τεύχος 22

ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ

Αφιέρωμα: Τα 12 κορυφαία εδώδιμα μανιτάρια

Νέα βραβεία για το Μουσείο
2021
 περιεχόμενα
Εκδότης:
Μουσείο Φυσικής Ιστορίας
Μετεώρων & Μουσείο
Μανιταριών
ΤΕΥΧΟΣ 22 / ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

3 4
Συντακτική ομάδα:
Κωνσταντινίδης Γιώργος
Λεγάκις Αναστάσιος
Μήτσιου Κυριακή
Παπακώστα Ελευθερία
Περιβάλλον
Παραλυκίδης Νίκος Σημείωμα της έκδοσης
Σδράλη Ελπίδα και οικοσυστήματα
Χαρχαντής Αθανάσιος

Υπεύθυνη Έκδοσης
Περιοδικού
Ελευθερία Παπακώστα
6
Πουλιά
8
Νέα βράβευση
που κινδυνεύουν του Μουσείου

9
Φωτογραφία εξωφύλλου:
Γιώργος Κωνσταντινίδης

Αφιέρωμα: Τα 12 κορυφαία εδώδιμα μανιτάρια

22
Περιβαλλοντικές οργανώσεις

29
Αρθρογραφία
31
Έγραψαν για μας

32
Νέο προϊόν - Λικέρ από άγριο μανιτάρι
Κανθαρίσκο
 Σημείωμα της έκδοσης

Νίκος Πάλλας
Διευθυντής του Μουσείου

Η Γνώση
Για τη μεγάλη πλειοψηφία των περιοχών της Ελλάδας, τα μανιτάρια αποτελούσαν εδώ και πολλά χρόνια
αναπόσπαστο στοιχείο των διατροφικών τους συνηθειών. Η συλλογή τους στηριζόταν στη γνώση που παρείχε
η συσσωρευμένη εμπειρία των συλλεκτών και πολύ λιγότερο σε εκείνη που προερχόταν από επιστημονικούς
ή άλλους φορείς που την κατείχαν. Γι’ αυτό και δεν ήταν διαδεδομένη σε ολόκληρο τον κοινωνικό ιστό κάθε
μικροκοινωνίας, αλλά αφορούσε συγκεκριμένες ομάδες ατόμων.
Το γεγονός αυτό είχε σαν αποτέλεσμα, η μανιταροφιλία και μανιταρογνωσία στη χώρα μας να παρουσιάζει μία
υστέρηση σε σχέση με άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ιταλία, η Γαλλία, αλλά και αρκετές βορειοευρωπαϊκές.
Ταυτόχρονα, ενίσχυε πολλές φορές απόψεις μανιταροφοβικές, οι οποίες θεωρούσαν τα μανιτάρια επικίνδυνα
στο σύνολό τους, κάτι που όχι μόνον δεν ισχύει, αλλά έρχεται και σε πλήρη αντίθεση τόσο με παραδόσεις
αιώνων, όσο και με μία συσσωρευμένη επιστημονική γνώση, η οποία θεωρεί τα μανιτάρια όχι μόνο μία
νόστιμη τροφή, όσο και πηγή υψηλής διατροφικής και φαρμακευτικής αξίας. Είναι πραγματικά κρίμα, αυτή η
φοβία να υποκαθιστά γνώσεις που έχουν αποκτηθεί είτε στο πεδίο, είτε σε επιστημονικά εργαστήρια και να
στερεί από πολλούς όχι απλά μία εξαιρετική γεύση, αλλά και τη μεγάλη συγκίνηση που προσφέρει η συλλογή
τους.
Είναι όμως επίσης γεγονός, ότι τουλάχιστον τις δύο τελευταίες δεκαετίες κάτι έχει αλλάξει στον τομέα αυτό.
Οι συλλέκτες αυξάνονται, οι γνώσεις διευρύνονται και διαχέονται και το μανιτάρι μπαίνει για τα καλά στη
διατροφή μας. Σημαντικό ρόλο σε αυτό έχει διαδραματίσει η ίδρυση πολλών συλλόγων μανιταρόφιλων,
σχεδόν σε όλες τις περιφέρειες της Ελλάδας, η δημοσίευση πολλών επιστημονικών κειμένων με αυτό το
αντικείμενο, η πλούσια αρθρογραφία, η διοργάνωση σεμιναρίων και γιορτών μανιταριού σε όλη την Ελλάδα,
αλλά και η έκδοση βιβλίων που χαρακτηρίζονται από τη σύζευξη της επιστημονικής γνώσης και της εμπειρίας.
Έτσι, σήμερα πλέον, το μανιτάρι αποτελεί την πρώτη ύλη για μεγάλη γκάμα εκλεκτών προϊόντων, συμβάλλει
θετικά στην τοπική ανάπτυξη, ενώ διευρύνεται συνεχώς η επιστημονική έρευνα, που το θεωρεί βασικό στοιχείο
της βιοποικιλότητας και της περιβαλλοντικής ισορροπίας.
Η ίδρυση και λειτουργία του μουσείου μας, έρχεται να συμβάλλει σε αυτή την κατεύθυνση. Να αναδείξει
τη διατροφική και βιολογική αξία των μανιταριών, να συμβάλλει στη διεύρυνση της γνώσης, αλλά και στην
εξάλειψη επικίνδυνων δοξασιών σχετικών με τα μανιτάρια, που πολλές φορές είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες.
Να αποτελέσει σημείο αναφοράς, αλλά και συνάντησης, όχι μόνον των μανιταρόφιλων της χώρας, αλλά και
εκείνων που επιθυμούν να μάθουν ή και να μυηθούν σε αυτόν τον πολύπλοκο και εξαιρετικά ενδιαφέροντα
κόσμο.
Στα πλαίσια αυτά εντάσσεται και το σημερινό μας αφιέρωμα. Σας παρουσιάζουμε τα δώδεκα κορυφαία
φαγώσιμα μανιτάρια ελπίζοντας, η λιτή τους παρουσίαση, να αποτελέσει κίνητρο για διεύρυνση της γνώσης και
γιατί όχι, το έναυσμα για να γνωρίσετε από κοντά τα βουνά μας και τους κατοίκους τους, τα μανιτάρια.

3
Περιβάλλον και Οικοσυστήματα

Η κλιματική κρίση αλλάζει τη Μεσόγειο:

Οι 6 κύριες επιπτώσεις
Επιμέλεια: Ελευθερία Παπακώστα
Υπεύθυνη Λειτουργίας του Μουσείου

Dusky grouper (Epinephelus marginatus) by seagrass, Cala di Grecu, Lavezzi Islands, Corsica, France © Wild Wonders of Europe - Linda Pitkin – WWF

Με θερμοκρασίες που αυξάνονται

κατά 20% πιο γρήγορα σε σχέση με
τον παγκόσμιο μέσο όρο, και με τη
στάθμη της θάλασσας να αναμένε-
ται να ανέβει πάνω από ένα μέτρο
έως το 2100, η Μεσόγειος γίνεται η
ταχύτερα θερμαινόμενη και η πιο
αλμυρή θάλασσα στον πλανήτη
μας.
Η νέα έκθεση του WWF με τίτλο «Η
επίδραση της κλιματικής αλλαγής
στη Μεσόγειο: Ιστορίες από μια
θάλασσα που υπερθερμαίνεται»
(“The Climate Change Effect in the
Mediterranean: Stories from an
overheating sea”), αναδεικνύει τις
Gorgonia @ Lorenzo Merotto
4
έξι κύριες επιπτώσεις που έχει η κλιματική αλλαγή στη θαλάσσια βιοποικιλότητα και τις επακόλουθες
αλλαγές σε βασικά είδη ψαριών και οικοτόπους, καθώς και τον συνεπαγόμενο αντίκτυπο στις τοπικές
κοινωνίες. Το WWF επισημαίνει την επικίνδυνη σχέση μεταξύ των επιπτώσεων που οφείλονται στο
κλίμα και των πιέσεων που ασκεί ο άνθρωπος στη θαλάσσια ζωή, όπως η υπεραλίευση, η ρύπανση,
η παράκτια ανάπτυξη και η ναυτιλία, οι οποίες έχουν ήδη πλήξει σοβαρά την ανθεκτικότητα των θά-
λασσών μας.
Ειδικότερα, οι έξι κύριες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη Μεσόγειο, σύμφωνα με την έρευνα,
είναι οι εξής:
• «Τροπικοποίηση» της
θάλασσας, με τα είδη που
ζούσαν στην περιοχή να
εκτοπίζονται ή να πεθαίνουν
λόγω της αυξανόμενης θερ-
μοκρασίας. «Η απόλυτη έλ-
λειψη κοινών μεσογειακών
ειδών και η ευρεία εμφάνιση
μη-ενδημικών ειδών, καθι-
στά το θαλασσινό τοπίο μη
αναγνωρίσιμο σε σύγκριση
με άλλες μεσογειακές πε-
ριοχές», δηλώνει ο Paolo
Albano, ο επικεφαλής ερευ-
νητής στη συγκεκριμένη με-
λέτη.
• Μεταναστεύσεις ψαριών
σημειώνονται σε ολόκληρη
την περιοχή: σχεδόν 1.000 Pinna nobilis © MIramareMPA
νέα ξενικά είδη (126 από
αυτά είδη ψαριών) έχουν ει-
σέλθει στη Μεσόγειο, προκαλώντας μειώσεις σε ενδημικά είδη –σε ποσοστό έως και 40% σε
ορισμένες περιοχές. Την ίδια στιγμή, είδη ψαριών μετακινούνται από τις νότιες ακτές της Αφρι-
κής προς τα πιο θερμά βόρεια ύδατα.
• Οι μέδουσες βρίσκονται παντού. Στις νότιες περιοχές της Μεσογείου σημειώνονται κάθε
χρόνο όλο και περισσότερες πληθυσμιακές εκρήξεις μεδουσών οι οποίες διαρκούν ολοένα
και περισσότερο. Τα πολλά χρόνια υπεραλίευσης έχουν οδηγήσει στα πρόθυρα κατάρρευσης
αρκετά από τα ιχθυαποθέματα ειδών που ανταγωνίζονταν για τροφή τις μέδουσες, με αποτέ-
λεσμα τώρα ορισμένοι ψαράδες να πιάνουν περισσότερες μέδουσες από ψάρια.
• Τα λιβάδια ποσειδωνίας απειλούνται από τα όλο και πιο ζεστά ύδατα και από την άνοδο της
στάθμης της θάλασσας, με τρομερές συνέπειες για τη βιοποικιλότητα και τον «μπλε άνθρακα».
Είναι ενδεικτικό πως τα λιβάδια ποσειδωνίας αποθηκεύουν το 11-42% των εκπομπών CO2 από
τις μεσογειακές χώρες.
• Το 30% όλων των Γοργονιών (είδη κοραλλιών) καταστράφηκε από μία και μόνο
καταιγίδα. Εμβληματικά είδη κοραλλιών που μέχρι τώρα έχουν διαδραματίσει σημαντικό
ρόλο σε πολλά σύνθετα μεσογειακά οικοσυστήματα καταστρέφονται από ακραία καιρικά φαι-
νόμενα.
• Το 80-100% του πληθυσμού πίνας (Pinna nobilis) χάθηκε πρόσφατα σε περιστατικά μα-
ζικής θνησιμότητας στην Ισπανία, την Ιταλία και σε άλλες περιοχές της Μεσογείου. Αυτό
το δίθυρο μαλάκιο, το μεγαλύτερο ενδημικό στη Μεσόγειο, και ένα από τα μεγαλύτερα στον
κόσμο, μπορεί να δημιουργήσει ενδιαιτήματα για έως και 146 διαφορετικά είδη.
Πηγή: wwf.gr

5
 Πουλιά που κινδυνεύουν

Κείμενο: Γιώργος Χανδρινός

Ορνιθολόγος

Τσίφτης: στα πρόθυρα

της εξαφάνισης

6
Πουλιά που κινδυνεύουν

Ο Τσίφτης Milvus migrans είναι ένα μεσαίου μεγέθους αρπακτικό, με σκουροκάστανο χρώμα,
μακριές φτερούγες και ελαφρά διχαλωτή ουρά. Είδος με ευρύτατη κατανομή στην Αφρική, την Ασία,
αλλά και σε τμήμα της Ευρώπης, ήταν κάποτε πολύ πιο διαδεδομένο στην Ελλάδα. Τα τελευταία όμως
χρόνια ο αριθμός των αναπαραγόμενων ζευγαριών έχει μειωθεί δραματικά, σε σημείο που πλέον
απειλείται με εξαφάνιση. Ο πληθυσμός του πάντως αυξάνει τον χειμώνα, κυρίως στους μεγάλους
υγρότοπους της βόρειας Ελλάδας, ενώ αρκετά πουλιά ( π.χ από την Γερμανία κλπ) διέρχονται πάνω
από την χώρα μας κατά την φθινοπωρινή κυρίως, μετανάστευση τους προς τα νότια. Ο Τσίφτης απα-
ντάται κυρίως σε πεδινές και ημιπεδινές περιοχές με αραιά δάση, καλλιέργειες με φυτοφράχτες κλπ
ιδιαίτερα δε σε κοιλάδες ποταμών με παραποτάμια βλάστηση, κάποτε δε ήταν είδος πολύ γνωστό
στην περιοχή των Μετεώρων, που φιλοξενούσε αρκετά ζευγάρια. Φωλιάζει σε δένδρα, τρέφεται
δε με μεγάλη ποικιλία μικρών σπονδυλόζωων, μεγάλα έντομα και, σε μεγάλο βαθμό, ψοφίμια και
απορρίμματα.

