HOORCOLLEGE 6 : EXPRESSIONISME:

MATISSE & KANDINSKY

In 1900-1914 ontstaat er een nieuwe beeldtaal wat komt door de vooroorlogse
kunstromingen. Expressionisme, Kubisme, Futurisme, Dada en Abastracte kunst.
Matisse en Kandinsky zijn hier heel belnagrijk voor geweest. KLEUR was erg
belangrijk.
Matisse heeft nooit de figuratie helemaal los kunnen laten, maar dit kon Kandinsky
wel, Kandinsky is de grondlegger van de abstracte kunst.

Het expressionisme(je laten meeslepen door gevoel) is een reactie op het

impressionisme(werkelijkheid weergeven)

portret de l’artise -> beschrijvende functie van kunst is verdwenen, meer met gevoel
mee.( andere vorm van materie, denk Cézanne)
Matisse en Vlamick behoorden tot de wilde beesten/de fauves. Wat in eerste
instantie bedoeld was als scheldnaam adopteerden zij. Er werd heftig op hun
tentoonstelling gereageerd omdat zoiets nog nooit eerder vertoont was. De
expressionisten hadden niet het zelfde groepsgevoel als de impressionisten, het was
meer een alleengangers groepje

De fauvisten waren ook op de salon, wat de eerste manifestatie van de avant-garde

was, fauvisten hadden geen duidelijke kunstopvatting en duurde in geval van
matisse maar kort (2jaar).
Ze heetten de wilden omdat ze gebruik maken van niet beschrijvende kleuren, en ze
gebruikten het verf direct uit de tube. Ze maakten dus gebruik van zuivere kleuren.
Matisse verweest het meest naar Cézanne. De fauvisten gebruikten dezelfde kleuren
als Gaugain en Seurat maar combineerden deze met hun eigen lineaire ritmes om
het zelfde effect te verkrijgen waar cézanne naar zocht

Luxe, Calme et Volupté (neo impressionistisch of fauve??) (matisse)

het is een neoimpressionistisch werk, het is als een soort van mozaiek, wat doet
denken aan Seurat en Signac (Signac heeft het werk ook gekocht) . Matisse bevrijd
hier de verfstreken van de traditionele rol van het beschrijven van vorm. Na het
fauvisme wordt zijn werk nog vlakker en reduceert hij het kleurgebruik. De titel
komt van een couplet van een gedicht van Baudelaire.
- Het is in St.Tropez en links is de vrouw van Matisse te zien (Amélie) ze zit te
picknicken. Ookal is dit een nogal doorgaanse activiteit, het is tijdloos gemaakt door
het arcadische karakter door de naakten die zijn afgebeeld.
- kleur en toets als zelfstandig gegeven
- kleur niet langer in het wetenschappelijke schema
- directer, vrijer, decoratiever
- lichte toetsen, groffer dan pointilisme
- hij gebruikt vrouwelijk naaktheid. Geen mannelijke naaktheid dit stond voor
conventionele academie maar vanaf Courbet wordt het vrouwelijk schoon steeds
belangrijker, dat kwam door dat ze zich afzetten tegen de academie. Ook was de
vrouwelijke naakte een metafoor voor ononderbroken natuur
Baudelaire: ‘Là, tout n’est qu’ordre et beauté; Luxe, calme et volupté’

het werk heeft een radicale re-interpertation van de grote pastorele traditie van
landschapsschilderingen. ( Lourrain en Poussin laten het beste dat verschi l zien)
vergelijking met Cézanne:
Hij gebruikt dezelfde compositie, maar hij is vlakker dan Cézanne, onderdrukt het
gevoel van atmosfeer. (matisse had het werk van Cézanne opgekocht)

Les Fauves & Die brucke(dresden,GR) hebben veel overlappende interresses. Voor
beiden was het uitdrukken van emotie belangrijk. Gaugain was meer symbolisch.
Signac was wel bekend bij de fauvisten met zijn pointilisme. Matisse is
geinterreseerd in Cézanne door zijn thematiek; portret, stillevens, landschappen.
Maar bij de Fauves staat de mensfiguur tochwel centraal

La Fenetre Ouverte (Matisse) ( the open window) Fauvisme

- eerste werk dat een ontwikkelde vorm is van het thema dat hij zijn hele leven
mooi vond.
- de plek is coullioure
- binnenkant bestaat uit brede verticale strepen, groen, blauw, paars, oranje en de
buitenwereld bestaat juist uit kleine penseelstreekjes, van gestippelde groen tot
bredere stepen roze, wit en blauw
- karakteristiek vor de Fauves
- bijzondere werking van het licht
- kleur krijgt een hoofdrol in het schilderij
- het gevoel voor diepte is verdwenen
- toets heeft ook een zelfstandige rol
- er zit een varitie van toets binnen het werk zelf; streepjes, stipjes, stevige laag..
- ook er is er een spanning tussen binnen en buiten ( het raam) dit is erg typisch
voor Matisse zijn vroeg fauvistische werk.
- kleurexpressie van de emotie van schilderen
- hij schildert plein air
- schilderij is echt plat.
- niet langer de traditionele rol van de beschrijvende penseelstreek
- rond deze tijd waren ze al ver weg van het neoimpressionistme naar abstractie.
- tijdens het impressionisme was de 2Dheid van het vlak al aan bod geweest maar
Matisse maakt het werk nog platter
- niet echt het gespeel met licht wat diepte maakt maar een kleur ‘skin of pigment’
bepaald het.
- een schilderij als een raam open naar de oneinigende diepte van de echte wereld.
- de beschouwer meenemen verder dan de gewone realiteit.

Le bonheur de vivre (matisse) the joy of life 1.74x2.4 Fauvisme?

- de climax van het schilderen van arcadische composities
- vele referenties naar de kunstgschiedenis
- het werk heeft grote invloed gehad op Picasso: primitieve kunst, afrikaanse
maskers
- geen theorieen over de kunst, ontspanning
- Het schilderij is een plat vlak met een bepaalde ordening van beeldelementen.
- de dans zie je achter, invloed van ingres( grande odelique)
- compositie is erg belangrijk
- ook een referentie naar het eigentijdse art nouveau
- veel sensualiteit; een verlaten groep mensen
- rijk kleurpalet, de figuren horen bij elkaar maar staan toch allemaal apart van
elkaar.
- verschillend kleurgebruik en vreemd gebruik van schaalgrootte
- het is gebaseerd op een echt landschap in coillioure, wat hij gemaakt heeft in een
schets, het heeft nog wat van de lush colorpatches van het neo impressionisme
- de dansers zijn geinspireerd op echt dansers( fisherman)
- gekocht door getrude stein een amerikaanse schrijver die de meest avondtuurljke
avant-garde kunst koper was in die tijd, door hen is matisse voorgestelt aan picasso.

Harmony in red (the dessert) EXPRESSIONISME? OF FAUVISME? 1.8 X 2.2

M
-kleur neemt hier het werk over en maakt het werk ook plat
- de ruimte wordt op deze manier diffuus,
- spelen met plat vlak, kleur en decoratie
- kunst van matisse na het fauvisme
- hij schilderde veel russische dineerkamers, er hangt ook veel werk van matisse in
rusland
- eerst was het een harmony in blue
- nieuwe wereld, minder empirsich en meer abstact
- de ruimte is gedefinieerd door een bepaald stuk rood
- de platheid word duidelijk door dat de decoratieve plantvormen zowel in het
tafellaken als op de muur te zien zijn.
- het kan een raam zijn of een schilderij
- het gebouw achterin deze ruimte is een illusie van ruimte

ARNASON THE NEW CENTURY; EXPERIMENTS IN COLOR & FORM

la belle epoche : industriele en commerciele expansie
nieuwe uitvindingen : verzachten van het werk en het genezen van ziekten
kunsstijlen volgen elkaar snel op en zijn van korte duur.
vanaf de romantiek was een belangrijk punt van de kunst; orginaliteit. Een aantal
kustenaars is hier niet mee eens en begint zich af te zetten van de westerse
kunst/cultuur. Ze zoeken het elders op, namelijk in Afrika. Dit kwam mede door de
europese kolonisatie . Spannning tusssen westen en niet westen en spanning tussen
traditie en innovatie

Fauvisme
1905 Salon d’automme; tentoonstelling van de Fauvisten
Matisse was de beginner hiervan en hij was de leider, hij had de moed op terug te
gaan naar de zuiverheid van de dingen.
opnieuw interresse in de natuur(impressionisme) gecombineerd met de hoge kleur
contrasten en emotionele en expressieve dieptes (neo impressinisme)
De werking die kleur heeft, niet enkel de beschrijvende rol. De manier waarop de
werkelijkheid gezien kan worden en hoe kleur kan communiceren. Veel mensen uit
verschillende landen kwamen naar parijs om de verschillende ontwikkelingen te
bekijken. Het fauvisme maakte een diepe indruk. Het Fauvisme is erg geinspireerd
door Cézanne. De stroming hield ongeveer twee jaar stand van 1905 tot 1907
ongeveer. De grenzen van representatie werden verlegt ook door de non westerse
kunst. De onderwerpen die vaak werden afgebeld waren stillevens, landschappen en
portretten.
De Fauvistische kunstwerken waren autonome creaties die vrij van symboliek en
verhaallijnen waren.
belangrijk was ook het gebruik van arbitraire kleuren. Ook vorm en ruimte moesten
door kleur duidelijk worden en er werd geen gebruik gemaakt van perspectief of
diepte(chiaroscuro) trucjes uit de renaissance. Ze gebruikten dus het kleurgebruik
van Gaugain en Seurat maar met hun eigen lineaire rythme om de effecten te
bereiken die Cézanne ook zocht.
Invloed van Afrikaanse kunst
vanaf 1906 begonnen Matisse, Derain en Vlaminck kunstobjecten ui Afrika te
verzamelen en in hun kunst intevoegen. Afrikaanse kunst was de meest radicale
onder de niet-westerse kunst. Ze gebruikten de afrikaanse kunst zodat er een
primele waarheid en expressieve energie in zou komen. Ook een beetje het
exotische en het primitieve
kenmerken: maskerachtige hoofden, distended torsos, prominente seksuele

Blue Nude: memory of Biskra Expressionisme?

- Biskra is een stad/land/dorp
- oase in noord afrikaanse woestijn
- het is aan de ene kant een klassieke Venus pose
- de ‘reclining nude’ zit ook in de bonheur en hij heeft er ook nog en klein beeldje
van gemaakt
- uiteindelijk heeft hij het meer geabstraheerd van zijn geheugen van zijn eigen klei
model en het voorbeeld van afrikaanse sculptuur ( daardoor zijn de grote borsten en
achterwerk)
- ze ligt in een extreme contrappossto houding waardoor het lijkt alsof je ze van
verschillende hoeken ziet.
- ze heeft een maskerachtig hoofd
- de odalisque of een lid van een noord afrikaanse harem
- doordat de naakte redelijk abstract is gemaakt is er in minder mate sprake van een
soort van naakte vrouw als seksobject voor de man. Hij maakt geen vrouw hij
maakt een schilderij

Turning Road, L’estaque ( André Derain) Fauvisme/Expressionimse

- beinvloed door Gaugain ( het palet) en geidealiseerd realisme ver van de
urbanisatie
- niet naturalistisch kleurgebruik

Music & Dance

- grope figuren geisoleerd tegen een vlakke éénkleurige achtergrond.
- Dance is geinspireerd op vasen en griekse peasant.
- intensie groen voor de grond en een intense blauw voor de lucht
- in music is de groep gesorteerd alsof ze op een muziek lijn staan
- alsof ze in een trance zitten
- de moed om terug te gaan naar de zuiverheid, veelal gebruik van het arcadische
leven
blz 127 nog een x lezen

Baudelaire:
Henri Matisse :
Moureau was zijn leraar die hem heel vrij liet omzicgzelf te ontwikkelen, in zijn
studio ontmoette hij veel van zijn latere fauvistische vrienden. Hij kwam in contact
met werken van Seurat en Cézanne. Hij ontmoette André Derain en Maurice de
Vlaminck (het belangrijke fauve-trio). Hij was ook een beeldhouwer. Eén van de
grote ‘painter-sculptors’ van de 20ste eeuw. Cézanne wilde van het impressinisme
iets maken wat tijdloos was en wat in een museum kon hangen. Matisse had dit voor
elkaar gekregen door het impressionistische met het conventionele academische te
mengen.
EXPRESSIONISME IN DUITSLAND : VASILY KANDINSKY
positivisme & la belle epoche
nihilisme : negatief neveneffect van postivisme ( zonder moreel framework)
als alles verklaard wordt door middel van analyse wat is dan de basis van moraliteit
Eerst verklaarde de kerk het leven maar nu doet de wetenschap dit (ontwikkeling
wetenschap, psychologie etc)

Expressionisme IN DUI eerste 20 jaar van de 20ste eeuw

- het persoonlijk esthetische
- vibrerend kleurpalet en schilderen aan de hand van natuurlijke observatie
- het vlak maken van het perspectief
- interresse in de kunstgeschiedenis
- helemaal bevrijd van academische instellingen (hadden de fauves niet)
- de kunstenaars hebben helemaal geen training gehad

‘’God is dead’’

romantiek – expressionisme ; de scheiding hiertussen was als eerst met DIE

BRUCKE ER:
- leden zijn: Ernst Ludwig Kirchner, Erich Heckel etc
- het zijn architectuur studenten die allen schilder wilde zijn
- ze kwamen bij elkaar omdat ze allen tegen de kunst waren die ze opzcih heen
zagen.
- ze huurden een lege winkel in Dresden en begonnen te schilderen, beeldhouwen
etc.
- invloed van middeleeuws duitsland, de fauves, munch
- Van Gogh was hun voorbeeld dat zijn acties ondernam omdat hij door een
innerlijke drijf werkte.
- Munch maakte veel gebruik van symboliek wat zij ook erg geweldig vonden
- in 1906 kregen ze twee nieuwe leden (Nolde en Pechstein) en vond ook hun eerste
tentoonstelling plaats.
- geinspireerd door het kleurgebruik van de fauves maar ze hadden een romantische
onderwerpskeuze
- uiteindelijk werd hun werk erg kubistisch

Kirchner
- veel sculpturen met een primitieve uitgang door de inspiratie vanuit afrika
- hij hield van Art Nouveau designs
- er was in die tijd veel aandacht voor duitse gotische kunst, zo ook bij kirchner
- hij heeft kleuren theorieen bestudeerd (na het zien van Seurat)
- hij gebruikte en soort van neo-impressionistshce penseelstreek maar dan breder
zoals die van Van Gogh
- hij maakte vaak werken na op een geheel andere manier wel te verstaan

- de groep viel uitendelijk uit elkaar. Een aantal leden gingen gewoon hun eigen weg
en een aantal protesteerden tegen het feit dat Kirchner zichzelf als leider van de
groep maakte
- veel gingen verder in het onderzoeken van het expressionisme maar door de
tweede wereld oorlog werd dit nog wel eens bemoeilijkt.

der blaue reiter

- ze hadden niet echt één stijl maar ze vallen onder het expressionisme om hun vrije
gebruik van vorm, kleur, en ruimte ook wilden ze intense emotie overbrengen
- belangrijkste van Vasily Kandinsky
- ze hadden kritiek op het eigentijdse leven maar ipv wat Kirchner deed( protest in
de kunst) keerden zij terug naar volkskunst, een geidealiseerde natuur, of een
geromanticeerde middeleeuwse geschiedenis.( een confrontatie met de eigentijdse
maatschaappij)

Vasily Kandinsky

Artistieke carrière Kandinsky

• 1866-96: jeugd, studiejaren/werk in Rusland
• 1896-14: München, Murnau, veel reizen
• 1914-21: weer in Rusland, t.g.v. WO I
• 1922-33: werkzaam in Duitsland (Bauhaus), zeer belangrijk, samenwerking met
Klee, Itten, Moholy-Nagy
• 1933-44: werkzaam in Parijs, vooral geometrisch-abstracte kunst

1912 : Uber das geistige in de Kunst (1 van de meest invloedrijke kunsttheorieen)

- over der werking van kleur en de psychologie van het waarnemen.
- een theoretische onderbouwing van abstractie
- Kandinsky ziet een relatie tussen muziek en kunst (dematerialisatie van het object
zag hij bij Monet)
- kunst moest gaan over het spirituele niet over het materiele
- hij voelde zich aangetrokken tot de theosofie
- hij werd gedreven door een innerlijke creatieve kracht en zijn creaties bevatten een
mystieke kern.
- hij kwam tot een kunst zonder representatie enkel kleur en vorm wel was hij zich
bewust van harmonie in het visuele,
‘De harmonie tussen vorm en kleur komt enkel voort uit zuiver contact met het
menselijk ziel’
- eerste europese kunstenaar die de barriere van de representatie doorbrak. Dit
deed hij niet dmv het kubisme maar met schilderachtige geimproviseerde
expressionistische biomorfe vormen
- bij zijn vroege werken heeft hij al wel het gevoel voor kleur maar werkt hij nog wel
verhalend(russische folklore en mythologie)
- Zijn improvisaties beschouwde hij als zijn meest artiestieke complete statements,
het waren zijn innerlijke behoeftes, intuities, emotionele respons naar de wereld.
- Compostion VII zou een alomvattende blik op het universum zijn.
- grondlegger van de abstracte kunst, diep gewortelt in de russische cultuur, een
theoreticus. Hij heeft veel gereisd en hij heeft de Fauves gezien. Een schrijver en
leidend persoon in de Duitse kunst

- hij werkte ook in munich wat het centrum was van experimentele kunst vanaf 1890
- hij had een eigen kunsttschool
- der blaue reiter komt van een boek van kandinsky en marc, wat weer komt van
een werk van kandinsky
- hij zag een werk op zijn kop en bedacht toen het abstracte
- hij geloofde wel. Thesofie, precies datgene wat het positivisme als onwaar ziet.
- hij wilde kunst met een afbeeldings vrijheid

- Hij maakte tien werken die hij compisitie noemde, die zag als zijn meest complete
artistie uitingen, die de innerlijke drijf van hem laten zien
- in sketch for composition 2 zie nog enkel picturale afbeeldingen, hij maakte hier bij
gebruik van de kleuren van de fauves, en de figuren zijn hoog geabstrahered
- de compistie is verdeeld over twee secties : Links een scene van ‘’deluge and
disturbance’ en een tuin van het paradijs aan de rechterkant

