ΑΚΕΛ ΤΟ ΑΛΛΟ ΚΚΕ

ΣΠΥΡΟΥ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ
ΑΚΕΛ το άλλο Κ.Κ.Ε.
ΕΚΔΟΣΕΙΣ Κ. ΕΠΙΦΑΝΙΟΥ
ΛΕΥΚΩΣΙΑ 2004

Digitized by 10uk1s
Περιεχόμενα
ΠΡΟΛΟΓΟΣ .................................................................................................................................................. 8
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ................................................................................................................................................... 10
ΤΟ ΕΡΥΘΡΟΝ ΛΙΚΝΟΝ ............................................................................................................................... 15
Τρεις γενικοί γραμματείς καταδικάζουν .............................................................................................. 15
Φιλοσοβιετισμός και ανθελληνισμός ................................................................................................... 17
ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΔΟΣΙΑ .................................................................................................................... 19
Απόντες, αντίθετοι και υβρισταί! ......................................................................................................... 20
Καθυστερημένη παραδοχή της ενοχής ................................................................................................ 21
Συντροφική καταδίκη από το εξωτερικόν ............................................................................................ 22
Καθαίρεση και τιμωρία των ηγετών ..................................................................................................... 23
Η περίπτωσις του ποιητού Τεύκρου Ανθία .......................................................................................... 24
«Αποδοκιμάζω τας αθεϊστικάς μου ιδέας» .......................................................................................... 26
ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΞΕΓΕΡΣΙΝ ............................................................................................................................... 29
Εζεκίας Παπαϊωάννου και Πλουτής Σέρβας ......................................................................................... 30
Βολαί κατά του γονατισμένου ειδώλου ............................................................................................... 30
«Το κόμμα μας ευνουχίστηκε και αφοπλίστηκε» ................................................................................ 31
ΕΜΠΡΟΣ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟΝ ................................................................................................................... 33
Οι Κομμουνισταί χλευάζουν το «Όχι» .................................................................................................. 34
Το έπικόν «Όχι» του Νίκου Ζαχαριάδη... ............................................................................................. 35
Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΟΥ Α.Κ.Ε.Λ. .............................................................................................................................. 38
Το Α.Κ.Ε.Λ. πτύει την γέννησίν του... .................................................................................................... 39
Άνανδροι και λιποτάκται οι ηγέται του Α.Κ.Ε.Λ. .................................................................................. 40
Ευλαβείς... υποκρισίαι των αθέων ....................................................................................................... 41
Το Α.Κ.Ε.Λ. συντρίβει τον Χίτλερ! ......................................................................................................... 43
Digitized by 10uk1s
ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΑΙ ΚΑΙ ΕΝΩΣΙΣ ..................................................................................................................... 44
Ο Νίκος Ζαχαριάδης διά την Κύπρον ................................................................................................... 45
Η ανάδειξις Εζεκία και Φιφή ................................................................................................................ 45
Το παλαιόν αμάρτημα της Αυτονομίας ................................................................................................ 47
Υβρίζουν και μισούν κάθε τι το ελληνικόν ........................................................................................... 48
ΔΗΜΑΓΩΓΙΑ ΚΑΙ ΑΠΑΤΗ ............................................................................................................................ 50
Αποφασιστική αντίδρασις των εθνικοφρόνων .................................................................................... 51
Υποστηρικταί των αιμοσταγών συμμοριτών ........................................................................................ 53
ΔΟΛΙΟΙ ΥΠΟΝΟΜΕΥΤΑΙ ............................................................................................................................. 56
Μία απόρρητος έκθεσις διά το Α.Κ.Ε.Λ. ............................................................................................... 57
Ματθαίος Παπαπέτρου και Ένωσις ...................................................................................................... 59
Δολοφονική απόπειρα εναντίον ηγέτου .............................................................................................. 59
Ακελική προσπάθεια αλώσεως της Εκκλησίας .................................................................................... 60
Η μάνδρα των προβάτων και οι ερυθροί λύκοι. .................................................................................. 61
Το κατηγορητήριον ενός εθνικού ήρωος ............................................................................................. 62
Α.Κ.Ε.Λ. ΚΑΙ ΕΚΚΛΗΣΙΑ............................................................................................................................... 64
Κομμουνισταί και μητροπολιτικοί θρόνοι ............................................................................................ 65
Ο Μακάριος και οι Κύπριοι κομμουνισταί ........................................................................................... 66
«Υποταχτικό όργανο των σκοτεινών Κελλίων» .................................................................................... 67
«Αποστρέφομαι και βδελύττομαι τον κομμουνισμόν» ....................................................................... 67
Μακάριος και Καντιώτης εις πεδία μαχών .......................................................................................... 68
Εζεκίας διά Μακάριον και Ένωσιν ........................................................................................................ 70
ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΙΚΑΙ ΕΚΛΟΓΑΙ ....................................................................................................................... 72
«Το Α.Κ.Ε.Λ. είναι Ε.A.M.»... ................................................................................................................. 73
Ο θρασύς εγκωμιαστής του Μάρκου ................................................................................................... 74
Ο οχετός του Εζεκία Παπαϊωάννου ...................................................................................................... 75
Digitized by 10uk1s
Εκκλησιαστική εγκύκλιος κατά του Α.Κ.Ε.Λ. ......................................................................................... 77
ΕΙΣ ΤΟ ΑΡΧΗΓΕΙΟΝ ΤΟΥ Κ.Κ.Ε. ................................................................................................................... 79
Μυστικοί σύνδεσμοι εις κάθε σταθμόν ............................................................................................... 80
Ο Ζαχαριάδης «ενωτικός» και αντιακελικός ........................................................................................ 81
Οι Ακελικοί παλιάτσοι οδεύουν εις το μέτωπο... ................................................................................. 82
«Αντιπαράθεση» της γραμμής Α.Κ.Ε.Λ. και Κ.Κ.Ε. ................................................................................ 84
Συνθηματική εκπομπή προς το Α.Κ.Ε.Λ. ............................................................................................... 85
Οι «φοβερές κατηγορίες» του Δημ. Βλαντά ........................................................................................ 86
ΕΜΠΑΘΕΙΣ ΕΚΚΛΗΣΙΟΜΑΧΟΙ .................................................................................................................... 88
Μακράν του Α.Κ.Ε.Λ., καλεί η Εθναρχία ............................................................................................... 89
«Κύριοι τορπιλληταί των εθνικών πόθων» .......................................................................................... 91
ΣΥΜΜΑΧΟΙ ΤΩΝ ΑΓΓΛΩΝ .......................................................................................................................... 93
Οι Άγγλοι προτείνουν Σύνταγμα διά την Κύπρον ................................................................................. 95
Ευρεία καταδίκη του Α.Κ.Ε.Λ. εξ Ελλάδος ............................................................................................ 96
Συνεχής εναλλαγή απατηλών συνθημάτων ......................................................................................... 97
Η εκ των... υστέρων πρόγνωσις του Α.Κ.Ε.Λ. ........................................................................................ 99
Μυστικαί επαφαί Σέρβα με τους Βρεταννούς ................................................................................... 100
«ΕΝΩΤΙΚΗ» ΞΙΦΟΥΛΚΗΣΙΣ ....................................................................................................................... 102
Η Βουλγαρία δίδει την γραμμήν του αγώνος ..................................................................................... 103
Τι εγίνετο εις την «άλλην πλευράν του λόφου» ................................................................................ 103
Επιστράτευσις κατ' εντολήν της Κ.Ε. του Α.Κ.Ε.Λ. .............................................................................. 105
Προώθησις εις το Βίτσι και εις τον Γράμμον ...................................................................................... 107
Το Α.Κ.Ε.Λ. απαγορεύει επάνοδον των μελών του! ........................................................................... 108
ΝΕΚΡΟΘΑΠΤΑΙ ΤΗΣ ΕΝΩΣΕΩΣ ................................................................................................................. 110
Απύθμενος υποκρισία του Μιλτιάδη Χριστοδούλου ......................................................................... 110
«Αυτοκριτική» και παραίτησις της ηγεσίας ....................................................................................... 112
Digitized by 10uk1s
«Η στροφή μας αποδείχτηκε μια αυταπάτη» .................................................................................... 113
Ο «ΕΝΩΤΙΚΟΣ» ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ .............................................................................................................. 115
H Εθναρχία Κύπρου δεν παγιδεύεται ................................................................................................. 115
Μακάριος: «Το άθλιον σαρκίον των συμμοριτών...» ......................................................................... 117
Ο Εζεκίας προσφέρει τρεις... μεραρχίας! ........................................................................................... 118
Το Κ.Κ.Ε. ρίπτει προς το Α.Κ.Ε.Λ. νέον σύνθημα ................................................................................. 119
ΤΟ ΕΝΩΤΙΚΟΝ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ ............................................................................................................. 121
Ευτελής προσπάθεια αποκομίσεως πολιτικού κέρδους .................................................................... 122
Ανεπιθύμητοι εις την Μόσχαν οι Ακελικοί!........................................................................................ 123
Παλαιοί ύβρεις του μετέπειτα εγκωμιαστού ..................................................................................... 124
Αι εκτιμήσεις και αι τότε προθέσεις του Μακαρίου .......................................................................... 126
Λυσσώδης συμπαράστασις προς το Κ.Κ.Ε. ......................................................................................... 126
Λυγμική έξαρσις της Ενώσεως υπό του Εζεκία .................................................................................. 128
ΑΥΤΟΚΡΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΚΚΑΘΑΡΙΣΕΙΣ ............................................................................................................. 129
Αλληλοσπαραγμός εις την Ακελικήν λυκοφωλιά ............................................................................... 129
Αφόρητοι καυχήσεις και μεγαλόστομα ψευδή .................................................................................. 131
Μυστικό «κάρφωμα» του Εζεκία εις το Κ.Κ.Ε. ................................................................................... 132
Κατηγορίαι εκ των ένδον περί ανθενωτισμού ................................................................................... 134
ΤΟ Α.Κ.Ε.Λ. ΕΝΑΝΤΙ ΤΗΣ Ε.Ο.Κ.Α. ............................................................................................................ 136
«Αγώνας μαζικός, ανοικτός, ειρηνικός»... .......................................................................................... 137
Οι Κομμουνισταί καταδικάζουν τον Αγώνα ....................................................................................... 138
Σύμμαχοι και βοηθοί των ξένων κυριάρχων ...................................................................................... 139
Οι αγωνισταί χαρακτηρίζονται ως «ταραχοποιοί» ............................................................................ 140
ΥΒΡΙΣΤΑΙ ΚΑΙ ΠΡΟΔΟΤΑΙ .......................................................................................................................... 141
«Ακελισταί εις τα άντρα της Ιντέλιτζενς Σέρβις» ................................................................................ 142
Το Κ.Κ.Ε. ομιλεί διά ... «συνθηκολόγηση» .......................................................................................... 143
Digitized by 10uk1s
Τα «παλλούκια» και αι παραισθήσεις του Ζαχαριάδη ...................................................................... 145
Αυτοί ήσαν οι πρώτοι εισηγηταί της διχοτομήσεως .......................................................................... 146
Καταδίδουν τον αρχηγόν της επαναστάσεως .................................................................................... 147
ΚΟΥΚΟΥΕΔΙΚΗ ΑΝΑΙΣΧΥΝΤΙΑ................................................................................................................... 149
Τα άρρητ' αθέμιτα του Μήτσου Βλαντά ............................................................................................ 151
Το Α.Κ.Ε.Λ. κραυγάζει: «Κάτω η μάσκα!» ........................................................................................... 152
Αυτοκριτική και αναθεώρησις της προδοτικής στάσεως ................................................................... 153
Αναστάσιμον «μελό» χωρίς αναφοράν Χριστού! .............................................................................. 154
Ο Ζαχαριάδης μεθοδεύει «χτύπημα» κατά της Ε.Ο.Κ.Α. ................................................................... 155
ΙΔΙΟΤΥΠΟΣ «ΠΑΡΑΝΟΜΙΑ»..................................................................................................................... 157
Δογματισμοί Παπαϊωάννου περί Κομμουνισμού .............................................................................. 158
Συνεχίζεται η υπονομευτική τακτική των Κομμουνιστών .................................................................. 159
Ε.Ο.Κ.Α.: «Θα κτυπήσουμε όπου βρούμε αντίδρασι»! ...................................................................... 161
ΓΡΙΒΑΣ ΠΡΟΣ ΜΑΚΑΡΙΟΝ ........................................................................................................................ 162
Ο Πλουτής «καρφώνει» εις την Ε.Ο.Κ.Α. τον Φιφήν .......................................................................... 162
Πικρόν μέτρον: η Ε.Ο.Κ.Α. εκτελεί Κομμουνιστάς .............................................................................. 163
Γρίβας: «Ενδείκνυται να εξοντώσωμεν το Α.Κ.Ε.Λ.» .......................................................................... 164
«Ιδού ποίοι είναι οι Κομμουνισταί του Α.Κ.Ε.Λ.» .............................................................................. 165
«Οι Κομμουνισταί ετοιμάζονται να μας κτυπήσουν» ........................................................................ 169
ΑΙ ΜΥΣΤΙΚΑΙ ΕΠΑΦΑΙ ΤΟΥ Α.Κ.Ε.Λ. .......................................................................................................... 171
Τάσσος Παπαδόπουλος αναφέρει προς Γρίβαν ................................................................................. 172
Πλήρης σύμπτωσις αντιλήψεων μεταξύ Α.Κ.Ε.Λ. ‐ Φουτ ................................................................... 174
Ο Διγενής αποκαλύπτει καταχθόνια σχέδια ...................................................................................... 175
«Έδωσα ήδη έντολήν ούτοι να εκτελούνται» .................................................................................... 177
Προειδοποιήσεις Γρίβα δι' έγκαιρον αντίδρασιν ............................................................................... 178
ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΝ ..................................................................................................................... 179
Digitized by 10uk1s
«Διά το Α.Κ.Ε.Λ. δεν υπάρχει θέσις εις Κύπρον» ............................................................................... 181
Η κομμουνιστική δολιότης και πανουργία ......................................................................................... 181
Τυφλή δουλικότης προς το Κρεμλίνον ............................................................................................... 182
Η Μόσχα ταυτισμένη πάντοτε με την Άγκυραν ................................................................................. 183
Το Α.Κ.Ε.Λ. καταδικάζει ‐κατ' ανάγκην‐ την Μόσχαν ......................................................................... 184
Αι σχέσεις Κομμουνιστών και Σπ. Κυπριανού .................................................................................... 186
ΕΠΙΛΟΓΟΣ ................................................................................................................................................ 189
Digitized by 10uk1s
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Το θέμα της ιστορίας του Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου ή Ανορθωτικού Κόμματος Εργαζομένου
Λαού (Α.Κ.Ε.Λ.) με απησχόλησε από τα νεανικά μου χρόνια. Ως μέλος των μαχητικών ομάδων της
Ε.Ο.Κ.Α. έβλεπα, με οργήν και αγανάκτησιν, την στάσιν του κόμματος αυτού, το οποίον
αντεστρατεύετο τον αιματηρόν απελευθερωτικόν μας αγώνα εναντίον των Άγγλων. Βραδύτερον ως
δημοσιογράφος ήρχισα να παρακολουθώ συστηματικώς τας εκδηλώσεις και την εν γένει πορείαν του
Α.Κ.Ε.Λ. Κατέγραψα ό,τι με εντυπωσίαζεν ιδιαιτέρως, συνέλεγα δε ποικίλον υλικόν το οποίον αφεώρα
εις τας δραστηριότητας και τα σχέδια των Κομμουνιστών. Αυτή η προσπάθεια διήρκεσε περισσότερα
από 25 έτη.
Το 1980 παρεμέρισα άλλας ασχολίας μου και επί μήνας ησχολήθην με την εκκαθάρισιν και την
κατάταξιν του ογκώδους υλικού το οποίον είχε συσσωρευθεί εις το προσωπικόν μου αρχείον.
Φάκελλοι επί φακέλλων... Και υποφάκελλοι! Τελικώς το 1981 ήρχισα να συγγράφω την εργασίαν μου
διά το Α.Κ.Ε.Λ. Ένα μεγάλο μέρος εδημοσίευσα εις την εφημερίδα της Λευκωσίας «Σημερινή», υπό το
ψευδώνυμον «Ιστοριομνήμων», από 5.4.1981 μέχρι 4.6.1981. Εν άλλο μέρος εδημοσίευσα εις την
«Εστίαν» των Αθηνών, υπό το ψευδώνυμον «Αρχειοδίφης», από 26.4.1982 μέχρι 1.9.1982.
Ενώ το Α.Κ.Ε.Λ., οι άνθρωποί του και τα εκφραστικά του όργανα συνήθως αντιδικούν εντόνως προς
εκείνους οι οποίοι αποτολμούν να αντιταχθούν εις τον Κομμουνισμόν, εις τας δύο περιπτώσεις των
μακροτάτων συνεχειών τας οποίας εδημοσίευσα, ετήρησαν σιωπήν. Ενώ εις άλλας περιπτώσεις
δείκνυνται λαλίστατοι και εριστικοί, δεν αντέδρασαν με κανένα τρόπον και δεν διετύπωσαν ούτε τας
συνήθεις χυδαιολογίας των. Αλλά και τι να έλεγον; Να έλεγον ότι παραποιώ την αλήθειαν και
διαστρέφω τα ιστορικά δεδομένα; Ντοκουμέντα παραθέτω και μάλιστα απρόσβλητα. Ντοκουμέντα
ιδικά των, αρκετά των οποίων είναι λησμονημένα ή και άγνωστα. Γεγονότα παραθέτω,
αναμφισβήτητα. Αυτά θα προσέβαλλον; Ορθώς, από της ιδικής των πλευράς, εστάθμισαν τα
πράγματα και ωχυρώθησαν εις την βολικήν σιωπήν των. Πιθανή αντιδικία των, επί ιστορικής όμως
και πολιτικής βάσεως, κυριολεκτικώς θα τους ερεζίλευε.
Είχον και άλλον τρόπον αντιδράσεως εις όσα καθημερινώς και επί μήνας εδημοσίευα διά το Α.Κ.Ε.Λ.
εν Αθήναις και εν Λευκωσία. Ηδύναντο να είπουν, επί παραδείγματι, τα γνωστά, ότι είναι «μια ακόμα
ακριβοπληρωμένη εκδήλωση αντικομμουνιστικής υστερίας», ότι «στις σελίδες του Παπαγεωργίου
βρυκολακιάζει ο πιο νοσηρός αντικομμουνισμός», ότι «η CIA και τα σκοτεινά άντρα του NATO
παίζουν άλλο ένα βρώμικο παιγνίδι» κ.λ.π. Ηδύναντο ακόμη να είπουν επιγραμματικώς: «Απαξιούμε
να αντιδικήσουμε με τον Παπαγεωργίου, γνωστό φασίστα, στέλεχος της Ε.Ο.Κ.Α. Βʹ και άνθρωπο των
πραξικοπημάτων»!
Δεν είπον οι κομμουνισταί του Α.Κ.Ε.Λ., εις αντίδρασιν, τίποτε από τα ανωτέρω. Δεν αποκλείεται,
όμως, τώρα ότε η εργασία αυτή παραδίδεται εις το αναγνωστικόν κοινόν, εις την βάσανον του χρόνου,
αλλά ‐προ πάντων τούτο‐ εις την διάθεσιν της Ιστορίας,να αντιδράσουν κάπως, επιλέγοντες
ενδεχομένως την οδόν της προσωπικής επιθέσεως εναντίον μου. Συνηθισμένα τα βουνά από τα χιόνια!
Αλλά νομίζω ότι, εις την περίπτωσιν αυτήν, έχω το δικαίωμα να απευθύνω προς τους δύο κορυφαίους
ηγέτας του Α.Κ.Ε.Λ., Εζεκίαν Παπαϊωάννου και Ανδρέαν Φάντην, τους ακολούθους λόγους:
‐Κύριοι, πρέπει να δεχθήτε τώρα να συγγράψω κάπως την Ιστορίαν του κόμματός σας, αφού και
πατριωτικόν αίσθημα μου αναγνωρίζετε, και ιστορικήν διεισδυτικότητα, και συγγραφικήν δεξιότητα.
Μη λησμονήτε, ότι τον Δεκέμβριον 1981, ότε εις την Βουλήν των Αντιπροσώπων της Κύπρου
συνεζητείτο το δεινόν θέμα του «Φακέλλου Κύπρου», αγορεύοντες επί ώρας από του βήματος, δεν
είχετε προς αποκάλυψιν ουδέ εν στοιχείον ιδικόν σας, αλλά ανεγινώσκετε σελίδας επί σελίδων ‐με
επώνυμον αναφοράν‐ από εργασίαν του Παπαγεωργίου. Σεις, δηλαδή, κοπτόμενοι διά τον
περιλάλητον «Φάκελλον», τι επράξατε; Ουδέ εν τεκμήριον άξιον λόγου ηδυνήθητε να εύρητε προς
Digitized by 10uk1s
ανακοίνωσιν; Και τα εύρεν όλα, ως επισημότατα αναγνωρίζετε, ο Παπαγεωργίου; Αι έμμεσοι αύται
ομολογίαι σας είναι καταγεγραμμένοι εις την εφημερίδα σας «Χαραυγή» των ημερομηνιών 11, 12, 13
Δεκεμβρίου 1981. Λοιπόν, εάν ο Παπαγεωργίου είχεν αυτήν την αξιότητα ‐σεις το λέτε‐ να ανοίξη τον
«Φάκελλον», ώστε τα ιδικά σας χείλη να γίνωνται διερμηνείς και κήρυκες των σελίδων του, από του
βήματος του Κοινοβουλίου, διατί τον πολεμάτε με εξοντωτικόν πάθος; Διατί προ τετραετίας
επεστρατεύατε τον υμέτερον Καννάουρον να απευθύνη διάβημα προς την Ένωσιν Συντακτών
Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών να τον αποκλείση από εισδοχήν εις αυτήν; Διατί, εξ άλλου, προ δύο
ετών εστέλλατε τον υμέτερον Πασχάλην να συλλέξη υπογραφάς διά να τον εκμηδενίση
επαγγελματικώς, αφαιρών από αυτόν την συνδικαλιστικήν κάλυψιν; Ευλαβείσθε, ως λέγετε, τας
υποθήκας Μακαρίου. Και γνωρίζετε ότι υπάρχει μία γραπτή υποθήκη του εκλιπόντος ηγέτου, εν έτει
1976, η οποία αναφέρει ότι τα γραπτά του Παπαγεωργίου «δονούνται από την οδύνην εκ της μεγάλης
συμφοράς και μαρτυρούν πάθος φιλοπατρίας». Έτσι προωθείτε την «συμφιλίωση» και την «ενότητα»;
Με την ανθρωποφαγίαν; Διατί ωθείτε ανθρώπους οπίσω εις τα πάθη και τας αντιδικίας; Καιρός τώρα
να ιδήτε πώς η συγγραφική εγκυρότης και η πατριωτική ευθύνη (που σεις επισήμως ανεγνωρίσατε)
του Παπαγεωργίου εφαρμόζεται εις την περίπτωσιν της ιστορικής χρονογραφίας του κόμματός σας.
Δεν πρέπει να έχετε καμμίαν αντίρρησιν!
Δεν πρόκειται, όμως, περί «προσωπικού» θέματος, ούτε αποβλέπω να πάρω κάποιαν «ρεβάνς» από
τους εμπαθείς διώκτας μου. Ούτως ή άλλως θα επεδιδόμην εις την συγγραφήν της ιστορίας του
Α.Κ.Ε.Λ., διότι αύτη αποτελεί οπωσδήποτε σημαντικόν κεφάλαιον της νεωτέρας ιστορίας της Κύπρου,
πεδίου με το οποίον από ετών ασχολούμαι. Εκδιδομένη τώρα η παρούσα εργασία διά το Α.Κ.Ε.Λ.,
δύναται ίσως να αποβή και πρακτικώς χρήσιμος εις όσους ‐τους νεωτέρους ιδίως‐ θεωρούν ως εθνικόν
καθήκον την αντίστασιν εις τον ερυθρόν ολοκληρωτισμόν, τον οποίον τόσον τυφλώς και πειθηνίως
υπηρετεί το Α.Κ.Ε.Λ. Από αυτό το βιβλίον θα δύνανται να αντλήσουν πολλά διά να ενισχύσουν το
οπλοστάσιόν των. Τα άλλα θα τα αναλάβη η Ιστορία, όταν ‐σε 50, 100 ή 200 χρόνια‐ δεν θα φιμώνεται,
δεν θα εκβιάζεται, δεν θα λογοκρίνεται, δεν θα έχη να φοβηθή από καμμίαν τρομοκρατίαν...
Αθήναι, Ιανουάριος 1984
ΣΠΥΡΟΣ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ
Digitized by 10uk1s
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Το υπό την ψευδωνυμίαν Α.Κ.Ε.Λ. (Ανορθωτικόν Κόμμα του Εργαζομένου Λαού) Κομμουνιστικόν
Κόμμα Κύπρου επραγματοποίησε προσφάτως, κατά γενικήν ομολογίαν, μεγάλας προόδους, με την
φιλοδοξαν να καταστή ρυθμιστική δύναμις εις την Κύπρον. Η εξηκονταετής περίπου ιστορία του
κόμματος αυτού δεν είναι ευρέως γνωστή. Οι κομμουνισταί σκοπίμως κρατούν εις το σκότος το
χρονικόν της ζωής και της πορείας του Κομμουνισμού εν Κύπρω. Αποσπασματικώς μόνον ομιλούν διά
γεγονότα, πρόσωπα και πράγματα. Δηλαδή λαμβάνουν και προβάλλουν επιλεκτικώς ό,τι συμφέρει εις
αυτούς. Βεβαίως, αγνοείται, επί ευρείας κλίμακος, και η τοποθέτησις του Α.Κ.Ε.Λ. έναντι των εθνικών
θεμάτων της Κύπρου και η εμπλοκή του εις τους αγώνας της Μεγαλονήσου. Πρόκειται περί
κεφαλαίου ζωτικού ενδιαφέροντος.
Προτού, όμως, ψηλαφηθεί αδρώς η ιστορία του Α.Κ.Ε.Λ. είναι ενδιαφέρον να ερευνηθούν κάπως:
α) Αι σχέσεις Α.Κ.Ε.Λ. ‐ Σπ. Κυπριανού.
β) Αι σχέσεις Α.Κ.Ε.Λ. ‐ Μακαρίου.
Το Α.Κ.Ε.Λ. είχεν υποστηρίξει εκθύμως, μετά τον θάνατον του Μακαρίου το 1977, την προεδρικήν
υποψηφιότητα του Σπ. Κυπριανού. Ο μην του μέλιτος Κομμουνιστών ‐ νέου Προέδρου διήρκεσε δύο
και ήμισυ έτη, την δε ευφροσύνην της νομής των παντοειδών αγαθών ετάραξε μόνον η, μετά
μακροτάτην δυστοκίαν, απομάκρυνσις εκ του υπουργικού συμβουλίου του αριστερού δοκησισόφου
και νεοφανούς αντιστασιακού υπουργού Παιδείας Χρ. Σοφιανού, αφού ουκ ην άλλως γενέσθαι μετά
τας αντιδράσεις της επισήμου Ελλάδος και των εκεί εθνικοφρόνων εξαναστάντων διά τον εθνικόν
αποχρωματισμόν της Ελληνικής παιδείας. Την άνοιξιν 1980 το Α.Κ.ΕΛ. διεχώρισε την θέσιν του από
τον Σπ. Κυπριανού, ήρε την εμπιστοσύνην του προς αυτόν και δημοσία τον κατηγόρησεν ως
«ανάξιον», «ανίκανον», «αναποφάσιστον» και «νεκροθάφτην» του Κυπριακού και της Κύπρου. Μετά
πάροδον δύο ετών το ίδιον κόμμα, εις το εκδοθέν ερυθρόν μανιφέστο, χαρακτηρίζει τον Κύπριον
Πρόεδρον ως «ενδεδειγμένο» και «δοκιμασμένο», ως «πεπειραμένο» και άξιον διά την Προεδρίαν!
Τον Οκτώβριον, εξ άλλου, του 1983 το Α.Κ.Ε.Λ. κατηγορεί τον Κυπριανού διότι δεν εδέχθη τας
προτάσεις Γκουεγιάρ και του υπεδείκνυεν αυστηρώς ότι διά της όλης στάσεώς του, αναλαμβάνει
σοβαράς ευθύνας. Εις την ιστορίαν, όμως, του Κυπριακού Κομμουνισμού τοιαύται ανακολουθίαι,
τοιούτοι ακροβατισμοί και μεταστάσεις από της μιας θέσεως εις την άντικρυς διάφορον, είναι
συνηθέστατοι. Εις την πραγματικότητα, όλη η ιστορία του συντίθεται από καιροσκοπισμούς,
απαγκιστρώσεις, αναδιπλώσεις, κρημνοβασίας, αυτοκριτικάς, αναθεωρήσεις και... αναθεωρήσεις
αναθεωρήσεων!
Όσον αφορά την διακηρυσσομένην υπό του Α.Κ.Ε.Λ. εν είδει κανόνος ζωής και μέτρου των πάντων,

εμμονήν εις τας «υποθήκας» Μακαρίου, αι οποίαι κατά το γνωστόν μανιφέστο τού επέβαλαν και την
περιπαθή περίπτυξιν προς τον Σπ. Κυπριανού, τι να ειπή κανείς; Επικαίρως και ευστόχως η λαϊκή
θυμοσοφία της Κύπρου θα απεφαίνετο: «Όποιος εν (=δεν) εντρέπεται, ο κόσμος ειν' δικός του»!
Όσην, εν τούτοις, αναισχυντίαν και αν διαθέτη το Α.Κ.Ε.Λ. πώς αποτολμά να υποδύεται ρόλον
ευλαβούς τηρητού των «υποθηκών» (ποίων, αληθώς;) εκείνου που καπηλικώτατα πολλάκις ύβρισε
αλλά και κατηγορήθη υπ' αυτού; Και αν παραλειφθή το κομβολόγιον των ύβρεων, των αρών και των
αναθεμάτων του Α.Κ.ΕΛ. κατά του Μακαρίου, πώς να μη υπομνησθή ότι κατά την κρισιμωτέραν
περίοδον της σταδιοδρομίας του Μακαρίου (Δεκέμβιος 1959), ότε ούτος διεξεδίκει την πρώτην
προεδρικήν εκλογήν του, οι Κομμουνιοταί όχι μόνον τον κατεψήφιζον, αλλά εχρησιμοποίουν
προεκλογικώς τόνους απιστεύτου εχθρότητος. Ούτως η «Χαραυγή», επίσημον όργανον του Α.Κ.Ε.Λ.,
την 13ην Δεκεμβρίου 1959 ημέραν των εκλογών, εδημοσίευσε περιόπτως και δι' αδρών στοιχείων
ταύτα:
Digitized by 10uk1s
«ΜΑΥΡΟ ΣΤΟΝ ΜΑΚΑΡΙΟ. Και να ο λόγος: Γιατί υπέγραψε χωρίς τη θέληση και την έγκριση του
λαού τις ατιμωτικές συμφωνίες Ζυρίχης‐Λονδίνου. Γιατί επανέφερε στην Κύπρο την τουρκική
κατοχή. Γιατί έγινε επίορκος και ενταφίασε τους προαιώνιους και ιερούς πόθους του λαού για
την αυτοδιάθεση. Γιατί από αρχιερέας μεταμορφώθηκε σε κομματάρχη».
Και αυτά μεν εγράφοντο εντύπως και, ως εικός, κατεβάλλετο προσπάθεια να παρακαμφθούν αι
συνέπειαι του αυστηρού εν Κύπρω «Νόμου Περί Τύπου». Τρισχειρότερα και, ως εκ της φύσεώς των,
μη δυνάμενα να επαναληφθούν ήσαν όσα ελέγοντο διά ζώσης ή εις κλειστούς κύκλους προφορικώς
διημείβοντο περί Μακαρίου.
Πρέπει να εκτεθούν και όσα εν συνεχεία έγραφεν η «Χαραυγή» του Α.Κ.Ε.Λ. ως λόγους, ένεκεν των

οποίων οι Κύπριοι ώφειλον να καταψηφίσουν τον Μακάριον:
«Γιατί ίδρυσε κόμμα, το οποίο συντηρεί με εκατοντάδες χιλιάδες λίρες, που προέρχονται
ουσιαστικά από τον λαό και έπρεπε να επιστρέφονται σ' αυτόν. Γιατί κατακουρέλιασε το κύρος
της Εκκλησίας, ρίχνοντάς την σε εκλογικές διαμάχες. Γιατί από κήρυκας της αγάπης που έπρεπε
να ήταν, γίνεται κήρυκας του μίσους και της διχόνοιας. Γιατί εγκατέστησε στην πολιτική και
κοινωνική μας ζωή την ευνοιοκρατία. Γιατί οδηγεί τον τόπο στη φασιστική δικτατορία. Γιατί στο
όνομά του διαπράττονται ακατονόμαστα αίσχη».
Με τους βαρύτερους χαρακτηρισμούς και τα μελανώτερα χρώματα οι Κύπριοι κομμουνισταί
διεζωγράφουν τον Μακάριον του οποίου την ορθήν, εν παντί και πάντοτε ως λέγουν, πολιτικήν
επικαλούνται ως λυδίαν λίθον και προ της οποίας γονυπετούν σήμερον με υποκριτικόν ρίγος!
Αλλά περί «υποθηκών» ο λόγος. Οι κομμουνισταί πώς ευλαβούνται ένα αντικομμουνιστήν; Ο
Μακάριος, διάκονος ακόμη εν Αθήναις επί Κατοχής εκινείτο εις τους κύκλους των «Χιτών» των οποίων
μάλιστα διέδιδε και τα έντυπα. Ως νεαρός Μητροπολίτης Κιτίου, άρτι μετακληθείς εκ Βοστώνης όπου
εσπούδαζεν, ήλθεν εις ρήξιν προς τους Κομμουνιστάς, ειπών ότι ούτοι «είναι συνήθως προδόται της
πατρίδος των». Περίφημος έμεινεν ο αφορισμός του (12.8.1948):
«Είμαι Έλλην και ως Έλλην αποστρέφομαι τον Κομμουνισμόν. Είμαι Χριστιανός και ως Χριστιανός
βδελύττομαι τον Κομμουνισμόν. Ελληνισμός και Κομμουνισμός είναι έννοιαι ασυμβίβαστοι και
καταστάσεις αλληλοπολεμούμεναι. Χριστιανισμός και Κομμουνισμός είναι έννοιαι αντίθετοι και
αλλήλας αποκλείουσαι.
»Επομένως ας μη νομίζουν και ας μη ελπίζουν οι Κομμουνισταί ότι είναι δυνατόν, λιβανιζόμενος
ή υβριζόμενος υπό τούτων, έστω και επ' ελάχιστον μετ' αυτών να συνοδοιπορήσω, δισυπόστατος
γινόμενος και συμβιβάζων τα ασυμβίβαστα. Μόνον εκείνοι είναι ικανοί δισυποστάτως να
εμφανίζωνται και Κομμουνισταί όντες να προσποιούνται τους Έλληνας Χριστιανούς».
Εις άλλας ομιλίας και δηλώσεις του ο Μακάριος συνήθιζε να επαναλαμβάνη λακωνικώς: «Είμαι ο υπ'
αριθμόν ένα εχθρός του Κομμουνισμού». Εμφορούμενος ακριβώς υπό ανυποχωρήτου ‐τότε‐
αντικομμουνιστικού πνεύματος, ηθέλησε και επεσκέφθη την Μακρόνησον (1948), όχι βεβαίως ως
άγγελος παρηγοριάς ή συναντιλήπτωρ των χιλιάδων κρατουμένων, αλλ' ως θαυμαστής αυτών οι
οποίοι τους εξουδετέρωσαν και ευχέτης προς Κύριον υπέρ των δεσμοφυλάκων των! Διά τούτο και εις
το βιβλίον επισκεπτών του «νέου Παρθενώνος της Ελλάδος» (διά να ενθυμηθώμεν και ολίγον Π.
Κανελλόπουλον) έγραφεν ο Μακάριος: «Ένα ψυχικό λουτρό ήταν για μας η επίσκεψή μας εις την
Μακρόνησον. Φεύγουμε μ' ακλόνητη την πίστη πως η Ελλάδα μας ποτέ δεν πεθαίνει»1.
Και όχι μόνον εις την Μακρόνησον. Διαφλεγόμενος υπό του πόθου να ίδη ο Μακάριος του σύνεγγυς
τούς διώκτας των συμμοριτών και φρουρούς της ακεραιότητος της Ελλάδος, μεταβαίνει εις τα σύνορα
Digitized by 10uk1s
και επιθεωρεί στρατιωτικάς μονάδας, συνοδευόμενος υπό του τότε ιεροκήρυκος του Β' Σώματος
Στρατού Αυγουστίνου Καντιώτη (Οκτώβριος 1949). Μοιράζει δώρα εις τους στρατιώτας και εκφωνεί
πυρίνους αντικομμουνιστικούς λόγους.2 Ούτως ενώ εις την Κύπρον οι κομμουνισταί του Α.Κ.Ε.Λ.
θεοποιούν τον Ζαχαριάδην και τον Βαφειάδην, ο Μακάριος εις την πλατείαν Νεστορίου διακηρύττει:
«Τώρα οι κομμουνισταί ενικήθησαν και καταπτοημένοι κατέφυγαν εις τα κρησφύγετά των έξω
των Ελληνικών ορίων, αφού εύρον κλειστάς τας Εθνικάς Θερμοπύλας και δεν ηδυνήθησαν να
περάσουν, βάρβαροι όντες. Ο Γράμμος, το Βίτσι, το Μπέλες και τόσα άλλα βουνά, έγιναν πλέον
θρυλικά. Έγιναν οι βράχοι επί των οποίων εξέσπασαν και υπεχώρησαν αφρίζοντα τα κύματα τα
οποία άνεμοι, εκ Σιβηρίας πνέοντες, ήγειραν διά να κατακλύσουν την Ελλάδα».
Από έγγραφον του Φόρεϊν Όφφις (25.3.1951) προκύπτει ότι ο Μακάριος εις συνάντησίν του εν
Αθήναις μετά του πρέσβεως των Η.Π.Α. Πιουριφόι εξεδήλωσε κατηγορηματικώς τον
αντικομμουνισμόν του. «Είπεν ‐αναφέρει το έγγραφον‐ ότι η Κύπρος, ηνωμένη μετά της Ελλάδος, θα
προσέφερε μίαν ακόμη καλλιτέραν βάσιν εις τους συμμάχους. Και ετόνισεν ότι η παρούσα
κατάστασις παρείχεν εις τους κομμουνιστάς της Κύπρου την ευκαιρίαν να εργάζωνται κατά των Η.Π.Α.
και του Βρεταννικού ιμπεριαλισμού. Ο Πιουριφόι ηρώτησε, τι έπραττεν η Κυπριακή Εθναρχία κατά
των κομμουνιστών και ο Αρχιεπίσκοπος απήντησεν ότι τους αφώριζε».
Αυτά έλεγεν ο Μακάριος κατ' ιδίαν εις τους Αμερικανούς, υποσχόμενος ολόκληρον την Κύπρον ως
στρατιωτικήν βάσιν των και επαιρόμενος ότι αφώριζε τους Κομμουνιστάς. Αλλά και εις δημοσίας
ευκαιρίας διεκήρυττεν ότι:
«Ο Κομμουνισμός, εις μεν την Ελλάδα καταφωράται κακούργων εις βάρος της ανεξαρτησίας και
της ακεραιότητος αυτής, εις δε την Κύπρον, απεργαζόμενος την διάσπασιν των ψυχικών
δυνάμεων του λαού, την νόθευσιν του εθνικού φρονήματος και την υπονόμευσιν του αγώνος.
Τοιούτου όντος του Κομμουνισμού και τοιαύτα απεργαζομένου, πάσα μετ' αυτού συνεργασία,
υπό οιανδήποτε μορφήν και εις οιανδήποτε περίπτωσιν, αποτελεί σοβαρώτατον παράπτωμα,
ισοδυναμούν προς ενθνικήν προδοσίαν».
Προδότας έλεγε ‐προ της εθνικής επαναστάσεως του 1955 αλλά και μετ' αυτήν‐ τους ανθρώπους του
Α.Κ.Ε.Λ. ο Μακάριος διότι ετήρησαν εχθρικήν στάσιν έναντι του απελευθερωτικού αγώνος της
Ε.Ο.Κ.Α. εναντίον των Άγγλων. Εγνώριζε δε και συνεφώνει προς μυστικήν «Συμφωνίαν κυρίων» των
πρωθυπουργών Κ. Καραμανλή και Μεντερές ( 11.2.1959) όπως αμέσως μετά την ανακήρυξιν της
Κυπριακής ανεξαρτησίας «τεθούν εκτός νόμου το Κομμουνιστικόν Κόμμα και η κομμουνιστική
δράσις». Σημειωτέον ότι το ως άνω απετέλει, ομού με άλλα σημεία, μίαν από τας μυστικάς
δεσμεύσεις αι οποίαι ανελήφθησαν εις την Ζυρίχην.
Το Α.Κ.Ε.Λ. δεν εγνώριζε βεβαίως όλο το φάσμα του αντικομμουνισμού του Μακαρίου, αλλά και όσα
έλεγεν ούτος δημοσία και απροκαλύπτως ήσαν αρκετά διά να προκαλούν την κομμουνιστικήν μήνιν.
«Μετημφιεσμένον φασίσταν» και «ρασοφόρον μονοκράτορα» απεκάλει το Α.Κ. Ε.Λ. τον
Αρχιεπίσκοπον το 1959. Ο Κύπριος ηγέτης εις αρκετάς περιπτώσεις εξεδήλωσε την ετοιμότητα και
προθυμίαν του να θέση τους Κυπρίους κομμουνιστάς εκτός νόμου. Εκ της πληθύος των μαρτυρικών
στοιχείων, ανασύρεται ενταύθα, απόρρητον έγγραφον (2.11.1973) επί της συνομιλίας Μακαρίου‐
Καντάφι εις Τρίπολιν. Ιδού εν τμήμα:
«ΜΑΚΑΡΙΟΣ: Η κυβέρνησή μας ακολουθεί μια τέτοια κοινωνική πολιτική που δεν προσφέρει
τροφή στους κομμουνιστές. Η Αντιπολίτευση δεν έχει πράξει το ίδιο. Συνεργάστηκαν με τους
κομμουνιστές εναντίον μου. Η πλειοψηφία όμως του λαού με υπεστήριξε. Αργότερα οι
κομμουνιστές αποφάσισαν να με υποστηρίξουν λόγω της δημοτικότητάς μου. Το κομμουνιστικό
κόμμα δεν είναι ισχυρότερο απ' ότι ήταν πριν από την ανεξαρτησία. Ως άνθρωπος της Εκκλησίας
Digitized by 10uk1s
είμαι εναντίον του κομμουνισμού. Δεν διόρισα ποτέ κανένα που ανήκει στο κομμουνιστικό
κόμμα ως υπουργό ή σε άλλο υψηλό λειτούργημα.
ΚΑΝΤΑΦΙ: Πρέπει να προσέχετε από την κομμουνιστική επιρροή μακροπροθέσμως, διότι αυτοί
(οι κομμουνιστές) έχουν πίσω τους το διεθνή κομμουνισμό.
ΜΑΚΑΡΙΟΣ: Είναι αλήθεια και είμαι πολύ προσεκτικός.
ΚΑΝΤΑΦΙ: Διερωτώμαι κατά πόσο είναι δυνατό να τεθεί εκτός νόμου ή ν' απαγορευθεί η ύπαρξη
του κομμουνιστικού κόμματος στην Κύπρο.
ΜΑΚΑΡΙΟΣ: Έχω την άποψη ότι αν θέσω εκτός νόμου αυτό το κόμμα, οι κομμουνιστές θα γίνουν
μάρτυρες και θα ενθαρρυνθούν. Αν θεωρήσω ότι υπάρχει κίνδυνος δεν θα διστάσω να θέσω
εκτός νόμου τους κομμουνιστές».
Μετά την Τουρκικήν εισβολήν εις την Κύπρον, ο Μακάριος επεσήμαινεν: «Η Σοβιετική Ένωσις είδε
μάλλον με συμπάθεια την Τουρκική εισβολή»3.
Αυτόν τον αντικομμουνισμόν φαίνεται ότι λησμονούν οι σημερινοί ηγέται του Α.Κ.Ε.Λ. υποδυόμενοι
ρόλον φυλάκων και τηρητών των «υποθηκών» του Μακαρίου. Οι «αντινατοϊκοί» κομμουνισταί της
Κύπρου λησμονούν ότι ο εκλιπών ηγέτης πολλάκις ετάχθη υπέρ του NATO. Δειγματοληπτικώς μόνον:
Μετά την σύναψιν των Συμφωνιών Ζυρίχης, ο Μακάριος, αντιλαμβανόμενος πόσον επαχθής ήτο η
εγκατάστασις στρατηγείου, με συμμετοχήν Τουρκικού στρατού, έγραφε προς τον Διγενή (13.2.1959)
τα εξής: «Εάν η Κύπρος καταστή μέλος του NATO το στρατηγείον τούτο αυτομάτως καταργείται,
υποκαθιστάμενον υπό κλιμακίου του NATO». Δεν ήτο απλή υπόθεσις και ευχή. Εγνώριζεν ότι, δύο
ημέρας προηγουμένως Καραμανλής και Μεντερές εις την απόρρητον «Συφωνίαν Κυρίων» (μη
ανακοινώσιμον, κατά την αμοιβαίαν δέσμευσίν των, εις τα κοινοβούλια Ελλάδος και Τουρκίας)
έγραφον: «Η Ελλάς και η Τουρκία θα υποστηρίξουν την είσοδον της Δημοκρατίας της Κύπρου εις το
NATO». Ολίγον παλαιότερον μάλιστα (29.1.1959), εις συνάντησιν εις την οικίαν του πρωθυπουργού
Κωνστ. Καραμανλή, υπερηκόντιζε τον Πρωθυπουργόν εις φιλονατοϊκήν επιχειρηματολογίαν.
Απόρρητον πρακτικόν αναφέρει: «Ο Αρχιεπίσκοπος παρετήρησεν επί του σημείου τούτου ότι ήτο
προς το απόλυτον συμφέρον των Κυπρίων το να συμμετάσχη η ανεξάρτητος Κύπρος εις την αμυντικήν
συμμαχίαν του NATO».
Έδωσε βάσεις, λίαν εκτεταμένας εις τους Άγγλους ο Μακάριος, επέτρεψεν έναντι αμοιβής, την
εγκατάστασιν Αμερικανικών κατασκοπευτικών σταθμών, εδέχετο τας επισκέψεις Αμερικανικών
αεροπλανοφόρων επί των οποίων εξετέλει φιλοφρονητικάς επισκέψεις, ενέκρινε την διά χρημάτων εξ
ΗΠΑ χρηματοδότησιν αντικομμουνιστικών υπηρεσιών του υπουργείου Εσωτερικών της Κύπρου κλπ.
Παρήλθον έτη και πολλά ήλλαξαν εν Ελλάδι και εν Κύπρω. Εκεί εις την Μεγαλόνησον, η τραγωδία του
1974 απεδόθη υπό πολλών και εις πλεκτάνας του NATO. Παρά ταύτα (συμφώνως προς αποκάλυψιν
του πρωθυπουργού Γ. Ράλλη εις την Βουλήν, την 22.10.1980) εις την σύσκεψιν Μακαρίου‐Καραμανλή
(12.10.1975), της οποίας εκρατήθησαν πρακτικά, ο Κύπριος ηγέτης είπε: «Προς Θεού, μη φύγετε από
το NATO! Προς Θεού μη φύγετε! Διότι η παραμονή σας στο NATO ωφελεί την Κύπρο».
Τηρεί, άραγε, και αυτάς τας «υποθήκας» το αδιστάκτως υποκρινόμενον Α.Κ.Ε.Λ.;
Αντιχουντικόν επιθυμεί να εμφανίζεται το Α.Κ.Ε.Λ. λησμονούν τας ιδιαιτέρας περιποιήσεις που
επεδαψίλευον άνθρωποι του εις τον Κ. Ασλανίδην και άλλους παράγοντας του στρατιωτικού
καθεστώτος. Αλλά, πώς δύναται να είναι και αντιχουντικόν και να τηρή εν παντί και πάντοτε ως λέγει
τας «υποθήκας» Μακαρίου, ο οποίος προσκαλέσας εις Κύπρον τον ηγέτην της 21ης Απριλίου Γ.
Digitized by 10uk1s
Παπαδόπουλον, του έκαμεν υποδοχάς και δεξιώσεις όσας εις ουδένα πολιτικόν άνδρα της Ελλάδος;
Και περί αυτού εδήλωνε (19.8.1970) τα εξής: «Ο κ. Παπαδόπουλος συνδυάζει τόλμην μετά συνέσεως
εις την αντιμετώπισιν καταστάσεων. Και ο συνδυασμός αυτός αποτελεί σπουδαίον προσόν διά τον
χειρισμόν εθνικών θεμάτων, ως είναι το Κυπριακόν». Αυτά ήσαν τα εγκώμια (υπάρχουν και άλλα)
προς την «Χούνταν» χάριν της οποίας ο Μακάριος δεν δέχεται εις την Κύπρον ή ουσιαστικώς
απελαύνει τους Α. Παπανδρέου, Γ. Πλυτάν, Μ. Θεοδωράκην και άλλους εξορίστους αντιπάλους του
στρατιωτικού καθεστώτος.
Διά την στάσιν του Μακαρίου έναντι του στρατιωτικού καθεστώτος και των αντιστασιακών είναι
ενδιαφέρουσα μία μαρτυρία από τον αντιστασιακόν χώρον: «Ο Μακάριος με τιμές μεγάλες
κατεβοδώνει τον Μεγάλον Άντρα (Γ. Παπαδόπουλο), ενώ σε λίγο αρνείται να δεχτεί στο γραφείο του
τους Έλληνες εξόριστους Αντρέα Παπαντρέου και Γεώργιο Πλυτά, πούρθαν από την Ευρώπη για να
τύχουν μιας ακρόασης από τον Έλληνα Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας». (Πλ. Σέρβα «Η
κυπριακή τραγωδία», σελ. 98).
Εν τη τηρήσει των... αντιχουντικών «υποθηκών» Μακαρίου, το Α.Κ.Ε.Λ. πώς λησμονεί ότι τα κύρια
εκφραστικά όργανα του Μακαρίου, εις μεν την Κύπρον ήσαν αι εφημερίδες του Ν. Σαμψών («Μάχη»,
«Νίκη», «Θάρρος»), εις δε την Ελλάδα αι εφημερίδες του Σ. Κωνσταντοπούλου («Ελεύθερος Κόσμος»
και «Σημερινά»); Άλλως τε, με αμφοτέρους τους ως άνω εκδότας, ούτος διετήρει στενούς δεσμούς
φιλίας και συνεργασίας.
Το «αντιμοναρχικόν» Α.Κ.Ε.Λ., οσάκις μετά ευλαβικού ρίγους επικαλείται τας «υποθήκας» Μακαρίου,
πρέπει να ενθυμήται ότι ο Μακάριος υπήρξεν απ' αρχής μέχρι τέλους βασιλόφρων, η δε τοιαύτη
πολιτική τοποθέτησίς του τον ώθησε να πραγματοποιήση επί του Κυπριακού χειρισμούς
απροσδοκήτους και επικινδύνους επ' ωφελεία της υποθέσεως του Βασιλέως...
Δημοσιογράφος ερωτά (29.12.1972) τον Μακάριον: «Είναι γνωστόν Μακαριώτατε, ότι είσθε
βασιλόφρων. Ευνοείτε επάνοδον του Βασιλέως εις Ελλάδα;». Και εκείνος απαντά: «Εξακολουθώ να
είμαι βασιλόφρων». Όταν, μετά το κίνημα του Βασιλέως είχε παύσει η μνημόνευσίς του, ο Μακάριος
ανακοινοί (15.12.1967), ότι «η Εκκλησία Κύπρου θα εξακολουθήση μνημονεύουσα εν τοις ιεροίς ναοίς
του Βασιλέως Κωνσταντίνου». Την 15.7.1970 δηλοί ότι είναι έτοιμος να αναλάβη μεσολαβητικόν
ρόλον διά την παλινόθρωσιν του Βασιλέως εις τον Θρόνον της Ελλάδος. Και περί το τέλος του 1974
δηλοί εις την πληθωρικήν και πολυδιάστατον Οριάνα Φαλλάτσι: «Μου αρέσει ο Κωνσταντίνος. Όχι
επειδή είμαι μοναρχικός ‐τον είδα να γεννιέται, να μεγαλώνη, γι' αυτό τον αγαπώ». Και αυτά τα
τελευταία ελέγοντο ολίγας ημέρας προ του εν Ελλάδι Δημοψηφίσματος το οποίον θα έκρινε την τύχην
του Βασιλέως. Άλλως τε το ότι ο Κωνσταντίνος εστήριζεν ελπίδας εις τον Μακάριον αποδεικνύεται
από έπιστολήν (28.11.1974) του ανωμάλου Άγγλου πολιτικού Ιερεμίου Θορπ, αρχηγού του Κόμματος
των Φιλελευθέρων, ο οποίος ηναγκάσθη να παραιτηθή της θέσεώς του, κατεδικάσθη δε επί αποπείρα
φόνου ενός νέου εξ εκείνων που απετέλουν τας αδυναμίας του. Γράφει, λοιπόν, ο πολυτάλαντος
Θορπ:
«Βοηθώ τον κακόμοιρο τον Κωνσταντίνο να κερδίση το δημοψήφισμά του. Φοβάμαι ότι θα το
χάση, αλλά η εμφάνισίς του εις την τηλοψίαν ήτο ως πληροφορούμαι λαμπρά. Δύναται να
ανέλθη αναλόγως προς το τι βοήθειαν θα του παράσχη ο Μακάριος, όταν η γριά αυτή αλεπού
μεταβή εις Αθήνας».
Αι ίδιαι αι δηλώσεις του εμφανίζουν τον Μακάριον αντικομμουνιστήν, φιλοχουντικόν, φιλονατοϊκόν
και βασιλόφρονα. Εις τας θέσεις αυτάς ο εκλιπών ηγέτης εθήτευσεν ισοβίως ή κατά μεγάλα
διαστήματα. Πάντως εθήτευσε. Και το δόλιον και υποκριτικόν Α.Κ.Ε.Λ πρέπει, επί τέλους να
αποφασίση ποίον Μακάριον ευλαβείται και ποίας «υποθήκας» του τηρεί.
Digitized by 10uk1s
ΤΟ ΕΡΥΘΡΟΝ ΛΙΚΝΟΝ
Το 1922, εκδηλούται η πρώτη κομμουνιστική κίνησις εις Λεμεσόν. Η Κύπρος είναι μία πτωχή νήσος
αποικία των Άγγλων από 45 περίπου ετών. Μέσα από τα ποικίλα εσωτερικά της προβλήματα, ατενής
παραμένει η προσήλωσίς της προς την Μητέρα Ελλάδα. Ζητεί εις πάσαν ευκαιρίαν την Ένωσιν. Οι
Κύπριοι εις την ολότητά των ζουν με το γλυκύ όραμα της ενσωματώσεως της ιδιαιτέρας πατρίδος των
μετά του εθνικού κορμού. Επί κεφαλής του ανειρηνεύτου αυτού αγώνος ευρίσκεται πάντοτε η
Εθναρχούσα Εκκλησία Κύπρου, η τόσους μάρτυρας ‐ιερά σφάγια‐ προσενεγκούσα ανά τους αιώνας
εις τον εθνικόν βωμόν.
Πρωτοστατεί το 1922 ο Δημητρός Χρυσοστομίδης, το 1924 εμφανίζεται ως ηγετικός παράγων ο Όθων
Γιαβόπουλος, ο οποίος εκδίδει την πρώτην κομμουνιστικήν εφημερίδα της Κύπρου, τον «Νέον
Άνθρωπον». Ο Γιαβόπουλος στέλλει εις την Μόσχαν διά να καταρτισθούν ιδεολογικώς τον Χρ.
Χριστοδουλίδην («εφαγώθη» κατά τας Σταλινικάς εκκαθαρίσεις) και τον Λ. Στρίγγον, ο οποίος
βραδύτερον εσταδιοδρόμησεν εις το Κ.Κ.Ε. Οι Άγγλοι απελαύνουν, το 1925, τον Γιαβόπουλον, ο
οποίος είχεν Ελληνικήν υπηκοότητα, τούτον δε διαδέχεται ο Κώστας Σκελέας. Βραδύτερον θα
διαδεχθή τον τελευταίον ο Χαράλαμπος Βάτης. Αμφότεροι θα καταλήξουν μετά τινα έτη εις Ρωσσίαν
όπου θα αποθάνουν υπό αδιευκρινήτους συνθήκας. Μερικαί πληροφορίαι τους φέρουν ως
εκτελεσθέντας εις Μόσχαν.
Εις το ιδρυτικόν συνέδριον του Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου (14.8.1926) γενικός γραμματεύς
του κόμματος εξελέγη ο Κ. Σκελέας. Κατά το συνέδριον ερρίφθη σύνθημα: «Για μια ανεξάρτητη και
ελεύθερη Κύπρο μέσα εις τα πλαίσια της Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Βαλκανικής Ομοσπονδίας». Την
ώραν δηλαδή, καθ' ην όλοι εζήτουν Ένωσιν και ουδείς διενοείτο διαχωρισμόν από την Ελλάδα, το
Κ.Κ.Κ. υιοθετεί το σύνθημα των υποβολέων του περί αποσχίσεως από τον εθνικόν κορμόν.
Οι Κύπριοι, όμως, δεν δέχονται αυτά τα ανθελληνικά καινά δαιμόνια και απειλούν να εφαρμόσουν
τον νόμον του Λυντς επί των αναισχύντων κηρύκων των τοιούτων εθνικών μειοδοσιών. Το Κ.Κ.Κ.,
αντιληφθέν ότι ήρχετο εις σύγκρουσιν προς το λαϊκόν αίσθημα και απεξενούτο από τας μάζας,
πραγματοποιεί ελιγμόν. Συγκαλεί τον Αύγουστον 1927, έκτακτον συνέδριον με σκοπόν να δώση νέαν
μορφήν εις τα επί του Κυπριακού συνθήματά του.
Προδοτικόν και αντεθνικόν από «γεννοφάσκια» του υπήρξε το Κομμουνιστικόν Κόμμα Κύπρου, μέσα
δε από τας ποικίλας «αναθεωρήσεις» του παρέμεινε τοιούτον μέχρι σήμερον. Άλλως τε, η καταδίκη
των πρώτων συνθημάτων του γίνεται από τους ιδίους τους κομμουνιστάς. Το ιδεολογικόν όργανον
του Α.Κ.Ε.Λ. Θεωρητικός Δημοκράτης (Αύγουστος 1953) γράφει:
«Ενώ το πρώτο συνέδριο του Κ.Κ.Κ. πήρε σωστή θέση για όλα τα προβλήματα του λαού, για το
εθνικό ζήτημα πήρε λαθεμένη θέση. Η ίδια περίπου θέση πάρθηκε και στο πρώτο ιδρυτικό
συνέδριο του Α.Κ.Ε.Λ., τον Απρίλη 1941. Πήρε θέση αυτοδιοίκησης της Κύπρου».
Η Χαραυγή, ημερήσιον δημοσιογραφικόν όργανον του Α.Κ.Ε.Λ. καταδικάζει (24.11.1966) την

