authority"
nito,
kumpara sa
pag-govern
via military
means na
kailangan ng
20+ solidiers
per bayan.

Noong ding
panahong
iyon, halos
lahat ng
lupain ay
hawak ng
mga
religious
orders. May
buwis silang
ipinapataw
sa
 pagpaparent
a ng mga
lupaing ito
sa mga
magsasaka
(na madalas
ay
over-priced)
.

puliti Malaki ang  May mga

kal impluwensi religious
ya ng mga  denominiations
prayle sa  na nag-block
mga  voting.
nakaupo sa 
pwesto.  Sa mga sensitive
Kung hindi  topics, like RH
sila  bill, kitang-kita
masusunod ang intervention
, malamang  ng simbahan, at
ay  patuloy itong
kinabukasa tinututulan.
n wala na 
sila agad 
sa 
puwesto.

Sa mga 
maliliit na 
bayan, 
bago 
mag­karoo
n ng ma 
kandidato 
ay 
nagbibigay 
ang prayle 
ng 
kaniyang 
"manok."
 lumalabas
na nananalo
nga ang
manok na
ito ng
prayle.

28 Ibigay ang apat    c/o joy

na kadahilanan Mga  dahilan  ng  pagpapatapon  kay  Rizal  sa 
ng Dapitan: 
pagpapatapon ­  Si  Rizal   ay  naglathala  ng   mga  libro  at  
​
artikulo/sanaysay  sa  ibang  bansa  ng 
kay Rizal sa
nagpakita  o  nagpahayag  ng  kanyang 
Dapitan?
pagtataksil  at  kawalang  katapatan  sa 
Espanya;  ang   mga  ito  ay  hayagang  paglaban 
o  pagsalungat  sa  simbahang   katoliko  at  mga 
prayle. 
­  Makalipas  ang  ilang  oras matapos ang 
​
kanyang  pagdating  sa  Maynila  ay  nakita  sa 
kanyang  balutan  ang  mga  sipi  ng  “Pobres 
Frailes”  kung  saan  ang  pagiging  mapagtiis, 
mapagbigay   at  kababaang­loob  ng  mga 
Pilipino   ay  isinaritiko  at  ang   mga   akusasyon 
laban  sa mga  gawi ng mga  relihiyosong orden 
o mga pari ay inilathala. 
­  Ang  nobelang   El  Filibusterismo  na 
​
inihandog  niya  sa  alaala  ng  tatlong  paring 
GomBuZa  na  sa  pahina  ng  pamagat  ay 
kanyang  isinulat  na  sa  mga  pang­aapi  at 
pang­aabuso  ng   pamahalaan,  ang  natitirang 
kaligtasan  para sa Pilipinas ay ang paghiwalay 
nito sa Inang Espanya. 
­  Ang  kanya  diumanong  layunin  na 
​
wasakin  o  sirain  ang   tiwala  at  katapatan  ng 
mga  tao  sa  simbahang  Katoliko  sa 
pamamagitan ng kanyang mga sulat at gawa. 

29 Anu-anong    Sapat na
ilusyon/realida Tutol si Rizal sa layon ng Katipunan na isuong  ba ang
d ang bumigkis na ang bansa sa madugong rebolusyon.  paniniwala
kay Rizal at Naniniwala s’yang ito ay hindi pa  niyang
napapanahong maganap dahil sa dalawang 
hindi siya hindi
pumayag sa kadahilanan: 1.) Hindi pa handa ang taong  handa ang
alok ni Pio bayan para sa rebolusyon at 2.) Kailangan  mga
Valenzuela? munang magkaroon o makalikom ng sapat na  Pilipino sa
armas at salaping pangpondo bago tuluyang 
war?
isulong ang rebolusyon.  
Tutol  rin  s’ya  sa   plano  ng  Katipunan  na  s’ya 
ay  iligtas  at   itakas  dahil  ayaw  niyang  masira 
ang kanyang binitawang salita sa mga kastila. 
Matama  niyang  pinakinggan  si  Valenzuela,  sa 
unang  pagkakataon napag­alaman ang buong 
detalye  ng  pagbabalak.  Sa  pagkakita   niya, 
grabeng­grabe ang mga depekto nito: 
·​ Konti lang ang pondo ng kilusan 
         ​
·  Kulang  ang  armas  at  amyunisyon 
​
(mungkahing   pararamihin  ito  sa  pagsalakay 
ng  mga  arsenal   at himpilan ng  mga Espanyol, 
isang bara­barang paraan ng pagsulong) 
·  Hindi  sapat  ang  paniniguro  ng  mga 
​
reserba 
  
