‫درﺳﻨﺎﻣﻪ ﻓﯿﺰﯾﮏ دﻫﻢ‬

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬

‫دﻣﺎ و ﻣﺎ‬
‫*دﻣﺎ‪ :‬ﻣﻌﯿﺎری اﺳﺖ ﺑﺮای ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮔﺮﻣﯽ و ﺳﺮدی اﺟﺴﺎم‬
‫*ﮔﺮﻣﺎ‪ :‬ﺻﻮرﺗﯽ از اﻧﺮژی اﺳﺖ ﮐﻪ در اﺛﺮ اﺧﺘﻼف دﻣﺎ از ﺟﺴﻢ ﺑﺎ دﻣﺎی ﺑﺎﻻﺗﺮ )ﺟﺴﻢ ﮔﺮمﺗﺮ( ﺑﻪ ﺟﺴﻢ ﺑﺎ دﻣﺎی ﭘـﺎﻴﻳﻦﺗـﺮ‬
‫واﺣﺪ‬
‫)ﺟﺴﻢ ﺳﺮدﺗﺮ( ﺷﺎرش ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬‬
‫‪‬‬
‫*ﺗﻔﺎوت دﻣﺎ و ﮔﺮﻣﺎ‬
‫*دﻣﺎ‪ :‬ﮐﻤﯿﺘﯽ ﮐﻪ ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه اﻧﺮژی ﺟﻨﺒﺸﯽ ﯾﮏ ذره اﺳﺖ )ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ اﻧﺮژی ﺟﻨﺒﺸﯽ ذرات(‬
‫*ﮔﺮﻣﺎ‪ :‬اﻧﺮژی ﻣﺠﻤﻮع ذرات را ﮐﻪ ﺑﯿﻦ دو ﺟﺴﻢ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﻣﯽﺷﻮد ﮔﺮﻣﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫*دﻣﺎﺳﻨﺠﯽ‪ :‬ﮐﻠﯿﻪ راهﻫﺎی ﺳﻨﺠﺶ دﻣﺎ را دﻣﺎﺳﻨﺠﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺑﯽدﻗﺖﺗﺮﯾﻦ و ﻣﻌﻤﻮﻟﯽﺗﺮﯾﻦ دﻣﺎﺳـﻨﺠﯽ‪ ،‬ﺣـﺲ ﻻﻣـﺴﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫*دﻣﺎﺳﻨﺞ‪ :‬ﮐﻠﯿﻪ وﺳﺎﯾﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﮐﻤﯿﺖ دﻣﺎﺳﻨﺠﯽ‪ ،‬دﻣﺎی دﻗﯿﻖ ﺟﺴﻢ را اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﮐﻨﺪ دﻣﺎﺳﻨﺞ ﻧﺎم دارد‪.‬‬
‫واﺣﺪﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ دﻣﺎ و راﺑﻄﻪ آنﻫﺎ ﺑﺎ درﺟﻪ ﺳﻠﺴﯿﻮس )‪(C‬‬
‫‪ -۱‬ﻓﺎرﻧﻬﺎﯾﺖ )‪(F‬‬

‫‪F  9 C  32‬‬
‫‪5‬‬
‫‪ -۲‬ﮐﻠﻮﯾﻦ )‪(K‬‬

‫‪K  C  273 / 15‬‬

‫‪ex : T  3K‬‬ ‫)دﻣﺎ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﮐﻠﻮﯾﻦ را‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ً ﺑﺎ ‪ T‬ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪(.‬‬

‫*ا‬
‫اﻮع دﻣﺎ ﺞ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻟﯽﺗﺮﯾﻦ دﻣﺎﺳﻨﺞ‪ ،‬ﺟﯿﻮهای و اﻟﮑﻠﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺳﺎس ﮐﺎر دﻣﺎﺳﻨﺞﻫﺎ اﻧﻘﺒﺎض و اﻧﺒﺴﺎط ﻣﺎﯾﻊ درون دﻣﺎﺳﻨﺞ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ارﺗﻔﺎع(‬
‫*ﻣﺪرج ﮐﺮدن دﻣﺎﺳﻨﺞﻫﺎ‬
‫ﺑﺮای ﻣﺪرج ﮐﺮدن دﻣﺎﺳﻨﺞﻫﺎ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ دو ﻧﻘﻄﻪ ﺛﺎﺑﺖ دﻣﺎﺳﻨﺠﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻘﺎط ﺑﺎﯾﺪ؛‬
‫اوﻻ ً‪ :‬ﻫﻤﻮاره ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ً‬
‫ﺛﺎﻧﯿﺎ‪ :‬در دﺳﺘﺮس ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻧﺤﻮه ﻣﺪرج ﮐﺮدن دﻣﺎﺳﻨﺞ ﺳﻠﺴﯿﻮس‪:‬‬
‫‪ -۱‬دﻣﺎی ﻣﺨﻠﻮط ﯾﺦ و آب ﺧﺎﻟﺺ در ﻓﺸﺎر ‪ 1atm‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﺪد ﺻﻔﺮ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۲‬دﻣﺎی ﺳﻄﺢ آب در ﺣﺎل ﺟﻮش در ﻓﺸﺎر ‪ 1atm‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﺪد ﺻﺪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﯿﻦ ﺻﻔﺮ و ‪ 100‬ﺑﻪ ﺻﺪ ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺴﺎوی ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﺎﻻی ‪ 100‬و زﯾﺮ ﺻﻔﺮ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺻﻮرت اداﻣﻪ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪۱‬‬
 ‫درﺳﻨﺎﻣﻪ ﻓﯿﺰﯾﮏ دﻫﻢ‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮه ﻣﺪرج ﮐﺮدن دﻣﺎﺳﻨﺞ ﺳﻠﺴﯿﻮس‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﻫﺮ دﻣﺎﺳﻨﺞ دﯾﮕﺮ را ﺑﺎ دو ﻧﻘﻄﻪ ﺛﺎﺑﺖ دﻣﺎﺳﻨﺠﯽ دﯾﮕﺮ و ﺑﺎ‬
‫ﻫﺮ ﻣﺎﯾﻌﯽ درون دﻣﺎﺳﻨﺞ‪ ،‬ﻣﺪرج ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬دﻣﺎﻫﺎی ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﺑﺎ ﻫﺮ دﻣﺎﺳﻨﺞ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻢﺗﺮ از ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش و ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻧﻘﻄﻪ اﻧﺠﻤﺎد ﻣـﺎﯾﻊ درون دﻣﺎﺳـﻨﺞ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺮﯾﻦ‪ :‬دﻣﺎﺳﻨﺞ ﻣﺠﻬﻮﻟﯽ‪ ،‬دﻣﺎی ذوب ﯾﺦ را ﺑﺎ ﻋﺪد ‪ 10‬و دﻣﺎی ﺟﻮش آب را ﺑﺎ ﻋﺪد ‪ 30‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬در روزی ﮐﻪ‬
‫ﻫﻮا ‪ 40C‬اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ دﻣﺎﺳﻨﺞ ﭼﻪ ﻋﺪدی را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ؟‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻦ‪ :‬دﻣﺎﺳﻨﺞ ‪ M‬در روزی ﮐﻪ ﻫﻮا ‪ 20C‬اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﺪد ‪ 50‬و روزی ﮐـﻪ ﻫـﻮا ‪ 28C‬اﺳـﺖ‪ ،‬ﻋـﺪد ‪ 30‬را ﻧـﺸﺎن‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬راﺑﻄﻪ ﺑﯿﻦ ‪ M‬و درﺟﻪﺑﻨﺪی ﺳﻠﺴﯿﻮس )‪ (C‬را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬

‫در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠﯽ ﯾﮏ دﻣﺎﺳﻨﺞ ﺑﺎ درﺟﻪﺑﻨﺪی دﻟﺨﻮاه‪:‬‬

‫‪x  a  x  a‬‬
‫‪b  a b  a‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات دﻣﺎ در ﻣﻘﯿﺎسﻫﺎی ﻣﺘﻔﺎوت‪:‬‬

‫‪۲‬‬
 ‫درﺳﻨﺎﻣﻪ ﻓﯿﺰﯾﮏ دﻫﻢ‬

‫ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﻓﺸﺎر و ﻧﺎﺧﺎﻟﺼﯽ در ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش و ﻧﻘﻄﻪی ذوب ﻣﻮﺛﺮﻧﺪ‪:‬‬

‫ﮐﺎﻫﺶ ﻓﺸﺎر ﺑﺎﻋﺚ ﭘﺎﻴﻳﻦ آﻣﺪن ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش و ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﻘﻄﻪ ذوب ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼً‪:‬‬

‫اﻓﺰودن ﻧﺎﺧﺎﻟﺼﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﭘﺎﻴﻳﻦ آﻣﺪن ﻧﻘﻄﻪ ذوب و ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼً‪:‬‬

‫*دﻣﺎﺳﻨﺞﻫﺎی ﻣﻌﯿﺎر‪ :‬دﻣﺎﺳﻨﺞﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ از دﻗﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﻫـﺴﺘﻨﺪ و ﺑـﺮای اﻧـﺪازهﮔﯿـﺮی دﻣـﺎ در‬
‫ﮐﺎرﻫﺎی ﻋﻠﻤﯽ ﺑﻪﮐﺎر ﻣﯽرود ﮐﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮهی دﻣﺎی اﻧﺪازهﮔﯿﺮی از آنﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۱‬دﻣﺎﺳﻨﺞ ﮔﺎزی‪ :‬اﺳﺎس ﮐﺎر ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﻗﺎﻧﻮن ﮔﺎزﻫﺎی ﮐﺎﻣﻞ‬
‫‪ -۲‬دﻣﺎﺳﻨﺞ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﭘﻼﺗﯿﻨﯽ‪ :‬اﺳﺎس ﮐﺎر ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ در رﺳﺎﻧﺎﻫﺎ‬
‫‪َ -۳‬ﺗﻒﺳﻨﺞ )ﭘﯿﺮوﻣﺘﺮ(‪ :‬اﺳﺎس ﮐﺎر ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﺗﺎﺑﺶ ﮔﺮﻣﺎﯾﯽ‬
‫*دﻣﺎﺳﻨﺞ ﺗﺮﻣﻮﮐﻮﭘﻞ‪:‬‬
‫ﮐﻤﯿﺖ دﻣﺎﺳﻨﺠﯽ آن وﻟﺘﺎژ اﺳﺖ‪.‬‬
‫دﻗﺖ آن از دﻣﺎﺳﻨﺞ ﻣﻌﯿﺎر ﮐﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﺴﺘﺮهی دﻣﺎﺳﻨﺠﯽ آن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ‪ 270C‬ﺗﺎ ‪ 1372C‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫از دو ﺳﯿﻢ ﻏﯿﺮﻫﻢﺟﻨﺲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺲ و ﮐﻨﺴﺘﺎﻧﺘﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫*دﻣﺎﺳﻨﺞ ﺑﯿﺸﯿﻨﻪ و ﮐﻤﯿﻨﻪ‬

