UJIAN SEKOLAH MATA PELAJARAN BAHASA JAWA

TAHUN PELAJARAN 2020/2021

I. Wenehana tanda ping (X) ing aksara A, B, C, utawa D sangarepe

wangsulan kang bener!

1. ….
Aja selak
Gaweanmu wus maton
Ulah karya njaga raga
Nggladhi para siswa
Gawe anja para putra
Solah bawa muna-muni
Njaga rasa mulat sarira
Dimen barokah dadi dwija

Irah-irahan kang trep kanggo geguritan kasebut yaiku….

A. Dadi Dwija
B. Olah Rasa
C. Njaga Raga
D. Dadi Siswa

2. Wacanen crita kanthi patitis!

Ratu Ngamarta iku kondhang berbudi bawa laksana, gelem tetulung

marang sapa bae. Ora nyawang sanak kadang, pangkat drajat, sauger iku
nandhang kacingkrangan mesthi antuk pitulungan marang ratu Ngamarta.
Kondhange nganti tekan nagara manca, mula akeh para raja maharaja teluk
tanpa sarana peperangan, mung kasengsem utawa kayungyung mring kautaman
sang narendra.
Jejuluke Prabu Yudhistira ya ratu pandhawa, ratu ora tau gelem
perang mung ndhisikake kautaman, tetulung wong balilu supaya dadi
pinter, paring boga wong kaluwen….

Balilu iku tegese….

A. susah
B. pinter
C. bodho
D. seneng

3. yen ditulis nganggo aksara Latin sing bener….

A. aja niru-niru
B. aja seru-seru
C. aja biru-biru
D. aja jeru-jeru
4. Ukara “Waluyo tuku sate sapi.” yen ditulis nganggo aksara Jawa sing bener….

5.
Nalika samana bocah-bocah lagi padha melu seneng-seneng madhang
lawuh iwak ula, antuk beburone para kanoman lan juru bedhag ana lengkehing
gunung Merbabu. Sakawit nora padha nglegewa, yen awit mau ana bocah
bajang ngulati pari polahe wong-wong ing karang pradesan mau. Bocah bajang
kanthi ulat memelas nyedhak marang sing padha lagi mangan enak mau, lan
celathune “Lik kula nyuwun, kula luwe…,” tembunge memelas. “Eh lunga!
Sumingkir sing adoh kana! Aja nyepak mrene! Awakmu mambu, ora tau adus!
njelehi wong mangan….

Lagi wae mangan enak dumadaan ana swara….

A. Lik kula nyuwun
B. Aku njaluk
C. Aku diwenehi
D. Aku dikei

6. Sekar gambuh ping catur

Kang cinatur polah kang kalantur
Tanpa tutur katula-tula katali
Kadalu warsa katutuh
Kapatuh pan dadi awon

Tegese tembung katula-tula iku…

A. lara lapa
B. rekasa
C. nelangsa
D. kepeksa

7. yen ditulis nganggo aksara Latin

A. Kathah aja digebyah uyah.

B. Kabeh aja digebyah uyah.
C. Kabeh aja digebyur uyah.
D. Kathah raja digebyah uyah

8. Wacanen kang teliti!

Bapak Ibu Guru ingkang tuhu kinurmatan, saha rencang-rencang SD
Mekarsari ingkang kula tresnani. Keparengna kula minangka ketua panitia
matur wonten panjenengan sami, Mangga kula dherekaken, tansah
munjukaken puji syukur wonten ing ngarsanipun Gusti Ingkang Maha Agung.
 Perangan sesorah ing ndhuwur arane….
A. pambuka
B. wigati
C. panutup
D. salam

