Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Der. J. Fac. Eng. Arch. Gazi Univ.

Cilt 25, No 4, 867-879, 2010 Vol 25, No 4, 867-879, 2010

POMZA ZEOLİT VE CEM I ÇİMENTOSUNUN MİNEROLOJİK

MOLEKÜLER ELEKTROKİNETİK VE TERMAL UYUMUNUN
YÜKSEK DAYANIMLI BETONA ETKİSİNİN
ARAŞTIRILMASI

Kürşat YILDIZ, Atila DORUM ve Yılmaz KOÇAK*

Yapı Eğitimi Bölümü, Teknoloji Fakültesi, Gazi Üniversitesi, 06500 Teknikokullar/Ankara
*
Yapı Eğitimi Bölümü, Teknik Eğitim Fakültesi, Düzce Üniversitesi, Düzce
kursaty@gazi.edu.tr, adorum@gazi.edu.tr, yilmazkocak@duzce.edu.tr

(Geliş/Received: 02.03.2010; Kabul/Accepted: 06.07.2010)

ÖZET

Bu çalışmada pomza ve zeolit gibi yüksek silis içerikli minerallerin yüksek dayanımlı beton (YDB) içerisinde
puzolan olarak kullanımının mineralojik, moleküler, elektrokinetik (zeta potansiyel) ve simültane termal açıdan
uyumu araştırılmıştır. Bu amaçla bağlayıcılar üzerinde fiziksel, kimyasal, mekanik, mineralojik, moleküler,
elektrokinetik ve termal analizler yapılmıştır. Daha sonra yüksek dayanımlı beton tasarımı gerçekleştirilirken
çimentoya ikame edilmek suretiyle (0P15Z “%0 Pomza+%15 Zeolit”, 5P10Z, 10P5Z ve 15P0Z) olmak üzere
dört tip YDB üretilmiştir. Üretilen YDB’lar üzerinde bir takım taze beton deneyleri ve basınç dayanımı deneyleri
yapılmıştır. Bağlayıcılar üzerinde yapılan analizlerden alınan veriler ile YDB’lardan alınan verilerin birbiriyle
uyum içerisinde olup olmadığı tespit edilmeye çalışmıştır. Sonuçta pomza, zeolit ve CEM I 42,5 R çimentosunun
kimyasal, mineralojik, moleküler, elektrokinetik ve termal uyumunun, üretilen YDB türlerinde de ortaya çıktığı
belirlenmiştir.

Anahtar kelimeler: Pomza, zeolit, mineralojik analiz, moleküler analiz, zeta potansiyel, simültane termal
analiz, yüksek dayanımlı beton.

THE INVESTIGATION OF THE EFFECT OF MINEROLOGICAL MOLECULAR

ELECTROKINETICAL AND THERMAL COMPLIANCE OF PUMICE, ZEOLITE AND CEM I
CEMENT ON HIGH STRENGTH CONCRETE

ABSTRACT

In this study, usage of minerals with high silica content such as pumice and zeolite in high strength concrete
(HSC) as pozzolans was investigated within the context of mineralogical, molecular, electrokinetic (zeta
potential) and simultaneous thermal compliance. For this purpose, physical, chemical, mineralogical, molecular,
electrokinetic and thermal analyses were performed on bindings. Subsequently, four types of HSC were
produced (0P15Z “0% Pumice+15% Zeolite”, 5P10Z, 10P5Z and 15P0Z) by replacing in cement when
designing high strength concrete. Some fresh concrete tests and compressive strength tests were performed on
produced HSCs. It was tried to determine the compliance of the data taken from the analyses performed on the
bindings and the data from the HSCs. In conclusion, it was determined that the chemical, mineralogical,
molecular, electrokinetic and thermal compliance of pumice, zeolite and CEM I 42.5 R cement has also appeared
in HSC types.