Alam   ni  Rizal  ang   isa  sa  mga  pangunahing 
tuntunin  ng  isang  matagumpay  na 
himagsikan: 
·  Kailangang   may  sapat  na  absolute 
​
control  ang  pinuno   sa  kanyang  mga  tao  para 
madetermin  niya  ang   exaktong  sandali  ng 
paglulunsad ng rebolusyon 
  
Tumutol  si  Rizal  sa  rebolusyon  batay  sa  mga 
plano ni Bonifacio dahil: 
·  Hindi  pa napapanahon  at mabibigo ang 
​
rebolusyon   sa  mga  oras  na  iyon kung  ganoon 
ang kahandaan at kagamitan 
·  Malakas nga  ang kasapian ng Katipunan 
​
sa  mga   mahihirap  at   di­nakapagaral,  ngunit  
may  kahinaan  din  ito:  disapat  sa  mga 
mayayamang   pamilya  na  kailangang­kailanga  
n  ang   suporta  maski  sa  pinansiya  lang,  pero 
sa organisasyon at teknik din. 
·  Ang  mga  empleyadong  Pilipino  sa mga  
​
arsenal,  kasapi  ng  Katipunan,  nagnanakaw 
paisa­isa  ng  mga  ripple,  dinismantel  ito, 
ipinupuslit  sa  mga  basurahan,   pagkatapos 
inaasembol  muli.  Tuso  iyon,  pero  kung  doon  
babatay  ang  isang  rebolusyon   laban   sa 
kapangyarihan  ng  Espanya,  isa  itong 
kahibangan. 
 Ang  natipon  lamang  ni  Bonifacio  ay   isang  
pangkating mapusok na walang armas. 
  
Mga positibong payo ni Rizal: 
● Sa  mga  kondisyong  nailarawan  ni 
Valenzuela,  kung  saan  baka  may 
maganap  na  di­kinusang  balikwas,  
sinabi  niyang  maaring   lapitan  si 
Antonio  Luna   at  hilinging  maging 
ugnay  sa   pagitan  ng  Katipunan  at ng 
mga  edukado at mayayaman, para sa 
layuning  mabigyan  ang  organisasyon 
ni  Bonifacio  ng   kung  ano  ang  kulang 
na kulang ito: 
a)​ perang pambili ng armas sa labasbansa 
       ​
b)​ kadre ng mga opisyal 
       ​
Pero  ang  paying ito ay  ibinigay lang niya dahil 
napilit   siya   ni  Valenzuela.  Ang  gusto  talaga ni 
Rizal   ang  matigil  ito.  Ang   tingin   niya  dito,  
pangungunahan  ni  Bonifacio  ang  bayan  sa 
isang pagpapatiwakal. 
  
Tumanggi rin si Antonio Luna. 

30 Papaano [pwede po paupload nung report  c/o joy

ginamit ni Rizal handouts? nawala kasi ung akin, and 
ang Dapitan file not accessible daw according sa 
bilang groups. :) ] 
instrumento sa
pagsasakatupa
ran ng
kaniyang
mithiin sa
buhay

31 Talakayin ang 1. Friars: super powerful, di naging notes Kani-kaniy

tatlong tangible yung reforms ang explain
kadahilanan ng 2. Walang pera na lang. :)
pagbagsak ng 3. Mga propagandista, nahati-hati hehe..
Kilusang dahil sa inggit.
Propaganda?

