ររវត្តវិទ្យាទ្ី១២

1. ស្ថយនភាពេេដឋកិច្ចមុនៃងៃ១៨ មីនា ឆ្យាំ១៩៧០ គឺ៖

 ឈរ់ទ្ទ្ួលជាំនួយេោធាពីេហរដឋអាេមរិក
 ទ្ទ្ួលជាំនួយេោធាពីររេទ្េច្ិន
 េ្វើជាត្ូរនីយកមមពាណិិជជកកមមេរៅររេទ្េ
 រិទ្ទ្វយរ្នាគារឯកជន
 បាត្់រង់របាក់ច្ាំិូលពនធេលើការនាាំេច្ញ
 ការបាត្់រង់ជាំនាញរគរ់រគងេលើេហរគាេ និងកងវះរេច្ចកេទ្េ
 ការរត្់ពនធ ការរគរ់រគងឩេយាហកមមមិនបានលអ
 ការច្ាំណាយខ្វះត្ុលយយភាព
 កេិកមមជួរវិរត្តិេោយស្រ ៖ ររព័នធធារាស្ស្រេតគាមយនររេិទ្ធិភាព ។

2. មូលេហត្ុបានជាេលច្េ ើងរររស្ធារិរដឋមែខ្មរ េរពាណះ ៖

 េស្រ្រយមរត្ជាក់ មេនាគមន៍វិជាជយទ្ាំងពីរ គឺេេរី និងកុាំមុយនីេអូេទ្ញកមពុ
ជាឪយយធាលក់កនុងេស្រ្រយម
 វិរត្តិេង៬ម អាំេពើពុករលួយ រកយឝពួកនិយម ែលយបងេុីេង ...
 វិរត្តិេេដឋកិច្ច ដួលរលាំេរាងច្រក េហរគាេរដឋរណាដយលមកពីអាំេពើរលួយ
រកយឝពួលេុីេង
 វិរត្តិនេោបាយ នេោបាយអពយារកឹត្យយមិនច្ាំទ្ិេរណាដយលមកពីមេនាគមន៍
វិជាជយទ្ាំងពីរ និងអនកនាាំែខ្មរេោភលន់អាំណាច្
 វត្តត្មានជនជាត្ិររេទ្េ ពួកយយួនេយៀកមិញ េយៀកុង បានច្ូលមករេ់
េៅកមពុជាកាន់ែត្េរច្ើនជាពិេេេយួនមកេៅរគរ់េខ្ត្ត េទ្ើរលន់ នល់ និង
េិរីមត្ៈ រង៫ាំច្ិត្តេ្វើររហារទ្មាលយរ់រពះេីហនុពីត្ាំែិងេៅៃងៃ១៨ ែខ្មីនា
ឆ្យាំ ១៩៧០ ។
3. មូលេហត្ុេ្វើឪយយបានមានេស្រ្រយមេុីវិលផទុះេ ើងេៅកមពុជា(១៩៧០-
១៩៧៥) ៖