- composition VII2X3M ; cosmic conflicts, hij geloofde in een wedergeboorte een

nieuwe spirituele wereld. Furieeus en explosief. Toch vind je bijvoorbeeld de boot, de
bijbelse vloed
- hij maakte wel schetsen maar in het uiteindelijke werk zat wel spontaniteit etc

In zijn eerste periode in Duitsland laat hij al de figuratie los. Hij richt de Blaue Reiter
op.
• Reitendes Paar. Hier is nog de zichtbare werkelijkheid zichtbaar en invloed
van het Impressionisme.
• Grüngasse in Murnau. Invloed van het expressionisme en Fauvisme. Russisch
stadsgezicht ontleed aan een Russisch sprookje. Hij is niet zo geïnteresseerd
in de bron, het verhaal, het gevoel is belangrijker. Muziek is heel belangrijk
geweest voor Kandinsky in zijn oeuvre. Fauvistische invloed.
• Murnau mit Kirche. Expressieve kracht van de beeldmiddelen. Het schilderij
valt zelf uit elkaar, kleur neemt het helemaal over (geen contour), kleuren
vloeien in elkaar over.
• Erste Abstracte Aquarel. Eerste abstracte werk in de kunstgeschiedenis, niet
eerder vertoond in die context. Kleur, lijn en vorm nemen het helemaal over.
Niet willekeurig: samenhang (rood verspreid en blauw centraal). Expressieve
biomorfe micro/macrokosmos.
Termen m.b.t. Kandinsky’s vroege werk:
• Improvisaties: vanaf 1909, deels onbewust
• Composities: vanaf 1909-10. Langere voorbereiding, draait om begrip ‘Innere
Notwendigkeit’
• Impressies: vanaf 1911. Directe impressie van natuur, uitgedrukt in zuiver
picturale vorm
• Restcategorie: andere, meer beschrijvende titels

1910-1914. In deze jaren zet hij neer wat de kern is geworden van zijn oeuvre. Het
zijn improvisaties, onderbewust, noodzaak. De composities zijn de kern van zijn
werk. Hij heeft er lang aan gewerkt, het vereiste veel voorbereiding. Het is een soort
innerlijke noodzaak, minder spontaan dan improvisaties.
1. Melodische: simpeler.
2. Symfonische: gecompliceerder.
3. Impressies: zuiver picturale vormen
• Komposition IV. Veel belangstelling voor muziek (speelt zelf ook). Het werk is
niet direct gerelateerd aan zichtbare werkelijkheid. Synesteet: iemand die
kleuren kan voelen. Hij dacht in die termen over het werk. Er is een verschil
tussen het linkerdeel en het rechterdeel, omdat het linkerdeel ook in een
apart werk is verschenen. Rechts zijn passievere lijnen te zien. Er zijn lansen
en zwaarden, zonsvloed, regenboog, ruiters, boten zichtbaar. Berg met
gebouwen. Strijd en veel vitaliteit. Liggende figuren aan de rustiger
rechterzijde.
Zijn kunst speelt een rol in het verder brengen van de mensheid naar een spirituele
staat. Rückblicke: over eigen werk, thema’s, contrasten, lijnen en kleuren.
Kandinsky maakte veel voorstudies, de eerste indruk moest volgens hem een
explosie van kleur en lijn zijn. Een gevoel tot uiting brengen. Maar daarna ook
verdere interpretatie (de boten etc. die je kunt zien).
1911: oprichting Blaue Reiter, expressionisten in München.
• Komposition VII. Er zijn foto’s van het productieproces gemaakt. Van een
werk met nog duidelijke referenties verandert het werk naar een onduidelijke
beeldentaal. De ovalen vorm is de kern van het werk. Dit is in de stappen ook
steeds duidelijk geweest. Het episch centrum. Het idee van de ontwikkeling
van de wereld is het doel van Kandinsky.
Kandinsky had interesse in theosofie (wijsheidsreligie) en de atoomtheorie van
Rudolf Steiner.

Na de oorlog: papier, collages.

HOORCOLLEGE 7 :
KUBISME: PICASSO IN HET
BIJZONDER
kandinsky en het expressionisme ging over het gevoel en het spirituele in de kunst,
niet langer beperkt tot het aardse.
kubisme is meer dan welke andere avant-garde beweging ook laat zien hoe bewsust
kunstenaars waren van de relatie die zij hebben met artistieke conventies van de
renaissance. Het was een vorm van zwakke abstractie. Ze
Henri Bergson, philosipher, die theorrieen had over de natuur van het bewustzijn.
Het werd snel gepopulariseerd in europa en noord amerika. Bewustzijn is de
ecuumulation van experience’s. het verleden, het heden en de toekomst zijn niet los
van elkaar te zien. Perceptie is een ervaring van ‘duration.
De vriendschap tussen Picasso & Braque is heel bijzonder, en misschien wel de
meest belangrijke in de kunstgeschiedenis.

Pablo Picasso
- andalusian by birth
- hij vind zichzelf een catalonier, van Barcelona
- zijn vader was ook kunstenaar en hij werd erg door zijn vader gepushed. Hij had
zich in geschreven voor de meest prestigieuse school van spanje, maar hij ging
nooit.
- een mengsel van art nouveau en symbolisme was in , en is duidelijk terug te zien
in picasso’s eerste werken
- Picasso had ook blauwe periode; deze periode ging over een vriend van hem die
zichzelf had neergeschoten om een mislukte liefdesaffaire. Pablo voelde zich hier
zeer schuldig over. (1901-1904)
- in 1904 ging hij naar parijs
- Guillaume Apollinaire was de literaire man van het kubisme
- Fin- de- siecle
- vanaf 1904 begint de rose periode
- in 1907 schildert hij les demoiselles d’avignon
- om hem heen begon de cirkel met kunstenaars groter te worden en daar onder at
ook de amerikaanse schrijfster Gertrude Stein, zij collecteerde ook veel van Matisse
en in haar huis kon Picasso deze werken zien.(ook bonheur)
- ze heeft 90 keer voor Picasso model gezeten. In het werk heeft ze een
onconventinele pose voor een vrouw: losse kleding en ‘ample frame’ het is duidelijk
dat ze zeer zelfverzekerd is. Hij heeft het werk tijdelijk verlaten en heeft het naar
geheugen afgemaakt. Het maskerachtige met enge ogen kijken voort op de
opwindende gebeurtenissen die staan te wachten
- invloed van griekse vazen: de aura en schoonheid die er in de werken te vinden is.
- hij nam ook wat van het klassieke idealisme over: naakten geidealiseerd, terracotta
palet.
Les demoisseles d’avignon 2.4X2.3m 1907
- het op één na belangrijkste werk van de 20ste eeuw.
- in die tijd werd het als lelijk geizen; scherp, hoekig en de dames zijn niet
appetijtelijk. Er zit geen harmonie en schoonheid in. Geen verheffing maar één en
al conflict.. Hij heeft er lang aan gewerkt en weer opgeborgen en weer lang aan
gewerkt. In 1916 kwam het op een tentoonstelling, 1939 in he MoMa. De grote van
het werk vond men erg ambitieus. Picasso heeft vele voorstudies gemaakt bij het
werk. Hoekig en weinig ruimtewerking. Gordijnen en doeken, de dames lijken de
doeken op te trekken. Het is dubbelzinnig. Diepte ontbreekt; de ruimte lijkt naar
voren te komen. De eerste keer dat perspectivistische illussie wordt ontkent, het is
nu einfelijk gelukt. Er is een merkwaardige buiging van het been te zien ; het hangt
inconsecent. Maskerachtige en verschillende gezichten en face en en profil. Het
expressionisme is terug te zien, het fauvisme, het werk bestaat uit dikke lagen verf.
Door de arcering onstaan er schaduwpartijen. D’avignon was een bordeel in
Barcelona , hij was geinterreseerd in prostitutie en seksualtietit

Her doorbrak iedere pictorale en iconografische conventie tot dan toe, aggresief en
confronterend beeld. Geweldaddige expressieve behandeling van het onderwerp,
geflatteerde en vereenvoudigde heren. Hoekige vormen. Meest schokkerend: de
maskers. Geen waardering van schoonheid, geen tederheid. De figuren zijn
schematisch voorgesteld, de contouren hebben hoekige vormen
- het werd lang gezien als het eerste kubistische werk
- nu ook wel een krachtig voorbeeld van expressionisme.
- het kwam eigenlijk niet in kubisme voor dat er meerdere figuren waren afgebeeld,
- prostitues in het rode lichten district van Barcelona (avignon street)
- Picasso verzon zijn titels bijna nooit zelf, dat liet hij dealers en vrienden doen
- Na olympia werd het afbeelden van prostituees belangrijk (ook modern olympia
cézanne) ze hadden naakten in den buurt maar ook was er een seksuele omgeving.
- Demoiselles was veel vlakker dan bijvoorbeeld ‘two nudes’ zelfs de gordijnen zijn
hoekig en eng.
- tegenstrijdige ‘point of view’
- de twee hoofdfiguren hebben een venus pose en links van hun is een figuur die in
een egyptische pose staat
- de emoties die ze uitstralen zijn net zo hard en hoekig als de achtergrond.

In schets één wilde hij een geneeskunde student zetten, een man met een boek in
zijn hand(eerder was dit een doodshoofd) en houdt het gordijn vast met zijn andere
hand. ‘’Provocative quintet of naked women’’
- ook een ‘lone sailer’, hij heeft meloenen en een spaanse fles wijn.
- tweede stilleven aan de onderkant.
- de student lijkt op picasso, en het heeft te maken met soa’s die toen dodelijk
waren.
- uiteindelijk gingen de student en de sailor weg en ging de aandacht vande dames
van hen, naar de beschouwer

inspiratie:
- Turkisch Bath van Ingres waarbij je door een sleutelgat naar naakte vrouwen kijkt
- de baadsters van Cézanne met angst en geweld erin
- le bonheur vivre & Blue nude van Matisse
- een reactie op deze radicale composities
- Ziijn bezoekjes net ethnografische musea zijn ook belangrijk
waar hij veel afrikaanse en oceanische sculpturen en maskers zag
- Picasso is een eclectisch kunstenaar want hij verwijst naar de kunstgeschiedenis
- hij kadert zijn werk in net als Cézanne in Trois Baigneuses

Matisse was in die tijd de belangrijke kunstenaar en Picasso wilde reageren op zijn
‘Bonheur de vivre’ waarin hij probeert het perspectief wat vanuit de renaissance op
komt op te lossen. Hier wilde Picasso op reageren. Matisse vond dit niet leuk, picasso
was agressiever en onaangenamer; een venijnige relatie tussen deze twee.
- het bloemstuk komt van cézanne’s modere olympia
- het gaat niet om de inhoud maar om het conceptionele. De kleur en de vorm, de
symboolwaarde. Het object van een schilderij kan voor iets anders staan. De oren
van de dames zouden zijn afgeleid van iberische beelden, en de andere 2 figuren van
afrikaanse beelden.

picasso past een beeldtaal toe van maskers en sculptuur en heeft hiermee een
directe emotionele en symbolische functie aan het werk. Het werk heeft expressieve
kracht in vorm en kleur

pre-kubisme, vroeg-kubistisch

daniel-henry Kahnweiler was de belangrijke kubistische dealer

Na een korte ontmoeting met het Fauvisme heeft Georges Braque zijn eigen
kleurenpalet gevonden bij Viaduct at L’estaque
- in l’estaque werkte hij
- het is qua kleurgebruik redelijk tam als je het met matisse vergelijkt.
- the heuvels en huizen creeeren volume
- kleurgebruik als cézanne (blauwe omlijning) en hierdoor ruimtelijk en niet door
chiaroscuro.
- arching trees, zoals cézanne

Viaduct & houses at l’estaque maken de transformatie van zijn stijl duidelijk. Hij laat
minder details zien, het werd gesimplificeerder en geometrischer. Hij wilde een
achtergrond maken terwijl hij ook wilde dat het afgebeelde steeds dicher bij hem
kwam. De afbeelding komt ook naar voren, laag relief sculptuur. Breken met de
wiskundige perspectief doet Cézanne.
Er wordt een illusie gecreeerd door d volume van de overlapping

analytisch kubisme 1909-1911

vergaande analyse van waarneembare werkelijkheid-> een fragmentatie van de
vorm
- object/figuur van verschillende gezichtspunten weergeven in een volstrekt nieuwe
beeldtaal(meer vorm dan kleur gericht)
- het loslaten van de ullustionistische blik op de werkelijkheid: nieuwe opvatting van
ruimte
- schilderij als venster op dewerkelijkheid, wordt zelf object/werkelijkheid
- een nieuwe techniek van het opwekken van ruimte en volume, de mens moet het
leren begrijpen( netzoals dat bij poussin enzo ook moest)
- ze waren geinterreseerd in stilllevens en landschappen om de artistieke traditie
maar ook omdat het goedkoop was en omdat ze niet bewegen.
- veel afbeeldingen komen uit het café of de studio
- persoonlijk en soms zlefs humoristisch
- Henri Bergson had een idee over perseptie, dit heeft er weer mee te maken dat de
kubisten dingen die met muziek te maken hebben in hun werk stoppen; een poging
om visuele vorm aan zijn bedoeling van bewustzijn te geven
- kleur verdwijnt en beetje, anders dan bij de fauvisten en het pointilisme
- de ruimte word iets plats waardoor het ook gefragmenteert wordt
- het schilderij word een object op zich zelf
- de platheid onderstreept de aard van het geschilderde doek als matarieel object

Cézanne & Braque : Cézanne heeft een lossere toets, Braque voert het extreem door
waarbij de achtergrond en de voorgrond in elkaar over gaan. Cézanne was volgens
Braque de eerste die brak met het traditionele perspectief, hij bereikte een illussie
doormiddel van overlapping en verschuivende vormen. Braque creeert ruimte door
piturale structuur en Cézanne door kleur

hoogtepunt analystisch kubisme: violin and pallette;

geen plastische vormen. Verticaal. De introductie van typografie in het kubisme
gebruik van fragmenten uit de werkelijkheid

- Braque was een amateur musicant

- geanimeert door een aanraking
- shallow and highly ambigious
- materialiserin van nieuwe ruimte
- zijn palet zit bovenaanbast met een spijker en hier is de schaduw van te zien en is
dus 3D, trompe l’oeill, de manier waarop zijn manier anders is dan het conventionele
. De uitdaging van het kubisme naar de hegomonie van de renaissance
vanaf 1910 begint de intensieve periode waarin ze samenwerken en ook de meest
compitatieve

analytisch kubisme: object is geanalyseerd, in stukjes bekeken, and ‘dissected’: zo

word de samenwerking tussen de 2 beschreven

portrait of Daniel-Henry Kahnweiler

portret van kunsthandelaren; heeft hij een serie van gemaakt. Hij schrijft veel over
het kubisme; semiologische termen, een taal van tekens. Het platte vlak.

je kunt bekijken in hoeverre Braque en Picasso gelijk waren tijdens de analystsche

fase door hun werk in die tijd te vergelijken. Ze hadden die zomer in 1911 een heel
productieve tijd. Ze waren toen uiteindelijk niet bij elkaar. Beide kunstenaars
hebbden de visuele wereld in hun werk gestopt. Ze hebben beide en smalle diepte in
hun compositie. De aanwezigheid van een persoon is duidelijk gemaakt doormiddel
van een serie van neergaande diagonalen. Die helpen bij het concentreten vnan de
geometrische structuur beneden het centrum van de afbeelding. De structuur word
minder aan de randen van het werk, dan is de ongeschilderde ondergrond duidelijk.
Ze maakten beiden gebruik van een gestippende penseelstreek(denkend aan
Seurat). Het kleurgebruik is grijs en modderachtig. Er is beweging tussen
oppervlakkte en diepte gecreert doormiddel van de richting van de penseelstreek.
Het is een emigrant op de brug van een boot met een haven op de achtergrond.
GRAND BALL, zijn stencils, een techniek van de commerciele kunst. Autonome
tekenst die niks met de context te maken hebben. ( ze bestaan buiten de ruimte om)
Ze maken de platheid van het doek nog duidelijker. Deze actie is belangrijk voor de
moderne kunst.

synthetisch kubisme 12-14

Picasso ging over op collage( werd hiervoor alleen door volkkunstenaars gebruikt)
ovale werken want typisch was voor Picasso en Braque. Objecten die op een café
tafel te vinden zijn (jou-er) kan ook betekeken spelen, dat de illussie zelf een spel is.
materiaal gebruik dat niets met hoge kunst te maken heeft.

Fruit, Dish and Glass is een papier collé

- hij zat toen met Picasso in Sorgues
- toen het af was, was het een schok voor hem zelf en voor picasso
- de letters ale & bar zeggen dat het zich in een café afspeelt
- hij kwam een houtprint behang tegen en kwam zo op het ideee
- het papier had een tekstuele en een beschrijvende betekenis
- de stukken behang aan de bovenkant zijn teken van de muur van het café en het
driehoekige gedeelte beneden is een tafel
- het zorgde ook voor dat er kleur kwam in zijn werk anders was het monochroom en
ook zorgde het voor een 3D effect

HOORCOLLEGE 8: FUTURISME &

ABSTRACTE KUNST – MONDRIAAN
Kandinsky werd sterk beïnvloed door muziek en door o.a. de theosofische leer (de
mens zou zich ontwikkelen vanuit het materiële naar het spirituele (vergeestelijkte)

de wegen naar abstractie via der blaue reiter en kubisme

Futurisme
Net als de cubisten haalden zij hun afbeeldingen uit de fysische wereld. In eerste
instatie was het een literaire stroming. Het begon met een rebelse actie van de jonge
intellectuelen tegen de culturele apaatheid van de staat. ( Renaissance en neo-
klassissme was nog steeds het meest dominant) Ze deden niks op de avant-garde
ontwikkeling in Frankrijk uit. Er was sprake van een aantal manifesten, zo wilden ze
een destructie van bibliotheken, musea, academia en oude steden; mausoleums; ze
wilden progressie en verandering en beweging.