32 Magsalaysay 1. Ang munting gamu-gamo. Guerrero. Tulong

ng tatlong Nagbabasa sina Donya Teodora at lang. :)
anekdota Jose nang nawawalan na siya ng
 tungkol sa interes sa binabasang Espanyol,
kabataan ni kasi di pa niya talagang
Rizal. naiintindihan ito. Noong nakita ni
Donya Teodorang bored na si Jose,
sinabi niyang babasahan niya ito ng
kwento. His face lit up, amazed
that there is a story in the lame
Spanish book that they've been
reading. Habang binabasa yung Memory,
story ng gamu-gamo, meron ring napanood ko
gamu-gamong lumilipad malapit sa dati sa Bayani. :)
kanilang lampara. Nangyari sa
gamu-gamo na pinagmamasdan ni
Jose ang nangyari sa gamu-gamo sa
story.
2. Isang gabi, nakalimutan niyang
tanggalin ang sombrero niya nang
may makasalubong na guardia sibil,
kaya naman inasulto siya nito,
hinataw ng tila latigong panghataw,
at saka ikinulong kahit na may mga
sugat. Sinubukan niyang umapila sa
Gov. Gen, kaya lang, hindi siya
pinansin nito.
3. Tsinelas: namamangka si Jose
kasama ang isa niya pang kapatid
(hindi ko sure kung sinong kasama
niya). Nahulog ang isang tsinelas
kaya naman inihulog na rin niya
iyong isa pa niyang tsinelas. Para
raw isang pares ng tsinelas ang
makikita ng batang namumulot ng
basura, at saka gamitin ito.

33 Papaano From UP Dil. Sakay Jeep papuntang Philcoa. Hindi ko

pumunta sa Pagdating dun, sakay ng jeep na alam yun
Rizal park sa Quiapo-Kalaw. Dadaan na iyon sa may mga
pamamagitan monumento ni Lapu-lapu, ito na ang simula pamasahe
ng PUJ mula ng Rizal Park. at yung
UP? pruple.

34 Magbigay ng 1. Donya Teodora  c/o joy

 tatlong taong 2. Paciano 
naging 3.  . 
instrumental sa 4.   
katauhan ni Ang  Kanyang  Ina,   Teodora  Alonzo  –  Siya ang  
Rizal mula unang  nagturo  kay  Rizal  at  ang  kasa­kasama 
pagkabata niya   papuntang  Simbahan.  Malaki  ang  epekto 
ng pagkakakulong ng kanyang ina sa kanyang 
hanggang
buhay.  Dito  narandaman  ni  Rizal  ang 
pagtanda.
pagmamalupit  ng  mga  taong  tinaggap  nila 
bilang  mga  kaibigan  subalit  pagkatapos 
naman  ay  naging  “medium”   pa   ng 
pagkakakulong  ng  kanyang  ina.  Nasambit  pa 
nga  ni  Rizal  na  “without her what would have  
been  my   education  and  all  my  fate?  Oh,  yes, 
after God, the mother is all to man.” 
  
Fr.  Burgos  (GomBurZa) – si Fr.  Burgos ay  ang 
paring  malapit  sa  mga Rizal lalong  lalo na  kay 
Paciano  dahil  na  rin  sa  naging   guro  niya  ito.  
Dahil  sa  galit  ni  Paciano,  nakapagsalita  siya 
ng  sentimiyento  at simpatiya para  sa namatay  
na  pari.  Ang  pagkamatay  ng  tatlong  pari 
gayunpaman  ay  nakaapekto  nang  malaki  kay 
Rizal   sa  kanyang   pagsusulat  lalo  na  sa  El 
Filibusterismo.  Ang  pagkamatay   kasi  ng  mga 
pari  ay  nagkataong  pagkaraan  ng  ilang  araw 
ng pagkakakulong ng kanyang ina. 
  
Ferdinand Blumentritt­ ang aleman na sa una 
ay kasulatan lamang ni Rizal. Umusbong ang 
kanilang pagkakaibigan sa pamamagitan din 
ng koreo at dahil dito, kahit na hindi pa 
nagkakadaupang palad, mistula na silang 
magkaibigan nang bumisita si Rizal sa 
Alemanya. Si Blumentritt ay isa sa mga 
dayuhang sinusulong ang kalayaan ng 
Pilipinas. Dahil dito, tinagurin siya ni Rizal 
bilang ‘kapatid’ sa kanyang huling sulat sa 
kanya at pinadalhan ng kanyang unang libro 
ang Noli. Siya rin ang sumulat sa prologo ng 
sinalin na libro ni Antonio Morga. 

