SADRŽAJ

Troškovi amortizacije........................................................................ 2

Metoda vremenskog otpisivanja osnovnih sredstava ....................... 3

Metoda funkcionalnog otpisivanja osnovnih sredstava ................... 5

Literatura.......................................................................................... 7

1
 TROŠKOVI AMORTIZACIJE

U procesu rada troše se i elementi sredstava za rad (mašine, uređaji, transportna sredstva,
poslovne zgrade). Pri tome oni se obezvređuju – gube u vrednosti. Za razliku od materijala koji
se troši jednokratnom upotrebom, tj. u celini, sredstva za rad dugoročno se koriste, tj. postepeno
obezvređuju.

Novčani izraz obezvređenja odnosno utroška sredstava za rad predstavlja troškove

amortizacije. Oni se knjiže na teret konta 43 Troškovi amortizacije, a u korist odgovarajućeg
konta u klasi 0.

Račun 43 Troškovi amortizacije zadužuje se i za opis tzv. patenata, licenci, osnivačkih

ulaganja i sl. Za razliku od troškova amortizacije sredstava za rad, otpisani iznosi patenata,
licenci i sl. direktno se odobravaju u korist konta klase 0, na kojima su oni aktivirani. Drugim
rečima, primenjuje se metoda direktnog, a ne indirektnog otpisivanja, kao kod sredstava za rad.

Do iznosa troškova amortizacije dolazi se primenom godišnjih stopa na nabavnu –

inicijalnu vrednost sredstava za rad. Pri tome stopa predstavlja količinsku, a nabavna vrednost
sredstava za rad vrednosnu komponentu troškova amortizacije.

Troškovi amortizacije, kako sredstava za rad, tako i patenata, licenci i sl. dokumentuju se
putem naloga za knjiženje, i to na kraju obračunskog perioda.

Stalna sredstva su sredstva koja se ne utroše u potpunosti u jednom proizvodnom ciklusu,

već sukcesivno prenose svoju nabavnu vrednost na proizvedene učinke u nizu uzastopnih
obračunskih perioda korišćenja. Amortizacija se obračunava za stalna sredstva u koja spadaju
materijalna i nematerijalna sredstva (nematerijalna ulaganja). Trošak amortizacije je onaj deo
vrednosti stalnih sredstava koji se prenosi na proizvedene učinke. Dakle, trošak amortizacije je
onaj deo nabavne vrednosti osnovnih sredstava i nematerijalnih sredstava koji se uključuje u
cenu koštanja proizvoda i usluga i ima za cilj da obezbedi nadoknadu utrošenog dela osnovnih
sredstava. Amortizacija se često povezuje sa obnavljanjem osnovnih sredstava, odnosno ističe se
da je svrha amortizacije da obezbedi sredstva za zamenu osnovnih sredstava. Međutim, svrha
amortizacije je obračun realnog rezultata, a obračun troškova amortizacije treba da otplati ili
povrati prvobitno uložen novac u osnovna sredstva, a ne da obezbedi sredstva za zamenu. Istina,
na ime amortizacije oslobađa se deo novca, kao i dobitka, ali kako i za šta će se oslobođeni
novac upotrebiti je stvar odluke uprave (za nove investicije, proširenje, vraćanje dugova i sl.).

1
 Prema tome, nematerijalna ulaganja i osnovna sredstva se u toku poslovne godine
otpisuju na teret poslovnih rashoda obračunom amortizacije.

