Yerleşme Ve Devletleşme Sürecinde Selçuklu Türkiyesi: Güçlükonak Anadolu Lisesi

01
FÖY
GÜÇLÜKONAK
ANADOLU LİSESİ
TARİH
YERLEŞME VE DEVLETLEŞME SÜRECİNDE SELÇUKLU TÜRKİYESİ
10.1.1. Türklerin Anadolu’ya yerleşmeye başlaması ile Türkiye Selçuklu Devleti’nin yıkılışı arasındaki süreçte meydana gelen
başlıca gelişmeleri tarih şeridi ve haritalar üzerinde gösterir.
10.1.2. Anadolu’ya yapılan Türk göçlerinin sosyokültürel etkilerini analiz eder.
10.1.3. Anadolu’daki ilk Türk siyasi teşekküllerinin birbirleriyle ve çevre devletlerle olan ilişkilerini uzlaşma ve çatışma bağlamında
değerlendirir.
10.1.4. Türklerin Anadolu’da devletleşme sürecini etkileyen faktörleri açıklar.
ATLAS
OKYANUSU
Örnek-1
?
HA
KARADENİZ
Taşkent
ZA
ans u
Türklerden önce Bizans’ın egemen olduğu Anadolu şe-

Biz torluğ
R
DE
para
NİZ
Kurtuba İm Miryokefalon Semerkant Katvan

Tebriz
İ
Muharebesi Muharebesi
Büy
hir ve kasabaları harabeye dönmüş nüfusu azalmış bir

Gırnata
Cezayir Antakya ük
Selç
er
AKDENİZ uklu
ubil
Şam Dev
Bağdat leti
coğrafya halindeydi.
Eyy
Kudüs
Kahire
BA
SR
AK
ÖR
FE
Zİ
Anadolu’nun her alanda yaşadığı bu yıkımda;

KIZ
Medine
ILD
EN
Mekke
0 550 km
İZ
Savaş
XI ve XII. Yüzyıldaki Siyasi Gelişmeler I. Bizans - Sasani,

II. Bizans - Arap,
OĞUZ GÖÇLERİ VE ANADOLU
III. Bizans - Sırp
Türklerden önce Anadolu’ya Bizans İmparatorluğu ege-
savaşlarından hangilerinin etkili olduğu söylenebi-
mendi. Aynı süreçte, Doğu Anadolu’da Rumlar, Erme-
lir?
niler, Süryaniler, Araplar ve Türkler birlikte yaşıyordu.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
Anadolu VI. ve VII. yüzyıllarda yaşanan Bizans-Sasani
ve Bizans-Arap çatışmaları nedeniyle büyük zarar gör- D) II ve III E) I, II ve III
müş, şehir ve kasabalar harap olmuş, bölge nüfusunun Çözüm-1
büyük bir bölümü Anadolu’nun batısına göç etmek zo-
runda kalmış ve Doğu Anadolu’daki nüfus hızla azal-
mıştı.
Bizans, XI. yüzyıldan itibaren yoğunlaşan taht kavga-

ları yüzünden hızla güç kaybetmeye başladı. Bizans’ın
siyasi, askeri, sosyal ve ekonomik sorunlar, hızla arttı.
Bizans İmparatorluğu’nda 1042’den 1081’e kadar 11

imparatorun görev yapması tahtın sık sık el değiştirdi- Yaşanan bu olumsuzluklar yeni bir yurt arayışında olan
ğinin, taht kavgalarının yaşandığının ve siyasi istikra- Oğuz Türklerinin Anadolu’ya yaptıkları akınların bölge-
rın sağlanamadığının göstergeleridir. nin yerli halkları için Bizans’ın baskı ve sömürüsünden
kurtulmanın çaresi olarak görülmesine yol açtı.
Halk üzerindeki baskı ve sömürünün artması, Erme-
nilerin ve Süryanilerin zorla Rumlaştırılmak istenmesi, Ermeniler, Süryaniler ve Rumlardan oluşan bölge halkı
tekfur denilen yerel yöneticilerin keyfi tutumları, vergi ve Oğuzların akınlarına direnmediler. Yerli halkın bu tutu-
angaryaların dayatılması bölge halkının Bizans’a duy- mu Anadolu’nun fethini, Türkleşmesini kolaylaştırdı ve
duğu güveni, bağlılığı ve desteği azalttı. hızlandırdı.
1 10. Sınıf Tarih

01
Selçuklu Hanedanı’nın üyelerinden biri olan Çağrı ANADOLU’NUN İLK FATİHLERİ

Bey’in öncülüğünde Anadolu’ya başlatılan keşif amaçlı
Anadolu’ya ilk Türk akınları IV. yüzyılın sonlarında Av-
akınlar 1048’de Bizans’la Selçuklular arasında yapılan
rupa Hunları tarafından gerçekleştirildi. Kafkasya üze-
ilk büyük savaş olan Pasinler Savaşı’nın kazanılmasın-
rinden gerçekleştirilen bu akınları VI. yüzyılda Sabar
dan sonra Bizans’ın direncini kırmak amacıyla gerçek-
akınları izledi. Avrupa Hunlarının ve Sabarların gerçek-
leştirilen akınlara dönüştü.
leştirdikleri bu akınlar yerleşme amacı taşımayan yağ-
1071 Malazgirt Zaferi’yle de Anadolu’nun Türkler tarama ve talan amaçlı akınlardı.
fından fethedilmesi süreci başladı.
Müslümanların Anadolu’ya gaza amaçlı seferleri Eme-
Türkiye tarihinin başlangıcı olarak da kabul edilen bu vilerle başladı, Abbasiler döneminde de devam etti.
zaferin sonrasında Anadolu’da ilk Türk beylikleri kurul-
Türklerin İslamiyet’i kabul etmelerinden sonra Abbasile-
maya başladı.
rin Bizans sınırındaki avasım şehirlerine yerleştirdikleri
Malazgirt Zaferi ile Orta Asya’dan sonra yeni ve kalıcı Türkler de Anadolu’daki Bizans topraklarına fetih amacı
bir yurda sahip olan Türkler, Anadolu’yu hızla Türkleş- gütmeyen akınlar düzenlediler.
tirip İslamlaştırdılar.
Anadolu’ya ilk Selçuklu akınları Çağrı Bey’in öncülü-
Bu gelişmeye bağlı olarak ilk kez Bizans kaynaklarında ğünde 1015’te gerçekleştirildi. Keşif amaçlı bu akınlarla
Anadolu için kullanılan Türkiye adı XII. yüzyıldan itiba- Selçuklularda Anadolu’nun Türkler için yeni ve kalıcı bir
ren aynı anlamda Batılılar tarafından da kullanılmaya yurt olabileceği fikri oluştu.
başlandı.
1048’de Bizans’la Selçuklu ordusu arasında yapılan ilk
büyük savaş olan Pasinler Savaşı ile Selçuklu-Bizans
mücadelesi başladı. Alp Arslan Dönemi’nde 1071’de
yapılan ve Bizans’a karşı çok kısa bir sürede kesin üs-
Marco Polo, İbn-i Batuta ve Memluk tarihçileri de eser- tünlük sağlanan Malazgirt Savaşı ile Anadolu’nun fetih
lerinde Anadolu için Türkiye ifadesini kullanmışlardır. süreci başlatıldı.
Anadolu’nun fethi için görevlendirilen komutanlara bir

Örnek-2
? Oğuz geleneği olan fethedilen bölgelerin yönetiminin
Bizans İmparatorluğu ile ilgili; “Kılıç Hakkı” olarak verilmesi ile kurulan ilk Türk beylik-
leriyle kalıcı Türk yerleşimlerinin oluşturulması sağlandı.
I. Katolikler tarafından Hristiyanlığın doğu kalesi ola-
rak nitelendirilmesi,
II. XI. yüzyıldan itibaren sık sık taht kavgaları yaşan- Örnek-3
?
ması,
Anadolu’ya akın düzenleyen ilk Türk devleti aşağı-
III. tekfur denilen yerel yöneticilerin üzerindeki yetkisini
dakilerden hangisidir?
kaybetmesi,
IV. Doğu’daki Ermenilerin Ani Krallığı’nı yıkması, A) Avrupa Hunları
V. Anadolu halkı üzerindeki baskı ve sömürüyü artır- B) Sabarlar
ması
C) Uzlar
durumlarından hangisinin Türklerin Anadolu’yu fet-
hetmelerini kolaylaştırdığı söylenemez? D) Peçenekler
E) Selçuklular
A) I B) II C) III D) IV E) V
Çözüm-3
Çözüm-2
10. Sınıf Tarih 2

01
Anadolu’da Kurulan İlk Türk Beylikleri Kayseri, Malatya ve Sivas’ı eğitim ve bilim merkezi ha-
KARADENİZ
line getirdiler.
U
LUĞ
TOR Sinop
ARA
İMP İstanbul
ANS
BİZ
İznik
ER
Eskişehir TLİL Tokat MENGÜCEKLİLER Erzurum
EN
TÜ NİŞM SALTUKLULAR
RK DA Sivas Kemah Erzincan
İY Erciş
ES Divriği
EL
ÇAKA BEYLİĞİ ÇU Ahlat Van
KLU Kayseri
İzmir Bitlis AHLATŞAHLAR
DE DİLM
AÇO
VL Malatya ĞU (SÖKMENLİLER)
ET Aksaray LLA
RI
İ Maraş Diyarbakır
Konya Hasankeyf
ARTUKLULAR
Karaman Mardin LU
UK
Urfa
LÇ İ
Alanya Antakya SE ET
ÜK V L
0 120 km
AKDENİZ Y DE
BÜ
1072-1178 Yılları Arasında Anadolu
Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliklerinin başlıca özel-

likleri şunlardır.
✓✓ Malazgirt Zaferi sonrası kurulmaları Yağıbasan Medresesi
✓✓ Oğuz Türkleri tarafından kurulmaları Mengücekler (1071-1228)

✓✓ Bizans, Gürcü ve Haçlılarla mücadele etmeleri Mengücek Ahmet Gazi tarafından Erzincan merkez ol-
✓✓ Melikşah’ın ölümüne kadar içişlerinde serbest dış mak üzere kurulan beyliktir. Kemah, Divriği ve Şebinka-
işlerinde Büyük Selçuklulara bağlı olmaları rahisar’ı kapsayan bölgede hüküm sürdüler.
✓✓ Adlarını kurucu komutanlarından almaları UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne alınan Divriği Ulu
Cami ve Darüşşifası günümüze kadar ulaşan en önemli
✓✓ Anadolu’nun Türkleşmesine ve İslamlaşmasına kat- eserleridir.
kıda bulunmaları
✓✓ Yaptıkları yollar, çeşmeler, camiler, kervansaraylar ve

medreselerle Anadolu’yu bayındır hale getirmeleri
✓✓ Türkiye Selçukluları tarafından yıkılmaları
Bu süreçte kurulan başlıca beylikler şunlardır.
Saltuklular (1072-1202)
Malazgirt Zaferi’nden sonra Anadolu’da kurulan ilk Türk

beyliğidir. Divriği Külliyesi
Kurucusu Ebu’l Kasım Saltuk’tur. Erzurum merkez ol-

Artuklular (1102-1231)
mak üzere Kars, Bayburt, Malazgirt ve Artvin civarında
hüküm sürdüler. Artuk Bey ve oğulları tarafından Mardin merkez olmak
üzere kurulan beyliktir. Mardin, Harput ve Hasankeyf ol-
Üç Kümbetler, Kale Cami, Tepsi Minare, Ulu Cami ve
mak üzere üç kol halinde Anadolu’nun güney doğusun-
Mama Hatun Türbesi Saltuklulardan günümüze kadar
da hüküm sürdüler. Mardin ve Diyarbakır’ı bilim merkezi
ulaşan başlıca eserlerdir.
haline getirdiler. Sibernetik biliminin öncüsü olarak ka-
bul edilen El-Cezerî bu beylik döneminde yaşadı.
Danişmentliler (1080-1178)
Danişment Ahmet Gazi tarafından Sivas merkez ol-

mak üzere kurulan, Malatya, Kayseri, Tokat, Niksar ve
Amasya’yı kapsayan bölgede hüküm süren beyliktir.
Niksar’da açtıkları Yağıbasan Medresesi ile Anadolu’da
İslami eğitimin kurumsallaştırılmasına öncülük yaptılar.
3 10. Sınıf Tarih

01
Cezerî’nin, su ve mekanik parçalarla çalışan makineler Anadolu’da Selçuklu-Bizans Mücadelesi

yapması, elektriğin henüz kullanılmadığı XII. yüzyılda
Anadolu’nun Türk yurduna dönüştürülmesinde önemli
bilim adına atılmış büyük bir adımdı.
rol oynayan Türkiye Selçuklu Devleti, Melikşah’ın Ana-
dolu’nun fethi ile görevlendirdiği komutanlardan biri olan
ve aynı zamanda Selçuklu Hanedanı’nın üyesi de olan
Kutalmışoğlu Süleyman Şah tarafından 1077’de fethe-
dilen İznik kenti merkez olmak üzere kuruldu. Adana,
Tarsus ve Antakya’yı fetheden Süleyman Şah’ın Suriye
Selçuklu Meliki Tutuş’la yaptığı savaşta ölmesi, oğul-
ları Kılıç Aslan ve Davut Kulan’ın Melikşah tarafından
Isfahan’a götürülmesi Türkiye Selçuklu Devleti’nin bir
süre Süleyman Şah’ın sefere çıkarken İznik’te vekil ola-
rak görevlendirdiği Ebu’l Kasım tarafından yönetilmesi-
Malabadi Köprüsü ne neden oldu. Melikşah’ın 1092’de ölmesinden sonra
Anadolu’ya gelen I. Kılıç Arslan Ebu’l Kasım’dan yöne-
Çaka Beyliği (1081-1093)
timi devraldı.
Çaka Bey tarafından İzmir merkez olmak üzere kurulan
Çaka Beyliği’ne son verilen I. Kılıç Arslan Dönemi’nin
beyliktir. En önemli özellikleri Türk denizciliğinin öncüsü
en önemli gelişmesi Haçlı Seferlerinin başlamasıdır.
olmalarıdır. Midilli, Sakız, Sisam ve Rodos adalarına da
Anadolu’dan geçmek isteyen Haçlılarla mücadele edil-
egemen oldular. Kuruluş tarihleri olan 1081 Türk Deniz
di. Haçlıların öncü kuvvetleri imha edilse de sayıca çok
Kuvvetleri’nin kuruluş yılı olarak kabul edilmektedir.
üstün olan asıl ordusunun Anadolu’dan geçmesi engel-
lenemedi. İznik, İzmir ve Efes Bizans’a terk edildi. Kon-
ya başkent yapıldı.
1085’te Bitlis merkez olmak üzere kurulan Dilmaçoğul-
ları ile 1100’de Ahlat merkez olmak üzere kurulan Ah- I. Kılıç Arslan’ın Büyük Selçuklularla yaptığı savaşta
latşahlar aynı süreçte kurulan diğer Türk beylikleridir. ölmesi sonrası bir süre yaşanan fetret dönemi I.Me-
sut’un tahta geçmesi ile kapandı. I. Mesut Dönemi’nde
Danişmentlilerle güç birliği yapılarak II. Haçlı Seferi’nin
Anadolu’dan geçmek isteyen kuvvetleri mağlup edildi.
Anadolu üzerinden Orta Doğu’ya ulaşmaları engellendi.
Örnek-4
? I. Mesut’un ölümünden sonra tahta II. Kılıç Arslan geçti.
UNESCO Dünya Mirası Listesine alınan Divriği Ulu Dönemin en önemli gelişmesi Bizansla 1176’da yapılan
Camisi ve Darüşşifası’nın aşağıdaki Türk beylikle- Miryokefalon Savaşı’dır.
rinden hangisinin döneminde yapıldığı söylenebilir?
Miryokefalon Savaşı (1176)
A) Artuklular B) Ahlatşahlılar
II. Kılıç Arslan’ın Türkiye Selçuklu Devleti’nin sınırları-
C) Mengücekler D) Saltuklular
nı hızla genişletmesini kendisi için de tehdit olarak al-
E) Danişmentliler gılayan Bizanslıların saldırıya geçmesi üzerine Denizli
yakınlarındaki Miryokefalon denilen geçitte yapılan sa-
Çözüm-4
vaştır. Türkiye Selçuklularının kesin üstünlüğü ile so-
nuçlanan bu savaşın sonucunda Bizans Türkleri Ana-
dolu’dan atamayacağı gerçeğini kabullenmek zorunda
kalmış Anadolu’nun Türk yurdu olması kesinleştirilmiştir.
Miryokefalon Zaferi Anadolu’nun Türk yurdu olmasını

kesinleştiren özelliğiyle “Yurt Tutan Savaşı” olarak da
adlandırılmaktadır.
10. Sınıf Tarih 4

01
Türkiye Selçuklularında Teşkilat ve Sosyo-Kültürel

Örnek-5
? Yapı
1176 Miryokefalon Savaşı’nda Türkiye Selçuklularına Türkiye Selçuklularının Kuruluş Dönemi’nde;
yenilen Bizans, Türkleri Anadolu’dan atma politikasını
terk etmek zorunda kaldı. ✓✓ Bizans ve Haçlılarla savaşmak zorunda kalmaları,
Buna göre Miryokefalon Savaşı’nın; ✓✓ Büyük Selçuklularla yapılan savaşların sonrasında

fetret dönemleri yaşamaları,
I. Anadolu’daki Türk siyasi varlığının kalıcılaşması,
✓✓ Yer yer diğer beyliklerle çatışmaları
II. Bizans’ın yıkılma sürecine girmesi,
III. Bizans’ın Anadolu’dan bütünüyle çekilmesi siyasi, sosyal ve ekonomik alanlardaki teşkilatlanmala-
rını olumsuz etkilemiştir.
sonuçlarından hangilerine yol açtığı söylenebilir?
Türkiye Selçukluları devlet teşkilatlanmasında bir ya-
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
nıyla siyasi uzantısı ve mirasçısı oldukları Büyük Sel-
D) II ve III E) I, II ve III çuklu Devleti’ni örnek aldılar.
Çözüm-5 Türkiye Selçuklularında da devlet, hanedanın üyesi
olan ve sultan ünvanını da kullanan hükümdar tarafın-
dan yönetiliyordu.
Ülke toprakları hükümdar ve ailesinin ortak mülkü idi.

Tahta hanedan üyelerinden hangisinin geçeceğini ta-
nımlayan net bir veraset sisteminin olmadığı Türkiye
Selçuklularında hanedanın diğer üyeleride sultanın
TEST - 1’I ÇÖZEBILIRSINIZ. yüksek egemenliğini tanımak kaydıyla melik ünvanıyla
illere yönetici olarak atanırlardı.
Bunların kendi adlarına para bastırma hutbe okutma,

antlaşma imzalama gibi yetkileri yoktu.
ANADOLU’NUN TÜRKLEŞMESİ
Türkler köklü bir devlet geleneğine sahiplerdir. Bu özel-

liklerine bağlı olarak ana yurtları Orta Asya’da ve çeşitli Meliklerin yetkilerine getirilen bu sınırlamaların temel
nedenlerle göç ettikleri diğer bölgelerde birçok devlet nedeni devletin siyasi birliğini korumaktı.
kurdular.
Türkiye Selçuklularında devletin yönetim merkezi der-
Oguş denilen aile, onların birleşmesiyle oluşan urug yani
gah veya bargâh denilen saraydı. Hükümdar ve aile-
sülale, urugların birleşmesiyle oluşan boy, boyların bir-
sinin yaşam alanı olan harem aynı zamanda sultanın
leşmesiyle oluşan ve budun da denilen millet, Türk dev-
ikametgahı olan sarayın önemli bir bölümüydü.
let teşkilatlanmasının temel unsurlarıydı.
Türkiye Selçuklularında sultandan sonra gelen en yetkili
Türk devletleri boylar konfederasyonu özelliğine sahipti.
görevli hükümdarın mutlak vekili konumunda olan, dev-
Her biri kendi içinde siyasi organizasyon özelliğine sa-
letin askeri, mali ve hukuki sorunlarının görüşülüp kara-
hip olan boyların bir araya gelip devlet olarak teşkilat-
ra bağlandığı Divan-ı Saltanat veya Divan-ı Ali denilen
lanmaları da, iç ve dış nedenlerle dağılmaları da sıkça
yönetim organına da başkanlık yapan vezirdi.
yaşanan bir durumdu.
✓✓ ordunun ihtiyaçlarının karşılanmasından sorumlu
olan Emir-î Arız,
Bu teşkilatlanma anlayışının Anadolu’ya göç eden ✓✓ adalet işlerinden sorumlu olan Emir-î Dad,
Türkmenlerce de sürdürülmesi Anadolu’da merkezi
✓✓ devletin mali işlerinden sorumlu olan Müstevfi,
devlet olarak teşkilatlanmalarını geciktirmiş, Anado-
lu’daki ilk siyasi organizasyonların beylikler düzeyinde ✓✓ toprak sisteminden sorumlu olan Pervaneci
kalmasında önemli rol oynamıştır.
Divan-ı Saltanat’ın (Divan-ı Ali) diğer üyeleriydi.
5 10. Sınıf Tarih

01
Sultanın başkentin dışında olduğu zamanlarda ona Osmanlı Devleti’ni kuran Kayı Boyu Türkleri de Ana-
vekalet eden ve devlet işlerinin yürütülmesinden so- dolu’ya Türkiye Selçuklu Sultanı Alâeddin Keykubat
rumlu olan Niyabet-i Saltanat ile toprak sisteminden Dönemi’nde Ertuğrul Gazi’nin önderliğinde geldiler.
sorumlu olan Divan-ı Pervane ilk defa Türkiye Selçuk- Sultan tarafından Bizans sınırındaki Söğüt ve Doma-
lularında oluşturulan kurumlardı. niç’e yerleştirildiler.
Örnek-6
? Selçuklu sultanlarının doğudan gelen bilim ve sanat in-
sanlarını himaye etmeleri ve çalışmalarını destekleme-
Türkiye Selçukluları birçok alanda Büyük Selçuklu Dev- leri Anadolu’da Muhyiddin Arabi, Hacı Bektaş-i Veli ve
leti’ni örnek aldılar. Mevlana Celâleddin-î Rûmi gibi çok önemli mutasavvıf
ve düşünürlerin yetişmesini sağladı.
Türkiye Selçuklularına ilişkin aşağıdaki uygula-
maların hangisi yukarıdaki yargıya kanıt olarak
gösterilemez?
TÜRKİYE SELÇUKLULARINDA ORDU
A) Devlet işlerinin Divan-ı Saltanat’ta görüşülmesi
Türkiye Selçukluları ordularını Büyük Selçuklu Devle-
B) Sultandan sonra gelen en yetkili kişinin vezir olması ti’nin askeri teşkilatlanmasını örnek alarak oluşturdular.
Kıyılarla bağlantılı olmaları nedeniyle Büyük Selçuklu-
C) Ülke topraklarının hanedanın ortak malı sayılması
lardan farklı olarak donanma yani deniz gücü de oluş-
D) Toprak sisteminden pervanecinin sorumlu olması turdular.
E) Meliklerin illere vali olarak atanması Türkiye Selçuklularında;
Çözüm-6 ✓✓ doğrudan sultana bağlı olan ve çeşitli milletlerden
seçilip özel olarak yetiştirilen hassa askerleri,
✓✓ ikta işleten devlet görevlilerinin yetiştirmek zorunda

oldukları askerlerden oluşan sipahiler,
✓✓ sınır boylarında yaşayan ve her an savaşa hazır du-

rumda olan Türkmenler,
✓✓ Reis’ül Bahr veya Meliküs Sevahil denilen görevlinin

komutasındaki donanma,
✓✓ bağlı devlet ve beyliklerin savaş zamanında gönder-

dikleri askerler,
Türkiye Selçuklularının fethettikleri bölgelerde yaşayan
✓✓ ihtiyaç duyulduğunda toplanan ücretli askerler
Rum, Ermeni ve Süryanilere adaletli ve hoşgörülü dav-
ranmaları, Bizans’ın baskı ve sömürüsünden bıkan bu orduyu oluşturan başlıca birliklerdi. Beylerbeyi veya
çevrelerin Türkiye Selçuklularının egemenliğini gönül- Emrül-Ümerâ denilen görevli ordunun başkumandanıy-
lü olarak kabullenmelerini sağladı. Türkiye Selçukluları dı.
Anadolu’da fethettikleri şehirlerin dışına yerleşerek bu Subaşı, sipehsalar, serleşker ordunun diğer kuman-
şehirlerin büyümesini sağlarlarken yeni kentlerde kura- danlarıydı. Türkmen birliklerine de beyleri komutanlık
rak Anadolu’daki kentleşmeyi geliştirip yaygınlaştırdılar. yapıyordu.
Türkiye Selçukluları Anadolu’ya kitlesel göçlerle gelen
yeni Türkmen unsurlara Bizans sınırında yurtluk vere-
TEST - 2’YI ÇÖZEBILIRSINIZ.
rek Anadolu’nun Türkleştirilmesi sürecini de hızlandır-
dılar.
ÖRNEK CEVAP ANAHTARI
1. C 2. A 3. A 4. C 5. A 6. D
10. Sınıf Tarih 6

Etkinlik 01
1. İlk Türk beylikleriyle ilgili kutucuklardaki gelişmelerde birlikte verilen harfleri o gelişmenin ilişkili olduğu
beyliklerle ilgili alttaki kutucuklara yazınız.
a. b. c.
Malazgirt Zaferi sonrası kurulan Cezerî adlı bilim insanının ya- Sivas, Kayseri ve Malatya’yı
ilk Türk beyliğidir. şadığı beyliktir. kapsayan bölgede hüküm sü-
ren beyliktir.
d. e. f.
Türkiye Selçuklularıyla birlikte Divriği Külliyesi UNESCO Dün- Bizans-Türkiye Selçuklu ittifakı
II. Haçlı Seferine karşı savaşan ya Miras Listesi’nde yer alan tarafından yıkılan beyliktir.
beyliktir. beyliktir.
g. h. i.
Güneydoğu Anadolu’da hüküm Erzurum ve çevresine egemen Anadolu’nun en eski medrese-
sürmüş olan beyliktir. olan beyliktir. sini açan beyliktir.
j. k. l.
Erzincan ve çevresinde hüküm Yaptıkları Malabadi Köprüsü Türk denizciliğinin öncüsü ola-
sürmüş olan beyliktir. günümüze kadar ulaşan bey- rak kabul edilen beyliktir.
liktir.
1. Saltuklular 2. Danişmentiler
3. Artuklular 4. Çaka Beyliği
5. Mengücekler
7 10. Sınıf Tarih

01 Etkinlik
2. Aşağıdaki ifadelerin doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazınız.
1. Anadolu’ya ilk Oğuz akınları XI. yüzyılda Çağrı Bey’in komutasında başlatıldı.
2. Türklerin fethinden önce Anadolu’ya Ermeni Krallığı egemendi.
3. Malazgirt Zaferi’nden sonra Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliği Artuklulardır.
4. Yunus Emre Türkçe yazdığı şiirlerle halka tasavvufu sevdiren mutasavvıftır.
5. Anadolu’daki ilk medrese Danişmentoğulları tarafından yapıldı.
6. Türkiye Selçuklularında Divan-ı Sultanat’a melikler başkanlık yapardı.
3. Aşağıda boş bırakılan yerleri doldurunuz.
1. .................................................. Bizans’la Selçuklular arasında Anadolu’da yapılan ilk büyük savaştır.
Bizans .................................................. ’da yaşadığı bozgunla Türkleri Anadolu’dan atamayacağı gerçeğini ka-
2.
bullenmek zorunda kaldı.
3. Türkiye Selçuklularında devlet işleri ..................................................’ta görüşülüp karara bağlanırdı.
4. Malazgirt Zaferi’nden sonra Anadolu’da kurulan ilk beylik ..................................................beyliğidir.
5. Türkiye Selçuklularında ordunun başkumandanına .................................................. denir.
6. Türkiye Selçuklularında toprak sisteminin işleyişinden .................................................. sorumluydu.
ETKİNLİK CEVAP ANAHTARI

Etkinlik-1
1 2 3 4 5
a-h c-d-i b-g-k f-ı e-j
Etkinlik-2
1 2 3 4 5 6
D Y Y D D Y
Etkinlik-3
1 2 3 4 5 6
Pasinler Miryokefelan Divan-ı Saltanat Saltukoğulları Emirül-ümera Pervaneci
10. Sınıf Tarih 8

Test - 1 01
1. Türklerin Anadolu’yu yurt edinmelerinden önce de 4. I. ed-devletü’t Türkiye

Anadolu’da birçok farklı etnik topluluk yaşamak- II. Berrü’t-Türkiyye el-Ma’rûf bi Bilâdi’r-Rum
taydı.
III. Türk ülkesi
Aşağıdakilerden hangisinin bu topluluklardan
Farklı seyyah ve tarihçilerin yukarıdaki ifade-
biri olduğu söylenemez?
lerden hangilerini Anadolu için kullandıkları
A) Rumlar B) Araplar C) Süryaniler söylenebilir?
D) Ermeniler E) İlhanlılar
D) II ve III E) I, II ve III
2. Kısa sürede güçlenmesi Bizans ve Türkiye Sel-

çukluları tarafından tehdit olarak algılanan ve 5. Selçuklu akınlarına başta Ermeniler olmak üze-
bu iki devletin işbirliğiyle siyasi varlığı sonlan- re Anadolu’da yaşayan yerli halkın direnme-
dırılan beylik aşağıdakilerden hangisidir? mesi, Bizans’ın bölgede;
A) Mengücekoğulları I. adaletsiz vergi sistemi,

B) Danişmentoğulları II. tekfurların keyfi yönetimleri,
C) Çaka Beyliği III. mezhepsel baskı
D) Artukoğulları uygulamalarından hangileriyle açıklanabilir?
E) Saltukoğulları A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
3. XI. yüzyıldan itibaren Doğu Anadolu’da yaşa-

6. Abbasilerin Türkistan ve Horasan’dan getir-
yan yerli halkın büyük bir bölümünün şehir ve
dikleri ve Bizans sınırındaki avasım şehirlerine
kasabaları terk edip Anadolu’nun batısına göç
yerleştirdikleri Türklerin Anadolu’ya düzenle-
etmelerinde;
dikleri akınların;
I. Bizans’ın Ermenileri zorunlu göçe tabi tutması,
I. keşif,
II. bölgenin Sasani ve Arap akınları nedeniyle sa-
II. gaza,
vaş alanına dönüşmesi,
III. cihat,
III. bölgede salgın hastalıkların yaşanması
IV. fetih
durumlarından hangilerinin etkili olduğu söy-
lenebilir? amaçlarından hangilerine yönelik olduğu söy-
lenebilir?
A) I ve II B) I ve IV C) II ve III
D) II ve IV E) III ve IV
9 10. Sınıf Tarih

01 Test - 1
7. Malazgirt Zaferi sonrası Anadolu’nun fethi için gö- 9. 1071 Malazgirt Zaferi’nden sonra kurulmaya
revlendirilen komutandan biri olan Süleyman Şah başlanan ilk Türk beyliklerinin Anadolu’nun;
aynı sürece katkıda bulunan diğer komutanlardan I. Türkleştirilmesi,
farklı olarak bir süre sonra Büyük Selçuklu top-
II. İslamlaştırılması,
raklarında hak iddia ederek Melikşah’ın ordusuyla
yaptığı savaşta yenildi. Benzer bir gelişme oğlu I. III. bayındır hâle getirilmesi
Kılıç Arslan Dönemi’nde de yaşandı. Her iki olay- durumlarından hangilerine katkı yaptıkları sa-
dan sonra Türkiye Selçuklularında bir süre fetret vunulabilir?
dönemi yaşandı.
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
Türkiye Selçuklularının Büyük Selçuklulara
karşı diğer komutanlardan farklı bir tutum ge-
liştirmeleri aşağıdakilerden hangisiyle açıkla-
nabilir?
10. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye Selçuklu Dev-
A) Büyük Selçuklu Hanedanı’nın üyesi olmalarıyla leti ile ilgili doğru bir bilgi değildir?
B) Türklerin siyasi önderliğini hedeflemeleriyle A) Büyük Selçuklu Devleti’ni kuran hanedan tara-
C) Haçlılarla mücadele eden ilk Türk devleti olma- fından kurulan devlettir.
larıyla B) Kurucusu Melikşah’ın Anadolu’nun fethi için
D) Büyük Selçukluların Anadolu’ya müdahale et- görevlendirdiği Süleyman Şah’tır.
melerini engellemek istemeleriyle C) İlk başkentleri İznik’ti.
E) Anadolu’nun Türk yurdu olmasını kesinleştir- D) Anadolu’daki Türk siyasi varlığının kalıcı olma-
meleriyle sını sağladılar.
E) Türk-Bizans savaşları Türkiye Selçukluları dö-
neminde başladı.
11. Anadolu’ya ilk Selçuklu akınları 1015’te Çağrı

Bey’in öncülüğünde gerçekleştirilmiştir.
Bu akınların;
I. fetih,
II. keşif,
III. ganimet
amaçlarından hangilerine yönelik olduğu söy-
lenebilir?
8. 1071 Malazgirt Zeferi’nden sonra Alp Arslan’ın,
ardından Melikşah’ın Anadolu’nun fethi için gö- A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
revlendirdiği komutanlara bir Oğuz geleneği olan D) II ve III E) I, II ve III
“Kılıç Hakkı” anlayışının gereği olarak fethettikleri
bölgelerin yönetimlerinin verilmesine bağlı olarak
İlk Türk beylikleri kuruldu.
Aşağıdakilerden hangisinin bu süreçte kurulan
beyliklerden biri olduğu söylenemez?
A) Eratna Beyliği
B) Danişmentliler
C) Saltuklular
D) Artuklular
E) Çaka Beyliği
10. Sınıf Tarih 10

Test - 2 01
1. Bizans İmparatorluğu’nda yaşanan aşağıdaki 5. Ülke topraklarının hanedanın ortak mülkü olduğu
durumlardan hangisinin Türklerin Anadolu’yu anlayışının Türkiye Selçuklularında da sık sık taht
fethetmelerini ve kalıcı bir yurt edinmelerini kavgalarına neden.
kolaylaştırdığı söylenemez? Bu uygulamanın aşağıdaki Selçuklu sultanla-
A) Tahtın sık sık el değiştirmesi rından hangisinin döneminde diğer sultanların
B) Haçlı Seferlerinin başlaması döneminden daha fazla sorunlara yol açtığı ve
büyük sarsıntılara neden olduğu söylenebilir?
C) Tekfurların keyfi yönetimleri
D) Sınırların yabancı ücretli askerlerle savunul- A) I. Mesut
maya çalışılması B) II. Kılıç Arslan
E) Sasani ve Arap saldırıları nedeniyle Anado- C) Gıyaseddin Keyhüsrev
lu’daki nüfusun batıda yoğunlaşması D) İzzettin Keykavus
E) Alâeddin Keykubat
2. Orta Asya’daki devlet anlayışını Anadolu’da da

sürdüren Türklerin ---- hâlinde konar-göçer ola-
rak yaşamlarını sürdürmeleri, merkezi devletlerin
kuruluşunu yavaşlattı.
Yukarıda boş bırakılan yere aşağıdakilerden
hangisi getirilmelidir? 6. I. Camiler
A) Devlet B) Oguş C) Bodun II. Zaviyeler
D) Urug E) Boy III. Kervansaraylar
IV. Medreseler
V. Kümbetler
Anadolu’da 1071 Malazgirt Zaferi sonrası kuru-
lan ilk Türk beylikleri tarafından inşa ettirilen
yukarıdaki yapılardan hangisinin Anadolu’nun
3. Kökleri Orta Asya’da kurulan Türk devletlerine fiziki olarak İslamlaşmasına doğrudan katkı
kadar uzunan teşkilatlanmanın en küçük birimi yaptığı söylenemez?
aşağıdakilerden hangisidir? A) I B) II C) III D) IV E) V
A) Bodun B) İl C) Urug
D) Boy E) Oguş
4. Aşağıdaki Oğuz boylarına ait damgalardan 7. Anadolu’nun aşağıdaki kentlerden hangisinde

hangisinin Osmanlı Devleti’nin kurucu boyu Türkiye Selçuklularına ait saray olduğu söyle-
olan Kayı Boyu’nun damgası olduğu söylene- nemez?
bilir? A) Konya B) Kayseri C) Bursa
A) B) IYI C) D) Beyşehir E) Alanya
D) VI E)
11 10. Sınıf Tarih

01 Test - 2
8. I. Subaşı 11. Türkiye Selçuklu Devleti’nin askerî teşkilatı da Bü-

II. Hâcıbü’l - hüccab yük Selçuklular örnek alınarak oluşturuldu.
III. Emirül - Ümera Aşağıdakilerden hangisi Türkiye Selçuklu Dev-

leti’nin ordusunu oluşturan unsurlardan biri
IV. Sipehsalar
değildir?
V. Reis’ül - Bahr
A) Hassa Askerleri
Yukarıdakilerden hangisinin Türkiye Selçuklu
B) Humbaracılar
ordusunda komutan olarak görev yapanlardan
biri olduğu söylenemez? C) İkta Askerleri
D) Türkmenler
E) Vassal devlet kuvvetleri
9. Elektriğin henüz kullanılmadığı dönemde sa-

12. Sıla Öğretmen öğrencilerine Türkiye Selçukluları-
dece su ve mekanik parçalarla makineler yap-
nın farklı alanlarda teşkilatlanırken hangi devletler-
mayı başaran ünlü bilim insanı Cezeri aşağıda-
den etkilendiğini sormuş.
ki beyliklerden hangisinde yaşamıştır?
Öğrencilerinden,
A) Danışmentoğulları
Deniz’den, Bizans
B) Artukoğulları
Barış’tan, Büyük Selçuklu
C) Mengücekoğulları
D) Saltukoğulları Gökhan’dan, Osmanlı
E) Dilmaçoğulları Erdal’dan, Sasani

Sinan’dan, geleneksel Türk devlet anlayışı
yanıtlarını almıştır.
Verilen yanıtlara göre öğrencilerden hangisinin
soruyu yanlış yanıtladığı söylenebilir?
10. Selçuklular, fethettikleri bölgelerdeki şehirlerin dı- A) Gökhan B) Erdal C) Sinan
şına yerleşip buralarda iç kale, sur içi ve sur dışı D) Deniz E) Barış
denilen bölümlerden oluşan şehirler kurdular. Yer-
leşilen veya yeni kurulan şehirlerde idari, mali, adli
yönetciler görevlendirilmiş ve vergilerin tahsili için
tahrir yapılmıştır.
Bu bilgilere göre Türkiye Selçuklularının kent-
leşirken,
I. egemenliği kalıcılaştırma,
II. güvenliği sağlama,
III. kentleri bütünüyle İslamlaştırma
hedeflerinden hangilerini gerçekleştirmeye ön-
celik verdikleri savunulabilir?