35 Anu-anong 1. Pagmamalupit ng mga prayle: Yung The First

karanasang lupain na sinasaka nila Don Filipino, a
personal ni Francisco ay pagmamay-ari ng mga biography of
Rizal ang paring Dominican. Noong una ay Rizal by Leon
kasangkot sa wala naman silang problema sa Ma. Guerrero
dalawang pakikipagkalakalan sa mga ito,
nobela. basta't nabibigyan ang mga ito ng Villanueva. How
Magbigay ng mga libreng hayop (ex. Turkey) Rizal wrote...
lima. kung kelan nila gustuhin. Subalit
noong nagkaroon ng sakuna at
kaunti na lang ang natira kina Don
Francisco, hindi na lamang
maaaring basta-basta mamigay
dahil kailangan ang bawat isang
hayop sa pagpaparami pa ulit nito.
Dahil dito, nagtaas ng singil ang
mga pari at nagsimula ang gulo. Ito
ang dahilan ng paglikas ng pamilya
ni Jose Rizal at ng mga kababayan
mula Kalamba.
2.
3. Bilang isang batang mag-aaral,
walang araw na hindi siya napalo
kahit na siya ang may
pinakamataas na nakukuhang
mga grado. "his bitterness against
these barbarous methods of
instruction never left him. In the
Noli the first thing Ibarra proposes
to do for his town of San Diego
when he comes home, full of good
intentions, is to build a modern
schoolhouse with orchards,
gardens, pleasant walks and
athletic grounds, where 'the primer
would not be black book bathed in
children's tears but a friendly guide
to marvelous secretes,' a school
which would be 'not a
torture-chamber but a playground
of the mind.' The only form of
punishment he envisions for
truants is a room where they would
be confined within earshot of their
schoolmates play."
4.
5. Placido Penitente: student life
under the Dominicans, there is
"race jealousy." the Dominican
teachers greatly displays favoritism
among their Spanish students. As
exemplified by Placido and Padre
Millon in El Fili. But this might not
have been Rizal's personal
experience, but something he
witnessed.
6.
7. Barko patungong Espanya: Unang
paglalayag. Siya lamang ang
Pilipinong kasamang naglalayag sa
barko at nakita ni Rizal ang sariling
napapaligiran ng mga Espanyol na
walang pakialam sa kung anong
sinasabi tungkol sa mga Pilipino at
Pilipinas. This emerged as Linares,
Espadana, Ben-Zayb, and Padre
Camorra.
8.
9. Pagkakakulong ng kaniyang ina:
pinagbintangan, dragged,
pinagmalupitan. Formed Sisa, a
mother who really loved her sons.
10.
11. Maria Clara: galing sa dalawang
babae.
a. Leonor Rivera: kapag
nirerepresent ni MC ang
mother country, galing siya
kay Leonor Rivera, dahil
"Mother country inspired
Rizal to write."
b. Pepita Estrada: as daughter
of Padre Damaso. The real
Pepita jumped to her death
from the roof of a nunnery.
12.
13. Ang lupa ng Kalamba ay ki-nultivate
ni Don Francisco. Ang bayan ng San
 Diego ay ki-nultivate ni Don Ibarra.
Pero hindi naman spanish si Don F,
unlike Don Ibarra. Pareho lang
umunlad ang dalawang bayan dahil
sa sipag at tiaga ng ilang mga tao,
sa pamumuno ng mga nabanggit.

36 Ano ang    c/o joy

Katipunan? *Kataastaasan,  Kagalanggalangan  na 
Katipunan ng mga Anak ng Bayan 
*Itinatag  noong  gabi  ng  Hulyo  7,1892  sa 
Bahay­Toro sa Tondo 
*Together  with  two  of  his  friends  Ladislao 
Diwa  and  Teodoro Plata, Bonifacio formed the 
first triangle of KKK. 
*Three  aims:  1.  It  wanted  to  free  the 
Philippines   from  the  Spain, by force  of arms if 
necessary.  2.Moral  aim  :  teaching  of  good 
manners,   hygiene,  good  morals,  and 
attacking  obscurantism,  religious  fanaticism, 
and  weakness  of  character.  3.civic:  principle 
of  self­help  and  the  defense   of  the  poor  and 
the oppressed 
*Emilio  Jacinto  created  the  Kartilla,  realizing 
the  importance   of  a   primer  to  orient  the 
members of the society and its ideals. 
*Although  very  similar  to  the  Ten 
Commandments  given  to  Moses,  Bonifacio’s 
Decalogue  was  a  list of the duties of the Sons 
of  the People (Katungkulang Gagawin  ng mga 
Z.Ll.B.) 
*Kalayaan  ang  pahayagan  ng  Katipunan   na 
nagbigay  daan  upang  maimpluwensiyahan 
ang  pag­iisip  at  damdamin  ng  masa  sa 
Central Luzon. 
*Problems  Encountered:  Lack  of  Funds,  in 
arms,  of  support  from  the  elite  and  the 
presence of Factions within the group. 
*Nahati  sa  dalawa  ang  Magdalo  at 
Magdiwang. 