In het begin hadden de werken van de verschillende futuriste weinig gemeen; veel
kleurpatronen kwamen nog van het impressionistme en er werd gebruk gemaakt van
de divisionisten techniek van het neo impressionisme. Belangrijk was de
samenhangende theorie. Ze waren erg bezig met sympathie tussen de beschouwer
en het werk creeren. De toeschouwer stond centraal in de werken( dit stond dicht bij
het expressionisme). Het metropolische leven

Giacomo Balla was de meest invloedrijke man op de futuristen

‘Street light’ is een duidelijk voorbeeld van futurisme in de stad. Hij creeert een
optische illusie doormiddel van zijn V vormige penseelstreek en complementaire
kleuren vanaf het centrum van de lamp. Het lijkt net echt en het is zo intens dat het
lijkt te vibreren.

Carlo Carrà en zijn patriotic celebration hij maakte werk met een politieke
boodschap. Het is een propagandische collage. Hij gebruikt veel symbolen waarbij
het zeer lovend was oveer de koning en het leger van Italie. Het is een automobiel
draaiend wiel of een propellor van een vliegtuig dit zijn onderwerpen die populair zijn
bij de futuristen. Hij maakt gebruik van vrije woorden die direct stimulerend en
fantasierijk zijn voor de geest. Hij maakt een opsomming van ht lawaai van een
parade of demonstratie waar feest slogans en patriotische liedjes samen gaan. Dus
een samenwerking tussen tekst en de afbeelding

de avant-garde in rusland
Rusland was bewust van de ontwikkelingen die zich plaats vonden in het westen, ze
konden het zich veroorloven om naar frankrijk te reizen en ze hadden beschikking
over boeken etc. Tijdens de negentiende eeuw. Art nouveau en post impressionisme
werden gemengd met byzantijnse en russische kunst. Er was een continue debat
over of rusland modern moest worden net zoals het westen of dat het trouw moest
blijven aan het traditionele.

kazimir malevich was iemand die de kubistische geometrie radicaal gebruikte. In

eerste instatie schilderde hij op een impressionistische manier en hij was vooral
geinterreseerd in Seurat. Vanaf 1912 schilderde hij op een kubistische manier. In
Morning in the Village after a snowstorm maakt hij gebruik van cylindervormen.
Inwoners lopen door een gemechaniseerd landschap met huizen en bomen
gemodeleerd in grijs,wit, rood enblauw. De sneeuw zit in de metallic. Hij is nooit in
Parijs geweest dus het is onduidelijk of hij kubistische werken gezien heeft. Hij
dateerde zijn werken vaak met een onjuiste datum (veel te vroeg)
Suprematism was de supremacy van het pure gevoel in creatieve kunst. Een nieuw
begin bij de totale abstractie wat past bij de russische revolutie. De twee bekende
abstracten zijn russisch, kandinsky en malevich. Spirituele visies in de traditie van
het oude rusland. Hij was geintrigeerd oor de expressieve kwaliteiten van
geometrische vormen. Hij werkte enkel met wit, zwart, rood(het gekleurde.
Supremtist composition: White squar on white. Dematrialisering. Wit symboliseerde
het echte concept van oneindigheid. Uiteindelijk werd deze kunst gezien als de enige
legitieme vorm van kunst.

El Lidditzky maakte prouns. Dit zijn diverse composities, gemaakt van 2 en 3

dimensionale geometrische vormen die in de ruimte zweven. Deze vormen
representeren de aanvulling van de suprematische theorieen. Prounenraum -> derde
dimensie. Uiteindelijk werd hij een progandanist van stalin

Vasily Kandinsky was erg belangrijk voor het russische abstractie. In 1920
introduceerde hij in bepaalde kunstwerken, regular vormen en rechte geometrische
gevormde lijnen. Hij is geinspireerd door Malevich, Rodcheno en ander
constructivisten. Beweging bleef belangrijk en het kleurgebruik was ‘Smooth, hard
edges’’
White line, no.232.Het is een overgangswerk: de grote gekleure stukken zijn nog
steeds geschilderd met een losse penseelstreek en op een atmosferische manier..
maar ze zijn geaccentueerd door scherpe rechte lijnen en gebogen vormen in sterke
kleuren.

constructivisme is een soort kubisme; abstract en geometrische vormen. Een

techniek waarbij verschillende materialen die meestal industrieel van aard zijn,
worden samengestelt.
Na de russische revolutie werd kunst in dienst van de staat gezet en was het de
bedoeling dat door middel van kunst de ideologie bij de inwoners over kwam. De
revolutie gaf een enorme boost aan het modernisme in Rusland (1917). De oprichter
is Vladimir Tatlin, die veel gereisd had en Picasso etc gezien had. Zijn constructies
waren net als malevich suprematistische werken oefende een diepgaande indruk uit
op het constructivisme van Rusland.

de abstracte beeldtaal wordt over de hele wereld opgepikt(niet enkel in parijs)

Rusland en Nederland zijn de cocentratie plekken. Ze willen de kunst evolueren naar
en hoge plan; het is erg ideologisch en utopisch en deze utopie moest bereikt
worden met kusnt.
- kubisme, via neo-impressionisme, via cézanne, voorgrond en achtergrond lopen
door elkaar. Analytisch: relatie zichtbare werkelijkheid(nooit helemaal abstraxt)
- futurisme gaat in op de vernieuwingen in de maatshappij
- Rusland; abstractie in de ruimte, litzitsky, russisch constructivisme
- de stijl, 1914-1919 belangrijke periode, vroege Mondriaan. Van grote inbloed;
abstracte beeldtaal onwikkelt zich.
Abstractie was de nieuwe manier van het verdanderen van de wereld; een universele
taal waarmee de kijken in aanraking komt met de spirituele wereld.

‘Zwart vierkant op witte achtergrond’

- hij is opzoek naar een nieuwe beeldtaal; inspiratie uit Europa en eigen folklore. Hij
streeft naar een hoger universeel belang. Er zit craquele op, er zitten
onderschilderingen onder

Suprematisme: niet hier en nu maar universeel en tijdloos

- kunst is autonoom en nergens van afhankelijk, het gaat om pure gevoelens en
energie

suprematisme:
suprematie: hoogste, opper gezag
kunst is autonoom en onafhankelijk

oppergezag van
- geest over materie
- puur gevoel over waaarneming van objecten

malevich wilde kunst bevrijden uit het object : ultime geometrische en abstracte
vormen: het vierkant

Aleksandr Rodchenko kende Malevich en Tatlin en begon al snel met het maken van
abstracte werken en hij experimenteerde met constructies. De constructivisten
hadden interresse in wiskunde en geometrie. Ze gebruikten de sculptuur ook met
echte beweging; een fascinatie voor de ruimte.(hadden de constructivsten ook) Hij
liet licht schijnen op zjn constructies zodat de zilvere verf reflecteerde;
dematerialisering

Hij deed ook aan fotografie Assembling for a demonstration scherpe diagonalen, licht
en donker contrasten en asymetrische patronen. Door de tijd en de plek kan het
worden gezien als een metafoor voor een nieuwe maatschappij waarbij er gebruik
werd gemaakt van nieuwe perspectieven.

Piet Mondriaan & de Stijl

1950-1920 is de belangrijkste periode. Zijn ontwikkeling ging van naturalistisch naar

abstract . Van figuratie via abstahering naar abstractie. Landschap schilderde hij bij
grijs en grauw weer of bij felle zon zodat de details werden ontrokken en opgaan in
het groter geheel. Landschap was zijn broodwerk.

Jan toorop had goede contacten in de kunstweeld en was geinterreseerd in theosofie

en filosofie. De passiebloem is een iconografie, Mondriaan had een theosofische
levenshouding. Universele harmonie ligt ten grondslag aan de visuele werkelijkheid

evolutie, 1911. in dit werk is de vergeesteljke kunstidee van mondriaan zichtbaar.

De mensheid vrkeerd in een materiieel tijdloos stadiium en kan alleen op een hoger
niveau komen door middel van meditatie. Het werk bracht een levensbeschouwende
opvatting met zich mee. Er zijn drie fasen weergegeven van het menselijk geest:
links: materiele stadium(zie passiebloem) rechts het vergeestelijke stadium ; het
stadium is af te lezen aan de bloemen; minder aards, minder smachtelijk. In het
midden is het stadium van inzicht. Het werk is bestempeld als mislukt. Er werd
teveel de nadruk op gelegd; navels en tepels wijzen opeens omhoog.

Mondriaan begon met het maken van stillevens van 1 bloem; hij beperkte de
voorstelling zodat hij kon kijken naar de bouw van dingen. Hij gaat op zoek naar een
algemene wetmatigheid die geldig zijn voor alle bomen; niet het tijdelijke maar
algemene structuren; het geen achter de zichtbare werkelijkheid is het tijdloze. Het
idee van de boom heeft hij van V. Gogh. De grijze appelboom staat voor de dood van
de booom in de winter. Hij voelde zich aangetrokken tot de kubisten; zij hadden de
juiste weg ontdekt

De stijl(1917-1928):het creeeren van een nieuwe maatschappij; de ware realiteit

door de kunst; dynamische balans van verticalen en horizontalen in lineaire
structuren en simpele fundamentele kleuren; kunst als algemene toekomst
- geometrische abstractie en constructieve ideeen
- kon enkel ontstaan door de neurtaliteit van Nederland in WO II
- Theo van Doesberg was de leidersfiguur van de stijl en de ontwikkelaar van het
tijschrift ‘de stijl’.

Ze wilden wiskunde, abstractie en simplificatie en niet het impressionisme en de

barok bv. Ze maakten kunst voor duidelijkheid, zekerheid en voor orde.

Piet Mondriaan was het belangrijkste figuur in de evolutie van geometrische

abstractie. Ook was hij belangrijk voor de internationale stijl in architectuur.
In het begin maakte hij landschapserken maar raakte later beinvloed door jan toorop
en schilderde een tijdje als de symbolisten. Hij begon daarna meer Fauvistische
kleuren te gebruiken. We zien een overgang van naturalisme, symbolisme,
impressionisme, post impessioniseme, fauvisme, cubisme en uiteindelijk abstractrie
Hij maakte blue tree/ apple tree pointilist version maar hij meerdere versies van
maakte, hij gebruikt een expressieve penseelstreek die ijkt op die van V Gogh
waardoor er veel energie in het werk zit. Hij streefde naar plastische expressie wat
voor hem betekende dat de kleur en vorm gevangen werd om de toeschouwer het
meeste een indruk te geven. De nieuwe realiteit was de realiteit van de plastische
expressie of de realiteit van vorm en kleur, de nieuwe realiteit was dus de
aanwezigheid van het kunstwerk opzich in plaats van de imitatie van de natuur die
afgebeeld is. Hij zegt dat plastische kunst alleen zich kan uiten doorhet evenwicht
van dynamische bewegingen van vorm en kleur en dat pure bedoelingen verdienen
de meest effectieve manier om dit te bereiken. Deze ideeen zorgden voor de basis
principes die hij had voor zn kunst. Belangrijk was het primaire kleurgebruik die niet
enkel tot stand kwam door theorieen maar door een lange en complexe ontwikkeling.
Hij maakte de oorlog mee in Nederland. Composition in Color A, het egbruik van plus
en min tekens hij suggereert een onderliggende structuur van natuur. Rechthoeken
met vlakke kleur en varieerende grootes , soms een losse en soms een preciese
ordening. Door de interactie tussen de verschillende rechthoeken onstat er een
illussie van diepte en beweging een diferentatiie van voor en achtergrond wat in
tegenstrijd was met de pure realiteit waar hij naar op zoek was. Daarom werkte hij
met vierhoeken alleen maar naast elkaar(checkerboards). Uiteindelijk in 1920, toen
hij terug kwam in parijs was zijn ultieme idee gelukt; het was een abstract
universeel werk met een dynamisch balans tussen vertciaal en horizontaal, lineaair
structure en simpele fundamentele kleuren. Hij wilde een visuele eenheid maken
door een gelijkwaardigheid van tegenstrijdigheden. Dit straalde de hogeree mystieke
eenheid van het universum uit.

op deze manier werrd er een visuele expressie aan mondriaans overtuiging over
dynamische tegenstrijdigheden en balans tussen de dubbele krachten van ‘matter’
en ‘spirit’.

theorien die uit de blootstelling aan theosofie zijn ontstaan en de dialectische

theorieen van Hegel
neo plasticisme = new image new form.

Mondriaan vond het vervelend dat in de meeste van zijn geometrische werken de
vormen van rood, baluwe en geel functioneren visueel als voorgrond vormen tegen
een witte en grijze achtergrond en daardoor de totale eenheid te niet doen (hij wilde
dit niet zo; voor – achtergrond)
Daarom besloot hij dikke lijnen te gebruiken tussen de kleuren.

typisch neo-plastisch is Compositioon with red,blue,yellow, gray. De zwarte

rechthoeken zijn herschikkingen van lijnen naar, functioneren om een eenheid te
maken tussen lijn en kleur. De hoeken van het werk zijn open gelaten. De lijnen
lopen links onder niet helemaal door en word dus omgeven met grijs. De grijzen zijn
net zo veel aaanwezig als het rood bijvoorbeeld. Het resultaat dat hij zocht is
uitgekomen; een absoluut en dynamische balans van verticale en horizontale
structuren. Alles in het schilderij heeft zn plek. Het is geen plat werk. De open
compositie met de nadruk op grote witte en grijze vlakken overheerst in zijn werk
tijdens 1920.

Hij had meestal één idee en werkte dit uit in verschillende werken. Hij werkte niet
met een ezel want wilde graag met horizontale oppervlakten werken.

De stijl architectuur; Rietveld

functionele sculpturen die passen bij ‘De stijl’ Design. ‘Red and blue chair’ eerst was
het gewoon hout mar hij heeft het later overgschilderd. Het is niet luxieus, en dat
was ook niet de bedoeling; eenvoud. Het was de bedoeling dat het als massaal
geproduceert werd. De constructie is zo gemaakt zo dat geen enkel gedeelte zou
domineren hierdoor staat het geheel vrij en duidelijk in de ruimte en de vorm is
belangrijker dan het materiaal. Belangrijk voor de filosofie van de stijl was de
intergrale relatie tussen het geheel en losse onderdelen

Mondrian, Composition A, Composition

with Black, Red, Gray, Yellow and Blue,
1920, o/d, 91.5 x 92.0, Gall. Nazionale,
Rome. MONDRIAAN NOEMDE ZIJN
WERK NEO-PLASTICISME (Arnason,
286-291

HOOFDPUNTEN (hoorcollege overhenomen)

• Matisse (context fauvisme, 1905): primaat van de kleur
• Picasso, met Braque: kubistische beeldtaal – 1907: veroorzaakt
aardverschuiving in 20ste-eeuwse kunst. En in mei 1912: collage
• Kandinsky (context expressionisme, Blaue Reiter): grondlegger
abstracte kunst met expressionistisch, spiritueel karakter (ca. 1912)
• Mondriaan: met Malewitsj (én Delaunay) één van de grondleggers van
geometrische abstractie
• Duchamp: ‘uitvinding’ ready made (1913), maker van Het Grote Glas
(1915-23) > grote invloed op 20ste-eeuwse kunst, vooral neoavantgarde
stromingen uit periode 1960-1975, i.h.b. conceptuele kunst

HOORCOLLEGE 9 : DADA &

SURREALISME – DUCHAMP
Vanaf 1912 is de ‘state’ redelijk depressief. De gruwelijkheden van de kolonisatie
werden duidelijk. Nieuw bommen uitegevonden. Ze deelden niet de zelfde ideologie
als de kubisten maar gebruikten cubistische uitvindingen zodat hun dromerige
naturalistische afbeeldingen, En gebruikten het om politieke uitgaanspunten duidelijk
te maken.

Kubisme zorgde ervoor dat zelfs figuratieve kunstenaars hun ideen over pictoriele
ruimte her-bedachten. Het negentiende eeuwse romantiek werd omgezet in 20ste
eeuwse fantasie. Abstractie breidde de grenzen van fantasie.
Marc Chagall past niet in een catagorie maar door de fantasie zou je kunnen zeggen
dat er veel van het symbolisme terug te vinden is. Hij was sterk betrokken bij
russische en joodse volksverhalen. Zijn intoxicatie met Parijs heeft er voor gezorgd
voor de brandstof voor zijn experimenten met fauve kleuren en cubistische ruimte
en zijn onderwerpen werden gevuld met poetry.

Marc Chagall, Paris through the window, 1913, o/d, 133X139.1

het werk van Marc Chagall valt niet onder één categorie. Het heeft echter kenmerken
van het symbolisme. Op een gegeven moment kwam hij in Parijs en daar kwam hij
in contact met het nieuwe Kubisme. Hij maakte gebruik van Fauve kleuren en
Kubistische gebruik van ruimte

janus figuur (romaanse god van deuren) Hij heeft twee gezichten, met contrasterend
licht en kleur. Staat symbool voor de tweekanten die het werk ook heeft, de
romantische maar ook realistische kant van Parijs en ook het parijs in de droom van
de dichter. Het raam met de basiskleuren en de kat met het menselijke gezicht
(refering to the three headed dog guarding the underworld) , functioneren als een
scheiding tussen beide

Giorgio De Chirico, The Melancholy and mystery of a street,1914, 87X71.4 CM

Toen Chirico meer in contact kwam met Apollinaire en met het Kubisme begon hij
zijn compositie te re-construeren (hoe ruimte in zijn compositie verdeeld werd.
Bij dit werk maakt hij gebruik van een diep perspectief zodat er een sterk emotioneel
effect ontstaat. Toen italie zich met de eerste wereld oorlog ging bemoeien ging het
terug naar italie en verliet Parijs

Zwitserland ontwikkelde zich als een centrum waarbij een absurde kunst zich kon
ontwikkelen. Verschillende kunstenaren vestigen zich hier die allen op een bepaalde
manier verplaats werden door middel van de oorlog. Ze uitten op hun manier de
reactie op gruwelijkheden van de oorlog. Ze waren tegen het materialsme en
propoganda die gemaakt werd. Ook hadden ze fantasierijke humor.een aanval op de
gevestigde bewegingen.

Jean Arp ‘Collage arranged according the laws of chance’ ze zeggen dat hij een
tekening had verscheurd en die op de grond liet vallen en dat deze op deze manier
neer kwamen. Hier zag hij de oplossing van de problemen. Vrij van het rationele
denkprocess. Kans was meer in relatie met de natuur. Hij wilde zichzelf verder weg
zetten van het creatieve process, iets wat duchamp ook al deed.

biomorfisch? : gekrulde organische vormen . Arp maakte meerdere van dit soort
vormen die oko een universele herkenbaarheid heeft.

