EPITELNO TKIVO

-Epitelno tkivo građeno je od gusto zbijenih ćelija,okruženih zanemarljivom

količinom međućelijskog matriksa.

Epitel nema krvne žile,hrani se difuzijom iz vezivnog tkiva,važna osobina mu je

polarnost,obnavljanje stanica mitozom,inerviranje.

Obzirom na osnovnu ulogu epiteli se dijele na: 1.pokrovni , 2. Žljezdani ,

3.osjetilni

Epiteli imaju: a) Slobodnu ili apikalnu plohu,

b) Bazalnu plohu koja leži na bazalnoj membrani

c)lateralnu plohu

A) Slobodna ili apikalna ploha(površina) su:

MIKROVILI- Kratki ili dugi,prstoliki nastavci ili vijugavi nabori,sadrže

aktinske miofilamente,vilin,fimbrin. Mnogobrojni su u ćelijama čija je
osnovna funkcija absorpcija pokrovni epitel tankog crijeva. Prekriveni su
glikokaliksom.

STEREOCILIJE –Dugi nepokretni izdanci epitelnih stanica,to su ustvari

dugi razgranuti mikrovili.Povećavaju staničnu površinu i olakšavaju
prolazak molekula u stanicu i izvan nje.

TREPETLJIKE - Izduženi pokretni izdanci,obavijeni su staničnom

membranom,u sredini sadrže jedan par mikrotubula,a na periferiji 9
parova mikrotubula.Nazivaju se još i kinocili.
 B) Bazalnu plohu čine:

BAZALNA LAMINA (Lamina densa-tamni sloj + lamina rara-svijetli sloj. To je

sloj izvanstanične tvari koju čine kolagen tipa IV,proteoglikan i
glikoprotein.To je selektivna barijera između vezivnog tkiva i drugih
stanica,utiče na staničnu polarnost,prilagođava proliferaciji i
diferencijaciji,potiče stanični metabolizam i služi kao putokaz za migraciju
staničnu.

BAZALNA MEMBRANA (Bazalna lamina+ retikularna lamina koju čine

kolagen tipa III) deblja je od bazalne lamine zbog svog sastava(dvije lamine).
To je sloj ekstracelularnog matriksa koji odvaja epitel od vezivnog tkiva s
krvnim žilama koje ishranjuju ćelije. (sloj ispod epitela)

C) Lateralna ploha : ćelije su povezane međustaničnim vezama.Epitelne

stanice su vrlo čvrsto povezane (međustanična adhezija). Čvrsti spojevi
nalaze se pri vrhu stanice u obliku vrpce obavija cijelu stanicu,membrane
susjednih stanica su se stopile i zabrtile međustanični prostor.

Metaplazija je prijelaz jedne vrste epitela u drugi. Oblik i veličina epitelnih ćelija
su raznoliki. Oblik uvjetuje gusti smještaj epitelnih ćelija. Mogu biti:

 Pločaste(tanke,ljuspaste),
 Kubične (okrugle)
 Cilindrične (izdužene,visokoprizmatične)

Međućelijske veze:
Zonula ocludens(nepropusni sloj), zonula adherens(pričvrsni sloj)
Nexus(komunikacijski ili tjelesni sloj)

-Obzirom na svoju osnovnu ulogu epiteli se dijele na : Pokrovni,žljezdani i

osjetilni (neuroepitel)
 POKROVNI EPITEL

To su tkiva u kojima su ćelije poredane u slojeve i POKRIVAJU: slobodne

površine tijela(koža), površine koje nisu u vezi s vanjskom površinom
(krvne i limfne žile),šuplje organe(želudac,mokraćovod,mokraćna bešika)
i tjelesne šupljine(pleura,peritoneum i perikard).
Obzirom na broj ćelija,raspored i oblik, pokrovni epitel se dijeli na:
1.Jednoslojni epitel-(sadrži samo jedan sloj ćelija)
2.Mnogoslojni epitel- (sadrži vise slojeva ćelija)

Jednoslojni se dijeli na: Pločasti,kubični,cilindrični i prijelazni,višeredni.

Mnogoslojni se dijeli na: Oroženi,neoroženi,cilindrični.

 Jednoslojni pločasti epitel- endotel(zid) krvnih i limfnih žila,mezotel-

oblaže pleuralne i peritonealne tjelesne šupljine.
 Jednoslojni kubični epitel- površinski epitel jajnika.
 Jednoslojni cilindrični epitel- oblaže probavnu cijev od kardije želudca do
anusa,žučni mjehur,jajovod, maternicu,itd.. Osim zaštitne uloge,ima
ulogu apsorpcije i sekrecije.Dominiraju ćelije cilindričnog oblika.To su
apsorpcijske ćelije(enterociti).Sve ćelije poredane u jednom sloju naliježu
na bazalnu membranu.Ovalne jezgre su u bazalnom dijelu.Apikalni kraj
enterocita tankog crijeva pokriva četkasta prevlaka koju čine
mikrovili(mikroresice).Između cilindričnih ćelija umetnute su vrčaste
ćelije koje izlučuju sluz.
 Višeredni cilindrični epitel s trepetljikama- Sprovodni dio respiratornog
sistema(nos,ždrijelo,dušnik,bronhije)i oko otvora Eustahijeve tube.Čine
ga ćelije različitog oblika i veličine. Dominiraju cilindrične ćelije s
trepetljikama. Ćelije se pružaju od bazalne membrane do površinskog
dijela epitela.Jezgra je ovalna i smještena u apikalnom dijelu.
Slijedeće po brojnosti su vrčaste ćelije koje izlučuju sluz. Raspoređene su
između cilindričnih,imaju svijetlu citoplazmu,jezgra je locirana niže nego
kod cilindričnih ćelija.Bazalne ćelije su male,okrugle leže na bazalnoj
membrani,jezgra im leži na bazalnoj membrani,ne dosežu do površine
epitela.Od njih nastaju druge vrste ćelija.
 Zrnaste ili granulirane ćelije su endokrine ćelije(pripadaju difuznom
neuroendokrinom sistemu).Sve ćelije ovog epitela leže na bazalnoj
membrani,ali ne dosežu sve površinu epitela,jezgre su im smještene u
više redova,pa izgleda kao pseudoslojeviti.
 Prijelazni epitel(urotel)- oblaže mokraćovod,mokraćni mjehur i početni
dio mokraćne cijevi. Karakterišu ga velike zaobljene stanice,smještene na
površini epitela koje nisu ni pločaste ni cilindrične. Oblik im se mijenja
ovisno o stepenu rastezanja mokraćnog mjehura,odnosno mijenja
mijenja svoj izgled zavisno od funkcije organa. Višeslojni je epitel,kad je
rastegnut ima 3-4 sloja stanica,a površinske su spljošte,a u mlohavom
stanju 5-6 slojeva stanica.Poligonalne su ćelije,često imaju dvije
jezgre.Dožijelove ćelije(boje se eozinofilno)
 Mnogoslojni pločasti epitel –najrasprostranjeniji je epitel u ljudskom
tijelu i uglavnom ima zaštitnu funkciju.Spada u grupu složenih
epitela,građen od nekoliko slojeva ćelija koje se međusobno razlikuje po
obliku i rasporedu.
 Mnogoslojni pločasti epitel sa orožavanjem –kod čovjeka se nalazi na
površini kože i predstavlja EPIDERMIS. Ćelije ovog sloja se nazivaju
keratinociti. Epitel podliježe procesu keratinizacije (orožavanja) što znači
da površni slojevi gube jezgru,a same ćelije postaju spljoštene i
mijenjajući se stvaraju homogene naslage(acidofilne). Ovaj epitel sastoji
se od više slojeva ćelija:

-BAZALNI SLOJ(Stratum basale)- sastoji se od jednog sloja bazofilnih cilindričnih

i kubičnih ćelija koje leže na bazalnoj lamini i mitotički se dijele. Regeneriše se
epidermis.

-NAZUBLJENI SLOJ(stratum spinosum)- sastoji se od kubičnih,višekutnih ili nešto

spljoštenih ćelija koje sadrži izdanke koji završavaju u dezmozomima.Takođe se
dijele,tako da se ćelije bazalnog i nazubljenog sloja zajedno zovu STRATUM
GERMINATIVUM.

