‫ﻓﺼﻞ اول‬

‫ﻛﻠﻴﺎت ﭘﮋوﻫﺶ‬
 ‫‪ -1-1‬ﻃﺮح ﻣﺴﺌﻠﻪ‬
‫ﭘﻨﺞ دﻫﻪ ازآﻏﺎزﻛﺎر ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن در ﻛﺸﻮرﻣﺎ ﻣﻲﮔﺬرد‪ .‬دراﻳﻦ ﻣﺪت ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻳﻜﻲ از ﻣﺸﺎﻏﻠﻲ ﻛﻪ ﻫﻤـﻮاره‬
‫ﺑﺎ ﺳﺆاﻻت و اﺑﻬﺎﻣﺎت ﻓﺮاواﻧﻲ روﺑﺮو ﺑﻮده و ﺷﺮح وﻇﺎﻳﻒ و دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﺷﻐﻠﻲ ﺟﺎﻣﻊ و ﻣﺎﻧﻌﻲ ﺑﺮاي آن‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻬﻴﻪﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻲ اﺳﺖ‪ .‬در ﻳﻜﻲ دو دﻫﻪ اﺧﻴﺮ ﺳﻄﺢ ﺷﻐﻠﻲ ﺗﻬﻴـﻪﻛﻨﻨـﺪﮔﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﻗﺪري دﺳﺘﺨﻮش ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﻨﻔﻲ ﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺣﺪاﻛﺜﺮي دﺳﺖاﻧﺪرﻛﺎران رﺳﺎﻧﻪ‪ ،‬درﺣﺪ ﻧﺎﻇﺮ وﻛﻨﺘـﺮل‬
‫ﻛﻨﻨﺪه ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﭘﺮوژهﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺗﻨﺰل ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﺮاﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ رﺳﺎﻧﻪ ﻣﻠﻲ ﻣﺎ ﻳﻚ داﻧﺸـﮕﺎه ﻋﻤـﻮﻣﻲ اﺳـﺖ و ﻳـﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ‪،‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي اﻳﻦ رﺳﺎﻧﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﺑـﻪ ﻧﺤـﻮي در ﻧﻘـﺶ ﻣﻌﻠﻤـﺎن ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬
‫ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺨﺼﻴﺖ و ﻣﻨﺸﻲ ﻫﻢﺳﻮ ﺑﺎ اﺻﻮل رﺳﺎﻧﻪي اﻳﺪهآل ﻣـﺎ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬در ﺣـﺎل‬
‫ﺣﺎﺿﺮ رﺳﺎﻧﻪ ﻣﻠﻲ ﻣﺎ ﺑﺎ ﺧﻴﻞ ﻋﻈﻴﻢ اﻓﺮادي ﻣﻮاﺟﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻧﮕﺎه ﺳﺎدهاﻧﮕﺎراﻧﻪ ﺑﻪ اﻳـﻦ ﺷـﻐﻞ‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﻧﺎم ﺗﻬﻴﻪﻛﻨﻨﺪه ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻲ ﻣﺸﻐﻮل ﻓﺮاﻫﻢآوري ﺧﻮراك ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﻓﺮاد ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﻴﺰان داﻧﺶ‪ ،‬آﮔﺎﻫﻲ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺧﺖ از رﺳﺎﻧﻪ و ﺗﺨﺼﺺ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي دارﻧﺪ؟‬
‫آﻳﺎ ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻛﺎر‪ ،‬آﻣﻮزﺷﻬﺎي آﻛﺎدﻣﻴﻚ دﻳﺪهاﻧﺪ؟ ﻳﺎ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻳﻨﻜﻪ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي ﻣﺘﻌﻬـﺪ و ﻓﺮﻫﻴﺨﺘـﻪاي‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬زﻣﺎم اﻣﻮر ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي را ﺑﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ؟ ﻳﺎﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻛـﻪ از ﺗﻮاﻧـﺎﻳﻲ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣـﺎﻟﻲ‬
‫ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ؟ ﻳﺎ ‪...‬‬
‫در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ در ﺗﻌﺎرﻳﻔﻲ ﻛﻪ از ﺷﻐﻞ ﺗﻬﻴﻪﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻲ دارﻳـﻢ آﻣـﺪه اﺳـﺖ ﻛـﻪ؛ او ﻳـﻚ ﻣـﺪﻳﺮ‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ اﺳﺖ و ﺑﺎﻳﺪ وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي ﻳﻚ ﻣﺪﻳﺮرا داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻬﻴﻪﻛﻨﻨﺪه ﻳﻚ ﺷﺨﺼﻴﺖ دو ﺟﻨﺒـﻪاي دارد؛ در‬
‫ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﻛﻪ ﻳﻚ آدم ﺳﺨﺖ اﻓﺰاري اﺳﺖ ) ﺷﻨﺎﺧﺖ ازرﺳﺎﻧﻪ و ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﺳـﺎزي ( ﺑﺎﻳـﺪ آﮔـﺎه ﺑـﻪ زﻣـﺎن‪،‬‬
‫ﭼﺎﻟﺸﻬﺎ و ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﻣﺘﻔﻜﺮ و ﭘﮋوﻫﻨﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ) .‬ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻧﺮم اﻓﺰاري (‬
‫اﻣﺎ اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻳﺪ دﻳﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪه ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻲ ﻛﻴﺴﺖ و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺘﻮان در ﻣـﻮرد‬
‫وﻇﺎﻳﻒ او ﺑﻪ ﻗﻀﺎوت ﻧﺸﺴﺖ؛ دراﻳﻨﺠﺎ ﺗﻌﺎرﻳﻔﻲ ﻛﻪ ﺑﺰرﮔﺎن ﻋﺮﺻﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﺳـﺎزي ﺗﻠﻮﻳﺰﻳـﻮﻧﻲ در ﺟﻬـﺎن‬
‫اراﺋﻪ دادهاﻧﺪ را ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻴﻢ؛‬
 ‫‪ -‬ﺟﺮاﻟﺪ ﻣﻴﻠﺮﺳﻮن‪ 1‬درﻛﺘﺎب » ﻓﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻲ « ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪه را اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺴﺌﻮل ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ و اداري ﮔﺮوه ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ اﻧﺘﺨـﺎب ﻛﻨﻨـﺪه اﻳـﺪه ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‪ ،‬ﮔـﺮوه ﺗﻮﻟﻴـﺪي و‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫و درﺟﺎﻳﻲ دﻳﮕﺮ؛‬
‫‪ ...‬ﺳﺎزﻣﺎندﻫﻨﺪه‪ ،‬ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻨﻨﺪه و ﻫﻤﺎﻫﻨﮓﻛﻨﻨﺪه ﻛﻞ ﮔﺮوه ﺗﻮﻟﻴـﺪي و ﺳﺮﭘﺮﺳـﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ از ﻟﺤﻈـﻪ اراﺋـﻪ‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺗﺎ ﭘﺨﺶ‬

‫‪ -‬ﭘﺎﺗﺮﻳﺸﻴﺎ ﻫﺎﻟﻨﺪ‪ 2‬در ﻛﺘﺎب » راﻫﻨﻤﺎي ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن « ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ؛‬

‫‪ ) ...‬ﺗﻬﻴﻪﻛﻨﻨﺪه ( اﻏﻠﺐ ﻣﺴﺌﻮل ﻓﻜﺮي و ﻣﺎﻟﻲ ﻳﺎ اﺟﺮاﻳﻲ ﻛﺎر و ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﺗﻴﻢ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪاي از‬
‫ﻣﺸﺎﻏﻞ ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ‪ ،‬اﺟﺮاﻳﻲ و ﻫﻨﺮي را ﺑﻜﺎر ﻣﻲﮔﻴﺮد ﺗﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻬﻴـﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ را در اﺳـﺘﻮدﻳﻮ ﻳـﺎ ﺧـﺎرج از‬
‫اﺳﺘﻮدﻳﻮ ﮔﺮدﻫﻢ آورد‪.‬‬

‫‪ -‬ﺟﻮﻟﻴﺎن ﻧﻴﻮﺑﺎي‪ 3‬در ﻛﺘﺎب » ‪ « Inside Broadcasting‬اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ؛ " ﺗﻬﻴﻪﻛﻨﻨﺪه رﺋـﻴﺲ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻴﻢ را اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪ را ﻛﻨﺘﺮل ﻛﺮده و رﺳﻴﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﺳـﺮ وﻗـﺖ اﻧﺠـﺎم ﺷـﻮد"‬
‫) ‪(Newby, 1997, P.63‬‬
‫و در ﺟﺎﻳﻲ دﻳﮕﺮ " ﻳﻚ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪه ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻚ ﻣﺪﻳﺮ ﺧﻮب ﺑﺎﺷﺪ‪ ...‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺮ دو ﻋﻨﺼﺮ ﺑﺴـﻴﺎر ﻣﻬـﻢ در‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ؛ اﻓﺮاد و ﺑﻮدﺟﻪ" ) ‪(P.68‬‬