Wacan kanggo mangsuli pitakon nomor 9-10

Nalika ana Tegal Kuru Setra, Raden Werkudara miris lan trenyuh atine,
nyumurupi Prabu Duryudana wus kalarak lan kaungseb-ungsepake ana
pabaratan isih bisa urip lan panguwuhe Prabu Duryudana marang Raden
Werkudara,”Hayo amuk-amuk Werkudara”!.Lonjong mimis playune Raden
Werkudara sumingkir saka panguwuhe Prabu Duryudana, merga ora mentala.
Arepa iku mungsuh, nanging isih kaprenah kadang tuwane. Mula ora
mentala nyawang kakangne sing wis ora rupa mau.
Raden Werkudara angles atine, banjur dijarwani karo Prabu Sri
Bathara Kresna. “Dhimas Werkudara, ana ing perang iku mung werna loro.
Unggul yuda utawa asor yudane, yen unggul kudu ilang klilipe yen thukul
klilip bakal nandur bribik prakara, ning yen asor yudane mung mati parane,
sebab ora dadi pengewan-ewan mungsuhe.
Cengkelak Raden Werkudara kaya den elingake mandhe gada Rujak
pala, sigra den keprukake sirahe Prabu Duryudana sumyur saknalika, gugur
Prabu Duryudana pinangka tumbaling dur angkara.

9. Prabu Duryudana duwe watak….

A. umuk
B. licik lan ala
C. dur angkara
D. becik tur alis budine

10. Irah-irahan kang trep ing crita mau yaiku,,,,

A. Duryudana Gugur
B. Werkudara Gugur
C. Kresna Duta
D. Duryudana Prawasa

11. Bapak ibunipun Fania weruh bilih putranipun saget mbeksa tari Gambyong.
A. sumerep
B. ningali
C. pirsa
D. remen

12. Pangkur
Sekar pangkur kang winarna
Lelabuhan kang kanggo wongaurip
 Ala lan becik puniku
Prayoga kawruhana
Adat waton puniku dipun kadulu
Miwah ingkang tata karma
Den kaesthi siyang ratri

Pitutur utawa pesen ana sajroning tembang kasebut yaiku….

A. nyingkirana tumindak ala lan golek urip
B. nyingkirana tumindak ala lan becik
C. nyingkiri tumindak becik lan tata krama
D. Nyingkirana tumindak ala lan nggayuh kabecikan

13. Den kaesthi siyang ratri, tembung ratri tegese….

A. bengi
B. sore
C. awan
D. esuk

14. Wacanen crita kanthi patitis!

Asal-Usul Semarang
Nalika semana, kasultanan Demak dipimpin Pangeran Made Pandan.
Pangeran Made Pandan duwe putra arane Pangeran Pandan Arang. Sawijining
dina Pangeran Made Pandan lan putrane sarta para abdine lelana ngulon
parane. Tekan sawijining alas kang gung liwang-liwung, Pangeran Made
Pandan leren, banjur bukak alas mau kanggo nandur lan pomahan.
Emane, durung bisa ngrasakake kasile, Pangeran Made Pandan banjur
seda. Sadurunge seda Pangeran Made Pandan ninggal weling,”Ngger anakku,
Pandan Arang. Olahen papan iki kanthi temen. Aja pisan-pisan sliramu
ninggalake papan kene amarga mengkone papan iki bakal dadi panggonan
kang reja.”
Pangeran Pandan Arang tansah eling welinge swargi bapake. Pancen
temenan papan mau banjur katon ijo royo-royo subur lan makmur.
Pangeran Pandan Arang ana crita kasebut nduweni watak…
A. welas asih marang abdine
B. mituhu marang wong tuwa
C. jujur lan dhemen weweh
D. sregep nenandur