-ZRNATI SLOJ( stratum granulosum) sastoji se 3-5 slojeva višeugaonih ćelija sa

jezgrom i citoplazmom ispunjenom grubim bazofilnim keratomijalinskim
zrncima.
-SVIJETLI SLOJ( stratum lucidum) prozirni je tanki sloj jako spljoštenih
eozinofilnih ćelija izraženijih u debljoj koži.

-ROŽNATI SLOJ(stratum korneum) sastoji se od 5-20 slojeva spljoštenih

oroženih ćelija bez jezgri.Citoplazma je ispunjena keratinom.Nakon
orožavanja(keratinizacija)ćelije se sastoje samo od bjelančevina(vlaknastih i
amorfnih) i nazivaju se orožene.

-STRATUM DISIUNCTUM-odumrle ćelije se ljušte(deskvamiraju) s površine

rožnatog sloja u vidu keratolujalnih ljuspica.Najsloženiji i najdeblji epidermis je
na dlanovima i tabanima.

Mnogoslojni neoroženi epitel –oblaže vlažne šupljine(usna

šupljina,jednjak,rodnica). Karakterišu ga žive pločaste stanice na površini koje
imaju jezgru.

Mnogoslojni cilindrični epitel- je rijedak u ljudskom tijelu-nalazi se u spojnici

očne jabučice,odvodnom kanalu velikih žlijezda slinanica i dio muške mokraćne
cijevi.

Neuroepitelne stanice su stanice specijalizirane za funkciju osjeta(npr. Stanice

okusnog pupoljka)

Mioepitelne stanice su razgranate stanice s miozinskim i aktinskim

mikrofilamentima u citoplazmi. Specijalizirane su za kontrakciju acinusa
mliječnih žlijezda,znojnica i slinovnica.
ŽLJEZDANI EPITEL
Žljezdani epitel grade stanice specijalizirane za proizvodnju tekućeg sekreta.

Žlijezde se mogu razvrstati prema različitim mjerilima.

Prema broju žlijezdanih stanica dijele se na:

1.Jednostanične-sastoje se od pojedinačnih žljezdanih stanica

2.Višestanične-sastoje se od nakupina stanica

Primjer jednostanične žlijezde je vrčasta stanica u pokrovu epitela tankog

crijeva,a višestanične su npr. Žlijezde slinanice ili gušterača.

Žlijezde uvijek nastaju od pokrovnog epitela proliferacijom njegovih stanica i

urastanjem u vezivno tkivo te njegovom daljom diferencijacijom.

Prema mjestu izlučivanja sekreta dijele se na:

1.endokrine žlijezde (žlijezde s unutrašnjim lučenjem)-to su žlijezde čija veza s

ishodičnim površnim epitelom iščezava tokom razvoja,nemaju odvodnih
kanala,proizvod ovih žlijezda do mjesta djelovanja odvodi se krvlju.

2.egzokrine žlijezde(žlijezde s vanjskim izlučivanjem) zadržavaju vezu s

pokrovnim epitelom od kojeg su nastale. Ta veza poprima oblik
kanalaobloženog epitelnim stanicama kroz koji proizvodi žlijezda(sekreti) otiču i
dopiru do površine pokrovnog epitela.

Prema razgranatosti odvodnog kanala dijele se:

1.jednostavne- imaju samo jedan razgranat kanal

2.složene-imaju odvodni kanal koji se višestruko grana

Prema rasporedu stanica u sekrecijskom dijelu (prema obliku):

Jednostavne žlijezde mogu biti:a)tubulusne

b)zavijene tubulusne

c)razgranata tubulusna

d)razgranata alveolarna(acimusna)
Složene žlijezde mogu biti: a)tubulusne(cjevast raspored stanica)

b)alveolarne(okrugli raspored stanica)

c)alveotubulusne(kombinovano cijevaste i okrugle)

Neki organi imaju i endokrinu i egzokrinu funkciju,npr. Jetra.

Prema načinu izlučivanja sekreta dijele se na:

1.merokrine(npr.gušterača) sekretna zrnca izlaze egzocitozom bez gubitka

drugih sastojaka stanice.

2.holokrine(npr.žlijezde lojnice) sekretorna zrnca se oslobađaju zajedno sa

drugim sastojcima stanica tako da propada cijela stanicaispunjena sekretom.

3.apokrine žlijezde(npr.dojka) one su prelazni oblik jer se u njima sekret

izlučuje zajedno s apikalnim dijelom citoplazme.

Mnogostanične žlijezde obično imaju vezivnu čahuru koja okružuje žlijezdu i

pregrade,koje žlijezdu dijele na režnjiće.Ti režnjići se dalje dijele tako da vezivno
tkivo odjeljuje i povezuje žljezdane dijelove.

U žlijezdu ulaze krvne žile i granaju se u njoj.

Prema tipu sekreta koji luče se dijele:

1.serozni-rijedak,sadrži proteine i enzime(glandula parotis,gušterača)

2.mukozni-gust,ljepljiv sadrži glikoproteine (tubulusne u mekom nepcu)

3.Mješoviti-glandula sublingvalis

Dodatak iz pitanja:
Citosketel- sadrži mikrotubule i mikrofilamente

-nalazi se u matriksu citoplazme

-omogućava ćeliji održavanje karakterističnog oblika

Lizosomi- su mjesto intraćelijskog probavljanja

-mogu biti primarni i sekundarni i sadrže brojne enzime

Hrapava endoplazmatska mrežica sadrži tj.građena je od cjevčica ili usporedno
naslaganih pljosnatih cisterni,omeđenih membranom koje se nekad nadovezuju
na vanjsku membranu jezgrine ovojnice.

Plazmalema sadrži: -lipidni matriks,tečne konzistencije

-rutegralne i periferne proteine

-ponaša se poput visokoselektivnog filtera

VEZIVNO TKIVO
Vezivno tkivo je nosilac oblika i ustroja u tijelu. Ono povezuje stanice i
organe,daje im oblik i mehaničku potporu. U građi vezivnog tkiva tri su osnovne
strukture:

1.vezivne ćelije

2.vezivna vlakna

3.osnovna supstanca (međućelijska supstanca)

Za razliku od drugih vrsta tkiva ,u vezivnom tkivu preovladava međućelijska

supstanca koju čine: proteinska vlakna,amorfna osnovna supstanca i tkivna
tekućina (glikozaminoglikani,glikoproteini,proteoglikani čine amorfnu
supstancu)-ona povezuje ćelije s vlaknima,bezbojna je,prozirna i homogena.

Međustanična supstanca služi kao posrednik između stanica i krvi preko kojih
se izmjenjuju hranjive i otpadne tvari.

Vezivna vlakna su proteinska vlakna: kolagena,elastična i retikularna.

1.Kolagena vlakna i retikularna izgrađena su od kolagena,a elastična se sastoje

pretežno od bjelančevina.

Među različitim tipovima kolagena najvažniji su oni u :

koži,kosti,hrskavici,glatkim mišićima i bazalnoj lamini.
Kolagen sintetiziraju mlade ćelije: fibroblasti,osteoblasti..?.Kolagen sadržava
dvije aminokiseline karakteristične za tu bjelančevinu: hidroksilizin i
hidroksiprolin. Kolagena vlakna uvijek se vide u snopovima,boje se acidofilno.

Osnovna jedinica kolagena je tropokolagen,a proces nastajanja kolagenih

vlakana je kolageneza. Kolagena vlakna element su čvrstoće.

Kolagen tipa I- vezivna tkiva (koštano,tetiva,kost,dentin)

Kolagen tipa II- hrskavica

Kolagen tipa III- retikularna vlakna,mišić

Kolagen tipa IV- bazalna lamina(membrana) formira mrežu

2.Retikularna vlakna su izrazito tanka i kratka i građena od kolagena tipa III,boje

se srebrom (zato se zovu i agirofilna vlakna) . Posebno su brojna u glatkom
mišiću,slezeni,limfnim čvorovima,crvenoj koštanoj srži,jetri,endokrinim
žlijezdama. Retikularna vlakna čine citoretikulum-mrežu. Prva vlakna koja se
javljaju embrionalno i prelaze u kolagen.

3.Elastična vlakna čine tri vrste vlakana:

-oksitalanska

-elauninska

-elastična

1.stadij oksitalanska vlakna: Tanko vlakno,ne sadrži elastin,nalazi se u

suspenzijskom aparatu oka i dermisu.

2.stadij elauninska vlakna: stvaraju se nepravilne nakupine elastina,nalaze se

oko žlijezda znojnica i u vezivu kože.

3.stadij elastična vlakna: najbrojnija u sastavu elastičnih vlakana-to su zrela

elastična vlakna.

