N

O
T
Edukasyon
sa Pagpapakatao
Ikatlong Markahan - Modyul 2
Espiritwalidad at Pananampalataya

Kagawaran ng Edukasyon ● Republika ng Pilipinas

Edukasyon sa Pagpapakatao – Ikaapat na Baitang

Alternative Delivery Mode

Ikatlong Markahan – Modyul 2: Espirtiwalidad at Pananampalataya
Unang Edisyon, 2020
Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring
magkaroon ng karapatang-sipi sa anomang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas.
Gayonpaman, kailangan muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng
pamahalaan na naghanda ng akda kung ito ay pagkakakitaan. Kabilang sa mga
maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang pagtakda ng kaukulang
bayad.
Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o
brand name, tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa
modyul na ito ay nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang
matunton ang mga ito upang makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales.
Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at mga may-akda ang karapatang-aring iyon.
Ang anomang gamit maliban sa modyul na ito ay kinakailangan ng pahintulot mula
sa mga orihinal na may-akda ng mga ito.
Walang anomang parte ng materyales na ito ang maaaring kopyahin o
ilimbag sa anomang paraan nang walang pahintulot sa Kagawaran.

Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul

Manunulat: Cheryle Cañete-Matutina

Editor: Arnel C. Las Marias
Tagasuri: Nancy B. Panistante, EdD
Tagaguhit: Ma. Casandra C. Quilang
Tagalapat:
Tagapamahala: Dr.Arturo B. Bayocot, PhD. CESO III (Regional Director)
Co-Chairpersons: Dr. Victor G. De Gracia Jr. PhD. CESO V (Asst. Regional Director)
Randolph B. Tortola,PhD. CESO IV (SDS-Division of Bukidnon)
Shambaeh A. Usman,PhD.(ASDS-Division of Bukidnon)
Mala Epra B. Magnaong, Chief ES, CLMD
Neil A. Improgo, EPS-LRMS
Bienvenido U. Tagolimot, Jr., EPS-ADM
Members: Elbert R. Francisco, PhD, Chief ES, CID
Nancy B. Panistante, EdD, EPS in Edukasyon sa Pagpapakatao
Rejynne Mary L. Ruiz, PhD, LRMDS Manager
Jeny B. Timbal, PDO II
Shella O. Bolasco, Division Librarian II

Inilimbag sa Pilipinas ng: Kagawaran ng Edukasyon – Rehiyon X, Sangay ng Bukidnon

Office Address: Fortich Street, Sumpong, Malaybalay City
Telefax: (088) 813- 3634
E-mail Address: Bukidnon@deped.gov.ph
Website: www.Depedbukidnon.net.ph
 10
Edukasyon
sa Pagpapakatao
Ikatlong Markahan - Modyul 2
Espiritwalidad at Pananampalataya

Ang modyul na ito ay sama-samang binuo at sinuri ng mga edukador sa

mga publikong paaralan. Hinihikayat naming ang mga guro at iba pang nasa
larangan ng edukasyon na mag-email ng kanilang puna at mungkahi sa
Kagawaran ng Edukasyon sa bukidnon@deped.gov.ph

Pinahahalagahan namin ang inyong mga puna at mungkahi.

Kagawaran ng Edukasyon ● Republika ng Pilipinas

 Talaan ng Nilalaman

Pahina

Cover Page

Cover Page

Title Page

Talaan ng Nilalaman

Paunang Salita

Alamin 1

Subukin 1-4

Balikan 5-6

Tuklasin 7

Suriin 8-11

Pagyamanin 11-12

Isaisip 12-13

Isasagawa 13-14

Karagdagang gawain 14-15

Huling Pagtataya 15-18

Susi sa Pagwawasto 18

Sanggunian 19
Paunang Salita
Para sa tagapagdaloy:
Malugod na pagtanggap sa asignaturang Edukasyon sa Pagpapakatao 10 ng
Alternative Delivery Mode (ADM) Modyul para sa araling Ang Pagkukusa ng
makataong Kilos at Mga Salik na Nakaaapekto sa Pananagutan ng tao sa
Kahihinatnan ng Kilos at Pasiya.
Ang modyul na ito ay pinagtulungang dinisenyo, nilinang at sinuri ng mga
edukador mula sa pambuliko at pampribadong institusyon upang gabayan ka, ang
gurong tagapagdaloy upang matulungang makamit ng mag-aaral ang pamantayang
itinakda ng Kurikulum ng K to12 habang kanilang pinanagumpayan ang pansarili,
panlipunan at pang-ekonomikong hamon sa pag-aaral.
Ang tulong-aral na ito ay umaasang makauugnay ang mag-aaral sa
mapatnubay at malayang pagkatuto na mga gawain ayon sa kanilang kakayahan,
bilis at oras. Naglalayon din itong matulungan ang mag-aaral upang makamit ang
mga kasanayang pan-21 siglo habang isinasaalang-alang ang kanilang mga
pangangailangan at kalagayan.
Bilang karagdagan sa materyal ng pangunahing teksto, makikita ninyo ang kahong
ito sa pinakakatawan ng modyul:

Mga Tala para sa Magulang

Mga mahal naming magulang ikinalulugod namin ang iyong
katatagang loob at pagsisikap na makakapagpatuloy ng pag-
aaral ang iyong anak. Naway lagi kayong maging gabay at
inspirasyon sa lahat ng kanilang mga gawain. Sa lahat ng
panahon kami ay magsilbing kaagapay ninyo sa pagpapaunlad
ng ating mga kabataan. Naway ang modyul na ito ay magiging
mahalagang instrumento na matulongan ninyong magabayan
din sila.

