PARC Ba BÓ / Na Hang

Côc kiÓm l©m,

Bé n«ng nghiÖp vµ ph¸T triÓn n«ng th«n

B¸o c¸o ®¸nh gi¸ s¬ bé t¸c ®éng m«i tr−êng

cña §Ëp dù kiÕn x©y dùng trªn s«ng G©m

Dù ¸n tµi trî bëi UNDP VIE/95/G31&031

X©y dùng C¸c Khu b¶o tån nh»m B¶o vÖ Tµi nguyªn Thiªn nhiªn
trªn C¬ së Sinh th¸i C¶nh quan (PARC)

Hµ Néi, Th¸ng 3 N¨m 2000

B¸o c¸o nµy tr×nh ChÝnh Phñ ViÖt Nam trong khu«n khæ dù ¸n tµi trî bëi GEF vµ UNDP
VIE/95/G31&031 “X©y dùng C¸c Khu b¶o tån nh»m B¶o vÖ Tµi nguyªn Thiªn nhiªn trªn C¬ së Sinh
th¸i C¶nh quan” (PARC).

Tªn c«ng tr×nh: Scott Wilson Asia-Pacific Ltd., 2000, B¸o c¸o ®¸nh gi¸ s¬ bé t¸c ®éng m«i
tr−êng cña §Ëp dù kiÕn x©y dùng trªn s«ng G©m, Dù ¸n PARC
VIE/95/G31&031, ChÝnh Phñ ViÖt Nam (Côc KiÓm L©m)/UNOPS/UNDP
/IUCN, Hµ Néi
Dù ¸n tµi trî bëi: Quü M«i tr−êng Toµn cÇu (GEF), Ch−¬ng tr×nh Ph¸t triÓn Liªn Hîp Quèc
(UNDP) vµ Bé N«ng NghiÖp vµ Ph¸t TriÓn N«ng Th«n
C¬ quan chñ qu¶n: Côc KiÓm L©m
C¬ quan thùc hiÖn: V¨n Phßng DÞch Vô Dù ¸n Liªn Hîp Quèc (UNOPS)
Cong ty Scott Wilson Asia-Pacific, The Environment and Development
Group, vµ FRR Ltd. (Gi¸m ®èc hiÖn tr−êng: L. Fernando Potess)
B¶n quyÒn: Côc KiÓm L©m, Bé N«ng NghiÖp vµ Ph¸t TriÓn N«ng Th«n
L−u tr÷ t¹i: www.undp.org.vn/projects/parc

C¸c quan ®iÓm ®−a ra trong b¸o c¸o nµy lµ quan ®iÓm cña c¸ nh©n t¸c gi¶ chø kh«ng nhÊt thiÕt lµ
quan ®iÓm cña Ch−¬ng tr×nh Ph¸t triÓn Liªn Hîp Quèc, Côc KiÓm l©m hay c¬ quan chñ qu¶n cña t¸c
gi¶.
B¶n tiÕng ViÖt nµy ®−îc dÞch tõ nguyªn b¶n tiÕng Anh. Do sè l−îng b¸o c¸o cña dù ¸n qu¸ lín, c«ng
t¸c biªn dÞch cã thÓ cßn thiÕu chÝnh x¸c hoÆc sai xãt. NÕu cã nghi ngê, xin tham kh¶o b¶n gèc tiÕng
Anh.
§©y lµ b¸o c¸o néi bé cña dù ¸n PARC, ®−îc x©y dùng ®Ó phôc vô c¸c môc tiªu cña dù ¸n. B¸o c¸o
®−îc sö dông lµm tµi liÖu tham kh¶o cho c¸c thµnh phÇn cña ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn hÖ sinh th¸i mµ
dù ¸n sö dung. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù ¸n, mét sè néi dung cña b¸o c¸o cã thÓ ®· ®−îc thay
®æi so víi thêi ®iÓm phiªn b¶n nµy ®−îc xuÊt b¶n.
Ên phÈm nµy ®−îc phÐp t¸i xuÊt b¶n cho môc ®Ých gi¸o dôc hoÆc c¸c môc ®Ých phi th−¬ng m¹i kh¸c
kh«ng cÇn xin phÐp b¶n quyÒn víi ®Iòu kiÖn ph¶I ®¶m b¶o trÝch dÉn nguån ®Çy ®ñ. Nghiªm cÊm t¸i
xuÊt b¶n Ên phÈm nµy cho c¸c môc ®Ých th−¬ng m¹i kh¸c mµ kh«ng ®−îc sù cho phÐp b»ng v¨n b¶n
cña c¬ quan gi÷ b¶n quyÒn.
 B¸o c¸o ®¸nh gi¸ s¬ bé t¸c ®éng m«i tr−êng cña §Ëp dù kiÕn x©y dùng trªn s«ng G©m

Môc lôc

Tãm t¾t .....................................................................................................................................3

1. Giíi thiÖu ..............................................................................................................................4
ViÖc ®Ò nghÞ x©y dùng ®Ëp ...................................................................................................4
Dù ¸n PARC .........................................................................................................................4
B¸o c¸o.................................................................................................................................5
2. Ph¸t triÓn vµ m«i tr−êng ......................................................................................................7
Giíi thiÖu...............................................................................................................................7
Cung cÊp vµ nhu cÇu ®iÖn ....................................................................................................7
KiÓm so¸t lò lôt .....................................................................................................................7
Thuû lîi .................................................................................................................................8
Thùc thi c«ng tr×nh ................................................................................................................8
VÞ trÝ c«ng tr×nh vµ nh÷ng vïng kÕ cËn..................................................................................9
3. Quan ®iÓm cña nh÷ng thµnh phÇn tham gia ......................................................................10
4. Nh÷ng t¸c ®éng cña ®Ëp ®èi víi khu B¶o tån thiªn nhiªn Na Hang...................................12
Giíi thiÖu.............................................................................................................................12
Sù mÊt m¸t sinh c¶nh cña c¸c loµi .....................................................................................12
T¸c ®éng ®èi víi nh÷ng loµi cÇn ®−îc b¶o vÖ vµ cã nguy c¬ tuyÖt chñng .........................13
MÊt sinh c¶nh vµ ph¸ vì sinh c¶nh ....................................................................................14
Gia t¨ng quÊy nhiÔu............................................................................................................15
Voäc m¸ tr¾ng (Trachypithecus francoisi ) ........................................................................15
Nh÷ng loµi kh¸c bÞ ®e do¹ vµ cÇn b¶o vÖ...........................................................................16
Nh÷ng kÕt luËn....................................................................................................................17
5. §¸nh gi¸ s¬ bé t¸c ®éng m«i tr−êng..........................................................................18
Giíi thiÖu.............................................................................................................................18
Nguån tµi nguyªn vËt chÊt ..................................................................................................18
YÕu tè tµi nguyªn ®Êt vµ ®Þa chÊt....................................................................................18
Sù xãi lë vµ båi tô............................................................................................................18
Tµi nguyªn sinh th¸i............................................................................................................19
KhÝ hËu ............................................................................................................................19
NghÒ C¸ ..........................................................................................................................19
Sinh th¸i thuû sinh...........................................................................................................19
§éng vËt hoang d· trªn c¹n............................................................................................19
Rõng................................................................................................................................20
Nh÷ng gi¸ trÞ sö dông cña con ng−êi ..................................................................................20

1
 B¸o c¸o ®¸nh gi¸ s¬ bé t¸c ®éng m«i tr−êng cña §Ëp dù kiÕn x©y dùng trªn s«ng G©m

§Êt n«ng nghiÖp..............................................................................................................20

Thuû s¶n .........................................................................................................................21
Giao th«ng thuû...............................................................................................................21
Gi¶i trÝ..............................................................................................................................21
§iÖn lùc vµ kiÓm so¸t lò lôt .............................................................................................21
§−êng x¸.........................................................................................................................21
ChÊt l−îng cña gi¸ trÞ ®êi sèng ...........................................................................................21
Kinh tÕ - x· héi ................................................................................................................21
T¸i ®Þnh c−.......................................................................................................................22
V¨n ho¸ - LÞch sö - Kh¶o cæ............................................................................................23
ThÈm mü .........................................................................................................................23
Søc khoÎ c«ng céng........................................................................................................23
Nh÷ng kÕt luËn ................................................................................................................23
6. Nh÷ng ph¸t hiÖn, khuyÕn nghÞ vµ kÕt luËn .........................................................................25
7. C¸c lùa chän cho sù ph¸t triÓn...........................................................................................26
Nh÷ng ng−êi tham vÊn ...........................................................................................................27
Tµi liÖu tham kh¶o ..................................................................................................................28

2
 B¸o c¸o ®¸nh gi¸ s¬ bé t¸c ®éng m«i tr−êng cña §Ëp dù kiÕn x©y dùng trªn s«ng G©m

Tãm t¾t

B¸o c¸o nµy xem xÐt nh÷ng t¸c ®éng vÒ m«i tr−êng, kinh tÕ vµ x· héi cña viÖc x©y dùng
c«ng tr×nh ®Ëp thuû ®iÖn trªn s«ng G©m ë vÞ trÝ ch©n nói P¾c T¹. B¸o c¸o ®Æc biÖt chó träng
vµo c¸c t¸c ®éng cã thÓ xÈy ra cña ®Ëp ®èi víi khu B¶o tån Thiªn nhiªn Na Hang vµ c¸c
quÇn thÓ nh÷ng loµi hiÕm quÝ cã nguy c¬ diÖt chñng.
Nh÷ng môc tiªu cña b¸o c¸o
• Tham vÊn cho dù ¸n PARC vÒ nh÷ng t¸c ®éng cã thÓ xÈy ra cña ®Ëp ®· ®−îc ®Ò nghÞ
x©y dùng.
• Cung cÊp th«ng tin cho qóa tr×nh x©y dùng kÕ ho¹ch, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c nghiªn cøu cña thuû
®iÖn Quèc gia.
• §−a ra nh÷ng h−íng dÉn cho c¸c ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng ®Çy ®ñ.
• N©ng cao nhËn thøc vÒ nh÷ng vÊn ®Ò cã thÓ xÈy ra khi x©y dùng ®Ëp.
C«ng tr×nh ®Ëp ®−îc ®Ò nghÞ x©y dùng trªn s«ng G©m bªn ch©n nói P¾c T¹ sÏ h×nh thµnh
nªn mét hå chøa n−íc hÑp kÐo dµi h¬n 30 km trªn thung lòng vµ c¸c chi l−u. Nh÷ng t¸c
®éng chÝnh cña ®Ëp sÏ liªn quan tíi:
- T¸i ®Þnh c− cho 11.125 ng−êi.
- NgËp 57 c©y sè vu«ng ®Êt ®ai, bao gåm 220 ha ®Êt thuéc khu B¶o tån Thiªn nhiªn Na
Hang, vµ 1.020 ha ®Êt n«ng nghiÖp.
- MÊt ®i h¬n 30 km dßng s«ng tù nhiªn.
- Gi¶m ®i m«i tr−êng sèng tù nhiªn cña loµi Voäc mòi hÕch vµ gia t¨ng sù quÊy nhiÔu
®Æc biÖt trong qu¸ tr×nh thi c«ng vµ vËn hµnh c«ng tr×nh.
- QuÊy nhiÔu loµi Voäc m¸ tr¾ng trong khi x©y dùng ®Ëp .
- §iÒu tiÕt dßng ch¶y cña s«ng d−íi ®Ëp ®ãng gãp vµo viÖc gi¶m lò lôt ë thÞ x· Tuyªn
Quang vµ thuû lîi ®−îc gia t¨ng cho ®Êt trang tr¹i trong mïa kh«.
- C¶i thiÖn hÖ thèng ®−êng tiÕp cËn vµ t¨ng c−êng sù ph¸t triÓn cho Na Hang.
Trong sù liªn quan víi Khu B¶o tån Thiªn nhiªn Na Hang chóng t«i quan t©m tíi nh÷ng mÊt
m¸t vÒ m«i tr−êng sèng tù nhiªn vµ ý nghÜa h¬n n÷a lµ gia t¨ng sù quÊy nhiÔu cã thÓ nguy
hiÓm cho loµi ®éng vËt hiÕm quÝ quan träng cßn sè Ýt trªn toµn cÇu ®ã lµ loµi Voäc mòi hÕch
vµ Voäc m¸ tr¾ng. CÇn thiÕt vµ cÊp b¸ch ph¶i cã c¸c nghiªn cøu tiÕp theo vÒ sinh th¸i vµ
ph¹m vi ph©n bè cña nh÷ng loµi nµy nh»m x¸c ®Þnh nh÷ng yÕu tè gi¶m thiÓu c¸c t¸c ®éng
khi c«ng tr×nh ®Ëp ®−îc x©y dùng.
Chóng t«i kÕt luËn r»ng tõ ý nghÜa cña mét sè dù b¸o t¸c ®éng vÒ m«i tr−êng vµ nh÷ng vÊn
®Ò ch−a râ cña nh÷ng t¸c ®éng kh¸c thÓ hiÖn sù cÇn thiÕt ph¶i triÓn khai mét cuéc ®¸nh gi¸
t¸c ®éng m«i tr−êng ®Çy ®ñ.
Chóng t«i còng khuyÕn nghÞ r»ng, nªn cÇn cã nh÷ng quan t©m xem xÐt cho nh÷ng kÕ ho¹ch
ph¸t triÓn cña Na Hang khi c«ng tr×nh ®Ëp kh«ng ®−îc x©y dùng, còng nh− viÖc ®Ò xuÊt biÖn
ph¸p cho viÖc gi¶m lò lôt ë thÞ x· Tuyªn Quang.

3
 B¸o c¸o ®¸nh gi¸ s¬ bé t¸c ®éng m«i tr−êng cña §Ëp dù kiÕn x©y dùng trªn s«ng G©m

1. Giíi thiÖu

ViÖc ®Ò nghÞ x©y dùng ®Ëp

1.1. Mét sè quan chøc ë Tuyªn Quang nãi r»ng ®Ò nghÞ ®Çu tiªn vÒ mét c«ng tr×nh ®Ëp trªn
s«ng G©m ®· ®−îc ®−a ra tõ 25 n¨m vÒ tr−íc. Giai ®o¹n tiÕp theo, ®· cã nhiÒu ®Ò xuÊt x©y
dùng ®Ëp ®−îc xem xÐt trªn s«ng L« vµ s«ng G©m chñ yªó trªn th−îng l−u Tuyªn Quang vµ
th−îng l−u Na Hang.
1.2. Ngµnh §iÖn lùc ViÖt Nam (§LVN ) ®· thùc hiÖn mét nghiªn cøu TiÒn - Kh¶ thi dù ¸n ®Ò
nghÞ x©y dùng ®Ëp trªn s«ng G©m vµo n¨m 1997. Dù ¸n nghiªn cøu nµy kiÓm tra hai vÞ trÝ t¹i
P¾c T¹ vµ §¹i ThÞ vµ nh÷ng vÊn ®Ò t¸c ®éng liªn quan tíi sù ph¸t triÓn, bao gåm c¶ t¸i ®Þnh
c− cÇn thiÕt. VÞ trÝ P¾c T¹ ®· ®−îc quan t©m h¬n v× viÖc t¸i ®Þnh c− ®−îc gi¶m tèi thiÓu, mÊt
Ýt ®Êt n«ng nghiÖp vµ Ýt t¸c ®éng vµo Khu B¶o tån Thiªn nhiªn Na Hang. §Ò ¸n nghiªn cøu
nµy còng x¸c ®Þnh møc thùc hiÖn cao tr×nh ®Ëp tõ 115 mÐt ®Õn 135 mÐt so víi mÆt biÓn.
1.3 VÞ trÝ nµy còng võa míi ®−îc ®¸nh gi¸ l¹i trong phÇn nghiªn cøu n¨ng l−îng thuû ®iÖn
quèc gia do sù phèi hîp thùc hiÖn cña c¸c tËp ®oµn quèc tÕ SWECO, STATKRAJT vµ
NORPLAN AS. VÞ trÝ nµy cã trong danh môc 16 vÞ trÝ ®−îc quan t©m h¬n trong sè 47 vÞ trÝ
tiÒm n¨ng trªn ph¹m vi c¶ n−íc. Tuy nhiªn ë mçi vÞ trÝ ®Òu cã nh÷ng ®¸nh gi¸ s¬ bé vÒ m«i
tr−êng, nh−ng c¸c nghiªn cøu nµy kh«ng ®Ò cËp tíi hiÖn tr¹ng cña khu B¶o tån Na Hang
còng nh− nh÷ng loµi hiÕm quÝ cã nguy c¬ diÖt chñng.
1.4 Nh÷ng cè vÊn thùc hiÖn nghiªn cøu n¨ng l−îng thuû ®iÖn quèc gia ®· x¸c ®Þnh vÞ trÝ
®−îc quan t©m lµ P¾c T¹ vµ cao tr×nh ®−îc chó träng h¬n lµ 120 mÐt. Nh÷ng ®¸nh gi¸ chi
tiÕt h¬n, cho tÊt c¶ c¸c vÞ trÝ trªn danh s¸ch rót gän bao gåm nghiªn cøu c¬ b¶n vÒ m«i
tr−êng, x· héi, ®ang ®−îc tiÕp tôc. C¸c ®¸nh gi¸ nµy sÏ ®−îc b¸o c¸o vµo th¸ng 3 hoÆc
th¸ng 4 n¨m 2000. Giai ®o¹n 3 cña nghiªn cøu n¨ng l−îng thuû ®iÖn quèc gia ®−îc dù ®Þnh
chó ý vµo sù x¸c ®Þnh nh÷ng vÞ trÝ kh¶ thi cho c¸c nghiªn cøu tiÕp theo, vµ ë giai ®o¹n 4 sÏ
®−a ra c¸c khuyÕn nghÞ trªn thêi gian biÓu t¸c nghiÖp.
1.5 §Ëp ®Ò xuÊt ë vÞ trÝ P¾c T¹, kÒ d−íi nói, ®−îc thiÕt kÕ ph¸c th¶o trong nghiªn cøu thuû
®iÖn quèc gia nã sÏ bao gåm vïng ngËp 57 c©y sè vu«ng, h×nh thµnh hå chøa n−íc hÑp vµ
kÐo dµi trªn 30 km theo thung lòng s«ng G©m vµ nh÷ng chi l−u. C«ng tr×nh cã c«ng suÊt 300
MW.
1.6 N¨m 1999, ngµnh ®iÖn lùc ViÖt Nam ®· chuÈn bÞ luËn chøng kh¶ thi ®Çy ®ñ cho ®Ëp
P¾c T¹. Nh÷ng luËn chøng nµy ®· ®−îc phª duyÖt nh−ng cßn phô thuéc vµo nguån tµi chÝnh,
vÊn ®Ò nµy sÏ ®−îc gi¶i quyÕt vµo cuèi n¨m nay.
1.7. BÊt kú c«ng tr×nh ®Ëp nµo còng ®Òu ph¶i ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng theo LuËt B¶o vÖ
M«i tr−êng (®iÒu thø 18).
1.8. Dù ¸n ®Ëp lµ dù ¸n cÊp quèc gia vµ ChÝnh phñ Trung −¬ng ®· x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng thi
c«ng vµo n¨m 2001 vµ hoµn thµnh vµo n¨m 2004. ViÖc x©y dùng c«ng tr×nh cßn tuú thuéc
vµo l−îng kinh phÝ cÇn thiÕt. Nguån kinh phÝ nµy ®−îc dù tÝnh lµ tr«ng vµo nguån vèn tõ nhµ
tµi trî chÝnh nh− NhËt B¶n, Ng©n hµng Ph¸t triÓn Ch©u ¸. C¸c tæ chøc hç trî ph¸t triÓn nµy
®Òu ®ßi hái ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng tr−íc khi cÊp vèn.