Elastična vlakna se javljaju pojedinačno,sintetiziraju ih fibroblasti.

Nastavak osnovne MEĐUĆELIJSKE SUPSTANCE-

Međućelijska supstanca je složena hidrirana mješavina

glikozaminoglikana,glikoproteina i proteoglikana. Osnovna tvar je bezbojnai
prozirna,ispunjava prostore između v.vlakana i v.stanica,viskozna je i djeluje
kao mazivo i kao prepreka ulaženju stranih čestica u tkiva. Najvažniji
proteoglikani su: dermatan-sulfat,hondroin-sulfat,keratin-sulfat,heparan-sulfat.

Najvažniji glikoproteini su: Fibronektin i laminin.

-Fibronektin je glikoprotein koji sintetiziraju fibroblasti i neke epitelne

ćelije,posrednik je pripajanja ćelija za matriks.

Fibronektin u matriksu mnogih tkiva formira mrežu.

-Laminin je veliki glikoprotein koji sudjeluje u prijanjanju epitelnih stanica za

bazalnu laminu.

Osim osnovne tvari u vezivnom tkivu postoji i mala količina tkivne tekućine
slične krvnoj plazmi. U različitim patološkim stanjima količina tkivne tekućine
može se znatno povećati uzrokujući edem. Histološki edem se očituje kao
povećanje prostora između sastojaka vezivnog tkiva zbog nakupljanja vode.

Vezivne ćelije su: -fibroblasti,-makrofazi,-mastociti,-plazma ćelije,-masne

ćelije,-leukociti(neutrofili,eozinofili,bazofili,limfociti).

FIBROBLASTI –sintetiziraju kolagen,elastin ,glikozaminoglikane,proteoglikane i

adhezivne glikoproteine. Fibroblasti su najbrojnije stanice vezivnog
tkiva.Fibroblast je mlada ćelija koja sazrijeva u zrelu ćeliju –fibrocit(ćelija u
mirovanju) .Fibroblast ima obilnu i nepravilno izgrađenu citoplazmu,jezgra mu
je ovalna ,velika i blijeda. Citoplazma obiluje hrapavom endoplazmatskom
mrežicom,a Goldžijev aparat je dobro razvijen.

Fibrocit- manji je od fibroblasta i vretenastog je oblika,ima manje produžetaka

od fibroblasta,manju,tamnu i izduženu jezgru te acidofilnu citoplazmu s malom
količinom hrapave endoplazmatske mrežice. Fibroblasti učestvuju u sintezi
čimenika rasta,utiču na diferencijaciju,imaju glavnu ulogu u cijeljenju rane.
(Fibrocit se vraća u stanje fibroblasta i obavlja svoju sintetsku aktivnost).
MAKROFAZI( Mononuklearni fagocitni sustav)

To su stanice sa sposobnošću fagocitoze.Imaju nepravilnu površinu s

naborima,izdancima i udubinama ,imaju dobro razvijen Goldžijev aparat,mnogo
lizosoma i izraženu hrapavu endoplazmatsku mrežicu. U patološkim stanjima
makrofazi se povećavaju i nastaju epitoloidne ćelije. Makrofazi potiču od
nezrelih stanica u koštanoj srži koje se dijele i nastaju monociti koji prvo ulaze
u krv,a zatim prolaze u vezivno tkivo u kojem sazrijevaju u makrofage. Mogu
preživjeti mjesecima u tkivima. Imaju ekscentrično postavljenu i bubrežastu
jezgru.Monociti se u nekim područjima posebno označavaju,npr. Kupfferove
ćelije u jetri,mikroglija-stanice u CNS-U,Langerhansove ćelije u koži,osteoklasti
u kosti.

MASTOCITI- su velike ćelije ,ovalne ili okrugle čija je citoplazma ispunjena

bazofilnim zrncima. Jezgra je mala,okrugla i centralno postavljena i često
prekrivena citoplazmatskim zrncima..Mastociti su ćelije koje se nalaze u blizini
krvnih žila jer luče materije koje će spriječiti zgrušavanje krvi heparin.
histamin(biogeni amin) koji izaziva pojačanu propusnost krvnih žila,luči i
leukotrijene- izazivaju spore kontrakcije glatkih mišića,-eozinofilni hemotaksički
faktor anafilaksije (hemotaksan).

Sve ove tvari nalaze se u granulama mastocita.Mastociti izazivaju posrednike

koji dovode do upalne reakcije.Površina mastocita sadržava specifične
receptore za IgE antitijela.

PLAZMA ĆELIJE su velike, ovalne,citoplazma im obiluje hrapavom

citoplazmatskom mrežicom i zato je bazofilna. Sadrži Goldžijev aparat i
mitohondrije. Jezgro plazma stanice je okruglo i ekscentrično smješteno.
Plazma ćelija nastaje pretvaranjem B-limfocita pod djelovanjem Ag (reakcijom
ag-at). Antitijela su imunoglobulini koje organizam proizvodi kao odgovor na
prisutstvo Ag-a. Plazma ćelija živi 30 dana. Plazma stanice(plazmociti)
sintetiziraju antitijela.

MASNE STANICE(Adipociti) su stanice vezivnog tkiva specijalizirane za pohranu

neutralnih masti ili za proizvodnju topline.
LEUKOCITI- u vezivno tkivo migriraju dijapedezom iz krvnih žila i tamo su
privremeni stanovnici. Ova prelaženja leukocita su izražena za vrijeme
upale.Povećanje propusnosti krvnih žila uzrokuje vazoaktivne tvari,npr.histamin
koji se oslobađa iz mastocita i bazofilnih leukocita. Povećanje protoka krvi i
propusnost krvnih žila uzrokuje edem,crvenilo i temperaturu.Bol se javlja zbog
hemijskih posrednika na nervne završetke kao posljedica hemotaksije (pojava
privlačenja ćelija nekim molekulama,odgovorna za migraciju nekih ćelija na
mjesto upale).Leukociti koji nasele vezivno tkivo više se ne vraćaju u krv,izuzev
limfocita.

Neutrofili migriraju na mjesto akutne upale i prvi su u odbrani organizma.

Eozinofili luče arilsulfatazu i histaminazu,fagocitoza AgAt.

Bazofili luče heparin,histamin,ECF-a.

Limfociti ne mogu fagocitirati.

VRSTE VEZIVNOG TKIVA:

Vezivno tkivo je podijeljeno na : -embrionalno(mezenhim,sluzavo)

-adultno(rastresito-rahlo,gusto-čvrsto)

-potporno vezivo(hrskavica,koštano)

-vezivo s posebnim svojstvima.

-U embrionalno tkivo spadaju:mezenhim i sluzavo tkivo.

-Adultna vezivna tkiva su:rastresito (rahlo) i gusto ili čvrsto vezivno tkivo.

Gusto vezivno tkivo dijeli se na formirano i neformirano.

U formiranom vezivu kolagena vlakna su pravilno

poslagana(tetive,aponeuroze). Ako snopovi kolagenih vlakana nisu pravilno
poslagani onda je to neformirano vezivo. (vezivni dio kože
,periost,perikard,fibrozne čahure.)

-U vezivno tkivo s posebnim svojstvima spada:retikularno,masno(unilokularno i

multilokularno),pigmentno,krv i hematopoezno tkivo.
-U potporno vezivno tkivo spada:hrskavičasto i koštano

RASTRESITO(RAHLO) VEZIVNO TKIVO

Veoma je rasprostranjeno u organizmu,naziva se još i areolarno tkivo.Ispunjava

prostore između mišićnih vlakana,mišićnih snopova i naslaga,gradi podlogu
epitelnim tkivima i obavija limfne i krvne žile.Nalazi se u papilarnom sloju
vezivnog dijela kože,u potkožnom tkivu,u seroznim ovojnicama peritonealne i
pleuralne šupljine,te u žlijezdama i sluznicama .Najvažniji sastojak rahlog
vezivnog tkiva je amorfna osnovna tvar.Rahlo vezivno tkivo ima nježnu
građu,savitljivo je i vrlo dobro prokrvljeno,ali mu je otpornost na djelovanje
mehaničkih sila slaba.