‫‪ -‬ﻫﺒﺮﺑﺮت زﺗﻞ‪ 4‬در ﻛﺘﺎب » راﻫﻨﻤﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻲ « ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ؛‬

‫او ﻣﺴﺌﻮل اداره ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﻛﻨﻨﺪه ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻓﻨﻲ و ﻏﻴﺮ ﻓﻨﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺳﺖ ‪ ...‬ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﺗﺒـﺪﻳﻞ‬
‫اﻳﺪه ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ و ﻣﻮﻇﻒ ﺑﻪ ﺗﻜﻤﻴﻞ اﻧﻮاع وﻇﺎﻳﻒ در ﻣﺪت ﻣﺤﺪود و ﺑﺎ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺤﺪود‪ .‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﻳـﺪه‪،‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬اﺳﺘﺨﺪام و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪي‪...‬‬

‫اﻟﻒ( ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﭘﻴﺶ ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ :‬اراﺋﻪ اﻳﺪه ) ﻛﺴـﺐ اﻳـﺪه(‪ .‬ﻧﮕـﺎرش ﭘﻴﺸـﻨﻬﺎد ) ﻃـﺮح ( ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‪ ،‬ﺗﺨﻤـﻴﻦ‬
‫) ﺑﺮآورد( ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬اراﺋﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﻦ ذيرﺑﻂ‪ ،‬اراﺋﻪ اﻟﮕﻮي ﺗﻮﻟﻴﺪ‪.‬‬
‫ب ( ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺳﺎزي ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ :‬اﻧﺘﺨﺎب اﻓﺮاد ﺗﻴﻢ ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬زﻣﺎﻧﺒﻨﺪي‪ ،‬اﻳﺠﺎد ارﺗﺒﺎط و اﻧﮕﻴـﺰه‬
‫در اﻓﺮاد‪ ،‬ﺛﺒﺖ اﻃﻼﻋﺎت روﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬

‫‪1.Gerald Millerson‬‬
‫‪2. Patricia Holland‬‬
‫‪3. Julian Newby‬‬
‫‪4. Herbert Zettl‬‬
‫ج( ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﭘﺲ ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ :‬ارزﻳﺎﺑﻲ زﻣﺎﻧﻲ ﺗﺪوﻳﻦ‪ ،‬ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ و ‪ ...‬ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺑـﻪ ﭘﺨـﺶ‪ ،‬ﮔـﺮﻓﺘﻦ‬
‫ﺑﺎزﺧﻮرد از ﻣﺨﺎﻃﺐ و‪...‬‬
‫آﻧﭽﻪ ﻛﻪ از ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﻦ ﺗﻌﺎرﻳﻒ ﺑﺮ ﻣﻲآﻳﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻲ ﺷﻐﻠﻲ اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ داﻧﺶ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ در آن ﻳﻜـﻲ از ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫـﺎي اﺳﺎﺳـﻲ اﺳـﺖ‪ .‬ﭼـﻪ وﺟـﻮد ﻣﻔـﺎﻫﻴﻢ ﺑﺴـﻴﺎري اﻋـﻢ از‬
‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ‪ ،‬ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﺟﺮاﻳﻲ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب اﻓـﺮاد‪ ،‬اﺳـﺘﺨﺪام‪،‬‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ‪ ...‬ﻛﻪ ﺑﺮﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻳﻚ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪه ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻲ ﻣﺘﺮﺗﺐ اﺳـﺖ ﻫﻤﮕـﻲ در ﻗﻠﻤـﺮو ادﺑﻴـﺎت‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻳﻜﻲ از ﻧﻴﺎزﻫﺎي اﺳﺎﺳﻲ ﻓﺮدي ﻛﻪ ﻗﺼﺪ ورود ﺑﻪ ﻋﺮﺻـﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﺳـﺎزي ﺗﻠﻮﻳﺰﻳـﻮﻧﻲ رادارد‪،‬‬
‫آﮔﺎﻫﻲ از ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﻣﻬﺎرﺗﻬﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ اﻳﻦ اﻣـﺮ درﻧﮕـﺎه ﻣﺘﺼـﺪﻳﺎن دورهﻫـﺎي‬
‫آﻣﻮزش ﺗﻬﻴﻪﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﺟﺰو ﺑﺪﻳﻬﻴﺎت ﻗﻠﻤﺪاد ﺷﺪه و ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻴﺎز اﺳﺎﺳﻲ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -1-2‬ﺿﺮورت و اﻫﻤﻴﺖ ﺗﺤﻘﻴﻖ‬

‫ﻫﻤﻪ ﻣﺎ درزﻧﺪﮔﻲ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﭘﺪﻳﺪه ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ .‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ درﺧﻮد‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬ﻛﺎر‪ ...‬و درﻳـﻚ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺟﺰء ﻣﻠﺰوﻣﺎت اﺳﺎﺳﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻲ ﻛﻪ ﺷﻜﻠﻲ از ﻛﺎرﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳـﺖ و ﺗـﻴﻢ ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﺑـﻪ ﻣﻨﺰﻟـﻪ ﻳـﻚ ﺳـﺎزﻣﺎن‬
‫ﻛﻮﭼﻚ‪ ،‬درﻫﻤﻪ ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﺨﺼﻮص ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺟﺮا ) ﺗﻮﻟﻴﺪ( ﺑﻪ ﻓﺮدي ﻧﻴـﺎز دارد ﻛـﻪ ﺗﻮاﻧـﺎﻳﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰي‪،‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ و ﻛﻨﺘﺮل ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎز راداﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋـﻼوه ﺑـﺮاﻳﻦ‪ ،‬او ﺑﺎﻳـﺪ داراي‬
‫ﻗﺪرت ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺗﻴﻢ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳـﺎزي را ﻫـﺪاﻳﺖ و رﻫﺒـﺮي ﻛﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ اﻋﻀـﺎي آن ارﺗﺒـﺎط‬
‫ﻣﻄﻠﻮب و ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﺮﻗﺮار ﻛﺮده و در آﻧﻬﺎ اﻳﺠﺎد اﻧﮕﻴﺰه ﻧﻤﻮده و درﻧﻬﺎﻳـﺖ‪ ،‬ﺳـﺎزﻣﺎن ﻛﻮﭼـﻚ ﺧـﻮد را ﺑـﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ ﺗﺤﻘﻖ اﻫﺪاف از ﭘﻴﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه ) ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻲ ( ﺳﻮق دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﻦ ﺗﻌﺎرﻳﻒ‪ ،‬ﻣﺎرا ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻳﻚ وﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﺷﺨﺺ رﻫﻨﻤﻮن ﻣﻲﺳﺎزد؛ ﺗﻬﻴﻪﻛﻨﻨﺪه ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻲ‪.‬‬
‫در ﺗﻌﺎرﻳﻒ ﺟﺎﻣﻌﻲ ﻛﻪ از وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي ﻳﻚ ﺗﻬﻴﻪﻛﻨﻨـﺪه ﺗﻠﻮﻳﺰﻳـﻮﻧﻲ آﻣـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬دارا ﺑـﻮدن ﻣﻬـﺎرتﻫـﺎي‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﻳﻜﻲ از ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺛﺎﺑﺖ اﻳﻦ ﺷﻐﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺿـﺮورت و اﻫﻤﻴـﺖ ﻛـﺎوش در ادﺑﻴـﺎت‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﻳﺎﻓﺘﻦ وﻇﺎﻳﻒ ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲِ ﻳﻚ ﺗﻬﻴﻪﻛﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﺪﻳﺮ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ) اﺟﺮاﻳﻲ ( آﺷﻜﺎر اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﮔﺮ ﺑﺘﻮان اﺻﻮل اوﻟﻴﻪ اي ﻛـﻪ ﻳـﻚ ﻣـﺪﻳﺮ اﺟﺮاﻳـﻲ ) در ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﻋﻤـﻮﻣﻲ ( ﺑﺮاﺳـﺎس آن‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن‪ ،‬ﻣﺆﺳﺴﻪ‪ ،‬اداره ﻳﺎ ﮔﺮوه ﻛﺎري ﺗﺤﺖ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ ﺧﻮد را ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ را ﻳﺎﻓﺘﻪ و آﻧﺮا ﺑـﺎ ﺷـﺮح‬
‫وﻇﺎﻳﻒ و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖﻫﺎي ﻳﻚ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪه ﺗﻠﻮﻳﺰوﻧﻲ ) درﻣﻘﺎم ﻳﻚ ﻣﺪﻳﺮ اﺟﺮاﻳﻲ ( ﺗﻠﻔﻴﻖ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪ ،‬ﻣـﻲﺗـﻮان‬
‫وﻇﺎﻳﻒ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪه را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮارداده و ﻣﺪل ﻋﻠﻤﻲ آﻧﺮا ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
 ‫‪ -1-3‬اﻫﺪاف ﺗﺤﻘﻴﻖ‬
‫‪ -‬آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ اﺻﻮﻟﻲ ﻛﻪ در ﻫﺪاﻳﺖ ﺗﻴﻢ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي اﻫﻤﻴﺖ دارد‪.‬‬
‫‪ -‬دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ روش ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﭘﻴﺸﺒﺮد ﺻﺤﻴﺢ ﺗﻴﻢ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اﻫﺪاف‪.‬‬
‫‪ -‬ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﻫﻤﻴﺖ آﻣﻮزش ﻣﻬﺎرﺗﻬﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ در دورهﻫﺎي آﻣﻮزش ﺗﻬﻴﻪﻛﻨﻨﺪﮔﻲ‪.‬‬

