Neuronauka - zagadnienia

1. Morfologia neuronu. Rodzaje komórek nerwowych.

● akson (wypustka osiowa, neuryt)

○ rozpoczyna się wzgórkiem aksonu (najbardziej pobudliwe miejsce aksonu)
○ może być rozgałęziony (kolaterale = ubocznice)
○ średnica taka sama na całej długości
○ wzgórek aksonu - generator impulsu nerwowego

● dendryty (wypustki protoplazmatyczne)

○ przedłużenie ciała komórkowego (posiadają takie same organella, poza jądrem
komórkowym)
○ telodendrium - zakończenie dendrytów
○ tworzą drzewka dendrytyczne
○ zmniejszają swoją średnicę
○ powstają kolce dendrytyczne (które zwiększają ich powierzchnię)

● rodzaje kom. nerwowych

○ jednobiegunowy
○ dwubiegunowy
○ pseudojednobiegunowy
○ wielobiegunowy (motoneurony, piramidowa, purkinjego)

○ aferentne - neuron czuciowy

○ eferentne - neuron ruchowy
○ pośredniczące - interneurony

2. Pobudliwość i pobudzenie.

Komórki nerwowe należą do komórek pobudliwych. Działają na nie BODŹCE - czynniki

chemiczne lub fizyczne powodujące specyficzne reakcje.

W okresie depolaryzacji (czyli kiedy jest pobudzony) neuron nie jest w stanie zareagować na
żaden nowy bodziec. W okresie repolaryzacji natomiast neuron zareaguje tylko na bodziec
silniejszy niż poprzednio.

Inaczej:
Pobudliwość - zdolność komórki do reagowania na bodźce
Pobudzenie - reakcja komórki na bodziec
 3. Elektrofizjologia neuronu. Potencjał spoczynkowy i czynnościowy.

● potencjał spoczynkowy (różnica potencjałów elektrycznych- 70 mV)

○ wymuszony przez działanie pompy sodowo-potasowej - transport aktywny za
pomocą energii
○ błona spolaryzowana
○ ładunek (-) wewnątrz i (+) na zewnątrz
○ Na+ na zewnątrz, K+ wewnątrz

● potencjał czynnościowy (+ 20-35 mV)

○ depolaryzacja błony pod wpływem bodźca
○ pompa sodowo-potasowa przestaje być aktywna
○ ładunek (+) wewnątrz i (-) na zewnątrz
○ Na+ napływa do środka, K+ wypływa na zewnątrz
○ potencjał > progowy (- 55 mV)

● hiperpolaryzacja
○ ​postsynaptyczny potencjał hamujący - IPSP
● repolaryzacja
○ jony sodu wydostają się znów na zewnątrz, a jony potasu wpływają do
wewnątrz, wznowienie działania pompy
● depolaryzacja
○ postsynaptyczny potencjałem pobudzającym - EPSP

W potencjale spoczynkowym błona komórki nerwowej jest spolaryzowana:

Czyli mamy ujemną różnicę potencjałów wynoszącą -70 mV.

Następnie mamy potencjał spoczynkowy na wspaniałym wykresie :

Kanały potasowe nie tylko otwierają się z pewnym opóźnieniem, ale również zamykają się
dopiero kilka milisekund po powrocie błony do stanu spoczynku.Przedłużony wypływ
dodatnich ładunków (K+) na zewnątrz powoduje przejściowy okres hiperpolaryzacji błony
komórkowej, który nazywa się hiper-polaryzacyjnym potencjałem następczym. Ma on
niewielką amplitudę (ok.1-2 mV) i trwa od kilkunastu do kilkudziesięciu milisekund.

4. Przewodnictwo nerwowe. Budowa i rola osłonki mielinowej.

- oligodendrocyty - ośrodkowy UN
- lemocyty = kom. Schwanna - obwodowy UN

podział włókien nerwowych:

- bezmielinowe (bezrdzenne) - 1 lemocyt owija wiele aksonów, brak przewężeń
Ranviera (0,5 - 20 m/s), przewodnictwo ciągłe
- mielinowe (rdzenne) - wiele owinięć lemocytu wokół 1 aksonu, występuje przewężenia
Ranviera (2,5 - 120 m/s), przewodnictwo skokowe

Bardzo ważna funkcjonalnie jest szybkość przewodzenia potencjałów czynnościowych. zależy

ona od dwóch podstawowych czynników - od grubości aksonu i obecności osłonki mielinowej
wokół niego. Najczęściej istnieje korelacja pomiędzy obiema cechami: aksony cienkie na ogół
pozbawione są osłonki mielinowej, mają ją natomiast aksony grube. W aksonach nagich,
niezmielinizowanych, występuje przewodnictwo ciągłe, które polega na stopniowym
przesuwaniu się wzdłuż aksonu fali depolaryzacj.
A w zmielinizowanych - przewodnictwo skokowe. Osłonka mielinowa izoluje akson od płynu
pozakomórkowego i zwiększa dystans pomiędzy kolejnymi punktami, które osiągają próg
depolaryzacji. Dochodzi do pozornego skoku potencjału wzdłuż błony komórkowej pokrytej
osłonką, na odcinku pomiędzy kolejnymi przewężeniami, w których występuje
przewodnictwo ciągłe Obecność osłonki mielinowej zwiększa prędkość przewodzenia od
kilkunastu do kilkudziesięciu razy - w najgrubszych włóknach mielinowych wynosi nawet 120
m/s.