Bilang tagapagdaloy, inaasahang bibigyan mo ng paunang kaalaman ang

mag-aaral kung paano gamitin ang modyul na ito. Kinakailangan ding subaybayan at
itala ang pag-unlad nila habang hinahayaan silang pamahalaan ang kanilang sariling
pagkatuto. Bukod dito, inaasahan mula sa iyo na higit pang hikayatin at gabayan ang
mag-aaral habang isinasagawa ang mga gawaing nakapaloob sa modyul.

Para sa mag-aaral at magulang:

Malugod na pagtanggap sa asignaturang Edukasyon sa Pagpapakatao 10 ng
Alternative Delivery Mode (ADM) Modyul ukol sa araling Paghubog ng Konsensiya
Batay sa Likas na Batas Moral.
 Ang modyul na ito ay ginawa bilang tugon sa iyong pangangailangan. Layunin
nitong matulungan ka sa iyong pag-aaral habang wala ka sa loob ng silid-aralan.
Hangad din nitong madulutan ka ng mga makabuluhang oportunidad sa pagkatuto.
Ang modyul na ito ay may mga bahagi at icon na dapat mong maunawaan.

Alamin Sa bahaging ito, malalaman mo ang mga dapat mong

matutuhan sa modyul.

Subukin Sa pagsusulit na ito, makikita natin kung ano na ang

kaalaman mo sa aralin ng modyul. Kung nakuha mo
ang lahat ng tamang sagot (100%), maaari mong
laktawan ang bahaging ito ng modyul.

Balikan Ito ay maikling pagsasanay o balik-aral upang

matulungan kang maiugnay ang kasalukuyang aralin
sa naunang leksyon.

Tuklasin Sa bahaging ito, ang bagong aralin ay ipakikilala sa

iyo sa maraming paraan tulad ng isang kuwento,
awitin, tula, pambukas na suliranin, gawain o isang
sitwasyon.

Suriin Sa seksyong ito, bibigyan ka ng maikling pagtalakay

sa aralin. Layunin nitong matulungan kang
maunawaan ang bagong konsepto at mga kasanayan.

Pagyamanin Binubuo ito ng mga gawaing para sa malayang

pagsasanay upang mapagtibay ang iyong pang-unawa
at mga kasanayan sa paksa. Maaari mong iwasto ang
mga sagot mo sa pagsasanay gamit ang susi sa
pagwawasto sa huling bahagi ng modyul.

Isaisip Naglalaman ito ng mga katanungan o pupunan ang

patlang ng pangungusap o talata upang maproseso
kung anong natutuhan mo mula sa aralin.

Isagawa Ito ay naglalaman ng gawaing makatutulong sa iyo

upang maisalin ang bagong kaalaman o kasanayan sa
tunay na sitwasyon o realidad ng buhay.

Tayahin Ito ay gawain na naglalayong matasa o masukat ang

antas ng pagkatuto sa pagkamit ng natutuhang
kompetensi.
Karagdagang Sa bahaging ito, may ibibigay sa iyong panibagong
Gawain gawain upang pagyamanin ang iyong kaalaman o
 kasanayan sa natutuhang aralin.
Susi sa Naglalaman ito ng mga tamang sagot sa lahat ng mga
Pagwawasto gawain sa modyul.

Sa katapusan ng modyul na ito, makikita mo rin ang:

talaan ng lahat ng pinagkuhanan sa paglikha

Sanggunian
o paglinang ng modyul na ito.

Ang sumusunod ay mahahalagang paalala sa paggamit ng modyul na ito:

1. Gamitin ang modyul nang may pag-iingat. Huwag lalagyan ng anumang
marka o sulat ang anumang bahagi ng modyul. Gumamit ng hiwalay na papel
sa pagsagot sa mga pagsasanay.
2. Huwag kalimutang sagutin ang Subukin bago lumipat sa iba pang gawaing
napapaloob sa modyul.
3. Basahing mabuti ang mga panuto bago gawin ang bawat pagsasanay.
4. Obserbahan ang katapatan at integridad sa pagsasagawa ng mga gawain at
sa pagwawasto ng mga kasagutan.
5. Tapusin ang kasalukuyang gawain bago pumunta sa iba pang pagsasanay.
6. Pakibalik ang modyul na ito sa iyong guro o tagapagdaloy kung tapos nang
sagutin lahat ng pagsasanay.
Kung sakaling ikaw ay mahirapang sagutin ang mga gawain sa modyul na ito,
huwag mag-aalinlangang konsultahin ang inyong guro o tagapagdaloy. Maaari ka rin
humingi ng tulong kay nanay o tatay, o sa nakatatanda mong kapatid o sino man sa
iyong mga kasama sa bahay na mas nakatatanda sa iyo. Laging itanim sa iyong
isipang hindi ka nag-iisa.
Umaasa kami, sa pamamagitan ng modyul na ito, makararanas ka ng
makahulugang pagkatuto at makakakuha ka ng malalim na pang-unawa sa kaugnay
na mga kompetensi. Kaya mo ito!
 Aralin
Espiritwalidad at Pananampalataya
1
Naranasan mo na bang magmahal?
Alamin
Kung naranasan mo na ito, ano ang iyong
pakiramdam? Naging masaya ka ba o
kakaiba ang iyong pakiramdam? Kung ikaw
ay nagmahal di ba gusto mo siyang palaging
makausap, makita at mas lalong makilala? Sa
modyul na ito gagabayan at tutulungan kang
patuloy na lumalim at maging makabuluhan
ang ugnayan mo sa kapawa at sa Diyos na
may kasamang pagmamahal. Kung paano
yan ang alamin natin sa modyul na ito.

