MODUL PDP SPM PASCA PKP

NEGERI PERAK 2020

Biologi Tingkatan 4
2.1 Struktur dan Fungsi sel
BIOLOGI TINGKATAN 4
BAB 2: BIOLOGI SEL DAN ORGANISASI SEL

2.1 STRUKTUR DAN FUNGSI SEL

 Mengenal pasti struktur sel haiwan dan sel tumbuhan
 Menyatakan fungsi utama komponen dalam sel haiwan dan sel tumbuhan
 Membanding dan membezakan komponen antara sel haiwan dengan sel tumbuhan.

Sel merupakan unit asas bagi benda hidup dan

SEL hanya boleh dilihat di bawah mikroskop.

SEL HAIWAN

SEL TUMBUHAN
 KOMPONEN
MITOKONDRION
Bentuk rod/ sfera,
Terdiri daripada 2 lapisan membran
SENTRIOL
Silinder kecil, wujud berpasangan dalam
sel haiwan sahaja, terdiri daripada
mikrotubul
JASAD GOLGI
Timbunan kantung pipih selari yang setiap
satunya dilapisi oleh membran unit
tunggal
MEMBRAN PLASMA
Membran luar yang menyelaputi
keseluruhan kandungan sel,
Dibina daripada protein & fosfolipid, nipis
& kenyal, bersifat telap memilih
LISOSOM
Kantung sfera kecil yang diselaputi oleh
membran tunggal, mengandungi enzim
lisozim (enzim pencernaan)
NUKLEUS
Komponen paling besar dalam sel,
Berbentuk sfera, padat dan dilingkungi
membran nukleus yang mempunyai liang,
mengandungi kromosom, nukleolus
dan nukleoplasma.
RIBOSOM
Granul kecil, padat dan berbentuk sfera,
Terdiri daripada protein dan asid
ribonukleik (RNA), terdapat pada
permukaan JEK atau wujud bebas dalam
sitoplasma.
FUNGSI
 Menjana tenaga dalam bentuk ATP melalui
proses pengoksidaan glukosa semasa
respirasi sel.
 Membentuk gentian gelendong semasa
pembahagian sel dalam sel haiwan
 Memproses, mengubah suai,
membungkus dan mengangkut bahan
kimia seperti protein, karbohidrat dan
glikoprotein (gabungan karbohidrat
dengan protein)
 Mengawal pergerakan bahan ke dalam
dan ke luar sel
 Membenarkan pertukaran nutrien, gas
respirasi dan bahan buangan antara sel
dan persekitarannya
 Menghidrolisis molekul organik
kompleks seperti protein, asid nukleik
dan lipid
 Menguraikan bakteria dan komponen sel
yang rosak
 Mengawal segala aktiviti sel
 Mempunyai kromosom yang
mengandungi asid deoksiribonukleik
(DNA). DNA menentukan ciri sel dan
fungsi metabolisme.
 Merupakan tapak sintesis protein
 JALINAN ENDOPLASMA  Mengangkut protein yang disintesiskan
KASAR oleh ribosom ke Jasad Golgi
Terdiri daripada satu sistem rongga ceper
berlipat yang bersambungan, jalinan
berterusan dengan membran nukleus,
ribosom melekat padanya.
 Mensintesis dan mengangkut gliserol
JALINAN ENDOPLASMA dan lipid ke Jasad Golgi serta menjalankan
LICIN detoksifikasi dadah dan hasil sampingan
Terdiri daripada satu sistem rongga ceper metabolisme.
berlipat yang bersambungan, jalinan
berterusan dengan membran nukleus,
tiada ribosom melekat padanya.
 Mengandungi air dan mengawal
kesegahan sel tumbuhan.
VAKUOL  Dalam haiwan unisel, vakuol mengecut
terlibat dalam proses
Kantung berisi cecair iaitu sap sel. pengosmokawalaturan, osmosis dan
Sap sel mengandungi air, asid organik, perkumuhan.
gula, asid amino, enzim, garam mineral,
oksigen, karbon dioksida dan hasil
sampingan metabolisme.
Vakuol dikelilingi oleh membran tonoplas.  Klorofil menyerap cahaya matahari
KLOROPLAS dan menukarkannya kepada tenaga
Berbentuk bujur, terdiri daripada dua kimia semasa fotosintesis.
lapisan membran, mengandungi pigmen
klorofil pada grana yang memberikan
warna hijau.
kepada tumbuhan
 Bertindak sebagai medium bagi tindak
SITOPLASMA balas biokimia dalam sel
Terdiri daripada medium seperti jeli yang
mengandungi komponen sel terampai.
Mengandungi sebatian organik (seperti
protein,lipid dan karbohidrat) serta
sebatian tak organik
(seperti ion kalium)
 Mengekalkan bentuk sel tumbuhan
DINDING SEL  Memberikan sokongan mekanikal
Satu lapisan luar yang kuat dan tegar, kepada sel tumbuhan
dibina daripada gentian selulosa, bersifat
telap sepenuhnya
 PERBANDINGAN ANTARA SEL HAIWAN DAN SEL TUMBUHAN
Bentuk sel Bentuk sel
Tiada dinding sel tidak tetap tetap Ada dinding sel
Mempunyai
Tiada
nukleus, Ada
kloroplas
Sel sitoplasma, Sel kloroplas
Haiwan membran plasma, Tumbuhan
Tiada vakuol atau mitokondria,
kecil Ada vakuol
ribosom, jalinan besar
Ada endoplasma, jasad
lisosom golgi, vesikel Tiada
lisosom
Ada
sentriol Makanan Makanan Tiada
simpanan dalam simpanan dalam sentriol
granul glikogen granul kanji

FAQ
SOALAN

1
Apakah komponen yang terdapat
dalam sel haiwan dan tumbuhan
sahaja?

2 Mengapa sel tumbuhan

mempunyai kloroplas?

