Γράφει ο

ΛΕΩΝΙΔΑΣ
ΚΑΛΛΙΒΡΕΤΑΚΗΣ
Οι Έλληνεβ νεκροί των πολεμικών ουγκρούοεων του 20ου αιώνα
1920 1930 1940 1950 I960 1980
Ενδεικτική
βιβλιογραφία
Γενικό Εηιιελεια
ΥΠΟΜΝΗΜΑ Σιραιου/Διεύθυνση Ιοωριος
Σιραιου [ΓΈΣ/ΔΙΣ). Ο
tin Μακεδόνικος Αγων και ια εκ
Θρακπν γεγονοω. Αθηνά 1979
Περιλαμβάνονται
οι νεχροί Β1 ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΙΟΛΕΜΟΣ Ιδρυμα Μελειων Χερσονήσου
Αίμου. Ο Μακεδόνικος Αγώνας •
στρατιωτικοί 1940-1945 43.500 143.50C ΗΣ ΚΟΡΕΑΣ Απομνημονευμαω. θεσσαλονίκη
και χα μέλη
Α' ΒΑΛΚΑΝΙΚΌΣ 1984. ο 264
των εθελοντικών ΠΟΛΕΜΟΣ 1950-1955 ΓΈΣ/ΔΙΣ. Εηιωμη Ιοωριο ιων
ενόπλων ΑΛΒΑΝΙΚΟ ΚΑΙ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΕΟΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ (1941-1945) Βαλκανικών Πολέμων. Αθήνα
σωμάιων
1912-1913
ITTI 1987

ιΙΨΙ
ΜΕΤΩΠΟ (1940-1941)
ΕΕΣΟΚΕΙ Από τους οποίους
ΓΈΣ/ΔΙΣ Ο Βορειοηηειρωιικος
Αγώνας. Αθήνα 1997
ΓΕΣ/ΔΙΣ Ο Ελληνικός Σιροιός
Περιλαμβάνονται Δεν υπάρχουν πλήρη 182 νεκροί του Ε.Σ.
mia ιον Πρωιον Παγκοαμιον
τα θύματα Ο Ελληνικός Στρατός είχε Στον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο (Αλβανικό Μέτωπο) συγκεντρωτικά (14 αξιωματικοί και Πολεμον. 1914-1918 ι fot
του άμαχου 2,374 νεκρούς {143 και τον Ελληνογερμανικό Πόλεμο (Μακεδόνικο τεκμηριωμένα στοιχεία. 168 στρατιώτες) Αθήνα 1358. ι 2ος. Αθήνα
πληθυσμού Σωματικούς και 2.231 Μέτωπο) του 1940-1941, αναφέρονται 14.614 Σύμφωνα με τον Στ. και 12 νεκροί της 1961
«Ελλείψει επαρκών
που απεβίωσαν στρατιώτες}, από τους νεκροί και αγνοούμενοι (αξιωματικοί 741 και Σαράφη, από τον Μάιο Π.Α. (7 αξιωματικοί ΓΕΣ/ΔΙΣ. ΤοΕλληνικον
στοιχείων», ο Ελληνικός Εκοιροΐευακον Σώμα εκ
με βίαιο θάνατο οποίους οι 763 στρατιώτες 13.873), αλλά απουσιάζουν οι του 1943 και μέχρι τον και 5 οπλίτες).
Στρατός βασίζεται για ΜεοημβρΜίν Ρωοίον (1919).