GUSTO VEZIVNO TKIVO

Izgrađeno je da pruža otpor vanjskim uticajima i zaštitu pruža. Ima sve sastojke
vezivnog tkiva,ali preovladavaju kolagena vlakna,a stanica je vrlo malo. Dijeli se
na formirano i neformirano. Kod neformiranog količina vlakana je veća i
nepravilnog su rasporeda,a ćelije su razbacane.Kod formiranog(npr. Tetiva)
kolagena vlakna su pravilno raspoređena,prate elastična vlakna,paralelano se
slažu,postavljena su uporedo s fibrocitima.Tetive su veza između mišića i kosti.
Kolagena vlakna su postavljena paralelno u smjeru djelovanja mišićnog
vlakna.Tetivne stanice(tendociti)imaju karakteristike fibrocita.Kolagena vlakna
su udružena u manje,a potom u veće snopove(primarni,tercijalni i sekundarni
snopovi).

Između snopova nalazi se rahlo vezivno tkivo koje dovodi krvne žile i živce i ono
je u vezi sa tetivnom ovojnicom(peritoneum externum). Preovladavaju tetivna
vlakna ,amorfne mase je veoma malo,a i stanica.
RETIKULARNO TKIVO

Retikularno tkivo čini mrežu koja pruža potporu stanicama (citoretikulum).

Grade ga retikularna vlakna sa specijaliziranim fibroblastima koji se nazivaju
retikularne ćelije. Povezane ćelije čine citoretikulum,a povezana vlakna fibrozni
retikulum u kojem su smještene specifične ćelije jednog organa,osnovna
supstanca,slobodne ćelije i tkivna tekućina.Retikularne ćelije su vretenaste i
zvjezdolike forme s produžetcima kojima su međusobno povezane i kojima
obavijaju retikularna vlakna.Citoplazma im je oskudna,a jezgra okrugla.Osim
retikularnih ćelija,duž vlakana su raspoređene i ćelije mononuklearno
fagocitnog sistema.

Retikularno tkivo sadrži kolagen tipa III,boji se srebrom,agirofilno. Jako je

rašireno i čini stromu u limfatičnim organima,koštanoj srži,jetri,bubrezima i
endokrinim žlijezdama.

MASNO TKIVO

Masno tkivo je vezivno tkivo s posebnim svojstvima u kojem dominiraju masne

ćelije(adipociti). Masne ćelije se mogu naći pojedinačno ili u malim grupama,ali
većinom su udružene u velike nakupine.

Masno tkivo glavni je depo energije u tijelu,ima ulogu u toplotnoj

izolaciji(potkožno masno tkivo) i mehaničko-potpornu ulogu na mjestima
izloženim pritisku.Obavija pojedine unutrašnje organe,ispunjava prostore
između njih i pomaže u održavanju njihovog položaja. Dva su tipa masnog tkiva:

Bijelo(unilokularno) i smeđe (multilokularno). Boju dobija od mitohondrija.

Bijelo masno tkivo –sastoji se od krupnih ćelija (adipocita). Pojedinačne masne

ćelije ovog tkiva su okrugle,ali u sastavu masnog tkiva su gusto zbijene i
poligovalne.Stanice ovog tkiva sadržavaju jednu veliku masnu vakuolu
ispunjenu mašću.One su glavno spremište energije za organizam.Nalazi se po
cijelom tijelu ,osim u penisu,mošnjama i uški,izuzev resice. Raspodjela i gustoća
nakupina ovisi o dobu i spolu. U novorođenčeta je potkožno bijelo masno tkivo
jednako raspoređeno po cijelom tijelu. Tokom razvoja djeteta na nekim
dijelovima tijela iščezava a na nekim nakuplja.
SMEĐE (MULTIOKULARNO)MASNO TKIVO

Stanice ovog tkiva imaju nekoliko masnih vakuola i nakon podražaja pretvaraju
pohranjenu hemijsku energiju u toplotu. Boju je dobilo zbog prisutstva velikog
broja krvnih kapilara i mitohondrija. Za razliku od bijelog masnog tkiva,smeđe
se nalazi samo u pojedinim dijelovima tijela.Mnogo je obilnije kod životinja koje
spavaju zimski san zato se i naziva hibernacijska žlijezda.

DODATAK IZ PITANJA:

1.TETIVE.-su gusto formirano vezivno tkivo

-nerastezljive

-nalaze se na hvatištima skeletnih mišića

2.MAKROFAZI.- imaju ulogu u proizvodnji žuči,nastaju od nezrelih stanica iz

koštane srži i sadrže veliki broj lizosoma.

3.MEZENHIM-može se pojaviti iz ektoderma

-nalazi se samo u embrionu

-sastoji se od zvjezdastih stanica

-izvor je cijelog vezivnog tkiva

4.MEZENHIMSKA STANICA posjeduje:

-ovalne jezgre

-dobro razvijene jezgre

-duge citoplazmatske produžetke

-veliki broj ribosoma.

POTPORNO VEZIVNO TKIVO

HRSKAVICA je potporno vezivno tkivo ,služi kao potpora nekim

tkivima,ublažava udarce i služi klizanju unutar zglobova što omogućava
pokretanje kostiju.Hrskavica je bitna za razvoj i rast dugih kostiju prije i poslije
rođenja.Hrskavica se sastoji od stanica(hondrocita) i obilne međustanične
tvari(matrix) sastavljene od vlakana i osnovne tvari.Hondrociti sintetiziraju i
izlučuju međustaničnu tvar.Smješteni su u šupljinama međustanične tvari koje
se nazivaju lakune.Najvažnije makromolekule,prisutne u međustaničnoj tvari
svih hrskavica jesu: kolagen,hijaluronska kiselina,proteoglikani i male količine
drugih glikoproteina. Postoje tri vrste hrskavica,a to su :elastična,hijalina i
fibrozna. Razlikuju se po sastavu.U međustaničnoj tvari hijaline hrskavice
najzastupljeniji je kolagen tipa II,elastična osim kolagena tipa II,sadrži mnogo
elastičnih vlakana.Vezivna sadrži kolagen tipa I. Sve hrskavice su avaskularne i
hrane se difuzijom iz vezivnog tkiva(iz perihondrija-ovojnica u kojoj
preovladavaju vezivna vlakna) ili iz sinovijske(zglobne) tečnosti.

Perihondrij sadržava krvne žile,živce i limfne žile. Hrskavica nema ni živce ni

limfne žile.

HIJALINA HRSKAVICA- najrasprostranjenija je hrskavica.Svježa je blijedomodra i

prozirna.U embriju služi kao privremeni skelet,koji nadomjesti kost.Kod odraslih
hijalina hrskavica se nalazi na zglobnim površinama pokretnih zglobova, u
stijenci nosa,dušnika,grkljana i bronhija i na ventralnim krajevima rebara.Nalazi
se i u epifiznim pločama gdje je odgovorna za rast kostiju u dužinu. Građena je
od hondrocita i ekstracelularnog matriksa u kojem preovladava kolagen tipa
II,a amorfna supstanca je od glikoproteina i proteoglikana. Hondronektin-
glikoprotein koji veže glikozaminoglikane i kolagen tipa II.Međustanična tvar
koja neposredno okružuje hondrocite ima mnogo glikozaminoglikana a malo
kolagena.Zove se teritorij ili čahura(rub lakune).Hondrociti su okruglog ili
ovalnog oblika,sa ekscentrično postavljenom jezgrom. Raspoređeni su u
izogene grupe nastale mitotskom diobom jedne ćelije na više ćelija.. Smještene
su u lakune (ležišta) pojedinačno ili dva,tri zajedno.

Perihondrij je ovojnica koja obavija hijalinu hrskavicu ,građena je od gustog

vezivnog tkiva,sadrži kolagen tipa I.,krvne i limfne žile i
nerve.Difuzijom,hrskavica se hrani iz perihondrija.
ELASTIČNA HRSKAVICA

Elastična hrskavica nalazi se u uški,u stijenci vanjskog zvukovoda,u slušnoj

trubi(Eustahijeva cijev),epiglotisu i malim hrskavicama grkljana. Elastična se
hrskavica od hijaline razlikuje po tome što matriks osim kolagena tipa II
sadržava i gustu mrežu tankih elastičnih vlakana. Elastična hrskavica je
obavijena perihondrijem.Prisutnost elastičnih vlakana u međustaničnoj tvari
čini elastičnu hrskavicu manje podložnom degenerativnim promjenama,koje su
češće u hijalinoj hrskavici.