Wacan kanggo mangsuli pitakon nomer 15-16

15. Para paragane uga para dhagelan kondhang ing jagad kesenian.

Sawetara taun kepungkur, crita kethoprak akeh dibabar ing TV. Ana
sing arupa kethoprak klasik, yaiku pagelaran kethoprak kang dibabar ing
panggung kanthi beber kang winates. Sabanjure uga ana kethoprak
sayembara, yaiku kethoprak kang dibabar ing TV kanthi beber alam lan
swasana ing jaban gedhung. Becike maneh, saben episode, mesthi
dipungkasi kanthi sayembara kang nyedhiyakake hadhiyah. Ing
ngrembakane jaman, uga metu panglipur kang uga ngusung kethoprak.
Nanging, kethoprak jinis saiki akeh dibumboni dhagelan utawa guyonan,
mula diarani kethoprak humor. Para paragane uga para dhagelan kondhang
ing jagad kesenian.
 Tegese kondhang yaiku….
A. ampuh
B. pinter
C. apik
D. kawentar

16. Becike maneh, saben episode, mesthi dipungkasi kanthi sayembara kang
nyedhiyakake hadhiyah. Tembung dipungkasi kosok baline.…
A. diwiwiti
B. dilebari
C. dirampungi
D. diselani

17. Wacanen kanthi patitis!

Upacara Ritual Sadranan Pundhen

Awit esuk umun-umun kabeh warga dhusun Dhukuh padha tangi gasik.
Luwih-luwih ibu-ibu. Awit sadurunge jam 11.00 WIB kudu wis nyawisake
rerangken sesajen kanggo melu upacara ritual tradhisi Sadranan Pundhen.
Kabeh warga kang gunggunge 96 kepala kulawarga padha masak sega
gurih, sambel goreng krecek, goreng-gorengan, lawuh, lan dhawet. Upacara
Sadranan Pundhen mujudake sawijining panyuwun mring Gusti Allah supaya
enggal diparingi udan.

Sesajen apa wae sing kudu dicawesake kanggo melu upacara tradisi Sadranan
Pundhen?
A. Sega gurih, sambel goreng ati, goreng-gorengan, lawuh, lan dhawet.
B. Sega gurih, sambel goreng krecek, goreng-gorengan, lan lawuh.
C. Sega gurih, sambel goreng krecek, goreng-gorengan, lawuh, lan dhawet.
D. Sega gurih, sambel goreng krecek, goreng-gorengan, lawuh, lan dhawet.

18. Wacanen kanthi patitis!

“Merga seni tari, aku bisa njajah desa milang kori,” kandhane mantep.
Miturut Susi, ketrampilan mbeksa gedhe banget manfaate, kajaba tambah
mitra, nggulawentah pribadine dhewe murih disiplin, tanggung jawab, sarta
percaya marang dhiri pribadi.

Miturut wacan kasebut ketrampilan mbeksa bisa….

A. ndadekake Susi duwe kapribaden kang apik
B. gawe Susi njajah desa milang kori
C. gawe sapa bae dadi wong kang apik
D. gawe Susi seneng mbeksa

19. Wacanen kang pratitis!

Kesenengan marang kesenian wayang kulit butuh disurung, iki ora
ucul saka proses regenerasi dhalang. Generasi penerus kesenian iki umume
diwiwiti saka kesenengan marang wayang kulit. Persoalane, ana ing era
modheren iki ora akeh bocah enom sing gelem nglestarekake kabudayan asli
Indonesia iki.
 Tanggapan kang jumbuh marang perkara kasebut….
A. Kagiyatan kanggo nyengkuyung kesenian wayang kulit kudu diakehi.
B. Para mudha dikumpulake kanggo bareng nonton wayang kulit.
C. Para dhalang sing wis tuwa diganti dhalang sing enom-enom.
D. Para mudha dikumpulake rame-rame sinau gawe wayang kulit.