Antydromowy - do ciała neuronu

Ortodromowy - od ciała neuronu

5. Typy i rola komórek glejowych.

Komórki glejowe, które nie uczestniczą bezpośrednio w przetwarzaniu informacji i

przewodzeniu sygnałów, pełnią za to szereg funkcji pomocniczych, a ich liczba wielokrotnie
przekracza liczbę neuronów.

- mikroglej (fagocyty)
➢ makrofagi o funkcji żernej (usuwanie uszkodzonych komórek), najmniejsze
komórki glejowe, posiadają możliwość przemieszczania się
- makroglej
- oligodendrocyty i lemocyty (kom. Schwanna)
➢ osłonki mielinowe
- astrocyty
➢ podłoże UN, odżywianie neuronów, bariera krew-mózg,
neuroprzekaźnictwo, naprawa tkanki nerwowej
➢ dostarczają i odprowadzają składniki odżywcze
➢ redukują ilość jonów w przestrzeni międzykomórkowej
 6. Struktura, zróżnicowanie i czynność synaps.

Ale tak naprawdę struktura to po prostu:

● element presynaptyczny (akson)
● szczelina postsynaptyczna (tylko w chemicznych)
● element postsynaptyczny (ciało kom/dendryty/akson)

- nerwowo-nerwowe
- aksono-dendrytyczne
- aksono-somatyczne
- aksono-aksonalne
- nerwowo-mięśniowe
- nerwowo-gruczołowe

chemiczne
➢ występuje ​szczelina synaptyczna
➢ potencjał czynnościowy powoduje napływ jonów Ca , a następnie uwolnienie
neurotransmitera​z pęcherzyków i jego dyfuzję i wiązanie z receptorami
błony postsynaptycznej
➢ jednokierunkowy​przekaz sygnału
➢ sygnał przekazywany jest z jednej komórki nerwowej na drugą za
pośrednictwem cząsteczek chemicznych (neurotransmiterów)

Mechanizm działania synapsy chemicznej:

1. Potencjał czynnościowy depolaryzuje zakończenie aksonu
2. Otwarcie bramkowanych napięciem kanałów Ca++
3. Przejście Ca++ do zakończenia aksonu
 4. Uwolnienie transmitera i jego dyfuzja w kierunku części postsynaptycznej
5. Wiązanie neurotransmitera z receptorami postsynaptycznymi
6. Wychwyt zwrotny lub usuwanie neurotransmitera z przestrzeni synaptycznej

elektryczne
➢ błony się stykają
➢ połączenia szczelinowe ​(kanały jonowe)
➢ depolaryzacja wskutek bezpośredniego przepływu jonów
➢ sygnał może płynąć ​dwukierunkowo
➢ neurony są od siebie oddalone zaledwie o ok. 3,5 nm i nie ma pomiędzy nimi
właściwej szczeliny synaptycznej, gdyż są ze sobą połączone specjalnymi
strukturami (kanałami) białkowymi, które umożliwiają bezpośredni przepływ
prądu jonowego pomiędzy komórką presynaptyczną a postsynaptyczną

Przewaga ​synaps chemicznych nad elektrycznymi jest jednak ogromna, zważywszy przede
wszystkim trzy aspekty: ​różnicowanie przekazywanej informacji (pobudzenie lub
hamowanie), ​sumowanie czasowe ​(z jednej bardzo dużo) i ​przestrzenne ​(z wielu po
trochu) ​oraz ​presynaptyczną modyfikację sygnału (np. poprzez regulację ilości
wydzielanego neurotransmitera). Żaden z tych procesów nie zachodzi w synapsach
elektrycznych.

Chemiczne MAJĄ OPÓŹNIENIE (bo neurotransmitery) a elektryczne NIE MAJĄ

7. Neurotransmitery i potencjały postsynaptyczne EPSP i IPSP.

Neurotransmitery - neuron produkuje, transmituje, magazynuje jeden rodzaj

neurotransmiterów

● Aminokwasy:
○ glutaminian​- najbardziej rozpowszechniony mediator ​pobudzający,​kora
mózgu, pień mózgu; za jego pośrednictwem przekazywane są bodźce
wzrokowe, słuchowe i czuciowe. Łączy się zarówno z receptorami
jonotropowymi (AMPA), jak i N-metylo-D-asparaginowy (NMDA)

○ kwas gamma-aminomasłowy (​GABA​) - ​hamuje ​receptory chlorkowe,

móżdżek, kora mózgu, uspokajające, przeciwlękowe, GABA-A

● Aminy biogenne:
○ acetylocholina - ​zawsze pobudzający​, synapsa nerwowo-mięśniowa,
autonomiczny, kora mózgu, receptory: N (nikotynowy, pobudzenie) M1, M2,
M3, M4, M5 muskarynowe (serce - hamowanie, układ pokarmowy -
pobudzenie)
Płytka motoryczna (synapsy nerwowo-mięśniowe) → mięśnie nigdy nie są hamowane!
dlatego acetylocholina jest zawsze pobudzająca, a nie ma żadnych mediatorów hamujących.

HAMOWANIE - zależy od rodzaju receptora a nie rodzaju mediatora.