DADA in the USA :

Duchamp zat in Amerika en de avant garde gallery van Alfred Stieglitz. Een man die
Amerika al aan veel Europese kunstenaars had voorgestelt. Louise & Walter
Arensberg waren belangrijke patronen van Duchamp.

Richard Hamilton heeft ’t beste de invloed de Duchamp op de 20eeuwse kunst had

beschreven. Duchamp vond de eigentijdse kunstenaars netvlies kunstenaars. Hij
wilde kunst terug in de geest stoppen. Hij reisde tussen europa en amerika zijn
hele leven. Hij was geheel anders dan de futuristen: zij hadden een optimistische,
humorloze uitvoering van de machinale werkelijkheid laten zien. Duchamp
daarentegen liet een desillussie zien doormiddel van satirische humor. Ook maakte
hij een serie van fantasies van seksuele machine’s. zoals The passage from Virgin
to Bride ( en ook the large glass). In elk welk verliet Duchamp het fysieke van het
menselijk lichaam. Het organische wordt gemachineerd. Machine’s die menselijke
activiteiten verrichten : mechanomorphisch. Hij vernietigd alle convnenties
doordat zijn werken anatomies loodgieters werk is.
Duchamp zat al lang met het idee van ‘the large glass’ in zijn hoofd. Hij was het
kubisme zat. In 1912 waren zijn werken te zijn bij de armory show; dit was zijn
doorbraak. Ondertussen experimenteerde hij nog veel met dagelijkse voorwerpen hij
werkte constant richting de climax; namelijk the large glass.
In 1913 werd de eerste readymade gemaakt.; een aanval op de artistieke
traditie.
Voorwerpen gemaakt in de fabriek als kunst gepresenteerd door de kunstenaar.
Bekend is ‘bicycle wheel’ waarbij een fietswiel verkeerd om op een keukestoel staat.
Hij zegt dat kunst als een soort drug werk, ook voor de toeschouwer en omdat hij dit
wilde voorkomen maakte hij maar enkele readymades per jaar. Het zat hem in de
aard van de readymades dat ze niet uniek zijn. Een replica is dus oko goed genoeg.
Hij zegt dat alle schilderijen assistant readymades zijn omdat de tubes verf ook uit
de fabriek komen. Het visuele tegenover het verbale; provocatie. Het urinoir maakte
hij onder de naar R.Mutt(cartoons Mutt & Jeff) en ook de loodgieter nog iets van J.L
Mott Er was geen commissie maar toch werd het afgekeurd. Het idee van het
kansexperimetn van duchamp was wat hem intrigeerde en niet de actie zelf.
Katherine Dreier was een belangrijke verzamelaarster.
Tijdens de eerste wereldoorlog kon hij tijdenlijk niet in de USA zijn en zat daarom in
Argentie en in Europa; hij ontwikkelde een vrouwelijk alter ego : Rrose Sélavy. Hij
wilde geslachtsgrenzen doorbreken; zijn persoonlijkheid was ook eg belangrijk.
Vanaf 1922 werkte hij constant aan the large glass en het was toen eindelijk in 1923
klaar. Het heeft te maken met kans aangezien het doorzichtige glas dus geen
achtergrond heeft en deze wordt bepaald door de ruimte waar hij in staat.

De bruid is de bovenste helft van het glas ( we herkenen machine achtige vormen
van the passage from virgin to bride) en de onderste helft zijn de bachelors.n De
vormen zijn zoneergezet met een diagrafische preciesie dat het
pseudowetenschappelijke natuur van hun acitiviteteiten ondersteunt. De bachelors
kunnen hun liefdes olie niet naar de bruid brengen dus de hele constructie wordt een
paradisme van een nutteloze erotische bezigheid. Een mechanitische en
cynische interpertation van het fenomeen liefde. Hij maakte zn aantekeningen en
verzamelde deze in de green box. Hij liet er stof op zoekene en maakte alles schoon
behalve één stukje waar hij iets overheen deed zodat het stof bleef zitten. De final
touch kwam toen het glas gebroken was.

étant donnés 1. la cute d’eau 2.Le Gaz d’éclairage; Duchamp zei dat hij geen kunst
meer zou maken maar zich enkel zou richten op schaken maar niets was minder
waar, hij werkte 20 jaar aan een sculptuur. Het is het meest shockerende werk. En
het kwam pas bijhet licht toen Duchamp al overleden was. Philidephia Museum of Art
; het kan maar bekenen worden door één persoon tegelijk; door een kijkgat.
Realisme en voyeurisme gekoppeld met de mysterieuze titel

MAN RAY; machine esthetiqa en 3D constructies met gevonden voorwerpenl hij

wilde graag divers zijn; grafische werken. Hij verhuisde naar Parijs omdat DADA een
mislukking was in NY. Hij had een expositie waarbij de toeschouwers ballonnen
moesten leegprikken om de kunst te ontdekken. GIFT was gemaakt in de geest van
Duchamp; een assistant readymade. Rayographs waren foto’s waar geen camera bij
nodig was.
indifference is belangrijk voor duchamp.

in 1917 was het net oorlog geweest en was het een donkere tijd; er was toen een
DADA grope gevormd in Duitsland. Kunst werd een mediunmm voor sociale en
politieke activiteiten.

Raol Hausmann was theoreticus en schrijver van de groep. Spirit of our time
(mechanical head) is een 3D collagem een houten mannquin hoofd met echte
objecten, common found objects. ( in de geest van Duchamp ) hij wilde hiermee
zeggen dat mensen mindless robots zijn geworden.
SURREALISME
Een nieuwe moderne bewustzijn. Kunstenaars voelden zich niet thuis in de
maatschappij van die tijd (catastrofe van WO I). Sommige kunstenaars reageerden
hier anit-esthetisch op en sommige hervatten juist het klassisme van eerder
generaties. Er was ook optimisme bij de constructivisten die geloofden dat de
westerse wereld zichzelf kon redden doormiddel van kunst. De Surrealisten keurden
de esthetische tradities niet af maar ze hadden ook geen belovende oplossing voor
alle dingen die slecht gingen in de maatschappij. Ze waren bezig met het opnieuw
beweren van de onzichtbaarheid van kunstenaars. De bron van artistieke activiteiten
was volgens de surealisten anders dan voorheen werd gedacht. In de Romantiek
werd gedacht dat artistieke genialiteit aangeboren en zeldzaam was. De Surrealisten
vonden artistieke genialiteit oko zeldzaam en origineel maar de bron van deze
genialiteit zal volgens hen in het onbewuste. Bepaalde gevoels in het onderbewuste
moest worden opgehaald om deze genialiteit eruit te halen. Freud was vooralgericht
op mannen. Vrouwen waren enkel lustobject. Automatisch schrijven; de afwezigheid
van een controle van denken en reden. Het functioneren van het denken.
Surrealistische werken hadden weinig gemeenm alleen de afscheiding van het
traditionaile en de walging van de journalistieke aanpak van kunst.
er zijn twee surrealistische richtingen. 1: De bioorfe en abstacte (ARP, ERNST, MIRó,
MASSON) hierbij is het automatisme belangrijk en het resultaat hier van is vaak erg
abstract, experimenten met kans. 2: Slabador Dali, Rene Margritte waarbij
herkenbare scene’s en objecten volkomen uit hun context worden gehaalt. Ook het
droom aspect is belangrijk voor deze stroming. Afbeeldingen van het onderbewuste
zoals Freud zei als Ongecontroleerde bewustzijn. Nu ziet bij surrealisme dali etc
terwijl de biomorfishe miro historisch gezien meer invloed had . Ze zijn anders dan
Dda omdat het meer romantisch nadruk op het onderbewuste. Het was ook een
revolutionaire stroming in de politiek. Financiele instorting, opkomst fascisme.
Surrealisten waren net als dadaisten anarchistitsche mensen. Je kon beter tegen het
rationele ingaan.tegen je gezond verstand in gaan in de kunst. Kunst groeit in een
mens (net als fruit aan een plant)

Eerst maakt Max Ernst enkel collage’s op een gegeven moment is hij ook begonnen
met schilderen. In 1925 hoorde hij helemaal bij de surrealisten. Hij deed het trucje
met een papier over een munt. (rubbing) The horde is een onheilspellend schilderij.
Monsterlijke boomachtige figuren die passen bij de voorgevoelens van het conflict
dat europa zou overnemen

Miró heeft aspecten van het kubisme overgenomen. Carnival of harlequin vind zich
plaatst in een beperkte grijs/beige ruimte. Het leven van de vreemde. Het animeren
van het ongeanimeerde gebeurde veel bij het surealisme. Hij ontwikkelde zijn
werken aan de hand van antuurlijke vormen en voor middeleeuwse kunst en werken
van zijn collega surrealitsten. Zijncompositinele organistie met rode lijnen zijn nog
terug te vinden door de lagen heen. In 1935 deed hij mee met dit werk in een
surrealistische expositie – het is een redelijk complex werk.

Hugo ball -> Cabaret Voltair in Zurich. De eerste wereld oorlog was voer voor de
kunst en betekende een versnelde ontwikkeling. Kunstenaars kwamen bijeen in het
neutrale zwitserland. DADA is een kinderwoord; primitivistisch ‘een nulpunt, geen
betekenis. Het is geen stroming maar een geesteinstelling. Men protesteerde tegen
het patriottisme, rationaliteit en logica; het was afgesloten van de buitenwereld maar
toch internationionaal. Het had kritiek op de politiek en op het kritiekloze geloof van
de vooruitgang; de futuristen want de dadaisten waren niet zo positief over de
vooruitgang. Dada schopt tegen de heersende opvatting van kunst. Ze bevragen de
kunst(dat is nieuw) : Wat is kunst? Readymades: het ontkennen dat kunst waarde
kan hebben. Dada is anarchistisch en ontwrichtend.

Hans Arp, Collage, samengesteld volgens

de wetten van het toeval.
geen traditionele voorstelling.
- automatisme
- gescheurde en opgeplakte stukken papier
- Wetten van het toeval : Zwaartekracht
- de collagetechniek komt van de kubisten

Duchamp heeft éénmans gedachten. Hij is niet éénduidig en spreekt zichzelf

continue tegen. Hij wil de geest prikkelen. In zijn oevre is er een samenhang te zien.
Onderdelen komen in verschillede werken terug.

Duchamp, Nu descendant un escalier

- het naakt staat centraal: maar niet het traditionele anakt
- belangrijk is de beweging, de ontwikkeling van tijd.
- coloriet en fragmentatie van vorm
- de impact van het analytisch kubisme is duidelijk terug te zien
- Duchamp vewisselt man en vrouw
- mechanische bewegingen, hoekig en niet vloeiend – biomorf
- het futurisme verschilde met zijn machine esthetiek, optimistische en humurloze
verheerlijking can de nieuwe wereld van de machine – hij nam wel wat over van de
futuristen maar was satirischer en gedesillussioneerd
- afgewezen door de salon; wel armory show & barcelona
- Duchamp transformeerde het naakt in een anonieme, mechanische figuur, noch
man, noch vrouw (androgyn).

Balle met z’n hondje en andere futuristen laten hun werken en Muybridge
ontwikkelde film en het vastleggen van bewegende beelden, in deze tijd was de
sluitertijd wel heel lang zodat het dus wel moeilijk was.

Duchamp zit in een soort intellectuele crisis en vraagt zich af wat kunst nou werkelijk
betekend en hij keert zichh tegen verschillende stijlen. Zo maken de kubisten
netvlieskunst en duchamp wil juist kunst van ideeen. Hij wilde afstand nemen van
het traditionele olieverf op doek. Hij twijfelt over de waarde van het traditionele
schilderen om de hedendaagse expressie uit te beelden. Hierdoor ging hij
experrimenten met allerdaagse voorwerpen.

Roue de bicyclette, 1913, eerste readymade

- mechanisch vervaardigd object
- object met status van een kunstwerk
- het heeft in het museum geen sokkel en wordt dus niet verheven

assistant readymade : twee of meerdere bestaande objecten die met elkaar zijn
samengevoegd
hij voorziet bijvoorbeeld objecten van een korte tekst, dit is niet ter verduidelijking
maar hij wil de verbeeldingskracht van de toeschouwer opwekken. De toeschouwer is
onderdeel van het kunstwerk, zij/hij maakt het af.
L.H.O.O.Q : bestaand object met een kleine toevoeging ( is warm in haar…) het is
ondertekend door het alterego van Duchamp. De mona lisa is ‘heilige kunst’ en hij
on-heiligt het waar we kritisch naar gaan kijken als Duchamp het zo benaderd..

aided readymade: een minimale toevoeging aan een reproductie

reciprocal : puur conceptioneel alleen in taal
rectified readymade : gaat iets verder dan een aided readymade, meer toevoeging
assisted readymade: 2 objecten bij elkaar.

metafische school ; gebruikten vormen uit de Renaissance (realiteit, perspectief,

ruimte, herkenbare omgeving, sculpturale figuren) het gebruiken van verschillende
tegenstrijdigheden wat schockerende beelden creeerde.
HOORCOLLEGE 10 : ABSTRACT
EXPRESSIONIMSE : POLLOCK &
NEWMAN
verschuiving van het artistieke centrum van Parijs naar New York City. De armory
show in 1913 betkende het begin van de kennismaking van Europese kunst.
Verklaring voor de verschuiving:
1. de oprichting van musea : MoMa en collecties (Guggenheim) Gericht op het
onderzoeken en duiden van de ontwikkelingen in de abstracte en nieuwe kunst. Ook
worden er verbanden gelegd tussen de nieuwe kunsten.
2. Europa zit in zware economische crisis, intellectuelen trekken naar de VS (veel
surrealisten) Mondriaan en duchamp bijvoorbeeld zaten al in de VS

kunst kan en mag na de wereldoorlog niet hetzelfde zijn. Veel dealers etc waren
dood door de oorlog en collecties waren gestolen etc. Musea en gallerien kunnen niet
langen open blijven door financiele problemen.

Abstractie staat dichterbij de moderne kunstenaar dan de natuur. Wolkenkrabbers

werden bij nacht een lichtparade, hij hield van het tempo, dynamiek, dance hall, jazz
bands, beweging en verrandering.

Abstract expressionisten keken op tegen Mondriaan ookal was hij geheel anders. Ze
waren bijvoorbeeld wel tegen het enkel geometrische abstracte. Ook tegen het
sociaal realisme.Organische abstract automatisme van de surrealisten. Peggy
guggenheims dinges is populair en de formalistische criticus Clemence Greenberg is
erg belangrijk.
twee belangrijke stromingen in het abstract expressionisme
1. gestural painting; nadruk op de textuur van de verf, spontaan en uniek (Pollock,
kooning,
2. Color field painters; een abstractes statement in termen van grote unified kleur
vormen (rotko en newmann)

action painting; wat er op het canvas gebeurde was een gebeurtenis en geen
afbeelding. Wat er niet in zat was de balans tussen het toevallige en het bedachte.

Arshil Gorky ‘self taught’ artitst. Inz ijn rijke stijl een orignele manier van expressie
met hybride vormen met ruike kleuren, The liver is in the cocks comb, GROOT, wilde
en enorme landshcap en een miroscopische interne anatomie. Versluierde maar ook
herkenbare vormen zoals klauwen en veren met seksuele vormen, erotische sfeer,
biomorfische afbeeldingen zoals kandinsky

Willem de Kooning hij was eerst house painter. Hij werkte soms representatief en
soms abstract. Zijn abstracte vormen leken zelfs nog wel op iets. Zijn werk the
painting had veel succes en vanaf toen was hij de pioneer van de nieuw stijl. Woman
I, is een monumentaal werk van een vrouw die zit in een zomerjurk. In ijn
gelijktijdege afweermiddel en arresterende evocatie van vrouwen als sekssymbolen
en vruchtbaarheids godinnen. Het lijkt aan de penseelstreek te zien alsof hij het
geimproviseerd heeft maar hij heeft er juist heel lang over egdaan.Hij maakte
sarcasitische werken en dit ging over alle naakten die over de tijd zijn afgebeeld

Jackson Pollock was begonnen met de drip paintings. Het romantische beeld van
de eenling, de romantische tragische geniale. Hij was het symbool van de nieuwe
kunst en de post-WO2kunstenaar. Mexicaanse murals en het automtisme van
masson en miró waren belangrijke invloeden voor pollock. Zijn werken van midden
1940 hadden enig figuratie en waren sterk beinvloed door picasso, wel hadden ze
een nerveuze en brutale energie. In Guardians of the secret staan schematische
figuren als een ceremonie om een rechthoek heen. Onderaan ligt een watchdog. Zijn
werk zat vol calliogrfisch, crytische tekens als een soort privé hieroglifische taal, het
begon met leesbare vormen en werden later verduistert. Hij had een vrouw die ook
kunstenaar was Lee Krasner. Hij had er voor gekozen om de afbeelding te
versluieren. Het bewsute als een bewaarplaats voor oude mythes en universele
archetypen (oervorm, standaard voorbeeld) was een veel besproken onderwerp bij
het abstract expressionisme. Vaaf 1947 begon Pollock ook met allover paintings. Een
labyrinth netwerk tussen lijnen en spetters en druppels die kwamen tot stand de
grote drip en pour werken. Number 1,1950(Lavender Mist) is een van de meest
seductieve drip-werken, met zijn ingewikkelde web van olie kleuren en zwarte en
aluminum verf kun je de beweging van de kunstenaars na doen. Sommige zijn super
dun ander zijn dikke klodders. Samen een mistige lichtgevende geheel. Groot canvas
op de vloer; action painting. Het was niet helemaal ‘uncontrolled’ en initiatief enzo.
Het was deels misschien wel improvisatie maar je moet ook bednekn at pollock jaren
lange ervaring heeft. Verachterlijke angst en het siblieme verlangen. Allover painting
is een werk waarbij het ene gedeelte niet meer betekenis heeft dan het ander
gedeelte. Off wall werken werken die functioneren tussen de muur en de ezel. Los
van het rennaisance idee van werkende los van de beschouwer

conceptionele en formele verschillen tussen Kooning, Kline & Rothko & Newmann
‘Simpele expressie van de complexe gedachtegang’ onmiskenbare indruk van de
grote vormen. Ze willen het picture plane terug laten komen, ze zijn voor vlakke
vormen omdat zij de illusie vernietigen en de waarheid naar boven halen.
Diepliggende emotie opwekken bij de toeschouwer. De kijker hun kijk op het leven
laten zien( en niet zijn eigen manier; dit van voor de oorlog ). De primitieve angsten
en emoties van de mens

hij deed meet aan het federal art proejct om een bestaanszekerheid tehebben
(begin)1938-1939 belangrijk jaar voor hem; hirin verwerkt hij het modernisme. Hij
was geinterreseerd in lijn, vorm, contour en het onderbewuste; de rede en het
bewustzijn worden zoveel mogelijk onderdrukt. Hij had een fascinatie over
mythologische onderwerpen, wat zijn werk een spiritueel karakter geeft. Hij zocht
ook inspiratie bij de inheemse primitieve kunst.
- europees modernisme (picasso en surrealisten)
- native american art
- psychotherapie

Jackson Pollock, Pasiphaë, 1943, o/d, 142 x 243,

- het is een maangodin die verleifd wordt op een stier
- haar man is koning minos van kr3ete. Minos kreeg een stier van zeegod poseidon.
Het is de minotaurus zodat zij de liefde kan bedrijven met de stier. Minos offer het
dier en dat is wat zichtbaar is in dit werk. Hij laat totem achtige dingen zien. Er
staatn schildwachten aan beide kanten.
- veel zigzag vormen (indianen) net als het rood, zwart wit,oker is ook indianen
- er is een duidelijke lijnvoering zichtbaar die sterk beinvloed is dooe picasso;
voorweropen worden onderscheiden van de achtergrond; de de achtergrond geeft
ook verbinding; vult op

1940 – mytische werken die hij maakt met het automatisme

1943 krijgt hij de opdracht van peggy guggenheim om een mural te maken. Het
schilderij is het keerpunt gewornden. Hij begint met het maken van overall
composities wat kadervullend werk is dat de muur van het guggenheim moet vullen.
Het is een kleiene ruimte dus je moet er weinig agstand van nemen. Ook zijn er
biomorfe figuren afgebeeld waardoor het werk niet helemaal abstract is want er
zitten nog figuratieve elementen in.