VEZIVNA HRSKAVICA

Vezivna hrskavica ima obilježja i gustog vezivnog tkiva i hijaline hrskavice.Nalazi

se u intervertebralnim pločama(diskovima) hvatištima nekih sveza za
hrskavičnu površinu kostiju i u simfizi stidne kosti.Vezivna hrskavica uvijek je
udružena s gustim vezivnim tkivom. Granica između tih dviju vrsta tkiva nije
oštra,jer jedno tkivo postepeno prelazi u drugo. Vezivna hrskavica sadrži
hondrocite razmještene pojedinačno ili u izogenim skupinama slične onim u
hijalinoj hrskavici. Često se slažu u duge nizove.Međustanična tvar vezivne
hrskavice je pretežno acidofilna jer sadrži mnogo kolagenih vlakana tipa I.

KOŠTANO TKIVO

Koštano tkivo je glavni sastav skeleta.Rezervoar je kalcija i fosfora. Kost djeluje i

kao sustav poluge,daje osnovu za mehaničku i metaboličku funkciju skeleta.

To je specijalizirano vezivno tkivo izgrađeno od tri vrste stanica:

-osteociti- koji se nalaze u šupljinama matriksa.

-osteoblasta- koji sintetiziraju organske sastojke matriksa(kolagen tipa

I,proteoglikane i glikoproteine)

-osteoklasta-multinuklearnih orijaških ćelija koji učestvuju u resorpciji i

pregradnji koštanog tkiva.(reparacija i remodeliranje kosti).
I koštanog matriksa koji sadrži organski i neorganski dio. Organski dio
(OSTEOID) čine kolagen tipa I,glikoproteini i proteoglikani,a neorganski dio čine
kalcij i fosfor.

Unutrašnju i vanjsku površinu kosti oblaže sloj vezivnog tkiva koji sadrži
osteogene stanice-ENDOST na unutrašnjoj strani i PERIOST(pokosnica) na
vanjskoj.Izmjena tvari između osteocita i kapilara vrši se preko kanalića u koji su
uronjeni citoplazmatski nastavci osteocita. Kost je bogati vaskularizirana i
nervima.

OSTEOBLASTI-sintetiziraju organske sastojke koštane međustanične tvari

(kolagen tipa I,proteoglikane i glikoproteine)a nužni su i za ugrađivanje
anorganskih sastojaka u matriks.Osteoblasti imaju citoplazmatske izdanke
kojima međusobno komuniciraju.Oni su najizrazitiji kada stanica počne oko
sebe izlučivati matriks.Kada se osteoblast potpuno okruži tek izlučenim
matriksom,postaje osteocit koji je smješten u lakuni od koje se pružaju kanalići.

OSTEOCITI- nastaju od osteoblasta,smješteni su u lakunama između

lamela.Spljošteni su,oblika badema,imaju mnogo oskudniju hrapavu
endoplazmatsku mrežicu i Goldžijev aparat .Osteociti svojim metabolizmom
održavaju koštani matriks.Nakon propadanja osteocita matriks se resorbira.

OSTEOKLASTI-vrlo velike pokretne stanice s mnogo izdanaka.Nastaju stapanjem

stanica koje potiču iz koštane srži.To su koštani makrofazi,učestvuju u reparaciji
i remodeliranju kosti.

PERIOST-se sastoji od vanjskog sloja kolagenih vlakana i fibroblasta. Snopovi

kolagenih vlakana koji prodiru iz periosta u koštani matriks i povezuju periost s
kosti,nazivaju se Sharpeyeva vlakna.Unutrašnji sloj periosta sadrži osteoblaste.

ENDOST-prekriva sve unutrašnje površine šupljina u kosti.Tanji je od

periosta,izgrađuju ga spljošteni osteoblasti i tanke vezivne naslage.
VRSTE KOŠTANOG TKIVA

Koštano tkivo se dijeli na :primarno i sekundarno

PRIMARNO koštano tkivo sadrži više ćelija i osnovne supstance,a manje

minerala.Naziva se još nezrelo ili vlaknasto.Sekundarno(zrelo ili
lamelarno)sadrži više minerala,koštani matriks je raspoređen u tanke pločice
različitog toka.

SEKUNDARNO ili LAMELARNO KOŠTANO TKIVO

Osnovna morfološka i funkcionalna jedinica kosti je OSTEON ili HAVERSOV

SISTEM. To je sistem koncentričnih lamela oko kanala koji sadrži krvne i limfne
žile i nerve te rahlo vezivno tkivo. Lamele čine kolagena vlakna paralelno
poredana i raspoređena u suprotnim smjerovima, to su koštane pločice. Lakune
s osteocitima nalaze se između lamela,a katkada i unutra lamela.Granica
svakog Haversovog sistema čini istaložena amorfna CEMENTNA TVAR,izgrađena
od mineraliziranog matriksa s malo kolagenih vlakana.U kompaktnoj kosti
lamele su pravilno raspoređene u Haversove sisteme (osteone),vanjske
osnovne ili kružne lamele koje su smještene ispod periosta,unutrašnje osnovne
ili kružne lamele koje su smještene iznad endosta i intersticijske ili prelazne
lamele koje se nalaze između dva sustava osnovnih lamela.One su ostaci
osteona razgrađenih tokom rasta.Haversovi kanali komuniciraju međusobno,s
periostom i koštanom srži preko Volkmanovih kanala ,postavljenih poprečno ili
koso.Volkmanovi kanali prolaze kroz koncentrične lamele.

MIŠIĆNO TKIVO

Mišićno tkivo građeno je od mišićnih ćelija ili mišićnih vlakana koja sadrže
kontraktilne proteine(miofibrine).Organizirani su u miofibrine koje se
naizmjenično kontrahuju i relaksiraju. Miofibrie su potopljene u citoplazmu
mišićnih ćelija mišićnih vlakana.

Mišićno tkivo se dijeli na:- glatko mišićno tkivo i

-poprečno prugasto mišićno tkivo-skeletno m.t i srčano

SKELETNO MIŠIĆNO TKIVO- sastoji se od mišićnih vlakana s mnogo
jezgara.Mišićna vlakna nastaju stapanjem mioblasta s jednom jezgrom u
jedinstvenu masu citoplazme s mnogo jezgara(sincicij).Ovalne jezgre smještene
su periferno ,ispod stanične membrane (sarkolema).Mišićna vlakna su
naslagana u pravilne snopove i okružena epimizijem –vanjskom ovojnicom od
gustog vezivnog tkiva koja obavija cijeli mišić.PERIMIZIJ obavija snopove
mišićnih vlakana ,a ENDOMIZIJ obavija svako mišićno vlakno,a građen je od
bazalne lamine i retikularnih vlakana.Uloga vezivnog tkiva je prenos sile nastale
kontrakcijom.Sadrži krvne i limfne žile. Poprečna ispruganost je smjenjivanje
tamne i svijetle poprečne pruge. Tamnije pruge su A-pruge-anizotropne,a I
pruge –izotropne su svijetle pruge. Svaka I -pruga je podijeljena na dva dijela
tamnom poprečnom Z-crtom.Najmanja funkcionalna jedinica-SARKOMERA
proteže se između dvije Z-crte.

Nema kontrakcije mišića bez kalcija.Za osiguranje ravnomjerne kontrakcije

skeletno mišićno vlakno ima poprečne cjevčice(transverzalne ili T-tubule),to su
uvrati sarkoleme.Uz svaki T-tubul s obje strane su proširene završne cisterne
SR.Taj kompleks T-tubul i terminalne cisterne naziva se TRIJADA.U terminalnim
cisternama nalazi se kalcij.

Skeletni mišić nalazi se još u jeziku,ima funkciju kretanja i proizvodnje tjelesne

toplote.Rade pod uticajem naše volje.Kontrakcije su im brze,snažne i kratko
traju.Četiri su glavna proteina:miozin,aktin,troponin,tropomiozin.

I-pruga ima tanke filamente-aktinske

A-pruga ima debele filamente-miozinske i dijelom aktinske

Z-linija je Kransova membrana

Spoj između mišića i živca je sinapsa ili motorička ploča.Receptori su

neurotransmiteri-za njih se vežu acetilholin
SRČANO MIŠIĆNO TKIVO

Vrsta mišićnog tkiva koje se kontrahuje ritmično i kontinuirano.Srčane mišićne

ćelije su kardiomiociti.Dva susjedna kardiomiocita povezana su prelaznim
pločama(stepeničasto oblikovane granice).Bogato je
mitohondrijama,kontrahira se mimo naše volje i ne može se
regenerisati.Mišićne ćelije su izdužene i razgranate ,imaju 1-2 jezgre,poprečna
ispruganost je manje izražena nego kod skeletnog,

Između mišićnih ćelija je bogato rahlo vezivno tkivo sa krvnim i limfnim

žilama.Srčane mišićne ćelije su tanje od ćelija skeletnog mišića.Jezgra je
smještena centralno.Srčani mišić ima karakteristike DIJADE(T-tubul+1 cisterna
sarkoplazmatske mrežice).