Są dwa typy potencjału postsynaptycznego:

EPSP - ​pobudzający​- zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia potencjału
czynnościowego (2mV)
IPSP - ​hamujący​- zmniejsza to prawdopodobieństwo

Ich amplituda wynosi tylko ok. 2 mV. Potencjałów tych jest bardzo dużo i ich ważną cechą
jest to, że mogą się sumować (lub odejmować). Potencjał w komórce jest WYPADKOWĄ
potencjałów pobudzających i hamujących.

skutek: zmiana przepuszczalności błony

potencjał post. zależy od receptora, a nie neuroprzekaźnika

8. Integracja sygnałów nerwowych. Sumowanie czasowe i przestrzenne.

- przestrzenne - informacje napływają z wielu komórek

- czasowe - informacje od jednej komórki następujące po sobie

dywergencja - jedna kom. tworzy połączenia z wieloma innymi dzięki rozgałęzieniom aksonu
(rozprzestrze informacji)
konwergencja - kilka kom. tworzy synapsy z jednym neuronem (integracja informacji)
 9. Sieci neuronalne. Kod nerwowy.

SIECI NEURONALNE
Komórki nerwowe tworzące układ nerwowy nie są rozmieszczone dowolnie, ale tworzą
konkretne obwody czy też sieci wzajemnie połączonych komórek przesyłających w swoim
obrębie info z miejsca początkowego do docelowego.

trening poprawiający koordynację ruchów wiąże się ze zmianami czynności sieci neuronalnej
i proces ten toczy się na wielu szczeblach ośrodkowego układu nerwowego

KOD NERWOWY - sekwencja potencjałów czynnościowych niosąca pewną informację; jest

przekazywany kolejnej komórce nerwowej lub efektorowej; zmiana tego kodu, czyli
sekwencji impulsów​, zwiększenie lub zmniejszenie ich liczby w jednostce czasu, powoduje
przesłanie odmiennego sygnału, którego efektem będzie ostatecznie zmieniona czynność
efektora.

10. Definicja i rodzaje receptorów.

Receptor - ​wyspecjalizowana struktura nerwowa, przekształcająca energię z bodźców na

energię elektryczną (impuls nerwowy)
Receptory są “swoiste”, czyli mają jeden bodziec adekwatny. Choć zazwyczaj pobudzane są
przez różne rodzaje energii, to jeden typ bodźca będzie najsilniejszy.

- eksteroreceptory - receptory skóry i tkanki podskórnej, uświadomione

- interoreceptory - w narządach wewnętrznych, nieuświadomione, homeostaza
- teleceptory - wzroku i słuchu, z odległości
- proprioceptory - wrzeciona mięśniowe, receptory ścięgniste Golgiego, narząd
równowagi, czucie głębokie

- mechanoreceptory (wszystkie) - ucisk

- chemoreceptory (ekstero- i intero-) - kubki smakowe, węch, skład chem. krwi,
hormony
- termoreceptory (ekstero-) - temperatura
- fotoreceptory (tele-) - czopki, pręciki
- nocyreceptory (ekstero- i intero-) - ból

11. Transdukcja bodźca. Kodowanie informacji czuciowej.

transdukcja - przekształcanie bodźca w impuls elektryczny

transdukcja -> potencjał receptora -> potencjał czynnościowy

Każdy receptor przetwarza jedną z form energii bodźca (mechaniczną, chemiczną, termiczną
lub elektromagnetyczną) na energię elektrochemiczną w postaci potencjałów receptora,
stopniowanych zależnie od siły i czasu trwania bodźca, podobnych do pobudzających
potencjałów postsynaptycznych (wyjątek stanowią komórki receptorowe siatkówki, które
ulegają hiperpolaryzacji).

Kodowanie informacji czuciowej przebiega tak, że pierwszy neuron odbiera impuls od bodźca
i zostaje przekroczony próg - mamy potencjał. Przekazuje drugiemu neuronowi EPSP, w taki
sposób, że te potencjały sobie lecą i sumują się aż nie wywołają potencjału czynnościowego w
drugim neuronie. I tak sobie leci :)

Kodowanie informacji to:

- liczba pobudzonych receptorów
- częstotliwość potencjałów czynnościowych

Istotne są tu:
● rodzaj bodźca (adekwatny uruchamia specyficzne połączenie w układzie nerwowym)
● lokalizacja bodźca (pole recepcyjne, somatotopia)
● intensywność (próg pobudliwości)
● czas trwania serii potencjałów czynnościowych

Organizacja dróg czuciowych

- rdzeniowo-opuszkowa​: receptor - rdzeń kręgowy - jądro smukłe klinowate - wstęga
przyśrodkowa - j. brzuszne tylno-boczne wzgórza - zakręt zaśrodkowy płata
ciemieniowego
- rdzeniowo-wzgórzowa przednia i boczna: receptor - rdzeń - j. brzuszne tylno-boczne
wzgórza - zakręt zaśrodkowy płata ciemieniowego

12. Korowa reprezentacja czuciowa (czucie somatyczne, wzrok, słuch, węch,

smak).
Kora czuciowa (zakręt zaśrodkowy) i ruchowa (zakręt przedśrodkowy) - organizacja
somatotropiczna
13. Nocyreceptory i specyfika czucia bólu.