Dù ¸n PARC
1.9. Dù ¸n b¶o vÖ nguån tµi nguyªn trong nh÷ng khu b¶o tån (PARC) ®−îc thùc hiÖn phèi
hîp gi÷a ChÝnh phñ ViÖt Nam ®¹i diÖn lµ Bé N«ng nghiÖp & Ph¸t triÓn n«ng th«n, Ch−¬ng
tr×nh Ph¸t triÓn cña Liªn hîp quèc (UNDP) vµ ®−îc tµi trî tõ tæ chøc Qòi m«i tr−êng toµn cÇu
(GEF). Thùc hiÖn dù ¸n do C¬ quan DÞch vô Dù ¸n cña Liªn hîp quèc (UNOPS) triÓn khai,
4
 B¸o c¸o ®¸nh gi¸ s¬ bé t¸c ®éng m«i tr−êng cña §Ëp dù kiÕn x©y dùng trªn s«ng G©m

c¬ quan nµy cã hîp ®ång phô víi hai tËp ®oµn t− vÊn (Scott Wilson Ch©u ¸ Th¸i B×nh D−¬ng
- Bé phËn M«i tr−êng vµ Ph¸t triÓn cïng víi FRR, vµ GTZ cïng víi WWF). TËp ®oµn Scott
Wilson chÞu tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn Dù ¸n ë V−ên Quèc gia Ba BÓ vµ Khu B¶o tån Thiªn
nhiªn Na Hang.
1.10. Môc tiªu cña dù ¸n PARC nh»m b¶o tån nh÷ng nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn cña khu
b¶o tån th«ng qua sù t¨ng c−êng thÓ chÕ vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®êi sèng c¸c cña céng ®ång
®Þa ph−¬ng v× thÕ ng−êi d©n sÏ kh«ng lµm c¹n kiÖt nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn cña khu b¶o
tån.
1.11. C«ng tr×nh ®Ëp t¹i Na Hang sÏ cã kh¶ n¨ng cã nh÷ng t¸c ®éng ®¸ng kÓ tíi nguån tµi
nguyªn thiªn nhiªn cña vïng vµ còng nh− ®èi víi céng ®ång d©n ®Þa ph−¬ng cho c¶ ng−êi
ph¶i di ®i n¬i kh¸c vµ nh÷ng ng−êi cßn ë l¹i trong vïng. Theo Gi¸m ®èc Dù ¸n PARC t¹i Ba
BÓ - Na Hang ®· ®Ò nghÞ trong B¸o c¸o Ban ®Çu cña dù ¸n r»ng Dù ¸n PARC sÏ gióp ChÝnh
phñ ViÖt Nam tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ s¬ bé t¸c ®éng m«i tr−êng cña c«ng tr×nh ®Ëp s«ng G©m.

B¸o c¸o
1.12. B¸o c¸o nµy gåm nh÷ng môc tiªu nh− sau:
• Tham vÊn cho dù ¸n PARC vÒ nh÷ng t¸c ®éng cã thÓ xÈy ra cña ®Ëp ®· ®−îc ®Ò nghÞ
x©y dùng.
• Cung cÊp th«ng tin cho qóa tr×nh x©y dùng kÕ ho¹ch, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c nghiªn cøu cña thuû
®iÖn Quèc gia.
• §−a ra nh÷ng h−íng dÉn cho c¸c ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng ®Çy ®ñ.
• N©ng cao nhËn thøc vÒ nh÷ng vÊn ®Ò cã thÓ xÈy ra khi x©y dùng ®Ëp.
1.13. B¸o c¸o nµy ®−îc giíi thiÖu ë 6 môc kh¸c nhau.
• Môc 2 m« t¶ viÖc ®Ò nghÞ x©y dùng ®Ëp, nh÷ng môc tiªu vµ nh÷ng d÷ kiÖn m«i tr−êng
cña ®Ëp (®èi víi vïng chÞu ¶nh h−ëng cña dù ¸n).
• Môc 3 tãm t¾t nh÷ng quan ®iÓm cña nh÷ng thµnh phÇn tham gia chñ yÕu quan t©m ®èi
víi viÖc ®Ò nghÞ x©y dùng c«ng tr×nh ®Ëp vµ nh÷ng yªu cÇu chÝnh (phô lôc 1). Môc nµy
cung cÊp nh÷ng tiªu chÝ ban ®Çu cña nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh cÇn xem xÐt thªm.
• Môc 4 c©n nh¾c xem xÐt nh÷ng t¸c ®éng cña ®Ëp ®èi víi phÇn phÝa B¾c cña Khu B¶o
tån Na Hang mµ ®©y lµ ®iÒu liªn quan c¬ b¶n tíi dù ¸n PARC.
• Môc 5 xem xÐt s¬ bé vµ tãm t¾t nh÷ng t¸c ®éng vÒ m«i tr−êng, kinh tÕ vµ x· héi cña
®Ëp.
• Môc 6 ®−a ra nh÷ng ph¸t hiÖn, khuyÕn nghÞ vµ kÕt luËn.
• Môc 7 xem xÐt mét c¸ch tãm l−îc nh÷ng nhu cÇu cho sù ho¹t ®éng cña vïng khi ®Ëp
kh«ng ®−îc x©y dùng.
1.14. B¸o c¸o nµy ®−îc chuÈn bÞ trong vßng h¬n 3 tuÇn lÔ bëi:
• ¤ng Andrew Mcnab, tËp ®oµn Scott Wilson, ®iÒu phèi viªn vÒ ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i
tr−êng.
• ¤ng Vâ TrÝ Chung: Trung t©m tµi nguyªn m«i tr−êng l©m nghiÖp (ViÖn ®iÒu tra qui
ho¹ch rõng - Bé N«ng nghiÖp & Ph¸t triÓn n«ng th«n, chuyªn gia tµi nguyªn sinh vËt.
• ¤ng NguyÔn H÷u Hång: Tr−êng ®¹i häc N«ng L©m thuéc §¹i häc Th¸i Nguyªn,
Chuyªn gia kinh tÕ x· héi.
• Víi sù hç trî cña ¤. NguyÔn v¨n H−ëng, C«ng Ty Kh¶o s¸t ThiÕt kÕ §iÖn lùc 1, thuéc
Tæng C«ng ty §iÖn lùc ViÖt Nam - Bé C«ng nghiÖp vµ N¨ng l−îng.

5
 B¸o c¸o ®¸nh gi¸ s¬ bé t¸c ®éng m«i tr−êng cña §Ëp dù kiÕn x©y dùng trªn s«ng G©m

1.15. Ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng cña chóng t«i phÇn lín dùa theo ph−¬ng
ph¸p cña Quèc tÕ vµ ®Æc biÖt theo ph−¬ng ph¸p cña tæ chøc Ng©n hµng Ph¸t triÓn Ch©u ¸
(ADB) ®èi víi kiÓm tra m«i tr−êng ban ®Çu (IEE). §¸nh gi¸ ban ®Çu vÒ mÆt tù nhiªn ®−îc ®Æc
biÖt ®−îc chó träng. HÖ thèng tiªu chÝ ®¸nh gi¸ vÉn ë møc ®é thiÕt kÕ s¬ khëi, ch−a cã thiÕt
kÕ chÝnh thøc hoÆc c¸c chi tiÕt cÊu tróc cã s½n. Do ®ã sÏ cã mét sè t¸c ®éng cã ý nghÜa cã
thÓ xÈy ra kh«ng thÓ ®¸nh gi¸ ®−îc ngay b©y giê.
1.16. Thêi gian bÞ h¹n chÕ vµ c«ng viÖc hiÖn tr−êng h·n h÷u, tuy «ng Chung ®· thùc hiÖn
®−îc ba ngµy r−ìi ®i thùc ®Þa trªn khu b¶o tån. Tæng céng l¹i nhãm c«ng t¸c sö dông h¬n
mét tuÇn ë hiÖn tr−êng, quan s¸t, tiÕp cËn kh¶o s¸t, phÇn lín ë vÞ trÝ sÏ x©y dùng ®Ëp vµ mét
sè lµng x· sÏ bÞ t¸c ®éng ¶nh h−ëng.
1.17. B¸o c¸o ban ®Çu nµy cÇn ®−îc coi nh− nh÷ng tµi liÖu cña viÖc ®¸nh gi¸ hÖ thèng tiªu
chÝ ®· ®Ò nghÞ vµ còng lµ b¶n h−íng dÉn cho c¸c c«ng viÖc s¾p tíi nÕu nh− nguån tµi chÝnh
cã thÓ ®¸p øng ®−îc cho mét ®ît ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng ®Çy ®ñ h¬n. B¸o c¸o nµy
còng ®−a ra c¸c khuyÕn nghÞ cô thÓ cho c¸c c«ng viÖc tiÕp theo trong bÊt kú nghiªn cøu nµo
vÒ t¸c ®éng m«i tr−êng.

6
 B¸o c¸o ®¸nh gi¸ s¬ bé t¸c ®éng m«i tr−êng cña §Ëp dù kiÕn x©y dùng trªn s«ng G©m

2. Ph¸t triÓn vµ m«i tr−êng

Giíi thiÖu
2.1. §Ò nghÞ bao gåm viÖc x©y dùng mét ®Ëp bª t«ng ng¨n s«ng G©m ë vÞ trÝ hÑp cña thung
lòng s«ng kÒ ch©n nói P¾c T¹ (h×nh 1). §Ëp sÏ h×nh thµnh mét hå kÐo dµi, hÑp, víi diÖn tÝch
57 c©y sè vu«ng, møc ngËp trµn 120 mÐt vµ møc ngËp tèi thiÓu 95 mÐt. §Ëp sÏ t¹o c«ng
suÊt ®iÖn lùc 300 MW vµ cã thÓ s¶n xuÊt 1.090.106 Kw/giê hµng n¨m. Tæng vèn ®Çu t− cho
x©y dùng ®Ëp dù to¸n 5.970,9 tû ®ång ViÖt Nam (t−¬ng øng 0.42 tû ®« la Mü). Ngµnh §iÖn
lùc ViÖt Nam dù tÝnh hoµn l¹i vèn ®Çu t− kho¶ng 10 ®Õn 30 n¨m tuú thuéc vµo nguån vay.
Nhu cÇu ph¸t triÓn
2.2. Nh÷ng môc tiªu chÝnh cña dù ¸n:
• §¸p øng sù gia t¨ng nhu cÇu sö dông ®iÖn cña c¶ n−íc vµ ®¶m b¶o cung cÊp ®iÖn mét
c¸ch æn ®Þnh.
• §iÒu tiÕt qui luËt dßng ch¶y h¹ l−u gãp phÇn vµo viÖc kiÓm so¸t lò vµ thuû lîi.

Cung cÊp vµ nhu cÇu ®iÖn

2.3. Ngµnh §iÖn lùc ViÖt Nam thuéc Bé C«ng nghiÖp, ®−îc thµnh lËp vµo n¨m 1995 vµ cã
nhiÖm vô s¶n xuÊt vµ chuyÓn t¶i nguån ®iÖn. ViÖc x©y dùng kÕ ho¹ch vÒ ®iÖn ®−îc thùc hiÖn
ë ViÖn n¨ng l−îng. Cã hai tæng c«ng ty Nhµ n−íc lµ: Tæng c«ng ty kh¶o s¸t thiÕt kÕ ®iÖn lùc
1 vµ 2 ®Òu cã nhiÖm vô lËp dù ¸n kÕ ho¹ch, kh¶o s¸t vµ thiÕt kÕ thuû ®iÖn, nhiÖt ®iÖn. Ba
C«ng ty ®iÖn lùc 1,2,3 ph©n bè theo vïng B¾c, Trung, Nam cña ®Êt n−íc. §−êng d©y 500
kil«v«n ®−îc chuyÓn t¶i qua 3 hÖ thèng qu¶n lý ®iÖn lùc.
2.4 Ngµnh §iÖn lùc ViÖt Nam dù b¸o nhu cÇu ®iÖn theo ®Çu ng−êi sÏ t¨ng 125% tõ n¨m
2000 ®Õn 2010. Tæng nhu cÇu ®iÖn sÏ t¨ng 170% víi cïng kho¶ng thêi gian nh− vËy. Nh−
vËy ®Ó ®¸p øng nhu cÇu gia t¨ng nµy, tæng n¨ng l−îng ®iÖn cña c¶ n−íc ph¶i ®¹t c«ng suÊt
7.000 MW vµo n¨m 2000, vµ tõ 13.700MW ®Õn 14.700 MW vµo n¨m 2010.
2.5 ViÖt Nam ®· dù tÝnh c«ng suÊt thuû ®iÖn cã thÓ ®¹t 14.000 ®Õn 17.000 MW, hiÖn nay c¸c
c«ng tr×nh thuû ®iÖn ®· vµ ®ang x©y dùng ®· ®¹t ®−îc c«ng suÊt 4.300 MW.
2.6. ë vïng cung cÊp ®iÖn phÝa B¾c hiÖn nay cã sù d− thõa ®¸ng kÓ sau khi cã sù ho¹t
®éng cña c«ng tr×nh thuû ®iÖn Hoµ B×nh ®−îc h×nh thµnh n¨m 1992. C«ng tr×nh thuû ®iÖn S¬n
La theo kÕ ho¹ch sÏ cã kh¶ n¨ng gia t¨ng h¬n n÷a nguån ®iÖn ®−îc s¶n xuÊt. MiÒn B¾c l¹i
giÇu nguån than ®¸ vµ cã nh÷ng ®Çu t− ®¸ng kÓ cho s¶n xuÊt nhiÖt ®iÖn. Tuy nhiªn MiÒn
Nam lµ mét trong nh÷ng vïng ph¶i nhËp khÈu ®iÖn, vµ c¶ hai vïng Nam vµ Trung ®· bÞ thiÕu
®iÖn nghiªm träng ®Æc biÖt trong mïa kh«.

KiÓm so¸t lò lôt

2.7. Thñ phñ cña tØnh Tuyªn Quang, n¬i cã d©n sè kho¶ng 40.000 ng−êi, th−êng xuyªn bÞ
ngËp do lò lôt tõ s«ng G©m g©y ra trong mïa m−a. NgËp lôt th−êng kÐo dµi tõ 3 ®Õn 7 ngµy
víi ®é cao møc n−íc ngËp lµ 27 - 28 mÐt so víi mÆt n−íc biÓn, trong khi ®ã ®é cao trung
b×nh cña ®−êng phè lµ 26 mÐt so víi mÆt n−íc biÓn. §Æc biÖt vµo n¨m 1997 ®· cã trËn lôt lín
ngo¹i lÖ kÐo dµi 19 ngµy víi ®é cao møc n−íc ngËp cao nhÊt lµ 31 mÐt so víi mÆt biÓn.
2.8 Trong tÝnh to¸n cña dù ¸n tiÒn kh¶ thi cña ngµnh ®iÖn lùc ViÖt Nam víi møc ®¸p øng cao
tr×nh 120 mÐt cña ®Ëp vµ hå chøa sÏ cã thÓ t¸c ®éng gi¶m lò lôt cho thÞ x· Tuyªn Quang lµ
0,5 mÐt. Sù gi¶m nµy kÕt hîp víi n©ng cao mÆt b»ng c¸c c«ng tr×nh x©y dùng míi sÏ gi¶m ®i
mét c¸ch ®¸ng kÓ lò lôt vµ nh÷ng thiÖt h¹i do lò g©y ra. Sù lùa chän x©y dùng ®Ëp cã tÝnh
7
 B¸o c¸o ®¸nh gi¸ s¬ bé t¸c ®éng m«i tr−êng cña §Ëp dù kiÕn x©y dùng trªn s«ng G©m

kh¶ thi h¬n so víi viÖc ®¾p ®ª bëi lÏ ®¾p ®ª rÊt tèn kÐm vµ mÊt c¶nh quan vµ thùc sù khã
thùc hiÖn ë vïng cao.
2.9 Nh÷ng lîi Ých cña viÖc ®iÒu tiÕt lò cã thÓ ®¸p øng yªu cÇu cho thÞ x· Tuyªn Quang vµ
nhu cÇu thuû lîi cho ®Êt n«ng nghiÖp ë vïng h¹ l−u ®Ëp. Lîi Ých còng t−¬ng tù nh− vËy cho
c¸c thÞ trÊn kh¸c trong thung lòng ë Chiªm Ho¸, Na Hang, n¬i ph¶i chÞu ®ùng nh÷ng lò lôt.