«λαθεμένη» γραμμή και τις «λαθεμένες επιφυλάξεις» του Κ.Κ.Κ. έναντι του εθνικού αγώνος της
Κύπρου.
Τρεις γενικοί γραμματείς καταδικάζουν
Ανεξάρτητος Κύπρος και μάλιστα Σοβιετική ‐ως εζήτει το Κ.Κ.Κ. κατά τα πρώτα στάδια της αμαρτωλής
ζωής του‐ δεν εσήμαινε μόνον οδυνηράν διχοτόμησιν του Ελληνισμού, αλλά και παράδοσιν ενός
εκλεκτού τμήματός του εις ξένην δεσποτείαν. Ανεφέρθη ήδη ότι το Α.Κ.Ε.Λ. και τα όργανά του
Digitized by 10uk1s
Θεωρητικός Δημοκράτης και Χαραυγή κατεδίκασαν ‐την πιεστικήν ανάγκην, εθνικήν φιλοτιμίαν
ποιούμενοι!‐ την ανθενωτικήν γραμμήν που εξέπεμψεν από τα σπάργανα ακόμη και από το λίκνον
του. Και διά να μη λεχθή ότι προβάλλονται υπερμέτρως ή ερμηνεύονται αυθαιρέτως αι ομολογίαι του
Α.Κ.Ε.Λ., παρατίθενται κατωτέρω ακόμη περισσότερον κατηγορηματικαί καταδίκαι προερχόμενοι από
τρεις γενικούς γραμματείς του:
1) Ο Κ. Σ. Κόνωνας, γενικός γραμματεύς του Κ.Κ.Κ. (εφ. Πατρίς 22.11.1966) υπογραμμίζει: «Η αληθής
ιστορία του Κ.Κ.Κ. είναι πλήρης αντιφάσεων και ασυνεπειών και παρέχει αδιαμφισβητήτους
αποδείξεις περί της... συνεπούς ανθελληνικής και ανθενωτικής πολιτικής του και γενικώς, της εθνικής
προδοσίας του».
2) Ο Πλ. Σέρβας γεν. γραμματεύς του Κ.Κ.Κ. και του Α.Κ.Ε.Λ. γράφει (Η Κυπριακή τραγωδία, σελ. 18.)τα
εξής: «Το νεαρό Κομμουνιστικό Κόμμα χαρακτηρίζει την Ένωση σαν προϊόν μεγαλοσωβινιστικό και
κήρυττε σαν... προλεταριακό οραματισμό τη Βαλκανική Σοσιαλιστική Συνομοσπονδία».
3) Ο Φ. Ιωάννου, γεν. γραμματεύς του Α.Κ.Ε.Λ. επισημαίνει (εφ. Απογευματινή 27.3.1976) τα
ακόλουθα: «Το σύνθημα για μια «Κυπριακή Σοβιετική Δημοκρατία» μέσα σε συνθήκες
υποανάπτυκτης οικονομίας και ενός κοινωνικού σχηματισμού όπου μόλις και με τη βία άρχισαν να
πρωτοεμφανίζονται τα ίχνη του «προλεταριάτου», ή τα αθεϊστικά κηρύγματα του ιστορικού υλισμού
μέσα στην ατμόσφαιρα μιας βαθιά θρησκευούσης φεουδαλικής, ή έστω και μικροαστικής, προ
παντός δε αγροτικής κοινωνίας, δεν μπορούσαν παρά να οδηγήσουν σ' αυτό τον απομονωτισμό. Σ'
έναν απομονωτισμό, που ανάγκαζε τους μετρημένους τότε κομμουνιστές της Λευκωσίας να μη
ξεμυτίζουν εύκολα γιατί μπορούσαν και να... λυντσαρισθούν!».
Τρεις ηγέται, γενικοί γραμματείς του Κ.Κ.Κ. και του Α.Κ.Ε.Λ. ευρίσκονται εις πλήρη ομοφωνίαν ότι το
κόμμα τους υπήρξε προδοτικόν, ή, κατά πλέον επιεική κρίσιν, ανθελληνικόν και ανθενωτικόν. Μην
ειπή όμως, κανείς άπιστος Θωμάς ότι αι εκτεθείσαι καταπελτικαί κρίσεις προέρχονται από ηγέτας
εκτός Κόμματος. Διότι και εκ των ένδον υπάρχουν ανάλογοι μαρτυρίαι. Ο Πλ. Σέρβας, ηγέτης εν
ενεργεία, εις άρθρον‐χρονικόν του του 1951 χαρακτηρίζει ως «σοβαρό και κεφαλαιώδες λάθος» την
στάσιν του Κ.Κ.Κ. επί του εθνικού θέματος και μέμφεται το κόμμα του διότι δεν παρεδέχθη εγκαίρως
και δεν ητιολόγησεν αυτό το μέγα λάθος. «Ήταν μοιραίο ‐γράφει‐ εξ αιτίας της εσφαλμένης γραμμής
του πάνω στο εθνικό ζήτημα, το Κ.Κ.Κ. σ' ορισμένα συνθήματά του να παρουσιάζει κάποια θολούρα,
να μη βλέπη τον ξένο κυρίαρχο σαν την βασική αιτία της κακοριζικιάς, να βλέπη πάνω από τον ξένο
κυρίαρχο τον τοκογλύφο και να καταλήγει στο συμπέρασμα, ότι τα καίρια πυρά πρέπει έναντι σ'
αυτόν να στραφούν κι όχι στον ξένο κυρίαρχο».
Ποία άλλη χρεία μαρτύρων υπάρχει όταν οι κορυφαίοι ηγέται και τα κομματικά όργανα το Κυπριακού
Κομμουνισμού ομολογούν τας τερατώδεις και αντεθνικάς θέσεις με τας οποίας ήρχισε την
σταδιοδρομίαν του το Κ.Κ.Κ.;
Επί τέλους, θα έλεγε κανείς, εις την πολιτικήν είναι εις μερικάς περιπτώσεις δικαιολογημένα τα λάθη
και είναι θεμιτόν να παραγράφωνται όταν ομολογούνται. Δεν πρόκειται όμως περί αυτού. Αι
«αυτοκριτικαί» και αι «αναθεωρήσεις» του Κ.Κ.Κ. ούτε αβίαστοι ήσαν, ούτε ειλικρινείς. Τας προεκάλει
η ανάγκη αναδιπλώσεως από τα ολισθηρά πεδία όπου οι ίδιοι ωδηγούντο, η σκοπιμότης να
παραπλανήσουν και υπερφαλαγγίσουν τους αντιπάλους των. Ούτως, ενώ το Κ.Κ.Κ. εις το έκτακτον
συνέδριόν του του 1927 κατεδίκασε τας θέσεις περί σοβιετοποιήσεως της Κύπρου, ενώ το Α.Κ.ΕΛ.
έψεξε και αυτό το 1952 και 1953 τας ιδίας θέσεις και ενώ τας επέκρινε και η Χαραυγή το 1966,
προκαλεί εντύπωσιν ότι και μετά το 1927 θα υποτροπιάση η αντεθνική των νόσος και θα σημειώση
οζούσας μεταστάσεις! Τα ίδια συνθήματα θα ίδη κανείς και βραδύτερον. Την 30.1.1931 ο Κ. Σκελέας,
υπογράφων διά την Κεντρικήν Επιτροπήν του Κ.Κ.Κ., θα εκδώση προκήρυξιν διά της οποίας καλεί τους
εργάτας: «Υπερασπίστε τη χώρα των Σοβιέτ κι αγωνιστείτε για την απελευθέρωση της πατρίδας μας
Digitized by 10uk1s
από τον Ιμπεριαλισμό, για την ελεύθερη Κυπριακή εργατο‐αγροτική Σοβιετική Δημοκρατία». (Αυτά
εις γιγαντιαία μονόφυλλα με υπογραφάς και εμβλήματα, και ανάλογα εις πρακτικά και επιστολάς που
το Α.Κ.Ε.Λ. δεν πρέπει να νομίζη ότι απωλέσθησαν ή ελησμονήθησαν μέσα εις την κόνιν των
δεκαετιών. Υπάρχει μνήμη και επίσης Νέμεσις...).
Πρέπει ο αναγώστης να είναι προητοιμασμένος να αποκρυπτογραφή ορθώς την κομμουνιστικήν
ορολογίαν. Όταν το Α.Κ.Ε.Λ. λέγη «αυτοκριτική», όταν ομιλή διά «λαθεμένη γραμμή» όταν διακηρύττη
ότι «το κόμμα μας δεν έχει καμμιά δυσκολία να ομολογήση...», συνηθέστατα κάτω από αυτά τα
σχήματα κρύπτεται η ομολογία του διά την προδοτικήν του στάσιν. Η αντεθνική γραμμή του Κ.Κ.Κ. και
του διαδόχου του Α.Κ.Ε.Λ., παρ' ότι είναι αυταπόδεικτος, θα τεκμηριωθή ενταύθα κυρίως διά
μαρτυριών των ιδίων, διά να μη δύναται και ο πλέον κακόπιστος να «διαψεύση».
Φιλοσοβιετισμός και ανθελληνισμός
Λοιπόν, μετά την καταδίκην του συνεδρίου το 1927 διά την «λαθεμένη» γραμμή του συνεδρίου 1926,
το ανθενωτικόν φάντασμα της «Κυπριακής Σοβιετικής Δημοκρατίας» βρυκολακιάζει εις καιρίας
εκδηλώσεις της πολιτικής των Κυπρίων κομμουνιστών. Επί παραδείγματι, όταν το 1928 οι Άγγλοι
εώρταζον την 50ετίαν της κατοχής των, η Κεντρική Επιτροπή του Κ.Κ.Κ. εξέδωσε «Μανιφέστο», εις το
οποίον αφού κατεφέρετο κατά των Άγγλων, εκραύγαζεν «Εμπρός για τον αγώνα υπέρ της
ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ»! Και «Ζήτω η Αυτονομία!». Υπεδύετο ρόλον ηγέτου το Κ.Κ.Κ. και προέβαλλε
πολεμοχαρές ‐διά των λόγων!κατά των Άγγλων. Εκάλει τον λαόν να κτυπήση και αυτούς αλλά και τους
«προδότες» της Δεξιάς. Έλεγε το «Μανιφέστο» τα ακόλουθα: «Εμπρός, βασανισμένε λαέ, αυτός είναι
ο δρόμος. Ξεκίνα. Το Κομμουνιστικό σου Κόμμα, σαν πολιτικός σου αρχηγός, σε κατευθύνει. Από τους
άλλους πολιτικούς αρχηγούς, όσοι έχουν το θάρρος και την τόλμη, όσοι δεν είναι ανάξιοι πολιτικοί κι
ελεεινοί προδότες ας σε ακολουθήσουν∙ όλους τους άλλους σάρωσ' τους στο διάβα σου και χτύπα
τους βαρειά, όπως ακριβώς θα χτυπήσεις και τον καταχτητή σου».
Τα καθ' υπαγόρευσιν του Κρεμλίνου διεθνιστικά κηρύγματα του Κ.Κ.Κ. δεν επιτυγχάνουν να
αποπροσανατολίσουν τον Κυπριακόν λαόν και την Εθναρχούσαν Εκκλησίαν του, η οποία πάντοτε
προμαχεί του αγώνος της Ενώσεως. Το 1929 διά μίαν ακόμη φοράν Κυπριακή αντιπροσωπεία
(πρεσβεία, ως την ωνόμαζον οι Κύπριοι), καταλλήλως εξουσιοδοτημένη, μεταβαίνει εις Βρεταννίαν
και αξιοί την Ένωσιν. Και ο Ριζοσπάστης (18.11.1929) εις άρθρον του τονίζει και τα ακόλουθα:
«Μια αντιπροσωπεία κυπριακή αποτελούμενη από έναν επίσκοπο, ένα δημοσιογράφο‐βουλευτή
και ένα νεαρό αγγλομαθή δικηγορίσκο, εξεστράτευσε στο Λονδίνο για να υποβάλη το υπόμνημα
του κυπριακού «λαού» για την Ένωσή του με την «μητέρα» Ελλάδα... Ποιοι φωνάζουν σήμερα
στην Κύπρο για την Ένωση; Φωνάζουν όλοι οι εκμεταλλευτές, εμποροτοκογλύφοι, πλούσιοι
χωριάτες, δεσποτάδες και τα τσιράκια τους ψευτοδημοσιογράφοι. Και φωνάζουν γιατί έχουν
οικονομικά συμφέροντα από την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Να που βρίσκεται η μια από
τις δυο αιτίες που κάνουν τους Λανίτηδες και τους άλλους ενωτικούς τσαρλατάνους να
φωνάζουν. Οι Κύπριοι, φτωχοί εργάτες και αγρότες πρέπει ν' αγωνιστούν κατά των ντόπιων
Κυπρίων εκμεταλλευτών τους, κατά των ενωτικών που τους καταπιέζουν και τους ληστεύουν και
που αγωνίζονται για την παράδοσή τους υποχειρίων στον Ελληνικό ιμπεριαλισμό. Αγώνας
ενάντια στην ένωση, που είναι ιμπεριαλιστικός ζυγός. Να ποια είναι η πολιτική γραμμή που θ'
ακολουθούν η φτωχή αγροτιά και οι εργάτες της Κύπρου».
Δεν ευρίσκει κανείς λόγους να σχολιάση το ανωτέρω άρθρον. Από που να αρχίση και που να
τελειώση; Από τας φοβεράς ανακριβείας και εθνικάς αναισχυντίας, από την χονδροειδή προπαγάνδαν
ή από την αδεξίαν δημαγωγίαν εις βάρος των Κυπρίων;
Digitized by 10uk1s
Ανάλογοι, βεβαίως, είναι και αι θέσεις του Κ.Κ.Κ., αλλά διατυπωμένοι με διαφορετικούς λόγους,
ακολουθούν δε ηπιωτέραν μεθόδευσιν προς τον λαόν. Εν τούτοις, οι Κύπριοι κάτω από τας δολίας
μεθοδεύσεις ιχνηλατούν την εθνικήν αναξιότητα και εντοπίζουν τους αυτουργούς. Διά τούτο και τους
αποστρέφονται. Είναι χαρακτηριστικόν ότι εις αναπληρωματικάς βουλευτικάς εκλογάς (Ιούνιος 1930)
το Κ.Κ.Κ. ηττάται και ο υποψήφιός του λαμβάνει 1.500 ψήφους εις σύνολον 8.100. Ούτε το
τροποποιημένον σύνθημα «Αυτόνομη Κύπρος» είχεν ανταπόκρισιν εις τον λαόν. Οι Κύπριοι μόνον
Ένωσιν εζήτουν και ό,τι άλλο το εθεώρουν σατανικήν παγίδα. Διά τούτο και καταψηφίζουν τους
κομμουνιστάς. Ο Πλ. Σέρβας, πρώην γεν. γραμματεύς του Κ.Κ.Κ. και του Α.Κ.Ε.Λ., γράφει (Κυπριακό‐
Ευθύνες, σελ.83) τα εξής:
«Οι κομμουνιστές σ' αυτές τις εκλογές θα μπορούσαν να είχαν μεγαλύτερες επιτυχίες, αν η
«διεθνιστική» τους πολιτική δεν τους οδηγούσε σε παιδαριώδεις ανθενωτικές και
αντιθρησκευτικές εκδηλώσεις».
Αντιτιθέμενοι εις την Ένωσιν, οι κομμουνισταί του Α.Κ.Ε.Λ. προσεπάθουν να διαστρέψουν το νόημα
της εθνικής προσπαθείας. Η εφημερίς των «Νέος άνθρωπος» (1.8.1930) έγραφεν ότι με το σύνθημα
της Ενώσεως αι «αντιδραστικαί» δυνάμεις επεδίωκαν να επανακτήσουν τα δικαιώματα τα οποία
έχασαν εις το τέλος της Τουρκοκρατίας και κατά την Αγγλοκρατία ώστε να εδραιώσουν την ηγεμονίαν
των επί του λαού διά... ευκολωτέραν συνεργασίαν με το ξένον κυρίαρχον προς εξυπηρέτησιν των
συμφερόντων των!
Οι Ελλαδίται κομμουνισταί και οι εν Κύπρω ομόφρονές των δεν έχουν κανένα δισταγμόν να
απεμπολούν τα εθνικά δίκαια και να εκχωρούν εθνικά εδάφη, προαιωνίως Ελληνικά, εις τους εχθρούς
του Έθνους. Το Κ.Κ.Ε. και το Κ.Κ.Κ., εκτελούντα ταυτοσήμους εντολάς προερχομένας εκ της αυτής
πηγής, παραχωρούν τα πάντα. Ο Γιάνης Κορδάτος, εκ των ηγετών του Ελλαδικού Κομμουνισμού, εις
μίαν σπανίαν αυτοκριτικήν (Ριζοσπάστης, 25.2.1927) χαρακτηρίζει ως το «άκρον άωτον του
παραλογισμού» το ότι το Κ.Κ.Ε. έρριψε, χωρίς καν να υπάρχη θέμα, το σύνθημα αυτονομήσεως της
Μακεδονίας. Και τονίζει: «Το Κ.Κ.Ε. παρασύρθηκε σε συμμαχία με τους Βουλγάρους υπερεθνικιστές,
τους κομιτατζήδες, ενώ ξέχασε να μιλήσει για τα Δωδεκάνησα που ανήκουν στην Ιταλία, αν και τα
90% του πληθυσμού είναι Έλληνες, και για την Κύπρο που ανήκει στην Αγγλία, αν και ο πληθυσμός
της είναι κατά 85% Ελληνικός».
Digitized by 10uk1s
ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΔΟΣΙΑ
Το 1931 είναι έτος δραματικών και ιστορικών εξελίξεων διά την Κύπρον. Η εθνική προσπάθεια διά την
Ένωσιν θα αποκορυφωθή τον Οκτώβριον με την αιματηράν εξέγερσιν κατά των Άγγλων. Και ενώ όλη η
Κύπρος είναι ηφαίστειον εθνικής οργής και πατριωτικού ενθουσιασμού, από των αρχών του έτους
(30.1.1931 ) θα συναντήσωμεν το Κ.Κ.Κ. να καλή τους Κυπρίους να υπερασπισθούν την χώραν των
Σοβιέτ και να αγωνισθούν διά την «Κυπριακή Σοβιετική Δημοκρατία». Αχαλινώτως δημαγωγικόν
προβάλλει την αξίωσιν «να εφαρμοστεί η εφτάωρη δουλειά»:
Από των αρχών ήδη του 1931 εφαίνετο αποκορυφουμένη η αντίστασις του Κυπριακού λαού εναντίον
των Άγγλων. Ο αγών υπέρ της Ενώσεως εμεθοδεύετο και εκλιμακούτο με την προοπτικήν να
προσλάβη ακόμη και βιαίαν μορφήν. Εις την προσπάθειαν διεδραμάτιζεν, ως πάντοτε, ηγετικόν ρόλον
η Εκκλησία, μετείχον οι Έλληνες βουλευταί και ειργάζοντο μετά σθένους και πατριωτικού ζήλου όλαι
σχεδόν αι ηγετικαί προσωπικότητες της Μεγαλονήσου. Τα συνθήματα «Ελλάς» και «Ένωσις»
ανενεούντο εξακολουθητικώς και επανήρχοντο, ως σταθερόν θέαμα και ακρόαμα, καθ' εκάστην με
την αυτήν ακριβώς βεβαιότητα με την οποίαν ανέτελλεν ο ήλιος! Όλα ητοιμάζοντο και
εδρομολογούντο προς δυναμικήν σύγκρουσιν με τον ξένον κατακτητήν. Αλλά...
Υπήρχε και εν «αλλά», το οποίον εδημιούργει η εθνικώς απαράδεκτος στάσις των Κομμουνιστών. Ας
ίδωμεν τα γεγονότα μέσω αντικειμενικών μαρτυριών και ‐δυστυχώς διά τους πράκτορας του Α.Κ.Ε.Λ.‐
αδιαψεύστων ιστορικών στοιχείων:
Η 25η Μαρτίου εορτάζεται το 1931 με περισσοτέραν από την συνήθη λαμπρότητα. Πρέπει κανείς να
έχη ζήσει την ζωήν και το πάθος του αλυτρώτου, μάλιστα δε του Κυπρίου, διά να αντιληφθή πόσον
μέγα και πόσον ιρόν γεγονός ήτο ο εορτασμός των εθνικών επετείων. Αυτοί οι εορτασμοί ήσαν
ευκαιρία να στρέψη ο λαός με ευλάβειαν την σκέψιν εις το προγονικόν μεγαλείον και να ατενίση την
Ελλάδα με αίσθημα λατρείας. Ιδού τώρα περιγραφή των εορτασμών του 1931 εν Λεμεσώ, ειλημμένη
από την εγκυροτέραν των Κυπριακών εφημερίδων, την Ελευθερίαν της 18.3.1931:
«Μετά την δοξολογίαν ο κ. Σωκράτης Τορναρίτης δι' υπερόχου προσφωνήσεως εστεφάνωσε την
στήλην των πεσόντων υπέρ πίστεως και πατρίδος κατά τους απελευθερωτικούς αγώνας του
1912‐1913.
»Τη στιγμήν κατά την οποίαν πάντες εζητωκραύγαζον ενθουσιωδώς υπέρ του έθνους και της
ενώσεως, κομμουνισταί τινες οι οποίοι λίαν πρωί και λάθρα ύψωσαν κομμουνιστικήν σημαίαν
επί του ιστού του Γυμνασίου, ήρχισαν να φωνάζουν «κάτω η Ελλάς, κάτω η Ένωσις». Μόλις
ηκούσθησαν αι ανίεροι αυταί λέξεις και αμέσως αι χιλιάδες του πατριωτικωτάτου λαού
επετέθησαν κατά των αθλίων ανθρώπων, επί της ράχεως των οποίων απετέθη το προσήκον
μάθημα. Αστυνομική δύναμις, εγκαίρως παρεμβάσα, διέσωσεν αυτούς από την δικαίαν οργήν
του εορτάζοντος κόσμου... Μεταξύ των ξυλοκοπηθέντων ήσαν και δύο κομμουνίστριαι».
Η συμπεριφορά των Κομμουνιστών δεν ήτο καλλιτέρα κατά τον εν Λευκωσία εορτασμόν. Η Ελευθερία
της ιδίας ημέρας έγραφε τα εξής διά το νέον επεισόδιον:
«Ενώ οι μαθηταί εν Λευκωσία ήσαν παρατεταγμένοι, μερικοί μαθηταί ήρχισαν να διανέμουν
προκηρύξεις του εν Λεμεσώ κέντρου των με τας φράσεις «Κάτω η Ένωσις». Οι μαθηταί
εξανέστησαν, επετέθησαν εναντίον των και τους εξυλοκόπησαν, καταξεσχίσαντες τας
προκηρύξεις των».
Υπό τας περιγραφείσας συνθήκας, εξηγείται βεβαίως αυτό το οποίον έλεγεν ο γεν. γραμματεύς του
Α.Κ.Ε.Λ. Ε. Παπαϊωάννου, ότι απητείτο «ηρωισμός» και «αυτοθυσία» διά να ήτο κανείς τότε
Digitized by 10uk1s
κομμουνιστής. Αλλά και θράσος!
Ο ανθενωτισμός και ο ανθελληνισμός του Κυπριακού Κομμουνισμού δεν ήτο τυχαίος και ευκαιριακός.
Ούτε ήτο υπόθεσις μιας ανευθύνου ομάδος μελών του Κ.Κ.Κ. τα οποία από υπερβάλλοντα κομματικόν
ζήλον έσπευδον να φανερώσουν εμπράκτως αυτό που ως μόνιμον πίστιν είχον μυχίως εις τας ψυχάς
των. Ήτο η μεθοδευμένη εξωτερίκευσις συγκεκριμένης γραμμής. Και αυτή η εφαρμογή της
ανθενωτικής γραμμής εγίνετο με ένα τρόπον αποκρουστικώς προκλητικόν. Την 2αν Μαΐου 1931
φυλλάδιον του Κ.Κ.Κ., γραμμένον από τον άθεον και αφωρισμένον ποιητήν Τεύκρον Ανθίαν, έγραφε:
«Σύντροφοι, αν τα καλυμμαύχια τα γεμάτα από τον ιδρώτα σας, αν τα ράσα τα ποτισμένα με το
γαίμα σας, αν οι σταυροί οι ακριβοπληρωμένοι με την τίμια δουλειά σας, χυμάνε τώρα σαν
όρνια εναντίον σας, μη δειλιάσετε. Απαντήσατε με την εντατική σας δράση. Ψηλώστε το
ανάστημά σας πάνω από την ψευτιά και την σαπίλα».
Έτσι, λοιπόν! Ωραίαι λογοτεχνικοί εικόνες: Καλυμμαύχια ξέχειλα από λαϊκόν ιδρώτα, ράσα ποτισμένα
από εργατικόν αίμα και σταυροί που ως γύπες κάμνουν κάθετον εφόρμησιν διά να κατασπαράξουν
τον δυστυχή εργάτην!
Την 15 Μαΐου 1931 κυκλοφορεί εις Πάφον φυλλάδιον του Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου, το
οποίον ανέφερε και τα ακόλουθα:
«...Η κεφαλαιοκρατία αντί ψωμιού σας προσφέρει το δηλητήριο του εθνικισμού, την Ένωση με
την Ελλάδα κι η κληροκρατία τη θρησκευτική πρόληψη και την «μεταθανάτιον ζωήν» κι αυτήν
τουλάχιστον δεν σας την εξασφαλίζει στην παράδεισον».
Υπήρχεν, όμως, και το εθνικόν θέμα, διά το οποίον εν φυλλάδιον του Κ.Κ.Κ. (27.7.1931) έγραφεν:
«Αγωνισθήτε ενάντια στην Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα».
Εις τας 21 Ιουλίου 1931 τα σωματεία της Λευκωσίας εκδίδουν διακήρυξιν και καταδικάζουν τον
Κομμουνισμόν, τας μεθόδους και τας επιδιώξεις του εις βάρος του εθνικού ζητήματος.
Απόντες, αντίθετοι και υβρισταί!
Ο Οκτώβριος 1931 είναι οριακός σταθμός εις την Ιστορίαν της Κύπρου. Είναι η στιγμή κατά την οποίαν
η πάλη διά Ελευθερίαν και Ένωσιν με την Ελλάδα φθάνει εις εκρηκτικήν έντασιν. Πενήντα έτη αγώνων
και προσπαθειών με κάθε μέσον προσέκρουον εις την πείσμονα άρνησιν των Άγγλων. Το Κυπριακόν
ήτο δι' αυτούς πάντοτε «κλειστόν». Ένα ζήτημα που ουδέποτε θα εδέχοντο να συζητήσουν και να
λύσουν συμφώνως προς το δίκαιον και τους προαιωνίους πόθους των Κυπρίων.
Πικρίαν και οργήν συνεσώρευσεν εις την Κυπριακήν ψυχήν η στάσις των αποικιοκρατών. Και το
ηφαίστειον εξερράγη τον Οκτώβριον 1931. Τα «Οκτωβριανά» δεν ήσαν προγραμματισμένη
επανάστασις, με αρχηγόν, με ένοπλον έκφρασιν, με στόχους και μέτωπα. Ήτο το αυθόρμητον
ξέσπασμα του πατριωτικού λαού της Κύπρου κατά των ξένων δυναστών του. Και η εξέγερσις,
βεβαίως, επνίγη εις το αίμα από τους Άγγλους. Αι λεπτομέρειαι των συμβάντων είναι γνωσταί. Ό,τι
απομένει είναι το μεγαλείον της Κυπριακής ψυχής που έδειξεν αρετήν και αυτοθυσίαν εις την
διεκδίκησιν του ιδανικού της Ενώσεως με την Ελλάδα.
Και οι κομμουνισταί; Που ήσαν οι προλετάριοι επαναστάται; Που οι μαχηταί και οι πολέμιοι του
ιμπεριαλισμού; Που οι φανατικοί εχθροί της αποικιοκρατίας;
Digitized by 10uk1s
Ήσαν απόντες, αντίθετοι και υβρισταί! Και, καλά, η εθνική απολύτρωσις ολίγον τους ενδιέφερε. Και,
καλά, την Ένωσιν πάντοτε την αντεστρατεύοντο και την επολέμουν. Αλλά εδώ υπήρχον και ελατήρια
που ήρχοντο «γάντι» εις το μαρξιστικόν ‐ λενινιστικόν των πιστεύω. Η σταγών η οποία εξεχείλισε το
ποτήρι, τον Οκτώβριον 1931, ήτο: α) Η διάθεσις των Κυπριακών περισσευμάτων διά το
τοκοχρεωλύσιον του δανείου του 1885 που ήτο ηγγυημένον από την Βρεταννίαν. β) Το
«αυτοκρατορικόν διάταγμα εν συμβουλίω το τροποποιούν το τελωνειακόν δασμολόγιον».
Ωστόσον, ούτε η εθνική ψυχή των «επαναστατών» κομμουνιστών εσπαρτάρησεν από παρόρμησιν,
αλλά ούτε το «προλεταριακό πιστεύω» των ελειτούργησεν. Η αγωνιστική των συνείδησις ευρέθη, δι'
άλλην μίαν φοράν, εις... φάσιν αφασίας! Κι ήτο ακόμη η αρχή. Εις πόσας φοράς κατά τα
ακολουθήσαντα έτη θα αποδειχθούν ότι ούτε ταξικά ιδεώδη είχον, ούτε πολιτικόν αισθητήριον, ούτε
εθνικόν ανδρισμόν! Και θα φανούν μέσα από τα ίδια τα κείμενα και τας ομολογίας των. Όταν κανείς
φυλλομετρά, τον ωκεανόν αυτής της κομματικής ασυνέπειας και πολιτικής αναξιότητος, διερωτάται
πώς αυτό το Κόμμα αποτολμά να διεκδική την εξουσίαν και να διαδραματίζη σήμερον ρόλον
σωτήρος...
Καθυστερημένη παραδοχή της ενοχής
Την 1ην Ιανουαρίου 1952 ο Θεωρητικός Δημοκράτης του Α.Κ.Ε.Λ έγραφε και τα ακόλουθα
αποκαλυπτικά:
«Είναι αλήθεια πως το Κ.Κ. δεν είχε ξεκαθαρίσει ούτε το χαρακτήρα ούτε την κατεύθυνση του
εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, που περιστρεφόταν γύρω από τα στενά δογματικά, συγχισμένα,
ανεδαφικά συνθήματα (σοβιετική Κύπρος μέσα σε σοβιετικά Βαλκάνια, αυτόνομη Κύπρος και
αργότερα ‐1939‐ ένωση με τη δημοκρατική Ελλάδα) που εμπόδιζαν την εργατική τάξη και το
κόμμα της να αναδειχτή ο ηγέτης πλατιού εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα. Ο λαθεμένος
στρατηγικός προσανατολισμός του κόμματος δεν του επέτρεψε να καταχτήση τις πλατιές λαϊκές
μάζες και να καθοδηγήση την εθνικοαπελευθερωτική εξέγερση του Οκτώβρη 1931».
Ωραία ομολογεί το Α.Κ.Ε.Λ. αυτήν την εναλλασσομένην ποικιλίαν των εθνικών επιδιώξεων του Κ.Κ.Κ.
Αυτή η οππορτουνιστική (διά να χρησιμοποιήσωμεν «οικείαν» εις τους κομμουνιστάς ορολογίαν)
τακτική, της διακυμάνσεως, της αναποφασιστικότητος και της ασυνεπείας, θα συνεχισθή επί έτη και
θα έχη μνημειώδεις και κλασσικάς εις το είδος των εξωτερικεύσεις. (Περί αυτών εν συνεχεία).
Αλλά, βεβαίως, δεν ήτο στάσις αποχής και ουδετερότητος η θέσις του Κ.Κ.Κ. έναντι της
απελευθερωτικής εξεγέρσεως των «Οκτωβριανών». Ήτο στάσις εχθρική, υπονομευτική και
συκοφαντική έναντι εκείνων που ηγωνίζοντο και έχυναν το αίμα των, αφού το κίνημα εχαρακτηρίζετο
ως «σωβινιστική προβοκάτσια»! Τα μέλη του Κ.Κ.Κ. είχον καθοδηγηθή, όχι μόνον να μη μετάσχουν εις
τας μαχητικάς εθνικάς εκδηλώσεις, αλλά και να «στιγματίσουν» όσους «έπαιζαν το επικίνδυνο και
ύποπτο αυτό παιγνίδι». Ας ανατρέξωμεν πάλιν εις αυθεντικάς μαρτυρίας ειδότων. Ο Φ. Ιωάννου,
πρώην γ.γ. του Α.Κ.Ε.Λ. γράφει (Απογευματινή, Λευκωσίας, 26.3.1976) τα εξής:
«Κατά τις 2‐3 πρώτες μέρες των Οκτωβριανών ο Βάτης και η ηγεσία του Κ.Κ.Κ., στην οποία
μετείχαν και οι Τεύκρος Ανθίας, Κώστας Κόνωνας, Χρίστος Χριστοδουλίδης, Κατίνα Νικολάου,
Μάρκος Μαρκουλής, Χρίστος Σαββίδης, Κυπ. Κακούλης, Χρίστος Αρτεμίου και άλλοι,
κατήγγειλαν το κίνημα με ειδικήν προκήρυξη σαν «εθνικιστική, σωβινιστική, προβοκάτσια της
Κυπριακής μεγαλοαστικής τάξης». Από την τρίτη όμως κι όλας μέρα, όταν πια φούντωσαν τα
πράγματα και οι αγρότες ξεσηκώθηκαν και κατέβαιναν μαζικά και απειλητικά προς τις πόλεις, ο
Βάτης φαίνεται να είχεν αντιληφθή το λάθος του. Ωσφράνθηκε ότι το κίνημα ήταν
«εθνικοαπελευθερωτικό», «αντιιμπεριαλιστικό», ο δε Τεύκρος Ανθίας εξαπεστέλλετο προς την
Digitized by 10uk1s
Αρχιεπισκοπή για συνάντηση με τον Αρχιεπίσκοπο Κύριλλο Γ' και με επιδίωξη την κήρυξη
«ενιαίου εθνικοαπελευθερωτικού αντιιμπεριαλιστικού μετώπου». Όμως ήταν πια πολύ αργά!
Γιατί; Απλούστατα γιατί το κίνημα είχε πια πνιγή στο αίμα...».
Λοιπόν, με... θαυμαστήν πολιτικήν όσφρησιν το Κ.Κ.Κ. αντελήφθη «από την τρίτη κιόλας μέρα»(!) ότι
επρόκειτο διά κίνημα απελευθερωτικόν. Και το αντελήφθη όταν είδε τας χιλιάδας των αγροτών που
κατήρχοντο και επλημμύριζον τας πόλεις φέροντες ελληνικάς σημαίας και κραυγάζοντες «Ζήτω η
Ελλάς», «Ζήτω η Ένωσις»!
Συντροφική καταδίκη από το εξωτερικόν
Εις την ενδιαφέρουσαν μαρτυρίαν του, ο πρώην γενικός γραμματεύς του Α.Κ.Ε.Λ. Φ. Ιωάννου
εσημείωνεν ότι η στροφή του Κ.Κ.Κ. ήτο «μια αναλαμπή για να ξεφύγη από αυτή τη σεχταριστική του
γραμμή». Δηλαδή, ήτο ελιγμός, πολιτικός σπασμός επιβιώσεως, σκόπιμος και επιφανειακή μόνον
μεταστροφή... Και διά να ολοκληρωθή η μαρτυρία του ιδίου:
«Πρέπει εδώ να πούμε πως η Γ' Κομμουνιστική Διεθνής δεν άφησε τα αυθόρμητα εκείνα
επαναστατικά γεγονότα του 1931 να περάσουν απαρατήρητα. Την απασχόλησαν ‐και πολύ
σοβαρά μάλιστα‐ σύμφωνα με πληροφορίες που έφθασαν στην Κύπρο αργότερα. Και την
απασχόλησαν όχι μόνο στην γενικότητά τους, σαν ένα ιστορικό φαινόμενο, αλλά στο συσχετισμό
τους με τη στάση που τήρησε έναντί τους η τοπική ηγεσία του Κ.Κ.Κ. Σύμφωνα με τις ίδιες
πάντοτε πληροφορίες (τις οποίες, ας σημειωθή, επεβεβαίωσε αργότερα ‐το 1948‐ απάνω στα
βουνά του αντάρτικου ο ίδιος ο Ζαχαριάδης στον υποφαινόμενο και στον Ανδρέα Ζιαρτίδη), η
Κομιτέρν με ειδική απόφασή της καταδίκαζε «σαν τον κυριώτερον εχθρόν του Κυπριακού λαού
τον Βρεταννικό ιμπεριαλισμό», κατά δεύτερο λόγο τον αρχηγό του Κ.Κ.Κ. Χαράλαμπο Βατυλιώτην
ή «Βάτην» μαζί με το σύνολο της Κεντρικής Επιτροπής του Κόμματος».
Η Χαραυγή του Α.Κ.Ε.Λ. (24.11.1966) καταδικάζουσα την «λαθεμένη» γραμμήν και τις «λαθεμένες
επιφυλάξεις» του Κ.Κ.Κ. πρόσθετε: «Κι όμως το Κ.Κ.Κ. βρήκε μέσα σε λίγες ώρες, μετά το ξεσήκωμα
της 21ης τ' Οκτώβρη, τη δύναμη να κινηθή προς την ορθή κατεύθυνση. Ύστερα από έκτακτη συνεδρία
της Κ.Ε. του, μια αντιπροσωπεία του Κόμματος επεσκέφθη τον Αρχιεπίσκοπο και του εδήλωσε ότι το
Κόμμα ήταν έτοιμο να παλαίψει για την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα και να δώσει όλες του τις
δυνάμεις για την οργάνωση του Ενιαίου Εθνικού Μετώπου πάλης ενάντια στους Άγγλους». Σχολιάζων
τα ανωτέρω ο Κώστας Σ. Κόνωνας (μέλος της ηγεσίας του Κ.Κ.Κ. κατά την εξέγερσιν και γεν.
γραμματεύς αμέσως μετά), έγραφε (Πατρίς, 27.11.1966) και τα ακόλουθα:
«Τι φανερώνουν όλα τα ανωτέρω; Πρώτον, ότι το Κ.Κ.Κ., το οποίον ως ομολογεί το «Ακέλ» με τον
χαρακτηρισμόν της γραμμής του ως «λαθεμένης» και με την αναφοράν του εις «λαθεμένες
επιφυλάξεις» ήτο καθαρώς ανθενωτικόν κόμμα, υπεχρεώθη κάτω από την πίεσιν του
εξεγερθέντος κατά των Άγγλων αποικιοκρατών λαού, ο οποίος ηξίωνε την Ένωσιν, να
προσποιηθή, ότι και τούτο ήθελε να ακολουθήση, την ιδίαν γραμμήν αγώνος. Δεύτερον, ότι το
Κ.Κ.Κ., διά να ρίψη στάκτη στα μάτια του λαού, απέστειλεν αντιπροσωπείαν του εις τον τότε
Αρχιεπίσκοπον Κύριλλον Γ' διά να δηλώση εις αυτόν ότι «το Κόμμα ήταν έτοιμο να παλαίψη για
την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα». Και τρίτον, ότι, το Κ.Κ.Κ. εζήτησεν όπως εκμεταλλευθή
την επαναστατικότητα του λαού και την έκδηλον διάθεσίν του προς διεξαγωγήν αγώνος διά την
Ένωσιν, διά της ρίψεως του συνθήματος προς οργάνωσιν «Ενιαίου Εθνικού Μετώπου πάλης
ενάντια στους Άγγλους».
»Οπωσδήποτε, το Κ.Κ.Κ. ουδόλως δύναται να επαίρεται διά την... ενωτικήν στάσιν του κατά το
Οκτωβριανόν Κίνημα. Διότι, εκτός του ότι ήτο ψευδής και παραπλανητική η στάσις του εκείνη,
Digitized by 10uk1s
δυνάμεθα να αποκαλύψωμεν τώρα υπευθύνως, ότι το Κ.Κ.Κ. εύρε τον «μπελά» του από την Γ'
Διεθνή, η οποία διηύθυνε την πολιτικήν όλων των ανά τον κόσμον κομμουνιστικών κομμάτων.
Λοιπόν, η Γ' Διεθνής (η Κομμουνιστική Διεθνής) επέκρινε δριμέως το Κ.Κ.Κ. διά την «ενωτικήν»
πολιτικήν του και μάλιστα ηπείλησε τούτο, ότι θα έπαυε να το αναγνωρίζη ως τμήμα της, εάν
αμέσως δεν απεκήρυσσε την Ένωσιν. Και, κατά φυσικόν λόγον, τούτο εγένετο! Και μίαν ετέραν
άποκάλυψιν δυνάμεθα να κάνωμεν σχετικώς! Ότι ο τότε Γεν. Γραμματεύς του Κ.Κ.Κ. Χαράλαμπος
Βατυλιώτης (κατά σύντμησιν Βάτης) όταν, εξόριστος εκ Κύπρου μετά τα Οκτωβριανά, μετέβη εις
Μόσχαν, προσήχθη εις δίκην υπό της Γ' Διεθνούς διά το... θανάσιμον σφάλμα του να ταχθή υπέρ
της Ενώσεως, και καθηρέθη, σταλείς ως εργάτης εις κυβερνητικόν αγρόκτημα εν Ρωσία, όπου και
μετ' ολίγον απέθανε».
Καθαίρεση και τιμωρία των ηγετών
Ο Πλουτής Σέρβας (επί 15 έτη ηγέτης του Κ.Κ.Κ. και του Α.Κ.Ε.Λ.) έχει ενδιαφέρουσας κρίσεις και μίαν
βαρυσήμαντον μαρτυρίαν διά τα «Οκτωβριανά». Εις το βιβλίον Κυπριακό‐Ευθύνες (σ. 117) γράφει:
«Όταν είχε ξεσπάσει η ανταρσία του 1931, με το φλογερό εθνικό περικάλυμμά της, το Κ.Κ.Κ. ήταν
μόλις πέντε χρόνων και περνούσε κατά την έκφραση του Λένιν την «παιδική αρρώστεια του
Κομμουνισμού». Στο κίνημα (παρ' όλο που προηγούμενα είχε δραστηριοποιηθεί σε δημοτικές
και βουλευτικές εκλογές) όχι μόνο δεν είχε πάρει μέρος, αλλά και έντονα το κατεδίκασε σαν
εκδήλωση της Εκκλησίας και των μεγαλομπουρζουάδων, σε αντίθεση προς τα πραγματικά
συμφέροντα της εργατιάς και των εργαζομένων.
»Μα το πιο χαρακτηριστικό, για τη στάση της κομμουνιστικής ηγεσίας στο κίνημα του 1931 ήταν
η εκτίμηση, που είχε κάνει ο Μπέλα Κουν (Πρόεδρος του Βαλκανικού Γραφείου της Κομιντέρνας)
όταν στο τέλος του ίδιου χρόνου το θέμα εξεταζόταν σε μια ειδική συνεδρίαση της Κομιντέρνας
στη Μόσχα. Συμπερασματικά ο Μπέλα Κουν είχε καταλήξει: «Ήταν η έγερση του 1931 ένα γνήσιο
εθνικο‐απελευθερωτικό κίνημα, όπου είχαν αντιπαραταχθεί δυο στρατόπεδα. Από τη μια το
στρατόπεδο του λαού (κυρίως των πόλεων) με τους απλούς κομμουνιστές κάτω από την ηγεσία
των εθνικιστών και της Εκκλησίας. Και από την άλλη, το στρατόπεδο των ιμπεριαλιστών με
σύμμαχο την ηγεσία του Κομμουνιστικού κόμματος».
»Ο γενικός γραμματέας του κόμματος Χ. Βατυλιώτης καθαιρέθηκε τότε από το αξίωμά του, και
παρέμενε στη Ρωσία, όπου εργαζόταν σαν γεωπόνος. Το ίδιο έγινε και με τον άλλο εξόριστο, τον
Κώστα Σκελέα, που στάλθηκε στη Μαριόπολη, δουλεύοντας σαν τυπογράφος, στο τυπογραφείο
της τοπικής ελληνικής εφημερίδας. Και οι δυο τους πέθαναν στη Ρωσία».
Αι τρεις παρατεθείσαι μαρτυρίαι κορυφαίων ηγετών του Κυπριακού Κομμουνισμού δεν αποδεικνύουν
μόνον την κατάπτυστον στάσιν την οποίαν ετήρησε το Κ.Κ.Κ. έναντι της εθνικής επαναστάσεως του
1931, αλλά και εμφαίνουν και του Κρεμλίνου το αλλοπρόσαλλον. Δηλαδή, ενώ η Μόσχα επιπλήττει
την ηγεσίαν του Κ.Κ.Κ. διά την ενωτικήν πολιτικήν της (την οποίαν προσκαίρως, υποτίθεται, ότι
υιοθέτησεν), ο Μπέλλα Κουν μέμφεται τους κομμουνιστάς ηγέτας ότι εστάθησαν σύμμαχοι των
ιμπεριαλιστών εις ένα γνήσιον εθνικοαπελευθερωτικόν αγώνα!
Εις το πολυτελές «Λεύκωμα» (λεύκωμα μόνον, όχι ιστορία...) το οποίον εξέδωσε το Α.Κ.Ε.Λ. χωρίς
ίχνος συστολής παραθέτει την φωτογραφίαν των μελών της γραμματείας της Εκτελεστικής Επιτροπής
της Κομμουνιστικής Διεθνούς, οι οποίοι εδίκασαν και κατεδίκασαν την στάσιν του Κ.Κ.Κ. έναντι της
Οκτωβριανής επαναστάσεως, και γράφει: «Η ηγεσία της «ΚΟΜΙΝΤΕΡΝ» είχε προβεί σε
εμπεριστατωμένη και εποικοδομητική κριτική ανάλυση των λαθών τακτικής της τότε ηγεσίας του
Κ.Κ.Κ. Το γεγονός αυτό έχει αποβεί πάρα πολύ ευεργετικό στην προσπάθεια του Κόμματος για
Digitized by 10uk1s
επανόρθωση των λαθών του. Η επίδραση της συντροφικής κριτικής της ΚΟΜΙΝΤΕΡΝ ήταν
καθοριστικού χαρακτήρα και επηρέασε πάρα πολύ θετικά την περαιτέρω ζωή του Κ.Κ.Κ.». Ψέματα!
Τίποτε δεν επέδρασε στην πορεία των Κομμουνιστών. Την ιδίαν ευνουχισμένην και ανθελληνικήν
πολιτικήν θα ηκολούθουν και εις το μέλλον.
Ο Πλουτής Σέρβας γράφει (Η Κυπριακή τραγωδία, σελ. 18‐19) καταδικάζων την κομμουνιστικήν
αποχήν από τα «Οκτωβριανά» και προσθέτει: «Όμως, τελικά, το Κ.Κ.Κ. εξαναγκάστηκε να δώση ένα
καθυστερημένο παρών. Αποχή από το Κίνημα, κράτησε επίσης και η τούρκικη Κοινότητα».
Η διαφορά απλώς ήτο ότι ενώ οι Τούρκοι έμειναν εντίμως ουδέτεροι, οι Κύπριοι κομμουνισταί
ετάχθησαν εναντίον εκείνων που έχυναν το αίμα των και τους εκόσμησαν με τας χειροτέρας ύβρεις
και κατηγορίας!
Η περίπτωσις του ποιητού Τεύκρου Ανθία
Εις τα προηγούμενα έγινε λόγος διά τον ποιητήν Τεύκρον Ανθίαν, ηγετικόν στέλεχος του Α.Κ.Ε.Λ., ο
οποίος, εις προπαγανδιστικά κείμενά του, ωμίλει διά καλυμμαύχια γεμάτα λαϊκόν ιδρώτα και διά
σταυρούς οι οποίοι ως αρπακτικά επέπιπτον διά να... κατασπαράξουν τον δυστυχή εργάτην και ο
οποίος είχε σταλή δι' επαφήν με τον Αρχιεπίσκοπον μετά την έκρηξιν των «Οκτωβριανών». Υπάρχει
μία ενδιαφέρουσα ιστορία πέριξ του Ανθία. Και αξίζει να γίνη παρέκβασις χάριν αυτής, αφού ο Ανθίας
υπήρξε ο στυλοβάτης και εκπρόσωπος της Ακελικής «κουλτούρας» και αφού αι εκδηλώσεις του
αντανακλούν το ηθικόν ποιόν και τας μεθόδους του Κυπριακού Κομμουνισμού. Ο Ανθίας έγραψε και
τον ύμνον του Α.Κ.Ε.Λ., ο οποίος περιλαμβάνει και τους εξής στίχους:
Είμαστε μεις οι εργάτες της ανόδου
προς κάθε φωτεινή ψηλή κορφή,
κι όλοι προς νέον ορίζοντα τραβούμε
μʹ ολόρθη, κατακόρυφη ψυχή.
Εργάτες, εργαζόμενες γυναίκες,
αγρότες δυνατοί μοχλοί της γης,
εργάτες του μυαλού βαριά δεμένοι,
ζητούμε την αυγή μιας νέας ζωής.
Εμπρός για τη μεγάλη νίκη
στο στίβο του πολιτισμού
αλύγιστοι σημαιοφόροι
της ιδέας του λυτρωμού.
Του Α.Κ.Ε.Λ. το λάβαρο κρατώντας
ψηλά με βήμα σταθερό,
τον Ήλιο της χαράς ζητούμε
για κάθε πόλη και χωριό.
Ο Ανθίας εις αρκετά ποιήματά του προσεπάθει να μιμηθή τον Βάρναλην. Το επεχείρει, όμως, άνευ
επιτυχίας. Δεν πείθει η τοιαύτη ποίησίς του αφού εδράζεται επί εξωπραγματικών διά την Κύπρον
γεγονότων και προϋποθέσεων. Παρά την μικράν, εν τούτοις, απήχησιν, ούτος συνέχιζε να γράφη αυτά
τα οποία ήθελε το Κόμμα και του υπηγόρευεν η μαρξιστική του ιδεολογία, πλήττων το κεφάλαιον,
τους «αρχόντους», την Εκκλησίαν, τον Θεόν. Και εις την αθεϊστικήν προσπάθειάν του, με ιδιαίτερον
αντιχριστιανικόν και αντιεκκλησιαστικόν μένος, επιστρατεύει και εξαντλεί όλην την έμπνευσίν του.
Χρησιμοποιεί και τα πλέον ανατριχιαστικά ευρήματα χάριν του σκοπού του.
Το 1931 ο Ανθίας εκδίδει το ποιητικόν του έργον «Η Δευτέρα Παρουσία», «ιλαροτραγικό έπος», όπως
Digitized by 10uk1s
το εχαρακτήρισεν. Εκεί ειρωνεύεται και σαρκάζει τον Θεόν, τους αγίους, τας εκκλησίας, τα
αφιερώματα, τους πιστούς, τους ιερείς τους «καλογέρους» κ.λ.π. Ο τόνος του είναι αφόρητος και τα
λόγια του προκλητικά. Ιδέα του έργου είναι ένας σκόπιμος και ταπεινός αντιχριστιανισμός. Ιδού ‐
δείγμα γραφής‐ μερικά αποσπάσματα εκ της συλλογής του:
Εμφανίζει ως εξής την εκκλησίαν και τον εις αυτήν εικονογραφημένον Ιησούν Χριστόν:
«Τη σάλα αυτή τη διαφεντεύει ο Σαβαώθ
σατραπικά και τη γιομίζει πέρα ως πέρα
με πλήθος πυρομαχικά
(Μαυτά τους υπηκόους του φοβερίζει και φροντίζει
για το στέριωμα του θρόνου του).
Τρέμει τον άνθρωπο σα νάνος, που ολοφύρεται
κοιτάζοντας τα μπράτσα τα ατσαλένια κάποιου γίγαντα».
Και διαζωγραφίζει με αυτούς τους στίχους του τον «αιφνίδιο θάνατο του Θεού»:
«Περί ώραν μίαν μεταμεσονύκτιον,
ενώ εκοιμάτο όπως συνήθως,
βέβηλον πλήθος, μένεα πνέον,
εκ γης συρρέον γνωστής Βορρά,
και φέρον ρούβλια εν θηλακίοις
‐χαρτονομίσματα μιαρά‐
κατακρημνίσαν τον θείον του οίκον,
αφήκεν άπνουν υπό τους λίθους
αυτόν, όνπερ κηδεύομεν νεκρόν».
Εις ηρειπωμένον ναόν το πλήθος ερευνά διά να ανεύρη τον Θεόν, ο δε Ανθίας δίδει με αυτούς τους
στίχους το στιγμιότυπον:
«Μικρή σιωπή. Τα μάτια τους σπίθες σκορπούνε από χαρά.
Κάτου απʹ την Άγια Τράπεζα, στο χαλασμένο το Ιερόν,
θα βρήκανε το Σαβαώθ σαν ψάρι στη στεριά να σπαρταρά.
(Μεγάλο ευτύχημα γιʹ αυτούς που τον ενόμιζαν νεκρόν)».
Ο Ανθίας ως τολμηρότατος μαρξιστής ποιητής προκαλεί τον Θεόν με αυτά τα λόγια:
«Κύριε Θεέ! Μικρόβιο του Κωχ μες τα μυαλά
των αδελφών μας που έζησαν σε μολυσμένη ατμόσφαιρα,
των τάφων αγαπητικέ, της πτωμαΐνης αδελφέ,
σφουγγάρι που ρουφάς διαρκώς το ανθρώπινο το γαίμα,
ασφυξιογόνο αέριο που τη συνείδηση προσβάλλεις,
πες, αν μπορείς, πως όλʹ αυτά που θα σου πω είναι ψέμα».
Η τοιαύτη έμπνευσις και παραγωγή προεκάλει εντόνως το ισχυρόν τότε θρησκευτικόν συναίσθημα
των Κυπρίων. Η Εκκλησία Κύπρου αντέδρασε. Εκάλεσε τον Ανθίαν διά νουθεσίαν, αλλά αυτός και το
κόμμα του την περιεφρόνησε προκλητικώς. Παρέσχεν εις αυτόν τρεις ευκαιρίας αλλά ματαίως. Μετά
ταύτα, την 1ην Μαΐου 1931 τον αφώρισε. (Ας τα βλέπη η Εκκλησία Ελλάδος, μη τολμώσα να θίξη
μερικούς υψηλά ισταμένους υβριστάς της). Ιδού εν απόσπασμα της «Πράξεως αφορισμού» του
Ανθία:
Digitized by 10uk1s
«Η Ιερά Σύνοδος ευρίσκει: α) ότι το ειρημένον ποιητικόν έργον υπό τον τίτλον «Η Δευτέρα
Παρουσία» είναι απ' αρχής μέχρι τέλους άρνησις της χριστιανικής θρησκείας, των δογμάτων
αυτής και των ηθικών παραγγελμάτων ως και της εννοίας περί Θεού, κατά τρόπον ανευλαβή και
ασεβή προσβάλλον τα αισθήματα ου μόνον των χριστιανών αλλά και παντός σεβομένου και
ασπαζομένου την έννοιαν της υπάρξεως του Θεού. β) ότι ο συγγραφεύς του έργου ο
κρυπτόμενος υπό το ψευδώνυμον Τεύκρος Ανθίας, κατ' ιδίαν αυτού ομολογίαν, είναι ο Ανδρέας
Ζαφείρης, Έλλην Χριστιανός Ορθόδοξος νυν διδάσκαλος εν τη Λάσα Πάφου, γ) ο ίδιος ομολογεί
ότι το έργον του είναι «έργο λογοτεχνικό, που κρίνει και δέχεται τη θρησκεία μαρξιστικά» και ότι
«το πρόσωπο του Χριστού είναι ένα ιστορικό πρόσωπο, σημαντικής αξίας για την εποχή του και
κάμποσα χρόνια ύστερα έπαιξε σπουδαιότατο ρόλο στη σκηνή της ανθρωπότητας» και πως «η
θρησκεία του (Χριστού) είναι ανίσχυρη να σώση την ανθρωπότητα. Έτσι με το δίκαιό μας
αρνούμαστε και την Εκκλησία του και το σύμβολό του, το θεό του, που η ιδέα του δημιούργησε
τόση νάρκη στο ανθρώπινο μυαλό».
Μετά το «Δικαιολογητικόν» της αποφάσεως και τα διάφορα «επειδή», εις το «Διατακτικόν» της
Πράξεως αφορισμού του Ανθία ανεφέροντο και τα ακόλουθα:
«Διά ταύτα, η Ιερά Σύνοδος ασκούσα και χρωμένη τω από των Ιερών Κανόνων και του
Καταστατικού της Εκκλησίας Κύπρου δικαιώματι και καθήκοντι αυτής:
»Δικάζει και κατακρίνει τον Ανδρέαν Ζαφείρην ως ένοχον αρνήσεως του Χριστού και Θεού και
καταδικάζει τούτον μετά πολλής θλίψεως αλλά καθηκόντως εις την εσχάτην των διά λαϊκούς
ποινών, τον αφορισμόν, εκκόπτουσα τούτον και έξω βάλλουσα του αγίου σώματος της μιας
Καθολικής Αποστολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας μετά στερήσεως παντός δικαιώματος ανήκοντος
εις τα πιστά αυτής μέλη, δεομένη του Κυρίου όπως φωτίση το πλανηθέν τούτο πρόβατον και
επαναγάγη τούτο εις την αγίαν αυτού ποίμνην».
Αυτή ήτο η απόφασις αφορισμού του Ανθία. Και προεκάλεσεν αίσθησιν τότε. Ο κομμουνιστής
ποιητής, όμως, ολίγους μήνας μετά την απόφασιν της Ιεράς Συνόδου, κυκλοφορεί την συλλογήν του
«Πουργατόριο» όπου, μεταξύ άλλων, αυτοσαρκάζεται διά τον αφορισμόν του: «...Κι από τον Πάπα
θάπαιρνα σαπούνι, μπανιερό, /να καθαρίσω της ψυχής τους ρύπους με λουτρό.../ (Αλλά... τι λέω; Το
ξέχασα πως είμαι αφορισμένος...)».
«Αποδοκιμάζω τας αθεϊστικάς μου ιδέας»
Ολίγα έτη βραδύτερον ο Ανθίας μεταμελείται. Και εις τας 15 Φεβρουαρίου 1935 υπογράφει την
ακόλουθον δήλωσιν:
«Ο υποφαινόμενος Ανδρέας Ζαφείρης εκ Κοντέας, γνωστός υπό το ψευδώνυμον Τεύκρος Ανθίας,
δηλώ διά του παρόντος εν πλήρει ειλικρινεία και όλως αβιάστως:
»1) Ότι παραδέχομαι ότι το βιβλίον μου «Η Δευτέρα Παρουσία», δι' ο μοι επεβλήθη υπό της Ι.
Συνόδου αφορισμός, αντιβαίνει προς τα δόγματα της Ορθοδόξου Χριστιανικής Πίστεως, δι' ο
αποκηρύττω τούτο από θρησκευτικής και ηθικής απόψεως.
»2) Ότι απαρνούμαι και αποδοκιμάζω πάσας τας εν αυτώ εμπεριεχομένας αθεϊστικάς,
αντιχριστιανικάς και αντιεκκλησιαστικάς ιδέας.
»3) Ότι μεταμελούμαι ειλικρινώς διά το σφάλμα το οποίον διέπραξα, ασπασθείς και διαδώσας
διά του Τύπου τοιαύτας ιδέας και ζητώ επί τούτω την συγγνώμην της Αγίας ημών Εκκλησίας και
Digitized by 10uk1s
την λύσιν του εν λόγω αφορισμού, και
»4) Δηλώ, ότι θα είμαι και θέλω να παραμείνω πιστόν, γνήσιον και ευπειθές μέλος της
Ορθοδόξου Εκκλησίας».
Την 16ην Απριλίου 1935 ο Μητροπολίτης Πάφου Λεόντιος (ο μετέπειτα εκλεκτός των κομμουνιστών),
τοποτηρητής του Αρχιεπισκοπικού Θρόνου, υπέγραψε την «Πράξιν άρσεως του αφορισμού», αφού ο
Ανθίας «μεταμεληθείς ειλικρινώς απεκήρυξεν, εγγράφως τε και προφορικώς, από θρησκευτικής και
ηθικής απόψεως, το προσημειωθέν βιβλίον του».
Αλλά, ολίγα έτη κατόπιν (Νοέμβριος 1944) ο Ανθίας ανακαλεί την ανάκλησιν και μετανοεί διά την
μετάνοιαν! Γράφων εις την Σπίθα λέγει ότι: «οι καλόγηροι παρανοήσανε το πνεύμα της «Δευτέρας
Παρουσίας» που δεν εδίκασε τον Χριστιανικό Θεό, μα τον Θεό των καλογήρων, όπως τον
καταντήσανε οι καλόγηροι, τον βλοσυρό, εκδικητικό και τρομοκράτη». Και τον Δεκέμβριον 1944,
υιοθετών πάλιν το αποκηρυγμένον από τον ίδιον, «αβιάστως» (!) βιβλίον του, αναδημοσιεύει τους
ιδίους στίχους εις την Φλόγα...
Όταν το 1948 ο Ανθίας θα μηνύση την Εφημερίδα του εθνικού αγωνιστού Πολυκάρπου Ιωαννίδη, εις
το δικαστήριον θα γίνη μία πολύ ενδιαφέρουσα αντεξέτασις. Ο συνήγορος της εφημερίδος,
διαπρεπής νομικός Γ. Χρυσαφίνης, θα ερωτήση τον Ανθίαν διά το έργον του και διά τους σκοπούς του
και θα ακολουθήση εις το δικαστήριον αυτός ο διάλογος:
Χρυσαφίνης: Εξέδωκες έργον με τίτλον «Δευτέρα Παρουσία» και τι φρονείς περί αυτού;
Ανθίας: Πριν το 1931 εξέδωκα μεταξύ άλλων και την «Δευτέρα Παρουσία», που ως σήμερα τη
θεωρώ ένα από τα καλύτερά μου έργα.
Χρυσαφίνης: Η Εκκλησία συμφωνεί με την αποψίν σου αυτήν;
Ανθίας: Η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Κύπρου σχημάτισε διαφορετική γνώμη για το έργο
μου αυτό γιατί δεν την συνέφεραν όσα έγραψα για τους καλογήρους και τον Θεό τους.
Χρυσαφίνης: Είναι γεγονός, ότι η Ιερά Σύνοδος εμελέτησε το βιβλίο σου, σε εδίκασε και σε
αφόρισε και είναι ο αφορισμός η μεγαλειτέρα διά λαϊκούς εκκλησιαστική ποινή;
Ανθίας: Μάλιστα. Μα η Ιερά Σύνοδος παρεξήγησε το έργο μου. Γιατί κτυπώ όχι την θρησκεία, ή
τον Θεό, αλλά την καλογηρίστικη αντίληψη περί Θεού.
Χρυσαφίνης: Πώς εννοείς τον Θεόν των καλογήρων και αυτούς;
Ανθίας: Ένα Θεό που μοιάζει με άγριο γέρο, που έχει κοιλιά και γένεια. Καλόγηρο εννοώ τον
άνθρωπο, που με βάση την θρησκεία κάνει πράξεις αντιχριστιανικές, εκμεταλλεύεται την
θρησκεία και την θέση του. Την εξυπηρετώ με το έργο μου. Το έγραψα από γνήσια χριστιανική
αντίληψη.
Η εξέτασις του Ανθία εκράτησεν εις μάκρος και είχεν ενδιαφερούσας λεπτομερείας. Ο κομμουνιστής
ποιητής ήτο κυριολεκτικώς «κολλημένος στον τοίχο». Το ενδιαφέρον απεκορυφώθη όταν ο
Χρυσαφίνης ανέγνωσε κείμενον μεταμελείας του Ανθία (τον «λίβελλον πίστεως»). Ηκολούθησεν ο
εξής διάλογος:
Χρυσαφίνης: Είναι γνησία η υπογραφή σου εις τον λίβελλον αυτόν;
Digitized by 10uk1s
Ανθίας: Παραδέχομαι πως υπόγραψα τον λίβελλο αυτό.
Χρυσαφίνης: Όταν υπέγραφες, επίστευες, ειλικρινώς εις όσα αναφέρει ο λίβελλος;
Ανθίας: Αισθανόμουν πως το έγγραφο αντιπροσώπευε μερικές μόνο από τις απόψεις μου.
Χρυσαφίνης: Ώστε δεν ήτο ειλικρινής η δήλωσις μετανοίας σου;
Ανθίας: Υπόγραψα κάτω από πίεση, γιατί σαν αφορισμένο δεν μου εδίδετο άδεια να παντρεφτώ
μια γυναίκα που αφήκα έγκυον.
Μαζή με τον κομμουνιστήν ποιητήν Τεύκρον Ανθίαν, εις το δικαστήριον της Λευκωσίας ουσιαστικώς
εδικάζετο και η αριστερά «κουλτούρα», η πολιτική ηθική και η κομματική συνέπεια του Α.Κ.Ε.Λ. Αφού
ο δικηγόρος Χρυσαφίνης «εστρίμωξε» τον Ανθίαν και διά συντριπτικών επιχειρημάτων του ετόνιζε
συνεχώς ότι διέπραξε μίαν απάτην, ηκολούθησαν τα εξής:
Χρυσαφίνης: Το «αποκηρύττω τούτο, από θρησκευτικής και ηθικής απόψεως» είναι ειλικρινές;
Ανθίας: Δεν το αποκήρυξα. Κάτω από την ανάγκη παράβλεψα την φρασεολογία.
Χρυσαφίνης: Δεν απαντάς εις τας ερωτήσεις μου. Δεν έχεις το θάρρος της γνώμης σου.
Σημείωσε, ότι θα επιμείνω να δώσης σαφείς απαντήσεις, εκτός εάν δηλώσης ότι απέκαμες και
ζητείς οίκτον.
Ανθίας: Απόκαμα, κύριε Χρυσαφίνη. Δεν μπορώ ν' απαντήσω συγκεκριμένα στις επίμονες
ερωτήσεις σας. Υποκύπτω στις περιστάσεις όπως κάθε άνθρωπος. Υποκύπτω σαν γνήσιος
χριστιανός.
Μετά ταύτα, ο Ανθίας ηναγκάσθη να αποσύρη την μήνυσιν κατά της Εφημερίδος του Πολυκάρπου
Ιωαννίδη. Με την τροπήν την οποίαν έλαβεν η υπόθεσις, ο ποιητής και μαζή του το Α.Κ.Ε.Λ.,
κατέστησαν η χλεύη των Κυπρίων.
Digitized by 10uk1s
ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΞΕΓΕΡΣΙΝ
Η Κύπρος αιμάσσει και ασφυκτιά μετά τα «Οκτωβριανά». Η Αγγλική καταπίεσις γίνεται αβάστακτος. Η
Εκκλησία, μήτηρ και οδηγός του λαού, είναι τώρα ουσιαστικώς αποκεφαλισμένη. Οι μητροπολίται
εξορίζονται και εις την Κύπρον μένει ανίσχυρος και εγκλωβισμένος ο Αρχιεπίσκοπος Κύριλλος Γ'.
Υπάρχει εις την πραγματικότητα και πάλιν εκκλησιαστικόν θέμα που οι Άγγλοι άλλοτε θέλουν να το
διατηρούν εις εκκρεμότητα και άλλοτε επιχειρούν, εμμέσως και δολίως, να του δώσουν λύσεις της
αρεσκείας των.
Οι κομμουνισταί είναι και πάλιν σύμμαχοι των Άγγλων. Από το παρασκήνιον τώρα χύνουν το
δηλητήριόν των, επιχαίροντες διά τα αδίστακτα πλήγματα κατά της Εκκλησίας και διά την πρόσκαιρον
εξουθένωσίν της. Μόνον πέντε μήνες είχον παρέλθει από τας εξορίας, και ο Παρατηρητής Λεμεσού
έγραψεν (9.4.1932) αυτά τα απίστευτα και πρωτοφανή:
«Η κυβέρνησις, η οποία μας απήλλαξε τον τελευταίον καιρόν από τόσες άλλες πληγές του
κυπριακού οργανισμού, ίσως μας σώση και από τα νύχια των καλογήρων λύοντας το
εκκλησιαστικόν ζήτημα σύμφωνα με το συμφέρον του λαού και ιδίως των αγροτικών τάξεων.
Τώρα είναι η μόνη λαμπρά ευκαιρία να σωθή ο κόσμος μας από τες φαγάνες αυτές των
μαυροκοράκων της νήσου».
Καταντά, πράγματι, απίστευτος αυτή η καννιβαλική χαρά «Ελλήνων» διά τα μαρτύρια του Κυπριακού
λαού και της Εκκλησίας. Διά να αντιληφθή κανείς πόσον μέγα ήτο το έγκλημα της υπονομεύσεως της
Εκκλησίας, πρέπει να έχη υπ' όψει τας ιδιαζούσας Κυπριακάς περιστάσεις, υπό τας οποίας η Εκκλησία
ήτο η σκέπη και το κραταίωμα των υποδούλων Ελλήνων, τους οποίους καθωδήγει εις τον αγώνα της
Ελευθερίας, προσφέρουσα πρώτη αυτή τας μεγαλυτέρας θυσίας. Πολεμική, λοιπόν, κατά της
Εκκλησίας εσήμαινεν άρνησιν του εθνικού αγώνος και συστράτευσιν προς τον ξένον κυρίαρχον. Και οι
Κομμουνισταί της Κύπρου επρόδιδον, πράγματι, πάσαν πατριωτικήν προσπάθειαν και εις τας
κρισιμωτέρας στιγμάς εδείκνυντο παράπλευροι και αρωγοί προς τους Άγγλους. Δεν κατηγορούνται
αδίκως και αβασίμως. Οι ίδιοι ‐διά των εκφραστικών των οργάνων, διά των ηγετών των και διά των
απορρήτων πρακτικών των κλειστών συνεδριών των‐ ομολογούν την εθνικήν των αναξιότητα, τας
παλινωδίας, τας παλινδρομήσεις και τον εξοντωτικόν πόλεμον φατριών εις την επί κεφαλής
«τρόικα»...
Ο Ελλαδικός Κομμουνισμός, άξιος της ταυτότητος και της αποστολής του μειοδοτεί εις τα εθνικά
θέματα. Συντάσσεται απολύτως με τους εξωτερικούς εχθρούς της Ελλάδος. Είναι ο εχθρός μέσα από
τας πύλας, είναι η δολία πέμπτη φάλαγξ, είναι η διαλυτική ηττοπάθεια. Τον Νοέμβριον 1934 η β'
ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του Κ.Κ.Ε. αποφασίζει και επισημαίνει:
«Οι κυρίαρχες τάξεις δραστηριοποιούν εξαιρετικά την εθνικιστική προπαγάνδιση και τον
ιμπεριαλιστικό αλυτρωτισμό (Βόρεια Ήπειρος, Κύπρος, Δωδεκάνησα κ.λ.π.). Ο υπερεθνικιστικός
φανατισμός που οι κυρίαρχες τάξεις ξεσήκωσαν γύρω από το βορειοηπειρωτικό και οι ακράτητες
στρατιωτικοπολεμικές προετοιμασίες, δείχνουν ότι... κλ.π. Στα Ελληνοαλβανικά σύνορα,
απειλητικά ξεσηκώνεται άμεσος ο κίνδυνος του πολέμου... Μέσα στην κατάσταση αυτή, οι
ευθύνες του Κ.Κ.Ε. είναι τεράστιες. Πρέπει να παλαίψη αποφασιστικά ενάντια στο
υπερεθνικιστικό ξεφάντωμα...»
Ήταν «υπερεθνικιστικό ξεφάντωμα» ο πόθος και η προσπάθεια της απελευθερώσεως των υποδούλων
αδελφών. Έτσι, βέβαια, θα απέφευγε κανείς αυτό το τέρας του «ιμπεριαλιστικού αλυτρωτισμού» αν
άφηνε τους Έλληνας της Βορείου Ηπείρου εις χείρας των Αλβανών, τους Έλληνας των Δωδεκανήσων
εις τους Ιταλούς και τους Έλληνας της Κύπρου εις τους Βρεταννούς!
Digitized by 10uk1s
Εζεκίας Παπαϊωάννου και Πλουτής Σέρβας
Σημαντικόν μέρος της Κυπριακής κομμουνιστικής δραστηριότητος αναπτύσσεται, κατά την δεκαετίαν
1930 ‐ 1940, εις την Αγγλικήν πρωτεύουσαν. Εκεί υπάρχει Κυπριακή παροικία, εκεί εδρεύει και το
Βρεταννικόν Κομμουνιστικόν Κόμμα, κόμμα «μητροπολιτικόν» διά το Κ.Κ.Κ., από το οποίον και
λαμβάνει γραμμήν. Εκεί ευρίσκεται και μία ανήσυχος και φιλόδοξος φυσιογνωμία: ο νεαρός
σύντροφος Εζεκίας Παπαϊωάννου. Μία μορφή δραστήρια και κάπως περιπετειώδης.
Ο Εζεκίας Παπαϊωάννου ήτο τότε μέλος του Βρεταννικού Κομμουνιστικού Κόμματος, ολίγον
δημοσιογράφος, ολίγον πολιτικός του παρασκηνίου, οργανωτικός και κραυγαλέως «αντιφασίστας».
Το 1935 συλλαμβάνεται από την Αγγλικήν αστυνομίαν διά συμμετοχήν εις αντιφασιστικάς εκδηλώσεις
και καταδικάζεται εις φυλάκισιν διά επίθεσιν εναντίον αστυνομικού. Εν έτος βραδύτερον θα ευρεθή
(κατά την «αυτοβιογραφίαν» του και το «αγωνιστικό πορτραίτο» του από το Α.Κ.Ε.Λ.) να «πολεμά»
εναντίον του Φράνκο με την Διεθνή Ταξιαρχίαν και να τραυματίζεται εις την μάχην της Κόρδοβας.
Το 1935 ανατέλλει και μία άλλη Κυπριακή κομμουνιστική φυσιογνωμία η οποία θα διαδραματίση
θυελλώδη ρόλον εις την Κυπριακήν δημοσίαν ζωήν και εις τα εσωτερικά του Κ.Κ.Κ. και του Α.Κ.Ε.Λ.,
εις την ηγεσίαν των οποίων θα ευρεθή επί έτη. Είναι ο 28ετής σύντροφος Πλουτής Σέρβας.
Φεύγει από τη Ρωσσίαν όπου ετελείωσε τα πολιτικά φροντιστήρια και τας επαναστατικάς σπουδάς
του. Τον Σεπτέμβριον του 1935 φθάνει εις την Ελλάδα, αλλά αι Αρχαί τον απελαύνουν ως επικίνδυνον
κομμουνιστήν. Εις την Κύπρον είναι αδύνατον να έλθη ως ανεπιθύμητος, βάσει των κανονισμών
αμύνης του 1931. Επειδή, όμως, μίαν τετραετίαν από τότε, τα πράγματα είχον ηρεμήσει και οι Άγγλοι
ήσκουν κάθε έλεγχον, του επέτρεψαν να αποβιβασθη εις την Λεμεσόν, θέτοντες εις αυτόν τον όρον
να υπογράψη βεβαιωτικόν ότι δεν πρόκειται να αναλάβη πολιτικήν και κομμουνιστικήν
δραστηριότητα. Το πράττει και αι πύλαι της Κύπρου, αι οποίαι ήσαν επί εξ έτη κλεισταί δι' αυτόν, του
ανοίγονται.
Ο Πλουτής Σέρβας (Πλουτής Λοΐζου Σαββίδης) είναι μορφή «χαρισματική». Αγορεύει, γράφει, πείθει,
έχει ορθόδοξον μαρξιστικήν κατάρτισιν. Γράφει δι' αυτόν άλλος ηγέτης, ο Φ. Ιωάννου, τα εξής: «Ο
Σέρβας που έχει φτάσει στην Κύπρο, αφού εξωρίστηκε από την Αθήνα όπου είχε πάει προερχόμενος
από την Μόσχα, σαν «ώριμος μαρξιστής» (όπως τον δεχόντουσαν όλοι τότε δογματικά και
ειδωλολατρικά σχεδόν), επιστρατεύει όλα τα παλιά και διασκορπισμένα στελέχη του Κ.Κ.Κ. που δεν
τους απέλειψε η όρεξη να δουλέψουν και επαναδραστηριοποιηθούν». Ο Σέρβας εργάζεται με
προσοχήν και συνωμοτισμόν, αφού το κόμμα του είναι εκτός νόμου και αφού ο ίδιος υπέγραψεν, ως
όρον εισόδου του εις την Κύπρον, δήλωσιν, ότι θα αποφύγη την κομμουνιστικήν προπαγάνδαν και
δράσιν. Προσπαθεί να οργανώση τους οικοδόμους και τους μεταλλωρύχους, γράφει θεωρητικά
θέματα, εξαποστέλλει μπροσούρες κ.λπ. Μάλιστα καταφέρνει να αρθρογραφή εις την δεξιάν και
συντηρητικήν «Ελευθερίαν», στέλλων από την Λεμεσόν τα άρθρα του με το ψευδώνυμον «Γ. Γ.»,
δηλαδή Γενικός Γραμματεύς. Αυτό, βέβαια, εγίνετο εν γνώσει του πρυτάνεως της Κυπριακής
δημοσιογραφίας και διευθυντού της «Ελευθερίας», Δημοσθένους Σταυρινίδη, με πλήρη δηλαδή
ενημέρωσίν του ότι ο «Γ. Γ.» ήτο ο ηγέτης του Κ.Κ.Κ. Ακολούθως,ο Σέρβας θα «απλωθή» (κατά την
εκφρασίν του) και προς τον «Ανεξάρτητο».
Βολαί κατά του γονατισμένου ειδώλου
Από το 1935 θα πρέπει να κάμωμεν εν άλμα και μίαν παρένθεσιν και να αχθώμεν εις το 1952. Εκεί, εις
την απόφασιν του Α.Κ.Ε.Λ. διά την αποβολήν του Σέρβα από το Κόμμα, θα εύρωμεν εν στοιχείον που
μας οδηγεί οπίσω εις το 1935. Εις το σχετικόν κείμενον, που εξέδωσεν η Κ.Ε. και η Κ.Ε.Ε. του Α.Κ.Ε.Λ.,
θα επιστρατευθούν διάφοροι κατηγορίαι κατά του γονατισμένου πλέον ειδώλου, «του
Digitized by 10uk1s
οππορτουνιστή Σέρβα που για 16 χρόνια ταλαιπώρησε το Κόμμα». Μία από αυτάς τας κατηγορίας
είναι ότι υπήρξε «δηλωσίας» από το 1935 χωρίς η ηγεσία και οι σύντροφοί του να το γνωρίζουν. Το
σχετικόν απόσπασμα της αποφάσεως είναι το εξής:
«Ο Πλουτής Σέρβας είναι πρώτα απ' όλα ένας δηλωσίας, από το 1935. Σαν τέτοιος κρυβόταν από
το κόμμα για 16 χρόνια και μόνον όταν αυτό το στοιχείο ήρθε στα χέρια της Κ.Ε. κι αυτή τόθεσε
μπροστά του, αυτός αναγκάστηκε να ομολογήσει τι ήταν και πότε έγινε αυτή η δήλωση! Τη
δήλωση ο Σέρβας την υπόγραψε κάτω από την πίεση της αστυνομίας όταν, όπως ισχυρίζεται του
αρνούνταν να τον αποβιβάσουν στην Κύπρο. Ο ίδιος ισχυρίζεται πως το περιεχόμενο της
δήλωσης που υπόγραψε ήταν ότι «αποβιβαζόμενος στην Κύπρο δεν θα αναμιχθεί στην
πολιτική». Η Κ.Ε. όμως δεν πιστεύει σ' αυτό τον ισχυρισμό, ότι μέσα στις συνθήκες της
παλμεροκρατίας η αστυνομία θα ικανοποιόταν μ' αυτή μόνο τη δήλωση, όταν μέσα στις ίδιες
συνθήκες ο Παλμερισμός απαιτούσε απ' όλα τα τότε ηγετικά στελέχη (Κόνωνας) δηλώσεις
αποκήρυξης των ιδεών και των αρχών του κόμματος. Η Κ.Ε. δεν πιστεύει σ' αυτό τον αφύσικο
ισχυρισμό του Σέρβα, αλλά κι ότι λέγει ο ίδιος που υπόγραψε δεν παύει να είναι μια
αντικομματική δράση από τότε ως σήμερα. Ο ίδιος ο Σέρβας δήλωσε πως αν του ζητούσαν να
κάμει μια τέτοια δήλωση στην Ελλάδα δεν θα την έκαμνε.
»Βέβαια ο Σέρβας όταν αποκαλύφθηκε σαν δηλωσίας, έστριψε σα φίδι για να ισχυριστεί ότι «το
κόμμα τότες κατατοπίστηκε». Όμως όλα τα παλιά στελέχη του Κ.Κ.Κ. που ρωτήθηκαν, εκτός του
φ. Χρίστου Σαββίδη που θυμάται και δε θυμάται, άκουσαν με κατάπληξη τον ισχυρισμό του
Σέρβα. Εκτός όμως τούτου, ο Σέρβας κλήθηκε κι έκαμε από το 1949 τρεις φορές βιογραφικό και
αυτοκριτικό σημείωμα κι ισχυρίστηκε, αυτός και μερικοί άλλοι φίλοι, πως «έκαμε την πιο
ειλικρινή αυτοκριτική απ' όλους». Πώς λοιπόν δεν είχε τη στοιχειώδη ειλικρίνεια ν' αποκαλύψει
στο κόμμα ένα τέτοιο γεγονός, ότι είναι δηλωσίας; Μήπως γιατί το θεώρησε σαν ένα «ασήμαντο
γεγονός» όπως ζήτησε να ισχυριστεί;
»Το γεγονός της δήλωσης του Π. Σέρβα φωτίζει όλη την αντικομματική φραξιονιστική του
δράση».
Η δήλωσις του Πλουτή Σέρβα («δηλωσία», κατά τον Παπαϊωάννου) προς τας Αγγλικάς αρχάς της
Κύπρου, την οποίαν η ηγεσία του Α.Κ.Ε.Λ. ηδημόνει να πληροφορηθή, αυτοσχεδιάζουσα διά την
έκτασιν και το περιεχόμενόν της, ήτο μία σύντομος δήλωσις, το πλήρες κείμενον της οποίας, κατά
μετάφρασιν εκ της Αγγλικής, ήτο το εξής:
«Εγώ ο Πλουτής Λοΐζου Σαββίδης, άλλως Σέρβας, από την Λεμεσόν με το παρόν αναλαμβάνω να
απέχω από κομμουνιστικήν και πολιτικήν προπαγάνδαν και δραστηριότητας κατά την διάρκειαν
της διαμονής μου εν τη αποικία της Κύπρου».
Και αυτή ‐θα ημπορούσε να ειπή κανείς‐ ήτο επί τέλους μία δήλωσις σκοπιμότητος, μία τυπική
ενέργεια την οποίαν ο Σέρβας εχρησιμοποίησεν ως κλειδί διά να ανοίξη τας θύρας και να δυνηθή να
εισέλθη εις την Κύπρον. Αλλά το Α.Κ.Ε.Λ. είχε να του καταλογίση και πολλά άλλα σοβαρώτερα διά την
πολιτικήν που ηκολούθησεν ως ηγέτης επί του εθνικού θέματος, εκθέτων το Κόμμα και αναγκάζων
τούτο εις συνεχείς αναθεωρήσεις εμπρός εις τους εθνικόφρονας, των οποίων είχε καταντήσει ο
ουραγός. Βέβαια, τα λάθη γραμμής δεν προήρχοντο από την προσωπικήν εθνικήν ανεπάρκειαν του
Σέρβα και ούτε ωφείλοντο εις την ιδικήν του αποκλειστικώς έλλειψιν θάρρους και διορατικότητος.
«Το κόμμα μας ευνουχίστηκε και αφοπλίστηκε»
Τι ηδύνατο να κάμη το Κόμμα όταν αι κατευθύνσεις του ήρχοντο από ξένα κέντρα αποφάσεως,
Digitized by 10uk1s
αντιφατικαί και συνήθως αναθεωρούμεναι; Έδιδεν οδηγίας η Μόσχα, έδιδεν οδηγίας το
Κομμουνιστικόν Κόμμα Βρεταννίας, αλλά έδιδεν οδηγίας και το Κ.Κ.Ε.! Και πέραν αυτών, υπήρχε και
το εσωτερικόν αλληλοφάγωμα μεταξύ των ηγετίσκων του Κυπριακού Κομμουνισμού. Ανέφερε,
λοιπόν, και αυτά διά την πολιτικήν του Σέρβα η απόφασις του Α.Κ.Ε.Λ. του Αυγούστου 1952:
«Με την ταχτική του αυτή ο Σέρβας εκτός του ότι καταπάτησε τις στοιχειώδεις αρχές του
δημοκρατικού συγκεντρωτισμού της πειθαρχίας στο Κόμμα, στάθηκε και χείριστο παράδειγμα
διαπαιδαγώγησης νέων στελεχών. Έσπαζε το κουράγιο των απλών μελών για δουλειά, στερούσε
το Κόμμα απ' τη μαχητική κι ελκτική του δύναμη. Ακολουθώντας καθορισμένη γραμμή δεν
ενδιαφέρθηκε να εξοπλίσει το κόμμα με μαρξιστική‐σταλινική εθνική πολιτική, υιοθέτησε τη
σεχταριστική γραμμή της «Σοβιετικής Κύπρου μέσα στα πλαίσια της Σοβιετικής Βαλκανικής
Ομοσπονδίας» που αποτελεί τροτσκιστική αριστερή παρέκκλιση, την τροποποίησε αργότερα με
τη γραμμή της αυτονομίας (Συντάγματος μέσα στα πλαίσια της Βρεττανικής Αυτοκρατορίας) και
όταν το Κόμμα σαν αποτέλεσμα της επαφής του με τις μάζες, και μέσα στις συνθήκες της
αποφασιστικής πάλης, βρήκε τη σωστή γραμμή της εθνικής αποκατάστασης, ο Σέρβας
ανακάλυψε την περίφημη θεωρία της αυτόματης, της χωρίς αγώνα πραγματοποίησης της
Ένωσης με το τέλος του πολέμου. Έτσι το Κόμμα ευνουχίστηκε, έχασε τη μαχητικότητά του και σε
συνδυασμό με άλλα γεγονότα, βρέθηκε στο τέλος του πολέμου ιδεολογικά αφοπλισμένο».
Δεν ήσαν, όμως, του Σέρβα «όλα τα στραβά ψωμιά». Ιδεολογικώς αφωπλισμένον, εθνικώς
ευνουχισμένον και ηθικώς εξουθενωμένον θα ευρεθή και εις άλλας περιπτώσεις το Κόμμα. Ο σπόρος
της αποτυχίας και της αναξιότητος ευρίσκετο μέσα εις την ιδίαν του την φύσιν, το πολιτικόν
καρκίνωμα υπέβοσκεν εις τον οργανισμόν του και τας φανερώσεις του θα τας εδείκνυε πολλάς φοράς
εις το μέλλον η ιδία η πράξις και η ζωή! Πάντως είναι πολύ ενδιαφέρον ότι το Α.Κ.Ε.Λ. ομολογεί αφ'
εαυτού (ούτε η πρώτη και ούτε η τελευταία φορά!) τον ευνουχισμόν και την πατριωτικήν εξαχρείωσίν
του.
Και ως να μη ήρκει ο κομμουνιστικός συμβιβασμός με τον Άγγλον κυρίαρχον, από την Μόσχαν
ήρχοντο «ντιρεκτίβες» που ωθούσαν τους κομμουνιστάς εν ακόμα βήμα εις το τέλμα. Τον Ιούλιον
1935 το 7ον Συνέδριον της Κομμουνιστικής Διεθνούς αποφασίζει, χάριν μεγαλυτέρας μαζικοποιήσεως
των κομμουνιστικών κομμάτων και προς τον σκοπόν συμπήξεως λαϊκών μετώπων, το σύνθημα:
«Πλέρια ισοτιμία στις εθνικές μειονότητες».
Αυτό το σύνθημα θα οδηγήση, άλλην μίαν φοράν, το Κ.Κ.Ε., να επιμείνη εις την ύπαρξιν
«Μακεδονικής εθνότητας» που έπρεπε εδαφικώς και κρατικώς να αποσχισθή από την Ελλάδα. Και το
Κ.Κ.Κ. και το Α.Κ.Ε.Λ. θα τα οδηγήση εις την πολιτικήν της παραχωρήσεως ίσων εθνικών δικαιωμάτων
εις τους Τουρκοκυπρίους. Έτσι, είναι πλέον βεβαιωμένον ότι οι κομμουνισταί έρριψαν «το πρώτο
νερό στον μύλο» της διχοτομήσεως! Θα φανή εις την συνέχειαν πώς και με ποια ακριβώς κηρύγματα
έγινε τούτο.
Digitized by 10uk1s
ΕΜΠΡΟΣ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟΝ
Εις τας παραμονάς του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, το 1939, το Κομμουνιστικόν Κόμμα Κύπρου ρίπτει το
σύνθημα «Ένωση με την δημοκρατική Ελλάδα»! Δηλαδή εισάγεται εν νέον στοιχείον: Να αποχωρήση
ο Μεταξάς και το καθεστώς του διά να συγκατατεθούν οι κομμουνισταί εις την Ένωσιν. Εν τούτοις,
ανάλογον όρον δεν θα θέσουν βραδύτερον, ούτε εις την «μοναρχοφασιστικήν Ελλάδα» του 1947‐
1950, ούτε και, μετά πάροδον ετών, εις τον αγαπητόν φιλοξενούμενόν τους Κ. Ασλανίδην...
Τα μηνύματα διά την επερχομένην φοβεράν ανθρωποσφαγήν είναι ευκρινή. Αι περιστάσεις
δακτυλοδεικτούν τους επιδόξους σφαγιαστάς των λαών και αποκαλύπτουν τας μακαβρίας προθέσεις
των. Τορπιλλίζεται η «Έλλη» και ρίγη εθνικής αγωνίας και οργής καταλαμβάνουν τους Κυπρίους. Οι
Ιταλοί επιδίδουν, ύστερα, το τελεσίγραφόν των και οι Κύπριοι ξεσπούν εις ποικίλας εκδηλώσεις υπέρ
της Ελλάδος. Οι κομμουνισταί είναι ‐όπως πάντοτε‐ απόντες.
Υπό της εθνικόφρονος Συνομοσπονδίας Εργατών Κύπρου (Σ.Ε.Κ.) δι' εγγράφου, ημερομηνίας
12.7.1948, καταγγέλλεται το εξής:
«Στην αρχή ο εργάτης δεν πήρε είδηση την υπεδαφική μεταλλαγή, μα σαν τον Αύγουστο του
1940 η «ΕΛΛΗ» βυθιζόταν από τις ιταλικές τορπίλλες, όλοι μας ζητήσαμε σε πανεργατική
συνέλευση να στείλουμε τηλεγράφημα συλλυπητήριο στην Ελληνική Κυβέρνηση και να
ανοίξουμε αμέσως εθνικούς εράνους για την αντικατάσταση του πολεμικού μας με άλλο.
Κομμουνιστές πια αρχηγοί διαμαρτυρήθηκαν φαρισσαϊκά φωνάζοντας πως δεν μπορούσαμε να
κάνουμε τέτοιο πράγμα καθ' όσον είμαστε εργατικές οργανώσεις και όχι πολιτικές. Κάναμε
μεγάλο θόρυβο αλλά του κάκου. Κι ήρθε η 28η του Οκτώβρη 1940. Όλος ο Λαός, πλούσιοι και
φτωχοί, σοφοί και άσοφοι ανήρτησαν ελληνικές σημαίες και μοναδικήν εξαίρεση στον παλλαϊκό
συναγερμό απετέλεσαν οι εργατικές συντεχνίες, ενώ ώφειλαν νάναι οι πρώτες γιατί έτσι ήθελαν
οι κομμουνιστές ηγέτες με επί κεφαλής τον νυν Δήμαρχον Λεμεσού Πλουτήν Σέρβαν. Ήρθαν οι
επίσημοι της Εκκλησίας εθνικοί έρανοι και ούτε δεκάρα δεν επετράπη να δοθή για την Ελλάδα
από τους κομμουνιστές ηγέτες, τονίζοντας πως δεν ήσαν διατεθειμένοι να δώσουν ούτε δεκάρα
για τον ελληνικόν κεφαλαιοκρατισμόν και για τον ιμπεριαλιστικόν πόλεμον της Μεταξικής
διχτατορίας»...
Ο ανθελληνισμός των Κυπρίων κομμουνιστών ήτο μόνιμος κατάστασις, η οποία εξεδηλούτο κατά
καιρούς υπό διάφορα προσχήματα. Αι προβαλλόμενοι, όμως, αιτιολογίαι είναι τόσον επίπλαστοι
ώστε πίσω από αυτάς να δύναται κανείς, διά... γυμνού οφθαλμού, να ίδη τα πραγματικά ελατήρια της
πολεμικής εναντίον της Ελλάδος.
Υπήρχον γεγονότα αλλά και συρροή ενδείξεων που προδιέγραφον και την μορφήν του επερχομένου
μεγάλου πολέμου αλλά και την τραγικήν μοίραν της Ελλάδος η οποία θα υφίστατο διπλήν επίθεσιν
και τριπλήν κατοχήν. Οι κομμουνισταί εν Κύπρω τίποτε δεν αντελαμβάνοντο από αυτά. Διατί άλλως
τε; Η Σοβιετική Ένωσις ήτο ακόμη σύμμαχος του Χίτλερ. Εξ άλλου, την τυχόν επίθεσιν κατά της
Ελλάδος δεν την έβλεπον ως εθνικήν τραγωδίαν αλλ' ως ευκαιρίαν καταλύσεως του καθεστώτος της
4ης Αυγούστου. Όταν ετελείωσεν ο πόλεμος και η Ελλάς ανέθορεν ένδοξος και λαμπρά μέσα από τα
αίματα και τα ερείπιά της, το Α.Κ.Ε.Λ. ησθάνθη την ανάγκην να απολογηθή. Την ενοχήν παρεδέχθη
ανώτατον στέλεχός του, ο Μίνως Περδίος, ο οποίος έγραψε (Θεωρητικός Δημοκράτης, τεύχος 7,
Ιούλιος 1950) και τα εξής:
«Ξαίρουμε, βέβαια, πως ο τελευταίος πόλεμος ήταν από την αρχή του πόλεμος αντιφασιστικός,
πόλεμος δίκαιος απελευθερωτικός των λαών, που απειλούνταν από τη χιτλεροφασιστική
υποδούλωση. Ωστόσο, αυτός ο χαρακτήρας του πολέμου δεν έγινε εξαρχής κατανοητός από
πολλά κομμουνιστικά κόμματα του εξωτερικού. Σ' αυτό το λάθος έπεσαν κι εδώ στην Κύπρο οι
Digitized by 10uk1s
τότε οργανωμένες δυνάμεις του νησιού μας, που εκφράζονταν φανερά από τις εργατικές
συντεχνίες και μυστικά από το παράνομο Κ.Κ.Κ.».
Δηλαδή, μία ακόμη ομολογία, μία ακόμη ένοχος αυτοκριτική, μία ακόμη αναθεώρησις! Και θα υπάρξη
ακόμη μεγάλη συνέχεια...
Οι Κομμουνισταί χλευάζουν το «Όχι»
Όταν ο Ιωάννης Μεταξάς εβροντοφώνησε το «ΟΧΙ» (μόνος μέσα στην νύκτα, κατά τον Π.
Κανελλόπουλον), εις την Κύπρον η συγκίνησις ήτο μεγάλη. Εκτύπησαν ηχηρώς οι κώδωνες και
εξεδιπλώθησαν αι απηγορευμέναι από τους Άγγλους γαλανόλευκοι διά να φορτίσουν με μεγαλείον
την φθινοπωρινήν ατμόσφαιραν. Και μόλις εστέγνωσαν τα δάκρυα και έσβησεν ο απόηχος των
«ζήτω», ήρχισεν η προσπάθεια να βοηθηθή από τους Κυπρίους εμπράκτως ο αγών της Ελλάδος. Πώς
να σταλούν χρήματα, είδη και εθελονταί.
Οι Κύπριοι κομμουνισταί όχι μόνον δεν μετέχουν εις το εθνικόν αυτό οιστρηλάτημα, αλλά χλευάζουν
και ειρωνεύονται την λαϊκήν συγκίνησιν. Εκατόν χιλιάδες λίραι (σημαντικόν ποσόν διά την εποχήν)
προσφέρονται εις την Ελλάδα από τους τοπικούς εράνους. Το Κ.Κ.Κ. και τα μέλη του αρνούνται να
προσφέρουν και ένα ακόμη γρόσι, διότι «δεν είχαν αυτοί χρήματα να δίδουν για να γίνουν βόλια που
θα κτυπήσουν τ' αδέλφια τους τους Ιταλούς»!
Θα υπάρξη και πάλιν «μεταμέλεια» διά την... λαθεμένη γραμμή και υποκριτικώς θα γίνη νέα καταδίκη
διά την κατάπτυστον ανθελληνικήν στάσιν του Κομμουνισμού. Την 17.6.1945 η Κ.Ε. του Α.Κ.Ε.Λ. θα
ανακοινώση:
«Η Κεντρική Επιτροπή δεν έχει κανένα λόγο να αποκρύψει και να μη υπογραμμίσει τα λάθη του
παλαιού εργατικού κινήματος κάτω από την τοτινή πολιτική ηγεσία του Κομμουνιστικού
Κόμματος Κύπρου και αργότερα την ανάρμοστη στάση των Εργατικών Συντεχνιών κατά την
εποχή της κήρυξης του πολέμου ενάντια στην Ελλάδα από τη φασιστική Ιταλία... Η Κ.Ε. ανοιχτά
καταδικάζει όλες τις παληές εκδηλώσεις και τάσεις σαν μεγάλα και σοβαρά, βλαβερά, ολέθρια
λάθη, λάθη σεχταριστικά και στην ουσία αντεθνικά και αντιπατριωτικά λάθη... Το φαρδύ
εργατικό κίνημα δεν μπορούσε να τρέφει εμπιστοσύνη σε τέτοια καθοδήγηση, που πετούσε στα
σύγνεφα και περιφρονούσε τα εθνικά αισθήματα του λαού».
Και πάλιν μία... θαρραλέα αναθεώρησις! Μόνον που υπήρχον δύο στοιχεία τα οποία εδοκίμαζον την
ειλικρίνειάν της. Πρώτον, η ηγεσία του Κ.Κ.Κ. η οποία «πετούσε στα σύγνεφα» και έκαμε τα τόσα
λάθη, ήτο βασικώς η ιδία με αυτήν του Α.Κ.Ε.Λ., η οποία τώρα κατεδίκαζε και έπτυε το «άλλο εγώ»
της! Δεύτερον, πάντοτε το Α.Κ.Ε.Λ. επαίρεται ότι είναι η συνέχεια και το γέννημα του Κ.Κ.Κ., την
δράσιν του οποίου εις πάσαν περίπτωσιν προέβαλλε πανηγυρικώς. Λοιπόν;
Και δεν είναι μόνον αυτά. Επειδή η ανειλικρίνεια, ο δόλος, ο καιροσκοπισμός και η πλαστογράφησις
της Ιστορίας είναι στοιχεία σύμφυτα με την κομμουνιστικήν ψυχήν και νοοτροπίαν, θα υπάρξη και...
αναθεώρησις της αναθεωρήσεως! Και πάλιν θα εκδηλωθή μεταμέλεια διά την μεταμέλειαν! (Όχι δεν
είναι θέατρον του παραλόγου, όχι δεν είναι στιγμιότυπα ψυχιατρείου∙ είναι η ιστορία του Α.Κ.Ε.Λ.
γραμμένη κυρίως από το ίδιον και τους ηγέτας του!).
Μετά την βύθισιν της «Έλλης» οι Κύπριοι κομμουνισταί ηρνήθησαν να μετάσχουν εις τους εράνους
διά την ενίσχυσιν των ενόπλων δυνάμεων της Ελλάδος, μετά την 28ην Οκτωβρίου 1940 εχλεύασαν
την λαϊκήν οργήν κατά του Ιταλικού φασισμού και περίπου ανέμενον μετά προσδοκίας την νίκην του
διά να καταλυθή το «λαομίσητο» καθεστώς Μεταξά! «Πόλεμος ιμπεριαλιστικός» ήτο, κατ' αυτούς η
Digitized by 10uk1s
επική αντίστασις της Ελλάδος εις τα βορειοηπειρωτικά βουνά. «Αδέλφια» ήσαν οι Ιταλοί εισβολείς
(όπως τώρα αδέλφια αποκαλεί το Α.Κ.Ε.Λ. τους Τούρκους!).
Επειδή όλα αυτά ελέγοντο και εγράφοντο δημοσία, το Α.Κ.Ε.Λ. ηναγκάσθη ‐ως ανεφέρθη‐ να εκφράση
την μεταμέλειάν του μετά τον πόλεμον και να είπη, μεταξύ άλλων, ότι ήσαν αντεθνικαί αι θέσεις τας
οποίας ελάμβανε κατά το 1940. Το έπραξε λόγω πιεστικής πολιτικής ανάγκης και κομματικής
υστεροβουλίας. Δεν ήτο παρά επίπλαστος και φραστική η μεταμέλειά του. Διά τούτο και μετά
πάροδον τεσσάρων ετών, το Α.Κ.Ε.Λ. επιστρέφει εις την γνωστήν τακτικήν του.
Το έπικόν «Όχι» του Νίκου Ζαχαριάδη...
Την 28ην Οκτωβρίου 1949 εις το όργανον του Α.Κ.Ε.Λ. «Νέος Δημοκράτης» δημοσιεύεται εορταστικόν
άρθρον υπό τον τίτλον «Μέρα του λαού», εις το οποίον ο γενικός γραμματεύς του Κ.Κ.Ε. Ν.
Ζαχαριάδης παρουσιάζεται ότι αυτός είπε το «Όχι» και ότι αυτός συνέτριψε τον Φασισμόν και
ύστερα, πάλιν με το ολόδικόν του «Όχι», συνέτριψε και το Ναζισμόν! Ο Ζαχαριάδης, λοιπόν, ήτο το Α
και το Ω της αντιστάσεως. Αυτή είναι ‐κατά τους κομμουνιστάς‐ η Ιστορία και έτσι πρέπει να
διαβάζεται. Έγραφεν ο Νέος Δημοκράτης εις το άρθρον του:
«Καθολική η μάχη, με εθνικό και διεθνικό περιεχόμενο, άρχισε στις 28 του Οκτώβρη του 1940
στα θρυλικά βουνά της Ηπείρου. Μ' αυτά τα μεγάλα συνθήματα που ηλεκτρίζουν όλο τους το
είναι, γράφουν σαν άξιοι γιοι της Ελλάδας το ανυπέρβλητο έπος της νεώτερης εθνικής Ιστορίας ‐
και ταυτόχρονα πρόσθεσαν τις δικές τους σελίδες δόξας στο θριαμβικό έπος της πιο μεγάλης
μάχης των λαών όλης της γης. Η προσταγή κι οραματισμός του πιο μεγάλου γιου της Ελλάδας,
του Νίκου Ζαχαριάδη, εμπνέει τους ηρωικούς μαχητές του απελευθερωτικού αγώνα σε κάθε
βήμα της τιτανικής τους εξόρμησης. Στις γραμμές του μετώπου οι πρωτεργάτες της νίκης στα
μετόπισθεν οι δουλευτάδες της νίκης, κάνουν πιστεύω τις εντολές του Ζαχαριάδη, του Προμηθέα
Δεσμώτη στις φυλακές της Κερκύρας από τη Μεταξική δικτατορία: «Ο ΚΑΘΕ ΒΡΑΧΟΣ, Η ΚΑΘΕ
ΡΕΜΑΤΙΑ, ΤΟ ΚΑΘΕ ΧΩΡΙΟ, Η ΚΑΘΕ ΠΟΛΗ, ΣΠΙΤΙ ΜΕ ΣΠΙΤΙ, ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ ΑΚΑΤΑΒΛΗΤΑ
ΦΡΟΥΡΙΑ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΜΑΣ ΑΓΩΝΑ∙ ΕΠΑΘΛΟΝ ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ ΘΑΝΑΙ Η
ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΠΡΟΚΟΠΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΟΥΛΕΙΑΣ, ΜΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΛΕΥΤΕΡΗ ΚΙ ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΗ».
»Το ΟΧΙ του Νίκου Ζαχαριάδη, το όχι του ηρωικού κομμουνιστικού κόμματος, το όχι της
Ελληνικής εργατικής τάξης,το όχι ολων των Ελλήνων εργαζόμενων αντιτάχθηκε αδυσώπητα
ενάντια στο Φασισμό του Μουσολίνι, κι έσμιξε με το όχι των λαών της γης για την καθολική
συντριβή του Φασισμού, για την υπεράσπιση των πανανθρωπίνων ιδανικών της λευτεριάς και
της αληθινής δημοκρατίας. Το όχι του Νίκου Ζαχαριάδη, το όχι του ηρωικού Κομμουνιστικού
Κόμματος, το όχι της Ελληνικής Εργατικής τάξης, το όχι όλων των Ελλήνων εργαζομένων,
αδυσώπητα κυνήγησε λίγο πιο ύστερα τις σιδηρόφρακτες ορδές του Χίτλερ, που κατάκλυσαν την
Ελλάδα.
»Βράχο με βράχο, ρεματιά με ρεματιά, χωριό με χωριό, πόλη με πόλη, σπίτι με σπίτι, έγιναν τα
ακατάβλητα φρούρια στον εθνικοαπελευθερωτικό μας αγώνα όπως το πρόσταξε ο καλύτερος
γυιος του λαού της Ελλάδας ο Νίκος Ζαχαριάδης. Γεννήθηκε τότε το δεύτερο έπος της θρυλικής
αντίστασης ισάξιο σε φωτοβολία με το πρώτο έπος της Αλβανίας. Γέννα και θρέμμα και άνδρωμα
του λαού της Ελλάδας, τόσο το ένα όσο και το άλλο. Επικά δημιουργήματα φτιαγμένα με το αίμα
και τη θυσία των πιο διαλεχτών παιδιών του Ελληνικού λαού. Κι όμως δεν διανοήθηκαν μόνο, μα
τόλμησαν κι όλας οι επαίσχυντοι πλαστογράφοι της Ιστορίας, οι μεταφραστές του αίματος και
της θυσίας του Ελληνικού λαού σε δολλάρια και χρυσό, να του υποκλέψουν το όχι. Να το
δώσουν στον αιμοσταγή δικτάτορα, το φρικαλέο τύραννο, το δήμιο των πιο διαλεκτών παιδιών
της Ελλάδας. Τον άνθρωπο χωρίς πίστη και ιδανικά, που προκαθόριζε στο ημερολόγιόν του την
Digitized by 10uk1s
συντριβή της Ελλάδας μέσα σε λίγες μέρες, λίγο πριν αρχίσει η Φασιστική εκστρατεία, που
δερνόταν από ηττοπάθεια και την αμφιταλάντευση ‐και τη σημείωνε στο ημερολόγιό του‐ όταν
θριαμβευτές οι στρατειές των παιδιών του λαού μπαίνουν στο Αργυρόκαστρο και την Κορυτσά
συντρίβοντας το Φασισμό στο πεδίο της μάχης.
»Ας ουρλιάξουν όσον θέλουν οι πλαστογράφοι της Ιστορίας. Ας βάζουν μύρια όχι στο στόμα του
Μεταξά και της κλίκας των τραπεζιτών του Κολωνακίου της Αθήνας».
Με αυτήν, όμως, την... αναθεώρησιν της αναθεωρήσεως και την μεταμέλειαν διά την μεταμέλειαν θα
διαφωνήση κάποιος. Ποιος; Μα ο ίδιος, ο «πιο μεγάλος γυιος της Ελλάδας», ο νέος «Προμηθέας
Δεσμώτης», ο «καλύτερος γυιος του λαού της Ελλάδας», ο σύντροφος Νίκος Ζαχαριάδης! Διότι, την
ιδίαν ώραν καθ' ην το Α.Κ.Ε.Λ. φέρει τον (αθώον τοιούτου εθνικού κρίματος!) ηγέτην του Κ.Κ.Ε. να
λέγη το «ΟΧΙ» και να απελευθερώνη την μίαν μετά την άλλην τας ελληνικάς πόλεις της Βορείου
Ηπείρου, εκείνος επιμένει εις άλλας θέσεις. Ας μην αυτοσχεδιάζωμεν και ημείς και ας μη
πλαστογραφώμεν τον «μεγαλείτερο γυιο», αλλά ας τον αφήσωμεν να ομιλήση ο ίδιος και να είπη τι
θέλει διά τον πόλεμον διά την ειρήνην, διά τους Ιταλούς, διά τον Μεταξάν, διά τον ιμπεριαλισμόν. Η
Ιστορία δεν γράφεται με τα εκ των υστέρων αναθέματα, με ζητωκραυγάς και το κομματικόν
«κανάλιασμα» των πραγμάτων. Τα γεγονότα και τα κείμενα έχουν αλύγιστον πείσμα και δεν
υποτάσσονται.
Το Α.Κ.Ε.Λ. απέδιδε περίπου εις τον Ν. Ζαχαριάδην το «Όχι» της 28ης Οκτωβρίου 1940 και έπλεκε δι'
αυτόν εμετικώς πληθωρικά εγκώμια. Η στάσις, όμως, του ηγέτου του Κ.Κ.Ε. δεν ήτο αυτή την οποίαν,
διαστρέφοντες την Ιστορίαν, του απέδιδον οι Κύπριοι κομμουνισταί. Πρέπει να υπομνησθή ότι ο
Ζαχαριάδης εις έγγραφόν του της 15 Ιανουαρίου 1941 (Ριζοσπάστης, 20.10.1945) έγραφε και τα εν
συνεχεία παρατιθέμενα:
«... Ο Μεταξάς από την πρώτη στιγμή έκαμε το αντίθετο. Έκαμε πόλεμο φασιστικό, κατακτητικό
πόλεμο. Ενώ, αφού διώξαμε τους Ιταλούς από την Ελλάδα, βασική προσπάθειά μας έπρεπε να
είναι να κάνουμε μία ξεχωριστή, έντιμη και δίχως παραχωρήσεις Ελληνοϊταλικη ειρήνη,
πράγμα που μπορούσε να γίνη με τη μεσολάβηση της Ε.Σ.Σ.Δ., η μοναρχοφασιστική δικατατορία
συνέχισε τον πόλεμο για λογαριασμό όχι του Λαού της Ελλάδας, μα της πλουτοκρατίας και του
Αγγλικού Ιμπεριαλισμού. Μετά το διώξιμο των Ιταλών από την Ελλάδα το αίμα των φαντάρων
μας χύνεται άδικα, σήμερα δε ο Εγγλέζικος Ιμπεριαλισμός εισπράττει με το αίμα των παιδιών
της Ελλάδας τους τόκους των κεφαλαίων που διέθεσε στα 1935‐1936 για την παλινόρθωση του
Γεωργίου και την εγκαθίδρυση της μοναρχοφασιστικής δικτατορίας του Μεταξά.
»Αφού δε ο Μεταξάς αρνιέται ν' αποκαταστήσει τις ελευθερίες του λαού, να εξασφαλίσει την
ειρήνη της Ελλάδας και κάνει πόλεμο κατακτητικό, ιμπεριαλιστικό, που όλα του τα βάρη τα
πληρώνει ο λαός, παραμένει (ο Μεταξάς) κύριος εχθρός του Λαού και της χώρας. Η ανατροπή
του είναι το πιο άμεσο και ζωτικό συμφέρον του Λαού μας. Λαός και στρατός πρέπει να πάρουνε
στα χέρια τους τη διαχείριση της χώρας και του πολέμου, με σκοπό ειρήνη, εθνική ανεξαρτησία,
εσωτερικό, αντιφασιστικό, αντιπλουτικρατικό λαϊκό καθεστώς, ολόπλευρη προσέγγιση προς την
Ε.Σ.Σ.Δ. και Βαλκανική συνεργασία, με βάση την ειρηνική λύση των εσωβαλκανικών διαφορών.
»Ο Λαός της Ελλάδας υπερασπίζει στον πόλεμο αυτό μόνο την εθνική του ανεξαρτησία. Είναι
ξένος, ενάντιος στο ιμπεριαλιστικό πόλεμο Αγγλίας‐Γερμανίας και Σία. Θέλει χωριστή, έντιμη,
άμεση ειρήνη με τη μεσολάβηση της Ε.Σ.Σ.Δ. Οι Λαοί και φαντάροι της Ελλάδος και Ιταλίας δεν
είναι εχθροί. Μα αδέρφια και η συναδέλφωσή τους στο μέτωπο θα σταματήσει τον πόλεμο, που
κάνουν οι εκμεταλλευτές κεφαλαιοκράτες του. Για να γίνουν όλα αυτά, Λαός και Στρατός πρέπει
να ανατρέψουν την μοναρχοφασιστική δικτατορία Μεταξά, που είναι ο κύριος και βασικός
εχθρός τους. Αυτός είναι σήμερα ο δρόμος του Κ.Κ.Ε. Κάθε μέλος‐στέλεχος οργάνωσης αυτή τη
Digitized by 10uk1s
γραμμή πρέπει να μπάσει στις μάζες και οργανώνοντάς τες γύρω σ' αυτή να την επιβάλει
νικηφόρα».
Αυτή, λοιπόν, ήτο η βροντώδης διαφωνία του Ν. Ζαχαριάδη προς τα πατριωτικά εγκώμια και τους
εθνικούς τίτλους που, προθύμως και αβασανίστως, του επεδαψίλευε το Α.Κ.ΕΛ. Με άλλους λόγους ο
ηγέτης του Κ.Κ.Ε., αμυνόμενος εκ των προτέρων εις πιθανήν ιστορικήν... παρεξήγησιν, κραυγάζει ότι
το μόνον «Όχι» το οποίον είπε, ήτο εν «Όχι» εις το «Όχι» του Μεταξά!
Digitized by 10uk1s
Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΟΥ Α.Κ.Ε.Λ.
Την 14ην Απριλίου 1941 συγκροτείται εις το χωρίον Σκαρίνου, μεταξύ Λευκωσίας και Λεμεσού, το
ιδρυτικόν συνέδριον του Ανορθωτικού Κόμματος του Εργαζομένου Λαού (Α.Κ.Ε.Λ.). Με άδειαν των
Αγγλικών αρχών (η οποία ήτο απαραίτητος βάσει του νόμου ο οποίος απηγόρευε τας συγκεντρώσεις
πέραν των 5 ατόμων) συνεκεντρώθησαν 30‐40 άτομα με απόφασιν να ιδρύσουν εν νέον πολιτικόν
κόμμα. Κινητήριος μοχλός ήτο το Κ.Κ.Κ. το οποίον ευρίσκετο εις την παρανομίαν. Η ηγεσία του έκρινεν
ότι το κομμουνιστικόν κίνημα έπρεπε να λάβη μίαν άλλην έκφρασιν και διάστασιν, μίαν άνεσιν
νομιμότητος, μίαν επίφασιν δημοκρατίας. Και η κάλυψις, βεβαίως, θα ήτο η συμμετοχή μη
μαρξιστικών στοιχείων και μη χαρακτηρισμένων κομμουνιστών. Το Κ.Κ.Κ. είχεν ουσιαστικώς
αχρηστευθή παρά τας τοπικάς και περιωρισμένας επιτυχίας του εις τον συνδικαλιστικόν τομέα. Το
κατέτρωγεν ο «σεχταρισμός» και ήτο αδύνατος η μαζικοποίησίς του, όχι διότι οι Άγγλοι το είχον ρίψει
εις την παρανομίαν (διότι η παρανομία κατά κανόνα φουντώνει τας πραγματικάς επαναστάσεις),
αλλά διότι τα αθεϊστικά του κηρύγματα και η ανθελληνική του πολιτική το είχον εκθέσει
ανεπανορθώτως και το είχον απομονώσει από τας λαϊκάς μάζας.
Είναι εντυπωσιακόν το στοιχείον ότι το Α.Κ.Ε.Λ. εξεκίνησε την σταδιοδρομίαν του με εν ψευδώνυμον
και μίαν απάτην: «Ανορθωτικό Κόμμα Εργαζομένου Λαού» ήτο η απατηλή πρόσοψις (Μέχρι σήμερον
το έμβλημά του δεν είναι το σφυροδρέπανον, αλλά μόνο το σφυρί! Σκόντο; Υπεκφυγή;
Αυτοευνουχισμός;). Και ποία ήτο η παγίς; Η παγίς ήτο, ότι σκοπίμως και με κακόβουλον πρόθεσιν
εκλήθησαν αι εξωκομματικαί προσωπικότητες διά να αποτελέσουν ένα προκάλυμμα, μίαν προσωπίδα
που θα ωραιοποιεί το πρόσωπο του Κ.Κ.Κ., το οποίον θα ήτο κρυμμένον πίσω από το Α.Κ.Ε.Λ. Αλλά,
βεβαίως,με μίαν απάτην‐ψευδωνυμίαν και με μίαν παγίδα δεν ήτο δυνατόν να γεννηθή κόμμα
δημοκρατικόν, αλλά εν κακοποιόν στοιχείον εις την πολιτικήν ζωήν της Κύπρου. Και πράγματι, η
σταδιοδρομία του κόμματος αυτού υπήρξε πάντοτε ζημιογόνος και διά την ενότητα των Κυπρίων
αλλά και διά την προώθησιν του εθνικού θέματος.
Ας μη κατηγορούμεν «αδίκως» το Α.Κ.Ε.Λ. και ας ίδωμεν «από μέσα» πώς στοιχειοθετείται η
διατυπωθείσα μομφή. Θα ομιλήσουν εις γενικός γραμματεύς του Α.Κ.Ε.Λ. και εις γενικός γραμματεύς
του Κ.Κ.Κ.
Ο Φιφής Ιωάννου, γενικός γραμματεύς του Α.Κ.Ε.Λ., θα γράψη (Απογευματινή, 5.4.1976) τα εξής:
«Οι εξωκομματικοί διανοούμενοι άνθρωποι ή επιστήμονες, είχαν προσκληθή, όχι μόνο σαν
«διακοσμητική βιτρίνα», αλλά και διότι είχαν επιλεγή ως προς τα προοδευτικά, φιλελεύθερα και
δημοκρατικά τους φρονήματα, ώστε να συμβάλουν στην επιδιωκόμενη διά της ιδρύσεως του
Α.Κ.Ε.Λ. μαζικοποίηση του Κόμματος μέσα στα ευρύτερα λαϊκά στρώματα».
Διά τους λόγους οι οποίοι ώθησαν εις την ίδρυσιν του Α.Κ.Ε.Λ., ο Κ. Κόνωνας, γενικός γραμματεύς του
Κ.Κ.Κ., θα γράψη (Πατρίς 16.4. 1966) τα ακόλουθα: «Γενικώς ήτο τόσον μεγάλη η λαϊκή κατακραυγή
εναντίον του Κ.Κ.Κ., ώστε απεφασίσθη μετέπειτα η «διάλυσίς» του και η ίδρυσις του Α.Κ.Ε.Λ., τον
Απρίλιον 1941. Άλλαξε, δηλαδή, ο Μανωλιός και έβαλε τα ρούχα του αλλιώς».
Άλλως τε, εις την συνέχειαν η «διακοσμητική βιτρίνα» θα αντιληφθή πολύ συντόμως τον ρόλον που,
δολίως και εν αγνοία της, της ανέθεσαν και το Α.Κ.Ε.Λ. θα παραμείνη καθαρώς μαρξιστικόν κόμμα,
διατηρούν όμως την ωραιοποιημένην απατηλήν ψευδωνυμίαν του. Και κάτι ακόμη: Το Α.Κ.Ε.Λ. θα
λάβη ως προίκα του την κληρονομιά του Κ.Κ.Κ., με τα ίδια πρόσωπα εις την ήγεσίαν του.
Εις το ιδρυτικόν συνέδριον του Α.Κ.Ε.Λ., ο Πλουτής Σέρβας θα διαδραματίση ρόλον πρωταγωνιστικόν
και κατευθυντήριον, τόσον εμφανώς όσον και από το παρασκήνιον. Ο Φιφής Ιωάννου λέγει, ότι «όσα
εφθέγγετο ο Σέρβας εγίνοντο, μέχρι και τότε ακόμη, δεκτά με ένα είδος δέους ανάμικτον με
Digitized by 10uk1s
ειδωλολατρισμόν!». Και γράφει ακόμη ότι «υπήρχε τότε το αναμφισβήτητο για την εποχή εκείνη της
νηπιακής ηλικίας του αναδιοργανωθέντος Κ.Κ.Κ. σύμπλεγμα κατωτερότητας, φαινόμενο της απόλυτης
σχεδόν επιβολής της «φυσιογνωμίας» Σέρβα πάνω στο Κόμμα, που λίγα μόνο χρόνια μετά, επέπρωτο
να αρχίση ξεφτίζοντας, μέχρι που κατέρρευσε τελείως σαν διάττοντας αστέρας».
Το Α.Κ.Ε.Λ. πτύει την γέννησίν του...
Όπως ακριβώς το Κ.Κ.Κ. έπτυσε πολλάς φοράς τον εαυτόν του (βλέπε και τακτικήν του Κ.Κ.Ε.) και
«έφαγε τα παιδιά του», έτσι και το Α.Κ.Ε.Λ. θα πτύση το λίκνον όπου τεχνητώς εγεννήθη. Εις την
απόφασιν του Α.Κ.Ε.Λ. (12 Αυγούστου 1952) βλέπομεν και αυτά:
«Ξεκινώντας απ' το ιδρυτικό συνέδριο της Σκαρίνου (στο οποίο δεν προσκλήθηκε ούτε ένα
αγροτικό στοιχείο) βλέπουμε σαν ιδρυτικό μέλος τον δηλωσία Κόνωνα, που αναδείχνεται στην
Κ.Ε. Στην Κ.Ε. κυριαρχούν τα μικροαστικά οππουρτουνιστικά, φιλοκυβερνητικά στοιχεία που δεν
αργούν να εγκαταλείψουν το Κόμμα. Αργότερα αναδείχνονται στην ηγεσία του Α.Κ.ΕΛ. τέτοια
στοιχεία όπως ο Νούσης, ο Φιφής και άλλοι αποστάτες, με μοναδικό κριτήριο τις ρητορικές τους
ικανότητες... Όλα αυτά όμως είναι μηδαμινά μπροστά στις πολύτιμες υπηρεσίες που πρόσφερε ο
Σέρβας στον ταξικό εχθρό...».
Εις τον «Θεωρητικό Δημοκράτη» (Απρίλιος 1949) γράφονται: «Από τον ιδρυτή του ‐το Κ.Κ.Κ.‐ το
Α.Κ.Ε.Λ. κληρονόμησε μια ηγεσία με αρκετά οππορτουνιστικά στοιχεία». Τι λάκκος ιοβόλων όφεων
ήτο το Α.Κ.Ε.Λ.! Τι πανδαισία ύβρεων και κατηγοριών! Τι αγέλη λύκων αλληλοσπαρασσομένων!
Έχει ιστορικήν σημασίαν ότι το Α.Κ.Ε.Λ. επήρε και εκράτησε ζηλοτύπως την κληρονομίαν του Κ.Κ.Κ. Εις
τον «Θεωρητικό Δημοκράτη» (Ιανουάριος 1952) βλέπομεν: «Επικεφαλής του νέου αγώνα βρίσκεται
τώρα το Ανορθωτικό Κόμμα των Εργαζομένων της Κύπρου (Α.Κ.Ε.Λ.) που ιδρύθηκε το 1941,
κληρονόμος και συνεχιστής του Κ.Κ.Κ.». Και εις το 7ον Συνέδριον Α.Κ.Ε.Λ. λέγεται:
«Πρέπει να το διακηρύξουμε, σύντροφοι, ότι είναι χάρι στην υπάρξη και τη δράση του Κ.Κ.Κ.,
παρά την σεχταριστική παιδική του αρρώστεια, όπως και στην κατοπινή νόμιμη δράση του ίδιου
κόμματος, του Α.Κ.Ε.Λ., που ο κυπριακός λαός βγαίνοντας απ' το σκοτάδι της Παλμερικής εποχής
αναθάρρησε, μπήκε γρήγορα κι αποφασιστικά στο δρόμο της ολόπλευρης, αντιφασιστικής και
απελευθερωτικής πάλης».
Όσον αφορά το τελευταίον περί «απελευθερωτικής πάλης», θα επανίδωμεν το Α.Κ.Ε.Λ., μετά
πάροδον ολίγων ετών, να μουντζώνεται, να πτύη εις το πρόσωπόν του διά την αδράνειαν και την
αποχήν του από τον εθνικόν αγώνα. Αλλά και αυτή η «μαζικοποίηση» δεν έγινεν ως προοίμιον και
προϋπόθεσις πατριωτικής πάλης, αλλά διά το «κομματικό δυνάμωμα». Και ο προσανατολισμός προς
την Ένωσιν, απλούν και δόλιον τέχνασμα διά την απόσπασιν και προσέλκυσιν μαζών. Γράφει ο
Πλουτής Σέρβας (μη λησμονήται: γενικός γραμματεύς επί 16 έτη του Κ.Κ.Κ. και του Α.Κ.Ε.Λ.) εις το
βιβλίον του «Η Κυπριακή τραγωδία», σελ. 38, τα εξής:
«Πριν ακόμη τελειώσει ο πόλεμος είχε αρχίσει ο δεύτερος γύρος της εθνικής διεγέρσεως. Το
Α.Κ.Ε.Λ. (διάδοχο του Κ.Κ.Κ.) που ιδρύθηκε στα 1941, προσανατολίζεται προς το πανεθνικό λαϊκό
αίσθημα κι αλλάσσει τη γραμμή του Κ.Κ.Κ., καταδικάζοντας την παληά στάση της Αριστεράς.
Αυτό του επιτρέπει, τάχιστα, να πάρει οργανωτικό πλάτος και ν' αποχτήσει μαζική επιρροή».
Εις την προγραμματικήν διακήρυξιν του Α.Κ.Ε.Λ. περιελαμβάνοντο τα ακόλουθα αιτήματα:
«1) Παραχώρησις πλήρων πολιτικών ελευθεριών.
Digitized by 10uk1s
2)Αναγνώρισις της εθνικής υποστάσεως των συνοίκων στοιχείων.
3)Υπεύθυνος και υπόλογος έναντι του λαού Κυβέρνησις, η οποία να προέρχεται από Βουλήν
εκλεγομένην κατόπιν γενικής και καθολικής ψηφοφορίας όλων των συνοίκων στοιχείων.
4) Κοινοτική ελευθερία, τόσον όσον αφορά τους Δήμους των πόλεων, όσον και τας αγροτικάς
κοινότητας.
5) Πλήρης εργατική νομοθεσία.
6) Προοδευτική φορολογία του εισοδήματος και ελάττωσις εις το ελάχιστον των φόρων του
εργαζομένου λαού».
Επειδή και εις άλλα σημεία των αποφάσεων υπήρχεν η αναφορά εις το «γηγενές» και «σύνοικον»
Τουρκικόν στοιχείον, που έπρεπε να του αναγνωρισθή η «εθνική υπόστασις», ευκόλως δύναται να
αντιληφθή κανείς ότι εβρυκολάκιαζε παρηλλαγμένον το παλαιόν σύνθημα «πλέρια ισοτιμία στις
μειονότητες»... Εις τας μετέπειτα εξελίξεις, το Α.Κ.Ε.Λ. θα δώση περισσότερον ανοικτά και καθαρά το
δικαίωμα εις τους Τουρκοκυπρίους να αποσχισθούν και να ανεξαρτητοποιηθούν από το Κυπριακόν
σύνολον!
Άνανδροι και λιποτάκται οι ηγέται του Α.Κ.Ε.Λ.
Ολίγας ημέρας μετά το ιδρυτικόν συνέδριον του Α.Κ.Ε.Λ., η χιτλερική Γερμανία επιτίθεται και
καταλαμβάνει την Κρήτην. Εις την Αφρικήν μάχονται με επιτυχίαν αι Γερμανικοί και αι Ιταλικοί
στρατιαί. Ο πόλεμος ομοιάζει πλέον με πελωριον κύμα που αφρισμένον ορθώνεται και ετοιμάζεται να
πέση επάνω εις την Κύπρον!
Η λογική, αλλά και συγκεκριμέναι ενδείξεις και πληροφορίαι οδηγούν εις το συμπέρασμα ότι
υπάρχουν κατηρτισμένα σχέδια των Γερμανών να επιτεθούν και καταλάβουν την Κύπρον. Η άμυνα
των Άγγλων είναι πρόχειρος και ασθενής. Εν αιματηρόν χάος ευρίσκεται εν όψει. Οι Άγγλοι
κυβερνήται τελούν εν αμηχανία. Και οι ηγέται του Κυπριακού Κομμουνισμού καταλαμβάνονται από
πραγματικόν πανικόν. Ούτε ολίγον ούτε πολύ, ετοιμάζονται να το σκάσουν! Ηγετικόν κομμουνιστικόν
στέλεχος γράφει εις συγγενή του εις την Αλεξάνδρειαν: «Ετοιμάσαμε λίγα πράγματα, αν φανή
αναγκαίο να φύγουμε. Ο Νίκος μας έγραψε πως εκεί θα μπορέσουμε να μείνουμε. Εδώ δεν ξέρει
κανείς τι μπορεί να γίνη».
Και διά να μη προβληθή το επιχείρημα ότι αδίκως κατηγορείται η κομμουνιστική ηγεσία δι' ανανδρίαν
και διά φυγομαχίαν, ιδού τι γράφει (Απογευματινή, 6.4.1976) ο Φιφής Ιωάννου, γενικός γραμματεύς
του Α.Κ.Ε.Λ.: «Σε λίγο, με το τέλος της μάχης και της Κρήτης και την παραπέρα προέλαση του Ρόμμελ,
μερικά τουλάχιστον από τα κορυφαία στελέχη του Κ.Κ.Κ. κάμνουν μάλλον σκέψεις πώς να διαφύγουν
για να σωθούν από την επερχόμενη και στην Κύπρο χιτλεροφασιστικήν επιδρομή, παρά πώς ν'
αναπτύξουν το νέο μαζικοπολιτικό Κόμμα»...
Τον Οκτώβριον 1941 συνέρχεται το Πρώτον Τακτικόν Συνέδριον του Α.Κ.Ε.Λ. Αναδεικνύεται η Ακελική
ηγεσία με επί κεφαλής τον Πλουτήν Σέρβαν, ο οποίος διατηρεί παραλλήλως και την θέσιν του γενικού
γραμματέως του Κ.Κ.Κ., που ειργάζετο και παρανόμως. Το Α.Κ.Ε.Λ. δεν ήτο τίποτε άλλο παρά έντεχνος
μεταμφίεσις, ένας πολιτικός δούρειος ίππος. Το ομολογεί πεντακάθαρα ο ίδιος ο Σέρβας, ο οποίος εις
το βιβλίον του «Κυπριακό: Ευθύνες» (σελ. 119) γράφει και τα ακόλουθα ενδιαφέροντα:
«Η πρωτοβουλία ενός μικροαστού διακεκριμένου δικηγόρου, του κ. Γ. Βασιλειάδη, για την
Digitized by 10uk1s
οργάνωση πλατειού πολιτικού κόμματος κατ' αντίθεση με τα παληά και ξεχασμένα, στη διάρκεια
της παλμερικής δικτατορίας, προσωπικά αστικά κόμματα, πρόσφερε στην κομμουνιστική ηγεσία
την ευκαιρία για νέες σκέψεις: Την οργάνωση ενός νόμιμου προοδευτικού κόμματος, που μέσα
σ' αυτό θα εντάσσονταν όλοι οι κομμουνιστές και όπου το Κ.Κ.Κ. με τους παράνομους
οργανισμούς και μηχανισμούς του θα διοχέτευε και θα υλοποιούσε όλες τις αποφάσεις του. Με
λόγια απλά το παράνομο Κ.Κ.Κ. θα στεγαζόταν, κάτω από τη σκέπη του νέου κόμματος και θα
εξασκούσε την επιρροή του στην ηγεσία και τα μέλη αυτού του πλατύτερου νόμιμου κόμματος,
θα αφομοίωνε πολλά από τα μέλη του και με δεξιότεχνη ευχέρεια θα εφάρμοζε την πολιτική του
γραμμή. Κάτι παρόμοιο είχε κάμει, αργότερα, το Κ.Κ.Ε., ιδρύοντας την Ε.Δ.Α. Με μια όμως
«μικρή» διαφορά: ότι το Κ.Κ.Ε. απότυχε, ενώ το Α.Κ.Ε.Λ. πέτυχε ολοκληρωτικά».
Όσον, όμως, και αν προσεπάθησαν οι Κομμουνισταί να καλύψουν εντέχνως την πραγματικήν
ταυτότητα και τους σκοπούς των, οι Κύπριοι εθνικόφρονες, η αγνή και πατριωτική μάζα του λαού,
αρχίζουν να αντιλαμβάνωνται που οδηγούνται τα πράγματα. Και αρχίζουν αι πρώται αντιδράσεις και
αι πρώται προσπάθειαι να απαλλαγή ο εργατικός και αγροτικός κόσμος της νήσου από τον θανάσιμον
εναγκαλισμόν του Α.Κ.Ε.Λ. (Κ.Κ.Κ.) και των μετημφιεσμένων παραφυάδων του. Κυοφορείται η
Συνομοσπονδία Εργατών Κύπρου (Σ.Ε.Κ.) και η Παναγροτική Ένωσις Κύπρου (Π.Ε.Κ.) οργανώσεις με
εθνικόν προσανατολισμόν και με ιδεολογίαν αντικομμουνιστικήν, αι οποίαι, άλλως τε, έδωσαν
κατόπιν και τον πυρήνα του ενόπλου απελευθερωτικού αγώνος εναντίον των Άγγλων.
Οι διανοούμενοι με τας προοδευτικός αντιλήψεις που δεν ανήκον εις το Κ.Κ.Κ. ανεμίχθησαν εις το
Α.Κ.Ε.Λ. από πραγματικόν δημόσιον αίσθημα και έχοντες την ευγενή φιλοδοξίαν να υπηρετήσουν το
σύνολον. Αλλά, βεβαίως, δεν ηδύναντο να υποταχθούν να ισοπεδωθούν κάτω από τον οδοστρωτήρα
των Κομμουνιστών, τους οποίους έβλεπον να προωθούν, συνεχώς και με μεθοδικότητα, τας θέσεις
των μέσα εις το Α.Κ.Ε.Λ. Ούτως αναγκάζονται να διαχωρίσουν την θέσιν των και να φύγουν, αφού δεν
έβλεπον κανέν περιθώριον αποτελεσματικής αντιδράσεως. Εις το Δεύτερον Παγκύπριον Συνέδριον
του Α.Κ.Ε.Λ. (Αμμόχωστος, Ιανουάριος 1943) δεν θα φανή ο Γ. Βασιλειάδης και άλλα στελέχη του
Α.Κ.Ε.Λ. ερυθροπρόβλητα και κομμουνιστικογενή. Ραγδαίως το Α.Κ.Ε.Λ. γίνεται «ταυτοπλατές και
ομοούσιον» με τον πρόδρομόν του, Κ.Κ.Κ...
Το Κομμουνιστικόν Κόμμα Κύπρου αισθάνεται πλέον αρκετά ισχυρόν. Διαθέτει τον παράνομον
μηχανισμόν του, με τους πυρήνας και τας ομάδας του. Διαθέτει και την νόμιμον έκφρασίν του το
Α.Κ.Ε.Λ. και μίαν σειράν παραρτημάτων υπό διάφορα καλύμματα και ονόματα. Υπό τας συνθήκας
αυτάς δεν είναι παράδοξον, ότι το Α.Κ.Ε.Λ. κερδίζει τας δημοτικάς έκλογάς εις την Αμμόχωστον και
την Λεμεσόν. Όμως, είναι εντυπωσιακόν, ότι οι Κύπριοι κομμουνισταί δεν έχουν τον ανδρισμόν να
δώσουν την μάχην ως Κ.Κ.Κ. ή έστω ως Α.Κ.Ε.Λ. Είχον επινοήσει, διά τους σκοπούς του εκλογικού
αγώνος, το Ενιαίον Μέτωπον Εργατών και Εργαζομένου Λαού (Ε.Μ.Ε.Κ.Ε.Λ.). Δηλαδή το Ε.Μ.Ε.Κ.Ε.Λ.
ήτο κάλυμμα του Α.Κ.Ε.Λ. Και το Α.Κ.Ε.Λ. ήτο κάλυμμα του Κ.Κ.Κ.! Ίδια μοσχοβίτικη «ματριόσκα»!
Ευλαβείς... υποκρισίαι των αθέων
Και τους μεν εθνικόφρονας οι Κομμουνισταί κατέλαβον «εις τον ύπνο», και ας ήσαν αυτοί η
πλειονοψηφία του λαού. Αλλά έμενεν όρθιον και άπαρτο το οχυρόν της Εκκλησίας, η οποία με ιδιάζον
κύρος εποδηγέτει τον λαόν εις την ιστορικήν του πορείαν. Και οι κομμουνισταί εμηχανεύοντο πώς, δι'
υφαρπαγής ή διά δόλου, να καταλάβουν και το οχυρόν αυτό. Οι εξ ορισμού άθεοι και εκκλησιομάχοι
Μαρξισταί της Κύπρου θα επεχείρουν να «απλωθούν» και προς αυτήν την κατεύθυνσιν. Πότε θα
προσεποιούντο ενδιαφέρον διά την Εκκλησίαν, πότε με υποκριτικήν ευλάβειαν θα την...
συνεβούλευον, πότε θα την ύβριζον, ελισσόμενοι αναλόγως προς τας περιστάσεις και τα συμφέροντά
των. Την 8ην Μαρτίου 1943 το Α.Κ.Ε.Λ. εδημοσίευσε διακήρυξιν με τίτλον «Ο Τοποτηρητής έχει τον
λόγον», όπου αναφέρονται και τα εξής:
Digitized by 10uk1s
«Μπροστά σ' αυτόν τον τρομερό κίνδυνο, η Αυτού Σεβασμιότης ο Τοποτηρητής του
Αρχιεπισκοπικού Θρόνου επωμίζεται ένα τεραστίου βάρους ιστορικό, εθνικό καθήκον. Καλείται
να πάρη αυτός την πρωτοβουλία και το μαστίγιο στο χέρι για να βάλη στην θέση του τον καθένα
που θέλει κομματικά να εκμεταλλευθή την εθνική υπόθεση και να καλέση, αμέσως τώρα, όλες
τις Κυπριακές, Ελληνικές οργανώσεις να ενοποιήσουν τις εθνικές προσπάθειες σ' ένα ΠΑΓΚΥΠΡΙΟ
ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ. Να καλέση όλες τις οργανώσεις ‐ είτε πολιτικές, είτε επαγγελματικές, είτε
μορφωτικές, είτε αθλητικές είναι αυτές ‐ ανεξάρτητα από τις πολιτικές τους δοξασίες η
διαφορές.
»Ένα τέτοιο ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, στο οποίο θα αντικαθρεφτιζόταν η παγκύπρια δύναμη και
θέληση για την πραγματοποίηση του εθνικού μας πόθου, θα έκαμνε την υπόθεσή μας
πανίσχυρη, θα βοηθούσε τους φίλους μας παντού του κόσμου στις συνηγορίες τους υπέρ της
υποθέσεώς μας και θα έκλειε για πάντα το στόμα του κάθε πολέμιου των εθνικών μας
διεκδικήσεων.
»Ένα τέτοιο Εθνικό Συμβούλιο δεν θα απέκλειε καμμιά οργάνωση να συνέχιση το δρόμο της
πάνω στο πρόγραμμά της για τους μορφωτικούς σκοπούς της.
»Αυτός είναι ο δρόμος. Και ο καθένας που θέλει να ακολουθήση άλλο δρόμο μονοπωλώντας για
τον εαυτό του τα εθνικά ιδανικά, είναι προδότης και αποτελεί εθνικόν κίνδυνο».
Με όλα αυτά το Α.Κ.Ε.Λ. επεδίωκε πρωτίστως να φανή ότι ελάμβανεν εθνικάς θέσεις και
πρωτοβουλίας και ότι κατηύθυνε και αυτήν ακόμη την Εκκλησίαν. Ότι ήτο κόμμα δημοκρατικόν, αφού
εδέχετο συστέγασιν όλων των ιδεολογικών τάσεων. Κατ' ουσίαν, όμως, η επιδίωξίς του ήτο ο
σχηματισμός ενός πρωτοτύπου λαϊκού μετώπου, με την Εκκλησίαν «τσουβαλιασμένην» εις αυτό,
όπου τον πρώτον ρόλον θα είχε το Κόμμα και οι από το παρασκήνιον μόνιμοι εξωκυπριακοί
υποβολείς του, οι οποίοι του έδιδαν γραμμήν και το κατηύθυνον.
Αλλά, ενώ το Α.Κ.Ε.Λ. κατηγορεί εκείνους οι οποίοι επεδίωκον να εκμεταλλευθούν κομματικώς την
εθνικήν υπόθεσιν, ακριβώς το ίδιον (η αιωνία κομμουνιστική θρασύτης!) επεδίωκε τοιαύτην
εκμετάλλευσιν. Άλλως τε, μετά πάροδον πολλών ετών ο Φ. Ιωάννου, διατελέσας και αυτός γεν.
γραμματεύς του Α.Κ.Ε.Λ., θα παραδεχθή (Απογευματινή, 17.4.1976), ότι αυτή η Διακήρυξη ήτο «η
πρώτη σοβαρή πολιτική επίθεση» η οποία απέβλεπεν εις την «επέκταση και αξιοποίηση των
εκλογικών κερδών του Κόμματος». Απροκαλύπτως, λοιπόν, ομολογείται, ότι κομματική «μανούβρα»
ήτο η έκκλησις Α.Κ.Ε.Λ. προς την Εκκλησίαν. Δεν την εγέννα κανείς αγνός εθνικός πόθος και κανέν
ανιδιοτελές ενδιαφέρον. Ήτο προμελετημένη κίνησις η οποία απέβλεπεν απλώς και μόνον εις την
αποκόμισιν πολιτικού και κομματικού κέρδους. Γενικώς, διά το... συγκινητικόν ενδιαφέρον του
Α.Κ.Ε.Λ. υπέρ της Εκκλησίας Κύπρου, ο Φιφής Ιωάννου θα κάμη βραδύτερον (Απογευματινή,
16.4.1976) την ακόλουθον ομολογίαν: «Κι αν η Δεξιά, μαζί με την Κυβέρνηση, έσπερναν τους σπόρους
των ελπίδων τους προς τους αγρούς της Εκκλησίας, και το Α.Κ.Ε.Λ. δεν έμεινε μακριά από τα γόνιμα
αυτά χωράφια. Αντί να αλωθή από δεξιά η Εκκλησία, θα μπορούσε θαυμάσια να χρησιμοποιηθή σαν
προγεφυρωματική έπαλξη της Αριστεράς».
Αυτά ωμολογούντο μετά πάροδον τόσων ετών. Περισσότερον ασύστολος ομολογία δεν θα ηδύνατο
να υπάρξη. Ομολογείται διά των ανωτέρω, ότι το Α.Κ.Ε.Λ., εκ προθέσεως και εκ προμελέτης, ήθελε
την Εκκλησίαν ως προγεφύρωμά του! Και όταν κάτι επετύγχανεν, εθριαμβολόγει μέχρις εβδόμου
ουρανού. Όταν όμως απετύγχανε, τότε ενεθυμείτο την μαρξιστικήν του οντότητα και τον αθεϊστικόν
υλισμόν και ήρχιζε να υπονομεύη και να υβρίζη την Εκκλησίαν!
Digitized by 10uk1s
Το Α.Κ.Ε.Λ. συντρίβει τον Χίτλερ!
Ανασκοπούντες κατά καιρούς την ιστορίαν του κόμματός των, οι Κύπριοι κομμουνισταί σταματούν, με
έκστασιν και κατάνυξιν, εις μίαν ημερομηνίαν: 16 Ιουνίου 1943. Ήτο η ήμερα κατά την οποίαν
απεφασίσθη να καταταγούν εις το υπό την διοίκησιν των Άγγλων Κυπριακόν στρατιωτικόν σύνταγμα
μέλη του Κόμματος μαζί με αρκετά στελέχη. Εις την τόσον πενιχράν εις αγώνας ιστορίαν του Α.Κ.Ε.Λ.,
κάτι επί τέλους ήτο και αυτό.
Εν τούτοις, ο Φ. Ιωάννου έχει την εξήγησίν του. Εις τα δημοσιευθέντα απομνημονεύματά του,
χαρακτηρίζει την απόφασιν του Α.Κ.Ε.Λ. διά στράτευσιν, ως «θεαματική πολιτικά ενέργεια». Και
αλλού θα την ονομάση «αποτελεσματικώτερη πολιτική επίθεση της Αριστεράς». Συνεπώς, η
απόφασις του Α.Κ.Ε.Λ. δεν ήτο τίποτε άλλο παρά μία καλώς προγραμματισμένη πολιτική ενέργεια η
οποία απέβλεπεν αποκλειστικώς εις την αποκόμισιν κομματικού οφέλους.
Οι Κομμουνισταί του Α.Κ.Ε.Λ. έλεγον σειράν αναισχύντων ψευδών διά να ωραιοποιήσουν και
εξιδανικεύσουν την εθελοντικήν συμμετοχήν των εις τον Δεύτερον Παγκόσμιον Πόλεμον. Με έπαρσιν
διετείνοντο ότι 800 στελέχη και μέλη των κατετάγησαν εις τον στρατόν. Αλλά και αν ακόμη ο αριθμός
αυτός ήτο αληθής, οι 800 αυτοί δεν ήσαν κάτι το ιδιαιτέρως σημαντικόν μέσα εις τας 30.000 περίπου
των εθελοντικώς στρατευθέντων Κυπρίων. Αλλά έλεγον, και πάλιν, ψεύδη. Ματαίως θα προσπαθήση
κανείς να ανιχνεύση την συμμετοχήν του ΑΚΕΛ εις το αρτιώτερον εις το είδος του βιβλίον «Η συμβολή
της Κύπρου εις τον Β' Παγκόσμιον Πόλεμον» που εξεδόθη το 1975 από τον Παγκύπριον Σύνδεσμον
Πολεμιστών του Β' Παγκοσμίου Πολέμου,υπό την αιγίδα και με την ενθάρρυνσιν του Μακαρίου. Ο
εθνικός αγωνιστής Πολύκαρπος Ιωαννίδης, ασκών δριμύν αντικομμουνιστικόν έλεγχον, τους
απηύθυνε (26.6.1948) τα ακόλουθα εις την «Εφημερίδα» του:
«Ερωτώμεν όμως και προκαλούμεν κάθε στέλεχος και κάθαρμα του Κ.Κ.Κ. από του πολιτικού
απατεώνος σ. Πλουτή Σέρβα και του κούκατζιη Φιφή του Κίτση μέχρις αυτού του σ. Θαλή, να
είπουν καθαρά: Διατί πλαστογραφείται αισχρώς η αλήθεια; Διατί αναφέρεται συνεχώς ο ψευδής
αριθμός 800, ενώ εις την πραγματικότητα οι κατόπιν της υστεροβούλου «αποφάσεως» του
Κ.Κ.Κ., της 16ης Ιουνίου 1943 καταταχθέντες εις τον στρατόν σύντροφοι ούτε τριακόσιοι είνε;
Διατί αυτό το αισχρόν ψεύδος; Και διατί αποκρύπτεται το αναμφισβήτητον γεγονός, ότι εκ των
274 περίπου, που κατώρθωσε τότε το Κ.Κ.Κ. να στείλη εις το στρατόπεδον των Πολεμιδιών,
περισσότεροι από τους ημίσεις προσεφέρθησαν πολύ ενωρίτερον οικειοθελώς να στρατευθούν,
αλλ' απερρίφθησαν ως ακατάλληλοι; Ποία ανάγκη, ή μάλλον ποία σατανική δύναμις
κατώρθωσεν, ώστε όλοι αυτοί οι απορριφθέντες προηγουμένως ως «σκάρτοι» να γίνουν κατόπιν
δεκτοί και μάλιστα με επί κεφαλής υποκείμενα του ποιού του όχι μόνον βαρηκοούντος ‐ και
συνεπώς ασυζητητί ανικάνου διά στράτευσιν ‐ αλλά και εστιγματισμένου πεμπτοφαλαγγίτου και
μαυραγορίτου σ. Μίνωος Περδίου; Ποίος από τους συντρόφους και παρασυντρόφους έχει το
σθένος να δώση εξηγήσεις δι' όλα αυτά τα τέρατα και σημεία; Τολμούν να δημοσιεύσουν πλήρη
κατάλογον των δήθεν 800 των; Τους προκαλούμεν. Και αναλαμβάνομεν να τους αποζημιώσωμεν
εις το διπλάσιον της καθωρισμένης τιμής δι' όσον χώρον των εντύπων των διαθέσουν προς
αναγραφήν των ονομάτων και διευθύνσεων των 800 παλληκαριών των. Τους προκαλούμεν και
πάλιν. Και θα είνε άνανδροι και άτιμοι, αν φυγομαχήσουν. Εμπρός, σύντροφοι! Σας βαστούν τα
κότσια; Εδώ είνε το πανηγύρι!».
Εις την πρόκλησίν του επανήλθεν ο Π. Ιωαννίδης και εις άλλα άρθρα του, αλλά οι κομμουνισται
εσίγησαν, ουδέν έχοντες να αντιτάξουν εις τον τοιούτον έλεγχον.
Digitized by 10uk1s
ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΑΙ ΚΑΙ ΕΝΩΣΙΣ
Αι θέσεις του Α.Κ.Ε.Λ., μετά τον Πόλεμον, επί του εθνικού θέματος, δηλαδή της Ενώσεως, διεκρίνοντο
από μίαν θαυμαστήν προσαρμοστικότητα και ποικιλίαν! Προσηρμόζοντο ουχί συμφώνως προς τας
εθνικάς ανάγκας και τας σκοπιμότητας του απελευθερωτικού αγώνος, αλλά συμφώνως προς τας
βλέψεις του Κόμματος να ηγηθή, να εντυπωσιάση, να υπερφαλαγγίση, να παγιδεύση. Και εποίκιλλον,
επίσης, αναλόγως προς τα αδιέξοδα εις τα οποία ωδήγει η ιδία η μειοδοτική πολιτική του Α.Κ.Ε.Λ.,
αδιέξοδα τα οποία επέβαλλον απαγκιστρώσεις και αναδιπλώσεις. Με άλλους λόγους, το θέμα της
απελευθερώσεως της Κύπρου, διά τους Κομμουνιστάς δεν ήτο αντικείμενον αγώνος, υφ' οιανδήποτε
μορφήν και αντί πάσης θυσίας, αλλ' αποκλειστικώς και μόνον αντικείμενον κομματικής
συνθηματολογίας. Μιας συνθηματολογίας, μάλιστα, η οποία ηπλούτο εις ένα εντυπωσιακόν φάσμα
από απόψεως μορφής και περιεχομένου. Ό,τι διεκήρυττον ως σκοπόν των σήμερον, αύριον εγίνετο
διά τους ιδίους κατάρα και ανάθεμα. Και η κατάρα ‐ με την σειράν της ανεκυκλούτο μέσα από τας
ενόχους κατεργασίας των και ανεδύετο ως ευπρεπισμένος στόχος και άψογος εθνική επιδίωξις! Ο εις
αναιρούσε και καθύβριζε την γραμμήν του άλλου και όλοι μαζή ήσαν έτοιμοι, με το ευαγγέλιον της
λενινιστικής αυτοκριτικής υπό μάλης, να μεταμεληθούν δημοσία με απατηλήν πειθώ και προσποιητήν
συντριβήν...
Εν, όμως, ήτο το θέμα: ο πατριωτικός λαός της Κύπρου εζήτει μονίμως την Ένωσιν με την Ελλάδα. Και
το αίτημα αυτό της ενσωματώσεως εις τον εθνικόν κορμόν δεν ήτο συνηρτημένον με πολιτικάς
υστεροβουλίας και κομματικάς ιδιοτελείας. Ήτο η ιερά παρακαταθήκη την οποίαν άφησαν αι γενεαί
των προγόνων. Ήτο στοιχείον επιβιώσεως και παράγων αντιστάσεως. Ήτο γνώμων ζωής και εθνικής
πορείας.
Οι Κομμουνισταί εκυμαίνοντο από των πλέον καπηλικών ύβρεων κατά της Ελλάδος μέχρι της... άκρας
λατρείας διά την «Μητέρα Πατρίδα»! Και η ιδία η Ένωσις συνεκέντρωνεν άλλοτε τα πλέον
απροκάλυπτα πυρά των και άλλοτε τας πλέον σπαρακτικάς εκδηλώσεις πίστεως και αφοσιώσεως!
Μέσα εις αυτήν την περιδίνησιν και διακύμανσιν, το 1945 το Α.Κ.Ε.Λ. θα διέλθη μίαν από τας
«ενωτικάς» φάσεις του. Είναι εντυπωσιακαί μερικαί διακηρύξεις του τότε γενικού γραμματέως του
Κόμματος Πλουτή Σέρβα, ο οποίος εν τούτοις μετά την αποπομπήν του θα κατηγορηθή μεταξύ άλλων,
ότι δεν ετήρησεν ενωτικήν γραμμήν αλλά παρεσύρθη «στις συνταγματικές μανούβρες» των Άγγλων.
Ευρίσκομεν, λοιπόν, το 1945, το Α.Κ.Ε.Λ. να ποθή την Ένωσιν και να απορρίπτη την ανεξαρτησίαν. Αι
«ενωτικαί» διακηρύξεις του είναι συγκινητικαί. Την 17ην Ιουνίου 1945 η Κεντρική Επιτροπή του Α.Κ.
Ε.Λ. εκδίδει διακήρυξιν, εις την οποίαν ανέφερε και αυτά:
«Το Ανορθωτικό Κόμμα του Εργαζομένου Λαού, σαν πολιτικό κόμμα των εργατών και γενικά των
εργαζομένων της πόλεως και της υπαίθρου, είναι κόμμα απόλυτα εθνικό, απόλυτα ενωτικό. Η
εθνική γραμμή του Ανορθωτικού Κόμματος του Εργαζομένου Λαού είναι σαφής και
συγκεκριμένη. Ο Κυπριακός Λαός κατά τα 5/6 λαός Ελληνικός ‐ αλύτρωτος εισέτι ‐ δεν μπορεί να
βρει την εθνική του αποκατάσταση παρά στην Ένωσή του με τη Μητέρα Ελλάδα. Αν ο Κυπριακός
λαός δεν κερδίσει πρώτα την εθνική του λευτεριά, ΚΑΝΕΝΑ άλλο κοινωνικό του πρόβλημα δεν
μπορεί να λύσει. Το μέλλον, η χαρά, η ευτυχία, η εθνική, η πνευματική και οικονομική πρόοδος
του λαού μας εξαρτώνται ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΜΟΝΟ από την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.
Σ' αυτό το σκοπό και σ' αυτό το ΚΑΘΗΚΟ είναι ολότελα προσηλωμένο το ΑΚΕΛ».
Πρέπει να τονισθή ιδιαιτέρως ότι το Α.Κ.Ε.Λ. ήτο σταθερώς και πλήρως προσηλωμένον εις την
γραμμήν της Ενώσεως, συμφώνως προς την επίσημον και κατηγορηματικήν διακήρυξίν του. Δεν
ήθελεν ούτε «συνταγματικές ελευθερίες» υπό αγγλικόν καθεστώς και απέρριπτε τον σταθμόν ή την
«προβαθμίδα» της αυτοκυβερνήσεως. Ήτο «προσηλωμένο». Δεν είχεν ανάγκην ελιγμών και άλλων
Digitized by 10uk1s
περιστασιακών μεθοδεύσεων. Αι συγκυρίαι δεν ήτο δυνατόν να το αποπροσανατολίσουν από την
ατενή ταύτην προσήλωσίν του. Θα ίδωμεν όμως...
Ο Νίκος Ζαχαριάδης διά την Κύπρον
«Ενωτικά» μηνύματα έφθαναν και από το «αδελφόν» κόμμα, το «ηρωικό Κ.Κ.Ε.». Την 25ην Μαΐου
1945 ο αρχηγός του Κ.Κ.Ε. Νίκος Ζαχαριάδης, ο οποίος μόλις προσφάτως είχεν απελευθερωθή από το
Νταχάου, έφθανεν εις Παρισίους με αμερικανικόν αεροπλάνον και ενδεδυμένος με αγγλικόν
στρατιωτικόν χιτώνιον. Εις την πρώτην δήλωσίν του, προς τον δημοσιογράφον Αλ. Μακρίδην,
(Εμπρός, 26.5.1945) έκαμνε λόγον και διά την Κύπρον. Ανέφερεν η ανταπόκρισις: «Όσον αφορά τας
εθνικάς διεκδικήσεις, ο κ. Ζαχαριάδης προσέθεσεν ότι εις την Δωδεκάνησον και την Κύπρον, όπου η
πλειονότης του πληθυσμού είναι αναμφισβητήτως Ελληνική, θα αποφασίση περί της τύχης του ο
ίδιος ο πληθυσμός. Αντιθέτως η έγερσις αξιώσεων διά την Βόρειον Ήπειρον και την Ανατολικήν
Ρωμυλίαν, θ' απετέλει παράγοντα κινδύνου διά την ειρήνην και την σύμπραξιν των Βαλκανικών
χωρών».
Δεν έβλεπε τους αλυτρώτους υπό πνεύμα δικαίου ή με εθνικόν πάθος ο Ζαχαριάδης. Την
απελευθέρωσίν των την αντίκρυζε με κομμουνιστικά κριτήρια: Να γίνη αγών διά τα Δωδεκάνησα και
την Κύπρον ώστε να πληγούν Ιταλία και Αγγλία, αλλά να μη γίνη καν λόγος διά Βόρειον Ήπειρον και
Ρωμυλίαν διά να μη διασαλευθούν αι Βαλκανικοί σχέσεις...
Αγγλικόν στρατιωτικόν αεροπλάνον παραλαμβάνει τον Ζαχαριάδην και τον μεταφέρει εκ Παρισίων εις
Αθήνας (29.5.1945) και την επομένην ομιλών ούτος προς τους αντιπροσώπους του Τύπου δηλώνει
(Φιλελεύθερος, 26.6.1974) τα εξής: «Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί οι ελληνικές εφημερίδες γράφουν
διαρκώς για την Βόρειο Ήπειρο και δεν γράφουν για την Κύπρο, που όπως συμβαίνει και με τα
Δωδεκάνησα δεν μπορεί να τεθή ζήτημα ότι δεν κατοικείται στη μεγαλύτερη πλειοψηφία από
Έλληνες». Διά την γραμμήν Α.Κ.Ε.Λ. εις το Κυπριακόν, κατά την περίοδον αυτήν και κατά τα αμέσως
επόμενα έτη, ο Σέρβας γράφει (Κυπριακό: Ευθύνες, σελ. 105):
«Σ' όλο αυτό το διάστημα, κόμματα και πολιτικοί παράγοντες που βρίσκονταν μακρυά από την
εξουσία, συνθηματολογούσαν και επιχειρηματολογούσαν για την Ένωση, θέτοντάς την ως άμεση
εθνική διεκδίκηση. Σαφέστατη ήταν η κυβέρνηση των βουνών και αργότερα η Ε.Δ.Α. Αλλά η
Αριστερά νόθευσε το καθαρό εθνικό αίτημα, όταν ο ανερμάτιστος Ζαχαριάδης μετάτρεψε το
σύνθημα για την ένωση σε σύνθημα: «Ελεύθερη Κύπρος, ενωμένη με μια ελεύθερη Ελλάδα»,
θολώνοντας, μ' αυτό τον τρόπο, τις πεντακάθαρες λενινιστικές θέσεις της πάλης των λαών για
αυτοδιάθεση».
Κατάρα κι ανάθεμα, λοιπόν, εις τον Ζαχαριάδην, τον «καλύτερο γυιο του λαού της Ελλάδας», όπως
τον απεκάλει η εφημερίς του Σέρβα όταν ο ίδιος διηύθυνε το Κόμμα και τα έντυπά του...
Η ανάδειξις Εζεκία και Φιφή
Ευρισκόμεθα εις το 1945. Κατά το έτος αυτό σημειούται εν σημαντικόν γεγονός διά την ιστορίαν του
Α.Κ.Ε.Λ. Φθάνει εις την Κύπρον από το Λονδίνον ο Εζεκίας Παπαϊωάννου και οργανώνονται
«παλλαϊκές συγκεντρώσεις» εις τας οποίας ομιλεί με πάθος διά το εργατικόν και κομμουνιστικόν
κίνημα. Εξαίρει παντού τον ρόλον του Α.Κ.Ε.Λ. και εγκωμιάζει την προσωπικότητα του αρχηγού του
Πλουτή Σέρβα. Και ο Σέρβας εύρισκεν ότι ο Παπαϊωάννου ήτο προικισμένη αγωνιστική μορφή που
δεν έπρεπε να αφεθή αναξιοποίητος. Δι' αυτό, το Α.Κ.Ε.Λ. του προτείνει να μη επιστρέψη εις το
Λονδίνον αλλά να μείνη εις την Κύπρον και να αναλάβη την διεύθυνσιν του εκφραστικού του
οργάνου, του Νέου Δημοκράτη, του οποίου τότε επρογραμματίζετο η έκδοσις. Ούτως, ο
Digitized by 10uk1s
Παπαϊωάννου παραμένει εις την Κύπρον και αρχίζει δράσιν.
Το έτος αυτό θα ίδη και την ανάδειξιν ενός νέου ηγέτου, του Φιφή Ιωάννου. Εις το Κυπριακόν
κομμουνιστικόν κίνημα υπήρχε σοβαρά κρίσις ηγεσίας από του 1941 ότε ιδρύθη το Α.Κ.Ε.Λ. Όπως
λέγει ο Φ. Ιωάννου, εν θέμα γύρω από το οποίον περιεστρέφετο η κρίσις ήτο η «συνύπαρξη του Κ.Κ.Κ.
και του Α.Κ.Ε.Λ.». Μία σοβαρά μερίς υπεστήριζε την ανεξαρτητοποίησιν, αφού το Α.Κ.Ε.Λ. ημπορούσε
να αύτοποδηγετείται σαν ώριμο πια Κομμουνιστικόν Κόμμα».
Το θέμα ηγεσίας του Α.Κ.Ε.Λ. επρόκειτο να τεθή, αλλ' όχι και να λυθή εις το Δ' Συνέδριον του Α.Κ.Ε.Λ.
που συνήλθεν εις το κινηματοθέατρον «Μπελήκ Πασά», εις την Λευκωσίαν, εις τας 18‐20 Αυγούστου
1945. Ετίθετο θέμα καθάρσεως και αλλαγής. Συνεκρούοντο η «πλουτική» και η «αντιπλουτική»
πλευρά. Στόχος ήτο ο γενικός γραμματεύς Πλουτής Σέρβας. Ημέρας προ του συνεδρίου ήπλωναν αι
δύο πλευραί, μυστικώς και με προφύλαξιν, τα νήματα της συνωμοσίας η μία κατά της άλλης.
Η ανερχομένη, όμως κομματική φυσιογνωμία ήτο ο Εζεκίας Παπαϊωάννου. Αναφερόμενος εις τα
πρώτα μεταπολεμικά έτη, ο μετέπειτα ηγέτης θα προβάλη ως εθνικός αγωνιστής (βλ. «Εζ.
Παπαϊωάννου, μία ζωή αφιερωμένη στην υπόθεση του λαού», σελ. 119), εξαίρων τον ρόλον του
Α.Κ.Ε.Λ. εις το εθνικόν θέμα. Και θα είπη: «Το Α.Κ.Ε.Λ. ανέπτυξε πρωτοβουλία για τη διεθνή προβολή
του αιτήματος για αυτοδιάθεση και απόσπαση του Κυπριακού από τα ιμπεριαλιστικά πλαίσια της
«Ελληνοβρεταννικής φιλίας» στα οποία ήθελε να το περιορίση η ηγεσία της αστικής τάξης». Αυτή
λοιπόν η «καταραμένη» και «προδοτική» αστική τάξις εμειοδότει εις το μέγα εθνικόν θέμα και ήθελεν
ενόχως να το κρατήση μέσα εις τα πλαίσια της Ελληνο‐Βρεταννικής φιλίας. Αυτά έλεγεν ο
Παπαϊωάννου κατά την 50ετηρίδα του Κ.Κ.Κ., αφού δηλαδή η αστική τάξις είχεν ήδη κάμει ένα
αιματηρότατον απελευθερωτικόν πόλεμον κατά των Βρεταννών, εις τον οποίον επέτυχε.
Πάντως, ο ισχυρισμός του Παπαϊωάννου είναι ότι, κατά τα πρώτα μεταπολεμικά έτη το Α.Κ.Ε.Λ.
ηγωνίσθη ηρωικώς να αποσπάση το εθνικόν θέμα από τα πλαίσια της Ελληνο‐Βρεταννικής φιλίας,
όπου ‐κατά τα λεγόμενά του‐ το είχεν ασφυκτικώς καθηλώσει η Δεξιά και η Εκκλησία.
Αλλά, τα γεγονότα έχουν πείσμα και η Ιστορία διαθέτει μνήμην. Ο Παπαϊωάννου λέγων τα ανωτέρω
φαίνεται ότι είχε λησμονήσει, ή ενόμισε ότι οι άλλοι ελησμόνησαν, ότι: Την 24ην Φεβρουαρίου 1946,
εις «παλλαϊκήν συγκέντρωσιν» εις την Εμπορικήν Λέσχην Λευκωσίας ωμίλησεν ο ίδιος και μετά την
ομιλίαν του ενεκρίθη ψήφισμα, που το υπέγραψε και ο ίδιος, το οποίον ανέφερε τα εξής: «Η
παλλαϊκή συγκέντρωσις φρονεί, ότι το εθνικόν συμφέρον επιβάλλει την παλλαϊκήν οργάνωσιν του
αγώνος εντός του πλαισίου της Ελληνοβρετανικής συνεργασίας και φιλίας»!
Το Α.Κ.Ε.Λ., λοιπόν, όπως μαρτυρείται εκ των ανωτέρω, ενείχετο κραυγαλέως εις το ολίσθημα και εις
το εθνικόν αμάρτημα διά το οποίον ο Παπαϊωάννου κατηγορεί την Δεξιάν! Αλλά, βεβαίως, οι
Κομμουνισταί είναι συνηθισμένοι να υβρίζουν τα αντίθετα πράγματα και να εγκωμιάζουν τας
αντιθέτους θέσεις, εις διαφορετικούς χρόνους και αναλόγως προς το κομματικόν των συμφέρον.
Οι τίμιοι αγρόται της Κυπριακής υπαίθρου αποτελούν στόχον υπονομεύσεως. Αυτοί εγνώριζον τον
Θεόν και την Ελλάδα. Την ευτυχίαν των εστήριζον εις τον ευλογημένον μόχθον των και όχι εις
κομμουνισμούς και σοσιαλισμούς ξενόφερτους. Το Α.Κ.Ε.Λ. γνωρίζει καλώς πόση παράδοσις πίστεως
και ιδανικών υπάρχει εις τα χωρία και αγωνίζεται με κάθε τρόπον να τα εκπορθήση. Ο «Θεωρητικός
Ανεξάρτητος» (24.6.1946, σελ. 32) ομολογεί: «Μέσον των Μαρξιστικών και ύστερα των Συντεχνιακών
παραρτημάτων μεταφέραμε όχι κομμουνιστικά, μα αναρχοκομμουνιστικά συνθήματα στην Κυπριακή
ύπαιθρο». Προσπαθούν να μυήσουν τους αθώους και καλοκάγαθους αγρότας εις τον «διαλεκτικό
υλισμόν», δηλαδή εις την αθεΐαν. Και εμβρόντητοι εκείνοι σταυροκοπιούνται διά να «ξορκίσουν» το
κακόν και αποφύγουν τα καινά δαιμόνια.
Digitized by 10uk1s
Το παλαιόν αμάρτημα της Αυτονομίας
Οι Κύπριοι Κομμουνισταί κυμαίνονται πάντοτε μεταξύ Ενώσεως και Αυτονομίας, αναλόγως με τας
περιστάσεις και τας εντολάς που έχουν. Και αυτά εις μίαν περίοδον κατά την οποίαν η προσήλωσις εις
την Ελλάδα και η αταλάντευτος εμμονή εις την Ένωσιν, ήσαν παγκύπριος στόχος και καθημερινόν
πάθος. Εις τας παραμονάς του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου το σύνθημα της Αυτονομίας το είχον
εξαπολύσει πρώτοι οι Κύπριοι Κομμουνισταί του Λονδίνου, που ηγετική φυσιογνωμία μεταξύ των ήτο
ο Εζεκίας Παπαϊωάννου, περιφέρων εις το «Σίτυ» τα περίεργα «τραύματά» του και τους
μυθιστορηματικούς ηρωισμούς του από τον Ισπανικόν εμφύλιον πόλεμον.
Μετά το τέλος, όμως, του Πολέμου θ' αρχίση η τραγική διακύμανσις και το κωμικόν «παλαντζάρισμα»
μεταξύ Ενώσεως και Αυτονομίας. Εις το αριστερόν περιοδικόν «Πάφος», ο Λοΐζος Φιλίππου,
διευθυντής του περιοδικού και ιστοριοδίφης, έγραφε, την 1ην Ιανουαρίου 1946, και τα ακόλουθα:
«Εάν υπήρξαν και Κύπριοι εις το Λονδίνον, οι οποίοι κατά το 1939, καλή τη πίστει, και υπό τας
τότε επικρατούσας συνθήκας επεδίωκαν ως μέσον καλυτερεύσεως της καταστάσεως της
Πατρίδος των την αυτονομίαν, τούτο δεν σημαίνει, ότι ήσαν κακοί πατριώται ή ότι αποκλείεται
να εργάζωνται σήμερον υπέρ της Ενώσεως. Αι συνθήκαι τώρα ήλλαξαν τελείως».
Η ιντελλιγκέντσια προσπαθεί να αιτιολογήση την αναθεώρησιν, χωρίς όμως και να εξηγή ποίαι
ακριβώς ήσαν αι συνθήκαι που εδικαιολόγουν, το 1939, την αξίωσιν της Αυτονομίας και ποίαι τώρα
(1946) αι συνθήκαι αι οποίαι επέβαλλον Ένωσιν. Ηθικόν έρεισμα δεν ηδύνατο πειστικώς να δοθή διά
την εθνικήν αποστασίαν της Αυτονομίας. Ο Λ. Φιλίππου θα γράψη πάλιν, την 8.8.1946:
«Η αυτονομία απομακρύνει το Κυπριακόν ζήτημα από την μόνην φυσικήν και δικαίαν του λύσιν,
την εθνικήν αποκατάστασιν της μεγαλονήσου μας με την μητέρα Ελλάδα, η οποία αποτελεί τον
μοναδικόν πόθον του Κυπριακού λαού... Η αυτονομία θα μας δημιουργήση συμφοράς. Το
προηγούμενον της Κρητικής αυτονομίας είναι τόσον πρόσφατον, ώστε η ιδέα της
εγκαταστάσεως παρομοίου καθεστώτος στην Κύπρον να προκαλή φρίκην».
Και την 31ην Οκτωβρίου 1946 θα επανέλθη ο ίδιος διά να υπενθυμίση με πολλήν λυρικήν διάθεσιν