Επειδή πρόκειται, γενικά, για αρπακτικό που προσαρμόζεται εύκολα στις ανθρώπινες
δραστηριότητες οι λόγοι της μείωσης των πληθυσμών του Τσίφτη και των αρνητικών του τάσεων
στην Ελλάδα, δύσκολα μπορούν να ερμηνευτούν, αφού, μάλιστα, σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες οι
πληθυσμοί του φαίνεται να αυξάνουν. Στη χώρα μας πάντως το είδος απειλείται κυρίως από την
υποβάθμιση των πεδινών δασών όπου συνήθως φωλιάζει, την εντατικοποίηση της γεωργίας και,
σε άγνωστο βαθμό, από τη λαθροθηρία, τα δηλητηριασμένα δολώματα, τα τοξικά υπολείμματα σε
σκουπιδότοπους όπου συχνά τρέφεται, τα φυτοφάρμακα και τη γενικότερη ενόχληση του από τον
άνθρωπο την περίοδο της αναπαραγωγής. Με δεδομένο ότι έχει χαρακτηριστεί ως είδος «Κρισίμως
Κινδυνεύον», η επιβίωση του στη χώρα μας απαιτεί την άμεση εφαρμογή ειδικών διαχειριστικών
μέτρων προστασίας.
7
 Νέα βράβευση του Μουσείου
Χρυσή και ασημένια διάκριση
στα Tourism Awards
Για τρίτη συνεχόμενη χρονιά βραβεύεται το Μουσείο στον μεγαλύτερο
θεσμό Τουριστικών Βραβείων της χώρας μας, Tourism Awards 2021.
Κατέκτησε το “Χρυσό” βραβείο (GOLD) στην κατηγορία “Μουσεία / Αρ-
χαιολογικοί χώροι / Χώροι Πολιτισμού” για την ολοκληρωμένη μουσει-
ακή εμπειρία που προσφέρει, και το “ασημένιο” (SILVER) στην κατηγο-
ρία “Use of virtual reality / augmented reality”, για το πρωτότυπο έργο
Χωρικής Επαυξημένης Πραγματικότητας, που μπορούν να απολαύσουν
οι επισκέπτες στη νέα πτέρυγα του μουσείου, όπου κυριαρχούν οι νέες
τεχνολογίες.
Η “χρυσή” αυτή διάκριση, αποτελεί την επιβράβευση της μεγάλης
προσπάθειας του μουσείου, να προσφέρει στους επισκέπτες του ποικιλία
δράσεων και εμπειριών, που εξελίσσουν και αναβαθμίζουν την σχέση
μουσείου και επισκεπτών.
Η δε “ασημένια” του νέα πτέρυγα, που αναφέρεται στα κορυφαία
θεραπευτικά και εδώδιμα μανιτάρια και έγινε με τη συνδρομή του
επικεφαλής της εταιρείας Interactive Light Designs κ. Θεόδωρου Ρά-
ντου, με την επιστημονική ευθύνη της καθηγήτριας του Πανεπιστημίου
Θεσσαλίας κα. Όλγας Γκορτζή, αλλά και την σημαντική συμβολή του κ.
Γιώργου Κωνσταντινίδη, Προέδρου των Μανιταρόφιλων Ελλάδας, απο-
τελεί ένα τρανταχτό παράδειγμα, για το πώς η χρήση νέων τεχνολογιών
μπορεί να βρει εφαρμογή σε ένα σύγχρονο μουσείο.
Όπως δε δήλωσε χαρακτηριστικά ο διευθυντής του Μουσείου κ. Νίκος
Πάλλας, «Οι συνεχείς αυτές βραβεύσεις, πέραν της δικαίωσης που
προσφέρουν, αποτελούν το έναυσμα για συνεχή αναβάθμιση των
υπηρεσιών του μουσείου, αλλά και την ανάληψη νέων πρωτοβουλιών
για καινούριες εμπειρίες των επισκεπτών μας».

8
αφιέρωμα
Τα 12 κορυφαία
εδώδιμα μανιτάρια
Στο τεύχος αυτό παρουσιάζουμε τα σημαντικότερα από τα κορυφαία φαγώσιμα μανιτάρια. Έχουμε
επιλέξει μία δωδεκάδα από αυτά με στόχο είτε μία πρώτη συνοπτική γνωριμία μαζί τους, για εκείνους
που δεν γνωρίζουν, είτε ένα «φρεσκάρισμα» της γνώσης για τους μυημένους στον απίστευτο αυτό
κόσμο των μανιταριών.
Να σημειώσουμε εδώ, ότι τα μανιτάρια αυτά παρουσιάζονται και στο μουσείο μας σε μία νέα ξεχω-
ριστή πτέρυγα, όπου με τη χρήση νέων τεχνολογιών, που συνοψίζονται στη μέθοδο της «χωρικής
επαυξημένης πραγματικότητας», γίνεται απολύτως σαφής η διατροφική και βιολογική τους αξία. Για
να γίνει δε κατανοητή η αξία τους αυτή, για κάθε μανιτάρι που σήμερα σας παρουσιάζουμε, αρκεί
μία ποσότητα 100g, για να καλυφθεί το 15% των συστατικών που αναφέρονται (βιταμίνες και ιχνο-
στοιχεία) και που έχει ανάγκη ο οργανισμός μας, σύμφωνα με τη Συνιστώμενη Ημερήσια Πρόσληψη
(ΣΗΠ) των συστατικών αυτών.
Στο επόμενο τεύχος θα σας παρουσιάσουμε μία άλλη εξίσου σημαντική κατηγορία, τα λεγόμενα θε-
ραπευτικά μανιτάρια, τα οποία επίσης παρουσιάζονται στη νέα μας πτέρυγα με έναν ιδιαίτερα εύλη-
πτο και πρωτοποριακό τρόπο. Έτσι, θα μπορείτε να αποκτήσετε μία συνολικότερη εικόνα για τα πιο
σημαντικά μανιτάρια και να αναγνωρίσετε πολύ καλύτερα την υψηλή τους πράγματι βιολογική αξία.
Το μουσείο μας από την ίδρυσή του έχει ως στόχο την ανάδειξη αυτής της βιολογικής αξίας. Όχι απλά
επειδή είναι και ιδιαίτερα νόστιμη και με μεγάλη ποικιλία γεύσεων τροφή, αλλά και επειδή είναι πολύ
σημαντική για την ομαλή λειτουργία του οργανισμού μας, μέσα από το εύρος των στοιχείων που πε-
ριέχουν. Ελπίζουμε μέσα από αυτό το αφιέρωμα να έρθετε πιο κοντά στον κόσμο των μανιταριών, να
γνωρίσετε και να γευτείτε απίθανες εμπειρίες και πρωτόγνωρες γεύσεις.

9
αφιέρωμα
Αμανίτης ο καισαρικός (Amanita caesarea)
Τον Αμανίτη καισαρικό τον
συναντάμε με διάφορες
ονομασίες, που διαφέρουν
από περιοχή σε περιοχή.
Στο Πήλιο ως Νερατζάκι,
στα Γρεβενά ως Κοκκινού-
σκα ή Πιπερούσκα, στο
Κιλκίς ως Κόκκινο, στην
Κοζάνη ως Καισαρίτη, ενώ
άλλες γνωστές ονομασίες
είναι Αβγό, Αβγομηλάκι,
Αυτοκρατορίνα κ.ά.
Πρόκειται για κορυφαίας
γεύσης μανιτάρι, το οποίο
καρποφορεί από τον Μάιο
έως τον Νοέμβριο και το
συναντάμε σε δάση πλα-
© Γιώργος Κωνσταντινίδης τύφυλλων (δρυς, καστανιά,
οξιά, γαύρος) πολύ σπανιό-
τερα σε δάση κωνοφόρων. Το βρίσκουμε σε ομάδες σε δάση, ξέφωτα και άκρες δασών.
Εμφανίζεται στο έδαφος με τη μορφή αβγού, το οποίο είναι κλεισμένο σε λευκή μεμβράνη. Στη
συνέχεια η μεμβράνη σκίζεται και προβάλει αρχικά σφαιρικό, μετά κυρτό και τέλος επίπεδο με λεία
επιφάνεια και χρώμα πορτοκαλοκόκκινο ή πορτοκαλοκίτρινο. Η διάμετρός του είναι 7-15 εκατοστά,
ενώ το ύψος φτάνει μέχρι 15.
Η σάρκα του είναι λευκή, κίτρινη κάτω από την επιδερμίδα με ευχάριστη οσμή και γεύση φουντου-
κιού.
Ενώ ο Αμανίτης καισαρικός είναι εύκολα αναγνωρίσιμο είδος, εν τούτοις πρέπει να το διακρίνουμε
από άλλα μανιτάρια, που σε κάποια φάση της ανάπτυξής τους μοιάζουν με αυτό. Ως τέτοια αναφέ-
ρονται, ο παραισθησιογόνος Αμανίτης ο μυγοκτόνος (Amanita muscaria), αλλά και το χειρότερο από
όλα, ο θανατηφόρος Αμανίτης ο φαλλοειδής (Amanita phalloides). Γι’ αυτό και η συλλογή μανιταριών
πρέπει να γίνεται αποκλειστικά από ανθρώπους που γνωρίζουν και έχουν απόλυτη βεβαιότητα για
το κάθε είδος ξεχωριστά.
Αφού το μαζέψουμε, το μανιτάρι μπορεί να παραμείνει στη συντήρηση για αρκετές ημέρες, ενώ στην
κατάψυξη διατηρείται για περίπου 3 μήνες.
Ο Αμανίτης καισαρικός είναι πλούσιος σε βιταμίνες Β1, Β2 και C, ενώ επίσης είναι πλούσιος σε ιχνο-
στοιχεία όπως Σίδηρος (Fe), Ψευδάργυρος (Zn), Χαλκός (Cu), Σελήνιο (Se) και Μαγνήσιο (Mg) με τις
ανάλογες θετικές επιπτώσεις στον ανθρώπινο οργανισμό.
Η νοστιμιά του είναι ιδιαίτερα μεγάλη, γι’ αυτό και αποτελούσε υψηλής αξίας έδεσμα για τους Ρω-
μαίους αυτοκράτορες. Μάλιστα λέγεται ότι η Αγριππίνα, σύζυγος του αυτοκράτορα Κλαύδιου, έβαλε
ανάμεσα στα μανιτάρια αυτά και τον θανατηφόρο Amanita phalloides προκειμένου να τον δηλητη-
ριάσει, όπως και τελικά έγινε και να αναλάβει νέος αυτοκράτορας ο Νέρων. Ο Αμανίτης καισαρικός
μπορεί να γίνει ψητός στα κάρβουνα με αλάτι και βούτυρο, να μπει σε ομελέτες, σε ζυμαρικά σε πίτες,
ως συνοδευτικό σε κρέατα, ενώ η συμμετοχή του σε σούπες προσδίδει πραγματικά θεϊκή γεύση.

10
αφιέρωμα
Αγαρικό το δίσπορο (Agaricus bisporus)
Το γνωστό σε όλους
μας άσπρο μανιτάρι, το
συναντάμε και με άλλες
ονομασίες, όπως Σκλη-
ρομάνταρο, Κοπρομά-
νταρο, Κοπρομανίτης,
Σκληρομανίταρο κα.
Προφανώς οι ονομασί-
ες αυτές έχουν σχέση
με τα σημεία που φύο-
νται τα συγκεκριμένα
μανιτάρια. Είναι χώροι
που είναι πλούσιοι σε
κοπριά, γι’ αυτό και τα
βρίσκουμε σε κοπρι-
σμένους κήπους, σε
σωρούς από κοπριά,
ενώ σπανιότερα θα τα
βρούμε κάτω από δέντρα, κυρίως κυπαρίσσια.
Θα τα συναντήσουμε όλο τον χρόνο κοπαδιαστά. Αναλόγως της φάσης ανάπτυξής του θα το συνα-
ντήσουμε μισοπαραχωμένο σε στρώμα κοπριάς, κυρτό ή σχεδόν επίπεδο, ενώ αρχικά είναι λείο και
θαμπό, λευκωπό ή ωχρό με ροδοκαφετιά ή καστανά λέπια αργότερα. Η σάρκα του είναι λευκή με
έντονη μυρωδιά μανιταριού και εξαιρετική γεύση.
Το συγκεκριμένο μανιτάρι ανήκει στο γένος των Αγαρικών, που περιλαμβάνει περί τα 100 είδη και τα
οποία είναι δυσδιάκριτα μεταξύ τους. Επειδή δε μεταξύ αυτών υπάρχουν και λίγα τοξικά, θα πρέπει
να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί κατά τη συλλογή τους.
Εκτός από την άγρια μορφή του, το Αγαρικό το δίσπορο αποτελεί και ένα από τα πλέον κοινά καλλι-
εργούμενα είδη σε τουλάχιστον εβδομήντα χώρες, ενώ στις ΗΠΑ αντιπροσωπεύει το 90% των μανι-
ταριών που πωλούνται.
Δεν είναι όμως μόνον η νοστιμιά του, η οποία το κατατάσσει στα κορυφαία είδη των εδώδιμων μανι-
ταριών. Είναι και η πολύ υψηλή διατροφική του αξία. Περιέχει μεγάλο εύρος βιταμινών του συμπλέγ-
ματος Β, δηλαδή Β1, Β2, Β3, Β5, Β6, Β12, βιταμίνη C, καθώς και Σίδηρο (Fe), Ψευδάργυρο (Zn), Χαλκό
(Cu), Σελήνιο (Se), Μαγνήσιο (Mg) και Χρώμιο (Cr).
Αποτελεί ταυτόχρονα πλούσια πηγή πρωτεϊνών, οι οποίες διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην
ομαλή ανάπτυξη του οργανισμού, στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος, καθώς και στη
διαμόρφωση ισχυρού μυϊκού συστήματος και λαμπερού δέρματος.
Στην κουζίνα μας, το συγκεκριμένο μανιτάρι συμμετέχει σχεδόν παντού. Γίνεται ψητό στα κάρβουνα
με το ανάλογο αλάτι και βούτυρο, τηγανιτό είτε μόνο του, είτε με κρεμμύδια, σκόρδα κα., γίνεται επί-
σης φρικασέ, στιφάδο, πανέ, ενώ η συμμετοχή του σε ριζότο, ζυμαρικά και σούπες στην κυριολεξία
απογειώνει τη γεύση. Αποτελεί, επίσης, συνοδευτικό σε πιάτα με κρέας (μοσχάρι, κοτόπουλο, χοιρι-
νό).
Στο ψυγείο μας μπορούν να συντηρηθούν για λίγες μέρες, ενώ στην κατάψυξη για αρκετούς μήνες.