Thuû lîi
2.10 Lîi Ých tiÒm n¨ng thø ba cña ®Ëp liªn quan tíi cung øng thuû lîi. Bèi c¶nh thiÕu ®Êt
b»ng vµ ®Êt cã kh¶ n¨ng canh t¸c xung quanh vïng ®Ëp, lîi Ých nµy liªn quan tr−íc tiªn ®Õn
viÖc c¶i thiÖn thuû lîi vïng h¹ l−u trong mïa kh«. §iÒu kiÖn ®ã ®−îc dù ®o¸n r»ng nh÷ng
vïng ®Êt nµy cã kh¶ n¨ng n©ng lªn ba vô canh t¸c trong n¨m, cã hai vô lóa vµ mét vô
chuyÓn tiÕp. §iÖn lùc ViÖt Nam −íc tÝnh cã kho¶ng 6.000 ha lóa n−íc ë huyÖn Chiªm Ho¸
vµ Yªn S¬n sÏ ®−îc h−ëng lîi tõ ph−¬ng ¸n nµy.
2.11 Trong lóc thuû lîi lµ mét lîi Ých phô cña ®Ëp, th× môc tiªu hµng ®Çu lµ s¶n xuÊt n¨ng
l−îng ®iÖn. V× thÕ, vµo mïa kh«, nÕu nh− møc n−íc vËn hµnh cña hå chøa gi¶m xuèng møc
tèi thiÓu, ®¬n vÞ vËn hµnh c«ng tr×nh sÏ kh«ng ®iÒu tiÕt nguån n−íc cho thuû lîi.

Thùc thi c«ng tr×nh

2.12 TiÕn tr×nh ph¸t triÓn cã thÓ liªn quan tíi viÖc ®µo bíi nh÷ng vËt liÖu x©y dùng, viÖc x©y
dùng c«ng tr×nh ®Ëp, nhµ m¸y ®iÖn, hÖ thèng ®−êng x¸ vµ ®−êng t¶i ®iÖn. Nh÷ng t¸c ®éng
®Õn m«i tr−êng, kinh tÕ x· héi sÏ xuÊt hiÖn ë c¶ hai thêi kú x©y dùng vµ vËn hµnh c«ng tr×nh.
2.13 C«ng tr−êng x©y dùng ®Ëp ë vïng s©u vïng xa ®iÒu kiÖn ®−êng x¸ tiÕp cËn hiÖn nay
ch−a cã, ®©y lµ mét thö th¸ch lín vµ liªn quan tíi sù thay ®æi c¬ b¶n vÒ m«i tr−êng vµ c¬ së
h¹ tÇng. Ch−¬ng tr×nh x©y dùng ®Ëp chi tiÕt ch−a cã, mÆc dï chÝnh quyÒn tØnh Tuyªn Quang
®· nhËn ®−îc sù tham vÊn cña ChÝnh phñ Trung −¬ng trong ba n¨m qua. Do vËy chóng t«i
®Ò xuÊt mét danh môc c¸c vÊn ®Ò cÇn chó ý trong thùc hiÖn tr−íc khi tiÕn hµnh thi c«ng c«ng
tr×nh vµ vËn hµnh c«ng tr×nh, nh− mét gîi ý cho nh÷ng ®¸nh gi¸ t¸c ®éng.
2.14. Ch−¬ng tr×nh chuÈn bÞ tr−íc thi c«ng sÏ gåm cã:
• X©y dùng mét con ®−êng tõ thÞ trÊn Na Hang vµo tíi c«ng tr−êng x©y dùng ®Ëp.
• N©ng cÊp ®−êng vµo thÞ trÊn Na Hang phôc vô cho viÖc tiÕp nhËn vËt liÖu vµ m¸y mãc
thiÕt bÞ x©y dùng.
• X¸c ®Þnh nguån ®¸ vµ hÇm khai th¸c.
• X©y dùng l¸n tr¹i vµ nh÷ng ph−¬ng tiÖn kh¸c cho c«ng nh©n.
• X©y dùng nhµ cöa c¬ quan c«ng tr×nh.
• X¸c ®Þnh th«n b¶n nµo sÏ di chuyÓn vµ kÕ ho¹ch t¸i ®Þnh c−.
• Thu ho¹ch gç nÕu kh«ng gç sÏ bÞ ngËp n−íc.
• TÊt c¶ nh÷ng ho¹t ®éng nµy ®Òu cã tiÒm n¨ng t¹o nªn t¸c ®éng m«i tr−êng. §Æc biÖt
lµ vïng sÏ ®−îc chän lµ n¬i khai th¸c vËt liÖu x©y dùng vµ nh÷ng n¬i dù kiÕn t¸i ®Þnh
c−.
2.15. Ch−¬ng tr×nh x©y dùng gåm cã
• X©y dùng v¸ch ng¨n n−íc chi phèi dßng ch¶y ®Ó thi c«ng ®Ëp.
• Ph¸ ®¸ vµ chuÈn bÞ mÆt b»ng thi c«ng ®Ëp.
• Qu¸ tr×nh thi c«ng ®Ëp.
• Qu¸ tr×nh x©y dùng nhµ m¸y ®iÖn.

8
 B¸o c¸o ®¸nh gi¸ s¬ bé t¸c ®éng m«i tr−êng cña §Ëp dù kiÕn x©y dùng trªn s«ng G©m

• Qu¸ tr×nh x©y dùng cho nh÷ng lµng b¶n di dêi.

• Thi c«ng hÖ thèng cét cao thÕ vµ ®−êng t¶i ®iÖn.
• X©y dùng hÖ thèng ®−êng x¸ tiÕp cËn thay thÕ cho c¸c céng ®ång cßn l¹i trong thung
lòng.
2.16. Giai ®o¹n vËn hµnh c«ng tr×nh gåm cã
• S¶n xuÊt ®iÖn.
• §iÒu tiÕt dßng s«ng ch¶y ®¶m b¶o ®−îc lîi Ých kiÓm so¸t lò vµo mïa m−a vµ thuû lîi
mïa kh«
• B¶o d−ìng ®Ëp, nhµ m¸y ®iÖn vµ hÖ thèng chuyÓn t¶i ®iÖn.
• Giao th«ng vËn t¶i trªn vïng hå.
• Kh¶ n¨ng ph¸t triÓn nghÒ c¸.

VÞ trÝ c«ng tr×nh vµ nh÷ng vïng kÕ cËn

2.17. Ph−¬ng ¸n ph¸t triÓn ®· ®Ò nghÞ sÏ ®−îc thùc hiÖn ë phÇn phÝa B¾c tØnh Tuyªn Quang.
§©y lµ mét vïng nói, xa x«i, d©n c− th−a thít. C¶nh quan chñ yÕu lµ nói ®¸ v«i víi lo¹i h×nh
c¸c ®Ønh h×nh nãn ®iÓn h×nh, nói P¾c T¹ vµ hÇu hÕt nh÷ng nói cao kh¸c ®Òu rÊt dèc. Nh÷ng
ngän nói cao tíi 1000 mÐt so víi mÆt n−íc biÓn. Vïng nµy bÞ chia c¾t bëi s«ng G©m vµ c¸c
chi l−u cña nã.
2.18. C¶nh quan thiªn nhiªn hiÓm trë n¬i xa x«i nµy h¹n chÕ sù khai th¸c cña vïng. §iÒu
kiÖn tiÕp cËn chØ tr«ng vµo con s«ng vµ con ®−êng ®éc ®¹o kh«ng d¶i nhùa võa mét lµn xe
vËn t¶i nèi gi÷a thÞ trÊn Na Hang vµ x· Thuû Loa. V× thÕ, vïng nµy vÉn cßn mét sè rõng Ýt bÞ
t¸c ®éng nhÊt ë miÒn B¾c ViÖt Nam.
2.19. V× lý do ®ã vµ ®Æc biÖt quan träng lµ b¶o tån loµi Voäc mòi hÕch
(Rhinopithecusavuncubus), Khu B¶o tån Thiªn nhiªn Na Hang ®−îc thµnh lËp trªn diÖn tÝch
chõng 22.000 ha rõng Ýt bÞ t¸c ®éng, vµ thªm vµo 14.000 ha vïng ®Öm. §©y lµ mét khu b¶o
tån cÊp tØnh ®−îc thµnh lËp theo QuyÕt ®Þnh cña UBND tØnh Tuyªn Quang vµo n¨m 1994 (Tµi
liÖu cña Boonratana 1999).
2.20. T¸c gi¶ Cox (1994) b×nh luËn vÒ khu B¶o tån thiªn nhiªn Na Hang r»ng “RÊt hiÕm cã
sinh c¶nh rõng nµo ë phÝa B¾c vïng s«ng Hång cã thÓ so s¸nh ®−îc víi nh÷ng g× ë ®©y hiÖn nay”.
Khu B¶o tån cã hai phÇn : T¸t KÎ ë phÝa B¾c (diÖn tÝch 10.000 ha) vµ B¶n Bung ë phÝa Nam (diÖn tÝch
12.000 ha). PhÇn T¸t KÎ n»m kÒ bªn vïng hå dù kiÕn vµ cã thÓ bÞ ngËp phÇn nµo khi hå h×nh thµnh.
2.21. VÊn ®Ò t¸i ®Þnh c− hÇu hÕt bÞ h¹n chÕ do Ýt ®Êt b»ng trong vïng thung lòng ven s«ng.
C¸c th«n b¶n nhá vµ bao gåm nh÷ng d©n téc nh− Dao, Tµy, H M«ng, Kinh ... §Æc tr−ng c¬
b¶n cña c¸c th«n b¶n nµy nµy lµ nÒn canh t¸c tù cung tù cÊp dùa vµo canh t¸c lóa vµ ng«,
s¾n, khoai lang, ®Ëu ®ç vµ mét vµi loµi rau qu¶ kh¸c, nu«i gµ, lîn vµ tr©u. Nguån thu nhËp
tiÒn mÆt h¹n hÑp chñ yÕu dùa vµo s¶n phÈm cã thÓ b¸n ®−îc tõ ch¨n nu«i. Mét sè Ýt trong c−
d©n ®Þa ph−¬ng ®−îc xÕp lo¹i chÝnh thøc lµ thiÕu an toµn l−¬ng thùc.
2.22. Na Hang lµ mét thÞ trÊn nhá, thÞ trÊn nµy cã thÓ coi nh− trung t©m trao ®æi hµng hãa vµ
lµ trung t©m dÞch vô cña huyÖn.
2.23. Sù ph¸t triÓn sÏ ¶nh h−ëng trùc tiÕp tõ ®Êt ®ai bÞ ngËp gåm s¸u x· (tõ phÝa B¾c xuèng
phÝa Nam): Thuý Loa, §øc Xu©n, Th−îng L©m, Trïng Kh¸nh, VÜnh Yªn.

9
 B¸o c¸o ®¸nh gi¸ s¬ bé t¸c ®éng m«i tr−êng cña §Ëp dù kiÕn x©y dùng trªn s«ng G©m

3. Quan ®iÓm cña nh÷ng thµnh phÇn tham gia

3.1. Cã ba nhãm thµnh phÇn tham gia c¬ b¶n ®· ®−îc x¸c ®Þnh trong c¸c cuéc häp, th¶o
luËn liªn quan tíi c«ng tr×nh ®Ëp, ®ã lµ :
• ChÝnh phñ : ThÓ hiÖn qua chÝnh quyÒn cÊp TØnh, HuyÖn.
• Nh÷ng céng ®ång liªn quan tíi ¶nh h−ëng cña ®Ëp.
• C¸c tæ chøc phi ChÝnh phñ (NGOS).
3.2. Râ rµng tõ nh÷ng buæi häp, gÆp gì víi c¸c «ng Phã chñ tÞch UBND TØnh Tuyªn Quang,
vµ UBND huyÖn Na Hang cho thÊy r»ng c«ng tr×nh ®Ëp dù kiÕn ®· ®−îc ChÝnh phñ Trung
−¬ng xem xÐt nh− mét dù ¸n chÝnh vÒ h¹ tÇng c¬ së. S¸ng kiÕn cña cña ChÝnh phñ ®· ®−îc
ñng hé dùa trªn lîi Ých cña Quèc gia nh−ng còng nhËn thøc ®−îc r»ng ®Ëp sÏ ®em l¹i lîi Ých
cã ý nghÜa cho tØnh Tuyªn Quang vµ huyÖn Na Hang. Nh÷ng lîi Ých nµy ®−îc nhÊn m¹nh vµo
nh÷ng ®iÓm :
• KiÓm so¸t ®−îc lò lôt h¹ l−u dÉn ®Õn sù tiÕt kiÖm ®¸ng kÓ trong viÖc ng¨n chÆn lò ®ång
thêi t¹o ra kh¶ n¨ng ph¸t triÓn míi.
• An toµn cung øng n¨ng l−îng.
• Nh÷ng c¬ héi t¹o c«ng ¨n viÖc lµm trong khi thi c«ng x©y dùng.
• C¶i t¹o ®−îc hÖ thèng ®−êng x¸ tiÕp cËn ®Õn Na Hang t¹o ra c¬ héi cho sù ph¸t triÓn
trong ®ã bao gåm c¶ viÖc ph¸t triÓn du lÞch g¾n víi hå míi.
3.3. DÉu sao ®i n÷a, ®iÒu dÔ nhËn ra lµ nh÷ng khã kh¨n cã thÓ xÈy ra liªn quan ®Æc biÖt tíi
vÊn ®Ò t¸i ®Þnh c−. Nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c còng ®· ®−îc x¸c ®Þnh tõ c¸c vÞ phã chñ tÞch c¸c cÊp
vµ quan chøc nhµ n−íc kh¸c:
• MÊt ®Êt n«ng nghiÖp.
• Gia t¨ng nhiÒu vÊn ®Ò cho b¶o vÖ rõng vµ b¶o tån ®a d¹ng sinh häc.
• Nh÷ng m©u thuÉn nÈy sinh trong b¶o tån c¸c loµi.
• Thay ®æi hÖ n−íc ngÇm.
3.4. NhiÒu cuéc häp ®· ®−îc tæ chøc víi ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng sèng ë trong vïng sÏ bÞ
¶nh h−ëng trùc tiÕp cña ®Ëp vµ sÏ yªu cÇu t¸i ®Þnh c−. Tõ ®ît ®i thùc tÕ chóng t«i ®· gÆp vµ
trao ®æi víi :
• Nh÷ng ng−êi l·nh ®¹o ë x· Thuý Loa vµ x· §øc Xu©n.
• Nh÷ng ng−êi l·nh ®¹o ë b¶n B¾c V·ng vµ Xu©n Quang.
• Mét sè ng−êi d©n ë th«n b¶n Nµ Ph¨ng vµ B¶n Su«ng.
TÊt c¶ nh÷ng ®èi t−îng mµ chóng t«i ®· gÆp vµ trao ®æi ®Òu biÕt ®−îc viÖc ®Ò nghÞ x©y dùng
®Ëp vµ sÏ ph¶i dêi khái nhµ cöa hiÖn nay cña hä. Nh×n chung lµ hä chÊp nhËn hoµn c¶nh
víi ®«i chót nuèi tiÕc vÒ sù ph¶i di dêi mét n¬i ®· c− tró l©u ®êi. VÝ nh− mét phô n÷ ®· bµy tá
Chóng t«i cã thÓ ®ang nghÌo, nh−ng ®©y lµ nhµ cña chóng t«i .
3.5. Mét chuçi vÊn ®Ò liªn quan tíi t¸i ®Þnh c− ®Ó cã thÓ tãm l−îc nh− sau :
• Mong muèn ë l¹i trªn ®Êt ®Þa ph−¬ng vµ kh«ng bÞ chuyÓn tíi vïng xa (®Æc biÖt ®i vÒ
phÝa Nam).
• Mong muèn t¸i ®Þnh c− cïng mét céng ®ång
• Mong muèn di chuyÓn nhµ cöa còng nh− c¸c quyÒn së h÷u.