Tarama Testi 01
1. Bizans İmparatorluğu’nda 1042’den 1081’e kadar 4. Bizans I. ve II. Haçlı Seferleri nedeniyle yıpranan
Bizans tahtına 11 imparator geçmiştir. Türkleri Anadolu’da atmak için saldırıya geçme-
Buna göre Bizans İmparatorluğu ile ilgili, sinin sonucunda Türkiye Selçuklularıyla 1176’da
yaptığı Miryokefalon Savaşı’nda yenildi. Bu ye-
I. Sık sık hanedan değişikliği yaşanmıştır. nilgiyle Bizans Türkleri Anadolu’dan atamayacağı
II. Siyasi istikrar bozulmuştur. gerçeğini kabullenmek zorunda kalarak yıkılıncaya
III. Ordunun desteğini sağlayan herkes imparator kadar sürecek olan savunma konumuna çekilmek
olmuştur. zorunda kaldı.
yargılarından hangilerine ulaşılabilir? Bu bilgilere göre Miryokefalon Savaşı’nın;
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III I. Anadolu’da Türk siyasi birliğinin sağlanması,
D) I ve II E) II ve III II. Anadolu’nun Türk yurdu olmasının kesinleşmesi,

III. Bizans’ın varlığının sona ermesi
sonuçlarından hangilerine yol açtığı savunula-
bilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III
2. Malatya’nın egemenliği için Türkiye Selçuklu-
larıyla yaşadıkları siyasi ve askeri rekabetin,
Haçlı Seferlerinin başlamasıyla dayanışmaya
ve ortak mücadeleye dönüşen beylik aşağıda-
kilerden hangisidir?
5. Aşağıdakilerden hangisinin Türkiye Selçuk-
A) Mengücekoğulları
lularında devletin siyasi, askeri, ekonomik ve
B) Çaka Beyliği
sosyal sorunlarının görüşüldüğü Divan-ı Sal-
C) Danışmentoğulları tanat’ın üyelerinden biri olduğu söylenemez?
D) Saltukoğulları A) Vezir
E) Artukoğulları B) Emir-î Arız
C) Subaşı
D) Emir-î Dad
E) Müstevfi
3. Türkiye Selçuklu Devleti’nde de Melik denilen

haneden üyeleri yönetimde deneyim kazanmala-
rı amacıyla Atabey denilen eğitmenleriyle birlikte
atandıkları vilayetlerde sultanın izniyle öncelikle 6. Eski Türk devletlerinin teşkilatlanmasının temel
sultanın adının yazılması ve adının okunması ko- dayanağı olan boyların seçimle belirlenen beyle-
şuluyla para bastırıp hutbe okutabilirlerdi. rinin birçok sorumlulukları vardı.
Meliklerin yetkilerine getirilen bu sınırlamaların Aşağıdakilerden hangisinin bu sorumluluklar-

temel amacı aşağıdakilerden hangisidir? dan biri olduğu söylenemez?
A) Siyasi birliği koruma A) Törenin uygulanması
B) Hanedan egemenliğini sürdürme B) Ekonomik faaliyetlerin yürütülmesi
C) Veraset sistemindeki belirsizliği sonlandırma C) Dayanışmanın sürdürülmesi
D) Melikleri tahta hazırama D) Boyun kurulması
E) Atabeyliklerin oluşmasını engelleme E) Büyük Kurultay’a başkanlık yapması

01 Test - 3
7. “Bu devirde de Bizans bizim milletimize ve Erme-

nilere zulum yapıyordu. İstanbul patriği bizim muk- 10. Türkiye adı ilk ---- kaynaklarında yer almış ve
kaddes kitaplarımızı yaktırdı.” Anadolu XII. yüzyıldan itibaren Batılılar tarafından
Süryani tarihçi Mihael’in yukarıdaki değerlen- Türkiye olarak adlandırılmıştır.
dirmeleri dikkate alındığında Bizans Devleti’n- Cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden
de; hangisi getirilmelidir?
ı. farklı din ve mezheplere inanan insanlara baskı A) Arap B) Moğol C) Sasani
yapıldığı, D) Bizans E) Sırp
II. insanların zorla Ortodokslaştırılmaya çalışıldığı,
III. güçlü bir toplumsal desteğe sahip olunduğu
durumlarından hangilerinin olduğu söylenebi-
lir? 11. Bizans’ın XI. yüzyılda başlayan Oğuz Türkleri-
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III nin Anadolu’ya gerçekleştirdikleri akınlar kar-
şısında etkisiz kalmasında;
I. toplumsal desteğini kaybetmiş olması,
II. siyasi, askerî ve ekonomik çöküş içerisinde ol-
ması,
8. Kökleri Orta Asya’daki Türk devletlerine kadar
dayanan; III. Haçlı Seferlerinin başlaması
I. boy örgütlenmesi, durumlarından hangilerinin etkili olduğu savu-

nulabilir?
II. konar-göçer yaşam,
III. haneden egemenliği
özelliklerinden hangilerinin Oğuzların Anado-
lu’ya göç ettikten sonra devlet olarak teşkilat-
lanmalarını kolaylaştırdığı söylenebilir?
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
12. “Türkiye Selçuklularında devlet işleri Divân-ı Sal-
tanat’ta görüşülürdü.
Aşağıdakilerden hangisinin bu kurulun üyele-
9. Büyük Selçuklularla bir Oğuz geleneği olan fethe rinden biri olduğu söylenemez?
dilen bölgenin yönetiminin “Kılıç Hakkı” olarak fethi A) Veziriazam B) Vezir
gerçekleştiren komutana bırakılmasını ???? 1071
C) Pervaneci D) Müstevfi
Malazgirt Zaferinden sonra da uyguladılar.
E) Emir-i Arız
Kılıç hakkı uygulamasının sürdürülmesinin;
I. Anadolu’nun fethi politikasının komutanlarca

desteklenmesi,
II. Anadolu’da federal nitelikli beyliklerin oluşma-
sı,
III. Anadolu’nun Türkleştirilmesi sürecinin hızlan-
ması
durumlarından hangilerine ortam hazırladığı
söylenebilir?

Tarama Testi 01
1. Jeopolitik açıdan Anadolu’nun tarihin ilk dö- 4. Türkmenlerin 1220’de başlayan ve XIV. yüzyılın
nemlerinden itibaren önemli bir bölge olma- başlarına kadar yaklaşık bir asır devam eden
sında aşağıdakilerden hangisinin etkisinden ikinci dalga Oğuz göçlerine;
söz edilemez? I. Sasani,
A) Göç yolları üzerinde bulunması II. Moğol,
B) Yarımada özelliğine sahip olması
III. Arap
C) Zengin su kaynaklarına sahip olması
istilalarından hangilerinin neden olduğu söyle-
D) İkliminin insan yaşamına uygun olması nebilir?
E) Farklı kavimlere yurtluk yapması
D) I ve III E) II ve III
2. Bizans’ta;
I. sık sık taht kavgalarının yaşanması,
II. askeri gücün temelinin paralı askerlerden oluş-
turulması, 5. Türkiye Selçuklularında sultanın başkentin
III. tekfur denilen yerel yöneticilerin baskı ve sö- dışında olduğu zamanlarda ona vekalet eden
mürüsü devlet görevlisi aşağıdakilerden hangisidir?
durumlarından hangilerinin Türklerin Anado- A) Niyabe-i Saltanat

lu’yu fethetmelerini kolaylaştırdığı söylenebi- B) Pervaneci
lir? C) EMir-İ Arız
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) Müstevfi
D) II ve III E) I, II ve III E) Emir-i Dad
3. Türkler Malazgirt Zaferi sonrası fethettikleri bölge- 6. Türkiye Selçuklu Sultanlarının gulam sistemi
lerde de Orta Asya’daki devlet anlayışını sürdüre- ile yetiştirilen kişilerden hem idari hem de as-
rek boy örgütlenmesine dayanan İlk Türk beylikle- keri alanda yararlanmaları,
rini kurdular.
I. Türkmenlerin merkezi otorite açısından yer yer
Bu durumun, Türklerin Anadolu’da; sorun oluşturmaları,
I. merkezi bir devlet olarak örgütlenmeleri, II. sultanların doğrudan kendilerine bağımlı yö-
II. kendi aralarında siyasi rekabet yaşamaları, netcilere ve askeri birliğe ihtiyaç duymaları,
III. Bizans’ın siyasi varlığına son vermeleri III. Büyük Selçuklu Devleti’nin idari ve askerî teş-
kilatlanmasından etkilenmeleri
süreçlerinden hangilerini yavaşlattığı söylene-
bilir? durumlarından hangileriyle açıklanabilir?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III

01 Test - 4
7. Selçuklu Türklerinin Anadolu’ya Çağrı Bey’in 10. I. Pasinler

öncülüğünde başlattıkları keşif amaçlı akınlar II. Malazgirt
aşağıdaki Selçuklu sultanlarından hangisinin
III. Miryokefalon
döneminde fetih amaçlı akınlara dönüştürül-
müştür? Yukarıdaki savaşlardan hangilerinin Türkiye
Selçukluları’yla Bizans arasında yapıldığı sa-
A) Tuğrul Bey B) Arslan Bey
vunulabilir?
C) Alp Arslan D) Melikşah
E) Sencer
11. Aşağıdakilerden hangisi 1071 Malazgirt Zafe-

ri sonrası Alp Arslan ve ardından tahta çıkan
Melikşah’ın Anadolu’nun fethi için görevlen-
dirdiği komutanlar tarafından Büyük Selçuklu
Devleti’ne bağlı olarak kurulan beyliklerden biri
8. Malazgirt Savaşı’nın ardından Anadolu’da kurulan değildir?
beylikler, kuruldukları coğrafyanın etkisiyle askeri A) Saltukoğulları
birimlerinde donanmaya yer vermiştir. B) Danişmentoğulları
Aşağıdaki beyliklerden hangisinde bu yargıya C) Mengücekoğulları
uygun bir durumun olduğu söylenebilir?
D) Artukoğulları
A) Danişmentoğulları E) Hamitoğulları
B) Saltukoğulları
C) Artukoğulları
D) İnançoğulları CEVAP ANAHTARI
TEST-1
E) Çaka Beyliği
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
E C C D E C A A E E D
TEST-2
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
B E E B B C C B B C B A
TEST-3
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
9. Türkiye Selçuklularında gulam sisteminin yaygın-
C C A B C E B C E D C A
laştırılması bir yanıyla Türkmen beylerinin etkisini
kırmaya yönelikti. TEST-4
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
Buna göre gulam sisteminin yaygınlaştırılma- E E C B A E C E B B E
sıyla;
I. merkezi otoriteyi koruma,

II. sultana bağlı askeri ve idari birimleri güçlendir-
me,
III. devletin toplumsal desteğini artırma,
hedeflerinden hangilerine ulaşılmak istendiği
söylenebilir?

02
FÖY
GÜÇLÜKONAK
ANADOLU LİSESİ
TARİH
YERLEŞME VE DEVLETLEŞME SÜRECİNDE SELÇUKLU TÜRKİYESİ

10.1.5. İslam dünyasının korunması bağlamında Türkiye Selçuklu Devleti ve Eyyubi Devleti’nin Haçlılarla yaptıkları mücadelelerin
sosyokültürel etkilerini analiz eder.
10.1.6. Moğol istilası’nın Anadolu’da meydana getirdiği siyasi ve sosyal değişimi analiz eder.
HAÇLILAR KARŞISINDA TÜRKLER

Avrupalı Hristiyanların İslam dünyası üzerine 1096-
1094’te Avrupa’da yaşanan sel felaketi ve salgın has-
1270 yılları arasında düzenledikleri seferlere Haçlı Se-
talıkların yoksulluğu daha da derinleştirmesi ve bu
ferleri denir.
sorunların doğunun zenginliklerine ve topraklarına el
Temel hedeflerinden biri Türkleri Anadolu’da atmak koymakla çözümlenebileceğinin düşünülmesi bu se-
olan Haçlılarla savaşan ve onların Anadolu üzeriden ferlere katılımı artırdı.
Orta Doğu’ya ulaşmalarını önlemeye çalışan ilk devlet
Türkiye Selçuklularıydı. Anadolu’daki beyliklerde bu I. Haçlı Seferi (1096-1099)
mücadelede Türkiye Selçuklularını desteklediler. Eyyü- I. Haçlı Seferi’nin gerçekleştirildiği yıllarda Türkiye Sel-
biler, Zengiler, Memluklar da Haçlılarla savaşan diğer çuklu Devleti’nin Sultanı I. Kılıç Arslan’dı. Haçlıların
Türk-İslam devletleridir. Anadolu üzerinden Orta Doğu’ya ulaşmak isteyen an-
cak sayıca çok üstün olan ordularına büyük kayıplar
Haçlı Seferlerinin Nedenleri verdirilmesine karşın Haçlıların Anadolu’dan geçmeleri
engellenemedi.
Ekonomik Nedenleri
Tüm Haçlı Seferleri içinde hedefine ulaşan tek Haçlı
Yoksul Avrupalıların doğunun zenginliklerine el koymak seferidir.
istemeleri.
Antakya, Kudüs, Urfa, Yafa ve Şam’ı işgal eden Haçlılar
Kudüs’te Latin krallığı diğerlerinde kontluklar kurdular.
Siyasi Nedenleri Kudüs’teki Müslüman ve Yahudilerin büyük bir bölümü-
✓✓ Malazgirt Savaşı’nda yenilen ve Türklerin Ana- nü öldürdüler.
dolu’daki ilerleyişini tek başına durduramayan Bi-
zans’ın Avrupa’dan yardım istemesi
Türkiye Selçukluları Haçlılar karşısında tutunamadık-
✓✓ Avrupalı Hristiyanların Türkleri Anadolu’dan ve Orta
ları için başkentleri İznik’i boşaltmak ve Konya’ya çe-
Doğu’dan uzaklaştırmak istemeleri
kilmek zorunda kaldılar.
Dinsel Nedenleri
II. Haçlı Seferi (1147-1149)
✓✓ Hristiyanlar başta Kudüs olmak üzere kendileri açı-
sından kutsal olan kentleri geri almak istemeleri Musul Atabeyi Nurettin Mahmut Zengi’nin Urfa’yı Haçlı-
lardan geri alması üzerine gerçekleştirilen seferdir.
✓✓ Papa’nın Katolik-Ortodoks bölünmüşlüğünü son-
landırıp etkinliğini artırmak istemesi Türkiye Selçuklu Sultanı I. Mesut Danişmentlilerle güç
birliği yaparak Anadolu’dan geçmek isteyen Haçlı bir-
✓✓ Kluni tarikatının Hristiyanları Müslümanlara karşı
liklerini Eskişehir yakınlarında mağlup etti. Alman ve
kışkırtması
Fransa krallarının da katıldığı bu sefer Haçlıların başa-
Haçlı Seferlerinin başlıca nedenleridir. rısızlığıyla sonuçlandı.
1 10. Sınıf Tarih

02
III. Haçlı Seferi (1189-1192) ✓✓ Avrupa’da bankacılık gelişti.
Bu seferin gerçekleştirilmesinin temel nedeni Selahat- ✓✓ Ticaretle uğraşan burjuva sınıfı ekonomik alanda
tin Eyyûbi’nin 1187 Hıttin Zaferi ile Kudüs’ü Haçlılardan güçlendi.
geri almasıdır. Türklerin direnişi nedeniyle Anadolu’da ✓✓ Bankacılık, çek ve senet Müslüman tüccarlar tara-
askerlerinin büyük bir bölümünü kaybeden Haçlılar Ku- fından bu süreçte öğrenildi ve uygulanmaya başlan-
düs’e ulaştılar ancak Selahattin Eyyûbi’nin komutasın- dı.
daki Eyyûbi ordusunu yenemediler. ✓✓ Uzun yıllar savaş alanına dönen Anadolu, Suriye, Fi-
listin ekonomik ve sosyal açıdan büyük zarar gördü.
IV. Haçlı Seferi (1202-1204) Dini
IV. Haçlı Seferi’nin de temel nedeni Eyyûbilerin Yafa ✓✓ Seferlerin başarısızlıkla sonuçlanması seferlerin
ve Suriye’deki bazı şehirleri Haçlılardan geri almalarıdır. öncesinde kesin başarılı olunacağı propagandasını
Müslümanlar üzerine başlatılan I. Haçlı Seferi Haçlıla- yapan Katolik Kilisesi’ne ve önderi Papa’ya duyulan
rın 1204’te İstanbul’u işgal etmeleriyle Katoliklerle Orto- güveni azalttı.
dokslar arasındaki çatışmaya dönüştü. ✓✓ Katolik-Ortodoks bölünmüşlüğü daha da derinleşti.
İstanbul’da Latin İmparatorluğu kuruldu. ✓✓ Skolastik düşünce zayıflamaya başladı.
Kültürel
✓✓ Avrupalılar kağıt, pusula, matbaa ve barutu doğu
Latinlerin Bizansı (İstanbul) işgal etmeleri üzerine Rum-
toplumlarından Haçlı Seferleri sürecinde öğrendiler.
lar İznik ve Trabzon’da Rum krallıklarını kurdular. İznik
✓✓ Barut merkezi krallıkların güçlenmesini hızlandırır-
Rum Krallığı 1261’de İstanbul’u Latinlerden geri aldı.
ken pusula Coğrafi Keşiflerin, kağıt ve matbaa da
Rönesans ve Reform hareketlerinin başlamasında
Haçlılar gerçekleştirdikleri 5. 6. 7 ve 8. Haçlı Seferlerin- önemli rol oynadılar.
de de başarılı olamadılar. ✓✓ Avrupalılar İslam medeniyetini tanıdılar ve yararlan-
Haçlı Seferlerinin Sonuçları dılar.
Siyasi
✓✓ Seferlere katılan soyluların büyük bir bölümünün öl- Örnek-1
?
mesi, sağ kalanların da topraklarının bir bölümünü
Haçlı Seferlerinin;
satmak zorunda kalmasına bağlı olarak feodalite
rejimi zayıfladı. I. Avrupa,
✓✓ Merkezi krallıklar yeniden güçlenmeye başladı. II. Orta Doğu,
✓✓ Anadolu ve Orta Doğu’nun siyasi haritası değişti. III. Anadolu
✓✓ Türklerin batı yönündeki ilerleyişleri bir süre için de coğrafyalarının hangilerinde siyasi değişikliğe ne-
olsa durdu. den olduğu söylenebilir?
✓✓ Bizans Batı Anadolu’daki toprakların bir kısmını A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
Türklerden geri aldı.
✓✓ İslam dünyasının Haçlılara karşı başta Türkiye Sel-
çukluları olmak üzere Türk-İslam devletleri tarafın- Çözüm-1
dan korunması Türklerin İslam dünyasındaki etkinli-
ğini ve saygınlığını arttırdı.
Ekonomik
✓✓ Doğu-Batı ticareti gelişti. Bu ticaretin yoğunlaştığı
Akdeniz ve bu denizin kıyısında olan Marsilya, Ce-
nova, Venedik gibi liman kentlerinin zenginliği ve TEST - 1’I ÇÖZEBILIRSINIZ.
önemi arttı.
10. Sınıf Tarih 2

02
ANADOLU’DA MOĞOL İSTİLASI geçirdiler. Ayaklanma devletin bütün gücü kullanılarak

bastırılabildi.
Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşması sürecinde
Türkler batıda Bizans ve Haçlılarla mücadele ederlerken
doğuda da Moğol (İlhanlı) tehlikesi hızla yaklaşıyordu.
Babai Ayaklanması, Türkiye Selçuklu Devleti’ni za-
İlhanlı Devleti Cengiz Han’ın torunu Hulâgu Han tara- yıflatmış, İlhanlıların Türkiye Selçuklu Devleti’nin bir
fından Tebriz merkez olmak üzere İran’da kurulan bir ayaklanmayı bastırmakta bile zorlanacak kadar za-
Moğol devletiydi. yıfladığı gerçeğini görmelerine, Anadolu’ya saldırma
Türkiye Selçuklu Devleti’nin en başarılı sultanı olarak konusunda cesaretlenmelerine neden olmuştur.
kabul edilen I. Alâeddin Keykubat yaklaşmakta olan
Moğol tehlikesini görerek Moğolların Anadolu’ya yapa-
cakları olası saldırıya karşı Konya, Kayseri, Sivas gibi Kösedağ Savaşı (1243)
önemli kentlerin ve sınır boylarındaki kalelerin surları-
İlhanlıların Anadolu’ya saldırması, Erzurum’u yağmala-
nı yeniden inşa ettirdi. Harzemşahlarla ve Eyyûbilerle
yıp halkın büyük bir bölümünü katletmeleri ve Sivas’a
ittifak yapmaya çalıştı. İlhanlılarla ilişkileri bozmamaya
yönelmeleri Kösedağ Savaşı’nın temel nedenini oluş-
özen gösterdi.
turdu. Sivas ile Erzincan arasındaki Kösedağ’da 1243’te
yapılan savaşı İlhanlılar kazandı.
Yassıçemen Savaşı (1230)
Kösedeğ Savaşı’nın Sonuçları
Alâeddin Keykubat yaklaşan Moğol tehlikesine karşı
✓✓ Türkiye Selçukluları İlhanlılara yıllık vergi veren ba-
Türklerin birlikte mücadele etmesi gerektiğini savunun
ğımlı bir devlet haline geldi.
bir hükümdar olmasına karşın, Moğolların önünde
tutunamayıp Anadolu ve Suriye sınırlarına gelen Har- ✓✓ Anadolu İlhanlıların atadığı genel valiler tarafından
zemşahların Ahlat’ı işgal etmelerine tepki gösterip bu yönetilmeye başlandı. Anadolu İlhanlılar tarafından
Türk devleti ile savaşmak zorunda kaldı. istila edildi. Can ve mal güvenliği kalmadı. Üretim
azaldı. Ticaret durma noktasına geldi.
İki Türk devleti Erzincan yakınlarındaki Yassıçemen
mevkiinde savaştılar. Savaşı Türkiye Selçukluları ka- ✓✓ Anadolu’daki bilim ve kültür merkezleri İlhanlılar ta-
zandı. Savaşı kaybeden Harzemşahlar kısa bir süre rafından tahrip edildi.
sonra Moğollar tarafından yıkıldı. ✓✓ İlhanlılardan kaçan Türklerin büyük bir bölümü Ana-
dolu’nun batısına göç ettiler.
✓✓ İlhanlıların Anadolu’da egemenliklerini kalıcı hale

Moğol tehdidine karşı birlikte mücadele etmesi gere-
getirememeleri, merkezdeki taht kavgaları nede-
ken iki Türk devletinin kendi aralarında yaptıkları bu
niyle güçlerinin büyük bir bölümünü Anadolu’dan
savaş Türklerin savunma gücünü zayıflatmış İlhanlıla-
çekmeleri Batı Anadolu’dan başlayarak beyliklerin
rın Anadolu’yu istilalarını kolaylaştırmıştır.
kurulmasını kolaylaştırdı. Anadolu’da Türk siyasi
birliği bozuldu.
Babaî Ayaklanması (1240) ✓✓ Bizans’ın fethi gecikti.
I. Alâeddin Keykubat’ın öldürülmesinden sonra tahta
oğlu II. Gıyaseddin Keyhüsrev çıktı.
Veziri Sadettin Köpek’le izlediği yanlış politikalar, dev-

letin toplumsal desteğinin hızla azalmasına neden oldu.
Baskı ve sömürünün artırılmasına tepki gösteren ve

Yesevi tarikatına da bağlı olan Baba İlyas’ın öncülü-
ğünde başlayan isyan onun idam edilmesinden sonra
müritlerinden Baba İshak’ın önderliğinde sürdürüldü.
Ayaklanma büyük bir Türkmen kitlesi tarafından des-
teklendi. İsyancılar Sivas, Amasya ve Kayseri’yi ele
Moğol İstilası (Temsilî )
3 10. Sınıf Tarih

02
ları bölgelerde yaptıkları camiler, medreseler, şifahane-

Örnek-2
? ler ve çeşmelerle Anadolu’nun bayındır hale gelmesine
İlhanlılarla Türkiye Selçukluları arasında 1243’te katkıda bulunan bu beyliklerin başlıcaları şunlardır.
yapılan ve İlhanlıların üstünlüğü ile sonuçlanan Kö- Karamanoğulları
sedağ Savaşı’nın aşağıdakilerden hangisine neden
olduğu söylenemez? Konya ve çevresinde kurulan, Karamanoğulları Mehmet
Bey Dönemi’nde Türkçeyi hayatın her alanında konu-
A) Türkiye Selçuklu Devleti’nin bağımsızlığını kaybet- şulmasını zorunlu kılarak Türk dili ve kültürünün Anado-
mesine lu’da da yaşayıp gelişmesinde belirleyici rol oynadılar.
B) Bizans’ın fethinin gecikmesine
C) Türklerin Balkanlardaki fetihlerinin durmasına

Karamanoğlu Mehmet Bey 13 Mayıs 1277’de yayım-
D) İlhanlıların Anadolu’yu istila etmesine ladığı bir fermanla Türkçeyi resmi dil ilan etti. Karama-
E) Anadolu’da Türk siyasi birliğinin bozulmasına noğullarının Türk diline yaptıkları bu katkı nedeniyle
13 Mayıs ülkemizde her yıl dil bayramı olarak kutlan-
Çözüm-2 maktadır.
Karesioğulları (1304-1360)
Balıkesir ve çevresinde kurulan denizci beyliktir.
Osmanlıların topraklarına kattıkları ilk beyliktir.
Bu beyliğe son verilerek devralınan donanma Osmanlı-

ların Rumeli’ye geçmelerinde ve bölgenin fetih sürecinin
başlatılmasında önemli katkı sağladı. Karasi Beyliğinin
önemli komutanları Hacı İlbey, Evranos Bey, Ece Yakup
İKİNCİ BEYLİKLER DÖNEMİ da Osmanlı hizmetine girdiler.
KARADENİZ
Amasra Sinop
İstanbul CANDAROĞULLARI Samsun

BİZANS
İMPARATORLUĞU Kastamonu CANİKOĞULLARI Trabzon
İzmit
TRABZON RUM İMP.
İznik
Amasya
✓✓ Aydın ve çevresinde kurulan Aydınoğulları,

KARESİOĞULLARI Bursa OSMANOĞULLARI AHİLER
Tokat
Balıkesir Söğüt ERETNA DEVLETİ Erzincan AKKOYUNLULAR
Ankara
Sivas
Kütahya
Kırşehir
✓✓ Antalya, Isparta ve Eğidir çevresinde kurulan Ha-

SARUHANOĞULLARI
KADI BURHANEDDİN DEVLETİ
Manisa GERMİYANOĞULLARI
İzmir Akşehir Kayseri
AYDINOĞULLARI Malatya
mitoğulları,
Aydın HAMİTOĞULLARI Konya
Isparta DULKADİROĞULLARI
EOĞULL
ARI Beyşehir KARAMANOĞULLARI Maraş KARAKOYUNLULAR
MENTEŞ
Muğla TEKE BEYLİĞİ
Antalya Larende RAMAZANOĞULLARI
✓✓ Kastamonu ve çevresinde kurulan Candaroğulları,

Alanya Adana
Ermenek İskenderun
MEMLÛKLULAR 0 120 km
✓✓ Manisa ve çevresinde kurulan Saruhanoğulları,

AKDENİZ
İkinci Beylikler Dönemi

✓✓ Muğla ve çevresinde kurulan Menteşeoğulları
Moğol istilası nedeniyle kitleler halinde Anadolu’ya göç
eden ve boylar halinde küçük çaplı siyasi organizas- II. Beylikler Dönemi’nde kurulan diğer denizci beylik-
yonlar olarak hareket eden bu yarı göçebe topluluklar lerdir.
Türkiye Selçuklu Devleti tarafından yönlendirildikleri
Batı Anadolu’ya yerleştiler.
Osmanoğulları
Kösedağ yenilgisinden sonra Türkiye Selçuklularının
yıkılma sürecine girmelerinden, Bizans’ın çöküş sü- Kayı Boyu Türkleri tarafından Bizans sınırındaki Söğüt
recinde olmasından ve İlhanlıların Anadolu’da kalıcı ve Domaniç yöresinde kurulan ve kısa bir sürede dünya
bir egemenlik kuramamalarından yararlanan Türkmen gücü haline gelen beyliktir.
beyleri kendi beyliklerini kurdular. Anadolu’nun Türkleş-
mesine ve İslamlaşmasına katkıda bulunan, kurulduk-
10. Sınıf Tarih 4

02
MOĞOL İSTILASI SONRASI ANADOLU’DA

MUTASAVVIFLAR
✓✓ Kütahya ve çevresinde kurulan Germiyanoğulları,
Allah için her türlü dünyevi bağ ve endişeden sıyrılıp,
✓✓ Elbistan ve Maraş çevresinde kurulan Dulkadiro- Allah’tan başkasına tapınmayı ve O’nun emirlerinden
ğulları, başkasına uymayı terk ederek, Hak’tan gayrısına yö-
✓✓ Denizli ve çevresinde kurulan İnançoğulları, nelmekten ve meşgul olmaktan kalbini kurtarıp Hakka
ibadet eden kişilere mutasavvıf denir.
✓✓ Adana ve çevresinde kurulan Ramazanoğulları
aynı süreçte Anadolu’da hüküm süren diğer bey- Türklerin İslamlaşması sürecinde çok önemli rol oyna-
liklerdir. yan bu kişilerin bir bölümü Moğolların Horasan’ı istila
etmeleri üzerine Anadolu’ya göç ettiler.
Anadolu’da kurulan II. Türk beylikleri Moğollarla müca-
Anadolu’da kurdukları tarikatlar ve açtıkları tekke ve
dele ederek bu istilacı devletin Anadolu’ya bütünüyle
zaviyelerle geniş halk yığınları üzerinde etkili oldular.
egemen olmasını engellediler.
Anadolu’ya Moğolların baskısından kaçıp yerleşen ve
henüz İslamlaşmamış Türkmenlerin İslamlaşmasını
sağladılar.
Örnek-3
?
1243 Kösedağ Savaşı sonrası Moğolların Anadolu’yu
1243 Kösedağ Savaşı sonrası kurulan aşağıdaki istila ettikleri, can ve mal güvenliğinin sağlanamadığı
beyliklerden hangisinin Türkçe’nin Anadolu’da da süreçte de bu manevi otoriteler ve kurdukları tarikatlar
yaşaması ve gelişmesine diğer beyliklerden daha halk için sığınak işlevi gördüler.
fazla katkı yaptığı söylenebilir?
Anadolu’da bu süreçte geniş halk kitleleri üzerinde etkili
A) Karesioğulları olan tarikatların başında Mevlevilik gelmektedir.
B) Osmanoğulları Konya’da Türkiye Selçukluları Dönemi’nde yaşayan
Mevlânâ Celaleddin-î Rumi’nin öğretilerini temel alan
C) Karamanoğulları
bu tarikat Mevlânâ’nın ölümünden sonra oğlu Sultan
D) Germiyanoğulları Veled tarafından teşkilatlandırıldı. Allah ve insan sev-
E) Dulkadiroğulları gisi, hoşgörü Mevlana’nın öğretilerinin temelini oluştur-
maktadır.
Çözüm-3
Tarikata bağlı müritler tarafından Anadolu’nun diğer
bölgelerine yayılması sağlanan Mevlevilik, Moğol istila-
sının neden olduğu kaos sürecinde, II. Beylikler ve Os-
manlı dönemlerinde etkili olmuş, Rumeli’nin İslamlaşma
sürecinde de önemli rol oynamıştır.
Mevlana Celaleddin Rumi
Moğol istilasının Horasan’dan Anadolu’ya göç etmesine

neden olduğu mutasavvıflardan biri de Hacı Bektâş-ı
Velî’dir.
5 10. Sınıf Tarih

02
Horasan’ın Nişabur kentinde doğan ve yetişen Hacı

Bektaş-ı Velî, ilk Türk mutasavvıfı olarak kabul edilen
Örnek-4
?
Ahmet Yesevi’nin ekolünün en önemli temsilcisi olarak I. Ahmet Yesevi
kabul edilmektedir.
II. Sultan Veled
Anadolu’ya göç ettikten sonra kurduğu Bektaşi tarika- III. Hacı Bektaş-ı Veli
tının ilk örgütlendiği kentler Kırşehir, Ankara, Konya ve
Yukarıdaki Türk mutasavvıflarından hangilerinin
Kayseri oldu. Bektaşi tarikatı da Mevlevilik tarikatı gibi
Moğolların Anadolu’yu istila ettikleri süreçte halkı
Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşması sürecine
manevi değerler temelinde birleştiren tarikat önder-
katkıda bulundu.
leri oldukları ve bu sürece doğrudan katkı yaptıkları
söylenebilir?
Moğolların Anadolu’yu istila A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III

ettikleri dönemde de halkın D) II ve III E) I, II ve III
manevi değerler etrafında bü-
Çözüm-4
tünleşmelerinde ve sosyal hu-
zurun sağlanmasında da etkili
olan Bektaşilik, Osmanlıların
Rumeli’yi fetih sürecinde de
çok önemli rol oynadı. Bekta-
Hacı Bektaş-ı Veli
şilik geniş yığınlar üzerindeki
etkinliğini günümüzde de sürdürmektedir.
Moğol istilası sürecinde

Anadolu’da halk üzerinde
etkili olan diğer bir manevi
önder de Yunus Emre’dir. Örnek-5
?
Şiirlerinde Milli ve İslami Moğolların Anadolu’yu istila ettikleri yıllarda;
değerleri işleyen ve Türk-
I. Mevlevilik,
çe yazdığı şiirleriyle Türk
halkına tasavvufu sevdiren II. Bektaşilik,
Yunus Emre’yle Türk ta- III. Yesevillik
Yunus Emre
savvuf şiiri en parlak döne- tarikatlarından hangilerinin halk için sığınılacak
mini yaşadı. mekan işlevini gördükleri söylenebilir?
BANA SENİ GEREK ESİNİ D) I ve III E) I, II ve III
Aşkın aldı benden beni Aşkın aşıkları öldürür Çözüm-5
Bana seni gerek seni Aşk denizine daldırır
Ben yanarım dünü günü Tecelli ile doldurur
Bana seni gerek seni Bana seni gerek seni
Ne varlığa sevinirim Aşkın şarabından içem

Ne yokluğa yerinirim Mecnun olup dağa düşem
Sensin dün ü gün endişem TEST - 2’I ÇÖZEBILIRSINIZ.
Aşkın ile avunurum
Bana seni gerek seni Bana seni gerek seni
1. E 2. C 3. C 4. D 5. E
10. Sınıf Tarih 6

Etkinlik 02
1. Aşağıdaki ifadeler doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazınız.
1. Haçlılarla savaşan ilk Türk devleti Eyyubilerdir.
2. I. Haçlı Seferi hedefine ulaşan tek Haçlı seferidir.
3. Haçlı Seferlerinin nedenlerinden biri Türkleri Balkanlardan atmaktı.
4. Haçlı Seferlerinin düzenlenmesinde Papa belirleyici rol oynadı.
5. Feodal sistem I. Haçlı Seferi’nin sonucunda Orta-Doğu’da da kuruldu.
6. Türkiye Selçukluluları Haçlı saldırısı nedeniyle Konya’dan çekilmek zorunda kaldılar.
7. I. Haçlı Seferi’nde işgal edilen Kudüs 1187 Hıttin Zaferi ile geri alındı.
8. IV. Haçlı Seferi Latinlerin İstanbul’u işgal etmeleriyle Katolik-Ortadoks çatışmasına dönüştü.
9. İlk Türk mutasavvıfı Hac-ı Bektaş-ı Veli’dir.
10. Hacı Bayram-ı Veli şiirlerini Türkçe yazan mutasavvıftır.

1. Haçlı Seferleri Türkiye Selçuklu Sultanı ............................................... Dönemi’nde başladı.
2. Haçlı Seferlerinin siyasi nedenlerinden biri de ...............................................Savaşı’dır.
Haçlılar karşısında tutunamayan Türkiye Selçukluları başkentleri İznik’i boşaltıp ..........................................’ya

3.
çekilmek zorunda kaldılar.
4. III. Haçlı Seferi’nin nedeni Eyyubilerin ...............................................’ü haçlılardan geri almalarıdır.
IV. Haçlı Seferi’nde Latinlerin İstanbul’u işgal etmeleri Rumların Trabzon ve ...............................................’te
5.
Rum krallıklarını kurmalarına neden oldu.
Haçlı Seferleri sürecinde doğu-batı ticaretinin gelişmesi ...............................................’deki liman kentlerinin

6.
önemini artırdı.
Haçlıların doğu toplumlarından öğrendikleri ............................................... Avrupa’da derebeylik rejiminin yıkıl-

7.
ma sürecini hızlandırdı.
7 10. Sınıf Tarih

02 Etkinlik
3. Temel özellikleri verilen Türk mutasavvıflarının adlarını boş bırakılan yerlere yazınız.
Anadolu’da yayılan tasavvufi Horasan’dan Anadolu’ya gelen Milli ve İslami değerleri konu
akımlardan birisinin önderidir. mutasavvıftır. Ankara, Kayseri, alan ve Türkçe olan şiirleriyle
Sultan Veled tarafından teşki- Kırşehir ve Kayseri öğretilerinin tasavvufun, Türkçe konuşan
latlandırılmıştır. Öğretileri teme- yayıldığı ilk kentlerdi. halk içinde yayılmasını sağla-
linde kurulan tarikat Bağdat’tan yan mutasavvıftur.
Rumeli’ye kadar etkili olmuştur.
1. ............................................. 2. ............................................. 3. .............................................
Babasının tasavvuf öğretileri Türkistan’da doğdu ve yaşadı.

temelinde teşkilatlandırdığı tari- İlk Türk mutasavvıfıdır. Kendisi
katının kurucusu ve ikinci piridir. Türkistan’ın, müridleri de Ana-
Divan, Maarif, İbtidâ, Nâme en dolu’nun İslamlaşmasında çok
önemil eserleridir. önemli rol oynadılar.
4. ............................................. 5. .............................................
4. Aşağıdaki kavramları birer cümle ile açıklayınız.
1. Haçlı Seferinini düzenlenmesinde etkili olan tarikat .......................................................................

