TRƯỜNG THPT CHUYÊN ĐỀ THI ĐỒNG BẰNG DUYÊN HẢI BẮC BỘ

BẮC NINH NĂM HỌC 2012-2013

MÔN VẬT LÝ - LỚP 11
Thời gian làm bài 180 phút
------------------o0o-------------------
Bài 1 (3 điểm) B
Một khung cứng hình chữ V đồng chất, tiết diện đều, khối lượng M, có 
OA = OB = l , góc AO ˆ B = = 600. Khung nằm yên trên mặt phẳng ngang v0
A
không ma sát. Một vật nhỏ m chuyển động trên mặt phẳng ngang với vận
tốc v0, hướng vuông góc với OB đến va chạm hoàn toàn đàn hồi vào trung
điểm của OB. Tính vận tốc của vật m và của đầu A ngay sau va chạm.

Bài 2 (3 điểm) O
Điện tích q được phân bố đều trên một đĩa tròn mỏng, bán kính R. Đĩa được đặt nằm ngang trong
không khí. Lấy trục Oz thẳng đứng trùng với trục của bản. Gốc O tại tâm bản.
1- Tính điện thế V và cường độ điện trường E tại điểm M nằm trên trục với OM = z. Nhận xét kết quả
tìm được khi z  R và khi z  R .
2- Xét một hạt mang điện tích đúng bằng điện tích q của bản và có khối lượng m thỏa mãn điều kiện
q2
mg  . Ta chỉ nghiên cứu chuyển động của hạt dọc theo trục Oz.
4 0 R 2
a) Hạt được thả rơi từ độ cao h so với bản. Tìm điều kiện của h để hạt có thể chạm vào bản.
b) Chứng tỏ rằng trên trục Oz tồn tại một vị trí cân bằng bền của hạt. Tìm chu kỳ dao động nhỏ của hạt
quanh vị trí cân bằng này.
n( n  1) x 2
Cho : (1  x ) n  1  nx   ...
2
Bµi 3. (3 ®iÓm)
Trong mét b×nh h×nh trô c¸ch nhiÖt ®Æt th¼ng ®øng, bªn díi mét pitt«ng Thủy ngân
kh«ng träng lîng, kh«ng dÉn nhiÖt lµ mét mol khÝ lý tëng, ®¬n nguyªn tö ë
nhiÖt ®é T1  300 K . Bªn trªn pitt«ng ngêi ta ®æ ®Çy thñy ng©n cho tíi tËn
mÐp ®Ó hë cña b×nh. BiÕt r»ng ban ®Çu thÓ tÝch khÝ lín gÊp ®«i thÓ tÝch khí
thñy ng©n, ¸p suÊt khÝ lín gÊp ®«i ¸p suÊt khÝ quyÓn bªn ngoµi. HÖ ë tr¹ng
th¸i c©n b»ng. Hái ph¶i cung cÊp cho khÝ mét lîng nhiÖt tèi thiÓu b»ng bao
nhiªu ®Ó ®Èy ®îc hÕt thñy ng©n ra khái b×nh?
Bài 4. (3 điểm)
Một proton bay vào buồng Willson với vận tốc v0 = 107 m/s. Từ trường trong buồng có hướng vuông
góc với mặt phẳng quỹ đạo của proton, độ lớn của cảm ứng từ là B = 0,2T. Mặt khác trong buồng Willson,
proton còn chịu tác dụng của một lực cản tỉ lệ với vận tốc F c   v với α = 7.10-20 N.s/m. Tính khoảng
cách từ điểm proton bay vào buồng tới điểm nó dừng lại.
Bài 5. (2 điểm)
Một con bọ khối lượng m bắt đầu bò chậm từ đáy trong của một vỏ bán
cầu khối lượng M và bán kính R.
a) Xác định vị trí khối tâm của bán cầu.
b) Xác định công mà con bọ thực hiện khi nó bò đến mép của vỏ bán
cầu. Hệ số ma sát nghỉ giữa con bọ và vỏ bán cầu là đủ lớn, còn vỏ bán cầu
không trượt trên mặt phẳng ngang.
Bài 6. (3 điểm) z
a) Xét bản mặt song song trong suốt có chiết suất biến đổi theo α
khoảng cách z tính từ mặt dưới của bản. Chứng minh rằng nA
n A sin   n B sin 
b) Một người đứng trên một đường nhựa rộng, dài và phẳng, người n(z)
đó thấy ở đằng xa hình như có “mặt nước” nhưng khi lại gần thì người đó
thấy “nước” lại lùi ra xa sao cho khoảng cách từ người đó đến “nước” O
luôn không đổi. Giải thích ảo ảnh đó.
c) Hãy xác định nhiệt độ của mặt đường (nói trong phần b) với giả nB
thiết mắt người đó ở độ cao 1,6m so với mặt đường. Khoảng cách từ β
người đó tới “nước” là 250m. Chiết suất của không khí ở 15 oC và áp suất
khí quyển chuẩn là 1,000276. Ở độ cao lớn hơn 1m so với mặt đường thì
nhiệt độ của không khí được coi là không đổi bằng 30 o. Áp suất không khí bằng áp suất tiêu chuẩn. Gọi
chiết suất không khí là n và giả thiết rằng n – 1 tỉ lệ với khối lượng riêng của không khí.
Bài 7. (3 điểm)
Cuộn dây AB có lõi sắt, được mắc với một nguồn điện xoay chiều.
Hiệu điện thế giữa hai cực của nguồn là u  U 0 sin t . Một tụ điện có B
điện dung C được mắc với điểm M của cuộn dây và một cực của nguồn A M
như hình vẽ. Điểm M chia cuộn dây thành hai phần có tỉ số chiều dài là ~
AM/MB = 3/2. Biết số vòng dây trên một đơn vị chiều dài không đổi dọc C
theo AB, cuộn dây có độ tự cảm L. Giả thiết L không thay đổi, điện trở
thuần của cuộn dây và dây nối không đáng kể.
a) Tìm cường độ dòng điện tức thời trên đoạn MB của cuộn dây.
b) Thay tụ điện bằng điện trở R. Tìm cường độ dòng điện hiệu dụng
qua đoạn MB.