Key Words: Pumice, zeolite, mineralogical analysis, molecular analysis, zeta potential, simultaneous thermal
analysis, high strength concrete.
K. Yıldız ve ark. Pomza Zeolit ve Cem I Çimentosunun Minerolojik Moleküler Elektrokinetik…
1. GİRİŞ (INTRODUCTION)
Betonun kalitesi çimentoların özelliklerine doğrudan
veya dolaylı bağlıdır. Katkılar serbest halde katı veya
çözelti olarak çimento yapısında kalabilir, yüzey ile
etkileşime girebilir ve çimento hamuru veya çimento
bileşenleri ile birleşebilir. Etkileşim tipi ve boyutu; su
ihtiyacı, hidratasyon ısısı, oluşan hidratasyon
ürünlerinin kompozisyonu, priz süresi, mikro yapı ve
durabilite gibi betonun fizikokimyasal özelliklerini
etkileyebilir [1].
Pomza taşı, volkanik faaliyetler esnasında ani soğuma
ve gazların bünyeyi aniden terk etmesi sonucu oluşan,
oldukça gözenekli bir yapı içeren ve dünya
endüstrisinde yeni olmamakla beraber, ülkemiz
endüstrisine son yıllarda girmeye başlayan ve değeri
yeni anlaşılan volkanik kökenli bir kayaçtır. Zeolit ise
1756'da İsveç'li mineralog Cronstedt keşfetmiş ve
doğal zeoliti sınıflandırmıştır. Keşfettiği zeolit
ısıtıldığında çok çabuk su kaybeden yapısından dolayı
Latince "zeo" ve kaya parçalarının ısıtılmasına da
"lithos" denilmesinden dolayı malzemeye zeolit adını
vermiştir. Pomza ve Zeolit ayrı ayrı çimento beton
sektöründe kullanımına ilişkin bir dizi çalışma
yapılmasına karşın çimento ve beton içerisinde
beraber kullanımına ilişkin çalışmaya rastlanmamıştır.
Bu çalışmalar pomza için özetlenecek olursa hafif
beton üretiminde kullanılabilirliği, çimento içerisinde
değişik oranlarda puzolan olarak kullanılabilirliği,
betonun taze ve sertleşmiş bir takım özelliklerine
etkileri, yüksek mukavemetli hafif beton üretiminde
kullanılabilirliği, beton içerisinde hafif agrega olarak
kullanılabilirliği gibi bir takım çalışmalar konu
olmuştur. Zeolit ise çimento içerisinde puzolan olarak
kullanılabilirliği, hafif beton üretiminde agrega olarak
kullanılabilirliği, zeolit katkılı çimento üretilebilirliği,
beton içerisinde alkali silika reaksiyonuna etkisi,
yüksek dayanımlı betonlarda kullanılabilirliği gibi bir
takım çalışmalara konu olmuştur [2-22].
Moleküler bağ karakterizasyonunu belirlemek için
infrared (titreşim) spektroskopisi (IR)
kullanılmaktadır. Moleküler analizler FT-IR (Fourier
transformlu kızılötesi spektroskopisi) tekniği
kullanılarak tanecik yüzeylerindeki molekül gruplarını
tanımlamak için kullanılabilir. Bu amaçla yapılan
çimento, katkılı çimento ve puzolanlarla ilgili
çalışmalarda infrared spektrumu başlıca 4 geniş bant
bölgesinde değerlendirilmektedir. Bunlar Si-Al, S, C
ve OH titreşim ve deformasyon bağlarındaki titreşim
sayılarından oluşmaktadır [23]. Bu dalga boyundaki
titreşim sayıları aralarındaki farklar bölgesel olarak
değerlendirilmektedir.
FT-IR analizlerindeki birinci bölge 400-1100 cm-1
bölgesidir. Bu titreşim dalgaları Si (Si-O ve Si-O-Si)
ve Al (Al-O, Al-O-Al) bağlarına karşılık gelmektedir.
Çimentonun bileşenlerinden kalsiyum silikatlar 930,
1000-1010 cm-1 dalga sayılarında, kalsiyum ve karbon
868
titreşimleri ise 2920-2930 ve 2850-2855 cm-1 dalga
sayıları aralığında daha yoğundur. Bu kalsiyum silikat
titreşimleri bütün çimentolarda görülmektedir. Fakat
referans çimentoların titreşim bandları 1000-1010 cm-
1
dalga sayısı arasında daha yoğundur [23,24]. İkinci
bölge ise S (kükürt) bölgesidir. S titreşim dalgaları üç
bölgede (1100-1300, 1620-1685 ve 3100-3600 cm-1)
S-O bağı olarak görülmektedir [23,25,26]. Bu bağlar
çimento içeriğindeki alçı taşından kaynaklanmaktadır.
700-1500 cm-1 titreşim dalgaları üçüncü bölgeyi
göstermektedir. Bu bölgede C (C-O) titreşim bağları
vardır. Ancak ikinci bağlar 2500-3000 cm-1 dalga
sayısı aralığında bulunmaktadır. Bu, çimentonun
karbonasyonunun bir sonucu olarak ortaya
çıkmaktadır [26-28].
Su moleküllerini gösteren bölge ise dördüncü
bölgedir. Bu bölgedeki titreşim ve deformasyon
bağları (O-H) 3400-3450, 1620-1650 cm-1 dalga
sayılarında bulunmaktadır. Bu bölgede katkısız
çimento harçlarında daha düşük dalga sayılarında
(3409-3414 cm-1) görülür. Bu susuz bileşiklerin
varlığını göstermektedir. Bunun aksine CEM I
harçlarında daha yüksek dalga sayılarında (3441-3446
cm-1) oluşmakta ve daha az oranda susuz bileşikleri
göstermektedir. Hidrate edilmiş çimentolarda
portlandit ve tobermorite sırasıyla 3650 ve 3630 cm-1
dalga sayılarında görülmektedir [24,26,28].
Elektrokinetik özellikler, elektriksel çift tabakanın
çözelti kısmında; mineral tarafındaki sabit tabaka ile
diğer hareketli dağılmış iyonlar tabakasını ayıran
kayma yüzeyi üzerindeki potansiyel büyüklüğüne
bağlıdır. Yüklü mineral tanecikleri ile etrafındaki sulu
çözeltinin birbirlerine göre hareketlerinde, çözelti-
tane arasındaki kayma yüzeyindeki ölçülebilen
potansiyele “Elektrokinetik Potansiyel” veya “Zeta
Potansiyel” denir [29,30].
Zeta potansiyel, elektriksel çift tabakanın kontrol
altında tutulabildiği ve deneysel olarak ölçülebilen bir
büyüklüktür. Özellikle kolloidal sistemlerde,
flokülasyon, koagülasyon ve stabilite, flotasyonda
reaktiflerin adsorbsiyonu, hava kabarcıklarının
mineral tanelerine yapışması olaylarının açıklanması
ve zeta potansiyeline göre korelasyonları her zaman
yapılmaktadır [29-31].
Simültane termal analiz (STA), sisteminde iki veya
daha fazla termal analiz tekniğinin aynı anda tek bir
numune üzerine uygulanmasıyla
gerçekleştirilmektedir. Bu teknikler, fark esaslı termal
analizler (DTA) ile termal gravimetri (TG) ya da fark
taramalı kalorimetri (DSC) ve termal gravimetri (TG)
şeklinde yapılabilir. DTA, uzun zamandan beri kil
mineralleri, karbonatlar, sülfatlar ve zeolitler gibi
minerallerin tanımlanmasında kullanılmaktadır.
Ayrıca bu yöntemle çimentoyu oluşturan ana
bileşiklerin, hidratasyonda ısının etkisiyle birlikte
meydana gelen dönüşümleri de izlenebilmektedir.
Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Der. Cilt 25, No 4, 2010
Pomza Zeolit ve Cem I Çimentosunun Minerolojik Moleküler Elektrokinetik… K. Yıldız ve ark.

Tablo 1. Bağlayıcıların kimyasal, fiziksel ve mekanik özellikleri (The chemical, physical and mechanical
properties of cement)
Özellik CEM I 42,5 R Pomza Zeolit
Fiziksel ve mekanik özellikler
Blaine İnceliği m2/kg 314 474,9 290,5
Özgül Ağırlık kg/m3 3,11 2,39 2,23
Priz (dakika) Başlangıç 145 --- ---
Bitiş 230 --- ---
Basınç Dayanımı 7 gün 38,80 --- ---
(MPa) 28 gün 45,78 --- ---
Kimyasal bileşenler
(%) (%) (%)
SiO2 20,31 71,93 77,54
Al2O3 5,64 13,14 13,25
Fe2O3 3,27 1,07 0,936
CaO 64,02 0,76 2,156
MgO 1,64 0,73 0,945
SO3 2,86 0,02 0,06
Na2O 0,87 4,10 0,05
K2O 0,80 4,42 3,39
Kızdırma Kaybı 2,17 4,11 12,77
Bogue Kompozisyonu
C3S 55,55 - -
C2S 16,50 - -
C3A 9,41 - -
C4AF 1,48 - -

DTA’ de reaktif numune ile reaktif olmayan referans
madde arasındaki ısı farkı (oC) zamanın fonksiyonu
olarak belirlenmekte ve tepkimelerin sıcaklıkları,
termodinamiği ve kinetiği hakkında önemli bilgiler
vermektedir. TG ise, sıcaklığın fonksiyonu olarak gaz
ayrılması veya adsorbsiyonu nedeniyle yoğun fazların
oluşumu veya ağırlık kaybının belirlenmesini
sağlamaktadır. DSC sıcaklığın fonksiyonu olarak
termal tepkimelerle bir numuneden çıkan veya
numune içinden geçen ısı akışı arasındaki farkı
ölçmektedir. DSC olarak tanımlanan bu yöntem
kalorimetri olarak isimlendirilen analizin farklı bir
grubudur. Kalorimetri bir maddenin spesifik ısı veya
termal kapasitesini ölçer ve DTA ile yakın bir ilişkisi
vardır. DSC, her ikisi de kontrollü şekilde ısıtılan
numune ve referans madde arasındaki sıfır sıcaklık
farkını tespit etmek için gereken enerji miktarını
ölçmektedir. DSC ve DTA eğrileri birbirine
benzemektedir. Isıtma işlemi sırasında numunede
endotermik ve ekzotermik tepkimeler oluşur.
Endotermik reaksiyonda numune enerji almakta,
ekzotermik reaksiyonda ise numune enerji
vermektedir [25,27].
Yüksek dayanımlı betonlar gerek taze, gerekse
sertleşmiş geleneksel betonlardan işlenebilirlik,
dayanım, dayanıklılık gibi birçok özelliği daha üstün
olan betonlardır. Yüksek dayanımlı betonlar kaliteli
agrega, kaliteli çimento, süper akışkanlaştırıcı katkı,
düşük S/Ç oranı ve silis dumanı uçucu kül gibi
puzolanik madde gerektiren yüksek işlenebilirliğe
sahip özel bir betondur [32].
Bu çalışmada yüksek dayanımlı beton tasarımında
çoğunlukla tercih edilen silis dumanı, uçucu kül,
yüksek fırın cürufu ve bunların kombinasyonları
yerine rezerv olarak zengin olduğumuz pomza ve
zeolit kombinasyonu kullanılarak yüksek dayanımlı
beton tasarımı gerçekleştirilmiştir. Bununla beraber
tasarımın sağlam temeller üzerine oturtulabilmesi
açısından pomza, zeolit ve CEM I 42,5 R Portland
çimentosunun kimyasal fiziksel ve mekanik
uyumunun yanı sıra mineralojik, moleküler,
elektrokinetik ve termal uyumunun tespitine
çalışılmıştır. Bağlayıcılar arasında aranan bu uyumun
yüksek dayanımlı beton bünyesinde ortaya çıkıp
çıkmadığı belirlenmeye çalışılmıştır.
2. MATERYAL VE METOT (MATERIAL AND
METHOD)
2.1. Materyal (Material)
Araştırmada CEM I 42,5 R çimentosu kullanılmıştır.
Agrega olarak 0/2 ve 2/4 kırma kum, 4/8 ve 8/16
kırma taş Kullanılan agrega bazalt türü agrega olup,
özgül ağırlıkları sırasıyla 2,55, 2,52, 2,50 ve 2,47
olarak bulunmuştur. Çalışmada kullanılan pomza
Nevşehir yöresine ait olup Zeolit ise Balıkesir-Bigadiç
yöresine aittir. Araştırmada karışım suyu olarak,
Ankara Büyükşehir Belediyesi içme suyu
şebekesinden temin edilen su kullanılmıştır. Ayrıca
Degussa yapı kimyasalları sanayi A.Ş. firmasına ait
Glenium 51 türü yeni nesil süper akışkanlaştırıcı
beton katkı malzemesi kullanılmıştır. Kullanılan

Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Der. Cilt 25, No 4, 2010 869
K. Yıldız ve ark. Pomza Zeolit ve Cem I Çimentosunun Minerolojik Moleküler Elektrokinetik…

çimento, pomza ve zeolite özellikleri Tablo 1’de
verilmiştir.
2.2. Metot (Method)
Çimento ve puzolanların kimyasal analizleri ARL
marka 8680 S model X-Ray spektrometresi (XRF) ile
yapılmıştır [33]. Fiziksel analizler TS EN 196-6’ya
göre yapılmıştır. Yüzey alanları, Blaine değerleri
olarak Toni Technik marka 6565 model Blaine cihazı
ile özgül ağırlıkları ise Quantachrome marka MVP-3
model cihaz ile belirlenmiştir [34]. Mekanik analizler
ise TS EN 196-1’de belirtilen esaslar çerçevesinde
belirlenmiştir [35]. Mineralojik özellikler Rikagu
marka miniflex model XRD cihazı ile Cu Kα (λ=1.54
A°) ışıması kullanılarak belirlenmiştir. CEM I ve
puzolan örneklerinin kafes ve moleküler yapısının
belirlenmesi için Fourier transformlu kızılötesi
spektroskopisi (FT-IR) analizleri yapılmıştır. Bu test
Bruker marka Vertex 70 model cihaz kullanılarak
400-4000 cm-1 dalga sayısı aralığında 1 cm-1
aralığında ölçülmüştür.
ζ potansiyel, elektroforez yöntemine göre çalışan
Zeta-Meter System 3.0 + marka cihaz kullanılarak
yapılmıştır. Bütün hammaddelerden 0,5 g numuneler,
ayrı ayrı beherler içindeki 50 ml saf su içine
konulmuş ve 10 dakika karıştırılarak H2SO4 ve NaOH
ile pH’ları ayarlanmıştır. Daha sonra iri tanelerin
çökelmesi için 5 dakika dinlendirildikten sonra ζ
potansiyelleri ölçülmüştür. Çalışılan her pH değerinde
yeteri kadar (en az 10) tanenin hareket hızlarına göre
cihazın mikro işlemcisi tarafından hesaplanarak ζ
potansiyel değerlerine dönüştürülmüş ve cihaz
tarafından ortalama ζ potansiyel değerleri
belirlenmiştir.
Numunelerin STA’leri (DTA-TG), 20 °C/dakika
ısıtma hızı ile 1000 °C maksimum sıcaklığa çıkılarak
gerçekleştirilmiştir. Analizlerde azot gazı ve yaklaşık
50 mg’lık örnekler kullanılmıştır. STA’ler Perkin
Elmer marka S II model cihaz kullanılarak D.P.Ü.
Seramik Mühendisliği laboratuarında belirlenmiştir.
YDB karışım dizaynı için TS 802 ve ACI 211,1
standartlarında belirtilen yöntem ve YDB kriterleri
literatür ışığında dikkate alınarak karışıma girecek
malzeme miktarları, belirlenmiştir. Betona ikame
edilmek suretiyle kullanılan mineral katkının, türü ve
oranına göre (0P15Z “%0 Pomza + %15 Zeolit”,
5P10Z, 10P5Z ve 15P0Z) dört grup beton tipi
üretilmiştir. Üretilen taze beton karışımları üzerinde
Taze betonda kıvam tespiti TS EN 12350-2’e göre
üretilen her karışım grubu için ayrı ayrı tespit
edilmiştir [36]. Kullanılan numunelere ait 1m3
karşıma giren malzeme miktarları ve taze beton
özellikleri Tablo 2’de verilmiştir. Taze betonda birim
ağırlık tespiti TS 2941’e göre üretilen her karışım
grubu için ayrı ayrı tespit edilmiştir. Üretimi
gerçekleştirilen betonun ayrışmasına izin vermeyecek
şekilde alınarak (10x20) cm’lik sert silindir plastik
kalıplara yerleştirilmiştir. Kalıpta 24 saat bekleyen ve
prizini alan betonlar 23±2 oC kirece doygun suda 28
gün kür edilmiştir. Daha sonra TS EN 12390-3
“Sertleşmiş Beton Numunelerinde Basınç Dayanımı
Tayini” standardına uygun olarak basınç dayanımı
deneyi gerçekleştirilmiştir [37].
Taze betonda birim ağırlık tespiti TS 2941’e göre
üretilen her karışım grubu için ayrı ayrı tespit
edilmiştir. Üretimi gerçekleştirilen betonun
ayrışmasına izin vermeyecek şekilde alınarak (10x20)
cm’lik sert silindir plastik kalıplara yerleştirilmiştir.
Kalıpta 24 saat bekleyen ve prizini alan betonlar 23±2
o
C kirece doygun suda 28 gün kür edilmiştir. Daha
sonra TS EN 12390-3 “Sertleşmiş Beton

Tablo 2. Her bir beton grubu için 1m3 karışıma giren malzeme miktarı (Material quantity in the 1 m3 for each
concrete groups)
Özgül Ağırlık Ağırlık Ağırlık Ağırlık
Malzeme Tip Ağırlık. 15P0Z 10P5Z 5P10Z 0P15Z
Adı (kg) (kg) (kg) (kg)

Kırma Kum 0-2 2,55 543,737 555,99 568,314 580,695

Kırma Kum 2-4 2,52 201,503 206,04 210,611 215,199
Kırma Taş 4-8 2,50 266,538 272,54 278,585 284,655
Kırma Taş 8-16 2,47 329,174 336,59 344,053 351,548
Toplam agrega 1340,95 1371,1 1401,56 1432,09
Çimento CEM I 42,5 3,08 584,05 567,04 550,02 533,01
Puzolan Pomza 2,39 103,06 66,71 32,35 0,00
Puzolan Zeolit 2,23 0,00 33,35 64,70 94,06
SAK (%1,3) Glm. 51 1,112 8,93 8,67 8,41 8,15
Su İçme suyu 1 206,13 200,1 194,12 188,12
Hava miktarı
Toplam malzeme 2243,14 2247,0 2251,1 2255,4

870 Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Der. Cilt 25, No 4, 2010
Pomza Zeolit ve Cem I Çimentosunun Minerolojik Moleküler Elektrokinetik… K. Yıldız ve ark.