េោយស្រឥទ្ធិពលៃនេស្រ្រយមរត្ជាក់
អនុវត្តនេោបាយអពយារកឹត្យយររេ់េេមេច្េីហនុមិនច្ាំទ្ិេេៅឬលេមលៀង
ពុករលួយរកយឝពួកនិយម កុរកមមេពញៃផទររេទ្េ
មស្រនេីររេ់េេេច្េីហនុកយបត្់នឹងរពះអង៬
ការេរជៀត្ែរជកររេ់េវៀត្ណាម ច្ិន េហរដឋអាេមរិកកនុងនេោបាយែខ្មរ
ការរេង៪ើត្រិេិកយយរួររួមជាត្ិកមពុជាររេ់រពះបាទ្នេរាត្តមេីហនុ។
4. កត្តយេាំខាន់ៗែដលនាាំឪយយរររស្ធារិរដឋែខ្មរ (១៩៧០-១៩៧៥) ដួលរលាំគឺ
៖
 ររជាជនត្ាំរន់រំេោះ និងរកុងភនាំេពញេនឿយណាយនឹងរររស្ធារិរដឋ
ែខ្មរែដលររករេោយអាំេពើពុករលួយ និងេពាណេពញេោយភាពអារ់អួរ
 ររជាជនេភៀេេឹកមកកាន់ទ្ីរកុងភនាំេពញែដលេកើនររមាិពីរោននាក់
រេ់េៅេោយបាត្់រង់ការ្រ ខ្វះេេយបៀងអាហារ
 អត្ិផរណា (ទ្ាំនិញេ ើងៃងល ត្ៃមលរបាក់េរៀលច្ុះេោក)
  ការដឹកជញ្ជកូនេេយបៀងអាហារ និងរគារ់រំេេវររេ់េហរដឋអាេមរិកមាន
ឧរត្ថមភ
 ររជាជនរកុងភនាំេពញ និងរររលន់ នល់រត្ូវែខ្មររកហមកាត្់ផ្ដយច្់ទ្ាំងរេុង
 េៅៃងៃទ្ី១ ែខ្េមស្ ឆ្យាំ ១៩៧៥ េោក លន់ នល់ បានេភៀេខ្លួនត្មយនេ
េហាះេច្ញពីកមពុជា និងេៅរេ់េោយព័ទ្ធទ្ីរកុងភនាំេពញពិេេេការនាាំ
េេយបៀងច្ូល
 ការច្រចាររវាងរោឋយភិបាល ស្ធារិរដឋែខ្មរនិងរិេិរយយរួររួមជាត្ិែខ្មរ
ដឹកនាាំេោយេេមេច្នេរាត្តម េីហនុពុាំទ្ទ្ួលបានលទ្ធផលអវីេស្ះ
 អាេមរិករញ្យឈរ់ការផេល់ជាំនួយ។

5. េហត្ុែដលេ្វើឱយយរររស្ធារិរដឋែខ្មរដួលរលាំេរពាណះ ៖
 មានអាំេពើពុករលួយរគរ់ស្ថយរ័ន
 ររជាពលរដឋឹមិនេពញច្ិត្តនឹងគាាំរទ្ការដឹកនាាំងមីររេ់ពួកកុាំមុយនីេ
 មិនអាច្េោះរស្យបានច្ាំេពាណះរញ្ឝយអាំេពើពុករលួយ
 មិនេោះរស្យបានរញ្ឝយជនរទ្
 រត្ូវបានកាត្់ផ្តយច្់ទ្ាំងរេុងៃនការផ៬ត្់ផ៬ង់ជាំនួយពីអាេមរិក ។