‫‪ -1-4‬ﺳﺆاﻻت ﺗﺤﻘﻴﻖ‬
‫‪ -‬وﻇﺎﻳﻒ ﻳﻚ ﺗﻬﻴﻪﻛﻨﻨﺪه ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﺪﻳﺮ اﺟﺮاﻳﻲ ﭼﻴﺴﺖ؟‬
‫‪ -‬روش ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ در ﭘﻴﺸﺒﺮد ﺗﻴﻢ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬
‫‪ -‬آﻳﺎ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن دورهﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ آﻣﻮزش ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲِ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ رﺷﺘﻪ ﺧـﻮد‬
‫را دارﻧﺪ؟‬
‫‪ -‬آﻳﺎ آﻣﻮزش ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﺑﺮاي ﻫﺪاﻳﺖ ﺗـﻴﻢ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﺳـﺎزي ﺗـﺄﺛﻴﺮي در ﺑﻬﺒـﻮد ﻋﻤﻠﻜـﺮد‬
‫ﻓﺎرغ اﻟﺘﺤﺼﻴﻼن دورهﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪﻛﻨﻨﺪﮔﻲ دارد؟‬

‫‪ -1-5‬ﻓﺮﺿﻴﻪي ﺗﺤﻘﻴﻖ‬
‫روش ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺗﻴﻢ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖﻫﺎي ﺧﺎص ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﺘﻔﺎوت از روﺷـﻬﺎي ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺗﻴﻢﻫﺎي ﻛﺎري دﻳﮕﺮ اﺳﺖ و ﺗﻬﻴﻪﻛﻨﻨﺪه ﺑﺪون ﺷﻨﺎﺧﺖ اﻳﻦ روﺷﻬﺎ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻫﺪاﻳﺖ ﺗـﻴﻢ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﺳـﺎزي در‬
‫ﺟﻬﺖ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺻﺤﻴﺢ و ﺑﻪ ﺗﺒﻊ آن اﻓﺰاﻳﺶ ﺳﻄﺢ ﻛﻴﻔﻲ ﭼﻪ در ﻗﺎﻟـﺐ و ﭼـﻪ در ﻣﺤﺘـﻮاي ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎي‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ -1-6‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻛﻠﻴﺪي‬

‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ؛‬
‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ اﻧﺠﺎم ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎ ﺑﺎ اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ و ﻛﺎرآﻳﻲ ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ دﻳﮕﺮان ) راﺑﻴﻨﺰ و دي ﺳﻨﺰو‪ ،1382،‬ص‪.(19‬‬

‫ﺗﻴﻢ؛‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي ﻣﺘﺸﻜﻞ از دو ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﺑﺎ ﺗﺨﺼﺺﻫﺎي ﻣﻜﻤﻞ ﻛﻪ ﮔﺮدﻫﻢ ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ ﺗﻌﺎﻣـﻞ و‬
‫واﺑﺴﺘﮕﻲ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ دارﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺼﻮرت ﻣﻨﺴﺠﻢ‪ ،‬اﻫﺪاف وﻳﮋهاي را ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﻨﺪ‪.‬‬
 ‫رﻫﺒﺮي؛‬
‫ﻫﻨﺮ اﻳﺠﺎد ﻋﻼﻗﻪ و اﻧﮕﻴﺰه ﺑﻪ ﻛﺎر در راﺳﺘﺎي ﺗﺤﻘﻖ ﻳﻚ ﻫﺪف‪.‬‬

‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻲ؛‬
‫ﻛﻠﻴﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ در راﺳﺘﺎي ﻫﻢ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻲ ﻣﻲاﻧﺠﺎﻣﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺮاﺣـﻞ ﭘـﻴﺶ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﭘﺲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‬

‫ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻈﺮي ﺗﺤﻘﻴﻖ‬

 ‫‪ -2-1‬ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﭘﻴﺸﻴﻦ‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎ و ﺟﺰواﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﻌﻀﺎً ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه و ﺑﻪ وﻇـﺎﻳﻒ ﺗﻬﻴـﻪ ﻛﻨﻨـﺪه ﺗﻠﻮﻳﺰﻳـﻮﻧﻲ ﻣـﻲﭘﺮدازﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﻫﻤﮕﻲ دراﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻣﺸﺘﺮﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﻳﻜﻲ از ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎي اﺳﺎﺳﻲ اﻳﻦ ﺷـﻐﻞ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻼوه ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎري در زﻣﻴﻨﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ درﺣﻮزهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺑـﻪ ﭼـﺎپ رﺳـﻴﺪهاﻧـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫ﺗﺎﻛﻨﻮن ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﺗﺨﺼﺼﻲ در ﻧﻘﺶ و وﻇﺎﻳﻒ ﺗﻬﻴﻪﻛﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺪﻳﺮ و رﻫﺒـﺮ ﺗـﻴﻢ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﺳـﺎزي ﺑـﺎ‬
‫ﺗﻠﻔﻴﻖ ﺳﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ از »ﻋﻠﻢ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ«‪» ،‬ﻣﻬﺎرﺗﻬﺎي ﺗﺸﻜﻴﻞ و ﻫﺪاﻳﺖ ﺗـﻴﻢ« و »ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳـﻮﻧﻲ« ﺻـﻮرت‬
‫ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -2-2‬ﭼﺎرﭼﻮب ﻧﻈﺮي ﺗﺤﻘﻴﻖ‬

‫درﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻛﻪ ﺑﻪ ‪ 5‬ﺑﺨﺶ ﻣﺨﺘﻠﻒ و در ﻋﻴﻦ ﺣـﺎل ﻣـﺮﺗﺒﻂ‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻧﻈﺮﻳﺎت ﻣﺸﻬﻮر و ﻛﻠﻴﺪي درﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲِ ﻫﺮﺑﺨﺶ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -2-2-1‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪه؛‬

‫ازآﻧﭽﻪ در ﻃﺮح ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺪ‪ ،‬وﺟﻮد اﻫﻤﻴﺘﻲ ﻛﻪ – ﺑﻪ اذﻋﺎن اﻛﺜﺮﻳﺖ ﺑﺰرﮔﺎن دﻧﻴﺎي ﺗﻠﻮﻳﺰﻳـﻮن‪-‬‬
‫داﻧﺶ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪه دارد ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲرﺳﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﺎﻳـﺪ اﻳـﻦ ارﺗﺒـﺎط ) ﺗﻬﻴـﻪﻛﻨﻨـﺪه و‬
‫داﻧﺶ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ( ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ و ﻳـﻚ ﺳـﺮي اﺻـﻮل ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﻋﻠﻤـﻲ از آن‬
‫اﺳﺘﺨﺮاج ﮔﺮدد‪ .‬دراﺑﺘﺪاي اﻣﺮ ﺑﺎﻳﺪ دﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﭼﻴﺴﺖ و درﭼﻪ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻳـﻚ ﺗﻬﻴـﻪﻛﻨﻨـﺪه‬
‫ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻲ ﻧﺰدﻳﻚ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺴﺘﺠﻮ درادﺑﻴﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﮔﺮدآوري ﻗﺴﻤﺖﻫﺎﻳﻲ از اﻳﻦ ﻋﻠﻢ ﻛـﻪ درﺑﻴـﺎن وﻇـﺎﻳﻒ ﻳـﻚ ﻣـﺪﻳﺮ‬
‫اﺟﺮاﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻬﻴﻪﻛﻨﻨﺪه ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻲ در ﺟﺎﻳﮕﺎه ﻳﻚ ﻣﺪﻳﺮ اﺟﺮاﻳـﻲ ﻗـﺮار دارد‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟـﺐ‬
‫اراﺋﻪ ﺷﺪه در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻌﻤﻴﻢ ﺑﻪ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﺗﻬﻴـﻪﻛﻨﻨـﺪﮔﻲ ﻧﻴـﺰ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ درﻫﺮﻗﺴـﻤﺖ ﺑﻨـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻘﺘﻀﻴﺎت ﻣﻄﺎﻟﺐ‪ ،‬ﻣﺜﺎﻟﻬﺎﻳﻲ ﻋﻴﻨﻲ از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻮﺟﻮد در ﺳـﺎﺧﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎي ﺗﻠﻮﻳﺰﻳـﻮﻧﻲ آورده ﺷـﺪه و‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻫﺪف اﺻﻠﻲ ﭘﮋوﻫﺶ ﺟﻬﺖ دﻫﻲ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﺴﻤﺖ اﻋﻈﻢ اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺮرﺳﻲ وﻇـﺎﻳﻒ اﺻـﻠﻲ ﻳـﻚ ﻣـﺪﻳﺮ اﺟﺮاﻳـﻲ اﺳـﺖ؛ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰي‪،‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ و ﻛﻨﺘﺮل‪.‬‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻫﺎي ﻣﻬﻤﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده و ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ ﺷﺎﻣﻞ؛‬
‫‪ -‬ﻧﻈﺮﻳﻪ ‪ 5‬ﺑﺨﺸﻲ ﻫﻨﺮي ﻓﺎﻳﻮل در وﻇﺎﻳﻒ ﻣﺪﻳﺮ‬
‫‪ -‬ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﻴﺘﺮدراﻛﺮ در ﺑﺤﺚ ﻛﺎرآﻳﻲ و اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ‬
‫‪ -‬در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﺟﺎﻣﻊ و اﺟﺮاﻳﻲ ﻧﻈﺮﻳﺎت ﺟﺮج ﮔﺎﻟﻮي و ﺟﻴﻤﺰداﻧﻠﻲ‬
‫‪ -‬ﻧﻤﻮدار ﻫﻨﺮي ﮔﺎﻧﺖ در روﺷﻬﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي‬

