PowerPoint prezentacije (4) – Što su

inovacije i zašto nam trebaju

 Marijan Ožanić

Bez obzira što se o inovacijama puno priča, većini nisu jasni ni najosnovniji pojmovi vezani uz
inovaciju. Što su inovacije, je li kreativnost isto što i snalažljivost? Zašto poduzetnik treba biti
inovativan i može li inovator postati poduzetnik? Zašto na našim fakultetima ima malo
inovacija?

Uvod
Nekoliko puta svake godine ponavlja se ista priča. Kada se naši inovatori vraćaju sa svjetskih
izložbi inovacija, okićeni raznim medaljama, počne se pričati o inovatorstvu, uz uobičajene
rituale, uzdisanja, svečanosti i izjave: "To su primjeri hrvatske pameti. Pa, gdje bi nam bio kraj
da im damo priliku, da im pomognemo, da im damo kredite, te kako je društvo nepravedno, itd.".
Vrlo brzo se na sve to zaboravi. Inovatori redovito kukaju da ih okolina ne razumije, koči ih, oni
su nesretni, neshvaćeni i tako to. Ipak, situacija baš nije takva, mnogi su dobili značajnu pomoć  i
većina od njih je sama kriva što nisu uspjeli na tržištu. Treba stoga znati uočiti stvarne
vrijednosti inovacija, ali i odbaciti balast i hrpu fraza koje iskrivljuju pravu sliku.

Novi, inovativni proizvodi često su rezultat dugotrajnog i skupoga razvojnog  procesa za koji
treba mnogo znanja, rada, vremena i novaca. I uvijek su mogući neuspjesi. Zato mnogi
zaključuju da je jednostavnije kupiti i preprodavati strani proizvod, pa kod nas dominira
trgovina, a proizvodnja se zanemaruje, iako su inovacije, razvoj i novi proizvodi temelj
konkurentnosti gospodarstva.

Inovacije ne služe samo za nastupe na svjetskim izložbama. Inovativnost i tehnička razina su, uz
kvalitetu, rok isporuke, ugled na tržištu i cijenu, osnovni segmenti konkurentnosti.  Proizvod
konkurentan na svjetskom tržištu rezultat je veoma složenog procesa koji zahtijeva mnogo
znanja, iskustva, truda i novaca, uz neophodnu podršku cijele društvene zajednice. 

Inovacija – što je to?

Bez obzira što se o inovacijama puno priča, većini nisu jasni ni najosnovniji pojmovi vezani uz
inovaciju. Možemo koristiti prilično zgodnu definiciju: "Inovacija podrazumijeva novost koja se
umeće u postojeće stanje s korisnim rezultatom". Inovacija je rezultat kreativnog procesa. Kod
nas se često kreativnost pogrešno poistovjećuje sa snalažljivošću. Po tome "snalažljivi su ljudi
oni koji se uvijek snađu", a zapravo uvijek "idu preko reda" i "kreativno" zaobilaze osnovne
norme ponašanja. To nije kreativnost. Kreativnost je proces mišljenja kojim dolazimo do novih
ideja. Inovacija je praktična primjena tih ideja. Kreativnost je sirovina, a inovacija je
komercijalni ili tehnološki ishod.

Inovator – tko je to?

Jesu li inovatori nadareni nekim sposobnostima koje drugi ljudi nemaju? Razlikuju li se
pronalazači od običnih ljudi i po čemu? Jesu li inovacije rezultat posebnih sposobnosti ili
društvenih pogodnosti ili društvene klime koja potiče kreativnost, skrivenu zapravo u svim
ljudima u većoj ili manjoj mjeri?

Inovatori su ljudi koji, za razliku od drugih, umjesto da razmišljaju u smislu starih rješenja,
odvajaju se od njih i prave skok od neočekivanog u nadahnuto, te stižu do novog načina
korištenja poznatoga. Gotovo jedino u čemu se stručnjaci slažu jest da stvaralaštvo nastaje kada
dvije stvari, naizgled međusobno nepovezane, dođu u dodir na takav način da stvore nešto novo,
neki originalan obrazac stvari.

Opčinjenost rezultatima stvaralaštva često zamagli dugogodišnje znojenje koje je vodilo

nadahnuću.