6. ផលវិបាកៃនេស្រ្រយម (១៩៧០-១៩៧៥) ៖
+ ផលវិបាកកនុងេង៬ម
 េស្រ្រយមបានេមាលយរ់ជីវិត្មនុេយឝជាងមួយោននាក់
 រនយឝល់ទ្ុកនូវស្រេេីេមមាយយ េកមងកាំរពាណ ចាេ់ជរា ជនពិការ
  ររជាជនេភៀេខ្លួនពីជនរទ្ច្ូលមកទ្ីរកុងរេ់េោយទ្ុក៫េវទ្នា
 អាំេពើពុករលួយ ភាពអយុត្តិ្ម៌ អនា្ិរេត្យយយទ្ូទ្ាំងររេទ្េ
 រាំផ្លយញ្នធានមនុេយឝ រគឹះស្ថយនេិកយា វត្តអារាម។
+ ផលវិបាកេេដឋកិច្ច
 ដីែរេច្មាកយររត្ូវេបាះរង់េចាល កាលយយជាច្មាកយរមីន រេ្ដយរគារ់ែរក
 េរាងច្រកេហរគាេ ៧៥%រត្ូវរាំផលិច្រាំផ្លយញ
 ច្មាលយរេៅេ៊ូរត្ូវេបាះេឆ្យត្េចាល
 ផលូវងនល់ ស្ពយន៧០% េៅ៨០% រត្ូវអនតរាយ
 េេដឋកិច្ចជាត្ិធាលយក់ច្ុះ។
+ ផលវិបាកនេោបាយ
 ររេទ្េជាត្ិរត្ូវបាត្់រង់កិត្តិយេ េករ្េេ មយះ កិត្យានុភាព េលើឆកអនតរ
ជាត្ិ
 អេេថរភាពនេោបាយេោយេស្រ្រយមេុីវិលរនរង៪វិនាេកមមេលើរគរ់វិេ័
យ
 ផេល់ឳកាេឪយយពួកែខ្មររកហមេ ើងកាន់អាំណាច្បាន គឺកមពុជាេៅកនុងរររ
អនធកាលៃនអាំេពើររល័យពូជស្េន៍។
7. រដឋររហារទ្មាលយក់េេមេច្នេរាត្តម េីហនុេៅៃងៃ ១៨ មីនា ១៩៧០ ។
រដឋររហារេនះបាននាាំមក ៖
 ការរេូររររនិយមជាស្ធារិៈែខ្មរ
 ររេទ្េែរកជាពីរ រកយឝកនុងភនាំេពញស្ធារិៈ េេរិជនរទ្កុមកមមយនីេ
 េៅរកុងេរ៉កាាំង រពះនេរាត្តម េីហនុរេង៪ើត្រោឋយភិបាលនិរេទ្េខ្លួន
 អាំពាណវនាវឲយយររជាជនច្ូលែរពមាយក់ គឺ េដើមយបីររឆាំងរររស្ធារិៈែខ្មរ
 មានេស្រ្រយមរវាងពួកស្ធារិៈរដឋ និង ពួកែខ្មររកហម
 េស្រ្រយមេុីវិលេ្វើឲយយមនុេយឝស្លយរ់ ររួេ និងពិការជាេរច្ើន
 ការេកើត្េ ើងនូវអាំេពើពុករលួយ
 ទ្ីរកុងភនាំេពញេោមព័ទ្ធេោយពួកែខ្មររកហម
 ររជាជនរេ់េៅេោយខ្វះជរមក ខ្វះេុវត្ថិភាព ខ្វះេេយបៀងអាហារ ខ្វះេុខ្មា
លភាព
 ររជាជនេៅទ្ីរកុងភនាំេពញរេ់េៅេោយការភ័យខាលយច្
 រគឹះស្ថយនេិកយាមួយច្ាំនួនរត្ូវវរិទ្ទ្វយរេរពាណះេោករគូ អនករគូ បានរេ់
េភៀេខ្លួន
 េកើត្មានេស្រ្រយមរត្ជាក់ ( េេរី និង កុមមុយនីេ )
 ែខ្មររកហមមានឪកាេេ ើងកាន់អាំណាច្
 ែខ្មររកហមបានេមាលយរ់ររជាជនោជាខាមយាំងររេ់អង៬ការ ។

8. េរៀររារ់េេដឋកិច្ចេៅេម័យស្ធារិរដឋែខ្មរឆ្យាំ ១៩៧០ ដល់ ១៩៧៥‍ គឺ៖

 ទ្ទ្ួលជាំនួយពីេហរដឋអាេមរិច្ េេទើរែត្ទ្ាំងរេុង
 េេដឋកិច្ចគាមយនដាំេិើរការ ( ដាំេិើរេៅែត្ភនាំេពញ និងទ្ីររជុាំជនេាំខាន់ៗ
មួយច្ាំនួនត្ូច្)
 អត្ិផរណារបាក់េរៀល េច្ះរនតរីត្ៃមលទ្ាំនិញេច្ះែត្េ ើងៃងលរហួេករមិត្
 ទ្េនលេមគង៬ ែដលជាផលូវទ្ឹកេរមារ់េហរដឋអាេមរិច្ដឹកជញ្ជកូន េេយបៀង
រត្ូវែខ្មររកហមកាត្់ផ្តយច្់ទ្ាំងរេុងេៅែខ្ មករា ឆ្យាំ ១៩៧៥
 េៅេល់ែត្ផលូវអាកាេពីបាងកក រ៉ុេណា្យះេរមារ់ដឹកេេយបៀងមកច្ិញ្ចឹម
មនុេយឝជាេរច្ើនោននាក់េៅទ្ីរកុងភនាំេពញ ។