ICS 59.080.

01 TÜRK STANDARDI TS 477/Nisan 1982

İÇİNDEKİLER

0 - KONU, KAPSAM, UYGULAMA ALANI VE AMAÇ .............................................. 1

0.1 - KONU....................................................................................................................... 1
0.2 - KAPSAM ................................................................................................................... 1
0.3 - UYGULAMA ALANI ................................................................................................. 1
0.4 - AMAÇ........................................................................................................................ 1
1 - TEKSTİL MADDELERİNDE SU EKSTRAKTININ PH DEĞERİ TAYİNİ METODU
................................................................................................................................... 1
1.1 - İLKE .......................................................................................................................... 1
1.2 - AYGITLAR ................................................................................................................ 1
1.3 - REAKTİFLER ........................................................................................................... 1
1.4 - DENEY NUMUNESİ .................................................................................................. 2
1.5 - İŞLEM ....................................................................................................................... 2
1.5.1 - Su Ekstraktõnõn Hazõrlanmasõ .............................................................................................. 2
1.5.2 - Su Ekstarktõnõn Ph Değerinin Ölçülmesi ............................................................................. 2
1.5.3 - Farklõlõk İndeksi.................................................................................................................... 3
1.6 - HESAPLAMA VE SONUÇLARIN GÖSTERİLMESİ ................................................. 3
1.7 - DEĞERLENDİRME ................................................................................................... 3
2 - DENEY RAPORU ................................................................................................. 3
ICS 59.080.01 TÜRK STANDARDI TS 477/Nisan 1982

TEKSTİL MADDELERİNİN SU EKSTRAKTININ PH DEĞERİNİ TAYİN

METODU

0 - KONU, KAPSAM, UYGULAMA ALANI VE AMAÇ

0.1 - KONU
Bu Standard, tekstil maddelerinin su ekstraktõnõn pH değerinin tayõn metoduna dairdir.

0.2 - KAPSAM
Bir standard, tekstil maddelerinin su ekstraktõnõn pH değerinin tayõnõnõ kapsar.

0.3 - UYGULAMA ALANI

Bu standard, her r.cimdeki (hf band, fitil, iplik, kumaş vb.) tekstil maddelerine uygulanõr Ancak deney
numunesinin suyun, iyice içine girebileceği biçimde olmasõ veya bu biçime getirilebilmesi gereklidir.

NOT — Bu standarda göre tayõn edilen pH değeri tekstil maddelerinin asit veya alkali miktarõnõn kesin
kantõtatõf değerinin hesaplanmasõnda kullanõlamaz. Bu özellikle 3 den küçük ve 11 den büyük
değerlerde yanõltõcõ olabilir.

0.4 - AMAÇ
Bu standard, tekstil maddelerinin daha önce görmüş olduğu işlemler hakkõnda fõkõr edinmek ve pH
değerlerinin istenen sõnõrlar arasõnda olup olmadõğõnõ belirlemek amacõna yöneliktir.

1 - TEKSTİL MADDELERİNDE SU EKSTRAKTININ PH DEĞERİ

TAYİNİ METODU
1.1 - İLKE
Numunenin su ekstraktõ alõnõr ve oda sõcaklõğõndõ cam elektrodla potansiyometrik olarak pH değeri
ölçülür.

1.2 - AYGITLAR
1.2.1 - Balon kimyasal maddelere dayanõklõ camdan yapõlmõş cam kapaklõ

1.2.2 - Çalkalayõcõ, dakikada 30 devirle dönerek veya dakikada 60 devirli salõnõm yaparak hareket ed.-
lebõlen türde olmalõ.

1.2.3 - pH metre; 0,05 pH bölüntülu, uygun elektrotlu

1.2.4 - Terazi 0,05 g duyarlõklõ

1.2.5 - Erlen 150 ml'lõk kimyasal maddelere duyarlõklõ camdan yapõlmõş olman

1.3 - REAKTİFLER
-6
1.3.1 - Damõtõk su; pH değeri 5-6,5 arasõnda en büyük iletkenliği 20 ± 2 °C de. 2 x 10 s/cm olmalõdõr.
Suyun içindeki karbondioksit 5 dakika kaynatõlarak uzaklaştõrõlmalõ ve havasõz yerde
soğutulmalõdõr.