37 Ipakilala si    c/o joy

Gregoria de Also  known  as  Ka  Oriang,  she was married to 
Jesus Andres   Bonifacio  in  1893,  the  supreme of the 
katipunan,  later  she  was  initiated  as  the 
Lakambini  ng  Katipunan.  Her  role  in  the 
 katipunan  was  not  like   that  of   a  muse,  she 
was  the  keeper   of  the  documents  and 
translated  information   to  relay  it  to  the 
katipuneros.  When  the  secrets  of  the 
katiounan  were  revealed,  she  fled  her  home 
and  joined  the  katipuneros  in   their  battle. 
After  the  death  of  her  husband,  she  was  said 
to  be  abused   by  the  Magdalo  soldiers  led  by 
Agapito  Bonzon.  She  remarried  again  to  Julio 
Nakpil  in  December  1898,  had  eight  children 
and  died  in  1943  during   the  Japanese 
invasion in the country. 
  She  was   born  9  May  1875  to 
Nicholas   de   Jesus  and  Baltazara  Alvarez 
Franciso.  She  was  also   an  outstanding 
student,  receiving  a  silver  medal  from  an 
examination  given  by  the   governor  general 
and the parish priest. Yet she was not allowed 
to  finish  school  by   her  parents  and   instead 
was ask to stay and look after their farm. 

38 Magbigay ng 1. Ibarra/ Simoun  Lalagyan

tatlong tauhan 2. Elias  pa ng bakit
sa Noli at Fili 3. Basilio  yan.
na malubhang  
naglalarawan Elias­   ang  higit   dakila  tatlo  sa  tatlong  bayani. 
ng katauhan ni Makikitang  si  Elias  ay  may  isang   kahapong  
Rizal. makawawasak  nga  no  mang  maganda  na 
tulad   ng  pag­ibig  niya  kay   Salome  at   ng 
paghahangad  ng  isang  itatayong  
kinabukasan.  (Dahil  sa  mga  ibinintang  sat  
mga  kasawiang­palad  ng  ninuno  niya.)  Siya 
ay lumalaban dahil sa layuning hindi pansarili. 
  
Crisostomo   Ibarra­  Pitong  taong 
nagpakadalubhasa  siya  sa  pag­aaral  sa 
Europa, at ang kaniyang pagbabalik  sa lupang 
sinilanagan,  ay  katuparan  ng  isang 
magandang  pangarap.  Isang  idealista.  Ang 
sabi  ni  Rizal  kay  Ibarra: “Si  Crisostomo Ibarra 
ay  makasarili   at  nagpunla  lamang  ng 
pagbabangon  nang  ang  kanyang  mga 
ari­arian,  ang  kaniyang  pagkatao,  ang 
kanyang  pag0ibig  at  ang  lahat   ng  banal  sa 
kanya’y  was  akin  at  siya’y  masaktan.   Ang 
tagumpay  ng  layunin  ay  hindi  maaasahan  sa 
 isang nilikhang tulad niya.” 
  
Simoun­ Ang tao ay dumadaan sa mga 
pagsubok, at kay Ibarra, ang pagsabuk na 
iyon ay nagging mabigat, nawalat ang 
kanyang pangarap at pag­ibig, at siya’y 
nagbalik hindi lamang upang kaipala’y muling 
itayo iyon, kundi upang lansangin ang lahat 
ng lakas sa sosyedad na umaalipin sa 
naaalipin sa katauhan ni Simoun. Maliwanag 
nang ang pag­iisip ni Simoun ay naniniwalang 
ang lipunan ay dapat mabago, at ang 
kaniyang mga pangarap noong una, ang 
pagkagapi niya sa kanyang mga pangarap ay 
nagturo sa kanya na ang himagsikan lamang 
ang maaaring makapagdulot ng ganoong 
pagbabago. 