Sa modyul na ito, inaasahang maipamamalas mo ang sumusunod na

kaalaman, kakayahan at pag-unawa:
1. Nahihinuha na nasa pagsisikap na hanapin ang kahulugan ng buhay hindi
ang mga bagay na material ang pagiging espiritwal ng tao.
2. Nahihinuha na ang pagsisikap na mapanatili ang ugnayan sa Diyos bilang
indikasyon ng pagiging espiritwal ang nagpapatibay sa ating
pananampalataya.

Subukin
Bago mo simulang namnamin ang
mga napahalagang nilalaman ng modyul
na ito, sagutin mo muna ang mga
nakalaang tanong. Ano kaya ang lebel ng
iyong kaalaman sa nilalaman ng modyul?
Handa ka na ba? simulan mo na.

1
Paunang Pagtataya
Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang mga aytem at piliin ang titik ng
pinakatamang sagot. Isulat ito sa iyong sagutang papel.
1. Alin sa sumusunod ang nagsasabi ng tunay na diwa ng espiritwalidad?
a. Magmahalan at maging mapagpatawad sa bawat isa.
b. Ang Diyos ay nasa ating lahat sa bawat pagkakataon ng ating buhay.
c. Pagpapabuti sa pagkatao sa pamamagitan ng pag-iwas sa material
na bagay.
d. Tanggapin ang kalooban ng DIyos na may kagaanan at likas
na pagsunod.

2. Ito ay ang personal na ugnayan ng tao sa Diyos. Isa itong malayang

desisyon na malaman at tanggapin ang katotohanan sa pagkatao.
a. Espiritwalidad
b. Pananampalataya
c. Pag-ibig
d. Panalangin

3. Sinasabi sa Hebreo 11:1 na “ Ang pananampalataya ang siyang kapanatagan

sa mga bagay na inaasam, ang kasiguruhan sa mga bagay na hindi nakikita.”
Alin sa sumusunod na pahayag ang tama tungkol dito?
a. Nagiging panatag ang tao dahil iniibig siya ng Diyos.
b. Nagiging panatag ang tao dahil alam niya na hindi siya pababayaan ng
Diyos.
c. Nagiging panatag ang tao dahil siya ay naniniwala at nagtitiwala sa
Diyos.
d. Nagiging panatag ang tao dahil siya ay umaasa sa pagmamahal ng
Diyos.

4. Ang sumusunod na pahayag ay mahahalagang aral ng pananampalatayang

Kristyanismo maliban sa:
a. Ang Diyos ay nasa ating lahat sa bawat pagkakataon ng ating buhay.
b. Magmahalan at maging mapagpatawad sa bawat isa.
c. Pagpapabuti sa pagkatao sa pamamagitan ng pag-iwas sa material na
bagay.
d. Tanggapin ang kalooban ng Diyos na may kagaanan at likas na
pagsunod.

5. Ang pagsasabuhay ng pananampalataya ng mga Muslim ay nakabatay sa

Limang Haligi ng Islam. Ang sumusunod ay sakop nito maliban sa:
a. Pag-aayuno
b. Pagdarasal
c. Pagninilay
d. Pagsamba

2
6. Alin sa sumusunod ang naglalarawan ng aral ng Budismo?
a. Pag-aayuno
b. Pagdarasal ng limang beses sa isang araw.
c. Pagmamahal at pagpapatawad sa isat-isa
d. Pagpapahalaga sa kabutihang panloob at mataas na antas ng
moralidad.

7. Bakit mahalaga sa buhay ng tao ang panahon ng pananahimik o pagninilay?

a. Upang lalong makilala ng tao ang Diyos at maibahagi ang Kaniyang
mga Salita.
b. Upang malaman ng tao ang mensahe ng Diyos sa kaniyang buhay.
c. Upang lumawak ang kaniyang kaalaman at magsabuhay ng aral ng
Diyos.
d. Upang lumalim ang kaniyang pakikipag-ugnayan sa Diyos.

8. Ang sumusunod ay naglalarawan ng buhay ng pananampalataya maliban sa:

a. Kumikilala at nagmamahal sa Diyos.
b. Nagmamahal sa Diyos at nagmamahal sa kapwa.
c. Nagmamahal at tumutulong sa kapwa.
d. Naglilingkod at palagiang nananalangin sa Diyos.

9. “Ang nagsasabi na iniibig ko ang Diyos, subalit napopoot naman sa kaniyang

kapwa ay sinungaling.” Ay pahayag ay_____.
a. Tama, dahil dapat mahalin ang kapwa.
b. Tama, dahil maipapakikita lamang ang tunay na pagmamahal sa Diyos
kung minamahal din ang kapwa.
c. Mali, dahil ang pagmamahal sa Diyos ay maipapakita sa mabuting
ugnayan sa Kaniya.
d. Mali, dahil maipapakikita ang pagmamahal sa Diyos sa pamamagitan
ng pagdarasal at pagsisimba.

10. Araw-araw ay nagsisimbaa si Aling Rosa at hindi nakalilimot na magdasal.

Siya rin ay nagbabasa ng Bibliya bago matulog sa gabi. Kahit ganito, malupit
si Aling Rosa sa kaniyang kasambahay. Pinarurusahan niya ito kapag sila ay
nagkakamali. Nagsasabuhay ba si Aling Rosa ng kaniyang
pananampalataya?
a. Oo, dahil ang kaniyang pagsisimba, pagdarasal at pagbabasa ng
Bibliya ay ikinalulugod ng Diyos.
b. Oo, dahil ginagawa naman niya ang kaniyang tungkulin sa Diyos.
c. Hindi, dahil siya ay nagpaparusa sa kaniyang kasambahay.
d. Hindi, dahil nababalewala ang kaniyang ugnayan sa Diyos kung hindi
maganda ang ugnayan niya sa kaniyang kapwa.