1.3.2 - Tampon çözeltiler; deneyden önce pH metrenin ayarlanmasõ için pH sõ ölçülerek numunenin su
ekstraktõnõnkine yakõn pH değerindeki tampon çözeltiler kullanõlmalõdõr. Madde 1.3.2.1 ve Madde
1.3.2.2 deki tampon çözeltiler önerilir

1
ICS 59.080.01 TÜRK STANDARDI TS 477/Nisan 1982

1.3.2.1 - Birincil Standard Tampon Çözeltisi Olarak,

15 °C daki pH değen 4.000
20 » » » » 4.001
25 » » » » 4.005
30 » > » » 4.011
olan 0,05 mol/I potasyum hidrojen ftalat (HOOC. C6 H4 COOK) çözeltisi kullanõlabilir

1.3.2.2 - İkincil standard tampon çözeltisi olarak;

10 °C deki pH değeri 9,33
20 » » » » 9,23
25 » » » » 9,18
30 » » » » 9,14
40 » » » » 9,07
olan 0,05 mol/1 dõsodyum tetraborat dekahidrat (Na2 B4O7.10CH2O) çözeltisi kullanõlabilir.

1.4 - DENEY NUMUNESİ

Yõğõnõ temsil edebilecek ve istenen miktarda deney numunesinin sağlanabileceği büyüklükte
laboratuar numunesi alõnõr.

Laboratuar numuneleri yaklaşõk 5 mm kenarlõ parçalar halinde veya numunenin çok çabuk
õslanabileceği büyüklükte kesilir.Ph nõn değişmemesi için numunelerle olabildiğince elle
1
oynanmamalõdõr.Numuneler TS 240 A (Şubat 1974 tarihlidir.)

1.5 - İŞLEM

1.5.1 - Su Ekstraktõnõn Hazõrlanmasõ

100 ml damõtõk su (Madde 1.3.1) ve 2±0,05 g kütlesindeki numune cam kapaklõ balon (Madde 1.2.1)
içine konulur.Balon numuneyi iyice õslatmak için kõsa bir süre elle sallandõktan sonra 1 saat süreyle
çalkalayõcõ (Madde 1.2.2) ile çalkalanõr.

Bu şekilde laboratuar sõcaklõğõnda (sõcaklõk kaydedilmek koşulu ile) 3 tane su ekstarktõ hazõrlanõr.

1.5.2 - Su Ekstarktõnõn Ph Değerinin Ölçülmesi

Su ekstraktõnõn Ph değeri Madde 1.5.2.1 ve Madde 1.5.2.2 deki metodlardan birine göre tayin
edilir.Elektrotlar belirtilenlerden farklõ ise benrotlar belirtilenlerden farklõ ise benzer önlemler
alõnmalõdõr.Tüm deneler çevreninkine yakõn ve aynõ sõcaklõkta yapõlmalõdõr.Sõcaklõğõn 5°C den çok
artmamasõna dikkat edilmelidir.

1.5.2.1 – Morton Hücre Tipi Elektrod Sistemi İle Ölçme

ph metre (Madde 1.2.3) ph õ ölçülecek ekstraktõnõn sõcaklõğõnda tampon çözeltilerle (Madde 1.3.2)
ayarlanõr ph sõ değişmeyecek hale gelene değin hücre birkaç kez damõtõk su ile yõkanõr.Bu işlem
oldukça çok miktarda damõtõk suya ihtiyaç gösterir.

Birinci ekstrakdan cam elektrodun haznesini örtecek miktarda hücreye konur.Balonunun kapağõ
kapatõlõr.Hücre 3 dakika dinlenmeye bõrakõlõr.ph değeri okunur.Hücre boşaltõlõr.Aynõ ekstraktan yeniden
konur.Balonun kapağõ tekrar kapatõlõr.Hücre 1 dakika dinlenmeye bõrakõlõr ve ph değeri okunur.

Bu işleme en küçük veya en büyük kararlõ ph değeri okunana değin devam edilir.Birinci ekstarkt
boşaltõlõr.

Hücre yõkanmasõ ikinci ekstraktan cam elektrodun haznesini örtecek miktarda ph değeri hemen
okunur.Hücre boşaltõlõr.Ayrõ ekstarktan bir miktar daha ph değeri yeniden okunur.ve bu işlemlere en
küçük veya en büyük karalõ ph değeri okunana değin devam edilir.Bu değer 0,1 ph yaklaşõmla
kaydedilir.

İkinci ekstrakt boşaltõlõr.

Üçüncü ekstraktõn ph değeri hücre yõkanmaksõzõn ikinci ekstrakta olduğu gibi tayin edilir.Bu değer 0,1
Ph değeri mükerrer ölçmeler olarak kaydedilir.

