TIỀM NĂNG CÂY CHÈ THÁI NGUYÊN

Thái Nguyên là một trong những tỉnh có diện tích và sản lượng chè lớn của
cả nước, chỉ đứng sau tỉnh Lâm Đồng. Từ lâu, Thái Nguyên đã nổi tiếng với
vùng chè Tân Cương nằm ở phía Tây thành phố Thái Nguyên; những năm gần
đây, là làng chè Trại Cài ở xã Minh Lập (Đồng Hỷ) và làng chè ở xã La Bằng
(Đại Từ). Ngoài ra, ở tất cả các huyện đều trồng chè và có những vùng sản xuất
chè cao cấp, đặc sản như: Phúc Thuận, Thành Công (Phổ Yên); Trại Cài, Minh
Lập, Sông Cầu (Đồng Hỷ) với chất lượng ngon không kém. Chính điều kiện tự
nhiên, khí hậu đã ưu đãi cho Thái Nguyên có một vị chè riêng biệt không nơi nào
có. Bên cạnh đó, là kinh nghiệm trồng và chế biến chè của người dân nơi đây đã
tạo nên hương vị quyến rũ, làm cho những khách hàng khó tính cũng chẳng nỡ
bỏ qua. Tiếng thơm về chè Thái Nguyên không những chỉ khách hàng trong tỉnh,
trong nước biết đến mà đã được nhiều nước trên Thế giới tìm đến ngày càng
nhiều. Chính vì thế, trong những năm gần đây, Thái Nguyên đã có nhiều cố gắng
để phát triển cây chè (cả về diện tích, năng suất, sản lợng) nhằm đáp ứng nhu cầu
người tiêu dùng và xây dựng thương hiệu chè để người tiêu dùng yên tâm không
bị nhầm lẫn với các loại chè ở vùng khác. Nếu nh năm 1997 cả tỉnh mới có
10.952 ha chè; năng suất bình quân đạt 31,48 tạ/ha; sản lượng chè búp tơi đạt
25.540 tấn; đến năm 2009, diện tích là là 17.309 ha, năng suất đạt 98,96 tạ/ha;
sản lượng đạt 158.702 tấn.

Cây chè phát triển không những trở thành một trong những đặc sản của Thái
Nguyên để “làm đầu câu chuyện” mỗi khi khách đến mà còn là món quà quý,
sang trọng trong hành trang của mỗi du khách khi về biếu bạn bè thân. Hơn thế,
cây chè ở Thái Nguyên cũng là một trong những mặt hàng chủ lực tham gia xuất
khẩu đem lại ngoại tệ mạnh cho tỉnh, mà cây chè còn đợc mệnh danh là cây “xoá
đói giảm nghèo” với ngời nghèo; cây “làm giầu” với ngời giầu có. Theo đánh giá
của cơ quan chuyên môn, năm 2005, giá trị sản xuất bình quân trên một đơn vị
diện tích từ cây chè đạt 16 triệu đồng/ha; đến năm 2009 đã đạt bình quân 53 triệu
đồng/ha. Hiện nay, sản phẩm chè của Thái Nguyên đã có mặt ở các thị trường:
Mỹ, Canada, Trung Quốc, ấn độ, Đài Loan… Năm 2009, toàn tỉnh đã xuất khẩu
đợc 5.980 tấn, chiếm gần 19% sản lượng chè búp khô của toàn tỉnh. Số ngoại tệ
thu đợc 7,098 triệu USD, tăng 8,9% so với cùng kỳ. Đối với thị trường trong
tỉnh, sản lượng chè tiêu thụ chiếm trên 81% sản lượng của cả tỉnh. Trong đó, nhu
cầu tiêu thụ chủ yếu tập trung vào 2 loại chè chính là: chè xanh và chè đen, phục

1
vụ cho tiêu dùng hằng ngày của nhân dân; loại thu hái để chế biến nâng cao chất
lượng xuất khẩu và bán trong nước. Sản phẩm chính của chè Thái Nguyên ở thị
trường trong nước là chè xanh, chè xanh chất lượng cao, chè ướp hương đóng
gói hay đóng hộp. Chè xuất khẩu đi các nước chủ yếu là chè thô. Hiện có 30
doanh nghiệp đăng ký chế biến, tiêu thụ chè cho nông dân, trong đó có 11 doanh
nghiệp thường xuyên hoạt động thu mua (các doanh nghiệp còn lại hoạt động
không thường xuyên, do không thu mua đợc nguyên liệu), chế biến hàng năm
khoảng trên 50 nghìn tấn, chiếm 30% tổng sản lượng toàn tỉnh, chủ yếu là chè
đen và chè xanh bán thành phẩm. Số còn lại được chế biến thủ công trong dân.