Number one, 1950 olieverf, email, aluminiumverf op doek. Het werk heeft
een gevoel van ruimte, energie en mobiliteit. Je zoekt niet meer naar houvast of een
bepaald punt. Hij gebrukt zachte kleuren en laten gaat hij meer primaire kleuren
gebruiken maar hier zien we grjis, aardetinten, zwart en wit. Het is een gelaagd
werk. Er is letterlijk en figuurlijk sprake van diepte. Oneindigheid van het heelal
(overall painting) Je kunt jezelf verliezen in de grootheid ervan. Expressie van een
toestand (niet een vrouw die boos is afbeelden maar de boosheid zelf )
- het werk is compositieloos
- het is een overall painting gemaakt met nieuwe technieken
- het is met stokken en kwasten op degrond gemaakt
- hij wilde zelf bepalen hoe het opgehangen werd.
- werkwijze : automatisme
- hij loopt rond het duk en smijt met de verf (soms op het doek staan?) en drupt en
veegt
- vaak komt het recht uit het blik, soms met penseel of stok
-geen voorstelling, studies of idee van mythologie
- hij werkt heel erg snel, en hij maakt het soms later nog verder af
- vorm steeds meer op de achtergrond; vormloosheid

Hij gaat uit van de amerikaanse culturele traditie, zijn werkwijze lijkt op die van de
indiaanse zandschildering, daarin word het werk ook van alle kanten benaderd.
Echter zijn er bij de indianen wel geometrische vakken herkenbaar. Hij werk vanuit
een soort trans, direct en met kracht wat ook van de indianen komt. Het doek leidt
een eign leven. Het lijkt allemaal heel toevallig maar dat is niet helemaal het geval
want Pollock was een meester in techniek en hij gebruikte die techniek oo wel.

Pollock brak het ijs met zijn drip paintings, hij ewrd het internationale sumboo voor
het nieuwe amerikaanse schilderen en is nog steeds het icoon van de naoorlogse
kunst. Hij zocht een eigen stijl via het kubisme en bezocht hier vele
tentoonstellingen van. Zijn vroege werk zijn gewelddadig exxpressief en bevatten
nog wel enige vorm van figuratie. Cryptische tekens en kalligrafieen zitten in deze
werken. Hij werd ook beinvloed door Carl Jungs theorie van het collectieve
onbewuste als bewaarplaat svan klassieke mythen en universele oersvormen(waar
het abstract expressionisme ook door werd beinvloed) De drip paintings kwamen
voort uit de allover painitings. Het proces van schilderen was net zo belangrijk als
het werk zelf.

Clemence Greenberg is een amerikaans kunstcriticus wiens artikelen erg van

belang waren voor de naoorlogse kunst. De grote vernieuwing ligt volgens hem
besloten in de formele eigenschappen van het kunstwerk, het benadrukken van
hetplatte vlak werd bealngrijk in de kunst; het ging niet langer om de narratieve
voorstelling. Kunst werd ook mediumgericth; het ging meer draaien om het hoe;
kleur, lijn, vorm. De lijn die zichtbaar werd begon bij manet toen cézanne en toen
pollock. 1961 publiceerde greenberg ‘Art and culture’ ; de mogelijkheid an kunst om
krachtig verband te houden met de menselijke ervaring zondar dat het werk iets
representeert.

Mark rothko vanaf1930 maakt hij figuratieve werken over het stadselven. Et
gottlieb vormde hij de kunstenaarsgroep ‘The ten’.Eerst maakt hij werken gebaseerd
op klassieke mythen en rond 1940 ging hij biomorf werken geinspireerd door het
surrealisme met hybride figuren. Uit eindelijk werd dit samengevoegd en ontstonden
er zwevende gekleurde vormen met losse on herkenbare randen in grotere stukken
met kleur. In 1949 had hij zich zo ontwikkeld dat hij fijne kleuren gebruikte en
gesimplificeerde kleuren (rechthoeken) zials Untitled(rotko number 5068.49) waarbij
hij dunne olie verf met tonale variaties en vage randen zo dat ze
lichtgeven/luminous effect hadden. Dubbbelzinnige ruimte. Hij experimenteerd hier
mee met oneindigende en subtiele variaties. Het absorbeert en overspoelt de
toeschouwer. Hij werkte op grote schaal en daarodoor was de impact nog groter en
werd de toeschouwer als het ware ingesloten

volgens rothko was kunst een groot avontuur in een nieuwe richting en het doel vaan
de kunst zou zijn : een eenvoudige uitdrukking van complece inhouden en het
oproepen van het sublieme, het oneindigde. Men ging opzoek naar het sublieme. De
toeschouwer moet opgenomen woren in het kleurvlak en overspoelt worden door de
grootsheid

color field painters wilden complexe gedachten op een eenvoudige manier uitten,
daarvoor kozen ze gote vormen omdat die de inpact van het ondubbelzinnge hebben.
Ze kiezen platte vormen omdat die de ullusie vernietigen en de waarheid onthullen.
Abstracte kunst hoefde voor hun niet onderwerpslioos te zijn maar juist de meest
diepe onderwerpen kunnen bevatten, evenals diepe emoties.

eerst vervaardigde rothko zijn subways, vervolgens liet hij zich inspireren door het
surrealise, mythologie en automatisch schilderen. En bij zijn NO.5 ontwikkeld hij zich
in het color field painting.
- belangrijk in zijn werk is hoe het op je over komt , vormen worden steeds verder
terug gebracht en er zijn steeds minder kleurvlakken te zien. De verwijzing naar de
zichtbare werkelijkheid verdwijnt. Hij plaats rechthoeken van een bepaalde kleur op
een andere ondergrond Deolieverf wordt direct op het doek gesponst wat een
absorberend effect geeft. Hij zet op deze manier verschillende verflagen over elkaar
heen en de verschillende lagen gaan door het sponsen door elkaar heen. Er isgeen
focus punt en daardoor is het werk scherp en tegelijkertijd vaag.

Jung: Hij was van mening dat het wezen van de persoonlijkheid gevormd wordt door
het collectief onbewust, een psygische gebied dat volgens zijn leer door alle
vertegenwoordigers van een ras of soort werd gedeeld. Leer van de arcgetypen:
begrippen zoals de schaduw, de eeuwige jongelijk, de boze beeld, de held etc. zijn
overgeleverdde functionele oerdrijfveren die de persoonlijkheid van de mens
structureren. Zij drukken zich ui in beelden die veelvuldig te vinden zijn in onzs
dromen maar evenzeer in sprookjes en mythen en bijbel etc.

Barnett Newman artistieke carriere begon rond 1944. Hij had al zijn vroege werken
vernieuwd want daar miste iets in. Hij had niet dezelfde aandacht als pollock enzo
hadden in de mdiden 1950. Het ontkennen van het verf oppervlak, radicale reductie.
Hij had de grootste invloed op de toekomst. Hij had plantkunde etc gestuderrd dus
hij ondekte ook wel kosmische thema’s van geboorte en creatie van primele vormen.
Veel overeenkomsten met zijn biomorfe werken
in 1948 maakte newman Onement, I wat hij zag als zijn breakthrough wat zijn basis
idee vastlegde een éénkleurig veld onderbroken door een vertical lijn een zip. De
zipss zijn gemaakt met afplakband. Het lijkt vaak een opening in het werk. Newman
zocht geen atmostferisch iets zoals rotko wel deed, brushed surfaces of tremendous
beauty and nuance. Vir Heroicus Sublimis is een rijp werk muurgroot waarbij de zips
verschillen in tint en waardering, soms in contrast met hetr kleurveld soms zie je ze
bijna niet. Levensbevestigende humanistische kunst. Zijn alomtegenwoordigde zip
word gelezen als een teken voor de rechtopstaande mens.

Geconstructureerde sculptuur in contrast met sculptoor dat in brons of steen is

gemaakt en deels gelast materiaal vormde een grote directie voor de kunstenaars na
de tweede wereldoorlog.
David Smith een pinier sculptuurder werke in de las business; hij had hoog respect
voor het materiaal wat opzichzelf geen geschiedenis had maar de associaties die bij
het materiaal horen, passen bij deze eeuw; kracht, structuur, beweging, progressie
etc . Hij was geintergreerd door picas’so’s gelaste scultpuren . hij had een
bloedverband met de harde werkers van de industrie. Zijn sculpturen kregen later
een surrealistische kwaliteit. Daarnz 1950 zijn stalen tekeningen in de ruimte. De
ruimte ertussen een altijd veranderende suggestie van diepte en ruimte en
beweging.

veel aandacht voor de murals van mexicaanse kunstenaars Rivera bijvoorbeeld die
meedeed aan de mexicaanse revolutie: hij verplaatste dit naar de amerikaanse
situatie en vraagt aandacht om de klasseverschillen : en arbeider en de
verschillende industrieen in detroit.

in 1946 kwam roberty coates met de term abstract expressionisme; hij gebruikte
deze term om de combinatie van abstracter vormeigenschappen en de emotionele
geladen aanbrenging van verf aan te duiden. Als eerst werd deze term voor hoffman
gebruikt, daarna voor alle kunstenaars uit new york die zochten naar een nieuwe
beeldtaal. Later ebstond er een afkeer voor de term; het waren individuele
kunstenaars en geen groepering: het was geen manifest. Wel werden de
verschillende kunstenaars vertegenwoordigd door dezelfde galerieen zoals petty
guggenheim en betty parson. Wat ze als groep gemeen hebben is het verzxet tegen
de naturalistische schilderkunst in amerika en de individuele uiting op materie en
verf.
Action paining(gestural) : de actie van het verven; met spontane gebaren het doek
bewerken. Het doek was geen afbeelding maar een gebeurtenis; een actie. Echter
was er sprake van een evenwicht tussen het gene wat voorbereid was en het gene
wat onverwacht was.

color field painting : de emotionele reactie van het kleurveld en de reactie op de

toeschouwer stqaan centraal.

1947 is het jaar waarin Pollock voor het eerst zijn ‘drippings’ en ‘pourings’maakt. In
1952 lanceert de Am. criticusHarold Rosenberg de term actionpainting.

HC 11 : JAREN 60 & 70
Rauschenberg, Johns &
Warhol
pop art
- een reactie io get volledige abstracte
- persoonlijke zoektocht naar het sublieme
de nadruk komt in de jaren 60 te liggen op de omringende werkelijkheid; het
allerdaagse krijgt een plek in de kunst.

Tendensen in de jaren 60, tot vroeg 70

• 1. Happenings (VS – Kaprow, 2e helft jaren 50 en jaren 60) en Fluxus
(Europa – Beuys, 1e helft jaren 60)
• 2. Pop art (Rauschenberg en Johns als voorlopers – Warhol,
Oldenburg, Lichtenstein in VS en Hamilton in Engeland) en nouveauréalisme
(Fr.), met Klein, Arman en Tinguely
• 3. Postpainterly abstraction (Morris Louis) en hard edge (Noland)
• 4. Minimal art – Donald Judd, Carl Andre, Soll LeWitt
• 5. Arte povera – Italië > Mario Merz, Michelangelo Pistoletto, Guiseppe
Penone. In 1967 werd het begrip ‘arte povera’ gelanceerd door criticus
Germano Celant
• 6. Conceptual art (zeer belangwekkende stroming > begin van hfdst.
22, ‘Conceptualism and Activist Art’ (Joseph Kosuth, John Baldessari,
Hans Haacke)

Nouveau Réalisme
Na de oorlog waren er verschillende manier van kunstmaken en verschillende
esthetische gedachtengangen, rond 1960 kwam dit samen bij een aantal van
europa’s meest uitdagende en ambitieuse kunstenaas bij het nouveau realisme. Ze
stonden een eeuw van de oorlog af en waren dus in staat om recht in het gezicht te
zeggen wat de bronnen van de oorlog waren: materialisme,
consumentenmaatschappij, militairisme en nationlisme. De USA was het perfecte
voorbeeld van al deze kwaliteiten, en was oko een plek om je te ontstressen met
luxieuze dignen. Films, auto;s en NYC waren allen onderwerpen voor de kunstenaars
van het nouveau realisme. De USA was ook wel de geldwinnaar en de bevrijder van
europa waardoor de receptie van de kunstenaars van de amerikaanse cultuur nog
meer geirriteerd raakten. Het nouveau realisme bevatte een aantal stijlen en
technieken zoals monochrome doeken van yves klein. Humor en ironie was de enige
bindende factor bij het nouveau realisme. Ze laten alle moderne dingen zien die de
abstract expressionisten juist probeerden te verbergen. Het abstract expressionisme
was een onderdrukkende mantel die opegtilt moest worden, niet lang was het
heldhaftige van de kunst belangrijk. De pop afbeeldingen vond niet iedeern geweldig,
ze vonden het commerciele walglijk. Een aanval op hoge cultuur.
Het was officieel opgericht odoor pierre restany een franse criticus in het
appartement van yves klein er kwam een manifest en een expositie Ze hebben
nieuwe richtingen gevonden want de eigentijdse cultuur is mechanisch , industrieel
en met veel reclame.

Yves Klein was een centraal figuur, drama achter de ideen achter de creatie van
individuele kunstwerken; de mystieke basis van zijn kunst onderscheid hem van de
rest van de eigentijdse popkunstenaars.Hij was lifd van een obscure spirituele sekte:
rosicrucian society. Hij had een eigen judo studio. Blue monochrome riep veel
aandacht op, krachtig en duizelend kleurgebruik ( patent: international klein blue)
voor hem was deze blauw eenheid, sereenheid het suprieme represnetatie van het
niet-materiele, de soevereine bevrijding van de geest. Vlakke onverbogen
schilderijen lieten geen handchrift van de kunstenaar achter.toch zat er differntiatie
in het werk door de prijs. Zijn mening over de onbelangrijkheid van de hoeveelheid
esthetische ervaringen. Hij was zeer spiritueel ingezet

christo: niet officeel bij het nouveau realisme wel dezelfde fascinatie met allerdaagse
objecten, culturele trend en esthetische tendens. Hij maakte herkenbare objecten
maar ook onherkenbare objcten, abstract.