3
11. Aral ng mga Muslim na nagsasabing ang pamumuhay ay isang balanseng
bagay na pangkatawan at pang-espiritwal.
A. Hajj b. Salah c. Sawm d. Zakah

12. Pananampalatayang nagsasaad na ang paghihirap ng tao ay nag-uugat sa

kaniyang pagnanasa.
A. Buddhismo b. Islam c. Kristyanismo c. Taoismo

13. Ang tawag sa pinakamataas na kaligayahan ng mga Buddhismo.

A. Kaliwanagan b. Langit c. Moralidad d. Nirvana

14. Alin ang hindi kasali sa pangangalaga ng ugnayan ng tao sa Diyos?

A. Pag-aaral ng Salita ng Diyos
B. Pagbabasa ng mga aklat
C. Panahon ng pananahimik o pagninilay.
D. Pagmamahal sa kapwa

15. Ang pagmamahal na batay sa pagnanais lamang ng isang tao.

A. Affection b. Agape c. Eros d. Philia

Balikan

Magbalik tanaw muna tayo sa

nakaraang modyul, sana ay naalala mo pa
ito. Kung iyong binigyan ng kahalagahan
ang mga aral hindi ito mawawala di ba?
Sige nga gawin mo ang gawain na
kasunod.Simulan mo na habang presko pa
sa isipan!

1. Isulat sa loob ng kahon ang iyong mga katangian bilang tao ayon sa
sumusunod na aspekto ( Pangkatawan, panlipunan, pangkaisipan, emosyonal
at espiritwal).

4
 2. Isulat ang iyong sagot sa iyong kwaderno.

Pangkaisipan

Panlipunan

Pangkatawan

Emosyonal

Espiritwal

Sagutin ang mga tanong sa iyong ESP Notebook

1. Ano ang iyong natuklasan? Ano ang iyong nararamdaman habang
sinusulat ito sa dapat na kalalagyan?

2. Ngayon ikaw na naman ang gumawa ng iyong sariling listahan ng mga

itinuturing mong mahalaga na nabibili at di nabibili ng pera? Idagdag ito
sa kolum sa itaas na dapat kalagyan.

3. Alin ang mas marami na iyong nailista? Ano kaya ang ibig ipahiwatig nito
sa iyo bilang espiritwal na nilalang?

Sagutin ang mga sumusunod na tanong:

1. Ano ang masasabi mo sa iyong mga katangian sa mga aspetong nabanggit?

Ang mga katangiang nabanggit ay
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________

5
2. Ano-ano ang iyong isinulat sa aspetong espiritwal?
Ang aspetong espiritwal na aking naisulat ay
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________

3. Sa iyong palagay, alin sa mga aspektong iyan ang pinakamahalaga? Bakit?

Para sa akin ang pinakamahalagang aspeto ay ang
_________________________________________, dahil sa
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________

Mga Tala para sa Magulang

Inaasahan naming na kayo bilang mga magulang ay patuloy na
gumabay sa iyong anak sa gitna ng mga hamon sa new normal approach
ng pag-aaral. Naway bilang mga magulang matulungan sila sa
pamamagitan ng iyong walang sawang suporta at makahanap sila ng
sandigan sa pagsagawa ng mga gawain sa modyul na ito. Kaakibat
naming kayo sa pagharap natin sa mga hamon ng buhay at patuloy na
paglago ng kaalaman ng mga kabataaan at paghubog ng
panghabambuhay na pagpapahalaga ayon sa plano at kagustuhan ng
Diyos.

6
 Tuklasin

Handa ka na ba? Tayo Na! Sasamahan kita

sa pagtuklas kung nasaan na ang iyong
espiritwalidad at pananampalataya.

Gawain: Inaanyayahan kita na pagnilayan ang isang awit na may pamagat na “I

BELIEVE” ni Tom Jones.

I believe for every drop of rain that falls

A flower grows
I believe that somewhere in the darkest night
A candle glows
I believe for everyone that goes astray
Someone will come to show the way
I believe
I believe

I believe above the storm the smallest prayer

Will still be heard
I believe that Someone in the great somewhere
Hears every word
Every time I hear a newborn baby cry
Or touch a leaf
Or see the sky
Then I know why I believe

Source:www.azlyrics.com/lyrics/tomjones/ibelieve.html

Tanong:
Ano ang mensahe ng awit para sa iyo? Ipaliwanag sa iyong ESP 10 notebook.

7
 Suriin

Upang higit kang matulungan kung paano

mapalalim ang iyong ugnayan sa Diyos at
kapwa, sasamahan kita upang higit mong
maunawaan. Tayo na ituloy natin ang
paglalakbay sa buhay na makabuluhan na
kasama ang Diyos!

Ang buhay ay maituturing na isang paglalakbay. Sa paglalakbay na ito ay

kailangan ng tao ang makakasama upang maging magaan ang kaniyang
paglalakbay. Una, ang paglalakbay kasama ang kapwa at ikalawa ang paglalakbay
kasama ang Diyos. Tandaan, hindi sa lahat ng oras ay magiging banayad ang
paglalakbay, maaaring maraming beses na madapa, maligaw, mahirapan o
masaktan; ngunit ang mahalaga ay huwag bibitiw o lalayo sa iyong mga kasama.
Anumang hirap o balakid ang maranasan sa daan, mahalagang harapin ito na may
determinasyon na marating ang pupuntahan.
Ang tao ang pinakaespesyal sa lahat ng nilikha dahil hindi lamang katawan
ang ibinigay sa kaniya ng Diyos kundi pinagkalooban din siya ng espiritu na
nagpapabukod-tangi at nagpapakawangis sa kaniya sa Diyos. Ngunit ang
nagpapakatao sa tao ay ang kaniyang espiritu na kinaroroonan ng persona. Ang
persona ayon kay Scheler ay, ang “pagka-ako” ng tao ng bawat tao na
nagpapabukod tangi sa kaniya. Kaya’t ang espiritwalidad ng tao ay galing sa
kaniyang pagkatao. Ito ay lalong lumalalim kung isinasabuhay niya ang kaniyang
pagiging kalarawan ng Diyos at kung paano niya minamahal ang kanyang kapuwa.
Kaya ang tunay na diwa ng espiritwalidad ay ang pagkakaroon ng mabuting
ugnayan sa kapwa at ang pagtugon sa tawag ng Diyos na may kasamang
kapayapaan at kapanatagan sa kalooban.