Không những quan tâm đến phát triển diện tích, năng suất sản lượng, Thái
Nguyên đã và đang triển khai nhiều dự án về đổi mới công nghệ kết hợp với kỹ
thuật truyền thống từ sản xuất nguyên liệu đến chế biến, bảo quản và bao bì đóng
gói để nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và tạo sản phẩm an toàn để bảo
vệ sức khoẻ người trồng chè cũng như người uống trà. Đi đôi là tổ chức các Hội
thi chè giữa các vùng chè truyền thống; xây dựng thương hiệu chè Thái Nguyên.
Hiện tại, Cục Sở hữu trí tuệ đã cấp Giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu hàng
hoá: “Nhãn hiệu tập thể Chè Thái Nguyên” với 13 doanh nghiệp và 31 cá nhân
đang sử dụng Nhãn hiệu tập thể này. Riêng Công ty cổ phần Tập đoàn Tân C-
ương Hoàng Bình hiện đang sản xuất trên 30 loại sản phẩm, tất cả đều có mã
vạch, quản lý theo tiêu chuẩn ISO 9001-9002. Ngoài ra, Thái Nguyên liên tục
lựa chọn bộ giống chè có năng suất, chất lượng cao vào trồng để thay thế cho
giống chè cũ.

Cây chè Thái Nguyên đang “lên ngôi” và trở thành cây mũi nhọn, góp phần
chuyển dịch cơ cấu cây trồng ở hầu hết các địa phương trong tỉnh, vì thế, Thái
Nguyên đang tiếp tục mở rộng diện tích, sản lượng chè. Dự kiến đến năm 2020
diện tích chè toàn tỉnh đạt 19 nghìn ha. Trong đó, diện tích chè kinh doanh đạt
17.900 ha (giống mới chiếm 60%); năng suất bình quân đạt 14 tấn búp tơi, sản l-
ợng đạt 250.600 tấn búp tơi; giá trị thu nhập 220 triệu đồng/ha. Diện tích chè ở
các địa phương (tính đến năm 2020) đợc phân bố nh sau: Thành phố Thái
Nguyên 1.500 ha; thị xã Sông Công 650 ha; Định Hoá 2.800 ha; Võ Nhai 500
ha; Phú Lơng 3.900 ha; Đồng Hỷ 2.700 ha; Đại Từ 5.600 ha; Phú Bình 100 ha;
Phổ Yên 1.250 ha. Sẽ quy hoạch các vùng sản xuất tập trung gồm: Vùng chè đen
(dự kiến 15% diện tích chè) chủ yếu ở các huyện: Định Hoá, Phú Lương; vùng
sản xuất chè xanh 55% diện tích chè, chủ yếu ở thành phố Thái Nguyên, Đồng
Hỷ, Đại Từ, Võ Nhai, Sông Công; vùng sản xuất chè cao cấp, chè đặc sản chiếm
25% diện tích chè, tập trung ở thành phố Thái Nguyên, Đại Từ, Đồng Hỷ, Phổ
Yên, Phú Lương.

2
 Chè Thái Nguyên thơm ngon nổi tiếng từ lâu. Ngày càng có nhiều ngời tìm
đến trà Thái Nguyên để được thưởng thức hương vị trà có màu xanh, hương
cốm, uống sau vài giờ vẫn đọng lại nơi cổ họng đầy quyễn rũ, làm cho ai đã
uống một lần rồi lại không muốn uống một thứ trà nào khác. Cây chè Thái
Nguyên mỗi năm tăng thêm đến hàng trăm ha; giá bán cũng chẳng rẻ chút nào
(có loại chè tới hàng triệu đồng/cân) mà vẫn chẳng đủ để thoả mãn tấm lòng
người tri kỷ.

Vi Thu Lan (B¸o Th¸i Nguyªn)