Müslümanlar, Hristiyanlar ve Yahudiler açısından özel öneme
2.
sahip olan kent .......................................................................
3. IV. Haçlı Seferi’nin sonucunda işgal edilen yer

.......................................................................
4. Kudüs’ü Haçlıların işgalinden kurtaran Türk-İslam devleti

.......................................................................
5. Türk tasavvıfının öncüsü olan mutasavvıf .......................................................................

Etkinlik-1
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Y D Y D D Y D D Y Y
Etkinlik-2
1 2 3 4 5 6 7
I. Kılıç Arslan Malazgirt Konya Kudüs İznik Akdeniz Barut
Etkinlik-3
1 2 3 4 5
Mevlana Cellaleddin-i Rumi Hacı Bektaş-ı Veli Yunus Emre Sultan Veled Hoca Ahmet Yesevi
Etkinlik-4
1 2 3 4 5
Kluni Kudüs İstanbul Eyyubiler Ahmet Yesevi
10. Sınıf Tarih 8

Test - 1 02
1. I. Kudüs’ü Müslümanlardan geri almak 4. I. Haçlı Seferi’nin sonucunda Haçlılar ele geçirdik-
II. Türkleri Anadolu’dan atmak leri bölgelerde feodal nitelikli devletler kurdular.
III. İpek ve Baharat yollarına egemen olmak Aşağıdakilerden hangisi bu süreçte Haçlılar ta-
rafından devlet kurulan yerlerden biri değildir?
Haçlı Seferlerinin yukarıdaki nedenleri ilişki-
li oldukları siyasi, dini ve ekonomik alanlarla A) Urfa B) İznik C) Kudüs
aşağıdakilerin hangisinde doğru gruplandırıl- D) Antakya E) Trablusşam
mıştır?
Siyasi Dini Ekonomik
A) I III II
B) III I III
5. Aşağıdakilerden hangisinin Haçlı Seferlerinin
C) III II I Türk-İslam dünyasında yol açtığı gelişmeler-
D) II I III den biri olduğu söylenemez?
E) I II III A) Türklerin İslam dünyasındaki önemlerinin art-

ması
B) Anadolu’nun Türkleşmesinin hızlanması
C) Anadolu ve Orta Doğu’nun büyük zarar görmesi
D) Türkiye Selçuklu Devleti’nin egemenlik alanının
küçülmesi
2. Türkiye Selçukluları henüz kuruluş aşamasınday- E) Türk-İslam devleteri arasında ittifaklar yapıl-
ken Haçlılarla mücadele etmek zorunda kaldılar. ması
Bu durumun, Türkiye Selçuklarının;
I. Batı yönündeki fetihlerinin kesintiye uğraması,
II. kuruluş sürecinin uzaması,
III. bazı kentlerin Bizans’a terk edilmesi
6. Haçlı ordularıyla savaşan ilk Türkiye Selçuklu
durumlarından hangilerine neden olduğu söy-
sultanı aşağıdakilerden hangisidir?
lenebilir?
A) Süleyman Şah
B) I. Kılıç Arslan
C) I. Murat
D) II. Kılıç Arslan
E) İzzet’in Keykavus
3. 1187 Hıttin Savaşı’nda Haçlıları mağlup ederek

Müslümanlar içinde kutsal olan Kudüs’teki 98 7. Haçlı Seferlerinin Türkiye Selçuklu Devleti’nde;
yıllık Haçlı işgalini sonlandıran Türk hükümdarı I. devletin yönetim merkezinin değişmesi,
aşağıdakilerden hangisidir?
II. beyliklerle ittifak yapılması,
A) Selahattin Eyyubi
III. fetret dönemi yaşanması
B) Alp Arslan
durumlarından hangilerine yol açtığı söylene-
C) Melikşah bilir?
D) I. Kılıç Arslan A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
E) Baybars D) I ve III E) I, II ve III
9 10. Sınıf Tarih

02 Test - 1
8. Haçlı Seferleri sürecinde İtalya’nın denizci dev- 11. I. Haçlı Seferi’nin sonucunda Haçlılar tarafından
letleri olan Venedik ve Cenevizliler deniz yoluyla işgal edilen;
ücret karşılığında Haçlı askerlerini doğu Akdeniz • Urfa’yı Musul Atabeyi İmadeddin Zengi
limanlarına taşıdılar. Bu limanlardan aldıkları mal-
• Antakya’yı Memluk Sultanı Baybars
ları ülkelerine getirip Avrupalılara sattılar.
• Kudus’ü Eyyübi Hükümdarı Selehaddin
Bu sürecin aşağıdakilerden hangisine zemin
hazırladığı söylenemez? geri aldı.
A) Doğu - Batı ticaretinin gelişmesine Geriye kalan Haçıları da bölgeden bütünüyle

Memluklar attı.
B) Akdeniz limanlarının önem kazanmasına
Bu bilgilere göre Haçlıların,
C) Doğu ve Batı arasında kültürel etkileşime
I. Orta Doğu’da kalıcı egemenlik kuramamışlar-
D) İtalya’da siyasi birliğin kurulmasına
dır.
E) Burjuva sınıfını zenginleşmesine
II. Türkler karşısında tutunamamışlardır.
III. Orta Doğu’ya yönelik politikalarında hedefleri-
ne ulaşamamışlardır.
yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
9. I. Haçlı Seferi tüm Haçlı Seferleri içinde hedefine
ulaşan tek seferdir. Haçlılar çok ağır kayıplar ver-
melerine rağmen Kudüs başta olmak üzere Yakın
Doğu’nun bir bölümünü ele geçirdiler işgal ettikleri
bu bölgelerde bir süre sonra Türk-İslam devletleri
tarafından siyasi varlıklarına son verilecek olan fe-
odal nitelikli krallık ve kontluklar kurdular.
12. Haçlı Seferiler Asya’yı yaklaşık iki yüz yıl savaş
Bu bilgilere dayanarak aşağıdaki yargılardan
alanına çevirerek bölgeye büyük zarar verdi.
hangisine ulaşılamaz?
Aşağıdakilerden hangisinin bu süreçte büyük
A) Yakın-Doğu’nun siyasi haritasının değiştiği
zarar gören bölgelerden biri olduğu söylene-
B) Haçlı Seferlerinin Yakın Doğu’yu uzun yıllar mez?
savaş alanına dönüştürdüğü
A) Türkistan B) Anadolu
C) İslam dünyasının Haçlılara karşı Türkler tara-
C) Suriye D) Filistin
fından savunulduğu
E) Yafa
D) Haçlı Seferlerinin başarısızlıkla sonuçlandığı
E) Yakın Doğu’da Haçlılar tarafından merkeziyetçi
devletler kurulduğu
10. IV. Haçlı Seferleri’nin;

I. Bizans,
II. Türkiye Selçuklu,
III. Eyyubi
devletlerinden hangilerinin siyasi tarihlerini
olumsuz etkilediği söylenebilir?

Test - 2 02
1. I. Alâeddin Keykubat’ın öldürülmesinden sonra 4. Gıyaseddin Keyhüsrev’in Türkmenler üze-

Türkiye Selçuklu sultanı olan Gıyaseddin Keyhüs- rindeki baskı ve sömürüyü artırmasına tepki
rev halk üzerindeki baskı ve sömürüyü artırdı. olarak 1240’da çıkan Babaî Ayaklanması’nın
Bu durumun; aşağıdaki devletlerden hangisinin Türkiye Sel-
çuklularının topraklarını istila etmelerini kolay-
I. Harzemşahlarla Yassıçemen Savaşı’nın çık-
laştırdığı savunulabilir?
ması,
A) Hazemşahlar B) Moğollar
II. devletin toplumsal desteğinin zayıflaması,
C) Eyyubiler D) Bizans
III. Babaî Ayaklanması’nın çıkması
E) Abbasi
gelişmelerinden hangilerine yol açtığı söylene-
bilir?
5. Türkiye Selçuklularıyla Moğollar arasında 1243’te

yapılan ve Moğolların kesin üstünlüğü ile sonuç-
lanan Kösedağ Savaşı sonrası Anadolu’da II. Türk
Beylikleri Dönemi başladı.
2. Hazremşahların ---- işgal etmeleri Türkiye Sel- Aşağıdakilerden hangisinin bu dönemde kuru-
çuklularıyla 1230’da yaptıkları Yassıçemen Sava- lan beyliklerden biri olduğu söylenemez?
şı’nın temel nedenini oluşturdu. A) Karesioğulları
Cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden B) Germiyanoğulları
hangisi getirilebilir?
C) Menteşeoğulları
A) Tebriz B) Erzincan C) Ahlat
D) Saruhanoğulları
D) Erçiş E) Anî
E) Danişmentoğulları
3. Türkiye Selçuklularıyla Harzemşahlar arasında

yapılan ve Türkiye Selçuklularının üstünlüğü
ile sonuçlanan Yassıçemen Savaşı’nın; 6. Türkiye Selçuklu Sultanı I. Alâeddin Keykubat
I. Anadolu’da Türk siyasi birliğinin kurulması, Dönemi’nde büyük oranda sağlanan Türk siya-
si birliğinin;
II. Harzemşahların bir süre sonra Moğollar tara-
fından yıkılması, I. Haçlı Seferlerinin başlaması,
III. Türkiye Selçuklularının savunma gücünün za- II. Yassıçemen Savaşı’nın çıkması,
yıflaması III. Kösedağ Savaşı’nın yapılması
durumlarından hangilerine zemin hazırladığı gelişmelerinden hangilerine bağlı olarak bo-
söylenebilir? zulduğu ileri sürülebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III D) I ve III E) II ve III

02 Test - 2
7. Şenay Öğretmen öğrencilerine Haçlı Seferleri’nin 10. Türkiye Selçuklu Devleti’nin yıkılmasında,
sonuçlarına ilişkin birer örnek vermelerini istemiş I. Haçlı Seferleri,
öğrencilerinden;
II. Kösedağ Savaşı,
Gökhan: Papa ve Katolik Kilisesi’ne duyulan güven
III. Babaî Ayaklanması
azaldı.
gelişmelerinden hangilerinin etkili olduğu söy-
Kübra: Avrupa’da derebeylik rejimi zayıfladı.
lenebilir?
İnci: Doğu-Batı ticareti gelişti A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
Ümit: Bizans’ın siyasi tarihi kesintiye uğradı. D) II ve III E) I, II ve III
Nursel: Anadolu’ya kitlesel Türkmen göçleri yapıl-
dı.
Buna göre öğrencilerden hangisinin Şenay 11. XII. yüzyılda karışıklar içerisindeki Anadolu’da
Öğretmen’e yanlış yanıt verdiği söylenebilir? Milli ve İslami değerleri içeren Türkçe şiirleriyle
A) Gökhan B) Kübra C) Nursel Anadolu insanı üzerinde etkili olan mutasavvıf
D) İnci E) Ümit aşağıdakilerden hangisidir?
A) Yunus Emre
B) Ahmet Yesevi
C) Sadreddin Konevi
D) Hacı Bektâş-ı Veli
8. I. Doğu Anadolu’daki kale ve surların onarılması E) Mevlana Celaleddin-i Rumî
II. Harzamşahların Yassıçemen Savaşı’nda mağ-
lup edilmesi
III. Eyyubilerle ittifak yapılması
IV. Abbasi halifesine askeri yardım gönderilmesi
V. Harzemşahlardan tampon güç olarak yararla- 12. Mevlevilik tarikatının oluşumunda fikirleriy-
nılmak istenmesi le öncülük yapan mutasavvıf aşağıdakilerden
Türkiye Selçuklu Sultanı I. Alâeddin Keykubat hangisidir?
Dönemi’de izlenen yukarıdaki politikalardan A) Celaleddin-i Rumî
hangisinin yaklaşan Moğol tehdidine karşı alı-
B) Sadreddin Konevi
nan önlemlerden biri olduğu söylenemez?
C) Sultan Veled
D) Yunus Emre
E) Muhyiddin Arabî
9. Moğolların Orta Doğu’yu istila etmesinin;

I. Anadolu’nun yeni Oğuz göçü alması,
II. Anadolu’nun Türkmenleşmesinin hızlanması,
III. Orta Doğu’nun sosyal ve kültürel alanlarda bü-
yük zarar görmesi
durumlarından hangilerine yol açtığı söylene-
bilir?

Tarama Testi 02
1. Türklerin Anadolu’yu fethetmeden önce Doğu 4. Aşağıdakilerden hangisinin Selçukluların Ana-

Anadolu’da yaşayan halklardan biri de Ermeniler- dolu’yu kendileri için kalıcı bir yurt hâline getir-
di. Ermenilerin Türk akınlarına direnmedikleri, bir melerinden önce Anadolu’da yaşayan halklar-
kısmı Batı Anadolu’ya göç ederken bölgede kalan dan biri olduğu söylenemez?
Ermenilerin de Türkleri kurtuluş olarak gördükleri A) Rumlar B) Ermeniler
bilinmektedir.
C) Süryaniler D) Araplar
Ermenilerin bu tutumunda, Bizans’ın bu toplu-
E) Acemler
luğa karşı izlediği;
I. mezhepsel baskı,
II. zorla Rumlaştırma,
III. sürgün
politikalardan hangilerinin etkili olduğu söyle-
nebilir?
5. 1071 Malazgirt Zaferi’nden sonra Anadolu’da ku-

rulan ilk Türk beylikleri döneminde Anadolu’nun
Türkleşmesi ve İslamlaşması hızlandı.
Aşağıdakilerden hangisinin bu sürece katkıda
bulunan beyliklerden biri olduğu söylenemez?
2. Türklerin Anadolu’yu yurt edinme politikası- A) Danişmentoğulları
nın temelleri aşağıdaki Selçuklu sultanlarından B) Karamanoğulları
hangisi tarafından atılmıştır?
C) Mengücekoğulları
A) Selçuk Bey
D) Sultukoğulları
B) Arslan Bey
E) Artukoğulları
C) Tuğrul Bey
D) Alp Arslan
E) Melikşah
6. Avrupalılar Haçlı Seferleri sürecinde öğrendikleri

barut, pusula, matbaa ve kâğıt gibi teknik buluşları
3. Haçlı Seferlerine karşı İslam dünyasının koruyu- öğrenip ülkelerine taşıdılar.
culuğunu Türk-İslam devletleri yaptı.
Bu gelişmenin Avrupa’da yaşanan aşağıdaki
Aşağıdaki Türk-İslam devletlerinden hangisi- durumlardan hangisine zemin hazırladığı söy-
nin bu devletlerden biri olduğu söylenemez? lenemez?
A) Eyyubiler A) Coğrafi Keşiflere
B) Gazneliler B) Feodalite’nin yıkılmasına
C) Türkiye Selçuklular C) Soyluların egemenliklerini pekiştirmesine
D) Memluklar D) Reform ve Rönesans hareketlerine
E) Zengiler E) Papa ve Kilise’nin etkinliğinin azalmasına

02 Test - 3
7. 1176 Miryokefalon Savaşı’nın; 10. Kösedağ Savaşı sonrası Anadolu’da başlayan

I. Anadolu’nun fetih sürecinin başlaması, Moğol istilasının,
II. Bizans’ın Türkler karşısında savunmaya çekil- I. Türkiye Selçuklularının yıkılma sürecinin hız-
mesi, lanması,
III. Moğolların Anadolu’yu istila etmesi II. Anadolu’nun siyasi, sosyal ve ekonomik alan-
larda büyük zarar görmesi,
gelişmelerinden hangilerine zemin hazırladığı
söylenebilir? III. Bizans’ın Anadolu’daki egemenlik alanını ge-
nişletmesi
sonuçlarından hangilerine yol açtığı söylene-
bilir?
8. Ayça Öğretmen öğrencilerine Türkiye Selçuklu

Devleti’nde saray teşkilatında yer alan görevlilere
birer örnek vermelerini istemiş,
Öğrenciler de, 11. • Moğol istilası nedeniyle Horasan’dan Anado-
lu’ya geldi.
Gökhan, hacibü’l - hüccap
• Anadolu’nun İslamlaşması ve Türkleşmesinde
İnci, çaşnigir
önemli rol oynadı.
Kübra, emir-i serhenk
• Ankara, Kırşehir, Konya ve Kayseri kurduğu ta-
Ümit, emir-i alem rikatın başlıca merkezleriydi.
Yalçın, pervaneci Temel özellikleri verilen mutasavvıf aşağıdaki-
örneklerini vermişler. lerden hangisidir?
Buna göre öğrencilerden hangisinin verdiği ör- A) Hacı Bektâş-ı Veli

nek yanlıştır? B) Yunus Emre
A) Gökhan B) İnci C) Kübra C) Ahmet Yesevi
D) Ümit E) Yalçın D) Hacı Bayram-ı Veli
E) Muhyiddin Arabî
9. I. Yassıçemen
II. Miryokefalon
III. Kösedağ
Türkiye Selçuklu Devleti’nin siyasi tarihi ile il-
gili olan yukarıdaki savaşların kronolojik sıra-
laması aşağıdakilerin hangisinde doğru veril-
miştir?
A) II - I - III B) II - III - I C) I - III - II
D) III - I - II E) III - II - I

Tarama Testi 02
1. ? ? 4. Anadolu’nun Türk yurdu olmasını kesinleştiren

......... .........
savaş aşağıdakilerden hangisidir?
A) Pasinler B) Malazgirt
1077 1176 1230 1243
C) Miryokefalon D) Ayn-ı Calut
? ? E) Yassıçemen
......... .........
Türkiye Selçuklu Devleti’nin siyasi tarihinin

önemli olaylarıyla ilgili tarih şeridinde “?” ile
boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden hangisi
yazılamaz?
A) Türkiye Selçuklu Devleti’nin kuruluşu
B) Babaî Ayaklanması
C) Miryokefalon Savaşı 5. Anadolu’da yaşayan Ermeni ve Süryanilerin
D) Yassıçemen Savaşı Selçuklu akınlarına karşı egemenliği altında
E) Kösedağ Savaşı yaşadıkları Bizans’tan yana tutum almamala-
rında Bizans’ın;
I. bu topluluklara Ortadoks mezhebini dayatması,
II. sık sık ve artan keyfi vergiler alması,
III. farklı etnik toplulukları zorla Rumlaştırmaya
çalışması
2. 1071 Malazgirt Zaferi’nden sonra kurulan İlk
uygulamalarından hangilerinin etkili olduğu
Türk beylikleri Anadolu’nun;
söylenebilir?
I. Türkleşmesi ve İslamlaşması,
II. ticari ve kültürel yaşamının canlanması,
III. etnik çeşitliliğinin artması
durumlarından hangilerine katkı yaptıkları söy-
lenebilir?
6. Sedat Öğretmen öğrencilerinden Anadolu’da kuru-

lan İlk Türk beyliklerinin Türkiye tarihine yaptıkları
katkılara birer örnek vermelerini istemiş.
3. Türkiye Selçuklu Devleti’nde melik denilen ve illere Öğrenciler de,
vali olarak atanan haneden üyelerinin para bastır- Buse, Anadolu’nun Türkleşmesi
ma, diğer devletlere savaş açma ve barış antlama-
Ahmet, Anadolu’nun bayındır hale getirilmesi
sı yapma yetkileri yoktu.
Meliklerin yetkilerine bu sınırlamaların getiril- Cenk, Haçlılarla mücadele edilmesi
mesiyle aşağıdakilerden hangisinin amaçlan- Pelin, Bizansı’ın zayıflatılması
dığı söylenebilir? Ahsen, Rumeli’nin fetih sürecinin başlatılması
A) Üretimin artırılması örneklerini almıştır.
B) Komşu ülkelerle ilişkilerin geliştirilmesi
Öğrencilerin verdikleri örneklere göre hangisi-
C) Haneden egemenliğinin sürdürülmesi nin verdiği örneğin yanlış olduğu söylenebilir?
D) Siyasi birliğin korunması A) Ahsen B) Buse C) Pelin
E) Yeni Türk devletlerinin kurulması D) Cenk E) Ahmet

02 Test - 4
7. IV. Haçlı Seferi sonuçları açısından tüm Haçlı Se- 10. I. Miryokefalon Savaşı
ferleri içinde özel bir önemi olan seferdi. II. Yassıçemen Savaşı
Aşağıdakilerden hangisinin bu seferin yol açtı- III. Babai Ayaklanması
ğı sonuçlardan biri olduğu söylenemez?
Türkiye Selçuklu Devleti’nin farklı dönemlerin-
A) Bizansın siyasi tarihinin kesintiye uğraması de yaşanan yukarıdaki gelişmelerden hangile-
B) İznik ve Trabzon’da Rum krallıklarının kurul- rinin yaklaşan Moğol istilası karşısında devle-
ması tin savunma gücünü zayıflattığı söylenebilir?
C) Katolik-Ortadoks bölünmüşlüğünün daha da A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
derinleşmesi D) II ve III E) I, II ve III
D) İstanbul’un Haçlılar tarafından işgal edilmesi
E) Selahattin Eyyubi’nin Kudüs’ü Haçlılardan geri
alması
11. I. Antakya
II. Urfa
III. Trabzon
IV. Konya
V. İznik
8. I. İkta
Yukarıdakilerden hangisinin Haçlı Seferlerine
II. Vakıf bağlı olarak devlet kurulan şehirlerden biri ol-
III. Mülk duğu söylenemez?
Türkiye Selçuklu Devleti’nin toprak sistemini A) I B) II C) III D) IV E) V
oluşturan yukarıdaki arazi türlerinden hangile-
rinin üretimin yanı sıra askeri örgütlenmeyle de
ilişkili olduğu savunulabilir?
CEVAP ANAHTARI
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III TEST-1
D) II ve III E) I, II ve III 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
D E A B B B C D E A E A
TEST-2
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
D C D B E B C B E D A A
TEST-3
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
E C B E B C B E A C A
9. Moğollarla Türkiye Selçukluları arasında
TEST-4
1243’te yapılan Kösedağ Savaşı’nın Türkiye
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
Selçuklularının yenilgisiyle sonuçlanmasının B E D C E A E A E D D
aşağıdaki sonuçlardan hangisine yol açtığı
söylenemez?
A) Türkiye Selçuklu Devleti’nin yıkılma sürecinin
başlamasına
B) Batı yönündeki Türk fetihlerinin kesintiye uğra-
masına
C) Bizans üzerindeki Türk baskısının azalmasına
D) Anadolu’nun Moğollar tarafından istila edilme-
sine
E) Anadolu’da ilk Türk beyliklerinin kurulmasına

03
FÖY
GÜÇLÜKONAK
ANADOLU LİSESİ
TARİH
BEYLİKTEN DEVLETE OSMANLI SİYASETİ (1302-1453)
10.2.1 1302, 1453 yılları arasındaki süreçte meydana gelen gelişmeleri harita üzerinde gösterir.
10.2.2 Osmanlı Beyliği’nin kuruluşu hakkında ileri sürülen çeşitli nazariyeleri analiz eder.
10.2.3 Osmanlı Beyliği’nin devletleşme sürecini Bizans’la olan ilişkileri çerçevesinde analiz eder.
10.2.4 Rumeli’deki fetihler ile iskan ve istimalet politikalarının amaçlarını ve etkilerini analiz eder.
KURULUŞ DÖNEMİ GELİŞMELERİ nedeniyle nüfusu azalan bölgelere egemen olan Türk-
ler, kitleler halinde bu bölgelere yerleşerek kısa sürede
etnik açıdan çoğunluk hâline geldiler.
Bizans’ın bölgedeki otoritesinin zayıflamış olması, böl-

ge halkına uyguladığı siyasi ve mezhepsel baskılar ile
dayattığı ağır vergiler nedeniyle bölgenin yerli halkının
desteğini kaybetmiş olması Türklerin Anadolu’ya ege-
men olmasını kolaylaştırdı.
1071 Malazgirt Zaferi’nden sonra Büyük Selçuklula-

ra bağlı olarak kurulan, Sultan Melikşah’ın ölümünden
sonra da bağımsızlıklarını kazanan ilk Türk beylikleriyle
1302-1448 Yılları Arası Siyasi Gelişmeler
Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşması süreci hız-
Anadolu’nun Jeopolitiği landı.
Jeopolitik; bir yerin bulunduğu coğrafyanın o bölgeye 1077’de Selçuklu hanedanının uzantısı olarak kuru-
kazandırdığı önem doğrultusunda devletlerin ürettiği lan Türkiye Selçukluları döneminde Bizans karşısında
politika olarak tanımlanır. 1176’da kazanılan Miryokefalon Zaferi ile Anadolu’nun
Türk yurdu olması kesinleştirildi.
Anadolu; Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarının kesiştiği
bir coğrafyada bulunan, göç yolları üzerinde yer alan, Moğol istilasının önünden kaçıp Anadolu’ya göç eden
yaşamaya elverişli ve bol su kaynaklarına sahip olan Türkmenlere yurtluk verilmesi bunların Bizans sınırına
özellikleriyle tarihin en eski yerleşimlerinden ve ana uy- yerleştirilmeleri de Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslam-
garlık merkezlerinden biri olmuştur. Bu özellikleri nede- laşması sürecini hızlandıran diğer bir gelişme oldu.
niyle tarih boyunca bir çok kavme yurtluk yapmış, baş- 1243 Kösedağ Savaşı’nda Türkiye Selçuklularının Mo-
ka coğrafyalarda kurulan imparatorluklar içinde çekim ğollara yenilmesiyle Anadolu’da Moğolların egemenli-
merkezi olmuştur. ği başladı. Moğolların Anadolu’nun bütününe egemen
Asıl yurtları Orta Asya olan Oğuz Türkleri de siyasal, olamamaları ve bir süre sonra güçlerinin büyük bir bö-
ekonomik ve sosyal nedenlerle XI. yüzyılın ikinci yarı- lümünü Anadolu’dan çekmek zorunda kalmaları Türk-
sından itibaren Anadolu’ya göç etmeye başladılar. menlerin bağımsızlıklarını ilan ederek kendi beyliklerini
kurmalarını sağladı.
Bizans’ın egemen olduğu Anadolu’ya Selçuklular tara-
fından Çağrı Bey’in öncülüğünde keşif amaçlı başlatılan Osmanlı Beyliği de bu süreçte Bizans sınırında Söğüt
akınlar, 1071 Malazgirt Zaferi’nden sonra fetih amaçlı merkez olmak üzere kurulan beyliktir.
yapılmaya başlandı. Fethedilen Anadolu toprakları hız-
la Türkleştirilip İslamlaştırıldı. Uzun yıllar Orta ve Doğu
Anadolu’yu savaş alanına çeviren ve bölgeye büyük
zarar veren Bizans-Sasani ve Bizans-Arap savaşları
1 10. Sınıf Tarih

03
Örnek-1
?
Anadolu’nun tarihin en eski yerleşimlerinden biri Osmanlı Beyliği’nin kuruluşu ile ilgili bilgiler içeren ve
olması, Türklerden önce de pek çok kavme yurtluk günümüze kadar ulaşan en eski kaynak Ahmedi’nin
yapması; “İskendernâme” adlı eseridir. Bizans tarihçileri Pa-
kimeres, Nikeforos, Kantakuzen ile Arap seyyah ve
I. göç yolları üzerinde olması,
tarihçiler ile İbn-i Haldun Osmanlı Devleti’nin Kuru-
II. yaşamaya ve gelişmeye elverişli koşullara sahip ol- luş Dönemi’nde yaşanan askeri ve siyasi gelişmelere
ması, ilişkin yeterli olmamakla birlikte bilgiler içeren eserler
III. tarih devirlerine pek çok bölgeden önce geçmiş ol- yazmışlardır.
ması
Osmanlı Beyliği’nin kurucusu olan Osman Bey’in ismi
özelliklerinden hangileriyle açıklanabilir? ilk kez Bizanslı tarihçi Pakimires’in “Bizanlı Gözüyle
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III Türkler adlı eserinde geçmektedir.
Çözüm-1 Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Dönemi’ne ilişkin kaynak-

ların yetersizliği ve Osmanlı tarih yazıcılığının kuruluş-
tan çok sonra başlaması Osmanlı Beyliği’ni kuran ha-
nedanın kökenine ilişkin farklı görüşlerin oluşmasına da
neden oldu.
Aşıkpaşazâde, Neşri ve Oruç Bey gibi tarihçiler Os-

manlı hanedanına meşruiyet sağlama ve Türkiye Sel-
çuklularının mirasçısı olduklarını kanıtlama mantığı ile
Ertuğrul Gazi’nin babasının Türkiye Selçuklu Devleti’nin
OSMANLI DEVLETİ’NİN KURULUŞU İLE İLGİLİ
kurucusu aynı zamanda Büyük Selçuklu Hanedanı’nın
GÖRÜŞLER
da üyesi olan Süleyman Şah olduğunu ileri sürerlerken,
Osmanlı Beyliği’nin kuruluşunu anlatan en eski kaynak- Ahmedî, Enverî, Ruhi Çelebi ve Karamanî Mehmet Pa-
ların kuruluştan yaklaşık bir asır sonra kaleme alınmış şa’nın Osmanlı Hanedanına ilişkin hazırladıkları sece-
olması beyliğin ilk dönemlerine ilişkin kesin bilgilere sa- relerde Ertuğrul Gazi’nin babası Gündüz Alp olarak yer
hip olunamamasının temel nedenini oluşturmuştur. almıştır. Konuya ilişkin yapılan son araştırmalar da bu
bilgiyi desteklemektedir.
Beyliği kuranların Anadolu’ya ne zaman geldikleri, ne-
relerde yaşadıkları, kurucularının kökeni ve hangi boy- Osmanlıların hangi boya mensup olduklarına ilişkin ge-
dan oldukları, kesin olarak ne zaman ve nerede kurul- nel kabul Oğuzların Bozok Kolu’na bağlı Günhan So-
duklarına ilişkin tartışmaların, günümüzde de devam yu’nun Kayı Boyu’ndan olduklarıdır.
ediyor olmasının nedeni de bu süreçle ilgili kaynakların
II. Murat Dönemi’nde bas-
yetersiz olmasıdır.
tırılan para ve döktürülen
Osmanlıların ilk yıllarında yaşadıklarını kayıt altına al- toplarda kullanılan Kayı Bo-
madıkları bilinmektedir. yu’nun damgası da iki ok
arasında yay şeklindedir.
Osmanlı tarih yazıcılığı çok geç başlamıştır. Osmanlı
Devleti’nin Kuruluş Dönemi’ne ilişkin günümüze ulaşan
ilk eser 1400 yılların başlarında, Osmanlı tarihini bütün-
lüklü anlatan ilk Türkçe kroniklerde 1490’lı yıllarda ya-
zılmıştır. Kayı Boyu Damgası
Osmanlı tarih yazıcılığının II. Murat Dönemi’nde başla- Kayıların Anadolu’ya Ertuğrul Gazi’nin önderliğinde Sel-
dığı, II. Mehmet Dönemi’nde geliştiği, II. Bayezid Döne- çuklu Sultanı I. Alâeddin Keykubat Dönemi’nde geldik-
mi’nde yükselişe geçtiği kabul edilmektedir. leri, Sultan tarafından önce Ankara yakınlarındaki Ka-
racadağ’a yerleştirildikleri, yaptıkları hizmetten duyulan
10. Sınıf Tarih 2

03
memnuniyet nedeniyle de Bizans sınırındaki Söğüt ve lerinin gerçek sebebinin İslam’ın sınırlarını genişletmeyi
Domaniç’e yerleştirildikleri ve Bizans’a karşı uç beyliği amaçlayan gaza ideolojisi olduğunu savunmuştur.
olarak görevlendirildikleri fikri XV. yüzyıl tarihçilerinden
Osmanlıların Kayı Boyu’ndan olmadıkları, Osman Bey’i
bu yana kabul edilen görüştür.
Oğuz Kağan’a bağlayan secerenin de II.Murat Döne-
mi’nde hanedana meşruiyet sağlama mantığı ile oluş-
turulduğu da Paul Wittek tarafından savunulan diğer
Osmanlı Beyliği Söğüt ve Domaniç’i de içeren Bitinya tezlerdir.
denilen bölgede kuruldu.
Mehmet Fuad Köprülü:
Bitinya: Kocaeli, Sakarya, Bilecik, Bursa, İznik, Düzce,
Siyasetçi, edebiyatçı ve ta-
Yalova, Bolu, Bartın ve Zonguldak illerini kapsayan
rihçi Mehmet Fuat Köprülü
bölgenin eski adıdır.
Osmanlı Devleti’nin kurulu-
şunun sadece gaza ve ga-
nimet kavramlarıyla açıkla-
Örnek-2
? namayacağını ileri sürüp,
Ertuğrul Gazi’nin öncülüğünde Anadolu’ya gelen

Kayıları Bizans sınırına yerleştiren Türkiye Selçuklu Mehmet Fuad Köprülü
Sultanı aşağıdakilerden hangisidir?
A) I. Alâeddin Keykubat ✓✓ Türkmenlerin, gaza ruhu ile Bizans üzerine seferler

yapmaları,
B) II. Kılıç Arslan
✓✓ Türkiye Selçuklu Devleti’nin zayıflamasına bağlı
C) I. Murat olarak Anadolu’da ortaya çıkan siyasi boşluk,
D) İzzettin Keykavus ✓✓ Türklerin sahip olduğu milli özellikler,
E) Gıyaseddin Keyhüsrev ✓✓ Osmanlı Beyliği’nin kurulduğu bölgenin jeopolitik
Çözüm-2 özellikleri,
✓✓ Hükümdarların nitelikli devlet adamı özelliklerine

sahip olmaları,
✓✓ Gaziyan-ı Rûm, Ahiyan-ı Rûm, Bacıyan-ı Rûm,

Abdalân-ı Rûm adlı askeri sosyal ve iktisadi nitelikli
grupların desteğinin sağlanması
durumlarının Osmanlı Devleti’nin kuruluşunda ve kısa

Osmanlı Devleti’nin kuruluşuna ilişkin çağdaş yabancı
sürede büyük bir güç haline gelmesinde etkili olduğunu
ve Türk tarihçiler arasında da görüş farklılıkları var. Os-
savunmaktadır.
manlı Devleti’nin kuruluşuna ilişkin yaptıkları çalışma-
lar akademik çevrelerde büyük ilgi gören Paul Wittek, Halil İnalcık: “Tarihçilerin
Mehmet Fuat Köprülü ve Halil İnalcık’ın eserlerinde de kutbu” olarak nitelendirilen
bu konudaki görüş farklılıklarını görmek mümkün. Halil İnalcık’ta gaza ideoloji-
sinin Osmanlı Beyliği’nin ku-
Paul Wittek: Avusturyalı bir
ruluşunda etkili olduğunu ka-
tarihçidir. Osmanlı tarihi ile
bul etmekle birlikte devletin
ilgili yaptığı çalışmalarla ta-
kuruluşunu ve gelişmesini
nınmaktadır. Paul Wittek’e
sadece gaza ideolojisiyle
göre Osmanlı Beyliği’nin ku-
açıklamanın süreci doğru
ruluşunun temel unsuru gaza
kavramaya yetmeyeceğini Halil İnalcık
ideolojisidir. Osmanlıların
savunmuş, XIII. ve XIV. yüz-
kısa sürede kurulup büyük
yıllarda Anadolu’da yaşanan siyasi, askeri ve sosyal
bir dünya gücü haline gelme-
gelişmelerin de dikkate alınmasının zorunlu olduğunu
Paul Wittek
3 10. Sınıf Tarih

03
ileri sürmüştür. Moğolların egemenliği altında yaşamayı OSMANLI-BİZANS İLİŞKİLERİ

kabullenmeyen Türkmenlerin Anadolu’ya yaptıkları
Osmanlı Beyliği siyasi, askeri ve ekonomik çöküş için-
göçlerin Bizans sınırında yoğunlaşmasının, gaza ideo-
deki Bizans sınırında kuruldu. Bu durum Osmanlı Bey-
lojisi ile motive olmalarının ve iyi yönlendirmelerinin Os-
liği’nin büyümesini kolaylaştırdı.
manlı Beyliği’nin kurulmasını sağladığını savunmuştur.
Beyliğin ve hanedanın kurucusu olan Osman Bey, ba-
bası Ertuğrul Gazi’nin Bizans’ın yerel yöneticileri olan
tekfurlarla iyi geçinme politikasını sürdürmeye çalıştı.
Osmanlı Devleti’nin kuruluşuna ilişkin günümüzde de Osmanlıların kurulduğu Bitinya Bölgesi’ndeki en etki-
sürmekte olan tartışmaların önemli bir nedeni de ta- li tekfurlar Bilecik ve İnegöl tekfurlarıydı. Konar-göçer
rihçilerin bu konuda da olduğu gibi olayları doğrudan özelliğe sahip olan Osmanlıların, yaylak ve kışlakları
gözleme olanağına sahip olmamalarıdır. Bu nedenle arasında yer alan bu yerleşimlerden geçme zorunluluğu
tarihçiler geçmişi o olaylarla ilgili kanıt ve belgeleri de- bu tekfurlarla ilişkileri zorunlu kılıyordu.
ğerlendirerek aydınlatmaya çalışırlar. Yeni belge ve Bu ilişkilerde yer yer sorunlar yaşansa da genelde ta-
bulgular ilişkili oldukları olaylarla ilgili bilgileri pekişti- raflar arasında yapılan ticaretin de katkısıyla ilişkiler ça-
rebileceği gibi bilgilerin değiştirilmesine de yol açabilir. tışmasız sürdürülüyordu. İnegöl tekfurunun düşmanca
Bu nedenle Osmanlı Devleti’nin kuruluşuna ilişkin bil- tutum almasına tepki gösteren Osman Bey’in 1285’te
diklerimiz de yapılacak yeni araştırmalar da yeni, farklı İnegöl tekfuruna ait Kulacahisar’ı fethetmesi, Osmanlı-
ve güvenilir bilgilere ulaşılması durumunda değişebilir. larla tekfurlar arasındaki ilişkilerin seyrini değiştirdi. Os-
manlıların gaza yapmayı yani İslamiyet’i gayrimüslimle-
rin topraklarında egemen kılmayı öncelikli hedef olarak
benimsemeleri, sınırında kuruldukları Bizans toprakla-
Örnek-3
? rını fethetmeyi zorunlu kılıyordu. Bu nedenle Bizansla
I. Paul Wittek çatışmaları kaçınılmazdı.
II. Mehmet Fuad Köprülü Osman Bey, planlı bir fetih politikası uygulamıştır. Önce
III. Halil İnalcık fethedilmesi hedeflenen bölgenin çevresi kontrol altına
alınmış, bölge halkıyla kurulan iyi ilişkilerle Bizans ve
Yukarıdaki Osmanlı tarihçilerinden hangilerinin Os-
tekfurların yönetiminden hoşnut olmayan halk Osmanlı
manlı Devleti’nin kuruluşunda gaza ideolojisinin
yönetimine hazır hale getirilmeye çalışılmıştır. Bunlar
etkili olduğu tezini savundukları söylenebilir?
yapıldıktan sonra bölgenin fethi gerçekleştirilmiştir.
Osman Bey Dönemi’nde gerçekleştirilen Karacahisar
D) I ve II E) I, II ve III Kalesi’nin fethinin özel bir önemi vardır. İnegöl tekfu-
Çözüm-3 runun Domaniç Beli Savaşı’nda mağlup edilmesinin
hemen ardından fethedilen Karacahisar, beyliğin yöne-
tim merkezi yapıldı. Bu şehirdeki kilise, camiye çevrildi.
Dursun Fakih Karacahisar’a ilk Osmanlı kadısı olarak
atandı. Pazar kurularak vergi toplanmaya başlandı.
Karacahisar’ın fethi ile başlatılan bu uygulamalar Os-

manlıların aşiret yapısından devletleşmeye geçişin ilk
somut adımları olarak kabul edilmektedir.
Osman Bey Karacahisar’ın fethinden sonra Bizans top-