-------------- Hết------------
(Cán bộ coi thi không giải thích gì thêm)

Họ và tên thí sinh: ………………………………….Số báo danh: …………

(Đề thi này có 02 trang)
 HƯỚNG DẪN CHẤM
Bài Nội dung Điểm
Bài 1 Xét hệ gồm m,M là hệ kín không ma sát
Mô men quán tính của thanh đối với trục quay qua G 
VAG A
M 
I  2
2

M   7M

2 2  V 0.25
 2 12 2 16  48
Gọi v0 là vận tốc của m trước va chạm 
VG
v’ là vận tốc của m sau va chạm H
V là vận tốc của khối tâm G của M sau va chạm
Áp dụng định luật bảo toàn động lượng
m
mv0=mv’+MV  V   v 0  v'  0
v  v'
;
O  B
0.25
M n 
với n 
M
m
(1) v0
Áp dụng định luật bảo toàn momen động lượng
  7M 7 6 v0  v'
mv0  mv'  Iω  v 0  v' ω  v' n ω  ω  (2)
8 8 6m 6 7n 0.25
Va chạm đàn hồi, áp dụng định luật bảo toàn động năng
mv02 mv'2 MV 2 Iω2 7
    v 02  v'2  nV 2  n2ω2 (3) 0.25
2 2 2 2 48
Thay (1),(2) vào(3) ta được
 