‫‪۳‬‬
 ‫درﺳﻨﺎﻣﻪ ﻓﯿﺰﯾﮏ دﻫﻢ‬

‫*ا ﺴﺎط ﻣﺎﯽ‪:‬‬

‫اﻟﻒ( اﻧﺒﺴﺎط ﺟﺎﻣﺪات‬
‫ب( اﻧﺒﺴﺎط ﻣﺎﯾﻊﻫﺎ‬
‫ج( اﻧﺒﺴﺎط ﮔﺎزﻫﺎ‬
‫*اﻟﻒ( اﻧﺒﺴﺎط ﺟﺎﻣﺪات‬
‫‪ -۱‬اﻧﺒﺴﺎط ﻃﻮﻟﯽ‪ :‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ً ﻣﻮاد ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ دﻣﺎ‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻃﻮل ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻃﻮل اوﻟﯿﻪ ﺟﺴﻢ ‪ L1‬و ﻃﻮل ﻧﻬـﺎﯾﯽ ‪L2‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻃﻮل ﺟﺴﻢ در ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻣﺎی ‪ ‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫)‪ L2  L1 (1  ‬ﯾﺎ ‪L  L1..‬‬

‫‪ ‬ﺿﺮﯾﺐ اﻧﺒﺴﺎط ﻃﻮﻟﯽ ‪  1‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻃﻮل واﺣﺪ ﻃﻮل‪ ،‬ﺑﻪ ازای ‪ 1C‬ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻣﺎ‪.‬‬
‫‪K‬‬
‫||‬
‫‪) ‬ﯾﮏ ﻣﺘﺮ(‬‫‪‬‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻦ‪ :‬اﮔﺮ دﻣﺎی ﻣﯿﻠﻪای را ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ‪ 600C‬اﻓﺰاﯾﺶ دﻫﯿﻢ‪ ،‬ﻃﻮل آن ﺑﻪ ‪ 2‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻃﻮل اوﻟﯿﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺿﺮﯾﺐ‬
‫اﻧﺒﺴﺎط ﻃﻮﻟﯽ اﯾﻦ ﺟﺴﻢ ﭼﻨﺪ اﺳﺖ؟‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻦ‪ :‬اﮔﺮ دﻣﺎی ﻣﯿﻠﻪای را ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ‪ 600C‬اﻓﺰاﯾﺶ دﻫﯿﻢ‪ ،‬ﻃﻮل آن ‪ 2‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻃﻮل اوﻟﯿﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑـﺪ‪ .‬ﺿـﺮﯾﺐ‬
‫اﻧﺒﺴﺎط ﻃﻮﻟﯽ اﯾﻦ ﺟﺴﻢ ﭼﻨﺪ اﺳﺖ؟‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻦ‪ :‬ﺑﺮای ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﺧﻢ ﺷﺪن رﯾﻞﻫﺎی راهآﻫﻦ در اﺛﺮ اﻓﺰاﯾﺶ دﻣﺎ ﺑﯿﻦ آنﻫﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻃﻮل ﻫﺮ رﯾﻞ‬
‫در روزی ﮐﻪ ﻧﺼﺐ ﻣﯽﺷﻮد )دﻣﺎی ‪ ( 25C‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 20‬ﻣﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ؛ ) ‪( Fe  12  106K 1‬‬
‫اﻟﻒ( ﺣﺪاﻗﻞ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺧﺎﻟﯽ ﺑﯿﻦ دو رﯾﻞ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ در دﻣﺎی ﺣﺪاﮐﺜﺮ ‪ 55C‬راهآﻫﻦ آﺳﯿﺐ ﻧﺒﯿﻨﺪ؟‬

‫‪۴‬‬
 ‫درﺳﻨﺎﻣﻪ ﻓﯿﺰﯾﮏ دﻫﻢ‬

‫ب( اﮔﺮ دﻣﺎ در ﺳﺮدﺗﺮﯾﻦ ﺷﺐ ﺳﺎل ﺑﻪ ‪ 25C‬ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺧﺎﻟﯽ دو رﯾﻞ ﻣﺠﺎور ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ ﻣﯽﺷﻮد؟‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻦ‪ :‬ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ دﻣﺎ زواﯾﺎی ﯾﮏ ﻣﺜﻠﺚ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ؟‬

‫*دﻣﺎﺳﻨﺞ ﻧﻮاری دوﻓﻠﺰه‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻦ‪ :‬دو ﺗﯿﻐﻪ ﻓﻠﺰی از ﺟﻨﺲ آﻫﻦ و ﺑﺮﻧﺞ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ در دﻣﺎی ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻣﺤﯿﻂ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﺳﺮﺗﺎﺳﺮی ﺑﻪ ﻫﻢ ﺟـﻮش‬
‫ﺧﻮردهاﻧﺪ و دارای ﻃﻮل ﯾﮑﺴﺎن ‪ 20cm‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ دﻣﺎی ﺗﯿﻐﻪﻫﺎ ﺑﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﮔﺮﻣﺎ از ﯾﮏ اﺟﺎق ‪ 50C‬ﺑﺎﻻ ﺑﺮود‪ ،‬ﻃـﻮل‬
‫ﻫﺮ ﺗﯿﻐﻪ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ ﻣﯽﺷﻮد و ﺷﮑﻞ آن ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ؟ ) ‪  12  106K 1‬آﻫﻦ ‪ ‬و ‪  19  106K 1‬ﺑﺮﻧﺞ ‪( ‬‬

‫‪۵‬‬
 ‫درﺳﻨﺎﻣﻪ ﻓﯿﺰﯾﮏ دﻫﻢ‬

‫*دﻣﺎﭘﺎ )ﺗﺮﻣﻮﺳﺘﺎت(‪:‬‬

‫‪ -۲‬اﻧﺒﺴﺎط ﺳﻄﺤﯽ‪ :‬اﮔﺮ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﯾﮏ ﺻﻔﺤﻪ در دﻣﺎی ‪ 1‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ A1‬و ﻣﺴﺎﺣﺖ آن در دﻣﺎی ‪ 2‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ A2‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬راﺑﻄﻪ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫)‪ A2  A1 (1  2‬ﯾﺎ ‪A  A1.2.‬‬
‫ً‬
‫ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ( ‪ ‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺳﻄﺢ واﺣﺪ ﺳﻄﺢ ﺑﻪ ازای ‪ 1C‬ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻣﺎ‬ ‫‪  2‬ﺿﺮﯾﺐ اﻧﺒﺴﺎط ﺳﻄﺤﯽ )‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻦ‪ :‬روی ﯾﮏ ورﻗﻪ ﻓﻠﺰی دو ﺳﻮراخ داﯾﺮهای ﺷﮑﻞ اﯾﺠﺎد ﮐﺮدهاﯾﻢ‪ .‬ﻓﺎﺻﻠﻪ دو ﺳﻮراخ از ﯾﮏدﯾﮕﺮ ‪ x‬اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎل اﮔﺮ‬
‫ورﻗﻪ را ﮔﺮم ﮐﻨﯿﻢ‪ x ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد؟‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻦ‪ :‬در دو ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﯾﮏ ﺑﺎر ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻣﺎی ﯾﮑﺴﺎن و ﯾﮏ ﺑـﺎر ﮔﺮﻣـﺎی ﯾﮑـﺴﺎن دادهاﯾـﻢ‪،‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ اﺑﻌﺎد را ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ -۳‬اﻧﺒﺴﺎط ﺣﺠﻤﯽ‪ :‬اﮔﺮ ﺣﺠﻢ ﯾﮏ ﺟﺴﻢ در دﻣﺎی ‪ 1‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ V1‬و ﺣﺠﻢ آن در دﻣﺎی ‪ 2‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ V2‬ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬راﺑﻄـﻪ ﺗﻐﻴﻴـﺮ‬
‫ﺣﺠﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫)‪ V2  V1 (1  ‬ﯾﺎ ‪V  V1..‬‬
‫‪  ‬ﺿﺮﯾﺐ اﻧﺒﺴﺎط ﺣﺠﻤﯽ ‪ ‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺠﻢ واﺣﺪ ﺣﺠﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ازای ‪ 1C‬ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻣﺎ‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ‪:‬‬
‫‪  3‬‬ ‫ً‬
‫ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ(‬ ‫)‬

‫‪۶‬‬
 ‫درﺳﻨﺎﻣﻪ ﻓﯿﺰﯾﮏ دﻫﻢ‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻦ‪ :‬ﻣﮑﻌﺐ ﻣﺴﺘﻄﯿﻠﯽ ﺑﻪ اﺑﻌﺎد ‪ 3cm  4 cm  5cm‬و ﺿﺮﯾﺐ اﻧﺒﺴﺎط ﻃﻮﻟﯽ ‪ 5  104 1‬دارﯾﻢ‪ .‬اﮔﺮ دﻣﺎ را ‪180F‬‬
‫‪K‬‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ دﻫﯿﻢ‪ ،‬ﺣﺠﻢ اﯾﻦ ﻣﮑﻌﺐ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮﻣﮑﻌﺐ ﻣﯽرﺳﺪ؟‬
‫‪120 (۴‬‬ ‫‪73 (۳‬‬ ‫‪63 (۲‬‬ ‫‪69 (۱‬‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻦ‪ :‬ﺣﺠﻢ‪ ،‬ﺟﺮم و ﭼﮕﺎﻟﯽ ﺟﺎﻣﺪی ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ‪ m ، V‬و ‪ ‬اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ دﻣﺎی آن را ﺑﻪ اﻧﺪازهی ‪ T‬ﺑﺎﻻ ﺑﺒﺮﯾﻢ‪ ،‬ﭼﮕﺎﻟﯽ‬
‫آن ﭼﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮی ﻣﯽﮐﻨﺪ؟‬