TEST -1’I ÇÖZEBILIRSINIZ. raklarına yönelik fetih politikasını yoğunlaştırdı. 1299’da
İnegöl kısa bir süre sonra da Bilecik fethedildi. 1301’de
İznik kuşatıldı. İznik tekfurunun yardımına gelen Bizans
ordusuyla 1302’de Koyunhisar denilen bölgede sava-
10. Sınıf Tarih 4

03
şıldı. Koyunhisar Savaşı Bizans’la Osmanlılar arasın- Bursa’nın fethedildiği günlerde Osman Bey’in ölmesi
da yapılan ilk savaş olarak kabul edilmektedir. Savaşı üzerine tahta Orhan Bey geçti.
Osmanlılar kazandı. Bu zaferle Bursa’nın çevresi büyük
Orhan Bey Dönemi’nin ilk önemli gelişmesi Bizans’la
oranda denetim altına alınırken İzmit yolu da Osmanlı-
1329’da yapılan Palekanon (Maltepe) Savaşı’dır.
lara açılmış oldu.
Savaşın temel nedeni Osmanlıların İznik’i fethetmek
istemeleridir. 1329’da Maltepe’de (Palekanon) yapı-
Osmanlı Devleti gibi büyük bir devletin kuruluşunu lan savaşı Osmanlılar kazandı. Kazanılan bu zaferle
menkibelerle açıklamaya çalışmanın bilimsel bir tutum Bizans’ın Anadolu’daki son topraklarında tutunabilme
olmadığını savunan Halil İnalcık, Osman Bey’e büyük umudu da sona erdirildi.
bir prestij kazandıran Koyunhisar Zaferi’nin kazanıldı- Palekanon Zaferi 1301’den itibaren Osmanlılar tarafın-
ğı 27 Temmuz 1302’nin Osmanlı Devleti’nin kuruluş dan yer yer kuşatılan İznik’in alınmasını da kolaylaştırdı.
tarihi olarak kabul edilmesini önermektedir. Bizans’tan gelecek olan yardımdan umudunu bütünüyle
kesen İznik tekfuru kenti 1331’de Osmanlılara teslim et-
Koyunhisarı (Bafeus) Zaferi’nden sonra hedef olarak
mek zorunda kaldı.
belirlenen Bursa’nın fethini kolaylaştırmak için 1321’de
Mudanya fethedilerek kente İstanbul’dan yardım gel- Stratejik açıdan büyük önem taşıyan, aynı zamanda Bi-
mesi engellenmeye çalışıldı. Bursa’nın iki tarafında zans’ın tahıl deposu özelliğine de sahip olan İznik, bey-
hisarlar yaptırıldı. Osman Bey’in rahatsızlığı nedeniyle liğin merkezi haline getirildi.
katılamadığı Bursa’nın kuşatması oğlu Orhan Bey tara-
fından gerçekleştirildi. Savunmaya elverişli olan Bursa
çok uzun süren bir kuşatmadan sonra 6 Nisan 1326’da İznik önemli jeopolitik konumuyla IV. Haçlı Seferi ile
fethedildi. Latinlerin İstanbul’u işgal etmelerinin sonucunda sür-
Şehirden ayrılmak isteyenlere izin verildi. Kentte kalan gün Bizans’a 1204-1261 yılları arasında başkentlik
gayrimüslimlere adaletli ve hoşgörülü davranıldı. yaptığı için tarihsel açıdan, Roma’nın Hristiyanlaşma
sürecinin en önemli gelişmelerinden biri olan I. Kon-
sil’ün toplandığı yer olarak da dinsel açıdan Bizans
için büyük önem taşıyordu. İznik Türkler için de özel
Örnek-4
? öneme sahip bir kentti. Türkiye Selçuklu Devleti’nin ilk
Osmanlı Beyliği’nde ilk kadı atamasının aşağıdaki başkentiydi. Bizans’a ulaşma ve egemen olmanın yolu
yerleşimlerin hangisine gerçekleştirildiği söylene- İznik’ten geçiyordu. Bizans ve Türkler açısından taşı-
bilir? dığı bu özellikleri bu kenti hem Rumlar hem de Türkler
için vazgeçilmez kent kılmıştı.
A) Yarhisar B) Karacahisar
İznik’in fethini 1337’de İzmit’in fethi izledi. Bu iki ken-
C) Koyunhisar D) İnegöl
tin fethiyle Körfez yani Kocaeli Yarımadası’nın fethi ta-
E) Bursa mamlanmış, İstanbul sınırına kadar ilerlenmiş oldu.
Çözüm-4
BALKAN FETİHLERİ
Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Dönemi’nde yaşanan en
önemli gelişmelerden birisi de Rumeli’ye geçilmesi ve
bu bölgenin fetih sürecinin de başlatılmasıdır.
Osmanlıların Rumeli’ye geçmelerinde iki gelişme

önemli rol oynadı. Bunlardan ilki Bizans’ta yaşanan taht
kavgasına karışılmasıdır.
Bizans’taki taht mücadelelerinin taraflarından olan Kan-

takuzen desteklenerek tahta geçmesi sağlandı. İm-
paratorun kızıyla da evlenen Orhan Bey, imparatorun
5 10. Sınıf Tarih

03
Sırplara karşı yardım talep etmesi üzerine oğlu Süley-

man Paşa komutasında yardımcı birlikler gönderdi.
Osmanlıların Rumeli’ye geçtikleri ve bölgenin fetih sü-
Bu Osmanlıların Rumeli’ye ilk kez geçmelerini sağla-
recini başlattıkları yıllarda, Balkanlarda en önemlileri
dı. İmparator bu yardıma karşılık olarak Çimpe Kale-
Sırp ve Bulgar krallıkları olan, Bosna , Eflak, Arnavut-
si’ni Osmanlılara verdi. Böylece Osmanlılar Rumeli’de
luk ve Mora Despotluğu’nun da içinde yer aldığı irili
ilk askeri üsse sahip oldular. Bizans’a yardım amacıyla
ufaklı pek çok devlet hüküm sürmekteydi. Bu devletler
Rumeli’de bulunulan Osmanlılar, bu süreçte bölgeyi ta-
arasında da siyasi ve mezhepsel çatışmalar yaşanı-
nıma olanağına sahip oldular.
yordu.
Osmanlıların Rumeliye geçmesine ortam hazırlayan di-
Siyasi, askeri ve ekonomik sorunları hızla derinleşen
ğer bir gelişmede Karesioğulları Beyliği’nin topraklarının
yer yer Sırp ve Bulgarların saldırılarına da uğrayan Bi-
Osmanlı sınırlarına katılmasıdır. Karesioğulları Balıke-
zans Rumeli’de tutunmaya çalışan diğer bir devletti.
sir ve çevresinde hüküm süren bir beylikti. Karesi Bey’in
Balkanlardaki bu koşullar Osmanlıların Rumeli’deki
ölümünden sonra oğulları arasında başlayan çatışma-
fetihlerini kolaylaştırdı.
lardan yararlanan Osmanlılar bu beyliğe son verdiler.
Örnek-5
?
Karesioğulları Beyliği’ne son verilmesiyle Osmanlılar
Osmanlıların Rumeli’ye geçişlerinde ve bölgenin fe-
Anadolu’da Türk siyasi birliğini gerçekleştirmeye yö-
tih sürecini başlatmalarında;
nelik politikanın ilk somut adımını atmış oldular.
I. Karesioğulları Beyliğine son verilmesi,
II. Bizans’ın Sırplara karşı Osmanlılardan yardım iste-
Karesioğulları denizci bir beylik olduğu için donanma-
mesi,
ya sahipti. Karesi Beyliği’ne son veren Osmanlılar bu
III. Osmanlı topraklarına göç eden Türkmenlerin yer-
beyliğin topraklarının yanı sıra donanmasına da sahip
leştirileceği yeni yurt ihtiyacının artması
oldular. Karasioğulları’ndan devralınan bu donanma
Osmanlıların Rumeli’ye geçişlerini kolaylaştırdı. Rume- durumlarından hangilerinin etkili olduğu söylenebi-
li’nin fetih sürecine çok önemli katkıda bulundu. lir?
Osmanlılar Karesioğulları Beyliği’ne son vererek sınır- Çözüm-5

larını genişletme, donanmasını devralma gibi faydalar
sağlamalarının yanı sıra bu beyliğin Hacı İlbeyi, Ev-
ranos Bey, Ece Yakup ve Gazi Fazıl’ın da araların-
da bulunduğu bir çok deneyimli komutanı da Osmanlı
hizmetine alındı. Bu da kadro açısından da güçlenme-
yi sağladı.
Çimpe Kalesi’ni üs olarak kullanan Osmanlılar Süley-

man Paşa’nın komutasındaki birliklerle Rumeli’nin fetih
sürecini başlattılar. Malkara, Bolayır ve Tekirdağ Ru-
meli’de fethedilen ilk yerleşimler oldu. Bu fetihleri Çorlu Süleyman Paşa’nın Rumeli’nin fetih sürecinde ölmesi
ve Lüleburgaz’ın fetihleri izledi. üzerine bölgedeki gaza politikası Şehzade I. Murat’ın
komutasında yürütülmeye başlandı.
1361 Sazlıdere Savaşı’nda Bizans kuvvetlerine üstünlük

sağlandı. Orhan Gazi’nin 1362’de vefat etmesi üzerine
tahta I. Murat geçti.
10. Sınıf Tarih 6

03
I. Murat Dönemi’nde Balkanlarda yaşanan ilk önem- devletin bilgi ve onayı dışında yerlerini terk etmeleri de
li gelişme Rumeli’nin en önemli şehirlerinden biri olan yasaklandı. İskân sadece Anadolu’dan Rumeli’ye Türk-
Edirne’nin 1363’te fethedilmesidir. Filibe ve ardından da menlerin göç ettirilmeleriyle sınırlı bir uygulama değildi.
Gümülcine fethedilerek Bizans’ın Avrupa ile kara bağ- Fethedilen bölgelerde sorun çıkartma olasılığı olan ve
lantısı kesildi. yerel güç konumunda olan gayrimüslimler de Rume-
li’deki topraklarından Anadolu’ya sürüldü. Bu gruplar
Osmanlıların Rumeli’deki hızlı ilerleyişlerini kendi siyasi
Anadolu’daki Türk yerleşimlerine dağınık bir şekilde yer-
gelecekleri açısından tehdit olarak gören Balkan dev-
leştirildi.
letleri Papa’nın da desteği ile Haçlı ordusu oluşturdu-
lar. Macar, Bulgar, Sırp, Eflak ve Bosnalılardan oluşan Osmanlılar Orhan Bey Dönemi’nde başlattıkları iskan
Haçlı ordusuyla yapılan ilk savaş Sırpsındığı Savaşı’dır. politikasını fetihlerin hızlanmasına bağlı olarak Orhan
Bey’den sonra da yoğunlaştırılarak uygulamaya devam
1364’te yapılan Sırpsındığı Savaşı’nı Hacı İlbey’in ko-
ettiler.
mutasındaki Osmanlı ordusu kazandı.
İskân politikası ile Osmanlılar,
Kazanılan bu savaşla Balkanların en güçlü devleti olan
Bulgar Krallığı’nın bölgedeki etkinliği zayıflatılırken Ma- ✓✓ fethedilen bölgelerde egemenliği kalıcı kılma,
kedonya’nın kapıları da Osmanlılara açılmış oldu. Edir-
✓✓ ele geçirilen bölgeleri Türkleştirme ve İslamlaştırma,
ne’de başkent yapıldı.
✓✓ konar-göçer Türkmenlerin yerleşik yaşama geçme-
lerini sağlama,
Osmanlı Devleti, 1453’te fethedilecek olan İstanbul’un ✓✓ fethedilen bölgede etnik dengeyi sağlama,
başkent yapılmasına kadar ikili başkentli bir sistem
✓✓ fetihleri sürekli kılma
uyguladı. Devletin askeri politikalarının yoğunlaştığı
bölgeye göre Bursa ve Edirne devletin yönetim mer- hedeflerini gerçekleştirmeyi amaçladı.
kezi olarak işlev gördüler. İstanbul’un fethi ile tek baş-
Fethedilen bölgelerde yapılan camiler, medreseler,
kentli sisteme geçildi.
imarethaneler ve şifahanelerle kentler hem bayındır
Sırpsındığı Savaşı’nda yenilen Haçlı ittifakının içinde hale getirildi hem de bu kentlere İslami kimlik kazan-
yer alan Sırpların saldırıya geçmesi üzerine 1371’de dırıldı.
yapılan Çirmen Savaşıda Osmanlıların zaferi ile sonuç- Osmanlı Devleti’nin uyguladığı iskân uygulamasının
landı. önemli bir ayağı da istimâlet politikasıydı.
Sözlük anlamı “meylettirme, cezp etme ve gönül alma”

İskan Politikası olan istimâlet Osmanlı Devleti’nin fethettiği bölgelerde
Osmanlılar Orhan Bey Dönemi’nde Rumeli’de başlat- yaşayan yerli halka uyguladığı politikayı ifade eden bir
tıkları fetihlerle birlikte bölgede iskân politikası izlemeye kavramdır.
başladılar. Osmanlılar, fethettikleri bölgelerde yaşayan gayrimüs-
Anadolu’dan getirtilen Türkmenler Rumeli’ye yerleştiri- limlerin dinlerine, dillerine müdahale etmemiş, canlarını
lerek bölgenin Türkleştirilmesi ve Müslümanlaştırılması ve mallarını korumuş, adil bir vergi sistemi uygulayarak
süreci de başlatılmış oldu. İskân genellikle gönüllülük bu insanların devlete gönüllü bağlanmalarını sağlamış-
esasına göre yapılmakla birlikte yer yer sürgün yönte- tır. Rumeli’nin iskânı sürecinde dervişler, gaziler, aşi-
minin de uygulandığı bilinmektedir. Temel amacı fetret reisleri, akıncı beyleri ile Anadolu’nun Türkleşmesi
hedilen yerlerde kalıcı egemenlik sağlamak olan iskân ve İslamlaşması sürecine de önemli katkıda bulunan,
politikasının başarılı olması için, iskân edilecek bölgenin Ahiyân-ı Rûm, Gaziyân-ı Rûm, Abdalan-ı Rûm ve Bâ-
coğrafi koşulları dikkate alınmış, benzer iklim koşulla- cıyân-ı Rûm gibi gruplar bölgede de yürüttükleri faali-
rında yaşayanlar Rumeli’ye yerleştirilmiştir. yetlerle Rumeli’nin Türkleşmesi ve İslamlaşması süre-
cinde önemli rol oynadılar.
Buradaki amaç göç ettirilenlerin yerleştirildikleri bölge-
ye uyumunu kolaylaştırmaktı. İskân edilenlere ekip biç- Kurdukları tekke ve zaviyelerle Anadolu’dan getirtilen
meleri için toprak verilmesi bu ailelerden belli bir süre Türkmenlerin Rumeli’deki sevk ve iskânlarını düzenle-
vergi alınmaması gibi destekler yapıldı. İskân edilenlerin diler.
7 10. Sınıf Tarih

03
Çirmen Savaşı’nda Osmanlılar karşısında tutunamayan II. Murat, 1448’de yeniden saldıran Haçlıları II. Kosova
Sırpların öncülüğünde Bulgarların, Bosnalıların ve Ar- Savaşı’nda bir kez daha bozguna uğrattı. II. Kosova Za-
navutların da katıldığı yeni bir Haçlı ittifakı oluşturuldu. feri ile Haçlılar Osmanlıları Avrupa’dan atamayacakları
gerçeğini kabullenmek zorunda kalıp savunmaya çekil-
Temel amacı Osmanlıları Balkanlardan atmak olan
diler. Böylece Osmanlıların Balkanlardaki egemenliği
Haçlı ittifakı ile 1389’da yapılan I. Kosova Savaşı Os-
kesinleşmiş oldu.
manlıların Zaferi ile sonuçlandı.
Örnek-6
?
Osmanlı ordusu çok etkili bir silah olan topu ilk kez bu Osmanlıların Kuruluş Dönemi’nde yaptıkları aşa-
savaşta kullandı. ğıdaki savaşlardan hangisinin Rumeli’nin fetih
sürecine doğrudan katkı yaptığı söylenemez?
I. Murat savaş sona erdikten sonra savaş alanında do-
A) Palekanon B) Sırpsındığı C) I. Kosova
laşırken Milos Obiliç adlı Sırplı bir yaralı tarafından şehit
edildi. Yerine oğullarından Yıldırım Bayezid geçti. D) Niğbolu E) Sazlıdere
Yıldırım Bayezid Dönemi’nin en önemli gelişmele- Çözüm-6

rinden biri İstanbul’un kuşatılmaya başlanmasıdır.
1391’de gerçekleştirilen ilk İstanbul kuşatması Haçlıla-
rın Niğbolu Kalesi’ne saldırmaları üzerine sonlandırıldı.
Süratle Niğbolu’ya gelen Yıldırım Bayezid’in komuta-
sındaki Osmanlı ordusu Niğbolu Savaşı’nda Haçlıları
mağlup etti.
Bu başarısından dolayı Abbasi Halifesi Yıldırım Baye-

zid’a Anadolu Sultanı anlamına gelen “Sultan-ı İklim-i
Örnek-7
?
Rum” unvanını verdi. I. I. Murat
II. İstanbul kuşatması Timur Devleti’nin Anadolu’ya sal- II. Yıldırım Bayezıd
dırması üzerine sonlandırıldı. III. I. Mehmet
İki Türk İslam devleti arasında 1402’de yapılan Ankara IV. II. Murat
Savaşı’nı Timur kazandı. Yukarıdaki padişahlardan hangilerinin döneminde
Haçlılarla savaşıldığı söylenebilir?
Yıldırım Bayezid esir düştü ve kısa bir sonra öldü.
A) I ve II B) I ve III C) II ve IV
Ankara Savaşı sonrası Yıldırım Bayezid’ın oğulları ara-
sındaki taht kavgalarının yaşandığı Fetret Dönemi’nde D) I, II ve III E) I, II ve IV
Balkanlardaki ilerleyiş geçici bir süre için de olsa durdu. Çözüm-7
Fetret Dönemi’ne son vererek devletin siyasi birliğini
yeniden sağlayan Çelebi Mehmet Dönemi’nde Batı’da
Venediklilerle ilk deniz savaşının yapılmasının dışında
kayda değer önemli bir gelişme yaşanmadı.
II. Murat Dönemi’nde Balkanlarda art arda İzladi, Vazağ

ve Morova yenilgilerinin yaşanması üzerine Macarlarla
1444’ta Edirne-Segedin Antlaşması imzalandı. Tarafla- TEST - 2’YI ÇÖZEBILIRSINIZ.
rın on yıl savaşmama konusundaki uzlaşmasını da içe-
ren antlaşma sonrası II. Murat tahtı küçük yaştaki oğlu
II. Mehmet’e bıraktı. ÖRNEK CEVAP ANAHTARI
Bu durumdan yararlanmak isteyen Haçlılar Edirne-Se- 1 2 3 4 5 6 7
gedin Antlaşması hükümlerini çiğneyerek saldırıya geç- B A E B E A E
tiler. II. Murat yeniden tahta geçti. Haçlı ordusunu Var-

na’da bozguna uğrattı. (1444)
10. Sınıf Tarih 8

Etkinlik 03
XI. yüzyılın ikinci yarısından itibaren yoğunlaşan ..................................................... göçleri, Anadolu’nun Türk-
1.
leşmesini hızlandırmıştır.
2. Osmanlı Beyliği’nin kuruluşu ile ilgili en eski kaynak Ahmedi’nin yazdığı ..................................................... dir.
3. Osmanlı Beyliği’ni Oğuzların .....................................................Soyu’nun Kayı Boyu Türkleri kurdu.
4. ..................................................... Osmanlı Beyliği’nin kuruluşunu “Gaza Tezi” ile açıklayan Batılı tarihçidir.
5. Osmanlılar teşkilatlanma çalışmalarını ..................................................... fethinden sonra başlattılar.
6. ..................................................... Bizans Devleti’nde valilik düzeyindeki yerel yöneticilere verilen unvandı.
7. ..................................................... Savaşı Osmanlılarla Bizans arasında yapılan ilk savaştır.
8. Osmanlı Beyliği ..................................................... Bölgesinde kurulmuştur.
Bizans tahtına geçmesi sağlanan ve Sırplara karşı desteklenen Kantakuzenos’un verdiği ................................
9.
..................... Osmanlı Devleti’nin Rumeli’deki ilk askeri üssü işlevini gördü.
Osmanlıları Balkanlardan atmak amacıyla oluşturulan Haçlı ordusuyla yapılan ilk savaş ..................................
10.
................... Savaşı’dır.
1. Kayılar Orta Anadolu’ya Ertuğrul Gazi’nin önderliğinde geldiler.
2. Kayılara Bizans sınırında yurtluk veren Türkiye Selçuklu Sultanı Süleyman Şah’tır.
3. Kayıların Anadolu’da ilk yerleştirildikleri yer Söğüt ve Domaniçtir.
4. Osmanlı tarih yazıcılığı geç başlamıştır.
5. Osmanlılarla ilgili günümüze ulaşan en eski eser Yahşi Fakih Menâk’bnamessi ’dir.
6. Osmanlılarla Bizans arasında yapılan ilk savaş Koyunhisar Savaşı’dır.
9 10. Sınıf Tarih

03 Etkinlik
3. Aşağıdaki tanımların başlarındaki harfleri ilişkisi oldukları kavramların içindeki kutucuklara yazarak eşleş-
tiriniz.
1. İslam devletlerinin egemen olduğu toprakları ifade eden kavram a. Bitinya
Kocaeli, Sakarya, Bilecik, Bursa, İznik, Düzce, Yalova, Bolu, Bartın ve Zonguldak
2. b. Dârü’l İslâm
illerini kapsayan bölgenin Antik Çağ ve sonrasındaki adı
Fethedilen bölgeleri Türkleştirmek ve İslamlaştırmak amacıyla bölgeye c. Gaziyân-ı

3.
Türkmenleri yerleştirmeye yönelik politika Rûm
4. Bizansın yerel yöneticilerine verilen ad d. Thema
İslamı korumak ve yaymak amacıyla Müslüman olmayanlarla yapılan kutsal sa-

5. e. İskân
vaş
6. Bizans Devleti’nin askeri nitelikli idari birimi f. Tekfur
Osmanlı Devleti’nin fethettiği bölgelerde yaşayan yerli halkın devlete gönüllü

7. g. Cihat
bağlanmalarını sağlamak amacıyla uyguladığı hoşgörü politikası
8. Yıldırım Bayezid’a Abbasi halifesi tarafından verilen ünvan h. İstimâlet
Osmanlıların kuruluş aşamasında gerçekleştirilen ilk fetihlere katılan tarikat der-

9. ı. Darü’l Harp
vişlerinden oluşan dini ve askeri nitelikli grup
i. Sultan-ı
10. Gayrimüslimlerin egemenliğinde olup fethedilmesi gereken yer
İklim-i Rum

Etkinlik-1
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Oğuz İskendername Günhan Paul Wittek Karacahisar Tekfur Kayunhisar Bitinya Çimpe Kalesi Sırpsındığı
Etkinlik-2
1 2 3 4 5 6
D Y Y D Y D
Etkinlik-3
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
b a e f g d h i c ı

Test - 1 03
1. Anadolu’nun aşağıdaki özelliklerinden hangisi 4. Osmanlı Devleti’nin kurulduğu coğrafya olan

jeopolitik açıdan tarihin en önemli coğrafya- Bitinya’nın sınırları içerisinde bugün aşağıda-
larından biri olmasında etkili olduğu söylene- ki şehirlerden hangisinin bulunduğu söylene-
mez? mez?
A) Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarının kesiştiği bir A) Sakarya B) Bilecik C) Edirne
bölge olması D) Bolu E) İzmit
B) Dünya ticaret yollarıyla bağlantılı olması
C) Yarımada özelliğine sahip olması
D) Pek çok kavime yurtluk yapması
E) Elverişli iklime ve bereketli topraklara sahip ol-
ması
5. I. Uzun süren savaşlar nedeniyle bölge halkının

bir bölümünün adalara ve Rumeli’ye göç etme-
si
II. Moğol istilası nedeniyle Horossan’dan Anado-
2. Oğuzların XI. yüzyılın ikinci yarısından itiba- lu’ya Türkmen göçlerinin yaşanması
ren Anadolu’ya kitlesel olarak göç etmelerinde III. Büyük Selçuk’lu Devleti’nin kentlerin sosyal ve
Anadolu’nun; ekonomik yapısını korumak için Türkmenleri
I. göç yolları üzerinde bulunması, Anadolu’ya yönlendirmesi
II. yaşamaya elverişli koşullara sahip olması, Yukarıdaki gelişmelerden hangilerinin Türkle-
III. istilaya açık konumda olması rin kısa sürede Anadolu’da nüfusun çoğunlu-
ğunu oluşturmalarında etkili olduğu söylene-
bilir?
lenebilir?
6. I. Siyasi, askeri ve ekonomik çöküş içinde bulu-

nan Bizans sınırında kurulmaları
II. Gaza ve cihatı öncelikle politika olarak uygula-
maları
3. Osmanlı Devleti’yle Bizans arasında yapılan ilk
III. Merkeziyetçi anlayışla teşkilatlanmaları
savaş aşağıdakilerden hangisidir?
Osmanlıların kısa süre içinde büyüyüp geliş-
A) Domaniç Beli
melerinde etkili olan yukarıdaki durumlardan
B) Yarhisar hangilerinin jeopolitik konumla ilişkili olduğu
C) Sazıldere söylenebilir?
D) Koyunhisar A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
E) Karacahisar D) I ve III E) II ve III

03 Test - 1
7. Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Dönemine ilişkin 10. I. Kütüphane

günümüze ulaşan en eski kaynağın 1410’lı yıl- II. Başbakanlık arşivi
larda yazıldığı düşünüldüğünde;
III. Yahşi Fakih Menâkibnamesi
I. beyliğin kuruluşuna ilişkin kesin bilgilere sahip
Osmanlı tarihi ile ilgili araştırma yapmak iste-
olunamadığı,
yen bir tarihçi yukarıdakilerin hangilerinden
II. devletin ilk yıllarına ilişkin yabancı kaynaklar- yararlanabilir?
dan yararlanılmak zorunda kalındığı,
III. Osmanlı tarih yazıcılığının siyasi ve askeri ge-
lişmelerin gerisinde kaldığı
yorumlarından hangilerine ulaşılabilir?
11. Kayıların aşağıdaki Türkiye Selçuklu Sultanla-

rın’dan hangisinin döneminde Anadolu’ya gel-
dikleri söylenebilir?
A) Süleyman Şah
B) I. Mesut
8. Anadolu geçmişten günümüze bir çok kavime C) II. Kılıç Arslan
yurtluk yapmış olan, pek çok imparatorluğun da D) İzzettin Keykavus
egemen olmak için bir birleriyle kıyasıya mücadele E) I. Alâeddin Keykubat
ettikleri ana uygarlık merkezlerinden biridir.
Anadolu’nun bu durumu,
I. göç yolları üzerinde olması,
II. elverişli iklime ve bereketli topraklara sahip ol-
ması,
12. Osmanlılar hakkında ilk tarihi bilgileri içeren
III. çevre uygarlıklarla etkileşim olanaklarına sahip
Menâkibname’nin yazarı aşağıdakilerden han-
olması
gisidir?
özelliklerinden hangileriyle açıklanabilir?
A) Aşıkpaşazâde
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
B) İbn-i Batuta
C) Ahmedi
D) İbn-i Haldun
E) Yahşi Fakih
9. I. Gaza
II. Ganimet
III. Müslümanlaştırılmış Rumlar
Osmanlı Devleti’nin kuruluşu ile ilgili bilimsel
çalışmalarıyla bilinen Paul Wittek’in yukarıda-
kilerden hangilerini kuruluşun temel unsurları
olarak savunduğu söylenebilir?

Test - 2 03
1. Aşağıdakilerden hangisinin Bizans toprakları- 4. Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı devletleşme

na yönelik olarak izlenen gaza ve cihat politika- sürecinde Balkanlarda yaşanan gelişmelerden
sının yoğunlaştırıldığı Orhan Bey Dönemi’nde biri değildir?
Osmanlı topraklarına katılan yerlerden biri ol- A) Rumeli’nin Türkleştirilmesi ve İslamlaştırılması
duğu söylenemez?
B) Macar Krallığına son verilmesi
A) İznik B) Balıkesir C) İzmit
C) Osmanlıları bölgeden atmak isteyen Haçlılarla
D) Tekirdağ E) Edirne savaşların başlaması
D) Edirne’nin başkent yapılması
E) Balkanlardaki egemenliğin kesinleştirilmesi
5. Osman Bey Dönemi’nde İnegöl tekfuru ile yapı-

2. lan Domaniç Beli Savaşı kazanılmış, fethedilen
? ? ?
......... ......... ......... ve beyliğin merkezi yapılan Karacahisar’daki kilise
1302 1345 1448
camiye dönüştürülmüş, ulemadan Dursun Fakih
buraya ilk Osmanlı kadısı olarak atanmış, ayrıca
pazar kurularak vergi toplanmaya başlanmıştır.
Bu bilgilere göre Osmanlılara ilişkin aşağıdaki-
1329 1402
Ankara
lerden hangisi söylenemez?
?
......... Savaşı A) Devletleşme doğrultusunda çalışmalar yapıldığı
Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Dönemi’ne ilişkin B) Beyliğinin egemenlik alanının genişletildiği
verilen tarih şeridinde “?” ile boş bırakılan yer-
C) Devşirme sisteminin uygulanmaya başlandığı
lere aşağıdakilerden hangisi getirilemez?
D) Kentin kültürel dokusunun değiştirilmeye çalı-
A) Koyunhisar Savaşı
şıltığı
B) Palekanon Savaşı
E) Adaletin sağlamasının öncelikli hedeflerden biri
C) Karesi Beyliği’nin alınması olduğu
D) Niğbolu Savaşı
E) II. Kosova Savaşı
6. Orhan Bey, Palekanon Savaşı’ndan sonra tüm Ko-

caeli Yarımadası’nı fethetmiş, buralarda yaşayan
ve çoğunluğunu Rumların oluşturduğu bölgenin
yerli halkına haraç ve cizye vergilerini ödemeleri
koşuluyla kendi inançlarını sürdürebileceklerini bil-
dirmiştir.
3. Haçlılar karşısında kazandığı savaş nedeniyle
Abbasi Halifesi’nin “Sultan-ı İklim-i Rum” unva- Buna göre,
nını verdiği Osmanlı padişahı aşağıdakilerden I. Gaza ideolojisiyle hareket edilmiştir.
hangisidir? II. Osmanlı Devleti hoşgörü politikası uygulamış-
A) Orhan Bey tır.
B) I. Murat III. Osmanlı Devleti’nin gelir kaynakları artmıştır.
C) Yıldırım Bayezıd yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
D) I. Mehmet A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
E) II. Murat D) II ve III E) I, II ve III

03 Test - 2
7. Türkiye Selçuklu Sultanı I. Alâeddin Keyku- 10. Fuat Köprülü Osmanlı Devleti’nin kuruluşunda
bat’ın Kayıları yerleştirdiği; Anadolu’da faaliyet yürüten sosyal ve iktisadi grup-
I. Karacadağ, ların da önemli katkıları olduğunu savunmaktaydı.
II. Sögüt, Aşağıdakilerden hangisinin bu sürece katkıda

bulunan sosyal ve iktisadi gruplardan biri ol-
III. Domaniç
duğu söylenemez?
bölgelerinden hangilerinin Bizans sınırında ol-
A) Bacıyân-ı Rûm
duğu söylenebilir?
B) Gaziyân-ı Rûm
C) Sultan-ı İklim-i Rûm
D) Ahiyân-ı Rûm
E) Abdalân-ı Rûm
11. Osmanlıların aşiret yapılanmasından devlet

aşamasına geçmeye yönelik ilk adımları aşa-
ğıdakilerden hangisinin fethedilmesiyle attığı
8. Osmanlıların henüz kuruluş aşamasında Bal-
söylenebilir?
kanlarda da sınırlarını hızla geliştirmeleri ve
bölgenin egemen gücü hâline gelmelerinde; A) Koyunhisar B) Yarhisar
I. cihat ve gaza, C) Karacahisar D) Bursa
II. istimalet, E) İnegöl
III. iskan
politikalarından hangilerinin başarıyla uygu-
lanmasının etkili olduğu savunulabilir?
D) I ve II E) I, II ve III 12. Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Dönemi’nde aşa-
ğıdaki hedeflerden hangisini gerçekleştirmeye
yönelik politika izlediği söylenemez?
A) İslam dünyasının dinsel önderliğini üstlenmeye
B) Rumeli’de egemenlik kurmaya
C) Anadolu’da Türk siyasi birliğini sağlamaya
D) Fetret Dönemi’ni sonlandırmaya
9. Osmanlı tarihi ile ilgili otorite olarak kabul edi- E) İstanbul’u fethetmeye
len tarihçilerin başında gelen Halil İnalcık’ın
Osmanlı Devleti’nin kuruluşunu aşağıdaki
olayların hangisiyle başlatılmasını savunduğu
söylenebilir?
A) Koyunhisarı Savaşı’nın kazanılması
B) Palekanon Savaşı’nda Bizans’ın mağlup edil-
mesi
C) Söğüt ve Domaniç’in Kayılara yurtluk olarak ve-
rilmesi
D) Bursa’nın fethedilip başkent yapılması
E) Divan teşkilatının oluşturulması

Tarama Testi 03
1. Anadolu’da Osmanlıların da aralarında bulun- 5. Osmanlıların devletleşme sürecinde aşağıdaki

duğu beyliklerin bağımsızlıkları ilan etmelerin- politikalardan hangisini uyguladığı söylene-
de aşağıdaki devletlerden hangisinin Anado- mez?
lu’daki egemenliğinin zayıflamasının belirleyici A) İslamiyet’i yayma
rol oynadığı söylenebilir?
B) Anadolu’da siyasi birliği kurma
A) Moğol B) Bizans
C) Bizans’ı zayıflatma
C) Trabzon Rum D) Memluk
D) Akdeniz’e egemen olma
E) Eyyubi
E) Fethedilen yerlerde kalıcılaşma
2. Osmanlıların Rumeli’ye iskan etmelerinin aşa-

ğıdaki padişahlardan hangisinin döneminde 6. Osmanlı Devleti konar-göçer Türkmen unsurları
başladığı savunulabilir? yerleşik yaşama geçirmek için yoğun çaba harca-
A) Osman Bey B) Orhan Bey mıştır.
C) I. Murat D) Yıldırım Bayezit Osmanlı Devleti’nin bu politika ile,
E) I. Mehmet I. konar-göçer topluluklar üzerindeki denetimini
artırma,
II. düzenli vergi toplama,
III. hayvancılığı geliştirme
hedeflerinden hangilerini gerçekleştirmek iste-
diği söylenebilir?
3. Osmanlıların devletleşme sürecinde Rumeli’de A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
yaptıkları aşağıdaki savaşlardan hangisini ka- D) II ve III E) I, II ve III
zanarak Rumeli’deki egemenliklerini kesinleş-
tirdikleri söylenebilir?
A) Sırpsındığı B) Niğbolu
C) II. Kosava D) Varna
E) Sazlıdere
7. Ertuğrul Gazi’nin Bizans tekfurlarıyla barışçıl iliş-

kiler kurma siyaseti Osman Gazi Dönemi’nde de
sürdürülmeye çalışılmış ancak bir süre sonra özel-
likle İnegöl tekfuru ile çatışmalar başlamış ancak
Bilecik tekfuru ile ilişkilerin bozulmamasına özen
4. Aşağıdakilerden hangisinin Osmanlı Devleti’n-
gösterilmiştir.
de beylikten devlete geçiş sürecinde yaşanan
gelişmelerden biri olduğu söylenemez? Buna göre Osmanlıların;
A) Rumeli’nin Türkleştirilmesi ve İslamlaştırılması I. Tekfurlara karşı denge politikası izlenmiştir.
B) Bizans’ın Batı dünyası ile bağlantısının kesil- II. Osman Gazi’nin tekfurlarla ilişkilerde köklü de-
mesi ğişimler başlatmıştır.
C) Siyasi, idari, sosyal ve askeri alanlarda kurum- III. Bizans’ın siyasi birliği dağıtılmaya çalışılmıştır.
laşılması yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
D) İpek Yolu’nun denetim altına alınması A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
E) Balkanlardaki egemenliğin kalıcılaştırılması D) II ve III E) I, II ve III

03 Test - 3
8. Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devleti’nin 12. Osmanlıların Balkanlardaki fetihlerinin işlendiği

kuruluşundan itibaren yönetim anlayışının te- deste aşağıdaki konuşma geçer:
mel dayanağı olan ilkelerden biri değildir? Öğrenci:
A) Adalet B) Müsadere
– Öğretmenim, Osmanlıların Rumeli’de uygula-
C) Vicdan D) İstimalet dıkları istimalet politikası ile neleri hedeflendiğini
E) Müsamaha biraz açar mısızın.
– Öğretmen;
Osmanlı Devleti istimalet politikası ile, ----
Bu konuşmada boş bırakılan yere,
I. bölgenin yerli halkının devlete gönüllü bağlan-
9. Aşağıdakilerden hangisinin Osmanlı Beyli- masını,
ği’nin kuruluş sürecinde Bizans Devleti’nin II. bölgedeki egemenliğinin kalıcı olmasını,
içinde bulunduğu durumla ilgili doğru bilgi ol- III. bölgenin bütünüyle İslamlaştırılmasını
duğu söylenemez?
yargılarından hangileri getirilebilir?
A) Sık sık taht kavgası yaşanıyordu.
B) Askeri ve ekonomik çöküş içindeydi.
C) Tekfurlar merkezi otoriteden bağımsız hareket
ediyorlardı.
D) Toplumsal desteği azalmıştı.
E) Balkanlardaki topraklarının tümünü kaybetmişti.
10. I. Başlangıcı II. Murat