Od inovatora do poduzetnika
Inovativni ljudi pokreću svijet, u to nitko ne sumnja. Ali, postavimo li pitanje: "Kako da inovator
postane poduzetnik?", tada odgovor glasi: "Teško, vrlo teško". Hrvatska nikada nije oskudijevala
ljudima originalnog i kreativnog duha. U povijesti razvoja tehnike značajno mjesto zauzima
cijeli niz naših ljudi od Fausta Vrančića do Slavoljuba Penkale. I danas imamo mnogo primjera
briljantnih inovatora koji su za svoje inovacije osvojili visoka priznanja ne samo u Hrvatskoj već
i u svijetu. Ali, vrlo je malo glavnog priznanja, glavne potvrde, potvrde na tržištu. Jedino što ima
smisla su inovacije koje će se prodavati na tržištu i s kojima će inovator i njegova obitelj živjeti.
Ne trebaju nas  uopće  zanimati hobisti i inovacije koja se ne opravdaju na tržištu.

Put od inovacije do tržišta je strašno težak i rijetki ga uspiju prijeći. Mnogi koji govore o
inovacijama i njihovoj vrijednosti najčešće uopće nisu svjesni što sve treba učiniti i kakve napore
uložiti da bi se na tržište došlo i uspjelo. Inovacije individualaca, bez logistike i bez pratećih
službi nekog poduzeća, usprkos kreativnoj izvedbi i obliku, nisu pripremljene za tržišnu bitku.
Najčešće nisu tehnologične, nisu optimalno dizajnirane, nisu ekonomične, skupe su za
proizvodnju i tržište ih ne prihvaća. Novi  proizvod uspijeva na tržištu pomoću snažne reklame
jer tako lakše pronađe kupca, kojeg se uvjeri da mu taj proizvod treba.

Inovacija može dobiti brojne nagrade na izložbama inovacija, ali njezina prava vrijednost
ocjenjuje se na tržištu. Inovator treba postati poduzetnik. Vrlo je teško neku inovaciju
komercijalizirati.  Inovatori dobivaju značajnu financijsku pomoć, ali stvarni rezultati na tržištu
nisu veliki. Zapravo, rezultate na tržištu ostvarili su samo oni inovatori koji su bili i poduzetnici.
Takozvani individualni inovatori u većini slučajeva ne  uspijevaju inovaciju komercijalizirati i
pokrenuti poduzetnički projekt.
Po tim iskustvima možemo zaključiti:

"Inovator najčešće nikada ne postaje poduzetnik, ali poduzetnik, da bi uspio na tržištu, mora biti
inovator."

Dakako, izumi su potpuno nove stvari i osnovna su i najjača pokretačka snaga razvoja. Ali, u
situaciji kad je cijela tehnološka razina gospodarstva niska, izvanrednu važnost ima primjena i
onih rješenja koja su poznata u drugim, razvijenijim sredinama ili koja se mogu naći u stručnoj
literaturi ili inovacije koje nemaju snagu izuma. Takva rješenja nerijetko mogu donijeti velike
uštede. Iako inovativnost mora biti prisutna u poduzeću kroz neprestano unapređivanje i
inoviranje svih segmenata poslovanja, najvrjedniji rezultat je inovativni proizvod. Inovacije i
novi proizvodi temelj su konkurentne prednosti na tržištu i na njima se zasnivaju najpotentnije
poduzetničke ideje.

Razvoj, istraživanja i inovacije

U Europi je težište inovacijske politike stavljeno na komercijalnu primjenu znanja, odnosno
poticanje inovacija. Suština inovacija je, za razliku od znanstvenih dostignuća, u primjeni i
komercijalizaciji znanja. Stoga se inovacija shvaća kao „integrativna pojava koja povezuje
nastanak, primjenu i komercijalnu eksploataciju znanja“. Inovacija čini suštinu gospodarstva
znanja povezujući znanje i gospodarski rast.

Cijela Lisabonska agenda (European Council, 2000) temelji se na zasadama inovacijskog

sustava kao interakcije tri ključna elementa istraživačkog trokuta:

 znanstvenih istraživanja (stvaranja znanja),

 inovacija (primjena znanja),
 obrazovanja (diseminacije znanja).