11
αφιέρωμα
Βωλίτης ο χάλκειος (Boletus aereus)
Αποτελεί ίσως το πιο δημοφιλές άγριο
μανιτάρι με ευρεία κατανάλωση σε
όλες τις Μεσογειακές χώρες (Ελλάδα,
Ιταλία, Ισπανία, Γαλλία). Είναι γνωστό
επίσης ως Καλογεράκι, Βασιλικό, Κα-
λοεράτσι και Καλογρίτσα αλλά και
Πορτσίνι (ιταλική λαϊκή ονομασία).
Το όνομα του γένους Boletus, προ-
έρχεται από το ελληνικό βώλος, που
σημαίνει κομμάτι πηλού, ενώ η προ-
έλευσή του aereus είναι λατινική και
σημαίνει χάλκειος ή χάλκινος, εξού
και το όνομα Bronze Bolete.
Αναπτύσσεται σε οικοσυστήματα
πλατύφυλλων (δρύες, καστανιές, γαύροι και οξιές), καθώς και σε θαμνώδεις περιοχές με κουμαριές
ή λαδανιές. Καταλληλότερα θεωρούνται τα ασβεστώδη εδάφη, ενώ συναντάται σε υψόμετρα έως
1.000 μέτρα. Θα το βρούμε από Μάιο έως Νοέμβριο, κατά κύριο λόγο ομαδικά.
Αποτελεί ένα από τα πλέον εμπορεύσιμα είδη μανιταριών είτε φρέσκο, είτε αποξηραμένο, ενώ συμ-
μετέχει σε μια πολύ μεγάλη γκάμα προϊόντων μανιταριών ως βασικό συστατικό τους, όπως ζυμαρικά,
ριζότο, σούπες, τραχανά, πλιγούρι κα. Μάλιστα, τα προϊόντα αυτά ιδιαίτερα στην Ελλάδα γνωρίζουν
μεγάλη ανάπτυξη και εμπορευσιμότητα.
Το καπέλο του Βωλίτη του χάλκειου έχει διάμετρο, που μπορεί να φτάσει και τα 30 εκατοστά. Έχει
σχήμα, το οποίο ποικίλει ανάλογα με τη φάση ανάπτυξής του. Αρχικά κυρτό και ημισφαιρικό, το
οποίο σχεδόν επιπεδώνεται στην ωριμότητά του. Έχει χρώμα χάλκινο, κοκκινωπό στα πληγωμένα
σημεία, ενώ η περίμετρός του είναι παχνώδης ή σκονισμένη. Η σάρκα του είναι λευκή, ρόδινη αν
κοπεί, με γλυκιά γεύση και ελκυστικό άρωμα.
Εκτός της υψηλής γαστρονομικής του αξίας, έχει επίσης και πολύ μεγάλη βιολογική αξία, γι’ αυτό
εξάλλου και το μανιτάρι αυτό καταναλώνεται και είναι εκμεταλλεύσιμο εμπορικά εδώ και αιώνες,
ιδιαίτερα μάλιστα στις χώρες της Νότιας Ευρώπης.
Περιέχει βιταμίνες Β1, Β2, Β3, Β12, καθώς και την ιδιαίτερα σημαντική βιταμίνη D. Επίσης, είναι πλού-
σιος σε ιχνοστοιχεία, όπως Ψευδάργυρο (Zn), Σελήνιο (Se), Σίδηρο (Fe), Μαγνήσιο (Mg), Χρώμιο (Cr)
και Χαλκό (Cu).
Το μανιτάρι αυτό ενδείκνυται για αποξήρανση, η οποία μάλιστα λειτουργεί ενισχυτικά στη γεύση
και το άρωμά του. Αφού αποξηρανθεί διατηρείται σε αεροστεγές σκεύος, ενώ πριν χρησιμοποιηθεί
μπαίνει σε ζεστό νερό για 20 περίπου λεπτά και μετά μαγειρεύεται.
Εξαιτίας της πολύ ιδιαίτερης γεύσης του αποτελεί είτε βασικό συστατικό πολλών πιάτων, όπως σού-
πες, ριζότο, ομελέτες, τάρτες, πίτες κα., είτε συνοδευτικό σε κρέατα και ψάρια, αλλά και μόνο του
ψητό, τηγανιτό κα. Επίσης, τα μικρά Βωλιτάκια τρώγονται και ωμά σε σαλάτες προσδίδοντας μια
μοναδική γεύση.
Μπορεί να συντηρηθεί για λίγες ημέρες στο ψυγείο και για αρκετούς μήνες στην κατάψυξη. Μπορεί,
επίσης, να διατηρηθεί έως και δύο χρόνια μέσα σε λάδι, αφού υποστεί την ανάλογη επεξεργασία.

12
αφιέρωμα
Κόπρινος ο κομήτης (Coprinus comatus)
Το συναντάμε με πολλά
ονόματα σε διάφορες
περιοχές της Ελλάδας.
Τα συνηθέστερα είναι
Καμηλάρι, Κατουρλίτης,
Καλαμάρι, Ρόκα, Μαΐτης,
Σκυλίσιο κα. Στους αγγλο-
σάξονες είναι γνωστό ως
Περούκα του δικηγόρου
ή μαλλιαρή χαίτη.
Συνήθως το βρίσκουμε
κατά ομάδες στις άκρες
των δρόμων, σε δασικούς
και αγροτικούς δρόμους,
σε πάρκα, σε λιβάδια, σε
ξέφωτα κα. Καρποφορεί
από Απρίλιο έως Νοέμ-
βριο.
Εμφανίζεται στο έδαφος με μορφή ρουκέτας, αργότερα παίρνει τη μορφή καμπάνας με χρώμα λευ-
κό και με γκριζοκαφετιά ινώδη μαλακά λέπια. Το χαρακτηριστικό του είναι ότι ο κύκλος ζωής του
ουσιαστικά διαρκεί μία ημέρα. Αναδύεται, μεταμορφώνεται σε μανιτάρι και στη συνέχεια λειώνει και
μετατρέπεται σε μελάνι.
Επειδή ακριβώς ο χρόνος ζωής του είναι μικρός, για αυτό και είναι πολύ δύσκολη η συντήρησή του,
η οποία δε διαρκεί πάνω από πέντε ώρες, ακόμα και μέσα στο ψυγείο. Έτσι, καταναλώνεται συνήθως
την ώρα που συλλέγεται ωμό και το πολύ μέσα σε δύο ώρες.
Αυτός είναι και ένας βασικός λόγος, που ο Κόπρινος ο κομήτης συναντάται στο εμπόριο, είτε σε απο-
ξηραμένη μορφή, είτε σε μορφή σκόνης, η οποία χρησιμοποιείται σαν καρύκευμα, αλλά και ως βασι-
κό συστατικό, κυρίως σε ζυμαρικά.
Η σάρκα του είναι λευκή και τρυφερή, τρώγεται μόνον το καπέλο ωμό σε σαλάτα, ενώ αποτελεί εξαι-
ρετικό μεζέ όταν γίνεται ψητό με αλάτι. Κατά τα άλλα στη μαγειρική χρησιμοποιείται, όπως η πλει-
οψηφία των μανιταριών, τηγανιτό, σε ριζότο, σούπες, πίτες, σάλτσες, αλλά και ως συνοδευτικό σε
κρέατα.
O Κόπρινος ο κομήτης θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα θεραπευτικά μανιτάρια. Περιέχει υπο-
γλυκαιμικές ουσίες, που συμβάλλουν στην αντιμετώπιση του διαβήτη, καθώς και το φυσικό αντιβιο-
τικό coprinin. Επίσης, συστατικά του περιέχονται σε θεραπευτικά σκευάσματα της Mykotroph.
Έχει υψηλή περιεκτικότητα σε εδώδιμες ίνες, αποτελεί πηγή πρωτεϊνών, ενώ διαθέτει χαμηλή περι-
εκτικότητα σε Νάτριο (Na) και λιπαρά. Εξαιτίας ακριβώς των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του, έχει
αντιοξειδωτική και αντιμικροβιακή δράση, βελτιώνει την κινητικότητα του εντέρου, ενισχύει το ανο-
σοποιητικό μας σύστημα, ενώ τελευταία αναγνωρίστηκε η συμβολή του στην αντιμετώπιση του καρ-
κίνου του στήθους. Ασκεί, τέλος, ευεργετική επίδραση στο πάγκρεας, το ήπαρ και τις αρτηρίες.

13
αφιέρωμα
Κανθαρίσκος ο βρώσιμος
(Cantharellus cibarius)
Μανιτάρι με πολλές λαϊκές
ονομασίες, όπως Κιτρινού-
σκα (Γρεβενά), Γαλέτα (Φλώ-
ρινα), Γκαΐτσα (Ιωάννινα),
αλλά και Περναρίτες, Αυτά-
κια, Νερατζάκι κα.
Το επιστημονικό του όνο-
μα Cantharellus προέρχεται
από το ελληνικό Κάνθαρος,
δηλαδή το αρχαίο ελληνικό
πήλινο αγγείο, γεγονός που
παραπέμπει στο σχήμα του
συγκεκριμένου μανιταριού.
Καρποφορεί κατά ομάδες,
από Μάϊο έως Νοέμβριο,
ανάλογα και με τις ιδιαίτε-
ρες τοπικές κλιματολογικές συνθήκες. Το βρίσκουμε σε δάση πλατύφυλλων, δηλαδή σε δρύες, οξιές,
καστανιές, λεύκες, φλαμουριές, σημύδες κ.α., όπως επίσης και σε περιοχές κωνοφόρων, δηλαδή σε
δάση ελάτης, ερυθρελάτης, πεύκου και ψευδοτσούγκας.
Το χρώμα του είναι κίτρινο του κρόκου, η διάμετρός του είναι από δύο έως δέκα εκατοστά και το
ύψος του μπορεί να φτάσει τα οκτώ εκατοστά.
Το σχήμα του είναι από κυρτό έως χωνιόμορφο, με προεξοχές και πτυχώσεις, ενώ η σάρκα του είναι
ινώδης, λευκοκιτρινωπή με χαρακτηριστική μυρωδιά βερίκοκου και ελαφρώς πικάντικη γεύση.
Πρόκειται για ένα κορυφαίο φαγώσιμο μανιτάρι, το οποίο προτιμάται από τους σεφ εξαιτίας της
γεύσης και των αρωμάτων του. Χρησιμοποιείται ως συνοδευτικό σε κρέατα και ψάρια, αλλά και ως
βασικό συστατικό σε σούπες, πίτες, ομελέτες, ριζότα και ζυμαρικά. Επίσης, τρώγεται ωμό σε σαλάτες.
Επίσης, η Ελλάδα κατέχει μία παγκόσμια πρωτοτυπία σε σχέση με τον Κανθαρίσκο (επινόηση του
Γιώργου Κωνσταντινίδη). Γίνεται ένα μοναδικό γλυκό κουταλιού με πολύ ιδιαίτερη και εξαιρετική
γεύση. Ταυτόχρονα, από τον Κανθαρίσκο παρασκευάζεται ένα εξαίσιο λικέρ.
Ένα από τα πλεονεκτήματά του είναι ότι αντέχει στη μεταφορά και μπορεί να συντηρηθεί στο ψυγείο
μέχρι και επτά ημέρες. Στο εμπόριο, εκτός από φρέσκο, αν είμαστε τυχεροί, θα το βρούμε σε αποξη-
ραμένη μορφή, αλλά και μέσα σε λάδι, έτοιμο για μεζέ με τσιπουράκι.
Ο Κανθαρίσκος είναι πλούσιος σε βιταμίνες Β1, Β3, Β5, Β12 και C, ενώ περιέχει και ιχνοστοιχεία, όπως
Σίδηρο (Fe), Ψευδάργυρο (Zn), Χαλκό (Cu), Σελήνιο (Se), Μαγνήσιο (Mg), και Χρώμιο (Cr), γεγονός
που συμβάλλει στη δημιουργία πιάτων, όχι μόνον εύγευστων, αλλά και υψηλής διατροφικής αξίας.
Ταυτόχρονα, η υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες και εδώδιμες ίνες, αλλά και η χαμηλή περιεκτικό-
τητά του σε Νάτριο (Na) και λιπαρά, συμβάλλει στην ομαλή λειτουργία του οργανισμού.