CEVAP ANAHTARI
II. Gelişmesi II. Mehmet TEST-1
III. Yükselişi I. Süleyman (Kanuni) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

D E D C E A E E C E E E
Geç başlayan Osmanlı tarih yazıcılığının aşa-
TEST-2
malarına ilişkin verilen yukarıdakilerden hangi-
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
lerinin doğru olduğu söylenebilir?
E D C B C E D E A C C A
TEST-3
D) I ve III E) I, II ve III 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
A B C D D B E B E C A ?
11. Aşağıdakilerden hangisinin Orhan Bey Döne-

mi’nin gelişmelerinden biri olduğu söylene-
mez?
A) İlk kadı atamasının yapılması
B) Karasioğulları Beyliği’ne son verilmesi
C) Rumeli’nin fetih sürecinin başlatılması
D) İznik’in fethedilmesi
E) Çimpe Kalesi’nin alınması

04
FÖY
GÜÇLÜKONAK
ANADOLU LİSESİ
TARİH
BEYLİKTEN DEVLETE OSMANLI SİYASETİ

10.1.5. Osmanlı Devleti’nin Anadolu’da Türkiye siyasi birliğini sağlamaya yönelik faaliyetlerini analiz eder.
10.1.6. Osmanlı Devleti ile Timur Devleti arasındaki mücadeleyi ve bu mücadelenin sonuçlarını değerlendirir.
TÜRK SİYASİ BİRLİĞİNİ SAĞLAMA rı arasında başlayan çatışmalardan yararlanan Orhan

FAALİYETLERİ Bey bu beyliğe son verdi. (1345)
1071 Malazgirt Zaferi sonrası fethedilmeye başlanan Karesi Beyliği’ne son verilmesiyle,
Anadolu’da, en önemlileri Çaka, Danişment, Artuk, Sal-
✓✓ Osmanlılar Anadolu’da Türk siyasi birliğini kurmaya
tuk ve Mengücek olan Türk beylikleri kuruldu.
yönelik ilk somut adımı atmış oldular.
1075’te İznik merkez olmak üzere kurulan Türkiye Sel-
✓✓ Karesi topraklarının Osmanlı topraklarına katılma-
çukluları bu beyliklere son vererek Anadolu’da ilk Türk
sıyla sınırlar genişletilmiş oldu.
siyasi birliğini büyük oranda kurdular.
✓✓ Denizci bir beylik olan Karesioğullarının donanma-
1243 Kösedağ Savaşı ile bu siyasi birliğin bozulması en
ları Osmanlı Devleti’ne geçti.
önemlileri Karaman, Karesi, Hamit, Germiyan, Candar,
Menteşe, Saruhan, Osmanlı, Dulkadir, Eretna ve Ra- ✓✓ Sahip olunan bu donanma Osmanlıların Rumeli’ye
mazanoğulları olan II. Türk beyliklerinin kurulmasına geçişlerinde ve bölgenin fetih sürecini başlatmala-
neden oldu. rında büyük kolaylık sağladı.
Bu beyliklerden biri olan Osmanlılar siyasi, askeri ve ✓✓ Karesi Beyliği’nin Hacı İlbey, Evranos Bey, Ece Halil
ekonomik çöküş içerisinde olan Bizans sınırında kurul- Bey, Gazi Fazıl Bey gibi deneyimli yönetici ve ko-
muş olmanın avantajını iyi değerlendirerek hızla büyü- mutanlarının Osmanlı hizmetine girmeleriyle Os-
düler. manlı Devleti kadro açısından da güçlendi.
Osmanlılar ilk dönemlerinde diğer Türkmen beylikleriy- Orhan Bey Dönemi’nde Karesioğulları Beyliği’ne son
le iyi geçinmeye çalıştılar. Diğer beyliklerin birbirleriyle verilerek başlatılan Anadolu’da siyasi birliği kurmaya
mücadele ettikleri o süreçte Osmanlıların Bizans’a yö- yönelik politika I. Murat Dönemi’nde yoğunlaştırıldı.
nelik gaza politikasında yoğunlaşması diğer beyliklerce Osmanlıların bu politikasına en fazla tepki gösteren
de yer yer desteklenmesine yol açtı. Anadolu’ya kitlesel beylik Karamanoğulları oldu. Karamanoğulları da XIII.
olarak göç eden konar-göçer Türkmenlerin Osmanlı yüzyılda Anadolu’ya göç eden Oğuzların Avşar Boyu’na
topraklarına yerleşmelerinde ve Osmanlıların gaza po- bağlıydılar. Türkiye Selçuklu Sultanı Alâeddin Keykubat
litikalarını desteklemelerinde önemli rol oynadı. Dönemi’nde Anadolu’ya geldiler ve kendilerine yurtluk
Osmanlı Beyliği cephesinde bunların yaşandığı dö- olarak verilen Ermenek’e yerleştirildiler.
nemde kendilerini Türkiye Selçuklu Devleti’nin mirasçısı 1243 Kösedağ Savaşı’nı kaybeden Türkiye Selçuklu-
olarak gören Karamanoğulları da Anadolu’da Türk si- larının zayıflamasından yararlanıp bağımsız bir beylik
yasi birliğinin kendi önderliklerinde kurulması gerektiğini haline geldiler. Beyliğin kurucusu olan Karaman Bey’in
savunarak beyliklerle mücadele etmeye başlamışsa da ölümünden sonra beyliğin başına geçen Mehmet Bey
başarılı olamadı. Dönemi’nde ele geçirilen Konya beyliğin merkezi ha-
Osmanlılar Anadolu’da Türk siyasi birliğini kurmaya yö- line getirildi. Toplanan Divan’da hayatın her alanında
nelik ilk somut adımı Orhan Bey Dönemi’nde attılar. Türkçeden başka bir dilin kullanılması yasaklandı. Ka-
ramanoğulları Türkçeyi resmi dil ilan ederek Türk dilinin
1243 Kösedağ Savaşı sonrası kurulan beyliklerden biri
ve kültürünün Anadolu’da yaşamasına ve gelişmesine
olan, Balıkesir ve çevresinde hüküm süren Karesioğul-
büyük katkıda bulundular.
ları Beyliği’nde Karesi Bey’in ölümünden sonra oğulla-
1 10. Sınıf Tarih

04
Karamanoğullarıyla Osmanlılar arasındaki ilişkiler

Alâeddin Ali Bey Dönemi’nde başladı. I. Murat’ın kızı
Melek Hatun’la Alâeddin Ali Bey’in evlenmeleriyle ak- Karamanoğullarının Osmanlı karşıtı politika izleme-
rabalık şeklinde başlayan ilişkiler I. Murat’ın Germiya- lerinin en önemli nedeni kendilerini Türkiye Selçuklu
noğullarının topraklarının bir bölümünü oğlu Yıldırım Devleti’nin mirasçısı olarak görmeleri ve Anadolu si-
Bayezit’ı Germiyan Beyi’nin kızıyla evlendirip çeyiz yo- yasi birliğinin kendi çatıları altında gerçekleştirilmesi
luyla, Hamitoğulları Beyliği’nin topraklarının bir bölümü- gerektiğini savunmalarıdır. Karamanoğullarının Os-
nü de parayla satın alarak sınırlarını Karamanoğulları manlı karşıtı politikaları bu beyliğin Osmanlılara karşı
Beyliği’nin sınırlarına kadar genişletmesinden rahatsız Bizans başta olmak üzere Batılı güçlerle ittifak yapma-
olan Alâeddin Ali Bey’in Osmanlı karşıtı politikalar izle- sına da yol açtı.
meye başlamasıyla bozuldu.
Diğer beyliklerle Osmanlılara karşı ittifak kuran Kara-

I. Murat Dönemi’nde Şehzade Yıldırım Bayezid’in Ger-
manoğullarının Beyşehir’e saldırmaları ilk Osmanlı–Ka-
miyan Beyi’nin kızıyla evlendirilmesine bağlı olarak bu
raman savaşına neden oldu. I. Murat’ın komutasındaki
beyliğin önemli yerleşimleri olan Kütahya, Emet, Simav
Osmanlı ordusu Alâeddin Bey’in komutasındaki Kara-
ve Tavşanlı çeyiz yoluyla Osmanlı topraklarına katıldı.
manoğullarına kesin üstünlük sağladı (1387). I. Murat
kızının, kocası için af dilemesi üzerine Alâeddin Bey’i Anadolu’da siyasi birliği sağlamaya yönelik olarak bu
bağışladı. Beyliğinin başında kalmasına izin verdi. dönemde yaşanan diğer bir gelişme de Karamanoğul-
larının baskısını azaltmak için Osmanlıları Karamano-
ğullarıyla sınır komşusu haline getirmek isteyen Hami-
Karamanoğulları’nın 1387’de Osmanlılar karşısında toğullarının 80.000 altın karşılığında Akşehir, Beyşehir,
aldıkları yenilgi Anadolu’da siyasi birliği sağlama siya- Seydişehir, Yalvaç ve Karaağaç’ı Osmanlılara satma-
setlerinin de iflasına neden oldu. larıdır.
Bu iki gelişmede de görüldüğü gibi I. Murat Dönemi’nde

Anadolu’da siyasi birliği kurmak için askeri politikaların
Örnek-1
? dışında da yöntemler izlenmiştir.
Aşağıdakilerden hangisi Karamanoğulları’yla ilgili

doğru bir bilgi değildir?
A) Oğuzların Avşar Boyu’na bağlıydılar.

I. Murat Dönemi’nde başta Karamanoğulları olmak
B) Alâeddin Keykubat Dönemi’nde Anadolu’ya geldiler. üzere beyliklerin büyük bir bölümü Osmanlı egemen-
liğini kabul etmek zorunda kaldı. Osmanlı Devleti’nin
C) Türkiye Selçuklu Devleti’nin mirasçısı oldukları iddi-
vassalı haline geldiler. Vassal güçler olarak yüküm-
asındaydılar.
lülükleri olan savaş durumunda asker göndermeleri
D) Türk dilinin Anadolu’da yaşamasında ve gelişme- Haçlılarla yapılan I. Kosova Savaşı’nın kazanılma-
sinde önemli rol oynadılar. sında önemli rol oynadı. I. Murat egemenliğini kabul
E) Konya’yı Haçlılara karşı savundular. ettirdiği beylikler üzerinde tam bir hakimiyet kurmadı.
Hatta bu beyliklerin kendi beyleri tarafından yönetil-
Çözüm-1 melerine izin verdi. Bu da beyliklerin kendi yapılarını
sürdürmelerine yol açtı.
Yıldırım Bayezid babasının beyliklere yönelik izlediği bu

politikayı terk etti. Anadolu’da Türk siyasi birliğini kur-
mak ve beylikler üzerindeki otoriteyi güçlendirmek için
beyliklerin büyük bir bölümünü doğrudan merkeze bağ-
layıp siyasi varlıklarına son verdi.
Saruhan, Aydın, Menteşe, Karaman, Germiyan, Can-

daroğulları beylikleri Yıldırım Bayezid Dönemi’nde
10. Sınıf Tarih 2

04
Osmanlı topraklarına katıldı. Karamanoğulları, Canda- TÜRK DEVLETLERİNİN LİDERLİK

roğulları ve Kadı Burhanettin beylikleri baskı altına alı- MÜCADELESİ
narak bu beyliklerin toprakları Osmanlı sancağı haline
Türk devletlerinin ve onların hükümdarlarının diğer dev-
getirildi. Bu gelişmelere bağlı olarak Osmanlı Devleti’nin
let ve milletleri egemenlik altına alarak yönetmesi gibi
sınırları Fırat Nehri’ne kadar genişletilerek Anadolu’da
Tanrı tarafından verildiğine inanılan evrensel yükümlü-
Türk siyasi birliği büyük ölçüde sağlanmış oldu.
lükleri vardı. “Türk Cihan Hâkimiyeti Mefkûresi” kavramı
Yıldırım Bayezid siyasi varlıklarına son verdiği Türkmen ile ifade edilen bu idealin temelleri İslamiyet öncesi Türk
beylerine tımar sistemi içinde geçimlerini sağlayabile- devletlerine kadar dayanmaktadır.
cekleri kadar topraklar vererek bu beylerin tepkilerini
İlk Türk devletlerinden itibaren devlet kurma ve yönetme
azaltmaya çalıştı.
yetkisinin Tanrı tarafından hükümdar ve onun ailesi-
nin erkek bireylerine verildiği inanılırdı. Kut da denilen
bu ilahi nitelikli yönetme yetkisi Türk Cihan Hâkimi-
Osmanlılar önemli beyliklerin merkezlerinde şehza- yeti Mefkûresi gereği olarak dünyadaki diğer devlet ve
deleri sancakbeyi olarak görevlendirirlerdi. Bunun te- milletlere de egemen olmayı onları da yönetmeyi içeri-
mel nedeni beyler tarafından yönetilmeye alışık olan yordu.
bu kentlerin halkına önemsendiklerini hissettirmek
ve Osmanlı Devleti’ne gönüllü olarak bağlanmalarını İslamiyet’in kabulünden sonra kurulan Türk devletle-
sağlamaktı. rince benimsenen ve uygulanmaya çalışılan bu ideal
kaçınılmaz olarak Türk devletlerini de karşı karşıya ge-
Osmanlı Devleti fethettiği topraklarda yaptığı gibi sı- tirmiş ve savaşmalarına neden olmuştur.
nırlarına kattığı beyliklerin topraklarını da kayıt altına
almıştır. Tahrir denilen bu uygulamanın amacı bölge Türk hükümdarlarının sadece Türklerin değil tüm dün-
nüfusunu ve kaynaklarını kayıt altına almaktı. Tahrir yanın hükümdarı olduğu anlayışı Türk devletlerinin fetih
işlemi bir yanıyla Osmanlı Devleti’nin o bölgeye ege- politikasında yoğunlaşmalarının da temel gerekçelerin-
men olduğunun da temel göstergelerinden biriydi. den birini oluşturmuştur.
Oğuz Kaan Destanı’nda “Göğün Türk devletinin ota-

Örnek-2
? ğı, güneşin de bayrağı” olduğu ifadesi Türk kağanının
yeryüzündeki bütün ülkelerin hükümdarı olarak kabul
I. Murat Dönemi’nde Hamitoğulları’nın topraklarının bir
edildiğinin göstergesidir. Bilge Kağanda Kök Türk Ki-
bölümü satın alınarak Anadolu’da Türk siyasi birliğinin
tabelerinde aynı anlayışı “Türk Tanrısı Türk Milleti yok
sağlanması doğrultusunda önemli bir adım daha atıldı.
olmasın diye beni kağanlığa oturttu” diyerek ifade et-
Aşağıdakilerden hangisi Hamitoğulları’ndan satın miştir. Bu anlayışı Kaşgarlı Mahmut eserinde “Tanrı
alınarak Osmanlı topraklarına katılan yerlerden bi- devlet güneşini Türklerin burcunda doğdurmuş, gök-
ri değildir? lerdeki dairelere benzeyen devletleri onun saltanatı
A) Simav B) Karaağaç C) Seydişehir etrafında döndürmüş ve yeryüzünün hakimi kılmıştır”
şeklinde görmek mümkündür.
D) Yalvaç E) Akşehir
“Türk Cihan Hâkimiyeti Mefkûresi” İslamiyet’in kabu-
Çözüm-2
lünden sonra “Nizam-ı Alem” fikri ile bütünleştirilmiş ve
Türklerin bu ilahi nitelikli tarihsel idealleri Osmanlılar ta-
rafından ileri seviyeye taşınmıştır.
Türklerde tarihlerinin her döneminde önemini sürdüren

bu ideal Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Devri’nde Osman-
lı-Timur devletlerinin savaşmalarının da temel nedenini
oluşturdu.
TEST 1’I ÇÖZEBILIRSINIZ.
3 10. Sınıf Tarih

04
olarak gönderilmesini istemesi,
✓✓ Timur’un Sivas’ı işgal ederek yağmalaması
İki Türk-İslam devleti arasında yapılan Ankara Sava-

şı’nın başlıca nedenleridir.
Ankara yakınlarındaki Çubuk Ovası’nda yapılan sa-

vaş eğitimli savaş fillerine sahip olan Timur ordusunun
üstünlüğü ile sonuçlandı. Osmanlı ordusundaki eski
Türkmen beyliklerinin askerlerinin savaş sırasında es-
ki beylerinin desteklediği Timur’un ordusuna geçmeleri
Timur, kendi adıyla bilinen imparatorluğun kurucusu- Osmanlıların yenilgisinin diğer bir nedeniydi.
dur. Çağatay Hanlığına son vererek kurduğu devleti-
Ordusu dağılan ve yenilen Yıldırım Bayezid esir düştü.
ni 1370’ten itibaren düzenlediği seferlerle Orta Asya,
Timur Anadolu’dan çekilmeden önce onun esiri olarak
Rusya, İran, Hindistan, Azerbaycan, Gürcistan, Erme-
Akşehir’de vefat etti. (9 Mart 1403)
nistan, Irak ve Suriye’ye egemen olan büyük bir impa-
ratorluğa dönüştürdü. Ankara Savaşı’nın Sonuçları
1402 Ankara Savaşı’nda Yıldırım Bayezid’ı mağlup ✓✓ Timur Ankara Savaşı’nda kendisini destekleyen
ederek Anadolu’ya da hakim olan Timur’un temel beylere topraklarını geri verdi.
amacı Cengiz Han’ın ölümünden sonra dağılan Cen-
✓✓ Beyliklerin yeniden kurdurulmasıyla Yıldırım Baye-
giz İmparatorluğu’nu yeniden kurmaktı.
zid Dönemi’nde büyük oranda sağlanmış olan Ana-
Hindistan’daki Delhi Sultanlığı’nı, Memlukları ve 1402 dolu Türk siyasi birliği bozuldu.
Ankara Savaşı’nda Osmanlıları yenerek İslam dün-
✓✓ Bizans’ın fethi yarım asır gecikti.
yasının en büyük gücü haline geldi. Yağma ve talana
dayanan askeri politikalarını meşrulaştırmak için “İs- ✓✓ Balkanlardaki Osmanlı fetihleri bir süre için de olsa
lam’ın Kılıcı” gibi İslami semboller de kullandı. durdu.
Bu hedefine büyük ölçüde ulaşan Timur Çin üzerine ✓✓ Yıldırım Bayezid’ın oğulları arasında 1413 yılına ka-
düzenlediği sefer sırasında hastalanarak öldü. dar sürecek olan taht kavgaları başladı.
✓✓ Osmanlı Devleti Fetret Devri’ne girdi.

Ankara Savaşı (1402)
Timur Devleti ile Osmanlı Devleti Arasında Yapılan An-

kara Savaşı’nın Başlıca Nedenleri:
Ankara Savaşı’nda Osmanlı Devleti’ni yenen Timur’un
✓✓ İki Türk-İslam devletinin “Türk Cihan Hâkimiyeti
beylikleri yeniden kurdurması ve Yıldırım Bayezid’in
Mefkûresi” politikasının çakışması
oğulları arasındaki taht kavgalarına çanak tutmasının
✓✓ Timur’un Celayir ve Karakoyunluların topraklarını en önemli nedeni Osmanların kısa sürede yeniden to-
ele geçirmesi nedeniyle Osmanlılara sığınan Celayir parlanmalarını ve devletinin batı sınırını tehdit edecek
Hükümdarı Ahmet ve Karakoyunlu Hükümdarı Kara bir güç hâline gelmelerini önlemekti.
Yusuf’un Yıldırım Bayezid’ı Timur’a karşı kışkırtma-
ları
✓✓ Timur’un bu iki hükümdarın kendisine teslim edilmesi Fetret Devri (1402-1413)

isteğinin Yıldırım Bayezid tarafından reddedilmesi, Yıldırım Bayezid’in 1402 Ankara Savaşı’nda Timur’a
✓✓ Yıldırım Bayezid’in siyasi varlıklarına son verdiği yenilip esir düşmesiyle başlayan ve Yıldırım Bayezid’in
Türkmen beylerinin Timur’a sığınıp Timur’u Osman- oğulları arasında yapılan taht kavgaları ile geçen süreç
lılara karşı kışkırtmaları, Osmanlı tarihinde “Fetret Dönemi” olarak adlandırıl-
maktadır.
✓✓ Timur’un Yıldırım Bayezid’dan kendi egemenliğini
tanımasını, şehzadelerden birinin kendisine rehine Şehzadelerden Süleyman Çelebi’nin Rumeli’de, İsa
Çelebi’nin Bursa’da, Mehmet Çelebi’nin Amasya’da hü-
10. Sınıf Tarih 4

04
kümdarlıklarını ilan ederek kıyasıya çatıştıkları, Musa Yavuz Dönemi’nde Dulkadiroğulları Beyliğine son veril-
Çelebi’nin de Bursa’ya egemen olmak için taht kavga- mesiyle Anadolu’da Türk siyasi birliği kesin olarak sağ-
larına müdahil olduğu bu süreçte Osmanlı tahtı gerçek lanmış oldu.
anlamda sahipsiz ve boştu.
Örnek-4
?
Şehzadeler arasındaki taht kavgasını Mehmet Çelebi
kazandı ve 1413’te Fetret Dönemi’ne son verdi. Ankara 1402 Ankara Savaşı yenilgisi sonrası başlayan Yıl-
Savaşı yenilgisi sonrası dağılmanın eşiğine gelen Os- dırım Bayezid’ın oğuları arasındaki taht kavgalarına
manlı Devleti’nin birliğini yeniden sağladı. Bu nedenle aşağıdaki şehzadelerden hangisinin katıldığı söyle-
Çelebi Mehmet Osmanlı Devleti’nin ikinci kurucusu ola- nemez?
rak kabul edilmektedir.
A) İsa Çelebi B) Musa Çelebi
C) Mehmet Çelebi D) Mustafa Çelebi

Örnek-3
? E) Süleyman Çelebi
1402 Ankara Savaşı’nı kaybeden Osmanlı Devleti Ti- Çözüm-4

mur’un beylikleri yeniden kurdurmasına bağlı olarak
büyük toprak kayıplarına uğradığı Fetret Dönemi’n-
de, nüfusunun önemli bir bölümünü gayrimüslimlerin
oluşturduğu Balkanlarda ciddi bir toprak kaybı yaşama-
mıştır.
Osmanlı Devleti’nin bölgede izlemiş olduğu;
I. iskan,
II. istimalet,
III. devletleşme
politikalarından hangilerinin etkili olduğu söylene- Şeyh Bedrettin Olayı
bilir?
Simavna kadısının oğlu Şeyh Bedrettin 1359’da Edirne
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III civarında bulunan Simavna da doğdu. İlk eğitimini yani
D) II ve III E) I, II ve III Kur’an-ı Kerim okuma ve temel dini bilgilerle ilgili ilk eği-
timini aile içinde alan Şeyh Bedrettin, sırasıyla Bursa,
Çözüm-3 Konya, Kahire, Tebriz ve Kazvin’de yaklaşık yirmi yıl
eğitim gördü. Dönemin en önemli alimlerinden dersler
aldı.
Memluk Sultanı Berkuk’un oğluna hocalık yapan Şeyh

Bedrettin’in yolu bir süre sonra Timur’la kesişmişse de
Timur’un devlet kademesinde çalışması için yaptığı tek-
lifi kabul etmedi.
Fetret Dönemi’ne son veren Mehmet Çelebi Dönemi’n-
Hüseyin Ahlatlı’nın etkisiyle tasavvufa yönelen Şeyh
de beyliklerle mücadele yeniden başlatıldı. Saruhano-
Bedrettin bir süre Kahire’de kaldıktan sonra geçtiği
ğulları Beyliği’ne son verildi. Çelebi Mehmet’ten sonra
Anadolu’da Musa Çelebi’nin kazaskerliğine getirildi.
padişah olan II. Murat Dönemi’nde de Aydınoğulları,
Musa Çelebi’nin Fetret Dönemi’nde Mehmet Çelebi’ye
Menteşeoğulları ve Hamitoğulları beyliklerine son veri-
yenilmesi ve öldürülmesinden sonra İznik’e sürgüne
lerek Anadolu’da Türk siyasi birliğinin yeniden kurulma-
gönderildi. Başta Börklüce Mustafa ve Torlak Kemal ol-
sına yönelik çabalar artırıldı.
mak üzere bir çok müridi oldu. Bunlar aracılığı ile fikirleri
Topraklarının büyük bir bölümü Fatih Dönemi’nde Os- hızla yayıldı. Şeyh Bedrettin Osmanlı hanedanının ege-
manlı topraklarına katılan Karamanoğulları’na bütünüy- menliğini, mülkiyet ilişkilerini eleştirirken üretim araçla-
le son veren padişahda II. Bayezid oldu. rının ortak mülkiyetini ve kadınlarla erkeklerin eşitliğini
savundu.
5 10. Sınıf Tarih

04
Öğretileri Fetret Dönemi’nde sosyal ve ekonomik so-

runları daha da derinleşen yoksullar arasında hızla ya-
Örnek-6
?
yıldı. Müritlerinden Börklüce’nin Karaburun’da, Torlak Şeyh Bedrettin Ayaklanması ortaya çıktığı siyasi ve
Kemal’inde Manisa’da başlattıkları ayaklanmalara yüz- sosyal koşullar dikkate alındığında aşağıdaki ayak-
lerce insan katıldı. lanmaların hangisiyle ortak özelliğe sahip olduğu
Her iki ayaklanma Mehmet Çelebi tarafından gönderilen söylenebilir?
Osmanlı kuvvetleri tarafından bastırıldı. Börklüce Mus- A) Baba İshak Ayaklanması
tafa, Torlak Kemal ve diğer isyancılar öldürüldü.
B) Şehzade Mustafa Ayaklanması
Şeyh Bedrettin’in doğrudan öncülüğünü yaptığı ayak-
C) Buçuktepe Ayaklanması
lanmada kısa sürede bastırılarak Şeyh Bedrettin ya-
kalandı. Yargılama sonucunda suçlu bulunarak Serez D) Şahkulu Ayaklanması
Çarşısı’nda 1420’de idam edildi. Derisi yüzülen Şeyh
E) Şehzade Savcı Ayaklanması
Bedrettin’in cesedi başkalarına ders olsun diye günler-
ce teşhir edildi. Çözüm-6
Varidat adlı eseri İslam’a aykırı fikirler içerdiği gerekçe-

siyle yasaklandı. Birçok nüshası imha edildi.
Şeyh Bedrettin bazı kesimler tarafından Marx’tan

asırlarca önce sosyalist fikirleri gündeme getiren kişi
olarak değerlendirilirken, bazı çevrelerce de Osmanlı
Devleti’nin siyasal ve sosyal çalkantılar yaşadığı Fet-
ret Dönemi’nde halkın hoşnutsuzluğunu kullanarak
onlara eşitlikçi bir gelecek vaat ederek kendi siyasi
çıkarlarına alet eden kişi olarak değerlendirilmektedir. Çelebi Mehmet’in vefatından sonra tahta oğlu II.Murat
geçti. Balkanlardaki ilerleyişin yeniden hızlandırıldığı
Anadolu’da da siyasi birliği yeniden kurulmasına yönelik
Örnek-5
? politikaların yoğunlaştırıldığı bir dönemdir. Anadolu’da
beyliklerle mücadele edilirken Balkanlarda art arda ya-
Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Dönemi’nde çıkan en şanan İzladi, Morova ve Vazağ yenilgileri 1444’te Ma-
önemli ayaklanmalardan birine önderlik yapan Şeyh carlarla Edirne-Segedin Antlaşması’nın imzalanmasına
Bedrettin Yıldırım Bayezid’in aşağıdaki oğulların- neden oldu. Taraflar arasında 10 yıllık çatışmasızlık sü-
dan hangisinin kazaskeriydi? reci üzerinde uzlaşılan bu antlaşmadan sonra II. Murat
A) İsa Çelebi tahtı oğlu II. Mehmet’e bırakarak inzivaya çekildi. Bu
çekilmede II. Murat’ın büyük oğlu Alâeddin Ali Çele-
B) Musa Çelebi bi’nin ölümüne duyduğu üzüntünün de payı büyüktü.
C) Mehmet Çelebi
D) Mustafa Çelebi
TEST - 2’YI ÇÖZEBILIRSINIZ.
E) Süleyman Çelebi
Çözüm-5

1. E 2. A 3. E 4. D 5. B 6. A
10. Sınıf Tarih 6

Etkinlik 04
1. Anadolu’da ilk Türk siyasi birliği büyük oranda Türkiye Selçukluları Dönemi’nde sağlandı.
2. 1243 Kösedağ Savaşı sonrası kurulan beyliklerden biride Danişmentoğulları’dır.
3. Osmanlıların öncelikli politikaları Anadolu’da Türk siyasi birliğini yeniden sağlamaktı.
Anadolu’da Türk siyasi birliğini yeniden kurmaya yönelik ilk somut adım Osman Bey Dönemi’nde
4.
atıldı.
5. Osmanlıların topraklarına kattıkları ilk beylik Karesi Beyliği’dir.
Anadolu’da Türk siyasi birliğini sağlamaya yönelik politika izleyen diğer bir beylikte Karamanoğulla-
6.
rı’ydı.
Osmanlılar Germiyan Beyliği’nin topraklarından bir bölümünü bu beylikle akrabalık bağı kurarak sı-
7.
nırlarına kattılar.
8. Kütahya, Emet, Simav satın alma yöntemiyle Osmanlı sınırlarına katıldı.
Osmanlıların ............................................... politikasını öncelikli politika olarak uygulaları diğer Türkmen bey-
1.
liklerince yer yer desteklenmelerini sağladı.
2. Isparta ve çevresi ............................................... Beyliğinden satın alınarak Osmanlı topraklarına katıldı.
Osmanlılarla aynı süreçte bağımsızlığını ilan eden ............................................... Beyliğini Oğuzların Avşar
3.
Boyu Türkleri kurdu
Yıldırım Bayezid Dönemi’nde büyük oranda sağlanan Türk siyasi birliği aynı dönemde yapılan ........................
4.
.......................’nın sonucunda bozuldu.
5. 1402-1413 yılları arasında yaşanan ............................................... Devri’ne I. Mehmet son verdi.
Osmanlı Devleti’nin Anadolu’da Türk siyasi birliğini kurma politikası ............................................... son veril-
6.
mesiyle başladı.
Osmanlıların fethettikleri yerlerde uyguladıkları ............................................... politikası bölgenin yerli halkları-

7.
nın devlete gönüllü bağlanmasını sağlamıştır.
7 10. Sınıf Tarih

04 Etkinlik
3. İki harita karşılaştırılarak aşağıdaki soruları cevaplayınız.
Bizans
Ankara Savaşı Öncesi Osmanlı Haritası Ankara Savaşı Sonrası Osmanlı Haritası
1. Ankara Savaşı’nın en önemli siyasi sonucu nedir? .......................................................................

2. Ankara Savaşı öncesi Anadolu’daki devlet ve beylikleri yazı-
nız. .......................................................................
3. Ankara Savaşı sonrası yeniden kurulan beyilikleri yazınız.

.......................................................................
4. Aşağıdaki kavramları birer cümleyle açıklayınız.
İskan :.........................................................................................................................................................................
Fetret :........................................................................................................................................................................
Kut :............................................................................................................................................................................
Nizam-Alem : ............................................................................................................................................................
İstimalet : . .................................................................................................................................................................

Etkinlik-1
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
D Y Y Y D D D Y D D
Etkinlik-2
1 2 3 4 5 6 7
Gaza Hamitoğulları Karamanoğulları Ankara Savaşı Fetret Karasi Beyliği istimalet
Etkinlik-3
1 2 3
Anadolu’da Türkiye siyasi Bizans, Osmanlı, Trabzon Rum, Candaroğulları Memluk, Akkuyon- Saruhan, Aydın, Menteşe, Karaman, İsfendiyar,
birliğinin bozulması lu, Karakoyunlu, Dulkadiroğulları, Ramazanoğulları Germiyan, Hamitoğulları
Etkinlik-4
İskan: Osmanlı Devleti’nin fethedilen bölgeyi Türkleştirmek amacıyla başka bir bölgeden getirdiği grupları o bölgeye yerleştirmesi
Fetret Dönemi: Merkezi otoritenini fiilen işlemez hâle gelmesi ile başlayan ve devlet otoritesinin yeniden kurulmasına kadar yaşanan kaos dönemi
Kut : Türklerde Tanrı tarafından hükümdar ve ailesinin erkeklerine verildiğine inanılan ilahi nitelikli yönetme yetkisi
Nizam-ı Alem:
İstimalet: Fethedilen bölgelerin yerli halklarına uyulanan hoşgörü politikası
10. Sınıf Tarih 8

Test - 1 04
1. Kösedağ Savaşı sonrası kurulan aşağıda- 4. Türkiye Selçuklularının 1243 Kösedağ Savaşı’nda
ki Türkmen beyliklerinden hangisinin, Türki- Moğollara yenilmeleri Anadolu’da daha önce bü-
ye Selçuklularının mirasçısı olduğu iddiasıyla yük oranda sağladıkları Türk siyasi birliğinin bozul-
Anadolu’da Türk siyasi birliğini kendi çatısı masına ve yeni Türkmen beyliklerinin kurulmasına
altında kurmaya yönelik politika izlediği söyle- neden oldu.
nebilir? Aşağıdakilerden hangisinin bu süreçte kurulan
A) Germiyanoğulları beyliklerden biri olduğu söylenemez?
B) Karamanoğulları A) Danişmentoğulları
C) Osmanoğulları B) Karamanoğulları
D) Hamitoğulları C) Osmanoğulları
E) Saruhanoğulları D) Germiyanoğulları
E) Karesioğulları
2. Osmanlı Devleti fethettiği topraklarda uyguladığı

5. Osmanlıların devletleşme sürecinde aşağıda-
ele geçirilen bölgenin tahririni yapma işlemini ele
ki beyliklerden hangisini topraklarına katarak
geçirdiği beyliklerin topraklarında da uyguladı.
Anadolu’da Türk siyasi birliğini kurmaya yöne-
Osmanlıların ele geçirdikleri bölgelere yönelik lik ilk somut adımı attıkları savunulabilir?
öncelikle tahrir işlemini uygulaması,
A) Eşrefoğulları
I. bölgenin maddi kaynaklarını tespit etme,
B) Karamanoğulları
II. bölge nüfusunu kayıt altına alma,
C) Saruhanoğulları
III. bölgede izlenecek politikalarda bölgenin özel-
D) Karesioğulları
liklerini dikkate alma
E) Hamitoğulları
ihtiyaçlarından hangilerinden kaynaklandığını
söylenebilir?
6. I. Süleyman Paşa
II. Evrenos Bey
3. Karamanoğulları’nın Anadolu’daki diğer Türk
III. Hacı İlbeyi
beyliklerine egemen olma politikasını aşağıda-
IV. Ece Yakup
ki Osmanlı padişahlarından hangisinin karşı-
sında aldığı yenilgi üzerine terk etmek zorunda Beylikten devlete geçiş sürecinde Osmanlı
kaldığı söylenebilir? Devleti’nin Rumeli’deki fetihlerine çok önemli
katkıları olan yukarıdaki komutanların hangi-
A) Fatih Sultan Mehmet
lerinin Karesi Beyliği’ne son verilmesiyle Os-
B) II. Murat
manlı Devleti’nin hizmetine girdikleri söylene-
C) Yıldırım Bayezıd bilir?
D) I. Murat A) I ve II B) I ve IV C) II ve III
E) Orhan Bey D) I, II ve III E) II, III ve IV
9 10. Sınıf Tarih

04 Test - 1
7. Balıkesir ve çevresinde hüküm süren Karesioğul- 10. I. Bölgenin tahririnin yapılması

ları Beyliği Osmanlıların topraklarına kattıkları ilk II. Önemli beyliklerinin merkezlerine şehzadelerin
Türkmen beyliğidir. atanması
Bu gelişmenin aşağıdakilerden hangisine yol III. Beylik toprakları üzerinde tam egemenlik sağ-
açtığı söylenemez? lanması
A) Osmanlı sınırlarının Ege kıyılarına kadar geniş- Yıldırım Bayezid’ın egemenlik altına aldığı bey-
lemesine liklere yönelik izlediği yukarıdaki politikalardan
B) Anadolu’da Türk siyasi birliğinin kurulması sü- hangileri I. Murat Dönemi’nde beyliklere karşı
recinin başlamasına izlenen politikalarda köklü bir değişiklik yapıl-
C) Osmanlılarda denizcilik faaliyetlerinin başlama- dığının göstergesidir?
sına A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) Diğer beyliklerin Osmanlılara karşı ittifak oluş- D) I ve II E) I ve III
turmalarına
E) Rumeli’ye geçişin kolaylaşmasına
11. Osmanlıların Anadolu beyliklerini topraklarına da

8. Osmanlıların devletleşme sürecinde izledikleri po- sahip olmak için izledikleri yöntemlerden birisi de
litikalardan biri Anadolu’da Türk siyasi birliğini kur- akrabalık ilişkisi kurmaktı. I. Murat şehzade Yıldı-
maktı. rım Bayezid’i Germiyan Beyi’nin kızıyla evlendire-
Bu politikanın aşağıdaki padişahlardan hangi- rek bu beyliğin topraklarının bir bölümünün çeyiz
sinin döneminde büyük oranda hedefine ulaş- yoluyla Osmanlı topraklarına katılmasını sağladı.
tığı savunulabilir? Aşağıdakilerden hangisi bu ilişkiye bağlı ola-
A) Orhan Bey rak Osmanlı topraklarına katılan yerlerden biri
değildir?
B) I. Murat
A) Kütahya B) Emet C) Simav
C) Yıldırım Bayezid
D) Yalvaç E) Tavşanlı
D) I. Mehmet
E) II. Murat
9. Osmanlıların aşağıdaki Türk beyliklerinden

hangisinin topraklarının bir bölümünü satın
alarak sınırlarına kattığı savunulabilir?
A) Karesioğulları
B) Hamitoğulları
C) Karamanoğulları
D) Germiyanoğulları
E) Aydınoğulları