● bodźce: mechaniczne, termiczne, chemiczne, elektryczne

● mechanoreceptory, termoreceptory (<5​°​ C)
C lub >45​°​
● polimodalne
● wysoki próg pobudliwości
Ból przewodzą przede wszystkim nagie(wolne) zakończenia włókien bezrdzennych,
które znajdują się w powierzchniowych warstwach skóry, w rogówce, warstwie
podbrodawkowej i głębszych warstwach skóry.

14. Proprioceptory - położenie i rola.

Znajdują się w:
- torebkach stawowych (ciałka blaszkowate, zmysłowe, wolne zakończenia)
- ścięgnach i więzadłach (narządy ścięgniste Golgiego, ciałka zmysłowe, wolne
zakończenia)
- mięśniach szkieletowych (wrzeciona nerwowo-mięśniowe)
- w uchu wewnętrznym (narząd przedsionkowy)

Propriocepcja to zmysł orientacji ułożenia części własnego ciała. Receptory dostarczają

mózgowi informacji o tonusie mięśniowym. Dzięki temu zmysłowi wiemy, jak ułożone są
nasze kończyny i inne części ciała bez patrzenia na nie. Układ propriocepcji odbiera bodźce
związane z uciskiem, rozciągnięciem, ustawieniem i ruchem ciała wobec siebie.

15. Łuk odruchowy.

- receptor (wrzeciona mięśniowe)

- droga dośrodkowa (włókna 1a)
- ośrodek odruchu (motoneurony)
- droga odśrodkowa (aksony motoneuronów)
- efektor (włókna mięśniowe jednostek ruchowych)
 16. Odruchy rdzeniowe - przykłady i rola.

Odruch kolanowy​(odruch na rozciąganie)

● receptory: wrzeciona mięśniowe pobudzane przez rozciąganie mięśnia
● droga dośrodkowa: włókna Ia (czuciowe)
● ośrodek odruchu: rdzeń kręgowy
● droga odśrodkowa: aksony motoneuronów i interneurony Ia hamujące
● efektor: włókna mięśniowe jednostek ruchowych (pobudzenie prostownika i
hamowanie zginacza)
● odruch monosynaptyczny, miotatyczny (receptor i efektor w jednym mięśniu)
● rola: odruch obronny, te same szlaki wykorzystywane są do koordynacji
naprzemiennych ruchów kończyn (lokomocja)

Odruch zginania ​(cofania)

● receptory: skórne receptory bólowe
● droga dośrodkowa: włókna aferentne odruchu zginania (FRA)
● droga odśrodkowa: interneurony kilku stawów pobudzające/hamujące motoneurony
odpowiednich mięśni
● efektor: pobudzenie motoneuronów zginaczy, hamowanie motoneuronów
prostowników
● odruch polisynaptyczny
● rola: odruch obronny, towarzyszy mu skrzyżowany odruch prostowania drugiej
kończyny (równowaga)
● te same szlaki wykorzystywane są do koordynacji naprzemiennych ruchów kończyn
(lokomocja)

Odwrócony odruch na rozciąganie

● receptory: narząd ścięgnisty Golgiego - reakcja na bardzo silne rozciągnięcie
● droga dośrodkowa: włókna aferentne Ib
● droga odśrodkowa: interneurony Ib hamujące motoneurony macierzystego mięśnia
● efektor: ten sam mięsień
● odruch 2-synaptyczny
● rola: rozkurcz mięśnia w ryzyku zerwania

17. Lokomocja - rdzeniowy generator wzorca lokomocji.

Czynność lokomocyjna tzw. Rdzeniowy generator wzorca lokomocji - powtarzalne

naprzemiennie ruchy zginaczy i prostowników podczas chodzenia są koordynowane przez
rdzeniową sieć neuronalną
 18. Programowanie ruchów dowolnych. Rola kory mózgu, móżdżku i jąder
podstawnych.

Program ruchu powstaje w kojarzeniowych polach kory mózgu, we współpracy z układem

limbicznym i przy uwzględnieniu zintegrowanej inf. czuciowej. Z pól kojarzeniowych
program jest przesyłany m.in. do kom. piramidowych, a dalej do licznych ośrodków
ruchowych, w tym motoneuronów i interneuronów.

Pola ruchowe
● pierwotna kora ruchowa - pochodzi z niej ok 50% włókien drogi piramidowej,
występuje w niej somatotropiczna organizacja (odzwierciedlenie drugostronnej
połowy części ciała)
● wtórna kora ruchowa - pochodzi z niej część włókien piramidowych, opracowanie
złożonych ruchów wielostawowych

Móżdżek
● utrzymanie równowagi
● koordynacja ruchów
● precyzja i płynność ruchów
● kontrola napięcia mięśni
● uczenie się ruchów
● pamięć ruchowa

Jądra podstawne​(jądra podkorowe: prążkowie i gałka blada, istota czarna, jądro

niskowzgórzowe)
● wykonywanie ruchów zautomatyzowanych, mimowolnych
● instynktowne przyjmowanie postawy ciała
● gesty
● regulacja napięcia mięśniowego
● współdziałanie w planowaniu ruchów z układem piramidowym
 19. Funkcje poznawcze mózgu.