‫‪ 2-2-2‬ﺗﻴﻢ؛‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺗﻴﻢ و ﻛﺎرﺗﻴﻤﻲ در دﻫﻪﻫﺎي اﺧﻴﺮ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺴـﻴﺎري از ﻣـﺪﻳﺮان ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ و ﺷـﺮﻛﺖﻫـﺎي‬
‫ﺻﻨﻌﺘﻲ‪ ،‬ﺗﺠﺎري‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ‪ ...‬در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻬـﺮهوري ﺑـﺎﻻ و ﻛﻴﻔﻴـﺖ ﻏﻴـﺮ ﻗﺎﺑـﻞ‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ درﻧﺘﺎﻳﺞ ﻛﺎر ﺗﻴﻤﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﻴﻮه ﺳﻨﺘﻲِ ﻛﺎر ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬اﻳـﻦ ﭘﺪﻳـﺪه را در ﺗﺤﻘـﻖ اﻫـﺪاف ﻳـﻚ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﺎﻳﺰ اﻫﻤﻴﺖ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫دراﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﻛﻪ ﺑﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳـﻚ ﺗـﻴﻢ ﻛـﺎري ﻣﻮﻓـﻖ و وﻳﮋﮔﻴﻬـﺎي آن ﻣـﻲﭘـﺮدازد‪ ،‬در ﺑﺤـﺚ‬
‫وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺗﻴﻢ‪ ،‬ﻧﮕﺎه ﺟﺪﻳﺪي اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﺷﺎﺧﺼﻪ ﻫﺎي اﺳﺎﺳﻲ ﻳﻚ ﺗﻴﻢ ﻣﻮﻓﻖ ﺳﻪ ﻋﻨﺼـﺮ‬
‫اﺻﻠﻲ ﻫﺪف ﻣﺸﺘﺮك‪ ،‬ﺗﻌﻬﺪ و اﻋﺘﻤﺎد ﺗﻠﻘﻲ ﮔﺮدﻳﺪه و ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -2-2-3‬رﻫﺒﺮي؛‬
‫ﻫﻨﺮ ﻫﺪاﻳﺖ ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ) ﺗﻴﻢ ( درﺣﺮﻛﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اﻫﺪاف‪ ،‬ﺑﻄﻮري ﻛﻪ ﻫﻤـﻪ اﻋﻀـﺎ ﺑـﺎ ﺣـﺪاﻛﺜﺮ‬
‫اﻧﺮژي و ﺗﻮان ﺧﻮد ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻧﻤﻮده و ﻧﺘﻴﺠﻪ آن‪ ،‬ﺗﺤﻘﻖ اﻫﺪاف ﺗﻴﻤـﻲ درﻛﻨـﺎر اﻫـﺪاف ﻓـﺮدي ﻫﺮﻳـﻚ از‬
‫اﻋﻀﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻫﻨﺮ ازآن ﻳﻚ رﻫﺒﺮ ﻣﻮﻓﻖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺷﺎﻣﻞ وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي رﻫﺒﺮ‪ ،‬وﻇﺎﻳﻒ و ﻣﻬﺎرتﻫﺎي رﻫﺒﺮ ﻳﻚ ﺗﻴﻢ ﻛﺎري اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻬﻴﻪﻛﻨﻨﺪه و‬
‫ﺗﻴﻢ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺼﺪاﻗﻲ از آن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻫﺎي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺷﺎﻣﻞ؛‬
‫‪ -‬در ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﺮدي رﻫﺒﺮ؛ ﻧﻈﺮﻳﻪ ‪ 4‬وﻳﮋﮔﻲ ك‪.‬دﻳﻮﻳﺲ و ﻧﻈﺮﻳﻪ ‪ 6‬وﻳﮋﮔﻲ اﺳﺘﺎﮔﺪﻳﻞ‬
‫‪ -‬در ﺑﺤﺚ رﻓﺘﺎر رﻫﺒﺮي ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت داﻧﺸﮕﺎه ﻫﺎي اوﻫﺎﻳﻮ و ﻣﻴﺸﻴﮕﺎن ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬در ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻫﺎي ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﻲ و اﻗﺘﻀﺎﻳﻲ ﻧﻴﺰ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﻌﺮوف ﻓﺮد ﻓﻴﺪﻟﺮ ﻣﻮرد ﻛﻨﻜﺎش ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬در ﻣﻮﺿﻮع ﻗﺪرت رﻫﺒﺮ ﺑﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻓﺮﻧﭻ و رﻳﻮن اﺷﺎره ﺷﺪه ﻛﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ‪ 5‬ﮔﺎﻧﻪ را ﻣﻄﺮح ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺳﺒﻚ ﺳﻨﺞ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‪ ‬راﺑﺮت ﺑﻠﻴﻚ و ﺟﻴﻦ ﻣﻮﺗﻮن در ﺑﺤﺚ ﺳﺒﻜﻬﺎي رﻫﺒﺮي اﺷﺎره ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﻣﺒﺎﺣﺚ وﻳﮋﮔﻴﻬﺎ‪ ،‬ﺻﻔﺎت و ﻣﻬﺎرﺗﻬﺎي رﻫﺒﺮي‪ ،‬دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﻫﺎﻳﻲ ﺟﺪﻳﺪ از اﻳﻦ ﻋﻨﺎﺻـﺮ اراﺋـﻪ‬
‫ﮔﺮدﻳﺪه و در اﻧﺘﻬﺎي اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﻧﻈﺮات روﺑﺮت ﻣﺎدوﻛﺲ در وﻇﺎﻳﻒ ﻳﻚ رﻫﺒﺮ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان »رﻫﺒـﺮﺗﻴﻢ ﺳـﺎز«‬
‫آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -2-2-4‬اﻧﮕﻴﺰش؛‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﺎرﺗﻬﺎي اﺳﺎﺳﻲ ﻣﺪﻳﺮ و رﻫﺒﺮ ﺗﻴﻢ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﺠﺎد ﻧﻴﺮوي دروﻧﻲ در اﻋﻀﺎي ﺗﻴﻢ ﺑﺮاي ﺗﺮﻏﻴﺐ‬
‫آﻧﺎن ﺑﺮ ﺗﻼش ﺣﺪاﻛﺜﺮي در ﺟﻬﺖ ﻛﺴﺐ اﻫﺪاف ﻓﺮدي و ﺟﻤﻌﻲ و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل اﻳﺠﺎد رﺿﺎﻳﺖ ﺷﻐﻠﻲ‪.‬‬
‫اﻳــﻦ ﻓﺼــﻞ ﺷــﺎﻣﻞ ﺗﻌــﺎرﻳﻒ و ﻧﻈﺮﻳــﻪﻫــﺎي اﻧﮕﻴﺰﺷــﻲ اﺳــﺖ ﺷــﺎﻣﻞ ﻧﻈﺮﻳــﻪ ﺳﻠﺴــﻠﻪ ﻣﺮاﺗــﺐ ﻧﻴﺎزﻫــﺎ‬
‫آﺑﺮاﻫﺎم ﻣﺎزﻟﻮ و ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺑﻬﺪاﺷﺖ – اﻧﮕﻴﺰش ﻓﺮدرﻳﻚ ﻫﺮزﺑﺮگ‪.‬‬