10
 B¸o c¸o ®¸nh gi¸ s¬ bé t¸c ®éng m«i tr−êng cña §Ëp dù kiÕn x©y dùng trªn s«ng G©m

• Mét vÊn ®Ò cÇn quan t©m n÷a lµ tiÒn ®Òn bï ®Çy ®ñ cho c¶ nh÷ng c©y ¨n qu¶, hoa
mµu vµ nÕu cÇn thiÕt c¶ nhµ cöa.
• §¸p øng ®Çy ®ñ ®Êt ®ai vµ cung øng nguån n−íc ë n¬i míi.
• §¸p øng hoµn tÊt nh÷ng c¬ së h¹ tÇng nh− tr−êng häc, tr¹m x¸ vµ ®iÒu kiÖn tiÕp cËn
v.v...
3.6. Mét sè cuéc häp còng ®· ®−îc tæ chøc víi nh÷ng ®¹i diÖn c¸c tæ chøc phi ChÝnh phñ
(NGOs) vÒ nh÷ng d÷ liÖu thu thËp ®−îc vµ th¶o luËn c¸c quan ®iÓm vÒ c«ng tr×nh ®Ëp:
- Birdlife International (Tæ chøc b¶o vÖ c¸c loµi chim quèc tÕ).
- IUCN (HiÖp héi b¶o tån thiªn nhiªn quèc tÕ).
- WWF (QuÜ Quèc tÕ dµnh cho b¶o vÖ thiªn nhiªn).
- ZSCP (Héi ®éng vËt vÒ b¶o tån loµi vµ quÇn thÓ).
3.7. Thªm vµo ®ã cã mét cuéc héi th¶o ®−îc tæ chøc ë Hµ Néi nh»m th¶o luËn nh÷ng ®iÒu
®Ò xuÊt cña b¸o c¸o. Nh÷ng ®¹i diÖn cña c¸c tæ chøc ®· dù gåm cã :
- GTZ Dù ¸n c¶i c¸ch hÖ thèng hµnh chÝnh ngµnh l©m nghiÖp.
- SIDA Dù ¸n ph¸t triÓn n«ng th«n miÒn nói.
- GTZ Dù ¸n sö dông bÒn v÷ng l©m s¶n ngoµi gç.
- EU/Birdlife Dù ¸n quèc tÕ cho nh÷ng khu B¶o tån ë ViÖt Nam.
3.8. §¹i diÖn nh÷ng tæ chøc phi ChÝnh phñ ®· quan t©m tíi t¸c ®éng cã thÓ x©y ra cña
®Ëp ®èi víi khu B¶o tån vµ nhËn thÊy sù cÇn thiÕt ph¶i cè g¾ng x¸c ®Þnh râ nh÷ng t¸c ®éng
vÒ mÆt tù nhiªn vµ hÕt søc chó träng t×m c¸c biÖn ph¸p gi¶m thiÓu vµ ®Ò xuÊt c¸ch xö lý.

11
 B¸o c¸o ®¸nh gi¸ s¬ bé t¸c ®éng m«i tr−êng cña §Ëp dù kiÕn x©y dùng trªn s«ng G©m

4. Nh÷ng t¸c ®éng cña ®Ëp ®èi víi khu B¶o tån thiªn nhiªn
Na Hang

Giíi thiÖu
4.1. §Ò xuÊt ®Çu tiªn vÒ Khu B¶o tån thiªn nhiªn T¸t KÎ - B¶n Bung ®−îc ®−a ra vµo th¸ng
10 n¨m 1993 víi môc ®Ých lµ B¶o tån nghiªm ngÆt loµi Voäc mòi hÕch. Khu B¶o tån Thiªn
nhiªn Na Hang ®· ®−îc chÊp nhËn cña chÝnh phñ.
4.2. Vµo n¨m 1994, Tæ chøc IUCN vµ c¸c c¬ quan phèi hîp cña ViÖt Nam ®· x©y dùng Dù
¸n kh¶ thi x©y dùng qu¶n lý khu B¶o tån Thiªn nhiªn Na Hang - B¶o tån loµi Voäc mòi
hÕch . Môc ®Ých vµ chøc n¨ng chñ yÕu cña Khu B¶o tån Thiªn nhiªn ®· ®−îc x¸c ®Þnh vµo
n¨m 1997 khi Khu B¶o tån ®−îc xÕp lµ vïng b¶o vÖ nghiªm ngÆt cho loµi cã nguy c¬ diÖt
chñng nghiªm träng: Voäc mòi hÕch.
4.3. Khu B¶o tån thiªn nhiªn Na Hang cã ý nghÜa toµn cÇu bëi lÏ n¬i nµy cã c¸c loµi cã nguy
c¬ diÖt chñng trªn toµn cÇu. Theo BoonRafana (1999) ®· lËp ®−îc danh môc tæng hîp c¸c
loµi thó, chim, bß s¸t, l−ìng thª cho khu B¶o tån. ¤ng nµy ®· ghi tªn 90 loµi thó, 247 loµi
chim, 61 loµi bß s¸t, vµ 20 loµi l−ìng thª, thÓ hiÖn sù d¹ng sinh häc cña khu B¶o tån. H¬n
2.000 loµi c©y ®· ®−îc x¸c ®Þnh. C¸c sè liÖu nµy ®ang dÇn dÇn ®−îc hoµn thiÖn vµ bæ sung
qua c¸c b¸o c¸o theo dâi th−êng xuyªn cña nh÷ng ng−êi qu¶n lý b¶o vÖ khu B¶o tån vµ
kh¸ch th¨m quan.
4.4. Trong danh môc tæng hîp 13 loµi thó trong s¸ch ®á cña IUCN vÒ c¸c loµi hiÕm quÝ ®ang
bÞ ®e do¹ - mét trong sè loµi nµy lµ V−în ®en (Hylobates concolor) - cã thÓ kh«ng tån t¹i ë
khu nµy. Loµi rÊt ®¸ng chó träng trong danh môc c¸c loµi nµy lµ Voäc mòi hÕch
(Phinopithecus avunculus). Khu B¶o tån Na Hang ®· ®−îc ho¹ch ®Þnh ®Æc biÖt b¶o tån loµi
nµy.
4.5. Mét trong nh÷ng môc tiªu cña Dù ¸n PARC lµ cñng cè n©ng cao c«ng t¸c b¶o vÖ cho
Khu b¶o tån. ViÖc x©y dùng c«ng tr×nh ®Ëp gÇn kÒ vµ trong phÇn phÝa B¾c khu B¶o tån (T¸t
KÎ) vµ lµm ngËp mét phÇn nµo sÏ lµ t¸c ®éng râ rµng ®èi víi dù ¸n PARC ®ång thêi sÏ g©y
nªn sù chó ý toµn cÇu.
4.6. Chóng t«i ®· t×m kiÕm c¸ch ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña ®Ëp ®èi víi khu B¶o tån tõ nguån
tham kh¶o tµi liÖu vµ sè liÖu ®· ®−îc xuÊt b¶n, tõ c¸c cuéc häp lµm viÖc víi c¸c t¸c gi¶ am
hiÓu vÒ khu B¶o tån vµ tµi nguyªn sinh vËt cña nã, tõ nghiªn cøu hå s¬ dù ¸n ®Ò nghÞ x©y
dùng ®Ëp vµ kh¶o s¸t hiÖn tr−êng.
4.7 Trong chuyªn ®Ò nµy, chóng t«i cè g¾ng dù b¸o c¸c t¸c ®éng cña ®Ëp ®èi víi Khu B¶o
tån tõ nh÷ng tham kh¶o tµi liÖu vÒ m«i tr−êng sèng tù nhiªn cña c¸c loµi.

Sù mÊt m¸t sinh c¶nh cña c¸c loµi

4.8. Chóng t«i −íc tÝnh, trªn c¬ së cña b¶n ®å ®−îc cung cÊp tõ tËp ®oµn t− vÊn chiÕn
l−îc ph¸t triÓn ®iÖn lùc SWECO, víi c«ng tr×nh ®Ëp x©y dùng cã møc cao tr×nh 120 mÐt sÏ
dÉn tíi ngËp kho¶ng chõng 220 ha ®Êt ph¹m vi khu B¶o tån ch¹y däc bê s«ng G©m vµ suèi
B¾c V·ng (H×nh 2). §©y chØ lµ phÇn nhá cña tæng diÖn tÝch khu B¶o tån. Tuy nhiªn, phÇn ®Êt
nµy n»m kÒ s¸t hoÆc trong ph¹m vi khu B¶o tån n¬i tró ngô cña loµi Voäc mòi hÕch vµ Voäc
m¸ tr¾ng. V× thÕ vÊn ®Ò quan träng ®èi víi Khu B¶o tån lµ ho¹ch ®Þnh b¶o vÖ loµi Voäc mòi
hÕch.
4.9. Mét ®iÒu kh«ng thÓ thùc hiÖn ®−îc trong ®iÒu kiÖn thêi gian cã h¹n, ®ã lµ tiÕn hµnh
x©y dùng b¶n ®å hoµn chØnh vÒ sinh c¶nh vµ th¶m thùc vËt cho toµn vïng sÏ bÞ ngËp thuéc
ph¹m vi khu B¶o tån. Tuy nhiªn, nh÷ng quan s¸t ë hiÖn tr−êng nãi ®−îc r»ng vïng nµy cã
12
 B¸o c¸o ®¸nh gi¸ s¬ bé t¸c ®éng m«i tr−êng cña §Ëp dù kiÕn x©y dùng trªn s«ng G©m

th¶m thùc vËt che phñ ®a d¹ng, gåm rõng thø sinh, rõng c©y bôi nghÌo kiÖt, vµ mét sè m¶nh
®Êt canh t¸c n«ng nghiÖp.
4.10. Suèi B¾c V·ng ë phÝa B¾c khu B¶o tån cã thÓ ®ang lµ n¬i qua l¹i cña loµi Voäc mòi
hÕch (nh÷ng ng−êi tuÇn rõng vµ nh©n viªn khu B¶o tån nãi vËy) tiÕp cËn tíi vïng kh«ng bÞ
quÊy nhiÔu ë phÝa B¾c. ViÖc h×nh thµnh mét hµnh lang rõng kÐo tõ ®©y vÒ phÝa B¾c ®ang
trong sù xem xÐt cña Dù ¸n PARC. N−íc ngËp thung lòng sÏ ¶nh h−ëng chia c¾t vïng nµy
®èi víi loµi Voäc vµ gi¶m ®i phÇn nµo tiÒm n¨ng cña hµnh lang m«i tr−êng sèng tù nhiªn
míi.
4.11. NgËp n−íc thung lòng sÏ dÉn tíi sù nhÊn ch×m bê s«ng. §©y chÝnh lµ m«i tr−êng sèng
tù nhiªn quan träng ®Çy tiÒm n¨ng vµ cã ý nghÜa cho c¸c loµi chim n−íc, cß, diÖc .... Ven
s«ng ®· ®−îc tiÕn ho¸ theo thêi gian vµ bao gåm nhiÒu lo¹i ®¸ vµ nh÷ng d¶i c¸t. Bê hå sÏ
kh«ng tr¸nh ®−îc sù biÕn d¹ng.
4.12. T×nh tr¹ng ngËp n−íc còng cã thÓ kÐo theo ngËp c¸c hang ®éng nói ®¸ v«i n¬i thÝch
hîp víi c¸c con d¬i vµ nhiÒu con thó.
4.13. CÇn thiÕt ph¶i triÓn khai mét cuéc kh¶o s¸t ®Çy ®ñ vÒ sinh c¶nh vµ th¶m thùc vËt trªn
vïng sÏ bÞ ngËp thuéc ph¹m vi khu b¶o tån. Khi nguån th«ng tin ®· thu thËp ®−îc ®Çy ®ñ, sÏ
cã kh¶ n¨ng xem xÐt ®−îc qui m« cho viÖc thiÕt kÕ bê hå míi ®¸p øng phÇn nµo ®Òn bï cho
nh÷ng mÊt m¸t vÒ sinh c¶nh.
4.14. Theo møc ngËp cña thung lòng, khu b¶o tån sÏ trë lªn dÔ dµng tiÕp cËn tíi däc s−ên
phÝa T©y vµ phÝa B¾c. Tr−íc n¨m 1994, rõng bÞ chÆt h¹ trung b×nh mçi n¨m tõ 40 ®Õn 60 ha
gåm tre nøa, rõng c©y bôi vµ rõng gç thø sinh. Kh¶ n¨ng tiÕp cËn ®−îc t¨ng lªn cã thÓ dÉn
®Õn viÖc t¸i t¹o l¹i nh÷ng mÊt m¸t vÒ sinh c¶nh nh− chÆt ph¸ rõng bÊt hîp ph¸p ®Ó lÊy gç
hoÆc ®Ó canh t¸c n«ng nghiÖp. Ph¹m vi møc ®é cña t¸c ®éng nµy sÏ khã kh¨n cho viÖc
®¸nh gi¸ nh− t×nh tr¹ng ngËp sÏ dÉn tíi t¸i ®Þnh c−, gi¶m søc Ðp c− d©n ®èi víi khu b¶o tån.
Tuy nhiªn, viÖc gi¶m søc Ðp cña c− d©n ®èi víi khu b¶o tån chØ cã thÓ h×nh thµnh nÕu nh− t¸i
®Þnh c− thµnh c«ng. NÕu nh− viÖc t¸i ®Þnh c− kh«ng thµnh c«ng, ng−êi d©n sÏ quay trë l¹i
n¬i cò, søc Ðp do con ng−êi vµo rõng sÏ cµng t¨ng lªn, bëi lÏ thiÕu ®Êt canh t¸c.

T¸c ®éng ®èi víi nh÷ng loµi cÇn ®−îc b¶o vÖ vµ cã nguy c¬ tuyÖt chñng Loµi
Voäc mòi hÕch ( Rhinopithecus avunculus )
4.15. Loµi Voäc nµy chØ ph©n bè ë miÒn B¾c ViÖt Nam vµ lµ mét loµi thó bÞ ®e do¹ tuyÖt
chñng nhÊt trªn thÕ giíi ( theo Cox 1994). §©y lµ loµi bÞ ®e do¹ tuyÖt chñng nhÊt trªn toµn
cÇu ®−îc ghi trong s¸ch ®á IUCN vµ ®· ®−îc xÕp h¹ng “Nguy c¬ tuyÖt chñng nghiªm träng”.
Loµi nµy thuéc nhãm 1 nh÷ng loµi cÇn ®−îc b¶o vÖ theo luËt Nhµ n−íc ViÖt Nam (sè
18.H§BT ngµy 17.01.1992). Khu b¶o tån thiªn nhiªn Na Hang ®−îc thiÕt lËp cã nhiÖm vô
®Æc biÖt b¶o tån loµi nµy, n¬i cã sè l−îng voäc sèng sãt lín nhÊt. Sè l−îng loµi nµy ®−îc
−íc tÝnh cã kho¶ng 130 con vµo n¨m 1993 - 1994, trªn thÕ giíi sè l−îng loµi nµy dù tÝnh cßn
d−íi 200 con (Cox 1994).
4.1.6. Cox (1994) x¸c ®Þnh r»ng khu vùc T¸t KÎ cña khu B¶o tån thiªn nhiªn Na Hang cã “sè
l−îng voäc mòi hÕch sèng sãt lín nhÊt”. Sù sèng sãt cña voäc ë khu vùc T¸t KÎ ®· ®−îc
kh¼ng ®Þnh tõ nh÷ng quan s¸t míi ®©y cña c¸c nh©n viªn tuÇn rõng (®©y lµ hÖ thèng ®i tuÇn
tra theo tæ chøc ngo¹i lÖ ë Khu B¶o tån Thiªn nhiªn Na Hang do sù tµi trî cña tæ chøc dù ¸n
ZSCP).
4.17. Th«ng tin vÒ sinh th¸i vµ tËp tÝnh cña loµi Voäc mòi hÕch cßn bÞ h¹n chÕ vµ kh«ng æn
®Þnh. VÒ gãc ®é m«i tr−êng sinh sèng cña cña loµi nµy, chóng −a thÝch rõng giµ c©y cao, Èm
(theo Ratajszczak, 1992) nh−ng còng sÏ chÞu ®ùng ®−îc ë rõng hçn giao cã tÇng t¸n cao
kh¸c nhau tõ 3m - 40m (Lª Xu©n C¶nh, 1994 ). Lo¹i Voäc nµy di chuyÓn theo bÇy vµ nãi
chung chuyÒn c©y nµy sang c©y kh¸c, víi mét vµi chç nghØ ng¾n trªn mÆt ®Êt. Chóng th−êng
nghØ l¹i theo bµy ®µn lín trªn t¸n c©y.