Şekil 1. Bağlayıcıların tane boyut dağılımları (Binding of the particle size distributions)

Şekil 2. CEM I 42,5 R çimentosunun XRD analizi (XRD analysis of cement CEM I 42.5 R)

Numunelerinde Basınç Dayanımı Tayini” standardına
uygun olarak basınç dayanımı deneyi
gerçekleştirilmiştir [37].
3. SONUÇLAR VE TARTIŞMA (RESULTS AND
DISCUSSION) CEM I 42,5 R çimentosu kimyasal
olarak yüksek oranda CaO ve SiO2 düşük oranda
Al2O3, Fe2O3 ve SO3 bileşiklerinden oluşmaktadır.
Pomza’da ana bileşen SiO2’dir ve ağırlıkça
SiO2/Al2O3 oranı (S/A) 5,47’dir. Zeolitin ana bileşen
yine SiO2dir ve S/A oranı 5,85’dir. Zeolitte K2O’nun
Na2O den daha yüksek olması K+ iyonlarınca zengin
olduğunu göstermektedir. Pomzada ise hem K2O’nun
hem de Na2O’nun yüksek olması K+ ve Na+
iyonlarınca zengin olduğunu göstermektedir. Blaine
değerlerine göre en ince malzemenin pomza daha
sonra ise CEM I 42,5 R ve zeolit olarak sıralandığı
görülmektedir. Ayrıca minimum %70 olması istenilen
S+A+F toplamı pomza’da yaklaşık %86, zeolit’te ise
yaklaşık %91 olarak tespit edilmiş ve kimyasal açıdan
puzolanik özelliklerinin olumlu olduğu görülmüştür
[38]. Fiziksel analizlerde tane boyut dağılımı, Blaine
değerleri (özgül yüzey alanları) ve özgül ağırlıkları
belirlenmiştir. Puzolan örneklerinden olan pomza ve
zeolitin tane büyüklüğü, özgül yüzey alanı ve özgül
ağırlıkları farklı değerler almaktadır. CEM I 42,5 R,
pomza ve zeolit mineralinin tane boyut dağılımları
Şekil 1’de, verilmiştir. Tane boyut analiz değerlerine
bakıldığında, en ince malzemenin pomza olduğu, daha
sonra ise CEM I 42,5 R ve zeolit olarak sıralandığı
görülmektedir. Pomza, CEM I 42,5 R ve zeolit %50
elek altı oranlarına göre sırasıyla 12, 20 ve 30 tane
boyutlarına sahiptirler. Buna göre en küçük boyutlu
hammadde pomzadır. Daha sonra sırası ile CEM I
42,5 R ve zeolit gelmektedir. Tane boyu dağılımlarına
göre, %20 elek altı oranına göre ise sırasıyla 4, 10 ve
7 μm tane boyutlarına sahiptirler. Bu durumda %20
elek altı oranına göre zeolitin CEM I 42,5 R
çimentosundan daha ince tane boyutuna sahip olduğu
görülmektedir (Şekil 1). Blaine değerlerine göre en
küçük boyutlu hammaddenin yine pomza olduğu
görülürken daha sonra CEM I 42,5 R ve zeolit
şeklinde sıralandığı görülmektedir (Tablo 1).
Şekil 2. incelendiğinde CEM I 42,5 R çimentosunun,
[C3S-Alite (3CaOSiO3), C2S-Belit (2CaOSiO3), Cc-
Kalsit (CaCO3) ve CH-Portlandit (Ca(OH)2)]’lerden
oluştuğu görülmüştür.

Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Der. Cilt 25, No 4, 2010 871
K. Yıldız ve ark. Pomza Zeolit ve Cem I Çimentosunun Minerolojik Moleküler Elektrokinetik…

Şekil 3. Zeolit’in XRD analizi (XRD analysis of zeolite)

Şekil 4. Pomza’nın XRD analizi (XRD analysis of pumice)

Şekil 3. incelendiğinde zeolitin, Q: Kuvars [SiO2], C:

Clinoptilolite [KNa2Ca2(Si29Al7)O72.24H2O]’ lerden
oluştuğu görülmüştür. Zeolitin genel mineralojik
yapısının düzenli (kristal) olduğu görülmektedir.

Şekil 4. incelendiğinde pomzanın Q: Kuvars [SiO2],

A: Albite [(Na,Ca)Al(Si,Al)3O8] lerden oluştuğu
görülmüştür. 17-38o bölgesinde SiO2’den
(SiO2.nH2O) oluşan amorf yapı gözlenmektedir.

Yapılan moleküler analizlerden elde edilen FT-IR

sonuçlarından moleküllerin yüzey yapıları belirlenmiş
ve Şekil 5’de şematik olarak gösterilmiştir.

FT-IR spektroskopisinde katı kafeslerini oluşturan

Şekil 5. Bağlayıcıların FT-IR spektrum analizleri
IR spectrum analysis of binding)
atomların titreşimleri 400-1600 cm-1 de, moleküler
titreşimler ise 1600-4000 cm-1 bölgesinde
görülmektedir. Çimentonun FT-IR analizi sonucunda
462, 524, 662, 924, 1151, 1426, 1622, 3400 ve 3616
cm-1 dalga sayılarında titreşimler görülmektedir. Si-O
ile birlikte bulunan Al-O bağları 462 ve 521 cm-1
simetrik titreşimler yapmaktadır [26]. Kafes
yapılarındaki Si-O bağları 924 cm-1 dalga sayısında
simetrik titreşimler şeklindedir [39]. CEM I 42,5 R
çimentosunda alçıyı gösteren Kükürt-Oksijen bağları
(FT- (S-O) 662,1151 ve 1622 cm-1 de görülmektedir [26].
1426 cm-1 de ise CO3-2 görülmektedir [26].
Yapısındaki su iyonları ve molekülleri 3400 ve 3616