‫ﺳﻮال ﺧﻮب‪ :‬اﮔﺮ دﻣﺎی ﯾﮏ ﺟﺴﻢ ﺟﺎﻣﺪ را ‪ 2‬ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﭼﮕﺎﻟﯽ آن ﭼﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮی ﻣﯽﮐﻨﺪ؟ آﯾﺎ ﺑﺎ ﺗﻘﺮﯾﺐ ﻣﻨﺎﺳـﺐ راﺑﻄـﻪ‬
‫)‪ 2  1 (1   T‬ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ؟‬

‫ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬درﺻﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮات‬

‫ﮔﻼﺑﯽ ‪‬‬
‫‪ ‬درﺻﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﮔﻼﺑﯽ‬ ‫‪100‬‬
‫ﮔﻼﺑﯽ‬
‫‪١‬‬
‫ﺗﻤﺮﯾﻦ‪ :‬ﺿﺮﯾﺐ اﻧﺒﺴﺎط ﺳﻄﺤﯽ ﮐﺮهای ‪ 2  105 1‬اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ دﻣﺎی اﯾﻦ ﮐﺮه را ‪ 200C‬ﺑﺎﻻ ﺑﺒﺮﯾﻢ‪ ،‬ﺣﺠﻢ آن ﭼﻨﺪ درﺻﺪ‬
‫‪K‬‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ؟‬
‫‪6 (۴‬‬ ‫‪3 (۳‬‬ ‫‪0 / 6 (۲‬‬ ‫‪0 / 3 (۱‬‬

‫‪۷‬‬
 ‫درﺳﻨﺎﻣﻪ ﻓﯿﺰﯾﮏ دﻫﻢ‬

‫*ب( اﻧﺒﺴﺎط ﻣﺎﯾﻌﺎت‬

‫ﻣﺎﯾﻌﺎت ﻣﻌﻤﻮﻻ ً ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ دﻣﺎ‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﺣﺠﻢ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺣﺠﻢ ﻣﺎﯾﻊ در دﻣﺎی ‪ 1‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ V1‬و در دﻣﺎی ‪ 2‬ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫‪ V2‬ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫)‪ V2  V1 (1   T‬ﯾﺎ ‪V  V1..T‬‬

‫‪ ‬ﻇﺎﻫﺮی ‪V‬‬ ‫ﺑﻨﺪهی ﺧﺪا ﻣﺎﯾﻊ رو‪ ،‬روی ﻫﻮا ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮﻧﯽ ﮔﺮﻣﺎ ﺑﺪی‪...‬‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻦ‪ :‬ﻇﺮﻓﯽ ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ‪ 100cm3‬ﭘﺮ از ﻣﺎﯾﻌﯽ ﺑﻪ ﺿﺮﯾﺐ اﻧﺒﺴﺎط ‪ 4  104 1‬اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ دﻣﺎی ﻇﺮف را ‪ 100C‬ﺑﺎﻻ ﺑﺒـﺮﯾﻢ‬
‫‪K‬‬
‫‪ 1CC‬ﻣﺎﯾﻊ ﺑﯿﺮون ﻣﯽرﯾﺰد‪ .‬ﺿﺮﯾﺐ اﻧﺒﺴﺎط ﻃﻮﻟﯽ ﻇﺮف در ‪ SI‬ﭼﻨﺪ اﺳﺖ؟‬

‫‪۸‬‬
 ‫درﺳﻨﺎﻣﻪ ﻓﯿﺰﯾﮏ دﻫﻢ‬

‫*اﻧﺒﺴﺎط ﻏﯿﺮﻋﺎدی آب‬

‫ﻫﺮﮔﺎه دﻣﺎی ﻣﻘﺪاری آب را از ﺻﻔﺮ درﺟﻪ اﻓﺰاﯾﺶ دﻫﯿﻢ‪ ،‬ﺗﺎ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ دﻣﺎی ‪ 4C‬اﻧﺒـﺴﺎط ﻏﯿﺮﻋـﺎدی آب را ﻣـﺸﺎﻫﺪه‬
‫ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﺟﺎی اﻓﺰاﯾﺶ ﺣﺠﻢ ﮐﺎﻫﺶ ﺣﺠﻢ را ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮدار ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺣﺠﻢ و ﭼﮕﺎﻟﯽ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ دﻣﺎی آب ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ‪ :‬اﻧﺒﺴﺎط ﻏﯿﺮﻋﺎدی آب ﭼﻪ ﺗﺎﺛﯿﺮی ﺑﺮ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ در زﯾﺮ آب دارد؟‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻦ‪ :‬ﯾﮏ ﻇﺮف اﺳﺘﻮاﻧﻪای ﻣﺤﺘﻮی ﻣﻘﺪاری آب اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﮔﺮم ﮐﺮدن آب ﻓﺸﺎر وارد ﺑﺮ ﮐﻒ ﻇﺮف و ﺣﺠـﻢ آب ﭼﮕﻮﻧـﻪ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ؟‬

‫ﺑﻪ اﻧﺮژی اﻧﺘﻘﺎلﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﺧﺘﻼف دﻣﺎ ﺑﯿﻦ دو ﺟﺴﻢ‪ ،‬از ﺟﺴﻢ ﺑـﺎ دﻣـﺎ ﺑـﺎﻻﺗﺮ ﺑـﻪ ﺟـﺴﻢ ﺑـﺎ دﻣـﺎ‬ ‫* ﻣـﺎ ) ‪:(Q‬‬
‫ﭘﺎﻴﻳﻦﺗﺮ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﺷﻮد و واﺣﺪ آن ژول ) ‪ ( J‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﯾﮑﺎی دﯾﮕﺮ آن ﮐﺎﻟﺮی اﺳﺖ ) ‪( 1cal  4 / 185 J‬‬

‫‪۹‬‬
 ‫درﺳﻨﺎﻣﻪ ﻓﯿﺰﯾﮏ دﻫﻢ‬

‫ﺗﺴﺖ‪ :‬ﮔﺮﻣﺎی ﺟﺴﻢ ‪ A‬ﺑﯿﺶﺗﺮ از ﮔﺮﻣﺎی ﺟﺴﻢ ‪ B‬اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﻫﻢ ﺗﻤﺎس دﻫﯿﻢ‪ ،‬درﺑﺎرهی آنﻫﺎ ﭼﻪ ﻣﯽﺗﻮان‬
‫ﮔﻔﺖ؟‬
‫ً‬
‫اﻟﺰاﻣﺎ اﻧﺮژی ﮔﺮﻣﺎﯾﯽ از ‪ A‬ﺑﻪ ‪ B‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪(۱‬‬
‫ً‬
‫اﻟﺰاﻣﺎ اﻧﺮژی ﮔﺮﻣﺎﯾﯽ از ‪ B‬ﺑﻪ ‪ A‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪(۲‬‬
‫‪ (۳‬ﮔﺮﻣﺎی وﯾﮋه ﺟﺴﻢ ‪ A‬از ‪ B‬ﺑﯿﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (۴‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﯿﻦ آنﻫﺎ ﻫﯿﭻ ﮔﺮﻣﺎﯾﯽ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫ً‬
‫اﻟﺰاﻣﺎ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ؟‬ ‫ﺗﺴﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﺟﺴﻢ ‪ A‬را ﺑﺎ ‪ B‬ﺗﻤﺎس دﻫﯿﻢ‪ ،‬ﮔﺮﻣﺎ از ﺟﺴﻢ ‪ A‬ﺑﻪ ‪ B‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﮐﺪام ﮔﺰﯾﻨﻪ‬
‫‪ (۲‬اﻧﺮژی دروﻧﯽ ﺟﺴﻢ ‪ A‬از ‪ B‬ﺑﯿﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ (۱‬ﮔﺮﻣﺎی ﺟﺴﻢ ‪ A‬از ‪ B‬ﺑﯿﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (۴‬ﭘﺲ از ﺗﻤﺎس‪ ،‬اﻧﺮژی ﮔﺮﻣﺎﯾﯽ ‪ A‬از ‪ B‬ﺑﯿﺶﺗﺮ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬ ‫‪ (۳‬دﻣﺎی ‪ A‬از ‪ B‬ﺑﯿﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫*راﺑﻄﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮔﺮﻣﺎ‪ :‬ﮔﺮﻣﺎی ﻻزم ﺑﺮای اﯾﻦﮐﻪ ﺟﺴﻤﯽ ﺑﻪ ﺟﺮم ‪ m‬ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ‪ ‬اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎ ﮐﺎﻫﺶ دﻣﺎ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از‬
‫راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‬
‫‪Q  m.C.‬‬ ‫‪  Q‬اﻧﺮژی ﮔﺮﻣﺎﯾﯽ ) ‪  m ، ( J‬ﺟﺮم )‪(kg‬‬
‫‪J‬‬
‫( ‪ 2  1   ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻣﺎ )‪ C‬ﯾﺎ ‪(K‬‬ ‫‪  C‬ﮔﺮﻣﺎی وﯾﮋه )‬
‫‪kg.C‬‬

‫ﻣﻘﺪار ﮔﺮﻣﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد ‪ 1 kg‬از ﺟﺴﻢ ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ‪ 1C‬اﻓﺰاﯾﺶ ﯾـﺎ‬ ‫* ـﺖ ﻣـﺎﯽ و ه ) ﻣـﺎی و ه(‪:‬‬
‫‪J‬‬
‫‪ 400‬اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﮐﻪ‪:‬‬ ‫ﮐﺎﻫﺶ دﻣﺎ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل ﮔﺮﻣﺎی وﯾﮋه ﻣﺲ‬
‫‪kgC‬‬

‫ﺗﺴﺖ‪ :‬ﮔﺮﻣﺎی وﯾﮋه ﺟﺴﻢ ‪ A‬ﺑﯿﺶﺗﺮ از ﺟﺴﻢ ‪ B‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﮔﺮ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﮔﺮﻣﺎی ﻣﺴﺎوی دﻫﯿﻢ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻣﺎی ﺟﺴﻢ‬
‫‪ ...................‬ﺑﯿﺶﺗﺮ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ﯾﮑﺴﺎن ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻣﺎ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﻪ ﺟـﺴﻢ ‪...................‬‬
‫ﮔﺮﻣﺎی ﺑﯿﺶﺗﺮی ﺑﺪﻫﯿﻢ‪.‬‬
‫‪ (۴‬ﻧﻤﯽﺗﻮان اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫‪ A (۳‬و ‪A‬‬ ‫‪ B (۲‬و ‪A‬‬ ‫‪ A (۱‬و ‪B‬‬