τους ενωτικούς αγώνας των Κυπρίων και να διακηρύξη, ότι «οι σημερινοί Κύπριοι δεν μπορούν να
φανούν κατώτεροι των παραδόσεών τους».
Κοινοβούλιον δεν υφίστατο εις την Κύπρον και, συνεπώς, οι Κύπριοι δεν κατήρχοντο εις βουλευτικάς
εκλογάς. Η πολιτική αναμέτρησις εγίνετο εις τας δημοτικάς εκλογάς και εις τας εκλογάς διά την
ανάδειξιν επισκόπων και αρχιεπισκόπων. Τον Μάιον 1946 διεξάγονται δημοτικοί εκλογαί. Το Α.Κ.Ε.Λ.
δεν επιθυμεί να δείξη το πραγματικόν του πρόσωπον. Ελίσσεται μέσα από «ενιαιομετωπικά» και
«λαϊκομετωπικά» σχήματα. Ο εθνικόφρων κόσμος είναι απροετοίμαστος και έτσι οι Κομμουνισταί
κερδίζουν τας εκλογάς εις τας τέσσαρας από τας εξ μεγάλας πόλεις.
Η κυρία αναμέτρησις γίνεται εις την Λευκωσίαν όπου κερδίζει ο συνδυασμός υπό τον Ιωάννην
Κληρίδην, πατέρα του πολιτικού Γλαύκου Κληρίδη. Οι Κομμουνισταί στηρίζουν τον Ιω. Κληρίδην, οι δε
εθνικόφρονες αδυνατούν να αντιμετωπίσουν το Α.Κ.Ε.Λ. το οποίον ήδη διαθέτει ζωήν και
οργανωτικήν προετοιμασίαν είκοσιν ετών. Προεκλογικώς το κύριον βάρος του αγώνος διά την
αντιμετώπιση» του Κομμουνισμού φέρει η Συνομοσπονδία Εργατών Κύπρου (Σ.Ε.Κ.), ή «Νέαι
Συντεχνίαι», όπως την ωνόμαζεν ο λαός. Η Σ.Ε.Κ. χαρακτηρίζει το σχήμα Κληρίδη ως «Αστικό‐
Κομμουνιστικόν Συνδυασμόν», «τέχνασμα» και «καμουφλαρισμένη» παγίδα. Ανακοινωθέν της
Ομοσπονδίας Εργατών Λευκωσίας (14.5.1946) ανέφερε και αυτά:
«Η Ομοσπονδία Εργατών Λευκωσίας (Νέαι Συντεχνίαι), εις πανεργατικήν συγκέντρωσιν των
Digitized by 10uk1s
μελών της, αποφασίζει όπως, πιστή εις τα υψηλά πατριωτικά και γνήσια σοσιαλιστικά ιδανικά
του Νεοσυντεχνιακού κινήματος, καταδικάση τον απαρτισμόν του υπό τον κ. Ι. Κληρίδην
εκλογικού συνδυασμού, ως περιλαμβάνοντα μεταξύ των μελών του, ένα δεδηλωμένον
κομμουνιστήν, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του κομμουνιστικού κόμματος «Ακέλ», όστις
μεταξύ άλλων, εις την κατά το παρελθόν έτος συγκροτηθείσαν εν Παρισίοις Παγκόσμιον
Εργατικήν Συνδιάσκεψιν, ως δήθεν αντιπρόσωπος των Παλαιών Συντεχνιών, εδυσφήμησε την
μεγάλην Πατρίδα μας Ελλάδα και συνετάχθη μετά του Βουλγάρου και Ρώσσου αντιπροσώπου,
εις την ιδίαν Συνδιάσκεψιν, εις τον άτιμον και εξοντωτικόν αγώνα κατά του Έθνους μας.
»Η τοιαύτη συμπερίληψις εις τον υπό τον κ. Κληρίδην Συνδυασμόν του κ. Μιλτιάδη
Χριστοδούλου κρίνομεν, ότι είναι ικανή απόδειξις ότι ο Συνδυασμός τούτου δεν είναι
Συνδυασμός αγωνιζόμενος δήθεν υπέρ της «Εθνικής Ενότητος», αλλά ένα ετερογενές
συνονθύλευμα μικροφιλοδόξων και συμφεροντολόγων αστών, συμμαχησάντων μετά των
Κομμουνιστών διά την απλήν εξυπηρέτησιν των καταχθονίων σκοπών των τελευταίων, των
πιστών οπαδών και εμμίσθων της Μόσχας».
Ο καταγγελθείς υπό των εθνικοφρόνων ως συμμαχήσας μετά των Βουλγάρων και των Ρώσσων κατά
της Ελλάδος, κομμουνιστής ηγέτης Μιλτιάδης Χριστοδούλου υπήρξεν επί 16 έτη (1965‐1981)
υπουργός Τύπου της Κύπρου από της θέσεως δε ταύτης διεδραμάτισε σατανικόν ρόλον εις τα
παρασκήνια κατευθύνων την πολιτικήν της Λευκωσίας κατά της Ελλάδος και της Ενώσεως. Υπήρξεν,
όπως αποδεικνύουν τα κείμενά του, ο πλέον αναίσχυντος υβριστής του Ελληνικού Στρατού και των
Ελληνικών κυβερνήσεων. «Πολλά φαγών, πολλά πιών και πολλά κακά ειπών», όπως αναφέρει και το
αρχαίον επίγραμμα, απεπέμφθη τον Ιούνιον 1981 εκ της θέσεώς του, βραδύτερον δε κατεδικάσθη
υπό δικαστηρίου της Λευκωσίας ως κοινός απατεών και ωδηγήθη εις την φυλακήν, παραδεχθείς
ενοχήν εις 25 κατηγορίας επί πλαστογραφία και επί σφετερισμό) δημοσίων χρημάτων!
Εις τας ώρας των πλέον κρισίμων και αγωνιωδών περισπασμών της Ελλάδος, οι Κύπριοι Κομμουνισταί
δεν εδείκνυον κανέν υιϊκόν αίσθημα, αλλά επέχαιρον σαδιστικώς διά τα δεινά της, καθυβρίζοντες
ταύτην και συμπαρατασσόμενοι προς τους πλέον αδυσωπήτους εκ των εχθρών της. Που και που,
χάριν σκοπιμότητος και παραπλανήσεως και μόνον, λέγουν και ένα καλόν λόγον. Εις τας Αθήνας ο
Ακελικός Δρ. Μαρκουλής δηλοί: «Σαν υπόδουλοι τρέφουμε σεβασμό προς κάθε Ελληνική κυβέρνηση»
(Ριζοσπάστης, 29.6.1946). Αλλά κατά την ιδίαν περίοδον τα κομμουνιστικά δημοσιογραφικά όργανα
εις την Κύπρον χαρακτηρίζουν την Ελληνικήν κυβέρνησιν ως «αντιδραστική ολιγαρχία». Συνέπεια!...
Υβρίζουν και μισούν κάθε τι το ελληνικόν
Αλλά, αφού «το Α.Κ.Ε.Λ. είναι Ε.Α.Μ.», όπως έλεγον, οι Κύπριοι ερυθροί, θεωρούν χρέος να υβρίζουν
τον Βασιλέα, την Ελληνικήν κυβέρνησιν και παν το Ελληνικόν. Η Σ.Ε.Κ., πάντοτε εις τας επάλξεις του
εθνικού καθήκοντος, αποφασίζει, τον Σεπτέμβριον 1946 την οργάνωσιν Αντισλαυικών
Συλλαλητηρίων. Την 9.9.1946 εκδίδει εγκύκλιον προς τα παραρτήματά της, διά της οποίας
καταγγέλλει ως αντεθνικήν και προδοτικήν την στάσιν των Κυπρίων κομμουνιστών. «Εχτιμούμε ‐
γράφει η εγκύκλιος‐ κι επικροτούμε την αντρίκεια στάση της Ελληνικής Κυβέρνησης και
χειροκροτούμε την σταθερή αποφασιστικότητα του κ. Τσαλδάρη και των άλλων αντιπροσώπων που
υπεραμύνονται της τιμής του Έθνους μας σαν γνήσιοι πατριώτες». Και συνεχίζει η εγκύκλιος:
«Καταδικάζουμε την στάση των Ακελικών στην Κύπρο και θεωρούμε καθήκο μας, τώρα που η
A.M. ο βασιληάς Γεώργιος Β' επιστρέφει στον θρόνο του κι η Σλαυική πίεση αυξάνει, όπως
κινητοποιήσουμε όλες τις εθνικές δυνάμεις του τόπου μας με την αδερφική συνεργασία της
Π.Ε.Κ., του Κ.Ε.Κ., της Π.Ε.Σ.Π., των εθνικοφρόνων Δημάρχων και των Συμβουλίων τους, καθώς
και με κάθε άλλη εθνικόφρονα οργάνωση ή σύλλογο του Νησιού μας, και οργανώσουμε το
Digitized by 10uk1s
συντομώτερον Παγκύπρια συλλαλητήρια στα οποία θα ξηγηθή η κατάσταση, η θέση μας, οι
κίνδυνοι που απειλούν την πατρίδα και το καθήκο που προβάλλει μπροστά μας.
»Στις παλλαϊκές αυτές συγκεντρώσεις πρέπει να υποβληθούν τα ακόλουθα ψηφίσματα:
»1. Συγχαρητήριο τηλεγράφημα των Παλλαϊκών συγκεντρώσεων προς τον Βασιληά μας για την
θριαμβευτική νίκη του.
»2. Ψήφισμα καταδίκης της Σλαυικής πολιτικής κατά του Έθνους μας και καταδίκη του Διεθνούς
Κομμουνισμού. (Να σταλή στην Ελλ. Κυβέρνηση και στον Ο.Η.Ε.).
»3. Ψήφισμα ευγνωμοσύνης στους 3 Μεγάλους και σ' όλους τους Φιλέλληνες που στάθηκαν
συμπαραστάτες στον αγώνα μας.
»4. Ψήφισμα προς την Αγγλική Κυβέρνηση όπου θα ζητήται η απόδοση της Κύπρου στην Ελλάδα.
»Στις συγκεντρώσεις αυτές θα χαιρετίσουν σύμφωνα με προκαθωρισμένο πρόγραμμα