‫‪ -2-2-5‬ارﺗﺒﺎط؛‬
‫ﻣﻬﺎرت اﺳﺎﺳﻲ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺪﻳﺮ و رﻫﺒﺮ ﻳﻚ ﺗﻴﻢ ﻛﺎري دارا ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻨﺮ ﺑﺮﻗﺮاري و اﻳﺠﺎد ارﺗﺒﺎط‬
‫و ﺗﻌﺎﻣﻞ ﻣﻄﻠﻮب ﺑﻴﻦ ﻣﺪﻳﺮ و اﻓﺮاد و ﻧﻴﺰ ﺑﻴﻦ اﻋﻀـﺎي ﺗـﻴﻢ ﺑـﺎ ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ در ﺟﻬـﺖ ﺑـﺎﻻ ﺑـﺮدن ﻛﻴﻔﻴـﺖ‬
‫ﻛﺎرﺗﻴﻤﻲ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻌﺎرﻳﻒ‪ ،‬اﻟﮕﻮي ارﺗﺒﺎﻃﻲ و ﻣﻬﺎرﺗﻬﺎي اﻳﺠﺎد ارﺗﺒﺎط ﻣﻄﻠﻮب ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬

‫روش ﺗﺤﻘﻴﻖ‬
 ‫‪ -3 -1‬روش ﺗﺤﻘﻴﻖ‬
‫در اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻛﻪ ﻣﺒﻨﺎي آن ﺷﻴﻮه اﺳﻨﺎدي )ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ اي( و ﭘﻴﻤﺎﻳﺸﻲ ) ﻣﺸﺎﻫﺪه و ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ( اﺳﺖ‪،‬‬
‫اﻛﺜﺮ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ در زﻣﻴﻨﻪ »ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ«‪» ،‬ﺗﻴﻢ و ﺗﻴﻢ ﺳـﺎزي« و »رﻫﺒـﺮي ﺗـﻴﻢ« ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﻳـﺎ ﺗﺮﺟﻤـﻪ‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮدآوري ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﻴﺶ از ‪ 80‬ﺟﻠﺪ ﻛﺘـﺎب ﺗـﺄﻟﻴﻔﻲ ﻳـﺎ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﻪ ﺷﻴﻮه ﻓﻴﺶ ﺑﺮداري و ﺧﻼﺻﻪ ﻧﻮﻳﺴﻲ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﻴﺶ از ده ﻫﺰار ﺻﻔﺤﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﭼﺎﭘﻲ و ﺻـﺪﻫﺎ‬
‫ﺻﻔﺤﻪ اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺨﺸﻲ از ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻃﻲ زﻣﺎﻧﻲ ﺣﺪود ‪ 2‬ﺳﺎل در راﺳـﺘﺎي اﻳـﻦ ﭘـﮋوﻫﺶ‬
‫اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺎره اي از اﻳﻦ ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺨﺸﻬﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻣﻘﺘﻀـﻴﺎت و ﺗﻨﮕﻨﺎﻫـﺎي‬
‫ﻣﻮﺟﻮد در ﺿﺮب اﻷﺟﻞﻫﺎي اراﺋﻪ ﭘﺎﻳﺎنﻧﺎﻣﻪ ﺣﺬف ﮔﺮدﻳﺪه‪ .‬اﻣﻴﺪ اﺳـﺖ ﻛـﻪ در آﻳﻨـﺪه ﻧﺰدﻳـﻚ ﺑـﻪ ﻣـﺘﻦ‬
‫اﺻﻠﻲ ﺿﻤﻴﻤﻪ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ دراﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ از ﺷﻴﻮه ﭘﻴﻤﺎﻳﺸﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ آﻣﺎر و ارﻗﺎم ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‪ ،‬اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ از ﺟﺎﻣﻌﻪ آﻣﺎري ﺗﻬﻴـﻪﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن ﺷـﺒﻜﻪﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺳـﻴﻤﺎ‬
‫ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﻧﺘﺎﻳﺞ آن درﺑﺨﺶ ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ و ﻧﻴﺰ در ﭘﺎﻳﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﻠـﻲ ﺑـﻪ ﺷـﻜﻞ ﻳـﻚ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻲ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ‬

 ‫‪ -4-1‬ﺑﺨﺶ اول‬

‫ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪه و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‬

‫‪Producer & Management‬‬
 ‫ﻣﺪﻳﺮﻛﻴﺴﺖ؟ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﭼﻴﺴﺖ؟‬
‫ﺑﺮاي ﭘﺎﺳﺦ دادن ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺌﻮاﻻت اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻳﺪﺗﻌﺮﻳﻔﻲ ازﻳﻚ ﻣﻔﻬﻮم دﻳﮕﺮدراﺧﺘﻴﺎرداﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ؛ ﺳﺎزﻣﺎن‪.‬‬
‫زﻳﺮا ﺑﻴﻦ دو ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﻚ راﺑﻄﻪي ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻛـﻪ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑـﺪون‬
‫وﺟﻮد ﺳﺎزﻣﺎن و ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺪون ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -4-1-1‬ﺳﺎزﻣﺎن‪: 1‬‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪﭘﺮدازان وﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺗﻌﺎرﻳﻒ ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮﻧﻲ ازﻣﻔﻬـﻮم ﺳـﺎزﻣﺎن اراﺋـﻪ دادهاﻧـﺪ‪.‬‬
‫درﻧﻈﺮ ﻋﺪهاي‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﭘﺪﻳﺪهاي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲ آﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﻄﻮر آﮔﺎﻫﺎﻧـﻪ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻫﻨـﮓ ﺷـﺪه اﺳـﺖ و‬
‫ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ ﻫﺪف ﻳﺎ اﻫﺪاﻓﻲ ﺑﺮاﺳﺎس ﻳﻚ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫" ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﻚ ﻧﻬﺎد اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ داراي ﻫﺪف ﺑﻮده و ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ داﺷـﺘﻦ ﻳـﻚ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎر آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﺧﺎﺻﻲ را اﻧﺠﺎم داده و داراي ﻣﺮزﻫﺎي ﻣﺸﺨﺼﻲ اﺳﺖ"‬
‫)‪.(Daft, 1995, P.10‬‬
‫درﻛﺘﺎب ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﻴﻢ؛‬
‫" ﻳﻚ ﺳﺎزﻣﺎن آراﻳﺸﻲ ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﻚ از اﻓﺮادي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﻫﺪﻓﻲ ﺧﺎص ﮔـﺮدﻫﻢ‬
‫آﻣﺪهاﻧﺪ ؛ داﻧﺸﮕﺎﻫﻬﺎ‪ ،‬اﻧﺠﻤﻦ ﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺪارس‪ ،‬ﻣﺆﺳﺴﺎت‪ ،‬ﺗﻴﻢﻫﺎي ورزﺷﻲ‪ ،‬ﺷﺮﻛﺘﻬﺎ‪ ،‬ﺗﻴﻤﻬﺎي ﻛﺎري و ‪ ...‬ﻫﻤﻪ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ زﻳﺮا ﻫﺮﻛﺪام از ﺳﻪ وﻳﮋﮔﻲ ﻣﺸﺘﺮك ﻫﺮﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﺧﻮردارﻧـﺪ؛ ﻫـﺪف‪ ،‬ﺳـﺎﺧﺘﺎر و اﻓـﺮاد"‬
‫)راﺑﻴﻨﺰ و دي ﺳﻨﺰو‪ ،1382،‬ص‪.(16‬‬