‫‪۱۰‬‬
 ‫درﺳﻨﺎﻣﻪ ﻓﯿﺰﯾﮏ دﻫﻢ‬

‫ﺗﺴﺖ‪ :‬ﺑﻪ ‪ 500gr‬آﻟﻮﻣﯿﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ‪ 450 J‬ﮔﺮﻣﺎ ﻣﯽدﻫﯿﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ دﻣﺎی ‪ 40C‬ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬دﻣﺎی اوﻟﯿﻪ اﯾـﻦ ﻗﻄﻌـﻪ ﭼﻨـﺪ‬
‫‪J‬‬
‫‪( CAl  900‬‬ ‫درﺟﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ؟ )‬
‫‪kgC‬‬
‫‪39 (۴‬‬ ‫‪41 (۳‬‬ ‫‪5 (۲‬‬ ‫‪1 (۱‬‬

‫ﺗﺴﺖ‪ :‬از ‪ 200gr‬ﻣﺲ ﺑﺎ دﻣﺎی ‪ 50C‬ﮔﺮﻣﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ ‪ 10C‬ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻫﻤﯿﻦ ﮔﺮﻣـﺎ را ﺑـﻪ ‪ 800gr‬آﻫـﻦ در دﻣـﺎی‬
‫‪J‬‬ ‫‪J‬‬
‫‪  500‬آﻫﻦ ‪( C‬‬ ‫‪  400‬ﻣﺲ ‪ C‬و‬ ‫‪ 20C‬ﺑﺪﻫﯿﻢ‪ ،‬دﻣﺎی آن ﺑﻪ ﭼﻨﺪ درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﯽﮔﺮاد ﻣﯽرﺳﺪ؟ )‬
‫‪kg.C‬‬ ‫‪kg.C‬‬
‫‪38 (۴‬‬ ‫‪12 (۳‬‬ ‫‪28 (۲‬‬ ‫‪22 (۱‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ داداش ﮐﻮﭼﻮﻟﻮ ‪ Q ‬وﻗﺘﯽ‪...‬‬

‫ﮔﺮﻣﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ ﺟﺴﻢ )ﮐﻞ ﺟﺴﻢ( ‪ 1C‬دﻣﺎﯾﺶ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫* ﺖ ﻣﺎﯽ ) ‪:(mc‬‬
‫‪Q  mc ‬‬ ‫‪C  mc‬‬
‫||‬
‫ﻇﺮﻓﯿﺖ ﮔﺮﻣﺎﯾﯽ ‪‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬ﻇﺮﻓﯿﺖ ﮔﺮﻣﺎﯾﯽ وﯾﮋه ﺟﺴﻢ ﺑﻪ ﺟﺮم ﺑﺴﺘﮕﯽ ﻧﺪارد وﻟﯽ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﮔﺮﻣﺎﯾﯽ ﺟﺴﻢ ﺑﻪ ﺟﺮم ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪.‬‬
‫ﺗﺴﺖ‪ :‬ﺟﺮم ﺟﺴﻢ ‪ 3 ، A‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﺮم ﺟﺴﻢ ‪ B‬و ﻇﺮﻓﯿﺖ ﮔﺮﻣﺎﯾﯽ آن ﻧـﺼﻒ ﻇﺮﻓﯿـﺖ ﮔﺮﻣـﺎﯾﯽ ‪ B‬اﺳـﺖ‪ .‬اﮔـﺮ ﮔﺮﻣـﺎی‬
‫دادهﺷﺪه ﺑﻪ ‪ 5 ، A‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ B‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻣﺎی ‪ A‬ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ B‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪0 / 9 (۴‬‬ ‫‪0 / 3 (۳‬‬ ‫‪10 (۲‬‬ ‫‪5 (۱‬‬

‫‪۱۱‬‬
 ‫درﺳﻨﺎﻣﻪ ﻓﯿﺰﯾﮏ دﻫﻢ‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻦ‪ :‬ﮔﻠﻮﻟﻪای ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ‪ 20 m‬از ﺑﺎﻻی ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ‪ 60 m‬ﺑﻪ ﻃﺮف ﭘﺎﻴﻳﻦ ﭘﺮﺗﺎب ﺷﺪه اﺳـﺖ و ﺑـﺎ ﺳـﺮﻋﺖ‬
‫‪s‬‬
‫‪J‬‬
‫‪ 500‬ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻣﺎی ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺗﺎ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﭼﻨﺪ درﺟﻪ‬ ‫‪ 30 m‬ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮده‪ ،‬اﮔﺮ ﮔﺮﻣﺎی وﯾﮋه ﮔﻠﻮﻟﻪ‬
‫‪kgC‬‬ ‫‪s‬‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽﮔﺮاد اﺳﺖ؟‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻦ‪ :‬ﮔﻠﻮﻟﻪای ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ‪ 20 m‬ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻓﻘﯽ ﺑﻪ درﺧﺘﯽ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮده و ﺑـﺎ ﺳـﺮﻋﺖ ‪ 10 m‬از ﻃـﺮف دﯾﮕـﺮ ﺑﯿـﺮون‬
‫‪s‬‬ ‫‪s‬‬
‫ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬اﮔﺮ ‪ %40‬اﻧﺮژی ﺗﻠﻒﺷﺪه ﺻﺮف ﮔﺮم ﺷﺪن ﮔﻠﻮﻟﻪ ﮔـﺮدد‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴـﺮ دﻣـﺎی ﮔﻠﻮﻟـﻪ در ﻋﺒـﻮر از درﺧـﺖ ﭼﻨـﺪ درﺟـﻪ‬
‫‪J‬‬
‫‪  1500‬ﮔﻠﻮﻟﻪ ‪( C‬‬ ‫ﺳﻠﺴﯿﻮس اﺳﺖ؟ )‬
‫‪kgC‬‬

‫ﺗﺴﺖ‪ :‬ﺑﻪ دو ﮔﻠﻮﻟﻪی ﻓﻠﺰی ﻫﻢﺟﺮم ‪ A‬و ‪ B‬ﮐﻪ دﻣﺎی اوﻟﯿﻪ ﻫﺮ دو ‪ 0C‬اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ و ﺑـﻪ ﮐﻨـﺪی در ﻫـﺮ ﺛﺎﻧﯿـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻘﺪار ﻣﺴﺎوی ﮔﺮﻣﺎ ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪ .‬ﮔﺮﻣﺎی وﯾﮋه ‪ A‬از ﮔﺮﻣﺎی وﯾﮋه ‪ B‬ﺑﺰرگﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺪام ﻧﻤـﻮدار زﯾـﺮ ﺑـﺮای اﯾـﻦ دو ﺟـﺴﻢ‬
‫درﺳﺖ اﺳﺖ؟‬

‫‪(۴‬‬ ‫‪(۳‬‬ ‫‪(۲‬‬ ‫‪(۱‬‬

‫‪۱۲‬‬
 ‫درﺳﻨﺎﻣﻪ ﻓﯿﺰﯾﮏ دﻫﻢ‬

‫آزﻣﺎﯾﺶ‪ :‬آزﻣﺎﯾﺶ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﻮاد از ﻧﻈﺮ رﺳﺎﻧﺶ ﮔﺮﻣﺎ ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪای در ﻣﻮرد ﻫﻮا‪ :‬ﻫﻮا ﻋﺎﯾﻖ ﮔﺮﻣﺎﺳﺖ و ﻋﻠﺖ اﺳﺘﻔﺎده از ﻟﺒﺎسﻫﺎی ﭘﺸﻤﯽ و ﺷﯿـﺸﻪﻫـﺎی دوﺟـﺪاره و ﻧﯿـﺰ ﭘـﻮش‬
‫ﮐﺮدن ﭘﺮﻫﺎی ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ﺗﻮﺳﻂ آنﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫آزﻣﺎﯾﺶ‪ :‬ﺗﻮﺳﻂ آزﻣﺎﯾﺶ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﯽﺗﻮان ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ آب رﺳﺎﻧﺎی ﺿﻌﯿﻔﯽ ﺑﺮای ﮔﺮﻣﺎﺳﺖ‪.‬‬

‫‪J‬‬
‫‪  4200‬آب ‪ ( C‬ﺑﺮﺧـﻮردار اﺳـﺖ و ﻫﻤـﯿﻦ‬ ‫ﻧﮑﺘﻪای در ﻣﻮرد آب‪ :‬در ﺑﯿﻦ ﻣﺎﯾﻌﺎت آب از ﮔﺮﻣﺎی وﯾﮋه ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻﯾﯽ )‬
‫‪kgC‬‬
‫ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺳﺒﺐ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ در ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺷﻮﻓﺎژﮐﺎری ﻣﻨﺎزل ﯾﺎ رادﯾﺎﺗﻮر ﻣﺎﺷﯿﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺗﻤﺮﯾﻦ‪ :‬ﮔﺮﻣﮑﻨﯽ ﺑﺎ ﺗﻮان ﺛﺎﺑﺖ ﻗﺎدر اﺳﺖ دﻣﺎی ‪ 200 gr‬آب را در ﻣﺪت ‪ ، 2 min‬از ‪ 30C‬ﺑـﻪ ‪ 35C‬ﺑﺮﺳـﺎﻧﺪ و دﻣـﺎی‬
‫‪ 400 gr‬روﻏﻦ را در ‪ 5‬دﻗﯿﻘﻪ از ‪ 20C‬ﺑﻪ ‪ 28C‬ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﮔﺮﻣﺎی وﯾﮋه آب ﺑﻪ روﻏﻦ را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺴﺄﻟﻪ‪ :‬ﺗﻮان اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﻣﺼﺮﻓﯽ ﯾﮏ ﮐﺘﺮی ﺑﺮﻗﯽ ‪ 500 W‬و ﺑﺎزده آن ‪ 80‬درﺻﺪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( اﯾﻦ ﮐﺘﺮی در ﻣﺪت ‪ 15 min‬ﭼﻨﺪ ژول ﮔﺮﻣﺎ ﺑﻪ آب ﻣﯽدﻫﺪ؟‬
‫ب( اﮔﺮ در اﯾﻦ ﻣﺪت دﻣﺎی آب درون ﮐﺘﺮی از ‪ 5C‬ﺑﻪ ‪ 95C‬ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬آب درون ﮐﺘﺮی ﭼﻨﺪ ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم ﺑﻮده اﺳﺖ؟‬

