Quy luật Goldilocks: Cách để duy trì động lực trong đời sống và công việc

Vào năm 1995, Disneyland vừa mới mở cửa ở Anaheim, California, đã có một cậu bé 10 tuổi tới
và xin việc ở đó. Luật lao động thời đó còn lỏng lẻo nên cậu bé đã giành được vị trí bán sách
hướng dẫn tham quan với giá 50 cent mỗi cuốn.
Trong vòng một năm, cậu bé đã chuyển sang quầy ảo thuật của Disney, ở nơi đây, cậu đã học
được những mánh khóe ảo thuật từ các nhân viên lớn tuổi hơn. Cậu đã thử kể những câu chuyện
cười và thử những trò ảo thuật đơn giản với những du khách tham quan. Chẳng bao lâu, cậu phát
hiện ra rằng điều cậu thích không phải là biểu diễn ảo thuật mà là biểu diễn nói chung nên cậu đặt
mục tiêu trở thành một diễn viên hài.
Từ thời niên thiếu, cậu đã bắt đầu biểu diễn trong các câu lạc bộ nhỏ quanh Los Angeles. Người
xem còn ít và thời lượng biểu diễn của cậu còn ngắn. Hiếm khi cậu ở trên sân khấu quá năm phút.
Hầu hết những người trong đám đông đều quá mải mê nhậu nhẹt hoặc nói chuyện nên không chú
ý đến cậu. Có đêm, cậu thực sự phải diễn trong câu lạc bộ trống không.
Đó không phải là một công việc hấp dẫn, nhưng cậu chắc chắn đã trở nên tốt hơn qua thời gian.
Những màn ảo thuật đầu tiên của cậu chỉ kéo dài một, hai phút. Đến khi lên trung học, thời lượng
những màn trình diễn đã tăng lên năm phút. Một vài năm sau đó, cậu đã có thể diễn một show
mười phút. Ở tuổi mười chín, cậu đi diễn hàng tuần, mỗi show kéo dài hai mươi phút. Đương
nhiên, cậu phải đọc ba bài thơ để có thể đủ thời lượng, nhưng kỹ năng của cậu đã tiến bộ rất
nhiều.
Cậu đã dành một thập kỷ nữa để thử nghiệm, điều chỉnh và thực hành. Chàng trai trẻ lúc đó đã
xin được việc làm như một biên kịch truyền hình và dần dần, cậu có thể tự xuất hiện trên các
show truyền hình. Vào giữa những năm 1970, anh đã cố gắng trở thành khách mới thân thiết của
các chương trình The Tonight Show và Saturday Night Live.
Cuối cùng, sau gần mười lăm năm lăn lộn trong ngành, chàng trai trẻ trước kia đã trở nên nổi
tiếng. Ông lúc này đã có chuyến lưu diễn 60 thành phố trong 80 ngày. Sau đó là 85 thành phố
trong 90 ngày. Ông đã có 18.695 người đến xem một show ở Ohio. 45.000 vé khác đã được bán
ra trong show kéo dài ba ngày tại New York. Ông đã vươn lên dẫn đầu thể loại của mình và trở
thành một trong những diễn viên hài thành công nhất mọi thời đại.
Tên của ông là Steve Martin.
Cách duy trì động lực
Câu chuyện của ông đưa ra một góc nhìn hấp dẫn về động lực, sự bền chí và lòng kiên định. Hài
kịch không dành cho những người rụt rè. Thật khó mà tưởng tượng được tình huống nào kinh
khủng và đáng sợ hơn cảnh bản
thân đứng trên bục diễn mà không khiến được một khán giả nào cười nổi. Vậy mà Martin đã phải
đối mặt với điều này trong suốt 18 năm trời. Theo lời ông, “10 năm dành cho việc học, 4 năm
dành cho việc trau chuốt, và 4 năm dành cho thành công rực rỡ.”
Tại sao chúng ta duy trì động lực để đạt được một số mục tiêu nào đó, nhưng không phải là
những mục tiêu khác? Tại sao chúng ta lại nói chúng ta muốn một số thứ, nhưng lại từ bỏ chúng
chỉ sau một vài ngày? Đâu là sự khác biệt giữa những nơi mà chúng ta duy trì động lực thật tự
nhiên và đâu là nơi mà ta từ bỏ?
Các nhà khoa học đã nghiên cứu điều này trong nhiều năm. Mặc dù vẫn còn nhiều điều phải học
hỏi, nhưng một trong những phát hiện nhất quán nhất, cũng là cách để duy trì động lực, đó là làm
những công việc “có thể quản lí được độ khó.”
 Quy luật Goldilocks
Bộ não con người rất thích những thử thách, nhưng chỉ khi nó nằm trong vùng tối ưu về độ khó.
Nếu bạn yêu thích quần vợt và cố gắng chơi một trận đấu nghiêm túc với một đứa trẻ bốn tuổi,
bạn sẽ nhanh chóng cảm thấy nhàm chán. Bởi vì nó quá dễ. Bạn biết rằng bạn sẽ thắng. Ngược
lại, nếu bạn chơi với một tay vợt chuyên nghiệp như Roger Federer hay Serena Williams, bạn sẽ
nhanh chóng mất động lực vì quá khó.