Pop art begon in groot briattianie in de midden jaren 50

1958 : lawrence alloway kwam met de term, een engelse critucus, maar in een
andere context dan nu. Ze discuseerden veel over de pop cultuur en de implicaties
die het mee bracht. Er was voorspoed wat plaatst maakte voor de massacultuur

Richard Hamilton Just what is it that makes today’s homes so different, so

appealing?
hij noemde pop art, massa publiek, snel vergeten, voor korte tijd, lage kosten, jong,
sexy, glamourous em groot werk. Het is een collage. Hij is een leerling van
jezus(marcel duchamp, die grote invloed had op pop art). Wat we zien is een modern
appartement met een pin up girl en een gespierde man. Adam en Eva in de
consumptie maatschappij. Het hele appartement is ingevult producten uit de
consumptie maatschappij. Een belangrijk punt bij hamilton en eigenlijk alle popart
kunstenars is dat hun bedoelingen niet satirisch of tegengestelt zijn. Het zijn geen
ecpressionisten die de lelijkheid van de maatschappij wilden laten zien. Ze keken
naar de wereld en examineerden de objecten om hen heen met intensiteit en
penetratie, ze maken de beschouwer vaak attent van de alomtegenwoordigheid voor
de eerste keer. Dat wil niet zeggen dat de kunstenaars, en vooral hamilton, niet
bewust waren van de manier waarop de massacultuur communiceer met het publiek
met clichés en manipulatie intgenstelling heeft zn werk vaak humor en ironie.
Een amerika was er natuurlijk nog meer van het commerciele te vinden in het
allerdagse leven. Robert rauschenberg & Jasper Johns, in traditie van duchampp en
schwitters. Word ook wel neo-dada gneoemd

Robert Rauschenberg heeft nog in het leger gezeten tijdens WO 2, hij leerde een
soort manier van leven van zijn BauHaus docent. Hij gebruikte de wereld als zijn
palet waarbij hij in bijna elke hoek van de wereld wel gewerkt heeft en waarbij hij
bijna elk matriaalwel geprobeerd heeft. Hij zegt dat schikderijen beide met het leven
en met kunst te maken heeft maar dat geen van beiden gemaakt kan worden, hij wil
in het gat wat hier tussen zit meedoen. Toen hij uiteindelijk in NY bleef ging hij
vooral werken met collage’s en assemblage’s. Hij ging foto’s print en niews. In 1955
maakte hij het werk bed één van zijn meest bekende combine-schilderijen. Het is
een kussen en dekbed waar hij verf over heen heeft gegooit op een abstract-
expressionistische manier, een stijl die rauschenberg altijd een beetje trouw bleef.
Hij werkte ook met een silkscreen waarbij het verschillende afbeeldingen uit
tijschrijften gebruikte en zo een kaleidscoop aan afbeeldingen maakte, zoals
bijvoorbeeld estate waarbij de heel verschillende figuren toch nog bij elkaar passen
door de penseelstreek die door rauschenberg is toegevoegd.
veel pop artiesten deden ook mee aan dans en andere performance

Jasper Johns was bevriend met rauschenberg, hun werk was totaal anders maar
wel net zo revolutionair. Hij maakte een amerikaanse vlag met een middelwwues
medium van pigment met wax zoals Flag de verf zit er met sensuele lagen op. Hij
heeft al zijn vroegere werken vernietigd. Hij had gedroomd dat hij een amerikaanse
vlag aan het maken was en daarom heeft hij dit ook gedaan. Een vlag is natuurlijk
normaal gesproken plat. Hij had illusionistische manier waardoor er ruimte werd
gesuggereerd. Het was wel al een soort van klaar dus hij hoefde geen traditionele
compositie te bedenken. Het werk is pas drie jaar na datum laten zien bij de
tentoonstelling. Is het een eerbetoon? Ironie? Spot? Verheerlijking? Hij stelt dat hij
de motieven als cliché gebruikt. Het werk is een mix van allerlei onderdelen, krant en
doek bijvoorbeeld. Hij wilde dingen gebruiken wat de mens al kent, Je krijgt
geheime lagen en een vrije opbouw. Aan de ene kant heeft hij veel aandacht voor de
kenmerken van het materiaal en aan de andere kant ook voor de herkenbaarheid
van het materiaal. ‘Impersonality’ terugtrekking van de kunstenaar zijn eigen
ontdekking stond centraal bij veel kunstenaars in de jaren 60. Pop art gebruikte vaak
signs, Zijn uniek en niet massa geproduceerd maar toch is het schilderen van een
target hetzelfde als het maken van een target .
Het meest raadselachtig was toch wel target with plaster casts weer een platte al
klaar signaal, symbool, maar dit keer is het omgeven door houten boxjes met
schanieren deksels die open en dicht kunenn en een lichaamsdeel laten zien, een
vreemde scheiding bestaat tuussen de neutrale afbeelding van een doel en de meer
emotioneel geladen lichaamsdelen. Vanaf het eind van de jaren 50 zag je vaak zijn
expressionistsche penseenstreek terug.

Belangrijk is de relatie tussen materiaal en onderwerp hiermee vraagt hij ‘’Wat is het
verschil tussen realiteit en afbeelding?’ ‘kan een afbeelding zijn wat her afbeeld?’ Hij
is de pinonier van de pop art beweging (maar ook abstract expressionistisch?)

Roy Lichtenstein vergrotte vaak stripafbeeldingen hij maakte gebruik van een
aantal vlakke kleuren, gebaseerd op het commerciele printen, bekende afbeeldingen
van een modern amerika ( maar ook een beetje een parodie op). Het leukst vond hij
de afbeeldingen met actie en geweld en sentimentele romantiek Whaam! Is in begin
1960 gemaakt 4 meter breed en heeft een dramatisch onderwerp (WO2) gigantische
druppende penseelstreek, niet spontaan zijn de komische pop beschermende
aanvallen naar de heldhaftige individuele gebaren van de abstract expressionisten.
Lichtenstein was bewust van de kunstgeschiedenis en maakte hier ook gebruik van.
Hij maakte reproducties van picasso mondrian etc.

Any Warhol is de meest beruchte pop art kunstenaar. Hij was in eerste instantie
een succesvolle commercieel kunstenaar. Ook hij maakte kunstewerken gebaseerd
op stripafbeeldingen. Daarna ging hij zich al snel focussen op op reclame producten
zoals de coca cola flesjes bij 210 coca-cola bottles wat kenmerkend was, was zijn
herhaling binnen een net. Ze zijn letterlij zo neergezet zoals ze in de supermarkt
staan. Later begon hij met het examineren van amerikaanse volkshelden. Hij wilde
de persoonlijke handtekning van de kunstenaar laten verdwijnen Het hoefde ook niet
perfect te zijn, het mechanische process mocht wel zichtbaar zijn . Ookwil hij
hierdoor de toeschouwer laten denken over het lot van monroe. Hij aakte oko
werken waarin de verontrustende gewaarwording van onpersoonlijkheid naar de
media foto’s van dood en vederf hierdoor zegt hij ook dat er een onverschillgheid
ebstaat. Zijn nogal enge afbeeldingen maken het niet mogelijk om er neutraal
tegenaan te kijken Little electric chair bijvoorbeeld is gemaakt van een oude foto
laat de grim zien.. een chilling image door zijn abstractie strengheid van de
organistatie en door de associatie.

De tendensen in de jaren60 &70

pop art amerika
nouveau realism frankrijk (verheffen van allerdaagse dingen tot kunst)
minimal art
arte povera italie
conceptual art duchamp
Happenings en fluxus in NL
land art
video art

Historische distantie is belangrijk want hoe meer het bij de kunstgeschiedenis staat
des te moeilijker het is om het te definieren.

VS: Neo-dada
popart had een natuurlijke aantrekkingskracht in de VS aangezien het een
commerciele samenleving is. Duchamp leode jonge kunstenaars met zijn antikunst
turug naar de DaDA

Arman, Accumulation de Brocs, 1961,

Sted. Museum, Amsterdam. Het nouveau
réalisme werd in 1960 gelanceerd door de
kunstcriticus Pierre Restany, in Parijs.

Claes Oldenburg, Floorburger, 1962,

synthetisch materiaal, verf en latex,
gevuld met schuimrubber. Belangrijke
figuur binnen pop art.
Robert Rauschenberg Charlene in dit werk zijn vier vertical panelen te zien die hij
door de kleurwaardes bij elkaar heeft weten te houden
1- raamwerk ligt dieper, lamp in het raam die aan en uit gaat, daarachter zit papier
als substansie/relief
2- het werk is hier letterlijk opegebroken. Er zijn allerlei soorten papier gebruikt,
soms met verf het papier is nog herkenbaar als strip/kant zijde
3- in dit deel is een uisparing in de muur te zien zodat de muur een deel van zichzelf
wordt. aOnder is een t-shirt te zien en een serie slechtere productues van bekende
werken
4- hier is een uitgespreide paraplu te zien als een soort kleurencirkel, waar de lappen
stof ontbreke hij heeft waarden toegevoegd. Onderaan is een reprodictie van het
vrijheidsbeeld te zien.
- hij ish ier niet alleen ebzig met het afbeelden van de werkelijkheid maar ook met
het opnemen ervan. Hij zoekt naar wat er geproduceerd is: kranten & poezie
- Charlene is een brouw of geweer van de amerikaanse mariniers, er is dus een link
met Amerika. Toen het tentoon werd gestelt stond hij bekend als enfant terrible
vanwege het goedkope materiaal gebruik.

rauschenberg – bed
- het lijkt een politiek foto van een moord, alleen is eht lichaam weggehaald. Het
begon als een lappendeken over een stukhout gespannen. Hij wilde iets abstracts
maken. Voegde nog kussnes toe. Het is uiteindelijk een mislukte moging hij heeft
over een kussen en dekbed verf aangebracht. Op een abstract exoressionistische
manier. Hij noemde hetzelf combine painting in het verlengde van assamblage en
collage

‘’ Johns vlaggen en doelwitten zijn een voorbeeld van het probleem van pop-art
tekens. Ze zijn uniek, niet massa geproduceerde objecten. Maar door een doelwit te
schilderen, maak je een doelwit, niet alleen maar een afbeelding van een doelwit, die
met elk ander doelwit overeenkomt’’ een belangrijke tweeslachtigheid in de pop-art.

Pop art is een reactie op het abstract expressionisme

- term alloway
- figuratie
- beeldtaal consumptiemaatschappij en massamedia
- het allerdaagse
- geen emotie
- onpersoonlijk uiterlijk
- herhaling
- er word geen emotie overgebracht amar het imago van de kunstenaar is wel
bekend.
- de handtekening verdwijnt met dit medium
- de omgeving vond pop art geweldig het helhaftige was niet langer belangrijk.;
bewust maken van de omgeveing, al is het niet zo dat ze dat totaal niet wisten; het
ging vaak ook om de humor
HC 12 jaren 60 & 70 –
minimal art &
conceptual art

615-623

Via pop-art kwam er een focus op figuratie:hyperrealisme

via het abstract expressionisme naar het abstracte Op art (optical art en
minimal art.
- de maatschappij stond in de ban van de nucliaire oorlog, en de angst dat
geheime forlumes doorgegeven zouden worden.
- Clement Greenberg has veel invloed op deze tijd. ; hij hield van orginaliteit
en autheticiteit; de abstract expressionisten hadden precies aan zijn eisen
voldaan waardoor de nieuwe generatie achter bleef met de vraag ‘’Wat
moeten wij doen om het modernisme verder te helpen??’’ (al wilde eigenlijk
helemaal geen voorschrijvend karakter hebben) ze zagen het als een
leerstelling Jay sean- down (abously i’m down like the economie)
- pop en assemblade kunstenaars gingen de moderniteit van greenberg
helemaal negeren
- andere kunstenaars gingen in de post-painterly style werken
- minimalisme gaat zo extreem in op greenbergs theorie dat het bijna een
parodie is. (ze zeiden zelf van niet, ze zeiden dat ze de theorie naar ’t
hoogste punt brengen)
Jason-watcha say – tell me how iam supposed to breathe with noair / sound of isssig you
alicia keys- try sleeping with a broken heart`- waylon-wicked way duck sauce anyway
jason mraz – buttlerfly

Er werd bijvoorbeeld een post-painterly expositie gehouden (door clement

zelf)
- al deze exposities lieten zien dat veel jonge kunstenaars wilde uitbreken
van wat ze de tirannie van het abstract expressionisme noemden. Vooral de
nadruk die ze legden op de individuele penseelstreek
- bijvoorbeeld was er een opencompositie die buiten het kunstwerk doorging
- er werd vaak weer bevlekt van het canvas en ze gingen naar een soort van
schoonheid en frisheid wat ze afscheid van de abstract
expressionisten(waarbij compressie en de penseelstreek typerend is)

Minimalism
- tussen sculptuur en beeldende kunst in
-1961 Clement Greenberg ‘Art and culture’
- Volgens Greenberg gaat de beste moderne kunst mee met het historische
traject van schilderen sinds de tijd van Manet, wat hij een progressieve
evoltue naar vlakheid toen kunstenaars steeds meer effectief bezig waren
met het ontwikkelen van deze eigenschappen zelfs sculptuur moest deze
vlakheid hebben van greenberg hij wilde liever opticale dan illusionistsche
volume/diepte.

 op·tisch bn, bw betrekking hebbend op het zien: ~ bedrog gezichtsbedrog

degenen die dit als het beste deden waren de minimalisten

- pop art, op en kinetische kunst waren allemaal NIET greenberg
- de simpelhed van hun kunst was schijnbaar in het blijven bij greenbergs
principes van waarheid naar het medieum en de evolutie naar vlakheid
- het reducren van het visuele
- eliminatie van de illusie van diepte
- volgens greenberg moeten we de eigenschappen die juist passend zijn voor
het 2D vlak omarme(platheids pictorale oppervlakte, effect van het puur
optische)
- minimal kunstenaars gingen op een gegevn moment in tegen de
schilderkunst en ze gingen in tegen de voorrang van het object zelf.
- ze vonden niet dat kunst autonoom moest zijn, wat wel het moderne
geloofwas (dat de werken onafhankelijk van de omgeving kan bestaan. Ze
keken veel naar theorieen over de psychologie van perceptie en ze legden
de nadruk op de interactie van het publiek met hun stukken
- het moest niet van één gezichtspunt opgenomen worden, ze keken niet
alleen naar de ogen maar ook naar het lichaam van de toeschouwer
Frank Stella vond Minimalisme en modernisme van greenberg allebei wel
wat. Die Fahne Hoch! Hij maakte een aantal zwarte werken die erg groot
waren en verticale rechthoeken ahdden. Heel symetrisch. Op de stukken van
de lijnen bracht hij geen verf aan. De gebalanceerde symmetrie en herhaling
van identicale materialenDe critici waren lyrisch over de optische kwaliteiten
- gradenboog kunst; abstracte drieluik

- minimalistische overtuigingen kwamen in eerste instatie het beste tot uiting

in sculpturen

Donald Judd was de meest belangrijker sculptor en theorist

- 1965 specific object
- hij helpd emet het overbrengen van de overtuigingen van het minimalisme
- echte ruimte is meer indrukwekkend dan een canvas

Untitled is een werk met een objectieve manier van doen met extreme
precisie. Gegalvaniseerde stukken metaal met plexiglas, hij verfde het vaak
over maar in eerste instatie in orginele vorm wat de nadruk gaf op de
orginaliteit
- het moest ander zijn dan eerdere constructivisme, het verschil zat hem in
zijn zoektocht naar een absolute eenheid door middel van herhaling van de
zelfde onderdelen in absolute symetrie

gal·va·ni·se·ren -seerde, h gegalvaniseerd galvanische stroom gebruiken als middel om

een laagje metaal op iets af te zetten

Robert Moris Exhibiton hij heeft ook iets gerschreven namelijk notes on
sculpture waarin hij statemants maakt over minimal art over de traditie die
deze kunstenaars verwand aan zijn Gestalt(vorm) theorie die focust op de
menselijke perceptie, volgens morris weet de mens direct wat groter en wat
kleiner is dan hijzelf. De werken waren natuurlijk inmens groot dus moet je
gaan bedenken hoe en waar je het werk gaat plaatsen. Zo werd soms de
gallerie bij het werk betrokken. De ruimte word dan een element van het
totale werk.

Carl Andre maakte verticalw houten sculpturen, die hij gezaagd heeft. Later
ging hij sculpturen makenmet behulp van dezelfde eenheiden. Pyramid

Richard Serra hij maakte werken met enormy sheets van staal . Het zoekt
het natuurlijke van het materiaal op

wat belangrijk was is dat kunst interresant moet zijn ‘to create artworks
capable of provokinng intens awerness’ – dat kan door het object, het
materiaal maar ook het menselijk licheem etc. Ze letten allemaal wel enorm
op de vorm; de mogelijkheden.
- het idee gaat boven het object zeld (begon bij duchamp) het gebeurde zelfs
al in de renaissance waarbij da vinci werk niet afmaakte en waarbij in zijn bio
werd uitgelegd dat hij het in zijn hoofd zo perfect zag dat hij het niet uit kon
voeren.

de jaren 60 was een tijd met politieke ophef en daarom was het helemaal
niet zo gek dat er een kunstvorm was ontstaatn die de relavantie van de
meeste kunstobjecten test. Er is een tijd waarin er veel revolutie ontstaat

Er was een tentoonstelling dat ‘Informatie’ heette waarbij het idee van het
kunstwerk dus vooraan stond, wat bij de conceptuele kunst ook het idee was.

het idee is de machine die kunst maakt.

Taal was hetgene wat het dichst bij het idee staat, en is dus het meest puur
(het idee kan niet anders overgebracht worden dan doormiddel van taal) Ze
waren sceptisch over het modernisme van greenberg. Joseph Kosuth was
degene die de One and three chairs maakte waarbij taal belangrijk is voor de
representatie. Een echte stoel, een afbeelding van de stoel en een
woordenboek definitie van een stoel. Alleen het idee is de pure vorm van het
ding, al het andere zijn enkel representaties(plato) – plato zei dat de
afbeelding van de kunst de meest slechte representatie was van het ding en
daarom zei hij dat kunstenaars niet welkom waren in zijn perfecte
maatschappij. Kosuth gebruikt dit om te zeggen van goh we zij nu dus
plato’s utopische maatschappij waarin kunstenaars niet nodig zijn.
(conceptionele alleen) Zo zei een conceptualist dat de wereld vol objecten is,
en dat hij hier niet meer aan toewilt voegen maar dat hij simpelweg het
bestaan van dingen in de termen van tijd en ruimte wilt aanduiden.

De conceptualisten ontkennen de traditionele schilderkunst maar ze

ontdekten wel nieuwe mogelijkheden in de relatieve restricted veld van taal
en linguistically analogous systems. Alle media, boeken, catalogie etc werden
gebruikt voor informatie en meningen over kunst en bijna alles anders wat
de wereld interreseerde in 1970

Taal is er om je mening te laten overtuigen maar ook om de tijd te

structureren; mening word duidelijk door de tijd. Veel kunstenaars hebben
narratieve of systemen van ‘timekeeping’ als de basis van hun werk.
Jogn Balessari maakte kunst historische verhalen met een werk uit d
kkunstgeschiedenis kanon.