39 Anu-anong Calamba --> Sto. Tomas, Batangas (after Google map. :) As far as I
bayan ang SLEX) --> Malvar (Jollibee) --> Tanauan and experience. know, ito
dinaanan mula (Mabini Shrine) --> Lipa (exit ng star yun.
Calamba tollway) --> Cuenca --> Alitagtag --> Sta.
hanggang Teresita --> Taal (2 houses, 2 churches, 1
Tagaytay well) --> Lemery --> Tagaytay
noong mag-FT
ang klase?

40 Magbigay ng 1. Donya Teodora. Ina. Guerrero. c/o joy,

tatlong 2. Leonor Rivera. Pinsan. pero may
pangalan ng 3. Segunda Katigbak. Kapatid ng nilagay na
babaing kaniyang kaibigan, dormmate ng rin ako.
nagkaroon ng kapatid niyang si Olimpia. Engaged
kaugnayan sa na to be married kaya hindi naging
buhay ni Rizal. sila. Masasabing "first love" ni
Ipakilala sila. Rizal. Kapag bumibisita si Rizal at
kaibigan niya, binibigyan siya nito
ng papel na rosas.
4. Josephine Bracken. Nakilala sa
Dapitan. Ina ng kaniyang anak na
namatay. Huling naging nobya ni
Rizal.

*Margarita  Almeda  Gomez  –  Nang  makalimot  

na  si  Rizal  sa  kabiguan  sa  kanyang  unang 
pag­ibig  ni  si  S.Katigbak,  iniukol  ni  Rizal   ang 
kanyang buong atensyon sa pag­aaral. Subalit 
makalipas  lamang  ang  maikling   panahon,muli 
siyang   tumugon  sa  tawag ng pag­ibig para sa 
isang  dalaga ni si M.A.Gomez sa Pakil,Laguna. 
Binansagan  siya  ni  Rizal  ng  Binibining  L.  Ang 
dalagang  ito’y  inilarawan  ni  Rizal  na  may 
kayumangging  kulay  at  kaakit­akit  ang 
kanyang mga mata. 
  Matapos  dalawin  ni  Rizal   si 
Gomez  sa  tahanan  nito,  bigla  na  lamang 
niyang  itinigil   ang  panunuyo  rito  at  ang 
pag­ibig niya ay unti­unting namatau. 
  May  dalawang  dahilan  si 
Rizal   kung bakit  kinalimutan si Gomez: 1.hindi 
pa  rin  niya  lubusang  nalilimutan  si  Segunda 
Katigbak,  2.Masidhi  ang  pagtutol  ng  kanyang  
ama   sa  kanilang  pag­iibigan.  Tulad  ni 
Segunda, nagpakasal sa iba si Margarita. 
*Suzanne   Jacoby  –   Noong  Enero,1890  sa 
kanyang  pag­upa  sa  Brussels  sa   isang   bahay 
na  pinangangasiwaan  ng   magkapatid  na 
babae  ay  natuto  siyang  umibig  sa 
nakababatang si Suzanne Jacoby. Ngunit wala 
ring  nangyari   sa  kanila  dahil  kinailangang 
umalis  ni  Rizal   sa  Brussels  para   pumunta   sa 
Madrid  upang   asikasuhin  ang  kaso ng ama sa 
Spanish Cortes. 
*O­Sei­San  –  ang  tunay  na  pangalan  ay  Usui 
Seiko   ang  naging   guro  ni  Rizal   sa  wikang 
Hapon  habang  siya  ay  nasa  Yokohama.  
Madalas  silang  mamasyal  at  ditto  rin  niya  
natutuhan   ang  mga  ugaling  Hapon   at  ang 
kanilang kultura. 
  Masasabing  naging  makulay 
ang  araw  na  pamamalagi  ni  Rizal   sa  Hapon 
dahil  kay  O­Sei­San.  Madalas  silang 
magkasama.   Nagkakilalang  mabuti  ang 
dalawa.  Nakatagpo  sila  ng  kaligayahan  sa 
piling   ng  isa’t­isa.  Nagkaunawaan  sila  sa 
kanilang  mga  hinagpis  sa  buhay  at 
nagkahingahan  ng  kanilang   mga  damdamin. 
Ngunit  nagwaka  din  ang  kanilang  relasyon 
nang lisanin ni Rizal ang bansang Hapon. 
 