Procesy tworzące i modyfikujące reprezentacje umysłowe w systemie poznawczym w umyśle,

służące do poznawania otoczenia (tworzenia i modyfikowania wiedzy o nim). Można również
stwierdzić, że są to procesy przetwarzania informacji, jakie zachodzą w układzie nerwowym i
polegają na odbieraniu informacji z otoczenia, ich przechowywaniu i przekształcaniu, a także
reagowaniu na nie.

20. Pola kojarzeniowe kory mózgu.

● Czołowe (kora przedczołowa) - mowa, pamięć robocza, przewidywanie konsekwencji,

planowanie ruchów i zachowań, podejmowanie decyzji, integracja interoceptywnych i
eksteroceptywnych informacji w celu wybrania właściwej odpowiedzi ruchowej

● Skroniowe i kora płata limbicznego - uczenie się i pamięć, różne poznawcze aspekty
zachowań emocjonalnych (afektywne)
○ najsilniej dotknięty obszar w chorobie Alzheimera

● Ciemieniowo-skroniowo-potyliczne - wyższe funkcje czuciowe (relacje przestrzenne,

obraz ciała: zespół pomijania), mowa, bóle fantomowe
○ zespół pomijania jednostronnego, ból fantomowy

połączenia: włókna kojarzeniowe (w obrębie półkuli) i włókna spoidłowe (między półkulami)

21. Asymetria półkul mózgu.

● ANALIZUJĄCA (dominująca, lewa, ręczność, ośrodki mowy) - matematyczna,

logiczne myślenie, klasyfikacja przedmiotów, tworzenie i rozpoznawanie mowy
-afazja (zab. mowy)
● ROZPOZNAJĄCA - emocjonalne i intuicyjne myślenie, rozpoznawanie kolorów,
kształtów, obrazów, melodii
-agnozja (zab. percepcji)
-astereognozja - nie rozp. przedmiotu bez wzroku

22.Struktury mózgu zaangażowane w zapamiętywanie.

● okolice płata czołowego kory mózgu (kora przedczołowa)

● płat skroniowy
● struktury układu limbicznego (hipokamp, ciało migdałowate)
● neurony kory móżdżku i jąder podstawnych - nauka czynności ruchowych
pamięć odruchowa = proceduralna
➔ jądra podstawne
◆ zdolności i nawyki
◆ odruchy warunkowe
◆ pisanie = kora potyliczna (kontrola wzrokowa) + jądra podstawne
➔ móżdżek
◆ umiejętności ruchowe
➔ ciała migdałowate
◆ reakcje emocjonalne
pamięć opisowa = deklaratywna, świadoma
➔ kora mózgu
◆ fakty i zdarzenia

23.Nieasocjacyjne i asocjacyjne formy uczenia się.

UCZENIE SIĘ = procesy prowadzące do zmiany zachowania w wyniku doświadczania, pod

wpływem zmieniających się warunków

Nieasocjacyjne​formy uczenia się (formy uczenia, które nie wymagają kojarzenia):

● HABITUACJA- przyzwyczajanie się do wielokrotnie powtarzanego/trwającego długo
bodźca; ignorowanie bodźców nieważnych (osłabienie transmisji synaptycznej)
● SENSYTYZACJA- uczenie się reakcji na bodziec szkodliwy; wzmaganie pierwotnej
reakcji na bodziec bólowy (wzmocnienie transmisji synaptycznej)
drugi bodziec boli nas bardziej mimo tej samej siły, sensytyzacja to wręcz unikanie
bodźca, który nas zranił; nadwrażliwość na bodziec wywołujący szkodę

Asocjacyjne​formy uczenia się = WARUNKOWANIE (powstawanie odruchów

warunkowych)
● WARUNKOWANIE KLASYCZNE (Pawłow)- skojarzenie bodźca bezwarunkowego
(biologiczny/wrodzony) i warunkowego (wyuczony)
● WARUNKOWANIE INSTRUMENTALNE- wzmacnianie zachowania poprzez
przyjemne lub nieprzyjemne doznania (metoda prób i błędów/ system kary i nagrody)
[SZCZURKI labirynt, przycisk=jedzenie]

24.Etapy zapamiętywania i rodzaje pamięci.

Etapy zapamiętywnia: (1-4 zapamiętywanie, 4-1 przypominanie)

1. wrażenia KODOWANIE
2. pamięć natychmiastowa​(nieświadoma, kilkaset ms) KONSOLIDACJA
3. pamięć świeża​(pierwotna, sekundy-minuty) MAGAZYNOWANIE
4. pamięć trwała ​(wtórna, kilka dni-wiele lat)
Rodzaje pamięci:
● odruchowa​= automatyczna, nieświadoma; odpowiada za zdolności percepcyjne i
ruchowe, nawyki zasady i umiejętności
● opisowa​= deklaratywna, świadoma; odpowiada za świadome refleksje (kora
mózgu), zdarzenia autobiograficzne (pamięć epizodyczna), wiedzę o ludziach rzeczach
i miejscach (pamięć semantyczna= daty historyczne, definicje)

● natychmiastowa ​= może być kodowana przez chwilę, neurony są pobudzone przez

chwilę, ale to pobudzenie trwa dłużej (jak czegoś nie usłyszeliśmy, a zanim ktoś
powtórzy to już wiemy co powiedział)
● świeża = ​może być wynikiem przejściowych zmian w mózgu (kora) np. zmian
transmisji synaptycznej; ciągła aktywność neuronalna w sieci połączeń zwrotnych; ma
ograniczoną pojemność; odmianą pamięci świeżej jest pamięć ​robocza;
przetwarzanie przez krótki czas informacji niezbędnych do wykonania określonego
zadnia poznawczego
● trwała ​= jest reprezezntowana przez zmiany plastyczne w mózgu:
 ○ zmiany w transmisji synaptycznej
○ synteza neurotransmiterów i specyficznych białek
○ zmiany syntezy DNA i RNA w neuronach
○ tworzenie nowych połączeń synaptycznych (nowe końce na dendrytach =
intensywniejsze pobudzenie)
○ powstawanie nowych neuronów np. w hipokampie (i prawie tylko w nim)

25.Mowa (język) jako unikalna zdolność człowieka.