σκοτώθηκαν στο αγνοούμενοι του Μακεδόνικου Μετώπου, διότι Οκτώβριο του 1944, ο
τις απώλειες του σε Αθήνα 1955
Σημείωση: Μακεδόνικο Μέτωπο «δεν υπάρχουν τεκμηριωμένα στοιχεία». Στο ίδιο ΕΛΑΣ είχε 4.500 ΓΈΣ/ΔΙΣ. Η Υγειονομικό Υπηρεσία
γαλλικές πηγές, που
Δεν (81 αξιωματικοί και 6 8 2 διάστημα, οι απώλειες του Πολεμικού Ναυτικού νεκρούς. Στον αριθμό ωυ Σιραιου mia uw
καταγράφουν 42.335
περιλαμβάνονται στρατιώτες) και οι 1.611 ήταν 235 (31 αξιωματικοί, 5 4 υπαξιωματικοί αυτό δεν περιλαμβάνονται Μικρααιαυκην Εκαιραιείον
οι νεκροί νεκρούς και
στο Μέτωπο της και 150 ναυτοδίοποι), ενώ οι απώλειες της οι απώλειες στην Κρήτη, 11919-1922). Αθήνα 1968
από κακουχίες, αγνοούμενους, που ΓΈΣ/ΔΙΣ. Η Υγειονομική Υπηρεσία
Ηπείρου
κατανέμονται ως εξής: Πολεμικής Αεροπορίας ήταν 52 άνδρες. Δεν τη Θράκη και μέρος της ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ ΚΑΙ
πείνα και Πελοποννήσου, ούτε ωυ Σιραιου καω ιον Πόλεμο
(62 αξιωματικοί και αξιωματικοί 1.408 υπάρχουν τεκμηριωμένα στοιχεία για τα θύματα ΕΙΣΒΟΛΗ ΚΥΠΡΟΥ 19401941, Αθήνα 1983
άλλες αινεί: φυσικά οι προ του Μαΐου 1943. Γερμανικές 1946-1949
1.549 στρςισώτες). (108 το 1919-1920. των βομβαρδισμών μεταξύ των αμάχων. ΓΕΣ/ΔΙΣ. Εηιωμη Ιοωμιυ ωυ
αναφορές για τις «απώλειες του εχθρού» μεταξύ 1974 Ελληνοιιαλικυυ και
ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ Ί Α ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 4 0 0 το 1921 κοι 9 0 0
Ιουνίου 1943 και Σεπτεμβρίου 1944, Ελληνογερμανικαυ Πολέμου 1940-
το 1922), οτροπαώτες ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ (1941) 36.000 20.000 1941. Αθήνα 1985
ΑΓΩΝΑΣ Β'ΒΑΛΚΑΝΙΚΌΣ 1916-1918 40.927 (3.286 το
σημειώνουν 20.650 «Έλληνες συμμορίτες»
Ν Λαχανάς. «Οι αηωλειες ωυ
νεκρούς και 4.785 «τυφεκισθέντες για αντίποινα». Και στην περίπτωση oxsin, κάθε πλευρό έχει αναφέρει
1919-1920. 7.741 το Πολεμικού Ναυυκου καω ων Β'
1904-1908 ΠΟΛΕΜΟΣ Ούτε και στην περίπτωση των αμάχων υπάρχουν κατά καιρούς διάφορους αυθαίρετους αριθμούς.
Παραμένει αδιευκρίνιστος ο ακριβής αριθμός
[ΦΙ 1921 κοι 2 9 . 9 0 0 το των νεκρών κατά τη διάρκεια του Παγκόσμιο Πόλεμο».
Μαχόμενοι κατά των Γερμανών εισβολέων πλήρη συγκεντρωτικά τεκμηριωμένα στοιχεία.
1913 1922). Ο απώλειες της
εκτιμάται ότι έπεσαν «υπερχίλιοι» μαχητές, από
Ενδεικτικό, σε ό,τι αφορά τις απώλειες της μιας πραξικοπήματος κατά του Μακαρίου (15
«Καθημερινή» Εηω Ημερες
Αναφέρονται ενδεικτικά 38.690 εκτελεσθέντες 28 102000
ffl'I'l'llH'I'l Δεν υπάρχουν πλήρη συγκεντρωτικά
τεκμηριωμένα στοιχεία, λόγω και των ειδικών
Πολεμικής Αεροπορίας
ήταν 23 άνδρες.