13
 B¸o c¸o ®¸nh gi¸ s¬ bé t¸c ®éng m«i tr−êng cña §Ëp dù kiÕn x©y dùng trªn s«ng G©m

4.18. Theo quan s¸t cña nh÷ng nhãm tuÇn rõng hä cho thÊy r»ng nh÷ng con Voäc kh«ng thÓ
chÞu ®−îc nh÷ng quÊy rèi. ChÝnh v× vËy, khi mét con Voäc ®−îc nh×n thÊy ë ®iÓm nµo, nÕu
nã nh×n thÊy ng−êi quan s¸t nã th× ng−êi quan s¸t ®ã sÏ kh«ng bao giê nh×n thÊy chóng ë
®iÓm ®ã n÷a (Martin - ý kiÕn c¸ nh©n). Boonratana vµ Lª Xu©n C¶nh (1998) cã nhËn xÐt
t−¬ng tù “Nh÷ng con Voäc rÊt hay xÊu hæ víi nh÷ng ai quan s¸t chóng”. Ngoµi ra, chóng
kh«ng ch¹y trèn ngay khi chóng ta b¾t gÆp, tuy nhiªn chóng sÏ ch¹y trèn. Ph¶n x¹ “chem.”
nµy cña nh÷ng con Voäc ®· lµm cho chóng trë thµnh nh÷ng môc tiªu dÔ dµng cho nh÷ng thî
s¨n.
4.19. TÝnh kh«ng chÞu ®ùng ®−îc víi nh÷ng quÊy nhiÔu cña loµi Voäc còng ®−îc thÓ hiÖn
trong sù liªn quan víi ph¸t triÓn cña th«n b¶n, vµ con ®−êng mßn B¾c - Nam ngang qua
trung t©m khu vùc T¸t KÎ cña khu b¶o tån. C¸c ®iÒu kiÖn nµy ®· h¹n chÕ m«i tr−êng sèng
tù nhiªn cña loµi Voäc ë phÝa T©y vµ phÝa B¾c khu nµy. Nh÷ng quan s¸t cã thÓ ®¶m b¶o
ch¾c ch¾n vµo n¨m 1992 (BoonRatana, 1999 - ý kiÕn c¸ nh©n vµ nh÷ng tuÇn rõng) vÒ sù
xuÊt hiÖn n¬i tró ngù ®Çu tiªn cña Voäc ë khu vùc trung t©m phÇn phÝa T©y cña Khu B¶o tån
n¬i cã ranh giíi lµ s«ng G©m vµ suèi B¾c V·ng ë phÝa B¾c.
4.20. Mét trong nh÷ng khã kh¨n cña viÖc x¸c ®Þnh c¸c t¸c ®éng cã thÓ xÈy ra cña ®Ëp ®èi víi
loµi Voäc mòi hÕch ®ã lµ thiÕu nh÷ng hiÓu biÕt vÒ ph¹m vi ph©n bè loµi nµy. Theo ®ît nghiªn
cøu nµy, «ng Chung cã nhËn ®Þnh r»ng con Voäc thÝch nghi nhÊt khu vùc nói cao vµ dèc
Khau TÐp, ë ®ã rõng th−êng xanh dµy ®é cao s¬ mÆt biÓn kho¶ng 800 mÐt ®Õn 1000 mÐt.
Tuy nhiªn, gÆp khi cã giã m¹nh hoÆc b·o nh÷ng con Voäc sÏ t×m ®Õn nh÷ng n¬i d−íi t¸n
rõng tre dµy hoÆc nh÷ng thung lòng hÑp, kÝn ®¸o, ë ®é cao so víi mÆt biÓn thÊp h¬n. ¤ng Lª
Xu©n C¶nh (ý kiÕn c¸ nh©n) cho r»ng ®©y lµ ®iÒu cÇn kiÓm tra l¹i víi c¸c quan s¸t thùc ®Þa
réng r·i h¬n. CÇn thiÕt ph¶i ®¸nh gi¸ l¹i ph¹m vi sinh c¶nh cña loµi Voäc, bëi lÏ cã thÓ cã sù
thay ®æi so víi cuéc ®iÒu tra kh¶o s¸t toµn diÖn tõ n¨m 1992. Cã nh÷ng b»ng chøng vÒ sù
thay ®æi ph¹m vi ph©n bè cña loµi Voäc mµ nh÷ng ng−êi ®·i vµng tr−íc ®©y quan s¸t, hä ®·
nh×n thÊy Voäc gÇn ven s«ng (Martin - ý kiÕn c¸ nh©n).
4.21. Nh÷ng t¸c ®éng cã thÓ xÈy ra cña c«ng tr×nh ®Ëp ®èi víi loµi Voäc mòi hÕch s¬ bé cã
liªn quan tíi:
• MÊt sinh c¶nh
• Gia t¨ng nh÷ng quÊy nhiÔu.

MÊt sinh c¶nh vµ ph¸ vì sinh c¶nh

4.22. §Ëp sÏ d©ng mùc n−íc lªn tíi 120 mÐt, nhÊn ch×m phÇn ®Êt dèc d−íi thÊp ven s«ng
G©m vµ Suèi B¾c V·ng, kho¶ng 220 ha ®Êt thuéc ph¹m vi khu b¶o tån sÏ bÞ mÊt. Ch−a cã
b»ng chøng râ rµng r»ng Voäc cã sinh sèng ë vïng nµy hay kh«ng, vµ theo «ng Chung nhËn
®Þnh th× Voäc kh«ng tró ngô ë vïng nµy bëi sù quÊy nhiÔu ë n¬i nµy, n¬i thiÕu nguån thøc ¨n
vµ rÊt ®iÓn h×nh vÒ sù trèng tr¶i. Tuy nhiªn, n¬i nµy cïng n»m kÒ s¸t víi khu vùc sinh sèng
träng ®iÓm cña Voäc. NÕu nh− n¬i bÞ ngËp n»m ngay ph¹m vi khu vùc sinh sèng träng ®iÓm
th× chÝnh c«ng tr×nh ®Ëp sÏ lµm gi¶m ®i diÖn tÝch sinh sèng hiÖn cã cña loµi cã nguy c¬ tuyÖt
chñng. ThËm chÝ nÕu nh− kh«ng ph¶i lµ n¬i sinh sèng cña con Voäc, nh÷ng vïng ngËp nµy
vÉn sÏ chia c¾t mäi ho¹t ®éng trªn s«ng víi sinh c¶nh cña loµi Voäc th× ®Ëp vÉn lµm ¶nh
h−ëng vµ h¹n chÕ sinh c¶nh. ChØ khi nµo con Voäc bÞ giam gi÷ ë nh÷ng n¬i cao nhÊt víi khu
rõng chÊt l−îng cao th× t¸c ®éng cña ®Ëp ®èi víi sinh c¶nh cña Voäc sÏ lµ tèi thiÓu.
4.23. Th«ng th−êng ®Ó gi¶m ®i sù mÊt m¸t sinh c¶nh cÇn ®¸p øng mét m«i tr−êng sèng tù
nhiªn míi t−¬ng ®−¬ng vÒ qui m« vµ chÊt l−îng. ViÖc t¸i ®Þnh c− nh÷ng th«n b¶n trong ph¹m
vi khu b¶o tån, ®−îc cho r»ng còng h¹n chÕ m«i tr−êng sèng tù nhiªn cña loµi Voäc, ®· vµ
®ang ®−îc xem xÐt tÝch cùc. T−¬ng tù, dù ¸n PARC ®ang xem xÐt tÝnh kh¶ thi vÒ viÖc h×nh
thµnh hµnh lang míi thªm ra vÒ phÝa §«ng, cã thÓ tiÕp nèi Na Hang vµ Ba BÓ, thªm ra vÒ
phÝa B¾c liÒn kho¶nh rõng víi vïng rõng hai x· Sinh Long vµ §øc Xu©n, vµ gi÷a khu vùc
phÝa B¾c (T¸t KÎ ) víi khu vùc phÝa Nam (B¶n Bung) cña khu b¶o tån Na Hang. Kh¶ n¨ng

14
 B¸o c¸o ®¸nh gi¸ s¬ bé t¸c ®éng m«i tr−êng cña §Ëp dù kiÕn x©y dùng trªn s«ng G©m

më réng sinh c¶nh nµy cßn ë t×nh tr¹ng ®Ò nghÞ vµ ch−a ®−îc chó ý tíi v× ®Ëp cã ®−îc x©y
dùng hay kh«ng v× thÕ c¸c biÖn ph¸p gi¶m thiÓu mÊt m¸t sinh c¶nh do ®Ëp h×nh thµnh còng
ch−a ®−îc xem xÐt. Do vËy sÏ kh«ng cã kh¶ n¨ng gi¶m thiÓu sù mÊt m¸t m«i tr−êng sèng
b»ng c¸ch më réng thªm m«i tr−êng sèng cho Voäc mÆc dï kh¶ n¨ng x©y dùng ®Ëp t¨ng
c−êng.

Gia t¨ng quÊy nhiÔu

4.24. Gia t¨ng quÊy nhiÔu sÏ xuÊt ph¸t tõ qu¸ tr×nh x©y dùng vµ vËn hµnh c«ng tr×nh ®Ëp. ë
giai ®o¹n chuÈn bÞ thi c«ng, c¸c c©y gç ë vïng sÏ bÞ ngËp sÏ ®−îc chÆt h¹, viÖc nµy sÏ lµm
gia t¨ng sù quÊy nhiÔu trong ph¹m vi khu b¶o tån.
4.25. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn sÏ cã mét c«ng tr−êng thi c«ng ®Ëp gÇn vµ ë ngay trong khu
b¶o tån, cho dï kh«ng gÇn kÒ víi khu vùc sinh sèng c− tró cña con Voäc. Nh−ng dï sao,
tiÕng ån cña xe cé, ho¹t ®éng x©y dùng, tiÕng næ vµ nh÷ng ho¹t ®éng cña con ng−êi sÏ
chuyÓn ®æi h×nh th¸i vïng nµy, n¬i mµ ë ®ã tiÕng ån lín nhÊt hiÖn nay chØ lµ tiÕng ®éng c¬
xuång g¾n m¸y. Lùc l−îng lao ®éng ë c«ng tr×nh x©y dùng cã thÓ tù ý vµo khu b¶o tån vµ
còng cã thÓ t¹o ra thÞ tr−êng cho thî s¨n vµ nh÷ng kÎ lÊy trém l©m s¶n hµnh ®éng trong
khu b¶o tån.
4.26. Khi vËn hµnh sö dông ®Ëp sÏ t¹o ®iÒu kiÖn gia t¨ng kh¶ n¨ng tiÕp cËn tõ hå tíi nh÷ng
n¬i kÝn ®¸o nhÊt cña n¬i c− tró trung t©m cña con Voäc vµ cã thÓ dÉn tíi sù quÊy nhiÔu. SÏ
cã ®−êng x¸ tiÕp cËn víi ®Ëp vµ sau ®ã hå n−íc sÏ t¹o ra vËn chuyÓn thuû dÔ dµng h¬n ®i
trªn s«ng. Khi n−íc ngËp thung lòng suèi B¾c V·ng sÏ t¹o nªn thuËn lîi ®i l¹i b»ng thuyÒn ë
vïng nµy. Gia t¨ng nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ®i lai nh− vËy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc
s¨n b¾n vµ lÊy trém l©m s¶n, ®Þnh c− bÊt hîp ph¸p, khai th¸c gç, ®èt rÉy lµm n−¬ng. T−¬ng
tù, sù t¨ng tr−ëng cña thÞ trÊn Na Hang trong khi thi c«ng x©y dùng vµ sau khi cã ®Ëp sÏ t¹o
ra nh÷ng yÕu tè ¸p lùc míi. ¸p lùc nµy sÏ t¹o ra thªm khã kh¨n cho nhiÖm vô b¶o vÖ rõng.
4.27. Tuy nhiªn, sÏ cã Ýt c− d©n h¬n trong vïng lßng ch¶o s«ng vµ do vËy mét vµi ¸p lùc sÏ
®−îc gi¶m ®èi víi khu b¶o tån. HiÖn nay nh÷ng c− d©n ®Þa ph−¬ng nµy g©y nªn ¸p lùc ®èi
víi tµi nguyªn thiªn nhiªn. NÕu nh− viÖc t¸i ®Þnh c− thùc hiÖn ®¹t kÕt qu¶ tèt ®Ñp, c¸c ¸p lùc
nµy sÏ ®−îc gi¶m. Tuy nhiªn, nÕu ch−¬ng tr×nh t¸i ®Þnh c− kh«ng thµnh c«ng, c− d©n ®Þa
ph−¬ng sÏ t×m kiÕm x©m nhËp c¸c vïng ®Êt míi vµ víi t×nh tr¹ng ®Êt canh t¸c cã h¹n, sÏ g©y
ra nh÷ng ¸p lùc lín h¬n ®èi víi tµi nguyªn thiªn nhiªn.
4.28. Mét biÖn ph¸p kh¶ thi gi¶m thiÓu sù quÊy nhiÔu lµ di dêi n¬i c− tró. Tuy viÖc di dêi n¬i
c− tró lµ nguy hiÓm víi nhiÒu vÊn ®Ò, vµ th−êng thÊt b¹i vµ ®−îc xem lµ mét biÖn ph¸p kh«ng
tèi −u trong gi¶m thiÓu ¶nh h−ëng cña t¸c ®éng, trõ khi ph¶i cøu sù sèng sãt cña mét loµi.
BoonRatana vµ Lª (1994 - 1998) ®· khuyÕn c¸o chèng l¹i bÊt cø sù c−ìng chÕ b¾t con vËt
nµo, víi môc ®Ých g×, gåm c¶ viÖc di chuyÓn n¬i c− tró, cho tíi khi chóng ta cã sù hiÓu biÕt tèt
h¬n vÒ yªu cÇu sinh th¸i cña loµi Voäc.

Voäc m¸ tr¾ng (Trachypithecus francoisi )

4.29. §iÒu ®¸ng tin r»ng cã sè l−îng rÊt Ýt loµi voäc m¸ tr¾ng sinh sèng ë khu vùc nói dèc
P¾c T¹. Ratjzczak nhËn ®Þnh r»ng cã mét quÇn thÓ gåm cã h¬n 20 nhãm gia ®×nh con nµy
vµo n¨m 1992, trong khi ®ã BoonRatana ghi nhËn hiÖn cã loµi nµy vµo n¨m 1993 vµ 1994 vµ
cßn thÊy ®−îc vµo n¨m 1998. Loµi Voäc m¸ tr¾ng ®−îc ghi trong s¸ch ®á IUCN, thuéc diÖn
loµi ®ang bÞ ®e do¹ toµn cÇu vµ xÕp h¹ng “bÞ tæn h¹i”.
4.30.Loµi Voäc m¸ tr¾ng sèng theo nhãm nhá hÑp víi mét con ®ùc qu¸n xuyÕn mét nhãm
gåm tõ 3 ®Õn 12 con. Chóng lùa chän n¬i tró ngô æn ®Þnh vµ n¬i nghØ l¹i qua ®ªm th−êng
gÇn nh÷ng hang ®éng vµ trªn c¸c v¸ch ®¸ khã tiÕp cËn (Ratjzczak, 1992). Trªn nh÷ng v¸ch
®¸ cao hiÓm trë, th−êng dùng ®øng ë nói P¾c T¹, thùc sù lµ m«i tr−êng sèng thÝch hîp ®èi víi
loµi nµy.

15
 B¸o c¸o ®¸nh gi¸ s¬ bé t¸c ®éng m«i tr−êng cña §Ëp dù kiÕn x©y dùng trªn s«ng G©m

4.31. §Ëp tuy kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn m«i tr−êng sèng nµy nh−ng sÏ mang ®Õn sù quÊy nhiÔu
tõ c«ng tr−êng phÝa d−íi. §Æc biÖt lµ giai ®o¹n x©y dùng ®Ëp d−íi nói P¾c T¹. VÒ c¬ b¶n,
m«i tr−êng sèng nµy còng sÏ trë nªn dÔ tiÕp cËn h¬n vµ gia t¨ng sù quÊy nhiÔu do mùc n−íc
d©ng lªn vµ ®i l¹i ®−êng thuû dÔ dµng trªn hå.

Nh÷ng loµi kh¸c bÞ ®e do¹ vµ cÇn b¶o vÖ

4.32. Nh÷ng loµi thó kh¸c bÞ ®e däc ®−îc ghi trong s¸ch cña B«nRatana (1994) ë khu B¶o
tån thiªn nhiªn Na Hang, víi phÇn xÕp h¹ng cña IUCN.

B¶ng 1. Nh÷ng loµi thó bÞ ®e do¹ ë khu b¶o tån Na Hang.

TT Tªn khoa häc Tªn th«ng XÕp h¹ng cña M«i tr−êng sèng chÝnh
th−êng IUCN
1 Nyeticebus pygmaeus Cu li lïn BÞ tæn h¹i Rõng rËm
2 Macaca arctoides KhØ ®u«i céc BÞ tæn h¹i Rõng rËm
3 Macaca assamensis KhØ Mèc BÞ tæn h¹i Rõng thø sinh- rõng tre nøa
4 Macaca menestrina KhØ ®u«i lîn BÞ tæn h¹i Rõng th−a, trèng tr¶i
5 Cuon alpinus Sãc ®á BÞ tæn h¹i Rõng th−a, trèng tr¶i
6 Chrotogale owstoni C©y v»n BÞ tæn h¹i Rõng rËm, Rõng thø sinh
7 Neophelis nebulosa B¸o hoa BÞ tæn h¹i Rõng thø sinh
8 Pauthera tigris Hæ Nguy c¬ tuyÖt Rõng thø sinh, trèng tr¶i
chñng
9 Ursus tibetanus GÊu Ngùa BÞ tæn t¹i Rõng th−a, trèng tr¶i
10 Caspricornis S¬n d−¬ng BÞ tæn h¹i Rõng trªn nói ®¸ v«i
Sumatranensis

4.33. Còng cã c¸c loµi chim, loµi b−ím vµ rïa bÞ ®e do¹ nh− liÖt kª ë b¶ng 2.

B¶ng 2 : Mét sè loµi Chim, loµi b−ím vµ Rïa bÞ ®e do¹ ë khu B¶o tån thiªn nhiªn Na
Hang
- Picus Rabieri: Chim gâ kiÕn mµo ®á, bÞ ®e do¹
- Lophura nycthemera: Gµ l«i ®u«i tr¾ng, bÞ tæn h¹i.
- Mandarina regalis
- Indontestudo elongata: Rïa nói vµng, bÞ tæn h¹i.
4.34. M−êi ba loµi c©y hiÕm quÝ bÞ ®e do¹ còng ®· ®−îc x¸c ®Þnh.
- Burretiondedron hsienne : NghiÕn
- Markhamia pierrei : §inh
- Podocarpus Jleuryii : Kim Giao
- Kateleeria calcarea : Hinh ®¸ v«i
- Chukrasia tabularis : L¸t hoa
- Dracomtomelum deeperranum : XÊu ®¸

16
 B¸o c¸o ®¸nh gi¸ s¬ bé t¸c ®éng m«i tr−êng cña §Ëp dù kiÕn x©y dùng trªn s«ng G©m

- Annamocapa sinensis :
- Terminalia myriocarpa : Bµng ®¸
- Garcinia Jragraoides : Trai Lý
- Acorus gramineus soland : Th¹ch x−¬ng bå
- Polygonnus siensis : §¹i Hoµng
- Morinda officinalis : Ba kÝch
- Cassia tora : Th¶o minh nói ®¸.
4.35. HiÓu biÕt h¹n chÕ vÒ sù ph©n bè vµ sinh th¸i cña nh÷ng loµi nµy ®· g©y trë ng¹i cho
viÖc ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c sù t¸c ®éng cña ®Ëp ®èi víi nh÷ng loµi hiÕm quÝ bÞ ®e do¹. V× thÕ
c«ng viÖc kh¶o s¸t tiÕp theo sÏ lµ hîp phÇn quan träng cho bÊt cø cuéc ®¸nh gi¸ t¸c ®éng
m«i tr−êng hoµn chØnh nµo.