872 Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Der. Cilt 25, No 4, 2010
Pomza Zeolit ve Cem I Çimentosunun Minerolojik Moleküler Elektrokinetik…
cm-1 dalga sayılarında bulunmaktadır. Zeolitin FT-IR
analizi sonucunda 442, 521, 597, 796, 1002, 1627,
3442 ve 3628 cm-1 dalga sayılarında titreşimler
görülmektedir. Si-O-Si ve Si-O-Al bağları 442 ve
1002 cm-1 dalga sayılarında titreşimler yapmaktadır
[40]. Si-O ile birlikte bulunan Al-O bağları ise 521
cm-1 titreşim yapmaktadır [26]. Yapılarda Al-O-Al
bağları 597 cm-1dalga sayısında titreşim şeklindedir.
796 cm-1 dalga sayısında Si-O-Si bağı simetrik
titreşimler şeklindedir [27]. Zeolitik su (H-OH) 1627
cm-1 ve Hidrojen köprüleri ile bağlı su (OH) ise 3442
ve 3628 [41] cm-1 dalga sayılarında titreşimler tespit
edilmiştir [42].
Pomzanın FT-IR analizi sonucunda 435, 542, 781,
996, 1368 ve 1740 cm-1 dalga sayılarında titreşimler
görülmektedir. Si-O ile birlikte bulunan Al-O bağları
435 ve 542 cm-1 görülmektedir [26]. 781 cm-1 dalga
sayısında su moleküllerinin deformasyonu
görülmektedir [41]. O-Si-O bağları 996 cm-1 dalga
sayısında titreşim yapmaktadır [26]. C-H bağları 1368
cm-1 [33] ve C=0 bağları ise 1740 cm-1 dalga
sayılarında tespit edilmiştir [44].
CEM I 42,5 R çimentosuna yapılan ζ potansiyel
ölçümleri Şekil 6’da, zeolit ve pomza’ya yapılan ζ
potansiyel ölçümleri ise Şekil 7’de verilmiştir.
Yapılan araştırmalara göre, çimentonun yüzey yükü
genellikle negatif [45,46], ancak yapısına göre pozitif
[47,48] de olabilmektedir. Çalışmadaki CEM I
ζ
0
-10
-20
Z.P. (mV)
-30
-40
-50
-60
10
Şekil 6. CEM I 42,5 R çimentosunun zeta potansiyeli (Zeta potential of cement CEM I 42.5 R)
0
-10
Z.P. (mV)
Zeolit R2 = 0,94
-20
Pomza R2 = 0,88
-30
6 7
Şekil 7. Puzolanların zeta potansiyelleri (Zeta potential of pozzolans)
Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Der. Cilt 25, No 4, 2010
K. Yıldız ve ark.
çimentosunun negatif yüklü olmasının nedeni jips’ten
(CaSO4) gelen SO42- iyonları ile kendi yapısında
bulunan CO32-, OH- ve Si-O bağlarıdır (Şekil 2). Bu
nedenle Ca2+, H+, OH- ve SO42- CEM I için potansiyel
belirleyen iyonlardır. Puzolanik malzemelerin
potansiyelleri incelendiğinde bütün pH değerlerinde
negatif yüzey yüküne sahip olduğu görülmektedir.
Zeolitin yüzey yükü pH 6 civarında -4,96 mV’dan, pH
12 civarında -27,9 mV’a mutlak değer olarak
artmıştır. Pomzanın yüzey yükü ise pH’yı 6 ile 12
arasında -19,6ile -29,7 mV arasında değişmektedir.
Tanelerin birbirlerine olan etkileşimleri, DLVO
teorisine [49,50] göre yüzey yüklerine ve aralarındaki
mesafeye bağlıdır. -25 ile +25 mV arasında yüzey
yüklerine sahip taneler, birbirlerine yaklaştıklarında
elektriksel çift tabaka kuvveti ve Van der Waals
kuvvetleri nedeni ile birbirlerini çekerler [47,49,51]
yani koagüle olurlar. Bunun tersinde ise disperse
(dağılırlar) olurlar. Fakat ortamda farklı yüzey yüküne
sahip taneler girdiğinde yukarıda belirtilen olaylara
ilave olarak devreye zıt yük veya aynı yük olayı da
girer. Yani elektrostatik olarak zıt yüklü taneler
birbirlerini çekerken aynı yüklü taneler birbirlerini
iterler. Burada da ortam pH’sı 12 civarında CEM I
42,5 R ayrı ayrı aynı ortamda bulunan zeolit ve
pomzanın birbirlerini itmesi gerekmektedir. Fakat
burada puzolanların yüzey yükleri de -25 ile +25 mV
civarında olduğundan devreye elektriksel çift tabaka
kuvvetleri ve çok küçük etkiye sahip Van der Waals
kuvvetleri de girmektedir [47,49,52]. Bu nedenle
PÇ R2 = 0,95
11 12
pH
8 9 10 11 12
pH
873
K. Yıldız ve ark. Pomza Zeolit ve Cem I Çimentosunun Minerolojik Moleküler Elektrokinetik…

puzolanların CEM I ile uyumlu olduğu genel olarak

söylenebilir.
Zeolit, pomza ve CEM I 42,5 R çimentosunun fark
esaslı termal analiz (DTA) ve termal gravimetri (TG)
eğrileri Şekil 4’de verilmiştir. Şekil 8’deki TG
eğrilerinin verilerinden çeşitli sıcaklık aralıklarındaki
ağırlık kayıpları hesaplanmış ve Tablo 3’de
verilmiştir.
DTA eğrilerinden CEM I 42,5 R çimentosunda 119,
411 ve 755 °C’de, zeolitte 125 ve 750 °C’de, pomzada
ise sadece 275 °C’de belirgin endotermik pikler
görülmektedir. TG eğrilerinden çeşitli sıcaklıklardaki
ağırlık kayıplarına bakıldığında gözenekler ve
yapısındaki fiziksel ve kimyasal suyun
dehidratasyonunun en fazla zeolitte, daha sonra
pomzada ve CEM I 42,5 R çimentosunda olduğu
belirlenmiştir. Karbonat fazlarının (CaCO3)
dekarbonasyonunu gösteren belirgin piklere çimentoda
(755 °C) ve zeolitte (750 °C) rastlanırken, pomzada
belirgin bir pike rastlanmamıştır. Toplamda en fazla
ağırlık kaybının sırasıyla zeolit (% 12,77), pomza (%
3,81) ve CEM I 42,5 R çimentosunda (% 2,49)
meydana geldiği hesaplanmıştır.
Çalışmada elde edilen taze beton parametreleri ve bu
parametrelerden elde edilen veriler her bir beton türü
için Tablo 4’de verilmiştir.
Puzolanların ikame oranları dikkate alındığında, beton
içerisinde pomzanın ikame oranı düşmesine karşın
zeolit ikame oranının artışına bağlı olarak betonun
çökme değerinde artış başka bir deyişle işlenebilme
kolaylaştığı gözlenmiştir. Buda pomzanın Blaine
inceliğinin çimento ve zeolite göre daha yüksek
olmasından kaynaklanmaktadır. İşlenebilme
özelliğindeki bu artış aynı zamanda pomzanın özgül
ağırlığının zeolit’den yüksek olmasının yanı sıra her
iki puzolanında özgül ağırlığının çimentodan düşük
olmasıyla da açıklanabilir (Tablo 4). Bunun yanı sıra
zeolitin bünyesinde bulunan yapısal ve kristal su
miktarının pomzaya göre çok daha fazla olması
işlenebilme özelliğini arttırmaktadır. Karışım
içerisinde pomza ikame oranının düşürülmesine
karşın zeolit ikame oranının artırılması, teorik ve
ölçülen birim ağırlıklarında 15P0Z ve 0P15Z beton
türlerinin birim ağırlıkları birbirlerine yakın değerler
sergilerken, 10P5Z ve 5P10Z beton türleri diğer beton
türlerine nazaran ≈%2,65 oranında artış gözlenmiş ve
bu iki beton türünün birim ağırlık değerlerinde
birbirine çok yakın değerler sergilemiştir. Bütün beton
türlerinde kalıplara yerleştirme esnasında betonun
kohezyonu mükemmel olmuş ve herhangi bir ayrışma
gözlenmemiştir. 28. güne kadar 23±2 oC kirece
doygun suda bekletilen numuneler üzerinde
gerçekleştirilen beton basınç dayanımı verilerine ait
açıklayıcı istatistikler Tablo 5’de verilmektedir.