τους οποίους οι 4 5 6 ανήκαν στις τακτικές
δυνάμεις και οι υπόλοιποι ήταν ντόπιοι που πήραν
από τους Γερμανούς στο διάστημα 21 Απριλίου
πλευράς α) ο θρ Ταακαλωαχ; αναφέρει για to διάστημα
1945-1951. 15.213 νεκρούς (13.707 του ΕΣ.,
Ιουλίου 1974). Εκτιμήσεις τους ανεβάζουν
μεταξύ 3 0 0 και 4 5 0 , στους οποίους
Δ Ι Μαγκριωιης. Quotai ως
Ελλάδος και Εγκλόμσω Καωχάς
Στα αρχεία της συνθηκών του διχασμού. Κατά τις συγκρούσεις 1941-15 Οκτωβρίου 1944, στους οποίους όμως 1.485 της Χωροφυλακής και 21 του Π.Ν), β) ο Δ
Για τους αμάχους δεν τα όπλα. Ενδεικτικά, στη Μάχη του Γαλατά συγκαταλέγονται 33 άνδρες της Κυπριακής 1941-1944. Αθήνα**
Διεύθυνσης Ιστορίας Ο Ελληνικός Στράτος είχε μεταξύ υπερασπιστών του βασιλιά Κωνσταντίνου δεν περιλαμβάνονται οι νεκροί από τις θλαντάς αναφέρει 2 9 . 2 3 9 νεκρούς «του εχθρού»,
υπάρχουν πλήρη σκοτώθηκαν 31 ντόπιοι μαχητές, 17 άμαχοι από Εθνοφρουράς (28 Ελληνοκύπριοι και 5 Σι Σαράφης. Ο ΕΛΑΣ. ι 1ος,
Στρατού του ΠΞΣ 5,851 νεκρούς (164 και συμμαχικών δυνάμεων εντός των Αθηνών καταστροφές των Καλαβρύτων, του Διστόμου μόνο γιο το διάστημα 1947-1948, γ) ο Γ. rtonovópéou Αθήνα 1964
συγκεντρωτικά βόμβες και εκτελέστηκαν 9 ως αντίποινα. Στον Ελλαδίτες), 22 της Κυπριακής Επικουρικής
(ΓΈΣ/ΔΙΣ) αναφέρονται βιωματικούς κοι 5.687 στις 19 Νοεμβρίου 1 9 1 6 , 0 Ελληνικός Στρατός κ.ά. οικισμών, καθώς και οι εκτελεσθέντες στις είχε αναφέρει το 1950 ενώπιον της Βουλής τον αριθμό Αστυνομίας, καθώς και μεγάλος αριθμός Β Μαθιοηουλος. Η Ελληνική
τεκμηριωμένο στοιχεία. αριθμό αυτό δεν περιλαμβάνονται οι 3.600
επωνύμως 955 νεκροί στρατιώτες). Επιπλέον είχε 3 0 νεκρούς (4 αξιωματικούς και 26 φυλακές Αβέρωφ και το Σκοπευτήριο της των 5 5 . 0 0 0 νεκρών (οπό τους οποίους 3.000 ενόπλων πολιτών που υπερασπίστηκαν τη οναοωση [1941 1944) και οι
Αν δεχθούμε στατικά Βρετανοί, Νεοζηλανδοί και Αυστραλιανοί που
μαχητές, από τους καταγράφονται, οθροιοτικό Καισαριανής, που εκτιμάται ότι ανεβάζουν τον νόμιμη κυβέρνηση ή συνεργάστηκαν για την «σύμμαχοι», Αθηνά 1977
στρατιώτες). Κατά τις μάχες της άνοιξης του τον αριθμό των βρήκαν τον θάνατο στην Κρήτη. αξιωματικοί), 6) το ΠΞΣ έχει δώσει 8.249 νεκρούς
συνολικό αριθμό στις 50.000. Πρέπει να Φ Ν Γρηγοριοδης. Εμφύλιος
οποίους 7 0 Έλληνες και γ» τους δύο Βαλχανικούς 1917 στο Μακεδόνικο Μέτωπο, αναφέρονται 1.782.000 (651 αξιωματικούς κοι 7.598) για το διάστημα 1946- ανατροπή της.