Bây giờ hãy cân nhắc chơi quần vợt với người có trình độ ngang hàng với bạn. Khi trò chơi diễn
ra, bạn sẽ thắng một vài ván và thua một vài ván. Bạn có cơ hội chiến thắng, nhưng chỉ khi bạn
thực sự cố gắng. Sự chú tâm của bạn thu hẹp lại, các yếu tố gây sao lãng tan biến, và bạn nhận
thấy mình đầu tư hoàn toàn vào tác vụ trong tầm tay.
Thử thách mà bạn đang đối mặt là loại “quản lý được vừa phải.”
Chiến thắng không đảm bảo, nhưng là điều có thể. Những tác vụ như thế này, khoa học đã nhận
ra, là những thứ chắc chắn nhất giúp chúng ta duy trì động lực trong dài hạn.
Đây là ví dụ điển hình của Quy luật Goldilocks. Quy luật Goldilocks nói rằng con người có động
lực cao nhất khi làm những công việc phù hợp với khả năng hiện tại của họ. Không quá khó.
Không quá dễ. Vừa đủ.
Sự nghiệp hài kịch của Martin cũng là một ví dụ xuất sắc về Quy tắc Goldilocks trong thực tế.
Mỗi năm, độ dài màn trình diễn của ông được kéo dài ra, nhưng chỉ một hoặc hai phút. Ông luôn
thêm vào những nội dung mới, nhưng ông cũng giữ lại một số trò cũ đảm bảo sẽ gây cười. Có
vừa đủ số thắng lợi để giúp ông duy trì động lực và vừa đủ sai lầm để ông duy trì sự chăm chỉ của
mình.
 Đo lường tiến độ của bạn
Nếu bạn muốn học cách duy trì động lực để đạt được mục tiêu của mình, thì vẫn còn một phần
thứ hai trong bài toán đố về động lực mà bạn nhất định phải hiểu. Đó là đạt được sự kết hợp hoàn
hảo giữa làm việc chăm chỉ và hạnh phúc.
Làm công việc có độ khó ở mức tối ưu không chỉ là động lực thúc đẩy mà còn là nguồn hạnh
phúc chính. Như nhà tâm lý học Gilbert Brim đã nói: “Một trong những nguồn hạnh phúc quan
trọng của con người là xử lý các nghiệm ở độ khó phù hợp, không quá khó mà cũng không quá
dễ.”
Sự kết hợp giữa hạnh phúc và hiệu suất đỉnh điểm này đôi khi còn được gọi là dòng chảy, là cái
mà các vận động viên và diễn viên trải nghiệm được khi họ “in the zone”. Dòng chảy là trạng thái
tinh thần mà bạn trải nghiệm khi bạn tập trung vào nhiệm vụ trước mắt đến mức phần còn lại của
thế giới biến mất.
Tuy nhiên, để đạt đến trạng thái đỉnh điểm hiệu suất này, bạn không chỉ cần phải xử lý các thử
thách ở độ khó phù hợp, mà còn phải đo lường tiến trình tức thời của mình. Như nhà tâm lý học
Jonathan Haidt giải thích, một trong những chìa khóa để đạt đến trạng thái dòng chảy là “bạn phải
nhận được phản hồi tức thời về việc bạn thực hiện từng bước như thế nào.”
Thấy được bản thân đang tiến bộ trong khoảnh khắc là điều cực kỳ truyền đồng lực. Steve Martin
sẽ kể một chuyện cười và ngay lập tức biết được nó có hiệu quả không dựa vào tiếng cười từ đám
đông. Hãy tưởng tượng điều này gây nghiện thế nào khi tạo ra một trận cười phá lên từ khán giả.
Sự thôi thúc có được phản hồi tích cực mà Martin trải nghiệm được từ một chuyện đùa tuyệt vời
hẳn là đủ sức lấn át nỗi sợ của ông và tạo cho ông cảm hứng làm việc trong nhiều tuần liền.
Trong những lĩnh vực khác của đời sống, các phép đo có thể khác biệt nhưng phải là phép đo
quan trọng không kém để giúp đạt được sự kết hợp giữa động lực và hạnh phúc. Trong quần vợt,
bạn sẽ nhận được phản hồi tức thời dựa trên việc bạn có ghi điểm hay không. Bất chấp cách thức
kết quả được đo lường ra sao, não bộ con người cần một cách nào đó để hình dung tiến trình của
chúng ta nếu ta muốn duy trì động lực. Chúng ta cần đến khả năng nhìn thấy được chiến thắng
của mình.
 Hai bước để tạo động lực
Nếu chúng ta muốn phá vỡ bí ẩn về cách duy trì động lực trong thời gian dài hạn, ta đơn giản nói
như sau:
- Tuân thủ Quy luật Goldilocks và thực hiện các nhiệm vụ có độ khó vừa phải.
- Đo lường tiến trình của bạn và nhận phản hồi ngay lập tức.
Muốn cải thiện cuộc sống của bạn thật dễ dàng. Nhưng gắn bó với nó lại là một vấn đề khác. Nếu
bạn muốn duy trì động lực làm việc tốt, thì hãy bắt đầu với một thử thách có độ khó vừa đủ, đo
lường tiến trình và lặp lại quá trình.