Prema MRS amortizacija se obračunava primenom godišnjih amortizacionih stopa, koje

preduzeće utvrđuje na osnovu procenjenog korisnog veka trajanja za svako osnovno sredstvo
pojedinačno, na osnovicu za obračun amortizacije. Osnovica za obračun amortizacije je nabavna
vrednost ili cena koštanja ili drugi iznos koji menja nabavnu vrednost ili cenu koštanja, umanjen
za ostatak vrednosti, ukoliko nije beznačajan. Da bi se utvrdila amortizaciona stopa za svako
konkretno sredstvo, preduzeće redovno periodično, a po pravilu na dan bilansiranja, procenjuje
vek trajanja za svako svoje osnovno sredstvo (ili deo osnovnog sredstva kada se vodi na
različitim računima). Prema tome, prema MRS preduzeće ne određuje stope amortizacije za sva
vremena, već menja stope u zavisnosti od procenjenog preostalog veka korišćenja osnovnog
sredstva. Osnovna sredstva koja se vremenom troše, odnosno koja proticanjem vremena ne gube
svoju vrednost, ne amortizuju se (zemljište, umetničke slike, ukrasni predmeti od plemenitih
metala i dr.).

Usled činjenice da će u zavisnosti od visine obračunatih troškova amortizacije biti

iskazani ukupni rashodi u različitoj visini, a sledstveno tome i finansijski rezultat, koji
predstavlja osnovicu za utvrđivanje poreza na dobit preduzeća, zakonodavac priznaje rashod po
osnovu amortizacije samo do iznosa utvrđenog u poreskim propisima.

Za utvrđivanje visine otpisa postoje dve metode:

 metoda vremenskog otpisivanja osnovnih sredstava i

 metoda funkcionalnog otpisivanja osnovnih sredstava.

1.2 Metoda vremenskog otpisivanja osnovnih sredstava

Metoda vremenskog otpisivanja osnovnih sredstava počiva na nabavnoj vrednosti osnovnih
sredstava i na iskustvu procenjenog ekonomskog veka trajanja osnovnih sredstava. Pri tome,
otpisivanje osnovnih sredstava u procenjenom vremenu može biti ravnomerno, opadajuće ili
rastuće. U zavisnosti od toga razlikujemo:

a) Metodu linearnog (proporcionalnog) otpisivanja osnovnih sredstava, tj.

metodu jednakih godišnjih stopa u procenjenom veku trajanja, koja troškove
amortizacije utvrđuje količnikom nabavne vrednosti osnovnih sredstava i
procenjenog veka trajanja osnovnih sredstava. Ukoliko osnovno sredstvo
nakon veka trajanja ima neku likvidacionu (rezidualnu) vrednost, likvidaciona
vrednost se oduzima od osnovice za amortizaciju. (npr. nabavna vrednost
osnovnih sredstava je 100.000 dinara, a procenjeni vek trajanja je 4 godine.
Godišnji trošak amortizacije = 100.000/4 = 25.000 dinara, a godišnja stopa

1
 amortizacije je 25%. Kada se odredi stopa, amortizacija se računa: godišnji
trošak amortizacije = 100.000 x 25% = 25.000 dinara.). Metoda linearnog
otpisivanja se u našoj praksi najčešće koristi.
b) Metodu depresivnog (opadajućeg) ospisivanja osnovnih sredstava, koja
amortizacionu kvotu iz godine u godinu smanjuje. Opadajuće godišnje kvote
označavaju da su otpisi najviši u prvim godinama korišćenja, a najniži u
poslednjim godinama korišćenja osnovnog sredstva. Ova metoda polazi od
pretpostavke da se srazmerno protoku veka trajanja osnovnog sredstva
povećavaju troškovi njegovog održavanja, te teži da ravnomerno tereti
finansijski rezultat u toku trajanja osnovnog sredstva amortizacijom i
troškovima održavanja osnovnog sredstva. Zbog izraženih prednosti
depresivnog otpisivanja, ova metoda se preporučuje.

Degresivna metoda ima dve podvarijante.

Prva je ona u kojoj se koristi aritmetička degresija, što znači da se godišnje kvote
smanjuju iz godine u godinu za isti iznos (metoda digitalnog otpisivanja), ili kada se godišnje
kvote otpisa smanjuju iz godine u godinu (metoda iste osnove, a opadajuće stope prinosa).