 v  v' 2  7n 36 v 0  v' 2   v  v' 2  1  3 
v 02  v'2  n 0 2 0  
n 48 49n 2  n 28n 
Trước và sau va chạm v0  v'
31 31  28n 31m  28M
 v0  v'   v0  v'  v'  v0  v0
28n 31  28n 31m  28M
Vận tốc của khối tâm
v  v' 56m
V 0  v0
n 31m  28M
6 v0  v' 6 48m v0 0.5
Vận tốc góc của M : từ (2)  ω   V
7n 7 (31m  28M) 
2
2   3   7
R=AG= AH 2  HG 2    
4  4  4
Vận tốc của A trong chuyển động quanh khối tâm G 0.5
12 7 m
VAG  ωR  v0
31m  28M   
Vận tốc của A so với đất: VA  VAG  V
VA  2
VAG  V 2  2VAG Vcosα  2
VAG  V 2  2VAG Vsinβ
sinβ sin300 1
Ta có   sinβ 
/8 AG 4 7
0.5
VA 
4mv0
31m  28M
3 7  2
 14  2.3 7 .14
2 /8

4mv0
 7 /4 31m  28M
10 3

0.5

Bài 2 q
1- Mật độ điện tích trên bản:  
R 2
- Chia bản thành nhiều vành khuyên nhỏ tâm O, bề dày dr.
Diện tích của vành khuyên cách tâm r là: ds  2rdr .
2rdr
Điện tích của vành khuyên này: dq  q
R2
+ Điện thế do vành gây ra tại điểm M trên trục có tọa độ z: 0.25
r
dq qrdr O
dV  k  2
r2  z2 2 0 R r 2
 z 2

- Điện thế V do bản tròn tích điện gây ra tại M:

R R
qrdr
V   dV   2
0 0 2 0 R r2  z2
R R
rdr d (r 2  z 2 ) R
Có 
0 r 2
 z 2
 2
0 r 2
 z 2
 r2  z2
0
 R2  z2  z

* Vậy điện thế là: V 

q
2 0 R 2
R2  z2  z  
+ Cường độ điện trường do vành gây ra tại điểm M trên trục có tọa độ z: 0.5
qzrdr
dE  2
2 0 R (r 2  z 2 ) 3
R
qzrdr q z 
Có E   2
 1 
2 0 R  2
R 2

 z 
2
0 2 0 R (r 2  z 2 ) 3 
q q
* Khi z << R thì ; E  V  chính là điện thế và cường độ điện 0.5
2 0 R 2 0 R 2
trường do mặt phẳng vô hạn tích điện đều gây ra tại một điểm
q q
* Khi z >> R thì V  ; E  chính là điện thế và cường độ điện
4 0 z 4 0 z 2
trường do điện tích điểm gây ra tại M.

 
0.25
q2 q2
2- a) Để hạt có thể chạm bản thì : mgh  R2  h2  h 
2 0 R 2 2 0 R

Thay
q2
4 0 R 2
 mg được: 2 R 2  h 2  h  2 R  
2R
Vậy h 
3
q2 R
b) Vị trí cân bằng: F = qE = mg. Chú ý mg  2 . Tìm được
z0  0.5
4 0 R 3
* Khi z tăng thì F giảm và F < mg nên hợp lực hướng hạt về vị trí cân bằng
- Khi z giảm thì F tăng và F > mg nên hợp lực cũng hướng về VTCB. Vậy cân bằng là
 
q2 1  z0   mg
bền  (1)
2 0 R 2  R 2  z 20 

- Xét khi hạt dịch chuyển khỏi vị trí cân bằng một đoạn z  z  z 0 ( z  z , z 0 )
- Thế năng của hạt (chọn mốc thế năng trọng lực tại z = 0) : 0.25