Test - 2 04
1. Türklerin tarihlerinin ilk dönemlerinden itiba- 4. Tarihçilerin Timur Devleti’ni Türkleşmiş Moğol
ren benimseyip farklı Türk devletleri dönemin- devleti olarak nitelemelerinin;
de de gerçekleştirmeye çalıştıkları “Türk Cihan I. Timur’un Baluras Boyu’ndan olması,
Hakimiyeti Mefkuresi”nin;
II. sarayda Türkçe konuşulması,
I. Türk devletlerinin askeri politikalarda yoğun-
III. Türk geleneklerinin uygulanması
laşmaları,
durumlarından hangileriyle ilgili olduğu söyle-
II. Türk devletlerinin kendi aralarında da savaş-
nebilir?
maları,
III. başka milletlere de egemen olmak istemeleri
durumlarından hangilerini etkilediği savunula-
bilir?
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
5. Türkler;
I. devlet kurma ve yönetme,
II. diğer milletleri egemenlik altına alma,
III. devleti konfederasyon şeklinde teşkilatlandır-
ma
görevlerinden hangilerinin hükümdarlara Tanrı
2. I. Yıldırım Bayezid’ın siyasi varlığına son verdiği tarafından verildiğine inanıyorlardı?
beylikler yeniden kuruldu. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
II. Anadolu’da Türk siyasi birliği bozuldu. D) II ve III E) I, II ve III
III. Rumeli’deki Osmanlı toprakları elden çıktı.
IV. Yıldırım Bayezid Timur’a esir düştü.
V. Bizans’ın fethi yarım asır geçikti.
Yukarıdakilerden hangisinin 1402 Ankara Sa-
6. Timur aşağıdaki devletlerden hangisini yıkarak
vaşı’nın sonuçlarından biri olduğu söylene-
kendi adıyla bilinen devleti kurmuştur?
mez?
A) Kubilay B) Çağatay
C) İlhanlı D) Altın Orda
E) Karakoyun
7. Yıldırım Bayezid’in;
I. Celayir,
3. Aşağıdakilerden hangisinin devletleşme süre- II. Akkoyunlu,
cinde Osmanlılar açısından diğerlerinden daha
III. Karakoyunlu
fazla tehdit oluşturduğu söylenebilir?
devletlerinden hangilerinin hükümdarlarını Ti-
A) Bizans
mur’a teslim etmemesinin 1402 Ankara Sava-
B) Trabzon Rum şı’nın nedenlerinden birini oluşturduğu savu-
C) Akkoyunlu nulabilir?
D) Timur A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
E) Karamanoğulları D) II ve III E) I, II ve III

04 Test - 2
8. 1402 Ankara Savaşı yenilgisiyle bozulan Ana- 11. Fetret Dönemi’ne son vererek devletin yıkılmasını
dolu’daki Türk siyasi birliğinin yeniden kurul- engelleyen I. Mehmet tahta geçtikten sora Anado-
masına yönelik politikaların izlendiği II. Murat lu’da Türk siyasi birliğini yeniden kurmaya yönelik
Dönemi’nde; politikalar izledi.
I. Aydınoğulları, Aşağıdakilerden hangisi bu politikanın sonu-
II. Hamitoğulları, cunda I. Mehmet Dönemi’nde yeniden Osmanlı
topraklarına katılması sağlanan beyliktir?
III. Karamanoğulları,
A) Saruhanoğulları
IV. Menteşeoğulları
B) Karamanoğulları
beyliklerinden hangilerinin yeniden Osmanlı
topraklarına katılmasının sağlandığı savunula- C) Aydınoğulları
bilir? D) Menteşeoğulları
A) I ve II B) I ve IV C) II ve III E) Dulkadiroğulları
D) I, II ve III E) I, II ve IV
9. Timur’un 1402 Ankara Savaşı sonrası izlediği;

I. beylikleri yeniden kurdurma, 12. Şeyh Bedrettin’in çağrılarının geniş kitleler
II. Şehzade Mustafa’yı rehin alarak yanında tut- üzerinde etkili olması ve ayaklanmaya dönüş-
ma, mesinde, Fetret Dönemi’nde;
III. Yıldırım Bayezıt’ın oğulları arasındaki taht kav- I. dini,

galarına zemin hazırlama II. siyasi,
politikalarından hangilerinin Osmanlı Devle- III. sosyal,
ti’nin kısa sürede toparlanıp kendisi için tehdit IV. ekonomik
oluşturmasını önlemeye yönelik olduğu söyle-
sorunlarından hangilerinin artmasının etkili ol-
nebilir?
A) I ve II B) II ve III C) II ve IV
D) I, II ve IV E) II, III ve IV
10. 1402-1413 yılları arasında yaşanan taht kavga-

larında kardeşlerini yenerek Fetret Dönemi’ne
son veren şehzade aşağıdakilerden hangisidir?
A) Musa Çelebi
B) İsa Çelebi
C) Mehmet Çelebi
D) Mustafa Çelebi
E) Süleyman Çelebi

Tarama Testi 04
1. Osmanlıların Rumeli’de fethettikleri bölgelerde ka- 4. Osmanlı Devleti’nin beylikleri doğrudan mer-
lıcı olabilmek için uyguladıkları politikalardan biri keze bağlama politikası aşağıdaki padişahların
de o bölgeyi iskan etmekti. hangisinin döneminde uygulanmaya başlandı?
Bu politikayı uygulayan ilk Osmanlı padişahı A) Osman Bey
aşağıdakilerden hangisidir? B) Orhan Bey
A) Osman Bey C) I. Murat
B) Orhan Bey D) Yıldırım Bayezıt
C) I. Murat E) Çelebi Mehmet
D) Yıldırım Bayezıt
E) Çelebi Mehmet
2. • Haçlılarla savaşlar bu dönemde başladı. 5. 1402 Ankara Savaşı yenilgisinin,

• Kapıkulu teşkilatı oluşturuldu. I. Osmanlı Devleti’nde Fetret Dönemi’nin başla-
ması,
• Manastır merkez olmak üzere Rumeli beyler-
beyliği kuruldu. II. Anadolu’da Türk siyasi birliğinin bozulması,
Verilen bu gelişmelerin aşağıdaki Osmanlı pa- III. Bizans’ın Anadolu’daki sınırlarını genişletmesi,
dişahlarından hangisinin döneminde yaşandığı IV. Anadolu’daki nüfusun bir bölümünün Rume-
söylenebilir? li’ye göç etmesi
A) Orhan Bey sonuçlarından hangilerine yol açtığı söylene-
B) I. Murat bilir?
C) Yıldırım Bayezid A) I ve II B) II ve III C) III ve IV
D) I. Mehmet D) I, II ve III E) II, III ve IV
E) II. Murat
6. Timur Devleti ile Osmanlı Devleti arasında 1402’de

yapılan Ankara Savaşı’nı kazanan Timur’un Yıldı-
3. Germiyan Beyliği’nin aşağıdaki beyliklerin rım Bayezid tarafından siyasi varlıklarına son ve-
hangisine karşı konumunu güçlendirmek için
rilen beylikleri yeniden kurdurtmasına bağlı olarak
Osmanlılarla akrabalık ilişkisi kurduğu söyle-
Anadolu’da Türk siyasi birliği bozuldu.
nebilir?
Aşağıdakilerden hangisinin Ankara Savaşı
A) Eretna
sonrası Timur tarafından yeniden kurdurtulan
B) Kadı Burhaneddin beyliklerden biri olduğu söylenemez?
C) Karamanoğulları A) Hamitoğulları B) Saruhanoğulları
D) Candaroğulları C) Aydınoğulları D) Karesioğulları
E) Hamitoğulları E) Menteşeoğulları

04 Test - 3
7. I. Düzmece Mustafa Ayaklanması 10. Osmanlı Devleti’nin sınırlarını hızla genişletme-

II. Şeyh Bedrettin Ayaklanması sinin nedenlerini salt askeri başarılara bağlamak
doğru değildir. Bunun yanı sıra devletin egemenlik
III. Şehzade Mustafa Ayaklanması
altına aldığı halkların dinlerine ve diğer kültürel de-
Yukarıdaki ayaklanmalardan hangilerinin çıkı- ğerlerine karışmamasını, can ve mal güvenliklerini
şında Osmanlı Devleti’nin veraset sistemindeki sağlamasını da saymak gerekir.
belirsizliğin etkili olduğu söylenebilir?
Aşağıdaki gelişmelerden hangisi uygulanan bu
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II politikanın başarısının kanıtı sayılabilir?
D) I ve III E) II ve III A) Fetret dönemi boyunca Balkan halklarının Os-
manlı yönetimine isyan etmemeleri
B) Anadolu’da Fetret Devri’nde taht kavgalarının
yaşanması
C) Anadolu Türk beyliklerinin topraklarının evlilik
ve miras yoluyla Osmanlılara geçmesi
D) İstanbul’un kuşatılması ve Bizans’ın vergiye
bağlanması
E) Azınlıkların askerlik hizmetinin dışında tutulma-
ları
8. Osmanlı Devleti’nin Fetret Dönemi’nde nüfu-

sunun büyük bir bölümü Türk olan Anadolu’da
büyük toprak kayıpları yaşarken, nüfusunun
önemli bir bölümü gayrımüslim olan Rumeli’de
ciddi bir toprak kaybı yaşamamasında uygula-
dığı aşağıdaki politikalardan hangisinin daha
etkili olduğu söylenebilir?
11. Şeyh Bedrettin ayaklandırdığı kitlelere;
I. sosyal eşitlik,
A) İskan B) Dirlik
II. ortak mülkiyet,
C) Devşirme D) İstimalet
III. cennette ebedi yaşam
E) Pençik
vaadlerinden hangilerinde bulunmuştur?
9. Aşağıdakilerden hangisinin 1243 Kösedağ ve

1402 Ankara savaşlarının ortak sonuçlarından
biri olduğu söylenemez?
A) Anadolu’da Türk siyasi birliğinin bozulması
B) Bizans’ın fethinin gecikmesi
C) Rumeli’deki fetihlerin geçici olarak durması
D) Türk devletlerinin yenilmesi
E) Anadolu’nun, savaşların galipleri tarafından
yağmalanması

Tarama Testi 04
1. XI. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Anadolu’ya 4. Osman Bey’in, Osmanlı Beyliği’nin kurucusu
yapılan Oğuz göçleri yoğunlaştı. olduğu bilgisini içeren ilk belge olan “Bizanslı
Bu durumun Anadolu’nun; Gözüyle Türkler” adlı eserin yazarı aşağıdakiler-
den hangisidir?
I. etnik,
A) Pakimires B) Nikeforos
II. kültürel,
C) Kantakuzen D) Priskos
III. siyasi
E) Dukas
yapılarından hangilerinde değişime ortam ha-
zırladığı savunulabilir?
2. • Malazgirt
• Kösedağ
5. Osmanlıların Anadolu’da Türk siyasi birliğini
kurabilmek için;
• Ankara
I. satın alma,
Türkiye tarihinin farklı dönemlerinde yaşanan
II. akrabalık kurma,
yukarıdaki savaşların ortak sonucu aşağıdaki-
lerden hangisidir? III. taht kavgalarından yararlanma
A) Farkıl Türk devletlerinde fetret dönemlerinin politikalarından hangilerini uyguladığı söyle-
yaşanması nebilir?
B) Anadolu’da Türk siyasi birliğinin bozulması A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
C) Anadolu’da Türkmen beyliklerinin kurulması D) II ve III E) I, II ve III
D) Türklerin batı yönündeki ilerleyişlerinin durması
E) Anadolu’nun Türkleşmesinin hızlanması
3. I. Sazlıdere 6. “Türk Cihan Hakimiyeti Mefküresi”nin Osmanlıla-

II. Sırpsındığı rın devletleşme süresinde,
III. I. Kosava I. Bizans,
IV. Niğbolu II. Timur
V. Varna III. Memluk
Osmanlıların devletleşme sürecinde yaptıkları devletlerinden hangileriyle savaşmasının temel
yukarıdaki savaşlardan hangisinin Haçlılarla nedenini oluşturduğu söylenebilir?
yapıldığı söylenemez? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
A) I B) II C) III D) IV E) V D) II ve III E) I, II ve III

04 Test - 4
7. I. Anadolu’da Türk siyasi birliğini kurmaya yöne- 10. Timur Devleti ile yapılan 1402 Ankara Savaşı’nın
lik politikanın uygulanmaya yenilgiyle sonuçlanmasının en önemli sonuçların-
II. Türken beylikleriyle savaşların başlaması dan biri Osmanlı Devleti’nin siyasi istikrarının bo-
zulmasıdır.
III. Anadolu’da büyük oranda Türk siyasi birliğinin
sağlanması Ankara Savaşı sonrası yaşanan aşağıdaki ge-
lişmelerden hangisi bunun en önemli kanıtıdır?
Osmanlı Devleti’nin beylikten devlete geçiş
sürecinde yaşanan gelişmelerin yaşandığı dö- A) Rumeli’deki fetihlerin durması
nemlerin padişahların aşağıdakilerden hangi- B) Fetret Dönemi’nin yaşanması
sinde doğru olarak verilmiştir? C) Bizans üzerindeki Osmanlı tehditinin azalması
I II III D) ??
A) Osman Orhan I. Murad E) ??
B) Osman I. Murad I. Bayezid
C) Orhan I. Bayezid II. Murad
D) I. Murad II. Bayezid I. Mehmet 11. I. Orhan Gazi
E) Orhan I. Murad I. Bayezid II. II. Murat
III. II. Mehmet
IV. II. Bayezid
8. Osmanlılar İstanbul’u Yıldırım Bayezid Dönemi’n- Osmanlı tarih yazıcılığı açısından yukarıdaki
de kuşatmaya başladılar. padişahlardan hangilerinin döneminde önemli
gelişmelerin yaşandığı söylenebilir?
Bu dönemde gerçekleştirilen iki kuşatmanın
sonlandırılmak zorunda kalınması, A) I ve II B) I ve IV C) II ve III
I. Haçlıların Niğbolu Kalesine saldırmaları, D) III ve IV E) II, III ve IV
II. Timur’un Doğu Anadolu’yu istila etmesi,

III. Şeyh Bedrettin Ayaklanmasının çıkması CEVAP ANAHTARI
TEST-1
durumlarından hangileriyle açıklanabilir?
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III B E D A D E D C B C D
D) II ve III E) I, II ve III TEST-2

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
E C D D C B C E E C A E
9. Berkay Öğretmen; Beylikten Devlete Osmanlı Si- TEST-3

yaseti ünitesini işlerken öğrencilerine Osmanlıların 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
Anadolu’da Türk siyasi birliğini kurmayı amaçlayan B B C B A D D D D A B
politikasına en fazla tepki gösteren beyliğin hangisi TEST-4

olduğu sormuş, öğrencilerinden, 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
E C A A E C C B D B E
Semih, Germiyanoğulları
Eray, Karamanoğulları
Koray, Hamitoğulları
Selda, Eratna
Ülkü, Candaroğulları
yanıtlarını verdiler.
Bu yanıtlara göre Berkay Öğretmenin sorusu-
nu doğru yanıtlayan öğrenci hangisidir?
A) Ülkü B) Belda C) Semih
D) Eray E) Koray

05
FÖY
GÜÇLÜKONAK
ANADOLU LİSESİ
TARİH
DEVLETLEŞME SÜRECİNDE SAVAŞÇILAR VE ASKERLER

10.3.1. Kuruluş Dönemi’nde Osmanlı askeri gücünün farklı muharip unsurlardan meydana geldiğini kavrar.
10.3.2. Tımar sisteminin özelliklerini siyasi, sosyal ve ekonomik açılardan değerlendirir.
10.3.3. Yeniçeri Ocağı’nın ve devşirme sisteminin Osmanlı devletleşme sürecine etkisini analiz eder.
BEYLİK DÖNEMİNDE OSMANLININ ASKERİ Osman Bey’in gaza ve ganimet amaçlı askeri faaliyet-
GÜCÜ lerinin başarılı olması çevredeki diğer Türkmen aşiret-
lerinin savaşçılarının da Osmanlıları desteklemelerine
XIII. yüzyılın sonlarında Bizans sınırında küçük bir bey-
yol açtı. Kendilerine ele geçirilen topraklardan ve diğer
lik olarak kurulan Osmanlı Devleti kısa sürede üç kıta-
ganimetlerden pay verilen aşiretler Osman Bey’e tabi
da toprakları olan ve dünya siyasetini belirleyen devlet
oldular ve savaş zamanında gönderdikleri atlı aşiret sa-
haline geldi. Bu başarıda önemli rol oynayan unsurların
vaşçılarıyla Osmanlıların askeri politikalarını destekle-
başında dünyanın en güçlü ordusuna sahip olması ge-
diler. Alp ve gazilerin ve aşiret savaşcılarının dışında bu
liyordu. XVII. yüzyıla kadar dünyanın en güçlü ordusu
ilk seferlere destek veren başka unsurlar da vardı.
olma özelliğini koruyan Osmanlı ordusunun temelleri
beylik döneminde atıldı. Ahiyân-ı Rûm, Bacıyan-ı Rûm, Abdalân-ı Rûm, Ga-
ziyân-ı Rûm olarak anılan topluluklar Osmanlıların gaza
Beyliğin ve hanedanın kurucusu olan Osman Bey Dö-
amaçlı seferlerine katılan diğer savaşçı unsurlardı.
nemi’nde düzenli bir ordu yoktu. Osman Bey’in boy
beyliğini yaptığı Kayılar Türkiye Selçukluları tarafından Ahiyân-ı Rûm (Ahiler): Özünde esnaf teşkilatı olan ve
yerleştirildikleri Bizans sınırında bu devletin topraklarına Ahi Evran tarafından Anadolu’da teşkilatlandırılan Ahi-
gaza ve ganimet amaçlı akınlar yapıyorlardı. ler, 1243 Kösedağ Savaşı sonrası kentlerini ve çarşıla-
rını Moğollara karşı savunmak için silahlandılar askeri
Bu süreçte Osmanlı Beyliği’nin ilk savaşçıları alplar ve
bir özelliğe de sahip oldular.
gazilerdi. Konur Alp, Samsa Çavuş, Gündüz Alp, Akça-
koca ve Karamürsel Alp Osman Bey’in en yakın silah Osmanlılara askeri anlamda da destek vermeleri kısa
arkadaşlarıydı. sürede büyümede çok önemli rol oynadı.
Bâcıyân-ı Rûm: Orta-Asya’daki ilk Türk devletlerinden

itibaren savaşçı özelliklere sahip olan Türk kadınlarının
Alp; İslamiyet öncesi Türk devletlerinden başlayarak İslamiyet’in kabulünden sonra da sürdürdükleri bu özel-
kişiliğinde cesareti, yiğitliği, fedakarlığı ve kahramanlık liklerinin sonucunda Anadolu’da oluşturdukları kadın
gibi özellikleri birleştirmiş savaşçıları ifade etmek için teşkilatlanmasıydı.
kullanılan kavramdı.
Kimsesiz yaşlı kadınları ve genç kızları himaye eden,
Alp kavramı İslamiyet’in kabul edilmesinden sonra kul- kızlara mesleki beceriler kazandıran bu teşkilatın üye-
lanılmaya devam etse de aynı özelliklere sahip olan ve leri gerektiğinde eşleriyle birlikte vatan savunmasında
Allah adına savaşan kişilere daha yaygın olarak gazi da görev aldılar.
denilmiştir.
Abdalân-ı Rûm: Bu teşkilat savaşçı dervişlerin oluştur-
duğu bir kuruluştu.
Gaziyân-ı Rûm: Alpların oluşturduğu teşkilattı.
Bu teşkilatların tümü Osmanlı Devleti’nin kuruluşunda

önemli rol oynamıştır.
Alp’lar (Temsilî)
1 10. Sınıf Tarih

05
Buraya kadar Osmanlı Beyliği’nin ilk yıllarında yarar-

landığı savaşçılara ilişkin aktarılanlardan da anlaşılaca-
Örnek-1
?
ğı gibi bu süreçte beyliğe bağlı düzenli bir ordu yoktu. I. Yayalar
Savaş durumunda gazilerden ve alplardan oluşan ve
II. Müsellemler
tamamı atlı aşiret kuvvetlerinden oluşan savaşçılarla
III. Cebeciler
sefere çıkılmış savaş sonrasında sağ kalanlar dağılıp
kendi işlerine dönmüşlerdir. Sınırlar genişledikçe, atlı Yukarıdakilerden hangilerinin Orhan Bey Döne-
birliklerin kuşatmalardaki yetersizliklerinin de anlaşıl- mi’nde teşkilatlandırıldıkları söylenebilir?
masıyla düzenli orduya geçmek bir zorunluluk hâline A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
geldi. Aşiret kuvvetlerinin dağınık ve askeri disiplinden
D) I ve III E) I, II ve III
yoksun oluşları ve fetihlerin sistemli bir şekilde sürdü-
rülmek istenmesi de düzenli orduya geçişi zorunlu kılan Çözüm-1
diğer nedenlerdi.
Osmanlı Devleti’nin İlk Düzenli Birlikleri Yaya ve

Müsellemler
Osman Bey Dönemi’nde başlatılan fetihlerin Orhan Bey

Dönemi’nde hızlandırılması ve sınırların hızla genişletil- Tımar Sistemi
mesi savaşa her an hazır birliklerin oluşturulmasını ge-
rekli kıldı. Bursa’nın 10 yıllık bir kuşatmanın sonucunda Osmanlı Devleti’nde, kökenleri Sasanilere kadar da-
fethedilmesinin etkisiyle Vezir Alâeddin Paşa ile Bursa yanan, İslam Devleti’nde de uygulanan, Selçuklularda
Kadısı Çandarlı Kara Halil’in teklifi ile Türk gençlerinden Vezir Nizamülmülk tarafından geliştirilen ve Türkiye
atlı ve yaya birlikler oluşturuldu. Atlı birliklere müsellem, Selçukluları tarafından da uygulanan ikta sistemini tı-
piyadelere de yaya adı verildi. mar sistemi adıyla Osman Bey Dönemi’nden itibaren
uygulanan sistemdir.
Biner kişiden oluşan bu birlikler Osmanlı Devleti’nin ilk
düzenli ordu birlikleridir. Bu birliklerin askerlerine savaş Dirlik sistemi de denilen bu uygulamada topraklar gelir-
zamanında ikişer akçe ödenirdi. Barış zamanında ken- lerine göre has, zeamet ve tımar olarak üçe ayrılıyordu.
dilerine verilen arazilerde ziraatla uğraşan bu askerlerin Para ekonomisinin gelişmediği o günün koşullarında
vergi yükümlülükleri yoktu. devlet bu sistem aracılığıyla reayadan yani köylüden
alması gereken vergileri ayrı bir teşkilat kurmaya ve
özel görevliler oluşturmaya gerek kalmadan dirlik sa-
hipleri aracılığıyla topluyordu. Tımar sisteminde önce
fethedilen bölgede görevlendirilen tapu tahrir görevlileri
Osmanlı Devleti’nde düzenli orduya geçişin ilk birlikleri bölgenin gelir kaynaklarını tapu tahrir defterlerine kay-
olan yaya ve müsellem teşkilatlarının önemi I. Murat dederlerdi. Bu gelirler dirlik verilecek görevlilerin rütbe
Dönemi’nde Kapı Kulu Ordusu’nun kurulmasına bağlı ve mevkileri dikkate alınarak dağıtılırdı.
olarak azaldı. Yaya ve müsellemler seferler sırasında
Kendilerine dirlik verilen görevliler, köylülerin topra-
köprü ve yol yapımında, hendeklerin kazılmasında ya-
ğı düzenli olarak ekmelerinden, o bölgede can ve mal
rarlanılan yardımcı birliklere dönüştüler.
güvenliğinin sağlanmasından, hasat zamanında devlet
adına vergilerin toplanmasından sorumluydular. Topla-
nan vergilerle devlete hangi mevkide hizmet üretiyorsa
Orhan Bey Dönemi’nde yaya ve müsellem teşkilatları-
onun karşılığı olan bölümü kendisine ayırma hakkına
nın dışında mesleği bütünüyle askerlik olanlardan Azep
sahip olan dirlik sahiplerinin diğer bir sorumlulukları da
teşkilatı adıyla başka bir askeri birim daha oluşturuldu.
topladıkları vergi gelirlerinin bir bölümüyle cebelü deni-
Azepler de gönüllü Türk gençlerinden oluşturulmuştu.
len asker yetiştirmekti. Dirlik sisteminde topraklar has,
Azeplerden, Kapı Kulu Ordusu’nun oluşturulmasından
zeamet ve tımar olmak üzere üçe ayrılmıştı.
sonra savaşlarda öncü birlik olarak yararlanıldı.
10. Sınıf Tarih 2

05
Dirlik Arazi
Tahrir: Osmanlı Devleti’nde tımar sisteminin uygu-
landığı eyaletlerde devletin resmi görevlileri tarafından
Has Zeamet Tımar nüfus ve gelir kaynaklarını belirleme ve bunları kayıt
altına alma işlemi olan tahrir yeni fethedilen bölgeler-
Has: Vergi gelirleri 100 binden fazla olan dirliklerdir. de, padişah değişikliklerinde savaş ve doğal afetler gibi
Padişah başta olmak üzere devletin üst düzey yetkili- durumlarda yapılırdı.
lerine verilen has arazileri işletenler ilk beş bin akçenin
dışındaki her beş bin akçe için bir cebelü yetişmek zo-
rundaydı. Örnek-3
?
Zeamet: Yıllık vergi gelirleri 20.000 akçeyle 100.000
Osman Gazi; Eskişehir’i kardeşi Gündüz Bey’e, Ka-
akçe arasında değişen dirliklerdi. Zeametler kadı ve su-
racahisar’ı oğlu Orhan Bey’e, Yarhisar’ı Hasan Alp’e,
başı gibi orta dereceli devlet görevlilerine verilen dirlik-
İnegöl’ü silah arkadaşı Turgut Alp’e vermiştir. Ayrıca
lerdi. Zeamet işletenler de ilk beş bin akçe hariç her beş
kayınbabası Şeyh Edebali’ye Bilecik’in öşür vergisini
bin için bir cebelü yetiştirmek zorundaydı.
bırakmıştır.
Tımar: Yıllık vergi gelirleri 3000 akçe ile 20.000 akçe
Osmanlı kroniklerinde yer alan bu bilgilerle Osman
arasında değişen dirliklerdi. Vergi gelirleri tımarlı asker-
Gazi’nin idari düzenlemeleri hakkında aşağıdakiler-
lere saray ve cami görevlilerine bırakılan bu işletenler
den hangisi söylenemez?
de ilk üç bin akçenin dışındaki her üç bin akçe için bir
cebelü yetiştirmek zorundaydılar. A) Ülke topraklarının gelirini hükümdar ailesi, akraba-
ları ve silah arkadaşları arasında paylaştırdığı
B) Birbirine yakın yerleri dirlik olarak dağıttığı

Dirlik sistemi hem devletin ekonomisinin temelini oluş-
C) Dirlik uygulamasına Osman Gazi Dönemi’nde rast-
turan tarım üretimi ile hem de Osmanlı ordusunun en
landığı
önemli birimi olan Tımarlı Sipahi ordusunun oluşumuy-
la doğrudan ilişkili olduğu için devlet haklı bir gerekçe D) Osman Bey’in çevresinde farklı gruplardan etkin ki-
olmaksızın toprakların boş bırakılmasını yasaklamıştı. şiler olduğu
Bu kurala uymayanlardan cezai nitelikli olan çift bozan
E) Dirliklerin, “ülke hanedanının ortak malıdır” anlayı-
vergisi alınırdı. Toprak eğer üç yıl art arda boş bırakı-
şıyla dağıtıldığı
lırsa dirlik geri alınır hak eden bir başkasına verilirdi.
(2016-YGS)
Örnek-2
? Çözüm-3
I. Kadı
II. Subaşı
III. Sancak Beyi
Osmanlı Devleti uyguladığı dirlik sisteminde yuka-
rıdaki devlet görevlilerinden hangilerin hizmetlerine
karşılık olarak zeamet denilen arazilerin vergi gelir-
lerini bırakırdı?
TEST - 1’I ÇÖZEBILIRSINIZ.
Çözüm-2
3 10. Sınıf Tarih

05
OSMANLI TOPLUMUNDA ASKERILER VE

REAYA
Tımarlı ordunun temelini
Osmanlı toplumu yönetenler ve yönetilenler olmak üze-
oluşturduğu eyalet ordu-
re iki toplumsal sınıftan oluşuyordu.
sunun içinde akıncılar, de-
Vergi yükümlülüğü olmayan devlete asker ya da sivil liler, yörükler, beşliler,
alanlarda hizmet eden görevlilerin tümü askeri sınıf; yaya ve müsellem gibi yar-
vergi yükümlüsü olan şehir, kasaba ve köylerde yaşa- dımcı birlikler de vardı.
yanların tümü de reaya olarak adlandırılıyordu.
Tımar sisteminin temel dayanaklarından biri olan köy-

lülerin hakları da sorumlulukları da kanunlarla belirlen-
mişti.
Tımar Sipahi
Tımarlı sipahi köylüleri karşılıksız çalıştıramazdı. Köylü- (Temsilî)
lerde işlemesi için kendilerine verilen toprakları düzenli
ekip biçmek ve vergilerini tımarlı sipahiye ödemek zo- Yeniçeri Ocağı ve Tımarlı Sipahiler
rundaydılar. Toprakları keyfi boş bırakamazlar ve çiftlik-
Kapı Kulu Ordusu ve Tımarlı Sipahiler Osmanlı askeri
lerini terk edemezlerdi. Tımar sisteminin işleyişi kadılar
teşkilatlanmasının temelini oluşturuyorlardı. Kapı Kulu
tarafından denetlenirdi. Tımarların satılması, miras bı-
Ordusu farklı işlevlere sahip ocaklardan oluşuyordu. Bu
rakılması, vakfedilmesi ya da kiraya verilmesi yasaktı.
ocaklar içinde en önemlisi Yeniçeri Ocağı idi. I. Murat
Dönemi’nde oluşturulan Yeniçeri Ocağı Kapı Kulu Or-
dusu’nun diğer ocaklarında görev yapan askerler gibi
✓✓ Üretimin sürekliliğinin sağlanması özel askeri eğitimle yetiştirilirlerdi.
✓✓ Merkezi hazineden harcama yapmadan savaşa
hazır bir ordunun oluşturulması
✓✓ Taşrada devlet otoritesinin sağlanması
✓✓ Mali bir teşkilat oluşturulmaya gerek kalmadan

vergilerin toplanması
✓✓ Devlet görevlilerinin maaşların ödenmesi
✓✓ Taşrada can ve mal güvenliğinin sağlanması
tımar sisteminin Osmanlı Devleti’ne sağladığı başlıca

yararlardır.
Yeniçeri Askerleri (Temsilî)
Başta İstanbul olmak üzere şehir ve kasabalarda görev

Tımarlı Sipahi Ordusu yapan yeniçeriler görev yaptıkları yerlerde halkın can
ve mal güvenliğini sağlamakla yükümlüydüler. Taşrada
Tımar sisteminin sağladığı en önemli yararlardan biri
aynı sorumluluk Tımarlı Sipahilerdeydi.
Osmanlı Devleti’nin en önemli askeri birimlerinden biri
olan Tımarlı Sipahi ordusunun oluşturulmasını sağla- Osmanlı Devleti açısından çok önemli işlevlere sahip
masıdır. olan bu iki askeri grup aynı zamanda birbirlerine karşı
denge unsuru olarak da kullanıldılar. Osmanlı Devleti
Tımar işletenler yetiştirmek zorunda oldukları cebe-
bu politikayla bu gruplardan herhangi birisinin imtiyazlı
lülerle birlikte sefere katılmazlarsa dirlikleri ellerinden
ve devlet otoritesini tehdit edecek bir güç haline gelme-
alınırdı. Seferlere tüm sipahiler katılmazdı. Sipahilerin
sini engellemeye çalışmıştır.
onda biri bulundukları bölgenin korunması, can ve mal
güvenliğinin sağlanması amacıyla bölgede bırakılırlardı.
Böylece hem üretimin sürekliliği sağlanır hem de devlet
otoritesi korunmuş olurdu.
10. Sınıf Tarih 4

05
Yeniçeriler ve Devşirme Sistemi Örnek-4

?
Emeviler ve Abbasilerin savaşta ele geçirdikleri esirleri
veya satın aldıkları köleleri askeri ve idari hizmetlerde Osmanlı Devleti’nde devşirme usulü çerçevesinde Hı-
kullanmalarıyla ortaya çıkan sisteme gulam sistemi de- ristiyan reayanın çocukları, Kapı Kulu ocaklarına asker
nildi. Bu uygulama Selçuklu ve Türkiye Selçuklu dev- yetiştirmek üzere toplanır ve uzun bir eğitim sürecinden
letlerinde de uygulandı. Osmanlılarda sınırların hızla geçirilirdi. Bu sürecin ilk aşaması, çocukların Türk aile-
genişlemesi nedeniyle yaya ve müsellem birliklerinin lerin yanına verilmesiydi.
yetersiz kalmaları üzerine benzer bir uygulamaya git- Devşirilen çocukların Türk ailelerin yanına verilme
mek zorunda kaldı. nedeninin, aşağıdakilerden hangisi olduğu savunu-
labilir?
A) Silah kullanmada maharet kazandırılması

İslam ve Türk İslam devletleri kurumlarıyla eski Türk
devleti geleneğinin bazı esaslarını birleştiren Osman- B) Türk-İslam gelenek ve geleneklerinin öğretilmesi
lılar özellikle Fatih Sultan Mehmet Dönemi’nde gulâm C) Sportif faaliyetlerde yetiştirilmesi
sistemini geliştirerek devletin merkezî, askerî ve taşra
teşkilatlarında geniş bir şekilde uyguladılar. D) Meslek sahibi olmalarının sağlanması
E) Yönetimde deneyim kazandırılması

I. Murat Dönemi’nin kazaskeri Çandarlı Halil Paşa’nın
(2014-YGS)
önerisi ve çalışmalarının sonucunda “Pençik sistemi”
uygulanmaya başlandı. Bu sistemin gereği olarak sa- Çözüm-4
vaş esirlerinin beşte biri (İslam savaş hukukunun gereği
olarak) Beyt’ül-mal’a ayrılıyordu. Bu sistemle toplanan
askerlerden oluşturulan askeri teşkilata da “Yeniçeri
Ocağı” denildi. Avrupa’nın ilk daimi ordusu olarak kabul
edilen Yeniçeriler padişahın (devletin) otoritesinin başlı-
ca aracı ve destekçisi oldular.
Pençik sistemi ile ayrılan savaş esirleri Türk-İslam adet

Devşirme Sistemi 1402 Ankara Savaşı yenilgisiyle
ve geleneklerini öğrenmeleri amacıyla başka bir deyişle
başlayan Fetret Dönemi’ne son veren I. Mehmet Dö-
İslamlaştırılmaları için önce Anadolu’daki Türk ailelerin
nemi’nde uygulanmaya başlandı. Devşirme Kanunu da
yanına verilirdi.
II. Murat Dönemi’nde oluşturuldu. Devşirme Kanunu’na
Daha sonra temel askeri eğitimi almaları için I. Murat göre Osmanlı Devleti Rumeli’de (daha sonra Anado-
Dönemi’nde Gelibolu’da teşkilatlandırılan “Acemi Oca- lu’da uygulandı) egemenliği altında yaşayan Hristiyan
ğı”na kaydedilirlerdi. Buradaki eğitim tamamlandıktan ailelerin fiziki özellikleri askerliğe uygun olan çocuklarını
sonra Yeniçeri Ocağı başta olmak üzere Kapı Kulu Or- alıp önce Türk ailelerin yanında Türk ve İslam kültürüyle
dusu’nun diğer ocaklarına kaydedilirlerdi. eğitilmelerini sağlıyordu. Daha sonra Acemi Ocağı’na
kaydedilen bu çocuklara burada da temel askeri bilgi ve
beceriler kazandırılıyordu. Acemi Ocağı’nda yedi sekiz
Kapı Kulu Ordusu’nun insan kaynağını oluşturan Pen- yıl süren eğitim tamamlandıktan sonra yeteneklerine
çik Sistemi 1402 Ankara Savaşı’nın yenilgiyle sonuç- göre yeniçeri, cebeci, topçu, top arabacıları ve Kapı
lanmasına bağlı olarak fetihlerin durması nedeniyle Kulu süvari ocaklarına kaydediliyorlardı. Acemilerin Ye-
uygulanmasında sorunlar yaşanan bir sisteme dönü- niçeri ya da diğer ocaklara geçişlerine “bedergah” veya
şünce devşirme sistemi uygulanmaya başlandı. “kapıya çıkma” deniyordu.
Osmanlı Devleti, en önemli birimi Yeniçeri Ocağı olan

Kapı Kulu Ordusu’nun askeri başarılarının sonucunda
dünyanın en güçlü devleti haline geldi. Kapı Kulu Ordu-
su piyadeler ve süvariler olmak üzere iki temel sınıftan
oluşuyor.
5 10. Sınıf Tarih

05
Kapı Kulu Ordusu

Kapı Kulu ordusunun askerlerine hizmetlerine karşılık
Kapı Kulu Piyadeleri Kapı
apı Kulu Süvarileri
Süvar üç ayda bir ulufe denilen maaş ödenirdi. Maaş karne-
lerine de esame denirdi. Askerlerin başka işlerle uğ-
raşmaları ve evlenmeleri yasaktı. Osmanlı Devleti’nin
ilk profesyonel askerleri Kapı Kulu askerleridir. Ok,
yay, kılıç, balta, gürz gibi silahları ustaca kullanan Ye-
niçeriler (1448) II. Kosova Savaşı’ndan itibaren ateşli
silahları da kullanmaya başladılar.
• Acemi Ocağı • Sipahiler
• Yeniçeri Ocağı • Silahtar
• Cebeciler Ocağı • Sağ ve Sol Ulufeciler
Örnek-5
?
• Topçu Ocağı • Sağ ve Sol Garipler
Seferler sırasında devletin sancağını korumaktan
• Top Arabacıları Ocağı
öncelikle Kapı Kulu Ordusu’nun aşağıdaki birimle-
• Lağımcılar
• Bostancılar
rinden hangisi sorumluydu?
A) Yeniçeri B) Cebeciler
Acemi Ocağı: Kapı Kulu Ordusu’nun askerlerinin temel C) Sağ ve Sol Ulufeciler D) Sipahiler
eğitimi aldıkları ocaktı. E) Silahtarlar
Yeniçeri Ocağı: Kapı Kulu ordusunun doğrudan muha- Çözüm-5
rip sınıfıydı. Ordunun en etkili birimiydi.
Cebeciler Ocağı: Kapı Kulu ordusunun silahlarının ya-

pımından bakımından ve onarılmasından sorumlu olan
birimdi.
Topçu Ocağı: Top mermisi yapan ve savaş sırasında

kullanan askerlerden oluşan ocaktı.
Top Arabacıları Ocağı: Topların savaş alanına taşın- Örnek-6

?
masından sorumlu olan ocaktı.
I. Pençik
Lağımcılar Ocağı: Seferler sırasında kale kuşatmala-
II. Devşirme
rında tünel kazan askerlerden oluşan ocaktı.
III. Cebelü
Kapı Kulu Süvarileri: Altı bölük halkı olarak ta adlan-
Yukarıdakilerden hangileri gulâm sisteminin Os-
dırılırlardı. Kapı Kulu Ordusu’nun altı birlikleriydi. Yeni-
manlılarda uygulandığının göstergesidir?
çeri Ocağı’na terfi edenler bu ocaklara kaydedilirlerdi.
Bu orduyu oluşturan ocaklar ve temel işlevleri şunlardı. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) II ve III
Sipahiler: Padişahın korumasını yapan ocaktı.
Çözüm-6
Silahtar: Padişahın korunmasından sorumlu olan diğer
bir ocaktı.
Sağ ve Sol Garipler: Osmanlı ordusu sefere giderken

hazinesinin ve diğer ağırlıklarının korunmasından so-
rumlu olan birimdi.
Sağ ve Sol Ulufeciler: Sefer sırasında devletin sanca-

ğını korumakla sorumlu olan birimdi. TEST - 2’I ÇÖZEBILIRSINIZ.