~ Sarage-Rumbaugh:
- nie doceniamy zdolności językowych szympansów
- rozumieją mowę, mimo, że nie potrafią jej tworzyć
- rozumienie mowy przed zdolnościami tworzenia
~ Pinker:
- they just don’t get it

● człowiek jest w stanie wytwarzać dźwięki tylko w częstotliwości słyszalnej dla

ludzkiego ucha (20Hz do 20kHz)
● uniwersalne regularności uczenia się mowy u każdego człowieka

26.Modele rozumienia i tworzenia mowy.

Lewa półkula
pole Broki - ruchowe mowy (tylna część zakrętu czołowego dolnego półkuli lewej)
➢ tworzenie mowy: tworzenie wzorca potrzebnego do artkulacji
pole Wernickego - czuciowe mowy (tylna część zakrętu skroniowego górnego
➢ rozumienie mowy: przekształcanie wrażeń wzrokowych/słuchowych/abstrakcyjnych
myśli w zrozumiałe pojęcia
pęczek łukowaty (włókna łączące oba pola)
➢ przewodzenie informacji między polami

Prawa półkula
➢ intonacja mowy
➢ wydźwięk emocjonalny
➢ dopasowanie języka do sytuacji

Tworzenie mowy (stadia nakładają się na siebie)

1. planowanie przekazu
2. selekcja słów i tworzenie struktury zdania
3. podział na sekwencje dźwięków
4. kontrola artykulacji
! dialog jest szybki i interaktywny => jednoczesne zachodzenie na siebie sekwencji
związanych ze zrozumieniem, uświadamianiem i tworzeniem mowy

struktury związane z mową:

● wymawianie słów = neurony piramidowe kory mózgu
● tworzenie zdania = pole Broki
● słuchanie słów = kora słuchowa w płacie skroniowym, pole czuciowe mowy
(Wernickiego)
● czytanie = kora płata potylicznego (wzrokowa), zakręt kątowy

27. Zaburzenia mowy (afazje).

- ruchowa (Broki) - utrata zdolności tworzenia mowy, rozumienie pytania, brak

możliwości stworzenia odpowiedzi i okazania tego co się wie i pomyślało
- czuciowa (Wernickego) - utrata zdolności rozumienia mowy, odpowiedzi na coś
innego, mówi się dużo i bezskładnie
- globalna - brak zdolności rozumienia i tworzenia mowy
- mieszana - częściowe rozumienia, wydaje się, że odpowiada się dobrze
- przewodzeniowa (pęczek łukowaty) - rozumie się, wie się co odpowiedzieć, ale nie jest
się w stanie udzielić odpowiedzi
- amnestyczna - problem ze znaczeniem słów oraz użyciem ich w dobrym kontekście
- parafazja - zamiana wyrazu na dźwięk lub niewłaściwe słowo
- agrafia - brak umiejętności pisania
- aleksja - brak umiejętności czytania
 28.Definicja i ekspresja emocji.

Emocje wiążą się z pobudzeniem fizjologicznym (odpowiedź autonomiczna, hormonalna),

określoną reakcją mięśniową oraz subiektywnym doświadczeniem (uczuciem).

~ Connon-Bard
zdarzenie → odbiór bodźca → doświadczenie (uczucie) → reakcja fizyczna (zachowanie)
~ James-Lange
zdarzenie → odbiór bodźca → reakcja fizyczna (zachowanie) → doświadczenie (uczucie)

29.Neurofizjologiczne podłoże emocji.

30. Biologiczny sens emocji.

Emocje wywołują zachowania korzystne z ewolucyjnego punktu widzenia.

np. radość motywuje do działania, empatia powoduje budowanie więzi społecznych, strach
wywołuje reakcję ucieczki lub walki, złość może prowadzić do znalezienia rozwiązania,
natomiast zazdrość motywuje do pracy.

