Πείραμα του Μίλγκραμ

Στόχος :
Ο Milgram (1963) εστίασε στην έρευνα του στο πόσο μακριά θα μπορούσαν να πάνε οι άνθρωποι που
υπακούν σε διαταγές εάν οι ενέργειες τους βλάπτουν κάποιον άλλον άνθρωπο. Ο Stanley Milgram
ενδιαφέρθηκε ιδιαίτερα για το πόσο εύκολα οι απλοί άνθρωποι θα μπορούσαν να επηρεαστούν ώστε να
διαπράττουν φρικαλεότητες, όπως για παράδειγμα, οι Γερμανοί στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Διαδικασία :

Οι συμμετέχοντες "δάσκαλοι" ήταν 40 άνδρες, ηλικίας μεταξύ 20 και 50, των οποίων η εργασιακή
κατάσταση ποίκιλε από ανειδίκευτους εργάτες έως υψηλό επαγγελματικό επίπεδο. Υπήρχε επίσης ένας
"πειραματιστής" ντυμένος με μια λευκή φόρμα, που υποδύετο κάποιος ηθοποιός (όχι ο ίδιος ο Milgram).

Ο "μαθητής" (Mr. Wallace) ήταν δεμένος σε μια καρέκλα σε άλλο δωμάτιο και είχε επάνω του ηλεκτρόδια.
Στον "μαθητή" ζητήθηκε να μάθει κάποια ζευγάρια λέξεων και ο "δάσκαλος" ονομάτιζε την πρώτη λέξη του
ζεύγους, ζητώντας την αντιστοιχία από μια λίστα με τέσσερις πιθανές επιλογές.

Ο "δάσκαλος" είχε την υποχρέωση να εφαρμόσει ένα ηλεκτρικό σοκ κάθε φορά που ο μαθητής έκανε ένα
λάθος, αυξάνοντας το επίπεδο του σοκ κάθε φορά. Υπήρχαν 30 διακόπτες στη γεννήτρια από 15 Volt
(ελαφρύ σοκ) έως 450 Volt (ΘΑΝΑΤΟΣ).

Ο "μαθητής" έδινε κυρίως λανθασμένες απαντήσεις και για κάθε μια από αυτές ο δάσκαλος του εφάρμοζε
ένα ηλεκτρικό σοκ. Όταν ο "δάσκαλος" δίσταζε να συνεχίσει και στρεφόταν προς τον πειραματιστή για
καθοδήγηση, του εδίδετο κάποια εντολή μέσα από ένα πρότυπο εντολών:

Εντολή 1: παρακαλώ να συνεχίσετε.

Εντολή 2: το πείραμα απαιτεί να συνεχίσετε.
Εντολή 3 : Είναι απολύτως απαραίτητο να συνεχίσετε.
Εντολή 4 : δεν έχετε καμία άλλη επιλογή από το να συνεχίσετε.

Αποτελέσματα :

Το 65% (τα δύο τρίτα) των συμμετεχόντων, συνέχισε στο υψηλότερο επίπεδο των 450 Volt. Όλοι οι
συμμετέχοντες συνέχισαν έως τα 300 Volt.

Ο Milgram έκανε περισσότερα από ένα πείραμα – συνολικά 18 παραλλαγές της μελέτης του. Το μόνο που
έκανε ήταν να μεταβάλει την κατάσταση/συνθήκες, για να δει πώς αυτό θα επηρέαζε την υπακοή.

Συμπέρασμα :

Οι απλοί άνθρωποι είναι πιθανό να ακολουθήσουν τις διαταγές που έδωσε μια μορφή εξουσίας, ακόμη και
στον υπέρτατο βαθμό της δολοφονίας ενός αθώου ανθρώπου. Η υπακοή στην εξουσία είναι ριζωμένη σε
όλους μας από τον τρόπο με τον οποίο έχουμε μεγαλώσει: «Να τηρείτε ότι σας υποδεικνύουν οι γονείς, οι
δάσκαλοι, οι έχοντες εξουσία, κλπ»
Το πείραμα Zimbardo - Stanford Prison Experiment
Το Πείραμα φυλάκισης του Στάνφορντ ήταν ένα πείραμα πάνω στις ψυχολογικές επιπτώσεις που επιφέρει
η μετατροπή ενός ατόμου σε φυλακισμένο ή δεσμοφύλακα. Πρόκειται για ιδιαίτερα γνωστό πείραμα που
διενήργησε το 1971 η ερευνητική ομάδα του καθηγητή ψυχολογίας Zimbardo του Πανεπιστημίου του
Στάνφορντ με φοιτητές που συμμετείχαν εθελοντικά.
Το πείραμα
Η εικονική φυλακή δημιουργήθηκε στα υπόγεια της σχολής ψυχολογίας του πανεπιστημίου Stanford. Οι 24
επιλεγμένοι φοιτητές χωρίστηκαν σε 2 ομάδες: των φυλακισμένων και των εποπτών. Η επιλογή των
φοιτητών έγινε με κριτήριο την απουσία ψυχολογικών προβλημάτων αλλά και ποινικού μητρώου. Η ομάδα
στην οποία τοποθετήθηκε ο κάθε φοιτητής, προέκυψε με τυχαίο τρόπο (ρίψη κέρματος).
Μέσα σε λίγο χρόνο και οι 2 ομάδες απόκτησαν την τυπική συμπεριφορά του ρόλου.