‫‪۱۳‬‬
 ‫درﺳﻨﺎﻣﻪ ﻓﯿﺰﯾﮏ دﻫﻢ‬

‫* ﻌﺎدل ﻣﺎﯽ )دﻣﺎی ﻌﺎدل(‬

‫ﻫﺮﮔﺎه دو ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﺟﺴﻢ در ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﻫﻢ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬در ﻧﻬﺎﯾﺖ دﻣﺎی آنﻫﺎ ﯾﮑﺴﺎن ﻣﯽﺷـﻮد و ﺗـﺎ ﯾﮑـﺴﺎن ﺷـﺪن دﻣـﺎ‪،‬‬
‫ﺗﺒﺎدل ﮔﺮﻣﺎ اداﻣﻪ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﻣﺎی ﻧﻬﺎﯾﯽ اﺟﺴﺎم »دﻣﺎی ﺗﻌﺎدل« ﮔﻮﻴﻳﻢ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ )ﮔﺮﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ وارد و ﯾﺎ ﺧﺎرج ﻧﺸﻮد(‪:‬‬
‫‪Q  0‬‬ ‫دﻣﺎی ﺗﻌﺎدل ‪e ‬‬
‫‪Q1  Q2  Q3   0‬‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﺰوﻟﻪ اﺳﺖ‪m1c1 (e  1 )1  m2c2(e  1 )2   0 .‬‬
‫ﮔﺮﻣﺎ )ژول( ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه‪  .‬ﮔﺮﻣﺎ )ژول( از دﺳﺖ داده‪.‬‬
‫*اﮔﺮ اﯾﺰوﻟﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪Q1  Q2  Q3   200‬‬ ‫ﻣﺜﻼً اﮔﺮ ‪ 200 J‬ﮔﺮﻣﺎ ﺧﺎرج ﺷﻮد از ﺳﯿﺴﺘﻢ‪:‬‬
‫‪Q1  Q2  Q3   500‬‬ ‫ﯾﺎ اﮔﺮ ﻣﺜﻼً ‪ 500 J‬ﮔﺮﻣﺎ وارد ﺷﻮد‪:‬‬
‫ﺗﻤﺮﯾﻦ‪ 200 gr :‬آﻫﻦ ‪ 2C‬را ﺑﺎ ‪ 300 gr‬ﻣﺲ ‪ 13C‬ﺗﻤﺎس ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪ .‬دﻣﺎی ﺗﻌﺎدل ﭼﻨﺪ درﺟﻪ اﺳﺖ؟‬
‫‪J‬‬ ‫‪J‬‬
‫‪( CFe  500‬‬ ‫‪ CCu  400‬و‬ ‫)‬
‫‪kgC‬‬ ‫‪kgC‬‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻦ‪ 200 gr :‬اﻟﮑﻞ ‪ 20C‬را ﺑﺎ ‪ 100 gr‬اﻟﮑﻞ ‪ 30C‬و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﺎ ‪ 700 gr‬اﻟﮑﻞ ‪ 10C‬ﻣﺨﻠﻮط ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬دﻣﺎی ﺗﻌﺎدل‬
‫ﭼﻨﺪ درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﯽﮔﺮاد اﺳﺖ؟‬

‫*ﮔﺮﻣﺎﺳﻨﺞ و ﮔﺮﻣﺎﺳﻨﺠﯽ‬
‫اﯾﻦ ﻇﺮف در آزﻣﺎشﻫﺎی ﮔﺮﻣﺎﺳﻨﺠﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮔﺮﻣﺎی وﯾﮋه اﺟﺴﺎم ﺑﻪﮐﺎر ﻣﯽرود‪.‬‬
‫‪  0‬ﻇﺮف ‪ Q‬ﺟﺴﻢ ‪ Q‬آب ‪Q‬‬

‫‪۱۴‬‬
 ‫درﺳﻨﺎﻣﻪ ﻓﯿﺰﯾﮏ دﻫﻢ‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻦ‪ :‬در ﻇﺮﻓﯽ ﻣﺴﯽ ﺑﻪ ﺟﺮم ‪ 210 gr‬ﻣﻘﺪار ‪ 50 gr‬آب ‪ 20C‬اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻪ درون اﯾﻦ ﻇﺮف ﻗﻄﻌـﻪ آﻫﻨـﯽ ﺑـﻪ ﺟـﺮم‬
‫‪J‬‬ ‫‪J‬‬
‫‪، CFe  500‬‬ ‫‪، CH2O  4200‬‬ ‫‪ 840 gr‬ﺑﺎ دﻣﺎی ‪ 37C‬ﺑﯿﻨﺪازﯾﻢ‪ .‬دﻣﺎی ﺗﻌﺎدل ﭼﻨـﺪ درﺟـﻪ ﻣـﯽﮔـﺮدد؟ )‬
‫‪kgC‬‬ ‫‪kgC‬‬
‫‪J‬‬
‫‪( CCu  400‬‬
‫‪kgC‬‬

‫‪J‬‬
‫‪ 84‬اﺳـﺖ و درون آن ‪ 50 gr‬آب ‪ 31C‬وﺟـﻮد دارد‪ .‬اﮔـﺮ ﺑـﻪ درون اﯾـﻦ ﻇـﺮف‬ ‫ﺗﻤﺮﯾﻦ‪ :‬ﻇﺮﻓﯿﺖ ﮔﺮﻣﺎﯾﯽ ﻇﺮﻓـﯽ‬
‫‪C‬‬
‫ﻗﻄﻌﻪای ‪ 210 gr‬ﺑﺎ دﻣﺎی ﺻﻔﺮ درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﯽﮔﺮاد ﺑﯿﻨﺪازﯾﻢ و دﻣـﺎی ﻧﻬـﺎﯾﯽ ‪ 21C‬ﮔـﺮدد‪ .‬ﮔﺮﻣـﺎی وﯾـﮋه ﭼﻘـﺪر اﺳـﺖ؟‬
‫‪J‬‬
‫‪( C  4200‬‬ ‫)‬
‫‪kgC‬‬

‫ﺗﺴﺖ‪ m1 :‬ﮔﺮم از ﺟﯿﻮهی ‪ 25C‬را ﺑﺎ ‪ m2‬ﮔﺮم از ﺟﯿﻮهی ‪ 31C‬ﻣﺨﻠﻮط ﻣـﯽﮐﻨـﯿﻢ‪ .‬در ﻧﻬﺎﯾـﺖ ‪ 120 gr‬ﺟﯿـﻮه ‪29‬‬
‫دارﯾﻢ‪ m1 .‬و ‪ m2‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﭼﻨﺪ ﮔﺮم ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫‪ 80 (۴‬و ‪40‬‬ ‫‪ 40 (۳‬و ‪80‬‬ ‫‪ 20 (۲‬و ‪100‬‬ ‫‪ 100 (۱‬و ‪20‬‬

‫‪۱۵‬‬
 ‫درﺳﻨﺎﻣﻪ ﻓﯿﺰﯾﮏ دﻫﻢ‬

‫*ﺑﯿﺎن ﯾﮏ ﻧﮑﺘﻪ ﺟﺎﻟﺐ در ﺣﻞ ﺗﺴﺖﻫﺎ‪:‬‬

‫*ﻣﻮاد ﻫﻢﺟﻨﺲ‬

‫ﺗﺴﺖ‪ :‬ﻧﻤﻮدار ﺗﻐﻴﻴﺮات دﻣﺎ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﮔﺮﻣﺎی ﺟﺴﻤﯽ ﺑﻪ ﺟﺮم ‪ 2 kg‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻇﺮﻓﯿﺖ ﮔﺮﻣـﺎﯾﯽ آن در ‪SI‬‬
‫ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬
‫‪0 / 8 (۲‬‬ ‫‪0 / 4 (۱‬‬
‫‪4 (۴‬‬ ‫‪1 / 6 (۳‬‬

‫ﺗﺴﺖ‪ :‬ﻧﻤﻮدار ﺗﻐﻴﻴﺮات دﻣﺎی ﺟﺴﻤﯽ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﮔﺮﻣﺎی دادهﺷﺪه ﺑﻪ آن ﺑﺮای دو ﺟﺴﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻘﺎﺑـﻞ اﺳـﺖ‪ .‬ﮐـﺪام‬
‫ً‬
‫اﻟﺰاﻣﺎ درﺳﺖ اﺳﺖ؟‬ ‫ﮔﺰ ﯾﻨﻪ‬
‫‪ (۱‬ﮔﺮﻣﺎی وﯾﮋه ﺟﺴﻢ ‪ A‬از ‪ B‬ﺑﯿﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (۲‬ﮔﺮﻣﺎی وﯾﮋه ﺟﺴﻢ ‪ B‬از ‪ A‬ﺑﯿﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (۳‬ﻇﺮﻓﯿﺖ ﮔﺮﻣﺎﯾﯽ ﺟﺴﻢ ‪ A‬از ‪ B‬ﺑﯿﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (۴‬ﻇﺮﻓﯿﺖ ﮔﺮﻣﺎﯾﯽ ﺟﺴﻢ ‪ B‬از ‪ A‬ﺑﯿﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫*در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠﯽ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻧﻤﻮدار ‪   Q‬ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ‪:‬‬

‫‪۱۶‬‬
 ‫درﺳﻨﺎﻣﻪ ﻓﯿﺰﯾﮏ دﻫﻢ‬

‫*ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻓﺎز‬
‫ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از اﺛﺮات ﮔﺮﻣﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎده از ﺟﺎﻣﺪ ﺑﻪ ﻣﺎﯾﻊ و ﯾﺎ از ﻣﺎﯾﻊ ﺑﻪ ﮔﺎز ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻓﺎز ﮔﻮﻴﻳﻢ‪.‬‬
‫*ﮔﺮﻣﺎی ﻧﻬﺎن‪ :‬ﻣﻘﺪار ﮔﺮﻣﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎده از ﯾﮏ ﻓﺎز ﺑﻪ ﻓﺎز دﯾﮕﺮ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫* دﻣﺎ را ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪* .‬‬
‫*ﮔﺮﻣﺎی ﻧﻬﺎن وﯾﮋهی ذوب ) ‪ : (Lf‬ﻣﻘﺪار ﮔﺮﻣﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﻮد ﺗﺎ ‪ 1 kg‬از ﺟﺴﻢ‪ ،‬ﺑﺪون ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻣﺎ )در ﻧﻘﻄﻪ ذوب ﺧﻮد(‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺎﻟﺖ دﻫﺪ‪.‬‬
‫*ﮔﺮﻣﺎﯾﯽ ﻧﻬﺎن وﯾﮋه ﺗﺒﺨﯿﺮ ) ‪ :( LV‬ﻣﻘﺪار ﮔﺮﻣﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﻮد ﺗـﺎ ‪1 kg‬‬
‫از ﺟﺴﻢ‪ ،‬ﺑﺪون ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻣﺎ )در ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش ﺧﻮد( ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺎﻟﺖ دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﯾﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل اﮔﺮ ‪ 1 kg‬ﯾﺦ ‪ 2C‬داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪:‬‬