2
ICS 59.080.01 TÜRK STANDARDI TS 477/Nisan 1982

1.5.2.2 – Daldõrma Tipi Elektrot Sistemi ile Ölçme

ph metre ph õ ölçülecek ekstarktõn sõcaklõğõnda tampon çözeltilerle (Madde 1.3.2) ayarlanõr.5 dakika
içinde 0,05 ph değerinden fazla değişim olmayana değin damõtõk su ile yõkanõr. Bu gerçekleştirilmezse
cam ve veya referans elektrod değiştirilir.

Birinci ekstark içinde tesktil maddesi olmaksõzõn behere (Madde 1.2.5) aktarõlõr.Elektrotlar en az cm
derinliğine kadar hemen daldõrõlõr ve ph değeri en küçük veya en büyük karalõ değere ulaşõncaya değin
cam çubuk ile yavaş ve dikkatlice karõştõrõlõr.İkinci estrakt başka bir behere aynõ ekilde
aktarõlõr.Elektrotlar yõkanmaksõzõn en az 1 cm derinliğe kadar yavaş ve dikkatlice daldõrõlõr ve ph değeri
en küçük veya en büyük karalõ değere ulaşõncaya değin karõştõrmaksõzõn beklenir.ph değeri
0,1yaklaşõmla kaydedilir.

Üçüncü ekstrakt aktarõlõr ve yine yõkanmaksõzõn elektrodlar daldõrlõr.ph değeri ikinci ekstrakta olduğu
gibi kaydedilir.

İkinci ve üçüncü ekstarktlarõn ph değeri mükerrer ölçmeler olarak kaydedilir.

1.5.3 - Farklõlõk İndeksi

Ölçülen ph değeri 3 den küçük veya 9 dan büyükse Madde 1.5.3.1 ve Madde 1.5.3.2 ye göre fark
indeksi tayin edilir.

1.5.3.1 – Su ekstarktõndan 10ml erlene (Madde 1.2.5) aktarõlõr ve 90 ml damõtõk su (Madde 1.3.1)
eklenir.

1.5.3.2 – Bu çözeltinin ph õ Madde 1.5.2.1 veya Madde 1.5.2.2 ye göre 0,1 yaklaşõmla tayin edilir.

1.6 - HESAPLAMA VE SONUÇLARIN GÖSTERİLMESİ

İkinci ve üçüncü ekstraklardan bulunan değerler birinci ve ikinci ölçmeler olarak kaydedilir.
Bu pH değerlerinin ortalamasõ 0,05 yaklaşõmla hesaplanõr.

1.7 - DEĞERLENDİRME
Madde 1.5.1'c göre hazõrlanmõş olan su ekstraktõnõn pH değeri ile 1/10 oranõnda seyreltilmiş çözeltinin
(Madde 1.3.3.1) pH değen arasõndaki fark farklõlõk indeksi olup l pH değerinden büyük olmamalõdõr.
Bu indeks tekstil maddesinin kuvvetli asidik veya bazik olmasõ durumu ile zayõf asit veya bazlarda
tamponlanmamõş olmasõ durumlarõnda özelikle büyüktür

2 - DENEY RAPORU
Deney raporunda en az aşağõdaki bilgiler bulunmalõdõr
— Deneyin yapõldõğõ laboratuvarõn, deneyi yapanõn ve/veya raporu imzalayan yetkililerin adlarõ ve
meslekleri,
— Deney tarihi,
— Numunenin tanõtõlmasõ,
— Deneylerde uygulanan standardlarõn numaralarõ
— Kullanõlan damõtõk suyun pH değeri,
— Laboratuvar sõcaklõğõ
— Deney sonuçlarõ (Madde l 6 ve 1.7 ye göre dene;'. sonuçlarõ ve gerekiyorsa farklõlõk indeksi),
— Deney sonuçlarõm değiştirebilecek etkenlerin sakõncalarõnõ önlemek üzere alõnan tedbirler
(numunenin õslanmasõnõ engelleyen hususlar dahil),
— Uygulanan deney yönteminde belirtilmeyen veya zorunlu görülmeyen fakat deneyde yer almõş olan
işlemler,
— Rapor tarih ve numarasõ

1) Asidik çözeltilerde (ph õ 7 den küçük) en küçük bazik çözeltilerde (ph õ 7 den büyük) en büyük
kararlõ ph değeri ekstarktõn ph değeri olarak kaydedilir.Bu değere kararlõ sõnõr ph değeri denir.