14
αφιέρωμα
Κρατηρίσκος ο αμαλθειοκερατοειδής
(Craterellus cornucopioides)
Πρόκειται για μανιτάρι, το
οποίο είναι γνωστό με την
ονομασία Μαύρη Τρομπέ-
τα. Άλλες λαϊκές ονομασίες
εκτός Ελλάδας είναι Τρομπέ-
τα των Νεκρών, Κέρας της
Αφθονίας, αλλά και Κέρας
της Αμάλθειας. Η τελευταία
ονομασία, λόγω σχήματος
προφανώς, είναι συνδεδε-
μένη με την αίγα (κατσίκα)
Αμάλθεια, η οποία προστά-
τευε και έτρεφε τον Δία όταν
ήταν μικρός, από τον πατέ-
ρα του Κρόνο, ενώ βρισκό-
ταν στο Ιδαίο Άντρο στον
Ψηλορείτη.
Θα τη βρούμε καλοκαίρι και φθινόπωρο ανάλογα και με τις ιδιαίτερες κλιματολογικές συνθήκες κάθε
βιοτόπου. Παρουσιάζεται κατά ομάδες σε δάση πλατύφυλλων, κυρίως σε δρύες και οξιές, αλλά και
κωνοφόρων, όπως πεύκη και ερυθρελάτη. Το μικρό της μέγεθος σε συνδυασμό με το μαυριδερό της
χρώμα την κάνει λίγο δυσδιάκριτη, γι’ αυτό πολλοί συλλέκτες περιγράφουν τη συλλογή της ως ανα-
ζήτηση «μικρών μαύρων τρυπών στο έδαφος».
Θεωρείται ως κατεξοχήν Ευρωπαϊκό μανιτάρι με λίγες εμφανίσεις στη Βόρεια Αμερική, εξαιτίας της
μεταφοράς σπόρων με το χώμα που χρησιμοποιείτο ως επιπλέον βάρος για τα πλοία, που έφθαναν
από την Ευρώπη στην Αμερική, την εποχή της Αποικιοκρατίας.
Έχει σχήμα χωνιού, που προσομοιάζει σε κρατήρα, ακανόνιστη κυματοειδή περίμετρο, χρώμα μαύ-
ρο, καστανομαυριδερό ή κυανόμαυρο, ενώ όταν αποξηραίνεται έχει γκριζοκαφετιά όψη. Η εύρεσή
της ορισμένες φορές είναι δύσκολη τόσο εξαιτίας του χρώματος, όσο και του ότι «κρύβεται» κάτω
από στρώματα φύλλων.
Η σάρκα της είναι λεπτή και εύθραυστη με φρουτώδες άρωμα και ήπια γεύση. Η αποξηραμένη Μαύ-
ρη Τρομπέτα, εκτός του ότι αποξηραίνεται πολύ εύκολα, διατηρεί και βελτιώνει κατά πολύ τη γεύση
και τα αρώματά της. Σε κάθε περίπτωση, πριν από το μαγείρεμα ή την αποξήρανση, πρέπει να καθα-
ρίζεται προσεκτικά γιατί μαζεύει πολύ εύκολα χώματα και φυτικά υπολείμματα.
Εξαιτίας της υπέροχης γεύσής τους και των αρωμάτων τους, οι Μαύρες Τρομπέτες συνδυάζονται μο-
ναδικά με κρέατα και ψάρια, δημιουργούν μοναδικά ριζότα, ενώ συμμετέχουν ευχάριστα σε σούπες,
ζυμαρικά, σαλάτες, πίτες και τάρτες.
Περιέχει σημαντικές βιταμίνες, όπως Β12, C και D, ενώ είναι πλούσια και σε ιχνοστοιχεία, όπως Σίδη-
ρο (Fe), Ψευδάργυρο (Zn), Χαλκό (Cu) και Μαγνήσιο (Mg). Αποτελεί πηγή εδώδιμων ινών, έχει υψηλή
περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες, ενώ ταυτόχρονα διαθέτει χαμηλή περιεκτικότητα σε Νάτριο (Na).
Στις θεραπευτικές του ιδιότητες, πέραν των άλλων, περιλαμβάνονται η ανοσορρυθμιστική δράση, η
συμβολή στην αντιγήρανση, ενώ ταυτόχρονα διαθέτει και αντιμεταλλαξιογόνες ιδιότητες, γεγονός
που δημιουργεί αυξημένη προστασία στο στήθος και το αίμα.
15
αφιέρωμα
Κρατηρίσκος ο χρυσίζων
(Craterellus lutescens)
Ο Κρατηρίσκος ο
χρυσίζων είναι το
ευρύτερα γνωστό
μανιτάρι Χρυσή
Τρομπέτα ή αλλιώς
Κανθαρίσκος ο
Ανατέλλων ή Χρυ-
σό Νεραντζάκι. Εί-
ναι χρυσαφένιο και
λεπτεπίλεπτο, με
μια ξεχωριστή θα
λέγαμε «κομψότη-
τα».
Καρποφορεί από
τον Ιούλιο έως το
Δεκέμβριο. Το βρί-
σκουμε σε μεγάλες
ομάδες σε υγρά
μέρη, ενώ πολλές φορές είναι δύσκολη η ανεύρεσή του, επειδή κρύβεται κάτω από πεσμένα φύλλα.
Οι βιότοποί του είναι τα δάση κωνοφόρων (ελάτη, πεύκη, ερυθρελάτη και πλατύφυλλων (οξιάς και
σφενταμιού).
Το καπέλο του, το οποίο έχει διάμετρο 2-6 εκατοστά, είναι χωνιόμορφο, με χρώμα κιτρινοκαφετί ή
πορτοκαλοκαφετί, με περίμετρο κυματιστή και πιο ανοιχτόχρωμη, με χαρακτηριστικές πτυχώσεις.
Έχει ύψος 3-8 εκατοστά, ενώ η σάρκα του είναι αρκετά λεπτή, κιτρινωπή με ελαστικότητα, με ευχάρι-
στη γλυκιά γεύση και μυρωδιά φρούτου (μήλο, βερύκοκο).
Το νόστιμο αυτό μανιτάρι μπορεί να βρει θέση σε πληθώρα συνταγών. Ως συνοδευτικό σε κρέατα και
ψάρια, σε σάλτσες, σε ομελέτες και σούπες, σε ριζότα και ζυμαρικά. Με την κατάλληλη επεξεργασία
μπορεί να διατηρηθεί σε λάδι για διάστημα μέχρι και δύο χρόνια.
Εκτός από φρέσκια, που δύσκολα θα τη συναντήσετε στον μανάβη της γειτονιάς σας, στο εμπόριο
θα τη βρείτε σε αποξηραμένη μορφή, όπου διατηρεί στο ακέραιο τα αρώματα και τα διατροφικά της
χαρακτηριστικά, αλλά και σε ελαιόλαδο, έτοιμη για κατανάλωση. Να σημειώσουμε εδώ, ότι για να
μαγειρευτεί η αποξηραμένη Χρυσή Τρομπέτα, πρέπει να μένει σε χλιαρό νερό για 20 λεπτά και στη
συνέχεια να τη χρησιμοποιήσετε. Το δε νερό που μένει, επειδή έχει πολλά αρώματα, μπορείτε να το
αξιοποιήσετε κατά το μαγείρεμα.
Η υψηλή περιεκτικότητά της σε εδώδιμες ίνες, βοηθά στην ομαλή λειτουργία του εντέρου, ενώ η
σημαντική περιεκτικότητά της σε Πρωτεΐνες συμβάλλει στη φυσιολογική ανάπτυξη του οργανισμού
μας.
Τέλος, περιέχει Βιταμίνη D, η οποία συμμετέχει στην ομαλή ανάπτυξη του σκελετικού μας συστή-
ματος, ενώ είναι σημαντικές και οι ποσότητες και του Σιδήρου (Fe), που συμβάλλει στη μεταφορά
οξυγόνου και το σχηματισμό ερυθρών αιμοσφαιρίων.

16
αφιέρωμα
Λυγίσκη η εδώδιμη (Lentinula edodes)
Η Λυγίσκη είναι
ένα μανιτάρι με
ιδιαίτερα έντονη
γεύση και άρω-
μα. Είναι γνωστή
παγκοσμίως με
το όνομα Σιτά-
κε (shiitake), το
οποίο έχει τη
δική του ιστορία.
Στις αρχές της
1ης μ. Χ. χιλιετί-
ας, βρέθηκαν τα
πρώτα μανιτά-
ρια shiitake σε
κορμούς δέν-
δρων αειθαλούς
οξιάς, που έχει
το όνομα shii
στα ιαπωνικά. Στα ιαπωνικά, επίσης, η λέξη take σημαίνει μανιτάρι και έτσι τελικά προέκυψε η ονο-
μασία shiitake, δηλαδή το μανιτάρι των δένδρων shii.
Έκτοτε καταναλωνόταν στην άγρια μορφή του σε χώρες της Ασίας, ώσπου στις αρχές του 1900 δημο-
σιεύονται οι πρώτες μελέτες για την καλλιέργειά του στην Κίνα, για να φθάσουμε στο σήμερα και στη
μαζική του καλλιέργεια, όχι μόνον σε χώρες της Ασίας, αλλά και στην Ευρώπη και αλλού.
Πρόκειται για μανιτάρι με μεγάλη εμπορευσιμότητα, εξαιτίας της νοστιμιάς του, αλλά και του εύρους
χρήσης του στην κουζίνα. Γι’ αυτό και θεωρείται το δεύτερο πιο δημοφιλές μανιτάρι παγκοσμίως
και η καλλιέργειά του αντιπροσωπεύει το 22% της παγκόσμιας παραγωγής μανιταριών. Συνοδεύει
άριστα κρέατα και ψάρια, ενώ η συμμετοχή του σε σούπες, φρικασέ μανιταριών, ομελέτες, ριζότα,
πίτσες, πίτες, σάλτσες κα., απογειώνει κυριολεκτικά τη γεύση.
Αυτό, όμως, που επίσης καθιστά τη Λυγίσκη περιζήτητο μανιτάρι είναι η θεραπευτική και διατροφική
του αξία. Περιέχει υψηλή περιεκτικότητα πρωτεϊνών, χαμηλή περιεκτικότητα σε Νάτριο (Na) και λιπα-
ρά, ενώ μόλις 6g αφυδατωμένης Λυγίσκης ημερησίως βοηθούν την καλή λειτουργία του ανοσοποιη-
τικού συστήματος. Υπεύθυνη γι’ αυτό θεωρείται μία β-γλυκάνη που περιέχει, η Λεντινάνη (lentinan),
η οποία επιβραδύνει και την ανάπτυξη του καρκίνου.
Είναι πλούσια σε Βιταμίνες του συμπλέγματος B, δηλαδή B1, B2, B3 και Β12, σε Βιταμίνη C, καθώς και
σε ιχνοστοιχεία, όπως Σίδηρος (Fe), Ψευδάργυρος (Zn) και Χαλκός (Cu).
Συνοπτικά, η Λυγίσκη έχει ρόλο εργογόνο, ανοσορυθμιστικό, προσαρμογόνο, ηπατοπροστατευτικό,
καρδιοπροστατευτικό και ενισχυτικό της ζωτικής δύναμης του ατόμου με θετικές ως εκ τούτου επι-
πτώσεις στην καρδιά, το αίμα, το συκώτι και το στομάχι.
Στο εμπόριο εκτός από φρέσκιες Λεντινούλες, μπορούμε να βρούμε και σε αποξηραμένες, σε μορφή
σκόνης που χρησιμοποιείται ως καρύκευμα σε σαλάτες, ζυμαρικά κ.ά., αλλά και σε λάδι έτοιμη για
κατανάλωση.