31. Neurofizjologiczne podstawy homeostazy.

- neurony dopaminergiczne
- neurony serotoninergiczne
- opioidy endogenne (np. endorfiny)

układ nagrody: pień mózgu → układ limbiczny → płat czołowy kory mózgu
 32.Definicja i funkcje motywacji.

motywacja - wewnętrzne czynniki nerwowe i fizjologiczne, które inicjują, podtrzymują i

kierują zachowaniem (to, czego chcę/potrzebuję, a nie to, co wiem)

1) elementarne napędy i mechanizmy regulacyjne wewnętrzne stany organizmu

prowadzące do eliminacji fizjologicznych deficytów poprzez sprzężenia zwrotne
2) osobiste i społeczne aspiracje uzyskane dzięki doświadczeniu

➢ kieruje zachowaniem do osiągnięcia celu lub uniknięcia określonego skutku

➢ organizuje spójną i odpowiednio ukierunkowaną sekwencję zachowań
➢ podwyższa ogólną czujność, aktywuje do działania

33.Układ nagrody w mózgu.

pień mózgu → układ limbiczny → płat czołowy kory mózgu

1. Sygnał alarmowy
2. Określone zachowania
3. Przewidywanie/ osiągnięcie celu aktywuje układ nagrody
- faza oczekiwania na przyjemność (dominująca) - dopamina
- faza konsumowania nagrody

34.Substancje psychoaktywne i mechanizmy uzależnienia.

substancje psychoaktywne - wpływają na procesy umysłowe (nastrój, procesy myślowe,

zachowania), poprzez wpływ na aktywność neuronów zmieniają czynność poszczególnych
regionów mózgu
● wpływają na procesy motywacyjne i powodują odczuwanie przyjemności
● modulują czynność neuronów związanych z układem nagrody i wydzielających
dopaminę

poprzez:
- zmniejszone uwalnianie mediatorów w synapsach
- hamowanie wychwytu zwrotnego mediatorów
- naśladowanie działania dopaminy

Mechanizm uzależnienia:
1. Ciągłe działanie substancji psychoaktywnych na neurony układu nagrody
2. Desensytyzacja układu związanego z odczuwaniem przyjemnośi
3. Mechanizmy homeostatyczne - przystosowanie
4. Substancja staje się konieczna do “normalnego” samopoczucia
5. Allostazja - zmiana punktu krytycznego homeostazy
 35.Genetyczne determinanty zachowania.

Zachowania specyficzne dla gatunku - dane bodźce aktywują określone sieci neuronalne
wywołujące specyficzne sekwencje zachowań ruchowych względnie niezależne od uczenia się.

36.Wrodzone wzorce zachowań u ludzi

➔ określone rysy zachowań mają komponent dziedziczny np.:

◆ inteligencja
◆ schizofrenia
◆ fenyloketonuria (zaburzenia metabolizmu)
◆ zespół Downa (afektywne i poznawcze, bo trisomia)

Wrodzone wzorce zachowań u ludzi:

● o charakterze uniwersalnym:
○ stereotypowe zachowania ruchowe (odruchy, lokomocja, ruchy mimowolne)
○ popędy i napędy (głód, pragnienie, seks, ciekawość, gniew)
○ stereotypowe sekwencje ruchowe, ekspresja twarzy (śmiech, zdziwienie)

37. Dymorfizm płciowy w mózgu

- Wielkość: K - 1130g, M - 1260g

- mężczyźni mają ok 4% więcej neuronów
- gen SRY(Sex determining Region Y) na chromosomie Y u mężczyzn - koduje białko
determinujące wykształcenie się jąder
- gonady wpływają na hormony, a hormony na regulację rozwoju tkanek i narządów
- mózgi mężczyzn i kobiet różnią się strukturą i właściwościami fizjologicznymi
DYMORFIZM W ASYMETRII PÓŁKUL
● u kobiet:
○ większa plastyczność funkcji poznawczych przez dłuższy okres życia
○ mniejsza asymetria funkcjonalna
○ lepsza pamięć semantyczna (przypominanie słów)
○ lepsze rozpoznawanie obrazów i obiektów
○ większa płynność werbalna (wyszukiwanie słów)
○ znaczenie ekspresji twarzy
● u mężczyzn:
○ szybsze różnicowanie czynnościowe półkul => częstsza dysleksja, afazje,
autyzm dziecięcy
○ lepsze rozumowanie matematyczne
○ relacje przestrzenne

✅BUDOWA I ORGANIZACJA NEURONALNA PODWZGÓRZA

● zróżnicowana odpowiedź podwzgórza na hormony (androgeny i estrogeny)
● u mężczyzn:
○ większe
○ więcej neuronów
○ większe jądra komórkowe
○ więcej wypustek, kolców dendrytycznych i zakończeń synaptycznych
● wpływ na:
○ wydzielanie hormonów przysadki
○ emocje
○ motywacje
○ zachowania seksualne (i orientacja)
○ agresja

❓BUDOWA ISTOTY SZAREJ I BIAŁEJ

● u mężczyzn:
○ większe płaty ciemieniowe, więcej istoty białej, a mniej szarej
(inne badania tego nie potwierdzają)
○ mniejsze pola ruchowe i czuciowe mowy
○ mniejszy obszar pierwotnej kory słuchowej
○ większy obszar pierwotnej kory wzrokowej

❓BUDOWA I ORGANIZACJA NEURONALNA HIPOKAMPA

● u mężczyzn:
○ mniejszy
○ inna struktura
● wpływa na:
○ uczenie się
○ pamięć
○ orientację w przestrzeni
❓CIAŁO MIGDAŁOWATE
● u chłopców:
○ większe
○ więcej receptorów dla androgenów

38. Rytmy biologiczne - rodzaje i przykłady.

Rytm biologiczny - występowanie w organizmach żywych zmian o charakterze cyklicznym