Ang espirtiwalidad ay nagkakaroon ng diwa kung ang espiritu ng tao ay

sumasailalaim sa kaibuturan ng kaniyang buhay
kasama- ang kaniyang kilos, damdamin at kaisipan. Anuman ang relihiyon ng isang
tao, ang espiritwalidad ang pinakarurok na punto kung saan niya nakakatagpo ang
Diyos.
Sa naunang awitin ipinapahayag ang paniniwala at pagtitiwala ng tao sa
Diyos kahit hindi pa Siya nakikita. Sa pananampalataya, itinatalaga ng tao ang
kaniyang paniniwala at pagtitiwala sa Diyos. Inaamin niya ang kaniyang limitasyon
at kahinaan dahil naniniwala siyang anuman ang kulang sa kaniya ay pupunuan ng
Diyos. Ang pananampalataya tulad ng pagmamahal ay dapat ipakita sa gawa. Ito
ay ang pagsasabuhay ng tao sa kaniyang pinaniniwalaan. Naipapapahayag ng tao

8
ang kaniyang pananampalataya sa Diyos sa pamamagitan ng aktuwal na
pagsasabuhay nito. Wika nga ni Apostol Santiago sa Bagong Tipan,” Ang
pananampalatayang walang kalakip na gawa ay patay” ( Santiago 2:20) Ibig
sabihin ang mabuting kilos at gawa ng tao ang siyang matibay na nagpapakita ng
kaniyang pananampalataya.
Naipapakita o naisasabuhay ang mga pananampalatay ng tao gaya ng
sumusunod na relihiyon:
Pananampalatayang Kristyanismo. Ititnuturo nito ang buhay na halimbawa ng pag-
asa, pag-ibig at paniniwalang ipinakita ni Hesukristo na nagpahayag ng iilang aral
na:
a. Ang Diyos ay nasa ating lahat sa bawat pagkakataon n gating buhay.

b. Tanggapin ang kalooban ng Diyos na may kagaanan at likas na

pagsunod. Laging humingi ng pagpapala sa Diyos upang makagawa
ng kabutihan.

c. Magmahalan at maging mapagpatawad sa bawat isa. Maging

mapagkumbaba at ialay ang sarili sa pagtulong sa kapwa.
Bigyan natin ng pansin ang sinabi sa Juan 4:20” Ang nagsasabi na iniibig ko
ang Diyos subalit napopoot naman sa kaniyang kapatid ay isang sinungaling. Hindi
ito madali ngunit isa itong hamon para sa lahat dahil kung anuman ang ginawa natin
sa ting kapwa ay sa Diyos natin ginagawa.Tungkahayan ang buhay ni Mother
Teresa ng Calcuta( hanapin google).Tanyag ang katagang sinabi niya na” ang
magmahal ng walang hinihintay na anumang kapalit kahit na nahihirapan o
nagsasakripisyo ay nagmamahal pa rin. Isang pagmamahal na ang hinahanap ay
makita ang Diyos sa piling ng kapuwang pinaglilingkuran. Mapapatunayan lamang
ng tao na minamahal niya ang Diyos kung minamahal niya ang kaniyang kapuwa.
Mayroon tayong Apat na Uri ng Pagmamahal ayon kay C.S. Lewis
1. Affection- pagmamahal bilang magkakapatid, lalo na sa mga magkapamilya
o maaring sa taong nagkakilala at nagging malapit o palagay na ang loob sa
isa-isa.
2. Philia- pagmamahal ng magkakaibigan. Mayroon silang isang tunguhin o
nilalayon na kung saan sila ay magkakaugnay.

3. Eros- pagmamahal batay sa pagnanais lamang ng isang tao. Kung ano ang
makapagdudulot ng kasiyahan sa kaniyang sarili.
4. Agape- ang pinakamataas na uri ng pagmamahal. Ang pagmamahal na
walang kapalit. Ganyan ang Diyos sa tao, patuloy na nagmamahal sa kabila
ng mga pagkukulang at patuloy na pagkakasala ng tao ay patuloy pa rin
NIyang minamahal dahil ang tao ay mahalaga sa kanya.

Pananampalatayang Islam: Ang Muslim ay laging buhay ang pananampalataya

upang maisakatuparan ang limang haligi na sumusunod:

9
 1. Ang Shahadatain( Ang Pagpapahayag ng Tunay na pagsamba)- ito ay
pagpapahayag na walang ibang Diyos na karapat dapat pag ukulan ng
pagsamba maliban kay Allah at kay Mohammed na Kaniyang sugo.
2. Ang Salah ( Pagdarasal)- may limang takdang pagdarasal sila sa araw-araw.
Ito ay paraan up[ang malayo sila sa tukso at kasalanan.

3. Ang Sawm( Pag-aayuno)- obligasyon ng bawat Muslim na may sapat na

gulang at kalusugan tuwing buwan ng Ramadan.
4. Ang Zakah( Itinakdang Taunang kawanggawa) -ito ay hindi lamang
boluntaryong pagbibigay sa mga nangangailangan kundi isang obligasyong
itinakda ni Allah na disiplina sa sarili upang mapaglabanan ang tukso na
maaaring dumating sa buhay.