17
αφιέρωμα
Μαράσμιος ο ορειάδης
(Marasmius oreades)
Το συγκεκριμένο μανιτά-
ρι καρποφορεί κυρίως από
Απρίλιο έως Ιανουάριο. Θα
το συναντήσουμε σε ξέφω-
τα, λιβάδια, βοσκοτόπια,
πάρκα και κήπους. Μπορεί
να εμφανίζεται κοπαδιαστά
σε σειρές, αλλά και σε κύ-
κλους. Σε αυτή ακριβώς την
εμφάνιση οφείλει και την
ονομασία του, Ορειάδης,
αφού συνδέεται με τον κυ-
κλικό χορό των Ορειάδων
νύμφων, των προστάτιδων
των βουνών της αρχαίας ελ-
ληνικής μυθολογίας. Τη δε
γενική του ονομασία Μαρά-
σμιος την οφείλει στην ελληνική λέξη μαρασμός, η οποία μάλλον σχετίζεται με τη δυ-
νατότητα αποξήρανσής του, αλλά και της επαναφοράς στην αρχική του μορφή μετά
από ενυδάτωση.
Πρόκειται για ένα εξαιρετικά νόστιμο μανιτάρι με λευκωπή σάρκα, ευχάριστο άρωμα
και ήπια γεύση μανιταριού, η οποία γίνεται πιο πικάντικη μετά το μαγείρεμα.
Εμφανίζεται στο έδαφος έχοντας καπέλο λείο και υγροφανές, με χρώμα κιτρινοκαφετί
ή κοκκινοκαφετί, το οποίο μετατρέπεται σε αργιλόχρωμο, όταν αποξηραίνεται. Η δι-
άμετρός του είναι από 1 – 5 εκατοστά, ενώ το πόδι του φθάνει μέχρι τα 7 εκατοστά. Η
περίμετρός του καπέλου είναι από οξύληκτη έως ελαφρώς οδοντωτή.
Ο Μαράσμιος έχει ίδιους βιοτόπους και μοιάζει με το ύποπτο τοξικότητας Marasmius
collinus, το τοξικό Clitocybe rivulosa, αλλά και το φαγώσιμο Grymnopus dryophilus, γι’
αυτό και πρέπει για άλλη μια φορά να πούμε, ότι η συλλογή και βρώση άγριων μανιτα-
ριών προϋποθέτει ιδιαίτερα αυξημένες γνώσεις και ως εκ τούτου δεν ακουμπάμε κάτι,
το οποίο δε γνωρίζουμε και δεν είμαστε απολύτως σίγουροι γι’ αυτό.
Ο Μαράσμιος είναι πλούσιος σε Βιταμίνη Β2, ενώ περιέχει και σημαντικά, απαραίτητα
για τον οργανισμό στοιχεία, όπως Σίδηρο (Fe), Ψευδάργυρο (Zn), Χαλκό (Cu), Σελήνιο
(Se) και Μαγνήσιο (Mg).
Έχει μια σχετικά γλυκιά γεύση, λόγω ενός είδους σακχάρου που περιέχει, της τραλόζης.
Στη μαγειρική χρησιμοποιείται για υπέροχες ομελέτες, σε σούπες, σάλτσες, πίτες κα.
Μαγειρεύονται μόνον τα καπέλα των μανιταριών, γιατί το πόδι δεν τρώγεται, όμως
αυτό μπορεί να αποξηραθεί και να χρησιμοποιηθεί με τη μορφή σκόνης σαν καρύ-
κευμα.
Στο εμπόριο είναι πολύ δύσκολο να το βρούμε σε φρέσκια μορφή, το βρίσκουμε όμως
σε αποξηραμένη, όπου διατηρούνται αναλλοίωτα για αρκετούς μήνες, τόσο η γεύση
του, όσο και τα διατροφικά του χαρακτηριστικά.

18
αφιέρωμα
Μορίσκη η εδώδιμη
(Morchella esculenta)
Η Μορίσκη ή Μορχέλλα η εδώδιμη, είναι ένα
πολύ νόστιμο, αλλά και από τα πλέον ακριβά
επίγεια μανιτάρια, το οποίο να πούμε εξαρ-
χής, ότι πρέπει να μαγειρεύεται πολύ καλά,
διότι ωμό ή μη επαρκώς μαγειρεμένο προ-
καλεί δηλητηρίαση.
Το βρίσκουμε, επίσης, σε Γρεβενά και Κοζά-
νη με την ονομασία Ξανθό Μουρτσέκι και
ως Ξανθό Κουζούκι ή Κουζούκ Γκιόμπε στα
Ρίζια του Έβρου. Το όνομα Morchella προέρ-
χεται από το λατινικό moricula, υποκοριστι-
κό του λατινικού morus -i, από το αρχαίο ελ-
ληνικό μόρον (= μούρο), από τη μορφή της
κεφαλής που θυμίζει μούρο και το esculen-
ta από τα λατινικά, που σημαίνει εδώδιμη.
Η μορφή του είναι χαρακτηριστική και δεν
έχει σχέση με εκείνη ενός κλασικού μανιτα-
ριού. Το κεφάλι του έχει σχήμα από ακανό-
νιστα σφαιρικό, έως αβγόμορφο με βαθιές
κυψέλες, που δίνουν την όψη κηρύθρας με
ύψος 3 – 9 εκατοστά, ενώ το πόδι είναι κυ-
λινδρικό 4 – 6 εκατοστά. Το χρώμα του είναι
ωχροκίτρινο, το οποίο σκουραίνει με την
ωριμότητα. Η σάρκα τους είναι εύθραυστη
με ήπια και ευχάριστη γεύση.
Εμφανίζεται την Άνοιξη σε δάση πλατύφυλλων, άκρες δασικών δρόμων, όχθες πο-
ταμών και λιβάδια με λιμνάζοντα νερά, είτε μοναχικά, είτε κατά ομάδες.
Στη μαγειρική καταλαμβάνει περίοπτη θέση. Είναι κατάλληλο για σάλτσες και ζυμα-
ρικά, για ομελέτες, μπορούν να γίνουν γεμιστές με τυριά, ταιριάζουν με κρέμα γά-
λακτος, αποτελούν σπουδαίο συνοδευτικό σε ψάρια και κρέατα, μπαίνουν σε πίτες
και τάρτες, καθώς και σε σούπες. Πριν από το μαγείρεμα πρέπει να καθαρίζονται
προσεκτικά με βουρτσάκι, ενώ κόβονται στη μέση για να δούμε αν περιέχουν μυρ-
μήγκια για να τα απομακρύνουμε. Διατηρείται για πολλούς μήνες σε αποξηραμένη
μορφή, χωρίς να χάνει τη διατροφική της αξία.
Διαθέτει υψηλή περιεκτικότητα πρωτεϊνών καθώς και εδώδιμων ινών, ενώ έχει χα-
μηλή περιεκτικότητα σε Νάτριο (Na). Ταυτόχρονα περιέχει σημαντικές ποσότητες
ιχνοστοιχείων, όπως Ψευδάργυρο (Zn), Σελήνιο (Se), Χαλκό (Cu), Μαγνήσιο (Mg) και
Σίδηρο (Fe), γεγονός που της προσδίδει αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδι-
ότητες.

19
αφιέρωμα
Πλευρωτός ο οστρεώδης (Pleurotus ostreatus)
Από τα πιο γνωστά μανι-
τάρια αφού εκτός από την
άγρια μορφή του είναι και
ευρύτατα καλλιεργημένο.
Στη φύση το συναντάμε σε
νεκρούς κορμούς πλατύ-
φυλλων και ελάτου, αλλά και
σε ζωντανούς. Μπορεί μάλι-
στα να βρεθεί ακόμα και σε
κορμούς στις κορυφές δέν-
δρων.
Οι ονομασίες του είναι πολ-
λές αναλόγως της περιοχής,
αλλά και του δένδρου πάνω
στο οποίο βρίσκεται. Έτσι
ονομάζεται ως Μαύρος Κα-
βακίτης, Ελατομανίτης, Ελατάς, Λευκίτης, Συκίτης, Καρβέλι, Πίτα, Συκωταριά, Πλευρίτης, Βλάντρα,
Ξερακομανίτης κα. Ειδικότερα το όνομα οστρεώδης το πήρε εξαιτίας της ομοιότητάς του με κέλυφος
στρειδιού.
Χαρακτηριστικό του, επίσης, είναι ότι αποτελεί ένα από τα λίγα γνωστά σαρκοφάγα μανιτάρια αφού
τρέφεται με νηματώδη (πολύ μικροί παρασιτικοί οργανισμοί μικρότεροι του ενός χιλιοστού), τα
οποία ζουν στο έδαφος. Μάλιστα, ο τρόπος «επίθεσης» του Pleurotus ostreatus, ο οποίος έχει κατα-
γραφεί, μελετάται πως μπορεί να λειτουργήσει στους ανθρώπους οδηγώντας σε νέες αποτελεσματι-
κές θεραπείες.
Εμφανίζεται το φθινόπωρο και τον χειμώνα σε μεγάλες ομάδες με καπέλο λείο, που μπορεί να φθά-
σει και μέχρι 25 εκατοστά, το πόδι του είναι πολύ μικρό (0,5 – 3 εκατοστά), ενώ το χρώμα του είναι
αργιλόχρωμο, γκριζωπό, γκριζοκαφετί ή καφεβιολετί. Η σάρκα του είναι λευκή με ευχάριστη οσμή
και γεύση.
Πρόκειται για πολύ νόστιμο μανιτάρι με πάρα πολλές εφαρμογές στη μαγειρική. Τηγανιτό, ψητό, συ-
νοδευτικό σε ψάρι και κρέας, σε σούπες, σάλτσες, πίτσες, πίτες, ριζότα και ζυμαρικά είναι μόνον με-
ρικές από αυτές.
Εκτός, όμως, της νοστιμιάς του, διαθέτει και θεραπευτικές ιδιότητες. Πολύ πλούσιο σε Βιταμίνες του
συμπλέγματος Β, όπως Β1, Β2, Β3 και Β12, σε Βιταμίνη C, αλλά και ιχνοστοιχεία όπως Μαγνήσιο (Mg),
Σίδηρο (Fe), Ψευδάργυρο (Zn) και Χαλκό (Cu). Πλούσιο σε Πρωτεΐνες και Φυτικές ίνες, περιέχει πολύ
χαμηλή περιεκτικότητα σε Νάτριο (Na) και λίπη, ενώ χρησιμοποιείται και σε διάφορα φαρμακευτικά
σκευάσματα.
Με βάση αυτό το μεγάλο εύρος συστατικών, που περιέχει, του αποδίδονται αντιοξειδωτικές και αντι-
καρκινικές ιδιότητες, καθώς και ανοσορρυθμιστικές, ενώ οι επιπτώσεις του στο γαστρεντερικό σύ-
στημα, στις αρτηρίες, την καρδιά και το αίμα, κρίνονται ως ιδιαίτερα θετικές.

20
αφιέρωμα
Βώλος ο θερινός (Tuber aestivum)
Αποτελεί ένα από τα πέντε κορυφαία είδη τρούφας
με υψηλή διατροφική και εμπορική αξία. Η Tuber
aestivum ή αλλιώς μαύρη καλοκαιρινή τρούφα, βρί-
σκεται σχεδόν όλο το χρόνο ανάλογα και τις καιρικές
συνθήκες, μέσα στο έδαφος και κάτω από οξιές, δρύ-
ες, καστανιές, φουντουκιές, αγριοκερασιές, αρκουδο-
πούρναρο, φτελιά, φράξο κα., το δε υψόμετρο κυμαί-
νεται από 80 – 1.450 μέτρα.
Οι συγκεκριμένες τρούφες αναπτύσσονται κοντά
στην επιφάνεια του εδάφους και πολλές φορές μπο-
ρούμε να τις βρούμε από ρωγμές που δημιουργούν
στην επιφάνειά του. Για την εύρεση των υπόγειων αυ-
τών μανιταριών χρησιμοποιούσαν κατά το παρελθόν
γουρούνια, ενώ σήμερα το «κυνήγι» τρούφας γίνεται
κυρίως με εκπαιδευμένα σκυλιά (Λαμπραντόρ, Πόιντερ, Γκριφόν, Lagotto Romagnolo κ.α.). Τα εδάφη
που προτιμά είναι κυρίως ασβεστολιθικά καλά στραγγιζόμενα, αλλά και τα πιο συμπαγή αργιλώδη
εδάφη.
Αναφορές για τις τρούφες βρίσκουμε σε αρχαία ελληνικά και λατινικά κείμενα. Ο Πλούταρχος θεω-
ρούσε ότι επρόκειτο για πηλό, ο οποίος είχε ψηθεί από κεραυνούς, ενώ ο Πλίνιος τις αποκαλούσε
«θαύμα της φύσης». Αργότερα, τον Μεσαίωνα, οι δεισιδαιμονίες συνέδεαν τις τρούφες με τον διάβο-
λο, ενώ ο γνωστός μας Λόρδος Μπάιρον τις θεωρούσε πηγή έμπνευσης και γι’ αυτό είχε πάντα μία
τρούφα στο γραφείο του.
Στην Ελλάδα μέχρι και το 2007 περίπου οι γνώσεις για τις τρούφες, αλλά και τους τόπους καρποφο-
ρίας τους ήταν πολύ περιορισμένες και συμπτωματικές. Τα τελευταία, όμως, χρόνια, με τη δράση, σε
επίπεδο καταγραφής, δημοσίευσης, σεμιναρίων, έκδοσης εκπαιδευτικών αφισών και επιστημονικών
δημοσιεύσεων, τόσο ερασιτεχνών μυκητολόγων -μελών των μανιταροφιλικών συλλόγων- αλλά και
επαγγελματιών μυκητολόγων, με πρωτοπόρους τους: Γιώργο Σέτκο, Παναγιώτη Παναγιωτίδη, Νίκο
Αθανασιάδη, Νικολέτα Σγουρίδη, Θύμιο Μουρατίδη, Παύλο Αηδονόπουλο, Κατερίνα Γιατρά, Χρήστο
Χρυσόπουλο, Μιχάλη Γκίλα, Γιώργο και Τίλντα Προυντζόπουλο, Μάκη Παπουτσή, αδερφούς Νικολα-
ΐδη, Κατερίνα Νόλα, Χρήστο Πλεσιώτη, Κώστα Παπαδημητρίου, Γιώργο Αργυρόπουλο και Δέσποινα
Κλεισιάρη στη συλλογή και: Γιώργο Κωνσταντινίδη, Βασίλη Καουνά, Δημήτρη Ταμπουρά, Δημήτρη
Δήμου, Γιώργο Φρανσουά, Λάκη Τσαμπάζη, Άγγελο Παπαδημητρίου, Βασίλη Νάκα και Ηλία Πολέμη
στη συλλογή, την εξέταση (μακροσκοπική- μικροσκοπική) και την ταυτοποίηση, υπάρχει πλέον συ-
στηματική καταγραφή με αποτέλεσμα σήμερα να γνωρίζουμε ότι υπάρχουν δεκάδες είδη, σχεδόν
σε όλη την Ελλάδα. Πρόσφατα μάλιστα (2019) έχει προκύψει και ένα νέο -σε παγκόσμιο επίπεδο- εί-
δος τρούφας (Tuber pulchrosporum Konstantinidis, Tsampazis, Slavova, Nakkas, Polemis, Fryssouli
& Zervakis), που βρέθηκε στην Ξάνθη, τα Ιωάννινα, την Καλαμπάκα και την Αιτωλοακαρνανία. Τα
τελευταία χρόνια γίνεται και καλλιέργειά της στη χώρα μας.
Πρόκειται στην ουσία για ένα σφιχτό και σκληρό βολβό με μαύρες ή καφέ-μαύρες προεξοχές σαν
πυραμίδα με τραχιά και μυτερά άκρα. Η διάμετρος είναι από 2 – 14 εκατοστά, ενώ σε μία τομή του δι-
ακρίνουμε πολλές και εντόνως διακλαδιζόμενες λευκωπές φλέβες, ενώ αναδύεται ένα λεπτό άρωμα
καβουρδισμένης βύνης και ζυμαριού.
Περιέχει Βιταμίνες Β2, Β3, Β5 και C, ενώ είναι πλούσια σε Σίδηρο (Fe), Ψευδάργυρο (Zn), Χαλκό (Cu)
και Μαγνήσιο (Mg).
Θεωρείται από τις πολυτιμότερες γαστρονομικές λιχουδιές του κόσμου και πλέον χρησιμοποιείται
ευρύτατα στα κορυφαία εστιατόρια. Συμμετέχει σε σάλτσες, σαλάτες, ομελέτες, ζυμαρικά, καναπε-
δάκια κ.α., ενώ συντηρείται σχετικά εύκολα. Έχει μεγάλη διάρκεια ζωής και τη βρίσκουμε, εκτός από
φρέσκια, σε κατεψυγμένη και αποξηραμένη μορφή, σε λάδι, καθώς και σε έτοιμα προϊόντα, όπως
ριζότο, ζυμαρικά κ.ά.