1. C 2. E 3. E 4. B 5. C 6. D
10. Sınıf Tarih 6

Etkinlik 05
1. Türklerde “bahadır” diye nitelendirilen savaşçılara ............................................... denirdi.
Osmanlı Devleti’nde düzenli ordunun teşkilatlanmasına ilişkin ilk somut adım ...............................................
2.
Dönemi’nde atıldı.
I. Murat Dönemi’nde kurulan Kapı Kulu Ordusu’nun insan kaynağını oluşturmak için uygulanan ilk sisteme ....
3.
........................................... sistemi denir.
Osman Bey Döneminde Bizansla gaza ve ganimet amaçlı yapılan savaşlara destek veren gruplardan biride
4.
özünde mesleki bir kuruluş olan ............................................... teşkilatıdır.
5. ............................................... Osmanlı Devleti’nin ilk düzenli ordu birlikleridir.
6. Kapı Kulu Ordusu ............................................... Dönemi’nde teşkilatlandırıldı.
Selçukluların ikta adıyla uyguladıkları sistemi Osmanlıla daha da geliştirerek ...............................................

7.
adıyla uyguladılar.
8. Vergi gelirleri kadı ve subaşı gibi memurlara bırakılan dirliklere ............................................... denir.
Gayrımüslim ailelerin erkek çocuklarının ailelerinden alınıp kendilerini Türk-İslam kültürüyle eğitecek Türk ai-
9.
lelerin yanına verilmeleri uygulamasına ............................................... sistemi denir.
Kapı Kulu Ordusu’nun askerlerine yaptıkları hizmete karşılık üç ayda bir ............................................... denilen
10.
maaş ödenirdi.
11. Kapı Kulu Ordusu’nun insan kaynağı olan ............................................... Dönemi’nde uygulanmaya başlandı.
Osmanlı köylüsünün devlete ödediği en önemli ve en yaygın vergi ürettiği tahıldan ürün olarak alınan ............
12.
................................... vergisidir.
13. Yıllık vergi geliri 100 bin akçeden daha fazla olan dirliklere ............................................... arazi denir.
7 10. Sınıf Tarih

05 Etkinlik
2. Tanımları verilen kavramları karşısındaki boş bırakılan alana yazınız.
1. Osmanlı Devleti’nin belli bir bölgenin nüfus ve gelir kaynakla-

rını kayıt almak amacıyla yaptığı işlem .......................................................................
2. Alpların İslamî değerlerle bütünleşmiş kişilik özelliğini tanım-
layan unvan .......................................................................
3. Osmanlılarına ilk dönemlerinde fetihlerde yararlandığı savaşçı
dervişlerin oluşturduğu teşkilat .......................................................................
4. Osmanlı Devleti’nde ilk düzenli ordu birlikleri olan yaya ve mü-
sellem teşkilatlarının kurulmasını öneren vezir .......................................................................
5. Gönüllü Türk gençleri arasından seçilen ve mesleği tamamen
askerlik olan birlik .......................................................................
6. Osmanlı Devleti’nin merkezi hazineden harcama yapmadan
her şeyiyle savaşa hazır bir ordu kurmasını sağlayan sistem .......................................................................
7. Sosyal, mesleki ve savaşçı özelliklere sahip olan türk kadın
teşkilatı .......................................................................
8. Osmanlı Devleti’nde vergi yükümlüsü olanların tümünü ifade
eden kavram .......................................................................
9. Osmanlı Devleti’nde 1402 Ankara Savaşı yenilgisi sonrası
pençik sisteminin uygulanmasının maddi koşullarının çok sı-
nırlı hâle gelmesi üzerine başlatılan uygulama .......................................................................
10. Dirlik işletenlerin yetiştirmek zorunda oldukları asker
.......................................................................
11. İslam devletlerinde ordu, saray ve idari alanlarda çalıştırılan
köle ve esir .......................................................................
12. Kapı Kulu ordusunun et etkili ocağı
.......................................................................
13. Orhan Bey zamanında teşkilatlandırılan atlı birlikler

.......................................................................
14. Savaş yoluyla elde edilen gelirler

.......................................................................
Vergi gelirleri 20.000 akçeye kadar olan dirliklerin bırakıldığı
15.
görevli .......................................................................

Etkinlik-1
1 2 3 4 5 6 7
Alp Orhan Bey pençik Ahiyân-ı Rûm Yaya ve müsellem I. Murat dirik
8 9 10 11 12 13
zeamet devşirme ulufe I. Mehmet Öşür Has
Etkinlik-2
1 2 3 4 5 6 7 8
Tahrir Gazi Abdalân-ı Rûm Alâeddin Paşa Azep Tımar Bâcıyân-ı Rûm Reaya
9 10 11 12 13 14 15
Devşirme Cebelü Gulâm Yeniçeri Müsellem Ganimet Has
10. Sınıf Tarih 8

Test - 1 05
1. Osman Bey Dönemi’nde gaza amaçlı yapılan 4. Osmanlı Devleti’nin uyguladığı tımar sistemi-
seferlerde yararlanılan aşiret savaşcılarının; nin, sahip olduğu;
I. merkezi bir yapılanmaya sahip olmamaları, I. toprakların mirî arazi statüsünde olması,
II. askeri disiplinden yoksun olmaları, II. tımar sahiplerinin toprakların sadece işletme
III. ganimet gelirlerinden pay almaları hakkına sahip olması,
özelliklerinden hangileri Osmanlıların düzenli III. vergilerin devlet adına toplanması

ordu kurmalarını zorunlu kıldığı söylenebilir? özelliklerinden hangileriyle Avrupa’da uygula-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II na feodal sistemden farklı olduğu söylenebilir?
D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

2. Tımar sisteminin Osmanlılara; 5. Osmanlı Devleti’nin tımar sistemini uyguladığı

I. taşrada devlet otoritesinin kurulması, eyaletlerde reayadan alması gereken vergileri
aşağıdaki görevlilerinden hangisinin aracılığı
II. savaşa hazır bir ordunun oluşturulması,
ile topladığı söylenebilir?
III. sosyal ve dini amaçlı kurumların giderlerinin
A) Mültezim
karşılanması,
B) Tımarlı Sipahi
IV. üretimde sürekliliğin sağlanması
C) Kadı
faydalarından hangilerini sağladığı söylenebi-
lir? D) Muhtesip
A) I ve II B) I ve IV C) II ve III E) Defterdar
D) III ve IV E) I, II ve IV
6. Osmanlı Devleti’nde uygulanan dirlik sistemi-

3. I. Vezir Alâeddin Paşa nin;
II. Osman Bey I. üretim,
III. Bursa Kadısı Çandarlı Halil II. askerî,
Osmanlı Devleti’nde ilk düzenli ordu birlikle- III. yargı
rinin teşkilatlandırılmasına yukarıdakilerden alanlarından hangileriyle doğrudan ilgili oldu-
hangilerinin katkıda bulundukları söylenebilir? ğu söylenebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve III E) I, II ve III D) I ve II E) I, II ve III
9 10. Sınıf Tarih

05 Test - 1
7. Yıllık geliri 20.000 ile 100.000 arasında değişen 11. I. Yayalar

ve işletme hakkı kadı ve subaşı gibi görevlilere II. Müsellemler
verilen arazi türü aşağıdakilerden hangisidir?
III. Azepler
A) Yurtluk B) Has C) Zeamet
Yukarıdakilerden hangileri Orhan Bey Döne-
D) Ocaklık E) Tımar minde teşkilatlandırılan askeri birliklerdir?
8. Osmanlı Beyliği’nin ilk savaşçıları Osman Gazi’nin

çevresinde gaza ve ganimet amaçlı toplanan kişi-
lerden oluşuyordu. 12. Osmanlı Devleti’nde, eyaletlerde yapılan tahrir-
Aşağıdakilerden hangisinin bu savaşçılar ara- le yöre ile ilgili;
sında ismi öne çıkanlardan biri olduğu söyle- I. nüfusu,
nemez?
II. gelir kaynakları,
A) Karamürsel Alp B) Konur Alp
III. asker sayısı
C) Akçakoca D) Dursun Fakih
durumlarından hangilerinin kayıt altına alındığı
E) Samsa Çavuş söylenebilir?
9. I. Alplar
II. Ahiyan-ı Rum 13. Mesleki bir teşkilatlanma olmasının yanı sıra
III. Yayalar, Osmanlı Devleti’nin ilk dönem fetihlerine sa-
IV. Azepler vaşçı güç olarak destek veren teşkilat aşağıda-
kilerden hangisidir?
Osmanlı Devleti’nin kuruluşunun ilk yıllarında
gerçekleştirdiği seferlerde yararlandığı yuka- A) Gazıyân-ı Rûm
rıdaki savaşcı güçlerden hangilerinin düzenli B) Abdalân-ı Rûm
ordu birliği özelliğine sahip oldukları söylene- C) Yaya ve Müsellemler
bilir?
D) Ahiyân-ı Rûm
A) I ve II B) I ve III C) II ve III
E) Fetayan-ı Rûm
D) II ve IV E) III ve IV
10. İslamiyet öncesi Türk devletlerinden itibaren

yiğit, kahraman ve bahadır özelliklere sahip ki-
şileri ifade eden kavram aşağıdakilerden han-
gisidir?
A) Tegin B) Alp C) Gazi
D) Tarkan E) Abdalan

Test - 2 05
1. Esra Öğretmen, devletleşme sürecinde savaşcılar 4. Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlı ordusunun

ve askerler ünitesini işledikten sonra öğrencilerin- en önemli birimi olan Kapı Kulu ocaklarına
den devşirme sisteminin özelliklerine ilişkin bilgi bağlı yaya birliklerinden biri değildir?
vermelerini istemiş, öğrencilerinden; A) Yeniçeriler
Aydın: Gayrımüslim ailelerin çocuklarının B) Cebeciler
devşirildiği C) Sağ ve sol ulufeciler
Selin: Kapı Kulu ordusunun insan kaynağını D) Humbaracılar
oluşturduğu
E) Topçular
Gökhan: Tek çocuklu ailelerin uygulamanın dı-
şında tutulduğu
Yasemin: Yahudilerin devşirilmediği
Emre: Devşirilen çocukların kültürel değerle-

rine müdahale edilmediği
Buna göre öğrencilerden hangisinin devşirme
sistemine ilişkin yanlış bilgi verdiği söylenebi- 5. I. Murat Dönemi’nde oluşturulan Kapı Kulu or-
lir? dusunun asker ihtiyacının;
A) Yasemin B) Emre C) Gökhan I. pençik,
D) Aydın E) Selin II. tımar,
III. devşirme
sistemlerinden hangilerinin uygulanması ile
sağlandığı söylenebilir?
2. Osmanlı Devleti’nde Kapı Kulu ordusunun in-
san kaynağını oluşturan devşirme sisteminin,
aşağıdaki padişahlardan hangisinin dönemin-
de uygulanmaya başlandığı söylenebilir?
A) Orhan Bey
B) I. Murat
C) Yıldırım Bayezıt
D) I. Mehmet
E) II. Murat 6. Osmanlı Devleti’nde tahriri yapılan toprakların
devlet görevlilerine, şahıslara ve vakıflara hiz-
metleri karşılığında maaş, mülk ve gelir olarak
dağıtılmasının;
I. sosyal hizmetlerin sürdürülebilmesi,
II. savaş zamanında hazır bir ordunun bulundu-
3. Osmanlı Devleti’nin reayadan aldığı aşağıdaki rulması,
vergilerden hangisinin, üretimin sürekliliğini III. bazı devlet görevlilerinin maaşlarının ödenmesi
sağlanmayı amaçladığı söylenebilir?
faydalarından hangilerini sağladığı söylenebi-
A) Çift resmi B) Avarız lir?
C) Öşür D) Cizye A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
E) Çiftbozan D) II ve III E) I, II ve III

05 Test - 2
7. Aşağıdakilerden hangisinin Osmanlı ordusu- 10. Dirlik sistemini oluşturan;

nun en önemli birimi olan Kapı Kulu ordusuyla I. has,
ilgili kavramlardan biri olduğu söylenemez?
II. zeamet,
A) Pençik B) Redif
III. tımar
C) Kapıya çıkma D) Devşirme
arazilerden hangilerini işletenlerin cebelü de-
E) Ulufe nilen asker yetiştirme yükümlülüklerinin oldu-
ğu söylenebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
8. Osmanlı toplumu, devlete asker ya da sivil olarak

hizmet eden ve vergi ödeme yükümlülüğü olmayan
askerî sınıfla, üreten, vergi yükümlüsü olan ve rea-
ya denilen iki temel sınıftan oluşuyordu.
Aşağıdakilerden hangisinin askeri olarak nite-
lendirilen toplumsal kesimde yer aldığı söyle-
nemez?
11. Yıllık vergi geliri 100.000 akçeden fazla olan has
A) Esnaflar arazilerin işletme hakkı üst düzey yöneticilere gö-
B) Yeniçeriler relirdi.
C) Tımarlı sipahiler Buna göre aşağıdakilerden hangisi Osmanlı
D) Divan katipleri Devleti’nde yaptığı hizmetlere karşılık olarak
has arazinin gelirlerini baraktığı görevlilerden
E) Kadılar
biri değildir?
A) Kadı
B) Beylerbeyi
C) Kazasker
D) Defterdar
E) Veziriazam
9. Osmanlı Devleti’nde padişah değişikliklerinde tah-

rirler yenilenirdi.
Bu uygulamayla;
I. padişahın otoritesinin güçlendirilmesi,
II. mülk padişahındır, anlayışının pekiştirilmesi,
III. tahrir yapılan bölgenin nüfus ve gelirlerinin tes-
pit edilmesi
amaçlarından hangilerine ulaşılmak istendiği
söylenebilir?

Tarama Testi 05
1. Selma Öğretmen devletleşme sürecinde savaşçı- 4. Kapı Kulu ordusunun insan kaynağı olan pen-
lar ve askerler ünitesi ile ilgili olarak tahtaya pençik, çik ve devşirme sistemlerinin ilk uygulandıkları
ulufe, devşirme ve Kapı Kulu kavramlarını anahtar dönemlerin padişahları aşağıdakilerden hangi-
kavram olarak yazdı. sinde birlikte verilmiştir?
Buna göre Selma Öğretmen’in aşağıdakilerden A) Osman Gazi – I. Murat
hangisine ilişkin bilgi aktaracağı söylenebilir? B) Orhan Gazi – Çelebi Mehmet
A) Azepler B) Alplar C) Orhan Gazi – Yıldırım Bayezit
C) Gaziler D) Tımarlı sipahiler D) I. Murat – I. Mehmet
E) Yeniçeriler E) I. Murat – Yıldırım Bayezit
2. Devletleşme sürecinde savaşcılar ve askerler üni-

tesinin işlendiği derste aşağıdaki konuşma geçer;
Öğrenci:
– Öğretmenim diğer Türkmen aşiretlerinin savaş-
5. Kapı Kulu ordusunun piyadeleri de farklı işlevlere
cılarının Osman Bey’in askeri politikalarını destek-
sahip ocaklardan oluşuyordu.
lemeleri nasıl açıklanabilir.
Aşağıdakilerden hangisi bu ocaklardan biri de-
Öğretmen:
ğildir?
– Türkmen aşiretlerinin savaşcılarının Osmanlıları
A) Yeniçeri
desteklemeleri Osmanlıların, ...
B) Silahtar
Bu konuşmada boş bırakılan yere;
C) Cebeciler
I. darü’l harp alanlarının fethini amaçlamaları,
D) Topçular
II. elde edilen ganimetlerden savaşcılara da pay
vermeleri, E) Lağımcılar
III. Anadolu’da Türk siyasi birliğini hedeflemeleri

ifadelerinden hangileri getirilebilir?
6. Osmanlı Devleti’nde has arazilerin vergi gelirleri

haneden üyelerine ve vezirlere, zeametlerin vergi
gelirleri kadılara, tımar arazilerin vergi gelirleri de
3. Devşirme sisteminin temel ilkelerinden biri
tımarlı sipahilere bırakılırdı.
olan devlete sadakatle bağlılığın, Osmanlı Dev-
leti’ne; Bu arazilerin vergi gelirlerinin birbirlerinden
farklı olduğu dikkate alındığında dirliklerin da-
I. merkezi otoritenini korunması ve sürdürülmesi,
ğıtımında;
II. ayrıcalıklı kesimlerin oluşmasının engellenme-
I. toprakların verimlilik düzeyi,
si,
II. dirlik verilecek olan görevlilerin ihtiyaçları,
III. yönetimde gayrımüslimlerden de yararlanılma-
sı III. idari mevkileri
faydalarından hangilerini sağladığı söylenebi- kriterlerinden hangilerinin dikkate alındığı söy-

lir? lenebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) I ve II E) II ve III D) I ve III E) I, II ve III

05 Test - 3
7. Osmanlı ordusunun silahlarının yapımından 11. Osmanlı Devleti’nde uygulanan “tımar” siste-
bakımından ve onarılmasından sorumlu olan miyle;
Kapı Kulu Ocağı aşağıdakilerden hangisidir? I. üretimde sürekliliği sağlama,
A) Acemi II. tımarlı sipahi ordusunu oluşturma,
B) Yeniçeri III. taşrada devletin otoritesini egemen kılma
C) Cebeci amaçlarından hangilerine ulaşılmak istendiği
D) Topçu savunulabilir?
E) Bostancı A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
8. I. Hristiyan,
II. Yahudi,
III. Müslüman
Osmanlı Devleti’nde yukarıdaki toplumsal ke-
simlerden hangilerinin çocukları devşirme sis-
teminin dışında tutulmuştur?
12. Osmanlı Devleti’nde ilk nüfus sayımının XIX.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III yüzyılda yapıldığı gerçeği dikkate alındığında
D) I ve III E) II ve III Osmanlı Devleti’nin daha önceki yıllarına ait
bölgelerin nüfus ve ekonomik özelliklerine iliş-
kin araştırma yapmak isteyenlerin yararlana-
bilecekleri en önemli kaynak aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Şeriye sicilleri
9. Türk asıllı yöneticilerin yönetimdeki etkin- B) Tahrir defterleri
liklerinin Osmanlı Hanedanı’nın egemenliği
C) Divan-ı Hümayun tutanakları
açısından oluşturdukları tehditin aşağıdaki
uygulamaların hangisiyle ortadan kaldırıldığı D) Vakıf ve lonca kayıtları
söylenebilir? E) Feman ve beratlar
A) İltizam B) Dirlik C) İstimalet
D) Devşirme E) Müsadere
10. Kapı Kulu ordusunun muharip birliği olan Ye-

niçeri Ocağı aşağıdaki padişahlardan hangisi-
nin döneminde kurulmuştur?
A) Osman Gazi
B) Orhan Gazi
C) I. Murat
D) Yıldınız Beyazıt
E) I. Mehmet

Tarama Testi 05
1. Osmanlı Devleti’nin kurucusu olan Osman Gazi 4. I. Savaş esirlerinden ve devşirme sisteminden
Dönemi’ndeki fetihlerin; gelenlerden oluşur.
I. alplar, II. Askerleri düzenli maaşlıdır.
II. yayalar, III. I. Murat Dönemi’nde teşkilatlandırılmıştır.
III. gaziler Yukarıdakilerden hangilerinin Kapı Kulu ordu-
denilen savaşcıların hangileriyle gerçekleştiril- sunun özellikleri arasında olduğu söylenebilir?
diği savunulabilir? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) II ve III E) I, II ve III
5. Osmanlı Devleti’nde profesyonel askerliğin

aşağıdakilerden hangisinin oluşturulmasıyla
başladığı söylenebilir?
A) Yayalar B) Musellemler
2. Osmanlı ordusunun en önemli birimi olan Kapı
Kulu ordusu piyade ve sipahi olarak iki temel bi- C) Azepler D) Yeniçeriler
rimden oluşuyordu. E) Sipahiler
Aşağıdaki Kapı Kulu ocaklarından hangisinin
piyade sınıfından olduğu söylenebilir?
A) Yeniçeriler
B) Sipahiler
C) Silahtar
D) Sağ ve sol ulufeciler
6. Selçuklularda ve Türkiye Selçuklularında “gu-
E) Sağ ve sol garipler lam” adıyla uygulanan sistemin Osmanlılarda
uygulanan aşağıdaki sistemlerden hangisinin
oluşturulmasını etkilediği söylenebilir?
A) Tımar B) İltizam C) Devşirme
D) Malikane E) Millet
3. Osmanlı Beyliği ilk fetihlerini aşiret güçleriyle ger-

çekleştirmiştir.
Aşiret güçlerinin;
7. Kapu Kulu ordusunun en önemli birimi olan
I. merkezi bir otoriteye bağlı olmamaları,
Yençeri Ocağı aşağıdakilerden hangisinin dö-
II. uzun süren kuşatmalardaki yetersizlikleri, neminde kurulmuştur?
III. savaşcılarının alplik niteliklerine sahip olmaları A) Orhan Bey
özelliklerinden hangilerinin düzenli orduya ge- B) I. Murat
çişi zorunlu kıldığı söylenebilir?
C) Yıldırım Bayezid
D) I. Mehmet
E) II. Murat

05 Test - 4
8. Osmanlı Devleti’nde uygulanan tımar sisteminde 11. Osmanlı Devleti’nde sınırların hızla genişlemesi
kendisine işletmesi için tımar verilen devlet görev- sürekli silah altında bulunan daimi ordu oluşturma
lisinin birçok yetki ve sorumluluğu vardı. ihtiyacını dayattı.
Aşağıdakilerden hangisinin bu yetki ve sorum- Bu ihtiyacın;
luluklardan biri olduğu söylenemez? I. yaya,
A) Köylünün toprağı düzenli ekip biçmesini sağla- II. müsellem,
mak
III. Kapı Kulu
B) Köylülerin can ve mal güvenliğini sağlamak
ordularından hangilerinin teşkilatlandırılma-
C) Devlet adına köylüden vergileri toplamak sıyla karşılandığı söylenebilir?
D) Suç işleyen köylüleri yargılayıp cezalandırmak A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
E) Topladığı vergilerin bir bölümü ile cebellü deni- D) II ve III E) I, II ve III
len askerler yetiştirmek
12. Osmanlı Devleti’nde askeri ya da idari alanlarda

görev yapanların tümü askeri sınıftan sayılıyordu.
Buna göre aşağıdakilerden hangisinin askeri
sınıftan olduğu söylenemez?
9. Osmanlı Devleti’nin devşirme sistemini uygu- A) Kadı B) Müderris C) Sancakbeyi
lamaya başlamasında; D) Mültezim E) Muhtesip
I. Ankara Savaşı’nın yenilgiyle sonuçlanması,
II. pençik siteminin uygulanmasının koşullarının
kalkması,
III. Kapı Kulu ordusunun insan ihtiyacının karşı-
lanmak istenmesi
CEVAP ANAHTARI
TEST-1
lenebilir?
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II C E D E B D C D E B E C C
D) I ve III E) I, II ve III TEST-2

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
B D E C C E B A E E A
TEST-3
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
E C D D B B C E D C E B
TEST-4
10. Osmanlı Devleti’nde mülkiyeti devlete ait olan
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
miri arazilerin bir bölümünün devlete fark- D A C E D C B D E A E D
lı alanlarda hizmet üreten devlet görevlilerine
dirlik olarak verilmesi ile merkezi hazinenin;
I. maaş,
II. askerî,
III. eğitim,
IV. sağlık
giderlerinden hangilerini azalttığı söylenebilir?
A) I ve II B) I ve III C) II ve III
D) II ve IV E) II, III ve IV

06
FÖY
GÜÇLÜKONAK
ANADOLU LİSESİ
TARİH
BEYLİKTEN DEVLETE OSMANLI MEDENİYETİ

10.1.9. Sûfilerin ve âlimlerin öğretilerinin Anadolu’nun İslamlaşmasına etkisini kavrar.
10.1.12. Osmanlı Devleti idaresinin ilmiye, kalemiye ve seyfiye sınıflarının birlikteliğine dayalı yapısını analiz eder.
ANADOLU’NUN KANDİLLERİ Mevlâna’ya göre insan kendini eğitirse hayvani ve şey-

tani yönlerden kendisini sıyırır. Mevlâna, öğretilerinde
Tasavvuf; Allah’ın varlığını ve evrenin oluşumunu, ya-
dini ve tasavvufi düşüncelerinin temeline Kur’an ve sün-
tanla yaratılanın bir oluşunu, aynı kaynaktan gelişini
neti almıştır.
vahdet-i vücût anlayışı ile açıklayan İslami düşünce
akımıdır. Bu inancı benimseyen ve yaymaya çalışan,
Yunus Emre
kendisini bütünüyle Allah’a adayan kişilere de mutasav-
vıf ya da aynı anlama gelmek üzere sufi denir. Yunus Emre, insanın yüce
İlk Türk mutasavvıfı olan Hoca Ahmet Yesevi’nin öncü- bir varlık olduğuna inanmış-
lüğünde önce Horasan’da ardından da özellikle Moğol tır. Öğretilerinde bütün in-
istilasının yaşandığı süreçte de Anadolu’da da yayılan sanlığı ilahi aşka, kardeşliğe
tasavvuf Türklerin İslamlaşmasında çok önemli rol oy- ve merhamete davet etmiş-
nadı. tir. Yunus Emre eserlerinde
duru bir Türkçe kullanmıştır.
Ahmet Yesevi Bu da öğretilerinin halk ara-
Yunus Emre
Türkistan’ın Yesi Kasabası’nda sında yayılmasını kolaylaş-
dünyaya geldi. Öğretisinin özü tırmıştır.
ahlaki hürriyettir. Ahmet Yese-
vi’ye göre “Hakk’ı bilmek için ilk Hacı Bektâş-ı Veli
önce kendini bilmek” ve “ölme-
İnsana hizmeti en büyük
den önce ölmek” anlayışı esas-
erdem sayan Hacı Bek-
tır. Ahmet Yesevi bu öğretisini
taş-ı Veli, bütün ilhamını
üç temele dayandırmıştır.
Kur’an’dan almıştır. Akıl ve
Ahmet Yesevi
Bu temeller; hikmet, sohbet ve bilime önem vermiştir. Ay-
ahlaktır. Bu üç esas insanı esaretten ve kendine yaban- rılıklara ve farklılıklara kar-
cılaşmaktan kurtarır. Ahlaki bir olgunluğa kavuşturur. şı çıkmıştır. Bütün insanla-
Kendisi Türkistan’ın, müritleri de Anadolu’nun İslamlaş- rı eşit görmüş kimseyi
masında çok önemli rol oynadılar. ötekileştirmemiştir. Hacı Bektaş-ı Veli
Hacı Bayram-ı Veli

Mevlânâ Celâleddin-i Rumi
Hacı Bayram-ı Veli’ye göre
Mevlânâ’nın öğretisinin insan ancak kendisini tanı-
temeli iyilik, alçak gönüllü- yarak ve her şeyin asıl sahi-
lük, cömertlik ve doğru ol- bi olan Allah’a kendini teslim
maya dayanmıştır. Kötülük ederek varlığının bilincine
ve bağnazlığa karşı çıkan erer. Öğretileri Allah ve baş-
Mevlâna İslami ve insani ta insan olmak üzere tüm
ilkeleri şiir ve musiki içinde yaratılanların sevgisine da-
birleştirmiştir. Mevlâna Celâlettin Rumi yanır. Hacı Bayram-ı Veli
1 10. Sınıf Tarih

06
Ahî Evran ti değişik etnik, dinsel ve kültürel özelliklere sahip olan

toplumsal yapısı daha da zenginleşti. Klasik yapısı XVI.
Ahilik teşkilatının kurucusu
yüzyılda oluşan Osmanlı toplumu devletin resmi sınıf-
olan Ahî Evran’a göre Ahîle-
landırmasına göre askerîler ve reaya olmak üzere iki
rin eli, kapısı, sofrası açık ol-
ana gruba ayrılıyordu.
malı; eline, beline ve diline
dikkat etmelidir. Ahî teşkilatı- Padişahın idari ve dini yetki tanıdığı kişiler askerî sınıfı
nın bir meslek öğretmenin oluştururlarken, yönetime katılmayan çeşitli din ve etnik
yanında insanı hırsızlık, kötü- kimliklere sahip olanlar da reaya denilen sınıfı oluşturu-
lük, cimrilik, yalancılık gibi yorlardı. Başka bir deyişle yönetenler askerî sınıf, yöne-
kötü huylardan arındırma Ahî Evran tilenler de reaya olarak tanımlanmışlardı.
amacı da vardır.
Vergi ödeme yükümlülüğü olmayan askerî sınıfın görevi
Örnek-1
? padişahın verdiği yetkilerinin uygulayarak devletin de-
vamlılığını sağlamak, İslamiyet’i yaymak, halkın can ve
Yunus Emre’ye göre “Yetmiş iki millete bir gözle bak- mal güvenliğini sağlayıp refahını artırmaktı.
mayan şerrin evliyasıysa da hakikatte asidir.”
Reayanın başlıca görevi ise kanunlara uymak, üretim
Buna göre Yunus Emre ile ilgili; yapmak ve devlete vergilerini ödemekti.
I. derin bir insanlık sevgisine sahip olduğu,

II. insanları ötekileştirmenin dine de aykırı olduğunu
Osmanlı Devleti’nde askerî sınıfta yer alabilmek yani
savunduğu,
yönetimle ilgili her hangi bir alanda görevlendirilmek
III. bağnazlığa karşı olduğu
için Müslüman olmak ve Türkçe konuşmak temel ko-
yargılarından hangilerine ulaşılabilir? şuldu. Bu koşul XVIII. yüzyıla kadar da geçerli oldu.
Osmanlı Devleti’nde yönetenler yani askeri sınıf kendi
Çözüm-1 içinde üstlendikleri sorumluluk alanlarına, yerine getir-
dikleri hizmetlere göre seyfiye, ilmiye ve kalemiye adlı
gruplara ayrılıyordu.
YÖNETENLER
Seyfiye
Kılıç ehli de denilen bu sınıf enderun veya diğer eğitim

kurumlarından yetişen kişilerden oluşuyordu. Askerlik
ve yönetim bu sınıfın işiydi. Veziriazam, vezirler, beyler-
beyleri, sancakbeyleri, kapıkulu askerleri, tımarlı sipahi-
OSMANLI DEVLETİ’NDE ASKERİ SINIF ler, seyfiye sınıfının görevlileriydi. Divan-ı Humâyun’da
veziriazam Yeniçeri Ağası, Kaptan-ı Derya ve vezirler
Osmanlı toplumunu, beyliğin ilk yıllarında çoğunluğunu
tarafından temsil edilen sınıftı.
kurucu boy olan Kayılar başta olmak üzere Müslüman
Türkler oluşturuyordu. Gerçekleştirilen fetihlerle top-
lumsal yapıya Rumlar ve Ermeniler de katıldı. Orhan İlmiye
Bey Dönemi’nde başlatılan Rumeli’nin fethi ile Bulgar-
Ehl-i şer ve ulema da denilen bu sınıfın üyeleri medrese
lar, Sırplar, Boşnaklar ve Arnavutların da egemenlik
mezunlarıydı. Şeyhülislam, kazasker, kadılar, müder-
altına alınmasıyla çok uluslu yapı daha da çeşitlendi.
risler, imamlar, müezzinler ve medrese öğrencileri bu
Bunlara XVI. yüzyılda Suriye, Mısır, Arabistan ve Kuzey
sınıftandı. Fetva, eğitim, yargı ve din hizmetlerinin yeri-
Afrika’ya da egemen olunmasıyla Araplar ve bölgede
ne getirilmesinden ilmiye sınıfı sorumluydu. İlmiye sınıfı
yaşayan diğer topluluklar da eklendi ve Osmanlı Devle-
da Divan-ı Hümâyun’da kazaskerlerle temsil ediliyordu.
10. Sınıf Tarih 2

06
Kalemiye Türkiye Selçukluları tarafından çeşitli şehirlerde yapılan

ve her biri bu günkü anlamda üniversite niteliğinde olan
Osmanlı Devleti’nde mali ve bürokratik işlerden sorum-
medreseler, Osmanlı medreselerine hem idari ve hem
lu olan görevlilerden oluşan sınıftı. Bu sınıfın üyeleri
de teşkilatlanma bağlamında örnek oldular.
medreselerden yetişiyordu. Nişancı, Anadolu ve Rumeli
defterdarları kalemiye sınıfının Divan-ı Hümâyun’daki Ders okunan yer anlamına gelen ve Osmanlı Devleti’n-
temsilcileriydi. Bu görevlilere bağlı olarak görev yapan de de temel eğitim kurumu olan medreselerin ilki Orhan
reisü’l-küttap, defter emini, divan ve hazine katipleri de Bey Dönemi’nde İznik’te açıldı. Böylece ilim insanlarının
kalemiye sınıfının diğer görevlileriydi. yetişmesi ve bu alandaki çalışmaların yaygınlaşması-
nın ilk adımı atılmış oldu. Hukuk sisteminin işleyişinden
sorumlu olacak olan kadıların da medrese mezunların-
Osmanlı devlet sistemi, askeri sınıfı oluşturan, görev dan olmaları da bu alandaki çalışmaları ayrıca önemli
ve yetkileri kanunnamelerle tanımlanan bu üç görevli kılmaktaydı.
grubun merkez ve taşra teşkilatlarının uyumlu birlikte- Böylece yargı ve eğitim gibi hem devlet, hem de toplum
likleriyle işletilmiştir. açısından çok önemli olan iki alanla ilgili ihtiyacın dü-
zenli bir şekilde karşılanması sağlanmış oldu.
Örnek-2
? Medreselerdeki eğitimden müderris denilen eğitmenler
sorumluydu. Osmanlı Devleti’nde bu makama atanan ilk
I. Veziriazam
kişi de çok önemli bir bilim insanı olan Davud-i Kay-
II. Yeniçeri Ağası seri’dir. Medreselerin giderleri vakıflar tarafından kar-
III. Kazasker şılanırdı.
IV. Sancakbeyi
Yukarıdaki devlet görevlilerinden hangilerinin sey-
fiye sınıfından oldukları söylenebilir? Fatih Sultan Mehmet Dönemi’ne kadar Bursa’da yirmi
beş, Edirne’de on üç, İznik’te dört ve İzmit’te bir olmak
A) I ve II B) I ve III C) II ve IV üzere toplam da 43 medresenin açılmış olması bile
D) I, II ve III E) I, II ve IV başlı başına Osmanlı Devleti’nde henüz kuruluş süre-
cinde bile eğitim ve bilime ne kadar önem verildiğinin
Çözüm-2
göstergesidir.
Osmanlılarda medreselerden mezun olanların oluştur-

duğu ilmiye sınıfının üç önemli görevi vardı.
Bu görevlerin başında eğitim ve öğretimin sürdürülmesi

geliyordu. Bu müderrislerin göreviydi.
MÜDERRİS NASIL OLUNUR

Medreselerde ders veren eğitmenlere müderris denir-
OSMANLILARDA İLİM di. İşlevleri açısından günümüzde üniversitelerde ders
veren profesörlerin konumunda olan müderrislerde,
Osmanlı Devleti’nin kuruluşunun ilk yıllarında teşkilat-
medreselerde eğitim gören danişment, softa ve suhte
lanma bağlamında attığı ilk somut adımlardan biri Or-
de denilen öğrencilerin belli bir eğitim sürecini başarıyla
han Bey Dönemi’nde fethedilen İznik’teki bir manastırın
tamamlayanlar arasından yetiştiriliyorlardı.
medreseye dönüştürülmesidir. Bu da Osmanlıların ilme
verdikleri önemin göstergesidir. Medreselerden mezun olup, icazetname alan müderris
adayları isimlerini Anadolu ve Rumeli kazaskerlik daire-
Osmanlılar ilim alanında Büyük Selçuklular ve Türkiye
lerinde bu atamalar içinde kullanılan ruzname adlı def-
Selçukluları dönemlerinde oluşturulan birikime ve bu
tere kaydettirtip atama için sıraya girerlerdi.
birikimin oluşturulduğu medrese geleneğine sahip çıkıp
geliştirdiler.
3 10. Sınıf Tarih