Conceptuele kunst is een onderzoek naar wat de drijfveer is van het maken,
het exposeren en het verkopen van kunst. De kwaliteiten die de moderne
kunst beschrijven zoals orginaliteit, novelty en rarity waren de zelfde
kwaliteiten die de commerciele media gebruikten. Zoals Japan die heel veel
gelduitgeven aan kunst om hun toekomst monetry liever dan om estherische
bedoelingen. Zo staan ook veel werken in de bank

De mensen die de taal iets te simpel zagen werden aangetrokken tot

performance art. bevrijd van het kunstobkect en elk onderwerp was
mogelijk en medium ook

Fluxus groep, 1962, de intuitie dat het persoonlijke artistiek is, politiek?/
schilders, sculptuurder, en performance. Op zoek naar een nieuw bewustzijn
in vele oorlogen over de wereld. Als de mens de wereld kon ervaren zoals zij
kunst ervaren. Performance kon het beste demonstrerten de commingling
van leven en kunst

Joseph Beuys was een kunstenaars die de heroic potententie van

performance het meest beweegelijk realiseerde. Hij was charismatisch,
controverseel en duits.Hij was een radio operator serving on bombers. Hij
was neergeschoten maar overleefde het door tatars die hem verzorgden.
Het leven en kunst nu wel heel dicht bij elkaar. Hij gebruikte persoonlijk
relevantie middelen Hij liet diervet in verschillende ruimtes drippen en ging
deden) . Hij wilde laten zien dat je moest denken over wat kunst kan zijn en
hoe het concept van het maken van kunst kan worden verlengt naar de
onzichtbare materialen die door iedereen wordt geruikt. ‘’Hoe we onze
gedachten vorm geven’ ‘’Hoe we onze gedachten naar woorden brengen’’ en
hoe we de wereld om ons heen vormen. Sculptuur als een evolutionair
middel van uiten; iedereen is een sculptuurdertje. How to explain pictures to
a dead hare waarbij hij zelf staat en waarbij hij honing met goudblaadjes op
zijn gezicht heeft. De reincarnatie van de ziel of het aardse vorm van het
menselijke ziel. Hij lijkt op een afrikaanse medicijnman. The Pack is heel
anders, wel gaat het in op zijn persoonlijke belvenissen. Het is beide negatief
als positief; zo kunnen de sleen functioneren voor een reddingsoperatie zoals
degene die het leven avn de kunstenaar heeft gered. Ook heeft het iets weg
van een militaire aanval (meer aggressief dan passivistisch)

Begin 1960 kwam de televisie die al snel de wereld over zou nemen. Rond
deze tijd begonnen kunstenaars ook te experimenteren met dit medium
Nam June Paik de televisie zelf etc bracht mogelijkheden met zich mee
maar het overbrengen van visuele beelden was ook interresaant. Hij werkte
samen met de fluxus groep en met charlotte moorman(cellist) TV Bra for
living sculpture.

Bruce Nauman maakte Self-portrait as a Fountain een diverse expressie

van zijn declaratieL ‘ik ben niet geinterreseerd in het iets toevoegen van de
collectie van kunst maar in het onderzoeken van de mogelijkheid van wat
kunst kan zijn.
HOORCOLLEGE 13 JAREN 80 tot heden
rond 1980 verklaarden veel kunstenar seen breek met het modernisme en zij
noemden zichzelf post-modernisten. Zij waren tegen de vele beperktheden van het
modernisme die de overwinningen van de blanke man vierden. Europes afdaing van
de expense van het in dienst nemen van politieke en sociale onderwerpen. Post-
modernisme in contast moede openlijk polemical activiteiten en een ironische
distantie van conventies uithet vroegere verleden.er was een groot publiek voor
kunst en daardoor zijn veel jonge kunstenaars gekatalyseerd om de
kunstgeschiedenis te hervormen met een post modern bewustzijn. Post modernisten
maakten soms werken met verschillende stijlen in één werk. Een nieuwe context
geven aan de dingen die de modernisten hadden bereikt en die een bedoeling geven
in een postmoderne omgeving. Het terug winnen van de waarde van kunst voor
opgestelt aan een autoratieve positie die niet langer geldig was is een moeilijk en
controvoseel project.

con·tro·ver·si·eel bn, bw tot een controverse leidend

con·tro·ver·se de; v -n, -s strijd, tegenstelling

Sommige kunstenaars die gingen nog wel uit van het verleden maar wel in
samenwerking met het heen. Andere creeren eigentijdse varities op het
expressionisme, abstractie, installatie, en assemblae. De secties die na
geexamineerde het esthetische en politieke bewustzijn van bogingen in 1980 om te
werven van historische modernisme om naar het heden te spreken.

Krediet, het tactische lenen en in een nieuwe context stoppen van een bestaande
afbelding was het eerste bekende kenmerk van het postmodernisme. Een aantal
kunstenaars werkte hier veel mee, en ze werkten ook veel met fotografie. Zo
maakten ze bevoorbeeld foto’s van foto’s , foto’s van televisie, foto’s dat eruit zag als
en film, paintings of paintingfs en foto’s van paintings. Het werk is niet
transformatief, wat wel eerst verwacht werd van de kunst. Deze manier van werken
heeft geen tekenen van creativiteit. De kunstenaars van de jaren 70 vonde het een
gemene plagiaat wat de in inzichtelijke beleving van kunst te niet doet. Post
modernisten wilden de toeschouwer niet ondermijnen maar ze geloofden dat het
belangrijk was dat de toeschouwer de creativiteit van de kunstenaar zijn bronnen
niet met de intensties van het neiuwe werk moesten verwarren. Ze hadden
manieren gevonden waarbij de toeschouwers bewust waren van wat de
appropriations inhielden en ze hielden ze op afstand van de traditionele expressieve
kunst. Ze lieten wel de associatie zien, en de dignen die ze uit de kunstgeschiedenis
hadden gepikt door mdidel van de titel, en stulistische kenmerken. Wat belangrijk
was, was dat de gebruikte afbeelding belangrijk was, qua positie in de
kunstgeschiedenis. Het is ook wel verwant aan sampling in pop muziek. Geleende
afbeeldingen in een nieuwe context zorgen ervoor dat er vernieuwde aandacht is
voor de geleende afbeelding, in een nieuw licht. Het geeft ons een bewustzijn van
hoe makkelijk we afbeeldingen kunnen bewerken.

Allan mcCollum ondervraagt eigentijdse houding naar kunst toe van de gallerie
liever dan de straat etc. Zijn oevre bestaaat uit werken die functionern als tekens
van kunst. ‘plaster surrogates’ pleister vervangmiddelen. Pleister gegtoen in ingelijst
egoto’s die ze zwart heeft geverdfd. Plaatshouder voor een idee van een werk
hoe kaniemand, naast de wel-fortunated plezier ebben aan ‘souvenirs of that class of
people who manipulate history to your exclusion’ klasse en kunstwat is belangrijker
de sociale status of de inhoud. Massa geproduceerde obejcten kwam de musea in
door de taal van kunst te spreken. Formalistisch denken waarbij de theorie achter de
kunst heel belangrijk is was erg belangrijk

Door de 20ste eeuw heen bleef kunst onvermidjelijk verbonden met de geschiedenis
en de ontwikkeling van moderne kunst. Geschidenis van westerse kunst focust zich
of de painterly originelen van cézanne en manet enzo. Schildern was het geprezen
als het moderniste medieum door mensen die het abstract expressionisme leuk
vonden, een perfecte vervulling van Greenbergs concept van modernisme

verschillende redenen om terug te gaan naar het traditionele schilderkunst, dat was
namelijk voor de gunstige markt en schilderijn hebben natuurlij kwel een speciale
aantrekkingskracht bij dealers en verzamelaars, daarnaast heeft schilderkunst een
eeuwenlange traditie die je er niet zomaar even uitramt.
het destilleren van vormen naar hun naakte echtheid; de vraag kwam op ‘’Wat is
kunst’ en schilderkunst was het beste medium om deze vraag te beantwoorden

De relatie tussen geschiedenis en kunst trok veel kunstenaars aan die vonden dat de
politieke gebeurtenissen van de late 20ste eeuw rechtvaardigde dmv een nauwkeurig
onderzoek door een historisch bewust-esthetische lens.

Door middel van kunst bijvoorbeeld zochten kunstenaar van de betekenis van de
nationale verlichting wat nu globalisering heet.

neo-expressionisme
- ontstaan uit een reactie tegen minimalisme wat een neiuwe intensiteit aanwekte
door kunstenaars in de US door jonge kunstenaars met een liefde voor gewaagde
gesture, beetje rebels
- een gevoels gelaten penseenstreek
- een wereld waarin er honger was naar een gebeurtenis en naar afbeeldingen
- meestal doen avantgarde stromingen afstand van het verleden; de neo
expressionisten daarentegen zochten een mannier om zichzelf te bevrijden van
moderne beperkingen door het het ontdekkenvan de elementen van traditie die het
emest veroordeeld zijn bij progressieve mainstraim trends.
- het was niet echt een groepering want ze werkten vooral voor hun zelf
- er was wel een kritiek op de vernieuwde interresse voor schilderkunst, want dit was
toch wel een stap terug na concptual art etc.

Georg Baselitz meest distictief met zijn chaos in het werk, die meestal ook
verkeerd om is, rijpe kleuren en bevrijdende penseelstreek. Een gebaar dat
nostalgisch maar ook nationalistisch is. West duitsland was sterk ebinvloed door
amerika. Er vonden exposities plaats die erg propogandistisch waren, wat sterk
typerend was voor het her-opbouwen van duitsland. Veel economisch en culturele
invloed vanf amerika dus. De mensne die wel indivueel werken waren erg voorzichtig
met figuratie omdat dit kon doen denken aan het SU-realisme. Wat Baselitz deed
was het doen herleven van het soort narratieve symboliek.

In 1964-66 was de dominantie stroming amerikaanse color field painting en pop, in

deze tjd ontwikkelde baselitz een iconogradie van heldhaftig manen, grote figuren
bovenuit het landschap. Deze gigantische menselijke lichamen zijn een personificatie
van de duitse psyche; dakloos na de morele en psychische een vernietigende oorlog.
Uiteindelijk maakte hij die zijn geabastraheerd van de realiteit door dat ze op de kop
staan en de desintagrating effect van briljant kleurgebruik en agressieve verfstrepen
zoals in the brucke choir. Zijn figuren zijn vaak bezig met eten, drinken, praten etc
en ze zijn vaak dramatischer neergezet door evocatieve onjuistheden in hun
anatomie.

Matkus Lupertz was een rebel tegen de autoriteit en hij was opzoek naar artistieke
onafhankelijkhei, Hij gebruikt abstracte minddelen om objecten te creeeren die die
misschien wel echt lijken, maar eigenlijk helemaal fictief zijn, pseudo-objects. Hij
maakte veel werken met motieven zoals duitse miliatair helmen, unoformen,,
gecombineerd met voorwerpen die met kunst en schilderen te maken hebbe

A.R Penck is van oost naar west duitsland verhuist en in zijn kunst is duidelijk dat
hij nadenkt over de cleft in de duiste maatschappij en ook met de behoefte voor
hem zelf om tot exile te komen. Het was een zelf-geleerde kunstenaar die het meest
effectief vond om een stick figure te maken in verschillende of één tapestry als een
batik achtig patroon tegen een veld van solide kleur aan waarbij de figuren en de
achtergrond zo counterbalanced ijn zodat ze samen een dynamische positieve-
negatieve relatie hebben. Stick figuren met hierogliefen en graffitti tekens en
antropolistische en folkloren beelden. Hij uitte de publieke en persoonlijke nodigheid
als het urgente nodig hebben van individuele zelfassertion in een collectieve
samenleving.

Polke, Richter & Kiefer wilden een andere richting op dan het neo-
expressionistme. Ze creeerden het Capitalist Realism een vorm van pop art dat en
reactie was op de amerikaanse esthetische hegomonie. Een amerikaans infatuation
met het kapitalisme in een kusnst dat gevoelig is voor unieke complexiteiten van het
eigentijdse duitse leven. Mechanische reproducties. In amerika was het pointilisme
weer soort van in in duitsland kopierden ze met de hand. Ze vergroten op deze
manier afbeeldingen uit de tabloids.
Op een gegeven moment gign polke niet meer van die pop afbeeldingen maken en
maakte hij bijvoorbeeld Hochstand waarin hij gebruikt maakte van fotografie . Hij
had lagen van fotografische reproducties op onderliggende ondergrond met
herhalende abstracte motieven die vaak van textiel waren

Gerhard Richter was in conflict met de politiek die in oost duitsland gevoerd werd
en daarom verhuisde hij naar het westen. Zijn werk was ietwat conceptionel.
Photopaintings.; hij had het gehad met schilderwerk en vond fotografie het meest
anti-kunst
Anselm Kiefer verwerkt graag de duitse en joodse geschiedenis door symboliek. Hij
zocht uit wat de consequenties waren van de oorlog en maakte een serie van
conceptionele foto’s. Hoe moet er op persoonlijk, nationale en internationale manier
omgegaan worden met de geschiedenis van duitsland. Mytisch, realiteit, en
historsich weergeven.Hij gebruikt zeer varierend materiaal. Een voorbeeld is
departure from egypt wat een enorm landschap is, wat aan de enee kant ver weg is
maar aan de andere kant dichtbi door de haak van Aarons ‘rod’. In eerste instantie
lijkt het een veld wat weg is gebrand of met bloed besmeurt maar bij inspectie van
dichtbi is duidelijk dat er een rijke manier van textuur is

Ook in Italie was veel neo-expressionisme te vinden; deze groep heette de

transavanguardia. Sandro Chia maakte een reactie naar de modernistische
conventies

nep-expressionisme in italie nog lezen met woordenboek blz 704

Julian Schnabel was degene die die nieuw leven in de kunstwereld blies, niet langer
meer het laag visuele maar hij maakte groot schalige thematische werken.
Een aantal kunstenaars maken vooral naakten en storten zich volledig op he
psychische en mentale van de moeilijkheid hiervan zals Eric Fischl. Zijn werk heeft
een high voltage effect op de mens. Veel foto’s gemaakt en veel schetsen. Het werk
heet tne old man’s boat and the old man;s dog Zijn onderwerpen gaan verder dan
de fascinatie met vlees of verf er worden geimplacated in de suggeestie van
alcoholism, voyeurism, onanism, homoseksualteit en incest. Isolatie. Hij schilderde
upper-middle clas angst. Ongemakkelijk en een beetje beschamend zelfabsortief en
ook bewust van de andermans naaktheid; ze communiceren

Het neo-expressionisme was een stroling waarbij de kunstenaars terug gingen naar
het originele schilderen. En ook veel kunstenaars maakten gebruik van fotografie.
Zoals Fischl die vaak naar foto’s keek.

Robert Longo maakt apocalyptische kunst met levensgrote afbeeldingen. Van film,
televisie, strips, boeken, reclame. Hij maakte ook gebruik van veel verschilende
material, sculptuur, schildering, tekenen, silkscreen en fotografie. Hoe hij werkt linkt
hem aan de appropriation kunstenaars maar wat hij maakt heeft meer te maken met
het neo-expressionisme. Hij maakte een reeks werken waarbij hij mannen in saaie
outfits allemaal rare poses gaf( charcoal and graphite on paper). De figuren zijn
bevroren (jagen naar de spanning dat deze anbiguity produceert). Hij legde de sense
of corporate induced frenzy dat de kunst annimeerde in 1980. De figuren stralen de
moeilijke combinatie van urgency en disregard uit kunst als een productie zien kan
veroorzaken. (dit op een moment van escalerende prijzen en kunst-sterren)
Het duo Gilbert and George maakten fotowerken die aggresieve politieke uitingen
plaatsten. Zoals het werk are you angry or are you boring? Die de potentiele enrgie
van een alienated stadse jeugd combineerd met afbeeldingen die met de aids
epedimie temaken hebben met de decoratieve intuitie van Matisse.

Dematerialisting van de kunst: Het verhandelnare. Het tastbare word achterwege

gelaten in de kunst. Bijvoorbeeld een handeling waaarvoor tijd belangrijk is en
plaatsgebonden en conceptual art performance en video art. Er worden materialen
gebruikt zoals het eigen lichaam of videorecorderm TV etc.

Conceptuele kunst
- de nadruk op het object word afgewezen
- aversie tegen de kusntwereld
- men zegt zich af tegen de exclusiviteit en de verhandelbaarheid
- het onderzoek is belangrijker dan het kunstwerk zelf.
- de kunstenaar heeft rechtstreeks contact met het publiek, geen tussenkomst van
de gallerie
- heeft geen plek in het museale circuit

In de jaren 70 was met het zwijgzame en monotomo minimal art helemaal zat en
toen onstond het post-minimal art. Ze verwierpen de aandacht die alleen op het
obkect gericht was en het gin gom het idee.

process art: het eroderen van objecten door natuurlijke atmostferishe processen.
Ook het menselijke lichaam ging dienen al splaats. Kunstenaars gingen zich in de
jaren 70 weer bezighouden met dat wat de modernisten verbanenn hadden:
illustraties, patronen, decoratie en expressionisme.

Jospeh Kosuth is een conceptueel kunstenaal en hij bevraagd de aard van de kunst.
(Duchamp) taal is een belangrijk medium. Hij doet onderzoek naar het geven van
betekenis aan voorwerpen.

Date paintings:hierin staat de tijd centraal. Het tijdsysteem is heel strikt in het
westen; het zijn dnkere monochrome doeken die een datum erop hebben op he
moment van maken; hij wilde elke dag een doek maken (On Kawara). Als het niet
lukte om in één dag een werk te voltooien dan vernietigde ij het.; conventioneel en
standaardformaat. Hij brengt laag over laag over laag aan. Zijn werk is 2D en
rechtshoekig. De datum is e kern: onze belveing en avsthouding aan de tijd. De
datering is de voorstelling. Hij houd dagboeken bij waarin hij opschrijft welk jaar,
welke kleur data, taal, land.