Wt  mg ( z 0  z ) 
q2
2 0 R 2
R 2  ( z 0  z ) 2  ( z 0  z )  
1/ 2
2  2 z 0 z  z 2 
- Xét R  ( z 0  z )  R  z 0
2 2 2
1  2 
 R 2  z0 
 Vì z  z 0 . Sử dụng phép khai triển gần đúng và giữ lại số hạng bậc hai của
z 2  z 0 z R 2 z 2 
ta được: R  ( z 0  z )  R  z 0
2 2 2
1  2  
R 2  z 02 R  z0
2
2( R 2  z 02 ) 2 

q2
Chú ý mg  . Ta có:
4 0 R 2
 2  z 0 z R 2 z 2  
Wt  mg 2 R  z 0 1  2
2
   ( z 0  z ) 
  R  z 0
2
2( R 2  z 02 ) 2  
R 3 3
Thay z 0  ta tìm được: Wt  3mgR  mgz 2
3 8R
1 3 3
- Năng lượng của hạt tại thời điểm này: W  mv 2  3mgR  mgz 2
2 8R
Lấy đạo hàm hai vế, với chú ý v  z '  z ' ; v'  z ' ' và W’(t) = 0. Ta được:
z" 
3 3g
4R
z  0 . Từ đó tìm được
R
T  4 .
3 3g
0.5

0.25

Bài 3 Gäi pa lµ ¸p suÊt khÝ quyÓn, S lµ diÖn tÝch pitt«ng, H vµ 2H lÇn lît lµ ®é cao
ban ®Çu cña thñy ng©n vµ cña khèi khÝ; x lµ ®é cao cña khÝ ë vÞ trÝ c©n b»ng míi
cña pitt«ng ®îc n©ng lªn. Chóng ta sÏ t×m biÓu thøc liªn hÖ nhiÖt lîng cung cÊp Q
cho khÝ vµ ®é cao x.
Ban ®Çu, theo ®Ò bµi ¸p suÊt khÝ b»ng (2 pa ), suy ra ¸p suÊt cét thñy ng©n cã
®é cao H b»ng pa . Do ®ã t¹i tr¹ng th¸i c©n b»ng míi, cét thñy ng©n cã ®é cao
3H  x
3H  x , sÏ cã ¸p suÊt b»ng pa . 0.5
H
DÔ thÊy r»ng ¸p suÊt cña khÝ px ë tr¹ng th¸i c©n b»ng míi b»ng tæng ¸p suÊt
khÝ quyÓn pa vµ ¸p suÊt cña cét thñy ng©n:
3H  x 4H  x
px  pa  pa  pa (1)
H H
Theo ph¬ng tr×nh Mendeleev – Clapeyron viÕt cho tr¹ng th¸i c©n b»ng ban ®Çu vµ
tr¹ng th¸i c©n b»ng míi, ta ®îc
p x Sx 2 pa .S ( 2 H )

Tx T1 0.5
Sau khi thay biÓu thøc cña p x vµo, ta t×m ®îc nhiÖt ®é cña khÝ ë tr¹ng th¸i c©n
b»ng míi
( 4 H  x) x
Tx  T1
4H 2
§é biÕn thiªn néi n¨ng trong qu¸ tr×nh pitt«ng n©ng lªn ®Õn ®é cao x b»ng:
2
 x  2H  3( x  2 H ) 2
U  CV (Tx  T1 )    CV T1   RT1 (2)
 2 H  8H 2 0.5
víi CV  3R / 2 .
 C«ng mµ khÝ thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh trªn (¸p suÊt biÕn thiªn tuyÕn tÝnh tõ 2 pa
®Õn p x ) lµ:

2 pa  px (6 H  x)( x  2 H )
A ( xS  2 HS )  pa S
2 2H
V× trong tr¹ng th¸i ban ®Çu
2 pa .2 HS  RT1
ta cã:
(6 H  x)( x  2 H )
A RT1
8H 2
0.5
Theo Nguyªn lý I N§H: Q  U  A
Vµ tÝnh ®Õn (2) vµ (3), ta ®îc
RT1 RT1
Q  ( x 2  5 Hx  6 H 2 ) 2 =
( x  2 H )(3H  x)
2H 2H 2
0.5
NÕu thay mét c¸ch h×nh thøc x = 3H vµo ph¬ng tr×nh trªn ta sÏ nhËn ®îc ®¸p sè
kh«ng ®óng lµ Q = 0. §Ó cã kÕt luËn ®óng ta sÏ h·y vÏ ®å thÞ cña Q theo x.
§Ó ®¹t ®Õn tr¹ng th¸i c©n b»ng khi x = 2,5H, ta cÇn cung cÊp mét nhiÖt lîng
RT
Q0  1  312 J . Cßn ®Ó ®¹t tíi c¸c vÞ trÝ c©n b»ng víi x > 2,5H th× cÇn mét
8
nhiÖt lîng Q  Q0 . §iÒu ®ã cã nghÜa lµ sau khi truyÒn cho khÝ nhiÖt lîng Q0 vµ
pitt«ng ®¹t ®Õn ®é cao x = 2,5H khÝ sÏ b¾t ®Çu tù ph¸t gi·n në vµ ®Èy hÕt thñy
ng©n ra ngoµi b×nh. VËy nhiÖt lîng tèi thiÓu cÇn cung cÊp lµ Qmin  Q0  312 J .
0.5

y
B
+

A
Bài 4 Xét tại thời điểm t
mv "
x v x (1)
  qv y B  vy
mv "  qv x B   v y (2) 0.5
y

dy
Mặt khác v y   dy  v y dt (3)
dt l vx
Tương tự: dx  v x dt (4)
(1),(2),(3), (4) suy ra
O v0 x
 dv x qB dy  dx
 
dt m dt m dt
(5)

 dv x   c dy  dx
m
 0.5
dv y   c dx  dy (6)
m
qB 0.5
(Với  c  là tần số của proton)
m
Lấy tích phân hai vế các phương trình
(5), (6) ta được:

yA x
0
 A 
v dv x   c 0 dy  m 0 dx  v0   c y A  m x A (7)
0
xA yA
0
 
 dv y   c  dx 
0 0
m 0 d y  0  c x A  y A (8)
m
1

Với xA, yA là tọa độ của A là điểm proton dừng lại.

v 0 / m v
Giải hệ (7), (8) ta được: x A  2 ; yA  2 0 c 2
 c  ( / m) 2
 c  ( / m)
Nên khoảng cách từ điểm bay vào buồng tới điểm nó dừng lại là:
v0 v0 m
l  x A2  y A2    21,7cm
  ( / m)
2
c
2
q B2   2
2
0.5
Bài 5 a) Khối tâm G của vỏ bán cầu: Do tính đối xứng
nên G nằm trên trục Oy
Xét đới cầu thứ i có bán kính r  R sin 
Diện tích của đới cầu:
dS  2rdh  2R sin Rd  2R 2 sin d 0.5
dS có tọa độ y  R cos 
M
khối lượng dm  dS
2R 2
do đó
 /2
1 1 R
yG 
M  ydm  2R 2
2R 2  sin d.R cos   2
0 0.5

b) Tại thời điểm con bọ bò đến mép vành, do con bọ bò chậm nên có thể bỏ qua động
năng của hệ. Cơ năng ban đầu của hệ là
R
E  Mg
2
+ Cơ năng cuối cùng của hệ :
E '  Mg ( HC )  mg ( KC )

R
HC  R  cos  ; KC  R  R sin 
2
cos 
Suy ra E '  MgR(1  )  mgR(1  sin  )
2
1
+ Công mà con bọ thực hiện được: A  E ' E MgR(1  cos  )  mgR(1  sin  ) (1)
2
sin  2m 2m
+ Điều kiện cân bằng MgR 2  mgR cos   tan   M  sin   0.5
M  4m 2
2
 M
cos  
M  4m 2
2

1 M 2m
Thay vào (1) ta được : A  2 MgR(1  )  mgR(1  )
M 2  4m 2 M 2  4m 2

0.5

Bài 6 a) Chia bản mỏng thành nhiều lớp mỏng sao cho chiết suất của mỗi lớp coi như không
đổi: n1 , n 2 ....n k
Ta có: n A sin   n1 sin  1  n2 sin  2  nk sin  k  n B sin  (1)
b) Lớp không khí càng gần mặt đường càng nóng, chiết suất giảm theo độ cao. Tia 0.75
sáng đi từ M theo đường cong với góc khúc xạ tăng dần, tới P thì góc ấy bằng 90 o có sự
phản xạ toàn phần nên tia sáng đi cong lên và lọt vào mắt. Mắt nhìn thấy ảnh M’ theo
phương cuối cùng của tia sáng tới mắt, ảnh lộn ngược nên ảnh ảo có nước.