21
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ
Επιμέλεια: Κυριακή Μήτσιου
Υπάλληλος Μουσείου
31 ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ
ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΜΕΡΑ
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος 31 οργανώσεις εξέδωσαν την ακόλουθη ανακοίνωση:
«Έχοντας μπει στην τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα είμαστε πλέον αντιμέτωποι με μία πολύπλευρη περιβαλλοντική κρίση
– κρίση βιοποικιλότητας και κλιματική κρίση – στην Ελλάδα και σε όλο τον πλανήτη.
Η περιβαλλοντική κρίση δεν είναι πλέον «υπερβολές λίγων επιστημόνων και μερικών φυσιολατρών». Ούτε αντιμετω-
πίζονται, σήμερα, ως «γραφικότητες» οι αγώνες όλων εκείνων που εδώ και δεκαετίες δρουν τοπικά αλλά σκέπτονται
παγκόσμια…
Σήμερα, τριάντα μία (31) οργανώσεις και φορείς για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος στην Ελλάδα ενώνουμε
τη φωνή μας με ανθρώπους σε όλο τον πλανήτη που ζητούν να αναληφθούν δράσεις πριν να είναι αργά, και δηλώνουμε
την έντονη ανησυχία μας για όσα συμβαίνουν στη χώρα μας:

Η εφαρμογή και τήρηση της υφιστάμενης περιβαλλοντικής νομοθεσίας, εθνικής και ευρωπαϊκής, και των διεθνών συνθη-
κών προστασίας, δεν μπορεί να είναι περιστασιακή ή μεμονωμένη.
Η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος δεν υπηρετείται όταν χωροθετούνται αναπτυξιακές δραστηριότητες μέσα σε
ζώνες αυστηρής προστασίας της άγριας ζωής, ενίοτε δε και στο όνομα της προστασίας του ίδιου του πλανήτη και της
αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής.
Η ανάκαμψη δεν θα είναι ούτε «πράσινη» ούτε «καινοτόμα» αν στηριχτεί στην διαφαινόμενη αλόγιστη χρήση και υπο-
βάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος. Θα είναι μια ξεπερασμένη κι αποτυχημένη συνταγή.
Ο κόσμος, και ειδικά οι νεότερες γενιές, έχουν αντιληφθεί ότι πρέπει να αλλάξουμε και να αναλάβουμε δράση, και το
ζητούν έντονα.
Καλούμε την Κυβέρνηση και τα πολιτικά κόμματα, τους θεσμικούς φορείς, την επιστημονική κοινότητα και την κοινωνία
των πολιτών, να αναλάβουν πρωτοβουλίες, κατά προτεραιότητα, για ένα πραγματικά εθνικό σχέδιο για την προστασία
του φυσικού περιβάλλοντος.
Είμαστε έτοιμοι να συνεισφέρουμε, στο βαθμό που μπορούμε, με την εμπειρία μας και τις γνώσεις μας».

Οι οργανώσεις και φορείς που συνυπογράφουν:

Αλκυόνη, ΑΝΙΜΑ, Αρίων, Αρκτούρος, ΑΡΧΕΛΩΝ, Δράση για την Άγρια Ζωή, ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Περιβάλλοντος και Πο-
λιτισμού, Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης, Ελληνική ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ Εταιρεία, Ένωση Προστασίας Περιβάλλο-
ντος Κορινθιακού-Πατραϊκού Κόλπου «Ο
Νηρέας», Εταιρία Προστασίας Πρεσπών,
Καλλιστώ, Ινστιτούτο Κητολογικών Ερευ-
νών Πέλαγος, Μουσείο Φυσικής Ιστορίας
Κρήτης, Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλω-
σης, Οικολογική Κίνηση Δράμας, ΠΑΝ-
ΔΟΙΚΟ, Περιβαλλοντική Πρωτοβουλία
Μαγνησίας, Πίνδος Περιβαλλοντική, Ροή
– Πολίτες Υπέρ των Ρεμάτων, Σύλλογος
Προστασίας Υγείας & Περιβάλλοντος
Περιοχής Κέντρου Υγείας Χαλανδρίτσας,
Σύλλογος “Τουλίπα Γουλιμή”, Φίλοι της
Φύσης, Greenpeace, The Green Tank,
iSea, Mamagea, Med-INA, MEDASSET,
MOm, WWF Ελλάς.

22
 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ
ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ

Νέο πρόγραμμα: «Υιοθέτησε μια παραλία»

Εδώ και δεκαετίες, τα πλαστικά βρίσκονται στην
καθημερινότητά μας, με κάθε άτομο στην Ελλάδα
να παράγει 68 κιλά πλαστικών απορριμμάτων
ετησίως. Ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες, η
παραγωγή απορριμμάτων αυξάνεται ακόμα
περισσότερο, ενώ χιλιάδες πλαστικά καταλήγουν
στις θάλασσες και τις ακτές.
Το WWF Ελλάς, στο πλαίσιο της συνολικής δράσης
του κατά των πλαστικών μιας χρήσης, ξεκίνησε το
νέο πρόγραμμα «Υιοθέτησε μια παραλία» και καλεί
τους πολίτες να συμμετέχουν, ώστε να συμβάλουμε
όλοι στην αντιμετώπιση της πλαστικής ρύπανσης.
Το πρόγραμμα «Υιοθέτησε μία παραλία» είναι μία
νέα πρωτοβουλία επιστήμης των πολιτών (citizen
science) για την καταγραφή της παράκτιας πλα-
στικής ρύπανσης στη χώρα μας. Υλοποιείται με τη
χρηματοδότηση του Πράσινου Ταμείου και στην
«καρδιά» του βρίσκεται η νέα γενιά, με υιοθεσίες παραλιών από εθελοντικές ομάδες, σχολεία και
συλλογικότητες.
Κάθε ομάδα υιοθετεί μία συγκεκριμένη παραλία και εκπαιδεύεται από στελέχη του WWF Ελλάς
στη διαδικασία παρακολούθησης και καταγραφής των απορριμμάτων. Η δράση επαναλαμβάνεται
περιοδικά 2 με 4 φορές τον χρόνο για τη δημιουργία χρονοσειρών και τα δεδομένα από τις καταγραφές
καταχωρούνται στην ιστοσελίδα adoptabeach.wwf.gr, ώστε να είναι δημόσια διαθέσιμα προς όλους.
Μέσα δε από το πρόγραμμα θα δημιουργηθεί μία ολοκληρωμένη εθνική πλατφόρμα καταγραφής
της πλαστικής ρύπανσης στις ελληνικές παραλίες.
Το πρόγραμμα ξεκίνησε πιλοτικά τον περασμένο Απρίλιο, με 22 εθελοντικές ομάδες να έχουν υιο-
θετήσει ήδη 26 παραλίες σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Οι πρώτες 11 καταγραφές που έγιναν
εντός Απριλίου σε υιοθετημένες παραλίες, από τη Θεσσαλονίκη έως τα Χανιά, έδωσαν μια πρώτη
εικόνα για το μέγεθος του προβλήματος. Κατά μέσο όρο, καταγράφηκαν 925 απορρίμματα ανά 100
μέτρα ακτογραμμής, τη στιγμή που η ΕΕ έχει θεσπίσει ως ανώτατη οριακή τιμή τα 20 απορρίμματα
ανά 100 μέτρα, προκειμένου να διατηρηθεί η καλή περιβαλλοντική κατάσταση της ακτογραμμής. Οι
καταγραφές έδειξαν επίσης πως τα συχνότερα απορρίμματα στις παραλίες είναι τα αποτσίγαρα, τα
πλαστικά καπάκια και τα κομμάτια πλαστικού, τα καλαμάκια και τα μωρομάντηλα.
Όποιος επιθυμεί να δηλώσει συμμετοχή στο πρόγραμμα «Υιοθέτησε μία παραλία», μπορεί να
μελετήσει πρώτα τις οδηγίες του προγράμματος και να παρακολουθήσει ένα από τα σύντομα
σεμινάρια που θα πραγματοποιηθούν διαδικτυακά (5/6, 9/6 και 11/6). Δηλώσεις συμμετοχής εδώ ή
στο adoptabeach@wwf.gr.

23
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ
ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ

Ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ μπαίνει στα Σχολεία και διαδικτυακά!

Για μία ακόμη χρονιά ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ βρέθηκε κοντά στους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς των σχο-
λείων σε όλη την Ελλάδα. Παρά τις δυσκολίες που έχει φέρει η πανδημία, η Παιδαγωγική Ομάδα συ-
νέχισε να υλοποιεί προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στα σχολεία της Πρωτοβάθμιας και
της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.
Τα προγράμματα του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ υλοποιούνται δωρεάν, έχουν προσαρμοστεί στις ανάγκες της τη-
λεκπαίδευσης και είναι εγκεκριμένα από το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων. Η μορφή τους
είναι διαδραστική και ψηφιακή και επιδιώκεται η ενεργός συμμετοχή των μαθητών/τριων, η ενημέ-
ρωση και η ευαισθητοποίησή τους για την άγρια ζωή, τη βιοποικιλότητα και το φυσικό περιβάλλον
της Ελλάδας. Μπορούν επίσης να αποσταλούν στις σχολικές μονάδες, καθώς διαθέτουν πλούσιο υλι-
κό για περαιτέρω επεξεργασία και αξιοποίησή τους είτε σε σχετικές ενότητες μαθημάτων είτε στην
υλοποίηση κάποιου project με σχετικό θέμα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ υλοποιεί προγράμματα στα σχολεία για 29 συναπτά χρόνια,
έχοντας εκπαιδεύσει ως σήμερα περισσότερους από 1.500.000 μαθητές! Λόγω των συνθηκών η φυ-
σική παρουσία της Παιδαγωγικής Ομάδας στα σχολεία δεν ήταν εφικτή. Όμως αυτό δεν αποτελεί
εμπόδιο. Αντιθέτως, είναι μία ευκαιρία για σχολεία και μαθητές σε ακριτικές και νησιωτικές περιοχές
να ενημερωθούν για την προστασία της άγριας ζωής και του φυσικού περιβάλλοντος.
Τα διαθέσιμα προγράμματα που μπορούν να υλοποιηθούν είναι δύο και καλύπτουν όλες τις βαθμίδες
υποχρεωτικής εκπαίδευσης:
1. Δάσος: Πηγή Νερού και Ζωής
Υλοποιείται από το 2008 και έχει παρουσιαστεί έως τώρα σε πάνω από 30.000 μαθητές/τριες και
απευθύνεται σε μαθητές/τριες Α’ – ΣΤ’ Δημοτικου.
2. Το μυστήριο της μικρής αρκούδας
Υλοποιείται από το 2018 και έχει παρουσιαστεί έως τώρα σε πάνω από 12.800 μαθητές/τριες και
απευθύνεται σε μαθητές/τριες της Ε’ και ΣΤ’ τάξεις του Δημοτικού.
Όποιος/α εκπαιδευτικός ενδιαφέρεται μπορεί να επικοινωνεί με τον ΑΡΚΤΟΥΡΟ για την υλοποίηση
προγράμματος καλώντας στο 2386041500 ή στέλνοντας email στο education@arcturos.gr. Λόγω του
αυξημένου ενδιαφέροντος τηρείται αυστηρή σειρά προτεραιότητας.
24
 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ
ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ

Οι θαλάσσιες χελώνες δεν είναι κατοικίδια ζώα- δεν

τις αγγίζουμε ούτε τις ταΐζουμε
Κάθε φορά που ξεχνάμε ότι οι
θαλάσσιες χελώνες ανήκουν
στην άγρια ζωή, μπορεί να το θυ-
μηθούμε εμείς ή κάποιος άλλος
συνάνθρωπός μας με δυσάρε-
στο τρόπο. Για παράδειγμα, αν
κάποιος έχει την τύχη να συνα-
ντήσει μια χελώνα στη θάλασσα
ίσως προσπαθήσει να την πλησι-
άσει κολυμπώντας για να την αγ-
γίξει, ή ακόμη χειρότερα, να της
ρίξει τροφή. Οι αντιδράσεις των
πανάρχαιων αυτών ζώων όμως
δεν μοιάζουν με αυτές των κα-
τοικίδιων. Μια χελώνα μπορεί να
σε καταδιώξει στη θάλασσα για
να σε απομακρύνει από τον ζω-
τικό της χώρο. Επίσης, αν έχει ταϊστεί στο σημείο αυτό από ανθρώπους, μπορεί να σε πλησιάσει και
να σε δαγκώσει.
Σε όλα τα λιμάνια συμβαίνει να ρίχνουν οι ψαράδες μη εμπορεύσιμα αλιεύματα πίσω στη θάλασσα
όταν «ξεψαρίζουν» την ψαριά τους και αν τύχει και υπάρχουν κάποιες «μόνιμες» χελώνες εκεί κοντά
επωφελούνται. Όμως πληθαίνουν οι πληροφορίες που φτάνουν στον ΑΡΧΕΛΩΝ και υποδεικνύουν
ότι ορισμένοι ιδιοκτήτες εστιατορίων ή μπαρ σε διάφορες περιοχές, επιδίδονται σε συστηματικό τάι-
σμα θαλάσσιων χελωνών στη θάλασσα για να τις επιδεικνύουν στους πελάτες τους.
Τον Μάρτιο του 2020 είδαμε στην εκπομπή του γνωστού σεφ Άκη Πετρετζίκη (Akis’ Food Tour), για
τη Μάνη, τον ιδιοκτήτη ταβέρνας στο Λιμένι να καμαρώνει ότι ταΐζει τις 4 θαλάσσιες χελώνες που
βρίσκονται στην περιοχή με υπολείμματα ψαριών, χταποδιών & καλαμαριών, καθημερινά τον τελευ-
ταίο χρόνο. Το αποτέλεσμα; Τουλάχιστον 40 περιστατικά δαγκώματος λουομένων το καλοκαίρι του
2019 και 170 περιστατικά τους θερινούς μήνες του 2020, που επιβεβαιώθηκαν από το Κέντρο Υγείας
Αρεόπολης.
Η απόρριψη νεκρών οργανισμών και υπολειμμάτων τροφής στη θάλασσα δεν επιτρέπεται, πολύ δε
περισσότερο όταν αποτελεί όχληση σε προστατευόμενα είδη. Είναι γνωστό ότι οι άνθρωποι συνή-
θως ταΐζουν τις χελώνες με τροφή ακατάλληλη για τον οργανισμό τους ( όπως τομάτες, φρούτα κ.α.)
ή δίνουν υπολείμματα θαλάσσιων οργανισμών σε πολύ μεγαλύτερες ποσότητες από ότι πρέπει και
τους προκαλούν προβλήματα.
Η γνώση για τους θαλάσσιους οργανισμούς και η ενημέρωση μπορούν να βοηθήσουν στο να ανα-
πτυχθεί περισσότερος σεβασμός προς τη φύση και τα οικοσυστήματα του πλανήτη. Άνθρωποι και
χελώνες «μπορούμε να ζήσουμε μαζί» όπως είναι και το σύνθημα των δράσεων του ΑΡΧΕΛΩΝ από
το 1983.

25
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ
ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ

Οικονομική καμπάνια για την κατασκευή κλωβού

για Σκαντζόχοιρους

Κάθε χρόνο φροντίζουμε περίπου 40 σκαντζόχοιρους. Μπορεί να φαίνεται μικρός αριθμός, αφού
παίρνουμε γύρω στα 2000 ζώα το χρόνο, αλλά πολλοί από αυτούς μένουν μαζί μας για αρκετούς μήνες
είτε λόγω των σοβαρών προβλημάτων υγείας που αντιμετωπίζουν είτε γιατί πρέπει να περιμένουμε να
περάσει ο χειμώνας προτού τους επανεντάξουμε.

Για να μπορέσουμε να βελτιώσουμε τις συνθήκες διαβίωσής τους και το πρόγραμμα επανένταξης που
εφαρμόζουμε, αλλά και να μειώσουμε το χρόνο παραμονής τους στις εγκαταστάσεις μας, αποφασίσαμε
να προχωρήσουμε στην κατασκευή ενός κλωβού προ-επανένταξης. Ο κλωβός, που θα αποτελείται από
δύο χώρους ώστε να υπάρχει η δυνατότητα ξεχωριστής διαμονής για κάποιους από τους σκαντζόχοιρους
όποτε αυτό απαιτείται, θα γίνει σύμφωνα με τις προδιαγραφές που χρησιμοποιούνται διεθνώς για αυτά
τα ζώα.

Για το σκοπό αυτό προχωράμε στην υλοποίηση καμπάνιας συμμετοχικής χρηματοδότησης (crowdfunding)
και ζητάμε τη συνδρομή όλων σας ώστε να καλυφθεί το ποσό των 2750 ευρώ που απαιτούνται για
την κατασκευή του κλωβού. Κάντε κλικ στον παρακάτω σύνδεσμο και στηρίξτε το έργο μας https://
gogetfunding.com/a-long-way-to-release/.

26
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ
ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ
Πρόγραμμα LIFE για τον Σπιζαετό
Το Πρόγραμμα LIFE Bonelli eastMed «Διαχείριση
και Διατήρηση των Πληθυσμών του Σπιζαετού
στην Ανατολική Μεσόγειο» (LIFE17 NAT/
GR/000514) στοχεύει στην αντιμετώπιση των πιο
κρίσιμων απειλών για τον Σπιζαετό στην Ελλάδα
και την Κύπρο, μέσω της εφαρμογής στοχευμένων
δράσεων.

Υποστηρίζει ενεργά τις αρμόδιες περιβαλλοντικές

αρχές και τους βασικούς ενδιαφερόμενους φορείς
στην εφαρμογή έκτακτων δράσεων διατήρησης,
εναρμονισμένων με τις προδιαγραφές του
Διεθνούς Σχεδίου Δράσης για το είδος και των
δημοσιευμένων κατευθυντήριων γραμμών για
τη διατήρησή του, οι οποίες βασίζονται στη
μακροπρόθεσμη εμπειρία της Δυτικής Ευρώπης,
ώστε να οικοδομηθεί ένα αποτελεσματικό διεθνές
δίκτυο διατήρησης του είδους στις δύο χώρες του
Προγράμματος, καθώς και στην ευρύτερη περιοχή
της Ανατολικής Μεσογείου.

Το πρόγραμμα περιλαμβάνει:
a) Συλλογή δεδομένων σχετικά με τη δημογραφία του είδους στις χώρες της ανατολικής Μεσογείου
b) Συλλογή δεδομένων σχετικών με τη χωρική κατανομή του είδους στην ευρύτερη περιοχή της
ανατολικής Μεσογείου.
c) Συλλογή μορφομετρικών δεδομένων, δειγμάτων γενετικού υλικού και μελέτη των διατροφικών
συνηθειών του Σπιζαετού.
d) Συλλογή δεδομένων σχετικών με την όχληση του είδους στις θέσεις φωλεοποίησης
e) Υπολογισμός της τροφικής διαθεσιμότητας στις περιοχές αναπαραγωγής και διασποράς
f) Χαρτογράφηση Ευαισθησίας για το είδος τόσο στις περιοχές αναπαραγωγής όσο και διασποράς.
Οι κύριες δράσεις διατήρησης του Προγράμματος περιλαμβάνουν:
1. Δράσεις για τη μείωση της όχλησης
2. Δράσεις που στοχεύουν στην αύξηση της διαθεσιμότητας της λείας στις επικράτειες αναπαραγωγής.
3. Δράσεις που στοχεύουν στη μείωση των φαινομένων άμεσης θανάτωσης σε επικράτειες
αναπαραγωγής και περιοχές διασποράς.
4. Δημιουργία Οδηγού Καλής Πρακτικής και Εργαλείου Χωρικής Σχεδίασης.
5. Εγκαθίδρυση και λειτουργία του Δικτύου Ανατολικής Μεσογείου για το Σπιζαετό (EMBoNet).
6. Παρακολούθηση των επιπτώσεων των δράσεων του Προγράμματος.

Το Πρόγραμμα υλοποιείται από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, το Υπουργείο
Περιβάλλοντος & Ενέργειας, την Ελληνική ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ Εταιρεία, την Υπηρεσία Θήρας & Πανίδας της
Κύπρου, το Τμήμα Δασών Κύπρου και την εταιρεία Περιβαλλοντικών Συμβούλων NCC ΕΠΕ σε 22 περιοχές
Natura 2000 στην Ελλάδα και την Κύπρο, για την περίοδο 2018-2023, με τη συνεισφορά του χρηματο-
δοτικού μέσου LIFE της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τη συγχρηματοδότηση του Πράσινου Ταμείου και του
Ιδρύματος Α.Γ. Λεβέντη.

27
 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ
ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ
Ο ΜΟΝΑΔΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΤΟΥ ΜΑΥΡΟΓΥΠΑ
ΞΑΝΑ ΣΕ ΚΙΝΔΥΝΟ
με αποτέλεσμα να χαθούν δύο ζευγάρια από τα
μόλις 30-35 που καταγράφονται τα τελευταία
χρόνια στην περιοχή.
«Είναι αδιανόητο μετά από δεκαετίες προσπα-
θειών για την ανάκαμψη του μοναδικού πλη-
θυσμού μαυρόγυπα στα Βαλκάνια να καταγρά-
φονται ακόμα τέτοια περιστατικά, και μάλιστα
εντός του Εθνικού Πάρκου», τονίζει ο πρόε-
δρος του Φορέα Διαχείρισης Κωνσταντίνος
Ποϊραζίδης.
Η χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων είναι
παράνομη και διώκεται ποινικά. Δείγματα από
τα νεκρά ζώα θα σταλούν για τοξικολογικές
αναλύσεις, σε συνεργασία με την τοπική Κτη-
Μπροστά σε δύο νεκρούς μαυρόγυπες, έναν νιατρική Υπηρεσία, με στόχο να ταυτοποιηθεί
στικταετό και μία αγριόγατα βρέθηκαν το η τοξική ουσία που χρησιμοποιήθηκε και να
περασμένο Σαββατοκύριακο δύο υπάλληλοι διαπιστωθεί η προέλευσή της. Στο σημείο βρέ-
του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Δά- θηκαν επίσης και ίχνη από βιολογικό υλικό, στα
σους Δαδιάς-Λευκίμης-Σουφλίου και η χειρί- οποία πρόκειται να γίνει ταυτοποίηση του γενε-
στρια του ειδικά εκπαιδευμένου σκύλου για τικού υλικού.
την ανίχνευση δηλητηριασμένων δολωμά-
των του WWF Ελλάς, ενώ στο σημείο έσπευ-
σε και η Δασάρχης Σουφλίου Γ. Διαγκάκη.
Ο θάνατος των ζώων προήλθε από την κα-
τανάλωση δηλητηριασμένων δολωμάτων,
που τοποθετήθηκαν από ασυνείδητους σε
αγροδασική περιοχή μεταξύ Κορνοφωλιάς
και Δαδιάς.
Ο εντοπισμός των δύο μαυρόγυπων έγινε χάρη
στον δορυφορικό πομπό που έφερε το ένα από
τα δύο πουλιά. Στη συνέχεια, η μονάδα ανίχνευ-
σης δηλητηριασμένων δολωμάτων, με τον ειδι-
κά εκπαιδευμένο σκύλο, εντόπισε τον στικταε-
τό και την αγριόγατα, καθώς και ένα σημείο με
πολλά νεκρά έντομα και τρίχες. Οι έρευνες για
τον εντοπισμό τυχόν επιπλέον θυμάτων θα συ-
νεχιστούν και τις επόμενες μέρες.
Το πλήγμα για τον απειλούμενο πληθυσμό του
μαυρόγυπα είναι τεράστιο, καθώς ο «Μάριος»
και ο «Βαγγέλης», τα δύο πουλιά που βρέθηκαν
νεκρά, φώλιαζαν σε δύο διαφορετικές φωλιές,