5. Ang Hajj( pagdalaw sa Meca). Ang bawat lalaki at babae na may sapat na
gulang, mabuting kalusugan at may kakayahang gumuguol sa paglalakbay ay
nararapat na dumalaw sa banal na lugar ng Meca, ang sentro ng Islam sa
buong mundo.
Pananampalatayang Buddhismo-naniniwalang ng apat na katotohanan na
naliwanagan kay Siddharta Gautama:
1. Ang buhay ay dukha( kahirapan, pagdurusa)
2. Ang kahirapan ay bunga ng pagnanasa ( taha)

3. Ang pagnanasa ay malulunasan

4. Ang lunas ay nasa walong landas( eighfold path- tamang pananaw, tamang
intension, tamang pananalita, tamang kilos, tamang kabuhayan, pamang
pagsisikap, tamang kaisipan, tamang atensiyon. Kung masusunod ang mga
ito ang taon ay makapagkamit ng Nirvana o ang pinakamataas na
kaligayahan.

Kung tutuusin ang tatlong pananampalatayang ito ay nagpapahayag ng

Gintong Aral( Golden Rule)” Huwag mong gawin sa iba ang ayaw mong gawin nila
sa iyo”Magkakaiba man ang aral o turo ng bawat isa, ang mahalaga ay nagkakaisa
sa isang layuning magkaroon nang malalim na ugnayan ang tao sa Diyos at kapuwa.
Ang pananampalataya ay dapat pangalagaan. Ilan sa pagpapangalaga ng
ugnayan ng tao sa Diyos ay:

1. Panalangin- ang tao ay nakapagbibigay ng pauri, pasasalamat, paghingi ng

tawad at paghiling sa Kaniya.

2. Panahon ng pananahimik o pagninilay-ito ay makatulong upang ang tao ay

makapag-isip at maunawaan ang tunay na mensahe ng Diyos sa kaniyang
buhay.Makatutulong ito upang malaman ng tao kung ano ang ginagawa niya
sa kaniyang paglalakbay, kung saan siya patutungo.

10
3. Pagsisimba o Pagsamba- ito ay makatutulong sa tao upang lalo pang
lumawak ang kaniyang kaalaman sa Slaita ng Diyos at maibahagi ito sa
pamamagitan ng pagsasabuhay ng kaalaman na napulot sa
pagsisimba/pagsamba.
4. Pag-aaral ng salita ng Diyos-hindi lubusang makikilala ng tao ang Diyos kung
hindi siya mag-aaral o magbabasa ng Banal na Kasulatan o Koran.
5. Pagmamahal sa kapwa- ito ang isang dahilang ng pag-iral ng tao, ang
mamuhay kasama ang kapwa. Mahalagang maipakita ng tao ang
paglilingkod sa kaniyang kapwa.
6. Pagbabasa ng mga aklat tungkol sa espiritwalidad- ito ay nakatutulong sa
paglago at pagpapalalim ng pananampalataya ng isang tao.

Mula sa mga ibat-ibang paraan, napalalalim ng tao ang kaniyang ugnayan sa

Diyos. Kayat dito ay makikita ng tao na hindi maaaring ihiwalay ang
espiritwalidad sa pananampalataya. Ang espiritwalidad ng tao ang
pinaghuhugutan ng pananampalataya at ang pananampalataya naman ang
siyang nagpapataas ng espiritwalidad ng tao. Dito ay nagkakaroon ng
malalim na ugnayan ang Diyos at ang tao.Ang bawat isa sa atin ay
inaanyayahan na tularan ang Diyos. Sikapin natin na mahalin an gating
kapwa dahil ito ang palatandaan ng pagmamahal natin sa Diyos na Lumikha.

Ang tunay na diwa ng espiritwalidad ay ang pagkakaroon ng mabuting

ugnayan sa kapwa at ang pagtugon sa tawag ng Diyos.

Pagyamanin

Kudos! Congrats! Natapos mo ang

pagbasa ng babasahin. Naway marami kang
dagdag na kaalaman na nakuha. Kumusta ang
paraan ng iyong pananampalataya? Ito ba ay
pananampalatayang buhay? Sa anong paraan?
Ipagpatuloy natin ang pagpapayaman sa
nasabing espiritwalidad at pananampalataya.
Sundin ang panuto sa susunod na Gawain.

11
 Isulat sa loob ng bilog ang iyong pakahulugan sa salitang espiritwalidad at
katangian ng tao bilang espiritwal na nilalang.

KATANGIAN NG TAO BILANG

ESPIRITWAL NA NILALANG

Isaisip

Naging malinaw na ba sa iyo ang ating

aralin? Tatanungin kitang muli, nagsusumikap ka
ba na magmahal para sa Diyos?Anong
mahalagang kaisipan ang iyong natutuhan?

Sa iyong palagay, mahalaga ba na malaman ng tao ang kaniyang

espiritwalidad? Ano ang magandang dulot nito sa tao? Buuin ang talata sa
ibaba.
Mahalagang malaman ng tao ang kaniyang espiritwalidad dahil
nagdudulot ito ng

12
 ______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
Paano nakatutulong ang pananampalataya ng tao sa kaniyang buhay?
Nakatutulong ito sa pamamagitan ng
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________

Isagawa
Ngayon ay hinahamon ka kung paano
sisimulan ang pagpapaunlad ng iyong
pananampalataya at espiritwalidad. Naway
maipakita mo ito sa pang araw-araw na
buhay.