0.75

m 1
c) Ta có pV   RT  p  RT   ~ T
Khối lượng riêng của chất khí ở áp suất không đổi tỉ lệ nghịch với T (nhiệt độ tuyệt
đối)
k
Theo giả thiết  ~ n  1  n  1  k '   n  1 
T
k
Xác định k : tại t = 15oC (288K) thì n  1,000276  1   k  0,079488 0.5
288
0,079488
n  1 (2) Mắt
T
H(T ) M
Theo (1), tia sáng có phản xạ toàn phần tại P khi α 1= 90o nên:
β
n P  n(T1 ) sin  (3) P
h
Với T1 = 303K là nhiệt độ không khí ở H có độ cao lớn hơn 1m còn nP là chiết suất
T
không khí ở sát mặt đường có nhiệt độ T cần xác định n P  n(T )
l2 1 h2 0.5
sin 2     1 
l 2  h 2 1  (h / l ) 2 l2 l
h = 1,6m
l = 250m suy ra sin   0,99998 M’
mà ta có n P  n(T1 )  n(303)  1,000262 thay vào (3) ta được
n P  1,000262.0,99998  1,000242 thay vào (2) ta được : T = 328K = 55oC

0.5
Bài 7 a)Vì đường sức từ không ra ngoài lõi sắt nên từ thông qua mỗi vòng dây đều như nhau.
Các điện áp trên các đoạn dây tỉ lệ với số vòng dây, do đó cũng tỉ lệ với chiều dài ống
dây.
u AM  u MB  U 0 sin t; u AM  1,5u MB
Suy ra u AM  0,6U 0 sin t ; u MB  0,4U 0 sin t ; 0.5

+ Dòng điện qua tụ điện là: iC  0,4U 0C sin(t  )  0,4U 0C cos(t )
2
+ Độ tự cảm của các phần ống dây AM, MB lần lượt là 0,6L; 0,4L
+ Từ trường B trong lõi thép là tổng hợp từ trường do dòng điện chạy trong cả hai phần
cuộn dây gây ra là.
+ Gọi cường độ dòng qua BM là i1 thì cường độ dòng điện qua AM là i = i1 + iC
  0,6 L(i1  iC )  0,4 Li1  Li1  0,6 LiC
0.5
d  di1 di 
 L  0,6 L C   U 0 sin t
dt  dt dt 
di
 L 1  U 0 sin t  0,24U 0 LC 2 sin t
dt
U
i1   0 (1  0,24U 0 LC 2 ) cos t , hoặc
L
U 
i1  0 (1  0,24U 0 LC 2 ) sin(t  )
L 2 0.5
0,04U 0
b)Nếu thay tụ bởi R thì : i R  sin t
R
Tương tự như trên :   Li1  0,6i R
d  di1 di 
 L  0,6 L R   U 0 sin t 0.5
dt  dt dt 
di U L
 L 1  U 0 sin t  0,24 0 cos t
dt R
U U
 i1   0 cos t  0,24 0 sin t  a cos t  b sin t
L R
b
Đặt tan   ; a  a 2  b 2 cos  ; b  a 2  b 2 sin 
a
i1  a  b 2 (cos  cos t  sin  sin t )  a 2  b 2 cos(t   )
2 0.5
I 01 a2  b2 1 0,0576
Suy ra I 01  a 2  b 2  I 1    U0 
2 2 2(L) 2
2R 2
T
1 a2  b2 1 0,0576
Hoặc I 1        I1  U 0 
2 2
( a cos t b sin t ) dt
T 0 2 2(L) 2
2R 2

0.5