● egzogenne (zewnątrzpochodne)
○ sterowane przez czynniki zewnętrzne (oświetlenie, temperatura, wilgotność)
○ ujawniają się w obecności rytmicznie zmieniających się bodźców środowiska
● endogenne (wewnątrzpochodne)
○ sterowane wewnętrznym zegarem biologicznym
○ powstają pod wpływem bodźców z organizmu
○ istnieją nawet przy braku synchronizatora

RYTMY ENDOGENNE
- circadialne (okołodobowe)
- sen i czuwanie
- temperatura ciała
- hormony
- poziom hemoglobiny we krwi
- ultradialne (krótkookresowe)
- oddychanie
- cykl pracy serca
- tętno
- infradialne (długookresowe)
- hibernacja (okołoroczne)
- owulacja, rozmnażanie zwierząt (synchronizacja z fazami księżyca - lunarne)

39. Zegar biologiczny. Rola podwzgórza i szyszynki.

Zegar biologiczny - wew. mechanizm kierujący okołodobową rytmiką procesów biologicznych

➢ precyzyjny
➢ względnie niezależny od warunków zew.
➢ sieci nerwowe/ośrodki o zmiennej aktywności w różnych porach doby

JĄDRO NADSKRZYŻOWANIOWE WZGÓRZA

● spontaniczna rytmiczna aktywność o dużej częstotliwości za dnia i małej nocą
● charakter endogenny
● aktywność rytmiczna determinowana przez obecność genów zegarowych
● synchronizator - światło
● działa w oparciu o mechanizm sprzężenia zwrotnego
● uszkodzenie wiąże się z zanikiem rytmiki dobowej
SZYSZYNKA
● komunikacja zegara centralnego z jego peryferycznymi oscylatorami (cokolwiek to
znaczy)
● jak jest światło
➔ melanopsyna w neuronach zwojowych siatkówki oka pod wpływem światła
pobudza podwzgórze
➔ podwzgórze (jądro nadskrzyżowaniowe) hamuje jądro przykomorowe
● jak nie ma światła
➔ podwzgórze nie hamuje jądra przykomorowego
➔ j. przykomorowe pobudza szyszynkę
➔ szyszynka pobudza wydzielanie melatoniny
➔ melatonina wpływa na sen (jej ilość zmniejsza się z wiekiem)

40. Znaczenie i struktura snu.

➢ homeostaza (zachowanie energii, wydzielanie hormonów, sterowanie czynnością
układu autonomicznego)
➢ reorganizacja sieci neuronalnych (wpływ na konsolidację pamięci, usuwanie
niepotrzebnych śladów pamięciowych, gł. w fazie REM)
➢ deprywacja snu => spadek koncentracji, rozdrażnienie, zaniki pammięci, nadwaga,
cukrzyca, depresja, niska samoocena, halucynacje, obsesje

Struktura snu:
● 5 cykli po 60-90 min, 4 stadia non-REM i 1 faza REM
● non-REM: głęboki sen
● REM (sen paradoksalny): płytki, do 30 minut, zwykle dopiero podczas drugiego cyklu
○ szybkie ruchy gałek ocznych
○ zniesienie napięcia mięśniowego
○ spowolnienie oddychania
○ marzenia senne

41. Plastyczność układu nerwowego (rozwojowa, pamięciowa i adaptacyjne).

neuroplastyczność mózgu - trwałe przekształcenia funkcjonalne w określonych układach

neuronów w wyniku określonych bodźców lub ich kombinacji
➢ wzmocnienie/osłabienie istniejących połączeń neuronalnych
➢ powstawanie nowych połączeń neuronalnych
➢ powstawanie nowych neuronów
ROZWOJOWA​- zmiany struktury układu nerwowego w interakcji ze środowiskiem w
procesie rozwoju organizmu
- neurogeneza
- migracja neuronów
- apoptoza - wewnętrznie zainicjowana, zaprogramowana śmierć komórki
- synaptogeneza i eliminacja synaps niepotrzebnych
- mielinizacja
PAMIĘCIOWA​- uczenie się, czyli zmiana zachowania pod wpływem doświadczenia
- wzmocnienie połączeń synaptycznych
- powstawanie nowych synaps (reorganizacja sieci neuronowych)
- powstawanie nowych neuronów

ADAPTACYJNA​(kompensacyjna) - częściowa naprawa/ całkowita odnowa funkcji po

uszkodzeniu, dostosowanie struktury i funkcji do zmienionej aktywności ruchowej, zmiany
kompensacyjne w starzeniu się
- zmiana właściwości elektrofizjologicznych błony kom=> modyfikacja funkcji neuronu
- zmiana metabolizmu neuronu
- zmiana syntezy białek i neurotransmiterów
- zmiana liczby i rozkładu kanałów jonowych i receptorów błonowych w
synapsach
- reorganizacja sieci neuronalnych przez całe życie
- wzmocnienie połączeń synaptycznych
- rozrost i rozgałęzianie aksonów (nowe połączenia)
- eliminacja synaps

42.Adaptacja układu nerwowego do zmienionej aktywności ruchowej.

➢ wola i motywacja do ruchu

➢ rozkazy motoryczne i programy ruchów (płaty czołowe)
➢ płynność, precyzja i wzorce aktywności jednostek ruchowych (móżdżek, j. podstawne,
rdzeń kręgowy)
➢ rekrutacja i wzorce aktywności jednostek ruchowych (motoneurony)
➢ informacje zwrotne o przebiegu ruchu
➢ przystosowanie innych układów narządów