Gawain: Sagutan ito ng may katapatan. Lagyan ng tsek ang kolum ng iyong sagot
at ipaliwanag ang sagot sa huling kolum ng hanay. Isulat ito sa activity notebook.

Palagiang Paminsan- Hindi Paliwanag

ginagawa minsang ginagawa
ginagawa

1. Pagdarasal bago at
pagkatapos kumain.

2. Pagdarasal bago matulog

13
at pagkagising sa umaga.

3. Pagbabasa at pag-aaral
ng bibliya/ salita ng Diyos.

4. Pagsisimba/Pagsasamba

5. Pagtulong sa kapwa na
nangangailangan.

6. Pananahimik o personal
na pagninilay.

Karagdagang Gawain Ngayon ay inaanyayahan kita na

muling balikan ang iyong naging ugnayan
sa Diyos at kapwa. Paano mo ito
mapapalago at mapalalalim gamit ang
iyong bagong kaalaman at reyalisasyon na
iyong natutuhan, gawin ang karagdagang
gawain na kasunod. Kaya mo yan!

1. Gumawa ng Personal Daily Log ( Pansariling pang araw-araw na

talahanayan) na may kinalaman sa pagpapaunlad ng pananampalataya at
espiritwalidad para sa susunod na dalawang linggo. Gawin ito sa iyong
journal notebook.
2. Itala din sa iyong PDL( Personal Daily Log) kung nagpapakita ng mabuting
ugnayan sa Diyos at kapwa.
3. Maglakip ng patunay sa iyong ginawa ( hal. Video, tiktok o captured
picture).Alalahanin bago ipost ang video o tiktok siguruhing nagpapakita ito ng
espiritwalidad at pananampalataya o naluluwalhati ba natin ang Diyos sa
ating ginawa ( Ecclesiastes 9:10 , 1 Corinthians 10:31)
4. Ipakita at ipabasa ito sa iyong mga magulang o guardian. Bigyan sila ng
pagkakataon na makapagbigay ng payo o komento sa iyong ginawa.
Anyayahan sila na ito ay lagdaan.

14
 My Personal Daily Log
Mga Araw Ugnayan sa Ugnayan sa Mga Komento at Lagda
Diyos Kapwa Patunay ng
Magulang/guardian
Lunes
Martes
Miyerkules
Huwebes
Biyernes
Sabado
Linggo

Binabati kita sa iyong pagsisikap na makilala ang Diyos at mapalalim ang

iyong ugnayan sa Kaniya. Nawa’y isapuso ang tunay na pagpapayabong ng
nasabing ugnayan at magiging sandata mo lalo na sa pagharap ng mga hamon sa
buhay. Lagi mong tandaan na tunay ngang may mga panganib sa ating kapaligiran
ngunit mas lalo mong isabuhay at isaisip na ang Diyos ay tunay na makapangyarihan
at dahil sa ating pananampalataya tayo’s gagantimpalaan ng buhay na walang
hanggan.

Huling Pagtataya

Basahin at unawaing mabuti

ang mga aytem at piliin ang titik ng
pinakatamang sagot. Isulat ang titik ng
iyong napiling sagot sa iyong
kuwaderno sa asignaturang
Edukasyon sa Pagpapakatao 10 (EsP
10).

1. Ito ay ang personal na ugnayan ng tao sa Diyos. Isa itong malayang

desisyon na malaman at tanggapin ang katotohanan sa pagkatao.
a. Espiritwalidad
b. Pananampalataya
c. Pag-ibig
d. Panalangin

15
2. Alin sa sumusunod ang nagsasabi ng tunay na diwa ng espiritwalidad?
a. Magmahalan at maging mapagpatawad sa bawat isa.
b. Ang Diyos ay nasa ating lahat sa bawat pagkakataon n gating buhay.
c. Pagpapabuti sa pagkatao sa pamamagitan ng pag-iwas sa material na
bagay.
d. Tanggapin ang kalooban ng DIyos na may kagaanan at likas na
pagsunod.

3. Sinasabi sa Hebreo 11:1 na “Ang pananampalataya ang siyang kapanatagan

sa mga bagay na inaasam, ang kasiguruhan sa mga bagay na hindi nakikita.”
Alin sa sumusunod na pahayag ang tama tungkol dito?
a. Nagiging panatag ang tao dahil iniibig siya ng Diyos.
b. Nagiging panatag ang tao dahil alam niya na hindi siya pababayaan ng
Diyos.
c. Nagiging panatag ang tao dahil siya ay naniniwala at nagtitiwala sa
Diyos.
d. Nagiging panatag ang tao dahil siya ay umaasa sa pagmamahal ng
Diyos.

4. Ang pagsasabuhay ng pananampalataya ng mga Muslim ay nakabatay sa

Limang Haligi ng Islam. Ang sumusunod ay sakop nito maliban sa:
a. Pag-aayuno
b. Pagdarasal
c. Pagninilay
d. Pagsamba

5. Ang sumusunod na pahayag ay mahahalagang aral ng pananampalatayang

Kristyanismo maliban sa:
a. Ang Diyos ay nasa ating lahat sa bawat pagkakataon ng ating buhay.
b. Magmahalan at maging mapagpatawad sa bawat isa.
c. Pagpapabuti sa pagkatao sa pamamagitan ng pag-iwas sa material na
bagay.
d. Tanggapin ang kalooban ng Diyos na may kagaanan at likas na
pagsunod.

6. Alin sa sumusunod ang naglalarawan ng aral ng Budismo?

a. Pag-aayuno
b. Pagdarasal ng limang beses sa isang araw.
c. Pagmamahal at pagpapatawad sa isat-isa
d. Pagpapahalaga sa kabutihang panloob at mataas na antas ng
moralidad.