41 Ikumpara ang   Notes. I won't
Bapor Tabo sa complete
Bapor noon ngayon
takbo ng this for you
Tabo
gobyerno noon guys. Anjan
at ngayon. Umaan Ang Maraming na yung
dar pamahalaa kaisipan at symbolism
nang n noon ay paniniwala ang ng bapor
hindi pinapatakb namamayani sa tabo, just
ayon sa o ng ating lipunan pls
agos ng Espanya. ngayon. formulate
tubig, Dahil your own
kaya mananako answer
ito p ang mga (since
mabag ito, hindi opinion
al ayon ang naman ito)
kanilang para di
kagustuha naman
n sa tayo
kagustuha pare-pareh
n ng mga o.
tao. Kung
tutuusin,
hindi
naman nila
talaga
pinapaking
gan ang
kagusuhan
ng mga
mamamay
an
sapagkat
para sa
kanila, ang
pagkakaro
on ng
kapangaya
rihan ay
ulitimate:
sila lamang
ang
 masusuno
d.

Puti sa Maraming
harap nagpapang
itim sa gap noon
likod sa
gobyerno,
lalo na ang
ma prayle:
tinatakpan
ang
panloob na
ginagawa
ng mga
maskara o
costume.
Laging
pinapalaba
s na sila'y
mabait, at
sumusuno
d sa Diyos,
nguinit
kung
tutuusin,
kahit
simpleng
mga batas
na
ipinatupad
sa Espanya
na dapat
ay
maipapatu
pad sa
lahat ng
Probinsya
din nito
(kasama
ang
 Pilipinas)
ay hindi
naipapatup
ad.

Pagkak Kitang-kita
ahati noon na
(maya pinapabora
man, n ng
mahira pamahalaa
p) n ang mga
mayayama
n, kaysa
mahihirap,
bagkus,
lalo pa
nilang
tinatapaka
n ang mga
mahihirap.

42 Ipakilala si ​
Si Ferdinand Blumetritt ay isang  duktor at  c/o joy
Ferdinand propesor na Filipinologist na sa una ay 
Blumentritt kasulatan lang ni Rizal. Malaki ang paghanga 
ni Blumentritt kay Rizal na tinuring ang kabila 
bilang isang anak. Isa si Blumentritt sa 
tagapagtanggol ng mga Pilipinong manunulat. 
Isa rin siya sa mga bumangga sa mga 
kalaban ni Rizal. Ang pagtatanggol nito sa 
Pilipinas at sa mga Pilipino ay kaiba at hindi 
pangkaraniwan sa mga banyagang ni hindi 
nakatuntong sa Pilipinas.  Dahil dito, siya ang 
ilan sa mga unang pinadalhan ni Rizal ng 
kanyang nobelang Noli Me Tangere.  Nagkita 
rin sa wakas ang dalawang nagsusulatan 
nang pumunta sina Viola kasama si Rizal sa 
Germany. Si Dr. Blumetritt din ang naging 
susi upang makilala ni Rizal ang iba pang 
“malalaking tao” sa Alemanya. 
  Si  Ferdinand  Blumentritt  din 
ang  pinadalhan  niya  ng  kanyang  mga  specie  
nang   nakakulong  sa  Dapitan  upang   masuri 
ang  mga  ito.  Moreover,  tinawag  ni  Rizal  si 
 Blumetritt 

43 Anu-anong c/o joy

lugar/bansa
ang dinaanan
ni Rizal sa una
niyang
paglabas ng
bansa
patungong
Europa?

44 Magbigay ng 1. Andres Bonifacio c/o joy

limang 2. M.H. Del Pilar
bayaning 3. Juan Luna
Filipino na 4. Graciano Lopez-Jaena
naging 5. Antonio Luna
kakontempora 6.
nyo ni Rizal 7.

45 Ipaliwanang 1. Na-formalize ang pagiging Notes.

ang konsepto pambansang bayani ni Jose Rizal
ng pagpili kay noong 1901 Philippine Commision
Rizal bilang sa pangunguna ng mga Amerikano.
pambansang Kaya naman maraming nagsasabi
bayani. na American-sponsored hero si
Rizal, at ginawa lang siyang
pambansang bayani dahil hindi siya
bayolente.
2. Ang commission ay pinamunuan ni
Taft at binuo naman ng mga
Amerikano at ilang elite na Pilipino.
Anim na kalalakihan ang
pinagpilian; ito ay sina Rizal,
Bonifacio, Aguinaldo, Mabini, M.H.
Del Pilar, at Antonio Luna. Gumawa
sila ng mga pamantayan,
unang-una rito ay kinakailangang
hindi na nabubuhay sa kasalukuyan
nilang panahon. Dahil sa
pamantayang ito, hindi na kaagad
kasali si Mabini at Aguinaldo. Ang
iba pang mga pamantayan ay ang
 mga sumusunod:
3. Filipino Citizen
4. Matayog na pagmamahal sa bayan
5. Madamdaming pagkamatay.