‫دﻣﺎ ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫دﻣﺎ ﺛﺎﺑﺖ‬

‫‪1 kg ‬‬
‫‪ 1 kg‬‬ ‫‪ 1 kg ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 1 kg ‬‬
‫‪ 1 kg‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1 kg ‬‬
‫‪ 1 kg‬‬
‫ﯾﺦ ‪2C‬‬ ‫ﯾﺦ ‪1C‬‬ ‫ﯾﺦ ‪0C‬‬ ‫آب ‪0C‬‬ ‫آب ‪1C‬‬ ‫آب ‪100C‬‬ ‫ﺑﺨﺎر ‪100C‬‬

‫‪2100 J‬‬ ‫‪2100 J‬‬ ‫‪336000 J‬‬ ‫‪4200 J‬‬ ‫‪2,100,000 J‬‬
‫‪J‬‬ ‫‪J‬‬ ‫‪J‬‬ ‫‪J‬‬
‫‪  2100‬ﯾﺦ ‪C‬‬ ‫‪Lf  336000‬‬ ‫‪  4200‬آب ‪C‬‬ ‫‪LV  2,100,000‬‬
‫‪kgC‬‬ ‫‪kg‬‬ ‫‪kgC‬‬ ‫‪kg‬‬
‫‪Q  mc‬‬ ‫‪Q  m.Lf‬‬ ‫‪Q  mc‬‬ ‫‪Q  m.LV‬‬
‫‪  Lf‬ﮔﺮﻣﺎی ﻧﻬﺎن وﯾﮋه ذوب‬
‫‪  LV‬ﮔﺮﻣﺎی ﻧﻬﺎن وﯾﮋه ﺗﺒﺨﯿﺮ‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻦ‪ :‬ﭼﻨﺪ ژول ﮔﺮﻣﺎ ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ ‪ 200 gr‬ﯾﺦ ‪ 20C‬ﺑﻪ آب ‪ 10 C‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮔﺮدد؟‬
‫‪J‬‬ ‫‪J‬‬ ‫‪J‬‬
‫‪  2100‬ﯾﺦ ‪( C‬‬ ‫‪  4200‬آب ‪، C‬‬ ‫) ‪، Lf  336000‬‬
‫‪kgC‬‬ ‫‪kgC‬‬ ‫‪kg‬‬

‫‪۱۷‬‬
 ‫درﺳﻨﺎﻣﻪ ﻓﯿﺰﯾﮏ دﻫﻢ‬

‫*ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﻤﻮدار )‪ (  Q‬در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﻢ ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻣﺎ و ﻫﻢ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺎﻟﺖ دارﯾﻢ‪:‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ ﻃﻼﯾﯽ‪ :‬ژول ‪  4 / 2 ‬ﮐﺎﻟﺮی‬

‫‪J‬‬ ‫‪J‬‬
‫‪  4200‬آب ‪C‬‬ ‫‪ 1 Cal‬‬ ‫‪  2100‬ﯾﺦ ‪C‬‬ ‫‪ 0 / 5 Cal‬‬
‫‪kgC gC‬‬ ‫‪kgC‬‬ ‫‪gC‬‬
‫‪J‬‬ ‫‪J‬‬
‫‪Lf  336000  80 Cal‬‬ ‫‪LV  2100000  540 Cal‬‬
‫‪kg‬‬ ‫‪g‬‬ ‫‪kg‬‬ ‫‪g‬‬
‫)ﮐﺎر ﺑﺎ اﻋﺪاد ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ راﺣﺖﺗﺮ اﺳﺖ‪(.‬‬
‫ﺗﻤﺮﯾﻦ‪ :‬ﺑﻪ ‪ 200 gr‬ﯾﺦ ‪ 30C‬ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ‪ 42000 J‬ﮔﺮﻣﺎ ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪ .‬دﻣﺎی ﻧﻬﺎﯾﯽ آن ﭼﻨﺪ درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﯽﮔﺮاد اﺳﺖ؟‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻦ‪ :‬ﮔﺮمﮐﻨﯽ ﺑﺎ ﺗﻮان ﺛﺎﺑﺖ در ﻣﺪت ‪ 15 min‬ﻣﻘﺪاری ﯾﺦ ‪ 30‬درﺟﻪ را ﺑﻪ ﯾﺦ ‪ 10‬درﺟـﻪ ﺗﺒـﺪﯾﻞ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﭼﻨـﺪ‬
‫دﻗﯿﻘﻪ دﯾﮕﺮ ﻃﻮل ﻣﯽﮐﺸﺪ ﺗﺎ ﯾﺦ ‪ 10‬درﺟﻪ ﺑﻪ آب ‪ 15‬درﺟﻪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﻮد؟‬
‫‪J‬‬ ‫‪J‬‬ ‫‪J‬‬
‫‪  2100‬ﯾﺦ ‪( C‬‬ ‫‪، Lf  336000‬‬ ‫‪  4200‬آب ‪، C‬‬ ‫)‬
‫‪kgC‬‬ ‫‪kg‬‬ ‫‪kgC‬‬

‫‪۱۸‬‬
 ‫درﺳﻨﺎﻣﻪ ﻓﯿﺰﯾﮏ دﻫﻢ‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻦ‪ 200 gr :‬آب ‪ 50C‬را ﺑﺎ ‪ 50 gr‬ﯾﺦ ‪ 40‬درﺟﻪ ﻣﺨﻠﻮط ﮐﺮدهاﯾﻢ‪ .‬دﻣﺎی ﺗﻌﺎدل و ﻣﻘﺪار ﯾـﺦ و آب را در ﻣﺨﻠـﻮط‬
‫ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻦ‪ 100 gr :‬آب ‪ 10C‬را ﺑﺎ ‪ 400 gr‬ﯾﺦ ‪ 60C‬ﻣﺨﻠﻮط ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬دﻣﺎی ﻧﻬﺎﯾﯽ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ و ﻣﻘﺪار ﯾـﺦ و آب ﻣﻮﺟـﻮد‬
‫در ﻣﺨﻠﻮط ﻧﻬﺎﯾﯽ را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻦ‪ 200 gr :‬آب ‪ 20C‬را ﺑﺎ ‪ 100 gr‬ﯾﺦ ‪ 20C‬ﻣﺨﻠﻮط ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺟﺮم ﻧﻬﺎﯾﯽ ﯾﺦ ﭼﻨﺪ ﮔﺮم اﺳﺖ؟‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻦ‪ 200 gr :‬ﯾﺦ ‪ 60C‬را در ‪ 100 gr‬آب ‪ 40‬درﺟﻪ ﻣﯽاﻧﺪازﯾﻢ‪ .‬ﺟﺮم ﻧﻬﺎﯾﯽ ﯾﺦ ﭼﻨﺪ ﮔﺮم اﺳﺖ؟‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻦ‪ :‬ﺑﻪ درون اﺳﺘﺨﺮی ﮐﻪ ﭘﺮ از آب ﺻﻔﺮ درﺟﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﻄﻌﻪ ﯾﺨﯽ ﺑﻪ ﺟﺮم ‪ 20 gr‬در ﻣﺎی ‪ 16C‬ﻣﯽاﻧـﺪازﯾﻢ‪ .‬ﺟـﺮم‬
‫ﻧﻬﺎﯾﯽ ﯾﺦ ﭼﻨﺪ ﮔﺮم اﺳﺖ؟‬

‫‪۱۹‬‬
 ‫درﺳﻨﺎﻣﻪ ﻓﯿﺰﯾﮏ دﻫﻢ‬

‫ﺗﺴﺖ‪ :‬در ﻇﺮف ﺑﺰرﮔﯽ ﻣﻘﺪار زﯾﺎدی ﯾﺦ و آب در ﺣﺎل ﺗﻌﺎدل ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻗﻄﻌﻪ ‪ 84‬ﮔﺮﻣﯽ از آﻫﻦ ﺑﺎ دﻣﺎی ‪ 10C‬ﺑـﻪ‬
‫‪J‬‬
‫‪  500‬آﻫﻦ ‪( C‬‬ ‫درون آن ﺑﯿﺎﻧﺪازﯾﻢ‪ ،‬ﭼﻪ رخ ﻣﯽدﻫﺪ؟ )‬
‫‪kgC‬‬
‫‪ 1 / 25 (۲‬ﮔﺮم از آب ﯾﺦ ﻣﯽزﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ 1 / 25 (۱‬ﮔﺮم از ﯾﺦ آب ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ 8 (۴‬ﮔﺮم از آب ﯾﺦ ﻣﯽزﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ 8 (۳‬ﮔﺮم از ﯾﺦ آب ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻦ‪ :‬ﻣﻘﺪاری ﺑﺨﺎر آب ‪ 100‬درﺟﻪ را در ﻣﻘﺪار دﯾﮕﺮی آب ‪ ‬درﺟﻪ وارد ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﮔـﺮ دﻣـﺎی ﻧﻬـﺎﯾﯽ ‪ 90C‬ﺑﺎﺷـﺪ و‬
‫ﺑﺪاﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﺟﺮم اوﻟﯿﻪ آب ‪ 10‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﺮم ﺑﺨﺎر اﺳﺖ‪  ،‬ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬

‫)ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﺎﯾﻊ ﺑﻪ ﮔﺎز( )در ﻣﺒﺎﺣﺚ ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﺑﺨﺎر و ﮔﺎز ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﻔﺎوت دارﻧﺪ‪(.‬‬ ‫*ﺮ‬
‫ﺗﺒﺨﯿﺮ‪ ،‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﺎﯾﻊ ﺑﻪ ﮔﺎز )ﺑﺨﺎر( اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ دو ﺷﮑﻞ رخ ﻣﯽدﻫﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﺗﺒﺨﯿﺮ ﻧﺎﺷﯽ از ﺟﻮﺷﯿﺪن )ﺑﺤﺚ ﺷﺪ‪(.‬‬
‫ب( ﺗﺒﺨﯿﺮ ﺳﻄﺤﯽ‬