Κατά τη Μάχη της Κρήτης και στις αμέσως συνυπολογιστούν οι φονευθέντες από τους Πηλούς Πόλεμος 1944-1949 (ω δευιερο
οπλαρχηγοί [17 Πολέμους, 188 αγνοούμενοι ελληνικές απώλειες 108 (7 αξιωματικοί και Μικρασιαιύν 1 9 4 9 ( 1 2 6 το 1846, 1.115 το 1947, 4.239 το Στις μάχες εναντίον των Τούρκων a απώλειες ανωρυκοί ι ίΟυς. Αθήνα 1975
επόμενες ημέρες εκτιμάται ότι οι Γερμανοί (μόνο στη Θεσσαλία πάνω από 2.000), από τους
βαθμοφόροι του και 1.558 αποβιώσαντες 101 στρατιώτες). Στη Μάχη του Σκρα (17 ορθοδόξων της 1948, 2.769 το 1949). δεν προσμετρά όμως τους του Ελληνικού Στρατού (ΕΛΔΥΚ, Έλληνες ϊ Γεροζηαης. Γα Σώμα ιων
εκτέλεσαν περί τους 2.000 αμάχους. Ενδεικτικά, Βούλγαρους (Δράμα, Δοξάτο, κ.τ.λ., πάνω από
τακτικού Ελληνικού από άλλα αίτια κατά τη Μαΐου 1918) οι απώλειες των τριών ελληνικών Πατριαρχικής αγνοούμενους, ε) ο Σι Χαροτσής δίνει 17.635 νεκρούς βαθμοφόροι Εθνοφρουράς και ενισχύσεις Αξιωμαυκων και η θεοη ωυ am
240 σκοτώθηκαν στον Νομό Χανίων και 8 0 στον 15.000) και από τους Αλβανούς στην Ήπειρο
Στρατού και 53 διάρκεια των επιχειρήσεων. Μεραρχιών ήταν 605 νεκροί και αγνοούμενοι απογραφής τού 1912 του Ε.Σ. (1.385 αξιωματικούς και 16.250 οπλίτες}. καταδρομέων) έφθασαν τους 1 6 1 , στους σύγχρονη ελληνική κοινωνία.
Νομό Ρεθύμνης. Δεν υπάρχουν στοιχεία για τα (πάνω από 1.500). Στους αμάχους 1821-1975. ι 2ος. Αθήνα
εθελοντές], 315 οπλίτες Δεν υπάρχουν πλήρη (31 αξιωματικοί και 574 στρατιώτες). Στη Μάχη και αφαιρέσουμε τους 3 4 νεκρούς της Π Α κοι 21 νεκρούς του Π.Ν.. οχ) οποίους περιλαμβάνονται και οι 29
θύματα των βομβαρδισμών. περιλαμβάνονται και οι 66.000 νεκροί Έλληνες 1996
και 570 πράκτορες της συγκεντρωτικά της Δοϊράνης (5-6 Σεπτεμβρίου 1918) οι 1 250.000 ο David Dose (1993) δεχετοι 13.800 του Ε.Σ. (8.400 καταδρομείς που σκοτώθηκαν όταν
Εβραίοι της ίδιας περιόδου, αλλά δεν καταρρίφθηκε αηό φίλια πυρά στη Λευκωσία Ο Η Close, εισαγωγή ωυ
ελληνικής κυβέρνησης. τεκμηριωμένα στοιχεία για απώλειες των τριών ελληνικών Μεραρχιών ήταν πρόσφυγες που νεκρούς και 5.400 αγνοούμενους) κοι 2.220 της συλλογικού ωμού The Greek ΟνιΙ
Δεν υπάρχουν επαρκή τ κ απώλειες μεταξύ των ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ - ΝΑΥΤΙΚΟΣ συνυπολογίζονται οι περίπου 2 6 0 . 0 0 0 νεκροί το αεροσκάφος τους, στο οποίο βρήκε τον
567 νεκροί και αγνοούμενοι (44 αξιωματικοί καταγράφηκαν στην Χωροφυλακής. Σε α,υ αφορά ης απώλειες της άλλης war 1943-1950 - Studies of
-στοιχεία για τις απώλειες από πείνα. θάνατο και το 4μελές πλήρωμα της Πολεμικής potaruation. 1993. (ελλην μιφρ
αμάχων κατοίκων των και 523 στρατιώτες). Κατά τον μήνα Σεπτέμβριο Ελλάδα το 1928, ΠΟΛΕΜΟΣ (1941-1945) πλευράς, το ΠΞΣ έχε» δώσε» 38.421 νεκρούς αντάρτες.