Iznos degresije se utvrđuje prema sledećoj formuli:

Druga podvarijanta degresivne metode je primena geometrijske degresije. Geometrijska

degresija označava primenu konstantne stope otpisa na neotpisanu vrednost osnovnog sredstva
(metod otpisivanja knjigovodstvene vrednosti). Prema tome, primenjuje se ista stopa
amortizacije, ali se smanjuje neotpisana vrednost.

c) Metoda progresivnog (rastućeg) otpisivanja osnovnih sredstava, koja

amortizacionu kvotu iz godine u godinu povećava. Rastuće godišnje kvote
označavaju da su otpisi najniži u prvim godinama korišćenja, a najviši u
poslednjim godinama korišćenja osnovnog sredstva. Ova metoda polazi od
pretpostavke da se u periodu uhodavanja osnovnog sredstva ne ostvaruje obim
proizvodnje koji će se ostvariti u kasnijim periodima, odnosno, ova metoda
teži da u strukturi cene koštanja gotovog proizvoda amortizacija uvek
učestvuje u istom iznosu. Ova metoda se zbog brojnih slabosti izuzetno retko
upotrebljava.

1
 1.3 Metoda funkcionalnog otpisivanja osnovnih sredstava

Metoda funkcionalnog otpisivanja osnovnih sredstava počiva na nabavnoj vrednosti

osnovnih sredstava i očekivanom učinku ili obimu usluga odnosnih sredstava. Troškovi
amortizacije, prema ovoj metodi, treba da budu konstantni po jedinici učinka. Na primer,
nabavna vrednost vozila iznosi 4.200.000 din., a iz tehnološke dokumentacije proizilazi da vozilo
može da pređe 200.000 km. Stopa amortizacije za pojedine godine će se utvrđivati na osnovu
broja pređenih kilometara za konkretnu godinu. Dakle, svake godine se utvrđuje stopa
amortizacije po formuli:

Iznos amortizacije se dobija kada se osnovica za amortizaciju pomnoži utvrđenom

stopom amortizacije.

Ako je u prvoj godini korišćenja pomenuto vozilo prešlo 70.000 km, trošak amortizacije
će se utvrditi na sledeći način:

Iznos amortizacije = 4.200.000 x 35% = 1.470.000

Iznos amortizacije se može utvrditi i na sledeći način:

Troškovi amortizacije po učinku = 4.200.000 / 200.000 = 21 din. po jedinici

Godišnji trošak amortizacije = 70.000 x 21 = 1.470.000

U knjigovodstvu preduzeća troškovi amortizacije se evidentiraju zaduženjem računa

Troškovi amortizacije uz odobrenje računa Ispravka vrednosti osnovnih sredstava. Razlika
između nabavne vrednosti osnovnih sredstava iskazane na dugovnoj strani računa Osnovna
sredstva i otpisane vrednosti osnovnih sredstava iskazane na potražnoj strani računa Ispravka

1
vrednosti osnovnih sredstava predstavlja neotpisanu vrednost ili sadašnju vrednost osnovnih
sredstava.

Primer:

Nabavna vrednost osnovnih sredstava iznosi 120.000 din., a ispravka vrednosti osnovnih
sredstava 30.000 din. Obračunati i proknjižiti mesečnu amortizaciju primenom metode otpisa
knjigovodstvene vrednosti uz primenu linearne stope, ako je procenjeni vek trajanja osnovnih
sredstava 10 godina.

U dnevniku:

Troškovi amortizacije 1.000

Ispravka vrednosti osn. sred. 1.000
Za izvršen obračun amortizacije

U glavnoj knjizi:

Osnovna sredstva Troškovi amortizacije

(S°) 120.000 (1) 1.000

Ispravka vrednosti osn. sred.

30.000 (S°)
1.000 (1)

Ako je nabavna vrednost 120.000 dinara, a procenjeni vek trajanja 10 godina, godišnja
amortizacija je 12.000 din., (120.000 / 10) a mesečna – 1.000 din. (12.000 / 12).

Amortizaciona kvota može da se izrazi i procentualno, putem stope otpisa. Visina

godišnje stope otpisa dobija se kao odnos stoprocentne (ukupne) vrednosti i procenjenog veka
trajanja osnovnog sredstva.

1
LITERATURA