Nh÷ng kÕt luËn

4.36. Qña lµ ®iÒu khã kh¨n víi nh÷ng hiÓu biÕt thùc tÕ h¹n chÕ, ®Ó cã thÓ ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c
nh÷ng t¸c ®éng cña ®Ëp ®èi víi khu b¶o tån thiªn nhiªn. Ch¾c ch¾n cã nhiÒu vÊn ®Ò cÇn
quan t©m, tuy nhiªn, sù mÊt m¸tsinh c¶nh, ý nghÜa h¬n lµ gia t¨ng nh÷ng quÊy nhiÔu cã thÓ
g©y nguy hiÓm cho nh÷ng loµi ®Æc biÖt quý hiÕm vµ quan träng trªn toµn cÇu ®ã lµ Voäc mòi
hÕch, Voäc m¸ tr¾ng. §ã lµ ®iÒu cÊp thiÕt cho nh÷ng nghiªn cøu tiÕp theo vÒ sinh th¸i vµ
ph¹m vi ph©n bè cña nh÷ng loµi nµy vµ ®Æc biÖt chó träng x¸c ®Þnh c¸c biÖn ph¸p chi tiÕt
gi¶m thiÓu t¸c ®éng nÕu qu¸ tr×nh x©y dùng ®Ëp ®−îc triÓn khai. Nh÷ng khuyÕn nghÞ vµ ®Ò
xuÊt gi¶m thiÓu ë phÇn tiÕp theo.

17
 B¸o c¸o ®¸nh gi¸ s¬ bé t¸c ®éng m«i tr−êng cña §Ëp dù kiÕn x©y dùng trªn s«ng G©m

5. §¸nh gi¸ s¬ bé t¸c ®éng m«i tr−êng

Giíi thiÖu
5.1. Trong môc nµy chóng t«i xem xÐt tíi nh÷ng t¸c ®éng cña ®Ëp ®Õn m«i tr−êng vµ kinh tÕ
x· héi. Tu©n thñ tµi liÖu h−íng dÉn ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng cho c¸c dù ¸n hå ®Ëp do
Ng©n hµng Ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB) ban hµnh vµo n¨m 1993, chóng t«i ®Ò cËp ®Õn nguån
tµi nguyªn vËt chÊt, tµi nguyªn sinh th¸i, gi¸ trÞ sö dông vµ chÊt l−îng ®èi víi ®êi sèng con
nguêi vµ nh÷ng ®Ò môc c¸ biÖt theo danh môc liÖt kª cho kiÓm tra ®¸nh gi¸ mµ tæ chøc trªn
®· chØ ®Þnh.
5.2. Chóng t«i cè g¾ng x¸c ®Þnh møc ®é ¶nh h−ëng t−¬ng ®èi cña nh÷ng lo¹i h×nh t¸c ®éng
trªn trªn gãc ®é ph¹m vi cña t¸c ®éng vµ møc ®é nh¹y c¶m hoÆc gi¸ trÞ cña nh÷ng tµi
nguyªn bÞ ¶nh h−ëng. Ph©n h¹ng t¸c ®éng ë møc Ýt, ®¸ng kÓ hoÆc rÊt ®¸ng kÓ. Chóng t«i cßn
xem xÐt c¸c c¬ héi cho viÖc lµm gi¶m nh÷ng t¸c ®éng cã h¹i (biÖn ph¸p gi¶m thiÓu) vµ
khuyÕn nghÞ cho c¸c b−íc nghiªn cøu thªm ®Ó x¸c ®Þnh râ h¬n nh÷ng t¸c ®éng. Chóng t«i
còng ghi nhËn ë ®©y sù thiÕu hôt nguån sè liÖu hoÆc ®iÒu mµ chóng t«i kh«ng ®¹t ®−îc ®Çy
®ñ trong nh÷ng kÕt luËn cña b¸o c¸o ®¸nh gi¸ s¬ bé nµy.

Nguån tµi nguyªn vËt chÊt

YÕu tè tµi nguyªn ®Êt vµ ®Þa chÊt

5.3. C«ng tr×nh x©y dùng ®Ëp bª t«ng vµ hÖ thèng ®−êng x¸ sÏ ®ßi hái khai ph¸ nguån vËt
liÖu x©y dùng bao gåm ®¸ v«i, c¸t s«ng, sái, ®Êt. Víi nguån vËt liÖu x©y dùng cã s½n xung
quanh khu Na Hang vµ c¸c chi phÝ vËn chuyÓn, sÏ t¹o ra mét ho¹t ®éng cã thu nhËp tèt khi
c¸c vËt liÖu nµy ®−îc khai th¸c t¹i c«ng tr−êng. ViÖc khai ph¸ nµy dÉn ®Õn nh÷ng t¸c ®éng
m«i tr−êng gåm cã: mÊt ®i nh÷ng c¶nh quan, sinh c¶nh vµ sù quÊy nhiÔu, xÐt trªn gãc ®é
tiÕng ån vµ bôi, ®èi víi céng ®ång d©n ®Þa ph−¬ng vµ giíi ®éng vËt hoang d·. Cho ®Õn khi
khèi l−îng vËt liÖu cÇn thiÕt ®−îc tÝnh to¸n vµ nh÷ng ®Þa ®iÓm cã tiÒm n¨ng khai th¸c ®−îc
x¸c ®Þnh, chóng ta ch−a cã thÓ dù b¸o chÝnh x¸c ®−îc nh÷ng t¸c ®éng, nh−ng chóng lµ
nh÷ng t¸c ®éng xÊu ®¸ng kÓ cã thÓ xÈy ra. Chóng t«i khuyÕn nghÞ r»ng bÊt cø ®¸nh gi¸ t¸c
®éng m«i tr−êng ®Çy ®ñ nµo còng nªn ®Ò cËp c¸c vÊn ®Ò vÒ nhu cÇu vËt liÖu x©y dùng vµ n¬i
nµo hä nªn khai th¸c.
5.4. BiÖn ph¸p gi¶m thiÓu sÏ liªn quan tíi sù lùa chän thËn träng ®Þa ®iÓm vµ sù phôc håi.
Râ rµng r»ng, bÊt cø viÖc khai th¸c lÊy vËt liÖu nµo tõ Khu B¶o tån còng nªn ph¶i tr¸nh.

Sù xãi lë vµ båi tô
5.5. Hå chøa n−íc sÏ biÕn ®éng mùc n−íc tõ 95 mÐt ®Õn 120 mÐt so víi mÆt biÓn, nh− vËy
sÏ ph¬i lé ra tíi 25 mÐt ven bê víi th¶m thùc vËt che phñ giíi h¹n. Sù xuÊt hiÖn nµy cã thÓ
lµm t¨ng sù xãi lë vµ båi tô tõ ®Ëp. §©y lµ mét vÊn ®Ò trong qu¸ tr×nh vËn hµnh c«ng tr×nh,
nã còng lµ nh÷ng vÊn ®Ò t¸c ®éng m«i tr−êng cã thÓ xÈy ra nh− mÊt ®Êt vµ t¸c ®éng trùc
quan. T¸c ®éng nµy ®−îc xÕp lo¹i lµ mét t¸c ®éng xÊu ®¸ng kÓ.
Chóng t«i khuyÕn nghÞ r»ng bÊt cø ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng ®Çy ®ñ nµo còng nªn cÇn
xem xÐt tíi viÖc lµm gi¶m xãi lë ven bê, vµ nh÷ng t¸c ®éng trùc quan tõ nh÷ng c«ng viÖc.

18
 B¸o c¸o ®¸nh gi¸ s¬ bé t¸c ®éng m«i tr−êng cña §Ëp dù kiÕn x©y dùng trªn s«ng G©m

Tµi nguyªn sinh th¸i

KhÝ hËu
5.6. C«ng tr×nh hå chøa n−íc réng lín gÇn víi vïng thung lòng ®Êt cao, ch¾c ch¾n sÏ lµm
t¨ng ®é Èm vµ t¸c dông tÝch cùc ®èi víi t¨ng tr−ëng rõng vµ canh t¸c n«ng nghiÖp. Trong
®¸nh gi¸ ban ®Çu nµy ch−a cã thÓ chøng minh hoÆc −íc l−îng ®−îc t¸c ®éng nµy.
Chóng t«i khuyÕn nghÞ r»ng bÊt cø ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng ®Çy ®ñ nµo còng nªn x¸c
lËp vµ −íc l−îng ®−îc nh÷ng ¶nh h−ëng cña khÝ hËu ë vïng hå chøa n−íc.

NghÒ C¸
5.7. Nh÷ng cuéc gÆp gì trao ®æi ý kiÕn víi nh÷ng céng ®ång ®Þa ph−¬ng, hä cho r»ng th−îng
l−u s«ng G©m, n¬i sÏ bÞ mÊt ®i do h×nh thµnh hå chøa n−íc, kh«ng lµ n¬i cho ph¸t triÓn nghÒ
®¸nh b¾t c¸. Thùc sù, hä cho r»ng sè l−îng c¸ ®· bÞ gi¶m vµ nghÒ ®¸nh b¾t c¸ kh«ng cßn lµ
nguån cung cÊp thùc phÈm cã lîi n÷a.
5.8. Trong thêi gian viÕt b¸o c¸o nµy chóng t«i kh«ng thÓ tËp hîp ®−îc danh môc nh÷ng loµi
c¸ vµ nguån thuû sinh kh¸c. SÏ cã nh÷ng t¸c ®éng ®¸ng kÓ liªn quan tíi sù di chuyÓn c¸,
®Æc biÖt lµ nh÷ng loµi c¸ Ýt cã kh¶ n¨ng di chuyÓn qua ®Ëp, thËm chÝ c«ng tr×nh ®Ëp cã x©y
dùng c¸c nÊc ng¨n chuyÓn c¸. Còng cã nh÷ng t¸c ®éng xÊu cã thÓ xÈy ra ®èi víi nghÒ ®¸nh
b¾t c¸ d−íi h¹ l−u, bëi sÏ kh«ng tr¸nh khái sù gia t¨ng bïn båi l¾ng t¹o ra trong vµ sau khi
x©y dùng c«ng tr×nh.
Chóng t«i khuyÕn nghÞ r»ng bÊt cø ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng ®Çy ®ñ nµo còng cÇn xem
xÐt tíi gi¸ trÞ nghÒ ®¸nh b¾t c¸ hiÖn t¹i ë s«ng G©m vµ sù cÇn thiÕt ph¶i b¶o tån nguån tµi
nguyªn nµy trong khi x©y dùng vµ khi vËn hµnh c«ng tr×nh.

Sinh th¸i thuû sinh

5.9. H×nh thµnh ®Ëp sÏ dÉn tíi mÊt ®i h¬n 30 km dßng s«ng tù nhiªn kÐo theo nh÷ng ®¶o
nhá, cån c¸t, d¶i bê s«ng. Theo Wege vµ céng sù (1999) ®· ghi nhËn r»ng “S¾c th¸i rõng
ven s«ng gi÷ l¹i nÐt ®Æc tr−ng m¹nh mÏ cña hÖ thèng khu b¶o tån ë ViÖt Nam. Mét sè loµi
®éng vËt cã nguy c¬ ®e do¹ toµn cÇu ®ang phô thuéc vµo sinh c¶nh rõng ven s«ng. §Ó d¶m
b¶o c«ng viÖc b¶o tån chóng, ®iÒu quan träng lµ toµn bé rõng ®Çu nguån ph¶i n»m trong
trong ph¹m vi khu b¶o tån”. V× thÕ sù mÊt ®i sinh c¶nh rõng ven s«ng sÏ lµ mét t¸c ®éng xÊu
vµ kh«ng thÓ ®Òn bï ®Çy ®ñ hoÆc toµn bé ®−îc.
Chóng t«i khuyÕn nghÞ r»ng c¸c ®iÒu tra tiÕp theo ®−îc coi nh− phÇn cÇn thiÕt cña viÖc ®¸nh
gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng ®Çy ®ñ, cÇn x¸c ®Þnh râ hÖ sinh c¶nh chÝnh ë ven s«ng vµ x¸c lËp
®−îc d¶i ph©n bè thuû sinh trªn s«ng. Nh÷ng kÕt qu¶ ®iÒu tra kh¶o s¸t nµy còng sÏ cung cÊp
®−îc c¨n cø cho viÖc ph¸t huy c¸c biÖn ph¸p gi¶m thiªñ vÝ nh− thiÕt kÕ c¸c bê cña hå.

§éng vËt hoang d· trªn c¹n

5.10. Nh− ®· m« t¶ ë môc 4, dù ¸n ph¸t triÓn c«ng tr×nh coi nh− lµm gi¶m ®i sinh c¶nh cña
loµi Voäc mòi hÕch vµ ®Æc biÖt gia t¨ng nh÷ng quÊy nhiÔu trong khi x©y dùng. Víi mét loµi
cã sè l−îng Ýt ái vµ ®ang bÞ nguy c¬ tuyÖt chñng th× ®©y lµ mét t¸c ®éng xÊu rÊt ®¸ng kÓ.
Chóng t«i khuyÕn nghÞ r»ng, bÊt cø ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng ®Çy ®ñ nµo còng cÇn ph¶i
triÓn khai mét cuéc ®iÒu tra kh¶o s¸t t×nh tr¹ng, hÖ sinh th¸i, ph¹m vi vµ mäi khÝa c¹nh sinh
tån cña loµi Voäc mòi hÕch
5.11. Qña lµ khã kh¨n ®Ó gi¶m thiÓu t¸c ®éng nµy. ViÖc më réng sinh c¶nh cho loµi Voäc vÒ
phÝa §«ng, th«ng qua viÖc t¸i ®Þnh c− ng−êi d©n vµ viÖc më réng m«i tr−êng sèng cho Voäc
cÇn ph¶i thùc hiÖn tr−íc khi thi c«ng ®Ëp. CÇn cè g¾ng h¹n chÕ ph¸ næ, tiÕng ån vµ tiÕp cËn

19
 B¸o c¸o ®¸nh gi¸ s¬ bé t¸c ®éng m«i tr−êng cña §Ëp dù kiÕn x©y dùng trªn s«ng G©m

vµo Khu B¶o tån trong giai ®o¹n thi c«ng x©y dùng ®Ëp. ViÖc t¸i c− cã hiÖu qu¶ vµ viÖc t¨ng
c−êng b¶o vÖ rõng còng cã thÓ n©ng cao kh¶ n¨ng sinh tån cho loµi Voäc.
5.12. TiÕn tr×nh ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ giai ®o¹n x©y dùng cã thÓ coi nh− gia t¨ng sù quÊy
nhiÔu loµi Voäc m¸ tr¾ng. Còng l¹i lµ t×nh tr¹ng sè l−îng Ýt ái vµ ®øng tr−íc nguy c¬ tuyÖt
chñng cña loµi nµy, ®©y ®−îc coi lµ mét t¸c ®éng xÊu rÊt ®¸ng kÓ.
Chóng t«i khuyÕn nghÞ r»ng, nh− mét phÇn cña ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng ®Çy ®ñ cÇn
ph¶i triÓn khai mét cuéc kh¶o s¸t míi vÒ sinh c¶nh vµ t×nh h×nh ph©n bè cña loµi Voäc m¸
tr¾ng.
5.13. Chóng t«i ®· l−u ý ë môc 4 vÒ mét sè loµi thó, Chim, B−ím, Rïa vµ c©y hiÕm quÝ ®ang
bÞ ®e do¹. §iÒu ®ã nãi lªn sù cÇn thiÕt ph¶i triÓn khai c¸c nghiªn cøu thªm tiÕp theo vÒ
nh÷ng t¸c ®éng cña ®Ëp ®èi víi nh÷ng loµi nµy.
Chóng t«i khuyÕn nghÞ r»ng, nh− mét phÇn cña ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng ®Çy ®ñ cÇn
thùc hiÖn c¸c cuéc kh¶o s¸t míi vÒ sinh c¶nh mµ m«i tr−êng nµy sÏ bÞ ngËp n−íc do ®Ëp
g©y ra vµ xem xÐt mét c¸ch râ rµng nh÷ng t¸c ®éng cña x©y dùng vµ vËn hµnh c«ng tr×nh
®èi víi nh÷ng loµi hiÕm quÝ bÞ ®e do¹ nµy ë Khu B¶o tån.

Rõng
5.14. PhÇn lín ®Êt ®ai bÞ ngËp trªn ®ã lµ th¶m thùc vËt rõng tù nhiªn hoÆc b¸n tù nhiªn. Tµi
liÖu cña ViÖn ®iÒu tra qui ho¹ch rõng FIPI vµ cuéc kh¶o s¸t s¬ bé cho thÊy r»ng phÇn rõng
sÏ bÞ ngËp kh«ng ph¶i cã chÊt l−îng cao. Trªn c¬ së kh¶o s¸t thùc ®Þa, «ng Chung cã kÕt
luËn vÒ hiÖn tr¹ng rõng nµy, hÇu hÕt lµ rõng thø sinh nghÌo vµ c©y bôi rÊt kÐm gi¸ trÞ. Tuy
vËy nh÷ng kh¶o s¸t chi tiÕt vÉn cÇn thiÕt vµ ®iÒu kiÖn rõng ë ®©y vÉn cßn tèt h¬n so víi c¸c
tØnh l©n cËn. Víi qui m« rõng bÞ mÊt, chóng t«i cã thÓ kÕt luËn r»ng viÖc mÊt rõng lµ mét t¸c
®éng xÊu ®¸ng kÓ. Tuy nhiªn chóng ta cã thÓ gi¶m thiÓu t¸c ®éng xÊu nµy b»ng c¸ch thu
ho¹ch c¸c c©y gç cã gi¸ trÞ tr−íc khi n−íc ngËp. NÕu chóng ta thùc hiÖn ®−îc biÖn ph¸p
gi¶m thiÓu nh− vËy, th× t¸c ®éng nµy cã thÓ ®−îc ph©n lo¹i ë møc t¸c ®éng xÊu kh«ng ®¸ng
kÓ.
Chóng t«i khuyÕn nghÞ r»ng, cÇn cã mét nghiªn cøu chi tiÕt vÒ c¸c lo¹i rõng sÏ bÞ mÊt trong
®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng ®Çy ®ñ.