Wacan kanggo mangsuli pitakon nomer 20, 21, 22, lan 23

Gathotkaca Gugur
Rikala samana perang suluhan wus dumadi, surak mawurahan saka
prajurit kang unggul jurite. Dene kang asor golek pulihan kanggo menange
perang, merga ing perang suluhan iku perang ing wayang bengi mula
nganggo obor, dadi yen obore mati padha gendadapan ora weruh marga,
senapatine nagara Ngamarta Raden Gathotkaca, otot kawat balung wesi,
tur bisa mabur. Akeh prajurit kang tiwas nganti kaya babatan pacing saking
akehe tur pating blasur ujure.
Kinocap Sang Basusena ya Adipati Karna muntab, sigra menthang
warastra sinandhangan Kunta Druwasa. Ya Kunta Wijayandanu, gumebyar
sumorot madhangi jagad, plas jumepret lampahing bedhor kadya thathit.
Kagyat Risang Gathotkaca mesat gegana nganti mumbul ana ing
mega malang sap pitu, nanging meksa isih kadenangan. Mencorong
cahyane Kunta Wijayandanu nanging ana kang nggawa, yaiku sukmane
Kala Bendana kang nagih janji.
Raden Gathotkaca amung pasrah nanging njaluk pulihan. Kunta
tumancep pusere Raden Gathokaca sukmane mlebu swarga klawan Kala
Bendana, ragane nibani kretane Adipati Karna ajur mumur lan ragane isih
bisa mateni ewon prajurit Ngastina….
dening Ki Jiweng Ksm
20. Kunta Wijayandanu tumancep pusere Raden Gathotkaca.
Tembung kang dicetak miring tegese….
A. dhadhane
B. gegere
C. wetenge
D. wudele

21. Ana carita Gathotkaca gugur mau, sanjata Kunta bisa ngoyak Raden Gathokaca
amarga ginawa dening sukmane….
A. Kala Nadhah
B. Kala Bendana
C. Kala Srenggi
D. Kala Gidrah

22. Rikala samana Raden Gathotkaca kataman Kunta Wijayandanu gugur ing
palagan.
Ukara kang dicetak miring yen dikramaake unine dadi….
A. rikala semanten
B. rikala samana
 C. rikala samono
D. rikala semana

23. Raden Gathotkaca lila ing pati gugur bela negara lan bebener, mula diarani
satriya….
A. wirang
B. legawa
C. utama
D. piningit

Tembang ing ngisor iki kanggo mangsuli pitakon nomer 24 – 25

Kinanthi
Padha gulangen ing kalbu
Ing sasmita amrih lantip
Aja pijer mangan nendra
Kaprawiran den kaesthi
Pesunen sarinarina
Sudanen dhahar lan guling

24. Tembung nendra nduweni teges….

A. ngadeg
B. turu
C. ngombe
D. lungguh

25. Ing sasmita amrih lantip. Tembung lantip kosok baline….

A. sregep
B. prigel
C. keset
D. bodho

26. tulisan jawa iki unine….

A. Nandur pari gaga.

B. Nandur pari gega.
C. Nandur pari giga.
D. Nandur pari goga.

27. Virus Corona lelara nggegerke ndonya. Akeh wong sing mati amarga virus
ganas. Mula ayo sapa wae padha netepi 5M.

Ukara kang dicetak miring yen dikramaake sing paling bener yaiku….
A. Kathah tiyang ingkang pejah merga virus ganas.
B. Kathah tiyang sing pejah amargi virus ganas
 C. Kathah tiyang ingkang mati amargi virus ganas.
D. Kathah tiyang ingkang pejah amargi virus ganas.

28. Dina Minggu sore, ing stadhion Madya Kendal, dianakake

pertandhingan bal-balan final antarane kesebelasan SD Sayung 01, Demak
karo SD-ku yaiku SD Gondhang 01, Kendal. Pertandhingan iki kanggo ngisi
acara porseni SD sak Jawa Tengah, kang ngrebutake piala Bapak Gubernur.
Sadurunge wis ana pertandhingan semi final antarane kabupaten-kabupaten
lan kota, jebul sing bakal dadi juwara kecekel Kendal karo Demak.

Pokok pikiran paragrap ing nduwur yaiku….