‫‪1. Organization.‬‬
‫ﻳﻜﻲ از وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي ﺑﺎرز ﺗﻤﺪن ﺑﺸﺮي وﺟﻮد ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺻـﻨﻌﺘﻲ ‪ ...‬و ﮔﺴـﺘﺮش‬
‫روزاﻓﺰون آﻧﻬﺎﺳﺖ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻣﻜﺎﻧﻲ و زﻣﺎﻧﻲ و ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﺧﺎص ﻫﺮﺟﺎﻣﻌـﻪ‪ ،‬ﻫـﺮروز‬
‫ﺑﺮ ﺗﻜﺎﻣﻞ و ﺗﻮﺳﻌﻪ آﻧﻬﺎ اﻓﺰوده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻣﺮوزه اﻧﻮاع ﺧﺪﻣﺎت و ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻣﻮرد ﻧﻴﺎزﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮن ﻓـﺮاﻫﻢ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺮﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺑﺎ اﻧﺠﺎم دادن وﻇﺎﻳﻒ ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ و ﺗﺨﺼﺼﻲ‪ ،‬ﻫﺪﻓﻬﺎي ﻋﺎم ﻳﺎ ﺧﺎﺻﻲ را ﺑﺮاي ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﻣﺤﻘـﻖ‬
‫ﻣﻲ ﺳﺎزد‪ .‬زﻳﺮا اﻳﻦ اﻫﺪاف ﺑﺴﻴﺎر دﺷﻮارﺗﺮ و ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺗﺮازآن ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻮﺳـﻴﻠﻪ ﻳـﻚ ﻓـﺮد ﻳﺎﻳـﻚ ﮔـﺮوه‬
‫ﻛﻮﭼﻚ ﻣﺤﻘﻖ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ازاﻳﻦ رو ﮔﺮدش اﻣﻮر زﻧﺪﮔﻲ اﻣﺮوزي واﺑﺴﺘﻪ ﺑـﻪ ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ و ﭘﻴﺸـﺮﻓﺖ و ﺑﻘـﺎي‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﻋﻤﻠﻜﺮ ﻣﺆﺛﺮ آﻧﻬﺎﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -4-1-2‬ﻣﻔﻬﻮم ﺳﺎزﻣﺎن؛‬
‫ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻋﻨﺎﺻﺮو وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي ﻣﺸﺘﺮﻛﻲ ﻛﻪ درﺗﻌﺎرﻳﻒ ﻣﺨﺘﻠﻒ ازﺳﺎزﻣﺎن آﻣﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬ﻣﻔﻬـﻮم‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن را ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮد‪:‬‬
‫ﻋﻨﺎﺻﺮ و وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي ﻣﺸﺘﺮك ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ؛‬
‫‪ -1‬ﻫﺪﻓﺪار ﺑﻮدن‬
‫‪ -2‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از اﻓﺮاد ﻛﻪ ﺑﻄﻮر ﮔﺮوﻫﻲ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬اﻧﺠﺎم ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎ ازﻃﺮﻳﻖ ﺗﻔﻜﻴﻚ وﻇﺎﻳﻒ‬
‫‪ -4‬اﻧﺠﺎم ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎ ﺑﺼﻮرت ﻣﻨﻄﻘﻲ‪ ،‬ﻣﻨﻈﻢ و ﺳﺎﺧﺘﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮارد ذﻛﺮﺷﺪه ﻣﻲ ﺗﻮان اﻳﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ را در ﻣﻮرد ﺳﺎزﻣﺎن اراﺋﻪ داد‪:‬‬
‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﻣﻌﻘﻮل اﻓﺮادي ﻛﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻘﺴﻴﻢ وﻇﺎﻳﻒ و اﻳﺠـﺎد رواﺑـﻂ ﻣـﻨﻈﻢ و ﻣﻨﻄﻘـﻲ ﺑـﺮاي‬
‫دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﻫﺪﻓﻲ ﻣﺸﺘﺮك ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -4-1-3‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‪ 1‬؛‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ از ﻧﮕﺎه ﻟﻐﻮي ﻳﻌﻨﻲ » اداره ﻛﺮدن « و ﻣﺪﻳﺮ اﺳﻢ ﻓﺎﻋﻞ ازﻣﺼﺪراداره ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ » اداره ﻛﻨﻨﺪه «‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اداره از رﻳﺸﻪي » د‪‬و‪‬ر‪ « ‬ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﻛﻪ ﻣﺼﺪرآن » د‪‬و‪‬ران « ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ » ﮔﺮدﻳﺪن « اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﻌﻨﻲ ﮔﺮداﻧﻨﺪه و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﮔﺮداﻧﺪن ﺳﻴﺴﺘﻢ درﺟﻬﺖ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻫﺪف‪ .‬ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ اﻫﺪاﻓﻲ ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎرش ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﻧﻮﻋﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫اﺳﺖ‪ ) .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﻌﻴﻦ‪ ،‬ﻣﺪﺧﻞ ﻣﻴﻢ (‬

‫‪1. Management.‬‬
 ‫‪ -4-1-4‬روﻧﺪ ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ؛‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ رﺷﺘﻪي ﻋﻠﻤﻲ‪،‬ﺗﺨﺼﺼﻲ و داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ از اﺑﺘﺪاي ﻗـﺮن ﺑﻴﺴـﺘﻢ ﻣـﻴﻼدي ﭘﺎﺑـﻪ‬
‫ﻋﺮﺻﻪ وﺟﻮدﮔﺬاﺷﺖ و ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ ﻳﻚ ﻗﺮن از ﺗﻮﻟﺪ ﻋﻠﻤﻲ آن‪ ،‬ﺗﺤﻮل و ﺗﻜﺎﻣﻞ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﻣﻮﺿﻮع » اداره ﻛﺮدن و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ « ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻋﺼـﺮ ﺣﺎﺿـﺮ ﻧﻴﺴـﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ ﺑﺸـﺮ از اﺑﺘـﺪاي‬
‫ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺑﺮروي ﻛﺮه ﺧﺎﻛﻲ ﻣﺘﻮﺟﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻛﻤﺒﻮد ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺴﺎﻧﻲ وﻣﺎدي ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن‬
‫ﺑﻪ اﻫﺪاف اوﻟﻴﻪاش ﺑﻪ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻫﺪاﻳﺖ اﻓﺮاد ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ اﺳﺖ‪ .‬اوﻟﻴﻦ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺸﺮ ﺑـﺮآن ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﻛﺮد ﻧﻬﺎد ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﻪ درﻃﻲ ﺳﻔﺮي ﺑﻪ درازاي ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺸﺮﭘﺲ از ﻃﻲ ﻓﺮازوﻧﺸﻴﺐ ﻗﺮون و اﻋﺼـﺎر ﺑـﻪ‬
‫ﺳﺒﻜﻬﺎ وروﺷﻬﺎي ﻣﺘﻌﺪدﺻﻮرت ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﻳﻚ ﻗﺮن ﻗﺒـﻞ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﻋﻠﻤـﻲ درآﻣـﺪ وﺗـﺪرﻳﺲ‬
‫وﺗﺤﺼﻴﻞ ﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ را ﺑﻪ وﺿﻮح آﺷﻜﺎر ﻧﻤﻮد ﻛﻪ اداره ﻛﺮدن و ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ درﻫﺮﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺑﺴـﺘﮕﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ وارزﺷﻬﺎي ﻣﻮﺟﻮددرآن ﺟﺎﻣﻌﻪ دارد‪ .‬وﻳﻚ روش ﺧﺎص‪ ،‬ﻗﻄﻌـﺎً ﻧﻤـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﻳـﻚ ﻧﺴـﺨﻪ ﻗﺎﺑـﻞ‬
‫ﺗﺠﻮﻳﺰ ﺑﺮاي ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻳﻚ ﻃﺮح ﻛﻠﻲ اﺳﺖ ﺑـﺎ ﻗـﻮاﻧﻴﻦ و وﻳﮋﮔﻴﻬـﺎي ﺧـﺎص‬
‫ﺧﻮد وﻫﺮﻛﺲ ﻛﻪ آﻧﺮا ﻣﻲآﻣﻮزد ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ و ارزﺷﻬﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺧﻮد ﺗﻠﻔﻴﻘﺶ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -4-1-5‬ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ؛‬
‫ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﻣﺆﻟﻔﺎن و ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪﮔﺎن ﻛﺘﺎﺑﻬـﺎي ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‪ ،‬ﺗﻌﺮﻳـﻒ از ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ وﺟـﻮد دارد‪ ،‬وﺟـﻪ‬
‫ﻣﺸﺘﺮﻛﻲ ﻛﻪ درﻫﻤﻪ اﻳﻦ ﺗﻌﺎرﻳﻒ ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﺷﺪه‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺪﻳﺮ ﺑﻪ ﺗﺤﻘـﻖ ﺑﺨﺸـﻴﺪن ﻫـﺪﻓﻬﺎي ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ را ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎ در زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺸﺮاﻣﺮوز ﺑﺪاﻧﻴﻢ‪ .‬در ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ‬
‫ﻛﻤﻚ اﻳﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺄﻣﻮرﻳﺘﻬﺎ و اﻫﺪاف ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺗﺤﻘﻖ ﻣﻲﻳﺎﺑﻨـﺪ‪ .‬از ﻣﻨـﺎﺑﻊ و اﻣﻜﺎﻧـﺎت ﻣﻮﺟـﻮد‬
‫ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻣﻲﺷﻮد و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ و اﺳﺘﻌﺪاد اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ از ﻗﻮه ﺑﻪ ﻓﻌﻞ در ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺎروﻟﺪ ﻛﻨﺘﺰ‪ 1‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ را ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﻲداﻧﺪ و ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻛـﻪ وﻇﻴﻔـﻪ اﺻـﻠﻲ‬
‫ﻣﺪﻳﺮان در ﺗﻤﺎم ﺳﻄﻮح و درﻫﻤﻪ واﺣﺪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ؛ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺤﻴﻄﻲ را ﻃﺮاﺣﻲ و ﻧﮕﻬﺪاري ﻛﻨﻨﺪ‬
‫ﺗﺎ در آن‪ ،‬اﻋﻀﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺼﻮرت ﮔﺮوﻫﻲ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻛﺎرﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻪ اﻫﺪاف ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه دﺳﺖ ﻳﺎﺑﻨﺪ‬
‫)‪.(Koontz, 1988‬‬
‫‪2‬‬
‫ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﭘﻴﺘﺮ دراﻛﺮ ) ﭘﺪر ﻋﻠﻢ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻧﻮﻳﻦ (؛ ﻋﻀﻮ ﺣﻴﺎﺗﺒﺨﺶ ﻫﺮ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ آن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪1. Harold koontz‬‬