28
Αρθρογραφία
Καλλιέργεια μανιταριών
3ο Στάδιο – Μεταφορά μυκηλίου
στο υπόστρωμα
Βασίλης Καουνάς*
Τα τελευταία χρόνια όλο
και περισσότεροι θέλουν
να ασχοληθούν με τα μα-
νιτάρια. Είτε πρόκειται
για την απόκτηση γνώ-
σεων για συλλογή άγρι-
ων μανιταριών είτε για
την καλλιέργεια κάποιων
από τα γνωστά είδη που
καλλιεργούνται ανά τον κόσμο. Σε αυτό το 3ο
συνεχόμενο άρθρο (1ο Τεύχος 20 απομόνωση
μυκήτων και 2ο Τεύχος 21 Grain spawn) θα περι-
γραφεί η παρασκευή υποστρώματος και η μετα-
φορά επιθυμητού μυκηλίου σε αυτό. Οι προσπά- Καρποφορίες από λεντινούλα Lentinula edodes, μετά από εμβάπτιση σε
νερό αφού είχε ολοκληρωθεί το πρώτο κύμα καρποφορίας. Έχουν ήδη
θειες έγιναν με ένα άγνωστο μανιτάρι μέχρι πριν ξεκινήσει τα πρώτα σημάδια παθογόνων μυκήτων πάνω στα υποστρώματα.
λίγα χρόνια στο ευρύ ελληνικό κοινό. Τη Λεντι-
νούλα (Lentinula edodes) που την είχα ήδη δοκι-
την περίπτωση θεωρούνται και άλλα πλατύφυλ-
μάσει μαγειρευμένη και μου άρεσε πάρα πολύ
λα δένδρα όπως βελανιδιά, καστανιά, γαύρος,
η υφή και η γεύση της. Η Λεντινούλα είναι το
σφενδάμι κ.α.), και 20% πίτουρο σταριού (για
δεύτερο περισσότερο καλλιεργούμενο μανιτάρι
εμπλουτισμό του με υδατάνθρακες και άζωτο)
σε παγκόσμιο επίπεδο μετά το λευκό μανιτάρι
και μαρμαρόσκονη ή γύψο 2% για διόρθωση του
Agaricus bisporus.
pH. Η υγρασία πρέπει να είναι στο 60% περίπου.
Το μείγμα που θα χρησιμοποιήσουμε για την πα- Στη πράξη πιέζεις το μείγμα και δεν πρέπει να
ρασκευή του υποστρώματος, αποτελείται από στάζει. Αφού γεμίσουμε τις σακούλες πολυπρο-
ροκανίδι οξιάς 78% κατά βάρος (ιδανικά για πυλενίου με το μείγμα (περίπου 2 kgr), βάζουμε
στη κορυφή ένα κομμάτι πλαστικού δαχτυλιδιού
(από σπιράλ λάστιχο) για να βάλουμε το βαμ-
βάκι, το οποίο θα είναι το φίλτρο, θα εμποδίζει
τα ξένα σωματίδια να εισέλθουν και θα εξυπη-
ρετήσει στον αερισμό του. Τα τοποθετούμε στη
χύτρα για την αποστείρωση, αφήνοντας τα για
1,5 ώρες σε μέτρια φωτιά. Δυστυχώς η αποστεί-
ρωση παίρνει χρόνο με την χύτρα κουζίνας. Την
επόμενη μέρα και αφού κρυώσει το υλικό ακο-
λουθεί ο εμβολιασμός με το μυκήλιο που είναι
αγορασμένο από το εμπόριο ή δικό μας (όπως
έχει περιγραφεί στο Τεύχος 20). Αφαιρούμε προ-
σεκτικά το παλιό βαμβάκι, ρίχνουμε το μυκήλιο
και ξανά ταπώνουμε αυτή τη φορά με νέο βαμ-
Αριστερά επωασμένο υπόστρωμα σε σακούλα με τα πρώτα καρποσώματα
από λεντινούλα Lentinula edodes και δεξιά ομοίως με πλευρωτό του βάκι. Ανακατεύουμε ελαφρώς τη σακούλα και
γαϊδουράγκαθου Pleurotus eryngii.

29
Αρθρογραφία
Καρποφορίες λεντινούλας Lentinula edodes σε κούτσουρα δρυός.
την αποθηκεύουμε για όσο διάστημα χρειαστεί.
Πρώτα γίνεται ο αποικισμός του υποστρώματος
από το μυκήλιο, στη συνέχεια ο σχηματισμός
εξογκωμάτων (άμορφης μυκηλιακής μάζας) και
τέλος το καφέτιασμα μυκηλιακού ιστού (έκκρι-
ση χρωστικής από ώριμο μυκήλιο- ‘browning’).
Αφού γίνουν όλα αυτά σε διάστημα 30-120 ημε-
ρών, ακολουθεί η αφαίρεση της σακούλας. Μετά
την πρώτη συγκομιδή, ακολουθεί ένα διάστημα
«ηρεμίας» για 10-20 μέρες και στη συνέχεια εμ-
βάπτιση σε νερό για 12 ώρες. Από τη στιγμή που
η όλη αυτή διαδικασία γίνεται σε μη ελεγχόμε-
νες συνθήκες, υπάρχουν και κάποιοι παράγοντες
που δημιουργούν προβλήματα και μειώνουν την
παραγωγή ή ακόμα και την καταστρέφουν.
Υπάρχει και μία άλλη μέθοδος καλλιέργειας. Αυτή
*Μέλος των Μανιταρόφιλων Ελλάδας
30
στην ύπαιθρο, πάνω σε κούτσουρα δένδρων.
Ιδανικά είναι η βελανιδιά, η καστανιά, ο γαύρος
που κόβονται αργά το φθινόπωρο ή νωρίς την
άνοιξη (όταν η υγρασία τους είναι 35-55%). Γί-
νονται οπές από τρυπάνι και μέσα σε αυτές δι-
οχετεύεται έτοιμο μυκήλιο ή καβίλιες ξύλου που
προηγουμένως πάνω τους έχει γίνει η αποίκηση
του μυκηλίου που επιθυμούμε. Στη συνέχεια αυ-
τές οι οπές ταπώνονται από λιωμένο κερί που
όταν κρυώσει θα δημιουργήσει μία τάπα που
θα εμποδίσει παθογόνα να εισχωρήσουν και
την υγρασία να χαθεί γρήγορα. Οι εμβολισμένοι
κορμοί τοποθετούνται ο ένας πάνω στον άλλο
υπό κλίση σε χώρο σκιαζόμενο και ξηρό και κα-
λύπτονται με νάιλον. Για την όλη διαδικασία, ση-
μαντική είναι η σωστή περιεκτικότητα υγρασίας
των ξύλων (ελάχιστο πότισμα σε βροχερό καιρό,
ενώ σε ξηρό απαιτείται πότισμα κάθε 7-10 ημ για
6-12 ώρες) και ο καλός αερισμός τους. Με αυτό
τον τρόπο, το μυκήλιο θα αναπτυχθεί 1,5 - 2 χρό-
νια, ίσως και γρηγορότερα, μετά τον εμβολια-
σμό. Αυτή η 2η μέθοδος έχει το μειονέκτημα της
αργής παραγωγής και μειωμένης παραγωγικό-
τητας, αλλά έχει το πλεονέκτημα του μικρότερου
κόστους εγκατάστασης.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα που θα αντιμετωπί-
σουμε είναι οι υπόλοιποι παθογόνοι μύκητες
(μούχλες) που εμφανίζονται στο υπόστρωμα και
οι προνύμφες των εντόμων που τρώνε το υπό-
στρωμα και στη συνέχεια και τα ίδια τα μανιτά-
ρια.
ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ !!!!
 Επιμέλεια: Αθανάσιος Χαρχαντής

έγραψαν
Υπάλληλος του Μουσείου

ˮ
Από τα ωραιότερα μουσεία φυσικής
ιστορίας που έχουμε επισκεφθεί.

για εμάς
 Θεσ/νικη Ζ.Μ.Σ. οικογένεια Γ.

Υπέροχη ιδέα , εξαιρετικό μουσείο

με πολύ ενδιαφέροντα εκθέματα. Εξαιρετική
οργάνωση , καθαριότητα απόλυτη.
Πολύ καλό πωλητήριο.
Θερμά συγχαρητήρια!!
 Αγγελική Κ. 18/5/21

Εξαιρετικό μουσείο με ενδιαφέρον για μι-

κρούς και μεγάλους!
Εντυπωσιακό το μέγεθος των εκθεμάτων και
η δουλειά που έχει γίνει!!
Δείχνει το μεράκι και την αγάπη αυτών που
έχουν ασχοληθεί! Πολλά συγχαρητήρια!
Βίκυ-Γιάννης 18/05/21

Είχα μια δύσκολη μέρα και βγήκα μια βόλτα

να αλλάξει η διάθεσή μου και ήρθα εδώ,
Πραγματικά όλα υπέροχα το καταχάρηκα και
τα προϊόντα στο κατάστημα εξαιρετικά!!!
 22/5/21 Εβίτα Μ.

Μοναδική εμπειρία , ήταν όλα υπέροχα , ένα

ταξίδι στο χρόνο μαθαίνοντας για τη φύση,
τα ζώα, τα φυτά και φυσικά τα μανιτάρια.
Συνεχίστε την καλή δουλειά. Στην επόμενη
επίσκεψή μας στην περιοχή θα ξανάρθουμε
σίγουρα!
Κωνσταντίνος και Μαρία

Εάν ήξερα ότι θα ήταν τέτοιο μουσείο , θα

ερχόμουν από την Αθήνα , δις το χρόνο !!!
Μπράβο στον, στην, ή στους ανθρώπους,

ˮ
που συνέλαβαν την ιδέα και
την υλοποίησαν!
 Δημήτριος εξ Αθηνών

31
 ΝΕΟ ΠΡΟΪΟΝ

Λικέρ από άγριο μανιτάρι

Κανθαρίσκο
(Cantharellus cibarius)

32
 Ένα νέο προϊόν του Μουσείου με Τσίπουρο και Μέλι

Κανθαρίσκος ο Βρώσιμος (Cantharellus cibarius)

Έ να ντελικάτο αλκοολούχο ποτό με μοναδικό οργανοληπτικό χαρακτήρα γεννήθηκε για να ικανο-

ποιήσει και τους πιο εκλεπτυσμένους ουρανίσκους.
Πρόκειται για αποκλειστικά ελληνικής έμπνευσης δημιούργημα, το οποίο αναπτύχθηκε σε ορισμένες
περιοχές της κεντρικής και βόρειας Ελλάδας για οικιακή χρήση.
Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Μετεώρων και Μουσείο Μανιταριών, με βάση τη γνώση, την εμπειρία, αλλά
και την εγκυρότητά του, ανέλαβε να δημιουργήσει το μοναδικό λικέρ άγριου μανιταριού με τσίπουρο
και μέλι, που κυκλοφορεί στη χώρα μας, αλλά και στο εξωτερικό, το οποίο τηρεί όλες τις προδιαγραφές
της κείμενης νομοθεσίας και έχει λάβει τις απαραίτητες εγκρίσεις.
Η πρωτοτυπία του έγκειται στο γεγονός, ότι η ζάχαρη που περιέχει η πλειοψηφία των λικέρ, έχει αντι-
κατασταθεί από το μέλι, ενώ το τσίπουρο προσδίδει ένα ιδιαίτερο γευστικό αποτέλεσμα.
Διακρίνεται για τη γευστική του αρμονία, η οποία διαμορφώνεται από τα φυσικά φρουτώδη αρώμα-
τα που αναδύονται από τα προσεκτικά επιλεγμένα ώριμα χρυσοκίτρινα άγρια μανιτάρια του είδους
Cantharellus cibarius (Κανθαρίσκος ο βρώσιμος), τις ήπιες νότες του μελιού και τον αλκοολικό του
χαρακτήρα.
Τα μανιτάρια του είδους Cantharellus cibarius διαθέτουν πυκνή σάρκα με υπέροχη γεύση καρυδιού και
άρωμα βερίκοκων ή ροδάκινων τα οποία προσδίδουν τον αρωματικό χαρακτήρα του λικέρ.
Το υπέροχο κεχριμπαρένιο χρώμα του, διαμορφώνεται από την προοδευτική απελευθέρωση χρωστικών
από τα μανιτάρια όταν αυτά βυθίζονται και παραμένουν υπομονετικά για μέρες μέσα στο τσίπουρο.
Διαθέτει πυκνό σώμα, ιδιότυπη βεντάλια αρωμάτων κατά την επίγευση και ξεχωριστό φάσμα ιδιοτήτων,
όπως χωνευτικές, αντιοξειδωτικές, τονωτικές.
Συνοδεύει μοναδικά κάθε προσωπική στιγμή και σερβίρεται με τριμμένο πάγο ή φέτες λεμονιού, πριν
από το γεύμα σαν απεριτίφ ή μετά από αυτό σαν χωνευτικό, ενώ συμμετέχει ως συστατικό σε υπέροχα
κοκτέιλ.
Στα συγκριτικά του πλεονεκτήματα συγκαταλέγονται η απουσία ζάχαρης, τεχνητών χρωμάτων και
αρωμάτων. Τα υψηλά ποιοτικά χαρακτηριστικά των πρώτων υλών από τα οποία αποτελείται δηλαδή το
μέλι, το τσίπουρο και τα άγρια μανιτάρια, εγγυώνται την βιο-λειτουργικότητα του τελικού προϊόντος.
33
 Όποια κι αν είναι η ιδέα σας,
την τυπώνουµε σε χαρτί!
Στη Λυχνία αγαπάµε τις ιδέες και τα όνειρα και µας γοητεύει να τα κάνουµε πράξη!
Γι’ αυτό επενδύουµε συνεχώς σε τεχνολογία υψηλών προδιαγραφών, για να
µπορούµε να παράγουµε ποιοτικές εκτυπώσεις και να σας προσφέρουµε
ανταγωνιστικές, ολοκληρωµένες λύσεις που ανταποκρίνονται στις ανάγκες σας.
Λύσεις που ξεκινούν από µια απλή επαγγελµατική κάρτα και καταλήγουν στην
πιο απαιτητική εκτύπωση και βιβλιοδεσία.
Στη Λυχνία είναι καθηµερινό µέληµά µας να βάζουµε µε αφοσίωση και συνέπεια
τις ιδέες σας στο χαρτί!

Ανδραβίδας 7
136 71 Χαµόµυλο Αχαρνών
Τ.: 210 3410436
F.: 210 3425967
www.lyhnia.com
info@lyhnia.com Πιστοποίηση για τη χρήση τεχνολογιών
34 Πιστοποίηση Σ∆Π
Αρ. Πιστοπ:
3

Λυχνία Α.Ε. Lyhnia S.A. @LYHNIAsa Lyhnia S.A. lyhnia ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 9001:2000
Aρ. Πιστοπ. 738/∆/2008