αντιπρόσωποι όλων των εθνικοφρόνων οργανώσεων και θα κυκλοφορήσουν φυλλάδια και
πινακίδες με φράσεις σαν «ΚΑΤΩ Ο ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ», «Α.Κ.Ε.Λ. ΚΑΙ Ε.Α.Μ. ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΔΟΤΕΣ
ΤΟΥ ΕΘΝΟΥΣ ΜΑΣ», «ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΗΣ Β. ΗΠΕΙΡΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ», «ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΟΥΣ
ΠΑΝΣΛΑΥΙΣΤΕΣ ΚΑΙ ΣΤΟΥΣ ΣΥΜΜΑΧΟΥΣ ΤΟΥΣ», «ΔΟΞΑ ΚΑΙ ΤΙΜΗ ΣΤΟΥΣ ΦΙΛΕΛΛΗΝΕΣ» «ΖΗΤΩ Η
ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΤΩΝ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ ΠΟΘΩΝ», «ΖΗΤΩ Η ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ»,
κ.λπ.
»Φυσικά, το πρόγραμμα θα καταστρωθή σε παγκύπρια σύσκεψη των αντιπροσώπων. Πάντως,
πρέπει ν' αντιληφθούμε πως αν δεν δράσουμε τώρα, μπορεί αύριο νάναι αργά. Τώρα είναι
καιρός να χτυπηθή το θεριό που ξεσκεπάστηκε και να φανατίσουμε τον Λαό στην ορθή εθνική
πολιτική γραμμή. Τέτοιο Αντισλαυικό συλλαλητήριο είναι απαραίτητο και πρέπει να γίνη με κάθε
θυσία. Η επιτυχία του είναι ήδη εξησφαλισμένη αν, εννοείται, δεν το παραμελήσουμε. Πρέπει να
δράσουμε κεραυνοβόλως».
Τον Ιούλιον 1946, η Ελληνική κυβέρνησις δεν είναι πλέον... «αντιδραστική ολιγαρχία, αλλά μητρική
κυβέρνησις διά τους Κυπρίους που μόνον με την βοήθειάν της δύναται να προωθηθή το Κυπριακόν
προς την λύσιν του. Την 2.7.1946 ο «Ανεξάρτητος» εις κύριον άρθρον του, με τίτλον «Στας Αθήνας»,
γράφει και αυτά:
«Κανένας δεν μπορεί να αμφισβητεί πως ο τυπικά πιο επίσημος από όλους τους φορείς
τοποθέτησης του Κυπριακού ζητήματος είναι αυτή τούτη η Ελληνική Κυβέρνηση. Δίχως κίνηση
από μέρους αυτής της Κυβέρνησης, κάθε τοποθέτηση του ζητήματός μας περιπλέκεται και
δυσκολεύεται και καμμιά φορά χαντακώνεται από λογής‐λογής καλοθελητές... Το κέντρο βάρους
της εθνικοαπελευθερωτικής μας προσπάθειας σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά,
μετατίθεται στην Αθήνα παρά οπουδήποτε αλλού».
Καλά και άγια αυτά! Αλλά τον Οκτώβριον του 1946 το Α.Κ.Ε.Λ. ρίπτει το σύνθημα «Αδέσμευτοι».
Αδέσμευτοι, δηλαδή, από τας ελλαδικάς εξαρτήσεις. Και πάλιν, θρίαμβος συνεπείας...
Digitized by 10uk1s
ΔΗΜΑΓΩΓΙΑ ΚΑΙ ΑΠΑΤΗ
Την άνοιξιν 1946 ομιληταί του Α.Κ.Ε.Λ. εξέρχονται εις την ύπαιθρον και, με βάσιν γραπτάς οδηγίας
του Κόμματος, ομιλούν προς τους αγρότας και εργάτας κατηγορούντες τας εθνικόφρονας οργανώσεις
Π.Ε.Κ. και Σ.Ε.Κ., ότι εις τας προσπαθείας των έθετον εις πρώτην μοίραν το Κυπριακόν και όχι την
επίλυσιν των προβλημάτων των μαζών. Αυτή η ιεράρχησις και προτεραιότης ήτο, κατά το Α.Κ.Ε.Λ.,
εγκατάλειψις του λαού. Ελησμόνουν, όμως, η ηγεσία και οι ομιληταί, ότι το ίδιον το Κόμμα των ήτο
εκείνο που την 17.6.1945 διεκήρυττεν, εις ανακοίνωσιν της Κεντρικής Επιτροπής του, τα εξής: «Αν ο
Κυπριακός λαός δεν κερδίσει πρώτα την εθνική του λευτεριά, ΚΑΝΕΝΑ άλλο κοινωνικό πρόβλημα δεν
μπορεί να λύσει».
Έξι και περισσότερα έτη μετά την ίδρυσίν του, το Α.Κ.Ε.Λ. φοβείται την κομμουνιστικήν σκιάν του και
προσπαθεί να την αποκρύψη. Δημοσίως δεν δέχεται ότι είναι κόμμα κομμουνιστικόν και αθεϊστικόν.
Σχίζει τα ιμάτιά του διά να αναλύση το τετράγραμμά του. Είμαστε, λέγει, μόνον «Ανορθωτικό Κόμμα
του Εργαζομένου Λαού» και αγωνιζόμαστε «για το ψωμί και για την λευτεριά, για την ειρήνη και τη
δημοκρατία». Αλλά το προσωπείον αφαιρείται σταδιακώς και η ψευδωνυμία αποκαλύπτεται. Το
Α.Κ.Ε.Λ., ολίγον κατ' ολίγον, αρχίζει να μη κρύπτη τους διεθνείς κομμουνιστικούς δεσμούς του. Τον
Ιανουάριον 1947 ο γεν. γραμματεύς του Φ. Ιωάννου πηγαίνει εις το Λονδίνον ‐προσφιλή λιμένα,
καταφύγιον και θερμοκοιτίδα των Κυπρίων κομμουνιστών‐ διά να αντιπροσωπεύση ισοτίμως τον
Κυπριακόν Κομμουνισμόν εις το κομμουνιστικόν συνέδριον της Βρεταννίας.
Τον Φεβρουάριον 1947 ο «Δημοκράτης» δημοσιεύει ανταπόκρισιν από το Λονδίνον, συμφώνως προς
την οποίαν «όλοι οι αντιπρόσωποι της Κομμουνιστικής συνδιασκέψεως του Λονδίνου χαρακτηρίζουν
το Α.Κ.Ε.Λ ως το μεγαλείτερον Κομμουνιστικόν Κόμμα του κόσμου κατ' αναλογίαν πληθυσμού». Τώρα
πλέον δεν υπάρχουν ψευδώνυμα και φραστικά περικαλύμματα!
Εν τω μεταξύ είναι απολαυστική η διακύμανσις του Κυπριακού Κομμουνισμού μεταξύ Ενώσεως και
Αυτονομίας. Την 22.1.1947 έγγραφον του ηγέτου του Α.Κ.Ε.Λ. Φ. Ιωάννου, που ανεφέρετο εις
έκκλησιν της Εθναρχίας περί αποχής από την υποδοχήν του νέου Άγγλου κυβερνήτου, ανέφερε και
αυτά: «Πιστεύομεν ότι θα ηδύναντο κατά τον πλέον αποτελεσματικόν τρόπον να διαδηλωθούν παρά
τω λαώ τα ενωτικά αισθήματα της Κύπρου (αντί του παθητικού τρόπου της αποχής ο οποίος
επροτιμήθη), εάν άπαντες οι Έλληνες της Κύπρου εκαλούντο να «υποδεχθούν» το νέον Κυβερνήτην
κατά τρόπον ζωντανόν και ενεργητικόν».
Σφόδρα ενωτικοί, λοιπόν, οι Ακελικοί. Θέλουν να προβάλλουν ως περισσότερον εθνικισταί και
πατριώται από την ιδίαν την Εθναρχούσαν Εκκλησίαν. Την 6.4.1947 εις το δημοσιογραφικόν όργανον
του Α.Κ.Ε.Λ., ο Φ. Ιωάννου συκοφαντεί και υβρίζει όλους τους εθνικόφρονας και αποκαλεί τον
Μητροπολίτην Κυρηνείας «εθνοπροδότην που πόθος του είναι να συμμαχήση με τη ξένη κυριαρχία
και για τις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις».
Θα φανή, όμως, αμέσως εν συνεχεία πόση συνέπεια υπήρχεν εις την κομμουνιστικήν γραμμήν
εμμονής αφ' ενός εις την Ένωσιν και απορρίψεως, αφ' ετέρου, των «συνταγματικών ελευθεριών» τας
οποίας προσέφεραν οι Άγγλοι.
Η γραμμή και η καύχησις των Κυπρίων Κομμουνιστών ήτο ότι ήσαν καθαροί ενωτικοί και
αντιαυτονομισταί. Δεν ήθελον και δεν εδέχοντο αυτονομίας, συνταγματικάς ελευθερίας,
αυτοκυβερνήσεις, ανεξαρτησίας. Επεδίωκον ‐ως έλεγον‐ μόνον την Ένωσιν και διά τούτο έβαλλον
εναντίον εκείνων οι οποίοι εφαίνοντο να αποδέχωνται «συντάγματα» υπό την κηδεμονίαν και την
κυριαρχίαν των Άγγλων. Αλλά... Το Α.Κ.Ε.Λ. ουδέποτε είχεν γραμμήν επί του εθνικού θέματος. Κατά
την ιδίαν ακριβώς περίοδον καθ' ην επρέσβευε και μετ' ιδιαζούσης κατηγορηματικότητος έγραφε τα
ανωτέρω, ο γεν. γραμματεύς του Κόμματος Φ. Ιωάννου εκυκλοφόρει (10.4.1947) εγκύκλιον της 20ής
Digitized by 10uk1s
Φεβρουαρίου του ιδίου έτους προς τα κομματικά παραρτήματά του, εις την οποίαν έγραφεν ο ίδιος
ότι οι Ακελισταί «στην σύσκεψη του Κυβερνήτη θα υποβάλουμε σχέδιο Συντάγματος πλήρως
Δημοκρατικό, που να επιτρέπει στον λαό να εκφράσει την θέλησή του, μέχρι και αποχωρισμού από
την Βρεταννική Αυτοκρατορία».
Εδέχετο, λοιπόν, «συντάγματα» και άλλας παρεμφερείς διευθετήσεις το Α.Κ.Ε.Λ. χωρίς να
ενδιαφέρεται διά πολιτικήν συνέπειαν και εθνικήν αξιοπρέπειαν.
Πολλά πρόσωπα, πολλούς σκούφους και πολλά προσωπεία διαθέτει το Α.Κ.Ε.Λ. Χωρίς καν να έχουν
αλλάξει αι περιστάσεις, το Κόμμα, την ιδίαν ώραν καθ' ην γράφει ότι θα υποβάλη εις τους Άγγλους
σχέδιον συντάγματος, κατηγορεί τους άλλους ως προδότας διότι, κατά την άποψίν του, αποδέχονται
τας συνταγματικός ελευθερίας! Γράφουν (6.4. 1947), ότι «η ντόπια αντίδραση θέλει να συνεργαστεί
με την κυβέρνηση και να επιβάλει στο λαό τις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις»!!!
Εις την ιδίαν ακριβώς περίοδον καθ' ην κινούνται με ίδιον πάθος μεταξύ Ενώσεως και Αυτονομίας και
υβρίζουν την Εκκλησίαν και τους εθνικόφρονας, ρίπτουν και το σύνθημα «Ενότης, ομόνοια,
συμφιλίωση». Βεβαίως πρόκειται διά την γνωστήν παγίδα η οποία αποβλέπει αποκλειστικώς εις την
κομματικήν πάχυνσιν του Α.Κ.Ε.Λ. Και οι εθνικόφρονες δεν «τσιμπούν»...
Η Ελλάς και τα σύμβολά της, η Ένωσις και ο αγών υπέρ αυτής, η θρησκεία, η Εκκλησία και οι
καθιερωμένοι ιεροί θεσμοί της, απετέλουν διά τους Κυπρίους ιδανικά άγια και απαραβίαστα. Άλλως
τε η επί αιώνας απαρασάλευτος προσήλωσις εις αυτά απετέλει εκδήλωσιν αντιστάσεως κατά των
ξένων κυριάρχων και στοιχείον ανοχής εις ποικίλας πιέσεις. Μυσαρός εδείκνυτο και απόβλητος
καθίστατο εκείνος ο οποίος προσέβαλλε το ωραίον φάσμα των ιδεωδών εκείνων. Και τοιούτοι ήσαν οι
προβαλόντες, κυρίως μετά το 1926, Κομμουνισταί, οι οποίοι με ιδιάζοντα φανατισμόν και αφόρητον
θρασύτητα, εζήτουν να προσβάλουν ό,τι το Ελληνικόν, ό,τι το θρησκευτικόν και ό,τι το
εκκλησιαστικόν. Δεν έμεινεν εθνική αχρειότης, πολιτική αγυρτεία και ηθικός ρύπος που να μη
κατεδέχθησαν οι Κομμουνισταί της Κύπρου, υπό την καθοδήγησιν του Κ.Κ.Κ. και του διαδόχου του
Α.Κ.Ε.Λ.
Αποφασιστική αντίδρασις των εθνικοφρόνων
Οι εθνικόφρονες της Μεγαλονήσου, βραδέως αντιληφθέντες την υπονόμευσιν και τους πραγματικούς
σκοπούς του Α.Κ.Ε.Λ., ήρχισαν να αντιδρούν αποφασιστικώς και να εκθέτουν ενώπιον του λαού την
πραγματικήν φυσιογνωμίαν του εισελάσαντος Κομμουνισμού. Ούτως η εθνικόφρων Σ.Ε.Κ. εις
ανακοίνωσίν της (10.4.1947) τονίζει, ότι «καμιά συνεργασία μετά των κομμουνιστών δεν είναι νοητή
και ούτε επιτρέπεται πλέον, μετά την πανηγυρικήν των αποκάλυψιν, διότι ουδέποτε υπήρξαν
Ελληνες, αλλά απλοί και φανατικοί υπηρέτες των επεκτακτικών φασιστικών μεθόδων της Σοβιετικής
διεθνούς». Γενικώτερον, όμως, η Σ.Ε.Κ. καταγγέλλει το Α.Κ.Ε.Λ. με τα ακόλουθα:
«1. Το κομμουνιστικόν αυτό κόμμα δεν κάμνει τίποτε άλλο παρά να θολώνη διαρκώς τα νερά διά
να εκμεταλλεύεται κάθε περίπτωσιν, όχι διά το καλόν του τόπου μας αλλά διά τα συμφέροντα
αυτού τούτου του κόμματος και των γνωστών σκοπών, οι οποίοι κρύπτονται πίσω από το
καμουφλαρισμένον αυτό κόμμα προς υψίστην βλάβην του εθνικού μας αγώνος.
»2. Καταγγέλλει εις το Παγκύπριον την αντιλαϊκήν και αντεθνικήν τακτικήν του κόμματος αυτού,
το οποίον μετά τα τελευταία γνωστά επεισόδια του ξεσχίσματος της μεσιστίου Ελληνικής
σημαίας, έχει πλήρως αποκαλυφθή ως όργανον θεωριών και σχεδίων εχθρικών προς την
Κυπριακήν και Ελληνικήν υπόθεσιν.
Digitized by 10uk1s
»3. Καταγγέλλει εις το Παγκύπριον την διπλοπρόσωπον πολιτικήν του καιροσκοπικού αυτού
κόμματος, το οποίον, ενώ φανερά καταδικάζει και καταπολεμεί τα σχέδια αποικιακής
αναπτύξεως και συνταγματικών ελευθεριών, εν τούτοις, είμεθα απολύτως βέβαιοι, θα είναι το
πρώτον που θα επιδιώξη να εγκολπωθή και να εξυπηρετήση την Κυβέρνησιν με την αφελή
προχειρολογίαν ότι, «θα το πράξουν διά να μην επιτρέψουν εις τους εχθρούς του λαού να
καταλάβουν τας βουλευτικάς έδρας».
»4. Η Συνομοσπονδία Εργατών Κύπρου, από τας πρώτας οργανώσεις της Νήσου, απέρριψε διά
αποφάσεως και ανακοινωθέντος της, τας συνταγματικός ελευθερίας και εξακολουθεί να
πρεσβεύη, και δεν θα σταματήση ποτέ, ότι καμμιά άλλη λύσις δεν θα ικανοποιήση την Κύπρον
εκτός της Ενώσεως με την Μητέρα Ελλάδα».
Ενότητα εσωτερικήν και ένωσιν μετά της Ελλάδος προσεποιούντο ότι ήθελον οι Κομμουνισταί του
Α.Κ.Ε.Λ. Αι πράξεις των, όμως, και η πολιτεία των έπειθον ότι αι θέσεις των αυταί δεν είχον
πηγαιότητα και ειλικρίνειαν. Καθυβρίζοντες την Ελλάδα και τα σύμβολά της, πώς ήθελον την Ένωσιν;
Υπονομεύοντες την από αιώνων Εθναρχούσαν Εκκλησίαν, υπό ποίου την ηγεσίαν ήθελον να
διεξαγάγουν τον απελευθερωτικόν εθνικόν αγώνα;
Ήσαν, απλώς, ανακόλουθοι και δημαγωγοί. Και όταν ακόμη «εχάρασσον» μίαν νέαν γραμμήν ή
έρριπτον εν νέον εθνικόν σύνθημα, το έπραττον διά να υπερφαλαγγίσουν τους αντιπάλους των, να
τους φέρουν προ αδιεξόδου και τους εκθέσουν, με τελικόν σκοπόν να αποκομίσουν κομματικά κέρδη.
Η αρχαιοτέρα και εγκυροτέρα των Κυπριακών εφημερίδων, η Ελευθερία, εις εκτενές άρθρον της υπό
τον τίτλον «Αδιαχώριστα ζητήματα», έγραφε (21.4.1947) ότι, με τας διαθέσεις και αντιλήψεις του
Κυπριακού Κομμουνισμού, είναι αδύνατον «να θεμελιωθή Ενωτικόν μέτωπον και να ευδοκιμήση
Κυπριακός αγών». Και εν συνεχεία συνώψιζε τας εθνικάς ανομίας των Κομμουνιστών, γράφουσα τα
εξής:
«Εις όλους τους ναούς της Νήσου, Εκκλησία και λαός πολυχρονίζουν τους Έλληνας Βασιλείς, και
οι ολίγοι, ευτυχώς, Κύπριοι κομμουνισταί τους μυκτηρίζουν. Σύμπαν το Έθνος πενθεί τον
θάνατον ενός μαρτυρικού Βασιλέως, αυτού, επί τέλους, ο οποίος με τα δύο «όχι» του ωδήγησε
την Ελλάδα εις τον δρόμον της τιμής και της αιωνίας δόξης, και εκείνοι αρνούνται να
συμμορφωθούν προς το εθνικόν θέλημα. Εχθροί του Έθνους αποδεικνύονται ανά πάσαν στιγμήν
οι Βούλγαροι και οι Γιουγκοσλαύοι και οι Αλβανοί, και εκείνοι τους χειροκροτούν. Μαίνεται ο
ραδιοσταθμός της Μόσχας εναντίον της Ελλάδος και εκείνοι άγουν θαλίας. Πλήττονται αι εθνικαί
διεκδικήσεις από την σπείραν των Μολότωφ και Γκρομύκο και Βισίνσκυ, και εκείνοι προσπαθούν
να εξεύρουν δικαιολογίας διά την τοιαύτην κατά του Ελληνισμού λυσσαλέαν εχθρότητα.
Διεξάγονται εν Ελλάδι εκλογαί υπό την εποπτείαν Συμμάχων και δεν τας αναγνωρίζουν.
Διενεργείται δημοψήφισμα και το προσβάλλουν ως νόθον. Και εν τούτοις ζητούν συνεννόησιν
και συνεργασίαν επί του Ενωτικού ζητήματος, ως να ήτο το ζήτημα τούτο έξω από το όλον
Εθνικόν πλαίσιον, ως να ήτο ξένον προς τον υπό της Ελλάδος συνεχιζόμενον αγώνα διά την
ασφάλειαν και ακεραιότητά της, ξένον προς αυτήν ταύτην την υπόστασίν της και ως Φυλής και
ως κράτους».
Έγινε λόγος ανωτέρω δια την στάσιν των Κομμουνιστών εις το θέμα του θανάτου του Βασιλέως
Γεωργίου. Ο Γεώργιος απέθανε την 1.4.1947. Εις την Λεμεσόν οι Ακελικοί ωργάνωσαν αντεθνικά
έκτροπα. Και εις την Λευκωσίαν εκυκλοφόρησαν μανιφέστο, εις το οποίον ανέφεραν, ότι «αποτελεί
προσβολή στα εθνικά αισθήματα του Κυπριακού λαού να αποκαλείται ο Γεώργιος ΕΛΛΗΝΑΣ»!
Εις ανακοίνωσίν της η μαζική εθνικόφρων οργάνωσις Σ.Ε.Κ. κατήγγελλε την στάσιν του Α.Κ.Ε.Λ. προς
τον λαόν της Λεμεσού και ετόνιζε και τα ακόλουθα:
Digitized by 10uk1s
«Ελληνικέ Λαέ της πατριωτικής Λεμεσού,
»Με απερίγραπτον θλίψιν πληροφορηθήκαμε όλοι στην σκλαβωμένη μας Κύπρο το θάνατο του
ηρωικού και μαρτυρικού Βασιληά μας, του Γιγαντομάχου Αρχηγού της Ελλάδας στο πανένδοξο
Αλβανικόν Έπος με τα δύο κοσμοϊστορικά ΟΧΙ που τάραξαν την Οικουμένη. Κλάψαμε όλοι και οι
Λαοί που στέκονται και παρακολουθούν τα θαύματα της Ελλάδας γονάτισαν ευλαβικά μπροστά
στον θάνατό του, γιατί ο Γεώργιος Β' δεν ήταν ένας Έλληνας απλός, ένα πρόσωπο, αλλά ήταν η
επίσημη εκπροσώπηση του Ελληνικού Έθνους, ήταν το σύμβολο της Φυλής μας, ήταν αυτή η ίδια
η μαρτυρική Ελλάδα που συνέχιζε τους θρύλους της Ιστορίας μας. Ενώ όλα τα κόμματα,
ανεξαρτήτως πολιτικών ή προσωπικών διαφορών, θρήνησαν τον θάνατον του Μεγάλου Αυτού
Έλληνος, ενώ και οι φίλοι και οι εχθροί της Ελλάδας εξεδήλωσαν την βαθειά τους λύπη για το
θάνατο του Άνακτος, και ενώ εδώ στην Ελληνική Κύπρο όλα τα σωματεία, κόμματα, λέσχες,
καταστήματα και σπίτια ακόμα ανήρτησαν πένθιμη την σημαία, κι ενώ και τα Τουρκικά ακόμα
κόμματα και λέσχες ύψωσαν μεσίστιο την Τουρκική τους σημαία, ο ψευδοπατριώτης
πολιτικάντης της οκάς, Δήμαρχος Λεμεσού Σέρβας, και το κόμμα του με τα όργανά του ούτε καν
μια σημαία μεσίστιο δεν ύψωσαν γιατί δεν αναγνωρίζουν λένε τον Βασιληά».
Κατά τον γενικόν γραμματέα του Α.Κ.Ε.Λ., 1946, Πλουτήν Σέρβαν, οι Κύπριοι κομμουνισταί ήσαν
απολύτως ταυτισμένοι με τους Ελλαδίτας συντρόφους των. «Το Α.Κ.Ε.Λ. είναι Ε.Α.Μ.», επανελάμβανε
χαρακτηριστικώς! Και το επίσημον όργανον του Κόμματος εγνωμοδότει: «Πολιτισμός της Ελλάδος
είναι σήμερον οι αντάρται της»! Οποία καύχησις!...
Υποστηρικταί των αιμοσταγών συμμοριτών
Εις τον «Ανεξάρτητον» της 4.6.1947 εδημοσιεύθησαν άρθρον του Σέρβα και δηλώσεις του
πρωθυπουργού της Βουλγαρίας Δημητρώφ. Και οι δύο κατεφέροντο κατά των αντιδραστικών
δυνάμεων που δεν επέτρεπον δήθεν την παγίωσιν της ειρήνης εις τα Βαλκάνια. Κατεφέροντο, επίσης,
κατά του «μοναρχοφασιστικού» καθεστώτος της Ελλάδος. Συνεφώνουν ότι η Βουλγαρία δεν ηδύνατο
να εγκαταλείψη τας δικαίας αξιώσεις της. Και την 13.7.1947 ο ίδιος ο γεν. γραμματεύς του Α.Κ.Ε.Λ.
έγραφεν: «Αποκηρύττουμε ανεπιφύλακτα κάθε ενέργεια της Ελληνικής Κυβέρνησης ενάντια στο
Κ.Κ.Ε. και το Ε.Α.Μ. Η Ελληνική Κυβέρνηση δεν πρόκειται σε καμιά περίπτωση από μας να δικαιωθή».
Περαιτέρω κατηγορεί αυτήν την Κυβέρνησιν ότι «πούλησε την Ελλάδα» και ότι ήτο μία κυβέρνησις
«εθελόδουλη».
Το Α.Κ.Ε.Λ. εχειροκρότει τους αιμοσταγείς άθλους του Ε.Α.Μ.‐Ε.Λ.Α.Σ. και κατεδίκαζεν οιαδήποτε
μέτρα κατά των Συμμοριτών. Ο κομμουνιστής ηγέτης Φ. Ιωάννου, αναφερόμενος εις τα μέτρα κατά
του Ε.Α.Μ. Αθηνών, εδήλωνε: «Μαζί με την φωνή ολόκληρης της δημοκρατικής ανθρωπότητας, σμίγει
την φωνή της διαμαρτυρίας του και ο δημοκρατικός λαός της Κύπρου ενάντια στους ξετσίπωτους
βανδαλισμούς του ελληνικού επίπλαστου μοναρχοφασιστικού καθεστώτος».
Περισσότερον τολμηρός, αθυρόστομος και προωθημένος εις τας πολιτικάς θέσεις τας οποίας
ελάμβανεν ήτο ο Μιλτιάδης Χριστοδούλου, ο «Κύπριος Μολότωφ» οπως ειρωνικώς τον απεκάλουν αι
εθνικαί εφημερίδες. Την 15.7.1947 διεκήρυττε:
«Αυτήν την λύσιν (του Ζαχαριάδη) υποστηρίζουμε κι εμείς (την εγκαθίδρυση ελεύθερης
δημοκρατικής κυβέρνησης στις ελεύθερες περιοχές της Ελλάδας... έστω και αν πρόκειται να γίνει
η Ελλάδα νέα Ισπανία). Δίπλα και μαζί με τον ελληνικό λαό κι ενάντια στους πολιτικούς
καννιβάλους, τους δοσιλόγους, τους λακέδες της ξένης απέμβασης».
Με αυτήν την γλώσσαν και με αυτό το αδίστακτον και θρασύ ύφος ο ίδιος αυτός ανθέλλην θα ωμίλει
Digitized by 10uk1s
και θα έγραφεν, επί πολλά έτη εν συνεχεία διά πολλούς και διά πολλά...
Πάντως η συμπαράστασις του Α.Κ.Ε.Λ. προς τους Συμμορίτας είναι ολόπλευρος. Ολόπλευρος, δηλαδή
εκτός από την πολεμικήν πλευράν. Ελάχιστοι νεαροί Ακελικοί που εσπούδαζον εις τας ανατολικάς
χώρας θα προωθούντο απροθύμως μέχρι τας γραμμάς του Ε.Λ.Α.Σ., διά να το σκάσουν εις την πρώτην
ευκαιρίαν ως λαγοί!
Κατά τον Σεπτέμβριον 1947, το Ε' Παγκύπριον Συνέδριον του Α.Κ.Ε.Λ. αποφασίζει πανηγυρικώς πλήρη
αλληλεγγύην προς τους Συμμορίτας. Αρκετούς ήδη μήνας προηγουμένως διεξήγον εράνους και
συνέλεγον χρήματα και είδη διά τον στρατόν του «δοξασμένου Μάρκου». Τον Απρίλιον 1947, η πλέον
αντιπροσωπευτική και μαζική εθνικόφρων οργάνωσις, η Συνομοσπονδία Εργατών Κύπρου, εις
ανακοίνωσίν της προς τον λαόν της Λεμεσού κατήγγελλε:
«Μακριά από τα σχέδια των εθνοπροδοτών πουλημένων, των οργάνων των εχθρών του Λαού
μας οι οποίοι εργάζονται με κάθε τρόπον για να υποτάξουν την Ελλάδα στους Σλαύους και στον
κομμουνισμόν.
»Αύριον την Κυριακήν θα χυθούν στους δρόμους για να κάνουν έρανο να μαζέψουν χρήματα να
στείλουν στην Ελλάδα, στους πληρωμένους αντάρτες του Ε.Α.Μ., στους προδότες εγκληματίες
του Έθνους, στους Βούλγαρους και στους Αλβανούς οι οποίοι κατασφάζουν τους αδελφούς μας
Έλληνες.
»Μην δώσετε δεκάρα στα κουτιά της προδοσίας. Μην δώσετε δεκάρα για να κάμουν όπλα οι
Βούλγαροι να σφάξουν την Ελλάδα. Μην δώσετε δεκάρα για να αγοράσουν βόμβες οι Αλβανοί
να βομβαρδίσουν τον Παρθενώνα. Μην τους κυττάξετε, μην τους πλησιάσετε, μην τους
χαιρετίσετε καν εφ' όσον σας ζητούν χρήματα για τους ληστές και τους δολοφόνους της Μητέρας
μας Ελλάδας.
»Δώστε τους ένα μάθημα για να καταλάβουν ότι δεν είμαστε πράσινο χαβιάρι, δεν είμαστε χάνοι
για τα άγκιστρά τους. Αλλά ξεχωρίζουμε τους προδότες και τους φτύνουμε κατάμουτρα.
»ΟΥΤΕ ΔΕΚΑΡΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΗΣΤΕΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΒΟΥΛΓΑΡΟΥΣ.
»ΖΗΤΩ Η ΕΘΝΙΚΗ ΦΑΛΑΓΓΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΛΕΥΤΕΡΙΑ ΜΑΣ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΩΣΗ ΜΑΣ».
Δεν υπάρχει, όμως, μόνον ο κόσμος των ξενοκινήτων και των εθνικών μειοδοτών. Υπάρχει και ο
κόσμος των πραγματικών αγωνιστών, των αγνών Ελλήνων, των ηρώων. Και εις αυτόν τον κόσμον
ανήκει ο νεαρός Κυριάκος Μάτσης, εκλεκτός αγωνιστής της Ε.Ο.Κ.Α., ο οποίος θα έπιπτεν ηρωικώς τον
Νοεμβριον 1958 εις το χωρίον Δίκωμον. Κατά την περίοδον αυτήν του 1947, την οποίαν εξετάζομεν
εδώ, ο Μάτσης σπουδάζει γεωπόνος εις την Θεσσαλονίκην. Βλέπει κατάδηλον την κομμουνιστικήν
επιβουλήν και αγανακτεί. Εις το ημερολόγιόν του καταγράφει τας αντιδράσεις του. Επισκέπτεται τα
Γιαννιτσά και ακολούθως, την 16ην Νοεμβρίου 1947, σημειώνει:
«Στ' άγια τούτα χώματά μας που βάρβαροι εχθροί ύπουλα διεκδικούν, ταπεινοί εμείς
προσκυνηταί φέρνουμε την πύρινη φλόγα της νεανικής μας ψυχής κι αντλούμε συνάμα απ' το
ακατάβλητο ψυχικό σθένος του υπέροχου λαού που ασάλευτος πάνω στους ιστορικούς βράχους
της πανώριας μας Ελλάδος αγωνίζεται για να διαφυλάξη την κιβωτόν των πατέρων μας. Με
τέτοιο λαό δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία πως η Ελλάδα θα ζήση μεγάλη».
Και εις το τέλος του 1947 ο ήρως της Ε.Ο.Κ.Α. Κυριάκος Μάτσης, συνεχίζων το ημερολόγιόν του,
γράφει:
Digitized by 10uk1s
«Φεύγει ακόμα ένας χρόνος. Και ταλαιπωρημένη η ανθρωπότης αγκομαχά κάτω από μια
αναταραχή τρομερή, μέσα σε μια τεράστια σύγχυση πνευμάτων.
»Ιδιαίτερα η Πατρίδα μας κάτω από την αντάρτικη δράση των Κομμουνιστών, με ματωμένο το
μέτωπο αγωνίζεται για να διασώση την Μακεδονία από τα χέρια των Βουλγάρων που νομίζουν
ότι είναι δυνατόν να πάρουν την Θεσσαλονίκη.
»ΤΟΤΕ ΜΟΝΟΝ ΘΑ ΓΙΝΗ ΑΥΤΟ ΟΤΑΝ ΠΤΩΜΑΤΑ ΤΑ ΚΟΡΜΙΑ ΜΑΣ ΤΑ ΠΑΤΗΣΟΥΝ».
Με αυτό το πάθος και αυτήν την λατρείαν προς την Ελλάδα έζων οι Κύπριοι εθνικόφρονες, εν
αντιθέσει προς τους Κομμουνιστάς. Αρκετοί από τους λάτρας αυτούς της μητρός πατρίδος, μετά
πάροδον ολίγων ετών θα υπογραμμίσουν την γνησιότητα του εθνικού των «πιστεύω» διά του αίματός
των, αγωνιζόμενοι εις τας τάξεις της Ε.Ο.Κ.Α., την οποίαν (όπως θα εκτεθή λεπτομερώς) θα επρόδιδε
το Α.Κ.Ε.Λ. συμμαχούν ουσιαστικώς μετά των Άγγλων κυριάρχων.
Κατά το θέρος 1947 ο Ενωτικός αγών της Κύπρου διέτρεχε μέγιστον κίνδυνον διότι οι Άγγλοι
προσεπάθουν να διασπάσουν τους Κυπρίους και να ανακόψουν την εθνικήν των πορείαν
προσφέροντες κάποια ψιχία «συνταγματικών ελευθεριών», ψευδεπιγράφων ‐εννοείται‐και πάντοτε
υπό την Βρεταννικήν δεσποτείαν. Εγνώριζον καλώς που ήδρευεν η εθνική μειοδοσία και εις ποίον
χώρον θα εύρισκον γόνιμον έδαφος. Και δεν διεψεύσθησαν εις τας προβλέψεις και εις τους
υπολογισμούς των. Το Α.Κ.Ε.Λ. προβάλλει σύμμαχός των! (Αλλά, τα εν προκειμένω καθέκαστα, εις το
οικείον κεφάλαιον).
Digitized by 10uk1s
ΔΟΛΙΟΙ ΥΠΟΝΟΜΕΥΤΑΙ
Οι Κομμουνισταί, υπό ποικίλα προσωπεία και μεταμφιέσεις, καθυβρίζοντες παν το Ελληνικόν
επιχειρούν να αποπροσανατολίσουν τους Ελληνοκυπρίους πατριώτας από το τέρμα του εθνικού των
αγώνος. Υβρίζουν, συκοφαντούν, υπονομεύουν. Ενώπιον αυτής της καταστάσεως αι έχουσαι την
ηγεσίαν του αγώνος Αρχιεπισκοπή και Εθναρχία σκέπτονται να ιδρύσουν «Διακομματικόν Συμβούλων
παρά τω Αρχιεπισκόπω», ώστε περισσότερον αντιπροσωπευτικώς και υπευθύνως να
αντιμετωπίζωνται αι περιστάσεις και αι ανακύπτουσαι εθνικαί ανάγκαι. Εις την σχετικήν εγκύκλιον
συνιστώντο και τα εξής:
«Προς αποτροπήν του εκ της πολιτικής διαιρέσεως εθνικού κινδύνου, απεφασίσθη όπως η
οξύτης των μαχητικών συνθημάτων των πολιτικών παρατάξεων αμβλυνθή αμφοτέρωθεν. Κατά
ταύτα θεωρείται απαραίτητον όπως μη λησμονήται, ότι θα πρέπει να ισχύση η αντίληψις το μεν
του αντικειμενικού σεβασμού παρ' ημών των υποδούλων Ελλήνων, των εν Ελλάδι Αρχών και του
εκάστοτε Πολιτειακού και Κυβερνητικού καθεστώτος, καθώς και της εκεί δράσεως των
διαφόρων πολιτικών παρατάξεων, ων η αντικειμενική παρακολούθησις διά δημοσιεύσεως των
εκείθεν τηλεγραφημάτων επαρκεί διά την κατατόπισιν των εκ Κύπρω περί των εκεί
συμβαινόντων. Ώστε βαρείς χαρακτηρισμοί περί της μιας ή της άλλης παρατάξεως εκ των ατυχώς
καθιερωμένων, πρέπει να αποφεύγωνται απολύτως».
Τα ανωτέρω εγράφοντο, βεβαίως, διά το Α.Κ.Ε.Λ., αφού μόνον οι Κομμουνισταί ήσαν εκείνοι οι οποίοι
με τόσην ακράτειαν γλώσσης ύβριζον τον Βασιλέα, την εκάστοτε Ελληνικήν κυβέρνησιν και πάσαν μη
κομμουνιστικήν ή συνοδοιποριακήν κατάστασιν, χρησιμοποιούντες ύφος και εκφράσεις πεζοδρομίου.
Ειδικωτέραν πολεμικήν ανέπτυσσον κατά των στρατιωτικών ηγητόρων και κατά του Ελληνικού
Στρατού.
Οι Κύπριοι κομμουνισταί ισχυροποιούνται (περίοδος 1947) ολονέν και περισσότερον. Το θράσος, η
δημαγωγία των και, προ πάντων, η έλλειψις ωργανωμένης πολιτικής εκφράσεως των εθνικοφρόνων,
φέρουν εις την ποδιά του Α.Κ.Ε.Λ. συνεχώς και περισσότερα κομματικά καρύδια. Υπάρχει και η
σοβαρά οικονομική βοήθεια την οποίαν οι Κομμουνισταί λαμβάνουν από ταμεία εκτός Κύπρου.
Ο εθνικόφρων αγροτικός κόσμος, ωργανωμένος εις την Παναγροτικήν Ένωσιν Κύπρου (Π.Ε.Κ.),
προσπαθεί, με πολλάς δυσκολίας να εγείρη ιδεολογικά οδοφράγματα διά να μη περάση ο δούρειος
ίππος του Α.Κ.Ε.Λ. μέσα εις την υγιά αγροτιά της νήσου. Εις απόρρητον υπόμνημα το οποίον υπέβαλε
(4.11.1947) προς τον υπουργόν Εξωτερικών της Ελλάδος ο γενικός γραμματεύς της Π.Ε.Κ. Κυριάκος Π.
Ρωσσίδης έγραφε και τα ακόλουθα διά το Α.Κ.Ε.Λ.:
«Η Κομμουνιστική παράταξις εν Κύπρω διαθέτει, διά την ανάπτυξιν συνεχούς, συστηματικής και
ζωηράς κινήσεως, σημαντικά ποσά ‐υπάρχει βάσιμος πληροφορία ότι ο προϋπολογισμός της
περιστρέφεται γύρω από τις 20.000 λίρας Αγγλίας ετησίως‐ τα οποία είναι αδύνατον να
εξευρίσκωνται εν Κύπρω οσονδήποτε και αν οι εργάται και τεχνίται, φαίνονται πρόθυμοι εις
καταβολήν συνδρομών και εράνων και κατά πάσαν εύλογον βεβαιότητα, το μεγαλείτερον μέρος
τούτων επιχορηγείται έξωθεν, διά κινηματογράφου, υφασμάτων κ.τ.λ. Ένεκα δε των αφθόνων εις
την διάθεσίν των κεφαλαίων, αναπτύσσουν όχι μόνον εσωτερικήν δράσιν, αλλά και εξωτερικήν
κατά το τρέχον έτος, επί παραδείγματι, δύο αντιπρόσωποι των έλαβον μέρος εις το εν Λονδίνω
παγκόσμιον Κομμουνιστικόν Συνέδριον, επίσης 3 ή 4 έλαβον μέρος εις το εν Πράγα Συνέδριον
της Κομμουνιστικής Νεολαίας και διαθέτουν ποσά διά Κοινωνικήν Πρόνοιαν, απεργίας,
αποζημιώσεις, γενναίους μισθούς κ.τ.λ.»
Η Ελλάς, παρά τα οδυνηρά μεταπολεμικά της προβλήματα, τα κυριώτερα των οποίων εδημιούργει η
κατ' αυτής κομμουνιστική επιβουλή, δεικνύει ενδιαφέρον διά τα εν Κύπρω και βοηθεί κάπως τας
Digitized by 10uk1s
εθνικόφρονας οργανώσεις. Ενδιαφέρεται, όμως, και να πληροφορηθή εγκύρως διά το τι γίνεται εις
την νήσον. Κατά τον Ιούλιον 1947 ενθαρρύνεται να επισκεφθή την Κύπρον προς επιτόπιον μελέτην
της καταστάσεως ο βουλευτής Πειραιώς και Νήσων Δημήτριος Κ. Σφαέλλος, εγνωσμένης εθνικής
τοποθετήσεως. Ούτος κατέρχεται εις την νήσον συγκεκινημένος, έχει επαφάς με παράγοντας,
συλλέγει υλικόν, ανταλλάσσει επιστολάς με προσωπικότητας της δημοσίας ζωής. Και επισημαίνει,
ρεαλιστικώς και ευστόχως, πόσον μέγας ήτο ο κομμουνιστικός κίνδυνος εν Κύπρω.
Μία απόρρητος έκθεσις διά το Α.Κ.Ε.Λ.
Την 30ήν Ιουλίου 1947 ο Σφαέλλος υπέβαλε πολυσέλιδον «απόρρητον και εμπιστευτικήν» έκθεσιν εις
τον αντιπρόεδρον της Ελληνικής κυβερνήσεως και τον υπουργόν των Εξωτερικών. Ενδιαφέρει να
ίδωμεν τι περιελάμβανεν η έκθεσις αυτή περί του Α.Κ.Ε.Λ. (Τα στοιχεία ταύτα, όπως και άλλα τα
οποία θα ακολουθήσουν, είναι άγνωστα και δημοσιεύονται υπό του γράφοντος το παρόν διά πρώτην
φοράν).
Εις την έκθεσίν του ο Δημ. Σφαέλλος παρείχε πλήθος ενδιαφερόντων στοιχείων διά τα Κυπριακά
πράγματα. Υπήρχεν εις αυτήν ειδικωτέρα αναφορά εις το Α.Κ.ΕΛ. και τας δραστηριότητάς του. Θα
ηδύνατο να λεχθή, ότι η έκθεσις Σφαέλλου αντανακλά το πώς εις εθνικόφρων Ελλαδίτης πολιτευτής
έβλεπε και εστάθμιζε τον Κυπριακόν Κομμουνισμόν. Από την σελίδα 18 και πέραν αναγιγνώσκει
κανείς τα ακόλουθα:
»β') Το Ανορθωτικόν Κόμμα Εργαζομένου Λαού (Α.Κ.Ε.Λ.).
»Τούτο είναι αυτό τούτο το Κομμουνιστικόν Κόμμα Κύπρου το οποίον επροτίμησαν να δρα
μετημφιεσμένως διά να προσελκύη περισσοτέρους. Το Α.Κ.Ε.Λ. με Γεν. Γραμματέα τον Φ.
Ιωάννου, τέως Διδάσκαλον, ηγέτην του Κυπριακού Κομμουνισμού, συνεργάζεται με αριστερά
δημοκρατικά στοιχεία της επονομαζομένης «Παρατάξεως Εθνικής Συνεργασίας» και
χρησιμοποιούν αυτά κυρίως ως υποψηφίους και ολίγους γνωστούς κομμουνιστάς, κατευθύνει
την πολιτικήν δράσιν, κινητοποιεί τας Παλαιάς Εργατικάς Συντεχνίας (Κομμουνιστικάς) και τας
Αγροτικάς Ενώσεις Κύπρου (Κομμουνιστικάς). Διαθέτει τρεις εφημερίδας Ανεξάρτητος (Πρ.),
Δημοκράτης (Πρ.), Ελεύθερος Τύπος (Απ.) με κυκλοφορίαν των δυο πρωινών περί τας 8‐9.000
φύλλα αθροιστικώς, κυκλοφορίαν η οποία δεν γίνεται μόνον μεταξύ κομμουνιστών αλλά και εις
μέγα μέρος των δημοκρατικών στοιχείων, δεδομένου ότι οι κομμουνισταί ως κομμουνισταί δεν
έχουν πλέον των 5‐10% των ψήφων.
»Το Α.Κ.Ε.Λ., με στενήν συνεργασίαν της Παρατάξεως Εθνικής Συνεργασίας και με επιτυχή
εκλογήν προσώπων, συνθημάτων και καλώς μελετημένης τακτικής, σαρώνει εις τας
περισσοτέρας εκλογάς τους εκπροσώπους της «Εθνικόφρονος Παρατάξεως» και συνηθέστατα δι'
εθνικοφρονεστάτων ψήφων επιτυγχάνει την εκλογήν αριστερών δημοκρατικών και
κομμουνιστικών στοιχείων.
»Ούτω εις τας τελευταίας Δημοτικάς εκλογάς εκ των εξ (6) Δημάρχων εξελέγησαν μόνον δύο
Δήμαρχοι Εθνικόφρονες εις Κηρύνειαν ο κ. Δημητριάδης (3.000 Έλληνες κάτοικοι), εις Πάφον ο κ.
Γαλατόπουλος (3.300 Έλληνες κάτοικοι), εις Λεμεσσόν ο κομμουνιστής απόφοιτος του
Πανεπιστημίου της Μόσχας Π. Σέρβας (12.000 Έλληνες κάτοικοι), εις Αμμόχωστον ο
κομμουνιστής τέως καθηγητής Φιλολογίας Α. Αδάμαντος (8.000 Έλληνες κάτοικοι), εις
Λευκωσίαν 20.000 Ελ. κατ. ο συνοδοιπόρος κ. Κληρίδης (Παράταξις Εθνικής Συνεργασίας) τη
συμπράξει Τουρκικών ψήφων) και εις Λάρνακα 9.500 Έλ. κάτ. ο Λ. Σανταμάς συνοδοιπόρος
(Παράταξις Εθνικής Συνεργασίας βοηθεία και Τουρκικών ψήφων).
Digitized by 10uk1s
»Τοιουτοτρόπως δημιουργείται εις Ελλάδα και απανταχού η γνώμη ότι εν Κύπρω επικρατεί ο
κομμουνισμός, ενώ δεν συμβαίνει αυτό, αλλ' ως φαίνεται από την υπερδιπλασίαν κυκλοφορίαν
των εθνικιστικών εφημερίδων επικρατεί ζωηρός πατριωτισμός».
Η έκθεσις Σφαέλλου προς την Ελληνικήν Κυβέρνησιν δεν εξηντλείτο εις την διαπίστωσιν και
περιγραφήν της καταστάσεως που επεκράτει το 1947 εις την Κύπρον. Επροχώρει και εις μίαν
ενδιαφέρουσαν επισήμανσιν των μεθόδων και της τακτικής του Α.Κ.Ε.Λ. Εις την συνέχειαν
ανεφέροντο και αυτά:
«Εκείνο όμως που προκαλεί την επιβολήν και την επιτυχίαν των κομμουνιστών και αριστερών
της Εθνικής Συνεργασίας είναι η πολιτική του Δουρείου Ίππου, την οποίαν επιτυχώς ασκούν, η
υπόδειξις ως υποψηφίων προσώπων δημοφιλών, μη επιλήψιμων διά τας σχέσεις των με
Άγγλους και η καλή και πλούσια οργάνωσις του εκλογικού αγώνος υπό συνθήματα πάντοτε
Εθνικά, Πατριωτικά‐Ενωτικά, κηρυσσόμενα όμως υπό προσώπων μη αναξιοπίστων ως ατόμων
και τοιουτοτρόπως απατώνται οι εκλογείς και αι αγράμματοι μάζαι, αι οποίαι καθημερινώς
βλέπουν τα όργανα του Κ.Κ. εις το πλευρόν των αγωνιζόμενα εις απεργίας, ομιλούντα εις αυτούς
ως ρήτορες διαφόρων πολιτικών, επιστημονικών και επαγγελματικών θεμάτων κ.λπ. και
συνεπώς καθ' ημέραν συνδέονται μετ' αυτών και τα ακολουθούν εις τας υποδείξεις των υπέρ
προσώπων διά τα οποία, όντα δημοφιλή, δεν θα εχρειάζετο και αγών μεγάλος διά την επιτυχίαν
των, ενώ οι Εθνικόφρονες, υστερούντες εις οργάνωσιν, μη ευρισκόμενοι παρά σπανίως εις
επαφήν με τον Λαόν και δη κατά τας παραμονάς των εκλογών, συνήθως εκμεταλλευόμενοι τας
μάζας εμπορικώς, επαγγελματικώς και πιστωτικώς, εν τέλει υποδεικνύουν πρόσωπα αντιπαθή,
αντιδημοτικά ή συνεργασθέντα με τους Άγγλους και η αποτυχία των Εθνικοφρόνων γίνεται
πάντοτε μαθηματικώς βεβαία.
»Γεννάται βεβαίως μία απορία: Συμφέρει εις τους κομμουνιστάς να αγωνίζωνται διά να
αναδεικνύουν πρόσωπα όχι απολύτως πιστά εις αυτούς; Εις το μικρόν και ανίσχυρον
Κομμουνιστικόν Κόμμα Κύπρου η τακτική αυτή δίδει συνεχώς την αίγλην αλλεπαλλήλων
ευκόλων νικών και συνδέουσα τους επιτυγχάνοντας με το Κ.Κ. όταν μάλιστα δεν έχουν ισχυρόν
χαρακτήρα, έχει ως συνέπειαν αφ' ενός μεν απόκτησιν νέων οπαδών και ηγετικών μάλιστα, επί
πλέον δε στερεί την αντίπαλον παράταξιν ιδικών της ηγετικών στοιχείων και όταν βεβαίως
επιστή ο καιρός θα απορριφθή η προβιά και θα αξιοποιηθούν όλαι αι προσπάθειαι του Κ.Κ.Κ. και
θα ερμηνευθούν.
»Κλασσικόν παράδειγμα των ανωτέρω αποτελεί η περίπτωσις της υποστηρίξεως της

υποψηφιότητος εις τας Αρχιεπισκοπικός εκλογάς του αειμνήστου Αρχιεπισκόπου Λεοντίου,
Κυπρίου, δημοφιλεστάτου, γνωστού διά τους Εθνικούς αγώνας, προσώπου νέου την ηλικίαν και
αντιπαθούς εις τους Άγγλους, το οποίον υποστηριχθέν, παρά την θέλησίν του, υπό της
Παρατάξεως Εθνικής Συνεργασίας και Α.Κ.Ε.Λ. επέτυχε με νίκην 82%, ενώ η υποστήριξις της
Εθνικόφρονος Παρατάξεως του Σιναίου Πορφυρίου, προσώπου αγνώστου εις τον Κυπριακόν
Λαόν, γέροντος, αραβοφώνου ως ελέχθη, και στενωτάτου φίλου των Άγγλων παρ' οις ήτο
αρεστώτατος, ωδήγησεν εις την συντριπτικήν ήτταν της Εθνικόφρονος Παρατάξεως.
»Ομοίως έτερον παράδειγμα η υπό της Εθνικής Συνεργασίας ‐ Α.Κ.Ε.Λ. και Κομμουνιστών
υποστήριξις διά τον Θρόνον Πάφου της υποψηφιότητος του εν Αμερική Αρχιμανδρίτου
Μακαρίου Κυκκώτη, εθνικόφρονος, και υπό της παρατάξεως των Εθνικοφρόνων διά τον αυτόν
Θρόνον υποστήριξις του Αρχιμανδρίτου Κλεόπα, ηλικίας 72 ετών, φέροντος εις τους ώμους από
10ετίας εκκλησιαστικόν επιτίμιον επί καταχρήσει διαχειρίσεως, στενωτάτου δε φίλου και
συνεργάτου των Άγγλων!».
Digitized by 10uk1s
Ματθαίος Παπαπέτρου και Ένωσις
Κατά την περίοδον η οποία επισκοπείται (1947), η πολιτική του Α.Κ.Ε.Λ. διέρχεται μίαν ακόμη από τας
«Ενωτικάς» φάσεις της. Πρόκειται, βεβαίως, διά προσποίησιν, ως αποδεικνύουν τα ίδια τα γεγονότα.
Οι Κομμουνισταί γνωρίζουν καλώς πόσην απήχησιν έχει το αίτημα της Ενώσεως εις τον Κυπριακόν
λαόν. Και καπηλεύονται το εθνικόν αυτόν ιδεώδες όσον περισσότερον δύνανται. Πρόκειται περί
εθνικής αγυρτείας και πολιτικού λαθρεμπορίου. Διότι συχνάκις οι άνθρωποι του Α.Κ.Ε.Λ.,
ασφυκτιώντες υπό την επίπλαστον πατριωτικήν μεταμφίεσιν, εκτρέπονται και προβάλλουν τον
πραγματικόν εαυτόν των και τα αμετάβλητα ‐εξωκυπριακά και απαισίως ανθελληνικά‐ ιδανικά των.
Μία άγνωστος μαρτυρία διά την «Ενωτικήν» προσήλωσιν του Α.Κ.ΕΛ. είναι εν απόσπασμα από
επιστολήν (8.9.1947) του κορυφαίου κομμουνιστού ηγέτου Ματθαίου Παπαπέτρου προς Ελλαδικόν
πολιτικόν παράγοντα. Ο Παπαπέτρου τονίζει και τα ακόλουθα:
«...Αυτή είναι η αλήθεια και είναι κρίμα που δεν θέλεις να την αντιληφθής. Πάντως εμείς είμεθα
ικανοποιημένοι ότι ο λαός μας την αντελήφθη. Και με τέτοιο λαό, μπορώ να σε διαβεβαιώσω
υπεύθυνα ότι κανενός Πισσά οι υστερισμοί και κανενός Δέρβη οι ψευδοπατριωτισμοί θα μας
εμποδίσουν από το να ανεβαίνουμε αδιάκοπα τον κουραστικό ανήφορο που λέγεται Ενωτικός
Αγών και που στο τέρμα του οποίου δεν βρίσκεται το Κρεμλίνο, όπως αρκετά επιπόλαια γράφεις,
αλλά η αιωνία Ακρόπολις!».
Αυτό ήτο το εθνικόν πάθος και η πατριωτική προσήλωσις του Μ. Παπαπέτρου. Ας μην
αμφισβητήσωμεν ημείς την ειλικρίνειάν του. Δυστυχώς, όμως, την αμφισβητεί εκλεκτός σύντροφός
του και ηγέτης του Α.Κ.Ε.Λ., ο Μιλτιάδης Χριστοδούλου, εις άρθρον που εδημοσίευσεν εις το
περιοδικόν του «Καιροί της Κύπρου», τεύχος 59, 15 Νοεμβρίου 1959. Είναι το άρθρον εκείνο, εις το
οποίον εγκωμιάζει το «τίμιον αίμα» του «αγνού αγωνιστού Νίκου Σαμψών, του θαρραλέου μαχητού
της ελευθερίας και ατρομήτου εκδικητού των δεινών του λαού μας»... Ιδού λοιπόν, αι απόψεις του
Μιλτ. Χριστοδούλου διά τον Μ. Παπαπέτρου: «Δεν λησμονείται το γεγονός ότι καθ' ην στιγμήν
απηγχονίζοντο οι μαχηταί της Ε.Ο.Κ.Α. υπό του Χάρντιγκ, ο δόκτωρ Παπαπέτρου εδέχετο εις το σπίτι
του την Λαίδην Χάρντιγκ και της παρέθετε τέιον». Εις αυτά τα εύγλωττα, τι να προσθέση ένας τρίτος
παρατηρητής;
Αλλ' ιδού η συνέπειά των: Με τους «ψευδοπατριωτισμούς» του δημάρχου Λευκωσίας Θεμιστοκλέους
Δέρβη θα εταυτίζοντο οι του Α.Κ.Ε.Λ., αφού θα ωμίλουν προς τον λαόν παραπλεύρως αυτού, από των
ιδίων εξωστών, και διά των ιδίων συνθημάτων, μετά την προεκλογικήν κοινοπραξίαν Κομμουνιστών
και «Δημοκρατικής Ενώσεως» του 1959 κατά του Μακαρίου! Με τους «υστερισμούς» του γεν.
γραμματέως της Σ.Ε.Κ. και μυστικοσυμβούλου του Μακαρίου Μιχ. Πισσά θα ήνωνον και το ιδικόν των
πάθος, παράπλευροι αυτού, μετά το 1959, εις υποστήριξιν τώρα και ουχί φθοράν και κατάρριψιν του
Μακαρίου! Όσον αφορά την συγκινητικήν κατακλείδα περί «αιωνίας Ακροπόλεως», θα φανή από την
συνέχειαν της πολιτικής του Α.Κ.Ε.Λ. ότι επρόκειτο περί δημαγωγικού ψεύδους το οποίον εγεννάτο
από το εσώτερον πλέγμα ενοχής που ησθάνετο το Α.Κ.Ε.Λ.
Εθνικώς ευνουχισμένον και στερούμενον πολιτικού ανδρισμού, το Κομμουνιστικόν Κόμμα Κύπρου
ποθεί την ηρωποίησιν, έστω και κίβδηλον. Επιζητεί κάποιο φωτοστέφανον μαρτυρίου...
Δολοφονική απόπειρα εναντίον ηγέτου
Την 14ην Δεκεμβρίου 1947 η Επαρχιακή Επιτροπή του Α.Κ.Ε.Λ. Λάρνακος δι' ανακοινωθέντος και
προκηρύξεώς της κατήγγειλεν ότι ενηργήθη δολοφονική απόπειρα κατά του γραμματέως της
Γεωργίου Φωτίου. «Οι δράστες ‐ανεφέρετο‐ πυροβόλησαν από το παράθυρο της αυλής με
Digitized by 10uk1s
περίστροφο ενάντια στον φίλο Φωτίου και παρατρίχα η σφαίρα να τον άφηνε άπνουν απάνω στην
καρέκλα του γραφείου του». Απεδίδετο ακολούθως ευθύνη στην «αντιδραστική δεξιά», η προκύρυξις
εκάλει τους δράστας «να επιστρέψουν τα αργύρια της εξαγοράς» και να «τσακίσουν τα φονικά όπλα
στο κεφάλι εκείνων που τους εξόπλισαν», Επίσης εκάλει τούτους να αποκαλύψουν τους ηθικούς
αυτουργούς, διότι «έτσι μονάχα θα μάς βοηθήσουν να συγκρατήσουμε το αστροπελέκι της λαϊκής
οργής»! Το τελευταίον υπέκρυπτεν έμμεσον απειλήν.
Πάντως ούτε φυσικοί ούτε ηθικοί αυτουργοί ευρέθησαν ποτέ. Ο ίδιος ο καθ' ου η καταγγελθείσα
«δολοφονική επίθεσις» Γ. Φωτίου θα απεσκίρτα βραδύτερον από το Α.Κ.Ε.Λ. και θα ανελάμβανεν
αντικομμουνιστικόν αγώνα...
Αι Νέαι Συντεχνίαι (Σ.Ε.Κ.) Λάρνακος δεν άφησαν τους Κομμουνιστάς χωρίς απάντησιν. Εις
απαντητικήν προκήρυξιν ετόνιζον:
«(α) Δεν πιστεύομεν απολύτως ότι ήτο ποτέ δυνατόν εθνικόφρων πολίτης να ενδιαφερθή με
εγκληματικάς διαθέσεις διά πρόσωπον γνωστών αντιλήψεων ως τον προτεινόμενον υπό του
Ακέλ διά ηρωποίησιν.
»(β) Επ' ουδενί λόγω είναι δυνατόν αι Νέαι Συντεχνίαι παρ' όλον που καταπολεμούν τον
Κομμουνισμόν και τους δολίους του πράκτορας, να δεχθούν γραμμήν και αρχάς τρομοκρατικάς
κατά προσώπων ιδεολογικώς αντιπάλων.
»(γ) Γνωρίζοντες πλήρως τα κομμουνιστικά τεχνάσματα, την τακτικήν των, τους σκοπούς των και
τα τερτίπια των, διακηρύττομεν ότι κατά πάσαν πιθανότητα η λεγομένη δολοφονική απόπειρα,
κατά την ιδικήν μας αντίληψιν, δεν είναι άλλο παρά νέον είδος κομμουνιστικού τραμπουκισμού
και θορυβολογίας.
»(δ) Εάν δε υπάρχει εις την πραγματικότητα δολοφονικός δάκτυλος αυτός και πάλιν δεν είναι
δυνατόν να προέρχεται από την δεξιόφρονα μερίδα αλλά θα ευρίσκεται ασφαλώς εντός της
κομμουνιστικής σπείρας η οποία και προπαγανδίζει τα τοιαύτα μέσα επικρατήσεως».
Ακελική προσπάθεια αλώσεως της Εκκλησίας
Το Α.Κ.Ε.Λ. εξηκολούθει, και κατά το 1947, να θεωρή την Εκκλησίαν Κύπρου ως γόνιμον πολιτικόν
αγρόν και να επιδιώκη να σπείρη τους σπόρους του εις τον χώρον αυτόν, διά να ενθυμηθώμεν την εν
προκειμένω απροκάλυπτον ομολογίαν του γεν. γραμματέως του Κόμματος Φ. Ιωάννου. Η Εκκλησία
ήτο εν οχυρόν, το οποίον ούτε να παραγνωρισθή ήτο δυνατόν και ούτε να παρακαμφθή. Θα έπρεπε
το Α.Κ.Ε.Λ. να διέλθη από μέσα, και αυτό έπρεπε να γίνη με μύρια τεχνάσματα και, προ πάντων, με
προσποίησιν θρησκευτικού και εκκλησιαστικού ενδιαφέροντος, εκ μέρους των Κομμουνιστών. «Τα
κάστρα πέφτουν από μέσα», λέγει η εύστοχος λαϊκή θυμοσοφία της Ανατολής.
Όταν κάτι δεν είναι αληθές, όταν είναι ταπεινώς σκόπιμον και χονδροειδώς επίπλαστον, δεν είναι
δυνατόν παρά και αι περί αυτό εκδηλώσεις να είναι ασυνεπείς και να αντικρούωνται. Έτσι και με το
Α.Κ.Ε.Λ. Τα αισθήματά του διά την Εκκλησίαν, τους εκπροσώπους και τους λειτουργούς της
αποτελούν εν ιδιότυπον κράμα στοργής, ενδιαφέροντος, σεβασμού, αγάπης και εχθρότητος,
υπονομεύσεως, συκοφαντίας και θρασύτητος! Ο κομμουνιστής ηγέτης Πλουτής Σέρβας θα γράψη εις
την εφημερίδα «Ανεξάρτητος» (25.6.1947): «Έξω απ' αυτή τη γραμμή ‐τη γραμμή της στοργής και της
συνεργασίας προς την Εθναρχικήν Εκκλησία‐ ούτε σύνεση, ούτε πατριωτισμός, αλλ' ούτε ανθρωπιά
υπάρχει».
Digitized by 10uk1s
Στάκτη εις τα μάτια ήσαν, εν τούτοις, αι τοιαύται εκδηλώσεις. Ηγετικός παράγων του Κυπριακού
Κομμουνισμού, παράπλευρος και παρακαθήμενος του Σέρβα, ήτο γνωστός διά το αθεϊστικόν μένος
και το αντιεκκλησιαστικόν μίσος του. Είχε μάλιστα αποβληθή από το γυμνάσιον διότι, εις προάστιον
της Λευκωσίας, είχε την θρασύτητα να πτύση, μίαν Μεγάλην Παρασκευήν, τον Επιτάφιον! Το είχε
κάμει επιδεικτικώς, εμπρός εις το ευλαβές εκκλησίασμα, και είχε συνοδεύσει την... ηρωικήν πράξιν με
λυσσώδη σχόλια και ύβρεις που δεν δύνανται να γραφούν.
Την 2αν Φεβρουαρίου 1947 κομμουνιστική αντιπροσωπεία της «Παρατάξεως Εθνικής Συνεργασίας»
εισβάλλει και διακόπτει σύσκεψιν του Συμβουλίου Εθναρχίας διά να υποβάλη, όπως είπεν,
εισηγήσεις διά τα πολιτικά ζητήματα του τόπου. Βασικόν αίτημά των είναι να συγκληθή διακομματική
σύσκεψις διά τον καθορισμόν ενιαίας γραμμής εν όψει της προσφοράς, υπό των Άγγλων,
συντάγματος προς την Κύπρον. Ο εθναρχικός σύμβουλος Κ. Στ. Κωνσταντινίδης εγείρεται και
θαρραλέως τους ερωτά πώς είναι δυνατόν να ζητούν την συνεργασίαν όταν αυτοί καθυβρίζουν την
Ελλάδα, τον Βασιλέα όλων των Ελλήνων και την κυβερνητικήν ηγεσίαν της Μητρός Πατρίδος.
Την 16ην Φεβρουαρίου 1947 πραγματοποιείται παγκύπριον συλλαλητήριον. Ομιλεί ο μητροπολίτης

Κυρηνείας Μακάριος και ηλεκτρίζει τα πλήθη διά την Ελλάδα και διά την Ένωσιν, και κατηγορεί το
Α.Κ.Ε.Λ. διότι σπείρει ζιζάνια και διότι καταφέρεται εναντίον της ηγεσίας της Ελλάδος. Κατηγορεί και
την Σλαυικήν επιβουλήν, η οποία ευρίσκετο τότε εν εξελίξει. Την 26.2.1947 η εκτελεστική επιτροπή
της «Παρατάξεως Εθνικής Συνεργασίας» στέλλει προς τον Μακάριον, εις την Αρχιεπισκοπήν (ο
Μακάριος ήτο ακόμη προεδρεύων του Εθναρχικού Συμβουλίου) επιστολήν διαμαρτυρίας. Εις αυτήν
ανεφέρετο ότι ο λόγος του Μητροπολίτου «περιείχε φράσεις αι οποίαι έδιναν την εντύπωσιν ότι μερίς
του λαού δεν ασπάζεται τους εθνικούς μας πόθους, καθώς και άλλα υπονοούμενα τα οποία έπρεπε
να είχαν αποφευχθεί».
Η μάνδρα των προβάτων και οι ερυθροί λύκοι.
Ο Μακάριος (πρόκειται περί του Μακαρίου Β', προκατόχου του διαλάμψαντος εις την Προεδρίαν της
Κυπριακής Δημοκρατίας) τους απαντά με αυστηράν επιστολήν (12.3.1947) εις την οποίαν μεταξύ
άλλων ετόνιζε και τα ακόλουθα:
«Είναι αληθές, ότι ανεφέρθημεν εις «υπουλότητα και αγρίαν λύσσαν του συγκροτήματος των
σλάβων προς την Ελλάδα», «ανατρεπτικά του κοινωνικού καθεστώτος κηρύγματα», «σποράν
ζιζανίων υπό του μισοκάλου εν μέσω του φιλοθρήσκου και φιλοπάτριδος ποιμνίου»,
«προπηλακισμόν της Ελλάδος εν τω προσώπω των κυβερνητών αυτής», «ενατενίσεις Ελλήνων
άλλας και επιδιώξεις υλιστικάς, αίτινες μόνον διαιρέσεις και διχοσταστίας και μίση και ερείπια
και συντρίμματα αποφέρουσιν».
»Τα λεχθέντα είναι απροκάλυπτα και σαφή, αλλ' επί τω ισχυρισμώ υμών περί «υπονοουμένων»
δεν διστάζομεν να τονίσωμεν, ότι η προς την Ρωσίαν και τον σλαβισμόν εν γένει ατενής
προσήλωσις της μερίδος εκείνης των Κυπρίων, ήτις αποτελεί το Κομμουνιστικόν Κόμμα Κύπρου
και την ηγεσίαν, και τους επιτελείς του λεγομένου Α.Κ.Ε.Λ. και ο αδιάλειπτος υπό της μερίδος
ταύτης διασυρμός και προπηλακισμός των κυβερνητών της ελευθέρας Πατρίδος, μετά της
οποίας η Κύπρος αγωνίζεται να ενωθή, αναμφισβητήτως διαιρούσι τον λαόν, υπονομεύουσι το
εθνικόν αυτού φρόνημα, ζημιούσι τα μέγιστα τον εθνικόν αγώνα και συνελόντι ειπείν
απεργάζονται επικινδύνως τον αφελληνισμόν αυτού.
»Προ της τόσης θλιβερότητος της καταστάσεως και δεδομένου του ασυζητήτου του αθεϊσμού
της κομμουνιστικής κοσμοθεωρίας, δεν δυνάμεθα ημείς να κλείσωμεν ενόχως τους οφθαλμούς,
εγκαταλείποντες τους πιστούς έρμαιον «λύκων βαρέων και ψευδοπροφητών». Η ανάγκη αγάπης
Digitized by 10uk1s
του λαού αδελφικής, ενότητος εν Χριστώ και ομονοίας εν τη διεξαγωγή του εθνικού ημών
αγώνος ουδόλως εξυπακούει άνοιγμα της μάνδρας των προβάτων προς εισόρμησιν λύκων.
Εμπεπιστευμένοι άνωθεν την άγρυπνον φρούρησιν της λογικής ποίμνης έχομεν αναπότρεπτον
την υποχρέωσιν ν' αντιταχθώμεν προς πάντα οπωσδήποτε επιβουλευόμενον ταύτην.
»Τελευτώντες οφείλομεν να πληροφορήσωμεν υμάς, ότι ου μικρόν θλιβόμεθα, ευρίσκοντες
θύματα του προσωπείου της «ενότητος» και συμπαραστάτας των κηρύκων του μίσους, της
διαιρέσεως και της αναρχίας πρόσωπα παρά των οποίων είχομεν πάντα λόγον ν' αναμένωμεν
απόρριψιν και καταπολέμησιν των αντιθρήσκων και αντεθνικών κοσμοθεωριών και των προς
επικράτησιν και διάδοσιν αυτών χρησιμοποιουμένων μεθόδων και την προφύλαξιν των
αμαθεστέρων από της παραπλανήσεως».
Το κατηγορητήριον ενός εθνικού ήρωος
Με το μόνιμον σύνθημα της «ενότητας» οι Κομμουνισταί του Α.Κ.Ε.Λ. προσπαθούν να αλώσουν την
εθνικόφρονα Κυπριακήν ύπαιθρον και να ισοπεδώσουν τας ορθίας Ελληνικάς συνειδήσεις. Υπάρχουν,
όμως, προπύργια τα οποία δεν καταρρίπτονται. Υπάρχουν υγιά αγροτικά κύτταρα τα οποία
ανθίστανται και αποκαλύπτουν τας πλεκτάνας και τα δόλια ανθελληνικά και ανθενωτικά σχέδια του
Κομμουνισμού.
Ιδού εν χαρακτηριστικόν παράδειγμα της κομμουνιστικής τακτικής. Εις το χωρίον Ξυλοφάγου, της
επαρχίας Αμμοχώστου, οι Κομμουνισταί ζητούν όπως η 25η Μαρτίου, του 1947, εορτασθή από
κοινού. Επιθυμούν, λέγουν, υπερκομματικόν εορτασμόν, χωρίς κανένα πολιτικόν χρωματισμόν και
χωρίς προπαγάνδας. Οι αγνοί Ελληνολάτραι του χωρίου εκείνου, οι οποίοι ‐όπως και όλοι οι Έλληνες
της Μεγαλονήσου‐ ησθάνοντο ως Εθνικόν Πάσχα και ως ιεράν πατριωτικήν μυσταγωγίαν τον ετήσιον
εορτασμόν της Παλιγγενεσίας του Έθνους, είχον τους φόβους των, αλλά τελικώς απεδέχθησαν κοινόν
εορτασμόν. Κατήρτισαν το πρόγραμμα και διηυθέτησαν πάσαν λεπτομέρειαν. Αλλ' ιδού τι έγραφε
(30.3.1947) ένας απλός και με στοιχειώδη μόρφωσιν αγρότης:
«Οι Ακελικοί έμειναν εις όλα σύμφωνοι∙ εις ουδέν σημείον έφεραν αντίρρησιν. Εφαίνοντο ότι
πραγματικώς με ειλικρίνειαν επόθουν τον συνεορτασμόν. Αλλ' οι Ακελικοί είναι πάντοτε Ακελικοί
και Ακελικός και ειλικρίνεια ουδεμίαν σχέσιν έχουν.
»Ούτω λοιπόν ήρχισεν η εορτή. Ετελείωσεν η δοξολογία και ο διευθυντής των Σχολείων εξεφώνει
εις τους εορτάζοντας τον πανηγυρικόν της εθνικής επετείου. Τι έγινεν όμως εδώ; Μερικοί εκ των
Ακελικών ήρχισαν να κοροϊδεύουν τον ομιλητήν και να δημιουργούν θόρυβον εις βαθμόν που οι
πλησίον των δεν ηδύναντο να παρακολουθούν πλέον.
»Αλλ' ας έλθωμεν και εις την ομιλίαν του εκ μέρους του Α.Κ.Ε.Λ. ομιλητού. Πώς εχαρακτήρισε
νομίζετε τους κλέφτας του 1821; Σας παραθέτω παράγραφον εκ της ομιλίας του: «Όπως τότε οι
Έλληνες μη ανεχόμενοι τον ξένον ζυγόν έβγαιναν στα βουνά, έτσι και σήμερον οι αντάρται,
συνεχίζουν το έργον των επάνω εις τα βουνά πολεμώντας διά την ελευθερίαν».
»Μα καϋμένοι άνθρωποι! Πόθεν εξάγετε τας χονδροειδείς αυτάς σκέψεις και επί ποίων σημείων
τας στηρίζετε; Οι κλέφτες του 1821 επολέμουν τον ξένον κυρίαρχον διά να τον διώξουν από τα
πατρώα εδάφη, πιστοί συνεχισταί των πατροπαραδότων εθίμων, της πίστεως δηλ. προς τον
Θεόν, της αγάπης προς την Πατρίδα, του σεβασμού προς τον θεσμόν της Οικογενείας. Οι
σημερινοί σας όμως αντάρται του Ε.Α.Μ. τι ζητούν; Ζητούν διά πυρός και σιδήρου να εισάξουν
τον κομμουνισμόν, θεωρίαν ήτις όλως συγκρούεται και έρχεται εις αντίθεσιν προς τα υψηλά
ιδανικά διά τα οποία οι του 1821 εμάχοντο. Και ολίγον σεβασμόν προς την μνήμην των
Digitized by 10uk1s
εθνομαρτύρων».
Οι εκτεθέντες λόγοι δεν είχον γραφή από κανένα λόγιον της «δεξιάς συντήρησης». Ούτε από κανένα
«πατριδοκάπηλον εκ του ασφαλούς». Το «κατηγορώ» κατά του Α.Κ.Ε.Λ. ανήκει εις την γραφίδα του,
17ετούς τότε, Ανδρέα Κάρυου, εκ του χωρίου Αυγόρου, αγρότου έχοντος μόρφωσιν δημοτικού μόνον
σχολείου. Και ο Κάρυος, ανήκων εκ των πρώτων εις τας τάξεις της Ε.Ο.Κ.Α., θα εφυλακίζετο υπό των
Άγγλων, θα απέδρα, θα επεκηρύσσετο και τέλος, περικυκλωθείς κατόπιν προδοσίας εις αχυρώνα του
χωρίου Λιοπέτρι, τον Σεπτέμβριον 1958, θα έπιπτεν ηρωικώς μετά των τριών συντρόφων του. Οι
Άγγλοι ήσαν εκατοντάδες και οι αθάνατοι ήρωες της Ε.Ο.Κ.Α. ήσαν μόνον τέσσαρες. Ελπίς διαφυγής
δεν υπήρχεν. Ηρνήθησαν να παραδοθούν και αφού επί ώρας ηγωνίσθησαν με την προγονικήν
κραυγήν «μολών λαβέ», έπεσαν όλοι! Ολοκαύτωμα μέσα εις τα διασταυρούμενα πυρά και τας
φλόγας του πυρός που έρριψαν εκ των ελικοπτέρων οι διώκται των!
Την ιδίαν ώραν των εκατομβών της Ε.Ο.Κ.Α. υπέρ της Ελευθερίας οι Κομμουνισταί ήσαν απαθείς,
ασφαλείς και ουδέτεροι ‐αν δεν συνετάσσοντο και απολύτως‐ με τον ξένον τύραννον, τον βασανιστήν,
τον δήμιον και τον φονέα των αγωνιζομένων αδελφών των!
Digitized by 10uk1s
Α.Κ.Ε.Λ. ΚΑΙ ΕΚΚΛΗΣΙΑ
Αλλά, οπίσω εις το 1947. Εις τας αρχιεπισκοπικάς εκλογάς της 20ής Ιουνίου, το Α.Κ.Ε.Λ. ψηφίζει με
πάθος τον Επίσκοπον Λεόντιον, τον οποίον χαρακτηρίζει ως «δημοκρατην». Μη λησμονή κανείς, ότι
εις την Κύπρον οι ιεράρχαι εκλέγονται, ελέω μεν Θεού, αλλά και «ψήφω Κλήρου και Λαού», κατά την
παραδεδομένην εκκλησιαστικήν τάξιν. Διά την εκλογικήν επικράτησιν του Λεοντίου πανηγυρίζουν οι
Κομμουνισταί. Αλλά δεν θα ήτο μακράν η ώρα καθ' ην οι ίδιοι θα έθετον εις τον εκλεκτόν των
επαχθείς εκβιαστικούς όρους...
Ο Λεόντιος δεν ηδύνατο παρά να ακολουθήση ως Εθνάρχης ενωτικήν πολιτικήν. Δεδομένη και
απαράβατος ήτο η γραμμή του εθνικού και θρησκευτικού ηγέτου των Κυπρίων. Ο νέος Προκαθήμενος
της Εκκλησίας Κύπρου ούτε ήθελε και ούτε ηδύνατο να αποστή του χρέους του. Ακολουθών την
γραμμήν της Ενώσεως, ήτο ηναγκασμένος να απορρίπτη τας «συνταγματικάς ελευθερίας» τας οποίας
επιμόνως προσέφερον οι Άγγλοι, ουχί βεβαίως χάριν της απελευθερώσεως της Κύπρου, αλλά με
στόχον την διαίρεσιν των Κυπρίων και την παράκαμψιν του αιτήματος της Ενώσεως. Δηλητηριώδες
ήτο το δώρον των κυριάρχων. Και η απλή ακόμη προθυμία προς εξέτασίν του εμόλυνε την ομοψυχίαν
των Κυπρίων και τον εθνικόν οργανισμόν της Μεγαλονήσου.
Οι Κομμουνισταί του Α.Κ.Ε.Λ. ως ανθενωτικοί και ανθέλληνες κατά βάσιν, ηυνόουν παν είδος
«αυτονομίας», «αυτοκυβερνήσεως» και «συνταγματικών ελευθεριών». Δεν τους ενδιέφερεν ότι
κίβδηλος, ψευδεπίγραφος και αλυσόδετος ήτο η «ελευθερία» την οποίαν προσέφερον οι δόλιοι
κυρίαρχοι. Τους ήρκει ότι θα παρέμενον μακράν της «μοναρχοφασιστικής» Ελλάδος και θα απέτρεπον
τον... ενωτικόν όλεθρον! Διά τον λόγον αυτόν εδέχοντο, παρά τας περί του αντιθέτου αποφάσεις της
Κυπριακής Εθναρχίας, να προέλθουν εις διαπραγμάτευσιν και συνεννόησιν μετά των Άγγλων,
διασπώντες ούτω την ενότητα των Κυπρίων και δημιουργούντες χάσμα εις το αγωνιστικόν των
μέτωπον.
Από του σημείου αυτού, ήτο δεδομένη η διαφωνία μεταξύ του Αρχιεπισκόπου Λεοντίου και της
ηγεσίας του Α.Κ.Ε.Λ. Ο νέος Κύπριος Αρχιεπίσκοπος εξέδωσε διάγγελμα (12.7.1947) διά του οποίου
κατεδίκαζε τας συνταγματικάς προτάσεις του Λόρδου Γουίνστερ. Και η απόφασίς του είχε την
επικρότησιν όλων των Κυπρίων πατριωτών. Τόσον διά τας σχέσεις Λεοντίου και Α.Κ.Ε.Λ. όσον και διά
τας εντυπωσιακάς μεταστάσεις της πολιτικής των Κυπρίων Κομμουνιστών επί του θέματος της
Ενώσεως, είναι διαφωτιστικόν το ακόλουθον απόσπασμα από άρθρον (24.7.1948) της «Εφημερίδος»,
την οποίαν εξέδιδεν ο αδάμαστος αγωνιστής Πολύκαρπος Ιωαννίδης:
«Ένωσιν και μόνον Ένωσιν», εφώναξαν ‐απροσδοκήτως διά τους πολλούς‐ οι σύντροφοι, όταν
αντελήφθησαν, ότι δεν ημπορούσαν πλέον να συνεχίσουν την κραυγήν «κάτω η ένωσις», που
είναι το γνήσιον σύνθημά των. Ήτο όμως ανάγκη αδήριτος να επανέλθουν το ταχύτερον εις το
βασικόν σύνθημα. Και αρχίζουν. Την επομένην της εκλογής του μ. Λεοντίου, διά την οποίαν
εχάλασαν την οικουμένην πανηγυρίζοντες, απειθαρχούν προς το διάγγελμά του της 12ης Ιουλίου
1947. Και δύο μετά την εκδοσίν του ημέρας η ασεβής γλώσσα του κούκατζιη Φιφή, καταιονίζει
εις την Αρχιεπισκοπήν τον «Λεόντιον και μόνον Λεόντιον» και απερίφραστα τονίζει, ότι η
«Παράταξις Εθνικής Συνεργασίας» ‐που αναπαύεται τώρα το τέρας τούτο, σύντροφοι;‐ θα δεχθή
την προσφοράν της ξενοκρατίας διά σύνταγμα. Εις μάτην αποβαίνουν αι ικεσίαι και οι
εξορκισμοί του Εθνάρχου Λεοντίου προς τον κούκατζιην. Ο σύντροφος, σαν άλλος Στάλιν, μένει
αδυσώπητος. Και κινών το παράλυτον τώρα δακτυλάκι του, εκτοξεύει κατά πρόσωπον του
Λεοντίου: «Μάθε το και κατάλαβέ το, καλόγηρε! Ελλάδα κι Ένωση και μουσκουρούδια αλλού να
τα πουλάς. Εμείς μια και μόνη γραμμή έχουμε. Κείνη του κόμματος. Κι είναι το κόμμα μας
μαρξιστικό. Κι ο Μαρξ δεν ξέρει εθνικές εστίες, πατρίδες και παπαρδέλες. Ξέρει και διδάσκει
μόνο πώς πρέπει να κυριαρχήσει το προλεταριάτο, που αρχηγό έχει τώρα τον πατερούλη Στάλιν.
Κατάλαβέ το, λοιπόν, καλόγηρε! Για μας αγώνας ένας είναι: ο ταξικός. Κι ιδεολογία πάλι μια: το
Digitized by 10uk1s
ψωμί, το στομάχι. Η Αγγλία προσφέρει τώρα λεφτά, πολλά λεφτά, εκατομμύρια λίρες, θα τες
δώσει σαν δεχτούμε το σύνταγμα. Για μας δισταγμοί δεν υπάρχουν. Πρέπει να φάμε τα εγγλέζικα
λεφτά, θα μας βοηθήσουν κιόλας πολύ στο ανέβασμα του λαϊκού κινήματος. Ούτε
δευτερόλεπτο, λοιπόν, δισταγμός για μας. Η γραμμή μας είναι καθαρή σαν κρύσταλλο. Πάνω σ'
αυτή θα βαδίσουμε και σε καμιά άλλη. Και σκέψου και τούτο, καλόγηρε. Δύναμη δική σου δεν
έχεις. Τα λαϊκά μπράτσα σ' ανέβασαν στο θρόνο αυτό. Εσύ, λοιπόν, θ' ακούς σ' εμάς κι όχι εμείς
σε σένα. Γεια σου!».
»Και βιαστικά κατήλθε τας βαθμίδας της Αρχιεπισκοπής ο κούκατζιης. Την ιδίαν ώραν ο
Λεόντιος, τόσον βαναύσως προπηλακισθείς από τον φίλον των φίλων των χιλιάδων λιρών του ‐
τας ενθυμείσθε ηρωικοί σύντροφοι Γιαπανά, Παπαπέτρου, Λοΐζε, Σωτηράκη και όλη η φάρα της
αισχράς σιμωνίας;‐ υπέστη σφοδρόν ψυχικόν κλονισμόν και έπεσε κλινήρης με πυρετόν, διά να
μη σηκωθή πλέον και αντικρύση το πανάθλιον συγκρότημα, που εσυνθηματολόγει την
προηγουμένην μόλις με το «Λεόντιον και μόνον Λεόντιον και ξανά Λεόντιον».
Ούτως, ο πρόωρος και αδόκητος θάνατος του Αρχιεπισκόπου και Εθνάρχου Λεοντίου απεδίδετο εις
την στάσιν του Α.Κ.ΕΛ. Αλλά, διά την κατανόησιν του ανωτέρω‐κειμένου απαιτείται μικρόν...
γλωσσάριον: «Κούκατζιην» απεκάλουν χλευαστικώς οι εθνικόφρονες τον γεν. γραμμαχέα του Α.Κ.Ε,Λ.
Φιφήν Ιωάννου, διότι η όλη... πολεμική προσπάθεια αυτού ήτο η επί μισθώ απασχόλησίς του, υπό
των Άγγλων, εις την δημιουργίαν «κούκων», ήτοι σωρών χώματος ύψους δύο μέτρων, εις χώρους οι
οποίοι προσεφέροντο εις προσγείωσιν αεροπλάνων των Γερμανών. Όσον αφορά εις το «δακτυλάκι»
του γεν. γραμματέως του Α.Κ.ΕΛ., πρόκειται διά ειρωνείαν προς τον ηγέτην του εκεί Κομμουνισμού, ο
οποίος εις ημέρας παντοδυναμίας του Κόμματος διεκήρυσσε μετ' αλαζονείας: «Εάν κινήσω το μικρό
μου δακτυλάκι, η Κύπρος γίνεται άνω‐κάτω»!... «Μουσκουρούδια» οι Κύπριοι λέγουν αυτά που ημείς
εν Ελλάδι, λέγομεν «σαχλαμάρες», «μασκαραλίκια».
Κομμουνισταί και μητροπολιτικοί θρόνοι
Μετά την ανάδειξιν του Λεοντίου εις τον αρχιεπισκοπικόν θρόνον, απεφασίσθη η πλήρωσις και των
μητροπολιτικών θρόνων Πάφου και Κιτίου. Το Α.Κ.Ε.Λ., με... θερμόν πάντοτε ενδιαφέρον διά την
θρησκείαν και διά τα εκκλησιαστικά πράγματα, λαμβάνει πληροφορίας, βολιδοσκοπεί, σταθμίζει τα
πράγματα και αποφασίζει: Μητροπολίτης Πάφου ο αρχιμανδρίτης Μακάριος Κυκκώτης και
μητροπολίτης Κιτίου ο ιεροκήρυξ Φρίξος Κουμίδης. Ο πρώτος ήτο ο βραδύτερον μητροπολίτης Κιτίου
και εν συνεχεία αρχιεπίσκοπος και πρόεδρος της Κύπρου Μακάριος, και ο δεύτερος ο κατόπιν
μητροπολίτης Πάφου με το όνομα Φώτιος.
Το Α.Κ.Ε.Λ. αποφασίζει να δώση ιδιαιτέρως την προτίμησίν του προς τον Μακάριον Κυκκώτην, τον
οποίον θεωρεί άκρως «δημοκρατικόν». Εις τας ενδοκομματικάς συσκέψεις οι Κομμουνισταί ηγέται
εκφράζουν την άκραν ευαρέσκειάν των και μόνον που δεν χαρακτηρίζουν τον Μακάριον ως
«κομμουνιστήν».
Το 1947 οι Κομμουνισταί του Α.Κ.Ε.Λ. εθεώρουν τον Μακάριον ως διατεθειμένον να βοηθήση, ή
τουλάχιστον να ανεχθή τον Κομμουνισμόν. Επί του θέματος αυτού είναι ενδιαφέρουσα μία μαρτυρία
του τότε γενικού γραμματέως του Α.Κ.ΕΛ. Φ. Ιωάννου (Απογευματινή, 6.7. 1976), που γράφει:
«Στ' αυτιά του υποφαινομένου, υπό την ιδιότητά του ως Γενικού Γραμματέως του Α.Κ.Ε.Λ.,
φτάνει, με όλες «τις καλές συστάσεις για τα προοδευτικά, πατριωτικά, δημοκρατικά του
φρονήματα», καθώς και για τις «διοικητικές του ικανότητες», το όνομα του Αρχιμανδρίτου
ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΚΥΚΚΩΤΗ, που σπούδαζε ακόμη, 34 τότε χρόνων, στη Βοστώνη των Ηνωμένων
Πολιτειών, μετά τις σπουδές του στη Θεολογική Σχολή των Αθηνών. Διασταυρώνουμε αυτές τις
Digitized by 10uk1s
πληροφορίες με αποτέλεσμα την πλήρη επαλήθευσή τους. Δίνουμε σημασία στην ανοχή που
είχε ο υποδειχθείς κληρικός (που εμείς ξέραμε μόνο από το Γυμνάσιο) και στην ανεκτικότητα
που μπορούσε να επιδείξη σε ό,τι λεγόταν τότε «κομμουνισμός» και «ανάγκη αφανισμού» του.
Και σ' αυτό η έρευνά μας είχε θετικά για το κίνημα αποτελέσματα: Ο ΜΑΚΑΡΙΟΣ Κυκκώτης,
πληροφορούμαστε, δεν ήταν ο άνθρωπος του τυφλού φανατισμού. Διακρινόταν για την
ανεκτικότητά του και την μειλιχιότητά του και για κανένα λόγο για την μισαλλοδοξία του. Ύστερα
από αυτό, χωρίς δισταγμό πια, προτείνουμε την υποψηφιότητα ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΚΥΚΚΩΤΗ για το
αξίωμα του Μητροπολίτου Πάφου, με όλες τις πιο πάνω υποστηρικτές εξηγήσεις από μέρους του
υποφαινομένου. Η εισήγηση γίνεται δεκτή ομόφωνα».
Την 13ην Ιουλίου 1947 εκλέγονται εις τους μητροπολιτικούς θρόνους Πάφου και Κιτίου οι Μακάριος
και Κουμίδης. Η ενθρόνισίς των, όμως, ουδέποτε επραγματοποιήθη διότι εμεσολάβησεν ο θάνατος
του Αρχιεπισκόπου Λεοντίου, 35 ημέρας μετά την εκλογήν του. Ο Κυρηνείας Μακάριος αναλαμβάνει
Τοποτηρητής του Θρόνου, αι μητροπολιτικαί εκλογαί ακυρούνται. Βραδύτερον οι Μακάριος και
Κουμίδης θα εκλεγούν και πάλιν, αλλά εις αντιθέτους μητροπολιτικός θέσεις. Η Μητρόπολις Κιτίου θα
είναι διά τον Μακάριον Κυκκώτην το ορμητήριον, εκ του οποίου θα βαδίση προς το αρχιεπισκοπικόν
αξίωμα και ακολούθως θα αναδειχθή εις την προεδρίαν της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Ο Μακάριος και οι Κύπριοι κομμουνισταί
Πρέπει να παρασχεθούν περισσότερα στοιχεία διά τας σχέσεις Μακαρίου και Κομμουνιστών (πλείονα
όσων εισαγωγικώς είχον παρατεθή). Αύται αι σχέσεις, από της πρώτης εκλογικής υποστηρίξεως του
Α.Κ.Ε.Λ. προς τον Μακάριον, το 1947, μέχρι του 1983 ότε οι Κύπριοι Κομμουνισταί, έξι έτη από του
θανάτου του Κυπρίου ηγέτου, διατείνονται ευλαβώς ότι ζουν με τας «υποθήκας» του και αναπνέουν
με τους πνεύμονάς του, θα διέλθουν εν μέσω εντυπωσιακών διακυμάνσεων. Το Α.Κ.Ε.Λ. άλλοτε θα
ύβριζε τον Μακάριον και άλλοτε θα τον εθεοποίει (όπως βραδύτερον θα συνέβαινε με τους Γλ.
Κληρίδην και Σπ. Κυπριανού). Αλλά και ο Μακάριος πότε θα κατηγορεί τους Κομμουνιστάς ως
προδότας και πότε θα εδέχετο συνεργασίαν μετ' αυτών επί πλείστων θεμάτων.
Πάντως, κατά την επισκοπουμένην περίοδον, ο Μακάριος θα ηδύνατο να χαρακτηρισθή ο,τιδήποτε
άλλο παρά ως κομμουνιστής ή ως συνοδοιπόρος. Ο Κομμουνισμός δεν συνήδε με την όλην
φιλοσοφίαν του, με την προσωπικότητα και με την θέσιν του. Δύναται μάλιστα να λεχθή ότι ούτος
εξεκίνησε την σταδιοδρομίαν του ως σκληρός αντικομμουνιστής. Το Α.Κ.Ε.Λ. είχε, διά μίαν ακόμη
φοράν, πέσει έξω εις τους υπολογισμούς και εις τας πληροφορίας του!
Είναι ήδη γνωστόν ότι ως «ψυχικόν λουτρόν» είχε χαρακτηρίσει γραπτώς ο Μακάριος την επίσκεψίν
του (1948) εις την Μακρόνησον. Και είναι γνωστοί οι παλαιοί δεσμοί του μετά των «Χιτών» του Γρίβα.
Είναι αληθές, πάντως, ότι την ευμένειαν του Φ. Ιωάννου προς τον Μακάριον δεν συνεμερίζοντο όλοι
οι σημαίνοντες Κομμουνισταί. Μετά την εκλογήν του ως Μητροπολίτου Κιτίου ο Μακάριος,
επανερχόμενος εξ Αμερικής εις Κύπρον διά να ανέλθη εις τον θρόνον του, έκαμε δηλώσεις εις Αθήνας
αι οποίαι εδημοσιεύθησαν εις την Κυπριακήν «Ελευθερίαν». Εις τον αριστερόν δημοσιογράφον
Θαλήν Παπαδόπουλον ήρεσαν, άγνωστον διατί, αι δηλώσεις αυταί και τας εχαιρέτισε, γράφων
(3.6.1948) τα ακόλουθα εις την εφημερίδα του:
«...Η καλή φήμη περί αυτού προέτρεξε πολύ της εκλογής του. Η μεγάλη μόρφωσις, το άρτιον του
χαρακτήρος, η οξύνοια, αι χριστιανικοί ιδεαι και ο χριστιανικός βίος εφέροντο ως τα προσόντα
που εκόσμουν τον εκλεκτόν τούτον Κύπριον κληρικόν... Πρέπει να είπωμεν τώρα, ότε παρήλθεν ο
κομματικός σάλος, ότι η εκλογή του έγινε δεκτή και εκ μέρους της Αριστεράς... Το γεγονός που
παραμένει, είναι ένα. Ότι ο Μακάριος Κυκκώτης είναι σήμερον ο νέος Μητροπολίτης Κιτίου...
Digitized by 10uk1s
Ενώ ακόμη ευρίσκεται εις τας Αθήνας μας εξαπέστειλε το πρώτον παρήγορον μήνυμά του».
Οι άνθρωποι του Α.Κ.Ε.Λ. ούτε συνέπειαν είχον αλλ' ούτε καν συνεννόησιν μεταξύ των ώστε να
συντονίζωνται. Οι Κομμουνισταί, ενώ είχον ψηφίσει, το 1947, τον Μακάριον ως Μητροπολίτην
Πάφου, το 1948 τον υπενόμευσαν ως υποψήφιον Μητροπολίτην Κιτίου. Και το πράγμα θα είχε
συνέχειαν.
«Υποταχτικό όργανο των σκοτεινών Κελλίων»
Εν σχέσει προς τας γενομένας εν Αθήναις δηλώσεις του Μακαρίου, το εκφραστικόν όργανον του
Α.Κ.Ε.Λ., διαφωνούν προς τους ευμενείς λόγους του Θ. Παπαδοπούλου, έγραφε (6.6.1948) αυτά:
«Δεν πάτησε ακόμη το πόδι του στην Κύπρο ο Μακάριος Κυκκώτης κι έσπευσε κιόλας να κάμει
και αυτός δηλώσεις από την Αθήνα. Με ποιο τώρα δικαίωμα και εκ μέρους τίνος κάμνει αυτές τις
σπουδαίες δηλώσεις ο λεγόμενος Μητροπολίτης Κιτίου, δεν φαίνεται να ενδιαφέρεται και τόσο.
Γι' αυτόν δεν έχει φαίνεται καμμιά σημασία το γεγονός ότι η καταπληκτική πλειοψηφία του λαού
της Μητροπολιτικής περιφέρειας Κιτίου τον καταψήφισε και τον αποδοκίμασε, η δε πόλη της
Λεμεσού δυο φορές κατ' επανάληψη τον έβγαλε ολόμαυρο, πιο μαύρο και από το ράσο που
φορεί. Δεν γνοιάζεται ο άνθρωπος και πολύ αν το να λέγεται σήμερα Μητροπολίτης Κιτίου, αυτό
οφείλεται στο γεγονός και μόνον ότι τον έβγαλαν οι ψήφοι των 11 οφφικιάλων κληρικών, παρά
και ενάντια στη θέληση της συντριπτικής πλειοψηφίας του λαού. Βιάστηκε όμως πολύ. Και δίχως
την αποστομωτικήν απάντηση, όταν και εφ' όσο θα επιμένει να τον προκαλεί και να γίνεται
τυφλό υποταχτικό όργανο των σκοτεινών Κελλίων».
Διά του όρου «κελλία» οι Κομμουνισταί ηννόουν την ανυποχώρητον εις τα εθνικά θέματα
Μητρόπολιν Κυρηνείας και δη τον γραμματέα αυτής Πολύκαρπον Ιωαννίδην, άκαμπτον ενωτικόν και
ιδεολόγον αντικομμουνιστήν.
Οι κομμουνισταί, πράγματι, έχουν μίαν σύγχυσιν γύρω από το «φαινόμενον Μακάριος». Δεν δύνανται
να τον καταλάβουν και να τον ερμηνεύσουν με βεβαιότητα. Εκεί που νομίζουν ότι τον «έπιασαν»,
αυτός διολισθαίνει και φεύγει. Και η περίπτωσίς του τους οδηγεί και εις ενδοκομματικήν κρίσιν.
Την 8ην Αυγούστου 1948 ο μητροπολίτης Κιτίου Μακάριος ελειτούργησε και εκήρυξε εις την
Καλαβασόν. Μετά την λειτουργίαν, επήρε και επί τρεις ώρας ενουθέτει τρία τοπικά κομμουνιστικά
στελέχη. Με ύφος και διάθεσιν πατρικήν τους εξήγει τι είναι θρησκεία, πατρίς, κοινωνική δικαιοσύνη,
κομμουνισμός. Το όργανον του Α.Κ.Ε.Λ. «Δημοκράτης» ελύσσαξε. Διαστρέφων όσα είπεν ο
Μητροπολίτης, τον ενεφάνισεν ως υπέρμαχον της «αυτοκυβέρνησης», λησμονών ότι προ δύο ετών
μόνον οι κομμουνισταί ήθελον αυτοκυβέρνησιν και ότι η Εκκλησία και οι ηγέται της πάντοτε
ετάσσοντο υπέρ της Ενώσεως μετά της Ελλάδος.
Βεβαίως, αυτοί οι οποίοι ήσαν παρόντες διέψευσαν τον «Δημοκράτη» και έγραψαν ότι ο Μακάριος
τίποτε δεν είχεν αναφέρει διά αυτοκυβέρνησιν. Μετά από αυτήν την διάψευσιν, η εφημερίς του
Α.Κ.Ε.Λ. προέβαλε προκλητικώς και ηρώτησε τον Μακάριον να... ξεκαθαρίση την θέσιν του «για να
ξέρει ο λαός με ποιον άνθρωπο έχει να κάνει».
«Αποστρέφομαι και βδελύττομαι τον κομμουνισμόν»
Ο Μακάριος δεν άφησεν αναπάντητον την πρόκλησιν των Κομμουνιστών. Έγραψε μίαν ανακοίνωσιν
προς τον Τύπον (12.8.1948), εις την οποίαν ετόνιζε και τα εξής λίαν ενδιαφέροντα:
Digitized by 10uk1s
«Δεν έχω ουδεμίαν αμφιβολίαν, ότι ο εθνικόφρων λαός γνωρίζει το «πιστεύω» μου και ότι με
εμπιστοσύνην με περιβάλλει. Ο «Δημοκράτης» όμως και οι «Δημοκρατικοί» προσποιούνται, ότι
δεν εκατάλαβαν ακόμη με ποίον έχουν να κάμουν. Ας καταλάβουν λοιπόν τώρα, έστω και με τινα
καθυστέρησιν, ποίος είμαι:
»Είμαι Έλλην και ως Έλλην αποστρέφομαι τον κομμουνισμόν. Είμαι χριστιανός και ως χριστιανός
βδελύττομαι τον κομμουνισμόν.
»Ελληνισμός και κομμουνισμός είναι έννοιαι ασυμβίβαστοι και καταστάστεις

αλληλοπολεμούμεναι.
»Χριστιανισμός και κομμουνισμός είναι έννοιαι αντίθετοι και αλλήλας αποκλείουσαι.
»Επομένως ας μη νομίζουν και ας μη ελπίζουν οι κομμουνισταί, ότι είναι δυνατόν λιβανιζόμενος
ή υβριζόμενος υπό τούτων έστω και επ' ελάχιστον μετ' αυτών να συνοδοιπορήσω,
«δισυπόστατος» γινόμενος και συμβιβάζων τα ασυμβίβαστα. Μόνον εκείνοι είναι ικανοί
«δισυποστάτως» να εμφανίζωνται και κομμουνισταί όντες να προσποιούνται τους Έλληνας
χριστιανούς.
«Ιδιαίτερο ξεκαθάρισμα χρειάζεται η θέση του Μ. Κιτίου μπροστά στο μεγάλο εθνικό μας
ζήτημα», γράφει με σοβαροφάνειαν ο «Δημοκράτης». Και απαντώ: Εάν ήθελα να γίνω προδότης
της Πατρίδος μου και του εθνικού αγώνος, τον οποίον διεξάγει υπό την σημαίαν της Εθναρχίας,
της οποίας μέλος είναι η ταπεινότης μου, τότε θα ελησμόνουν, ότι είμαι ο «νουνός» του
αφορισμού: «η αυτοκυβέρνησις είναι ο τάφος της ενώσεως» και θα έλεγα τα όσα ο
«δημοκρατικός» ανταποκριτής «δημοκρατικώς» είπε. Αλλά μόνον κομμουνισταί είναι συνήθως
προδόται της Πατρίδος των, διότι την κομμουνιστικήν θεωρίαν θέτουν υπεράνω και Πατρίδος
και θρησκείας και παντός ιερού και οσίου».
Αυτά ήσαν τότε τα κατηγορηματικά «πιστεύω» του Μακαρίου, ο οποίος ‐ως έλεγεν‐ απεστρέφετο και
εβδελύσσετο τον Κομμουνισμόν. Βραδύτερον, ως Πρόεδρος της Κύπρου, θα είπη ότι «είναι ιδιότυπος
ο Κυπριακός Κομμουνισμός, διότι οι ιδικοί μας Κομμουνισται θρησκεύουν και εκκλησιάζονται». Τα
έτη παρήρχοντο και θα εδοκιμάζετο και του Μακαρίου η συνέπεια. Εις δηλώσεις του προς τους
Sunday Times, αι οποίαι εδημοσιεύθησαν εις τας εφημερίδας της Λευκωσίας την 10.7.1972, ανέφερε
και αυτά διά τους Κυπρίους Κομμουνιστάς:
«Μου προσφέρουν την υποστήριξίν των. Έχουν τους λόγους των. Ως Αρχιεπίσκοπος δεν είναι
δυνατόν να είμαι Κομμουνιστής. Αλλά πάντοτε είχα την άποψιν ότι η Κομμουνιστική θεωρία δεν
είναι ασυμβίβαστος προς τον Χριστιανισμόν. Κάποτε διερωτώμαι! Είμαι δεξιός ή αριστερός;
Αλλά γνωρίζω τι είμαι... Δεν είμαι αρχηγός κόμματος. Απλώς στηρίζομαι εις τον λαόν σαν
σύνολον».
Μέσα εις τα πλαίσια της αντικομμουνιστικής πίστεως και των δραστηριοτήτων του, ο Μακάριος θα
ευρεθή, τον Οκτώβριον 1949, εις την Βόρειον Ελλάδα, εκεί όπου μόλις είχε καταπνιγή εις το αίμα η
ξενοκίνητος επιβουλή των συμμοριτών. Και θα γράψη («Ελληνική Κύπρος», τεύχος 8, σελ. 6) διά τα
ερείπια που προεκάλεσεν η «ετεροκίνητος ανταρσία». Θα γράψη διά την αθλιότητα «εις την οποίαν
περιήχθη η Ελλάς διότι της έλαχεν ο βαρύς κλήρος να σταθή προμαχών της ελευθερίας».
Μακάριος και Καντιώτης εις πεδία μαχών
Όμως, αι εντυπώσεις και αι απόψεις του Μακαρίου από την περιοδείαν του εκείνην εις τα πεδία των
Digitized by 10uk1s
μαχών, διεκρίνοντο από σχετικήν ηπιότητα. Η πραγματικότης ήτο γραμμένη όχι εις την «Ελληνικήν
Κύπρον», όργανον της Κυπριακής Εθναρχίας, αλλά εις τον «Κένταυρον» (7.11.1949), δεκαπενθήμερον
εφημερίδα του Β' Σώματος Στρατού. Ο «Κένταυρος», λοιπόν, είχεν εν σχετικόν πρωτοσέλιδον
δημοσίευμα με τίτλον «Ένα ευλαβικό προσκύνημα. ‐ Ο ΕΘΝΑΡΧΗΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΑΚΡΙΤΩΝ
ΜΑΣ». Εις το δημοσίευμα αυτό ανεφέρετο ότι το Β' Σώμα Στρατού εθεώρησε τον Μακάριον ως
επισκέπτην του και διέταξε να τον συνοδεύσουν ο ιεροκήρυξ του Σώματος, αρχιμανδρίτης
Αυγουστίνος Καντιώτης και άλλοι στρατιωτικοί ιερείς. Ο Κύπριος μητροπολίτης «εξέφρασε την
επιθυμίαν να επισκεφθή όσον το δυνατόν περισσότερα στρατιωτικά τμήματα και κυρίως τα εις
περιοχάς Γράμμου ‐ Βιτσίου».
Διά την επίσκεψιν του Μακαρίου υπάρχει μία ενδιαφέρουσα μαρτυρία του Αυγουστίνου Καντιώτη
(Χριστιανική Σπίθα, φύλλον 361, Οκτώβριος 1973), την οποίαν μεταφέρομεν εδώ:
«Τον Μακάριον εγνωρίσαμεν προσωπικώς κατά δραματικήν περίοδον του Έθνους (1947‐1949),