40% mitohondrija u srčanom,2% u skeletnom mišićnom tkivu.Izvor energije su

trigliceridi.

GLATKO MIŠIĆNO TKIVO

-čini debele naslage koje nisu pod uticajem naše volje . Građeno je od izduženih
,vretenastih stanica koje su deblje u sredini ,a na krajevima se sužavaju. Svaka
stanica ima jednu jezgru smještenu centralno.Stanice su priljubljene jedna uz
drugu. Sadrži aktinske ,miozinske i intermedijarne filamente. Dezmin je glavna
bjelančevina u glatkom mišićnom tkivu.,a vimentin je dodatak u glatkom
mišićnom tkivu krvnih žila.Ima dvije vrste gustih tjelašaca ,jedna su vezana za
sarkolemu ,a druga slobodna u sarkoplazmi.

Svaka ćelija je obavijena bazalnom laminom.Glatko mišićno tkivo je u

stijenkama šupljih organa:crijeva ,maternice i mokraćovoda.Stanice su im
povezane tijesnim spojevima,a povezanost sa živcima oskudna(visceralni glatki
mišić),višejedinačni glatki mišići (šarenica oka),bogato su inervirani.

Osim što se kontrahuju,sintetiziraju kolagen,elastin i proteoglikane,koje inače

sintetiziraju fibroblasti.
KRV

Krv je vrsta vezivnog tkiva. Sastoji se iz ćelijskog dijela,uobličenih elemenata

(eritrociti,leukociti,trombociti) i plazme (tekućine u kojoj ovi sastojci plivaju)

Plazma je krvna tekućina koju čine:

-voda 90%

-bjelančevine 7%

-anorganske soli 0,9%

-ostatak do 10% čine:aminokiseline,vitamini,hormoni i lipoproteini.

Glavne bjelančevine(proteini) su:albumini,gamaglobulini i fibrinogen i

protrombin.

ALBUMINI-uloga je održavanje osmotskog pritiska

GAMAGLOBULINI-antitijela (imunoglobulini)odbrambena uloga

FIBRINOGEN i PROTROMBIN-Fibrinogen stvaraju fibrin u završnom stupnju

grušanja krvi.

ERITROCITI-Su crvena krvna zrnca,bikonkavnog oblika,nemaju jezgru ni

organele,periferija je tamnija,sredina svijetlija.Ispunjeni su hemoglobinom
,bjelančevinom koja 33%prenosi kisik.Najčešći je HbA.Eritrociti su okruženi
staničnom membranom.Promjer eritrocita je 7,5 mikrometara,acidofilan
je.Hemoglobin daje crvenu boju eritrocitu i respiratorni je pigment jer veže O2 i
CO2. Nezrele ćelije eritrocita su RETIKULOCITI,u njima se stvara
hemoglobin.Čine 1%ukupnog broja eritrocita.Životni vijek eritrocita je 120
dana,nastaje u koštanoj srži.Fagocitiraju ih makrofazi jetre,koštane srži i slezene
ili fragmentiraju u krvoj žili.Ne napuštaju krvne žile.

Normalan broj eritrocita je 3,9-4,5 miliona kod žene i 4,2-6 kod muškaraca.

Smanjem broj eritrocita je anemija,a povećan broj policitemija.Stanična

membrana:fosfolipidi 40%,ugljikohidrati 10%,proteini 50%.
LEUKOCITI

Bijela krvna zrnca,nisu stalni dio krvi jer odlaze u tkiva gdje vrše različite
funkcije. U krvi se nalaze na zidovima krvnih žila,ameboidno se kreću i
procesom dijapedeze napuštaju krvne žile.Fagocitiraju strane čestice,borci su
protiv infekcije.Dijele se na granulocite i agranulocite.

Granulociti su :neutrofili,bazofili,eozinofili.

Agranulociti su:limfociti i monociti.

Granulociti imaju dva tipa zrnaca:specifična i auzorofilna zrnca(oni su i

lizosomi).Specifična vežu sastojke mješavina bazičnih,kiselih i neutralnih boja.
Jezgra granulocita je segmentirana,dva i više režnjeva.Diferencirane su stanice
koje se ne dijele,ne sintetiziraju mnogo bjelančevina,malo mitohondrija,slabo
razvijen Goldžijev aparat. I EPR.

Agranulociti nemaju specifičnih zrnaca,ali sadržavaju različit broj azurofilnih

,koja vežu azurne boje iz mješavine.Jezgra je nesegmentirana,okrugla ili
udubljena.

Leukociti učestvuju u ćelijskoj i humoralnoj odbrani organizma od stranih

čestica.Normalan broj leukocita je 6000-1000.

REMOTAKSIJA je sposobnost privlačenja stranih čestica nekim hemijskim

posrednikom.

NEUTROFILI čine 60-70% leukocita u krvi.Promjera su 12-15 mikrometara,a

jezgra im je podijeljena obično na tri režnjića povezana hromatinskim nitima.
Citoplazma sadrži oba tipa zrnaca,samo su specifična brojnija koja su
malena.Svijetle je boje,neutralna i sadrži glikogen.Imaju sposobnost
fagocitoze ,ameboidnog kretanja i dijapedeze.Vrijeme preživljavanja im je 6-7
sati u krvi,1-4 dana u tkivu.Neutrofili aktivno fagocitiraju sitne čestice,zovu se i
mikrofazi.Mrtvi neutrofili s bakterijama čine gnoj.Polimorfonuklearni leukociti.

EOZINOFILI čine 2-4% leukocita u krvi.Otprilike su iste veličine kao i neutrofili

12-15mikrom.Jezgra mu je segmentirana ,dva režnjića u obliku bisaga.Brojna su
specifična zrnca i boje se eozinofilno (crveno).Sadržavaju kristalnu jezgru u
kojoj je specifični bazni protein koji čini 50% ukupne količine proteina
granula,eozinofilan je i ima antiparazitno djelovanje .Prisutni su najviše u
sluznici respiratornog i digestivnog trakta,luči antagoniste histamina i
leukotrijena.Broj im je povećan kod parazitoza i alergija.Imaju fagocitnu
sposobnost.Životni vijek im je od 8-12 dana.

BAZOFILI čine 1%leukocita.Promjera su 10-14 mikrom,jezgra je podijeljena na 2

segmenta,ali se slabo vidi jer je prekrivena krupnim specifičnim
zrncima.Specifična zrnca sadrže heparin,histamin i leukotrijene.Učestvuju u
alergijskim i upalnim reakcijama.

LIMFOCITI su najmanji leukociti.Čine 25-40%leukocita.Mononuklearne su ćelije

odbrambenog sistema.Dijele se na male,srednje i velike.Mali limfociti su
najbrojniji ,jezgra im je okrugla ,a citoplazma oskudna i lagano bazofilna.Prema
mjestu diferencijacije razlikujemo T i B limfocite.T limfociti sazrijevaju u
timusu,odlaze u limfatično tkivo i organe.Diferenciraju se u 4 ćelijske
populacije: pomagačke,supresijske,citotoksične i memorijske T-ćelije. Nosioci
su ćelijskog imuniteta. T-ćelije čine 65-75% limfocita.

B-limfociti na svojoj površini nose Ig(antitijela).Reakcijom AgAt potaknuti su na

proliferaciju i diferencijaciju u plazma ćelije.Nosioci su humoralnog
imuniteta.15-20% su B-limfociti ,a 10% su NK-ćelije.

Limfociti su jedina vrsta leukocita koji se procesom dijapedeze vraćaju u

krv.Životni vijek im je nekoliko mjeseci do nekoliko godina.

MONOCITI-nastaje u koštanoj srži,kratk se zadržavaju u krvi,naseljavaju vezivno

tkivo i diferenciraju se u makrofage.Promjera su 12-20 mikrom.,najveće su
ćelije u krvi,jezgra im je ovalna,bubrežasta ili potkovasta smještena
ekscentrično.Citoplazma je bazofilna ,sadrži lizosome.Životni vijek im je 4 dana
u krvi,u tkivima nekoliko mjeseci.Uloga im je da učestvuju u fagocitozi,antigenoj
prezentaciji i odstranjivanju oštećenih ćelija.