Αεροπορίας. Οι απώλειες της Κυπριακής
μεταξύ των ντόπιων που περιοχών όπου διεξήχθησαν 1918, οι συνολικές απώλειες του Ε.Σ., σύμφωνα έχουμε μια διαφορά Η Αγγελική Λαίου (1987) κοι ο David Close (1993) Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος
ΕΜΦΥΛΙΕΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ Εθνοφρουράς ανέρχονται σε 309 νεκρούς 1943-1950 - Μελειες για mv
ανήκαν σε ένοπλες οι επιχειρήσεις. με γαλλικές πηγές, ήταν 1.505 (70 αξιωματικοί, 5 3 2 . 0 0 0 ατόμων. δέχονται περί τους 2 0 . 0 0 0 νεκρούς αντάρτες. Ο Χρ (40 αξιωματικούς και 269 στρατιώτες). Το πόλωση. Αθήνα α έκδοση 1997.
ομάδες. 1.435 στρατιώτες), από τους οποίους 834 ορισμένοι από τους (1941-1945) Καινούργιος αναφέρει 2.122 νεκρούς βαθμοφόρους Κυπριακό Ναυτικό κατέγραψε 9 απώλειες β έκδοση 1998)
Δεν υπάρχουν πλήρη νεκροί και 671 αγνοούμενοι. Οι απώλειες της Ο Ελληνικός Στρατός των ανταρτών (οπό τους οποίους 146 γυναίκες) (20)
οποίους πέθαναν στην ΕΑΜ. Οι ηραγμαυκες αιυες ωυ
rmrtm
όταν δύο τορπιλάκατοι του βυθίστηκαν στα
συγκεντρωτικά ΑΥΤΟΝΟΜΙΣΤ Πολεμικής Αεροπορίας ήταν 17 άνδρες. Ελλάδα μεταξύ 1922
καταγράφει εμμέσως Ούτε στην περίπτωση των αμάχων υπάρχουν πλήρη ανοικτά της Κερύνειας. Δεν περιλαμβάνονται Ελληνικού δρομαως. Αθήνα
τεκμηριωμένα στοιχεία KO ΚΙΝΗΜΑ περί τους 9 0 0 νεκρούς 1947
κοι 1928, ενώ κάποιοι συγκεντρωτικό τεκμηριωμένα στοιχείο Ενδεικτικά, ο στους αριθμούς αυτούς οι 1.619 που
για τους αμάχους. 0 Κ. Ι. και αγνοούμενους. Ελλείψει στοιχείων, κάθε πλευρά επικαλείται Μη Γραμμένος Π Ροδοκης
Β. ΗΠΕΙΡΟΥ άλλοι παρέμειναν στη ΔΣΕ στο υπόμνημα του της 14 3.1947 αναφέρει θεωρούνται μέχρι σήμερα αγνοούμενοι (83
Μαζαράκης-Αινιάν, Οι απώλειες της 1 ης τους αριθμούς της. Ενδεικτικά, σε ό,τι αφορά (εαιμ). Εωι άρχισε ο εμφύλιος
Μικροσία και 1 0 5 9 δολοφονίες οπό την αντίπαλη πλευρά, στο Ελλαδίτες στρατιωτικοί, 908 Ελληνοκύπριοι πόλεμος. Αθήνα 198/
βασιζόμενος σε γαλλική Ταξιαρχίας στη Μάχη του τις απώλειες της μιας πλευράς, ο θρ. Τσακαλώτος
κατόρθωσαν να διάστημα 1945-1946, στις περιφέρειες Στερεός στρατιωτικοί και 628 άμαχοι), αν και πρόσφατα ΓΕΣ/ΔΙΣ. Γο Εκαωαιευιικον
δημοσίευση, αναφέρει El Alamein το 1942 ήταν αναφέρει για το διάστημα 1944-1945, 2.422 επιβεβαιώθηκε ο θάνατος ορισμένων από
ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΣΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ επιβιώσουν εκεί. Ενας Ελλάδος, Θεσσαλίας. Ηπείρου, Κεντρικής και Δυτικής Σωμό Ελλάδος εκ, Κορΰαν ( 19S0-
89 και της 3ης Ορεινής νεκρούς. Σε ό,τι αφορά τις απώλειες της άλλης αυτούς. Εάν αποδειχθεί για το σύνολο, ο
1.200 που φονεύθηκαν αριθμός λοιπόν περίπου Μακεδόνιος Ο Μ. Κύρκος, ενώπιον της Επιτροπής του 1955). Αθήνα 1977
Ταξιαρχίας στο Rimini το πλευράς, ο Β. Μπαρτζϊώτας δίνει, μόνο για τον αριθμός των νεκρών στρατιωτικών θα ανέλθει
μέχρι το 1907. Στο 400.000 θυμάτων δεν OHE τον Φεβρουάριο ωυ 1947, κατήγγειλε 2 5 0 9
Ο αριθμός αφορά τους 1944, 116. Στο ίδιο Δεκέμβριο, 1.000 νεκρούς του ΕΛΑΣ στην σε 1.691 και των αμάχων σε 1.128.
αρχείο Εξαδακτύλου πρέπει να αφίσταται νεκρούς σε όλη την Ελλάδα, στο ίδιο διάστημα (109
Έλληνες υπηκόους, διάστημα, οι απώλειες Αθήνα. Έχουν αναφερθεί επίσης 5.000 νεκροί
αναφέρονται επωνύμως δραματικά του επίσημες εκτελέσεις και 2.400 δολοφονίες). Αρκετοί ΠΟΟΟωΠΟ Β. Καρακάσης
στρατιωτικούς ή μη, που του Πολεμικού Ναυτικού άμαχοι στη διάρκεια των Δεκεμβριανών, μόνο
475 'Ελληνες πρόκριτοι, πραγματικού. μελετητές αθροίζουν το σύνολο των νεκρών, ενόπλων
έλαβαν μέρος στα γεγονότα ήταν 2 8 0 (40 στην περιφέρεια Αθήνας - Πειραιά, ενώ ο C.
δάσκαλοι, κληρικρί κ.τ.λ. Από τους οποίους αξιωματικοί 18 και στρατιώτες κοι αμάχων αμφοτέρων των πλευρών σε 158.000,
και όχι στους ντόπιους, για αξιωματικοί, 64 υπαξιωματικοί και 176 - Chiclet (1987) υπολογίζει για το ίδιο διάστημα
που φονεύθηκαν στο 380. Τα στοιχεία βασίζονται στην έκθεση ενώ ο David Dose (1993) σχολιάζει ότι «πρέπει να
τους οποίους δεν υπάρχουν ναυτοδίοποι), ενώ οι απώλειες της Πολεμικής τον συνολικό αριθμό των νεκρών σε όλη την
διάστημα 1904-1905. πεπραγμένων του Α' Σώματος Στρατού. ξεπέρασαν τις 6 0 000».
επαρκή στοιχεία. Αεροπορίας 8 6 άνδρες. Στα βρετανικό Ελλάδα, σε 11.300-14.000. Στον αριθμό αυτό
στρατιωτικά νεκροταφεία της Αιγύπτου βρίσκονται υποτίθεται ότι περιλαμβάνονται οι νεκροί άνδρες
θαμμένοι 71 άνδρες του Ε.Σ., 14 της Π.Α.. 6 του ΕΛΑΣ, των κυβερνητικών δυνάμεων της
του Π.Ν. και 3 του Ε.Ν. Αθήνας, του ΕΔΕΣ και των ομάδων Μιχάλ Αγά
Ο αναφερόμενος αριθμός των αμάχων αφορά και Τσαούς Αντών και οι άμαχοι, όχι όμως οι
κυρίως στις απώλειες του Εμπορικού Ναυτικού 2 6 5 νεκροί και αγνοούμενοι των βρετανικών
κατά το διάστημα 3.9.1939-5.9.1945. δυνάμεων.

Φ**