Nažalost, bez obzira što su ulaganja u našu znanost  nedovoljna, ta  ulaganja nisu  učinkovita, jer
ne ostvaruju dovoljno upotrebljivih rezultata u proizvodima konkurentnim na svjetskim
tržištima. Rezultat razvoja koji se provodi u znanstvenim institucijama ne smije biti samo „paper
oriented reserach“ kojemu je jedini cilj objavljivanje u stranim časopisima. Rezultat moraju biti
inovacije koje su temelj konkurentnosti na svjetskom tržištu. Inovacije i razvoj proizvoda temelj
su gospodarstva znanja.

Obično se razvoj gospodarstva znanja poistovjećuje s ulaganjem u istraživanje i razvoj.

Međutim, nije dovoljno samo ulagati u znanost i znanje. Treba znati i moći znanstvena
dostignuća komercijalizirati.  Iskustva najrazvijenijih zemalja pokazala su da ne postoji
automatizam između ulaganja u znanost i gospodarskog razvoja. U Europi je taj fenomen uočen
sredinom 90-tih godina prošlog stoljeća i nazvan Europskim paradoksom (European
Commission, 1995). Europska komisija je formulirala taj problem u dokumentu pod nazivom
„Green paper on innovation“  u kojem je naglasila potrebu tržišne eksploatacije istraživanja i
činjenicu da je javni razvojno-istraživački sektor, uključujući i sveučilište, samo dio inovacijske
politike koji je  potrebno povezati s ostalim sektorima (industrijom, malim poduzetništvom i sl.)
da bi gospodarski sustav kao cjelina bio uspješniji.  Zaključeno je da je za razvoj zemlje, od
samog ulaganja u znanstvena istraživanja, važnija „njena sposobnost da eksploatira tehnički i
komercijalno znanstvena unapređenja“ .

A u tome je naša znanost jako neuspješna.

Jedan od ključnih razloga za takvo stanje je činjenica da se  hrvatska znanost velikim dijelom
odvojila od realnog svijeta i realne proizvodnje i usmjerila se na „paper oriented research“ i
objavljivanje u stranim časopisima od čega hrvatsko gospodarstvo nema nikakve ili ima jako
male koristi.

Seminar: „Od inovacije do inovativnog poduzetništva - Što

su inovacije i zašto poduzetnik treba biti inovativan“
Na temu inovacija održao sam veliki broj predavanja i u Tehnološkom parku i u mnogim
mjestima u Hrvatskoj, na fakultetima i na konferencijama i izložbama inovacija. Ovdje ću
prikazati PowerPoint  prezentacije s predavanja održanog na 4. Međunarodnom sajmu  inovacija,
tehničkog stvaralaštva  mladih i gospodarstva „INVENTUM“, u Iloku, 28. svibnja  2010. godine.
U tu prezentaciju sam ubacio i nekolko slideova iz nekih drugih predavanja.
Презентации во PowerPoint (4) - Кои се иновациите и зошто ни се
потребни
И покрај фактот дека многу се зборува за иновации, дури и најосновните концепти поврзани со
иновациите не им се јасни на повеќето. Кои се иновациите, дали креативноста е иста како
снаодливост? Зошто треба еден претприемач да биде иновативен и дали иноваторот може да
стане претприемач? Зошто има толку малку иновации во нашите колеџи?

Вовед

Истата приказна се повторува неколку пати секоја година. Кога нашите иноватори ќе се вратат од
светските изложби за иновации, украсени со разни медали, тие почнуваат да зборуваат за
иновации, со вообичаените ритуали, воздишки, церемонии и изјави: „Овие се примери на
хрватската мудрост. Па, каде би им дале можност да им помагаме, им даваме заеми и како е
неправедно општеството итн. “. Сето ова брзо се заборава. Иноваторите редовно лелекаат дека
околината не ги разбира, ги попречува, тие се несреќни, неразбрани и сл. Сепак, ситуацијата не е
баш таква, многумина добија значителна помош и повеќето од нив се виновни за неуспехот на
пазарот. Затоа, треба да се знае како да се забележат вистинските вредности на иновативноста, но
исто така да се отфрлат баластот и еден куп фрази што ја нарушуваат реалната слика.

Новите, иновативни производи честопати се резултат на долг и скап процес на развој, кој бара
многу знаење, работа, време и пари. И неуспесите се секогаш можни. Затоа, многумина
заклучуваат дека е полесно да се купи и препродава странски производ, па затоа доминираме во
трговијата, а производството е занемарено, иако иновациите, развојот и новите производи се
основа на економската конкурентност.