‫‪۲۰‬‬
 ‫درﺳﻨﺎﻣﻪ ﻓﯿﺰﯾﮏ دﻫﻢ‬

‫ً‬
‫داﺋﻤـﺎ ﺑـﺎ ﻫـﻢ ﺑﺮﺧـﻮرد‬ ‫*ﺗﺒﺨﯿﺮ ﺳﻄﺤﯽ‪ :‬ﺑﻪ ﮔﺮﯾﺰ ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎ از ﺳﻄﺢ ﻣﺎﯾﻊ ﺗﺒﺨﯿﺮ ﺳﻄﺤﯽ ﻣﯽﮔﻮﻴﻳﻢ‪ .‬ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎی ﻣﺎﯾﻊ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و در اﯾﻦ ﺑﺮﺧﻮردﻫﺎ اﻧﺮژی ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪﻃﻮری ﮐﻪ اﻧﺮژی ﺟﻨﺒﺸﯽ ﯾﮑﯽ ﮐﻢ و دﯾﮕﺮی زﯾﺎد ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻫﺮ‬
‫وﻗﺖ ﺗﻨﺪی ﯾﮏ ﻣﻮﻟﮑﻮل ﺑﻪ اﻧﺪازه ﮐﺎﻓﯽ زﯾﺎد ﺷﻮد از ﺳﻄﺢ ﻣﺎﯾﻊ ﻓﺮار ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫*ﺗﺒﺨﯿﺮ ﺳﻄﺤﯽ در ﻫﺮ دﻣﺎﯾﯽ )ﺣﺘﯽ ‪ ( 0C‬رخ ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬

‫*ﻋﻮاﻣﻞ اﻓﺰاﯾﺶ آﻫﻨﮓ ﺗﺒﺨﯿﺮ ﺳﻄﺤﯽ‬
‫‪ -۱‬اﻓﺰاﯾﺶ دﻣﺎ‬
‫‪ -۲‬اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﻄﺢ ﻣﺎﯾﻊ‬
‫‪ -۳‬ﮐﺎﻫﺶ ﻓﺸﺎر ﻫﻮای ﺑﺎﻻی ﺳﻄﺢ ﻣﺎﯾﻊ‬
‫‪ -۴‬وزش ﻧﺴﯿﻢ‬
‫ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬در اﺛﺮ ﺗﺒﺨﯿﺮ ﺳﻄﺤﯽ دﻣﺎی ﻣﺎﯾﻊ )ﻣﺎﯾﻌﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻗﯽﻣﺎﻧﺪه( ﮐـﻢ ﻣـﯽﺷـﻮد‪) .‬ﻣﯿﻌـﺎن ﺑـﺮﻋﮑﺲ‬
‫ﺗﺒﺨﯿﺮ ﺳﻄﺤﯽ اﺳﺖ‪ (.‬ﭼﺮاااا؟‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻦ‪ :‬در ﻇﺮﻓﯽ ‪ 620 gr‬آب ﺻﻔﺮ درﺟﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺨﺸﯽ از آن در اﺛﺮ ﺗﺒﺨﯿﺮ ﺳﻄﺤﯽ ﺑﻪ ﺑﺨﺎر ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷـﺪه و در اﺛـﺮ اﯾـﻦ‬
‫ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﺑﻘﯿﻪی آب ﺑﻪ ﯾﺦ ﺻﻔﺮ درﺟﻪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪه‪ .‬اﮔﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢ اﯾﺰوﻟﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺟﺮم ﺑﺨﺎر ﭼﻨﺪ ﮔﺮم اﺳﺖ؟‬

‫) ‪ Lf  80 Cal‬و ‪( LV  540 Cal‬‬

‫‪g‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪۲۱‬‬
 ‫درﺳﻨﺎﻣﻪ ﻓﯿﺰﯾﮏ دﻫﻢ‬

‫*روش ی ا ل ﻣﺎ‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﮔﺮﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺻﻮرت اﻧﺘﻘﺎل ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬
‫) ‪(TH  TL‬‬ ‫اﻟﻒ( رﺳﺎﻧﺶ‬
‫‪Q KA T‬‬
‫‪) H  ‬آﻫﻨﮓ رﺳﺎﻧﺶ ﮔﺮﻣﺎﯾﯽ(‬
‫‪t‬‬ ‫‪‬‬
‫ب( ﻫﻤﺮﻓﺖ‬

‫ج( ﺗﺎﺑﺶ‬

‫*ﻣﺘﻦ ﮐﺘﺎب ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺳﻮال‪ :‬در ﺷﮑﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬دو ﻣﯿﻠﻪ ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 50 cm‬ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﯾﮑﺴﺎن ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺘﺼﻞاﻧﺪ‪ .‬در ﺻـﻮرﺗﯽ ﮐـﻪ رﺳـﺎﻧﻨﺪﮔﯽ‬
‫آﻟﻮﻣﯿﻨﯿﻢ ‪ 3‬ﺑﺮاﺑﺮ رﺳﺎﻧﻨﺪﮔﯽ آﻫﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دﻣﺎی ﻣﺤﻞ اﺗﺼﺎل دو ﻣﯿﻠﻪ ﭼﻨﺪ درﺟﻪ ﺳﻠﺴﯿﻮس اﺳﺖ؟‬
‫‪30 (۴‬‬ ‫‪50 (۳‬‬ ‫‪40 (۲‬‬ ‫‪80 (۱‬‬
‫آﻫﻦ‬ ‫آﻟﻮﻣﯿﻨﯿﻮم‬ ‫‪20 C‬‬
‫‪100 C‬‬
‫آب‬ ‫آب‬

‫‪50cm‬‬ ‫‪50cm‬‬

‫‪۲۲‬‬
 ‫درﺳﻨﺎﻣﻪ ﻓﯿﺰﯾﮏ دﻫﻢ‬

‫* ﻮا ﻦ ﮔﺎز‬
‫*اﻧﺒﺴﺎط ﮔﺎزﻫﺎ )ﺑﺮای ﻣﻘﺪار ﻣﻌﯿﻨﯽ از ﮔﺎز(‬

‫ﺑﺮای ﻣﻘﺪار ﻣﻌﯿﻨﯽ از ﯾﮏ ﮔﺎز ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬ﮐﻤﯿﺖ ‪ PV‬ﯾﻌﻨﯽ ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب ﻓﺸﺎر ﮔﺎز در ﺣﺠﻢ آن‪ ،‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﺮ دﻣﺎی ﻣﻄﻠﻖ ﮔـﺎز‪،‬‬
‫‪T‬‬
‫ﻫﻤﻮاره ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﻘﺪار ﻣﻮل ﮔﺎز‪ n ،‬ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪(.‬‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ‪PV ‬‬ ‫‪  P‬ﻓﺸﺎر ﻣﻄﻠﻖ ﮔﺎز اﺳﺖ ﻧﻪ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪای‬
‫‪T‬‬
‫||‬
‫راﺑﻄﻪ ﻧﺴﺒﯽ ﮔﺎزﻫﺎ ‪‬‬ ‫‪  V‬ﺣﺠﻢ ﮔﺎز‬
‫‪  T‬دﻣﺎی ﮔﺎز ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﮐﻠﻮﯾﻦ‬
‫*ﮔﺎز ﮐﺎﻣﻞ ﯾﺎ آرﻣﺎﻧﯽ‪ :‬ﭼﮕﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﻗﺪری ﮐﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ از ﺑﺮ ﻫﻢ ﮐﻨﺶ ذرات ﺑﺘﻮان ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻦ‪ :‬ﻓﺸﺎر ﻣﻘﺪار ﻣﻌﯿﻨﯽ از ﯾﮏ ﮔﺎز را از ‪ 2 atm‬ﺑﻪ ‪ 6atm‬ﻣﯽرﺳﺎﻧﯿﻢ اﮔﺮ دﻣﺎ از ‪ 182C‬ﺑﻪ ﺻﻔﺮ درﺟـﻪ ﺳﻠـﺴﯿﻮس‬
‫ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺣﺠﻢ اﯾﻦ ﮔﺎز ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽﮔﺮدد؟‬

‫ا ﺖ‪.‬‬ ‫*را ﻪ ﯽ ﮔﺎز و ﯽ از ﮐ ﺖ‬

‫‪PV‬‬
‫‪1 1‬‬ ‫‪P V P1  P2 V1 V2‬‬
‫‪ 2 2 ‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪ VT‬‬ ‫اﻟﻒ( اﮔﺮ ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪) :‬ﺷﺎرل(‬
‫‪T1‬‬ ‫‪T2‬‬ ‫‪T1 T2‬‬

‫ﻧﻤﻮدار ‪ V  T‬در ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ‪:‬‬

‫ﺑﺮای ﻣﻘﺪار ﻣﻌﯿﻨﯽ ﮔﺎز در ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬ﺣﺠﻢ آن ﺑﺎ دﻣﺎی ﻣﻄﻠﻖ ﮔﺎز )ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﮐﻠﻮﯾﻦ( ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ دارد‪.‬‬

‫‪۲۳‬‬
 ‫درﺳﻨﺎﻣﻪ ﻓﯿﺰﯾﮏ دﻫﻢ‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻦ‪ :‬در ﺷﮑﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻘﺪاری ﮔﺎز در دﻣﺎی ‪ 27C‬زﯾﺮ ﭘﯿﺴﺘﻮن ﻣﺤﺒﻮس ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ دﻣﺎ را ﺑـﻪ ‪ 127C‬ﺑﺮﺳـﺎﻧﯿﻢ‬
‫ﭘﯿﺴﺘﻮن در ﺳﯿﻠﻨﺪر ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﻣﯽﮔﺮدد؟ )ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ(‬

‫ﺗﺴﺖ‪ :‬در ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬دﻣﺎی ﮔﺎزی را از ‪ 20C‬ﺑﻪ ‪ 40C‬رﺳﺎﻧﺪهاﯾﻢ‪ .‬ﺣﺠﻢ آن از ‪ V1‬ﺑﻪ ‪ V2‬ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬ﮐﺪام راﺑﻄﻪ ﺻﺤﯿﺢ‬
‫اﺳﺖ؟‬
‫‪V1‬‬
‫‪V1  V2  2V1 (۴‬‬ ‫‪V2 ‬‬ ‫‪(۳‬‬ ‫‪V2  2V1 (۲‬‬ ‫‪V2  4V1 (۱‬‬
‫‪2‬‬

‫‪PV‬‬
‫‪1 1‬‬ ‫‪P V V1  V2 P1 P2‬‬
‫‪ 2 2 ‬‬ ‫‪   P T‬‬ ‫ب( اﮔﺮ ﺣﺠﻢ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪).‬ﻗﺎﻧﻮن ﮔﯽﻟﻮﺳﺎک(‪:‬‬
‫‪T1‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪T1 T2‬‬