Apakah beza di antara jalinan

3 endoplasma kasar dan jalinan

endoplasma licin?

Apakah beza di antara ribosom dan

JAWAPAN 4 lisosom?

1 Komponen yang terdapat dalam sel haiwan sahaja ialah sentriol dan lisosom manakala komponen
yang terdapat dalam sel tumbuhan sahaja ialah kloroplas dan dinding sel

Sel tumbuhan mempunyai kloroplas yang membolehkan tumbuhan menghasilkan makanannya

2 sendiri melalui proses fotosintesis.

3
Perbezaannya dari segi struktur iaitu JEK mempunyai ribosom di sekeliling tetapi JEL tidak
mempunyai ribosom. Fungsi bagi kedua-dua komponen ini juga adalah berbeza (Rujuk nota)

Perbezaannya dari segi struktur iaitu ribosom granul sfera yang kecil berada di sekeliling JEK
4 manakala lisosom granul sfera yang sedikit besar berbanding ribosom. Fungsi bagi kedua-dua
komponen ini juga adalah berbeza (Rujuk nota)
LATIHAN PENGUKUHAN

1. Antara berikut, pernyataan yang manakah adalah benar mengenai struktur sel dan
fungsinya?

Struktur sel Fungsi

A Ribosom Untuk mensintesis lipid
B Lisosom Untuk menjana tenaga
C Dinding sel Untuk mengawal pergerakan bahan keluar dan masuk sel
D Jalinan endoplasma Untuk mengangkut protein ke Jasad Golgi
kasar

2. Antara berikut, komponen manakah yang boleh dijumpai di dalam kedua-dua sel haiwan dan
tumbuhan?

I Sentriol
II Mitokondrion
III Jasad golgi

A I dan II C II dan III

B I dan III D I, II dan III

3. Rajah di bawah menunjukkan sel haiwan.

Antara berikut, pernyataan manakah yang benar berkaitan fungsi komponen X dan Y?
Fungsi komponen X Fungsi komponen Y
A Tapak sintesis lipid Tapak modifikasi protein
B Tapak modifikasi protein Tapak sintesis protein
C Tapak sintesis enzim Tapak sintesis lipid
D Tapak sintesis glikoprotein Tapak sintesis protein
4. Rajah menunjukkan sejenis komponen

Antara berikut, proses yang manakah berlaku di dalam komponen tersebut?

A Fotosintesis C Perkumuhan
B Respirasi D Pencernaan

5. Antara yang berikut, manakah ialah fungsi sentriol?

A Menjalankan fotosintesis.
B Membentuk satu gelendong semasa pembahagian sel.
C Tapak sintesis protein.
D Mengawal semua aktiviti sel.

6. Rajah menunjukkan suatu sel haiwan.

Apakah komponen berlabel P?

A Kloroplas
B Mitokondrion
C Jasad Golgi
D Retikulum endoplasma kasar

7. Rajah menunjukkan satu sel haiwan.

Antara struktur A, B, C dan D yang manakah mencernakan makromolekul dan komponen

lusuh?
8. Apakah kesan ke atas sel sekiranya tidak terdapat jalinan endoplasma licin?
A Tiada sintesis lipid B Tiada modifikasi protein
C Tiada penghasilan tenaga D Tiada sintesis protein

9. Rajah menunjukkan satu sel haiwan. Apakah P dan Q?

P Q
A Jasad Golgi Mitokondrion
B Jasad Golgi Nukleus
C Ribosom Nukleus
D Ribosom Mitokondrion

10. Semasa metamorfosis, semasa berudu bertukar menjadi katak, ekornya akan dicernakan
oleh sejenis komponen. Apakah komponen tersebut?

A Jasad Golgi B Mitokondrion

C Nukleus D Lisosom

11. Rajah menunjukkan struktur satu sel tumbuhan yang dilihat di bawah mikroskop elektron.

Nukleus
Ribosom

Ribosom

Ribosom

(a) Namakan komponen P, Q dan R. [3 markah]

(b) Terangkan fungsi komponen P dalam sel tumbuhan. [2 markah]

12. Rajah menunjukkan tiga komponen dalam sel tumbuhan.

X Y Z
(a) Namakan komponen X, Y dan Z. [3 markah]
(b) Namakan pigmen dalam X yang terlibat proses fotosintesis. [1 markah]
(c) Huraikan secara terperinci fungsi pigmen yang dinamakan di (b) dalam fotosintesis.
[2 markah]

STUKTUR SEL STUKTUR SEL

HAIWAN TUMBUHAN

BIO AKSES

PERBEZAAN
SEL HAIWAN DAN
SEL TUMBUHAN
JAWAPAN:

1. D
2. C
3. A
4. A
5. B
6. C
7. A
8. A
9. B
10. D
11. (a) P-Mitokondrion, Q-Jalinan endoplasma kasar, R-Kloroplas
(b) tapak proses respirasi sel
untuk menjana tenaga dalam bentuk ATP

12. (a) X-Kloroplas, Y-Mitokondrion, Z-Jasad Golgi

(b) Klorofil
(c) Menyerap cahaya matahari dan menukarkannya kepada tenaga kimia semasa
fotosintesis.