46 Ano ang RA c/o joy

1425? *Hunyo  12,1956  –   pinahalagahan  at  kinilala 
bilang Batas­Rizal. 
*Ipinanukala  at  ipinasumikapan  ni  Sen.  Jose 
P. Laurel Sr. 
*ipinatupad  ng   Lupon  ng  Pambansang 
Edukasyon noong Agosto 16, 1956 
*ang  bawat  paaralan   pambayan  man  o 
pribado  ay  naatasang  isama sa  kurikulum ang 
mga  nauukol  sa  buhay   ni  Rizal,  mga  ginawa 
at mga isinulat. (Noli Me Tangere at El Fili) 
*naglalayon  na  buhayin  at  sariwain  mula  sa 
kaisipan  ni   mga  batang  Pilipino   ang  mga 
gawa  at  panitik  ng  mga  bayaning  Pilipino   na 
nagpakadakila para sa inang bayan. 
*Pinagtibay  alinsunod  sa  diwa  at 
nasyonalismong  Pilipina  na  nakasaad  sa 
kautusang  Pangkagawaran  ng   Edukasyon 
Blg.12, serye 1969. 
  

47 Ano ang kanser 1. Pista Notes.

ng lipunang a. Kaarawan ng santo
tinutukoy ni b. Araw ng pagdating dito sa
Rizal sa Pilipinas
kaniyang c. As front sa revolution
nobela? 2. Bisyo
a. Sabong (Pedro)
b. Opyo: pampakalma, kaya
lang inaabuso (Kap. Tiago)
c. Alak: pampaiit ng katawan
sa mga malalamig na lugar.
d. Babae: prositusyon:
kasama sa giyera at
negosyo, para di "mabaliw"
ang ma sundalot'
mangangalakal.
3. Colonial Mentality (Donyas V. and
C.; Kap. Tiago on imported goods)
 a. Material
b. Brain drain (pag-aaral sa
ibang bansa; migration)
4. Immorality
a. Corruption
b. Nature natin: may secrets
tayo na di sinasabi kahit
kanino. Mahilig tayong
magtago.

48 Magpakilala.

49 Pinakamakabul
uhan kong
ginawa
ngayong
semestre.

50 Ipakilala si Jose  ​
BONIFACIO     
Rizal o si *Mga  Magulang:  Santiago  Bonifacio  at 
Andres Catalina de Castro 
Bonifacio sa *isinilang  noong Nobyembre 30,1863  sa isang 
nipa­hut sa Tutuban, Tondo 
loob ng
*Mayroong  5  kapatid:  Ciriaco,  Procopio,  
dalawang
Esperidiona, Troadio and Maxima 
minuto. *Natutong  magsulat  at  magbasa  ng  Tagalog 
at  Ingles  mula  sa  isang  caton  o  primer   na  
ibinigay ng kanyang tita. 
*Nag­aral  sa  isang  paaralan  sa  Meisic 
(Chinatown)  sa  ilalim   ng  guro  na  si  Guillermo 
Osmenya. 
*Namatay sa tuberculosis ang 2 magulang 
*Nagtrabaho  bilang  bodeguero  sa  Sta.  Mesa, 
naging  clerk,   at  naging  agent  ng  English  firm 
na J.M. Fleming & Company sa Binondo. 
*Dahil  sa   pagiging  kolonya  ng  Pilipinas  ng 
Espanya  mula  16th  C.,  walang  pantay  na 
karapatan  ang  mga  Pilipino,  dahil  dito,  
nangarap  si  Bonifacio  na mapabuti ang  buhay  
ng Pinoy. 
*July  7,  1892  nang  itatag  ni  Bonifacio  ang 
Katipunan   kung  saan  ang  kanyang 
pseudo­name ay ‘Maypag­asa’.