06
Mülazemet denilen bu bekleme süresinden sonra mü- FETVA VE ŞEYHÜLİSLAM

derris olarak atanırlardı. İlk atamaları günde yirmi ak-
Osmanlı Devleti egemenliğin kaynağını Allah olarak ta-
çeyle gerçekleştirilen müderrisler yükseldikçe aldıkları
nımlayan, hukuk sistemi de şeri hukuka dayanan teok-
günlük akçe de artardı. En yüksek akçeli medreseler
ratik bir devletti.
Fatih Sultan Mehmet Dönemi’nde açılan Sahn-ı Se-
man ile Kanuni Dönemi’nde açılan Sahn-ı Süleymaniye Bu nedenle devlet uygulamalarının şeriata uygun olma-
medreseleriydi. Bu iki medrese müderrisler için kariyer- sı, ayrıca toplumun inanç ve ibadetleriyle ilgili sorunları-
lerinin en üst basamakları olarak kabul edilirdi. nın da şeri hükümlere göre çözümlenmesi gerekiyordu.
Gündeme gelen bu sorunlar İslamî kaynaklara dayanı-
larak hazırlanan fetvalarla çözümlenmeye çalışılıyordu.
YARGI VE KADI
Fetvalar da şeyhülislamlar tarafından hazırlanıyordu.
Osmanlı Devleti’nde medrese mezunlarının atandıkları
diğer önemli görev kadılıktı. Kadılar atandıkları yerlerde
adaleti sağlamakla yükümlüydüler. Bu önemli görevin Dinî hükümleri yorumlama da en yetkili kurum olan
yanısıra idari, beledi, askerî, mali ve noterlik alanında Şeyhülislamlık makamı Kanuni Dönemi’nde teşkilat-
da görev ve yetkileri vardı. Evlenme, boşanma, mirasla- landırıldı ve ilmiye sınıfının en yüksek kariyer basa-
rın paylaşımı, merkezden gelen buyrukların halka ulaş- mağı haline getirildi.
tırılması, mahkeme kayıtlarının tutulması, sefer sırasın-
da görevli bulundukları bölgede ordunun ihtiyaçlarının Devlet işlerine müdahale hakkı olmayan Şeyhülislamın
karşılanması da kadıların göreviydi. yetkisi devlet uygulamalarının İslam’a uygun olup ol-
madığı konusunda görüş bildirmekle sınırlıydı.
Savaş, barış, padişahın tahttan indirilmesi ve ıslahatlar

Osmanlı Devleti’nde bu denli önemli işlevlere sahip Şeyhülislamlardan fetva alınan başlıca konulardı.
olan kadılık görevine atanan ilk kişi Osman Gazi tara-
fından Karacahisar’a atanan Dursun Fakih’tir.
MEDRESELER VE TEKKELER
Ulema sınıfı ile kalemiye sınıfının görevlilerinin eğitil-
Örnek-3
? dikleri medreselerde tefsir, hadis, kelam, siyer, fıkıh gibi
İslami temel bilimlerin yanısıra matematik, fizik, kimya,
I. Mezuniyet belgesine icazetname deniyordu.
astronomi gibi akli ilimler de okuturuluyordu.
II. Mezunları ilmiye sınıfını oluşturuyordu.
Fatih ve Kanuni dönemlerinde medreselerin geliştiril-
III. İlki İznik’te Orhan Bey Dönemi’nde açıldı. mesine bağlı olarak hadis araştırmaları için Darülhadis,
tıp eğitimi için Darultıp gibi uzmanlık medreseleri kurul-
IV. Öğrencilerine mülazım deniyordu.
muştur.
V. Aklî ve nakli bilimlere ilişkin dersler okutuluyordu.
Medreselerdeki öğrenci sayısı 20’yi aşmazdı. Eğitimde
Yukarıdakilerden hangisinin Osmanlı medreseleriy- ders geçme esastı. Eğitim süresi de öğrencilerin ders-
le ilgili doğru bir bilgi olduğu söylenemez? lerden geçme sürelerine göre değişebiliyordu. Ders
işleme de yöntem ezbercilikti. Derslerde ve sınavlarda
başarılı olan talebelere de icazetname denilen mezuni-
Çözüm-3 yet belgesi verilirdi.
Fatih Sultan Mehmet Dönemi’nde açılan Sahn-ı Se-

man Medreseleri, Fatih Camisi’nin çevresindeki sekiz
büyük medrese ile “Tetimme” diye adlandırılan sekiz
küçük medrese, bir sıbyan mektebinden oluşan ve öğ-
rencilerinin yeme, içme ve barınma ihtiyaçlarının kar-
şılandığı devasa bir külliye özelliğine sahipti.
10. Sınıf Tarih 4

06
Sahn-ı Seman Medreseleriyle Osmanlı eğitim sistemi Sahn-ı Seman Medresesi’nde matematik ve astronomi
en başarılı dönemini yaşadı. Pozitif bilimlere verilen alanlarında çok önemli çalışmalar yaptı. Fatih’in medre-
önemin arttığı, Latince bir çok eserin Türkçeye çevrildiği selerde görev yapacak olan müderrislere nakli bilimler
bu dönemde Ali Kuşçu gibi büyük bir alim Sahn-ı Se- denilen İslami ilimlerin yanısıra akli ilimlerde de uzman
man’da müderrislik görevine getirildi. Akşemseddin de olma zorunluluğunu getirmesinde önemli rol oynadı. İs-
dönemin diğer bir önemli bilim insanıdır. tanbul’un enlem ve boylamının günümüzde geçerli olan
değerlerini bulan Ali Kuşçu, Hoca Sinan Paşa ve Molla
Tekke ve zaviyeler de Osmanlı Devleti’nde eğitim ve
Lütfi gibi önemli astronomi bilimcilerini yetiştirdi.
bilgi üretiminin yapıldığı diğer kurumlardı. Tekke ve za-
viyelerdeki eğitimin medrese eğitiminden farkı bu ku-
rumların üyelerine dini eğitim ve nefs terbiyesine daya- Uluğ Bey (1394-1449)
nan bir eğitim vermeleridir. Faaliyetleri devlet tarafından
Timur’un torunu olan Uluğ
da desteklenen tekke ve zaviyelerdeki dervişlere ve
Bey devlet adamlığının ya-
alimlere düzenli ücret ödenmiştir.
nısıra çok önemli bir bilim
insanıydı. Matematik ve ast-
TEST -1’I ÇÖZEBILIRSINIZ. ronomide yoğunlaşan Uluğ
Bey Semerkant Medrese-
si’ni yaptırmış ve Semerkant
Rasathanesi’ni kurdurmuş-
Akşemseddin (?-1459) tur. Astronomi alanında baş Uluğ Bey
yapıt olarak kabul edilen
eserlerden biri olan “Zîc-i Uluğ Bey” katoloğunun yaza-
Fatih Dönemi’nin en önemli
rıdır.
bilim insanlarından birisidir.
İstanbul’un fethinden sonra Bu alanda Batılı bilim insanlarının da çalışmalarından
Ayasofya’da kılınan ilk yararlandıkları Uluğ Bey’in ismi 1836’da yayınlanan 4
Cuma namazında hutbeyi ciltlik Ay haritasındaki kraterlerden birine verilmiştir.
okuyan kişidir. Sahn-ı Se-
man Medresesi’nde müder-
rislik yapan Akşemseddin tıp
Örnek-4
?
Akşemseddin
alanındaki çalışmalarıyla Astronomi bilimine yaptığı katkılar nedeniyle Ay’da-
ünlüdür. Hastalıkların nedenlerini araştıran Akşemsed- ki kraterlerden birine adı verilen Türk bilim insanı
din hastalıkları kalıtım ve mikrop yoluyla geçenler şek- aşağıdakilerden hangisidir?
linde gruplandırmıştır.
A) Birunî

B) Akşemseddin
Ali Kuşçu (?-1474)
C) Uluğ Bey
Semerkant’ta doğan Ali Kuşçu
Uluğ Bey ve Kadızade-i Rû- D) Molla Lütfi
mi’den matematik ve astrono- E) Hoca Sinan Paşa
mi dersleri aldı. Uluğ Bey’in
Çözüm-4
ölümünden sonra Akkoyunlu
Hükümdarı Uzun Hasan tara-
fından himaye edilen ve bilim-
sel çalışmaları desteklenen
Ali Kuşçu elçi olarak gönde- Ali Kuşçu
rildiği Osmanlı Devleti’nde
Fatih Sultan Mehmet tarafından ikna edilerek İstanbul’a

taşınması sağlandı. Sahn-ı Seman Medresesi’nin ku-
rulması çalışmalarına katıldı. Müderrisliğine getirildiği
5 10. Sınıf Tarih

06
HALK KÜLTÜRÜ VE KİTABI KÜLTÜR Şair Sultanlar
Osmanlı Devleti çeşitli etnik ve dini kimliklere sahip Osmanlı padişahlarının devlet adamı özelliklerinin dı-
toplulukların sosyal ve kültürel etkinliklerini serbest- şında aldıkları çok yönlü ve nitelikli eğitimin de katkısıy-
çe yaşadıkları ve geliştirdikleri bir devletti. Anadolu’da la ciddi bir kültürel birikime sahip olmaları gibi özellikleri
Türklerden önce oluşturulan zengin kültürel miras sa- de vardı.
hiplenilmiş ve daha da gelişmesi sağlanmıştır. Oluş-
II. Murat’la birlikte çok güzel şiirler yazan şair padişahlar
turulan bu zengin birikim sözlü ve yazılı olarak sonraki
geleneği oluşturulmuştur. “Divan” sahibi olacak kadar
kuşaklara aktarılmıştır.
şiir yazmış 23, 12 tane hattat, 8 tane de müzisyen ve
Halk kültürü daha çok masal, menkibe, fıkra, hikaye gibi bestekar padişah vardır.
sözlü kültür ögelerine dayanırken, saray ve çevresinde
II. Murad Murâdi, Fatih Sultan Mehmet Avnî, II. Bayezid
etkili olan kitabi kültürün diğer kuşaklara aktarılması da
Adlî, Yavuz Sultan Selim Selimî, Kanuni Sultan Süley-
ferman, berat, ahitname, risale, tercüme kitap gibi araç-
man’da Muhibbî mahlası ile şiir yazmış olan padişah-
larla gerçekleştirilmiştir.
lardır.
Osmanlı padişahları kitap okuyan ve önemli buldukla-
rı kitapları toplama alışkanlığı olan kişilerdi. I. Murat’la
FETİHLE GELEN DÖNÜŞÜM
birlikte her padişahın kendi kütüphanesini oluşturduğu
bilinmektedir. Osmanlılar kuruluşlarından itibaren Bizans şehirleri
başta olmak üzere fethettikleri şehir, kasaba ve köy yer-
XIX. yüzyılda çağdaşlaşmanın da etkisiyle açılan Da-
leşimlerini yaptıkları cami, medrese, mescit, han ve ha-
rülfunun ve diğer eğitim kurumlarında da kütüphaneler
mamlarla daha bayındır hâle getirdiler. Çarşı ve pazar
oluşturuldu.
yerleri yaparak ekonomik hayatı da canlandırdılar. Os-
manlı şehirleri merkezinde cami ve hükümet konağının
II. Murat’ın Kültürel Faaliyetleri bulunduğu (başkentte saray) bu yapıların çevresinde
çarşıların sıralandığı, en dışta da dış dinsel farklılıkla-
II. Murad Dönemi Türk diline önem verilen, alimlerin
ra göre biçimlenen mahallelerden oluşan yerleşimlerdi.
eserlerini Türkçe yazmaları için desteklendikleri ve bir
Yani Müslümanlarla gayrimüslimlerin oturdukları ma-
çok yabancı eserin Türkçe’ye çevrildiği bir dönemdi.
halleler farklıydı.
Türkçe’ye verdiği önem nedeniyle “milli kültür” hareketi-
nin Osmanlı Devleti’ndeki öncüsü olarak kabul edilmek- Osmanlılar fethettikleri bölgelerde geliştirdikleri şe-
tedir. hirleşme modelleriyle kentlerin her alanda gelişmesini
sağladılar. Filibe, Sofya, Belgrat, Üsküp, Rusçuk birer
II. Murad’ın Türkçeye bu denli önem vermesinin nedeni
küçük kasaba veya köy iken Osmanlı Devleti’nin bura-
Selçuklu dönemindeki Fars kültürünün etkisini azalt-
lara egemen olmasından ve imar çalışmalarından sonra
maktı.
geliştiler ve kent özelliğini kazandılar.
II. Murad’ın Türkçeye verdiği bu önem, Türk dilinin
Edirne, Selanik, Niğbolu ve Silistre’de Osmanlıların
önemli eserleri olarak kabul edilen Yazıcızâde Ali’nin
yaptıkları imar çalışmalarının sonucunda gelişen ve ti-
“Tevârih-i Âl-i Selçuk”, Molla Arif Ali’nin “Danişmentnâ-
caret merkezi olmaları sağlanan diğer kentlerdi.
me”, Şeyhî’nin “Hüsrev ve Şirin”, Mercimek Arif’in “Ka-
busnâme”, Yazıcızâde Mehmet Efendi’nin “Muhamme- Osmanlılarda El Sanatları
diye” adlı eserlerin bu dönemde yazılmasında önemli rol
Türk-İslam kültürünün en önemli belgeleri niteliğindeki
oynamıştır.
el sanatları Osmanlılarla birlikte büyük gelişme göster-
miştir. Ahşap ve taş işlemeciliği, dokumacılık, çinicilik,
hat sanatı Osmanlılar Dönemi’nde en fazla gelişen el
II. Murad’ın bastırdığı madeni paraya Kayı Boyu’nun
sanatları oldular.
damgasını bastıran ilk padişah olması, şehzadelerine
“Oğuz” ve “Korkut” gibi Türkçe isimler koyması Türk TEST - 2’I ÇÖZEBILIRSINIZ.
kimliğine özel önem verdiğinin göstergesidir.
1. E 2. E 3. D 4. C
10. Sınıf Tarih 6

Etkinlik 06
Ahmet Yesevi Anadolu’da kurduğu Yasevi tarikatıyla Anadolu’nun Türkleştirilmesi ve İslamlaştırılma-

1.
sın doğrudan katkıda bulunan mutasavvıftır.
2. İlmiye sınıfı Divan-ı Hûmâyun’da kazasker tarafından temsil ediliyordu.
3. Osmanlı Devleti’nde eğtimi sisteminin işleyişinden kalemiye sınıfı sorumluydu.
Medrese mezunları müderrislik ya da kadılığa atanmadan önce mülazemet denilen bekleme süresini
4.
tamamlamak zorundaydılar.
5. İlk Osmanlı medresesi Orhan Bey Dönemi’nde açılmıştır.
6. Kütüphane oluşturan ilk Osmanlı padişahı II. Murat’tır.
7. Ferman, berat kitabi kültürünün başlıca ürünleridir.
8. Yavuz Sultan Selim şiirlerini Adli mahlasıyla yazdı.
9. Fatih Sultan Mehmet milli kültür hareketine öncülük eden padişahtır.
10. Medrese eğitimi ders geçme sistemine dayanıyordu.
11. En yüksek dereceli medreselerden biri de Süleymaniye Medresesi’ydi.
12. İlk Osmanlı Medresesi Edirne’de açıldı.
13. Medrese mezunları için düzenlene belgeye icazetname denir.
14. Şiirlerini Muhibbi mahlası ile yazan padişah Kanuni’ydi.
7 10. Sınıf Tarih

06 Etkinlik
2. Aşağıdaki kısa cevaplı soruları cevaplayınız.
Osmanlı Devleti’nde hukuk ve eğitim sisteminin işleyişinden

1.
sorumlu olan sınıf .......................................................................
2. Osmanlı Devleti’nde kadılık makamına atanan ilk görevli

.......................................................................
3. İlk Osmanlı medresesinin açıldığı kent

.......................................................................
Çok önemli matematikçi ve astronomi bilimcisi de olan Türk
4.
devlet adamı .......................................................................
5. Şiirlerini “Adli” mahlası ile yazan Osmanlı padişahı

.......................................................................
Osmanlı Devleti’nde saray kütüphanesinin oluşturulduğu ilk
6.
kent .......................................................................
İstanbul’un fethinden sonra Ayasofya’da kılınan ilk cuma na-
7.
mazında hutbeyi okuyan bilim insanı .......................................................................
İnsanın dünyevi olan her şeyden arınıp kendisini bütünüyle
8.
Allah yoluna adaması anlayışı .......................................................................
Osmanlı Dönemi’nde büyük gelişme gösteren güzel yazı yaz-
9.
ma sanatı .......................................................................
Osmanlı Devleti’nde vergi yükümlüsü olan ve yönetilenlerin
10.
genel adı .......................................................................
Medrese mezunlarının göreve atanmak için beklemek zorun-
11.
da oldukları süre .......................................................................
12. Mezuniyet aşamasına gelmiş olan medrese öğrencisi

.......................................................................
13. Şair padişahlar geleneğinin öncüsü olan padişah

.......................................................................
Fatih Sultan Mehmet tarafından Sahn-ı Sema Medresesi’nin
14.
müderrisliğine getirilen matematikçi ve gök bilimci .......................................................................

Etkinlik-1
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Y
Y D Y D D Y D Y Y D D Y D D
Etkinlik-2
1 2 3 4 5 6 7
İlmiye Dursun Fakih İznik Uluğ Bey II. Bayezit Bursa Akşemseddin
8 9 10 11 12 13 14
Tasavvuf Hat Reaya Mülazemet Danişment II. Murat Ali Kuşcu
10. Sınıf Tarih 8

Test - 1 06
1. “Biz pergel gibiyiz. Bir ayağımız din üzerinde sağ- 4. Sufiliğin temel ilkelerinden olan güzel ahlakı,
lamca durur, öteki ayağımız yetmiş iki milleti do- teşkilatlanmasına öncülük yaptığı mesleki ku-
laşır.” ruluşunda temel felsefesi yapan sufi aşağıda-
Yukarıdaki sözü dikkate alındığında Mevlânâ- kilerden hangisidir?
Celâleddin-i Rumi ile ilgili; A) Yunus Emre
I. mutasavvıf olduğu, B) Hoca Ahmet Yesevi
II. tüm insanlığa değer verdiği, C) Ahi Evran
III. engin bir hoşgörüye sahip olduğu D) Mevlânâ Celâleddin Rûmi
yargılarından hangilerine ulaşılabilir? E) Hacı Bektaş-ı Veli
5. I. Subaşı
II. Kadı
III. Sadaret kaymakamı
Osmanlı Devleti’nde yukarıdakilerden hangile-
rinin taşra teşkilatlanmasının çekirdeğini oluş-
turdukları söylenebilir?
2. Tasavvuf; insanın kendisini dünyevi ve bireysel çı- A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
karlardan bütünüyle arındırıp Allaha adanmışlığın D) II ve III E) I, II ve III
ifadesidir.
Buna göre tasavvuf düşüncesinin aşağıdaki-
lerden hangisini içerdiği söylenemez?
A) Dürüstlük B) Cömertlik
C) İlahi aşk D) Hoşgörü
E) Tutuculuk
6. Beylikten Devlete Osmanlı Medeniyeti ünitesini

anlatan Deniz Öğretmen öğrencilerinden askeri
sınıfta yer alan devlet görevlilerine birer örnek ver-
melerini istemiştir.
Öğrencilerinden de aşağıdaki cevapları almıştır.
Semih; Veziriazam
Ayça; Mültezim
Ercan; Sancak Beyi
3. Osman Bey Karacahisar’ın fethinden sonra devlet
Esra; Yeniçeri Ağası
olma yolunda ilk adımı atarak buraya Dursun Fa-
kih’i ilk Osmanlı kadısı olarak atadı. Alaz; Tımarlı Sipahi
Buna göre Osmanlı Devleti’nin kurumsallaş- Verilen örnekler dikkate alındığında öğrenci-
masına ilişkin ilk adımın aşağıdaki alanların lerden hangisinin yanlış örnek verdiği söyle-
hangisinde atıldığı söylenebilir? nebilir?
A) Sanat B) Eğitim C) Kültür A) Semih B) Ayça C) Ercan
D) Hukuk E) Askerî D) Esra E) Alaz
9 10. Sınıf Tarih

06 Test - 1
7. Osmanlı Devleti’nde seyfiye sınıfından olanla- 11. Osmanlı Devleti’nde halkı farklı din, mezhep ve
rın; etnik kesimlerden oluşan toplumsal kesimin
I. askerlik yapma, tümüne verilen isim aşağıdakilerden hangisi-
dir?
II. vergi ödeme,
A) Zımmi B) Millet C) Beraya
III. fermanlara uyma
D) Reaya E) Ulema
yükümlülüklerinin olduğu söylenemez?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
8. İlmiye sınıfının en önemli görevlilerinden biri ka- 12. Öldükten sonra müritlerinden biri olan oğlu ta-
dılardı. rafından adına tarikat kurulan sufi aşağıdaki-
lerden hangisidir?
Aşağıdakilerden hangisinin kadıların görevle-
rinden biri olduğu söylenemez? A) Mevlânâ Celâleddin Rûmi
A) Vakıfları denetlemek B) Yunus Emre
B) Davalara bakmak C) Hacı Bektaş-ı Veli
C) Evlenme ve boşanma işlerine bakmak D) Hacı Bayram-ı Veli
D) Padişah buyruklarını halka ulaştırmak E) Ahmet Yesevi
E) Müderrisleri atamak
9. Aşağıdakilerden hangisi ilmiye sınıfının üyele-

rinden biri değildir? 13. I. Vergi vermek
A) Şeyhülislam II. Askerlik yapmak
B) Reis’ülküttap III. Üretmek
C) Müderris Yukarıdakilerden hangilerinin Osmanlı Devle-

ti’nde reaya denilen toplumsal kesimin yüküm-
D) Kadı
lülüklerinden olduğu söylenebilir?
E) Kazasker
10. “Bir gönül kırdın ise kırk yıl tövbe etsen nafile”
sözü Yunus Emre’nin tasavvuf anlayışının;
I. hoşgörü,
II. insan sevgisi,
III. ilahi aşk
unsurlarından hangilerine dayandığı söylene-
bilir?

Test - 2 06
1. XIII. yüzyılda Anadolu’da faaliyet gösteren tari- 4. Sevdiğinden muhabbet olmazsa o kalp hastasına
katlarla ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi yan- Kimseler derdine derman edemez imkan olup
lıştır?
Verseler cihanını mülkünü tacını tahtını
A) Osmanlıların gaza politikasını destekledikleri
Avni köyün terk etmez başına sultan olup
B) Anadolu’nun İslamlaşmasına katkıda bulun-
Yukarıdaki dizelerin yazarı olan Osmanlı padi-
dukları
şahı aşağıdakilerden hangisidir?
C) Anadolu’ya göç eden Türkmenlerin İslamlaş-
A) II. Murad
masına yardımcı oldukları
B) Fatih Sultan Mehmed
D) Anadolu’nun yerli halkı arasında İslamiyet’i
yaydıkları C) II. Beyazid
E) Osmanlı yönetiminde temsil edildikleri D) Yavuz Sultan Selim

E) Kanuni Sultan Süleyman
2. Osmanlılarda medrese eğitimini tamamlayan

ve sınavlarda başarılı olanlara mezuniyet bel-
gesi niteliğinde verilen belge aşağıdakilerden
hangisidir?
A) İcazetname B) Gedik 5. Aşağıdaki Osmanlı padişahlarından hangisinin
C) Muacele D) Tezkere döneminde Türkçeye diğerlerinden daha fazla
E) Mazbata önem verildiği söylenebilir?
A) II. Murad
B) Fatih Sultan Mehmed
C) II. Bayezid
D) Yavuz Sultan Selim
3. İlmiye sınıfından olanlar;
I. fetva,
II. yargı,
III. eğitim
alanlarında hizmet verirlerdi.
Bu alanlarda görevli olanlar aşağıdakilerden
hangisinde doğru olarak verilmiştir?
I II III
A) Şeyhülislam Müderris Kadı
B) Kadı Şeyhülislam Müderris 6. Vakıfların aşağıdaki alanlardan hangisinde hiz-
met üretilmesine katkıda bulundukları söyle-
C) Müderris Kadı Şeyhülislam
nemez?
D) Şeyhülislam Kadı Müderris
A) Din B) Ticaret C) Eğitim
E) Kadı Müderris Şeyhülislam
D) Sağlık E) Hukuk

06 Test - 2
7. Osmanlı Devleti’nde kitabi kültürle ilgili araştır- 11. Osmanlı Devleti’nde anlatı yoluyla oluşturulan
ma yapmak isteyen bir tarihçi aşağıdakilerden ve aynı yöntemle sonraki kuşaklara aktarılan
hangisinden yararlanamaz? halk kültürünün;
A) Ferman B) Berat I. Türk-İslam,
C) Kanunname D) Menkibe II. İran,
E) Ahidname III. Hint
kültürlerinden hangilerinin etkisiyle oluştuğu
söylenebilir?
8. Osmanlı madeni paralarına Kayı Boyunun

damgasını bastıran ilk Osmanlı padişahı aşağı-
dakilerden hangisidir?
A) Osman Bey
B) Orhan Bey
C) I. Murad
D) Yıldırım Beyazid
E) II. Murad
12. Divan-ı Hümâyun’un üyelerinden olan kazasker

müderrislerin ve kadıların atamalarından da so-
rumluydu.
Buna göre kazaskerin;
9. Osmanlı kent modelinde kent merkezinin; I. eğitim,
I. sancak beyi konağı, II. maliye,
II. cami, III. hukuk
III. kervansaray alanlarından hangilerinin düzenlenmesinden

sorumlu olduğu söylenebilir?
yapılarından hangilerini içerdiği söylenebilir?
10. İlk dönem Osmanlı mimarisinde mezarlarda ve

mimari yapıların dış cephesinde kullanılan el
sanatı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Ahşap işçiliği
B) Mimyatür
C) Taş işçiliği
D) Hat
E) Tezhip

Tarama Testi 06
1. Öğretilerinin temelini oluşturan insan ve in- 4. Aşağıdaki el sanatlarından hangisinin kullanım

sanlık sevgisini “Ne olursan ol gel, yüz kere, bin- alanının diğerlerinden daha geniş olduğu söy-
kere tövbe etsen de yine gel” sözüyle ifade eden lenebilir?
mutasavvıf aşağıdakilerden hangisidir? A) Ahşap işlemeciliği
A) Mevlânâ Celâleddin Rûmi B) Taş işlemeciliği
B) Ahmet Yesevi C) Hat
C) Hacı Bektaş-ı Veli D) Çiniçilik
D) Yunus Emre E) Dokumacılık
E) Ahi Evran
5. Aşağıdaki el sanatlarından hangisinden mimari

yapılarda yararlanıldığı söylenemez?
A) Ebru B) Ahşapçılık
C) Çinicilik D) Hat
2. Osmanlı Devleti’nde medreseden mezun olanlar- E) Taş süsleme
dan kadılığa ya da müderrisliğe atanmak isteyen-
ler ---- denilen bekleme süresinden sonra atana-
bilirlerdi.
Cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden
hangisi getirilmelidir?
A) kapıya çıkma 6. I. Vakıflar
B) danişment II. Merkezi hazine
C) icazet III. Orta sandık
D) muacele Osmanlı Devleti’nde medreselerin giderlerinin
E) mülazemet yukarıdakilerin hangileri tarafından karşılandı-
ğı söylenebilir?
3. Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan’ın elçisi

7. Osmanlı medreselerinde okutulan;
olarak geldiği İstanbul’da Fatih Sultan Mehmed
tarafından Sahn-ı Seman Medreselerinin mü- I. tefsir,
derrisliğine atanan bilim insanı aşağıdakiler- II. hadis,
den hangisidir? III. astronomi,
A) Ali Kuşçu IV. kelam
B) Ali Şir Nevai derslerinden hangilerinin nakli ilimler olduğu
C) Akşemseddin söylenebilir?
D) Molla Lütfi A) I ve II B) I ve IV C) I, II ve III
E) Davud-ı Kayseri D) I, II ve IV E) I, III ve IV

06 Test - 3
8. I. Darülhadis 12. Osmanlılarda ilmiye sınıfı ile ilgili bir makama ata-
II. Darülfünun manın temel koşullarından biri medrese mezunu
olmaktı.
III. Dürülkurra
Buna göre aşağıdaki makamlardan hangisine
IV. Darüttıp
atanacaklardan bu koşulun arandığı söylene-
Yukarıdakilerden hangilerinin XV ve XVI. yüz- mez?
yıllarda ihtisas medresesi olarak eğitim verdik-
A) Şeyhülislam B) Müftü
leri söylenebilir?
C) Kadı D) Sancak beyi
A) I ve II B) I ve III C) II ve IV
E) Müderris
D) I, II ve III E) I, III ve IV
13. I. Ali Kuşçu

9. Aşağıdakilerden hangisinin Osmanlı Devle-
II. Uluğ Bey
ti’nin şair padişahlarından biri olduğu söylene-
mez? III. Akşemseddin
A) II. Murad IV. Hoca Sinan Paşa
B) Fatih Sultan Mehmed Yukarıdaki bilim insanlarından hangilerinin

Sahn-ı Seman Medreselerinde müderrislik
C) II. Bayezid
yaptıkları söylenebilir?
D) Kanuni Sultan Süleyman
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve IV
E) II. Selim
D) I, II ve IV E) I, III ve IV
10. Osmanlı Devleti’nde şehirlerdeki mahalle yer-

leşimleri toplulukların;
14. Osmanlı Devleti’nde Türk şehir modelinin aşa-
ğıdaki padişahlardan hangisinin döneminde
I. sosyal,
oluşturulmaya başlandığı savunulabilir?
II. dini,
A) Osman Bey
III. etnik
B) Orhan Bey
özelliklerinden hangilerine göre şekilleniyor-
C) I. Murad
du?
D) II. Murad
E) Fatih Sultan Mehmed
11. Mikroplarla ilgili yaptığı bilimsel çalışmalarla

tıp alanında önemli bir çığır açtığı kabul edilen
bilim insanı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Ali Kuşçu
B) Uluğ Bey
C) Akşemseddin
D) Molla Gürani
E) Hoca Sinan Paşa

Tarama Testi 06
1. “Ölmeden önce ölmek” anlayışı ile dünyevi olan 4. “Halk içinde muteber bir nesne yok devlet gibi,
her şeyden vazgeçmeyi ve yanlız Allah’a bağ- olmaya devlet cihânda bir nefes sıhhat gibi” di-
lanmayı öğretilerinin temeli hâline getiren mu- zelerinin sahibi olan Kânûni Sultan Süleyman
tasavvıf aşağıdakilerden hangisidir? şiirlerini aşağıdaki mahlasların hangisini kulla-
A) Yunus Emre narak yazmıştır?
B) Ahmet Yesevi A) Avnî B) Adlî C) Muhibbî
C) Hacı Bektaş-ı Veli D) Murâdî E) İlhami
D) Ahi Evran
E) Mevlânâ Celâleddin-i Rumi
5. Osmanlı Devleti’nde rasathane kurarak gök ci-

simlerini gözlemleyen bilim insanı aşağıdaki-
lerden hangisidir?
A) Ali Kuşçu
B) Matrakçı Nasuh
C) Akşemseddin
2. Osmanlı Devleti’nde taşrada görev yapan devlet
D) Takiyüddin Mehmet
görevlilerinin büyük bir bölümü merkezden atanır-
dı. E) Uluğ Bey
Osmanlı Devleti’nin bu uygulamasının;

I. yerel güç odaklarının oluşmasını engelleme,
II. merkezi otoriteyi taşrada da egemen kılma,
III. dirlik sistemini yaygınlaştırma
amaçlarından hangilerini gerçekleştirmeye yö- 6. Osmanlı tarihinde kendi adına kütüphane oluş-
nelik olduğu söylenebilir? turan ilk padişah aşağıdakilerden hangisidir?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) Osman Gazi
D) II ve III E) I, II ve III B) Orhan Gazi

C) I. Murad
D) Yıldırım Bayezid
E) II. Murad
3. Tahta çıktıktan sonra kendi adına bastırdığı 7. Osmanlı Devleti’nde dinsel, sosyal ve eğitsel
parada Kayı Boyu’nun damgasını kullanan ilk kurumların giderleri aşağıdakilerden hangisi
padişah aşağıdakilerden hangisidir? tarafından karşılanırdı?
A) Orhan Bey A) Tekke ve zaviyeler
B) I. Murat B) Hazine-i Amire
C) Yıldırım Beyazıt C) Vakıflar
D) I. Mehmet D) Beytü’l-mal
E) II. Murad E) Orta sandık

06 Test - 4
8. Aşağıdaki Türk bilim insanlarından hangisinin 12. I. Tekke

aynı zamanda hükümdar özelliğine de sahip ol- II. Zaviye
III. Bedesten
A) Molla Lütfi
IV. Cami
B) Uluğ Bey
Yukarıdakilerden hangilerinin halkın din ve ira-
C) Ali Kuşçu de konusunda eğitilmesinde önemli rol oyna-
D) Akşemseddin dıkları söylenebilir?
E) Dursun Fakih A) Yalnız I B) I ve II C) II ve IV
D) I, II ve III E) I, II ve IV
9. Osmanlı Devleti’nde uygulanacak olan bazı politi-

kaların İslam dinine uygun olup olmadığı konusun- 13. Milli kültür hareketinin öncüsü olarak kabul
da ulemadan fetva alınırdı. edilen Osmanlı padişahı aşağıdakilerden han-
Aşağıdaki devlet görevlilerinden hangisinin gisidir?
fetva verme yetkisine sahip olduğu söylenebi- A) I. Murad
lir?
B) Yıldırım Bayezid
A) Kazasker B) Sadrazam
C) II. Murad
C) Defterdar D) Taht kadısı
D) Fatih Sultan Mehmed
E) Şeyhülislam
10. Osmanlı Devleti’nde ilmiye sınıfı ile ilgili bir gö-

reve atanacak kişilerin;
I. Müslüman kökenli olma,
II. Enderunda eğitim alma,
III. medrese mezunu olma
özelliklerinden hangilerine sahip olması gerek-
tiği söylenebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III CEVAP ANAHTARI
TEST-1
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
E E D C B B C E B E D A E
TEST-2
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
11. Şiirlerinde “Adlî” mahlasını kullanan Osmanlı E A D B A E D E B C E D
padişahı aşağıdakilerden hangisidir?
TEST-3
A) II. Murad 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
B) Fatih Sultan Mehmed A E A E A A D E E D C D E B
C) II. Bayezid TEST-4

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
D) Yavuz Sultan Selim
B B E C D C C B E C C E C

Yerleşme Ve Devletleşme Sürecinde Selçuklu Türkiyesi: Güçlükonak Anadolu Lisesi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Yerleşme Ve Devletleşme Sürecinde Selçuklu Türkiyesi: Güçlükonak Anadolu Lisesi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Yerleşme Ve Devletleşme Sürecinde Selçuklu Türkiyesi: Güçlükonak Anadolu Lisesi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

01

YERLEŞME VE DEVLETLEŞME SÜRECİNDE SELÇUKLU TÜRKİYESİ

Türklerden önce Bizans’ın egemen olduğu Anadolu şe-

Kurtuba İm Miryokefalon Semerkant Katvan

hir ve kasabaları harabeye dönmüş nüfusu azalmış bir

Anadolu’nun her alanda yaşadığı bu yıkımda;

XI ve XII. Yüzyıldaki Siyasi Gelişmeler I. Bizans - Sasani,

Bizans, XI. yüzyıldan itibaren yoğunlaşan taht kavga-

Bizans İmparatorluğu’nda 1042’den 1081’e kadar 11

1 10. Sınıf Tarih

Selçuklu Hanedanı’nın üyelerinden biri olan Çağrı ANADOLU’NUN İLK FATİHLERİ

Anadolu’nun fethi için görevlendirilen komutanlara bir

10. Sınıf Tarih 2

1072-1178 Yılları Arasında Anadolu

Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliklerinin başlıca özel-

✓✓ Malazgirt Zaferi sonrası kurulmaları Yağıbasan Medresesi

✓✓ Oğuz Türkleri tarafından kurulmaları Mengücekler (1071-1228)

✓✓ Yaptıkları yollar, çeşmeler, camiler, kervansaraylar ve

✓✓ Türkiye Selçukluları tarafından yıkılmaları

Bu süreçte kurulan başlıca beylikler şunlardır.

Malazgirt Zaferi’nden sonra Anadolu’da kurulan ilk Türk

Kurucusu Ebu’l Kasım Saltuk’tur. Erzurum merkez ol-

Danişment Ahmet Gazi tarafından Sivas merkez ol-

3 10. Sınıf Tarih

Cezerî’nin, su ve mekanik parçalarla çalışan makineler Anadolu’da Selçuklu-Bizans Mücadelesi

Miryokefalon Zaferi Anadolu’nun Türk yurdu olmasını

10. Sınıf Tarih 4

Türkiye Selçuklularında Teşkilat ve Sosyo-Kültürel

Buna göre Miryokefalon Savaşı’nın; ✓✓ Büyük Selçuklularla yapılan savaşların sonrasında

Ülke toprakları hükümdar ve ailesinin ortak mülkü idi.

Bunların kendi adlarına para bastırma hutbe okutma,

Türkler köklü bir devlet geleneğine sahiplerdir. Bu özel-

5 10. Sınıf Tarih

✓✓ ikta işleten devlet görevlilerinin yetiştirmek zorunda

✓✓ sınır boylarında yaşayan ve her an savaşa hazır du-

✓✓ Reis’ül Bahr veya Meliküs Sevahil denilen görevlinin

✓✓ bağlı devlet ve beyliklerin savaş zamanında gönder-

10. Sınıf Tarih 6

3. Artuklular 4. Çaka Beyliği

7 10. Sınıf Tarih

2. Aşağıdaki ifadelerin doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazınız.

2. Türklerin fethinden önce Anadolu’ya Ermeni Krallığı egemendi.

3. Malazgirt Zaferi’nden sonra Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliği Artuklulardır.

4. Yunus Emre Türkçe yazdığı şiirlerle halka tasavvufu sevdiren mutasavvıftır.

5. Anadolu’daki ilk medrese Danişmentoğulları tarafından yapıldı.

6. Türkiye Selçuklularında Divan-ı Sultanat’a melikler başkanlık yapardı.

3. Aşağıda boş bırakılan yerleri doldurunuz.

1. .................................................. Bizans’la Selçuklular arasında Anadolu’da yapılan ilk büyük savaştır.

3. Türkiye Selçuklularında devlet işleri ..................................................’ta görüşülüp karara bağlanırdı.

4. Malazgirt Zaferi’nden sonra Anadolu’da kurulan ilk beylik ..................................................beyliğidir.

5. Türkiye Selçuklularında ordunun başkumandanına .................................................. denir.

6. Türkiye Selçuklularında toprak sisteminin işleyişinden .................................................. sorumluydu.

ETKİNLİK CEVAP ANAHTARI

10. Sınıf Tarih 8

1. Türklerin Anadolu’yu yurt edinmelerinden önce de 4. I. ed-devletü’t Türkiye

2. Kısa sürede güçlenmesi Bizans ve Türkiye Sel-

A) Mengücekoğulları I. adaletsiz vergi sistemi,

3. XI. yüzyıldan itibaren Doğu Anadolu’da yaşa-