Tablo 3. Zeolit, pomza ve CEM I 42,5 R çimentosunun çeşitli sıcaklık aralıklarında % ağırlık kayıpları (%
weight loss in the various temperature ranges of zeolite, pumice and cement CEM 42.5 R)

25-1000°C
Hammaddeler 25-200°C 200-400°C 400-700°C 700°C üzeri
Toplam

Zeolit 6,63 3,47 1,75 0,92 12,77

Pomza 0,45 2,01 1,29 0,06 3,81
CEM I 42,5R 0,34 0,22 0,78 1,15 2,49

Tablo 4. Taze beton parametrelerine ait veriler (Data belonging fresh concrete parameters)
ÖZELLİK Beton Türü Kodu
15P0Z 10P5Z 5P10Z 0P15Z
S/Ç oranı 0,3 0,3 0,3 0,3
SAK (toplam bağlayıcı miktarı %) 1,3 1,3 1,3 1,3
Çökme (cm) 2 7 11 17
3
Teorik Birim Ağırlık (kg/m ) 2243 2247 2251 2255
Ölçülen Birim Ağırlık (kg/m3) 2295 2357 2356 2293

Tablo 5. 28. gün beton basınç dayanımı verilerine ait açıklayıcı istatistikler (Explanatory statistics belonging data of
concrete compressive strength on 28th day)
Beton türü N Ortalama (MPa) Std. hata Minimum Maksimum
0P15Z 5 79,456 1,2798 75,56 83,45
5P10Z 5 75,280 1,6289 70,06 80,13
10P5Z 5 64,672 1,7470 60,05 69,42
15P0Z 5 58,202 ,9063 55,41 60,26

874 Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Der. Cilt 25, No 4, 2010
Pomza Zeolit ve Cem I Çimentosunun Minerolojik Moleküler Elektrokinetik… K. Yıldız ve ark.

Şekil 8. Zeolit, pomza ve CEM I 42,5 R çimentosunun DTA ve TG analizleri (DTA and TG analysis of zeolite,
pumice and cement CEM 42.5 R)

Tablo 6. 28. gün beton basınç dayanımı verilerine ait varyans çözümleme tablosu (Variance analysis table
belonging data of concrete compressive strength on 28th day)
Varyans Serbestlik Kareler Kareler F Anlamlılık
Kaynağı Derecesi Toplamı Ortalaması Düzeyi (p)
Gruplar arası 3 1417,233 472,411 46,287 0,000
Grup içi 16 163,300 10,206
Genel 19 1580,533

Tablo 7. 28. gün beton basınç dayanımı verilerinin beton türüne bağlı değişimini veren Duncan testi
sonuçları (Results of Duncan tests, which gives the changes according to concrete type, belonging data of concrete compressive
strength on 28th day)
Farklı olan gruplar
Beton türü N
1 2 3
0P15Z 5 79,46 ~ ~
5P10Z 5 75,28 ~ ~
10P5Z 5 ~ ~ 64,67
15P0Z 5 ~ 58,20 ~

28 gün normal su küründe kalmış beton türleri
arasında, basınç dayanımı açısından istatistik olarak
önemli bir fark olduğu görülmüştür (p<0,05) (Tablo
6). Bu farkın hangi gruplar arasında olduğunun
belirlenmesinde çoklu karşılaştırma yöntemlerinden
Duncan testi kullanılmıştır (Tablo 7). Ayrıca ortalama
beton basınç dayanımı değerlerine ait grafik Şekil
9’da verilmiştir.
Beton türleri arasında gerçekleştirilen Duncan çoklu
karşılaştırma testi sonuçlarına göre beton basınç
dayanımı bakımından; beton türü faktörünün her

Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Der. Cilt 25, No 4, 2010 875
K. Yıldız ve ark. Pomza Zeolit ve Cem I Çimentosunun Minerolojik Moleküler Elektrokinetik…
Şekil 9. 28 gün ortalama basınç dayanımı verilerine ait grafik
on 28th day)
düzeyinde istatistik olarak fark olduğu, OP15Z ve
5P10Z beton türünün istatistiki anlamda birbirinden
farklı olmadığı ancak 10P5Z ve15P0Z beton türlerinin
birbirinden ve (OP15Z, 5P10Z) beton türlerinden
farklı olduğu, 28. günde 15P0Z beton türünün 58,20
MPa ortalama ile en düşük beton basınç dayanımına
sahip olduğu, 28. günde 0P15Z 79,20 beton türünün
MPa ortalama ile en yüksek basınç dayanımına sahip
olduğu, 28. günde beton içerisinde pomza ikame
oranının azalmasına karşın zeolit ikame oranının
artması ortalama beton basınç dayanımında sırasıyla
%11,11, %16,40 ve %5,54 artış sağladığı
görülmüştür.
4. SONUÇLAR VE ÖNERİLER (RESULTS AND
SUGGESTIONS)
Yüksek dayanımlı beton içerisinde pomza, zeolit ve
her ikisinin değişik kombinasyonlarda kullanımına
ilişkin fiziksel, kimyasal, mekanik, mineralojik,
moleküler, elektrokinetik ve STA çalışmalarının
sonuçları özetlenecek olursa;
Pomza, zeolit ve her ikisinin kombinasyonlarının
puzolanik özellikler açısından çimento ve beton
sektöründe kullanılabilirliği görülmüştür.
• Pomza mineral katkısının en yüksek özgül yüzey
alanına sahip olduğu tespit edilmiştir.
• CEM I 42,5 R çimentosunun ve zeolit
mineralinin kristal mineralojik yapılarının kristal,
pomza mineralinin mineralojik yapısının ise
amorf yani düzensiz bir yapıya sahip olduğu
tespit edilmiştir.
• Beton bünyesinde kullanılacak olan malzemelerin
seçiminde malzeme bilimi üzerine araştırma
yapan bilim adamlarının en fazla göz önünde
bulundurdukları husus, kullanılan malzemelerin
bünyesinde bulunan moleküler su içeriğidir. Bu
876
(Graphic belonging data of average compressive strength
bağlamda yapılan moleküler analiz sonuçlarına
göre çimento yapısındaki su iyonları ve
molekülleri ile zeolit mineralinin bünyesindeki su
iyonu ve molekülleri birbirine yakın dalga
sayılarında ortaya çıktığı tespit edilmiştir. Bunun
yanı sıra zeolit mineralinde ayrıca 1627 cm-1
dalga sayısında zeolitik su tespit edilmiş ve bu su
betonun hem taze hemde sertleşmiş özelliklerine
olumlu etkiler yapmıştır. Pomza mineralinde ise
çimento ve zeolite nazaran daha düşük dalga
sayılarında su moleküllerinin deformasyonu söz
konusu olmuştur.
• CEM I 42,5 R, pomza ve zeolitin yüzey yükleri
açısından uygun olduğu, ancak CEM I 42,5 R ve
pomza elektrokinetik açıdan daha uyumlu olduğu
görülmüştür. CEM I 42,5 R ayrı ayrı aynı
ortamda bulunan zeolit ve pomzanın birbirlerini
itmesi gerekmektedir. Fakat burada puzolanların
yüzey yükleri de -25 ile +25 mV civarında
olduğundan devreye elektriksel çift tabaka
kuvvetleri ve çok küçük etkiye sahip Van der
Waals kuvvetleri de girmekte ve etkileşimi
olumlu kılmaktadır.
• STA sonuçları irdelendiğinde en fazla ağırlık
kaybının zeolit mineralinde olduğu görülmüştür.
Bunun sebebi zeolit mineralinin bünyesinde
bulunan zeolitik su diye tabir edilen moleküler su
içeriğinden kaynaklanmaktadır. Zeolitin
bünyesinde bulunan bu su betonun taze ve
sertleşmiş bir takım özelliklerinde olumlu
sonuçlar doğurmuştur.
• Üretilen beton türleri üzerinde gerçekleştirilen
taze beton özelliklerine bakıldığında zeolit
mineralinin ikame oranı arttıkça, taze betonda
çökme değerinin arttığı bununda işlenebilirliği
artırdığı tespit edilmiştir. Bu olumlu etkinin zeolit
mineralinin bünyesinde bulunan zeolitik sudan
Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Der. Cilt 25, No 4, 2010
Pomza Zeolit ve Cem I Çimentosunun Minerolojik Moleküler Elektrokinetik…
kaynaklandığı düşünülmektedir. Bunun yanı sıra
Bütün beton türlerinde kohezyonun mükemmel
olduğu, herhangi bir ayrışmanın gözlenmediği
görülmüştür.
• Üretilen beton türleri üzerinde gerçekleştirilen
basınç dayanımı verilerine bakıldığında mineral
katkı türüne ve ikame oranına bağlı olarak
değiştiği ve bu değişimin, zeolit ikame oranının
artışına bağlı olarak sırasıyla %11,11, %16,40 ve
%5,54 artış olduğu, 28 gün yaşında 15P0Z
betonunun en düşük, 0P15Z betonunun en yüksek
sahip olduğu, görülmüştür.
Yapılan bu çalışmada çimento ve beton sektöründe
kullanılacak olan gerek mineral (doğal) gerekse yapay
puzolanların çimentolarla etkileşiminin
belirlenmesinde mineralojik ve moleküler analizlerin
üretime geçilmeden yapılmasının isabetli olacağı
düşünülmektedir. Ayrıca Çimento ve beton
sektöründe kullanılması düşünülen gerek doğal
gerekse yapay puzolanların çimento ile elektrokinetik
etkileşiminin olup olmadığını önceden tespit etmek,
çimento ve beton bahsini konu alan diğer deneysel
çalışmalara iyi bir altyapı oluşturacağı
düşünülmektedir. Ülkemiz pomza rezervi yaklaşık 3
miyar m3, zeolit rezervi sadece Balıkesir Bigadiç
yöresinde 50 milyar ton olduğu göz önünde
bulundurulursa, pomza ve zeolitin beton sektöründe
kullanılabilirliğinin ortaya konulmasının isabetli
olacağı, uçucu kül, yüksek fırın cürufu, SD vb.
puzolanlara da alternatif olacağı düşünülmektedir.
TEŞEKKÜR (ACKNOWLEDGMENT)
Bu çalışmaya, 07/2007-31 proje kod numarasıyla
maddi destek sağlayan Gazi Üniversitesi Bilimsel
Araştırmalar Müdürlüğü’ne ve TÇMB kurumuna
teşekkür ederiz.
KAYNAKLAR (REFERENCES)
1. Aydın S., Aytaç, A. H., Ramyar, K., “Çimento
kompozisyonu ve kimyasal katkı kökeninin beton
özelliklerine etkisi” Yapılarda kimyasal katkılar
sempozyumu, Ankara, 1:34 (2005).
2. Tolğay, A., Yaşar, E., Erdoğan, Y., “Nevşehir
Pomzasınm Agrega Olarak Betonda
Kullanılabilirliğinin Araştırılması” 5. Endüstriyel
Hammaddeler Sempozyumu, İzmir, (2004).
3. Sarı, D., Paşamehmetoğlu, A. G., “The effects of
gradation and admixture on the pumice ligtweight
aggregate concrete, Cement and Conrete
Research, 35 (5): 936-942 (2005).
4. Yazıcıoğlu, S., Demirel, B.,” Puzolanik Katkı
Maddesi Olarak Kullanılan Elazığ Yöresi
Pomzasının İlerleyen Kür Yaşlarında Betonun
Basınç Dayanımına Etkisi” Fırat Üniv. Fen ve
Müh. Bil. Dergisi, 18 (3): 367-374 (2006).
5. Şimşek, O., Aruntaş H.Y.., Eroltekın V., “Uçucu
Külün Hafif Beton Yapı Elemanı Üretiminde
Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Der. Cilt 25, No 4, 2010
K. Yıldız ve ark.
Kullanımı ve Mekanik Özelliklerine Etkisi”
Teknoloji, 2 (3-4): 15-23 (1999).
6. Ekici, B. B., Demirel, B., “Determination Of The
Effects Of Grounded Pumice On Compressive
Strenght Of Concrete With Artificial Neural
Networks” E-Journal Of New World Sciences
Academy, 3 (1):169-175 (2008).
7. Uysal, H., Demirboga, R., Sahin, R., ve Gül, R.,
“The Effects of Different Cement Dosages,
Slumps and Pumice Aggregate Ratios on the
Thermal Conductivity and Densities of
Concrete”, Cement and Concrete Research, 34
(5): 845-848 (2004).
8. Ceylan, H., Saraç, M. S., “Farklı Pomza Agrega
Türlerinden Elde Edilen Hafif Betonun Sıcaklık
Etkisindeki Bazı Özellikleri Üzerine Bir
Araştırma” Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen
Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 10 (3): 413-
421(2006).
9. Kılıç, A., Atıs, C. D., Yaşar, E. And Özcan, F.,
“High-Strength Lightweight Concrete Made with
Scoria Aggregate Containing Mineral
Admixtures”, Cement and Concrete Research,
33 (10): 1595-1599 (2004).
10. Cavalari, L., Miraglia, N. and Papia, M., “Pumice
concrete for structural wall panels”, Engineering
Structures, 25 (1): 115-125 (2003).
11. Yılmaz, K., Canpolat, F., Arman, H., “Taban
Külü Ve Doğal Zeolitin Puzolanik Çimentoda
Katkı Olarak Kullanımı” Beton 2004 Kongresi,
İstanbul, 10-12 (2004).