‫ﻧﻤﻮدار ‪ P  T‬در ﺣﺠﻢ ﺛﺎﺑﺖ‪:‬‬

‫‪PV‬‬ ‫‪P V T1  T2‬‬

‫‪1 1‬‬
‫‪ 2 2 ‬‬ ‫‪ P1V1  P2V2  P  1‬‬ ‫*پ( اﮔﺮ دﻣﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪) :‬ﺑﻮﯾﻞ – ﻣﺎرﯾﻮت(‬
‫‪T1‬‬ ‫‪T2‬‬ ‫‪V‬‬

‫ﻧﻤﻮدار ‪ P  V‬در دﻣﺎی ﺛﺎﺑﺖ‪:‬‬

‫)ﻫﻤﻮﮔﺮاﻓﯿﮏ اﺳﺖ‪(.‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ‪:‬‬
‫‪ -۱‬در ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺣﺎﻻت دﻣﺎ ﺑﻪ ﮐﻠﻮﯾﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﻓﺸﺎرﺳﻨﺞ‪ ،‬ﻓﺸﺎر ﭘﯿﻤﺎﻧﻪای را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﻣﺎ در ﺣﻞ اﯾﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ﻣﻄﻠﻖ ﮐﺎر دارﯾﻢ‪.‬‬

‫‪۲۴‬‬
 ‫درﺳﻨﺎﻣﻪ ﻓﯿﺰﯾﮏ دﻫﻢ‬

‫ﺗﻤــﺮﯾﻦ‪ :‬ﺣﺒــﺎﺑﯽ از ﻫــﻮا از ﻋﻤــﻖ ‪ 70‬ﻣﺘــﺮی آب درﯾﺎﭼــﻪای ﺑــﻪ ﺳــﻄﺢ آب ﻣــﯽآﯾــﺪ‪ .‬اﮔــﺮ ‪ P0  1atm‬و ﭼﮕــﺎﻟﯽ آب‬
‫‪kg‬‬
‫‪   1000‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﻌﺎع اﯾﻦ ﺣﺒﺎب در ﺳﻄﺢ آب ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻌﺎع اوﻟﯿﻪ ﻣﯽﮔﺮدد؟ )دﻣﺎ ﺛﺎﺑﺖ(‬
‫‪m3‬‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻦ‪ :‬در ﺷﮑﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪ 19cm‬ﻫﻮا در زﯾﺮ ﺳـﺘﻮﻧﯽ از ﺟﯿـﻮه ﺑـﻪ ﻃـﻮل ‪4 cm‬‬
‫ﻣﺤﺒﻮس ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻓﺸﺎر ﻫـﻮای ﻣﺤـﯿﻂ ‪ 76cmHg‬ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟـﺖ‬
‫)اﻟﻒ و ب( ﻃﻮل ﺳﺘﻮن ﻫﻮا را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪) .‬ﺟﯿﻮه ﺑﯿﺮون ﻧﻤﯽرﯾﺰد‪(.‬‬

‫ﺗﺴﺖ‪ :‬اﮔﺮ در دﻣﺎی ﺛﺎﺑﺖ ‪ %20‬از ﻓﺸﺎر ﻣﻘـﺪار ﻣﻌﯿﻨـﯽ از ﮔـﺎز ﮐﺎﻣـﻞ را ﮐـﻢ ﮐﻨـﯿﻢ‪ ،‬ﺣﺠـﻢ آن ‪ ...................‬درﺻـﺪ‬
‫‪ ...................‬ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ - 25 (۴‬ﮐﺎﻫﺶ‬ ‫‪ - 20 (۳‬ﮐﺎﻫﺶ‬ ‫‪ - 25 (۲‬اﻓﺰاﯾﺶ‬ ‫‪ - 20 (۱‬اﻓﺰاﯾﺶ‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻦ‪ :‬در ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﺑﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻦ وزﻧﻪ ‪ 100 g‬روی ﭘﯿﺴﺘﻮن‪ ،‬دﻣﺎی ﮔﺎز از ‪ 27C‬ﺑﻪ ‪ 127C‬ﻣﯽرﺳﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ ﭘﯿﺴﺘﻮن ﭼﻨﺪ‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﻣﯽﮔﺮدد؟ )از وزن ﭘﯿﺴﺘﻮن ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﮐﺮده و ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄـﻊ آن را ‪ 20 cm2‬و ﻓـﺸﺎر ﻫـﻮا را ‪105 Pa‬‬
‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‪(.‬‬

‫‪۲۵‬‬
 ‫درﺳﻨﺎﻣﻪ ﻓﯿﺰﯾﮏ دﻫﻢ‬

‫‪PV  nR  PV  nRT‬‬ ‫*ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﯾﺎ ﻗﺎﻧﻮن ﮔﺎزﻫﺎی آرﻣﺎﻧﯽ )ﮐﺎﻣﻞ(‬

‫‪T‬‬
‫‪  R‬ﺛﺎﺑﺖ ﺟﻬﺎﻧﯽ‬
‫ﺗﻌﺪاد ذره ﮔﺎز )‪(N‬‬ ‫ﺟﺮم ﮔﺎز )‪(m‬‬
‫‪ n ‬ﺗﻌﺪاد ﻣﻮل‬ ‫‪‬‬ ‫‪  n‬ﺗﻌﺪاد ﻣﻮل ﮔﺎز‬
‫ﺟﺮم ﻣﻮﻟﯽ )‪ (M‬ﻋﺪد آووﮔﺎدرو ) ‪(NA‬‬

‫ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ‪ 6 / 02  1023‬ذره از ﻫﺮ ﻣﺎده‪ ،‬ﯾﮏ ﻣﻮل از آن ﻣﺎده ﻣﯽﮔﻮﻴﻳﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﺪد ﺑﺰرگ را ﺑـﺎ ‪ NA‬ﻧـﺸﺎن داده و ﺑـﻪ آن‬
‫ﻋﺪد آووﮔﺎدرو ﻣﯽﮔﻮﻴﻳﻢ‪.‬‬

‫‪m‬‬
‫‪M   P m    PM  2  P2  M2  T1‬‬
‫‪n‬‬
‫‪  m ‬‬
‫‪PV  nRT‬‬
‫‪   Pm ‬‬ ‫*ﭼﮕﺎﻟﯽ ﮔﺎز ﮐﺎﻣﻞ‬
‫‪V‬‬ ‫‪nRT‬‬ ‫‪m RT‬‬ ‫‪RT‬‬ ‫‪1 P1 M1 T2‬‬
‫‪M‬‬
‫‪  M‬ﺟﺮم ﻣﻮﻟﯽ‬
‫ﺑﻪ ﯾﮑﺴﺎن ﺑﻮدن واﺣﺪﻫﺎ دﻗﺖ ﺷﻮد‪.‬‬
‫) ‪  T‬ﮐﻠﻮﯾﻦ(‬
‫‪J‬‬
‫‪ 8 / 314‬ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ً ‪ 8 / 3‬ﯾﺎ ‪ 8‬ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ‪(.‬‬ ‫‪ R‬ﺛﺎﺑﺖ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﮔﺎزﻫﺎی ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ‬
‫‪mol  K‬‬
‫آووﮔﺎدرو ﺑﯿﺎن ﮐﺮد ﮐﻪ اﮔﺮ دﻣﺎ و ﻓﺸﺎر ﯾﮏ ﮔﺎز ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺣﺠﻢ ﮔﺎز ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎی آن ) ‪ ( V‬ﻣﻘﺪار ﺛﺎﺑﺘﯽ‬
‫‪N‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻣﻘﺪار ﺛﺎﺑﺖ ‪V ‬‬
‫‪N  nNA‬‬ ‫ﻣﻘﺪار ﺛﺎﺑﺖ ‪V ‬‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ ‪PV  R ‬‬
‫‪N‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪nT‬‬

‫* ﻮن ﭘﺎ ﺘ ﯽ ﻮل‬
‫اﮔﺮ در ﺣﺎﻟﺖ )اﻟﻒ( و )ب( ﺷﯿﺮ ﻣﺨﺰﻧﯽ ﺑﺎز ﺷﻮد‪:‬‬
‫ﺷﯿﺮ ﻣﺨﺰن‬

‫ﺷﯿﺮ ﻣﺨﺰن‬
‫‪Pt Vt PV‬‬ ‫‪PV‬‬
‫‪ :nt  n1  n2 ‬ﻣﺠﻤﻮع ﻣﻮلﻫﺎ در ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺪﯾﺪ ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫) ‪ R‬ﻫﺎ ﺳﺎده ﺷﺪه‪ 1 1  2 2 (.‬‬
‫‪Tt‬‬ ‫‪T1‬‬ ‫‪T2‬‬

‫‪۲۶‬‬
 ‫درﺳﻨﺎﻣﻪ ﻓﯿﺰﯾﮏ دﻫﻢ‬

‫ﺗﺴﺖ‪ :‬درون ﻣﺨﺰﻧﯽ ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ‪ 8 lit‬ﮔﺎز ﮐﺎﻣﻠﯽ در ﻓﺸﺎر ‪ 4‬ﺟﻮ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﺷﯿﺮ ﺗﺨﻠﯿﻪ ﻣﺨﺰن را ﺑﺎز ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﺗـﺎ ﻓـﺸﺎر آن‬
‫دو ﺟﻮ ﮐﻢ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﻓﺮض ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮدن دﻣﺎ‪ ،‬ﺣﺠﻢ ﮔﺎز ﺧﺎرجﺷﺪه در ﻓﺸﺎر ﺟﺪﯾﺪ ﭼﻨﺪ ‪ L‬اﺳﺖ؟‬

‫‪ -‬ﺴﺎﻞ ﯽ ﺸﺎر و ﻮن ﮔﺎز‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻦ‪ :‬در ﻇﺮﻓﯽ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ روﺑﻪرو‪ ،‬ﻣﻘﺪاری ﻫﻮا ﺑﺎﻻی ﺳﺘﻮن ﺟﯿﻮه در ﻟﻮﻟﻪ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻟﻮﻟﻪ را ﺑﻪ آراﻣﯽ ﭼﻨﺪ‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ ﭘﺎﻴﻳﻦ ﺑﺒﺮﯾﻢ‪ ،‬ﺗﺎ ارﺗﻔﺎع ﺳﺘﻮن ﻫﻮا ﻧﺼﻒ ﺷﻮد؟ )ﻓﺸﺎر ﻫﻮا ‪ 76cmHg‬و دﻣﺎ ﺛﺎﺑﺖ(‬

‫‪۲۷‬‬