Performance art bevrijd de kunsten van het kunstobject. Concepten, Rituelen en

Mythen.Directe confrontatie met het pubiek, zonde tussenkomst van kritiek. Kunst
van consumptie object naar voertuig voor ideeen en acties, en nieuwe vorm van
visuele communicatie

Beuys was in eerste instantie beeldhouwer. Hij is een groot ideoloog en groot leraar.
Hij heeft ideen over hoe de samenleving moet functioneren en wilde dat overdragen.
Hierdoor was hij een zeer invloedrijk persoon. Eén van de eerste postmodernen en
charismatisch persoon. Hij was voor een vrije uitwisseling van ideeen tussen
mensen. Hij ontwikkelde een eler waarin politcologie, ecologie en kuns éé geheekl
zijn; alles wat hij doet ziet hij als één groot kunstwerk. Wat hij deed was het
opheffen van polarisatie.(hij zit warm en koud nit als tegenpolen maar als een
cyclus) Hij zegt dat bij het opheffen van tegenpolen, energie ontstaat.

po·la·ri·sa·tie de; v -s de vorming van tegenstellingen, van uitersten, van tegengestelde

polen

Hieder mens kan scheppen en zich zelf bevrijden; creatieve energie moet vrij komen.
Hij dankt zijn carriere aan de Fluxus. Hij wil het gat verkleinen tussen kunst en leven
door gebruik te maken van persoonlijke methoden en materialen.

http://images.google.nl/imgres?
imgurl=http://www.ifashion.co.za/images/stories/articleimages/trends/0509/collage/
hamilton.jpg&imgrefurl=http://www.ifashion.co.za/index.php%3Foption
%3Dcom_content%26task%3Dview%26id%3D1832%26Itemid
%3D263&usg=__2ilVJh5ZQfYOIspvGGUx04rNFyU=&h=957&w=898&sz=429&hl=nl&
start=2&sig2=kT2iJ-
37dZFMOpq_iFNy7g&um=1&tbnid=xD0pAWdpEfaaoM:&tbnh=148&tbnw=139&prev=
/images%3Fq%3Drichard%2Bhamilton,%2Bjust%2Bwhat%2Bis%2Bit%2Bthat%26hl
%3Dnl%26um%3D1&ei=mFBMS_SlC5Tg-Qb26_iODQ

http://images.google.nl/imgres?
imgurl=http://www.farfromhuman.com/ahis2020/RauschenbergBed.jpg&imgrefurl=h
ttp://teaganwhite.blogspot.com/2009/06/robert-rauschenberg-joseph-
cornell.html&usg=__dfzPt2t1xbiiwUrv99HUIq3dNW8=&h=2437&w=1041&sz=863&hl
=nl&start=3&sig2=VrWuCo6I-
AwLtIA8aj9BEA&um=1&tbnid=USR_bEP4K5dHJM:&tbnh=150&tbnw=64&prev=/imag
es%3Fq%3Drauschenberg%2Bbed%26hl%3Dnl%26sa%3DG%26um
%3D1&ei=FFFMS6KMA4Wi-AbQ9cyLDQ

http://www.google.nl/imgres?
imgurl=http://assets0.artslant.com/work/image6/203682/qg7swq/424_6377690012
49495885.jpg&imgrefurl=http://www.artslant.com/la/events/show/76842-collection-
mocas-first-thirty-years-1980-to-the-
present&usg=__kIpNXGRcsYWGSVobfFs0qRGle-
M=&h=218&w=320&sz=50&hl=nl&start=2&sig2=SLmAl7Ppqtv5ww1OMgpmiQ&tbnid
=qSXMdeQ-UXXRGM:&tbnh=80&tbnw=118&prev=/images%3Fq%3Dkiefer
%2Bdeparture%2Bfrom%2Begypt%26hl%3Dnl&ei=1GhMS9LmItL4-QbNm5T_DA

HOORCOLLEGE 14 ; JAREN 80 TOT HEDEN

In de jaren 90 begonnen kunst en politiek erg goed samen te gaan.
In amerika werd de oorlog aan kunstenaars, schrijvers etc verklaard omdat deze
mensen vaak aids hadden?? De conservatieven kwamen aan de macht omdat er
sprake was van opstand en economische crisis wat deed verlangen naar betere
tijden. De conservativelingen hadden nu dus ook invloed op de kunsten en ze
begonnen een ‘concerted assault’ op de kunst die seksuele of andere contenten
bevatten. De NEA(national endowments fot the arts) kreeg veel minder budget, er
werd gestelt dat moderne kunstenaars er niet overna dachten of kunst ge-evalueerd
moet vorden voor hun sociale of hun esthetische ingang. Sommige kunstenaars
vonden het inkorten van de acties an de NEA wel goed omdat de publieke
bemoeienis van het publiek de artiestie creativiteti ondermijnt. Veel observeerders
betreurden de beslissing, voorspellend dat de patronage vacuum over gelaten bij het
vertrek van de NEA, word ingevukt met collectief interrese met nog erger slammere
concepties van wat een kunstwerk moet zijn. Uiteindelijk bleken beide geen gelijk te
hebben, zo bleek dat bijvoorbeeld uit een expositie sensation; waar veel werken te
zien waren die de grenzen van esthetica opzochten. Ze vonden de expositie gemeen
en voyeuristisch.

Een aantal conceptualisten wilden geheel stoppen met de kunst, omdat ze tegen het
hele marktstelsel waren. Echter besloten ze om deze massa- markt kunsteconomie
om te zetten in kunst
Jeff Koons heeft een verfijnde esthetische kennis. Hij vond het goed om zijn eigen
creatieve process te verdoezelen in de kunst. Hij toont meer affectie met moderne
kunst dan met post moderne kunst want hij zegt bijvoorbeeld fat hij elke dag aan
zijn kunst denkt, en hij wil de echte natuur van zijn werk laten zien. Door het in een
plek te zetten waarbij de natuur word blootgestelt. Hij vergelijkt dit met het
publiekelijk maken van een verlegen persoon, waar je hun verlegenheid echt kan
zien. In Michael Jackson and Bubbles is vermeend laat in zijn delicate klaarheid van
porcelein onder de heetheid van de gallery lampen , laten de echt geest. Het is een
amerikaanse fixati het suggereert dat het verlangen verantwoordelijk voor het
creeeren van MJ&B zijn ‘simpulated en correspond’ naar niets meer echt dan
televisie.
De belangrijkheid van sociale context in genererende meningen and the fluit and
impressionable natuur van identiteti
- hij werd verguisd en hij was commercieel.
- zijn kunstenaarschap zelf hoort bij zijn oevre
- marketing is voor hem van belang, hij heeft ook op de sales afdeling van het
MoMa gewerkt.
- commodity art

Damien Hirst. Kunst werd laten zien op dezelfde manier als winkelruiten. Hij maakt
werken die ons doen herrineren aan de dood, en dat het leven tijdig is. Pharmacy is
een werk waarvan hij een serie heeftgemaakt waarbij hij gebruik maak tvan
medicijnen. Het is een sculpturele dialoog tussen dood en leven in een high-class
restaurant. De enorme geldstroom die naar de medicijn wereld gaan. ; drugs. Het
lijkt de hygiene te hebben van een operatiekaer. Je komt binnen bij een DNA
molecuul. Hij laat zijn interrese in ziekheid en dood zien. Pharmacy is een artistieke
confrontatie met sociale ruimte en een marketing strategie zoals warhol . Niet zoals
deze markt-begrijpende kunstenaars. Het is een succes omdat de mensheid in
contact wil staan met de dood.

Niet alle kunstenaars wilden ironie in hun werk; de kunstenaars die dit niet deden,
waren de kunstenaars die aan insallatiekusnt deden; precies gesocntrueerde
omgevingen, gemaakt om een esthetische ervaringen op te wekken of de aandacht
opwekken over een bepaald probleem of idee. Het leken commentaren op de post-
modere wereld.

Ilya Kabakov maakte werken over het allerdaagse leven in de sovjet unie ,
overtuigende informatie door het verzamelen van objecten, Ze konden de culturele
geschiedenis aanschouwen van een verdwenen systeem.The man who flew into
space from his appartment. Het gevoel van de gewone mensen zijn tegengestelt met
het grandioze project van de staat. Het gaat over de ruimte, de SU stuurde als eerst
iemandnaar de maan. Hij voeld zich geen inwoner van de SU. Aan de muur hangen
politieke posters, wat we zien is de katapult.

Jeff Wall is een fotograaf. Verhalende fotografie. Hij was geinterreseerd in de

transformatie van historisch schilderen van een genre waarbij de grootheid van de
geschiedenis werd vast gelegd naar de kunstenaars als delacroix en manet die de
zwaartekracht van het dagelijks leven zichbaar maakten. Menselijke activitetien zo
neer gezet door acteurs in de buitenwereld. Verschillende foto’s bij elkaar gezet.
Compositioneel goed A sudden gust of wind. Het verhaal en het uiterlijk van het
werk zijn geinpsireerd door een woodblock print van de 36 vieuw of mount fuhi van
hokusai. (19e eeuw een fascinatie met Azie). Hij maakt gebuik van fotografie om de
woodblock in een salon stijl afbeelding van canadese business mannetjes wat een
soort van ironie met zich mee brengt op de multiculturele aspecten van de 19e en de
20ste eeuw.

De scheiding tussen hoge en lage kunst is er één die door de hele kunstgeschiedenis
heen belangrijk is. Modernde kunstenaars keuren de catagorizering af. Het
postmodernisme was een enorme tegenwind bij dit soort verdelingen. In de jaren 90
was kunst heel ‘cross-cultural’ zoals dat afbeeldingen in de rock wereld ook in de
kunstgeschiedenis pasten. Een onderwerp van discussie was de relatie tussen
kunstenaar en model. Vrouwen worden als object ezin van een mannelijke
heteroseksueele wereld. Ze noemen Charles Ray een conceptuele realist. Hij
maakte werken waarbij de ironische relatie tussen onze ideale en de realiteiten laten
zien werd. Typerend is zijn vlekkeloze vakmansschap en zijn surrealistische
combinatie van het hypperrealisme en het neppe. De ouders zijn kleiner gemaakt en
de kinders groter. De familie ziet er een beetje verontrust uit en ook afgeleid maar
ze reageren niet op de lichamelijke transformatie van hun lichaam. Deze familie
werken als figuren waarvan de referentie het kunstwerk zelf is; hun lichamen worden
op een afstand van de wereld gehouden. Het generaliseerde bacteriedondend
kwaliteit van zijn vervormingen heeft er voor gezorgd dat critici het werk zagen als
een idee van de kern gezin en hun verontrustende eigentijdse inconsistencies,
onduidelijkheden.
Merits=verdiensten

Globalisering. Er worden veel landern soort van bij elkaar gevoegd die op sociaal,
politiek, wat dan ook manier Het was positief op een manier dat iedereen
samenwerkt en dat er dus geen oorlog komt maar negatief omdat de mogelijkheid
bestaat dat er complete culturen zullen verdwijnen. Kunst ging dezen tijd vaak om
de vraag van identiteit. Ook belangrijk is het effect van glbalisatie op porductie,
vertoning en de aanwinst van kunst. De vraag of de post-kolonisten en globalisten
anders zijn dan de normele mensen. Het thema van de grens is populair; het
nationale en het internationale. Cultuurgericht. Ras, gender, etc.

Kind zijn en volwassen zijn, in alle culturen willen de mensen invloed hebben op hoe
hun kind zal worden.
Rineke Dijkstra werkt met persoonlijke transformaties. Ze maakt portreten van
doodgewone mensen met hun ontsierde lichaamsbouw engedateerde kleren. Het
gaat over het proberen om alles onder controle te hebben. De figuren zijn opgelicht
en geisoleerd van hun omeving. Het lijkt alsof ze als wetenschappelijke wezens zijn
afgebeeld. Ze legt vast de onzekerheid van een jongvolwassene vast. Het werk
heeft een antropologisch element omdat het demonstreert hoe de figuren en klasse
van de locatie invloed hebben op de presentatie van het onderwerp. Buzz club,
liverpool etc.

Marlene Dumas heeft psychologie gestudeerd en was ook benieuwd naar de

transformatie bij kindernen. Ze is opgegroeit in zuidafrika tijdens de apartheid. En
ging naar nederland, Amsterdam. Ze zag zichzelf wel als een sweet young girl maar
ze was had ook macht als een blanke zuid-afrikaaanse. Deze tweedeling is belangrijk
en gebruikt zijn bij haar series over kinderden, seksualiteit en zuid afrika. Lijkt op
een familie snapshot en is daar misschien ook op gebaseerd. Een gewone blik maar
ook bedreiging. De titel suggereerd dat het kind met verf aan het kliederen was het
is wel eens gezegd dat het gaat om een criminele gebeurtenis. Dood en
kinderlijkheid. Beginnende agressie.

Tracey Emin is een sculptuurder, een fotograaf, en performance en conceptueel

kunstenaar. Hij werkt in het thema van de breekbaarheid van een adolescence. Zij
zit deze tijd als de transformatie naar een identiteit. Het zuivere gevoel van
persoonlijke informatie dreigt het elimeren van een manier van een private wereld
ondekt en laten zien en hierdoor word de moderne introspectation veranderd in een
post moderne. Ze deed met haar Unmade bed mee voor een prijs die ze niet won en
toen gedroeg ze zich als een dronken rebelse adolescene en ging een scene maken
en dat hoorde bij het kunstwerk.

Afzetten tegen het modernisme (performance) en het begin van het postmodernisme
- appropriation art
- commodity art
- neo-expressionisme
-installation art

Afzetten tegen het modernise

1 – pop art
2- minimal art
3 postminimal art (process art)
3- conceptual art

Cabaret Voltaite: lichaam als kunst

- yves klein: lichamen over het doek halen
- manzoni: naakt zelf als werk:maakte levende sculpturen door het lichaam te
signeren

Bij performance art word het lichaam als materiaal gebruikt. Hierbij is de kunstenaar
geen acteur, hij is gewoon zichzel De handeling is het beeldende element. De ruimte,
het publiek en de ambiance zijn de bepalende factoren; de ruimte maakt deeluit van
het uiteindelijke werk. Meestal is het een éénmalige gebeurtenis op een afgesproken
tijd en plaats. De interactie tussen de verschillende factoren maakt het zo uniek.
Conceptuele kunst: een kunstenaar zijn is het afvragen wat kunst is

1975-heden = postmodernisme

1. postmodernisme is een reactie op de idealen van het modernisme

2 postmodernisme is de wens terug te keren naar de tijd voor het modernisme
3 tijdens het modernisme ontstonden er een aantal veronachtzame stomingen (die
toen geen aandacht kregen) die nu kunnen worden voortgezet. Volgens Greenberg
meost er onderzoek naar worden gedaan naar het platte vlak, aangezien dat
schilderijen onderscheid van andere media. Aandacht voor het medium zelf, niet het
gerepresenteerd.

postmodernisme
- in het heden is er geen stijl meer, daarom kiezen we stijlen uit het verleden
- veel neo-stijlen.
- filosofie en artistieke uiting die sterk te maken heeft met onze divergerende
samenleving, bepald door wat de massamedia ons voorspiegelt
- de mens is het contact met de echte wereld verloren, doordat hij een beeld van de
wereld voor zich ziet wat door de media zo is geschapen. (we weten het niet door
onze eigen waarheid maar door de waarheid die door de media is gecreeerd)

Appropriation art
- men maakt gebruik van een reeds vervaardigd werk of beeldtaal die al gebruikt
wordt in een ander medium. Iemand eigent zich andermans werk toe.
- er onstaat een discussie over het cliché van orginaliteit.
-hetgebruik van een bestaand object
-het is een strategie om om tegaan met de massamediacultuur
-knip en plak procedure
- de kunstenaars wilden de kijker niet ondermjinen ze waren echter kritisch over het
feit dat de kijker geen vreschil zag tussen het werk van de kunstenaars en de
originelen; ze wilden de kijker bewustmaken tussen de mechanische wijze van
appropriation art en de traditionele werkwijzen.
- de bronnen worden in een nieuw daglicht gezet.

Barbara Kruger Untitledm(your gaze hitss the side of my face) is een afbeelding en
tekst combinatie. Manipulatieve karakter van moderne media. Ze neemt de
uitstraling van een glossy magazine over. Media afbeeldingen worden gekwalificeerd
op de redactie kwaliteiten. De media kan afbeeldingen veranderen om te overtuigen;
dit kunnen kunstenaars ook! Zo kan de kunstenaar de toeschouwer laten zien hoe de
complexe process waarbij de waardering van afbeeldingn zijn geconstructureerd.
Hoe zij bevoorbeld sociale mythen voortbrengen Untitled film still #35 performance
& fotogrefie; stereotype rollen voor vrouwen van film en televisie. Eerst in zwart wit
maar later ook in kleur en life-size werken. Het fenomeen vrouw bestaat niet in de
kunst en media wereld zonder de afbeeldingen van feminisme en het onderzoeken
van haar zelfbewuste. Wat ze doet is dat ze de beshcouwer laat denken over hoe wij
vertrouwen op afbeeldingen en op degenen die deze afbeeldingen maken. De rol van
de afbeeldingen in de formatie van vrouwelijke identiteit is de rol van wat is
getheoriseerd als ‘the gaze’: de actie van observeren zoals het is ge impliceerd in de
kracht van de realtie tussen de observator en het geobserveerde. Traditioneel in de
maatschappij en in de kunstgeschiddenis zijn vrouwen het meest geobkecticeerd
door de gaze in de positie dat ze bestaan om het bezit van iemand te zijn Degene die
kijken hebben meer macht en in de westerse cultuur zijn veel vrouwelijke
seksymbolen wat weer iets zegt over de mannelijke manier van kijeken. Sherman
gaat juist niet in op dit verwachte beeld. Ze is een kunstenaar die in bezit is van the
gaze zelfs als zij het object ervan is.
- ze is vormgever en autonoom kunstenaar
-ze gebruikt de zelfde strategie alsin tijdschriften etc, maar heeft een kritische
boodschap
- het gaat over de mannelijke blik.
- ze wil ons bewust maken op het feit dat allles wat we in de media zien, bewerkt is
end at we dus niet altijd alles moeten aannemen van de media.
- de titel gaat over de agressie in de uitbeelding door de massamedia.

Er is ook een groep kunstenaars die de manier waarop de maatschappij kennis

overbrengen en controle uitofenen gebruiken. De manier waarop er in het land
gecommuniceerd wordt kopieren.

Commodity art
- kunst als verhandelbaar product
- reproductie; het is geen enkel project zoals bij het modernisme
- het werk ver-eert zijn materiaal ipv het in een ander context te plaatsen zoals bij
appropriaton.

Neo- expressionisme
- nieuwe schilderkunst nederland
- Neue Wilden duitsland
- Transavantgarde Italie
- New Image Paintint Amerika

Voorlopers neue wilden: baselitz, penck, lupertz, kiefer, immendorg

Sigmar Polke & Gerhard Richter zijn de belangrijkste naoorlogse kunstenaars.

Polke creerde een alternatief voor de nationalistische uitingen van zijn tijdgenoten.
Hij maakte met de hand kopieen van opgeblazen mediabeelden; met imperfecties.
Attentie voor de reproductie
- kritisch comentaar op de invloed die amerika heeft op de duitse cultuur.

Baselitz heeft een problematische relatie met zijn geboorteland. Nazi draagt hij op
zijn schouders. Nationalistische en nostalgische houding. De wederopbouw van
duitsland door het herleen van de duitse kunst
-Heroische mannen

Installatiekunst
- grote vlucht in de jaren 80
- gebruikt alle mogelijke media en creeert een ruimte
- merzbau is een voorloper
-installatie kunst is verschuifbaar
- hybride vorm van kunst waarbij verschillende medie door elkaar worden gebruikt.