Συμπεράσματα του πειράματος Zimbardo

Παρατηρήθηκε ότι οι επόπτες παρουσίαζαν συμπεριφορές που εν μέρει ξεπερνούσαν τα όρια,
καταπιέζοντας και βασανίζοντας τους φυλακισμένους, γεγονός που οδήγησε στην πρόωρη διακοπή του
πειράματος! Τόσο το πείραμα αυτό, όσο και το πείραμα του Milingram (βλέπε σχετικό άρθρο), αποτέλεσαν
βάση για την επιστημονική υπόθεση ότι ο άνθρωπος διακινδυνεύει να μεταβληθεί εύκολα σε συνεργό μιας
απάνθρωπης διαδικασίας (πχ βασανισμού άλλων ανθρώπων.
Πιο συγκεκριμένα, το ένα τρίτο από τους φρουρούς κρίθηκε ότι επέδειξαν "γνήσια" σαδιστικές τάσεις, με
αποτέλεσμα αρκετοί φυλακισμένοι να τραυματιστούν ψυχολογικά και δύο από τους φοιτητές να
αποχωρήσουν νωρίς από το πείραμα. Μετά την κατάρρευση ενός φοιτητή από τις απάνθρωπες συνθήκες
που επικρατούσαν στη φυλακή ο Zimbardo συνειδητοποίησε ότι είχε παθητικά επιτρέψει ανάρμοστες
συμπεριφορές να λάβουν χώρα κάτω από την εποπτεία του κι ότι τόσο οι φυλακισμένοι όσο και οι
δεσμοφύλακες είχαν ταυτιστεί υπερβολικά με τους ρόλους τους, με αποτέλεσμα να τερματίσει το πείραμα
μετά από έξι μόλις μέρες....
Η ιστορία του «φαινομένου του φωτοστέφανου»
Ο ψυχολόγος Edward Thorndike, πρωτοανέφερε τον όρο, το 1920, σε άρθρο του με τίτλο: «Το
συνεχές λάθος των ψυχολογικών μετρήσεων». Στο άρθρο του εξηγούσε το σχετικό πείραμα που
πραγματοποίησε κατά το οποίο ζήτησε από υψηλόβαθμα στελέχη του στρατού να εκτιμήσουν μια
ποικιλία από ιδιότητες των υφισταμένων τους. Μερικές από αυτές ήταν η ικανότητα να ηγηθούν, η
αφοσίωση, η αξιοπιστία αλλά και η εξωτερική εμφάνιση.

Σκοπός του Thorndike ήταν να εξετάσει το κατά πόσο η εκτίμηση ορισμένων χαρακτηριστικών,

συμφωνούσε με την εκτίμηση άλλων διαφορετικών χαρακτηριστικών. Αυτό που βρήκε ήταν πως όταν
τα δεδομένα για ορισμένα χαρακτηριστικά ήταν υψηλά βαθμολογημένα, τότε ακολουθούσαν την ίδια
πορεία και τα άλλα χαρακτηριστικά. Κατά τον ίδιο τρόπο, συνέβαινε και με την αρνητική βαθμολογία.

Στην ερώτηση «γιατί συμβαίνει αυτό», οι επιστήμονες απαντούν: Λόγω της ελκυστικότητας. Σύμφωνα
με τους ειδικούς, όταν βαθμολογούμε κάποιον ως ελκυστικό άτομο, τείνουμε να πιστεύουμε πως έχει
περισσότερα θετικά στοιχεία στην προσωπικότητά του και πως είναι πιο έξυπνος. Μάλιστα, μια
έρευνα, βρήκε πως οι ένορκοι σε ένα δικαστήριο δυσκολεύονται να πιστέψουν πως ένα ελκυστικό
άτομο είναι ένοχο. Παράλληλα, όμως, εκτός των θετικών παραμέτρων τα ελκυστικά άτομα κουβαλούν
και την ταμπέλα των ματαιόδοξων και των ανθρώπων που προσπαθούν να χειραγωγήσουν τους
άλλους λόγω της ελκυστικότητάς τους.