12. Şişman, C. B., Kocaman, İ., Gezer, E., “Doğal
Zeolitten Üretilecek Hafif Betonun Tarımsal
Yapılarda Kullanılabilirliği Üzerine Bir
Araştırma” Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 5
(2): 20-25 (2008).
13. Kosmatka S.H. and W.C.Panarese,. Desing and
Control of Concrete Mixture. Portland Cement
Association Publication, Illinois, USA. 358
(1992).
14. Topçu İ.B., “Beton”, İnşaat Müh. Odası
Eskişehir Odası Yayınları, Uğur Ofset A.Ş.
Eskişehir, 183-185 (2006).
15. Ünal O., Uygunoğlu,T., “Diyatomitin Hafif
Beton Üretiminde Kullanılması”. İMO Teknik
Dergisi, 1: 4025-4034 (2007).
16. Okucu, A., “Bigadiç Ve Turnatepe (Balıkesir)
Yörelerindeki Zeolitik Ve Perlitik Tüflerin
Puzolanik Özellikleri” Doktora Tezi, Balıkesir
Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Balıkesir,
30-60 (1998).
17. Yıldırım, F. S., “Puzolanik zeolitin çimentoda
katkı uygunluğunun araştırılması” Y. Lisans tezi,
Mustafa Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri
Enstitüsü, Hatay, 45-75 (2007).
18. Gürkan, A., “Pomza ve zeolitin alkali silika
reaksiyonu üzerine etkisi”, Doktora Tezi, Dokuz
Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü,
İzmir 100-115 (2006).
877
K. Yıldız ve ark. Pomza Zeolit ve Cem I Çimentosunun Minerolojik Moleküler Elektrokinetik…
19. Naiqian, F., Hongwei, J. ve Enyi, C. “Study on
the suppresion effect of natural zeolite on
expansion of concrete due to alkali-aggregate
reaction”, Magazine of Concrete Research, 50
(1): 17-24 (1998).
20. Uzal B., “Properties And Hydration Of
Cementitious Systems Containing Low, Moderate
And High Amounts Of Natural Zeolites”,
Doktora Tezi, Ortadoğu Teknik Üniversitesi Fen
Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 40-45 (2007).
21. Feng, N.Q., Li, Z., G., Zang, X. W., “High–
strength and Flowing Concrete with a Zeolite
Mineral Admixture”, Cement and Aggregates,
ASTM, 12: 61–69 (1990).
22. Albayrak, M., Yörükoğlu, A., Karahan, S.,
Atlıhan,S., Aruntaş, H. Y., and Girgin, İ.,
“Influence of zeolite additive on properties of
autoclaved aerated concrete” Building and
Environment, 42 (9): 3161-3165 (2007).
23. Puertas, F., Fernandez-Jimenez, A., Blanco-
Varela, M.T., “Pore solution in alkali-activated
slag cement pastes. relation to the composition
and structure of calcium silicate hydrate”,
Cement And Concrete Research, 34 (1): 139-148
(2004).
24. Puertas, F., Fernandez-Jimenez, A.,
“Mineralogical and microstructural
characterisation of alkali-activated fly ash/slag
pastes”, Cement & Concrete Composites, 25:
287–292 (2003).
25. Koçak, Y., “Çimento-Puzolan Etkileşiminde
Moleküler ve Elektroknetik Davranışların
Araştırılması” Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi
Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 35-60 (2008).
26. Gomes, C.E.M., Ferreira, O.P., “Analyses of
microstructural proporties of va/veova copolymer
modified cement pastes”, Polimeros: Ciencia E
Tecnologia, 15 (3): 193-198 (2005).
27. Karakaya, M. Ç., “Kil minerallerinin özellikleri
ve tanımlama yöntemleri”, Bizim Büro Basımevi,
Ankara, 541- 595 (2006).
28. Varast, M.J., De Buergo, M.A., Fort, R., “Natural
cement as the precursor of portland cement:
methodology for its identification”, Cement And
Concrete Research, 35: 2055-2065 (2005).
29. Shaw, D. J., “Introduction to colloid and surface
chemistry”, Buttenvorths, Second Edition, 231
(1970).
30. Atak, S., “Kalsit ve şelitin flotasyon özellikleri”,
Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen
Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 79 (1979).
31. Fuerstnau, D. N., Chander, S., “Thermodynamics
of flotation, advences in mineral processing”,
Arbiter Symposium, New Orleans, Louisiana,
121-136 (1985).
32. E,G. Nawy, P.E., ”General performance
characteristics”, Fundamentals of High
Performance Concrete 2nd ed., John Wiley &
Sons, Inc., Canada, 2-10 (2001).
878
33. TS EN 196-2 “Çimento Deney Metotları- Bölüm
2: Çimentonun Kimyasal Analizi” Türk
Standartları Enstitüsü, Ankara,1-7 (2002).
34. TS EN 196-6 “Çimento Deney Metotları-
Bölüm 6: İncelik Tayini” Türk Standartları
Enstitüsü, Ankara, 2-9 (2000).
35. TS EN 196-1 “Çimento Deney Metotları- Bölüm
1: Dayanım” Türk Standartları Enstitüsü,
Ankara, 3-11(2009).
36. TS EN 12350-2 “Beton- Taze Beton Deneyleri-
Bölüm 2: Çökme (Slamp) Deneyi “ Türk
Standartları Enstitüsü, Ankara, 1-9 (2002).
37. TS EN 12390-3, “Beton-Sertlesmis Beton
Deneyleri-Deney numunelerinde basınç
dayanımının tayini”, Türk Standartları
Enstitüsü, Ankara, 2-10 (2002).
38. ASTM C 618, “Standart Specification for Coal
Fly Ash and Raw or Calcined Natural Pozzolan
for Use as a Mineral Admixture in Portland
Cement Concrete”, Annual Book of ASTM
Standards, Pennsylvania 1-10 (2002).
39. Govin, A., Peschard, A., and Guyonnet, R.,
“Modification of cement hydration at early ages
by natural and heated wood” Cement Concrete
Composites, 28 (1): 12-20 (2006).
40. Perraki Th. and Orfanoudaki A. Mineralogical
study of zeolites from Pentalofos area, Thrace,
Greece. Applied Clay Science, 25 (1-2): 9-16
(2004).
41. ACI 211.1, “Standard practice for selecting
proportions for normal, Heavyweight, and mass
concrete, ACI Manual of Concrete practice, Part
1, 1-38 (1994).
42. Blanco Varela, M.T., Martınez Ramırez, S.,
Erena, I., Gener, M., and Carmona, P.,
“Characterization and pozzolanicity of zeolitic
rocks from two Cuban deposits”, Applied Clay
Science, 33 (2): 149-159 (2006).
43. Bardakçı, B., “Monitoring of monochlorophenols
adsorbed on metal (Cu and Zn) supported pumice
by Infrared Spectroscopy”, Springer Science,
148: 353-357 (2009).
44. Akbal, Ö.F., Akdemir, N., Onar N.A., “FT-IR
spectroscopic detection of pesticide after sorption
onto modified pumice”, Talanta, 53: 131–135
(2000).
45. Viallis-Terrisse, H., Nonat, A., Petit, J.C., “Zeta-
Potential study of calcium silicate hydrates
ınteracting with alkaline cations” Journal of
Colloid and Interface Science, 244 (11): 58-65
(2001).
46. Yoshioka, K., Tazawa, E., Kawai, K., Enohata,
T., “Adsorption characteristics of
superplasticizers on cement component minerals”
Cement and Concrete Research, 32 (10): 1507-
1513 (2002).
47. Nachbaur, L., Nkinamubanzi, P.C., Nonat, A., and
Mutin J.C., “Electrokinetic Properties which
Control the Coagulation of Silicate Cement
Suspensions during Early Age Hydration”
Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Der. Cilt 25, No 4, 2010
Pomza Zeolit ve Cem I Çimentosunun Minerolojik Moleküler Elektrokinetik…
Journal of Colloid Interface Science, 202 (2):
261-268 (1998).
48. Termkhajornkit, P., Nawa, T., “The fluidity of fly
ash–cement paste containing naphthalene
sulfonate superplasticizer” Cement and Concrete
Research, 34 (6): 1017-1024 (2004).
49. Gabrovsek, R., Vukb, T., Kaucica, V.,
“Evaluation of the hydration of portland cement
containing various carbonatesby means of
thermal analysis”, Acta Chim., 53: 159–165
(2006).
Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Der. Cilt 25, No 4, 2010
K. Yıldız ve ark.
50. Skripkıunas, G., Sasnauskas, V. Dauksys, M.,
Palubinskaite, D., “Peculiarities of hydration of
cement paste with addition of hydrosodalite”,
Materials Science, 25 (3): 627-635 (2007).
51. Drazan, J., Zelic, J., “The effect of fly ash on
cement hydratıon in aqueous suspensions”,
Ceramics− Silikaty, 50 (2): 98-105, 2006.
52. Pan, Z., Cheng, L., Lu, Y., Yang, N., “Hydration
products of alkali-activated slag–red mud
cementitious material”, Cement and Concrete
Research, 32: 357–362,(2002).
879