TROMBOCITI-krvne pločice ,veličine 2-4 mikrom.Fragmenti su citoplazme

megakariocita koji se nalaze u koštanoj srži. Životni vijek im je 10 dana.Javljaju
se u nakupinama.Imaju svijetloplavu zonu-HIJALOMERU i centralnu,tamnoplavu
zonu –GRANULOMERU.

Hijalomera sadrži dva endomembranozna sistema:

GUSTI KANALIKULARNI SISTEM-koji služi kao izvor kalcija

OTVORENI KANALIKULARNI SISTEM-uvrnuća membrane u unutrašnjost
trombocita.

Granulomera sadrži brojne granule i čestice glikogena.To su alfa granule-sadrže

fibrinogen,fibronektin,trombocitni faktor IV,trombocitni faktor rasta.Delta
zrnca sadrže betalizin ,jone Ca,serotonin,ATP i ADP. Lambda zrnca su lizosomi.

Hemostaza je fiziološki proces kojim se zaustavlja krvarenje iz povrijeđenog

krvnog suda.Obuhvata: -vazokonstrikciju,-stvaranje trombocitnog čepa,-
koagulacija,stvaranje fibrina

Uloga trombocita:

-privremeno nakupljanje (primarna agregacija)

-naknadno nakupljanje (sekundarna agregacija)

-koagulacija(fibrin)

-stezanje (retrakcija)ugruška

-odstranjivanje ugruška(plazmin)

Životni vijek im je od 8-10 dana.

Živčano tkivo i živčani sistem

Živčano tkivo izgrađuje središnji i periferni živčani sistem.Ono prima
podražaje,proizvodi ih i pretvara u osjete i motorne reakcije.

Živčano tkivo sastoji se od živčanih stanica (neurona),živčanih vlakana i

neuroglija.Neuroni grade sivu supstancu CNS-a i ganglije,a živčana vlakna grade
periferne živce i nervne puteve.

Živčano tkivo građeno je od neurona koji imaju brojne duge izdanke i nekoliko
vrsta glija-ćelija koji imaju kratke nastavke,podupiru i štite neurone te
učestvuju u živčanoj aktivnosti,prehrani i odbrambenim procesima u CNS-u.
NEURONI –primaju,prenose i obrađuju podražaje,potiču staničnu aktivnost i
otpuštaju neurotransmitere i druge informacijske molekule.Neuroni se sastoje
od tri dijela:

1.Dendrita-izduženih ćelijskih izdanaka koji primaju podražaje iz okoline

,dovodi podražaj do perikariona.

2. Tijela stanice ili perikariona- središte neurona u kojem je jezgra,prima

podražaje koje dovode dendriti.

3.Akson ili neurit- koji je specijaliziran za stvaranje i provođenje živčanih

podražaja na druge stanice,odvodi podražaje od perikariona.Aksoni mogu
primiti informaciju i od drugih neurona.Distalni dio aksona čini završno
razgranjenje.Svaki ogranak tog razgranjenja završava proširenjem na slijedećoj
stanici i zove se završno odebljanje.S drugim neuronima ili stanicama tvori
sinapsa.

Neuroni i njihovi nastavci raznoliki su po veličini i obliku.Obziom na broj

izdanaka mogu se razvrstati na:

1.apolarne živčane stanice(neuroblasti)-nemaju izdanke,u prvom stadiju

embrionalnog razvoja.

2.unipolarne živčane stanice-imaju samo jedan akson

3. bipolarne živčane stanice- imaju dva izdanka,jedan akson i jedan dendrit.

(mrežnica oka,epitel nosne šupljine)

4.pseudounipolarni neuroni- s jednim nastavkom koji se u blizi perikariona

račva na dva ogranka i dobija oblik slova T,jedan ogranak se pruža do
perifernog završetka,a drugi prema CNS-u.U pseudonipolarnim
neuronima,podražaji koje su primili dendriti putuju do završetka
aksona,zaobilazeći perikarion. Za vrijeme sazrijevanja pseudonipolarnih
neurona središnji(akson) i periferni(dendrit) nastavci spoje se u jedno
vlakno.Nalaze se u spinalnim ganglijama i većin kranijalnih ganglija.

5. Multipolarne živčane stanice-su najbrojnije ,imaju veći broj nastavaka koji se

šire radijalno u različitim pravcima.Trup multipolarne živčane stanice može biti
zvjezdolik,okruglast ili piramidalan.
Živčane stanice mogu se podijeliti i prema funkciji na:

1.motorne(eferentne) neurone -koji upravljaju mišićnim vlaknima,endokrinim i

egzokrinim žlijezdama.

2.osjetni (aferentni)neuroni-primaju podražaje iz okoline i unutrašnjosti tijela.

3.interneuroni –povezuju druge neurone međusobno i čine složene

funkcionalne lance ili krugove.

TIJELO (soma)STANICE

Tijelo stanice ili perikarion je dio neurona bez staničnih nastavaka koji sadrži
jezgru okruženu citoplazmom.To je prvenstveno hranidbeno središte premda
može primati i podražaje. Perikarion većine neurona prima završetke koji
dovode podražaje nastale u drugim živčanim stanicama.(ekscitacijske i
inhibicijske)

JEZGRA je okrugla,sadrži malo kromatima pa je zato svijetla i ima dobro vidljivu

jezgricu.Smještena je najčešće u sredini stanice,rjeđe ekscentrično.Gotovo svi
neuroni imaju jednu jezgru,samo oni u simpatičkim i osjetnim ganglijama imaju
dvije jezgre.

CITOPLAZMA(neuroplazma) sadrži razvijenu hrapavu endoplazmatsku mrežicu.

Goldžijev aparat je smješten oko jezgre ,a mitohondrije su rasute po čitavoj
citoplazmi ,ima ih i u aksonu,posebno u njegovim presimpatičkim
zadebljanjima.(aksonski produžetci).Nalaze se i lizosomi. Posebno
karakteristični sastojci citoplazme su kromofilna tvar i živčana vlakanca.
Kromofilna tvar se na preparatu vidi u obliku bazofilnih zrnaca udruženih u
skupine razne veličine. Daju pjegast i isprugan izgled zbog čega se naziva i
TIGROID. Najbolie se boji metodom po Nisslu pa se naziva Nisslova tvar ili
Nisslova tjelašca . Rasuta su po čitavoj citoplazmi osim aksona i aksonskog
brežuljka (polazište aksona od perikariona) .

ŽIVČANA VLAKANCA ILI NEUROFIBRILE su vrlo tanke niti koje se mogu prikazati
posebnom metodom impregnacije srebrom. Raspored im može biti različit-u
piramidalnim neuronima su uzdužno poredani , u multipolarnim čini gustu
mrežu , a u dendritima imaju izrazito paralelan tok . Neurofibrile čine
neurofilamenti i neurotubuli. Uloga :u vezi su strujanjem u aksoplazmi i
dendritima koj nastaje peristaltičkom kontrakcijom ovojnice glije. Citoplazma
može sadržavati i pigment melanin u substanta nigra lipofucin gotovo u svim
stanicama. NEUROPIL-masa koja odjeljuje neurone u CNS-u a čine je
neuroglije , dendriti i aksoni .

DENDRITI –Su tanki i granaju se poput stabla. Glavno su mjesto primanja i

obrade signala neurona. Često su posuti sitnim nastavcima . Dendriti znatno
povećavaju slobodnu površinu neurona preko koje se uspostavlja sinaptička
veza sa drugim neuronima . Za razliku od aksona (koji su svugdje podjednako
debeli) ,dendriti grananjem postaju sve tanji. Sastav citoplazme je sličan onom
u perikarionu,samo što ne sadrži Goldžijev aparat.Dendrritske spine
predstavljaju prvo mjesto obrade sinaptičkih signala koje prima neuron.To su
mjesta oblika gljive(izbočeni prošireni izdanak vezan za dendrit suženim
vratom),građena od bjelančevina,pričvršćena za unutrašnju stranu
postimpatičke membrane.