A. Arep dianakake pertandhingan bal-balan semi final antarane kesebelasan
SD Sayung 01, Demak karo SD Gondhang 01, Kendal
B. Arep dianakake pertandhingan bal-balan final antarane kesebelasan SD
Sayung 01, Kudus karo SD Gondhang 01, Kendal
C. Arep dianakake pertandhingan bal-balan semi final antarane kesebelasan SD
Sayung 01, Kudus karo SD Gondhang 01, Kendal
D. Arep dianakake pertandhingan bal-balan final antarane kesebelasan SD
Sayung 01, Demak karo SD Gondhang 01, Kendal

29. Byar padhang aku mulih.

Ukara ing dhuwur yen ditulis kanthi aksara Jawa sing bener, yaiku….

C. ?b/pd=lkumlih.
D. ?b-/pf=akumlih.

30. yen ditulis Latin sing bener….

A. Aku tuku tempe lan tahu

B. Aku tumbaske tempe tahu
C. Aku tumbas tempe lan tahu
D. Ibu tumbas tempe lan tahu

31. Wacanen kang premati!

Langkung rumiyin mangga kula dherekaken ngunjukaken raos sukur

wonten ngarsanipun Gusti ingkang Maha Agung, ingkang sampun paring
kanugrahan arupi kasarasan jasmani lan rohani satemah ngantos wekdal
punika panjenengan sedaya dalasan kula saged ngrawuhi undhangan
wonten ing acara perpisahan siswa kelas enem.
 Tembung kang dicetak miring ana perangan sesorah ing ndhuwur nduweni teges….
A. wektu
B. papan
C. panggonan
D. omah

32. Wacanen kang patitis!

Assalamu’alaikum Warahmatullahi Wabarokatuh.

Kanca-kanca kabeh sing dak tresnani, ngawali acara iki, awake dhewe
bebarengan muji syukur marang Gusti Allah kang Maha Kuwasa, kang wis
paring kanikmatan saengga dina iki awake dhewe bisa ketemu lan kumpul
kanthi sehat wal afiat.
Kanca-kancaku sing dak trisnani, kowe kabeh dina iki dak undang teka ing
omahku saperlu bebarengan muji syukur marang Gusti Allah merga awake
dhewe wis bisa ngrampungake sinau ing Sekolah Dasar. Saliyane sukuran
lulusan sekolah, ayo padha bebarengan nyuwun marang Gusti Allah supaya
awake dhewe bisa ketampa ing sekolahan sing dikarepke.
Kanca-kancaku kabeh, aku matur nuwun banget dene kowe kabeh wis
padha gelem nekani undanganku. Pinangka panutuping aturku, aku njaluk
ngapura menawa anggonku nampa tekamu ana klera-kleru utawa lupute.
Wassalamu’alaikum Warahmatullahi Wabarokatuh’

Isi sesorah sing lagi bae kok waca yaiku sukuran….

A. mlebu SMP
B. mlebu SD
C. lulusan SMP
D. lulusan SD

33. Sugeng dalu, Bapak-bapak saha ibu-ibu ingkang kula bekteni, sakderengipun
kula matur………………………………….
Ukara iku kalebu….
A. purwakaning atur
B. salam pembuka
C. dudutan sesorah
D. panutup

34. Wacanen kang patitis!

Bapak/Ibu Guru ingkang satuhu kinurmatan, boten kantun kula minangkani

wakilipun murid kelas enem ngaturaken agunging panuwun awit saking sih
katresnan Bapak/Ibu Guru ingkang sampun nggulawenthah lan mulang
wuruk dhumateng kula, saengga kula saged….

Ukara kang trep kanggo mbacutake sesorang kasebut yaiku….