Nh÷ng gi¸ trÞ sö dông cña con ng−êi

§Êt n«ng nghiÖp.

5.15. Trong dù ¸n tiÒn kh¶ thi c«ng tr×nh cña §iÖn lùc ViÖt Nam ®· kÕt luËn r»ng 1.020 ha
®Êt n«ng nghiÖp sÏ bÞ mÊt. Nh÷ng quan chøc ChÝnh phñ ®· ghi nhËn r»ng c«ng tr×nh ®Ëp P¾c
T¹ ®−îc chó träng h¬n c¶ do møc mÊt ®Êt n«ng nghiÖp rÊt thÊp. MÆc dï phÇn ®Êt mÊt ®i tuy
nhá so víi tæng diÖn tÝch, nh−ng phÇn ®Êt nµy lµ n¬i cung cÊp kÕ sinh nhai cho 11.000 d©n
®Þa ph−¬ng. PhÇn ®Êt nµy còng sÏ liªn quan tíi viÖc mÊt ®i 52 c«ng tr×nh thuû lîi. Víi møc
®é vµ gi¸ trÞ tµi nguyªn mÊt m¸t, t¸c ®éng xÊu nµy ®−îc coi lµ t¸c ®éng xÊu ®¸ng kÓ.
5.16. Sù mÊt m¸t nµy kh«ng thÓ gi¶m thiÓu ®−îc bëi lÏ thiÕu ®Êt b»ng vµ cã kh¶ n¨ng canh
t¸c bªn c¹nh hå chøa. C− d©n trong vïng hiÖn nay sÏ ph¶i t¸i ®Þnh c− ë vïng kh¸c vµ cÇn
®−îc cÊp ®Êt ®ai víi qui m« vµ chÊt l−îng t−¬ng xøng.
5.17. XÐt trªn gãc ®é s¶n l−îng n«ng nghiÖp, ng−êi ta dù tÝnh r»ng sÏ thu ®−îc mét sè kÕt
qu¶ nhÊt ®Þnh tõ viÖc t¨ng kh¶ n¨ng trång trät trªn 6000 ha ®Êt ®ai d−íi h¹ l−u ®Ëp do dßng
ch¶y ®−îc t¨ng c−êng vµo mïa kh«.
Chóng t«i khuyÕn nghÞ r»ng, bÊt cø ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng ®Çy ®ñ nµo khi triÓn khai
còng cÇn tÝnh to¸n ®−îc møc t¨ng s¶n l−îng cã thÓ ®¹t ®−îc tõ ®iÒu kiÖn gia t¨ng nguån
n−íc vµo mïa kh«.

20
 B¸o c¸o ®¸nh gi¸ s¬ bé t¸c ®éng m«i tr−êng cña §Ëp dù kiÕn x©y dùng trªn s«ng G©m

Thuû s¶n
5.18. Hå chøa sÏ taä ra nguån tiÒm n¨ng cho ph¸t triÓn thuû s¶n. §iÒu cÇn chó ý lµ ng¨n
ngõa viÖc ®−a vµo c¸c loµi míi chóng cã thÓ lµm ®¶o lén hÖ sinh th¸i ®Þa ph−¬ng. §iÒu còng
cÇn thiÕt lµ gi¶m tèi thiÓu sù x©m nhËp cña con ng−êi vµo khu b¶o tån. Tuy nhiªn ®©y lµ mét
t¸c ®éng tÝch cùc.
Chóng t«i khuyÕn nghÞ r»ng, bÊt cø ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng ®Çy ®ñ nµo, tÝnh kh¶ thi vÒ
viÖc ph¸t triÓn thuû s¶n trªn vïng hå còng cÇn ®−îc kh¶o s¸t nghiªn cøu ®ång thêi víi b¶o
®¶m an toµn m«i tr−êng n−íc vµ b¶o tån thiªn nhiªn.

Giao th«ng thuû

5.19. Hå chøa n−íc sÏ ®¸p øng giao th«ng thuû thuËn lîi h¬n. Tuy nhiªn do viÖc gi¶m c− d©n
ë vïng thung lòng, v× thÕ ®©y lµ ®−îc xem xÐt lµ mét t¸c ®éng tÝch cùc kh«ng ®¸ng kÓ.

Gi¶i trÝ
5.20. Hå chøa n−íc cã thÓ phï hîp víi nhiÒu lo¹i h×nh ho¹t ®éng gi¶i trÝ bao gåm b¬i thuyÒn,
ca n«, thuyÒn buåm..vv... Tuy vËy con s«ng hiÖn nay ch−a ®−îc sö dông vµo c¸c ho¹t ®éng
gi¶i trÝ, ®iÒu ®ã nãi lªn r»ng ë vïng qu¸ xa x«i sÏ h¹n chÕ lo¹i h×nh sö dông nµy. §iÒu nµy
®−îc coi lµ mét t¸c ®éng tÝch cùc kh«ng ®¸ng kÓ.

§iÖn lùc vµ kiÓm so¸t lò lôt

5.21. Nh÷ng lîi Ých nµy ®· ®−îc ®−a ra ë phÇn m« t¶ Dù ¸n ®Ò nghÞ ë phÇn ®Çu b¸o c¸o.
ViÖc t¨ng thªm cung øng nguån ®iÖn lùc ®−îc xem xÐt tíi t¸c ®éng tÝch cùc rÊt cã ý nghÜa vµ
viÖc kiÓm so¸t lò lôt còng mét t¸c ®éng tÝch cùc cã ý nghÜa.

§−êng x¸
5.22. C¶i t¹o hÖ thèng ®−êng x¸ ®−îc xem xÐt ngay sau quyÕt ®Þnh x©y dùng ®Ëp còng nh−
vÊn ®Ò nguyªn vËt liÖu x©y dùng, nh÷ng c«ng cô trang thiÕt bÞ, tuèc bin m¸y ®iÖn.vv... sÏ cÇn
thiÕt ph¶i vËn chuyÓn tõ phÝa Nam tíi ®Þa ®iÓm. §iÒu nµy ®· ®−îc dù tÝnh r»ng sù n©ng cÊp
hÖ thèng ®−êng giao th«ng sÏ gi¶m thêi gian vËn chuyÓn ®i l¹i tõ Hµ Néi lªn, ®−a ®Õn nh÷ng
kh¶ n¨ng ph¸t triÓn míi cho thÞ trÊn vµ vïng. C¶i t¹o n©ng cÊp ®−êng x¸ cã thÓ, vµ ®−¬ng
nhiªn lµ sÏ thùc hiÖn ®−îc ngay c¶ khi kh«ng x©y dùng ®Ëp, vµ còng mang l¹i nh÷ng lîi Ých
t−¬ng tù. Tuy nhiªn t¸c ®éng nµy cã thÓ ®−îc ph©n lo¹i lµ mét t¸c ®éng tÝch cùc cã ý nghÜa.
5.23. Còng sÏ cã nhu cÇu x©y dùng mét con ®−êng lín míi theo thung lòng s«ng thay thÕ
cho nh÷ng con ®−êng bÞ ngËp n−íc vµ ®¸p øng hÖ thèng ®−êng x¸ ®i l¹i cho nh÷ng céng
®ång cßn l¹i trong vïng. Trong ®iÒu kiÖn ch−a cã nh÷ng kÕ ho¹ch chi tiÕt, th× ch−a cã thÓ
®¸nh gi¸ ®−îc tiÒm n¨ng cña t¸c ®éng nµy.

ChÊt l−îng cña gi¸ trÞ ®êi sèng

Kinh tÕ - x· héi
5.24. Sù tuyÓn dông nh©n c«ng cho x©y dùng c«ng tr×nh sÏ tuú thuéc vµo ph−¬ng ph¸p thi
c«ng cña nh÷ng nhµ thÇu. TiÕn tr×nh ph¸t triÓn c«ng tr×nh ®Ëp tr−íc ®©y ë ViÖt Nam ®· tuyÓn
dông tíi m−êi ngµn c«ng nh©n nh−ng víi ®iÒu kiÖn c¬ giíi ho¸ ®· ®−îc t¨ng c−êng th× ®−¬ng
nhiªn sè l−îng nµy cã thÓ bÞ gi¶m ®i. C¸c quan chøc ChÝnh phñ dù tÝnh lùc l−îng c«ng nh©n
cña c«ng tr×nh cã thÓ tõ 7.000 ®Õn 8.000 ng−êi. Râ rµng ®©y sÏ lµ t¸c ®éng kinh tÕ x· héi
lín ®èi víi tthÞ trÊn Na Hang. SÏ t¹o ra kh¶ n¨ng tiªu dïng míi ë thÞ trÊn vµ h×nh thµnh c¬ héi
kinh tÕ míi cho nh©n d©n ®Þa ph−¬ng. §iÒu nµy t¹o nªn mét t¸c ®éng tÝch cùc cã ý nghÜa.

21
 B¸o c¸o ®¸nh gi¸ s¬ bé t¸c ®éng m«i tr−êng cña §Ëp dù kiÕn x©y dùng trªn s«ng G©m

5.25. RÊt nhiÒu dÞch vô vµ ph−¬ng tiÖn (nh− tr−êng häc, bÖnh x¸) ®Æc biÖt ë Na Hang, sÏ
®−îc më réng vµ n©ng cÊp ®Ó ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái cña d©n sè míi ®Õn. §©y cã thÓ ®em
l¹i nh÷ng lîi Ých cã ý nghi· ®èi víi céng ®ång ®Þa ph−¬ng.
5.26. Tuy nhiªn, sù cã mÆt cña ®«ng ®¶o lùc l−îng lao ®éng sÏ h×nh thµnh nhiÒu vÊn ®Ò x·
héi cã kh¶ n¨ng xÈy ra vµ còng lµm gia t¨ng c¸c ho¹t ®éng kiÕm sèng b»ng c¸ch x©m nhËp
vµo khu b¶o tån.
Chóng t«i khuyÕn nghÞ r»ng, ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng ®Çy ®ñ cÇn xem xÐt thªm qui m«
cña lùc l−îng lao ®éng, nhµ cöa l¸n tr¹i cho hä, vµ biÖn ph¸p ®Ó lîi Ých kinh tÕ cho ng−êi d©n
®Þa ph−¬ng cã thÓ ®¹t tèi ®a mµ c¸c vÊn ®Ò vÒ x· héi cã thÓ gi¶m xuèng tèi thiÓu.
5.27. Sau khi hoµn thµnh c«ng tr×nh, ë ®ã sÏ chØ vµi tr¨m ng−êi chuyªn m«n lµm viÖc æn ®Þnh
®Ó vËn hµnh nhµ m¸y ®iÖn vµ b¶o tr× ®Ëp. §iÒu nµy t¹o ra mét lîi Ých nhá.
5.28. §iÒu nhËn thÊy ®−îc lµ ®iÒu kiÖn tiÕp cËn víi Na Hang ®−îc c¶i thiÖn vµ vËn t¶i giao
th«ng trªn vïng hå dÔ dµng h¬n sÏ më ra tiÒm n¨ng cã ý nghÜa vÒ du lÞch. VÊn ®Ò nµy ®ßi hái
qui ho¹ch vµ ®Çu t− vµ cã thÓ m©u thuÉn víi nh÷ng môc tiªu B¶o tån thiªn nhiªn. Cã mét ý
kiÕn lµ chuyÓn Na Hang thµnh V−ên quèc gia v× thÕ cÇn ph¶i xem xÐt l¹i vai trß cña du lÞch.

T¸i ®Þnh c−
5.29. C«ng tr×nh ®Ëp, theo −íc tÝnh cña c¸c quan chøc ChÝnh phñ ë Na Hang sÏ ¶nh h−ëng
tíi:
• X· ( xem môc 2.23 chi tiÕt ë trªn )
• Th«n b¶n
• Hé gia ®×nh
• C¸ nh©n
5.30. Nh÷ng céng ®ång nµy gåm nhiÒu d©n téc kh¸c nhau nh− Dao, H’M«ng, Tµy, Kinh vµ
Hoa. Mét sè th«n b¶n thuÇn nhÊt mét d©n téc trong khi ®ã mét sè th«n b¶n kh¸c l¹i xen lÉn
c¸c nhãm d©n téc víi nhau. Hä lµ nh÷ng céng ®ång cña nh÷ng ng−êi n«ng d©n s¶n xuÊt tù
cung tù cÊp víi mét sè Ýt hé ®−îc ph©n lo¹i lµ thiÕu an toµn l−¬ng thùc.
5.31. Ch−a cã nh÷ng kÕ ho¹ch chi tiÕt vÒ t¸i ®Þnh c−. §Ò nghÞ t¹m thêi ®−îc nªu ra lµ di
chuyÓn 632 hé trong huyÖn Na Hang vµ 1.134 hé ®i c¸c huyÖn kh¸c, tr−íc hÕt lµ ®i Chiªm
Ho¸.
5.32. Nh÷ng tiªu chÝ ®Çu tiªn cho viÖc t¸i ®Þnh c− sÏ theo thÓ thøc ¸p dông cho nh÷ng dù ¸n
thuû ®iÖn tr−íc ®©y, vµ sÏ bao gåm mét kho¶n chi phÝ 120 triÖu ®ång VN cho mçi hé. Chi phÝ
t¸i ®Þnh c− sÏ chiÕm kho¶ng 15% ®Õn 20% tæng kinh phÝ dù ¸n c«ng tr×nh.
5.33. Kinh nghiÖm t¸i ®Þnh c− cho thÊy r»ng ph¶i mÊt tíi 3 n¨m cho nh÷ng n«ng d©n míi æn
®Þnh ®−îc cuéc sèng lµm ¨n cña hä. V× thÕ t¸i ®Þnh c− sÏ ®−¬ng nhiªn trë thµnh t¸c ®éng xÊu
rÊt ®¸ng kÓ ®èi víi nh÷ng c¸ nh©n ph¶i t¸i ®Þnh c−. §ång thêi ®©y còng lµ mét t¸c ®éng xÊu
®¸ng kÓ ®èi víi nh÷ng céng ®ång tiÕp nhËn ng−êi ®Õn ®Þnh c−.
5.34. T¸c ®éng nµy cã thÓ gi¶m thiÓu ®−îc b»ng c¸ch x©y dùng kÕ ho¹ch vµ triÓn khai thËn
träng. C¸c cÊp chÝnh quyÒn cÇn ®¸p øng nh÷ng nguyÖn väng cña ng−êi d©n nh− phÇn gi¶i
tr×nh ë trªn, vÝ dô.
• Mong muèn ®−îc ë trªn vïng ®Þa ph−¬ng kh«ng muèn ®i n¬i xa (®Æc biÖt phÝa Nam )
• Mong muèn ®−îc t¸i ®Þnh c− cïng mét céng ®ång
• Mong muèn di chuyÓn nhµ còng nh− c¸c quyÒn së h÷u
• Mong muèn ®Òn bï tho¶ ®¸ng c©y ¨n qu¶, hoa mÇu, vµ nÕu thÊy ®−îc c¶ nhµ cöa
• §¸p øng ®Çy ®ñ ®Êt ®ai vµ cung cÊp n−íc ë n¬i míi

22
 B¸o c¸o ®¸nh gi¸ s¬ bé t¸c ®éng m«i tr−êng cña §Ëp dù kiÕn x©y dùng trªn s«ng G©m

• §¸p øng ®Çy ®ñ c¬ së h¹ tÇng nh− c¬ b¶n tr−êng häc, bÖnh x¸ vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn tiÕp
cËn, v©n... v©n...
• CÇn thiÕt t«n träng g×n gi÷ v¨n ho¸ b¶n s¾c vµ møc ®é tËp qu¸n giao l−u cña hä.
5.35. Nh÷ng sù chuÈn bÞ chu ®¸o vµ c¬ së h¹ tÇng còng cÇn ®−îc x©y dùng tr−íc khi tiÕn
hµnh t¸i ®Þnh c−. NÕu nh− tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu kiÖn trªn ®©y ®−îc ®¸p øng, th× t¸c ®éng nµy cã
thÓ gi¶m xuèng thµnh mét t¸c ®éng ®¸ng kÓ.

V¨n ho¸ - LÞch sö - Kh¶o cæ

5.36 Víi kho¶ng thêi gian lµ ba tuÇn nghiªn cøu, chóng t«i ®· kh«ng cã kh¶ n¨ng ®Ó x¸c
®Þnh c¸c d÷ kiÖn v¨n ho¸, lÞch sö vµ gi¸ trÞ còng nh− ®Þa ®iÓm kh¶o cæ.
Chóng t«i khuyÕn nghÞ r»ng, nh− mét phÇn cña ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng ®Çy ®ñ, cÇn
ph¶i triÓn khai mét cuéc kh¶o s¸t vÒ c¸c lÜnh vùc v¨n ho¸, lÞch sö, ®Þa ®iÓm kh¶o cæ, vµ vµ
®−a ra nh÷ng khuyÕn nghÞ ®Ó b¶o vÖ chóng.