ότε αυτός μεν ήτο Μητροπολίτης Κιτίου, ο δε υποφαινόμενος στρατιωτικός ιερεύς του Β'
Σώματος Στρατού εδρεύοντος εν Κοζάνη. Τότε ο Μακάριος ως εκπρόσωπος της Κυπριακής
Εκκλησίας, θέλων να εκδηλώση την συμπάθειαν του Κυπριακού λαού προς την αγωνιζομένην
νεότητα της Ελλάδος, έφθασεν εις Κοζάνην και εζήτησε παρά του Σωματάρχου να επισκεφθή τα
πεδία των σκληρών μαχών. Ο Σωματάρχης με εκάλεσε και με διέταξε να τον συνοδεύσω εις την
παραμεθόριον γραμμήν, την οποίαν εφύλασσον τα ηρωικά τάγματα του Σώματος. Τότε εδόθη
αφορμή να γνωρίσω εκ του πλησίον τον Μακάριον. Επεσκέφθημεν αρκετά φυλάκια και
στρατιωτικάς μονάδας. Αλησμόνητος δι' εμέ θα μείνη η επίσκεψις του Μακαρίου εις το χωρίον
Ανταρτικόν Φλωρίνης. Ήτο μία ηλιόλουστος ημέρα. Επί τη επισκέψει του Μακαρίου όλοι οι
άνδρες της ηρωικής ταξιαρχίας, η οποία είχε καταδιώξει τους εχθρούς του Γένους πέρα των
Αλβανικών συνόρων, παρετάχθησαν. Ο Μακάριος ωμίλησε προς τους άνδρας με πατριωτικήν
έξαρσιν. Ήτο βαθύτατα συγκινημένος. Αντικρύζων ο Κύπριος Ιεράρχης τα θρυλικά βουνά της
Μακεδονίας, εις τα οποία προ ολίγων μόλις ημερών οι αερόποδες είχαν στήσει διά μίαν ακόμη
φοράν την Ελληνικήν σημαίαν, είπε προς τους άνδρας∙ «Σεις, εκλεκτά παιδιά της Ελλάδος, δεν
έχετε ανάγκην εγκωμίων, ούτε ανάγκην αγαλμάτων. Αγάλματα πελώρια και αιώνια, τα οποία θα
διαλαλούν την δόξαν σας, είνε τα βουνά αυτά... Δεν βλέπομεν την ώρα πότε θα σας ίδωμεν εις
την Κύπρον. Ήλθον ν' ασπασθώ τα ιερά χώματα της Πατρίδος. Θα πάρω χώμα από την γην που
εποτίσατε με το αίμα σας και θα το μεταφέρω εις την Κύπρον και μ' αυτό το χώμα θα γεμίσω τις
γλάστρες της Μητροπόλεώς μου για να φυτρώσουν τα τριαντάφυλλα της λευτεριάς...». Ο
Μακάριος έσκυψε και εγέμισεν ένα σάκκον με χώμα. Ουδείς την στιγμήν εκείνην έμεινεν
ασυγκίνητος. Βροντώδεις ζητωκραυγαί ηκούσθησαν∙ Ζήτω η Ένωσις, ζήτω η Κύπρος!».
Αυτόπτης μάρτυς αναφέρει σχετικώς, ότι ήκουσε τον Μακάριον να λέγη προς ανώτατον αξιωματικόν:
«Θέλω να ιδώ τους χώρους όπου συνετρίβη και ετάφη η κομμουνιστική προδοσία».
Ενώ το Κυπριακόν ήρχισε να διεθνοποιήται, και ενώ μυστικώς ήρχισε να προετοιμάζεται ο ένοπλος
απελευθερωτικός αγών εναντίον των Άγγλων, οι του Α.Κ.Ε.Λ. υπονομεύουν και προσπαθούν να
σπείρουν την σύγχυσιν και την ηττοπάθειαν. Ο Μακάριος δεν διστάζει να τους καταγγείλη. Την 25ην
Απριλίου 1952 τους χαρακτηρίζει «λιποψύχους και λιποτάκτες» και ζητεί από τον Κυπριακόν λαόν να
τους απομονώση.
Οι Κομμουνισταί, όμως, αντεπιτίθενται κατά του Μακαρίου. Ο πλέον αντιμακαριακός είναι ο ηγέτης
του Α.Κ.Ε.Λ. Εζεκίας Παπαϊωάννου, του οποίου τα σχόλια διά τον Μακάριον εις τας ενδοκομματικάς
συσκέψεις δεν δύνανται να γραφούν. Ο Παπαϊωάννου, γράφων εις τον Θεωρητικό Δημοκράτη
(Δεκέμβριος 1949, τεύχος 3) ετόνιζε:
«Πρόσφατες κινήσεις εκπροσώπων της αντίδρασης δημιουργούν εύλογες υποψίες. Η επίσκεψη
Digitized by 10uk1s
του νεαρού Μητροπολίτη Μακαρίου στην Ελλάδα και η επαφή του με τους κύκλους της
μοναρχοφασιστικής κυβέρνησης και της αυλής του Γλύξμπουρκ δεν έφερε τα αποτελέσματα που
επεδίωκε η «Εθναρχία». Ο Μακάριος δεν κατόρθωσε να αποσπάσει τίποτα περισσότερο από τις
στερεότυπες «ευχές». Απόδειξη τούτου είναι και το γεγονός πως προτίμησε να γράψει για τον
«παράδεισο» του Μακρονησιού, του Ελληνικού Νταχάου, παρά για τις διαθέσεις της
μοναρχοφασιστικής Κυβέρνησης έναντι του Κυπριακού εθνικού ζητήματος».
Εζεκίας διά Μακάριον και Ένωσιν
Ο Εζεκίας Παπαϊωάννου, ο σκληρότερος ‐αλλά και θρασύτερος‐ εκ των ηγετών του Α.Κ.Ε.Λ., επέκρινε
λυσσωδώς τον Μακάριον διά τας επαφάς του, του 1949, εις την Ελληνικήν πρωτεύουσαν.
«Είναι ‐έγραφε χαρακτηριστικώς‐ καθαρό πως η Κυβέρνηση των Αμερικανοάγγλων

ιμπεριαλιστών στην Αθήνα «συμβούλευσε» τον νεαρόν Μακάριο να μην «δυσκολεύουμε τις
σχέσεις της» ‐σχέσεις υπηρέτη προς αφεντικό‐ με τους Εγγλέζους και ότι μόνο στην περίπτωση
που το πιο δυναμικό «αφεντικό» από τα δυο, δηλ. ο Αμερικάνικος ιμπεριαλισμός, θα εξασκούσε
πίεση απάνω τους για δικό του λογαριασμό, μπορεί η Κύπρος να ελπίζει «Ένωση» κάτω από
Αμερικάνικη διακυβέρνηση».
Βραδύτερον (23.3.1951) η Κεντρική Επιτροπή του Α.Κ.Ε.Λ. θα κατηγορήση τον Μακάριον ότι «πήγε
στην Αθήνα για να παίξη το παιγνίδι του μοναρχοφασισμού που δεν είναι άλλο από μια κοροϊδία σε
βάρος της εθνικής μας υπόθεσης». Και μετ' ολίγον (20.5.1951) ο Παπαϊωάννου, γράφων εις τον «Νέο
Δημοκράτη» με τίτλον «Ελέγχουμε και ερωτούμε», ετόνιζε και τα ακόλουθα:
«Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος προσπάθησε προχθές σε ομιλία του μπροστά στο συμβούλιο, που ο
ίδιος κατάρτησε, να εμφανιστεί στο ρόλο του εθνάρχη. Γι' αυτό και απέφυγε να κτυπήση τη
Λαϊκή εθνικο‐απελευθερωτική παράταξη, όπως κάμνει συνήθως. Ακόμη προσπάθησε ν'
αγκαλιάσει δημοκοπικά ορισμένα συνθήματα του κόμματος και της παράταξής μας και να
παρουσιάσει σαν δικές του θέσεις. Βρισκόμαστε μπροστά σε αλλαγή τακτικής του
αρχιεπισκόπου, όχι όμως και γραμμής. Την αλλαγή στην τακτική φαίνεται ότι επέβαλε ο κίνδυνος
απομόνωσης της «εθναρχίας» που με την ολοφάνερη προδοσία του μοναρχοφασισμού και την
εξελισσόμενη οικονομική κρίση στον τόπο άρχισε να γίνεται σοβαρώτατος».
Είναι ενδιαφέρουσα μία εκτίμησις του Μακαρίου διά την δύναμιν και την επιρροήν του
Κομμουνισμού εις την Κύπρον κατά την περίοδον εκείνην. Τον Φεβρουάριον 1953 κάμνει αυτήν την
δήλωσιν: «Η επιρροή του κομμουνισμού εν Κύπρω περιορίζεται εις τα 10% μόνον των Κυπρίων, ενώ
τα πραγματικά μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος δεν υπερβαίνουν τα 200. Η κομμουνιστική
επιρροή εκπίπτει ραγδαίως εφ' όσον ο λαός αντιλαμβάνεται ότι κομμουνισμός σημαίνει Ρωσσικήν
κυριαρχίαν επί του κόσμου». Μάλιστα δε η πρόβλεψις του Μακαρίου ήτο, ότι οι Κομμουνισταί
έχαναν συνεχώς έδαφος. Συγκεκριμένως, την 20ήν Φεβρουαρίου 1953 δηλώνει: «Οι Κομινφορμικοί
κομμουνισταί εν Κύπρω ανέρχονται εις διακοσίους, επηρεάζοντας τα δέκα περίπου εκατοστά του
πληθυσμού. Τα συνθήματά των είναι δημαγωγικά και προσδοκούν βιοτικήν καλυτέρευσιν. Οσημέραι
οι κομμουνισταί χάνουν έδαφος». Και, πράγματι, εφ' όσον η Εθναρχία, καταδικάζουσα τας
αντιξοότητάς των, τους εκράτει μακράν των εθνικών κόλπων, έχαναν έδαφος και κατεποντίζοντο.
Επειδή το Α.Κ.Ε.Λ., πολιτικώς ασυνάρτητον και εθνικώς ευνουχισμένον, επεδίωκε να αποκομίση
πολιτικά κέρδη με το απατηλόν σύνθημα της «ενότητας», ο Μακάριος ξεσκεπάζει και πάλιν τους
Κομμουνιστάς (Ιούλιος 1953) δηλών: «Ενότητα ζητούν οι κομμουνισταί της Κύπρου. Αλλ' η ενότης
υπήρχεν εν τη νήσω πριν ούτοι διά της πολιτείας των την διασαλεύσουν». «Είμαι ο υπ' αριθμόν ένα
εχθρός του Κομμουνισμού», θα επαναλάβη ένα περίπου έτος αργότερον, προκαλών την οργήν και το
Digitized by 10uk1s
μένος του Α.Κ.Ε.Λ.
Digitized by 10uk1s
ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΙΚΑΙ ΕΚΛΟΓΑΙ
Καιρός, όμως, είναι ‐ μετά την παρένθεσιν ‐ να εξετασθούν τα πράγματα όπως εξειλίχθησαν μετά τον
θάνατον του αρχιεπισκόπου Λεοντίου, τον Ιούλιον του 1947. Υποψήφιοι διά τον αρχιεπισκοπικόν
θρόνον ήσαν οι Κυρηνείας Μακάριος και Δέρκων Ιωακείμ. Τον μητροπολίτην Μακάριον τον εγνώριζον
καλά οι Κύπριοι, διά τους σκληρούς και αδιαλλάκτους εθνικούς του αγώνας οι οποίοι του εστοίχισαν
πολλάς διώξεις από τους Άγγλους. Τον εγνώριζον και διά τους αντικομμουνιστικούς του αγώνας. Ο
Δέρκων είχεν έλθει προ της εκλογής του Λεοντίου διά να βοηθήση, ως απεσταλμένος του
Οικουμενικού Πατριαρχείου, εις την ανάδειξιν του νέου αρχιεπισκόπου.
Και μόνη η σταθερά αντικομμουνιστική γραμμή του Κυρηνείας Μακαρίου ήτο αρκετή να κάμη ώστε οι
Κομμουνισταί να ταχθούν εναντίον του και να υποστηρίξουν φανατικώς την υποψηφιότητα του
Δέρκων. Η προεκλογική έντασις ήτο μεγάλη και έφθανε τα όρια των πλέον ωξυμμένων αναμετρήσεων
εις βουλευτικάς εκλογάς.
Οι Κομμουνισταί προσεπάθησαν να εξιδανικεύσουν (ευρισκόμεθα εις τον Σεπτέμβριον 1947) τον
υποψήφιόν των, πλάθοντες μύθους γύρω από την προσωπικότητά του και φιλοτεχνούντες δι' αυτόν
ένα επίπλαστον φωτοστέφανον. Τον είπαν ρωμαλέον και ακομμάτιστον. Τον είπαν δεινόν
διαχειριστήν, μέγαν διπλωμάτην, πατέρα του λαού και υπερασπιστήν των πτωχών.
Όμως και πάλιν ήσαν ασυνεπείς προς τους εαυτούς των. Ελησμόνουν, ότι ολίγους μήνας
προηγουμένως, και συγκεκριμένως εις τας 2 Απριλίου 1947, ο «Δημοκράτης» έγραφεν εις τους
τίτλους του: «Φως εις την υπόθεσιν του Αρχιεπισκοπικού. Ο Άγιος Δέρκων συνιστά Φαναριώτικην
πολιτικήν. Προσπάθεια προς χαλάρωσιν του εθνικού αγώνος μας». Δηλαδή, κατά το Α.Κ.Ε.Λ., ο
Δέρκων ήτο, κατά τον Απρίλιον, εθνικώς ύποπτος, αλλά κατά τον Σεπτέμβριον του ιδίου έτους ήτο
εθνικώς άξιος!...
Εις την προεκλογικήν αναμέτρησιν είχε δοθή, από τους υποστηρικτάς του Κυρηνείας Μακαρίου,
έντονος αντικομμουνιστικός χαρακτήρ. Ο γεν. γραμματεύς της εθνικόφρονος Σ.Ε.Κ. Μιχ. Πισσάς
έγραφεν (9.9.1947) εις φίλον του εις την Ελλάδα τα εξής: «Γύρισα, σαν μέλος της Παγκυπρίου
Μακαριακής Επιτροπής, την Κύπρο ολάκαιρη, μίλησα σε 70 και πάνω αγροτικά κέντρα και διεπίστωσα
την μεγάλη στροφή του Λαού προς την εθνικόφρονα μερίδα χάριν του Αγίου Κυρηνείας. Γι' αυτό κι οι
προβλέψεις βασίζονται σε μια υπεροχή του Μακαρίου στα 78 ‐ 80%. Θα μας δοθή έτσι η μεγαλύτερη
ευκαιρία να χτυπήσουμε αμείλιχτα τον Κομμουνισμό γιατί δεν θέλουμε «παπά», αλλά Δεσπόταρα με
ηθικό, εθνικό παρελθόν και τόλμη να υψώση την σημαίαν της λευτεριάς ενάντια σ' οποιαδήποτε
απειλή».
Ο νικητής εις τας αρχιεπισκοπικάς εκλογάς της 5ης Οκτωβρίου 1947, ήτο ο λυσσωδώς
καταπολεμηθείς υπό των Κομμουνιστών και των συνοδοιπόρων των Μακάριος, ο από Κυρηνείας,
προκάτοχος του Μακαρίου Γ' του χειρισθέντος τας τύχας της Κύπρου από του 1950 μέχρι του 1977.
Ολίγας ημέρας μετά την εκλογήν του, ο Μακάριος Β' εκάλει τους Κυπρίους να αντιδράσουν «πάση
δυνάμει και άνευ αναβολής κατά της απροκαλύπτως διεξαγομένης εν τη νήσω αντιθρησκευτικής,
ανθελληνικής και ανθενωτικής διδασκαλίας». Καθίστατο δε σαφέστερος:
«Οφείλομεν περαιτέρω να τονίσωμεν απεριφράστως, ότι δεν δύναται να χρησιμεύη ο εθνικός
αγών της Κύπρου ως προπέτασμα διά την διάδοσιν της κομμουνιστικής κοσμοθεωρίας. Υπό το
επίπλαστον και ψευδές προσωπείον εθνικοαπελευθερωτικού αγώνος μία δραξ ανθρώπων,
απαρνηθέντων, ατυχώς, τα ιδανικά της Θρησκείας και της Πατρίδος και καταστάντων τυφλών
οργάνων των εχθρών του Ελληνισμού, απεδύθη εις εντατικήν δράσιν προς διαστρέβλωσιν της
θρησκευτικής και εθνικής συνειδήσεως του λαού. Τα ολίγα ταύτα πρόσωπα, εκμεταλλευθέντα
επιτηδείως την έναντι βιοπαλαιστών στάσιν ολίγων άλλων αναλγήτων κατόχων πλούτου,
Digitized by 10uk1s
παρέσυραν εις τα δίκτυά των μερίδα εργατών, υποθάλψαντα δε και καλλιεργήσαντα
καταλλήλως αντιζηλίας, φιλοδοξίας και μίση μεταξύ ηγετικών της κοινωνίας στελεχών, επέτυχον
την παραπλάνησιν μερίδος του λαού και την δημιουργίαν καταστάσεως, της οποίας απότοκον
είνε και το σημειούμενον σήμερον θλιβερόν ρήγμα εις το μέτωπον του ιερού ημών αγώνος, διά
της προσχωρήσεως των επτά εις την ανθενωτικήν κυβερνητικήν πολιτικήν.
»Μετ' αφάτου θλίψεως βλέπομεν την δράκα ταύτην των κομμουνιστών ηγετών διεξάγουσαν
αδιάλειπτον ανθελληνικόν αγώνα, διαδηλούσαν αναφανδόν αλληλεγγύην προς την εν Ελλάδι
εθνοκτόνον ανταρσίαν, περιφρονούσαν, υβρίζουσαν, διασύρουσαν, προπηλακίζουσαν και
συκοφαντούσαν την Ελληνικήν Κυβέρνησιν και πάσαν Ελληνικήν αξίαν, εξαγγέλουσαν
προσήλωσιν εις τετραγώνους Μαρξιστικάς θέσεις, διακηρύττουσαν την άρνησιν υπάρξεως και
αθανασίας ψυχής, απορρίπτουσαν τα θαύματα του Κυρίου και την ανάστασιν των νεκρών και ενί
λόγω διδάσκουσαν αντίθετα προς όσα είνε ιερά της Πίστεως και της Πατρίδος.
»Περί της αθεϊστικής διδασκαλίας του κομμουνισμού θα ομιλήσωμεν προς το χριστεπώνυμον
πλήρωμα δι' ιδιαιτέρας εγκυκλίου. Ενταύθα αρκούμεθα να είπωμεν και εφιστώμεν επί τούτων
την προσοχήν πάντων των παραπλανηθέντων, ότι Ο ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ EINE ΤΕΛΕΙΩΣ
ΑΣΥΜΒΙΒΑΣΤΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΝ ΚΑΙ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΝ ΚΑΙ ΟΥΔΕΙΣ ΑΛΗΘΗΣ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΣ ΕΛΛΗΝ ΔΥΝΑΤΑΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΩΣ ΚΑΙ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΗΣ.
»Καλούμεν πατρικώς τους εξ αγνοίας παραπλανηθέντας και εμπλακέντας εις τα δηλητηριώδη
δίκτυα του κομμουνισμού, όπως εγκαταλείψωσιν αδιστάκτως τους ψευδοπροφήτας και
ψευτοδιδασκάλους. Υποκάρδιον πατρικήν έκκλησιν και ικεσίαν απευθύνομεν προς πάντα εκτός
της εθνικής λεωφόρου πορευόμενον, όπως επανέλθη τάχιστα εις ταύτην. Αι αγκάλαι της
Πατρίδος και οι κόλποι της Εκκλησίας είνε ανοικτοί και δέχονται φιλοστόργως τους
μετανοούντας και επιστρέφοντας».
«Το Α.Κ.Ε.Λ. είναι Ε.A.M.»...
Τα δραματικά μεταπολεμικά γεγονότα εις την Ελλάδα είναι φυσικόν να έχουν μεγάλην απήχησιν εις
την Κύπρον. Το Α.Κ.Ε.Λ. με τας παραφυάδας, τα παραρτήματα και τους συνοδοιπόρους του
τοποθετούνται με φανατισμόν υπέρ των συμμοριτών. «Το ΑΚΕΛ είναι ΕΑΜ», είναι το σύνθημα του
Σέρβα. «Ο πολιτισμός της Ελλάδος είναι σήμερα οι αντάρται της», είναι εν άλλο... βαθυστόχαστον
σύνθημα. Το θούριον «Εμπρός ΕΛΑΣ για την Ελλάδα» διαδίδεται εις τας κομμουνιστικάς τάξεις και
αντηχεί εις τας κομμουνιστικός συνάξεις. Πραγματοποιούνται έρανοι διά να σταλούν χρήματα και
είδη εις τον «Δημοκρατικό Στρατό». Τα «δέματα αλληλεγγύης» στέλλονται εις την διεύθυνσιν
«ΕΡΖΕΒΕΤ ‐ROT 9‐11, Βουδαπέστη».
Την ώραν καθ' ην οι Κομμουνισταί ρίπτουν με φανατισμόν όλον των το βάρος προς την πλευράν του
Συμμοριτισμού, υπάρχει και η άλλη πλευρά των Κυπρίων, εκείνη της Εθνικοφροσύνης, η της τόσον
συκοφαντημένης Δεξιάς, η οποία μάχεται εις τα μετερίζια της εθνικής αμύνης διά να ανακοπή η
κομμουνιστική λαίλαψ. Ήδη από του 1944 ο συνταγματάρχης Γ. Γρίβας, έχων εις το πλευρόν του τον
Κύπριον λοχαγόν Όμηρον Παπαδόπουλον αγωνίζεται και διασώζει το Θησείον από τους Ελασίτας,
δίδων ούτω τον χρόνον διά την αποτελεσματικωτέραν άμυναν και την διάσωσιν των Αθηνών.
Βραδύτερον θα ευρεθούν εις τας εν Ελλάδι επάλξεις, πολεμούντες κατά του Κομμουνισμού,
αξιωματικοί Κυπριακής καταγωγής, όπως οι Μενέλαος Παντελίδης, Λοΐζος Χαραλάμπους και Σάββας
Παπακυριακού, ο οποίος τραυματίζεται σοβαρώς εις μίαν ηρωικήν εξόρμησίν του εναντίον
ωχυρωμένης θέσεως των Συμμοριτών. Τον Ιούλιον 1948 θα πέση μαχόμενος ο Κύπριος
ανθυπολοχαγός Χρίστος Χριστοδουλίδης από την Αμμόχωστον. Και τον Απρίλιον 1949 θα πέση εις τον
Digitized by 10uk1s
αγώνα ο Γεώργιος Αζίνας, υπολοχαγός, από την Πάφον.
Την ιδίαν ώραν κατά την οποίαν ο Μακάριος επισκέπτεται το μέτωπον και εκφωνεί
αντικομμουνιστικάς ομιλίας (1949), συγχαίρων τον εθνικόν στρατόν διά τας νίκας του κατά των
συμμοριτών, ο ήρως της ΕΟΚΑ Κυριάκος Μάτσης (πεσών τον Νοέμβριον 1958) ως φοιτητής τότε εις
την Θεσσαλονίκην, περιέρχεται και αυτός τας στρατιωτικάς μονάδας και εκφωνεί ενθουσιώδεις
λόγους οι οποίοι φλογίζουν. Προς τους οικείους του εις την Κύπρον γράφει εξιστορών τα φρικώδη
εγκλήματα των Κομμουνιστών. Εις την ιδίαν την Κύπρον, έτερος ήρως της ΕΟΚΑ, ο Ανδρέας Κάρυος
(πεσών τον Σεπτέμβριον 1958) ομιλεί εις τα Κοκκινοχώρια της Αμμοχώστου καταγγέλλων την ερυθράν
συνωμοσίαν εναντίον της Ελλάδος. Και ολίγον χρόνον μετά την συντριβήν των συμμοριτών,
ευρίσκεται εις την Ελλάδα διά να ενωθή εθελοντικώς με τον Ελληνικόν Στρατόν και να υπηρετήση ως
ανθυπολοχαγός ο ήρως των ηρώων, ο θρυλικός Γρηγόρης Αυξεντίου (θα πέση μαχόμενος τον Μάρτιον
1957), ο οποίος ‐ όπως έγραφεν ‐ εθεώρει ιδιαιτέρως τιμητικόν ότι ετάχθη εις τα σύνορα φρουρός.
Αλλά και το Α.Κ.Ε.Λ. θα μεταβή εις τα σύνορα. Όχι, βεβαίως, με μαχητικά σώματα (τι λόγος!), αλλά με
μίαν διμελήαάντιπροσωπείαν του η οποία μετά πολυήμερον περιπλάνησιν εις κομμουνιστικάς χώρας,
θα εισέλθη, εκ των έξω, εις το Ελληνικόν έδαφος. Αυτή θα προωθηθή, υπό συνθήκας ιλαροτραγικάς,
μέχρι του αρχηγείου του «Δημοκρατικού Στρατού» διά να συναντήση τον Μάρκο και τον Ζαχαριάδη,
από τους οποίους έκπληκτος θα εισπράξη μίαν σειράν... ωραίων φιλοφρονήσεων. (Δι' αυτά, όμως, με
λεπτομερείας εις την κατάλληλον ώραν).
Η κυρία συνηγορία των Κυπρίων κομμουνιστών προς το Ε.Α.Μ. και τον Ε.Λ.Α.Σ. θα εκδηλωθή με
δημοσιεύματα και άρθρα εις τας τοπικάς εφημερίδας. Τα δημοσιεύματα ταύτα διακρίνονται από
χολήν και μίσος κατά της εθνικόφρονος Ελλάδος, από απίθανον ποικιλίαν ύβρεων και κατηγοριών
κατά των Βασιλέων και των Ελλήνων επισήμων και από τα χωρίς προηγούμενον εις δουλικότητα
εγκώμια διά τον συμμοριτικόν στρατόν και τους ηγέτας του. Ειδικώτερον όμως:
Ο θρασύς εγκωμιαστής του Μάρκου
Εις τας 30.12.1947 ο γνωστός μισέλλην Μιλτιάδης Χριστοδούλου, εις άρθρον του με τίτλον
«Δημοκρατία ‐ εθνική ολοκλήρωση», γράφει εις τον «Δημοκράτη» του Α.Κ.Ε.Λ. και τα ακόλουθα:
«Το πρώτο μα αποφασιστικό βήμα έγινε. Ο στρατηγός Μάρκος, ο δοξασμένος αρχηγός, ο
τιμημένος καπνεργάτης της Μακεδονίας μα κι ενσαρκωτής των πιο ωραίων και επικών
παραδόσεων του έθνους, ο μεγάλος οδηγητής της νέας Φιλικής Εταιρείας εσχημάτισε την
Κυβέρνηση της Ελεύθερης Ελλάδος και χάραξε το πρόγραμμά της για το ξεσήκωμα του έθνους,
για την ανεξαρτησία της χώρας, για την προκοπή του λαού για την δημοκρατία και την ειρήνη.
»Κι αν τούφεραν με την ψευτιά και την απάτη ένα ξένο και ξενόδουλο βασιληά, που μόνη
ασχολία του ήταν η ζωή των μεγάλων ξενοδοχείων των μεγαλουπόλεων του εξωτερικού, με όλα
τα έκλυτα ήθη τους, αν τούφεραν και ξεφτισμένους Τσαλδάρηδες και Σοφούληδες στην εξουσία,
με την δύναμη των βρεττανικών λογχών και των αργυρίων του Τρούμαν και του Μάρσαλ, αυτός
ο αλύγιστος λαός δεν υποδουλώθηκε».
Εις μίαν άλλη κρίσιμον φάσιν της ξενοκινήτου επιβουλής εναντίον της Ελλάδος, ο «Δημοκράτης»
(26.9.1946) γράφει, με τίτλον «Το κυνήγι των κεφαλών», άρθρον εις το οποίον ανεφέροντο και τα
παρατιθέμενα εν συνεχεία (είναι απαραίτητον ο αναγνώστης να ίδη δύο ‐ τρία αποσπάσματα διά να
αντιληφθή την ψυχήν και τον κόσμον του Α.Κ.Ε.Λ.):
«Έπαιξαν οι δεξιοφασίστες της Ελλάδας όλα τα δικά τους τα χαρτιά. Έπαιξαν τα χαρτιά της
Digitized by 10uk1s
Αμερικής στην Ρούμελη και στον Γράμμο. Έπαιξαν τα χαρτιά του μεγάλου συνεταίρου τους της
Αγγλίας. Το σκοτεινό γι' αυτούς παρελθόν έγινε μαύρο παρόν και διαισθάνονται το μαύρο
μέλλον. Άπιαστοι σαν φαντάσματα οι Αντάρτες τους τυραννούν στον ύπνο και στον ξύπνιο τους.
Το ξέρουν πως είναι ακατάλυτη η δύναμη, η ακατανίκητη κι η απέραντη απαντοχή του λαού. Το
ξέρουν πως δεν τον έβαλαν μα θα τους βάλη αυτός στο χέρι. Πριν ένα χρόνο σοφίστηκαν μιαν
άλλη «ανθρωπινώτερη αμνηστία». Για να φτάσουν στον ίδιο σκοπό. Για να βάλουν στο χέρι και
να εξοντώσουν αμείλιχτα τους αγωνιστές του λαού. «Όσοι παραδοθούν με τον οπλισμό τους ‐
είπαν ‐ θα τους δώσουμε αμνηστία». Λίγοι, πολύ λίγοι πέσαν στα βρόχια τους, για να χορέψουν
στο χορό του πιο απαισίου θανάτου. Οι πολλοί, οι μυριάδες, είπαν: «Δε θα γενείτε οι δήμιοι μας
εσείς». «Είμαστε μεις οι φορείς του καθαρμού της Ελλάδας από τους δήμιούς της».
Χρεοκόπησαν οι προσδοκίες τους του περασμένου χρόνου κι ανανέωσαν την «αμνηστία» τους
πριν λίγες μέρες με το μακάβριο περιεχόμενο. Πρωτάκουστο κυνήγι που μόνον ιμπεριαλιστές
στους κόλπους μιας Αμερικής μπορούν να σοφισθούν και πράκτορες της ολκής ενός Σοφούλη κι
ενός Τσαλδάρη να σταθούν πρόθυμοι να το κάνουν ζωή και πράξη. Μα το κεφάλι του λαού δεν
κόβεται. Είναι κεφαλή Λερναίας Ύδρας κι είναι Ηρακλής με σάπια πόδια ο γερασμένος
ιμπεριαλισμός. Κι αν θα κοπή κάποιο κεφάλι, και θα κοπή γρήγορα ή αργά, είναι το δικό του. Για
το κεφάλι του τροχίζονται τα σπαθιά των μαχητών του Δ.Σ. της Ρούμελης και των σταυραετών
του Ολύμπου. Θα φέρουν, γιατί το επιτάσσει η αδέκαστη ιστορική ανάγκη, στην πολύπαθη χώρα
τον καθαρμό».
Ο οχετός του Εζεκία Παπαϊωάννου
Με ιδιαίτερον πάθος και λύσσαν ομιλεί και γράφει ο Εζεκίας Παπαϊωάννου. Με τίτλον «Το Ελληνικό»
(«Νέος Δημοκράτης», 25.9. 1949) γράφει και τα εξής:
«Όλη η ιμπεριαλιστική υπηρεσία και η Ελληνική μοναρχοφασιστική βρωμιά επιστρατεύθηκαν

για να παρουσιάσουν το Ελληνικό μπροστά στον ΟΗΕ διαστρεβλωμένο, παραποιημένο. Και ποιοι
το παρουσίασαν; Το παρουσίασαν οι ένοχοι στραγγαλιστές και σφαγιαστές του Ελληνικού λαού.
Το παρουσίασαν οι οργανωτές του εμφυλίου σπαραγμού, εκείνοι που εξοπλίζουν ένα
εγκληματικό μοναρχοφασιστικό καθεστώς με όλα τα μοντέρνα όπλα, που το χρηματοδοτούν και
στηρίζουν στην εξουσίαν για να σφάζει, να λεηλατεί, να τρομοκρατεί, να καταστρέφει, να στέλνει
στα Νταχάου, με μοναδικό σκοπό να κρατηθεί στην εξουσία και να μετατρέψει την Ελλάδα σε
αποικία και πολεμικό προγεφύρωμα ξένων ιμπεριαλιστών.
»Δεκάδες των ξένων ιμπεριαλιστικών συμφερόντων που δεν μπορούν να κρατηθούν στην
εξουσία ούτε για 24 ώρες δίχως ξένη επέμβαση, παρουσιάζονται στην Ελληνική Κυβέρνηση και
ζητούν ξένα στρατεύματα για να «σφραγίσουν» τα σύνορα της Ελλάδας. Αντρείκελα του
Αμερικανοαγγλικού ιμπεριαλισμού, δοσίλογοι και νευρόσπαστα, έχουν μούτρα να
παρουσιάζονται στον κόσμο και να επικαλούνται αρχές και ηθικές αξίες, όταν αυτοί πάτησαν στο
«τσάρουκα» την Ελλάδα και με φονικά όπλα στο χέρι χύνουν άφθονο Ελληνικό αίμα.
Μοναρχοφασίστες και μπουραντάδες, κοτζιαπάσηδες και Φαναριώτες, μετάτρεψαν την Ελλάδα
σε κόλαση εμφυλίου πολέμου, ξεπούλησαν την Ελλάδα στους ξένους, για να ικανοποιήσουν τις
εκμεταλλευτικές, αισχροκερδοσκοπικές, μαυραγοριστικές τους ορέξεις. Για να ζήσει το Κολωνάκι
μέσα στη χλιδή σε βάρος του Ελληνικού λαού. Για να ζήσουν οι ολίγοι, οι μεγαλοαστοί και
μεγαλοτσιφλικάδες σε βάρος των πολλών, των εκατομμυρίων του Ελληνισμού».
Κι όταν πλέον εις τον Γράμμον συντρίβεται ο συμμοριτικός στρατός και τα υπολείμματά του,
εκμηδενισμένα και ανίσχυρα, καταφεύγουν εις τας χώρας του Παραπετάσματος, το Α.Κ.Ε.Λ. δεν θέλει
με κανέναν τρόπο να δεχθή την πραγματικότητα. Ευρίσκεται μέσα εις ένα κόσμον αυταπάτης. Νομίζει
ότι απλώς συνεπληρώθη μία ακόμη φάσις των επιχειρήσεων και ότι ο «Δημοκρατικός Στρατός» θα
στραφή οπίσω, θα αντεπιτεθή και θα... απελευθερώση την Ελλάδα.
Digitized by 10uk1s
Εις τας 18.10.1949 ο θρασύτερος των κομμουνιστών, Μιλτιάδης Χριστοδούλου γράφει («Νέος
Δημοκράτης») τα ακόλουθα:
«Οι λακέδες της ξένης αντίδρασης, τα όργανα της παγκοσμίου πολεμοκαπηλείας, οι Διομήδηδες,
οι Τσαλδαρέοι, οι Παπάγοι και τα λογής λογής τσακάλια του μοναρχοφασισμού και του
ξεπουλήματος της πατρίδας μας συνηθίζουν τον τελευταίο καιρό να θριαμβολογούν και να
ναρκισσεύωνται. Να διαδίδουν και να διατυμπανίζουν για εξαπάτηση της παγκόσμιας κοινής
γνώμης πως ξεκαθάρισαν το Δημοκρατικό κίνημα, πως «έπαψε υφιστάμενος» ο Δημοκρατικός
Στρατός και πως ό,τι απομένει είναι να εκκαθαριστούν τα «υπολείμματα» (!) των δημοκρατικών
στις πόλεις και τα άλλα κέντρα, να δημιουργηθούν νέα Μακρονήσια για την εξυγίανση (!) και να
συνεχιστή η ασυδοσία του εγκληματικού καθεστώτος της Αθήνας.
»Αυτά προσπαθούν να παρουσιάζουν οι εθνοπροδότες και οι ξεπουλητές, μαζί με το ξεσήκωμα
μιας παγκόσμιας προπαγάνδας για συσκότιση της πραγματικότητας. Μα σ' απάντηση στην
υπουλη αυτή προσπάθεια έρχεται το ξεκάθαρο, πατριωτικό διάγγελμα της Προσωρινής
Δημοκρατικής Κυβερνήσεως. «Φαντάζονται ‐ γράφει ‐ πως ενίκησαν, γιατί ο δημοκρατικός
στρατός που παραμένει ισχυρός, με ακέραιες τις δυνάμεις του προτίμησε να σταματήση το
μακελειό, αφού αυτοί δεν εννοούσαν ν' αφήσουν τίποτε όρθιο. Γελοιοποιούνται όμως θανάσιμα,
όταν φαντάζονται πως δεν υπάρχει πια Δημοκρατικός Στρατός. Ο Δ. Στρατός δεν κατέθεσε τα
όπλα, αλλά τα έθεσε παραπόδας. Ο Δημοκρατικός Στρατός ούτε λυγίζεται ούτε συντρίβεται.
Μένει ισχυρός. Κι αν σταμάτησε προσωρινά τις επιχειρήσεις είναι για να αποτρέψη την
ολοκληρωτική εκμηδένιση της Ελλάδας. ΓΙΑΤΙ ΕΒΑΛΕ ΠΑΝΩ ΑΠ' ΟΛΑ ΤΑ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΑ ΤΟΥ
ΤΟΠΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΛΑΟΥ. Ο Δ. Στρατός κρατάει ψηλά την σημαία της υπεράσπισης των
συμφερόντων της πατρίδας».
Εις όλα τα θέματα το Α.Κ.Ε.Λ. τάσσεται παράπλευρον προς το Κ.Κ.Ε. Πλειοδοτεί μάλιστα, αρκετάς
φοράς, εις αντεθνικάς θέσεις. Τον Ιανουάριον 1948, όταν δι' άλλην μίαν φοράν οι Κομμουνισταί
θέτουν «Σλαβομακεδονικό θέμα», δηλαδή θέμα διχοτομήσεως της Ελλάδος, το Α.Κ.Ε.Λ. δεν έχει
κανένα δισταγμόν να δώση την συνηγορίαν του. Ο «Δημοκράτης», κάτω από πηχυαίους και
πανηγυρικούς τίτλους γράφει: «Διακόσια ελεύθερα χωριά έστειλαν τους αντιπροσώπους των και
έλαβαν μέρος στο Α' Σλαβομακεδονικό Συνέδριο».
Την ιδίαν ώραν η Εθναρχούσα Εκκλησία της Κύπρου στέλλει τηλεγράφημα προς τον Βασιλέα Παύλον
και καταδικάζει την ξενοκίνητον ανταρσίαν, «εξυφανθείσαν και καθοδηγουμένην υπό Σλαύων
προαιωνίων εχθρών της Ελληνικής φυλής». Και τον Φεβρουάριον 1948 η Εκκλησία Κύπρου με
εγκύκλιόν της κηρύσσει εράνους διά τον εθνικόν στρατόν ο οποίος μάχεται εναντίον των
Κομμουνιστών.
Τον ίδιον μήνα ο ήρως της Ε.Ο.Κ.Α. Κυριάκος Μάτσης γράφει εις την Κύπρον καταδικαζων με τα πλέον
ζωηρά χρώματα την «θρασύτητα των αναρχικών κομμουνιστών» να πλήξουν την Θεσσαλονίκην. Και
περιγράφει τα αποτρόπαια εγκλήματα των Κομμουνιστών, σημειών εις το τέλος επιγραμματικώς:
«Ολόκληρον το Έθνος γράφει με το αίμα του την συνέχειαν της λαμπράς ιστορίας του». Και ολίγους
μήνας βραδύτερον ( Ιούνιος 1948), βλέπων από μακράν τι εγίνετο εις την Κύπρον, σχολιάζει εις το
ημερολόγιόν του τον ρόλον της Κυπριακής Εκκλησίας: «Η Εκκλησία μας έχει αποκατασταθή και έχει
αναλάβει τον ηγετικόν της ρόλον εις την Κυπριακήν υπόθεσιν. Ούτω ο Κυπριακός λαός αποκτά μίαν
συνειδητοποιημένην κατάστασιν και αντικρούει την κομμουνιστικήν φατρίαν που βρήκε την
ευκαιρίαν πριν να σκορπίση άφθονο το δηλητήριό της ανάμεσα στον Κυπριακό λαό».
Όταν την 1ην Μαΐου 1948 δολοφονήται, το Μέγα Σάββατον, ο υπουργός Δικαιοσύνης της Ελλάδος Χρ.
Λαδάς, το Α.Κ.Ε.Λ. και τα όργανά του αποκαλούν τον εκτελεστήν Μουτσογιάννην ως πατριώτην και
εξέχουσαν φυσιογνωμίαν! Και όταν, ολίγας ημέρας βραδύτερον συλλαμβάνωνται εις Αθήνας μερικοί
Digitized by 10uk1s
Κύπριοι φοιτηταί, αριστερών φρονημάτων και υπόπτου δράσεως, ο «Δημοκράτης» σχίζει τα ιμάτιά
του και εξαντλεί πάσαν ύβριν κατά της Ελληνικής κυβερνήσεως και της Δεξιάς.
Εκκλησιαστική εγκύκλιος κατά του Α.Κ.Ε.Λ.
Την 6ην Σεπτεμβρίου 1948 η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας Κύπρου λαμβάνει μίαν ιστορικήν απόφασιν
εναντίον του Κομμουνισμού. Εκδίδει εγκύκλιον προς τον Κυπριακόν λαόν και τον καλεί να αποστραφή
και να καταπολεμήση τον Κομμουνισμόν. «Καθήκον υπέρτατον επιτελούντες καταδικάζομεν τον
Κομμουνισμόν ως κοσμοθεωρίαν υλιστικήν και αθεϊστικήν οδηγούσαν τον άνθρωπον εις τον
όλεθρον», αναφέρεται εις την Εγκύκλιον, την οποίαν, εκτός από τον αρχιεπίσκοπον Μακάριον Β' και
τους μητροπολίτας Πάφου Κλεόπαν και Κυρηνείας Κυπριανόν, υπογράφει και ο μητροπολίτης Κιτίου
Μακάριος, ο μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος και Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Μεταξύ άλλων η
Εγκύκλιος ανέφερε:
«Ενώπιον της γιγαντιαίας και πρωτοφανούς εις έκτασιν και έντασιν ταύτης πάλης η Εκκλησία δεν
δύναται να μένη απαθής, δεν είνε δυνατόν να νοηθή, ότι δύναται να μένη απαθής, άνευ
πλήρους παραγνωρίσεως του υψηλού αυτής εν τω κόσμω προορισμού. Τουναντίον οφείλει να
δώση την ηθικήν αυτής συμβολήν, ενισχύουσα τους γενναίους υπερμάχους του πνεύματος και
της αληθείας. Η όλη ιστορία αυτής δεικνύει, ότι ούτως ηννόησεν αύτη πάντοτε την αποστολήν
αυτής.
»Το καθήκον, κατά ταύτα, επιτελούντες, καθήκον υπέρτατον και ιερώτατον, καταδικάζομεν τον
κομμουνισμόν, ως κοσμοθεωρίαν υλιστικήν και αθεϊστικήν, οδηγούσαν τον ανθρωπον εις
όλεθρον εν τε τω νυν και εν τω μέλλοντι αιώνι. Διακηρύττομεν, εν όψει του αδιάψευστου
γεγονότος, Ότι αι αρχαί του κομμουνισμού είνε άκρως αντιθρησκευτικαί και αντιχριστιανικοί, ότι
δεν είνε όλως νοητόν, ότι ο χριστιανός δύναται να ανήκη ταυτοχρόνως εις τον αντιχριστιανικόν
τούτον οργανισμόν ή να συνεργάζηται μετ' αυτού και υπέρ αυτού. Συμβουλεύομεν πάντα της
Εκκλησίας τα τέκνα, ίνα εννοήσωσι καλώς ταύτα και ανάλογον δεικνύωσι διαγωγήν και
προτρέπομεν τους γνησίους και αξίους στρατιώτας του Χριστού, ίνα συνεχίσωσι θαρραλέως τον
αγώνα κατά του αθέου κομμουνισμού, βέβαιοι, ότι η νίκη είνε εξησφαλισμένη, διότι ο θείος
Ιδρυτής της Εκκλησίας παρέχει την βοήθειαν αυτού και προστασίαν, ευρισκόμενος πάντοτε εν
μέσω των οπαδών αυτού, καθώς είπεν: «Ιδού εγώ μεθ' υμών ειμι πάσας τας ημέρας έως της
συντελείας του αιώνος». Συντόνως δε παραινούμεν πάντας εκείνους, οι οποίοι, ένεκα
μικροψυχίας ή πνευματικής τυφλώσεως, προσπαθούσι να μένουσιν ουδέτεροι, κατά την ώραν
της αποφασιστικής πάλης μεταξύ του αγαθού και του κακού, να κάμωσιν αμέσως την
τελειωτικήν εκλογήν των και να θέσωσιν εαυτούς υπό την σημαίαν του αγαθού. Και επί πάσιν
απευθύνομεν θερμοτάτην πατρικήν έκκλησιν προς τους παραπλανηθέντας και των πατρίων
απομακρυνθέντας, ίνα επανέλθωσιν εις την ευθείαν οδόν, της ιδίας αυτών προνοούντες
ευτυχίας και σωτηρίας και χαράν και αγαλλίασιν παρέχοντες τη φιλοστόργω αυτών Μητρί
Εκκλησία, ήτις με ανοικτάς αγκάλας θα δεχθή αυτούς και επί τη επιστροφή αυτών θα εορτάοη
και πανηγυρίση, ως ο πατήρ εκείνος του Ευαγγελίου επί τη επανόδω του μετανοήσαντος ασώτου
αυτού υιού (Λουκ. 15, 11 ‐ 32).
»Αλλ' οφείλομεν να θίξωμεν ενταύθα ιδιαιτέρως εν σπουδαίον σημείον. Οι κομμουνισταί, εχθροί
της Εκκλησίας άσπονδοι, κατηγορούσιν αυτήν ως σύμμαχον της κεφαλαιοκρατίας και ως απαθή
και αδιάφορον προς την δυστυχίαν του εργαζομένου λαού. Ουδέν τούτου ψευδέστερον. Όλαι αι
συμπάθειαι της Εκκλησίας στρέφονται προς την δυστυχίαν και τας ταλαιπωρίας του εργατικού
κόσμου. Πάντοτε εβροντοφώνησεν αυτή ότι ο εργάτης πρέπει να ικαγοποιήται, πρέπει να
αμείβηται συμφώνως προς τας ανάγκας αυτού, ότι «άξιος ο εργάτης του μισθού αυτού» (Λουκ.
10,7 1 Τιμ. 5,18). Πάντοτε υπεστήριξε και υποστηρίζει τα δίκαια αιτήματα των εργατών έναντι
των εργοδοτών των. Η Εκκλησία θα ήτο αναξία του ονόματος αυτής ως Εκκλησίας του Χριστού,
Digitized by 10uk1s
εάν είχεν άλλας διαθέσεις απέναντι των εργατών. Και οφείλομεν να τονίσωμεν, ότι η τόσον
ποθητή πραγματοποίησις της κοινωνικής δικαιοσύνης και ειρήνης ουδέποτε θα συντελεσθή, εάν
κλείωμεν τους οφθαλμούς εις το φως του Χριστού και ανοίγωμεν τα ώτα εις τας απατηλάς
χρηστολογίας των δημοκόπων και των ταραξιών και λαοπλάνων.
»Οι οπαδοί του αθέου κομμουνισμού έχουσι κηρύξει αμείλικτον πόλεμον εναντίον της Εκκλησίας
και των πιστών αυτής. Από των αποστολικών χρόνων μέχρι σήμερον ουδέποτε αύτη υπέστη
σφοδρότερον εκ μέρους των εχθρών αυτής διωγμόν. Οι οπαδοί της αθεΐας και του υλισμού των
ημερών ημών αγωνίζονται δι' όλων αυτών των δυνάμεων, ίνα εξοντώσωσιν αυτήν. Αλλά δεν
εδιδάχθησαν εκ της ιστορίας δύο χιλιετηρίδων, ότι «σκληρόν προς κέντρα λακτίζειν»;
Αμφιβάλλουσιν, ότι, ως επηλήθευσαν μέχρι σήμερον, θα επαληθεύωσι μέχρι συντελείας των
αιώνων οι αλάνθαστοι λόγοι του θείου αυτής Ιδρυτού: «και πύλαι άδου ου κατισχύσουν αυτής;»
Digitized by 10uk1s
ΕΙΣ ΤΟ ΑΡΧΗΓΕΙΟΝ ΤΟΥ Κ.Κ.Ε.
Όπως ψευδής ήτο ο κατά καιρούς διακηρυσσόμενος ενωτικός πόθος του Α.Κ.Ε.Λ., ούτω και χωρίς
ειλικρίνειαν ήτο η συμπαράστασίς του προς το Κ.Κ.Ε. και τον «Δημοκρατικό Στρατό». Οι Κύπριοι
Κομμουνισταί ηγέται ήσαν όλο λόγια και αδεξίας δημαγωγίας.
Αυτή, βεβαίως η στάσις του Α.Κ.Ε.Λ. δεν διέφευγεν από το Κ.Κ.Ε., οι ηγέται του οποίου εχαρακτήριζον
τους επί κεφαλής του Α.Κ.Ε.Λ.‐ούτε λίγο ούτε πολύ ‐ ως προδότας και ως πράκτορας της Ιντέλλιτζενς
Σέρβις! Δεν ηδύναντο να ανεχθούν οι του Κ.Κ.Ε. την στάσιν του Α.Κ.Ε.Λ. να δέχεται συνομιλίας με την
«ιμπεριαλιστικήν Αγγλία» διά «συνταγματικάς λύσεις» του Κυπριακού.
Αφού, όμως, το Α.Κ.Ε.Λ. τα εθαλάσσωσε με τον ενδοτισμόν και μειοδοσίαν του να παρακαθήση εις
συνομιλίας με τους Άγγλους διά λύσεις αι οποίαι θα απέκλειον την Ένωσιν, ηθέλησε να έλθη εις
επαφήν με το Κ.Κ.Ε. Με αίσθημα ενοχής αλλά και πονηράς υστεροβουλίας. Και με πολύν φόβον.
Η Κεντρική Επιτροπή του Α.Κ.Ε.Λ. απεφάσισε να στείλη διμελή αντιπροσωπείαν (τους Φιφήν Ιωάννου
και Ανδρέαν Ζιαρτίδην) εις το Βουνό διά να συναντήσουν τον γενικόν γραμματέα του Κ.Κ.Ε. Νίκον
Ζαχαριάδην. Ο τελευταίος, κατά την ομολογίαν του Φ. Ιωάννου («Απογευματινή» 29.3.1976),
κατεδίκασεν αυστηρώς την γραμμήν του Α.Κ.Ε.Λ. εις το εθνικόν θέμα. Επίσης, συμφώνως προς όσα
γράφει ο Πλουτής Σέρβας («Κυπριακό: Ευθύνες», σελ. 133), ο Ζαχαριάδης είπε προς τους δύο
εκπροσώπους του Α.Κ.Ε.Λ. αυτά:
‐Δεν επιτρέπεται σε σας τους Κυπρίους συντρόφους να διαπραγματεύεστε με τον εγγλέζικο
ιμπεριαλισμό για συνταγματικές μεταρρυθμίσεις, τη στιγμή που εμείς στην Ελλάδα, με το ντουφέκι
στο χέρι, απάνω στα βουνά, πολεμάμε τον ίδιο ιμπεριαλισμό. Οφείλετε να παλαίψετε στο ίδιο
ταμπούρι που παλεύουμε εμείς οι Έλληνες κομμουνιστές.
Αυτά ήσαν τα αυστηρά λόγια του Ζαχαριάδη, ο οποίος ‐ κατά την ιδίαν μαρτυρίαν ‐ επροχώρει και
συνεβούλευε τα ακόλουθα:
‐Σταματείστε, εσείς οι Κύπριοι σύντροφοι τα νταλαβέρια με τους ιμπεριαλιστές. Και όταν εμείς οι
Ελλαδίτες νικήσουμε στην ύστατή μας μάχη τους Αγγλοαμερικανούς, τότε, στο άψε ‐ σβήσε, θα
ξεκουμπήσουμε τους κατακτητές από το ελληνικό νησί.
Αλλά πρέπει με περισοτέρας λεπτομερείας να αναπτυχθή η επίσκεψις της αντιπροσωπείας του
Α.Κ.Ε.Λ. εις το στρατηγείον του «Δημοκρατικού Στρατού» και η επαφή της με τον Ζαχαριάδην και τους
άλλους ηγέτας του Κ.Κ.Ε.
Το ταξίδι των δύο εκπροσώπων του Α.Κ.Ε.Λ. από την Κύπρον εις το μυστικόν στρατηγείον ήτο μακρύ
και περιπετειώδες. Εξεκίνησαν αρχάς Οκτωβρίου 1948 κάτω από συνθήκας απολύτου μυστικότητος.
Επειδή η αποστολή ήτο απόρρητος, το δρομολόγιον κατηρτίσθη προηγουμένως με πολλήν
επιμέλειαν. Οι απεσταλμένοι θα έφθαναν εις την Βόρειον Ελλάδα μέσω Καΐρου, Παρισίων, Πράγας,
Βουδαπέστης, Βελιγραδίου, Σκοπίων και, εις τελικήν φάσιν, Ελληνο‐Νοτιοσλαυικών συνόρων!
Το αστείον, όμως εις την όλην υπόθεσιν ήτο ότι οι δύο ηγέται του Α.Κ.Ε.Λ. εγνώριζον μόνον το αρχικόν
στάδιον του ταξιδιού των, δηλαδή μέχρι Καΐρου και Παρισίων. Από εκεί και πέρα θα τους
παρελάμβανον σύνδεσμοι οι οποίοι θα τους προσήγγιζον με ειδικά συνθηματικά και που θα
ερρύθμιζον την περαιτέρω προώθησίν των. Ο καχύποπτος Ζαχαριάδης δεν είχεν εις κανέναν
εμπιστοσύνην, αλλά ειδικώτερον δεν έτρεφε καμμίαν εμπιστοσύνην προς την ηγεσίαν του Α.Κ.Ε.Λ. διά
μερικά μέλη της οποίας είχε φοβεράς υποψίας.
Digitized by 10uk1s
Μυστικοί σύνδεσμοι εις κάθε σταθμόν
Από την Λευκωσίαν αεροπορικώς εις το Κάιρον και εκείθεν εις Παρισίους, όπου τους παρέλαβεν ο
μυστικός σύνδεσμος Στρατής Ζερμπίνης. Τα σχετικά με την αποστολήν αφηγήθη, ύστερα από 30
σχεδόν χρόνια, ο Φιφής Ιωάννου εις την «Απογευματινή» της Λευκωσίας (από 26 Μαρτίου 1976),
σαρκάζων και διακωμωδών πολλάς από τας πτυχάς της. Διά την παραμονήν των εις Γαλλίαν γράφει:
«Εκεί, στο Παρίσι, βολευτήκαμε. Χρειάστηκε να μείνουμε αρκετές μέρες για να «διευθετηθούν»
μερικά πράγματα. Η ειδοποίηση προς το «Βουνό». Η έγκριση του «Βουνού» για τον πηγαιμό μας. Η
εξασφάλιση εισιτηρίων, αλλά και αδειών εισόδου στην Τσεχοσλοβακία, γιατί η Πράγα θάταν το
επόμενο σκέλος της... περιπετειώδους διαδρομής μας, λες και τα βουνά της Ελλάδος ήταν τα...
Ιμαλάια και μεις η αποστολή του Χίλλερυ!».
Που να γνωρίζη, όμως, ο Φ. Ιωάννου, γενικός γραμματεύς του Α.Κ.Ε.Λ. τότε, ποίαν γνώμην είχεν η
ηγεσία του Κ.Κ.Ε. διά τον ίδιον και διά τον σύντροφόν του Ζιαρτίδην, ηγέτην της ερυθράς εργατικής
ομοσπονδίας Π.Ε.Ο.!
Μετά το Παρίσι έφθασαν εις την Πράγαν υπό συνθήκας αστείας μυστικότητος και ερασιτεχνικού
συνωμοτισμού. Ο επόμενος σταθμός των ήτο η Βουδαπέστη. Πάντοτε τους ανέμενον μυστήριοι και
ολιγόλογοι σύνδεσμοι. Και πάντοτε καλοπερνούσαν επί ημέρας, εντελώς δωρεάν, εις τα
πολυτελέστερα ξενοδοχεία. Το ταξίδι, διά το «Βουνό» και τον σύντροφόν Ζαχαριάδην, συνεχίζετο
βραδύ μεν, αλλά εξαιρετικώς ευχάριστον.
Εκεί εις την Βουδαπέστην παρέδωσαν τα γνήσια διαβατήριά των που θα τα παρελάμβανον
βραδύτερον διά την επάνοδόν των εις την Κύπρον. Τους εφωδίασαν με πλαστά διαβατήρια τα οποία
ενεφάνιζαν τον γενικόν γραμματέα του Α.Κ.Ε.Λ. Φ. Ιωάννου ως... ναυτεργάτην και τον συνοδόν του Α.
Ζιαρτίδην ως εργάτην από την Καβάλλα! Ήσαν αγωνισταί «υπό κατάταξη» εις το Αντάρτικο,
υποτίθεται. Αυτή ήτο η κάλυψις.
Μετά Βελιγράδιον. Και ύστερα κοπιαστικόν ταξίδι διά τα Σκόπια. Από εδώ και πέρα αι συνθήκαι
διακινήσεως και διαμονής ήσαν άθλιαι. Επί τέλους επρόκειτο διά δύο... εργάτας και μόνον και
μάλιστα τόσον ψυχωμένους που αδημονούσαν να ενωθούν με τον «ένδοξο» Δημοκρατικόν Στρατόν
διά να κόψουν, και αυτοί, κεφάλια των «μοναρχοφασιστών» και των «ιμπεριαλιστών πατρώνων
τους»!...
Από τα Σκόπια η αντιπροσωπεία του Α.Κ.Ε.Λ. διήλθε τα Ελληνονοτιοσλαυικά σύνορα και ύστερα
ήρχισεν η προώθησίς της προς το αρχηγείον του Κ.Κ.Ε., όπου ευρίσκετο το επιτελείον του
«Δημοκρατικού Στρατού» και η έδρα της «Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης». Κάπου μεταξύ
των δύο Πρεσπών.
Επέρασαν ημέραι και ήλθεν, επί τέλους, η μεγάλη ώρα της συναντήσεως της διμελούς
αντιπροσωπείας του Α.Κ.Ε.Λ. με την ηγεσίαν του Κ.Κ.Ε. «Η συνάντηση ‐ γράφει ο Φιφής Ιωάννου ‐ θα
γινόταν σε μια καλύβα. Όταν πήγαμε με τον Ζιαρτίδη εκεί, μας έδειξαν δυο καθίσματα, κοντά σ' ένα
τραπέζι. Καθίσαμε, αφού κάναμε χειραψία με δυο άλλους ‐τους πρώτους που μας είχαν πάει στην
καλύβα. Ο ένας ήταν ο αρχηγός του Αντάρτικου, ο Μάρκος Βαφειάδης, ένας λεβέντης ίσαμε κει
απάνω, κάτω από τα σαράντα του, μ' ένα μαύρο μουστάκι, με αδρά χαρακτηριστικά. Ο άλλος ήταν ο
Μιλτιάδης Πορφυρογένης...».
Ο Φ. Ιωάννου επρότεινεν εις τον Μάρκον να καθιερωθή, από τον σταθμόν «Φωνή της Ελεύθερης
Ελλάδας», ειδική εκπομπή προς την Κύπρον, η οποία, ‐ κατά την άποψίν του ‐ θα εβοήθει τόσον το
Α.Κ.Ε.Λ. όσον και το Κ.Κ.Ε. αφού το Κυπριακόν συνεκίνει πάντα τον Ελληνισμόν και αφού η Ελληνική
κυβέρνησις ηδράνει και εσιώπα εις το θέμα αυτό. Ο αρχηγός του Αντάρτικου αντέδρασε περιέργως.
Digitized by 10uk1s
«Άστε να έρθη ο Νίκος πρώτα...». Αυτή η δύσθυμος απάντησις έβαλε εις το μυαλό των αντιπροσώπων
του Α.Κ.Ε.Λ. την υποψίαν ότι κάτι δεν επήγαινε καλά εις την ηγεσίαν του Κ.Κ.Ε. Ό,τι εις την κορυφήν
υπήρχον διαφωνίαι και είχον εκδηλωθή δυσαρέσκειαι.
Ο Ζαχαριάδης «ενωτικός» και αντιακελικός
Εν συνεχεία αφηγείται τα ακόλουθα ο τότε ηγέτης του Α.Κ.Ε.Λ.:
«Περιμέναμε, λοιπόν, να φέξη και νάρθη ο Νίκος, και καμμιά φορά έφεξε και ήρθε. Ο
Ζαχαριάδης, ο Βλαντάς, ο Μπαρτζώτας, ο Στρίγγος (Κύπριος την καταγωγή) και μερικοί άλλοι.
»Μετά από την ανταλλαγή των τυπικών, ο Νίκος μίλησε. Ανεφέρθη με λίγα λόγια στην Έκθεση