7. Bakit mahalaga sa buhay ng tao ang panahon ng pananahimik o pagninilay?

16
 a. Upang lalong makilala ng tao ang Diyos at maibahagi ang Kaniyang
mga Salita.
b. Upang malaman ng tao ang mensahe ng Diyos sa kaniyang buhay.
c. Upang lumawak ang kaniyang kaalaman at magsabuhay ng aral ng
Diyos.
d. Upang lumalim ang kaniyang pakikipag-ugnayan sa Diyos.

8. Ang sumusunod ay naglalarawan ng buhay ng pananampalataya maliban sa:

a. Kumikilala at nagmamahal sa Diyos.
b. Nagmamahal sa Diyos at nagmamahal sa kapwa.
c. Nagmamahal at tumutulong sa kapwa.
d. Naglilingkod at palagiang nananalangin sa Diyos.
9. “Ang nagsasabi na iniibig ko ang Diyos, subalit napopoot naman sa kaniyang
kapwa ay sinungaling.” Ay pahayag ay_____.
a. Tama, dahil dapat mahalin ang kapwa.
b. Tama, dahil maipapakikita lamang ang tunay na pagmamahal sa Diyos
kung minamahal din ang kapwa.
c. Mali, dahil ang pagmamahal sa Diyos ay maipapakita sa mabuting
ugnayan sa Kaniya.
d. Mali, dahil maipapakikita ang pagmamahal sa Diyos sa pamamagitan
ng pagdarasal at pagsisimba.

10. Araw-araw ay nagsisimbaa si Aling Rosa at hindi nakalilimot na magdasal.

Siya rin ay nagbabasa ng Bibliya bago matulog sa gabi. Kahit ganito, malupit
si Aling Rosa sa kaniyang kasambahay. Pinarurusahan niya ito kapag sila ay
nagkakamali. Nagsasabuhay ba si Aling Rosa ng kaniyang
pananampalataya?
a. Oo, dahil ang kaniyang pagsisimba, pagdarasal at pagbabasa ng
Bibliya ay ikinalulugod ng Diyos.
b. Oo, dahil ginagawa naman niya ang kaniyang tungkulin sa Diyos.
c. Hindi, dahil siya ay nagpaparusa sa kaniyang kasambahay.
d. Hindi, dahil nababalewala ang kaniyang ugnayan sa Diyos kung hindi
maganda ang ugnayan niya sa kaniyang kapwa.

11. Ang tawag sa pinakamataas na kaligayahan ng mga Buddhismo.

a. Kaliwanagan b. Langit c. Moralidad d. Nirvana

12. Alin ang hindi kasali sa pangangalaga ng ugnayan ng tao sa Diyos?

a.Pag-aaral ng Salita ng Diyos
b.Pagbabasa ng mga aklat
c .Panahon ng pananahimik o pagninilay.
d.Pagmamahal sa kapwa

17
 13. Aral ng mga Muslim na nagsasabing ang pamumuhay ay isang balanseng
bagay na pangkatawan at pang-espiritwal.
B. Hajj b. Salah c. Sawm d. Zakah

14. Pananampalatayang nagsasaad na ang paghihirap ng tao ay nag-uugat sa

kaniyang pagnanasa.
B. Buddhismo b. Islam c. Kristyanismo c. Taoismo

15. Ang pagmamahal na batay sa pagnanais lamang ng isang tao.

a. Affection b. Agape c. Eros d. Philia

Susi sa Pagwawasto

Ooops!!! Sa bahaging ito ay masusubok mo ang iyong pagiging tapat

hindi lang sa iyong guro, sa iyong sarili, kundi lalo’t higit sa ating Panginoong Diyos
na hindi nalulugod na makita ang bawat isa sa atin na lumalabag sa batas na
magbibigay sa atin ng pagkakataon o oportunidad na maging tunay na makatao at
maka-Diyos. Dagdag pa nito ay ang kaligayahang dulot na iyong mararamdaman
dahil sa iyong katapatan at dahil diyan kami na mga tagapag-padaloy ng
karunungan ay lubos din na masisiyahan at makakaramdam ng tunay na tagumpay.

18
 Sanggunian

1. “Edukasyon sa Pagpapakatao 10 Modyul Para sa Mag-aaral” Kagawaran ng

Edukasyon, Republika ng Pilipinas, Unang Edisyon 2015

2. “Edukasyon sa Pagpapakatao 10 Gabay sa Pagtuturo” Kagawaran ng

Edkuasyon, Republika ng Pilipinas, Unang Edisyon 2015

3. Pope Paul VI, 2005. Pastoral Constitution on the Church in the Modern World.
Revised Edition.

4. Ramon Maria Luza Bautista( 2009). Schooled by the Spirit. Quezon City:
Jesuit Communication Foundation Inc.

Mga Saliksik sa Internet:

Retrieved from: http://biblehub.com/james/2-17.htm on July 14, 2014
Catholic Spirituality. Retrieved from:http://www.all-about-the-virgin-
mary.com/catholic-spirituality.html on July 14, 2014
Hobart E. Freeman, ThD. The Biblical Definition of Faith. Retrieved
from:hhtp://thegloryland.com/index.php?p+1_11_the-biblical-definition-of-faith on
July 13, 2014.
Abul Ala Maududi. Spiritual Path of Islam. Retrieved
from:http://www.islam101.com/sociology/spiritualPath.htm on July 14, 2014.

19
Para sa mga Tanong at Puna, maaari na sumulat o tumawag sa:

Kagawaran ng Edukasyon – Rehiyon X, Kawanihan ng mga Kaalaman

Office Address: Fortich Street, Sumpong, Malaybalay City
Telefax: (088) 813- 3634
E-mail Address: Bukidnon@deped.gov.ph
Website: www.Depedbukidnon.net.ph