ThÈm mü
5.37. C¶nh quan vïng th−îng l−u s«ng G©m rÊt hÊp dÉn víi ®Æc tr−ng nói ®¸ v«i, thung lòng
s«ng, nh÷ng c¶nh t−¬ng ph¶n cña ®Êt thæ c− vµ c¸nh ®ång lóa n−íc. §· cã sè Ýt kh¸ch du
lÞch ®Õn th¨m Na Hang, c¶nh quan còng nh− thÕ giíi ®éng vËt hoang ®· cèng hiÕn mét
nguån tµi nguyªn tiÒm n¨ng cho ph¸t triÓn du lÞch.
5.38. Sù h×nh thµnh ®Ëp sÏ ch¾c ch¾n xÈy ra lµm thay ®æi c¶nh quan, mÊt ®i dßng s«ng vµ
hÇu hÕt ®Êt canh t¸c sÏ ®−îc thay thÕ b»ng mét hå hÑp dµi phÝa sau ®Ëp cao. Nh÷ng biÕn
®éng cña møc n−íc ë møc thÊp sÏ lé ra tíi 25 mÐt ven bê víi mét th¶m thùc vËt giíi h¹n. HÖ
thèng ®−êng x¸, nhµ m¸y ®iÖn, cét cao thÕ vµ ®−êng d©y t¶i ®iÖn còng cã thÓ xen vµo c¶nh
quan kh«ng cßn ph¸t triÓn nµy. §©y ®−îc coi lµ t¸c ®éng xÊu ®¸ng kÓ.
5.39. BiÖn ph¸p gi¶m thiÓu liªn quan tíi viÖc qui ho¹ch cã hiÖu qu¶ cho c¶nh quan vµ sù
xem xÐt c¶nh quan còng nh− nh÷ng c¸c t¸c ®éng trùc quan cña mäi sù ph¸t triÓn liªn quan
tíi ®Ëp.

Søc khoÎ c«ng céng

5.40. Qu¸ tr×nh khai ph¸ ®¸, s¶n xuÊt c¸c lo¹i vËt liÖu x©y dùng kh¸c vµ viÖc x©y dùng ®Ëp,
®−êng x¸, nhµ m¸y ®iÖn sÏ ph¸t sinh bôi. VÊn ®Ò nµy cã thÓ h¹n chÕ ®−îc nÕu qu¶n lý thi
c«ng tèt vµ v× thÕ ®©y chØ lµ t¸c ®éng xÊu kh«ng ®¸ng kÓ.

Nh÷ng kÕt luËn

5.41. Nh÷ng t¸c ®éng cña c«ng tr×nh ®Ëp ®· ®Ò nghÞ ®−îc tãm t¾t ë b¶ng 3. Nh÷ng t¸c ®éng
tÝch cùc ®−îc ký hiÖu dÊu ngoÆc ®¬n vµ nh÷ng t¸c ®éng ch−a x¸c ®Þnh ®−îc ®¸nh dÊu hái.
Râ rµng r»ng ®Ëp sÏ cã mét d·y c¸c t¸c ®éng tÝch cùc vÒ mÆt kinh tÕ. Tuy nhiªn, cã mét
sè t¸c ®éng xÊu ®¸ng kÓ hoÆc ch−a x¸c ®Þnh ®−îc vÒ m«i tr−êng mµ c¸c t¸c ®éng nµy ®ßi
hái hÕt søc chó ý vµ gi¶i ph¸p gi¶m thiÓu tr−íc bÊt kú mét sù ph¸t triÓn nµo.

23
 B¸o c¸o ®¸nh gi¸ s¬ bé t¸c ®éng m«i tr−êng cña §Ëp dù kiÕn x©y dùng trªn s«ng G©m

B¶ng 3: Khung ®¸nh gi¸ t¸c ®éng

Møc ®é sau khi
Møc ®é nh¹y c¶m Ph¹m vi t¸c Møc ®é t¸c
Sè tt Nguån tµi nguyªn bÞ ¶nh h−ëng BiÖn ph¸p gi¶m thiÓu ®· ®−îc gi¶m
hoÆc gi¸ trÞ ®éng ®éng
thiÓu
1 Tµi nguyªn ®Þa chÊt Trung b×nh Réng §¸ng kÓ Lùa chän ®iÓm Ýt
2 Xãi lë Trung b×nh Réng §¸ng kÓ ? ?
3 KhÝ hËu §¸ng kÓ ? ? ? ?
4 NghÒ ®¸nh b¾t c¸ ? Réng ? ? ?
5 Thuû sinh ? RÊt réng §¸ng kÓ ? ?
6 §éng vËt hoang d· trªn c¹n - Voäc mòi Quan träng toµn cÇu Réng RÊt ®¸ng kÓ H¹n chÕ RÊt ®¸ng kÓ
hÕch
7 §éng vËt hoang d· trªn c¹n - Voäc m¸ Quan träng toµn cÇu Réng RÊt ®¸ng kÓ H¹n chÕ RÊt ®¸ng kÓ
tr¾ng
8 §éng vËt hoang d· trªn c¹n - Nh÷ng loµi Quan träng toµn cÇu Réng RÊt ®¸ng kÓ ? ?
bÞ ®e do¹ kh¸c
9 Rõng Trung b×nh RÊt réng §¸ng kÓ ChÆt h¹ gç tr−íc khi ngËp Ýt
10 §Êt n«ng nghiÖp Cã gi¸ trÞ Réng §¸ng kÓ Kh«ng §¸ng kÓ
11 NghÒ thuû s¶n §¸ng kÓ §¸ng kÓ
12 Giao th«ng thuû Ýt Ýt
13 Gi¶i trÝ Ýt Ýt
14 Cung øng ®iÖn lùc RÊt ®¸ng kÓ RÊt ®¸ng kÓ
15 KiÓm so¸t lò lôt §¸ng kÓ §¸ng kÓ
16 §−ßng « t« lín §¸ng kÓ §¸ng kÓ
17 DÞch vô §¸ng kÓ §¸ng kÓ
18 TuyÓn dông c«ng nh©n x©y dung §¸ng kÓ §¸ng kÓ
19 TuyÓn dông c«ng nh©n vËn hµnh Ýt Ýt
20 Ph¸t triÓn du lÞch ? ?
21 T¸i ®Þnh c− RÊt réng RÊt ®¸ng kÓ KÕ ho¹ch chu ®¸o §¸ng kÓ
22 V¨n ho¸ - LÞch sö ? ? ?
23 ThÈm mü Cã gi¸ trÞ Réng §¸ng kÓ Qui ho¹ch c¶nh quan ?
24 Søc khoÎ céng ®ång Ýt Qu¶n lý tèt c«ng tr−êng x©y Ýt
dùng

24
 B¸o c¸o ®¸nh gi¸ s¬ bé t¸c ®éng m«i tr−êng cña §Ëp dù kiÕn x©y dùng trªn s«ng G©m

6. Nh÷ng ph¸t hiÖn, khuyÕn nghÞ vµ kÕt luËn

6.1. §Ëp dù kiÕn trªn s«ng G©m d−íi nói P¾c T¹ sÏ h×nh thµnh hå chøa hÑp kÐo dµi h¬n
30 c©y sè ng−îc lªn thung lòng vµ nh÷ng chi l−u cña s«ng. Nh÷ng t¸c ®éng chÝnh cña ®Ëp
sÏ liªn quan tíi:
• T¸i ®Þnh c− cho 11.125 ng−êi.
• NgËp 57 c©y sè vu«ng ®Êt ®ai, trong ®ã cã 220 ha ®Êt ®ai thuéc ph¹m vi khu b¶o tån
Na Hang, vµ 1.020 ha ®Êt n«ng nghiÖp.
• MÊt ®i h¬n 30 cÊy sè dßng s«ng tù nhiªn.
• Lµm gi¶m sinh c¶nh cña loµi Voäc mòi hÕch vµ gia t¨ng quÊy nhiÔu ®Æc biÖt trong thêi
kú thi c«ng c«ng tr×nh nh−ng còng cã thÓ xÈy ra trong thêi kú vËn hµnh.
• QuÊy nhiÔu loµi voäc m¸ tr¾ng trong thêi kú thi c«ng.
• §iÒu tiÕt dßng ch¶y cña s«ng d−íi ®Ëp ®ãng gãp vµo gi¶m lò lôt ë thÞ x· Tuyªn Quang
vµ thuû lîi ®−îc gia t¨ng cho ®Êt trang tr¹i trong mïa kh«.
• C¶i thiÖn hÖ thèng ®−êng tiÕp cËn vµ t¨ng c−êng sù ph¸t triÓn cho Na Hang.
6.2. Chóng t«i kÕt luËn r»ng tõ ý nghÜa cña mét sè dù b¸o t¸c ®éng m«i tr−êng vµ nh÷ng
vÊn ®Ò ch−a râ vÒ c¸c t¸c ®éng kh¸c thÓ hiÖn sù cÇn thiÕt ph¶i triÓn khai mét cuéc ®¸nh gi¸
t¸c ®éng m«i tr−êng ®Çy ®ñ.
6.3. §¸nh gi¸ nµy cÇn ph¶i
• §¸nh gi¸ ®−îc nhu cÇu vÒ vËt liÖu x©y dùng vµ nguån khai th¸c.
• Xem xÐt vÊn ®Ò xãi lë ven bê.
• X¸c lËp ®−îc sù ¶nh h−ëng vÒ khÝ hËu cña hå chøa.
• §¸nh gi¸ gi¸ trÞ thuû s¶n cña s«ng G©m.
• X¸c lËp ®−îc yÕu tè tù nhiªn vµ sù më réng m«i tr−êng sèng tù nhiªn ven s«ng.
• X¸c lËp ®−îc tr¹ng th¸i hiÖn nay vÒ sinh th¸i vµ ph¹m vi ph©n bè cña Voäc mòi hÕch.
• X¸c lËp ®−îc sinh c¶nh vµ ph©n bè cña Voäc m¸ tr¾ng trong khu b¶o tån.
• X¸c lËp ®−îc t¸c ®éng liªn quan tõ ®Ëp ®Õn nh÷ng loµi hiÕm quÝ bÞ ®e do¹ trong ph¹m
vi khu b¶o tån.
• §¸nh gi¸ vµ x©y dùng b¶n ®å c¸c lo¹i tr¹ng th¸i rõng cña vïng sÏ bÞ ngËp.
• TÝnh to¸n nguån s¶n phÈm n«ng nghiÖp t¹o ra thªm khi gia t¨ng thuû lîi ë d−íi h¹ l−u.
• Xem xÐt qui m« nhµ cöa l¸n tr¹i cña lùc l−îng lao ®éng ë c«ng tr−êng x©y dùng.
• §¸nh gi¸ tµi nguyªn lÞch sö, v¨n ho¸, kh¶o cæ.

25
 B¸o c¸o ®¸nh gi¸ s¬ bé t¸c ®éng m«i tr−êng cña §Ëp dù kiÕn x©y dùng trªn s«ng G©m

7. C¸c lùa chän cho sù ph¸t triÓn

7.1. Dù ¸n PARC ®−îc liªn ®íi víi sù nghiÖp b¶o vÒ l©u dµi cña khu b¶o tån. ChÝnh v× vËy
cÇn thiÕt ph¶i ®Æt ra c©u hái nh÷ng ho¹t ®éng g× cÇn thùc hiÖn nÕu ®Ëp dù kiÕn kh«ng ®−îc
x©y dùng? Chóng t«i thÊy hai lÜnh vùc chñ yÕu vÒ kÕ ho¹ch vµ hµnh ®éng. Thø nhÊt cÇn
®−îc quan t©m xem xÐt tiÒm n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ ë Na Hang trong tr−êng hîp kh«ng cã
®Ëp. Møc ®é qui m« vµ lo¹i h×nh du lÞch nµo sÏ t−¬ng øng víi viÖc b¶o tån trong khu B¶o
tån ? Lµm thÕ nµo ®Ó ®iÒu kiÖn tiÕp cËn ®Õn víi Na Hang ®−îc c¶i thiÖn? Nh÷ng ho¹t ®éng
kinh tÕ g× cã thÓ ®−îc khuyÕn khÝch? Cã thÝch hîp kh«ng khi chuyÓn Na Hang thµnh v−ên
Quèc gia l¹i cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn du lÞch?
7.2. Thø hai lµ, nÕu c«ng tr×nh ®Ëp kh«ng ®−îc thùc hiÖn, sÏ cÇn ph¶i xem xÐt l¹i c¸c biÖn
ph¸p ®¶m b¶o an toµn cho thÞ x· Tuyªn Quang khái lò lôt.

26
 B¸o c¸o ®¸nh gi¸ s¬ bé t¸c ®éng m«i tr−êng cña §Ëp dù kiÕn x©y dùng trªn s«ng G©m

Nh÷ng ng−êi tham vÊn

- Tæ chøc Birdlife International , Hµ Néi.

¤ng: Jonathan Eames : Gi¸m ®èc ch−¬ng tr×nh
- Së N«ng nghiÖp & Ph¸t triÓn n«ng th«n Tuyªn Quang.
¤ng BÝnh Phã gi¸m ®èc
Bµ §Þnh phã gi¸m dèc, ¤ng ChÊt phßng Thuû lîi.
- Së khoa häc Céng nghÖ vµ M«i tr−êng tØnh Tuyªn Quang.
Bµ V©n gi¸m ®èc, «ng H¶i phßng qu¶n lý m«i tr−êng.
- Chi côc kiÓm l©m Tuyªn Quang.
¤ng Lª v¨n TËp, Chi côc tr−ëng.
- H¹t kiÓm l©m Na Hang.
¤ng Th¾ng
- Khu B¶o tån Thiªn nhiªn Na Hang
¤ng S−¬ng, «ng Binh.
- IUCN, «ng Sulma Waene, ®iÒu phèi viªn ®a d¹ng sinh häc.
- IEBR ViÖn tµi nguyªn sinh häc vµ sinh th¸i
TS. Lª Xu©n C¶nh, phã gi¸m ®èc.
- UBND huyÖn Na Hang vµ mét sè c¬ quan cÊp huyÖn.
¤ng Kim phã chñ tÞch,
Bµ LÞch phßng n«ng l©m.
¤ng Giang phßng kÕ ho¹ch ®Çu t−.
¤ng Chóng ®Þa chÝnh b¶n ®å.
- Ch−¬ngtr×nh ph¶t triÓn n«ng th«n miÒn nói SIDA Tuyªn Quang , ¤ng QuyÕt.
- V¨n phßng dù ¸n PARC Hµ Néi.
¤ng NguyÔn H÷u Dòng gi¸m ®èc ®iÒu hµnh.
¤ng Colin McQuistan, cè vÊn hç trî kÕ ho¹ch (IUCN ).
- Nghiªn cøu chiÕn l−îc thuû ®iÖn Quèc gia (NHP) Hµ Néi.
Anna EngStrom Meyer, Gi¸m ®èc liªn hÖ.
- TËp ®oµn liªn doanh SWECO - Statkraft - Norplan.
- Dù ¸n b¶o vÖ loµi Voäc mòi huÕch (ZSCP vµ Allwwettetterzoomunstez) t¹i Na Hang -
C« Bettina Martin, gi¸m ®èc dù ¸n.
- UBND tØnh Tuyªn Quang.
¤ng Vò M¹nh Th¾ng - Phã chñ tÞch.
- UNDP Hµ Néi, ¤ng Craig Leisher.
- W.W.F Hµ Néi, ¤ng Hoµng Thµnh, Gi¸m gèc ch−¬ng tr×nh b¶o tån.

27
 B¸o c¸o ®¸nh gi¸ s¬ bé t¸c ®éng m«i tr−êng cña §Ëp dù kiÕn x©y dùng trªn s«ng G©m

Tµi liÖu tham kh¶o

• Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ - Nh÷ng yªu cÇu ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng - Vô m«i
tr−êng- phßng ph¸t triÓn x· héi vµ m«i tr−êng, th¸ng 3 n¨m 1998.
• Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ - H−íng dÉn m«i tr−êng cho viÖc lùa chän dù ¸n h¹ tÇng
c¬ së - Phßng m«i tr−êng , 1993
• Boonratana. R. Dù ¸n b¶o vÖ rõng m−a Na Hang - IUCN vµ FFI, 1999.
• Boonratana. R vµ Lª Xu©n C¶nh, Quan s¸t b−íc ®Çu sinh th¸i vµ tËp qu¸n loµi Voäc
mòi hÕch miÒn B¾c ViÖt Nam; B¶o vÖ loµi Voäc mòi hÕch; LÞch sö tù nhiªn cña Voäc
mòi hÕch. Nhµ xuÊt b¶n khoa häc thÕ giíi. Singapore 1998.
• Cox. C. R, Vò v¨n Dòng, Ph¹m Méng Giao, Lª Xu©n C¶nh (1994). Dù ¸n kh¶ thi qu¶n
lý khu b¶o tån Na Hang (loµi Voäc mòi hÕch) HuyÖn Ha Hang - TØnh Tuyªn Quang -
ViÖt Nam. IUCN.
• RatajszczaK.R. Ngäc Can, PhËm NhËt (1992) Kh¶o s¸t loµi Voäc mòi HÕch ë miÒn
B¾c ViÖt Nam WWF vµ FFI.
• Walston J.L., Bates P.J.J., Harrison D.L., Jenkins P.D. Ba loµi hiÕm quÝ cña Pipistrellus
ë ViÖt Nam.
• Wege, Long A.J., Mai Kú Vinh, Vò v¨n Dòng, Eames J.C. (1999). Dù ¸n më réng hÖ
thèng khu b¶o tån ë ViÖt Nam ë thÕ kû 21; Ph©n tÝch hÖ sinh c¶nh hiÖn t¹i víi c¸c
khuyÕn nghÞ cho viÖc më réng hîp lý (FIPI vµ Birdlife International Hµ Néi ).
• B¸o Viet Nam News 17

28