AKSONI –neurit –može biti različito dugačak .Većina neurona ima jedan
akson ,malo ili nema nijedan.Akson je cilindričan nastavak neurona različite
dužine i debljine,zavisno od vrste neurona.Na mjestu gdje akson odlazi od
staničnog trupa ili perikariona nalazi se ljevkasto izbočenje ili aksonski
brežuljak. Od dendrita se razlikuje po tome što ne sadrži ribosome,sužuje se
formirajući aksonski vrat i mikrotubuli su poredani u snopove.Neurit ili akson
omotan je aksolemom –aksonska plazma membrana,a sadržaj mu se naziva
aksoplazma.Uvijek je jednakog promjera.Aksoplazma ima više neurofilamenata
nego mikrotubula i ima malo mitohondrija.Oduststvo poliribosoma pokazuje
da održavanje aksona zavisi od perikariona.
Živčana vlakna –Neurit (akson) zajedno sa svojom ovojnicom naziva se živčano
vlakno.Ovojnica aksona u perifernim živcima čini posebna vrsta neuroglija-
Schvanove stanice.

Schvanove stanice imaju istu funkciju kao oligodendrociti,bjelančevinastog

sastava i tako izoliraju neuron.

Jedna Švanova stanica služi u mijelinizaciji samo jednog neurona dok

oligodendrociti mogu učestvovati u mijelinizaciji više neurona. Švanova
ovojnica je vanjska ovojnica.Živčana vlakna koja imaju dobro izraženu
mijelinsku ovojnicu su mijelizirana ili bijela vlakna,a ona koja imaju samo
Švanovu nazivaju se nemijelizirana ili siva vlakna(mijelin-lipidnog karaktera).

Mijelinska ovojnica se ne proteže kontinuirano cijelom dužinom živčanog

vlakna nego je isprekidana.Na mjestu gdje je akson obavijen samo citoplazmom
Švanovih stanica,živčano vlakno je tanje.To su tzv Ranvijerovi čvorovi.Prostor
između Ranvijerovih čvorova su mjesta najintenzivnije izmjene jona i dovođenja
enrgije za procesdepolarizacije na površini aksona.Proces nastajanja mijelinske
ovojnice naziva se mijelinizacija.Mijelinski sloj ima ulogu izolatora koji sprečava
difuzno širenje živčanog impulsa.Što je sloj deblji,podražaj se širi većom
brzinom. Sva živčana vlakna nastaju tako da se više aksona utisne u citoplazmu
jedne Švanove ćelije.

SINAPSE- Specijalizirana mjesta na kojima se dva neurona dodiriju i na kojima

se vrši prenos impulsa s jednog na drugi.Zadaća sinapse je pretvorba
električnog signala (impulsa)presimpatičke ćelije u hemijski signalkoji djeluje na
postsinapatičku ćeliju.Neurotransmiteri su hemijske tvari koje vezane za
receptorski protein otvaraju ili zatvaraju jonske kanale.Neuromodulatori ne
djelujuju direktno na sinapsu,nego mijenjaju osjetljivost neurona uz sinaptičku
stimulaciju .Sinapse čine:

1.AKSONSKI ZAVRŠETAK(presimpatički završetak)-koji šalje signal

2.POSTSINAPTIČKI ZAVRŠETAK(površina gdje nastaje novi signal

3.SINAPTIČKA PUKOTINA-uski međustanični prostor

Ako sinapsu čini akson s tijelom stanice,zove se aksosomatička,akson s

dendritom –aksodendrička i akson sa aksonom –aksoaksonska

Većinu sinapsi čine HEMIJSKE SINAPSE koje uključuju hemijske

glasnike.ELEKTRIČNE sinapse čine manji broj sinapsi koji pomoću tijesnih
spojeva prenose jonske signale kroz presinaptičku i postsinaptičku
membranu.Presinaptički završetak uvijek sadržava sinaptičke mjehuriće s
neurotransmiterima i brojne mitohondrije. Neurotransmiteri se sintetiziraju u
periokarionu,pohranjuju se u mjehurićima presinaptičkog .Višak membrane
nakupljen u presinaptičkom području nastao pražnjenjem sinaptičkih mjehurića
ponovo se prerađuje egzocitozom.Prvi opisani neurotransmiteri su acetilholin i
noradrenalin.Većina neurotransmitera su amin,aminokiseline i
neuropeptidi(dopamin,serotonin,inhibicijski prenosilac GAB)

Hemijske sinapse mogu biti:

EKSCITACIJSKE-njihova aktivnost stvara impulse na postsinaptičkoj membrani..

(živčani impuls se brzo šir,otvara kalcijeve kanale u presinaptičkoj
membrani,ulazak kalcija potiče egzocitozu sinaptičkih mjehurića,otpušteni
neurotransmiteri djeluju na receptore u postsinaptičkom dijelu što uzrokuje
depolarizaciju postsinaptičke membrane.

INHIBICIJSKE-međudjelovanje receptor-neurotransmiter uzrokuje

hiperpolarizaciju bez prenošenja živčanog impulsa.

Sinapse mogu ekscitirati i inhibirati prenošenje impulsa i tako mijenjati živčanu

aktivnost.

NEUROGLIJA-vrši potpornu ulogu i učestvuje kao posrednik pri razmjeni tvari u

živčanom tkivu. Po svojim funkcijama je analogna vezivnom tkivu u drugim
organima.

1. EPENDIMSKE ćelije su stanice kubičnog oblika ili cilindričnog koje poput

epitela u jednom sloju oblažu šupljine u mozgu i centralni kanal kičmene
moždine . Na slobodnoj površini imaju mikrovile ili cilije . Među tim
 stanicama nalaze se tanaciti koje imaju grubi bazalni izdanak sto dolazi u
vezu s kapilarima putem perikapilarnih nožica .
2. ASTROCITI –najveće su od svih glija stanica , makroglije. Zvjezdolikog su
oblika s mnogo izdanaka koji se protežu i granaju u svim pravcima tako
da čine 3D mrežu. Dolaze u tri oblika: a). Kratkokraki (protoplazmatski) –
imaju brojne kratke razgranjene izdanke . Nalaze se pretežno u sivoj masi
mozga i kičmene moždine. Neki izdanci u obliku perivaskularnih nožica
naliježu na površinu kapilara i malih krvnih žila, a neki su spljošteni i
naliježu uz perikarion živčanih stanica . Svojim perivaskularnim nožicama
učestvuju u formiranju membrane limitans gliae perivascularis i
superficialis kao i dugokraki
b) Dugokraki (fibrozni) –imaju manje izdanke , duže i manje razgranate. U
citoplazmi sadrže tanka neuroglina vlakna( gliofibrile) . Nalaze se u
glavnom u bijeloj masi mozga i kičmene moždine između nervnih
vlakana. Neki od izdanaka takođe dolaze u kontakt s krvnim
kapilarima,neki završavaju na površini mozga ispod pije mater .
c)mješoviti-nalaze se na granici između sive i bijele moždane mase.Neki
od njihovih izdanaka ulaze u sivu masu,a neki u bijelu.
Astrociti učestvuju u građi svih struktura središnjeg živčanog sistema i
imaju mnogostruke funkcije. Imaju potpornu ulogu,zaštitnu(uloga
izolatora),ulogu u funkcionalnom metabolizmu neurona.Posrednici su u
razmjeni tvari između krvi,neurona i cerebrospinalnog likvora.Pri
oštećenju nervnog tkiva astrociti stvaraju gliozni ožiljak(gliosis).

3.OLIGODENDROCITI-su stanice s malim brojem izdanaka ,tankih,koji se

granaju pod pravim uglom.Imaju relativno veliku jezgru bogatu
heterohromatinom,nešto gliofilamenata,nemaju perivaskularne
nožice,one mogu biti svojim trupom naslonjene na krvne žile .I one su
makroglije. Ima ih i u sivoj i u bijeloj moždanoj masi. U sivoj masi stoje u
tijesnoj vezi sa perikarionom neurona a u sivoj sa živčanim vlaknima.
Njihovi izdanci formiraju mijelinsku ovojnicu oko neurona u CNS-u.

4.MIKROGLIJA-male,izdužene ćelije s kratkim ,nepravilnim

nastavcima,tamno obojenom jezgrom,okruglom. Mikrogliju čine fagociti
koji pripadaju mononuklearnom fagocitnom sistemu.Stvaraju se u
koštanoj srži,učestvuju u upalnom procesu i cijeljenju CNS-a. Kad su
potaknute gube svoje nastavke i poprimaju morfološke osobine
makrofaga,postaju fagociti i djeluju kao predočne stanice.Izlučuje brojne
regulacijske citokine. Imaju sposobnost ameboidnog kretanja.Ima ih
svuda u mozgu i kičmenoj moždini ,a najviše oko živčanih stanica i krvim
žilama.