A. wilujeng boten wonten alangan setunggal pun apa
B. makempal wonten ing papan punika kangge ngawontenakan perpisahan
 C. ngrampungaken sekolah sadangunipun kirang langkung 6 tahun
D. nilaraken Bapak/Ibu Guru saha adhik-adhik kelas sedaya

35. Wacanen kang patitis!

Kula sakanca namung saged memuji, mugi-mugi sedaya amal lan
kesaenan Bapak Ibu Guru pikantuk piwales saking Gusti Allah ingkang Maha
Agung, saha tansah pinaringan kasarasan, kawilujengan lan ketentreman
saengga saged nggulawentah dhateng adhik-adhik sedaya ngantos dumugi
paripurna kanthi biji ingkang maremaken.
Mboten kesupen kula sakanca ugi nyuwun pangapunten, awit kula
sakanca asring ndamel Bapak Ibu duka lan kuciwa, awit saking atur saha
solah bawa kula sakanca ingkang mboten mranani penggalih panjenengan
sedaya.
Perangan sesorah ing dhuwur arane ….
A. pambuka
B. wigati/isi
C. panutup
D. salam

II. Wangsulana pitakon-pitakon ing ngisor iki!

36. Wacanen kang patitis!

Sebutna latar panggonan, wektu, lan suasana crita Rawa Pening!
Rawa Pening
Kacarita, ing Desa Banarawa, duwe adat memetri desa saben taun,
yaiku slametan supaya wong ing desa kono padha slamet. Kanggo memetri
desa iku ana syarate, yaiku daging kewan buron. Wong-wong ing Desa
Banarawa padha golek kewan. Anehe wis meh sedina muput wong-wong
mau durung oleh kewan siji-sijia. Ki Juru Mathokan, lurahe Desa Banarawa
ngajak wong-wong padha leren dhisik.
Wong-wong iku banjur padha ngaso. Sajerone ngaso iku ana wong
sing lungguh ana dhuwure wit kang ambruk. Gamane arupa peso
ditancepake ana wit kang dilungguhi. Wong mau kaget banget amarga saka
wit kang ditancepi peso, metu banyune abang. Dheweke bengok-bengok.
Kanca-kancane padha krungu, nuli nyadhaki. Wong-wong mau kepengin
weruh asale banyu abang mau. Jebul banyu abang mau getih ula. Ula
banjur dipateni, daginge digawa mulih. Daging ula iku sing arep kanggo
syarate memetri desa.

37. Gambuh
 Aja nganti kabanjur
Barang polah ingkang nora jujur
Yen kebanjur sayekti kojur tan becik
Becik ngupayaa iku
Pitutur ingkang sayektos

Critakna isine tembang Gambuh ing dhuwur nganggo basa karma!

38. Wacanen kang patitis!

Asal-usule Kutha Surabaya

Dhek jaman biyen mula yen wujude luwih gedhe iku kepengin
menang dhewe. Iwak Hiu Sura lan Baya sing mbiyene padha urip ana ing
segara saben dina mung tansah tukaran rebutan dadi panguwasa. Dhasar
padha duweni kekuwatan kang pinunjul mula kewan loro mau sanadyan
terus-terusan gelud nanging ora ana sing kalah. Loro-lorone rumangsa
nganti bosen gelud, amarga direwangi gelud saben dina ya ora ana sing
menang lan kalah. Mula luwih becik padha gawe prajanjen kanggo
mungkasi gegeran antarane Hiu Sura lan Baya. Prajanjen mau wujude bagi
wilayahe panguwasa. Hiu Sura panguwasane ana ing banyu lan Baya ana
ing dharatan.
….

Ukara kang dicetak miring ana crita “Asal Usule Kutha Surabaya” owahana
nganggo basa krama!

39. Tulisen ukara ing ngisor iki nganggo aksara Jawa!

Kabeh kudu nganggo masker.

40. Kinanthi
Anoman malumpat sampun
Prapteng witing nagasari
Mulat mangandhap katingal
Wanodya yu kuru aking
Gelung rusak wor lan kisma
Ingkang iga-iga kaeksi

Critakna isining tembang kinanthi ing ndhuwur nganggo basa krama!