Иновациите не се само за појавување на светски изложби. Иновациите и техничкото ниво се,

заедно со квалитетот, времето на испорака, угледот на пазарот и цената, основните сегменти на
конкурентноста. Производ конкурентен на светскиот пазар е резултат на многу сложен процес кој
бара многу знаење, искуство, напор и пари, со неопходна поддршка од целата заедница.

Иновации - што е тоа?

И покрај фактот дека многу се зборува за иновации, дури и најосновните концепти поврзани со
иновациите не им се јасни на повеќето. Можеме да користиме прилично лесна дефиниција:
„Иновацијата значи новина што е вметната во постојната состојба со корисен резултат“.
Иновациите се резултат на креативен процес. Во нашата земја, креативноста честопати се меша
како снаодливост. Со ова, „снаодливите луѓе се оние кои секогаш управуваат“, и всушност секогаш
„одат преку граница“ и „креативно“ ги заобиколуваат основните норми на однесување. Не е
креативност. Креативноста е процес на размислување со кој доаѓаме до нови идеи. Иновацијата е
практична примена на овие идеи. Креативноста е суровина, а иновативноста е комерцијален или
технолошки исход.
Иноватор - кој е тоа?

Дали иноваторите се надарени со некои способности што другите луѓе ги немаат? Дали
пронаоѓачите се разликуваат од обичните луѓе и по што? Дали иновациите се резултат на посебни
способности или социјални придобивки или социјална клима што ја поттикнува креативноста,
скриена во сите луѓе во поголема или помала мера?

Иноватори се луѓе кои, за разлика од другите, наместо да размислуваат за стари решенија, се

одделуваат од нив и прават скок од неочекуваното во инспирираното и постигнуваат нов начин на
користење на познатото. Скоро единственото нешто за што експертите се согласуваат е дека
креативноста настанува кога две работи, навидум неповрзани, ќе стапат во контакт на таков начин
што ќе создадат нешто ново, некој оригинален модел на нештата.

Фасцинацијата од резултатите на креативноста честопати го прикриваше долгорочното потење

што доведе до инспирација.

Од иноватори до претприемачи

Иновативни луѓе управуваат со светот, никој не се сомнева во тоа. Но, ако го поставиме
прашањето: „Како иноваторот станува претприемач?“, Тогаш одговорот е: „Тешко, многу тешко“.
На Хрватска никогаш не и недостасувале луѓе со оригинален и креативен дух. Цел број наши луѓе,
од Фауст Вранчиќ до Славоjуб Пенкала, заземаат значајно место во историјата на техничкиот
развој. Дури и денес, имаме многу примери на брилијантни иноватори кои имаат освоено високи
награди за своите иновации не само во Хрватска, туку и во светот. Но, има многу малку големо
признание, голема потврда, потврда на пазарот. Единствените работи што имаат смисла се
иновациите што ќе се продаваат на пазарот и со кои ќе живеат иноваторот и неговото семејство.
Воопшто не треба да нè интересираат хобисти и иновации што не се оправдани на пазарот.

Патот од иновации до пазарот е ужасно тежок и малкумина успеваат да го поминат. Многумина

кои зборуваат за иновациите и нивната вредност честопати не се ни свесни што треба да се
направи и кои напори се потребни за да се излезе на пазарот и да се успее. Иновациите на
поединци, без логистика и без придружни услуги на компанија, и покрај креативните
перформанси и дизајнот, не се подготвени за пазарна битка. Тие обично не се технолошки, не се
оптимално дизајнирани, не се економични, се скапи за производство и пазарот не ги прифаќа.
Новиот производ успева на пазарот со помош на силно рекламирање бидејќи го олеснува
наоѓањето на клиент, кој е убеден дека му треба производот.

Иновациите можат да освојат бројни награди на изложби за иновации, но се оценува за нејзината

вистинска вредност се на пазарот. Иноватор треба да стане претприемач. Многу е тешко да се
комерцијализира иновација. Иноваторите добиваат значителна финансиска помош, но реалните
резултати на пазарот не се големи. Всушност, резултатите од пазарот беа постигнати само од оние
иноватори кои исто така беа претприемачи. Таканаречените индивидуални иноватори во повеќето
случаи не успеваат да ја комерцијализираат иновацијата и да започнат претприемачки проект.