‫‪2. Peter Drucker‬‬
 ‫‪ -‬ﻫﻨﺮاﻧﺠﺎم دادن ﻛﺎر ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ دﻳﮕﺮان‪.‬‬
‫‪ -‬اﻳﺠﺎد ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮاي اﻓﺮادي ﻛﻪ در ﮔﺮوﻫﻬﺎي ﻛﺎري ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺳﺎزي ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﻣﺎدي در ﺟﻬﺖ ﺗﺤﻘﻖ ﻫﺪﻓﻬﺎ‪.‬‬
‫" ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﻫﺪﻓﻬﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ از ﻃﺮﻳﻖ ﻫﺪاﻳﺖ و رﻫﺒﺮي‪ ،‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻫـﺮ‬
‫ﻛﺴﻲ ﺣﺪاﻗﻞ درﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺸﺨﺼﻲ اززﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮد ﻳﻚ ﻣﺪﻳﺮ اﺳﺖ" ) ﻫﺮﺳﻲ و ﺑﻠﻨﭽﺎرد‪ ،1385 ،‬ص‪.(13‬‬
‫" ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﻣﻨﻈﻢ و ﭘﻴﻮﺳﺘﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﮔﺮوﻫﻬﺎ و اﻓﺮادي ﻛﻪ در ﺟﻬﺖ ﻫﺪﻓﻲ ﻣﺸـﺘﺮك‬
‫ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ارﺗﺒﺎط دارد‪ .‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ اﺷﻜﺎل ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ ‪ ...‬ﻋﻤﻞ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ در ﭼﻨـﻴﻦ‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﻲ اﻳﺠﺎد ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﻣﻴﺎن ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي اﻓﺮاد و ﮔﺮوﻫﻬﺎﺳﺖ" ) ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻨﺪ‪ ،1385 ،‬ص‪.(11‬‬

‫‪ -4-1-6‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‪:‬‬
‫درﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﻨﻈﻮر از ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ اداره اﻣﻮرﻛﺎرﻛﻨﺎن و رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣـﺎﻟﻲ ﺑـﻮد‪.‬‬
‫ﻧﮕﺎه ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺟﺪﻳﺪي ﻛﻪ ﺻﺎﺣﺒﻨﻈﺮان ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ دارﻧﺪ؛ ﺗﻠﻘـﻲ آن ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻳـﻚ ﻓﺮآﻳﻨـﺪ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﻛﻼﺳﻴﻚ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﻪ اﺻﻮل و ﻣﻔﺎﻫﻴﻤﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺮاي اداره ﻛﺮدن ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ اراﺋـﻪ‬
‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ وﻣﺪﻳﺮﻳﺖ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻓﺮآﻳﻨﺪ درﻧﻈﺮﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻧﺘﺸﺎر ﻛﺘﺎب ﻫﻨﺮي ﻓﺎﻳﻮل‪ 1‬ﻣﻄﺮح ﺷـﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺎﻳﻮل ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ در ﻫﻤﻪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ ﺗﻌﺪادي وﻇﺎﻳﻒ ﻳﺎ ﻛﺎرﻛﺮدﻫﺎي ﻣﺸﺘﺮك وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺿﻤﻦ دﻻﻟﺖ ﺑﺮﺷﻴﻮه ﻣﻨﻈﻢ اﻧﺠﺎم دادن ﻛﺎر‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻮاﻟﻲ ﮔﺎﻣﻬﺎ ﻳﺎ ﻋﻨﺎﺻﺮي ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻫـﺪف ﻳـﺎ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺧﺎﺻﻲ ﻣﻨﺠﺮ ﻣﻲﺷﻮد ﻧﻴﺰاﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ " ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ازآن ﺟﻬﺖ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﻠﻘﻲ ﻣـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ‬
‫ﻫﻤﻪ ﻣﺪﻳﺮان ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ ازﻗﺎﺑﻠﻴﺖﻫﺎ و ﻣﻬﺎرﺗﻬﺎي ﺧﺎص ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺮاي ﻧﻴﻞ ﺑﻪ ﻫﺪف‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬـﺎي ﭘﻴﻮﺳـﺘﻪ و‬
‫ﻣﻨﻈﻤﻲ ﻣﻲﭘﺮدازﻧﺪ " ) ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻨﺪ‪ ،1385 ،‬ص‪.(15‬‬
‫ﺣﺎل در ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻓﺮآﻳﻨﺪي از ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔـﺖ؛ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي ﻣـﺆﺛﺮ وﻛﺎرآﻣـﺪ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎدي واﻧﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮاﺳﺎس ﻳﻚ ﻧﻈﺎم ارزﺷـﻲ ﻣـﻮرد‬
‫ﻗﺒﻮل ﻫﻤﻪ اﻓﺮاد ﺳﺎزﻣﺎن‪ ،‬ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﻜﺘﻪ اﺳﺎﺳـﻲ ﻛـﻪ زﻳـﺮ ﺑﻨـﺎي ﻣﻔـﺎﻫﻴﻢ‬
‫ﺗﺌﻮري و ﻓﻨﻲ در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اﺳﺖ اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ؛‬
‫‪ -1‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻳﻚ ﻓﺮآﻳﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﻔﻬﻮم ﻧﻬﻔﺘﻪ در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ؛ ﻫﺪاﻳﺖ ﺗﺸﻜﻴﻼت اﻧﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻪ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮي ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﺗﺨﺼﻴﺺ و ﻣﺼﺮف ﻣﺪﺑﺮاﻧﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﻫﺪﻓﺪار ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪1. Henry Fayol‬‬

 ‫‪ -4-1-7‬ﺳﻄﻮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‪ 1‬؛‬
‫ﻫﺮﻣــﺪﻳﺮ ﺑــﺎ ﺗﻮﺟــﻪ ﺑــﻪ ﻧــﻮع ﻛــﺎر‪ ،‬ﭘﺎﻳــﻪي آﻣﻮزﺷــﻲ‪ ،‬ﮔﺴــﺘﺮدﮔﻲ ﺳــﺎزﻣﺎن‪ ،‬ﺷــﺮاﻳﻂ و ﻣﻘﺘﻀــﻴﺎت‬
‫ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﺑﻪ درﺟﺎﺗﻲ ازﻣﻬﺎرﺗﻬﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﻧﻴﺎز دارد‪ .‬ﺑﻄﻮر ﻣﻌﻤﻮل ﺳﻪ ﺳﻄﺢ را ﺑﺮاي ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﺳـﻄﻮح‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻄﺢ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻳﺎ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ‪ ،2‬ﺳﻄﺢ ﻣﻴﺎﻧﻲ‪ 3‬و ﺳﻄﺢ ﻋﺎﻟﻲ‪ 4‬درﻧﻈﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -4-1-7-1‬ﺳﻄﺢ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ) ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﺎن (؛‬