που τους υποβάλαμε, κρίνοντας τις διαπιστώσεις της σαν «πολύ ορθές». Είπε επίσης για τον
ιδρυτή του Κόμματος, τον Βατυλιώτη (ή Βάτην) και εφάνη να εγνώριζε πως η Γ' Διεθνής
καταδίκασε το λάθος του να μη διαβλέψει έγκαιρα τον εθνικοαπελευθερωτικόν χαρακτήρα των
Οκτωβριανών γεγονότων του 1931 στην Κύπρο. Μίλησε ιδιαίτερα για τον Πλουτή Σέρβα που τον
είχε συναντήσει, είπε, στον Καύκασο, ή στην Μόσχα αν θυμάμαι καλά, και που δεν είχε
σχηματίσει καθόλου καλήν ιδέα γι' αυτόν, και έδειχνε (ο Ζαχαριάδης) πως ήταν ικανοποιημένος
που δεν είχε πέσει έξω στις προβλέψεις του ως προς τον άνθρωπο.
»Είπε κι άλλα ο Ζαχαριάδης, χωρίς να διακόπτεται από κανένα, δίνοντας την εντύπωση πως
έκαμνεν ένα αυθεντικό μονόλογο. Οπότε, για μια στιγμή, πέταξα... το βότσαλο στη λίμνη:
‐Και για τη γραμμή μας. Για την Αυτοκυβέρνηση‐Ένωση όπως την αναλύουμε στην Έκθεσή μας, τι
έχετε να πήτε; Αληθεύουν οι πληροφορίες που μας ήρθαν ως την Κύπρο ότι διαφωνείτε μ' αυτή
τη γραμμή;
‐Να σας πω. Η γραμμή για συνταγματικές μεταρρυθμίσεις στην Κύπρο είναι μια μορφή
«λιμπεραλισμού» (φιλελευθερισμού). Εμείς εδώ θάμαστε, έτσι ή αλλοιώς, σε δύο μήνες στην
Αθήνα. Έτσι, εσείς εκεί στην Κύπρο, δεν μπορεί να μιλάτε πια για ενδιάμεσο στάδιο
Αυτοκυβερνήσεως, με τελικό στόχο την Ένωση. Η Ένωση με την Ελλάδα πρέπει να γίνει ο άμεσος
στόχος σας!».
Οι λόγοι του Ζαχαριάδη έπεσαν ως κεραυνός εις τας κεφαλάς των δύο ηγετών του Α.Κ.Ε.Λ., οι οποίοι
αντελαμβάνοντο τώρα, αυτοπροσώπως και εκ του σύνεγγυς, πόσον η γραμμή του Κόμματός των
εκρίνετο ως ανθενωτική και ως αντεθνική από τους ιδίους τους Ελλαδίτας συντρόφους των.
«Σιωπήσαμε! Τι να λέγαμε μπροστά σ' αυτό το ξαφνικό;», γράφει εξομολογητικώς ο Φ. Ιωάννου, η
αφήγησις του οποίου είναι ενδιαφέρουσα δι' όσα άλλα είπεν ο Ζαχαριάδης προς αυτούς:
«‐Στην Αθήνα μας έδειξε ο Πορφυρογένης το άρθρο που ο σύντροφος Ιωάννου έστειλε στο
«Ριζοσπάστη» πάνω σ' αυτό το θέμα που εσείς ονομάζετε κατωχυρωμένη αποχή. Δεν εννοήσαμε
τι ακριβώς ήταν το περιεχόμενο αυτού του συνθήματος. Γι' αυτό και δεν εδημοσιεύθη. Ύστερα,
το βασικώτερο, τώρα, είναι ότι δεν μπορείτε να μιλάτε πια για αυτοκυβέρνηση ή οποιουδήποτε
άλλου είδους συνταγματικές μεταρρυθμίσεις στα πλαίσια της Βρεττανικής Κοινοπολιτείας όταν
οι δικές μας προοπτικές είναι ότι σύντομα θα εισέλθουμε στην Αθήνα! Το σύνθημά σας ένα
πρέπει να είναι ‐«Άμεσος Ένωση» ‐«Ένωση και μόνο Ένωση».
»Εδώ πια το τόλμησα, κι ας ήμουν και μέσα στη Σύναξη όλων των «Μεγάλων» του Κ.Κ.Ε.
ντυμένων στο χακί και τα φυσεκλίκια του αντάρτικου:
Digitized by 10uk1s
»‐Καλά, αν η προοπτική σας ότι σε δυο μήνες θάσαστε στην Αθήνα δεν είναι σωστή, ή αν έμεναν
περιθώρια να την θεωρεί κανένας λανθασμένη, τότε και πάλι το σύνθημά μας για
Αυτοκυβέρνηση‐Ένωση θάταν μια «λιμπεραλιστική» παρέκκλιση, ή αυτό το σύνθημα
καθορίζεται σαν «λιμπεραλισμός» από αυτή τούτη τη δική σας προοπτική ότι θα μπήτε στην
Αθήνα;».
»Εδώ (έτσι τουλάχιστο φαντάστηκα) σαν να είδα τον «Νίκο» να μπαίνει στην άμυνα, γιατί αντί
άμεση απάντηση, μας λέει:
»‐Είναι «λιμπεραλισμός», είναι! Κοιτάξετε να μπήτε στην άμεση συνθηματολόγηση για Ένωση
και να αναπροσαρμόσετε ανάλογα την στρατηγική και την τακτική σας. Δεν έχετε στην Κύπρο
βουνά; Δεν έχετε όπλα;
»Εννοούσε φανερά για επανάσταση στην Κύπρο κι ο νους μου άθελά μου πήγε στο ότι είχαμε
βουνά, αλλά από όπλα ξέραμε, τότες, μόνο ότι η ντουφεκιά βγαίνει από την κάννη και όχι από
τον υποκόπανο του ντουφεκιού, αν και θάπρεπε να φοβάται κανείς όταν πιάνει όπλο, μπας και
συμβή να γίνει το... αντίθετο!».
Ναι! Ο Ζαχαριάδης ηννόει, τότε, καθαρώς Ένωσιν και ένοπλον αγώνα εναντίον των Άγγλων. Αλλά που
ν' ακούση το Α.Κ.Ε.Λ.; Είναι χαρακτηριστική η αυτοσαρκαστική παρατήρησις του Φ. Ιωάννου διά τα
όπλα και την πολεμικήν πείραν. Αλλά, βεβαίως, τα παλληκάρια της Ε.Ο.Κ.Α., τα οποία ύστερα από
ολίγα χρόνια, θα ερρίπτοντο εις τον αγώνα, δεν διέθεταν περισσοτέραν εξοικείωσιν με ντουφέκια και
αίματα. Εθνικόν ανδρισμόν είχαν! Και αυτός ακριβώς ήτο εκείνος που έλειπεν από την ηγεσίαν του
Α.Κ.ΕΛ.!
Οι Ακελικοί παλιάτσοι οδεύουν εις το μέτωπο...
Προτού φύγουν από το «Βουνό» οι αντιπρόσωποι του Α.Κ.Ε.Λ. είχαν επαφάς και με άλλους
συντρόφους των και παρηκολούθησαν διαφόρους αγωνιστικάς εκδηλώσεις. Οι Ελλαδίται
σύντροφοίτων ηθέλησαν να τους προσφέρουν και μίαν σπανίαν συγκίνησιν: Να παρακολουθήσουν
αυτοπροσώπως μίαν πραγματικήν μάχην!
Η μάχη θα εδίδετο εις το ύψωμα Μπούκοβιτς, ή Μπίκοβι. Διά να φθάσουν εκεί εχρειάζοντο μακράν
πορείαν με αυτοκίνητον και ύστερα με μουλάρια. Μονίμως αυτοσαρκαζόμενος και ειρωνευόμενος
τους Ελλαδίτας συντρόφους του, ο Φ. Ιωάνου γράφει: «...Κοντά στις 6.30‐7 το βράδυ ξεκινήσαμε.
Είχαμε περάσει διαγωνίως στο στήθος μια ζώνη φυσεκλίκια και μας έδωσαν από ένα αυτόματο για...
κάθε ενδεχόμενο, χωρίς να ξέρουν καν πως δεν γνωρίζαμε που βρίσκεται... η σκανδάλη!». Η συνέχεια
είναι περισσότερον διασκεδαστική: «Για λόγους περισσότερης ασφάλειας και για να μη χάσουμε το
δρόμο μας, μπροστά θα πήγαινε με το μουλάρι του ο οδηγός μας. Θα ακολουθούσε ο Ζιαρτίδης 20 ως
30 μέτρα πιο πίσω και τελευταίος ο υποφαινόμενος, άλλα τόσα μέτρα ακόμη πιο πίσω. Τραβήσαμε
σαν... δραγώνες και ένοιωθα σαν Σάντσος με τον Δον Κιχώτη ‐ κάτι τέτοιο!».
Ωσάν παλιάτσοι ωμοίαζαν οι ηγέται του Α.Κ.Ε.Λ., ωσάν μασκαράδες εις καρναβάλι! Σταυρωτά
φουσεκλικια, αυτόματα, καβάλλα εις τα μουλάρια! Τρέμε μοναρχοφασισμέ! Ο Φ. Ιωάννου δεν
αποφεύγει να ομολογήση το άθλιον αυτό μασκαραλίκι. Εις άλλο μέρος γράφει πάλιν: «Και
προχωρούσαμε. Μέσα στη νύκτα, με τις εκρήξεις, πότε στα σκοτεινά και πότε μέσα στις εκλάμψεις
που έκαναν την νύκτα μέρα, όλο και πιο μπρος, όλο και μπρος ‐όλο και διακατεχόμενος από εκείνη
την ψυχολογία του Δον Κιχώτη και του Σάντσου ‐ έτσι όπως έβλεπα και το αυτόματο απάνω στα πόδια
μου και τη ζώνη με τα φυσεκλίκια στο στήθος μου ‐ φοβούμενος περισσότερο τα δικά μου «όπλα»,
παρά τις «μοναρχοφασιστικές» οβίδες!».
Digitized by 10uk1s
Διά την έναρξιν των πυρών του «εχθρού» (δηλαδή του Ελληνικού Στρατού) αφηγείται σπαρταριστά
και τα ακόλουθα:
«Και ήλθε σύντομα η ώρα που ακούσαμε το πρώτο βουητό μιας βόμβας που ερχόταν από
μακρυά για να καταλήξει σε μίαν υπόκωφη έκρηξη κάπου μπροστά μας προς τα κει που
πηγαίναμε.
‐Προσέχετε, άρχισαν να βάλλουν με πυροβολικό οι μοναρχοφασίστες, ακούσαμε να μας φωνάζει
από μακρυά ο συνοδός μας:
»Σκέφτηκα! Δηλαδή πώς θα προσέχαμε; Αν ερχόταν μήπως καταπάνω μας καμμιά οβίδα, θα την
αρπάζαμε και θα την γυρίζαμε πίσω προς τα κει που μας ήλθε; Η απορία βγήκε από το στόμα
μου φωναχτά:
‐Δεν υπάρχει κίνδυνος, σύντροφε, απ' αυτό το κανονίδι;
‐Να σας πω, απάντησε εκείνος πολύξερα και πολυμήχανα, σαν να μας έδιδε το κλειδί της...
σωτηρίας:
‐Ίσαμε που τις ακούτε νάρχονται σφυρίζοντας, μη φοβάστε! Δεν έρχονται απάνω σας. Αν
πρόκειται νάρθουν απάνω σας και να σας κτυπήσουν... δεν θα τις ακούσετε: Ένα υπόκωφο
«ππουφ» θ' ακουσθή και θα πεταχτήτε στον αέρα!
»Αυτά μας είπε... καθησυχαστικά και δογματικά σαν να είχε μεγάλη πείρα από τέτοια υπόκωφα
«ππουφ» που σε ανατινάζουν στον αέρα προτού καν τ' ακούσεις!
»Πάντως, αυτός ο πολύξερος δογματισμός μου απασχολούσε από κει και πέρα σχεδόν
ακατάπαυστα το μυαλό, ιδίως όταν το κανονίδι άρχισε να πυκνώνεται τα δε σφυρίγματα των
βομβών διαδεχόντουσαν το ένα το άλλο ακατάπαυστα, μέχρι που έγιναν ομαδικά! Τα ακούαμε,
άρα δεν υπήρχε κίνδυνος κι αν υπήρχε κίνδυνος θάταν από καμμιάν... αδέσποτη που θα μας
ερχόταν παμπέσικα και βουβά, πριν να την πάρουμε χαμπάρι».
Κυριολεκτικώς εμούσκεψαν τα βρακιά τους οι δύο αντιπρόσωποι του Α.Κ.Ε.Λ. όταν, ολίγον
βραδύτερον, τα πυρά έγιναν πραγματική μάχη. Και όλο και ανατρίχιαζαν περισσότερον όσο
εσκέπτοντο την... τρελλήν ιδέαν του Ζαχαριάδη να ανεβούν εις τα βουνά της Κύπρου και να
πολεμήσουν τους Άγγλους διά «Ένωση και μόνον Ένωση». Ο Ζαχαριάδης ‐χωρίς να το γνωρίζη‐
εχρησιμοποίει ακριβώς το ίδιον επιγραμματικόν σύνθημα της Εθναρχούσης Εκκλησίας και μάλιστα
των «Κελλίων» και του Πολυκάρπου Ιωαννίδη. Σύνθημα το οποίον με τόσον θράσος και εμπάθειαν
αντεμάχετο ο Κυπριακός Κομμουνισμός...
Όταν ετελείωσαν τας επαφάς των, οι Φ. Ιωάννου και Α. Ζιαρτίδης, ητοιμάσθησαν διά την αναχώρησιν
(Πρέσπαι, Σκόπια, Βελιγράδιον, Βουδαπέστη, Πράγα, Παρίσιοι). Έλειπαν επί εβδομάδας. Είχον φύγει
Οκτώβριον και είχον πλέον φθάσει αι αρχαί Δεκεμβρίου 1948. Είχον νοσταλγήσει την εύκολον και
ακίνδυνον δόξαν που τους έδιδεν η ηγετική παρουσία των εις την Κύπρον. Ανησυχούν και από τας
φήμας, ότι μετά το ναυάγιον της Διασκεπτικής, οι Άγγλοι εσχεδίαζον να θέσουν το Α.Κ.Ε.Λ. εκτός
νόμου. Διά το ενδεχόμενον αυτό, οι Ελλαδίται σύντροφοί των τους έδωσαν μαθήματα και οδηγίας
περί των τρόπων δράσεως εις την παρανομίαν. Ο Ζαχαριάδης τους είχεν είπει:
‐Το Κόμμα πρέπει να γίνη αριθμητικά επιλεκτικώτερο αν προκύψη ανάγκη. Οι πυρήνες του (ομάδες)
πρέπει νάναι στενώτεροι. Το ίδιο κι όλες οι καθοδηγήσεις από την μίαν ως την άλλην άκρη της
ιεραρχίας. Θα υπάρχουν καλά διαλεγμένοι μυστικοί τόποι συνεδριάσεων. Στην περίπτωση που ένας
Digitized by 10uk1s
θα συλλαμβάνεται, ο τόπος αυτός θα εγκαταλείπεται...
Δηλαδή τους υπεδείκνυε την τακτικήν της Ε.Ο.Κ.Α. του 1955‐1959. Και επέμενεν εις την τακτικήν του
ενόπλου αγώνος.
Όλα αυτά είχον γίνει υπό επιμελή μυστικότητα και ουδείς τότε εγνώριζε την αποστολήν του Α.Κ.Ε.Λ.
Με άκρον συνωμοτισμόν είχον διολισθήσει μέχρις εκεί και είχον διέλθει τα σύνορα της Ελλάδος οι
ηγέται του Α.Κ.Ε.Λ.
«Αντιπαράθεση» της γραμμής Α.Κ.Ε.Λ. και Κ.Κ.Ε.
Η ώρα της αναχωρήσεως των δύο αντιπροσώπων του Α.Κ.Ε.Λ. από το «Βουνό» επλησίαζε. Αι επαφαί
των με την ηγεσίαν του Κ.Κ.Ε. δεν είχον βοηθήσει εις την εκκαθάρισιν των πραγμάτων. Πολλά
ερωτήματα εβασάνιζον την σκέψιν των. Προ πάντων, δεν επείθοντο διά την πρόβλεψιν του
Ζαχαριάδη ότι εντός ενός‐δύο μηνών το κομμουνιστικόν αντάρτικο θα ήτο κυβέρνησις εις τας Αθήνας
και ούτε συνεμεριζοντο (προς Θεού!) την σύστασιν του αρχηγού του Κ.Κ.Ε. να λάβουν και αυτοί τα
όπλα και να ανέλθουν εις τα βουνά της Κύπρου διά να πολεμήσουν τους Άγγλους με σύνθημα «Ένωση
και μόνον Ένωση». Ο Φ. Ιωάννου, ηγέτης τότε του Α.Κ.Ε.Λ., αφηγείται:
«Ένα βαλιτσάκι εγώ και ένα ο Ζιαρτίδης στο χέρι και το τζιπ ήταν σε αναμονή. Οπότε, να ο
Ζαχαριάδης! Να και ο Βλαντάς ‐αδιαίρετος και ομοούσιος πάντοτε. Μας δίνουν τα χέρια, μας
αγκαλιάζουν.
‐Στο καλό.
‐Αντίο.
‐Στο καλό και... όπως είπαμε!
»Αυτό το «όπως είπαμε» το είπε ο Ζαχαριάδης. Και δεν ξέρω πώς το άρπαξα σαν την ευκαιρία
που αναζητούσα αγωνιώδικα από μέσα μου.
‐Φεύγουμε όλο απορίες, του είπα.
‐Απορίες; Δηλαδή;
‐Να, πώς να στο πω; Από τη μια εμείς (σαν Α.Κ.Ε.Λ.) είχαμε μια γραμμή και μια τακτική. Με τη
γραμμή μας συμφωνούσε και υπερθεμάτιζε το Βρεταννικό Κομμουνιστικό Κόμμα. Με την
τακτική μας έχει επιφυλάξεις ο Πόλλιττ και οι άλλοι ‐και την ήθελαν «απόλυτα νόμιμη», ενώ
εμείς επιμέναμε σε μια «μικτή» τακτική νόμιμης και παράνομης πάλης. Τώρα εσείς μας τα
ανατρέψατε όλα. Με την άποψή σας για «λιμπεραλισμό» και με την εκτίμησή σας ότι σε δύο
μήνες θα μπήτε στην Αθήνα μας ξαναπαίρνετε πίσω στη γραμμή που ακολουθούσαμε κατά τη
διάρκεια του πολέμου για «άμεση Ένωση», κάμνοντας καθαρά λόγο για υιοθέτηση
επαναστατικής τακτικής, για βουνά στην Κύπρο και για χρήση όπλων... Έτσι;
»Ήταν η πρώτη φορά που είδα τον Ζαχαριάδη να «σοκαρίζεται». Ενόμιζα ότι θα εκραγεί από...
επαναστατικήν οργή, μα γελάστηκα. Γιομάτος ηπιότητα και καλωσύνη, στράφηκε προς εμένα
και, με τον Βλαντά ακόμη πιο κοντά μας, μου κάνει:
‐Μια και βάζετε σε αντιπαράθεση τη δική σας γραμμή και τακτική, σαν τοπικό κόμμα, με τις
Digitized by 10uk1s
απόψεις του «Μητροπολιτικού» (Βρεταννικού) Κόμματος και με τις δικές μας του «Εθνικού»
(Ελληνικού) Κόμματος, το μόνο που έχω να σας συστήσω είναι να πάτε... στο Βουκουρέστι!
‐Στο Βουκουρέστι;
‐Ναι, ναι στο Βουκουρέστι! Εκεί είναι η «Κομμινφόρμ» (ένα είδος Δ' Διεθνούς) και με την
«Κομμινφόρμ» πρέπει να λύσετε και τις απορίες και τις διαφορές που προκύπτουν από όσα
είπαμε.
‐Και πώς θα πάμε στο Βουκουρέστι, μια και βιαζόμαστε να γυρίσουμε στη Κύπρο;
‐Δεν έχει βιαζόσαστε, εδώ. Τα προβλήματά σας πρέπει να λυθούν. Θα γυρίσετε στην Πράγα, κι
από εκεί θα πάτε στη Ρουμανία. Θα βρήτε εκεί και τον Λευτέρη Αποστόλου (μέλος της Κ.Ε. του
Κ.Κ.Ε., σύνδεσμο με το Κ.Κ. Ρουμανίας και την Κομμινφόρμ, και υπεύθυνο για την ευημερία των
παιδιών που κατέφυγαν από τη Βόρεια Ελλάδα στη Ρουμανία). Θα ειδοποιήσουμε και μεις τον
Λευτέρη για τον πηγαιμό σας!».
Επήγαν, λοιπόν, και εις το Βουκουρέστι. Και μέχρι να ιδούν τον γραμματέα της Κόμμινφορμ, Γιούντιν,
τους εγκατέστησαν εις εν παλαιόν ανάκτορον. «Τρώγαμε καλά και πίναμε καλύτερα! Και βότκα
ρούσικη και κρασιά ρουμάνικα», λέγει ο Ιωάννου. Αναμένοντες την συνάντησιν ητοίμασαν διά να
παραδώσουν τρεις εκθέσεις: Μίαν με τας απόψεις του Α.Κ.Ε.Λ., δευτέραν με τας απόψεις του
Κομμουνιστικού Κόμματος της Αγγλίας και μίαν τρίτην με όσα επρέσβευε το Κ.Κ.Ε. και είχεν εκφράσει
ο Ζαχαριάδης. Αι εκθέσεις αυταί προωρίζοντο να τεθούν ενώπιον των υπάτων αυθεντιών του
Κομμουνισμού!
Τελικώς ούτε ο Γιούντιν ηδυνήθη να γνωμοδοτήση υπευθύνως ποία ήτο η ορθή και ενδεδειγμένη
γραμμή. Είχον, όμως, περάσει πολλαί ημέραι. Μέσα Δεκεμβρίου πλέον του 1948. «Ο Ζιαρτίδης
επιέζετο να φύγει για πολύ σοβαρές δουλειές που ήταν εντεταλμένος να διεκπεραιώση στο Λονδίνο»,
σημειώνει ο τότε γενικός γραματεύς του Α.Κ.Ε.Λ. Δεν διευκρινίζει, όμως, ποίαι ήσαν αυταί αι εργασίαι
αι οποίαι ήσαν σημαντικώτεραι από την, ανωτάτου επιπέδου, εκκαθάρισιν της γραμμής του
Κόμματος, δηλαδή ένα ζήτημα πρωταρχικής σημασίας διά το Α.Κ.Ε.Λ.
Συνθηματική εκπομπή προς το Α.Κ.Ε.Λ.
Επλησίαζε να λήξη και ο Δεκέμβριος 1948 και ο Γιούντιν (η Κόμμινφορμ), παρ' όλον τον
προβληματισμόν του, δεν ηδυνήθη να δώση γραμμήν. Όμως ο Φ. Ιωάννου, μόνος πλέον μετά την
αναχώρησιν του Ζιαρτίδη, έγραψε μερικάς ομιλίας αι οποίαι μετεδόθησαν από τον ραδιοφωνικόν
σταθμόν του Βουκουρεστίου.
«Είχα την ελπίδα ‐γράφει‐ ότι οι εκπομπές θα παρακολουθούνταν στην Κύπρο. Προσπαθούσα να
δώσω στην ηγεσία του Κόμματος (Α.Κ.Ε.Λ.) να καταλάβη ότι η γραμμή μας άλλαζε και ότι άλλαζε
προς την κατεύθυνση «Ένωση και μόνον Ένωση». Εκ των υστέρων έμαθα ότι «έπιασαν το σήμα».
Μπήκαν στο νόημα με τις εκπομπές εκείνες».
Κι έτσι εξηγείται πώς η ηγεσία του Α.Κ.Ε.Λ. επανήρχισε τότε να σχίζη τον λάρυγγά της διά Ενωσιν, εν
ιδανικόν που ποτέ δεν ηθέλησε και που ποτέ δεν υπηρέτησε και που προσεπάθησε μάλιστα να
ενταφιάση με την αποδοχήν «συνταγματικών ελευθεριών» και «Αυτοκυβέρνησης».
Ο Φ. Ιωάννου, μη δυνάμενος να περιμένη άπρακτος εις την Ρουμανικήν πρωτεύουσαν, έφυγε σχεδόν
εκβιαστικώς. Και ύστερα από 28 χρόνια έγραψε:
Digitized by 10uk1s
«Πάντως κάποτε εγώ έφθασα στην Κύπρο, μα η «καθοδήγηση» από την Κομμινφόρμ δεν έφθασε
ποτέ ‐ούτε μέχρι σήμερα ακόμη‐ και θα μπορούσα νάμουνα ως τώρα (1976) στο παλάτι εκείνο
του Βουκουρεστίου περιμένοντας και ακούοντας τρεις φορές την ημέρα την... Σονάτα του
Κρόυτσερ».
Αυτά, λοιπόν, ήσαν τα χάλια και η συνέπεια των κομμουνιστικών κομμάτων τα οποία εχειρίζοντο το
Κυπριακόν. Έτσι όπως τα ομολογεί η πλέον υπεύθυνος πηγή... Και όχι μόνον ασυνεννοησία,
ανευθυνότης και ανακολουθία. Αλλά και αλληλοφάγωμα και αλληλοϋπονόμευσις.
Οι «φοβερές κατηγορίες» του Δημ. Βλαντά
Ο Ιωάννου σκιαγραφών τον «σκληρό» Βλαντά, «υπουργόν» των Στρατιωτικών από του Αυγούστου
1948, γράφει δι' αυτόν, ότι ήτο «ένας άνθρωπος που κι αν δεν μιλούσε ακόμη, μύριζε από μακρυά
υπεροψία». Αλλά και ο Βλαντάς γράφει («Ακρόπολις», 2.7.1976), διά την επίσκεψιν των Ακελικών εις
το «Βουνό», σημεία και τέρατα:
«Τον Νοέμβρη του 1948, έφθασε στο Σταθμό Διοίκησης του Γενικού Αρχηγείου του Δ.Σ.Ε. μια
κυπριακή αντιπροσωπεία, από τους Παπαϊωάννου (όχι τον τωρινό Γραμματέα του Α.Κ.Ε.Λ.)
Γενικό Γραμματέα του Κόμματος και τον Ζιαρτίδη μέλος του Πολιτικού Γραφείου και Γραμματέα
της Συνομοσπονδίας Εργατών Κύπρου. Ποια γραμμή και ταχτική τους αναλύσαμε και
παραδέχτηκαν; Ν' αρχίσουν να οργανώνουν ανταρτοομάδες στα βουνά και στις πόλεις για
ανταρτοπόλεμο, ενάντια στην αγγλική κατοχή. Ν' αρχίσουν σοβαρή και διαρκή δράση για την
αποκατάσταση ενιαίου μετώπου πάλης Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων εργαζομένων, για τις
άμεσες οικονομικές και πολιτικές απαιτήσεις τους, ανέβασμα αυτής της μαζικής πάλης σ'
ανώτερες μορφές. Στη βάση αυτού του ενιαίου μετώπου πάλης, έπρεπε να είναι η συγκεκριμένη
αναγνώριση των δικαιωμάτων των Τουρκοκυπρίων, σε μια μελλοντική κυπριακή δημοκρατία,
είτε και όταν η Κύπρος θα ενωνόταν με την Ελλάδα. Τους υπογραμμίσαμε τον κίνδυνο να
παρασυρθούν οι Τουρκοκύπριοι από τους επεχτατιστές της Άγκυρας, με τραγικές συνέπειες και
για τους Ελληνοκύπριους και για τον τούρκικο κι ελληνικό εργαζόμενο λαό στις δυο χώρες.
»Μπορούνε οι συκοφάντες της «ιστορικής στροφής» να υποστηρίξουν και τώρα δημόσια, ότι η
παραπάνω γραμμή και ταχτική ήταν λαθεμένη; Δυστυχώς, η παραπάνω κυπριακή
αντιπροσωπεία, ήταν ο ένας πράχτορας της Ιντέλιτζενς Σέρβις, ο άλλος ανίκανος. Ο
Παπαϊωάννου πήγε κατευθείαν στο Λονδίνο κι έδωσε αναφορά, μετά παραιτήθηκε από
Γραμματέας του Κόμματος κι έμεινε στο Λονδίνο. Ο Ζιαρτίδης επέστρεψε στην Κύπρο, αλλά
όντας ένα δεξιό οππορτουνιστικό στοιχείο δεν έκανε τίποτα για την εφαρμογή της παραπάνω
γραμμής και ταχτικής.
»Έτσι, ο Γρίβας πήρε την πρωτοβουλία του ένοπλου αγώνα».
Τόση η γνώσις και τόση η συντροφική αδελφοσύνη των, ώστε ο Βλαντάς γράφει τον Ιωάννου ως
«Παπαϊωάννου»!
Ένωσιν εισηγείτο το Κ.Κ.Ε. Και φαινομενικώς την εδέχθη το Α.Κ. Ε.Λ. Αλλά υπήρξαν υποτροπαί και
αντιδράσεις. Υπήρξαν οι νοσταλγοί της αυτοκυβερνήσεως και του συντάγματος. Το 1952, η Ακελική
ηγεσία, ενωτικωτέρα των ενωτικών τώρα, αποβάλλει από το Κόμμα τους «οππορτουνιστές ‐
φραξιονιστές» και εμμένει με πείσμα εις την Ένωσιν. Εις την απόφασιν αποβολής (1952) στελεχών
(Πλ. Σέρβα, Β. Λυσσαρίδη, Χρ. Νούση, Γ. Κακογιάννη, Χρ. Σαββίδη και Φ. Ιωάννου) αναφέρονται και τα
ακόλουθα σημαντικά:
Digitized by 10uk1s
«Όλοι οι οππορτουνιστές‐φραξιονιστές μέσα κι έξω από το Κόμμα κι όλοι που αποτελούν τον
ανοιχτό περίγυρό τους εξωκομματικοί ‐φιλοκυβερνητικοί‐ διακηρύττουν, άλλοι ανοιχτά κι άλλοι
μασημένα, ότι η πολιτική γραμμή του Α.Κ.Ε.Λ. «δεν ανταποκρίνεται στις σημερινές συνθήκες» κι
ότι πρέπει «να επιδιωχτεί σύνταγμα». Έτσι:
(α) Ο Β. Λυσσαρίδης ύστερα από τη συμφιλίωσή του με τον Φιφή δήλωνε: «Η γραμμή που έδωσε
ο Ζαχαριάδης για το ενωτικό είναι λανθασμένη και τώρα έχω πεισθεί ότι πρέπει να επιδιώξουμε
σύνταγμα». Εδώ πρέπει να πούμε ότι ο Λυσσαρίδης από καιρό είχε όνειρο να γίνη...
πρωθυπουργός της Κύπρου!
(β) Ο Σέρβας δεν προτιμά τώρα να μιλήσει ανοιχτά υπέρ της αυτοκυβέρνησης και κάνει μόνο
κρούσεις, με μασημένα λόγια. Δηλώνει πως «μέσα στις σημερινές ελληνικές συνθήκες δεν
πρέπει να εντείνουμε πολύ τον ενωτικόν αγώνα» (όπως θυμούμαστε το ίδιο επιχείρημα των
δύσκολων ελληνικών συνθηκών χρησιμοποιήθηκε και στα 1947, σαν δικαιολογία, για να
παρεκκλίνη το Κόμμα μας στη γραμμή της αυτοκυβέρνησης).
(γ) Ο Κακογιάννης, λιγότερο τολμηρός και περισσότερο δικηγόρος, δικαιολογεί την άποψη για
καλμάρισμα του ενωτικού αγώνα με το επιχείρημα ότι «ο αγώνας της ειρήνης είναι σήμερα το
πρωταρχικό καθήκον». Ξεχνά ότι ο αγώνας για την ειρήνη κι ο αγώνας των αποικιακών λαών για
εθνική λευτεριά είναι αλληλένδετοι, ότι ο ένας ενισχύει τον άλλο, ότι ποτές δεν συγκρούονται ο
ένας με τον άλλο.
»Ξεχνά τις συνεδριακές αποφάσεις, που τονίζουν αυτή τη θέση ‐κι επίσης ξεχνά το άρθρο των 3
συντρόφων του Κ.Κ.Ε., που λέει ότι ο αγώνας για την Ένωση είναι δεμένος με τον αγώνα για την
ειρήνη».
Η... ηρωική ανάβασις του Α.Κ.Ε.Λ. εις το «Βουνό», αι ειρωνείαι και αι φοβεραί κατηγορίαι μεταξύ
Κ.Κ.Ε. και Α.Κ.Ε.Λ. ήσαν γεγονότα του παρασκηνίου που τότε έμεναν άγνωστα. Υπήρχον, εν τούτοις,
και τα γεγονότα τα οποία εξετυλίσσοντο εις το προσκήνιον και επηρέαζον την δημοσίαν ζωήν.
Digitized by 10uk1s
ΕΜΠΑΘΕΙΣ ΕΚΚΛΗΣΙΟΜΑΧΟΙ
Είναι γνωστόν ότι οι Κομμουνισταί προσεποιούντο ότι ενδιεφέροντο δήθεν διά το καλόν και διά την
προκοπήν της Εκκλησίας. Πολλάς φοράς παρίστανον και τους θεοσεβείς διά να εξαπατήσουν τον
λαόν. Σκοπός των ήτο απλώς να αλώσουν το προαιώνιον οχυρόν της Εκκλησίας και να το
αχρηστεύσουν ως εθνικόν παράγοντα. Ελίσσοντο μέσα από απιστεύτους υποκρισίας και
μηχανορραφίας.
Όταν τον Φεβρουάριον 1948 εξελέγετο Μητροπολίτης Κυρηνείας ο αρχιμανδρίτης Κυπριανός, οι
Κομμουνισταί είχον καταλάβει, κατά την προεκλογικήν περίοδον, ότι η πόλις και επαρχία Κυρηνείας
δεν ήτο χώρος όπου ηδύναντο να δράσουν και να ελπίσουν εις νίκην. Δι' αυτό και το Α.Κ.Ε.Λ.
απεφάσισε να αναπτύξη άλλην στρατηγικήν. Εις εμπιστευτικόν εγγραφον του Κόμματος (Ιανουάριος
1948) ανεφέροντο και αυτά τα αποκαλυπτικά της κομμουνιστικής μεθοδολογίας και ηθικής:
«Για τη Μητρόπολη Κερύνειας που τα πράγματα όπως εφάνη κι από την περασμένη εκλογή είναι
πιο δύσκολα, χρειάζεται όχι μόνο εξαιρετική φροντίδα και προσπάθεια, μα και προσοχή μεγάλη.
Εδώ φωληάζει εξαιρετικά η μαύρη αντίδραση. Να την πλήξουμε πρέπει στην καρδιά, κτυπώντας
έτσι και το γόητρο του επιβάτη εθνάρχη της. Στα φανερά υποψήφιό μας δεν θα ορίσουμε εδώ,
γιατί δεν έχουμε καμιά ελπίδα επιτυχίας. Θα εργαστούμε όμως και θα πετύχουμε με άλλο
τρόπο. Ο Αρνόπουλος στην περίσταση αυτή μας φαίνεται πολύτιμος. Όλοι οι καλόγηροι είνε
φιλόδοξοι. Κι αυτός δεν μπορεί νάναι διαφορετικός. Δυσαρεστημένος μάλιστα σαν είναι αυτός
και οι συγγενείς του από την περιφρόνηση που τούδειξε η δική του παράταξη, εύκολα σα
δουλέψουμε με τέχνη και προσοχή θα εξυπηρετήσει τους σκοπούς μας. Να γίνει φαρδειά
προπαγάνδα στις μάζες για την αδικία που τούκανε η «εθνικοφροσύνη». Και με τέτοιο τρόπο
που να προκληθεί η λαϊκή συμπάθεια προς το άτομό του. Παράλληλα θα γίνει από το Κέντρο
κάθε προσπάθεια ‐κι έχουμε όλα τα μέσα για επιτυχία‐ να βάλει ανεξάρτητη υποψηφιότητα
ενάντια στον Κυπριανό. Την υποψηφιότητα τούτη θα εγκολπωθούμε ‐όχι βέβαια επίσημα‐
χαρακτηρίζοντάς την «χριστιανική και εθνική». Θα προσέξουμε κι εδώ δικοί μας και μόνο δικοί
μας να εκλεγούν σαν ειδικοί αντιπρόσωποι. Αν πετύχουμε, το κέρδος θάναι τεράστιο. Γιατί
αντιλαμβάνεστε βέβαια πως δε θα ανεβάσουμε εμείς ένα τέτοιο αντιδραστικό κορόιδο στο
θρόνο, μα μόνο πρόσωπο έτοιμο να συνεργαστεί πλέρια μαζύ μας».
Σκόπιμος προσποίησις και υποκρισία ήτο (ως απεδείχθη ήδη διά τεκμηρίων) το «ενδιαφέρον» των
Κομμουνιστών διά την Θρησκείαν, την Εκκλησίαν και τον Προκαθήμενόν της. Προς παραπλάνησιν των
αφελών, ο ηγέτης του Κυπριακού Κομμουνισμού Πλουτής Σέρβας διετύπωνε την γνωστήν θέσιν, ότι
στοργή και συνεργασία ήτο η επιβαλλομένη θέσις έναντι της Κυπριακής Εκκλησίας, έξω δε από την
γραμμήν αυτήν, δεν υπήρχεν ‐ως διεκήρυττεν‐ ούτε σύνεσις, ούτε πατριωτισμός, αλλ' ούτε ανθρωπιά.
Πολλά, αναλόγου υποκρισίας, θα έλεγον κατά καιρούς. Η πραγματική, εν τούτοις, θέσις των ήτο
αθεϊστική και αντιεκκλησιαστική. Πόσην «στοργήν» ησθάνοντο οι Κομμουνισταί του Α.Κ.Ε.Λ. προς την
Εθναρχούσαν και προμαχούσαν του ενωτικού απελευθερωτικού αγώνος Εκκλησίαν, αποδεικνύει η
ακόλουθος μικρά σταχυολόγησις ομιλιών ηγετών των κατά το συλλαλητήριόν των της 31ης
Οκτωβρίου 1948:
‐«Σεις οι αξιότιμοι κύριοι της λεγομένης Εθναρχίας, έχετε από όλα, και χρήμα και ασυνειδησίαν
και υποστήριξιν κυβερνητικήν και χολήν άφθονον και εκκλησιαστικά ταμεία και αλλόφρονας από
κομματικόν φανατισμόν καλογήρους». ‐ Μ. Παπαπέτρου.
‐«Κι ήλθαμε όχι γιατί μας κάλεσε η λαϊκή μας ηγεσία, ή κάποια οιουδήποτε είδους
αποχρωματισμένη Εθναρχία‐κομματαρχία». ‐ Σωτηράκης Μακρίδης.
‐«Ενδιαφερόμενοι μόνον διά κομματικήν επικράτησιν, μετέβαλον τους Μητροπολίτας εις
Digitized by 10uk1s
κομματικούς κράκτες των, τους έκαμαν να γίνουν επιλήσμονες των υψηλών χριστιανικών και
γνησίων εθναρχικών των καθηκόντων. Διότι πρέπει να έχετε καταλάβει, Πανιερώτατοι, και το
λέγω αυτό εν πλήρει επιγνώσει της σοβαρότητος και της θέσεώς μου και του ακροατηρίου μου,
ότι ο λαός μας ο υπόδουλος δεν πιστεύει, ότι είνε αρκετόν να παρουσιάζεται κανείς με γένεια
και με ράσα και να έχη ένα οιονδήποτε τίτλον για να απολαμβάνη αυτομάτως της εκτιμήσεως
και του σεβασμού του. Και πρέπει να ομολογήσετε μαζί του, Πανιερώτατοι, ότι ο δρόμος που
σήμερα τραβάτε δεν είνε καθόλου χριστιανικός». ‐ Μ. Παπαπέτρου.
‐«Υπάρχουν ασφαλώς μέσα στο λαό απλοϊκοί που τους θαμπώνει ακόμα το ράσο, έστω κι αν
αυτό ρίχτηκε οριστικά στο δρόμο της αντίδρασης». ‐ Πλ. Σέρβας.
‐«Να διδαχτούν ακόμα από μας οι παραπλανημένοι, πως άνθρωποι, που σέβονται τον λαό και
φοβούνται το Θεό, ποτέ, δεν συμπεριφέρονται όπως ένας Μακάριος Αρχιεπίσκοπος και τρεις
άλλοι Αρχιερείς συμπεριφέρονται σήμερα μπροστά στο λαό. ‐ Πλ. Σέρβας.
‐«Η εκκλησιαστική μας ηγεσία κατρακυλά κυριολεκτικώς εις τον κατήφορον της γενικής
ανυποληψίας».‐ Μ. Παπαπέτρου.
‐«Ένας δεσπότης ή ηγούμενος καρπούται τόσα, όσα δεν καρπούνται 300 μαζί λειτουργοί του
Υψίστου από τον κατώτερο κλήρο. Όξω όλοι αυτοί οι εκμεταλλευτές κι οι προπαγανδιστές της
απάτης». ‐ Πλ. Σέρβας.
Η Εκκλησία Κύπρου θα ήτο διά το Α.Κ.Ε.Λ. καλή και αγία εάν ηυλόγει, ή έστω ηνείχετο, τα
κομμουνιστικά σχέδια ή εάν εγκατέλειπε τον εκ παραδόσεως εθναρχικόν ρόλον της διά να αφήση
ελεύθερον το πεδίον. Επειδή, όμως, ανθίστατο, αντεμετώπιζε σφοδράν πολεμικήν.
Μακράν του Α.Κ.Ε.Λ., καλεί η Εθναρχία
Η Εθναρχούσα Εκκλησία της Κύπρου δεν είχεν άλλην εκλογήν παρά να αντιταχθή κατά του
Κομμουνισμού, ο οποίος τόσον εν Ελλάδι, όσον και εν Κύπρω εισήγεν αφανιστικούς σάρακας εις τον
εθνικόν οργανισμόν. Την 6ην Απριλίου 1949 το Γραφείον Εθναρχίας Κύπρου εξέδωσεν ανακοίνωσιν,
εις την οποίαν ετόνιζεν ότι «πάσα μετά του Κομμουνισμού συνεργασία εν Κύπρω, υπό οιανδήποτε
μορφήν και εις οιανδήποτε περίπτωσιν, αποτελεί σοβαρώτατον παράπτωμα, ισοδυναμούν προς
εθνικήν προδοσίαν». Τα έτη 1948‐1949 ήσαν έτη σοβαρών γεγονότων εις την Ελλάδα και εις την
Κύπρον. Εις μεν την Μητέρα Πατρίδα, οι Κομμουνισταί ητοιμάζοντο διά την τελική εξόρμησίν των, εις
δε την Κύπρον η εκκλησιαστική ηγεσία, μαζί με εθνικόφρονα κόσμον, ητοίμαζε νέους χειρισμούς του
Κυπριακού, πάντοτε με την Ένωσιν ως αταλάντευτον επιδίωξιν.
Οι Κομμουνισταί απείχον από την ενωτικήν πανστρατιάν και μετήλλασσον τα συνθήματά των
αναλόγως προς τας υπαγορεύσεις της Μόσχας, ή του Ζαχαριάδη, ή συμφώνως προς τα ιδιοτελή
κομματικά των συμφέροντα. Ευρίσκοντες αντίστασιν, μετήρχοντο παρανόμους μεθόδους, ως
ανατινάξεις, δολοφονικός επιθέσεις κλπ. Τα έτη αυτά ήσαν, επίσης, και έτη μετασχηματισμού της
ηγεσίας του Α.Κ.Ε.Λ. και της βαθμιαίας επιβολής του Εζεκία Παπαϊωάννου.
Εξ Ελλάδος υπεδεικνύοντο τα δέοντα προς τους Κομμουνιστάς της Κύπρου. Ο Χίου Παντελεήμων
έκαμε προς αυτούς πατρικήν έκκλησιν να συνετισθούν. Εις τας αρχάς Μαΐου 1949, εν όψει των
δημοτικών εκλογών εις τας οποίας μετά πάθους κατήρχετο το Α.Κ.Ε.Λ., απηυθύνθη εξ Αθηνών
έκκλησις προς τους Κυπρίους υπό των Ελλήνων βουλευτών, της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαίων και
της Κυπριακής Φοιτητικής Ενώσεως. Οι εν Αθήναις βουλευταί της Βουλής των Ελλήνων, μεταξύ των
οποίων 30 πρώην υπουργοί, εις την έκκλησίν των ετόνιζον:
Digitized by 10uk1s
«Απευθύνομεν αδελφικόν χαιρετισμόν προς την Κύπρον. Επικαλούμεθα την πατριωτικήν
αντίληψιν του Ελληνικού Κυπριακού Λαού όπως κατά τας επικειμένας δημοτικάς εκλογάς
καταψηφίση κομμουνιστάς και συνοδοιπόρους, υποβοηθών ούτω τον αγώνα του μαχομένου
Έθνους και συγχρόνως την αισίαν λύσιν του Κυπριακού Ζητήματος. Ζήτω το Έθνος. Ζήτω η
Ένωσις».
Εξ άλλου την 8ην Μαΐου 1949 μετεδόθη υπό του Ραδιοφωνικού Σταθμού Αθηνών έντονον
αντικομμουνιστικόν σχόλιον, εις το οποίον ανεφέροντο και τα ακόλουθα:
«Ο Σλαυοκομμουνισμός μας μάχεται από Βορρά με την εισβολήν, με τας καταστροφάς και
πυρπολήσεις των χωριών και του εθνικού πλούτου, με τας σφαγάς, τα ερείπια, την ερήμωσιν και
την δυστυχίαν των 700.000 προσφύγων που έχει προκαλέσει, και με τα περισσότερα κάθε άλλου
πολέμου θύματα του ηρωικού και ακατάβλητου Στρατού μας. Ο ίδιος ο Σλαυοκομμουνισμός εις
την ελληνικήν εσχατιάν της Μεσογείου προς Νότον προσπαθεί να μας διαλύση τουλάχιστον την
εθνικήν συνοχήν και να ματαιώση τους πόθους του Γένους των Ελλήνων.
»Και όπως αρχικώς εις την ελευθέραν Ελλάδα ενεφανίσθη ο Κομμουνισμός ωσάν ένα κοινωνικόν
κήρυγμα, και όταν έλαβε την εντολήν από τη Μόσχαν απέβαλε το προσωπείον και απεδείχθη ότι
δεν είναι ούτε ιδεολογία κοινωνική, ούτε πολιτικόν σύστημα, ούτε πολιτειακός μεταρρυθμιστής
αλλά κοινότατος σφαγεύς και προδοτικός εχθρός του Ελληνισμού και του ανθρωπισμού, ούτω
και εις την Κύπρον τώρα διανύει το στάδιον της απάτης και του Δουρείου Ίππου. Αλλ' αν λάβη το
σύνθημα από την Μόσχαν ή νομίση ότι ήλθεν η ώρα του, τότε θα αποβάλη και εκεί το
προσωπείον και κυνικώτατα και προδοτικώτατα εκ της κοιλίας του Δουρείου Ίππου θα εκβάλη
τας συμμορίας των φανατικών και αφιονισμένων κακούργων του, και θα φονεύση παιδιά και
γυναίκας (εις την Ελλάδα θύματα 200.000), θα σταυρώση επί των δένδρων ιερείς (οι Γερμανοί
ετουφέκισαν 21 ιερείς, οι Ιταλοί 5 και οι Κομμουνισταί 350), θα σφάξη χωροφύλακας και όργανα
της τάξεως, θα καύση τα χωρία και τας πόλεις, θα ανατινάξη δρόμους, γεφύρας, σχολεία και
Νοσοκομεία, θα ναρκοθετήση τους ναούς και σιδηροδρομικάς γραμμάς, θα εξοντώση πρώτους
τους πατριώτας εργάτας και τα εργατικά συνδικαλιστικά στελέχη (εις την Ελλάδα κατέσφαξε
πλέον των 100 συνδικαλιστών εργατικών ηγετών), θα πλήξη τους αγρότας και θα ζητήση να
υποδουλώση τους κατοίκους των πόλεων και θα τυραννήση, θα πυρπολήση και θα καταστρέψη,
θα ερημώση ό,τι ωραίον, ό,τι ευγενές, ό,τι πολιτισμένον, ό,τι ελληνικόν.
»Αυτή είναι η πείρα μας από τον Σλαυοκίνητον κομμουνισμόν και αυτά θα εφαρμόση και εις
Κύπρον, διότι τα ίδια εφαρμόζει παντού, ιδιαιτέρως δε εις Ελλάδα με την επί πλέον εξοντωτικήν
μανίαν την οποίαν τρέφει κατά του Έθνους μας ο Σλαυισμός ο μέγας υπεύθυνος της σημερινής
κακοδαιμονίας της Πατρίδος μας και του Κόσμου όλου.
»Μια φάσις της μεγάλης αυτής μάχης, μάχης αμύνης του έθνους μας κατά του
Σλαυοκομμουνισμού θα διεξαχθή εις την Κύπρον εντός ολίγου με τας προσεχείς Δημοτικάς
εκλογάς. Ακούσατε αδελφοί Κύπριοι και καταλάβετέ το: Αι προσεχείς Δημοτικαί εκλογαί δεν
έχουν καμμίαν τοπικήν σημασίαν. Δεν έχουν καμμίαν σχέσιν με τα πρόσωπα των υποψηφίων
που ημπορεί να είναι καλά, μέτρια ή ακατάλληλα. Εν τούτοις δεν πρόκειται να κριθούν από τας
ιδιότητας αυτάς, αλλά θα κριθούν και πρέπει να κριθούν με μόνον το κριτήριον εάν είναι
Έλληνες, αληθινά πιστοί εις το ηνωμένον έθνος μας, ή αν είναι απλώς εκμεταλλευταί του πόθου
του Κυπριακού λαού όπως είναι οι καιροσκοπούντες Κομμουνισταί οι οποίοι εις την
πραγματικότητα είναι οι χειρότεροι ανθέλληνες μαζί με τους συνοδοιπόρους των».
Digitized by 10uk1s
«Κύριοι τορπιλληταί των εθνικών πόθων»
Το σχόλιον του Ραδιοφωνικού Σταθμού Αθηνών (8.5.1949) το οποίον απηυθύνετο προς τους
Κυπρίους, ετόνιζε και τα εξής:
«Πρέπει να καταλάβετε, Κύπριοι αδελφοί, ότι ούτε είναι, ούτε ημπορεί να είναι πλέον ιδεολόγοι,
ή πλέον διαφορετικοί οι ιδικοί σας Κομμουνισταί από τους Κομμουνιστάς του άλλου κόσμου του
σιδηρού παραπετάσματος ή από τους κατασπιλώσαντας την ελληνικήν ιστορίαν εφιάλτας,
προδότας και εγκληματίας κομμουνιστάς της Πατρίδος μας Ελλάδος. Παντού οι ίδιοι είναι. Εις
την Ελλάδα όσοι δεν μετενόησαν, και μόνον από το εθνικόν πανεπιστήμιον και την εθνικήν
κολυμβήθραν του Σιλωάμ της Μακρονήσου μυριάδες ανέβλεψαν και μετενόησαν μεταβληθέντες
εις αρίστους εθνικούς αγωνιστάς, όσοι δεν μετενόησαν προδίδουν την πατρίδα και τα ιερά και
τα όσιά της εις τους Βουλγάρους της Ν.Ο.Φ., εις τους Αλβανούς του Χότζα, και εις τον άξιον των
δύο πρώτων συνεγκληματίαν Τίτο, τον οραματιζόμενον να σλαυοποιήση την Μακεδονίαν μας,
και διά τούτο ενισχύοντα απροκαλύπτως τους Συμμορίτας.
»Εις την Κύπρον οι Κομμουνισταί είναι κύριοι τορπιλληταί των πόθων του Κυπριακού λαού,
τορπιλλίζοντες και ματαιώνοντες κάθε τι το εθνωφελές όπως ακριβώς τορπιλλίζουν και την
μεστήν εθνομαρτύρων Εκκλησίαν, οπως ακριβώς και άλλοι επιζητούν την ελληνικήν Εκκλησίαν
της Κύπρου να κλονίσουν και το κύρος της να καταρρίψουν».
Καθ' ην στιγμήν η Ελλάς επάλαιεν εις τον κρίσιμον αγώνα κατά της κομμουνιστικής επιβουλής, εις την
Κύπρον οι μεν Κομμουνισταί του Α.Κ.ΕΛ. απεθρασύνοντο, οι δε εθνικόφρονες ορθούντο περισσότερον
αποφασισμένοι να αντισταθούν εις τους πράκτορας της Μόσχας. Μερικά γεγονότα και κείμενα
δίδουν το κλίμα της εποχής. Ο εκ των κορυφαίων ηγετών του Α.Κ.Ε.Λ. Μιλτιάδης Χριστοδούλου εις
άρθρον του («Δημοκράτης», 3.11.1949) τονίζει τα ακόλουθα:
«...Κι ενώ γίνονται οι δηλώσεις αυτές οι εγκληματίες της Αθήνας δεν δυσκολεύονται να
ετοιμάζουν νομοθέτημα για την απελευθέρωση των δοσιλόγων και των συνεργατών των
Γερμανών, των Ιταλών και των Βουλγάρων φασιστών. Γι' αυτό αξίζει αμνηστεία. Αυτοί που είναι
συνένοχοι για τις εκτελέσεις, τις διώξεις, τα βασανιστήρια, την οργάνωση της πείνας και των
ομαδικών θανάτων του λαού, στη διάρκεια της πρώτης κατοχής, είναι άξιοι να τύχουν
αμνηστείας και ν' αναγνωρισθούν «Έλληνες πολίται». Και θεωρούνται άξιοι γιατί οι σημερινοί
Κυβερνήται της Αθήνας που θα τους αμνηστεύσουν δεν είναι διάφοροί τους. Είναι κι αυτοί
συνεργάτες στην πρώτην κατοχήν και δοσίλογοι, είναι αυτοί οι δημιουργοί της δεύτερης, της
σημερινής κατοχής. Και οι φαύλοι της Αθήνας, τα όργανα των Γιάγκηδων είναι φυσικό να
σώσουν τους οργανωτές των ταγμαγητών και τα όργανα των φτερωτών του Μουσολίνι. Γι'
αυτούς μόνον οι δοσίλογοι είναι άξιοι αμνηστείας. Και δεν είναι άξιος ο ήρωας αρχηγός του
ΕΛΑΣ Σαράφης, δεν είναι άξιοι ένας Γλέζος και μια Καίτη Ζεύγου. Αυτοί όλοι για το
μοναρχοφασισμό και τους πάτρωνές του είναι «αποδεδειγμένοι εγκληματίες». Ο Ελληνικός
λαός, όμως, έχει καλά σημαδεμένους τους εγκληματίες, που εκάθησαν στο σβέρκο του και τον
κατατυραννούν χάρις στην εξωτερική επέμβαση. Έχει καλά σημαδεμένους τους
αποδεδειγμένους εγκληματίες και σύντομα θα τους καλέση να δώσουν λόγον των πράξεών τους.
Σύντομα θα τους καλέση να απολογηθούν στο λαϊκό δικαστήριο, που θα τους στείλη εκεί που
αξίζει στους προδότες και τους πράγματι αποδεδειγμένους εγκληματίες.
»Κι είναι γι' αυτό το λόγο που οι φαύλοι της Αθήνας δηλώνουν πως δεν πρόκειται να δεχθούν

μέτρα, λέει, που θα είχαν ως αποτέλεσμα «την επιβίωση της κομμουνιστικής μαφίας»!!! Μπορεί
να λέη ο μοναρχοφασισμός πως ο κομμουνισμός χρειάζεται «επιβίωσιν». Ο κομμουνισμός ζη κι
εργάζεται αποτελεσματικά στην Ελλάδα. Κι είναι αυτόν που φοβάται και ωρύεται η φαυλοκρατία
του Κολωνακίου. Ο κομμουνισμός θα επιβληθή στην Ελλάδα, είτε το θέλουν είτε δεν το θέλουν
Digitized by 10uk1s
οι ξένοι και οι ντόπιοι εγκληματίες».
Ο Μακάριος (τον οποίον ο Μ. Χριστοδούλου «μεταστραφείς», θα υπηρετεί πειθηνίως ως
μυστικοσύμβουλος, 1959‐1964, και ως υπουργός Τύπου 1965‐1977) θα είχεν εντελώς διαφορετικάς
απόψεις τότε. Μετά την επίσκεψίν του εις τα μέτωπα όπου εδόθη η τελευταία μάχη προς τους
Συμμορίτας, έλεγεν ούτος:
«Αν η Ελλάς υπέκυπτεν εις το ανταρτικόν κίνημα, το οποίον ωργανώθη και υπεβοηθείτο έξωθεν,
άλλη τάξις πραγμάτων θα επεκράτει σήμερον εις τα Βαλκάνια και εις τας Μεσογειακάς χώρας. Οι
σωροί των ερειπίων της έφραξαν τον δρόμον εις τους εχθρούς της παγκοσμίου ελευθερίας».
Τα άρθρα του Μιλτιάδη Χριστοδούλου είναι χαρακτηριστικά διά τον οχετόν ύβρεων κατά των
κυβερνητών της Ελλάδος. «Φασιστικά καθάρματα» απεκάλει πρωθυπουργούς, υπουργούς,
στρατηγούς. Και όμως, το 1969 (αποβεβλημένος πλέον από το Α.Κ.Ε.Λ.) προέβαλλε με έπαρσιν την
επίσημον πρόσκλησίν του εις Αθήνας από το στρατιωτικόν καθεστώς, εις το οποίον, προδήλως,
ελάχιστον ή κανένα φασισμόν ανεγνώριζε πλέον! Άλλως τε, ο ρόλος του εις την υποδοχήν Γ.
Παπαδοπούλου και Κ. Ασλανίδη εις την Κύπρον υπήρξε πρωταγωνιστικός. «Προδότην» απεκάλει τον
Κ. Τσαλδάρην, αλλά το 1980 εφιλοξενείτο εις Αθήνας επισήμως, με πάσαν άνεσιν (αμοιβαίως...) από
τον υϊόν του «προδότου» και ομόλογόν του Αθ. Τσαλδάρην! Αι υπηρεσίαι του Μ. Χριστοδούλου
συνεχίσθησαν αδιαταράκτως, μετά τον θάνατον του Μακαρίου, μέχρι του 1981 ότε απελύθη, διά να
καταδικασθή ‐ως γνωστόν‐εις φυλάκισιν επί της ιδικής του παραδοχής 25 κατηγοριών επί
πλαστογραφία και καταχρήσει δημοσίου χρήματος...
Digitized by 10uk1s
ΣΥΜΜΑΧΟΙ ΤΩΝ ΑΓΓΛΩΝ
Εκ των εκτεθέντων, μη δυναμένων δε να διαψευσθούν αφού προέρχονται από εγγράφους μαρτυρίας
των ιδίων κυρίως των Κομμουνιστών ηγετών ‐εν ενεργεία και μη‐ κατεδείχθη ο ανθελληνισμός και ο
ανθενωτισμός του Α.Κ.Ε.Λ. Πρέπει, όμως, να γίνη ειδικώτερος λόγος διά την συνεργασίαν Κυπρίων
Κομμουνιστών και Άγγλων, εις την προσπάθειαν (1947‐1948) επιβολής «συντάγματος» εις την
Κύπρον, με ευκρινή βεβαίως σκοπόν την ματαίωσιν της Ενώσεως και την εσαεί αποκοπήν της
Μεγαλονήσου από τον εθνικόν κορμόν.
Εις τας παραμονάς της δολίας «πρωτοβουλίας» της κυριάρχου δυνάμεως να παράσχη δηλητηριώδη
ψιχία ελευθερίας, με απώτερον σκοπόν την διαιώνισιν της παρουσίας της εις την Κύπρον, το Α.Κ.Ε.Λ.
ενεφανίζετο, υπό την πίεσιν των πραγμάτων, ως κόμμα «ενωτικόν», αντιτιθέμενον εις πάσαν μορφήν
«αυτοκυβερνήσεως», την οποίαν ορθώς εχαρακτήριζεν ως παγίδα. Άλλως τε, η Κυπριακή Εθναρχία,
με την Εκκλησίαν επί κεφαλής, είχε χαρακτηρίσει την «αυτοκυβέρνησιν» ως «τάφον της Ενώσεως».
Την πατρότητα του επιγραμματικού αυτού χαρακτηρισμού θα διεξεδίκει ο Μητροπολίτης Κιτίου
Μακάριος, ο βραδύτερον εκλεγείς Αρχιεπίσκοπος και Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Διά τον
χαρακτηρισμόν του αυτόν, ηγέτης του Α.Κ.Ε.Λ. θα τον απεκάλει, εις δημοσίαν ομιλίαν, «Ρασπούτιν»!
Τα «δεκαετή σχέδια οικονομικής αναπτύξεως» και αι «συνταγματικαί ελευθερίαι» που προσέφερον
οι Άγγλοι, ως επίσης αι «Συμβουλευτικαί» και «Διασκεπτικαί» συνελεύσεις, ήσαν πονηρά μέσα
παρακάμψεως του πραγματικού αιτήματος των Κυπρίων να ενωθούν μετά της Ελλάδος. Έγραφεν η
«Εφημερίς» του Πολυκάρπου Ιωαννίδου: «Η Κύπρος δεν θα προσφέρη τον λαιμόν της εις τον βρόχον
της αυτοκυβερνήσεως, που κατ' επιταγήν σταλινικήν η πουλημένη σπείρα ζητεί να στήση. Αυτό
ουδέποτε θα γίνη. Και ας το μάθουν όχι μόνον ο Στάλιν, αλλά και ο λόρδος Ουίνστερ».
Διά της αποδοχής των Κυπρίων να συζητήσουν σχέδια λύσεως άλλα από την Ένωσιν, πάντοτε
παραμενούσης της Κύπρου υπό την δεσποτείαν των Άγγλων, η Κυπριακή ηγεσία θα έχανε το
δικαίωμα να θέση εις το μέλλον το Κυπριακόν επί της πραγματικής εθνικής του βάσεως, αλλά και της
Ελλάδος θα εδένοντο αι χείρες δι' ανακίνησιν θέματος Ενώσεως, εφ' όσον οι πρωτίστως
ενδιαφερόμενοι Κύπριοι θα είχον ειρηνικώς διευθετήσει τας «διαφοράς» των μετά των Άγγλων. Η
ιδία η κρατούσα δύναμις θα εξουδετέρωνε και την διεθνή πίεσιν και θα διετήρει την φήμην κράτους
δημοκρατικού και φιλελευθέρου.
Μερικαί μαρτυρίαι διά τας ιλαροτραγικάς διακυμάνσεις του Α.Κ.Ε.Λ. επί του εθνικού θέματος, είναι
χρήσιμοι διά την τεκμηρίωσιν και αυτής της πτυχής της πολιτείας του Κυπριακού Κομμουνισμού.
Την 24ην Οκτωβρίου 1946 η Κεντρική Επιτροπή του Α.Κ.Ε.Λ. εξέδωσεν ανακοίνωσιν, εις την οποίαν
ετονίζοντο τα εξής:
«Σε στιγμές που ο ελληνικός κυπριακός λαός δικαιολογημένα περίμενε πως έφθασε πια η στιγμή
της εκπληρώσεως των εθνικών του πόθων και πως ήταν καιρός να εφαρμοσθούν και γι' αυτόν οι
αρχές της αυτοδιαθέσεως, η απόφαση της Βρεταννικής κυβέρνησης για μια «Συμβουλευτική
Συνέλευση» που να μελετήσει ζήτημα «Συνταγματικών Μεταρρυθμίσεων» ταυτόχρονα με την
έγκριση «Δεκαετούς Προγράμματος για την ανάπτυξη της Κύπρου», δεν μπορούν με κανένα
τρόπο να δικαιολογούν ένα λαό που τη μοναδική οριστική λύση του προβλήματός του τη βλέπει
μόνο στην Ένωση με την Ελλάδα. Τέτοια σχέδια, στον καιρό μάλιστα που θυμήθηκαν να τα
προσφέρουν, δεν μπορούν παρά σκοπό νάχουν ‐μάταια πάντα‐ την απόσπαση της προσοχής του
λαού μας από το κέντρο της εθνικοαπελευθερωτικής του προσήλωσης.
»Η ΜΟΝΗ ΔΙΕΞΟΔΟΣ που υπάρχει για να κτίσει (ο κυπριακός λαός) την ευτυχισμένη ζωή του,
είνε να σηκωθούν από τον τόπο μας οι Εγγλέζοι και να παν στο καλό. Ξέρουμε μεις, ελεύθεροι
Digitized by 10uk1s
μαζί με τ' αδέλφια μας, να κτίσουμε και τα συντάγματά μας και τα σχέδια της
ανασυγκρότησης του τόπου μας».
Μιαν ημέραν βραδύτερον ο ηγέτης του Α.Κ.ΕΛ. Φ. Ιωάννου, δι' άρθρου του εις τον «Δημοκράτην»
εσάρκαζε και ειρωνεύετο τα «δελεαστικά σχέδια» των αποικιοκρατών και απεφαίνετο ότι αι συναφείς
προτάσεις προς τους Κυπρίους ισοδυναμούν προς κλήσιν να «συνυπογράψουν την καταδίκη τους».
Ετέρα κομμουνιστική εφημερίς, ο «Ανεξάρτητος» έγραφε:
«Αποκρούουμε αδίστακτα κάθε Δήλωση και Διαδήλωση για συντάγματα και νομοθετικά
συμβούλια. Σήμερα που ο λαός μας διεξάγει ένα έντονο αγώνα για την εθνικήν του
αποκατάσταση, η υπόσχεση για την παραχώρηση συντάγματος δεν αποτελεί άλλο παρά
πρόσχημα για τη διαιώνιση της δουλείας μας... Δεν είμαστε όμως διατεθειμένοι για κανένα
λόγον αποδεχτούμε διαιώνιση της δουλείας μας με την αποδοχή της υπόσχεσης για αναβίωση
του νομοθετικού. Ό,τι ζητούμε, ό,τι μπορεί να μας ικανοποιήσει, είνε η λευτεριά μας. Τίποτε
άλλο».
Εις αυτάς τας θεωρητικώς αψόγους εθνικάς θέσεις (θα υπάρξη εις ολίγον χρόνον απίστευτος
μεταστροφή) η ιδία ως άνω εφημερίς προσέθετε (6.11.1946) τα εξής:
«Ο λαός απορρίπτει χωρίς δισταγμό τα ψιχία των συνταγματικών ελευθεριών. Η Ελληνική
Κύπρος ‐το είπαμε και το διακηρύξαμε‐ απορρίπτει κάθε ίδέα για ψιχία συνταγματικών
ελευθεριών και ό,τι θέλει και απαιτεί είναι η Ένωση με τη μητέρα Ελλάδα».
Αι εκδηλώσεις κομμουνιστών ηγετών και δημοσιογραφικών οργάνων εκφραζόντων το Α.Κ.Ε.Λ. ή
προσκειμένων προς αυτό ήσαν κατηγορηματικαί: τα συντάγματα τα οποία προσέφερον οι Άγγλοι
απερρίπτοντο ως παγίς και επεδιώκετο χωρίς συμβιβασμούς η Ένωσις. Ούτως, εκτός των άλλων, ο
«Κυπριακός Τύπος» έγραφεν (28.10.1946) ότι οι Κύπριοι με απογοήτευσιν και οδύνην
επληροφορήθησαν την είδησιν περί επικειμένης παροχής συντάγματος και προσέθετεν ότι τούτο «εις
ουδέν άλλο αποβλέπει παρά εις το να διαιωνίση, υπό το πρόσχημα μερικών ελευθεριών, την
υποδούλωσιν της ελληνικωτάτης αυτής γωνίας».
Την 5ην Ιανουαρίου 1947 ο ηγέτης του Α.Κ.Ε.Λ. Πλουτής Σέρβας έγραφεν εις τα «Γράμματα»:
«Μας είπαν: Είμαστε σε θέση να σας ανοίξουμε καινούργια στράτα. Είμαστε σε θέση να σας
δώσουμε χρήματα. Είμαστε σε θέση να σας χαράξουμε δεκάχρονα σχέδια. Και μας υποσχέθησαν
λαγούς με πετραχήλια. Και Βουλή. Και εξουσίες. Και έργα παραγωγικά. ΒΛΑΚΕΙΕΣ».
Ολίγον βραδύτερον, την 8ην Απριλίου 1947, επισημότατα η Κεντρική Επιτροπή του Α.Κ.Ε.Λ. διεκήρυξε
δεσμευτικώς τα ακόλουθα:
«Υπό το κάλυμμα των συνταγματικών μεταρρυθμίσεων και του 10χρονου οικονομικού
προγράμματος, η βρεταννική κυβέρνησις κρύβει τους πραγματικούς της σκοπούς που είνε η
συνέχιση της αποικιακής υποδούλωσης του λαού μας και η μονοπωλιακή εκμετάλλευση του
τόπου μας σαν στρατηγική βάση στην περίπτωση ενός τρίτου πολέμου. Για την εφαρμογή αυτών
των σχεδίων της η ξένη κυριαρχία έχει περισσότερον από κάθε άλλην φορά ανάγκη κυπριακής
κοινωνικής βάσης που να συνεργαστεί μαζί της στους αντεθνικούς, αντιλαϊκούς της σκοπούς.
Αυτή τη βάση η αποικιακή διακυβέρνηση ζητά να τη δημιουργήσει με τις εκλογές Νομοθετικού
Συμβουλίου».
Αι συναφείς μαρτυρίαι των ορθών διαγνώσεων του Α.Κ.Ε.Λ. είναι πράγματι και πολλαί αλλά και
Digitized by 10uk1s
αδιστάκτου κατηγορηματικότητος. Διά να συμπληρωθή, όμως, η ενδεικτική σταχυολόγησις, ιδού ένα
ακόμη «δείγμα γραφής» της περιόδου. Ανήκει εις τον κορυφαίον κομμουνιστήν ηγέτην Ματθαίον
Παπαπέτρου, ο οποίος έλεγε («Δημοκράτης», 9.4.1947) αυτά:
«Ο λαός μας έχει πικράν πείραν των κυβερνητικών διακηρύξεων και υποσχέσεων, πείραν 70
σχεδόν ετών, και κατέληξε προ πολλού εις το συμπέρασμα, ότι οφείλει ν απορρίψη ασυζητητί
οιανδήποτε προσφοράν. Το σύνθημα «ΕΝΩΣΗ ΚΑΙ ΜΟΝΟΝ ΕΝΩΣΗ» είνε τόσον διάχυτον και
τόσον συνειδητόν κτήμα της λαϊκής ψυχής, ώστε οιαδήποτε περί του εναντίου προπαγάνδα
είνε καταδικασμένη εις οικτράν αποτυχίαν».
«Ένωσιν και μόνον Ένωσιν» εζήτει, λοιπόν το Α.Κ.Ε.Λ. και αυτό ακριβώς το σύνθημα ‐ως εγράφη ήδη‐
θα συνιστούσεν εντόνως, μετά ένα και ήμισυ έτος, προς την αντιπροσωπείαν του Κυπριακού
Κομμουνισμού ο γενικός γραμματεύς του Κ.Κ.Ε. Νίκος Ζαχαριάδης. Επισημαίνεται τούτο διά να
καταδειχθή η κομμουνιστική υπουλότης. Διότι επί έτη κατόπιν το Α.Κ.Ε.Λ., κατά τας φάσεις του
ανθενωτισμού του ‐αι οποίαι ήσαν διαρκέστεροι και περισσότερον ειλικρινείς‐ κατηγορεί τα
«Κελλία», δηλαδή την Μητρόπολιν Κυρηνείας και δη τον γραμματέα ταύτης, σθεναρόν εθνικόν
αγωνιστήν Πολύκαρπον Ιωαννίδην, ότι διά του ακραίου και... σωβινιστικού αιτήματός των «Ένωσις
και μόνον Ένωσις», ήγαγον το Κυπριακόν προ αδιεξόδων και άφησαν, δήθεν, να χαθούν σπάνιαι
ευκαιρίαι λύσεως του ζητήματος!...
Οι Άγγλοι προτείνουν Σύνταγμα διά την Κύπρον
Την 9ην Ιουλίου 1947 ο Βρεταννός κυβερνήτης της Κύπρου λόρδος Ουίνστερ συνεκάλεσε σύσκεψιν
παραγόντων εις την Αγγλικήν Σχολήν Λευκωσίας. Κατ' αυτήν ανηγγέλθη η πρόθεσις συγκλήσεως
διασκεπτικής συνελεύσεως διά να συζητήση μορφήν συντάγματος που θα εδίδετο εις την Κύπρον.
Ο Αρχιεπίσκοπος και Εθνάρχης της Κύπρου Λεόντιος, εις το διάγγελμα του Άγγλου κυβερνήτου
απήντησε την 12ην Ιουλίου δι' ιδικού του διαγγέλματος. Απέρριπτε τας συνταγματικός προτάσεις και
εχαρακτήριζε την 9ην Ιουλίου «διττώς αποφράδα ημέραν», αναμιμνησκόμενος του γεγονότος ότι την
9ην Ιουλίου 1821 οι Τούρκοι εσφαγίασαν την εκκλησιαστικήν ηγεσίαν της νήσου και εκατοντάδας
προκρίτων. Εις το διάγγελμά του ο Λεόντιος ανέφερεν, ότι με οδύνην και κατάπληξιν
επληροφορήθησαν οι Κύπριοι τας προτάσεις ταύτας. «Αντί Ενώσεως ‐ετόνιζεν‐ η κρατούσα δύναμις
προσφέρει εις τον Κυπριακόν λαόν την μάχαιραν ίνα ούτος, με τας ιδίας του χείρας, σφαγιάση το
εθνικόν αυτού δίκαιον». Περαιτέρω ωμίλει διά «σκηνοθετηθείσαν παγίδα» προς χαρακτηρισμόν του
Κυπριακού λαού ως εθελοδούλου. Προεκάλει τους Άγγλους να διενεργήσουν δημοψήφισμα διά να
ίδουν πόσον διάχυτος και άσβεστος ήτο ο πόθος της Ενώσεως. Έλεγεν ότι η νήσος διήρχετο την
κρισιμωτέραν περίοδον της ιστορίας της και προσέθετεν, ότι «πάσα παρέλκυσις της δια της Ενώσεως
λύσεως του Κυπριακού, θα εσήμαινε παράτασιν αφορήτου δουλείας». Ιδιαιτέρως υπεγράμμιζεν, ότι ο
Κυπριακός λαός θα συνέχιζεν απτόητος τον αγώνα του υπέρ της Ενώσεως, μέχρι πραγματώσεως
ταύτης, «κλείων τα ώτα προς τας οιασδήποτε επαγγελίας του κυβερνητικού διαγγέλματος».
Και ενώ ο Λεόντιος είχεν εκλεγή μόλις προ είκοσιν ημερών με τας ενθουσιώδεις ψήφους των
Κομμουνιστών, αίφνης βλέπει ότι το Α.Κ.Ε.Λ., παρά την υποστήριξίν του και παρά τας τόσας
διακηρύξεις του υπέρ της Ενώσεως και κατά των «συνταγματικών» ρυθμίσεων, εδείκνυτο πρόθυμον
να παρακαθήση εις την συμβουλευτικήν ή διασκεπτικήν συνέλευσιν μετά των Άγγλων. Εχωρίζετο από
την Εθναρχίαν και διέσπα την ενότητα του λαού. Ελησμόνει τους λόγους του και εδέχετο να γίνη
σύμμαχον των ξένων κυριάρχων εις βάρος της εθνικής υποθέσεως.
Χαρακτηριστικόν της ασυνεπείας, αλλά και του θράσους, των Κομμουνιστών είναι το γεγονός ότι ο Γ.
Σαββίδης, στέλεχος του Α.Κ.Ε.Λ., απέστειλεν εις τον «Ριζοσπάστην» (23.7.1947) ανταπόκρισιν, εις την
Digitized by 10uk1s
οποίαν ανέφερε και αυτά:
«Γίνεται φανερό, πως η Παράταξη Εθνικής Συνεργασίας και το Α.Κ.Ε.Λ. ζητούν μία
κατοχυρωμένη και ενιαία αποχή, που θα προωθούσε και θα ώξυνε τον εθνικοαπελευθερωτικό
αγώνα, η Δεξιά ζητά, με μια ακατοχύρωτη και δίχως εγγυήσεις αποχή, ν' ανοίξει το δρόμο της
δικής της μονόπλευρης προδοτικής συνεργασίας με την κυβέρνηση, μ' ένα μόνο σκοπό: να
κτυπήσει το ενωτικό εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα και να προσανατολίσει (υποδουλώσει,
καλύτερα) τον κυπριακό λαό στα αγγλοαμερικανικά (και στα τουρκικά ακόμη) συμφέροντα».
Η αιφνιδία μεταστροφή των Κομμουνιστών του Α.Κ.Ε.Λ. από της Ενώσεως εις την «αυτοκυβέρνησιν»
και τας «συνταγματικάς ελευθερίας», πράγματι δε εις την αυτονομίαν ‐παλαιόν και... γλυκύ
αμάρτημά των!‐ και εις τον αποκλεισμόν της Ενώσεως, εξέπληξε πολλούς. Η έκπληξις απέρρεεν από
το σχεδόν απίστευτον γεγονός ότι, από της μιας ημέρας εις την άλλην, ελησμόνουν τας ενωτικάς
διακηρύξεις των και τα αναθέματά των κατά των αγγλικών προσφορών και εδήλουν ετοιμότητα
συνεργασίας μετά των Άγγλων. Μεταξύ εκείνων, τους οποίους εξένισεν η κομμουνιστική μεταστροφή,
ήσαν και οι εν Αθήναις εξόριστοι αγωνισταί της εξεγέρσεως του Οκτωβρίου 1931, Θ. Καλοκασίδης, Θ.
Τσαγγαρίδης και Σ. Λοϊζίδης. Ούτοι εις ανακοίνωσίν των (24.7.1947) ετόνιζον ότι η έκπληξίς των
«υπήρξε δικαιολογημένη τοσούτω μάλλον καθ' όσον εις τας μέχρι τούδε εκδηλώσεις της η παράταξις
αυτή (Α.Κ.Ε.Λ.) εφαίνετο η περισσότερον αδιάλλακτος, αποκρούουσα διαρρήδην πάσαν μετά της
Κυπριακής Κυβερνήσεως συνεργασίαν».
Εις όλα αυτά, έδιδεν απάντησιν η «Εφημερίς» (2.8.1947) γράφουσα και τα ακόλουθα:
«Κατάπληξιν επροξένησεν εις τους κυπριακούς κύκλους των Αθηνών ‐και αυτούς ακόμη τους
τέως πολιτικούς εξορίστους‐ ο παρά των κομμουνιστών επιχειρούμενος τορπιλλισμός της
ενωτικής προσπαθείας, διά της αποφάσεώς των να δεχθώσι το προσφερόμενον σύνταγμα.
Ομολογούμεν, ότι ημείς ουδεμίαν κατάπληξιν ησθάνθημεν εκ της νέας ταύτης εθνοπροδοσίας
του Κ.Κ.Κ. Διατί να εκπλαγώμεν; Δεν γνωρίζομεν, ότι πατρίς των κομμουνιστών μοναδική δεν είνε
ούτε η Ελλάς ούτε η Κύπρος, αλλ' η μαμά Ρωσία; Το τύμπανον της ενώσεως έκρουον και αυτοί
τελευταίως, διότι ο ήχος του ήτο ευχάριστος εις την μεγάλην μάζαν, που έπρεπε να
παραπλανηθή διά να εμπλακή εις τα δίκτυά των. Εξ άλλου, πόλεμος δεν εγίνετο έτσι εναντίον
της «εχθράς» Αγγλίας;
»Αλλά τώρα ‐θα ερωτήσετε‐ ήλλαξαν τα πράγματα; Ήλλαξαν βεβαίως. Και πολύ μάλιστα! Από
την Αμερικήν διεσαφηνίσθη, ότι η Ελλάς ουδέποτε θ' αφεθή εις το έλεος της σλαβικής αρκούδας.
Η Ελλάς λαμβάνει αμερικανικήν βοήθειαν, οικονομικήν προς το παρόν, στρατιωτικήν εις το
προσεχές μέλλον. Τα βουνά και τα ακρογιάλια της θα αποτελέσουν τον φραγμόν εις τον
σλαβικόν χείμαρρον. Προς τι, λοιπόν, να ζητούν ένωσιν με την Ελλάδα; Διά να αποτελέση και η
Κύπρος ένα ακόμη ογκόλιθον εις τον ετοιμαζόμενον φραγμόν; Δεν είναι προτιμότερον να μείνη
εις τα χέρια της Αγγλίας, που, κατά την γνώμην των, είνε ασθενεστέρα της Αμερικής και πιο
βολική; «Κάτω, λοιπόν, η Ένωσις!»
Ευρεία καταδίκη του Α.Κ.Ε.Λ. εξ Ελλάδος
Η εθνική παρασπονδία των Κυπρίων Κομμουνιστών και η πολιτική αυτομολία των προς τους Άγγλους
προεκάλεσαν ευρυτέραν αίσθησιν εν Ελλάδι όπου ο Τύπος και εκλεκταί πολιτικοί προσωπικότητες
κατεδίκασαν ως εθνικήν προδοσίαν την τοιούτην στάσιν. Την 23.7.1947 το «Έθνος» κατεδίκαζε την
αποδοχήν της αυτοδιοικήσεως και προσέθετε: «Και όμως οι εν Κύπρω κομμουνισταί και οι εν Ελλάδι
ομόφρονές των είχαν χαλάσει τον κόσμον, διότι η Ελληνική κυβέρνησις δεν ηξίωνε την ένωσιν. Ήδη,
πραγματικοί κόθορνοι, ζητούν «να μείνουν οι Άγγλοι» εις την Κύπρον, διαπράττοντες μίαν ακόμη
Digitized by 10uk1s
προδοσίαν εις βάρος των εθνικών συμφερόντων».
Την ιδίαν ημέραν η «Εστία» επεσήμαινεν ότι οι Κομμουνισταί ήσαν, προ του Πολέμου, εκείνοι που
απείχον από τον συναγερμόν υπέρ της Ενώσεως και υπεστήριζον την απαράδεκτον θεωρίαν της
αυτονομίας της Κύπρου και προσέθετεν, ότι κατά τα τελευταία δύο έτη απλώς ήλλαξαν τακτικήν. Η
ιδέα ‐έγραφεν η εφημερίς‐ ότι εύρισκον μίαν αφορμήν θορύβου εναντίον της Αγγλίας και ένα
πρόσχημα εξυπηρετήσεως των αντιαγγλικών ‐όσον, άλλως τε, και ανθελληνικών‐ σκοπών του
ιμπεριαλιστικού κομμουνισμού εις την Μεσόγειον, τους έκαμε να μεταβληθούν εις τους
θορυβωδεστέρους υπερασπιστάς της ενώσεως και να εξαπατήσουν διά του τρόπου αυτού μέρος του
Κυπριακού λαού. Επέραινε δε η «Εστία» τονίζουσα ότι μόλις ο αγών της Ενώσεως εισήλθεν εις την
οριστικήν φάσιν «οι κομμουνισταί τον εγκαταλείπουν, διαχωρίζονται από όλον τον άλλον Κυπριακόν
λαόν και δέχονται την συνεργασίαν με τους Άγγλους διά να επανέλθουν ούτω βαθμιαίως εις την
παλαιάν των θεωρίαν περί αυτονομίας της Κύπρου».
Την 24.7.1947 η «Καθημερινή», υπό τον τίτλον «Ίδε οι άνθρωποι» ετόνιζεν ότι οι Κομμουνισταί
«δίδουν ήδη το σύνθημα μιας πολιτικής, η οποία διά τον λαόν της Κύπρου σημαίνει αυτό που είναι:
προδοσία ενωτικού αγώνος». Την ιδίαν ημέραν το «Βήμα» κατηγορεί τους Κυπρίους κομμουνιστάς ως
διασπαστάς της εθνικής ενότητος και εχαρακτήριζεν ως μη πειστικά τα επιχειρήματά των.
Την 26.7.1947 η «Ελευθερία» υπεγράμμιζεν: «Αιφνιδίως οι Κομμουνισταί εγκατέλειψαν το σύνθημα
της αποχής από το ψευδοκοινοβούλιον και έτσι εφεξής θα έχουν την τιμήν να είναι, με τους Τούρκους
της νήσου, πιστοί συνεργάται της Αγγλικής κατοχής. Πόσον σαρκαστικήν διάθεσιν δεικνύει καμμιά
φορά η ιστορία των δημοκόπων!»
Γενική ήτο η καταδίκη της στάσεως του Α.Κ.Ε.Λ. Ο Γεώργιος Παπανδρέου (ο «Γέρος της Δημοκρατίας»,
μη το λησμονώμεν!), εις χαιρετισμόν του προς τους Κυπρίους (Μάιος 1948) διά της εφημερίδος
«Πρωτεύουσα» έλεγε και αυτά τα αξιοσημείωτα:
«Επιθυμώ να διαβιβάσω από των στηλών της «Πρωτευούσης» τους εθνικούς μου χαιρετισμούς
προς τον πατριώτην λαόν της Κύπρου. Οι εθνικοί του αγώνες συγκινούν βαθύτατα την ψυχήν
ολοκλήρου του Γένους και αποδεικνύουν, ακόμη μίαν φοράν, την αιωνιότητα της Ελλάδος.
»Υπήρξεν αληθώς ευτύχημα ότι το Κομμουνιστικόν Κόμμα εις την Κύπρον, με την τελευταίαν του
τακτικήν, απέρριψε το πατριωτικόν προσωπείον, με το οποίον παρεμόρφωνε τον εθνικόν
αγώνα».
Ο επιγραμματικός εις τους χαρακτηρισμούς του Γεώργιος Παπανδρέου, ορθώς έλεγεν ότι απετέλει
ευτύχημα το γεγονός ότι το Α.Κ.Ε.Λ. «απέρριψε το πατριωτικόν προσωπείον». Διότι ‐ως επεσήμαινεν
ευστόχως‐ διά του απατηλού αυτού προσωπείου «παρεμόρφωνε τον εθνικόν αγώνα». Αυτή ακριβώς
ήτο και η διαπίστωσις‐καταγγελία των Κυπρίων εθνικοφρόνων, οι οποίοι εγνώριζον καλώς τον
ανθελληνισμόν και ανθενωτισμόν των συμπατριωτών των Κομμουνιστών.
Συνεχής εναλλαγή απατηλών συνθημάτων
Επιθυμούντες να συμβιβάσουν τα ασυμβίβαστα και να δώσουν στοιχειώδη θεμελίωσιν εις την
μεταστροφήν και την ταύτισίν των προς τους Άγγλους κυριάρχους, οι άνθρωποι του Α.Κ.Ε.Λ.
εμηχανεύοντο διαφόρους αιτιολογίας και προσχήματα, που ‐εννοείται‐ ουδένα έπειθον. Εις το
εθναρχικόν σύνθημα «μακράν από τας κάλπας» και «όχι εις τα ψευδοσυντάγματα», οι Κομμουνισταί
εφεύρον το σύνθημα «κατωχυρωμένη αποχή». Ήθελον ως όρον της μη συνεργασίας των μετά των
Άγγλων να γίνουν αποδεκτοί, με προβάδισμα μάλιστα, εις την Εθναρχίαν. Άλλως ηπείλουν, ότι θα
Digitized by 10uk1s
ηκολούθουν ιδικήν των γραμμήν. Μάλιστα δε τους όρους των είχον θέσει τελεσιγραφικώς και κατά
τρόπον καπηλικόν εις τον Αρχιεπίσκοπον Λεόντιον, ανελθόντες προς τούτο εις την Αρχιεπισκοπήν. Εκ
του «σοκ» το οποίον του προεκάλεσαν απεβίωσε μετά τινας ημέρας!
Δείγμα των αμαρτωλών ασυναρτησιών των ήσαν και τα ακόλουθα, τα οποία έγραφε (15.7.1947) το
επίσημον εκφραστικόν όργανον του Α.Κ.ΕΛ. «Δημοκράτης»:
«Μόνο μία «αποχή» υπάρχει. Η αποχή όλων! Η αποχή που εξασφαλίζεται διακομματικά και
εθναρχικά. Η αποχή που είναι πλήρης και που καλύπτει όλους τους διωρισμένους της δικής τους
τάξης. Η αποχή που κατοχυρώνεται εγγράφως και θωρακίζεται με διακομματικό ψηφοδέλτιο
συμμετοχής στις κάλπες, για να εμποδισθούν οι οποιοιδήποτε εχθροί του λαού να
καβαλλικέψουν εκμεταλλευτικά και εθνοπροδοτικά στο σβέρκο μας, για να νομιμοποιήσουν
«συνταγματικά» τον όλεθρο της Κύπρου. Αποχή, ακόμη, που να στηρίζεται σε παλλαϊκήν,
εθνικήν οργάνωσιν όλων μας, γιατί μόνον έτσι μπορούμε να προμηθέψουμε και τον βράχο,
πάνω στον οποίο μπορούν να σπάσουν τα οποθενδήποτε προερχόμενα άγρια κύματα κατά του
εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος».
Λησμονών τας αράς του κατά των «συνταγματικών ελευθεριών» ο κορυφαίος ηγέτης του Α.Κ.ΕΛ.
Πλουτής Σέρβας, μετά την αυτομολίαν του Κόμματός του προς τους Άγγλους, το έρριχνε εις τον
λυρισμόν. «Οφείλομεν ‐έλεγε‐ να προχωρήσουμε προς εκείνη την κατεύθυνση, όπου τα νερά δεν
κατασταλάζουν θανατερά (αποχή) μα κυλούν κοσμογονικά» (σύνταγμα και συνεργασία με την ξένην
κυβέρνησιν)...
Ενώ οι Άγγλοι καθίστων σαφές ότι διά της αποδοχής συνταγματικής διευθετήσεως του Κυπριακού, η
κυριαρχία των θα διετηρείτο αδιατάρακτος και το ζήτημα θα έκλειεν οριστικώς, το Α.Κ.ΕΛ. ήθελε να
εμπαίζη τον λαόν ότι την «αυτοκυβέρνησιν» εδέχετο ως έπαλξιν, δήθεν, περαιτέρω αγώνος διά την
Ένωσιν! Και διά να μη φαίνεται τόσον αποκρουστική η εθνική παρασπονδία και η πολιτική
ανακολουθία του, προσήρμοζε το σύνθημά του. Εζήτει τώρα «Αυτοκυβέρνηση‐Ένωση». Και διέτασσε
να γραφή το σύνθημα παντού εις τους τοίχους. Και ωργάνωνε συλλαλητήρια «αυτοκυβέρνησης», εις
αντίπραξιν προς τα ενωτικά συλλαλητήρια της Δεξιάς.
Ο έτερος κορυφαίος Κομμουνιστής ηγέτης Φ. Ιωάννου (απολακτισθείς και αυτός βραδύτερον, όπως
και ο Σέρβας, υπό των συντρόφων του) έγραφε («Δημοκράτης», 3.8.1948), ότι «θα δώσουμε τη μάχη
με όλα τα όπλα που έχουμε στη διάθεσή μας». Επροχώρει τονίζων τα εξής:
«Ένα τέτοιο οπλο αντιπολεμικής δράσης, δημοκρατικής διεξόδου, οικονομικής προκοπής και
ανόρθωσης και ολοκληρωτικού εθνικού ξεσκλαβώματος θεωρούμε μεις την αυτοκυβέρνηση. Γι'
αυτό προβάλλουμε αποφασιστικά και ακλόνητα με το σύνθημα: «Αυτοκυβέρνηση‐Ένωση».
Αμαρτωλοί και δόλιαι προφάσεις ήσαν όλα αυτά. Η «Εφημερίς», ασχολουμένη με το κομμουνιστικόν
σύνθημα «Αυτοκυβέρνηση‐Ένωση» και τον συναφή ισχυρισμόν ότι η «αυτοκυβέρνηση» απετέλει
«γιοφύρι για την Ένωση», έγραφεν ότι το σύνθημα αυτό ήτο «βαγαπόντικον, ανήθικον, προδοτικόν».
Και όταν εγκάθετοι των αργυρωνήτων συνεργατών των Άγγλων ήρχισαν να κατακοσμούν τας οδούς
και τους τοίχους με το «Αυτοκυβέρνηση‐Ένωση», το μαχητικόν τούτο όργανον των πραγματικών
Ελλήνων της Κύπρου, έγραφε:
«Όνειδος πραγματικόν αποτελεί το βδελυρόν σύνθημα «αυτοκυβέρνηση», την οποίαν