Од овие искуства можеме да заклучиме:

„Иноваторот обично никогаш не станува претприемач, но претприемач, за да успее на пазарот,

мора да биде иноватор“.

Се разбира, пронајдоците се сосема нови работи и се основната и најсилната движечка сила на

развојот. Но, во ситуација кога целото технолошко ниво на економијата е на ниско ниво,
исклучително е важна примената на оние решенија што се познати во други, поразвиени средини
или што можат да се најдат во стручната литература или иновациите што немаат моќ на изум.
Ваквите решенија честопати можат да донесат голема заштеда. Иако иновациите мора да бидат
присутни во компанијата преку постојано подобрување и иновации на сите деловни сегменти,
највредниот резултат е иновативен производ. Иновациите и новите производи се темел на
конкурентската предност на пазарот и врз нив се базираат најпотентните идеи за
претприемништво.

Развој, истражување и иновации

Во Европа, фокусот на политиката за иновации е ставен на комерцијалната примена на знаењето,

односно поттикнувањето на иновациите. Суштината на иновациите, за разлика од научните
достигнувања, е во примената и комерцијализацијата на знаењето. Затоа, иновациите се сфаќаат
како „интегративен феномен што ги поврзува појавата, примената и комерцијалната
експлоатација на знаењето“. Иновациите ја формираат суштината на економијата на знаење преку
поврзување на знаењето и економскиот раст.

Целокупната агенда во Лисабон (Европски совет, 2000 година) се заснова на принципите на

системот за иновации како интеракција на три клучни елементи на истражувачкиот триаголник:

научно истражување (создавање на знаење),

иновации (примена на знаење),

образование (дисеминација на знаење).

За жал, и покрај фактот дека инвестициите во нашата наука се недоволни, овие инвестиции не се
ефикасни затоа што не постигнуваат доволно употребливи резултати во производи конкурентни
на светските пазари. Резултатот од развојот извршен во научните институции не смее да биде
само „истражување насочено кон хартија“ чија единствена цел е објавување во странски
списанија. Резултатот мора да биде иновации кои се основа на конкурентноста на светскиот пазар.
Иновациите и развојот на производите се основата на економијата на знаење.

Обично, развојот на економијата на знаење се изедначува со инвестирање во истражување и

развој. Сепак, не е доволно само да се инвестира во наука и знаење. Треба да се знае и да може
да се комерцијализира научните достигнувања. Искуствата на најразвиените земји покажаа дека
нема автоматизација помеѓу инвестициите во наука и економскиот развој. Во Европа, овој
феномен беше забележан во средината на 90-тите и беше наречен Европски парадокс (Европската
комисија, 1995 година). Европската комисија го формулираше овој проблем во документот под
наслов „Зелена книга за иновации“ во кој ја истакна потребата за искористување на пазарот на
истражување и фактот дека јавниот сектор за истражување и развој, вклучително и универзитетот,
е само дел од иновациската политика што треба да се поврзе со други сектори. индустрија, мал
бизнис и сл.) за да се направи економскиот систем како целина поуспешен. Заклучено е дека за
развојот на земјата, од самото вложување во научни истражувања, „поважна е нејзината
способност да ги искористи техничките и комерцијалните научни достигнувања“.

И во тоа нашата наука е многу неуспешна.

Една од клучните причини за ваквата состојба е фактот дека хрватската наука во голема мера се
оддели од реалниот свет и реалното производство и се фокусираше на „истражување насочено
кон хартија“ и објавување во странски списанија од кои хрватската економија нема или има многу
мала корист.

Семинар: „Од иновација до иновативно претприемништво - Што се иновации и зошто еден

претприемач треба да биде иновативен“

На тема иновации, имам одржано голем број предавања во Технолошкиот парк и на повеќе места
во Хрватска, на колеџи и на конференции и изложби на иновации. Тука ќе презентирам
PowerPoint презентации од предавањето одржано на 4-от Меѓународен саем за иновации,
техничка креативност на младите и економијата „ИНВЕНТУМ“, во Илок, на 28.05.2010год. Вклучив
и неколку слајдови од некои други предавања во таа презентација.