‫ﻳﻚ ﻣﺪﻳﺮ دراﻳﻦ ﺳﻄﺢ ﻣﻌﻤﻮﻻً درﮔﻴﺮ ﻋﻤﻠﻴﺎت اﺟﺮاﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺮﻣﺸﻐﻠﻪ و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎ داﺋﻤﺎً دررﻓﺖ وآﻣﺪ اﺳﺖ‪ .‬وي اﻓـﺮاد زﻳـﺮ دﺳـﺖ ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﮔﺮوﻫﻬـﺎي ﺗﺨﺼﺼـﻲ‬
‫دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي ﻛﺮده و ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ ﻣﺄﻣﻮرﻳﺘﻬﺎي وﻳﮋه ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮده وﻃﺮح رﻳﺰي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﭘﺮوژهﻫﺎي ﺧﻮد‬
‫را ﺑﺮﻋﻬﺪه دارد‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳـﻦ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﻘـﺎت ﻧﺸـﺎن داده اﺳـﺖ ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﻣـﺪﻳﺮان وﻗـﺖ ﻛﻤـﻲ را ﺻـﺮف‬
‫ﮔﺰارش ﻧﻮﻳﺴﻲ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬اﻇﻬﺎرﻧﻈﺮ و ﺑﺎزﺑﻴﻨﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫" ﻣﺪﻳﺮان ﺳﻄﺢ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ وﻗﺖ ﺧﻮد را ﺑﺎزﻳﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻛﻤﻲ از آﻧﺮا ﺑﺎ ﻫﻤﻜﺎران و اﻧﺪك زﻣﺎﻧﻲ‬
‫را ﺑﺎ ﻣﺎﻓﻮق ﻫﺎ ﻳﺎ اﻓﺮاد ﺧﺎرج از ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻲﮔﺬراﻧﻨﺪ" ) رﺿﺎﺋﻴﺎن‪ ،1383 ،‬ص‪.(27‬‬
‫آﻧﭽﻪ دراﻳﻦ ﺳﻄﺢ ﺟﺰء وﻇﺎﻳﻒ اﺻﻠﻲ ﻣﺪﻳﺮ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد؛ اﻧﺠﺎم ﭘﺮوژه ﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻧﻴﻞ ﺑﻪ‬
‫اﻫﺪاف ﻛﻠﻲ ﺳﺎزﻣﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -4-1-7-2‬ﺳﻄﺢ ﻣﻴﺎﻧﻲ؛‬
‫ﻣﺪﻳﺮان ﺳﻄﺢ ﻣﻴﺎﻧﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﺑﻪ ﻣﺪﻳﺮان ردهي ﺑﺎﻻ ﮔﺰارش ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﻛﺎرﺷﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺮﺳﺮﭘﺮﺳﺘﺎن‬
‫) ﻣﺪﻳﺮان ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ( اﺳﺖ و ﻧﻘﺶ ﺣﻠﻘﻪ واﺳﻄﻪ ﺑﻴﻦ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻋﺎﻟﻲ و ﻣﺪﻳﺮان ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ وﻗﺖ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ دادهﻫﺎ‪ ،‬آﻣﺎده ﻛﺮدن اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺮاي ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮي‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﻋﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﭘﺮوژهﻫﺎي ﻣﻌﻴﻦ ﺑﺮاي ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﺎن و ﺟﻬﺖ دادن ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻛﺎر ﻣﺪﻳﺮان ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫" آﻧﻬﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ اوﻗﺎت ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻛﺎر اﻧﺠـﺎم ﻣـﻲدﻫﻨـﺪ و ﺑﺮﺧـﻲ ﺑﻴﺸـﺘﺮ وﻗﺘﺸـﺎن را ﺻـﺮف ﺟﻠﺴـﺎت‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺣﺪود ‪ %80‬وﻗﺖ آﻧﺎن ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﻔﺖ و ﺷﻨﻮد ﺑﮕﺬرد ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ در واﺣﺪ ﺧﻮدﺷـﺎن و ﺑـﺎ‬
‫ﻫﻤﻜﺎران اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻘﻴﻪ وﻗﺘﺸﺎن ﺻﺮف ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻣﻲﮔﺮدد" )‪.(Glueck, 1977, P.29‬‬

‫‪1. Management levels.‬‬

‫‪2. Operational (supervisory) level.‬‬
‫‪3. Medial level.‬‬
‫‪4. Top level.‬‬
 ‫‪ -4-1-7-3‬ﺳﻄﺢ ﻋﺎﻟﻲ؛‬
‫ﮔﺮوه ﻛﻮﭼﻜﻲ از ﻣﺪﻳﺮان ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﻞ ﺳﺎزﻣﺎن را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه داﺷﺘﻪ و در ﺑـﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻧﻘـﺎط‬
‫ﻫﺮم ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﺧﻮد ﻗﺮاردارﻧﺪ‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻛﺎر آﻧﺎن از ﺟﻬـﺖ ﭘﻮﻳـﺎﻳﻲ‬
‫و ﻣﻴﺰان ﻣﺸﻐﻠﻪ ﺷﺒﺎﻫﺖ زﻳﺎدي ﺑـﺎ ﻣـﺪﻳﺮان ﺳـﻄﺢ ﻋﻤﻠﻴـﺎﺗﻲ دارد‪ ،‬ﺑـﺎ اﻳـﻦ ﺗﻔـﺎوت ﻛـﻪ آﻧﻬـﺎ در ﺳـﻄﺢ‬
‫ﮔﺴﺘﺮدهﺗﺮي درﮔﻴﺮﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰيﻫﺎي ﺟﺎﻣﻊ و ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت ﺑـﻮده و ﻋﻤﻠﻜـﺮد واﺣـﺪﻫﺎي ﻋﻤـﺪه ﺳـﺎزﻣﺎن را‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺪﻳﺮان ﺳﻄﻮح ﭘﺎﺋﻴﻦ در ﻣﻮرد ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻛﻼن ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺒﺎدل ﻧﻈﺮ ﻛﺮده و ﺑﻴﺸـﺘﺮ وﻗـﺖ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻣﺪﻳﺮان ﻫﻢ ﺳﻄﺢ ﺧﻮد ﻳﺎ اﻓﺮاد ﺧﺎرج از ﺳﺎزﻣﺎن و اﻧﺪﻛﻲ ﺑﺎ ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﻣﻲﮔﺬراﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫" ﺧﻂ ﻣﺸﻲﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ راﺗﻬﻴﻪ ﻛﺮده و رواﺑـﻂ ﻣﺘﻘﺎﺑـﻞ ﺳـﺎزﻣﺎن ﺑـﺎ ﻣﺤـﻴﻂ آﻧـﺮا ﻫـﺪاﻳﺖ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ"‬
‫) ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻨﺪ‪ ،1386 ،‬ص‪.(14‬‬
‫رؤﺳﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮان ﻋﺎﻣﻞ ﺷﺮﻛﺘﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻌﺎوﻧﺎن و ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻛﻪ در واﻗﻊ وﻇﻴﻔـﻪ ﺷـﺎن ﺗﻨﻈـﻴﻢ‬
‫اﺳﺘﺮاﺗﮋي‪ ،‬ﻣﺄﻣﻮرﻳﺘﻬﺎي ﻛﻠﻲ و اﻫﺪاف دورﺑﺮد ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎ ﺷﺮﻛﺖ اﺳﺖ در ﺳﻄﺢ ﻋﺎﻟﻲ ﻗﺮاردارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﺗﻬﻴﻪﻛﻨﻨﺪه ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﺑﻪ ﻧﻮع وﻇﺎﻳﻒ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻜﺮدﻫﺎ و ﺷﻜﻞ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‪ ،‬در ﺳﻄﺢ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻋﻠﻤﻴﺎﺗﻲ ﻗﺮار‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ او را ﻣﻲﺗﻮان ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﺗﻴﻢ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻲ ﻧﺎﻣﻴﺪ‪ .‬در ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎي ﺟﻤﻬﻮري‬
‫اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻢ ﻣﺪﻳﺮان اﻋﻢ از ﻣﺪﻳﺮان ﺷﺒﻜﻪﻫﺎ‪ ،‬ﮔﺮوﻫﻬﺎ‪ ،‬اداره ﻛﻞﻫﺎ و ‪ ...‬ﺟﺰء ﻣﺪﻳﺮان ﻣﻴـﺎﻧﻲ‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬رﻳﺎﺳﺖ ﺳـﺎزﻣﺎن و ﻣﻌﺎوﻧـﺖﻫـﺎي اﺻـﻠﻲ آن ﻧﻴـﺰ در ﺳـﻄﺢ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﻋـﺎﻟﻲ ﻗـﺮار‬
‫ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺎرﻳﻒ ذﻛﺮ ﺷﺪه و اﻫﺪاﻓﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ در ﻧﻈﺮ دارد‪ ،‬ﺣﺮﻛﺖ ﻋﻠﻤﻲ اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ در‬
‫راﺳﺘﺎي وﻇﺎﻳﻒ ﻣﺪﻳﺮ در ﺳﻄﺢ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ) اﺟﺮاﻳﻲ ( و ﺗﻄﺒﻴﻖ آن ﺑﺎ ﻛﺎر ﻳﻚ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪه ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻲ اﻧﺠﺎم‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -4-1-8‬ﻛﺎرآﻳﻲ‪ 1‬و اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ‪2‬؛‬

‫درﻛﺘﺎب ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ » راﺑﻴﻨﺰ و دي ﺳﻨﺰو « ﺗﻌﺮﻳﻒ دﻳﮕﺮي از ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ ‪:‬‬
‫" ﻓﺮآﻳﻨﺪ اﻧﺠﺎم ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎ ﺑﺎ اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ و ﻛﺎرآﻳﻲ ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ي دﻳﮕﺮان"‬
‫)راﺑﻴﻨﺰ و دي ﺳﻨﺰو‪ ،1382 ،‬ص‪.(19‬‬
‫اﻳﻦ دوﻣﻔﻬﻮم ﭼﻴﺴﺖ و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮد؟‬
‫ﻳﻜﻲ ازﺑﺰرﮔﺎن ﻣﺘﻮن ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ؛ ﭘﻴﺘﺮ دراﻛﺮ دو واژه ﻛـﺎرآﻳﻲ و اﺛـﺮﺑﺨﺸـﻲ راﺑـﺮاي ﻧﺨﺴـﺘﻴﻦ ﺑـﺎر‬
‫ﺑﻜﺎرﺑﺮد‪ .‬ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد او‬

‫‪1. Efficiency.‬‬
‫‪2. Effectiveness.‬‬