διεφθαρμένοι εθνικώς και έκφυλοι διανοητικώς επιδιώκουν. Το σύνθημα αυτό της ατίμου
σταλινικής εθνοπροδοσίας, το οποίον γράφεται τώρα εις τους δρόμους και τοίχους, δυσφημεί
την πατρίδα μας. Η εθνική φιλοτιμία απαιτεί να εξαλειφθή από παντού το ταχύτερον».
Digitized by 10uk1s
Αντιμετωπίζουσα την κομμουνιστικήν εκστρατείαν η Εθναρχία Κύπρου υιοθέτησε και διέδωσε το
σύνθημα «Η Αυτοκυβέρνηση είναι ο τάφος της Ενώσεως». Τούτο είχεν εμπνεύσει (ως ελέχθη ήδη) ο
Μητροπολίτης Κιτίου Μακάριος, ο εν συνεχεία αναδειχθείς εις την ηγεσίαν της Κύπρου. Ο παράγων
του Α.Κ.Ε.Λ. Σ. Μαρκίδης, κατά το κομμουνιστικόν συλλαλητήριον της 31ης Οκτωβρίου 1948 έλεγεν,
αφρίζων εκ λύσσης, τα εξής:
«Να μην εμπαίζομε ανίερα τα ιερώτερα αισθήματα του λαού μας, φωνασκούντες πως... τάχατες
η αυτοκυβέρνηση είνε ο τάφος της Ένωσης, διασπείροντας ένα σύνθημα ανειλικρινές,
ψυχοφθόρο και διαβολικό, γέννημα μιας Ρασπουτίνικης πολιτικής και κάτι που αποτελεί την πιο
μελανή κομματική αγυρτεία και ασυνειδησία απ' όσες ανέγραψαν ως σήμερα οι θλιβερές
ιστορίες των σκλαβωμένων λαών όπου γης».
Η εκ των... υστέρων πρόγνωσις του Α.Κ.Ε.Λ.
Η συμμετοχή των Κυπρίων Κομμουνιστών εις την Διασκεπτικήν (1947‐1948) και η συστράτευσίς των
μετά των Άγγλων διά την επιβολήν «αυτοκυβερνήσεως» και διά τον οριστικόν τερματισμόν του
ενωτικού αγώνος, ήτο ένα ακόμη εθνικόν ολίσθημα. Ήτο μία ακόμη προδοσία. Τους βαρείς αυτούς
χαρακτηρισμούς δεν τους εγέννα ούτε των τότε εθνικοφρόνων το αντικομμουνιστικόν μένος, ούτε δε
και τώρα άδικος κακία κατά του Α.Κ.Ε.Λ. Οι ίδιοι οι Κομμουνισταί, συνηθισμένοι να πτύουν ο εις τον
άλλον και όλοι μαζή τα πρόσωπά των ύστερα από κάθε πατριωτικήν αναξιότητά των, θα μετενόουν
και θα ωμολόγουν το σφάλμα των με τους βαρυτέρους μάλιστα χαρακτηρισμούς.
Η Διασκεπτική απέτυχεν εις το έργον της, ως ήτο εξ αρχής βέβαιον. Η υπερήφανος άρνησις της
Εθναρχούσης Εκκλησίας να συνεργασθή με τον ξένον κατακτητήν, η καθολική άρνησις του
εθνικόφρονος ενωτικού λαού αλλά και του Κ.Κ.Ε. αι δριμύτατοι παρατηρήσεις προς τους Κυπρίους
«συντρόφους», έρριψαν εις το κενόν την προσπάθειαν. Εις εξ εκείνων οι οποίοι λυσσωδώς
προσεπάθησαν να προωθήσουν τας «συνταγματικάς ελευθερίας» των Άγγλων ήτο ο εκ των ηγετών
του Α.Κ.Ε.Λ. Μιλτιάδης Χριστοδούλου (ο «Κύπριος Μολότωφ», ως τον έλεγον χλευαστικώς οι
εθνικόφρονες), ο οποίος ‐μη λησμονήται‐ επί Μακαρίου θα απέβαινεν ο θεωρητικός της Κυπριακής
ανεξαρτησίας, του ενθελληνισμού και της αποσχίσεως εκ του εθνικού κορμού. Τοιούτος ήτο έκτοτε.
Την 30.1.1948 έγραφεν εις τον «Νέον Δημοκράτην» και εθρήνει διότι οι «προδότες εθνικόφρονες»
ημπόδιζον την δημιουργίαν καθεστώτος αυτοκυβερνήσεως. Και όταν ακόμη ήλθεν από το «Βουνό» η
γραμμή του Νίκου Ζαχαριάδη (όχι αυτοκυβέρνηση, όχι συνεργασία με τους Άγγλους, αλλά αγών ‐και
ένοπλος ακόμη‐ δι' Ένωσιν και μόνον Ένωσιν) ένας εκ των πέντε μελών της Κεντρικής Επιτροπής του
Α.Κ.Ε.Λ., επί συνόλου 17, οι οποίοι εψήφισαν εναντίον της γραμμής και υπέρ της «αυτοκυβερνήσεως»
ήτο ο Μ. Χριστοδούλου (οι άλλοι 4 ήσαν: Αδάμ Αδάμαντος, Βάσος Βασιλείου, Κώστας Παρτασίδης και
Πλ. Σέρβας).
Αφού απέτυχεν η Διασκεπτική και εξηνεμίσθησαν τα σχέδια των Άγγλων εις βάρος του
απελευθερωτικού αγώνος, οι Κομμουνισταί ανένηψαν ‐ως συνήθως. Απαιτείται μικρά παράθεσις
ομολογιών των ιδίων διά την ενοχήν των. Ο «Θεωρητικός Δημοκράτης», τεύχος 2, Μάιος 1949,
έγραφεν:
«Όσο για την Κύπρο, η πείρα των τελευταίων δυο χρόνων που την οφείλουμε στον λόρδο
Γουίνστερ, επέτρεψε στη λαϊκή παράταξη να δει καθαρά πως ο αγώνας για αυτοκυβέρνηση είναι
ασυμβίβαστος με τον αγώνα για την Ένωση».
Δηλαδή, με καθυστέρησιν δύο περίπου ετών και αφού διέσπασαν την εθνικήν ενότητα, παρεδέχοντο
αυτό το οποίον επιμόνως, από της πρώτης στιγμής, τους υπεδείκνυεν η Εθναρχία. Εν τω μεταξύ,
όμως, είχεν απολεσθή πολύτιμος χρόνος. Το Α.Κ.Ε.Λ. είχε παράσχει άνεσιν χειρισμών εις τους
Digitized by 10uk1s
Άγγλους. Το εθνικόν τούτο έγκλημα των ωμολόγουν οι ίδιοι γράφοντες («Νέος Δημοκράτης»,
Αύγουστος 1949) τα ακόλουθα αποκαλυπτικά:
«Το λάθος της «αυτοκυβέρνησης» από μέρους της Λαϊκής Εθνικοαπελευθερωτικής παράταξης,
προκάλεσε κάποια σύγχυση στο λαό μας και έδωσε μια ανάπαυλα στον Βρεττανικό ιμπεριαλισμό
που την χρησιμοποίησε κατάλληλα. Με την επιβολή «Συντάγματος» ο ιμπεριαλισμός ελπίζει να
αμβλύνει τον εθνικοαπελευθερωτικό μας αγώνα».
Εις το τεύχος 7 του «Θεωρητικού Δημοκράτη» (Ιούλιος 1950) ο εκ των ηγετών του Α.Κ.Ε.Λ. Μίνως
Περδίος ωμίλει διά την «θλιβερή περίπτωση του σοβαρού λάθους της «Αυτοκυβέρνησης», που ήταν
συνέπεια των οππορτιουνιστικών επιδράσεων πάνω στην ηγεσία του Κόμματος».
Την μεταμέλειαν των Κομμουνιστών διά τον ανθενωτισμόν των και την συνεργασίαν των μετά των
Άγγλων δεν εγέννα ειλικρινής τύψις συνειδήσεως και πηγαία συντριβή, αλλά επίπλαστος διάθεσις να
επανακτήσουν το απολεσθέν έδαφος. Ότι εχάνετο η Ένωσις δεν τους ενδιέφερε, αλλά το ότι
απεξενούντο οι ίδιοι από τας μάζας, τας οποίας δεν είχον δυνηθή να παγιδεύσουν. Το ωμολόγουν οι
ίδιοι επιγραμματικώς τον Ιούλιον 1953 εις επίσημον εκφραστικόν των όργανον, γράφοντες:
«Το κόμμα ρίχτηκε ξανά στο δρόμο της αυτοκυβέρνησης, ένα συγχυσμένο δρόμο, που το
αποξένωσε από τις λαϊκές μάζες και προκάλεσε την καθολική αντίδρασή τους».
Μάταιοι, όμως, ήσαν οι εκ των ύστερων ολοφυρμοί των Κομμουνιστών διά τας εθνικάς ανομίας των.
Απλώς εις το κομβολόγιον της ενόχου αυτοκριτικής των προσέθετον μίαν ακόμη εγκληματικήν
παρέκκλισιν η οποία και δεν επρόκειτο, ατυχώς, να είναι η τελευταία. Δεν είχον αντιληφθή οι
άνθρωποι του Α.Κ.Ε.Λ. (όπως δεν το αντιλαμβάνονται και σήμερον) ότι δεν έπταιε τόσον η πολιτική
διορατικότης των, αλλά ο εγγενής και σύμφυτος ανθελληνισμός των.
Μυστικαί επαφαί Σέρβα με τους Βρεταννούς
Όταν ο Εζεκίας Παπαϊωάννου απεφάσισε (Αύγουστος 1952) να εξαφανίση τον επί 16 έτη ηγέτην του
Κυπριακού Κομμουνισμού, το έρριψε εις την Ελληνολατρείαν και την ενωσιολογίαν. Ενεφανίσθη υπό
προσωπείον υπερπατριώτου και... κυανόλευκον παραλλαγήν! Εις την απόφασιν αποβολής του
«καθοδηγητή της αντικομματικής φράξιας», γίνεται λόγος και διά την στάσιν του Α.Κ.Ε.Λ. (1947‐1948)
εις το θέμα της «αυτοκυβερνήσεως». Και καταδικάζεται ως συνωμοτικός και προδοτικός ο ρόλος της
τότε ηγεσίας του Κόμματος. Αναφέρονται τα εξής περί Πλουτή Σέρβα:
«Μεταπολεμικά ο ρόλος του Πλ. Σέρβα στην αλλαγή της γραμμής του κόμματός μας είναι
αναμφισβήτητος. Κι όταν το κόμμα τελικά απόρριψε τη συνταγματική μανούβρα, ο Σέρβας
επηρεαζόμενος προφανώς όχι μόνο από την απροσμέτρητη φιλοδοξία του αλλά και από τον
παράγοντα της δήλωσής του, όχι μόνο ψηφίζει στην Κεντρική Επιτροπή για αποδοχή του
συντάγματος Τζιάκσον, αλλά και πίσω από τις πλάτες του Κόμματος πραγματοποιεί επαφές με
τον Τζιάκσον και άλλους κυβερνητικούς λειτουργούς για να εξευρεθεί τρόπος να επιβληθεί το
σύνταγμα στον Κυπριακό λαό».
Η «δήλωση» Σέρβα, διά την οποία κατηγορείτο ως «δηλωσίας», ήτο εκείνη του 1936 ότε του
επετράπη υπό των Άγγλων να εισέλθη εις την νήσον, αφού υπέγραψεν απόρρητον δήλωσιν, ότι του
λοιπού θα απείχε πάσης κομματικής δραστηριότητος. Όσον αφορά τον ως άνω αναφερόμενον
Τζιάκσον, πρόκειται περί του Άγγλου αρχιδικαστού Έντουαρδ Τζιάκσον, ο οποίος διωρίσθη υπό του
κυβερήτου, λόρδου Ουίνστερ, εις την θέσιν προέδρου της «Διασκεπτικής», η οποία θα κατήρτιζε,
«σύνταγμα». Ήτο, εν προκειμένω, πολύ σοβαρά η κατηγορία ότι ο Σέρβας όχι μόνον «παρέσυρε» το
Digitized by 10uk1s
Κόμμα εις την γραμμήν της «αυτοκυβερνήσεως», αλλά και επραγματοποίει μυστικάς επαφάς μετά
των Άγγλων, εν αγνοία της λοιπής ηγεσίας, δια να επιβληθή το «σύνταγμα».
Ο ίδιος ο Σέρβας, εις άρθρον του («Νέος Δημοκράτης», 18.3.1949) παρεδέχετο ότι είχον γίνει τρομερά
λάθη και ότι δεν επετρέποντο συμβιβασμοί με τον ιμπεριαλισμόν...
Digitized by 10uk1s
«ΕΝΩΤΙΚΗ» ΞΙΦΟΥΛΚΗΣΙΣ
Αφού οι κομμουνισταί του Α.Κ.ΕΛ. τα έκαναν «μούσκεμα» με το θέμα της «αυτοκυβερνήσεως» και
αφού εδέχθησαν από το «Βουνό» την ψυχρολουσίαν του Ζαχαριάδη, έβαλαν όπισθεν ολοταχώς προς
την Ένωσιν! Ο Εζεκίας Παπαϊωάννου, γενικός γραμματεύς πλέον του Α.Κ.ΕΛ., διεκήρυττε, τον Ιούλιον
1949: «Η δική μας θέση μπροστά στις συνταγματικές προτάσεις είναι ξεκάθαρη. Δεν θέλουμε κανένα
σύνταγμα, έστω κι αν αυτό είναι σύνταγμα κτήσης. Θέλουμε την Ένωσή μας με την Ελλάδα».
Την 26ην Νοεμβρίου 1949 ο νέος ηγέτης του εν Κύπρω Κομμουνισμού, Ε. Παπαϊωάννου, απέστελλε το
ακόλουθον τηλεγράφημα προς τον πρωθυπουργόν της Ελλάδος Α. Διομήδην:
«Εσωκλείουμε το εθνικό υπόμνημα, που τα Λαϊκά Δημοτικά Συμβούλια Λεμεσού, Αμμοχώστου,
Λάρνακος και Μόρφου μαζί με όλες τις Κυπριακές Λαϊκές Οργανώσεις, εκφράζοντας τα
πανελλήνια αισθήματα, έχουν αποστείλει προς τον Οργανισμό Ενωμένων Εθνών.
»Η παραβίαση όλων των αρχών για την αυτοδιάθεση των λαών εκ μέρους της Μεγ. Βρεταννίας
και η αδυναμία της Κυβερνήσεώς σας, όσο και όλων των προηγουμένων Ελληνικών
κυβερνήσεων να θέσουν επίσημα το Κυπριακό Ζήτημα, επέβαλε σε μας να φέρουμε το ζήτημά
μας στον Οργανισμό Ενωμένων Εθνών.
»Απευθυνόμενοι σήμερον προς τον Οργανισμό Ενωμένων Εθνών, θέλουμε να μένουμε με την
πεποίθηση ότι Ελληνική θα είναι εκείνη η φωνή που πρώτη από το βήμα του Ο.Η.Ε. θα σηκωθεί
για να υποστηρίξει τον πανελλήνιο πόθο για την Ένωση της Κύπρου με τη Μητέρα Ελλάδα».
Η μεταμόρφωσις αυτή δεν είχεν ίχνος ειλικρινείας, θα εξηγηθή δε περαιτέρω ποία ήσαν τα
συγκεκριμένα ελατήρια του Α.Κ.Ε.Λ. εις την νέαν τακτικήν του. Προς στιγμήν οι Κύπριοι Κομμουνισταί
ηθέλησαν να πείσουν ότι απεγκιστρούντο από το παλαιόν σύνθημά των «Ένωση με μια δημοκρατική
Ελλάδα», όπερ βεβαίως εσήμαινεν «όχι Ένωση με τη σημερινή μοναρχοφασιστική Ελλάδα». Την
7.2.1950 ο Μιλτιάδης Χριστοδούλου, εις άρθρον του εις τον «Νέον Δημοκράτην», έγραφε:
«Κι ακόμα σε μας στέκει να τους αποδείξουμε ‐κι αυτό ας το δει ιδιαίτερα η δεξιά‐ πως οι
κομμουνιστές της Κύπρου, προκειμένου για την εξασφάλιση της εθνικής λευτεριάς του τόπου
τους, ζητούν να ενωθούν με μια οποιαδήποτε Ελλάδα, με την σημερινή μοναρχοφασιστική
Ελλάδα, όπου οργιάζει η τυραννία και η εφαρμογή των πιο αγρίων φασιστικών μεθόδων
κατατυράννησης του λαού, όπου είναι εκτός νόμου το Κομμουνιστικό Κόμμα και διώκεται κάθε
πραγματικό δημοκρατικό στοιχείο, ζητούν να ενωθούν με την σημερινή Ελλάδα έστω κι αν
ξέρουν πως την επομένην πιθανόν να τεθούν εκτός νόμου, και για την ιδεολογική τους αντίθεση
προς το κράτος άλλοι να πληρώσουν με το κεφάλι τους κι άλλοι με την εξορία τους στα νησιά,
στο βασανιστήριο της Μακρονήσου, ή στις φυλακές και τα κρατητήρια της Αθήνας, του Πειραιά
ή της Κερκύρας».
Τα ανωτέρω διεκρίνοντο δι' άψογον εθνικήν δεοντολογίαν. Ήσαν διακηρύξεις απρόσβλητοι. Αλλά...
Αλλά πάλιν το Α.Κ.Ε.Λ. θα τα ελησμόνει και θα διωχέτευε την πολιτικήν του εις την αμαρτωλήν κοίτην
του ανθελληνισμού. Ένα περίπου έτος μετά τα ανωτέρω, εις τον «Θεωρητικόν Δημοκράτην» θα
εγράφοντο αυτά:
«Σήμερα η λεγομένη Εθναρχία, με επικεφαλής τον Αρχιεπίσκοπο (Μακάριο) κάνει το παν για να
ευνουχίσει τον εθνικό αντιιμπεριαλιστικό αγώνα του λαού εκφυλίζοντάς τον σ' ένα συμβιβασμό
με τον καταχτητή, απ' τον οποίο εκλιπαρεί την ένωση με τη μοναρχοφασιστική Ελλάδα έναντι
παραχώρησης πολεμικών βάσεων στους ιμπεριαλιστές».
Digitized by 10uk1s
Την 30ήν Αυγούστου 1949 εις τον αιματοβαμμένον Γράμμον ερρίπτοντο τα τελευταία πυρά. Έμπαινε
το τελευταίο καρφί εις το φέρετρον του Συμμοριτισμού. Θρήνος και οδύνη εις το Α.Κ.Ε.Λ. της Κύπρου.
Αραί και αναθέματα κατά της «μοναρχοφασιστικής Ελλάδας» από τα απύλωτα και ακάθαρτα στόματα
των Κυπρίων Κομμουνιστών. Και, τι έκπληξις! Ενώ, όταν εθεώρουν βεβαίαν την επιβολήν του
Κομμουνισμού εις την Ελλάδα, δεν ήθελον Ένωσιν αλλά συνειργάζοντο ‐παχυλώς αμειβόμενοι‐ μετά
των Άγγλων διά την επιβολήν «αυτοκυβερνήσεως», τώρα αφού το Κ.Κ.Ε. συνετρίβη και ο
«μοναρχοφασισμός» εθριάμβευσεν, αίφνης προέβαλλον απαιτηταί της Ενώσεως!
Εις την αναφερθείσαν επιστολήν του Α.Κ.Ε.Λ. προς τον Έλληνα πρωθυπουργόν ήσαν έκδηλα δύο
στοιχεία: α) Η Ελλάς ήγετο προ τετελεσμένου γεγονότος, αφού απλώς της ανηγγέλλετο ότι εγένετο
διάβημα εις τα Ηνωμένα Έθνη. β) Ησκείτο εκβιασμός εις βάρος της Ελληνικής κυβερνήσεως διά του
υπαινιγμού, ότι ίσως άλλη «φωνή» θα ανελάμβανε να διερμηνεύση τα Κυπριακά αιτήματα ενώπιον
του διεθνούς βήματος του Ο.Η.Ε.
Την 25ην Σεπτεμβρίου 1949 εδημοσιεύετο η είδησις, ότι η Αριστερά υπέβαλε προς την Εθναρχίαν
Κύπρου έγγραφον, διά του οποίου εζητείτο να γίνη κοινόν διάβημα εις τον Ο.Η.Ε. διά την Ένωσιν. Ο
Άγγελος Βλάχος, υπηρετήσας εις Λευκωσίαν και γνωρίσας το Κυπριακόν κατά τας στιγμάς των
κρισιμωτέρων εκρήξεών του, γράφει («Δέκα χρόνια Κυπριακού», σελ. 16), ότι «η Κυπριακή Αριστερά,
μεταχειριζομένη το γνωστό τέχνασμα του υπερθεματισμού, επεδίωκε να εμπλέξει αμέσως την Ελλάδα
σ' έναν νέο αγώνα», ολίγας μόνο εβδομάδας μετά την λήξιν του Συμμοριτοπολέμου.
Η Βουλγαρία δίδει την γραμμήν του αγώνος
Η «ενωτική» μέθη του Α.Κ.Ε.Λ. και ο αιφνίδιος πατριωτικός εκστασιασμός του, που εξεδηλώθησαν
από του Σεπτεμβρίου κυρίως του 1949, εξηγούνται όταν κανείς λάβη υπ' όψιν, ότι την 3ην
Σεπτεμβρίου 1949, ο ραδιοφωνικός σταθμός της Σόφιας εις εκπομπήν του, ελληνιστί γενομένην και
απευθυνομένην προς τους Κυπρίους Κομμουνιστάς, ανέφερε και τα ακόλουθα, ωμώς αποκαλυπτικά:
«Και σεις αποτελείτε αχώριστο κομμάτι της εξωτερικής μας παράταξης. Γι' αυτό θέλουμε να
πιστέψουμε ότι θα μπορέσετε να δράσετε σύμφωνα με σχέδια και να δημιουργήσετε τέτοια
κατάσταση στον τόπο σας ώστε να τραβήξει αδιάπτωτη την προσοχή των φίλων και
υποστηρικτών των μοναρχοφασιστών.
»Οι συγκρούσεις σας για την «Ένωση» τόσο με τις Αρχές του τόπου όσο και με το τουρκικό
στοιχείο πρέπει να δημιουργήσουν τέτοια ζητήματα φιλίας και έχθρας, ώστε να κινδυνέψουν
Σύμφωνα και Συμμαχίες. Γι' αυτό συστήνουμε πίστη στον αγώνα και υπακοή απόλυτη».
Δηλαδή, ως ωμολογείτο ασυστόλως, η Ένωσις δεν θα ήτο διά τους Κυπρίους Κομμουνιστάς σύνθημα
εθνικής και απελευθερωτικής πάλης, αλλά στρατηγική παγίς, η οποία θα εχρησιμοποιείτο κατά της
Ελλάδος, των συμμαχιών της και της Δύσεως. Περισσότερον κυνική και σατανική γραμμή δεν ήτο
δυνατόν να δοθή. Ούτε εις απόρρητον «ντιρεχτίβα» θα διετυπούτο τόσον απροκάλυπτος και
αδίστακτος δολιότης...
Τι εγίνετο εις την «άλλην πλευράν του λόφου»
Προτού, όμως, αχθώμεν εις το 1950 (αφού χρονολογικώς εκτυλίσσεται η παρούσα ιστορία), έτος
διεθνοποιήσεως του Κυπριακού και νέων μεθοδεύσεων από του βατήρος του Ενωτικού
Δημοψηφίσματος, απαιτείται μικρόν ακόμη βλέμμα εις τα του 1949. Το έτος τούτο δεν πρέπει να
«κλείση» με όσα ήδη ανεφέρθησαν περί «αυτοκυβερνήσεως», κομμουνιστικής μεταμελείας και
Digitized by 10uk1s
μεταστροφής εις την Ένωσιν και περί των Ακελικών εγκωμίων διά τον Ε.Λ.Α.Σ., τον Μάρκον και τον
Ζαχαριάδην. Μικρόν βλέμμα εις την «άλλην πλευράν του λόφου», εις την αθέατον πλευράν του
Γράμμου όπου ενεφώλευεν η αιμοσταγής επιβουλή, εν συναρτήσει πάντοτε με την πολιτικήν του
Α.Κ.Ε.Λ., παρουσιάζει ενδιαφέρον.
Η ψοφοδεής και εθνικώς ευνουχισμένη ηγεσία του Α.Κ.Ε.Λ. ηθέλησε να παράσχη «δυναμικήν»
συμπαράστασιν εις τους ομοϊδεάτας της, οι οποίοι εμάχοντο να εκπορθήσουν τα σύνορα της
Ελλάδος. Το Α.Κ.Ε.Λ. απεφάσισε να πολεμήση εις τον Γράμμον, χωρίς όμως να σταλή εκεί και χωρίς να
διακινδυνεύση κανείς σημαίνων κομμουνιστής. Το Κόμμα έκρινε, το 1949, ότι ήτο πλέον καιρός να
αφήση τους λόγους και τα εγκώμια και να επιδοθή κάπως εις έργα συμπαραστάσεως προς το
αγωνιζόμενον Κ.Κ.Ε. Από της αποφάσεως αυτής θα ήνοιγε μία ακόμη μαύρη σελίς εις την ιστορίαν του
Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου.
Η τυχοδιωκτική επιτηδειότης των Κυπρίων Κομμουνιστών να κερδίζουν κομματικά οφέλη, αλλά και να
κάμνουν προσωπικήν προβολήν εις βάρος αθώων πολλάς φοράς θυμάτων, διέλαμψε κατά τρόπον
ανατριχιαστικώς κυνικόν με την επιστράτευσιν και εν συνεχεία την ένταξιν εις τας συμμορίας του
Αντάρτικου των Κυπρίων φοιτητών, οι οποίοι κατά την εποχήν εκείνην εσπούδαζον εις το
Πανεπιστήμιον του Καρόλου εις Πράγαν. Την δραματικήν αυτήν ιστορίαν, της οποίας τα διάφορα
επεισόδια την καθιστούν το άκρον άωτον του Ακελικού μακιαβελισμού, αφηγήθη εις σειράν
εξαιρετικής αποκαλυπτικότητος άρθρων εις την Κυπριακήν εφημερίδα «Ελευθερίαν» (1950) ο νεαρός
τότε, δημοσιογράφος και ποιητής Ανδρέας Γάβρης, ο οποίος στρατευθείς δολίως και αποσταλείς ως
πρόβατον επί σφαγήν εις Γράμμον, επέζησεν ως εκ θαύματος εκ της απιθάνου Οδυσσείας.
Εκ των αφηγήσεων του Γάβρη προκύπτει ότι η Κεντρική Επιτροπή του Α.Κ.Ε.Λ., διά να διακηρύξη
εμπράκτως την μονολιθικότητά της προς το Κ.Κ.Ε., αλλά και προς επίδειξιν ηγετικής
μεγαλοπραγμοσύνης εις τα όμματα των συμμοριτών, είχεν αποφασίσει από των αρχών του 1949 να
αποστείλη εις το «Βουνό» ομάδας εθελοντών.
Οι εθελονταί του Α.Κ.ΕΛ. οι οποίοι προωρίζοντο διά τον Γράμμον, κατ' αρχάς θα επεστρατεύοντο
μεταξύ των Κυπρίων μεταναστών του Λονδίνου, εκ Κύπρου δε θα απεστέλλοντο Ιατροί. Ο Α. Γάβρης
αφηγείται σχετικώς:
«Επλησιάσθη, τότε, και ο ιατρός Βάσος Λυσσαρίδης, ο οποίος απεποιήθη την τιμήν, ειπών: «Θα
χρειασθή χρυσήν σφαίραν ο μοναρχοφασισμός για να σκοτώση ένα Λυσσαρίδην», φράσις
χαρακτηριστική της υψηλής ιδέας, την οποίαν είχε πάντοτε διά τον εαυτόν του ο Κύπριος ούτος
Ασκληπιάδης και πολιτευτής».
Ανάλογα περί της εν προκειμένω στάσεως του Λυσσαρίδη εγράφησαν και εις την εφημερίδα της
Λευκωσίας «Μεσημβρινή» (3.4.1973). Άλλως τε, εις την απόφασιν του Α.Κ.Ε.Λ. (10‐12 Αυγούστου
1952) περί αποβολής του Λυσσαρίδη ως ενός εκ των φραξιονιστών, υπάρχει και η εν συνεχεία
ενδιαφέρουσα περικοπή:
«Ο Βάσος βρίσκεται στην Αθήνα με το τέλος του Πολέμου και παρ' όλο που αυτοπλασάρεται εκεί
σαν «δραστήριος αριστερός», δεν έχει την παραμικρή ενόχληση από τον μοναρχοφασισμό.
Όντας δόκιμο μέλος του Κ.Κ.Ε., όπως ο ίδιος έλεγε, αρνήθηκε να υπακούσει σ' εντολή του Κ.Κ.Ε
να υπηρετήσει στο Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας».
Ολίγον αργότερον, είτε διότι εκ Λονδίνου δεν υπήρξεν η αναμενόμενη συμμετοχή, είτε προς
εξυπηρέτησιν κάποιου διαβολικού σκοπού, η Ακελική ηγεσία απεφάσισε να αιφνιδιάση και
«μαντρώση» τους ανυποψιάστους Κυπρίους φοιτητάς της Πράγας και να τους μετατρέψη εις
συμμορίτας. Μεταξύ τούτων και τον Γάβρη, ο οποίος ανεδείχθη κεντρικός ήρως του
Digitized by 10uk1s
επακολουθήσαντος δράματος.
Ο Ανδρέας Γάβρης ήτο, τότε, 23 ετών και εθεωρείτο ως ο «Βενιαμίν» των καλών Κυπρίων
δημοσιογράφων. Παραλλήλως ήτο γνωστός ομιλητής επί ιστορικών και φιλολογικών θεμάτων,
διοικητικόν στέλεχος θεατρικών Οργανισμών, γενικός γραμματεύς του «Φιλοδασικού και Εκδρομικού
Συνδέσμου Κύπρου» κ.λπ. Εν ολίγοις είχεν όλα τα προσόντα διά να επισύρη το ενδιαφέρον των
Ακελοκομμουνιστών. Μετά του Λεύκου Κληρίδη, μετέπειτα γνωστού ποινικολόγου, του Γεωργίου
Κακογιάννη, νυν νομικού επίσης, και άλλων, ο Γάβρης ανήκε εις ένα είδος «νεανικής παρέας...
κοσμοδιορθωτών». Οι νέοι εκείνοι δεν ήσαν κομμουνισταί υπό την έννοιαν του όρου, αλλ' ομάς
ονειροπαρμένων παιδιών, η οποία ηκολούθει την «μόδα» της μεταπολεμικής εποχής και,
ταυτοχρόνως, παρεσύρετο από τας εξαγγελίας περί μαχητικών, δήθεν, αγώνων του Α.Κ.ΕΛ. διά την
Ένωσιν της Κύπρου με την Ελλάδα.
Τον Μάιον του 1948 ο Γάβρης ενυμφεύθη νεαράν και ωραίαν τραγουδίστριαν και ηθοποιόν εξ
Αθηνών, η οποία είχεν αξιόλογον μουσικήν μόρφωσιν, βραβευθείσα και διακριθείσα. Τρεις μήνας
μετά το ευτυχές τούτο γεγονός το νεαρόν ζεύγος μετέβαινε εις Πράγαν, όπου εν τω μεταξύ, την
Κυβέρνησιν εθνικής ενότητος διεδέχθη η πραξικοπηματική τοιαύτη των κομμουνιστών και οι Τόμας
Μπένες, πρόεδρος της Τσεχοσλοβακίας, και Γιαν Μάζαρυκ, υπουργός των Εξωτερικών, είχον ήδη
μακαρισθή, ο δεύτερος διά της γνωστής εκπαραθυρώσεως εκ του 5ου ορόφου του υπουργείου του.
Σκοπός της εις Πράγαν μεταβάσεως ήσαν αι σπουδαί κατόπιν παραχωρήσεως υποτροφίας.
Φιλοσοφίαν ο μεν, και μουσικήν η σύζυγός του εις την Ανωτάτην Ακαδημίαν της Πράγας. Η παρουσία
του ζεύγους εγένετο αμέσως αισθητή, ο Γάβρης εξελέγη πρόεδρος των ξένων φοιτητών, οι δε
ελληνομαθείς Τσέχοι καθηγηταί των ανθρωπιστικών Επιστημών ‐εντελώς ξένοι προς τον
Κομμουνισμόν‐εκόπτοντο ποίος θα παρείχεν εις αυτούς περιποιήσεις και φιλοξενίαν.
Επιστράτευσις κατ' εντολήν της Κ.Ε. του Α.Κ.Ε.Λ.
Ούτως είχον τα πράγματα, όταν μίαν ημέραν ‐ή μάλλον εσπέραν‐ το ζεύγος εκλήθη αιφνιδίως και
κατεπειγόντως «προς συνάντησιν πολύ υψηλής προσωπικότητος». Από την αφήγησιν πλέον του ιδίου
του Ανδρέα Γάβρη εις την Κυπριακήν «Ελευθερίαν» πληροφορούμεθα τα εκπληκτικά γεγονότα, τα
οποία επηκολούθησαν:
Μετέβημεν ‐αφηγείται‐ εις το πολυτελές ξενοδοχείον «Παρσίζ» και ωδηγήθημεν εις εν διαμέρισμα,
όπου ευρίσκοντο ήδη στριμωγμένοι όλοι οι Κύπριοι φοιτηταί. Εκεί μας παρουσίασαν ένα σωματώδη
άνδρα ως «υπουργόν της κυβέρνησης των Βουνών». Το όνομά του ήτο Μιλτιάδης Πορφυρογένης.
Αυτό το άγνωστο σε μας πρόσωπο, μας εδήλωσεν απεριφράστως ότι κατ' εντολήν της Κεντρικής
Επιτροπής του Α.Κ.Ε.Λ. μας επιστρατεύει «για να πολεμήσουμε στην Ελεύθερη Ελλάδα ενάντια στο
μοναρχοφασισμό και την ξένη κατάκτηση».
Οι νεαροί Κύπριοι ήκουσαν τα λεχθέντα εμβρόντητοι αρχικώς, πελιδνοί ύστερον, και ουδέν
ετόλμησαν να είπουν. Ο Γάβρης, νομίζων ότι η ιδιότης του ως προέδρου Ξένων Φοιτητών του έδιδε
κάποιο κύρος, απετόλμησε να παρατηρήση ότι δεν ήσαν μέλη του Α.Κ.Ε.Λ. όλοι όσοι ευρίσκοντο εις
την αίθουσαν και ότι, εν πάση περιπτώσει, σκοπός της παρουσίας των Κυπρίων φοιτητών εις Πράγαν
ήσαν αι σπουδαί. Εις τούτο ο Πορφυρογένης αντέταξεν εις τόνον μη επιδεχόμενον άρνησιν:
«Μπροστά σας είναι ο δρόμος της τιμής που οδηγεί στα κατσάβραχα του Βίτσι, κι ο δρόμος της
προδοσίας που οδηγεί στην ανέμελη φοιτητική ζωή. Σεις έχετε διαλέξει τον δρόμον της τιμής. Απ'
αυτή τη στιγμή είσαστε κατσαπλιάδες. Αύριο φεύγετε για τη Βουδαπέστη με το τραίνο, κι απ' εκεί
αεροπορικώς στον προορισμό σας. Κι ακούστε: Να ξέρετε πως οι οβίδες δεν παίρνουν όλα τα
κεφάλια».
Digitized by 10uk1s
Το ύφος του «υπουργού των Βουνών» κι η επιδεικτική παρουσία Τσέχων μυστικών αστυνομικών εις
τον παρακείμενον διάδρομον, έπειθον σαφώς, ότι η στρατολογία των Κυπρίων φοιτητών του
Πανεπιστημίου της Πράγας, διά το Αντάρτικο, ήτο πλέον τετελεσμένον γεγονός και ουδείς τρόπος
διαφυγής υπήρχε. Με δάκρυα εις τους οφθαλμούς ο δυστυχής Γάβρης ικέτευσε, και τελικώς επέτυχε
να φεισθούν οι στρατολόγοι της νεαράς και λεπτεπιλέπτου συζύγου του. Εις τούτο εβοήθησαν και
μερικοί εκ των φοιτητών λέγοντες ότι «αυτή η κοπέλλα όταν περπατήση μισή ώρα στα βουνά, θα
πεθάνη».
Διά το «μάντρωμα» ‐εντολή του Α.Κ.Ε.Λ.‐ των Κυπρίων φοιτητών της Πράγας επί τω σκοπώ να
αποσταλούν διά να πολεμήσουν τον «μοναρχοφασισμό» (αρχαί 1949), παρατηρεί τα εξής με πικρίαν
ο Ανδρέας Γάβρης:
«Όσοι ήσαν μυημένοι εκ των προτέρων εις το κόλπο της επιστρατεύσεως, έμειναν έξω, δεν
πήγαν στο βουνό. Η παρουσία τους στη συγκέντρωση του ξενοδοχείου «Παρσίζ» ήτο το δόλωμα.
Τα σκληροπυρηνικά στελέχη του Α.Κ.Ε.Λ. δεν εμφανίστηκαν την άλλη μέρα στο τραίνο που
έφευγε για τη Βουδαπέστη. Ούτε εκείνοι, για τους οποίους υπήρχε υποψία, ότι ήσαν
πληροφοριοδότες της κακόφημης Τσεχοσλοβακικής αστυνομίας. Αυτοί όλοι είχαν εφοδιαστεί
εγκαίρως με ακτινογραφίες που τους εμφάνιζαν σοβαρά αρρώστους, σχεδόν ετοιμοθανάτους
φυματικούς και καρδιακούς! Ήσαν αρκετοί οι συμπατριώτες μας που έμειναν πίσω. Δεν ήρθε
μαζί μας ο Γιωργάκης Σαββίδης (επί Μακαρίου και μετέπειτα σύνδεσμος του Κόμματος με τας
υπηρεσίας της εν Λευκωσία πρεσβείας της Τσεχοσλοβακίας). Ούτε η γυναίκα του Ολυμπία ή
Όλια Σαββιδίσοβα (επί Μακαρίου καθηγήτρια εις το παλαίφατον Κεντρικόν Παγκύπριον
Γυμνάσιον). Ούτε ο Αντώνης Πρωτοπαπάς, τον οποίον μόλις επέστρεψεν εις Κύπρον, οι Άγγλοι
ετοποθέτησαν εις πολύ σημαντικήν θέσιν της Βρεταννικής αποικιακής υπηρεσίας...».
Η επιστράτευσις των εις Πράγαν φοιτητών εγένετο με πάσαν μυστικότητα. Όταν οι νεαροί Κύπριοι
έφθασαν στο «βουνό», διετάχθησαν από τους πολιτικούς επιτρόπους να συνεχίσουν να γράφουν
προς τους οικείους των ως εάν ευρίσκοντο ακόμη εις Πράγαν παρακολουθούντες τα μαθήματά των.
Τούτο δε, μη τυχόν υπωπτεύοντο κάτι οι εν Κύπρω και εδημιουργείτο σεισμός. Αι επιστολαί των
στρατευθέντων απεστέλλοντο εις Τσεχοσλοβακίαν, όπου οι Κύπριοι οι παραμείναντες εκεί, τας
υπέβαλλον εις λογοκρισίαν διά λογαριασμόν των Τσεχοσλοβακικών αρχών και, εάν δεν είχον τι το
ύποπτον οι λογοκριταί τας ετοποθέτουν εις κανονικούς φακέλλους και τας απέστελλον διά του
επισήμου πλέον ταχυδρομείου προς τας οικογενείας των φοιτητών. Ούτω οι δυστυχείς Κύπριοι γονείς
ουδέν εγνώριζον περί του θανασίμου κινδύνου, εις τον οποίον ευρίσκοντο εκτεθειμένα τα τέκνα των.
Παρά τα ληφθέντα, όμως, μέτρα μυστικότητος, η παρουσία του Γάβρη μεταξύ των συμμοριτών
κατέστη γνωστή εις ολίγα πρόσωπα εν Κύπρω προσκείμενα προς μέλη της Κεντρικής Επιτροπής του
Α.Κ.Ε.Λ. Μερικά των προσώπων τούτων δυσηρεστήθησαν σφόδρα διά το συμβάν και το
εχαρακτήρισαν απάνθρωπον. Εις αυτήν ταύτην την Κεντρικήν Επιτροπήν ο διδάσκαλος και
δημοσιογράφος Χαρίλαος Γιαπανάς περιέγραψε την επιστράτευσιν των φοιτητών και του Γάβρη
ειδικώς, ως «ενέργειαν λανθασμένην και επικίνδυνον που έπρεπε να είχεν αποφευχθή πάση θυσία».
Και ήτο τούτο ευρεία πεποίθησις εις τους κύκλους των κομματικών στελεχών.
Εκτός του ότι ήτο ήδη καθιερωμένος δημοσιογράφος, ο Γάβρης είχεν αρχίσει να προσέχεται και ως
ποιητής. Δύο έτη προηγουμένως, το 1947, εξέδωσε τόμον ποιημάτων εις την Κυπριακήν διάλεκτον, τα
«Τζιηλαδήματα», τα οποία εγένοντο ευμενώς δεκτά εις τας Αθήνας, την Αλεξάνδρειαν και εις
Παρισίους, χάρις εις το Γαλλικόν Ινστιτούτον Αθηνών. Μάλιστα η Γαλλική «Μοντ» είχε γράψει ότι τα
«Τζιηλαδήματα» ήσαν «η φωνή της Κυπριακής ελευθερίας, η οποία ακούεται διά να συγκλονίζη τας
αλύσεις των σκλάβων Κυπρίων». Ο δε Πλουτής Σέρβας ότε ήτο ακόμη γενικός γραμματεύς του
Κόμματος και Δήμαρχος Λεμεσού, έγραψεν εις ολοσέλιδον άρθρον εις την πρώτην σελίδα της
προσωπικής του εφημερίδος «Τα Γράμματα» τα ακόλουθα: «Πρέπει να προσέξουμε τον Ανδρέα
Digitized by 10uk1s
Γάβρη. Να τον περιφρουρήσουμε και να τον προστατεύσουμε. Μετά τον Βασίλη Μιχαηλίδη και τον
Λιπέρτη, είναι ο τρίτος στη σειρά μεγάλος ποιητής της Κύπρου».
Αντί προστασίας, βεβαίως, και κατά παγίαν τακτικήν του Κομμουνισμού να καταστρέφη ό,τι δεν
μπορεί να κερδίση, «το ονειροπαρμένο αγόρι» απεστάλη εις το πυρ το εξώτερον, απ' όπου ελαχίστας
ελπίδας είχε να επανέλθη, εις την αγαπημένην του Κύπρον. Ο Θαλής Παπαδόπουλος, ιδιοκτήτης του
«Κυπριακού Τύπου», και θεωρούμενος ως ο «πνευματικός πατέρας» του Γάβρη εις
τηνεπαγγελματικήν δημοσιογραφίαν, πληροφορηθείς τα γεγονότα, κατήγγειλεν ότι «η αποστολή στην
κόλαση του Γράμμου αυτού του παιδιού, συνιστά έγκλημα ανάλογο με την εκτέλεση του Λόρκα από
τους Ισπανούς φαλαγγίτες». Υπεχρεώθη όμως και ούτος εις σιγήν, διά να μη φθάση η είδησις εις τους
γονείς του νεαρού ποιητού. Άλλως τε ήτο πολύ αργά δι' οιασδήποτε αντιδράσεις. Το Σοβιετικόν
στρατιωτικόν αεροπλάνον, το μεταφέρον τους Κυπρίους φοιτητάς, είχεν από πολλών ημερών
προσγειωθή εις Τίρανα της Αλβανίας και οι στρατολογηθέντες ‐εντολή της αδίστακτου
κομμουνιστικής ηγεσίας‐ ευρίσκονο ήδη εις τα έμπεδα της Πρέσπας.
Προώθησις εις το Βίτσι και εις τον Γράμμον
Εκ των αφηγήσεων του Γάβρη εις την «Ελευθερίαν» της Λευκωσίας, πληροφορούμεθα ότι η
εκγύμνασις των φοιτητών εις την τέχνην του ανταρτοπολέμου διήρκεσεν επτά μόνον ημέρας, κατά
τας οποίας το σιτηρέσιον απετελείτο κυρίως από ψάρια της Πρέσπας και χελώνας. Ακολούθως ‐λέγει
ο αφηγητής‐ «ωσάν να είχαμε γίνει μέσα σε μια βδομάδα εμπειροπόλεμοι, ενώ μόλις και μετά βίας
μάθαμε να ντουφεκούμε, μας τοποθέτησαν σε προκεχωρημένα σημεία του μετώπου αφού,
προηγουμένως, μας διεσκόρπισαν καθ' όλην την έκταση του Βίτσι και του Γράμμου για να μη έχουμε
επαφή μεταξύ μας».
Κατά την διάρκειαν της ημέρας οι νεαροί Κύπριοι, όπως άλλως τε και οι ληστοσυμμορίται, εκοιμώντο
μέσα εις αμπριά, δηλαδή ανασκάμματα εις «απυρόβλητα» σημεία των ορέων, τα οποία
υπεστηρίζοντο από χονδρούς κορμούς δένδρων, διά να είναι ανθεκτικά, κυρίως, εις τας από αέρος
επιθέσεις εάν συνέβαινε να επισημανθούν υπό της αεροπορίας. Τας νύκτας, βεβαίως, απεστέλλοντο
εις ενέδρας ή ερρίπτοντο εις μικροσυγκρούσεις, που συχνά ήσαν αιματηραί.
Κάποτε, ήλθε το πλήρωμα του χρόνου, και το αίσχος της κομμουνιστικής συνωμοσίας κατά του
Ελληνικού Έθνους έπρεπε να τερματισθή άπαξ διά παντός. Κατ' Αύγουστον του 1949, ο Εθνικός
Στρατός με θυελλώδεις εξορμήσεις εξεπόρθησε τα συμμοριακά οχυρά το εν μετά το άλλο. Πρώτα το
Βίτσι και η Κρυσταλλοπηγή, ύστερα ο Γράμμος, «το άπαρτο κάστρο» του Ζαχαριάδη, έπιπτον εις
χείρας των γενναίων ελευθερωτών. Όλας τας φάσεις των φοβερών αυτών μαχών, ο Γάβρης τας έζησε,
με πόνον ψυχής, εκ του σύνεγγυς. Η μόνη στιγμή ευτυχίας την οποίαν ησθάνθη, ήτο όταν, διελθών τα
Αλβανικά σύνορα, εβεβαιώθη εξ όσων έβλεπε γύρω του, ότι η πανωλεθρία του συμμοριτισμού ήτο
απόλυτος και οριστική.
«Οι ανταρτοκομμουνισταί ‐λέγει ο αφηγητής της συγκλονιστικής περιπετείας‐ τις ώρες της
ψυχαγωγίας ετραγουδούσαν:
Πέφτουν οι σφαίρες σαν βροχή
κι οι όλμοι σαν χαλάζι,
κι αυτά τα λιανοτούφεκα
σαν τη ψιλή βροχούλα...
»Αυτό όμως που έπεφτε απάνω μας στο Γράμμο, ούτε χαλάζι, ήτανε, ούτε ψιλή βροχούλα.
Έβρεξε ο Θεός φωτιά και κεραυνούς, απάνω στον άγριο βουνίσιο γίγαντα. Αιωνόβια δένδρα, που
Digitized by 10uk1s
δεν τ' αγκάλιαζαν τρεις άθρωποι, κόβονταν, όμως κόβει ένας το μαλακό καλάμι με το σουγιά.
Κατά κύματα τ' ασημένια πουλιά της Ελληνικής Αεροπορίας έρριχναν τις ρουκέττες τους επάνω
εις τα οχυρά, κι ύστερα το πυροβολικό, με αφάνταστη ακρίβεια κονιορτοποιούσε τ' αμπριά κι
ανάσκαβε συνεχώς τα μονοπάτια. Και ξαφνικά, μέσα σ' αυτό το πανδαιμόνιο της φωτιάς και του
θανάτου, ακούστηκε το θυμωμένο μουγκρητό που έκαναν οι ερπύστριες των τανκς. Απίστευτο,
ίσως, αλλ' αληθινό, τα μηχανοκίνητα σκαρφάλωσαν και στο Βίτσι και στο Γράμμο».
Καθώς τα ηττημένα υπολείμματα του ληστοσυμμοριτισμού υπεχώρουν εντός του Αλβανικού
εδάφους, Αλβανοί αξιωματικοί αφώπλιζαν τους Ελληνας κομμουνιστάς και τους ωδηγούσαν εις
στρατόπεδα συγκεντρώσεως απ' όπου αργότερον θα μετεφέροντο εις την Σοβιετικήν Ένωσιν. Ο
νεαρός Κύπριος ποιητής και δημοσιογράφος, μαζί με χιλιάδας άλλους, ενεκλείσθη εις το αγρύπνως
φρουρούμενον στρατόπεδον «Μπουρέλι», όπου τα λαοδικεία ησχολούντο καθημερινώς με
εκκαθαρίσεις στελεχών του Κ.Κ.Ε. και του «Δημοκρατικού Στρατού» και εξέδιδον θανατικάς
κατάδικας.
Αργότερα οι κρατούμενοι εις «Μπουρέλι» εφορτώθησαν κατά χιλιάδας εις τα αμπάρια του
Πολωνικού υπερωκεανείου «Κοσιούσκο», το οποίον, ως πλοίον‐φάντασμα διέπλευσε το Ιόνιον και
την Μεσόγειον και διά των στενών του Γιβραλτάρ και της Μάγχης έφθασεν εις την Βόρειον Θάλασσαν
και εκείθεν εις την ομιχλώδη Βαλτικήν, διά να εκφορτώση το θλιβερόν φορτίον του εις το Γδανσκ.
Το Α.Κ.Ε.Λ. απαγορεύει επάνοδον των μελών του!
Δύο ημέρας προ των Χριστουγέννων του 1949 ο Γάβρης ευρίσκετο και πάλιν πλησίον της συζύγου του,
εις Πράγαν. Η Ιθάκη, όμως, του Οδυσσέως, δεν ήτο η πρωτεύουσα της Τσεχοσλοβακίας, αλλ' η
Κύπρος. Επανελθών εις το Πανεπιστήμιον ως να μη είχε συμβή ο,τιδήποτε, προσεποιήθη ότι ήτο
αφωσιωμένος εις τας σπουδάς του. Και όταν ησθάνθη ότι η στιγμή ήτο κατάλληλος, εζήτησε να του
επιστραφή το διαβατήριόν του, το οποίον είχε κατακρατηθή υπό των κομμουνιστών εις Βουδαπέστην,
προκειμένου να διέλθη τας θερινάς διακοπάς εις Κύπρον. Αντί τούτου, επεχειρήθη να του δοθή
Τσεχοσλοβακικόν διαβατήριον, και του εδηλώθη ότι η έξοδός του εκ της χώρας είχεν απαγορευθή! Ως
του ελέχθη επεξηγηματικώς, «όσοι Κύπριοι επολέμησαν εις τον Γράμμον δεν μπορούν να
επιστρέψουν εις Κύπρον διότι, τούτο, κατά την εκτίμησιν της Κεντρικής Επιτροπής του Α.Κ.Ε.Λ. θα
απέβαινεν επιζήμιον διά το Κόμμα».
Κατά τας ημέρας που επηκολούθησαν, δεν του διέφευγε ότι ευρίσκετο υπό την στενήν
παρακολούθησιν της μυστικής αστυνομίας, της οποίας οι Κύπριοι συνεργάται προσεπάθουν να
πληροφορηθούν τας προθέσεις του. Ήτο φανερόν ότι εχρειάζετο βοήθειαν έξωθεν, εκ Κύπρου.
Έγραψεν εν συντομία τα διατρέξαντα προς τους γονείς του, και την άρνησιν των Τσεχοσλοβακικών
αρχών να επιτρέψουν την αναχώρησίν του, και ενεπιστεύθη το σημείωμα εις νεαράν Αμερικανίδα
φοιτήτριαν επιστρέφουσαν εις την πατρίδα της. Η Αμερικανίς εταχυδρόμησε πράγματι το σημείωμα
από το Παρίσι, και μετ' ολίγας ημέρας τούτο εδημοσιεύετο εις τας Κυπριακός εφημερίδας. Η
αντίδρασις του Α.Κ. Ε.Λ. υπήρξεν άμεσος και χαρακτηριστική της κομμουνιστικής νοοτροπίας: «Ο
Γάβρης παρεφρόνησε και δεν ξέρει τι του γίνεται», διετυπούτο εις όλα τα επίπεδα της κομματικής
ιεραρχίας. Και, βεβαίως, ειδοποιήθη η Πράγα διά των εκεί Κυπρίων χαφιέδων. Η μυστική αστυνομία
τον συνέλαβε νύκτωρ και τον μετέφερε εις άγνωστον μέρος. Γράφει ο ίδιος:
«Εφθάσαμε λίγο μετά τα μεσάνυκτα έξω από ένα τεράστιο κτίριο που έμοιαζε με μεσαιωνικόν

πύργον. Όταν ήνοιξεν η μεγάλη πύλη, βρεθήκαμε σ' ένα πλακόστρωτο που έκανε τα παπούτσια
μας να ήχούν σαν στρατιωτικά άρβυλα. Μπροστά μας μια τεράστια τοιχογραφία, ολόφωτη,
απεικόνιζε τον Στάλιν με το στραταρχικό του αμπέχωνο να χαμογελά κάτω απ' τα μουστάκια του,
ενώ γύρω του τον κοιτούσαν παιδάκια ξανθά, μαύρα και κίτρινα και του πρόσφεραν λουλούδια.
Digitized by 10uk1s
Περπατήσαμε αρκετή ώρα μέσα από πλακόστρωτα δρομάκια ως που φτάσαμε σ' ένα
στενόμακρο κτίριο και μπήκαμε. Εκεί μέσα ήταν τέσσερα κλουβιά. Στα τρία απ' αυτά βρίσκονταν
τρεις άνθρωποι γυμνοί. Το τέταρτο ήτο κενό. Μ' έγδυσαν και μ' έσπρωξαν στο άδειο κλουβί...».
Μετά την σύλληψιν και απαγωγήν του Ανδρέα Γάβρη υπό της Τσεχοσλοβακικής μυστικής αστυνομίας,
πίσω εις την Πράγαν διεδραματίζοντο άλλα αγωνιώδη γεγονότα. Η σύλληψις του Γάβρη εγένετο
ενώπιον της συζύγου του και της εδηλώθη, ότι θα επέστρεφε μετά μίαν ώραν. Όταν όμως παρήλθον
τα μεσάνυκτα και δεν επέστρεψεν, ήρχισε να ανησυχή και αφύπισε τας ξένας φοιτητρίας της
Φοιτητικής Στέγης, ζητήσασα την βοήθειάν των. Μία ομάς νεαρών γυναικών μετέβησαν με την κ.
Γάβρη εις τον αστυνομικόν σταθμόν της περιοχής και εζήτησαν πληροφορίας, τους εδηλώθη όμως, εις
αυστηρόν τόνον «να μη ενδιαφέρωνται διά το θέμα αυτό». Την επομένην πρωίαν, η ομάς των
φοιτητριών επεσκέφθη την Ελληνικήν Πρεσβείαν και ακολούθως την Βρεταννικήν. Η Ελληνική πλευρά
επέδειξεν ενδιαφέρον αλλ' εδήλωσεν αναρμοδιότητα καθ' ότι η Κύπρος ήτο Αγγλική αποικία. Η
Βρεταννική πρεσβεία, αφού κατήγγειλε την εξαφάνισιν προς το Τσεχοσλοβακικόν υπουργείον των
Εξωτερικών, εζήτησε την έγκρισιν του Λονδίνου διά την έκδοσιν ειδικού διαβατηρίου προς άμεσον
αναχώρησιν του ζεύγους Γάβρη εκ Τσεχοσλοβακίας. Ούτω, δεκαέξ ώρας μετά την σύλληψίν του, ο
Κύπριος δημοσιογράφος ηλευθερούτο, χάρις εις τας αγωνιώδεις προσπαθείας της νεαράς συζύγου
του και την αλληλεγγύην των ξένων φοιτητριών, και επέστρεφεν εις Κύπρον μέσω Δυτικής Γερμανίας
και Γαλλίας.
Αξίζει να σημειωθή, ότι ενώ ο Γάβρης ηλευθερούτο, άλλος Κύπριος φοιτητής εξηφανίζετο. Ο Γεώργιος
Φιλής, μετέπειτα διδάκτωρ της Φιλοσοφίας και πρόεδρος του «Συνδέσμου Εκδοτών Ημερησίων
Εφημερίδων Κύπρου», είχε φθάσει εις Πράγαν ολίγον μετά το τέλος του συμμοριτοπολέμου. Μεταξύ
των Κυπρίων φοιτητών εθεωρείτο πρόσωπον αγνόν, μη έχον σχέσιν με το δίκτυον των χαφιέδων της
Τσεχοσλοβακικής αστυνομίας, δι' αυτό και ειδοποιήθη περί της εξαφανίσεως του Γάβρη. Ο Φιλής,
αγωνιών διά την τύχην του φίλου του και μη γνωρίζων ότι επέκειτο η απελευθέρωσίς του, επέδωσε
συγκινητικήν επιστολήν εις το Τσεχικόν υπουργείον Παιδείας, καταγγέλλων, ότι «η σύλληψις αύτη
δυνατόν να καταστρέψη ένα των καλυτέρων νέων πνευματικών ανθρώπων της Κύπρου» και εφιστών
την προσοχήν των Αρχών ότι «τυχόν εξαφάνισις του Γάβρη θα έχη απροβλέπτους συνεπείας εν
Κύπρω». Κατόπιν τούτου, και ενώ ο Γάβρης απήρχετο, ο Φιλής εκλήθη να μετάσχη δήθεν εις
εκδρομήν, απεστάλη όμως εις ανθρακωρυχείον όπου υπεχρεώθη να εργάζεται υπό την γην επί
πολλάς εβδομάδας. Κατά καλήν του τύχην, κάποτε επεσκέφθησαν το ανθρακωρυχείον ξένοι
συνδικαλισταί, των οποίων ο Φιλής εζήτησε την βοήθειαν αφού εξήγησεν εις αυτούς τι συνέβη. Οι
ξένοι επισκέπται και οι συνοδοί των Τσέχοι συνδικαλισταί ανέλαβον τον Φιλήν υπό την προστασίαν
των, τον μετέφερον εις Πράγαν και επέτυχον απρόσκοπτον συνέχισιν των σπουδών του.
Digitized by 10uk1s
ΝΕΚΡΟΘΑΠΤΑΙ ΤΗΣ ΕΝΩΣΕΩΣ
Από τον Γράμμον και την Πράγαν εις την Κύπρον: Η συνεργασία του Α.Κ.Ε.Λ. μετά των Άγγλων διά την
επιβολήν μιας νόθου και ψευδεπιγράφου «αυτοκυβερνήσεως» και, κατά φυσικήν συνέπειαν, τον
αποκλεισμόν της Ενώσεως, είχε συγκλονίσει εκ θεμελίων τον Κυπριακόν κομμουνισμόν. Χλεύη των
πάντων είχε καταστή η Ακελική ηγεσία. Αι σχέσεις της μετά της προμαχούσης Εθναρχίας έβαινον από
του κακού εις το χειρότερον. Αι μάζαι απεστρέφοντο τους Κομμουνιστάς. Η ανερχομένη ηγετική
φυσιογνωμία του Μακαρίου, τότε Μητροπολίτου Κιτίου, διεκρίνετο διά τον μαχητικόν
αντικομμουνισμόν της. Ο Μακάριος, προσβλέπων κατά την περίοδον εκείνην εις την Ένωσιν ως μόνην
δικαίαν και εθνικήν λύσιν του Κυπριακού, κατεδίκαζε «μεταβατικάς» δήθεν λύσεις και «ενδιαμέσους»
σταθμούς, θεωρών ότι πάντα ταύτα θα ανέκοπτον ανεπανορθώτως την εθνικήν πορείαν. Ήδη όταν οι
Κομμουνισταί λάβροι προσέτρεχον να συνεργασθούν με τους ξένους κυριάρχους, έλεγεν (6.7.1948) ο
Μακάριος με έξαρσιν:
«Ένα μεγαλόστομον «όχι» ήτο η απάντησις της πλειοψηφίας του Κυπριακού λαού εις την
Κυβέρνησιν, και αυτό το «όχι», το οποίον ερμηνεύει την αντίστασιν της ψυχής μας εναντίον της
ξένης κατοχής, θα ακούεται πάντοτε όταν γίνεται λόγος περί ψευδοσυντάγματος ή άλλης λύσεως
πλην της Ενώσεως. Δυστυχώς, όμως, ανάμεσα εις τον εθνικόν μας αγώνα υπάρχει και η
αντίδρασις μερικών, οι οποίοι εξυπηρετούν κομματικά συμφέροντα. Και επειδή νομίζουν ως
πρόσφορον έδαφος την Αυτοκυβέρνησιν, γυρίζουν τα χωρία διεξάγοντες προπαγάνδαν υπέρ
αυτής. Προσπαθούν να εξαπατήσουν τον λαόν. »Έλληνες! Η Αυτοκυβέρνησις είναι το πλέον
αντιπατριωτικόν σύνθημα που με αυτό επιδιώκεται ο κλονισμός της πίστεως του λαού εις την
Ένωσιν».
Μετά ένα μήνα, ο Μακάριος εις κήρυγμά του επέκρινε τους Κομμουνιστάς διότι ωργάνωσαν το
συνέδριον «αυτοκυβερνήσεως» και προσέθετεν, ότι «ζηλώσαντες το επάγγελμα νεκροθάπτου του
πανελληνίου πόθου και αιτήματος της Ενώσεως, διετύπωσαν εις γλώσσαν Ελληνικήν το ανθελληνικόν
και ανθενωτικόν αίτημα της αυτοκυβερνήσεως». Περαιτέρω κατηγορεί το Α.Κ.Ε.Λ. διότι επεχείρει να
κλονίση την πίστιν του λαού εις την Ένωσιν και διότι ‐ως έλεγε‐ δεν παρέλειπεν ευκαιρίαν το Κόμμα
τούτο να ειρωνευθή και ευχαρίστως και χαιρεκάκως να σχολιάση οιανδήποτε ατυχίαν της ενωτικής
προσπαθείας. Ανεφέρετο εις όσα ελεγον οι Κομμουνισταί περί μεταβατικής περιόδου και
προπαρασκευαστικού σταθμού «για το παραπέρα ξεκίνημα». Ετόνιζε:
«Ψευδής ο ισχυρισμός και ατυχές το επιχείρημα. Η αυτοκυβέρνησις παραχωρουμένη δεν θα
αποτελέση μεταβατικήν περίοδον αλλά σταθμόν διαρκείας και μόνιμον. Δεν θα αποτελέση
γέφυραν προς την ένωσιν, αλλ' οδόφραγμα ογκώδες εις τον δρόμον προς την Ένωσιν».
Απύθμενος υποκρισία του Μιλτιάδη Χριστοδούλου
Ο κορυφαίος θιασώτης της αυτονομίας ήτο ο Μιλτιάδης Χριστοδούλου. Εις την πλέον αποφασιστικήν
συνεδρίαν της 17μελούς Κεντρικής Επιτροπής του Α.Κ.Ε.Λ., αυτός, με τέσσαρες άλλους, εψήφισε
«υπέρ της αποδοχής των συνταγματικών προτάσεων όπως φτιάχτηκαν στο Λονδίνο», σημειοί ο τότε
ηγέτης του Φ. Ιωάννου. Την ιδίαν μαρτυρίαν περί του ρόλου του Μ. Χριστοδούλου παρέχει και ο
έτερος ηγέτης του Α.Κ.Ε.Λ. Πλ. Σέρβας. Εν τούτοις, ο θεωρητικός ούτος της αποσχίσεως από την
Ελλάδα, θα είχε το θράσος, κατά την ιδίαν εκείνην περίοδον, ως γραμματεύς του συνοδοιποριακού
Εθνικού Απελευθερωτικού Συνασπισμού (Ε.Α.Σ.) να καταδικάζη τους αποσκιρτήσαντας Νικολόπουλον
και Σανταμάν «για τις προσπάθειές τους ν' αποδεχθούν σύνταγμα και τους παραδίνει στην λαϊκήν
ετυμηγορία». Απύθμενος, πράγματι, υποκρισία!
Το 1949 θα ήτο το έτος της αναδείξεως εις την ηγεσίαν του Α.Κ.Ε.Λ. του Εζεκία Παπαϊωάννου,
Digitized by 10uk1s
επιφανειακής κομμουνιστικής καταρτίσεως και μετριωτάτου πολιτικού, ο οποίος επί τόσα έτη
παραμένει αμετακίνητος εις την κορυφήν του Κομμουνιστικού Κόμματος της νήσου.
Η επάνοδος του Φιφή Ιωάννου, γενικού γραμματέως του Α.Κ.Ε.Λ., εις την Κύπρον μετά την μυστικήν
αποστολήν και τας επαφάς με τον Ν. Ζαχαριάδην, εσήμανε την απαρχήν των νέων εξελίξεων. Ο
Ζαχαριάδης είχεν, ως γνωστόν, καταδικάσει με δριμύτητα την γραμμήν των Κυπρίων ομοφρόνων του
να συνεργάζωνται μετά των Άγγλων δυναστών διά την επιβολήν «αυτοκυβερνήσεως» και συνέστησε
μαχητικόν αγώνα με αταλάντευτον επιδίωξιν την Ένωσιν. Όταν ο Ιωάννου μετέφερε τας κρίσεις του
Κ.Κ.Ε. και την επιτακτικήν γραμμήν Ζαχαριάδη από το «Βουνό», εις την Κεντρικήν Επιτροπήν του
Α.Κ.Ε.Λ. έγινε σεισμός. «Χαμός», κατά την παρούσαν γλώσσαν του συρμού.
Αι εσωτερικαί αυταί εξελίξεις απετέλουν τότε, αλλά και επί μακρά έτη εν συνεχεία, μυστικά
επτασφράγιστα. Το Κόμμα, επί τη επανόδω του ηγέτου του εκ του εξωτερικού, είχεν εκδώσει τότε εν
παραπλανητικόν ανακοινωθέν. Ανέφερεν ότι ούτος είχεν επανέλθει εκ της αποστολής του εις Γαλλίαν,
Τσεχοσλοβακίαν και Ουγγαρίαν. Ουδέν, βεβαίως, περί «Βουνού» και Ζαχαριάδη. Μέσα, όμως από τας
γραμμάς του ανακοινωθέντος εφαίνετο ο νέος πολιτικός προσανατολισμός του Κόμματος και η
υιοθέτησις νέας γραμμής επί του εθνικού θέματος. Έλεγε τούτο:
«Αμέσως έγινε έκτακτη συνεδρία του Πολιτικού Γραφείου της Κεντρικής Επιτροπής όπου ο
Γενικός Γραμματεύς έκαμε φαρδειά έκθεση της αποστολής του Πολιτικού Γραφείου και
εξέφρασε ιδιαίτερα την ικανοποίησή του για την πλατειά διαφώτιση που οργάνωσαν οι
απεσταλμένοι του Κόμματος και των Συντεχνιών γύρω από την κατάσταση που επικρατεί στην
Κύπρο και ξεχωριστά γύρω από τον βασικό και αναλλοίωτο πόθο του Κυπριακού λαού για την
ένωση με την μητέρα Ελλάδα».
Τι συγκινητική κατακλείς! Ακόμα τα ίχνη των Ακελικών ηγετών δεν είχον σβήσει από τους χώρους του
πολιτικού συναγελασμού των μετά των Άγγλων και από τα φαύλα εργαστήρια όπου δολίως
ετεχνουργείτο το φέρετρον της Ενώσεως, εις τον αέρα ακόμη δεν είχε χαθή η αντήχησις των
συνθημάτων των διά «Αυτοκυβέρνηση», διάχυτοι ακόμη ήσαν αι αραί των κατά της
«μοναρχοφασιστικής» Ελλάδος, και ιδού: ωμίλουν διά τον αναλλοίωτον πόθον της Ενώσεως την
οποίαν έπληξαν όσον ηδύναντο, και με προσποιητόν αίσθημα υιικής λατρείας εστρέφοντο ήδη προς
την «μητέρα Ελλάδα»!
Έκαμε και δημοσίας δηλώσεις ο Φ. Ιωάννου. Και απέκρυψε μεν τα των συναντήσεων του με τον
Ζαχαριάδην, αλλ' είπεν ότι τας απόψεις του Κ.Κ.Ε. διεβίβασαν προς αυτόν εκπρόσωποι του Κόμματος.
Έλεγε, λοιπόν, τα εξής:
«Μου έγινε σαφές πως η Δημοκρατική Κυβέρνηση της Ελεύθερης Ελλάδος, το Γενικό Αρχηγείο
του Δημοκρατικού Στρατού, το Κ.Κ.Ε. και το Α.Κ.Ε.Λ. υιοθετούν απόλυτα το εθνικό πρόγραμμα
του Ε.Α.Μ. και πως η Κυπριακή ενωτική υπόθεση βρίσκεται πάντα στην πρώτη γραμμή του
ενδιαφέροντός τους σαν η πιο βασική και η πιο καθαρή εθνική διεκδίκηση του ελληνισμού.
Παντού όπου μιλήσαμε στους ελληνικούς δημοκρατικούς και τους ξένους κύκλους των χωρών
που επισκεφθήκαμε η ενωτική αξίωση του Κυπριακού λαού βρήκε την πιο θερμή κατανόηση. Το
αίτημα της ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα συγκινεί βαθύτατα ολόκληρο τον δημοκρατικό
κόσμο».
Ψεύδη και υποκρισίαι ήσαν όλα αυτά. Διότι η αντιπροσωπεία του Α.Κ.Ε.Λ. δεν είχεν ομιλήσει εις τον
Ζαχαριάδην διά την Ένωσιν, αλλά προσεπάθησε να τον πείση ότι ήτο ορθή η γραμμή της επιδιώξεως
«συντάγματος» και «αυτοκυβερνήσεως». Όσον αφορά τους «ξένους κύκλους», ψεύδος ήτο πάλιν ότι
ούτοι κανενόουν την αξίωσιν της Ενώσεως. Το αντίθετον συνέβαινε. Και θα το κατήγγελλε, μετά
πάροδον ολίγου χρόνου μέλος της υπάτης ιεραρχίας του Α.Κ.Ε.Λ., που θα διεχώριζε την θέσιν του από
Digitized by 10uk1s
τους συντρόφους του.
Πάντως από όσα ελέγοντο, ήτο φανερόν πλέον, ότι ως απαγκίστρωσιν και ως σανίδα σωτηρίας το
Α.Κ.Ε.Λ. προέκρινε να στραφή, με υποκριτικόν πάθος, εις την γραμμήν της Ενώσεως.
«Αυτοκριτική» και παραίτησις της ηγεσίας
Το ναυάγιον της «Διασκεπτικής», τα επιτιμητικά σχόλια του Ζαχαριάδη και η απομόνωσις του
Κομμουνισμού συνεπεία της ανθενωτικής του πολιτικής, ωδήγησαν εις «αυτοκριτικήν» και ως άμεσον
και θεαματικήν παραίτησιν της ηγεσίας του Α.Κ.Ε.Λ.
Η γραμμή Ζαχαριάδη διά «Ένωση και μόνον Ένωση», εισήγεν ένα νέον εκρηκτικόν στοιχείον εις την
ηγεσίαν του Α.Κ.Ε.Λ., η οποία ούτως ή άλλως ήτο εκτεθειμένη ένεκεν των αναισχύντων εθνικών
μειοδοσιών της. Η Κεντρική Επιτροπή του Κόμματος, ποιουμένη την ανάγκην φιλοτιμίαν, ησχολήθη
εις τέσσαρας μακράς συνεδρίας της με τα διαπραχθέντα λάθη και τέλος απεφάσισε να παραιτηθή. Εις
ανακοινωθέν του Α.Κ.Ε.Λ. (8.3.1949) ανεφέροντο και αυτά:
«Στις 15 του Γενάρη, στις 26 και 27 του Φλεβάρη και στις 5 του Μάρτη 1949, συνήλθε σε
συνεδρίες η ολομέλεια της Κ.Ε. του Α.Κ.ΕΛ., με τα ακόλουθα θέματα∙. α) Η πολιτική γραμμή κ' η
τακτική του Κόμματός μας. β) Κριτική και αυτοκριτική της Κεντρικής Επιτροπής και των ανώτερων
κομματικών στελεχών.
»2. Η Κεντρική Επιτροπή διαπίστωσε σοβαρά λάθη στην πολιτική γραμμή και την τακτική του
Κόμματός μας. Τα λάθη αυτά βαρύνουν το σύνολο της Κ.Ε. και των κομματικών στελεχών.
»3. Από την κριτική και αυτοκριτική διαπιστώθηκε ομόφωνα πως στην πλειοψηφία της η Κ.Ε.
αποτελείται από στοιχεία με μικροαστικές επιδράσεις και τάσεις, που δεν μπορούν να μείνουν
στην κομματική ηγεσία.
»4. Σαν αποτέλεσμα των πιο πάνω διαπιστώσεων, η Κ.Ε. αποφάσισε με τη διαφωνία μόνο ενός,
να παραιτηθεί. Προτού παραιτηθεί, η Κ.Ε. αποφάσισε όπως μέχρι του προσεχούς ΣΤ' Συνεδρίου
του Κόμματος, που θα συνέλθει περί τα τέλη Ιουλίου 1949, αναθέσει την ηγεσία του Κόμματος
σε επταμελή προσωρινή Κεντρική Καθοδήγηση από τους: Ε. Παπαϊωάννου, Α. Ζιαρτίδη, Α.
Φάντην, Σάββαν Ιωάννου, Στέλιον Ιακωβίδη, Γ. Χριστοδουλίδη και Παύλο Γεωργίου.
»5. Το κομματικό σύνολο θα κατατοπιστεί σε έκτακτες Γενικές Συνελεύσεις, που συνέρχονται
αύριο (σήμερα) Τετάρτη σ' όλες τις πόλεις, στις οποίες καλούνται να παρακαθήσουν και οι
Γραμματείς των ομάδων της υπαίθρου. Ο λαός θα κατατοπιστεί με λεπτομερή ανακοίνωση που
εκδίδεται μέσα στις λίγες προσεχείς μέρες.
»6. Η προσωρινή Κεντρική Καθοδήγηση του Α.Κ.Ε.Λ. καλεί τα μέλη και τα στελέχη του Κόμματος
να συσπειρωθούν γύρω της για την εξυγίανση κι ισχυροποίηση του Κόμματος σε βαθμό που να
καταστεί η δοκιμασμένη μαχητική πρωτοπορία στον αγώνα για τη λευτεριά του λαού μας.
»Καλεί τα μέλη και τα στελέχη του Κόμματος σε συνεχή επαγρύπνηση για το σφιχτοδέσιμο του
Κόμματος και την ασάλευτή του ενότητα. Καλεί το λαό με πρωτοπορία τα κομματικά μέλη και
στελέχη σε νέους αγώνες για την εθνική απελευθέρωση του τόπου μας την Ένωση με την
Ελλάδα, για την ευημερία του λαού.
»Πιστοί στο λαό μας, σίγουροι για την τελική νίκη, αλύγιστοι στις δοκιμασίες, άφοβοι στις
Digitized by 10uk1s
θυσίες, αδάμαστοι στην πάλη, εμπρός όλοι στις επάλξεις για το ψωμί και για τη λευτεριά του
λαού μας».
Δεν επρόκειτο διά θαρραλέαν εθνικήν πράξιν, αλλά επαίσχυντον και πανικόβλητον φυγήν! Αι
παραιτήσεις, αι... γενναίαι διακηρύξεις περί λαθών και η στροφή προς την Ένωσιν, απετέλουν μίαν
ακόμη προσπάθειαν παραπλανήσεως του λαού. Η αλήθεια ήτο απλουστέρα: το Α.Κ.Ε.Λ. είχε
διαπράξει πάλιν εθνικήν προδοσίαν και το ωμολόγει, έστω και εμμέσως.
«Η στροφή μας αποδείχτηκε μια αυταπάτη»
Εις ετέραν, περισσότερον αναλυτικήν, δήλωσιν το Κόμμα παρεδέχετο ότι απετέλει αυταπάτην η
επιδίωξις Συντάγματος Αυτοκυβερνήσεως και υπεγράμμιζεν ότι μόνον η Ένωσις ήτο λύσις. Ανεφέρετο:
«Μέσα από τέτοιες συνθήκες ιμπεριαλιστικής απάτης, και μοναρχοφασιστικής και ντόπιας
πλουτοκρατικής καταπρόδωσης του εθνικού μας ζητήματος, βγάλαμε τη σωστή διαπίστωση για
περιπλοκή της υπόθεσης του λαού μας, για παραπέρα εμπόδια στον εθνικοαπελευθερωτικό μας
αγώνα. Υπερεχτιμήσαμε όμως στην αντικειμενική προέκταση των χρονικών πλαισίων που μέσα
τους θάβρισκε τη λύση του το Κυπριακό Ζήτημα. Στο μεταξύ ο λαός μας, όχι μονάχα συνέχιζε,
παρά τη θέληση του, απόλυτα βίαια, να ζει κάτω από τον ιμπεριαλιστικό ζυγό, αλλά και τα
πολιτικά του δεσμά διαρκώς σφίγγονταν και περισσότερο στο λαιμό του, και η οικονομική του
εξαθλίωση τραβούσε διαρκώς και περισσότερο προς το απροχώρητο.
»Μπροστά σ' αυτή την κατάσταση, μπροστά στο καθολικό λαϊκό αδιέξοδο, μπροστά στο χείλος
του γκρεμού, που η ιμπεριαλιστική και ντόπια αντίδραση προσπαθούσε να ρίξουν τον τόπον μας,
εμείς, πλημμυρισμένοι από την έγνοια της λαϊκής επιβίωσης και της εθνικής απολύτρωσης,
πιστέψαμε ότι μπορούσαμε να βγούμε από το ολόπλευρο τέλμα που εβυθιζόταν ο τόπος μας, αν
αγωνιζόμαστε για την παροχή ενός Συντάγματος Αυτοκυβέρνησης, που θα το χρησιμοποιούσαμε
σα βάθρο πολιτικής και οικονομικής ανακούφισης και παραπέρα ανάπτυξης της
εθνικοαπελευθερωτικής μας πάλης.
»Αυτή η στροφή μας αποδείχτηκε μια αυταπάτη, όπως αυταπάτη αποδείχτηκε κ' η πεποίθηση
που καλλιεργούσε συστηματικά η δεξιά πλουτοκρατική αντίδραση πως αυτόματα και άμεσα με
το τέλος του πολέμου ο Κυπριακός λαός θα έβρισκε την εθνική του αποκατάσταση. Δε
νοιώθουμε κανένα δισταγμό να ομολογήσουμε πως εδώ βρίσκεται το λάθος μας».
Η θρασύτης των Ακελοκομμουνιστών ήτο, πράγματι, απύθμενος. Ενώ ηναγκάζοντο να παραδεχθούν

την ενοχήν των και να αναλάβουν τας ευθύνας των, δεν το έπραττον ανδρικώς. Αντιθέτως,
προσεπάθουν να συγχύσουν τα πράγματα αναμιγνύοντες ιμπεριαλισμόν, δεξιάν, πλουτοκρατίαν και
όλα τα άλλα της γνωστής συνταγής των. Το αποτέλεσμα, όμως, δεν ήλλασσεν. Είχον υπονομεύσει τον
εθνικόν αγώνα συνεργαζόμενοι μετά των Άγγλων. Είχον συντελέσει εις το να απολεσθή χρόνος, ο
οποίος ήτο πολύτιμος εις τον αγώνα επιδιώξεως της Ενώσεως. Όλα τα άλλα ήσαν αμαρτωλαί
προφάσεις και θόλωμα των νερών.
Εις την αναλυτικήν έκθεσίν της προς τα μέλη, η «Προσωρινή Καθοδήγηση» του Α.Κ.Ε.Λ., αντί να λέγη
τιμίως την αλήθειαν επί των λόγων της παραιτήσεως της ηγεσίας, έλεγε πολλά και αστήρικτα,
στρεφόμενη πότε κατά του ξένου ιμπεριαλισμού και πότε κατά των «εδώ λακέδων» του. Εστρέφετο
κατά της «ντόπιας κεφαλαιοκρατίας» και των προσπαθειών των ξένων να μετατρέψουν την Κύπρον
εις στρατιωτικήν βάσιν. Που και που, εις το σχοινοτενές κείμενον, υπήρχε και η αποστροφή περί
«λαθών» της ηγεσίας του Κόμματος και περί αδιαλλάκτου, τώρα, επιδιώξεως της Ενώσεως. «Όποιος
αγωνίζεται ‐έλεγε‐ μπορεί να περιπέσει σε λάθη, κι όποιος αγωνίζεται τίμια κι αντρίκια τα ομολογεί
Digitized by 10uk1s
και τα διορθώνει». Αλλοίμονον! Ουχί αγωνιζόμενοι διέπραξαν τα «λάθη» (λέγε προδοσίας!), αλλά
καταλείποντες τας τάξεις των μαχομένων και αυτομολούντες προς τον δυνάστην. Και πώς διώρθωσαν
τα λάθη των; Εις τας μετέπειτα εθνικάς προσπαθείας θα ήσαν και πάλιν απόντες, παράπλευροι δε
προς τον εχθρόν. Και θα ωμολόγουν, και πάλιν, με επίπλαστον συντριβήν, την προδοσίαν των, έτοιμοι
να την επαναλάβουν! Και η «προδοτική Δεξιά», οι «αντιδραστικοί εθνικόφρονες» ‐όπως έλεγε το
Α.Κ.Ε.Λ.‐ θα ήσαν εκείνοι, οι οποίοι, μνήμονες και τηρηταί των ωραιοτέρων παραδόσεων της Φυλής,
θα εξήρχοντο ένοπλοι διά να εκδιώξουν τον κατακτητήν, διά να χύσουν το τίμιον αίμα των εις τας
πόλεις και τα χωρία, τας πεδιάδας και τα όρη της Μεγαλονήσου! Διά να θανατωθούν εις τας αγχόνας
του στυγερού Χάρτινγκ!
Έλεγε, λοιπόν, το Α.Κ.Ε.Λ. εις εκείνην την έκθεσίν του:
«Με τόλμη ομολογούμε τα λάθη μας μπροστά στο λαό. Με τόλμη διορθώνουμε αυτά τα λάθη
και πάλι ανοιχτά μπροστά στο λαό. Και με περισσότερη τόλμη είμαστε έτοιμοι,
ανασυγκροτώντας τις κομματικές μας καθοδηγήσεις και το κομματικό μας σύνολο να βαδίσουμε,
χέρι με χέρι με το λαό, κρατώντας ψηλά τη σημαία του ενωτικού αγώνα, για την πλήρη εθνική
αποστρατικοποίηση του τόπου μας».
Ωμίλουν αναισχύντως περί ιδεωδών και προέβαλλον ως σημαιοφόροι της Ενώσεως, αυτοί οι
μεγαλύτεροι υπονομευταί του ενωτικού αιτήματος! Και ανεφέροντο εις «αποστρατικοποίηση» και,
αλλού, εις κατάργησιν των στρατιωτικών βάσεων, ενώ οι ίδιοι ‐διά των εργατών των της Π.Ε.Ο.‐
ανήγειραν αυτάς τας Αγγλικάς βάσεις!
Digitized by 10uk1s
Ο «ΕΝΩΤΙΚΟΣ» ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ
Εις το έκτον Παγκύπριον συνέδριον του Α.Κ.Ε.Λ. (27‐28.8.1949) εξελέγη γενικός γραμματεύς του
Κόμματος ο Εζεκίας Παπαϊωάννου. Εξελέγη ως μετά πάθους και φανατισμού «ενωτικός» και ως
πολέμιος και τιμωρός των ανθενωτικών μελών της παλαιάς ηγεσίας. Ημπορεί μεν να ενθυμούνται
πολλοί τον γνωστόν όρκον του Μακαρίου εις τον ιερόν ναόν Φανερωμένης (Αύγουστος 1954), περί
εμμονής μέχρι θανάτου εις την αξίωσιν της Ενώσεως, αλλά λησμονείται, ίσως, ότι ο Παπαϊωάννου
προηγήθη κατά τέσσερα και πλέον έτη του Μακαρίου. Ωρκίζετο και ούτος εις διαρκή και
ανειρήνευτον αγώνα υπέρ της Ενώσεως. Συγκεκριμένως, εκφωνών τον πανηγυρικόν της 25ης
Μαρτίου 1950, ο ηγέτης του Α.Κ.Ε.Λ. έλεγε μεγαλοστόμως και τα εξής:
«Ορκιζόμαστε, να οργανώσουμε και να ανεβάσουμε σ' ανώτερα σκαλοπάτια την πάλη για την
Ένωση. Να μη σταματήσουμε ούτε λεπτό αυτή τη πάλη μέχρι που ν' αποκτήσουμε τη λευτεριά
μας. Με πίστη, αφοσίωση, αυταπάρνηση, αυτοθυσία και παλληκαριά να διεξάγουμε μέχρι
τέλους αυτόν τον ιερό και τίμιον αγώνα μας. Φίλοι και συναγωνιστές, το Εικοσιένα προστάζει:
Εμπρός για τη λευτεριά μας! Εμπρός για την Ένωση»!
Θα υπήρχεν αγών, κατά τα επακολουθήσαντα έτη, αγών επαναστατικός διά την Ενωσιν. Και ως
επίορκοι θα εφέροντο ο Παπαϊωάννου και οι ομόφρονές του. Τα περί «παλληκαριάς» και
«αυτοθυσίας», τα οποία τόσον ακόπως και ακινδύνως ελέγοντο από του εορταστικού βήματος, θα
απεδεικνύοντο εις την πράξιν ως αηδείς και αστείοι λεονταρισμοί. Και με την πάροδον των ετών θα
εχρησιμοποίει πολλάς φοράς το ενωτικόν προσωπείον το μονίμως ανθελληνικόν κομμουνιστικόν
κόμμα της Κύπρου. Αλλά οι όρκοι αιωνίας εμμονής εις την Ένωσιν ήσαν τόσον ψευδείς, ώστε ο Ε.
Παπαϊωάννου έφθασε κάποτε να μη αναφέρεται ούτε υποθετικώς εις το ιδεώδες αυτό. Ιδού η
ερωταπόκρισις (22.9.1980):
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Για να ξεκαθαρίσουμε τη θέση σας που είναι απόλυτα αναγκαίο να
κατανοήσει πλήρως ο ελληνικός λαός, σας ερωτώ: Αν αυτή τη στιγμή δινόταν στην Κύπρο το
δικαίωμα της αδέσμευτης ανεξαρτησίας και επρόκειτο να γίνει δημοψήφισμα για την Ένωση, για
μια ένωση ολόκληρης της Κύπρου με την Ελλάδα, τι θα συμβουλεύατε τους οπαδούς σας να
ψηφίσουν; Ποια θα ήταν η θέση σας;
ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ: Είναι ουτοπία να πιστεύει κανείς αυτό που διαλαμβάνεται στην ερώτηση σας.
Θέμα Ένωσης δεν υπάρχει. Υπάρχει για μας μόνο θέμα ανεξαρτησίας και γι' αυτήν
αγωνιζόμαστε.
Εις την πραγματικότητα, θέμα Ενώσεως ουδέποτε υπήρχε διά το δοσίλογον Α.Κ.Ε.Λ. Απλώς οι
Κομμουνισταί κάπηλοι εμπορεύοντο κατά τον πλέον αδίστακτον τρόπον τον εθνικόν πόθον του
Κυπριακού λαού διά την ενσωμάτωσίν του μετά του μητρικού κορμού. Δεν είχε παρέλθει μην από της
εκλογής του Ε. Παπαϊωάννου, όταν εξαπελύθη υπό του Α.Κ.Ε.Λ. νέα δολία προσπάθεια παγιδεύσεως
της Εθναρχίας και υφαρπαγής του παραδοσιακού ηγετικού της ρόλου. Την 27ην Σεπτεμβρίου 1949
απεστέλλετο προς τον Αρχιεπίσκοπον έγγραφον, διά του οποίου εζητείτο η υποβολή κοινού
υπομνήματος προς τα Ηνωμένα Έθνη, η αποστολή κοινής αντιπροσωπείας διά διαφώτισιν εις τον
Ο.Η.Ε. και η συγκρότησις κοινού ενωτικού συλλαλητηρίου εις την Λευκωσίαν.
H Εθναρχία Κύπρου δεν παγιδεύεται
Η Εθναρχία εγνώριζε καλώς τον κομμουνιστικόν χαρακτήρα. Η Εκκλησία πολλάκις με μητρικήν
μεγαθυμίαν τους συνεχώρησε και τους εδέχθη εις τους κόλπους της, αλλ' ούτοι πάλιν απήρχοντο διά
τα πεδία των εθνικών ασωτιών των! Όθεν, εις την παρούσαν περίπτωσιν της διαφανούς ερυθράς
Digitized by 10uk1s
πλεκτάνης, η Εθναρχία θα απήντα καταλλήλως και με την δέουσαν δριμύτητα γλώσσης.
Η ηγεσία του Α.Κ.Ε.Λ. έκρινεν ότι η στροφή της προς την Ένωσιν, όχι μόνον θα την εβοήθει να εξέλθη
από το τέλμα όπου την έφερεν η συνεργασία της μετά των Άγγλων και θα συνετέλει ώστε να
αποκτήση το Κόμμα κάποιο ηθικόν και εθνικόν πρόσωπον, αλλά ότι η νέα αυτή γραμμή θα παρείχε
σπανίας ευκαιρίας παγιδεύσεως της Εθναρχίας, υπερκεράσεως των εθνικοφρόνων και παροχής
πραγμάτων εις την επίσημον Ελλάδα. Αυτό ήτο και το ελατήριον του εγγράφου το οποίον οι
Κομμουνισταί απέστειλαν (27.9.1949) προς την Εθναρχίαν, προτείνοντες κοινά διαβήματα και ενιαίας
εκδηλώσεις επί του Κυπριακού.
Η απάντησις της Εθναρχίας ήτο αληθώς μαστιγωτική και ανέφερε μεταξύ άλλων τα ακόλουθα:
«Η Εθναρχία ουδεμιάς δύναται ν' αξιώση προσοχής έγγραφον ή εισήγησιν οργανώσεων και
προσώπων, άτινα:
1. Διά της μέχρι τούδε στάσεώς των κατεπρόδωσαν τον υπέρ εθνικής υποστάσεως και
αποκαταστάσεως της φυλής ιερόν αγώνα της Μητρός Πατρίδος, συνταχθέντα αναφανδόν μετά
των εχθρών του έθνους και εξυβρίζοντα συνεχώς την Ελλάδα, την A.M. τον Βασιλέα ημών, τας
εκάστοτε Ελληνικάς Κυβερνήσεις και τα ιερά και τα όσια της Φυλής.
2. Διά της καταφώρου αλληλεγγύης των μετά των εχθρών της Ελληνικής Πατρίδος
αντεστρατεύθησαν και αντιστρατεύονται τας εθνικάς διεκδικήσεις και τα καθόλου εθνικά δίκαια,
προς όφελος των πολεμίων αυτής.
3. Διά της εν γένει πολιτείας των έπληξαν και επρόδωσαν τον Ενωτικόν αγώνα του Ελληνικού
Κυπριακού λαού, ησέβησαν προς τας θρησκευτικάς και εθνικάς παραδόσεις, υπενόμευσαν την
παραδεδεγμένην εθνικήν γραμμήν, εδίδαξαν το μίσος και βαδίζοντες την αυτήν σκολιάν οδόν
προσεπάθησαν και προσπαθούσι να διχάσωσι τας ηθικάς δυνάμεις της δούλης Κύπρου».
Εκτελούν τους στόχους του προδιαγεγραμμένου σχεδίου του, το Α.Κ.Ε.Λ., μετά την απόρριψιν των
προτάσεών του, απέστειλε (Νοέμβριος 1949) προς τον Ο.Η.Ε. εκτενές εγγραφον επί του αιτήματος της
Ενώσεως με την Ελλάδα.
Πώς θα εγίνοντο δεκτοί εις κοινόν μέτωπον οι Κομμουνισταί, όταν, ενώ επεδιωκετο η Ένωσις, αυτοί
είχον συνεχώς εις το στόχαστρον της πολεμικής των την Ελλάδα, όταν τον ιερόν πόθον είχον
καταβιβάσει εις επίπεδον κομματικής πλεκτάνης, όταν εις πρώτην ευκαιρίαν συγκατετίθεντο εις
«αυτοκυβέρνησιν» συνεργαζόμενοι μετά του ξένου κυριάρχου; Πώς η Εθναρχούσα Εκκλησία θα τους
εδέχετο, όταν πολλάκις την εξύβρισαν και την υπενόμευσαν και όταν η ιδία η ιδεολογία των
εξεδηλούτο βαναύσως αθεϊστική, αντιχριστιανική και αντιεκκλησιαστική; Μη λησμονήται δε ότι, κατά
την επισκοπουμένην περίοδον, φυσικός ηγέτης του Αγώνος ήτο ο Αρχιεπίσκοπος και Εθνάρχης
Μακάριος Β', ο μαχητής και μάρτυς της ενωτικής προσπαθείας, πρώτιστος δε βοηθός τούτου και
μέλλων ηγέτης της Κύπρου ο Μητροπολίτης Κιτίου Μακάριος. Αμφότεροι ελληνολάτραι και φανατικοί
αντικομμουνισταί. Ο Μακάριος Β' διήγεν ήδη τον έσχατον χρόνον του βίου του, ο δε Κιτίου
κατηύθυνεν ουσιαστικώς τους αγωνιστικούς χειρισμούς. Αξίζει να σημειωθή, ότι κατά τον χρόνον
μεταξύ των προτάσεων Α.Κ.Ε.Λ. προς την Εθναρχίαν (Σεπτέμβριος 1949) και του μονομερούς
κομμουνιστικού διαβήματος προς τα Ηνωμένα Έθνη (Νοέμβριος 1949) ο Κιτίου επεσκέφθη την
Ελλάδα και είχε συναντήσεις με τον Βασιλέα Παύλον, τον πρωθυπουργόν Α. Διομήδην, τον
στρατάρχην Παπάγον, τον Αρχιεπίσκοπον Σπυρίδωνα και άλλους επισήμους. Είχεν επαφάς και μετά
του υπουργού Στρατιωτικών Παναγιώτου Κανελλοπούλου, ο οποίος τον προσεκάλεσεν όπως
επισκεφθή τους χώρους όπου είχε συντριβή ο Συμμοριτισμός. «Θέλω να ιδήτε τας περιοχάς όπου
έδρασαν οι προδόται του Έθνους και να αντικρύσετε τα εγκλήματά των», είπεν ο Κανελλόπουλος,
Digitized by 10uk1s
καθ' α εδήλωσεν ο Μακάριος επανελθών εις Κύπρον.
Μακάριος: «Το άθλιον σαρκίον των συμμοριτών...»
Πράγματι, ο Μακάριος (ως εγράφη ήδη) μετέβη εις Φλώριναν, Καστοριάν και Κοζάνην, επιθεώρησε

δε ακριτικά φυλάκια. Επανερχόμενος εις την Κύπρον (26.10.1949) εδήλωνε προς τους
δημοσιογράφους και τα εν συνεχεία:
«Η επίσκεψίς μου εις την Ελλάδα ήτο δι' εμέ μία ευκαιρία να αναπνεύσω, επ' ολίγον, ελεύθερον
αέρα και να αισθανθώ εκ του πλησίον διά μίαν ακόμη φοράν τον παλμόν του Ελληνικού Έθνους,
αγωνιζομένου μετά την συντριβήν του κομμουνιστοσυμμοριτισμού διά την αναστήλωσιν των
ερειπίων του. Ανέκφραστος είναι ο θαυμασμός μου διά τον Ελληνικόν λαόν, ο οποίος,
μαχόμενος συνεχώς από εννέα ετών εναντίον του μαύρου και του ερυθρού φασισμού, δεν
ελύγισεν, αλλ' εξήλθεν εκ του αγώνος νικητής και με ακμαίον το φρόνημα συνεχίζει υπερήφανος
τον δρόμον της τιμής και των μεγάλων πεπρωμένων του. Με τας νίκας του Εθνικού μας στρατού
το κομμουνιστικόν μίασμα δεν μολύνει πλέον την Ελληνικήν πατρίδα και οι ολίγοι
εναπομείναντες συμμορίται περιδεείς περιφέρουν το άθλιον σαρκίον των τήδε κακείσε,
προσπαθούντες να διαρρεύσουν εις τα Αλβανικά σύνορα.
»Τα εκ του πολέμου ερείπια είναι βεβαίως πολλά. Κατά την ολιγοήμερον περιοδείαν μου ανά
την Βόρειον Ελλάδα, διήλθον από χωρία κατά πάντα ηρημωμένα και εντελώς ακατοίκητα τα
οποία είναι σιωπηλοί μάρτυρες του κομμουνιστικού οργίου.
»Ο αγών της ανοικοδομήσεως ήρχισεν, ήδη, και το σύνθημα του ειρηνικού συναγερμού διά την
ανοικοδόμησιν εδόθη. Εις τον αγώνα αυτόν δεν πρέπει να υστερήση η Κύπρος. Καθήκον όλων
μας είναι να προσφέρωμεν εκ του περισσεύματος και του υστερήματός μας ακόμη βοήθειαν
προς τους πληγέντας αδελφούς μας. Μας δίδεται η ευκαιρία διά μίαν ακόμη φοράν να
αποδείξωμεν διά του τρόπου αυτού, τον άρρηκτον δεσμόν μας με την Ελλάδα και, ως γνήσια
τέκνα της Ελληνικής Μητρός, να εκφράσωμεν την αγάπην μας προς εκείνην, αγωνιζομένην διά
την ολοκλήρωσιν της Νίκης της».
Το Α.Κ.Ε.Λ. υπό τον Εζεκίαν Παπαϊωάννου ήθελε (κατά το 1949) να εμφανίζεται ως κόμμα ενωτικόν
και υπερπατριωτικόν. Εγνώριζον, βεβαίως, οι εμπνευσταί της απατηλής στροφής προς την Ένωσιν, ότι
το αίτημα τούτο, διά να είναι αληθές και διά να έχη πιθανότητα επιτυχίας, δεν έπρεπε να είναι
ευκαιριακόν αλλά διαρκές και επίμονον, όπερ δε σπουδαιότερον, δεν έπρεπε να συναρτάται και
εξαρτάται από τας εν Ελλάδι πολιτειακάς και πολιτικάς περιστάσεις. Απλή εθνική δεοντολογία, αλλά
και στοιχειώδης πρακτική επέβαλλον εις τους Κυπρίους να επιδιώκουν την ενσωμάτωσίν των με το
ελεύθερον Ελληνικόν κράτος, χωρίς να επηρεάζεται το αίτημά των αυτό από τας μεταβαλλομένας
ελλαδικάς περιστάσεις. Παλαίοντες ούτοι να απαλλαγούν από την δουλείαν των, θα επήγαινε πολύ
να ζητούν εκ προοιμίου να διορθώσουν τα εν Ελλάδι πράγματα και ρυθμίσουν ταύτα προς τας
αρεσκείας και την πολιτικήν βούλησίν των. Δηλαδή, η Κύπρος έπρεπεν αταλαντεύτως να ζητή Ένωσιν,
οιοιδήποτε και αν ήσαν οι εν Αθήναις κυβερνώντες και οπωσδήποτε και αν διεχειρίζοντο ούτοι την
εξουσίαν. Διότι, η Ένωσις, εάν επετυγχάνετο, θα ήτο επίτευγμα μέγα και μόνιμον, ενώ και αι πλέον
δυσάρεστοι καταστάσεις εις την μητέρα πατρίδα, θα ήσαν παροδικοί και θα ηφανίζοντο κάποτε μέσα
εις την ροήν του χρόνου και της Ιστορίας.
Παραδεχόμενος την ανωτέρω λογικήν αναγκαιότητα, ο Μακάριος έλεγε, κατά την διάρκειαν της
Επταετίας του στρατιωτικού καθεστώτος (1967‐1974) και επανελάμβανε προφορικώς και γραπτώς:
«Έχω εθνικόν χρέος να συνεργάζωμαι με τας εκάστοτε Ελληνικάς κυβερνήσεις». Υπερακοντίζων,
επροχώρει μάλιστα και έπλεκε το εγκώμιον του ηγέτου του καθεστώτος εκείνου, λέγων (19.8.1970)
Digitized by 10uk1s
ότι «ο κ. Παπαδόπουλος συνδυάζει τόλμην μετά συνέσεως εις την αντιμετώπισιν καταστάσεων» και
προσθέτων ότι «ο συνδυασμός αυτός αποτελεί σπουδαίον προσόν διά τον χειρισμόν εθνικών
θεμάτων, ως είναι το Κυπριακόν»...
Ο Ε. Παπαϊωάννου προσεποιήθη προς στιγμήν ότι και αυτός συμμερίζεται την γενικής αποδοχής
παλαιάν άποψιν της άνευ όρων Ενώσεως της Κύπρου μετά της Ελλάδος. Την 10.12.1949 η Κεντρική
Επιτροπή του Α.Κ.Ε.Λ. εκάλει τον Κυπριακόν λαόν, εν όψει του επικειμένου Ενωτικού
Δημοψηφίσματος, «να ψηφίσει πανηγυρικά την ένωση και μόνο την ένωση κάτω από οποιοδήποτε
καθεστώς στην Ελλάδα». Η θέσις ήτο ορθή αλλά ‐ως συνήθως‐ δεν ήτο ειλικρινής. Και θα
απεδεικνύετο εις την πράξιν ότι οι Κομμουνισταί ήσαν ασυνεπείς. Ιδού αι αποδείξεις:
Την 25.3.1950 ο Παπαϊωάννου, σαρκάζων την Εθναρχικήν αποστολήν, η οποία θα μετέβαινεν εις το
εξωτερικόν διά να προβάλη και αξιοποιήση το αποτέλεσμα του Ενωτικού Δημοψηφίσματος, έλεγε δι'
αυτήν: «Το βέβαιον είναι πως θα βάλει πανιά για το «εθνικόν κέντρον» των Αγγλοαμερικανών ‐την
Αθήνα‐ κι ανάλογα με τις υποδείξεις αυτού του κέντρου θα πράξει». Αλλά βεβαίως, το εθνικόν
κέντρον του Ελληνισμού, προβαλλόμενον ως... ερεβώδες πρακτορείον των ξένων «ιμπεριαλιστών»,
δεν θα ήτο κάτι το ιδεώδες και ποθητόν υπό των Κυπρίων. Η πολιτική Παπαϊωάννου καθίστα την
Ένωσιν φοβεράν και αποκρουστικήν, ή ‐κατά την πλέον επιεική εκδοχήν‐ μετέθετε ταύτην εις το
απώτερον μέλλον όταν εν Αθήναις θα εγκαθίστατο καθεστώς της αρεσκείας των Κομμουνιστών!
Ο Εζεκίας προσφέρει τρεις... μεραρχίας!
Όταν, το 1952, απεσκίρτησεν από το Α.Κ.Ε.Λ. ο κορυφαίος ηγέτης του Αδάμ Αδάμαντος, προέβη εις

αποκαλύψεις (εφ. «Φως», 8.11.1952) διά τας επαφάς της τριμελούς «Λαϊκής Πρεσβείας» εις το
εξωτερικόν (Ε. Παπαϊωάννου, Ε. Ιωαννίδης και Α. Αδάμαντος). Εις Παρισίους ‐έγραψεν ο Αδάμαντος,
χωρίς να δύναται να διαψευσθή, αφού υπήρξεν αυτήκοος μάρτυς‐ η «Πρεσβεία» είχε συνάντησιν
μετά του ηγέτου της κομμουνιστικής «Παγκόσμιας Συνδικαλιστικής Οργάνωσης» (Π.Σ.Ο.) Λουί Σαγιάν
και του Ρώσσου αντιπροσώπου. Και οι δύο ούτοι Κομμουνισταί, όταν ήκουσαν τας περί του
Κυπριακού απόψεις των εκ Κύπρου ομοφρόνων των, παρετήρησαν:
‐Καλά εθνική αποκατάσταση και Ένωση με την Ελλάδα. Μα γιατί με τη μοναρχοφασιστική Ελλάδα;
Ο Παπαϊωάννου είχεν μίαν εκδοχήν, πειστικήν ως ενόμιζε. Γράφει ο Αδάμαντος: «Εξαντλήσαμεν όλα
τα συνήθη επιχειρήματα χωρίς το προσδοκώμενον αποτέλεσμα, ο δε γενικός γραμματέας του Α.Κ.ΕΛ.,
για να καταπλήξει και να αποστομώσει τους επιτελείς της Π.Σ.Ο. εδήλωνεν (ω ιερά και αγία απλότης!)
ότι Ένωση σημαίνει προσθήκη τριών μεραρχιών στις δημοκρατικές δυνάμεις της Ελλάδος».
Αλλά αι «δημοκρατικαί» αυταί δυνάμεις είχον ήδη συντριβή από έτους, η δε «θερμοκέφαλη και
μαχητική» ‐κατά τον Αδάμαντος‐ επιχειρηματολογία του Παπαϊωάννου τον εδείκνυε νοσταλγόν του
Συμμοριτισμού. Αυτοί, όμως, που θα... προσέθετον (τρέμε κόσμε!) τρεις ολοκλήρους μεραρχίας διά
να πολεμήσουν τον Ελληνικόν «μοναρχοφασισμόν», όταν μεν ο «Δημοκρατικός Στρατός» υφίστατο
ακόμη και εμάχετο, επροτίμησαν να αποστείλουν ως ενίσχυσιν μερικούς ‐παγιδευθέντας και τούτους‐
Κυπρίους φοιτητάς οι οποίοι εσπούδαζον εις την Πράγαν, όταν δε ήρχισεν ο ένοπλος αγών κατά των
Άγγλων, το 1955, δεν είχον τον ανδρισμόν να «βγάλουν» μίαν έστω πενταμελή ομάδα να πλήξη τους
ξένους δυνάστας! Το επιχείρημα Παπαϊωάννου, εκτός από αστείον λεονταρισμόν, εμαρτύρει και την
Σταλινικήν νοοτροπίαν του ηγέτου του Α.Κ.Ε.Λ., γνωστού όντος ότι ο αιμοσταγής δικτάτωρ της
Ρωσσίας εστάθμιζε και απετίμα τα πάντα εις μεραρχίας!
Την 8.2.1950 ο Παπαϊωάννου, λησμονών όσα έλεγε περί Ενώσεως υπό οιονδήποτε εν Ελλάδι
καθεστώς, έγραφε: «Δεν μπορούμε να λέμε πως κάμνουμε ενωτικό αγώνα αν δεν διεξάγαμε συνάμα
Digitized by 10uk1s
και εντατική πάλη ενάντια στο μοναρχοφασιστικό καθεστώς της Αθήνας».
Το Κ.Κ.Ε. ρίπτει προς το Α.Κ.Ε.Λ. νέον σύνθημα
Από το Κ.Κ.Ε. έρχονται προς το Α.Κ.Ε.Λ. μηνύματα κατ' ουσίαν ανθενωτικά. Τρία ηγετικά στελέχη του
Κ.Κ.Ε. (Γ. Ιωαννίδης, Π. Ρούσος και Κ. Κολιγιάννης) δημοσιεύουν εις τον «Νέον Κόσμο», τον Νοέμβριον
1951, μελέτην, εις την οποίαν ρίπτουν το σύνθημα: «Λεύτερη Κύπρος μέσα σε μια λεύτερη και
δημοκρατική Ελλάδα». Το σύνθημα τούτο, αντίθετον προς την πρώτην θέσιν του Α.Κ.Ε.Λ., ασπάζονται
οι Κύπριοι Κομμουνισταί. Το Α.Κ.Ε.Λ. υιοθετεί την μελέτην ταύτην εις τον «Δημοκράτην» τον
Ιανουάριον 1952, αλλά και την επικαλείται ως μέγα τεκμήριον εις την απόφασιν, του Αυγούστου
1952, αποβολής των «φραξιονιστών» από το Κόμμα.
Μέσα εις την πληθωρικότητα των θέσεών του επί των εθνικών θεμάτων και τους καταιγισμούς του
απυλώτου, αλλά και ασυνέτου, στόματός του, ο ηγέτης του Α.Κ.Ε.Λ. Εζεκίας Παπαϊωάννου είχεν
απόψεις και επί του Βορειοηπειρωτικού. Αλύτρωτος αυτός, «ενωτικός» κατά την εξεταζομένην
περίοδον, προβάλλων δε ως λάτρης της Ελλάδος, ήτο μάλλον φυσικόν ότι με πατριωτικόν πάθος θα
αντίκρυζε το ευρύτερον φάσμα των εθνικών προβλημάτων. Δηλαδή, ότι θα κατενόει, μεταξύ άλλων,
και τα δίκαια των Βορειοηπειρωτών.
Εν τούτοις, ο Παπαϊωάννου δεν ηκολούθει την δεοντολογίαν αυτήν. Εις δηλώσεις του εις την Πράγαν,
κατά το θέρος του 1950, έλεγε και τα εξής: «Κατ' εντολή των Αγγλοαμερικάνων ιμπεριαλιστών
αφεντικών τους και σε συνεργασία με τον αρχικατάσκοπο Τίτο, οι μοναρχοφασίστες προσπαθούν ν'
αρπάξουν εδάφη από τη Λαϊκή Δημοκρατία της Αλβανίας». Αυτά τα εδάφη τα οποία ‐κατά τον ηγέτην
του Κυπριακού Κομμουνισμού‐ οι «μοναρχοφασίστες της Αθήνας» προσεπάθουν να αρπάσουν από
την Αλβανίαν, ήσαν τα από αιώνων Ελληνικά εδάφη της μαρτυρικής Βορείου Ηπείρου! Όσον δε
αφορά τον «αρχικατάσκοπο Τίτο», πρέπει να λεχθή ότι το Α.Κ.Ε.Λ. μετέσχε προεχόντως εις την θερμήν
υποδοχήν η οποία, κατά το 1965, εγένετο εις τον επισήμως επισκεφθέντα την νήσον Στρατάρχην.
Διατί, όμως, να ζητήται εθνική συνέπεια από τον Παπαϊωάννου, αφού πραγματικήν του Πατρίδα δεν
είχε ποτέ την Ελλάδα, αλλά την Σοβιετικήν Ένωσιν! Η εν προκειμένω θέσις του ήτο διατυπωμένη,
κατηγορηματικώς και επιγραμματικώς, εις τον «Θεωρητικόν Δημοκράτην» (τεύχος 11‐12, Δεκέμβριος
1952) και ήτο η ακόλουθος:
«Ο καλύτερος τρόπος να γνωρίσουμε τον εχθρό στο Κόμμα είναι η στάση του απέναντι στη
μεγάλη χώρα του Σοσιαλισμού, τη Σοβιετική Ένωση. Ο λαός μας αγαπά τη Σοβιετική Ένωση σαν
τη μεγάλη του πατρίδα. Ο άνθρωπος που δεν πιστεύει και δεν αγαπά την Σοβ. Ένωση και τον σ.
Στάλιν δεν μπορεί και να πιστεύει στη νίκη του Σοσιαλισμού, δεν μπορεί να πιστεύει στον λαό. Η
παραμικρή παρέκκλιση από τη θέση αυτή, οδηγεί στην προδοσία, στον εθνικισμό».
Συνεπώς ο Παπαϊωάννου, λατρεύων την Ρωσσίαν και τον Στάλιν, απέφευγε τον εθνικισμόν και τας
συνακολούθους προδοσίας. Μη προδίδων δε, υπερημύνετο της ακεραιότητος της Αλβανίας η οποία
εκινδύνευεν από τας κατακτητικάς βλέψεις της Ελλάδος!
Άλλως τε, εις την συνέντευξίν του της Πράγας, ο αρχηγέτης του Α.Κ.Ε.Λ. έλεγε και αυτά τα
επιγραμματικά: «Ο Κυπριακός λαός προτιμά να δει τα χέρια του κομμένα παρά να σηκώσει τα όπλα
ενάντια στη Σοβιετική Ένωση και τις Λαϊκές Δημοκρατίες». Ας σημειωθή, ότι το θέρος 1950 ο
Παπαϊωάννου είχε μυστικάς επαφάς εις την Τσεχοσλοβακίαν μετά του ηγέτου του Κ.Κ.Ε. Ν.
Ζαχαριάδη.
Διά να συμπληρωθή κάπως η ιδεολογική φυσιογνωμία του Παπαϊωάννου, δεν παρέλκει να
Digitized by 10uk1s
παρατεθούν όσα έγραφε (21.1.1951) εις το ημερήσιον όργανον του Α.Κ.Ε.Λ.:
«Ο Λένιν πέθανε. Μα ο Λενινισμός ζει και θριαμβεύει. Άξιος συνεχιστής και διάδοχος του Λένιν ο
μεγάλος Στάλιν, ολοκληρώνει με το έργο του το οπλοστάσιο της εργατικής τάξης ‐την επιστήμη,
του Μαρξισμού ‐Λενινισμού ‐Σταλινισμού. Με οδηγό αυτή την επιστήμη, ο σοσιαλισμός θα
θριαμβεύσει μέσα στον αιώνα που περνούμε σ' ολόκληρο τον κόσμο.
»Ο Λένιν πέθανε. Μα το έργο του μένει αθάνατο. Ο Λένιν ζει στην ψυχή των εργαζομένων.
Κύπτοντας ευλαβικά την κεφαλήν στη μνήμη του μεγάλου Λένιν, οι προλετάριοι όπου γης
σηκώνουν πιο ψηλά τη σημαία του Λένιν αποφασισμένοι να παλαίψουν και να νικήσουν».
Με τοιαύτην, βεβαίως, λατρείαν διά την Σοβιετικήν Ένωσιν, τον Λένιν και τον Στάλιν, πώς να μείνη
χώρος διά την Ελλάδα και τας δικαίας διεκδικήσεις της! Αλλά και πώς ήτο δυνατόν να προωθηθή και
να έχη αισίαν έκβασιν ο απελευθερωτικός αγών των Κυπρίων, όταν υπήρχον εις τας τάξεις των οι
κήρυκες μιας τόσον καταλυτικής και ανθελληνικής ιδεολογίας!
Digitized by 10uk1s
ΤΟ ΕΝΩΤΙΚΟΝ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ
Τα ψέματα, όμως, ετελείωσαν. Το Κυπριακόν εισήρχετο από του 1950 εις φάσιν αγωνιστικήν. Αι
προσπάθειαι διά την Ένωσιν θα διεθνοποιούντο. Εν Κύπρω θα ετίθεντο μυστικώς αι προϋποθέσεις
διά την μελλοντικήν μαχητικήν και ένοπλον εξόρμησιν εναντίον των Άγγλων. Ως πρώτον βήμα εις την
νέαν αποφασιστικήν φάσιν, η Εθναρχία προέκρινε την διενέργειαν δημοψηφίσματος διά να
καταφανή ότι σύσσωμος ο Κυπριακός λαός εζήτει την απελευθέρωσίν του και την ενσωμάτωσίν του
προς την Ελλάδα. Ήτο παλαιά η ιδέα. Εις αυτήν είχεν αναφερθη, το 1947, ο Αρχιεπίσκοπος Λεόντιος,
απορρίπτων τας συνταγματικάς προτάσεις του Λόρδου Ουίνστερ και προκαλών τούτον να ενεργήση
δημοψήφισμα διά να ίδη τι πράγματι επόθουν οι Κύπριοι. Από του 1948 ωμίλει εις την Εθναρχίαν
περί της ανάγκης δημοψηφίσματος και ο Μητροπολίτης Κιτίου Μακάριος.
Οι Κομμουνισταί το εγνώριζον. Κατά την παγίαν τακτικήν των, προσεπάθησαν να υποκλέψουν την
ιδέαν και να υπερφαλαγγίσουν την Εθναρχίαν!
Την 18ην Νοεμβρίου 1949 η Εθναρχία Κύπρου έλαβε την ιστορικήν απόφασιν να διενεργήση το
Ενωτικόν Δημοψήφισμα, το οποίον επρογραμματίσθη διά την 15ην Ιανουαρίου 1950. Η απόφασις
επεσπεύθη συνεπεία της δολίας αποφάσεως του Α.Κ.Ε.Λ. να ενεργήση εκείνο ιδικόν του
δημοψήφισμα και να προλάβη την Εθναρχίαν, της οποίας εγνώριζε την εν προκειμένω
εκπεφρασμένην πρόθεσιν.
Οι Κομμουνισταί εφρύαξαν αλλ' ενήργησαν με πολιτικότητα. Ανεκοίνωσαν, ότι θα ανέστελλον το
ιδικόν των δημοψήφισμα, εάν εκείνο της Εθναρχίας επρόκειτο να είναι «πραγματικά» ενωτικόν. Μη
δυνάμενοι να υπερφαλαγγίσουν την απόφασιν των εθνικοφρόνων, άφησαν να σβήση η ιδική των
«πρωτοβουλία». Θα προσεχώρουν εις το επίσημον δημοψήφισμα. Και ‐κατά τα σχέδιά των‐
υπερθεματίζοντες τώρα εις την ενωτικήν αξίωσιν και υπερακοντίζοντες πάντα άλλον εις πατριωτικά
συνθήματα, θα ήτο δυνατόν να εξιλεωθούν από το στίγμα της ανθενωτικής συνεργασίας των μετά
των Άγγλων, να εκθέσουν την Δεξιάν της νήσου ως υποτονικήν και... ένοχον, τέλος δε να προκαλέσουν
προβλήματα εις την «μοναρχοφασιστικήν» Ελλάδα, την οποίαν εμίσουν θανασίμως αφού εις τον
Γράμμον και εις το Βίτσι μόλις είχε συντρίψει τους ομόφρονάς των του Κ.Κ.Ε.
Την 4ην Δεκεμβρίου 1949 το Α.Κ.Ε.Λ. ωργάνωσε θορυβώδη συλλαλητήρια εις τας πόλεις, δήθεν υπέρ
της Ενώσεως, πράγματι δε διά σκοπούς κομματικής καπηλείας. Εις το συλλαλητήριον της Λευκωσίας
ωμίλησεν ο νεοφανείς κομματικός αστήρ Εζεκίας Παπαϊωάννου, ο οποίος προέβη ‐κατά τα
κομμουνιστικά δημοσιεύματα‐ «σε ξεγύμνωμα της προδοσίας της δεξιοφροσύνης σε βάρος του
εθνικού ζητήματος του λαού μας».
Οι εθνικόφρονες, όμως, οι τόσον βαναύσως κατηγορούμενοι υπό των Κομμουνιστών, και διά το
δημοψήφισμα εκινητοποιήθησαν δραστηρίως, αλλά και ουσιαστικόν επαναστατικόν αγώνα
απελευθερώσεως της Κύπρου ητοιμάζοντο να αναλάβουν. Κατά το Α.Κ.Ε.Λ. ήσαν «προδόται»! Και
όμως, και τότε αλλά και εν συνεχεία, το κόμμα τούτο εζήτει επιμόνως την συνεργασίαν μετά των
«προδοτών» αυτών, επρότεινεν «ενιαία μέτωπα» και υπερκομματικά διαβήματα! Και ωρύετο όταν
απερρίπτοντο αι τοιαύται προτάσεις του περί συνεργασίας ως υποκρύπτουσαι ιδιοτελείς κομματικάς
σκοπιμότητας.
Οι Κομμουνισταί ισχυρίζοντο ότι αυτοί επίεσαν την Εθναρχίαν και την ερρυμούλκησαν εις το
Δημοψήφισμα. Πρόκειται περί ενός ακόμη ψεύδους των. Αποφασίσαντες να μετάσχουν και αυτοί εις
το Δημοψήφισμα, εξέδωσαν (10.12.1949) ανακοίνωσιν της Κεντρικής Επιτροπής του Α.Κ.Ε.Λ., εις το
κείμενον της οποίας εκαθρεπτίζετο όλη η θρασύτης των. Και τι δεν έλεγον; Κατ' αρχήν,
παραγνωρίζοντες ότι η απόφασις της Εθναρχίας ήτο αγνή και ανυστερόβουλος πράξις, εις την
ανακοίνωσίν των ανέφερον συνεχώς, ότι το Δημοψήφισμα έπρεπε να ήτο «πραγματικά» ενωτικόν, ως
Digitized by 10uk1s
να υπήρχε περίπτωσις να ήτο κάτι άλλο. Κάτι άλλο μυστηριώδες και αδιευκρίνητον, πάντως δε...
συνωμοσία πάλιν της Δεξιάς. Ούτως εις περιόδους ολοψύχου προσανατολισμού προς την Ελλάδα και
την Ένωσιν, οι Κομμουνισταί ετόλμων να ενσταλάζουν το δηλητήριον της εθνικής υποψίας εις τας
ψυχάς του Κυπριακού λαού. Άλλως τε, και κατά την πλήρη ελπίδων ‐αλλά και πραγματικών
δυνατοτήτων‐ περίοδον του 1964‐1967, ούτοι υπενόμευον τον αγώνα και ωμίλουν διά την
αποκρουστέαν «Νατοϊκήν Ένωσιν»!
Ευτελής προσπάθεια αποκομίσεως πολιτικού κέρδους
Ταπεινή κομματική προπαγάνδα εγίνετο διά της ανακοινώσεως της Κεντρικής Επιτροπής. Ανεφέρετο
εις το κείμενον του Α.Κ.Ε.Λ., το οποίον απηυθύνετο προς τον Κυπριακόν λαόν: «Σε μας εναπόκειται να
κάμουμε την 15ην του Γενάρη μέρα θριάμβου για την ΕΝΩΣΗ και σαρωτικής ήττας για το ξενικό
ιμπεριαλιστικό καθεστώς και τους λακέδες του». Αυτοί οι «λακέδες» ήσαν οι εθνικόφρονες, που ούτε
εις αυτήν την ώραν της εθνικής ανατάσεως το Α.Κ.Ε.Λ. δεν παρέλειπε να τους υβρίση, αν και εζήτει
την συνεργασίαν των!
Κοινός κλέπτης και αδίστακτος διαστρεβλωτής του νοήματος του Δημοψηφίσματος ήτο η Κ.Ε. του
Α.Κ.Ε.Λ. Διότι, ενώ εγνώριζεν ότι η υφ' όλων ψήφισις της ενωτικής αξιώσεως δεν είχε παρά το απλούν
νόημα να φύγουν οι Άγγλοι και να δοθή η Κύπρος εις την Ελλάδα, δηλαδή ήτο πράξις μακράν
κομματικών σχεδιασμών, επεχείρει να υποκλέψη πολιτικόν κέρδος. Ανέφερε: «Το ενωτικό
δημοψήφισμα είναι η καλύτερη υποστήριξη του υπομνήματος της λαϊκής παράταξης προς τον
Ο.Η.Ε.». Δηλαδή, γνωρίζοντες οι Κομμουνισταί ότι ο λαός θα υπερεψήφιζε, ήθελον εκ προοιμίου να
δώσουν άλλο νόημα εις την ψήφον του, λέγοντες ότι αυτή θα ήτο κατάφασις προς την αναφερθείσαν
μονομερή και διασπαστικήν ενέργειάν των να απευθυνθούν προς τα Ηνωμένα Έθνη, παρά την
αντίθετον γνώμην της Εθναρχίας!
Και ο Ε.Α.Σ., ελεγχόμενος από το Κομμουνιστικόν Κόμμα, απηυθύνετο προς τον λαόν: «Ό,τι απαιτείται
είναι η επαγρύπνησή σου και η έντονη δράση σου. Προ παντός επαγρύπνηση, έτσι που μήτε
υποχώρηση μήτε διαστρέβλωση να επιτραπεί». Ποία, όμως, υποχώρησις και ποία διαστρέβλωσις; Δεν
υπήρχον εις την πραγματικότητα τοιαύτα τέρατα, τα οποία εγέννα η φαντασία των Κομμουνιστών. Ο
Ε.Α.Σ. έφθανε και εις το ψητό: «Ενωμένοι προχωρήστε και δώστε μαζί την ψήφο σας. Μα προ παντός
διατηρήσατε την ενότητα και στα κατοπινά βήματα». Αυτό ήτο! Η ευκαιρία της συσπειρώσεως χάριν
του υψηλού σκοπού να αξιοποιηθή κομματικώς! «Ενότητα» υπό το Α.Κ.Ε.Λ. και υπό τας υπό
ψευδωνυμίαν ποικίλας παραφυάδας του και όχι βεβαίως υπό την ηγεσία των «ντόπιων λακέδων του
ιμπεριαλισμού»!...
Παρ' ότι το Α.Κ.Ε.Λ. επεχείρησεν αδιστάκτως να εκμεταλλευθή κομματικώς το Ενωτικόν
Δημοψήφισμα, η πλειοψηφία του Κυπριακού λαού προσήλθεν ακομμάτιστος και μέσα εις
ατμόσφαιραν αμιγούς πατριωτισμού εψήφισε το «Αξιούμεν την Ένωσιν της Κύπρου με την Ελλάδα».
Το αποτέλεσμα ήτο η κατά παμψηφίαν σχεδόν απόφανσις υπέρ της Ενώσεως.
Αφού οι Κομμουνισταί απέτυχον να προλάβουν την Εθναρχίαν και να ενεργήσουν το ιδικόν των
δημοψήφισμα, αφού απέτυχον τας «ενιαίας» εκδηλώσεις και αφού έπεσεν εις το κενόν η
προσπάθειά των να δοθή κομματικόν περιεχόμενον εις το μέγα εκείνο εθνικόν γεγονός, τώρα
επεχείρουν να διεισδύσουν δι' άλλου τρόπου. Η Εθναρχία είχεν αποφασίσει να αποστείλη
αντιπροσωπείαν («Εθνικήν Πρεσβείαν») εις την Ελλάδα και αλλαχού, προκειμένου να προβάλη και
αξιοποιήση το αποτέλεσμα του Δημοψηφίσματος. Επί κεφαλής θα ήτο ο Μητροπολίτης Κυρηνείας
Κυπριανός. Οι Κομμουνισταί εζήτησαν όπως αποσταλή κοινή Πρεσβεία, αλλά το αίτημά των τούτο
απερρίφθη, αφού επρόκειτο περί εθνικής αποστολής, μακράν πολιτικών επιδιώξεων.
Digitized by 10uk1s
Τότε οι ηγέται Α.Κ.Ε.Λ., μετά του προκαλύμματός του, του τιτλοφορηθέντος «Εθνικός
Απελευθερωτικός Συνασπισμός», απεφάσισαν να αποστείλουν εις το εξωτερικόν ιδικήν των «Λαϊκήν
Εθνικήν Πρεσβείαν», η οποία θα προέβαινεν εις διαφώτισιν. Θα μετέβαινον οι του Α.Κ.Ε.Λ. ‐ως
έλεγον‐ εις την Ελλάδα, τον Ο.Η.Ε., τας δυτικάς και εις σοσιαλιστικάς χώρας και εις την Σοβιετικήν
Ένωσιν. Εις προκήρυξίν του ο Ε.Α.Σ. κατηγορεί τον Αρχιεπίσκοπον Μακάριον ότι ενήργει αυθαιρέτως
«σάμπως ο τόπος μας αποτελεί τσιφλίκι του», ειδικώς δε διεμαρτύρετο διότι η Εθναρχία δεν έστειλε
τα αποτελέσματα του Δημοψηφίσματος εις την Σοβιετικήν Ένωσιν. Εκεί θα μετέβαινον, ως
διεκήρυσσον οι ίδιοι, διά να ασκήσουν «πλατειά διαφώτιση». Πολλά ανέμενον, χάριν της Κύπρου και
του Κόμματός των, από την «μεγάλην προστάτιδα».
Ανεπιθύμητοι εις την Μόσχαν οι Ακελικοί!
Η Κυβέρνησις Πλαστήρα απηγόρευσεν άφιξιν της τριμελούς αποστολής του Α.Κ.Ε.Λ., εκ των Ε.
Παπαϊωάννου, Α. Αδάμαντος και Ε. Ιωαννίδη. Οι Αμερικανοί επίσης δεν επέτρεψαν μετάβασίν της εις
Νέαν Υόρκην όπου θα απηυθύνετο προς τον Ο.Η.Ε. Η «Λαϊκή Εθνική Πρεσβεία» επεσκέφθη (θέρος
του 1950) το Λονδίνον, τους Παρισίους, την Πράγαν, το Βουκουρέστιον, την Βαρσοβίαν και την
Βουδαπέστην και επραγματοποίησε σειράν επαφών. Επανελθών, την 8ην Σεπτεμβρίου 1950, εις
Λευκωσίαν ο γενικός γραμματεύς του Α.Κ.Ε.Λ. Ε. Παπαϊωάννου προέβη εις πληθωρικάς δηλώσεις διά
των οποίων περίπου ενεφάνισεν ως θρίαμβον την αποστολήν του Κόμματός του. Διεβεβαίωνεν ότι το
Κυπριακόν θα ετίθετο οπωσδήποτε ενώπιον της προσεχούς συνελεύσεως του Ο.Η.Ε., άφηνε δε να
εννοηθή ότι η Σοβιετική Ένωσις θα διεδραμάτιζεν, εν προκειμένω, πρωταγωνιστικόν ρόλον. Εις τας
δηλώσεις του κατηγόρει ως προδοτικήν την Ελληνικήν κυβέρνησιν και μέσα εις τους παφλασμούς της
ανθελληνικής λύσσης του δεν έμενε κατηγορία που να μη διετύπωνε κατά της Ελλάδος. Η λύσσα του
εγίνετο ακόμη μεγαλειτέρα διότι αι Αθήναι απέτρεψαν την επί του εθνικού εδάφους ανάπτυξιν της
κομματικής προπαγάνδας του Α.Κ.Ε.Λ. διά της απαγορεύσεως της εισόδου των τριών ηγετών του
Κόμματος.
Ο Παπαϊωάννου, διά των δηλώσεών του ενεφάνιζε τον Ανατολικόν Κόσμον ως προμαχούντα του
Κυπριακού αγώνος και ως ασυγκράτητον να ριφθή εις την διπλωματικήν μάχην διά την
απελευθέρωσιν της Κύπρου! Εις την έκθεσιν διά τα αποτελέσματα της αποστολής, αφού ανελύοντο αι
κατά τόπους επαφαί, ετονίζετο (με κεφάλαια μάλιστα!), ότι «η Σοβιετική Ένωση και οι Λαϊκές
Δημοκρατίες είναι μαζί μας». Ο ηγέτης του Α.Κ.Ε.Λ. εψεύδετο εις όλα και εδημαγώγει αναισχύντως,
παραπλανών τους Κυπρίους. Τα αποκαλυπτήριά του έκαμεν ο εκ των τριών μελών της κομμουνιστικής
αποστολής και λόγιος του Κόμματος Αδάμ Αδάμαντος, δύο μόλις έτη βραδύτερον, μετά την
αποχώρησίν του εκ του Α.Κ.Ε.Λ. Έγραφεν ο Αδάμαντος (εφ. «Φως», 3.10.1952) τα εξής: «Όταν τον
Οκτώβρη του 1950 γύριζα άπρακτος από την αποστολή της Πρεσβείας και ‐αντίθετα προς όσα
δημαγωγικά είχε διακηρύξει ο κ. Εζεκίας‐ εγώ έλεγα πως δεν επίστευα ότι το ζήτημά μας θ'
ανακινηθεί, εχαρακτηριζόμουν και τότε ως αντικομματικός και αντισοβιετικός».
Εν τούτοις, η ιλαροτραγωδία απεκορυφούτο εις άλλο σημείον. Ενώ ο Παπαϊωάννου, μετά την
επάνοδόν του εκ του εξωτερικού καθύβριζε την Ελλάδα και τας ΗΠΑ ότι δεν εδέχθησαν καν την
είσοδόν των και ενεφάνιζε την Σοβιετικήν Ένωσιν ως συναντιλήπτορα και σθεναρόν διεκδικητήν των
Κυπριακών δικαίων, η αλήθεια είναι ότι η Μόσχα απηγόρευσε την άφιξίν των εις την Σοβ. Ένωσιν!
Το έγραψεν ο Αδάμαντος χωρίς να διαψευσθή. Εις το αναφερθέν άρθρον του απεκάλυπτεν:
«Όταν το 1950 η Λαϊκή μας Πρεσβεία εκαθόταν επί 40ήμερον εις το Βουκουρέστι και υπέβαλλεν
αίτηση στη Σοβιετική Πρεσβεία, για να της θεωρήσει τα διαβατήρια να μεταβεί στη Μόσχα, γιατί
αρνήθηκε να το κάμει και συνεβούλευσε την Κυπριακή Πρεσβεία να επισκεφθεί τις άλλες Λαϊκές
Δημοκρατίες;».
Digitized by 10uk1s
Εις έτερον άρθρον του ο Αδάμαντος (εφ. «Φως» 7.11.1952) απεκάλυπτεν, ότι εις Παρισίους οι
αποτελούντες την ηγεσίαν της κομμουνιστικής Π.Σ.Ο. «δεν επροθυμοποιήθησαν να μας δώσουν
ανεπιφύλακτη βεβαίωση υποστήριξης (εχρειάσθηκε πολλή ώρα και τέχνη για ένα, «ήξεις αφήξεις»,
μήνυμα προς τον Κυπριακό Λαό) και ενώ υποσχέθηκαν να βάλουν το ζήτημα στο Συμβούλιο, δεν
είδαμε τίποτε θετικό και επίσημο». Έλεγεν ακόμη ότι το Γαλλικόν Κομμουνιστικόν Κόμμα τους
απέπεμψε χωρίς να τους δεχθή, συνεπλήρωνε δε: «Καλύτερη δεν ήταν η θέση μας στα άλλα μέρη, εις
δε το Βουκουρέστι εκαθόμαστε τελείως άπρακτοι επί σαράντα σχεδόν ημέρες μέχρις ότου μας λεχθή
πως δεν ήταν ανάγκη να μεταβούμε στην Μόσχα (τοις φρονίμοις ολίγα) και μας εσυμβούλευαν να
περιορισθούμε στις Λαϊκές Δημοκρατίες».
Δηλαδή ενώ ο Παπαϊωάννου ‐αποκαλυπτόμενος ήδη υπό συντρόφου του ως κοινός πολιτικός
απατεών!‐ προέβαλλεν ως πληθωρικήν την εσοδείαν της αποστολής με πυκνάς επαφάς και αφορήτως
βαρύ πρόγραμμα, ο Αδάμαντος έλεγεν ότι το ήμισυ περίπου του χρόνου των ηνάλωσαν εις αδρανή
αναμονήν των θεωρήσεων των διαβατηρίων των διά την Μόσχαν, αι οποίαι ουδέποτε ήλθον!...
Το 1950 είναι οριακός σταθμός εις την σύγχρονον ιστορίαν της Κύπρου. Διά του Ενωτικού
Δημοψηφίσματος και της καθολικής καταφάσεως των Κυπρίων υπέρ της αποδόσεως της νήσου των
εις την Ελλάδα σημειούται η απαρχή εντονωτέρας προβολής του Κυπριακού ζητήματος. Εις την
ηγεσίαν του αγώνος θα ευρεθή ο Μακάριος, ο από Κιτίου, αναδειχθείς Αρχιεπίσκοπος και Εθνάρχης
μετά τον θάνατον του υπεργήρου Μακαρίου Β'. Ο νέος ηγέτης αναλαμβάνει συνεχείς αποστολάς εις
Αθήνας και αλλαχού αξιών τα δίκαια της ιδιαιτέρας πατρίδος του, τα οποία, τότε, εθεώρει ως
ικανοποιούμενα μόνον διά της Ενώσεως. Αι εθνικαί οργανώσεις της Μεγαλονήσου, εγερθείσαι από
μακρόν και ευδαίμονα λήθαργον, δραστηριοποιούνται και προτάσσουν τείχος αδιαπέραστον προ του
Κομμουνισμού. Και, όπερ σημαντικώτερον, ολίγον κατ' ολίγον, εις τα άδυτα των ψυχών αρχίζει να
αποκρυσταλλούται εις ισχυράν πεποίθησιν η ιδέα ότι πρέπει, παραλλήλως προς τας διπλωματικάς
προσπαθείας, να αναληφθή αγών διά των όπλων, αγών επαναστατικός, κατά των Άγγλων.
Παλαιοί ύβρεις του μετέπειτα εγκωμιαστού
Οι ηγέται του Α.Κ.Ε.Λ. εγνώριζον ότι ισχυρά και δεσπόζουσα μορφή της Εθναρχίας, ήδη προ της
αναδείξεώς του εις Αρχιεπίσκοπον, ήτο ο Μητροπολίτης Κιτίου Μακάριος. Δεν ηγνόουν, ότι ούτος
διεδραμάτιζε ρόλον πρωταγωνιστικόν εις την αντιμετώπισιν των πλεκτανών του Α.Κ.Ε.Λ. και την
απόρριψιν των κομμουνιστικών διαβημάτων. Διά τούτο οι Κομμουνισταί ηγέται λυσσούν κατά του
Μακαρίου. «Πράκτορα» των μοναρχοφασιστών και «λακέ» του ιμπεριαλισμού τον αποκαλούν.
Αμφισβητούν και υπονομεύουν τον εθναρχικόν του ρόλον. Καθημερινώς σχεδόν, μετά το 1950,
ευρίσκουν και κάτι διά να δικαιολογήσουν την πολεμικήν των εναντίον του. Άλλως τε, από της
εκλογής του Μακαρίου εις τον Αρχιεπισκοπικόν Θρόνον της Κύπρου, ήσαν εμμανείς κατήγοροι και
υβρισταί τούτου. Την 27.8.1950, ο γνωστός Μιλτιάδης Χριστοδούλου (ο μετέπειτα λειχοπίναξ της
αρχιεπισκοπικής και προεδρικής αυλής), παχυνόμενος τότε από την Ακελικήν τράπεζαν, εχαρακτήριζε,
δι' άρθρου του, την εκλογήν του Μακαρίου ως «αντιλαϊκή, αντεθνική, διασπαστική». Ανάλογον,
βεβαίως, εφευρετικότητα και δυναμισμόν θα εδείκνυε κατόπιν, επί πολλά έτη, εις την δουλικήν
εγκωμίασιν και προβολήν του Μακαρίου. Πάντως τότε ετόνιζε και τα ακόλουθα:
«Κάτω από τέτιες περιστάσεις, δεν πρόκειται σήμερα να εκλεγεί αρχιεπίσκοπος. Πρόκειται να
ανεβαστεί και πάλιν στην αρχιεπισκοπή ένα πρόσωπο το οποίο θα υποδυθεί το ρόλο του ηγέτη
της δεξιάς, ή μάλλον τώρα το ρόλο μιας μερίδας της δεξιάς, εκείνης που πιστεύει στη
συνεργασία με τον ξένο κυρίαρχο στην καθημερινή πολιτική της ζωή και καταβαραθρώνει την
κυπριακή εθνική υπόθεση. Στις σημερινές «εκλογές» θα γίνει ένα χειρότερο πραξικόπημα από το
προηγούμενο σε βάρος του λαού και του εθνικού αγώνα. Γι' αυτό και ο λαός δε θέλει να μολύνει
τα χέρια του αναμιγνυόμενος στο πραξικόπημα αυτό».
Digitized by 10uk1s
Την 23ην Μαΐου 1951 εις το ημερήσιον εκφραστικόν όργανον του Α.Κ.Ε.Λ. «Νέος Δημοκράτης»
δημοσιεύεται άρθρον υπό τον τίτλον «Ο σωστός δρόμος», εις το οποίον, μεταξύ άλλων, τονίζεται ότι η
πολιτική του Μακαρίου είναι «αντεθνική» και «αντιπατριωτική». Ιδού ένα χαρακτηριστικόν
απόσπασμα:
«Αλλά τι άλλο περιμένομε από την εδώ αντίδραση; Ο Μακάριος μίλησε στην τελευταία
συνεδρίαση του «εθναρχικού του συμβουλίου» και αφού αναμάσησε διάφορα «εθνικά» και
«πατριωτικά» και «οικονομικά», θεώρησε ύψιστό του καθήκον να σιωπήσει για ένα
κεφαλαιώδες ζήτημα, που απασχολεί σήμερα έντονα το λαό μας και συνδέεται άμεσα με τους
αγώνες του για εθνική λευτεριά. Θεώρησε ύψιστό του καθήκον να σιωπήσει, να μη πει λέξη για
το ζήτημα της ειρήνης. Κι αυτό τη στιγμή που ο λαός ολόκληρος ετοιμάζεται να αρχίσει μια νέα
εκστρατεία και να θέσει τις χιλιάδες των υπογραφών του κάτω από την ιστορική διακήρυξη του
Βερολίνου για σύμφωνο ειρήνης μεταξύ των Πέντε Μεγάλων Δυνάμεων. Κι ενώ ο λαός
ετοιμάζεται για τη μεγαλειώδη του αυτή εξόρμηση η δεξιά με επί κεφαλής την εθναρχία της
τέρπεται γιατί το «εθνικόν της κέντρον» προσδένεται ακόμα πιο σφικτά στο άρμα εκείνων που
εντείνουν τις πολεμικές τους προετοιμασίες και επιδιώκουν τη μετατροπή της Κύπρου σε
πολεμική βάση πράμα που σημαίνει περαιτέρω παράταση της δουλείας μας.
»Ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος έκλεισε προχτές το στόμα του για το κεφαλαιώδες αυτό ζήτημα! Κι
όχι μόνον αυτό. Όλος ο λαός θυμάται ποια στάση τήρησε έναντι στην έκκληση του Πατριαρχείου
της Μόσχας υπέρ της ειρήνης. Απέρριψε με το χειρότερο τρόπο την έκκληση, προέβηκε σε
τόσους ανοίκειους χαρακτηρισμούς και ανοικτά διακήρυξε πως υποστηρίζει την πολιτική των
πολεμοποιών της Αμερικής. Αυτή είναι η πολιτική του. Πολιτική στη βάση της αντεθνική,
αντιπατριωτική. Πολιτική που δεν απομακρύνει την Κύπρο από τις αγκάλες της ξενοκρατίας, μα
αντίθετα που οδηγεί σε διαιώνιση του αποικιακού καθεστώτος. Γιατί τι άλλο σημαίνουν
στρατιωτικές βάσεις στον τόπο μας ελεγχόμενες από τους Εγγλέζους και τους Αμερικανούς;».
Το άρθρον τούτο υπέγραφε πάλιν ο εκ των κορυφαίων ηγετών του Α.Κ.Ε.Λ. Μιλτιάδης Χριστοδούλου,
ο κατόπιν σατανικός θεωρητικός της αποσχίσεως από την Ελλάδα.
Καθ' ην στιγμήν η Εθναρχία έθετεν ως στόχον της επαναστατικόν αγώνα κατά των Άγγλων
αποικιοκρατών και, εμμέσως, κατά των Αμερικανών συμμάχων των, οι Κομμουνισταί κατηγορούν
ταύτην ως... προδίδουσαν το Κυπριακόν και ως δήθεν συμμαχούσαν μετά των ιμπεριαλιστών. Ο
«Θεωρητικός Δημοκράτης» (τεύχος 8‐9, Αύγουστος ‐ Σεπτέμβριος 1952) έγραφε και τα ακόλουθα:
«Το «εθναρχοσυμβούλιο» των αστοτσιφλικάδων με ηγέτη τον πλασιέ των αμερικάνικων
ιμπεριαλιστικών επιδιώξεων στην Κύπρο, Μακάριο, προσπαθεί να συγκαλύψη το συμβιβασμό
του με τον ιμπεριαλισμό πίσω από ένα προπέτασμα δημοκοπίας για το κυπριακό εθνικό ζήτημα.
Το προδοτικό, αμερικανόδουλο μοναρχοφασιστικό καθεστώς στην Ελλάδα και το
«εθναρχοσυμβούλιο» των αστοτσιφλικάδων ξεπουλούν την Κύπρο και την Ελλάδα μαζί στα ξένα
ιμπεριαλιστικά συμφέροντα και σκοπούς. Καμιά απολύτως πατριωτική συνέπεια δεν είναι
δυνατό να περιμένουμε από το «εθναρχοσυμβούλιο της αστοτσιφλικάδικης αντίδρασης».
Ο Μακάριος, λοιπόν, ήτο «πλασιέ» των αντικυπριακών επιδιώξεων. Αυτά έγραφε το Α.Κ.Ε.Λ., πολύ δε
χειρότερα έλεγον οι άνθρωποί του διά τον Κύπριον ηγέτην. Αι ύβρεις των θα συνεχίζοντο επί πολλά
έτη, διά να καταλήξη, μετά το 1977, το Α.Κ.Ε.Λ. να αυτοπροβάλλεται ως τηρητής των «υποθηκών»
Μακαρίου!...
Digitized by 10uk1s
Αι εκτιμήσεις και αι τότε προθέσεις του Μακαρίου
Κατά την περίοδον, πάντως, εκείνην ‐μετά το Ενωτικόν Δημοψήφισμα‐ καθ' ην οι κομμουνισταί του
Α.Κ.Ε.Λ. υπενόμευον και καθύβριζον τον Μακάριον, ο ίδιος δεν είχε καλυτέρας ιδέας και δεν έτρεφεν
αγαθώτερα αισθήματα διά τον Κομμουνισμόν και τους εν Κύπρω ηγέτας και οπαδούς του. Ωμίλει και
κατεφέρετο σφόδρα εναντίον των, εις μίαν δε περίπτωσιν εδήλωσε περίπου ότι ελυπείτο διότι δεν
είχεν αρμοδιότητα να λάβη αστυνομικά μέτρα εναντίον των. Συγκεκριμένως: Την 6ην Απριλίου 1951 ο
Μακάριος έδωσε συνέντευξιν τύπου εις το ξενοδοχείον «Μεγάλη Βρεταννία», εις την οποίαν μετείχον
και αντιπρόσωποι ξένων εφημερίδων και περιοδικών. Όσα είπεν είναι ιδιαιτέρως ενδιαφέροντα διά
την τότε κατάστασιν του Κομμουνισμού. Ιδού αι ερωταποκρίσεις:
ΕΡΩΤΗΣΙΣ: (Του Γάλλου ανταποκριτού Κονιάρ): Θα ήθελα να γνωρίζω, εις την περίπτωσιν της ενώσεως
της Κύπρου με την Ελλάδα, πώς αντιμετωπίζει η Εθναρχία Κύπρου την μεταχείρισιν των
κομμουνιστών, οι οποίοι κατά τα λεγόμενά των ανέρχονται εις 50%, εφ' όσον εις την Ελλάδα ο
κομμουνισμός ευρίσκεται εκτός νόμου; Θα κλεισθούν εις φυλακάς ή εις στρατόπεδα συγκεντρώσεως;
ΑΠΑΝΤΗΣΙΣ: Ως προς το πρώτον μέρος της ερωτήσεως θα ήθελον να είπω, ότι το ποσοστόν των
κομμουνιστών εις την Κύπρον είναι πολύ ολιγώτερον του φημολογουμένου. Όταν ήσθε εις την
Κύπρον κ. Κονιάρ, ηρωτήσατε νομίζω την Κυπριακήν Κυβέρνησιν περί αυτού και σας είχεν ειπεί ότι το
ποσοστόν των κομμουνιστών ανήρχετο εις 12%. Το ενθυμείσθε;
ΚΟΝΙΑΡ: Δεν ενθυμούμαι καλώς, αλλά νομίζω ότι μου είχεν είπει 25%.
ΑΠΑΝΤΗΣΙΣ: Τότε θα σας είπω, ότι είναι πολύ ολιγώτερον το ποσοστόν αυτό. Προ ολίγων ετών
ανήρχετο πράγματι εις 25‐30%, σήμερον όμως έχει πολύ υποχωρήσει το ποσοστόν αυτό, ώστε δεν θα
πρέπει να υπολογίζεται τούτο πέραν του 12‐15%. Ως προς το δεύτερον μέρος της ερωτήσεως, έχω να
είπω ότι είναι έργον της Ελληνικής Κυβερνήσεως, τι θα κάμη τους κομμουνιστάς μετά την ένωσιν.
ΔΙΟΤΙ ΗΜΕΙΣ ΔΕΝ ΕΧΟΜΕΝ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΗΝ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΑ, ΔΙΑ ΝΑ ΛΑΒΩΜΕΝ ΜΕΤΡΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΩΝ.
ΕΡΩΤΗΣΙΣ: Μήπως εκ του παρελθόντος έχετε παραδείγματα,κατά τα οποία η Αγγλική Κυβέρνησις, η
Κυβέρνησις της Κύπρου,συνεργάζεται με τους κομμουνιστάς, αναλόγως των συμφερόντων της
πολιτικής της;
ΑΠΑΝΤΗΣΙΣ: Λυπούμαι πολύ, διότι θα είπω ναι. Όταν ήρχισεν εις την Κύπρον να αναφαίνεται ο
κομμουνισμός, κατά τα έτη του πολέμου, η Κυβέρνησις δεν έλαβε κανέν μέτρον εναντίον των, όπως
δεν λαμβάνει και τώρα. Τουναντίον έχει σχέσεις υπόπτους με τους κομμουνιστάς. Τούτο το πράττει,
ίσως διότι συμφέρει εις την Αγγλικήν Κυβέρνησιν, όπως ο Κυπριακός λαός ευρίσκεται διηρημένος εις
δυο αντιμαχόμενα στρατόπεδα. Σήμερον οι κομμουνισταί της Κύπρου έχουν πάσαν ελευθερίαν.
Εκδίδουν ιδικάς των εφημερίδας, εις τας οποίας υβρίζουν την Ελληνικήν Κυβέρνησιν, υβρίζουν τον
Βασιλέα, υβρίζουν την Εθναρχίαν της Κύπρου».
Λυσσώδης συμπαράστασις προς το Κ.Κ.Ε.
Το Α.Κ.Ε.Λ. παρακολουθεί τας εν Ελλάδι εξελίξεις και συμπαρίσταται κατά λυσσώδη τρόπον εις το
Κ.Κ.Ε. Όταν καταδικάζεται και εκτελήται ο Νίκος Μπελογιάννης και οι συνένοχοί του, ο κομμουνιστής
δήμαρχος Αμμοχώστου Α. Αδάμαντος αποστέλλει εις την Ελληνικήν Κυβέρνησιν τηλεγράφημα και
εύχεται προς τα μέλη της όπως έχουν την τύχην του Μάκβεθ! Το Α.Κ.Ε.Λ. απευθύνει («Θ.
Δημοκράτης», 4‐5, Απρίλιος‐Μάιος 1952) την ακόλουθον έκκλησιν προς τα μέλη του:
«Ακελιστές εργαζόμενοι,
Digitized by 10uk1s
Προς τιμή του μεγάλου εθνικού μας ήρωα, Νίκου Μπελογιάννη, η Κ.Ε. του Κόμματός μας
προκήρυξε στις 4 του Απρίλη τρίμηνη άμιλλα για ισχυροποίηση του Κόμματος και του λαϊκού μας
κινήματος, για ενοποίηση των πατριωτικών δυνάμεων του λαού μας. Φωτισμένοι από το
αθάνατο παράδειγμα του Νίκου Μπελογιάννη όλοι οι Ακελιστές ας ριχτούν στην δουλειά με
ζήλο, αυταπάρνηση κι ενθουσιασμό για να πυκνώσουν τις γραμμές του Κόμματος με τα πιο
διαλεχτά στοιχεία του εργαζομένου λαού. Δεν υπάρχει ανώτερος τίτλος από τον τίτλο του
μέλους ενός τέτοιου κόμματος. Του κόμματος του Μπελογιάννη, του Ζαχαριάδη, του κόμματος
του Λένιν και του Στάλιν.
»Φωτισμένοι από το αθάνατο παράδειγμα του Νίκου Μπελογιάννη, φλογισμένοι από την
αγανάκτηση και οργή για τη γκαγκστερική εκτέλεσή του, διαποτισμένοι με τις καλύτερες
παραδόσεις του ελληνικού και κυπριακού λαού, με απαράμιλλο ενθουσιασμό, πίστη και
αφοσίωση στα ιδανικά του λαού μας, ας αναπτύξουμε νέους ρυθμούς δουλειάς και πάλης».
Όταν η Ελλάς προσχωρή εις το NATO, το Α.Κ.Ε.Λ. ‐ κατ' εντολήν των εκ Μόσχας υποβολέων του ‐
εκδηλοί σφοδράν αντίδρασιν. Εις το πλέον επίσημον όργανόν του («Θ. Δημοκράτης», 8‐9, Αύγουστος ‐
Σεπτέμβρης 1952) γράφονται μεταξύ άλλων και τα εξής:
«Το μοναρχοφασιστικό καθεστώς, που έχει ξεπουλήσει την Ελλάδα στον γκαγκστερικό
αμερικανικό ιμπεριαλισμό κάμνει το παν για να προμηθέψει την πολεμική μηχανή των
πολεμοποιών με ελληνικά σφαχτάρια. Η προσχώρηση της Ελλάδας και Τουρκίας στο Βόρειο
Ατλαντικό σύμφωνο και το πολεμικό τρίγωνο που συγκολλάται τώρα μεταξύ Αθήνας ‐ Άγκυρας ‐
Βελιγραδίου φέρνει πιο κοντά τον πόλεμο στα Βαλκάνια.
»Η Ελλάδα σήμερα μετατράπηκε σε κέντρο ιμπεριαλιστικών μηχανορραφιών ενάντια στη
Σοβιετική Ένωση και τις Λαϊκές Δημοκρατίες. Η εκτέλεση του ήρωα Νίκου Μπελογιάννη από τα
μοναρχοφασιστικά κτήνη με διαταγές των Αμερικανών αφεντάδων τους, το νέο κύμα
τρομοκρατίας που εξαπολύθηκε στην Ελλάδα, οι νέες σκηνοθετημένες, τρομοκρατικές δίκες
ενάντια στα μέλη της Κ.Ε. του Κ.Κ.Ε. και άλλους λαϊκούς αγωνιστές, έχουν για σκοπό τους να
δυναμώσουν την πολεμική υστερία και να προετοιμάσουν τον πόλεμο».
Εν τω μεταξύ, εις την σειράν τών, ατερμόνων άλλως τε, λαθών του το Α.Κ.Ε.Λ. επρόκειτο να διαπράξη
ένα ακόμη. Όταν οι Άγγλοι προσέφεραν μίαν πρώτην βαθμίδα τοπικής αυτοδιοικήσεως, τα κοινοτικά
συμβούλια, και προεκήρυξαν εκλογάς διά την κατάρτισίν των, οι Κομμουνισταί πρώτοι έρριψαν το
σύνθημα της αποχής. «Όποιος καεί στον χυλό, φυσάει και το γιαούρτι», λέει ο λαός μας. Πράγματι το
Α.Κ.Ε.Λ. ησθάνετο βαρύ το πάθημα και δαπανηρόν το πολιτικόν κόστος εκ της συμμετοχής του εις την
«Διασκεπτικήν» και την ανθενωτικήν συνεργασίαν του μετά των Άγγλων. Διά τούτο και τώρα
διεδραμάτιζε ψευδή ρόλον εθνικού πλειοδότου! Ενόμιζεν, ότι διά της νέας ταύτης, «αψόγου»
συμπεριφοράς του, θα ήτο δυνατόν να εξιλεωθή από το μέγα εθνικόν αμάρτημα της αποδοχής της
προσφερθείσης υπό των Άγγλων «αυτοκυβερνήσεως».
Εις το 7ον Συνέδριον του Κόμματος, το οποίον εκάλυπτε την περίοδον 1950‐1952, ανεγνωρίσθησαν ‐
γενναιότατα, πάντοτε‐ τα λάθη. Ομιλών ο γενικός γραμματεύς του Α.Κ.Ε.Λ. Εζεκίας Παπαϊωάννου ‐ο
οποίος, σημειωτέον, είχε την πατρότητα του συνθήματος της αποχής‐έλεγε: «Όχι σύντροφοι. Πέσαμε
έξω στην ταχτική μας. Το λάθος μας βρίσκεται στο ότι συγχύσαμε τη γραμμή με την ταχτική μας.
Εφαρμόσαμε την ταχτική της αποχής που δεν ανταποκρινόταν καθόλου στις αντικειμενικές και
υποκειμενικές συνθήκες». Και συνέχιζε τονίζων:
«Ταχτική αποχής τότε μόνο επιτρέπεται όταν μπροστά μας έχουμε προοπτικές άμεσης
αποφασιστικής πάλης. Τέτοιες προοπτικές ούτε υπήρχαν ούτε υπάρχουν σήμερα. Είχαμε είναι
αλήθεια δυο Πρεσβείες στο εξωτερικό μα τούτο δεν πρέπει σε καμμιά περίπτωση να συγχύζεται
Digitized by 10uk1s
με τις επαναστατικές συνθήκες ή τις άμεσες επαναστατικές προοπτικές.
»Το λάθος μας λοιπόν είναι καθαρά λάθος ταχτικής άσχετα με τη σωστή μας γραμμή. Ο
χαρακτήρας του λάθους μας είναι εξτρεμιστικός ‐σεχταριστικός, πηγάζει απ' τη συγχυσμένη,
εξτρεμιστική απόφαση του συνεδρίου αναφορικά με την ταχτική μας, έχει τις ρίζες του στις
θεωρητικές μας αδυναμίες, στο δογματισμό, που άφησε να επιδράσει πάνω μας και κάποια
πίεση της δεξιάς.
»Την ευθύνη για την ασάφεια στην συνεδριακή μας απόφαση φέρει η προσωρινή κεντρική
καθοδήγηση, και για το λάθος ταχτικής η Κεντρική Επιτροπή και η Κεντρική Εξελεγχτική
Επιτροπή».
Η ευθύνη διά το λάθος εκείνο ανήκεν εις τον ίδιον τον Παπαϊωάννου, ο οποίος θα έπρεπε να είχε το
στοιχειώδες θάρρος να παραιτηθή. Δεν το έπραξεν όμως, όπως και δεν θα το ετόλμα και διά
μεγαλύτερα ακόμη «λάθη» εις το μέλλον. Συνεχίζων την... θαρραλέαν αυτοκριτικήν του ενώπιον του
συνεδρίου, ανεφέρετο εμβριθέστατα εις μαρξιστικάς αρχάς και λενινιστικάς θέσεις αι οποίαι
απεδείκνυον το «λάθος»...
Λυγμική έξαρσις της Ενώσεως υπό του Εζεκία
Ο ηγέτης του Α.Κ.Ε.Λ. Εζεκίας Παπαϊωάννου ανέγνωσε προς το συνέδριον του Κόμματος
αποσπάσματα κειμένων του Λένιν, τα οποία παρείχον ιδεολογικήν θεμελίωσιν εις την άποψίν του ότι
ήτο «λαθεμένη» (και πάλιν!) η αποχή των Κομμουνιστών από τα κοινοτικά συμβούλια. Επροχώρει δε
λέγων και τα εν συνεχεία:
«Το συμπέρασμα που βγαίνει από την πολύτιμη πείρα των μπολσεβίκων είναι αδιαφιλονείκητο.
Εμείς έπρεπε να πάρουμε μέρος στα αντιδραστικώτατα κοινοτικά συμβούλια που επέβαλε ο
ξένος κυρίαρχος, γιατί δεν έχουμε επαναστατικές συνθήκες, για να διαλύσουμε κάθε ίχνος
αυταπάτης μέσα στο λαό για την ωφελιμότητά τους, για να τα πολεμήσουμε από μέσα, για να
μην επιτρέψουμε στην ξενοκρατία να δημοκοπεί γι' αυτά, για να παλαίψουμε μέσα απ' αυτά για
τα προβλήματα του λαού, συνδυάζοντας αυτό τον αγώνα με τις εξωκοινοβουλευτικές μέθοδες
πάλης, φέρνοντας όλο και πιο κοντά τις μάζες προς την αποφασιστική πάλη για τον τελικό
σκοπό.
»Μήπως αποτελεί τούτο συνθηκολόγηση με τον ιμπεριαλισμό; Αποτελεί μήπως συμβιβασμό
στην ενωτική μας γραμμή; Αποτελεί αποδοχή των συνταγματικών μεταρρυθμίσεων; Αποτελεί
μια νέα έκδοση του λάθους της αυτοκυβέρνησης; Όχι, τίποτα απόλα αυτά δεν είναι. Εμείς, ούτε
σύνταγμα ζητούμε ούτε κοινοτικά συμβούλια. Εκείνο που ζητούμε μεις και απαιτούμε είναι η
Ένωση. Δεν αντιπαραθέτουμε τίποτα μπροστά στην Ένωση».
Είναι, πάντως, θαυμαστός ο τρόπος με τον οποίον ο ηγέτης του Κυπριακού Κομμουνισμού επεχείρει
να εξιδανικεύση ακόμη και τα πολιτικά ολισθήματα του Κόμματός του! Εξ άλλου, εις το ίδιον εκείνο
συνέδριον του Α.Κ.Ε.Λ. επροχώρει εις την ομολογίαν και άλλων λαθών. Ωμολόγει ότι το Κόμμα
ετήρησε λανθασμένην στάσιν και έναντι των επισκοπικών και αρχιεπισκοπικών εκλογών. Έλεγε: «Το
συμπέρασμα που βγαίνει είναι ότι κάναμε λάθος στην ταχτική μας έναντι των αρχιεπισκοπικών,
επισκοπικών και εκκλησιαστικών εκλογών». Η ομιλία Παπαϊωάννου ήτο μακρά και επεξετείνετο εις
επιχειρηματολογίαν περί του ποία κέρδη θα είχε το κόμμα από την διείσδυσίν του εις τα
εκκλησιαστικά θέματα. Αδίστακτος ήτο η μεθοδολογία του Α.Κ.Ε.Λ., ως άλλως τε καταδεικνύει και το
παρατεθέν απόσπασμα της ομιλίας του γενικού γραμματέως του.
Digitized by 10uk1s
ΑΥΤΟΚΡΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΚΚΑΘΑΡΙΣΕΙΣ
Εις το ατέρμον κομβολόγιον της ομολογίας λαθών, ο επόμενος σταθμός ευρίσκεται εις τον Αύγουστον
1953, ότε εις το επίσημον εκφραστικόν όργανον του Α.Κ.Ε.Λ. εδημοσιεύθη αυτοκριτική διακήρυξις,
συμφώνως προς την οποίαν τόσον κατά το πρώτον συνέδριον του Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου
(1926) όσον και κατά το ιδρυτικόν συνέδριον του Α.Κ.Ε.Λ. (1941) οι Κομμουνισταί ετάχθησαν κατά της
Ενώσεως και υπέρ της αυτοδιοικήσεως της Κύπρου. Τώρα (1953) το Κόμμα, ανασκοπούν τας εξελίξεις
της περιόδου 1947‐1948 ετόνιζε: «Το Κόμμα ρίχτηκε ξανά στο δρόμο της αυτοκυβέρνησης, ένα
συγχυσμένο δρόμο, που το αποξένωσε από τις λαϊκές μάζες και προκάλεσε την καθολική αντίδρασή
τους».
Η μετάνοια του Α.Κ.Ε.Λ. ‐πολλοστή εις την σειράν και ουχί τελευταία‐ δεν ωφείλετο εις την
συναίσθησιν της ζημίας την οποίαν προεκάλει η εκάστοτε στάσις του εις τον εθνικόν αγώνα, αλλά εις
κομματικήν οδύνην συνεπεία του πολιτικού κόστους που κατέβαλλε λόγω των εθνικών κρημνοβασιών
του. Διερωτάται κανείς, πώς το κόμμα τούτο των συνεχών παλινωδιών, της καταισχύνης και των
αλλεπαλλήλων και κεφαλαιωδών λαθών τα οποία η ιδία η ηγεσία του ανεγνώριζε, κατώρθωσε να
αποβή (1983) συγκυβέρνησις εις την Μεγαλόνησον, με αξιώσεις μάλιστα, κατά το επόμενον στάδιον
να ασκήση πλήρη δεσποτείαν επί της «Κυπριακής Δημοκρατίας»...
Η συναίσθησις των εθνικών ανομιών του Α.Κ.Ε.Λ. είχεν οδηγήσει εις τας παραιτήσεις των ηγετών του
κατά το 1949. Η νέα ηγεσία η οποία ανεδείχθη τον Αύγουστον 1949, με επί κεφαλής τον Ε.
Παπαϊωάννου, προσεπάθησε να ρίψη όλας τας ευθύνας διά την ανθενωτικήν πολιτικήν του Κόμματος
εις την παλαιάν ηγεσίαν, δηλαδή τους γενικούς γραμματείς Πλουτήν Σέρβαν και Φιφήν Ιωάννου.
Βεβαίως τα κύρια πυρά εστρέφοντο κατά του Σέρβα, ο οποίος και επί πολύν χρόνον (από του 1936)
ευρέθη εις την κορυφήν, αλλά και περισσότερον επίφοβος ήτο διά τον Παπαϊωάννου. Από του 1949 ο
Σέρβας, υποβιβασθείς εις απλούν μέλος, συνεκέντρωνε την πολεμικήν του Παπαϊωάννου και των περί
αυτόν. Εις τον «Θεωρητικόν Δημοκράτην» (τεύχος 4‐5, Απρίλιος‐Μάιος 1952) εγράφοντο μεταξύ
άλλων και τα ακόλουθα:
«Θα καταπιαστώ με το πρόσωπο του φ. Πλουτή Σέρβα, πρώην Γ.Γ. και τώρα απλού μέλους του
Κόμματος, που κατά την γνώμη μου, σ' όλη τη κομματική του σταδιοδρομία αποδείχθηκε ένα
στοιχείο οππορτουνιστικό, αίτιο πολλών σοβαρών οππορτουνιστικών λαθών γραμμής, ταχτικής
και οργάνωσης και γύρω από το οποίο συγκεντρώνονταν όλα τα μικροαστικά οππορτουνιστικό
στοιχεία. Να τι λέγει ο ίδιος στο αυτοκριτικό του σημείωμα: «Το βασικό συμπέρασμα της
κριτικής επιτροπής (1949) ότι όσο φυσική είναι η είσοδός μου στο Κόμμα, τόσο αφύσικη είναι η
άνοδός μου στα ανώτερα κομματικά πόστα, είναι απόλυτα σωστό. Φρονώ, αυτό αποτελεί τη
βάση για όλα μου τα λάθη, την ανικανότητα να σφυρηλατήσω πρώτα για τον εαυτό μου
μπολσεβίκικο χαραχτήρα και ύστερα να σταθώ άξιος ηγέτης για ένα μπολσεβίκικο κόμμα».
Αλληλοσπαραγμός εις την Ακελικήν λυκοφωλιά
Από του 1949 υπέβοσκεν έντονος κρίσις εις τους κόλπους της ηγεσίας του Α.Κ.Ε.Λ. Τα «λάθη» και αι
παλινωδίαι επί του εθνικού θέματος, τα οποία εκάστοτε ωμολογούντο μετά προσποιητής συντριβής,
εστρέφοντο ως εξουθενωτικαί αιχμαί κατά των εκκαθαρισθέντων ή των υπό εκκαθάρισιν ηγετών.
Κατά την περίοδον από του 1949 μέχρι του 1952 αι εντός των κόλπων του Κυπριακού Κομμουνισμού
αντιμαχόμενοι φατρίαι συνησπίζοντο πέριξ δύο ηγετικών προσωπικοτήτων: του γεν. γραμματέως του
Α.Κ.Ε.Λ. Εζεκία Παπαϊωάννου και του πρώην γενικού γραμματέως του Κ.Κ.Κ. και του Α.Κ.Ε.Λ. Πλουτή
Σέρβα.
Από των αρχών του 1952, οι μη ανήκοντες εις το «κλίμα» Παπαϊωάννου ενήργουν μυστικώς επί τω
Digitized by 10uk1s
σκοπώ υπονομεύσεως της ηγεσίας του Α.Κ.Ε.Λ. και ετοιμασίας επανόδου εις την κορυφήν του Σέρβα
και άλλων φιλοδόξων, νέων τότε, κομμουνιστών, μεταξύ των οποίων προείχεν ο Βάσος Λυσσαρίδης.
Συμφώνως προς τας γενομένας βραδύτερον καταγγελίας κομματικών στελεχών, ο Σέρβας γγείτο
«φράξιας», μέλη της οποίας μάλιστα προσεπάθησαν να έλθουν κρυφίως εις επαφήν μετά του Κ.Κ.Ε.
διά να καταγγείλουν τον Παπαϊωάννου και την γραμμήν του, να αποσπάσουν δε υπέρ αυτών την
εύνοιαν του Ν. Ζαχαριάδη και της ηγετικής ομάδος του. Ήδη, όμως, το 1950 ο Ε. Παπαϊωάννου είχε
συναντηθή μυστικώς εις την Βουδαπέστην, μετά του Ζαχαριάδη, εις του οποίου την ερεβώδη ψυχήν
ενέβαλε περισσότερον ακόμη μένος κατά του Σέρβα. Σημειωτέον ότι Ζαχαριάδης και Σέρβας δεν
εχωνεύοντο ήδη από των χρόνων της ιδεολογικής μετεκπαιδεύσεώς των εις την Σοβιετικήν Ένωσιν,
περί το 1930. Σαφώς εκπεφρασμένας γνώμας του γενικού γραμματέως του Κ.Κ.Ε. κατά του Σέρβα
εχομεν τον Οκτώβριον 1948, ότε η διμελής αντιπροσωπεία του Α.Κ.Ε.Λ. ανήλθεν (υπό τας
ιστορηθείσας περιστάσεις) εις το «Βουνό» διά να έχη διαβουλεύσεις μετά της ηγεσίας του Ελλαδικού
Κομμουνισμού.
Τον Αύγουστον 1952 ήλθεν η ώρα της «εκκαθαρίσεως λογαριασμών», κατά τρόπον μη διαφέροντα
προς αναλόγους εκκαθαρίσεις εις τας συμμορίας του υποκόσμου! Κατηγορήθησαν διά σύμπηξιν
«φραξιονιστικής αντικομματικής ομάδας» οι Πλουτής Σέρβας, Χριστοφής Νούσης και Γεώργιος
Κακογιάννης. Οι τρεις ούτοι εφέροντο υπό των κατηγόρων των (του Ε. Παπαϊωάννου και της
συντροφιάς του) ως συνεργαζόμενοι με άλλα «αντικομματικά στοιχεία», ως οι Βάσος Λυσσαρίδης,
Χρύσανθος Σαββίδης και Φιφής Ιωάννου (όστις ‐ως γνωστόν‐ είχε διατελέσει γενικός γραμματεύς του
Κόμματος).
Με το όλον θέμα της «φράξιας» και των επιβαλλομένων αποβολών των μετεχόντων ταύτης εκ του
Α.Κ.Ε.Λ., ησχολήθη η ολομέλεια του Κόμματος εις τρεις συνεδρίας της κατά τον Αύγουστον 1952.
Ανοίγων τας εργασίας της πρώτης συνεδρίας ο γεν. γραμματεύς Ε. Παπαϊωάννου ανεφέρετο εις την
διεθνή και την εσωτερικήν της Κύπρου κατάστασιν, ανέπτυσσε τας συνήθεις θεωρίας και απόψεις
του, εις το γνωστόν ύφος και εστρέφετο ιδιαιτέρως κατά του Μακαρίου. «Ο Μακάριος ‐έλεγε‐ έγινε ο
καλύτερος περιοδεύων πλασιέ των αμερικανικών ιμπεριαλιστικών επιδιώξεων στην Κύπρο».
Προσέθεσε δε τα ακόλουθα περισπούδαστα:
«Καμμιά απολύτως πατριωτική συνέπεια δε μπορεί να περιμένει ο λαός μας από το Μακάριο και
το «εθναρχοσυμβούλιό» του. Είναι ο ευθυγραμμισμός της πολιτικής ηγεσίας με τη ξενόδουλη
προδοτική πολιτική των μοναρχοφασιστών της Αθήνας και των αμερικάνικων ιμπεριαλιστικών
επιδιώξεων στην Κύπρο».
Τοιαύτα εφθέγγετο περί Μακαρίου, ο μετέπειτα ευλαβουμένος εν παντί τας «υποθήκας» εκείνου!...
Αλλά και ο Μακάριος, βεβαίως, ανταπέδιδε τότε τα ίσα, κατηγορών τους Κυπρίους Κομμουνιστάς ως
εξωνημένους πράκτορας της Μόσχας, βδελυρούς εχθρούς της Ελλάδος, υπονομευτάς του Αγώνος και
νεκροθάπτας της Ενώσεως!
Εις την απόφασιν αποβολής των Πλ. Σέρβα, Β. Λυσσαρίδη, Χρ. Νούση, Γ. Κακογιάννη, Χρ. Σαββίδη και
Φ. Ιωάννου, ανεφέρετο ότι διεπιστώθη η ύπαρξις «μιας οππορτουνιστικής‐φραξιονιστικής ομάδας» η
οποία ενήργει εντός του Κόμματος με σκοπόν:
«α) Να σπάση την ενότητα και τη μονολιθικότητα του Κόμματος, να υπονομεύση τη σιδερένια
προλεταριακή πειθαρχία του, να δημιουργήση μέσα στο Κόμμα ένα δεύτερο, φραξιονιστικό,
καθοδηγητικό κέντρο που ν' αντιπολιτεύεται την εκλεγμένη κομματική καθοδήγηση, ν' ανατρέψη
με μέθοδες αντικομματικές και φραξιονιστικές την κομματική καθοδήγηση, και ν' ανεβάση στ'
ανώτερα καθοδηγητικά πόστα του Κόμματος στοιχεία οππορτουνιστικά, φραξιονιστικά,
τιμωρημένα από το Κόμμα για την οππορτουνιστική και την ολέθρια φραξιονιστική τους δράση.
Digitized by 10uk1s
»β) Ν' αναθεωρήση μ' αυτό τον τρόπο τελικά την πολιτική γραμμή του Κόμματος, που εγκρίθηκε
από το 6ο και 7ο συνέδριο, δηλ. τη γραμμή της αδιάλλακτης εθνικοαπελευθερωτικής πάλης που
δεν συμβιβάζεται με τις συνταγματικές μανούβρες του ξένου κυρίαρχου να επαναφέρη το κόμμα
στην οππορτουνιστική συμβιβαστική γραμμή της αυτοκυβέρνησης».
Η τελευταία παράγραφος περιείχε την βαρείαν κατηγορίαν, ότι οι «φραξιονισταί» ενήργουν με
σκοπόν να επαναφέρουν το Α.Κ.Ε.Λ. εις την γραμμήν της συνεργασίας μετά των Άγγλων ώστε, διά
κάποιας μορφής αυτοκυβερνήσεως, να ματαιωθή η Ένωσις.
Αφόρητοι καυχήσεις και μεγαλόστομα ψευδή
Εις τας κατηγορίας περί «φραξιονισμού» και «οππορτουνισμού» και περί προσπαθείας επανόδου εις
την αμαρτωλήν γραμμήν της «αυτοκυβερνήσεως» οι κατηγορούμενοι ‐συμφώνως προς την
δημοσιευθείσαν έκθεσιν του Κόμματος‐ απελογήθησαν αλλά δεν ηδυνήθησαν «να διαψεύσουν τα
συντριπτικά γεγονότα».
Ιδιαίτερον, όμως ενδιαφέρον παρουσιάζει η αναλυτική απόφασις το κείμενον της οποίας παρέχει
στοιχεία διά την κατανόησιν της νοοτροπίας και ιστορίας του Α.Κ.Ε.Λ. Συγκεκριμένως, εν είδει
εισαγωγής επλέκετο, με αφορήτους ανακριβείας, το εγκώμιον του Κόμματος. Ανεφέρετο ότι τούτο
ήτο το ...«πιο συνεπές πατριωτικό κόμμα», το οποίον ευρίσκετο εις «την πρώτη γραμμή των θυσιών».
Και διά μεν την συνέπειαν και τον πατριωτισμόν του Κυπριακού Κομμουνισμού ωμίλουν οι ίδιοι οι
ηγέται του ‐εν ενεργεία ή αποταχθέντες‐ οι οποίοι έψεγον τα εθνικά σφάλματά των, διά των οποίων,
εις τας πλέον κρισίμους στιγμάς, εζημίουν τον Αγώνα. Όσον διά τας θυσίας, ταύτας επωμίσθησαν οι
ωραίοι και ιδανικοί έφηβοι της Ε.Ο.Κ.Α., πότε πολεμούντες εις τα βουνά τον Άγγλον δυνάστην, πότε
βασανιζόμενοι εις τα φρικώδη κρατητήριά του και πότε μαρτυρούντες εις τας αγχόνας, πάντοτε δε
προδιδόμενοι υπό των Κομμουνιστών!
Η απόφασις του Α.Κ.Ε.Λ. επροχώρει, με αφορήτους μεγαλοστομίας και αυθαιρέτους καυχήσεις, εις
ανασκόπησιν της προσφάτου ζωής και δράσεως του Κόμματος. Ανεφέροντο μεταξύ άλλων και τα
ακόλουθα:
«Η ανάληψη της ηγεσίας του Α.Κ.Ε.Λ. από την Προσωρινή Κεντρική Καθοδήγηση, το Φλεβάρη
του 1949 και το 6ο συνέδριο που έγινε τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου είναι σημαντικοί σταθμοί
που εκφράζουν την ανάπτυξη της πείρας και της ωριμότητας του Κόμματός μας. Βασισμένο στη
μεγάλη βοήθεια του αδελφού Κ.Κ.Ε. και χρησιμοποιώντας, ουσιαστικά για πρώτη φορά, το όπλο
της κριτικής και αυτοκριτικής, το Κόμμα μας έδωσε στα 1949 ένα σοβαρό χτύπημα ενάντια στον
οππορτουνισμό και τη ρεφορμιστική γραμμή του, που για χρόνια πριν το χαντάκωνε, το
ταλαιπωρούσε. Παρά τους προσωρινούς κλονισμούς του το Κόμμα μας βρήκε στα 1949 το σωστό
δρόμο. Αυτό αντίθετα από το 1945, όταν το Κόμμα δε μπόρεσε να παλαίψει αποφασιστικά
ενάντια στη φραξιονιστική οππορτουνιστική αναρχία που σήκωσε ο Σέρβας.
»Το ότι το Κόμμα μας λευτερώθηκε βασικά από τις οππορτουνιστικές παρεκκλίσεις και βάδισε
σύμφωνα με τη σωστή γραμμή, ύστερα από το 6ο Συνέδριο, είναι γεγονός που επαληθεύεται
από την ίδια τη ζωή:
»α) Έχοντας μια σωστή πολιτική γραμμή το Κόμμα και λευτερωμένο από τα οππορτουνιστικά
στοιχεία, που αλώνιζαν πριν στην ηγεσία του, κατόρθωσε μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα να
δώσει μια πρωτοφανή ώθηση στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του λαού. Το Κόμμα μας,
όπως φίλοι και εχθροί το αναγνωρίζουν, ήταν ο εμπνευστής και οργανωτής της μεγάλης λαϊκής
νίκης του δημοψηφίσματος μόλις λίγους μήνες ύστερα από το 6ο του συνέδριο. Το Κόμμα μας
Digitized by 10uk1s
έφερε το Κυπριακό ζήτημα στο εξωτερικό και ανάγκασε με τη λαϊκή πίεση τη δεξιά να κινηθή σε
κατευθύνσεις που αυτή δεν ήθελε, ξεσκέπασε το διασπαστικό χαρακτήρα της δεξιάς και τον
προδοτικό αντεθνικό χαρακτήρα του ελληνικού μοναρχοφασισμού, ξέφτισε και κατακουρέλιασε
τα περίφημα «ελληνοβρεταννικά πλαίσια».
»β) Το Κόμμα μας, επίσης, έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στην ανάπτυξη του αντιπολεμικού
πνεύματος ανάμεσα στο λαό μας, στη δημιουργία και ανάπτυξη του κινήματος των οπαδών της
ειρήνης. Κάτω από την καθοδήγηση του Κόμματός μας φούντωσαν μέσα στα τελευταία χρόνια
μεγάλοι ενιαιομετωπικοί οικονομικοί αγώνες, των εργατών, των αγροτών και άλλων
εργαζομένων. Χτυπήθηκε η πολιτική της λαϊκής διάσπασης, που καλλιεργούν οι δυνάμεις της
ντόπιας και ξένης αντίδρασης, χτυπήθηκε η ολέθρια πολιτική του λεγομένου «οικονομικού
πολέμου», στην οποία μας τράβηξε η ηγεσία της δεξιάς, αμβλύνθηκαν με την ταχτική του
Κόμματος οι αντιθέσεις ανάμεσα στο λαό και καλλιεργήθηκε το πνεύμα της ενότητας, της λαϊκής
συμφιλίωσης.
»γ) Σαν αποτέλεσμα της σωστής γραμμής και ταχτικής του Κόμματός μας στα τελευταία τρία
χρόνια βελτιώθηκε η οργανωτική δουλειά τόσο μέσα στο Κόμμα, όσο και στις λαϊκές
οργανώσεις, έγινε ουσιαστική στροφή στην ανάδειξη και διαπαιδαγώγηση νέων στελεχών,
χτυπήθηκε η οππορτουνιστική‐ρεφορμιστική γραμμή στα οργανωτικά ζητήματα του Κόμματος».
Αναίσχυντα ψεύδη ήσαν, βεβαίως, όσα διετείνετο το Α.Κ.Ε.Λ. περί Δημοψηφίσματος, προβάλλον
εαυτό ως πρωταγωνιστήν. Η Εθναρχία και οι ασύγκριτοι τότε Έλληνες της Μεγαλονήσου δεν ειχον
καμμίαν ανάγκην την καθοδήγησιν των Κομμουνιστών ή οιασδήποτε μορφής πίεσίν των διά να
προωθήσουν τον εθνικόν αγώνα. Η εθνικόφρων Δεξιά της Κύπρου εγνώριζε και πρωτοβουλίας
αποφασιστικάς να λαμβάνη αλλά και ευτόλμως να προωθή ταύτας, καθ' ην ώραν το Α.Κ.Ε.Λ. διέσπα
την αγωνιστικήν ενότητα, απείχεν από πάσαν μαχητικήν διεκδίκησιν των κυπριακών δικαίων και
συνετάσσετο με τους ξένους δυνάστας αντί να συμπαρατάσσεται με τους πραγματικώς
αγωνιζομένους Έλληνας της νήσου.
Μυστικό «κάρφωμα» του Εζεκία εις το Κ.Κ.Ε.
Εις την απόφασιν αποβολής των «φραξιονιστικών» στελεχών του Α.Κ.Ε.Λ., εγίνετο εκτενής λόγος περί
μυστικών επαφών των ενόχων με ηγετικά στελέχη του Κ.Κ.Ε. Η κατηγορία δεν ήτο αβάσιμος. Υπήρξαν,
πράγματι, τοιαύται επαφαί αι οποίαι ειχον ως σκοπόν την διατύπωσιν κατηγοριών κατά του γενικού
γραμματέως του Α.Κ.Ε.Λ. Εζεκία Παπαϊωάννου και την υπονόμευσιν της ηγετικής θέσεώς του.
Απεσκοπείτο η επάνοδος του Πλουτή Σέρβα εις την κορυφήν με παράπλευρον, προαλειφόμενον
μέλλοντα ηγέτην, τον αμέτρου φιλοδοξίας Βάσον Λυσσαρίδην. Οι αντιμαχόμενοι, υπό επιμελή
μυστικότητα, την ηγετικήν προσωπικότητα του Ε. Παπαϊωάννου εγνώριζον ότι είχον να
αντιμετωπίσουν εις την όλην προσπάθειάν των εν μέγα εμπόδιον, συνιστάμενον εις την δεδηλωμένην
αντίθεσιν του Ν. Ζαχαριάδη προς τον Σέρβαν. Πώς θα εκάμπτετο αυτή η αντίθεσις; Αυτό ήτο εν
σοβαρόν πρόβλημα το οποίον οι «φραξιονισταί» ήλπιζον ότι θα έλυον σταδιακώς. Προτού φθάσουν
μέχρι του Ζαχαριάδη, θα είχον επαφάς με άλλους ηγετικούς παράγοντας του Κ.Κ.Ε. και θα
προητοίμαζον το έδαφος.
Η απόφασις του Α.Κ.Ε.Λ. ανέφερε, μεταξύ άλλων, και τα εξής:
«Ακολουθώντας την κοινή μέθοδο όλων των οππορτουνιστικών φράξιων που δρουν μέσα στις
γραμμές των κομμουνιστικών και εργατικών κομμάτων ‐τη μέθοδο της από μέσα κατάχτησης του
φρουρίου‐ και οι δικοί μας οππορτουνιστές επιδίωξαν τελευταία με μιαν εντατική προσπάθεια
να υποσκάψουν και ν' ανατρέψουν την κομματική καθοδήγηση. Επιδιώκοντας πάντοτε αυτό το
Digitized by 10uk1s
σκοπό σαν προϋπόθεση για ν' αναθεωρήσουν τη γραμμή του Κόμματος προέβηκαν στις πιο κάτω
ενέργειες:
»Οι αποβλημένοι και μη από το Κόμμα φραξιονιστές κατασυκοφάντησαν το Κόμμα μας στο
αδελφό Κ.Κ.Ε. Για το Κόμμα μας και την ηγεσία του, προσπάθησαν να χρησιμποιήσουν το Κ.Κ.Ε.
στους αντικομματικούς τους σκοπούς. Χρησιμοποίησαν ύπουλα τις διάφορες αποστολές του
κινήματος στο εξωτερικό (Παγκόσμιο Συμβούλιο Ειρήνης στη Βιέννη, Παγκόσμια Οικονομική
Συνδιάσκεψη στη Μόσχα, Παγκόσμιο Συμβούλιο Ειρήνης στο Βερολίνο) που τις θεώρησαν ως
ευκαιρίες. Έτσι:
»α) Πηγαίνοντας στο πρώτο του ταξίδι ο Λυσσαρίδης φροντίζει και συναντά ηγετικό στέλεχος
του Κ.Κ.Ε. κι αποπειράται να κατηγορήσει σ' αυτό την ηγεσία του Κόμματός μας. Παίρνει εκεί την
αποστομωτική απάντηση: «Δε συζητώ τέτοια ζητήματα». Η φράξια βγάζει το συμπέρασμα ότι η
αποστολή της απέτυχε και, όπως είπε ο Χρύσανθος, «πρέπει να χρησιμοποιηθεί άλλη ευκαιρία».
»β) Ο Νούσης πηγαίνοντας στην οικονομική συνδιάσκεψη της Μόσχας αποτελεί την «άλλη
ευκαιρία» της φράξιας. Από τη Ρώμη γράφει επιστολή στο σ. Σταθάτο, στην Πράγα, και ζητά να
τον συνδέσει εκεί μ' ένα στέλεχος του Κ.Κ.Ε. «γιατί έχει εμπιστευτικά στοιχεία να εκθέσει σχετικά
με το Α.Κ.Ε.Λ.». Ο Νούσης βρήκε ευκαιρία και έκαμε πραγματικά επαφή μ' ένα στέλεχος του
Κ.Κ.Ε. που το συνάντησε στην Οίκον. Συνδιάσκεψη της Μόσχας. Ο Νούσης έδωσε σ' αυτό το
στέλεχος μια συκοφαντική έκθεση ενάντια στο Κόμμα και την ηγεσία του.
»γ) Οι φραξιονιστές και οι αφεντάδες τους, που ενώ στο βάθος μισούν το Κ.Κ.Ε. και
«κριτικάρουν» το σ. Ζαχαριάδη για «λαθεμένη γραμμή που υπέδειξε στο Α.Κ.Ε.Λ.» σήμερα,
προκειμένου να πετύχουν στα αντικομματικά τους σχέδια, επιζητούν με το μέρος τους το κύρος
του Κ.Κ.Ε. για να «πείσουν» το κομματικό μας σύνολο, που το «παρασύρει» η Κ.Ε., που κι αυτή
«παρασύρεται» από το Γ.Γ. Έτσι οι φραξιονιστές, που δεν ικανοποιήθηκαν ούτε από τις ενέργειες
του Νούση (σύμφωνα με τα λεγόμενά τους «ο Νούσης δεν πέτυχε σπουδαίες επαφές»)
αποφάσισαν να εκμεταλλευτούν και το τελευταίο ταξίδι του Β. Λυσσαρίδη στο Βερολίνο.
»Μ' αυτό τον τρόπον τα αντικομματικά αυτά υποκείμενα χρησιμοποίησαν τις αποστολές που
τους εμπιστεύτηκε το λαϊκό κίνημα και ενέργησαν πίσω από τις πλάτες του Κόμματος νομίζοντας
πως θα διαφύγουν την προσοχή του Κόμματός μας και του λαού. Φραξιονιστικά φρόντισαν να
τυλίξουν το Κ.Κ.Ε. ελπίζοντας πως θα μας απομονώσουν απ' αυτό και να μας στερήσουν απ' τη
πολύτιμη βοήθεια και συμβολή του. Έτσι δουλεύουν οι «σωτήρες» αυτοί του Α.Κ.Ε.Λ.
»Όταν ο φραξιονιστής Νούσης κλήθηκε από την Κ.Ε. του κόμματός μας και ρωτήθηκε αν είχε
επαφές με το Κ.Κ.Ε., ή αν ζήτησε να συνδεθεί με μέλη του Κ.Κ.Ε., αρνήθηκε κατηγορηματικά.
Όμως όταν του παρουσιάστηκε η ιδιόχειρη επιστολή του που διαβιβάστηκε φυσικά στο Κόμμα
μας, ο Νούσης έμεινε άναυδος. Από τη σαστιμάρα του μπροστά σε κάτι που δεν περίμενε
(υποτίμησε αυτός και οι φίλοι του το Κόμμα μας) ο Νούσης βρήκε σα μοναδική διέξοδο τη
δήλωση στην Κ.Ε. ότι «δεν έχει να δόσει λόγο σε κανένα». Προφανώς μ' αυτό θα επιζητούσε να
κερδίσει χρόνο και να συνεννοηθεί με τ' άλλα μέλη της φράξιας για ν' αποφασίσουν τι πρέπει να
κάνουν».
Το Κ.Κ.Ε. «εκάρφωσε» κανονικώς την προσπάθειαν της ομάδος Σέρβα εις την ηγεσίαν του Α.Κ.Ε.Λ.
Εφωδίασε τον Παπάιωάννου με τεκμήρια κατά των «συνωμοτών». Απέστειλεν εις την Λευκωσίαν και
τα ίδια τα κείμενά των! Από εκεί και πέραν, η εκκαθάρισις ήτο εύκολος.
Αλλά, μέσα εις όλον αυτό το λυσσώδες αλληλοφάγωμα των ηγετικών στελεχών του Α.Κ.Ε.Λ., είναι
ενδιαφέρον να ίδη κανείς τους τρόπους των και την πολιτικήν ηθικήν της εν χρήσει κομμουνιστικής
Digitized by 10uk1s
μεθοδολογίας. Εμπάθειαι αβυσσαλέοι, μίση θανάσιμα, υπονομεύσεις παντοειδείς! Εις άλλους
χρόνους, θα εχρησιμοποιείτο, βεβαίως, πέραν της συνωμοσίας, και το δηλητήριον. Εάν δε το Α.Κ.Ε.Λ.
ήτο ισχυρόν ή κατείχε την εξουσίαν, δεν θα εδίσταζεν οπωσδήποτε ‐κατά το πρότυπον του ιδανικού
ήρωος και προφήτου του, Στάλιν‐ να στήση εις τον τοίχον τους αποτολμήσαντας πολεμικήν κατά της
ηγεσίας του!
Κατηγορίαι εκ των ένδον περί ανθενωτισμού
Η κυριωτέρα κατηγορία της ηγεσίας του Α.Κ.Ε.Λ. (Αύγουστος 1952) κατά της ομάδος Πλουτή Σέρβα, η
οποία εκλήθη να απολογηθή διά τον αποδοθέντα εις αυτήν «φραξιονισμόν» και «οππορτουνισμόν»,
ετίθετο επί του πεδίου του εθνικού θέματος. Συγκεκριμένως οι υπό εκκαθάρισιν κατηγορούντο ότι,
υπό διάφορα προσχήματα, επεχείρησαν να μεταβάλουν την ενωτικήν (τώρα!) γραμμήν του Κόμματος
και να την αντικαταστήσουν με γραμμήν αυτονομήσεως της Κύπρου και αποσχίσεώς της από την
Ελλάδα. Η αποδοχή «συνταγματικών ελευθεριών» υπό την αμετακίνητον Βρεταννικήν κατοχήν,
εκρίνετο, αρχικώς υπό της Εθναρχίας βραδύτερον δε υπό του ιδίου του Α.Κ.Ε.Λ. ευθύς ως τούτο
ανένηψε από το ολίσθημά του, ως «ενταφιασμός της Ενώσεως».
Συμφώνως προς το κατηγορητήριον και την ακολουθήσασαν δικαστικήν ετυμηγορίαν, «όλοι οι
οππορτουνιστές‐φραξιονιστές μέσα κι έξω από το Κόμμα κι όλοι που αποτελούν τον ανοιχτό περίγυρο
εσωκομματικοί‐φιλοκυβερνητικοί, διακηρύττουν, άλλοι ανοιχτά κι άλλοι μασημένα, ότι η πολιτική
γραμμή του Α.Κ.Ε.Λ. «δεν ανταποκρίνεται στις σημερινές συνθήκες» κι ότι πρέπει «να επιδιωχτεί
σύνταγμα».
Ειδικώτερον ακόμη, εις το κείμενον της αποφάσεως ανεφέρετο ότι ο Βάσος Λυσσαρίδης
εχαρακτήριζεν ως λανθασμένην την γραμμήν Ζαχαριάδη περί Ενώσεως και ετάσσετο υπέρ της
επιδιώξεως συντάγματος. Διά τον Πλουτήν Σέρβαν ανεφέρετο ότι ούτος ετάσσετο εμμέσως υπέρ της
αυτοκυβερνήσεως επικαλούμενος τας τότε περιστάσεις εν Ελλάδι. Εις τον Γώγον Κακογιάννην
απεδίδετο η θέσις «καλμαρίσματος του ενωτικού αγώνος» διότι «σήμερα πρωταρχικό καθήκον είναι
ο αγώνας της ειρήνης».
Εις το υποκεφάλαιον της καταδικαστικής αποφάσεως του Α.Κ.Ε.Λ., το τιτλοφορούμενον
«Συμπεράσματα ‐ διδάγματα ‐ καθήκοντα», εγίνετο αναφορά εις κείμενα του Στάλιν (εν είδει
Ευαγγελικών περικοπών!) και εις ανάλογα Σοβιετικά προηγούμενα. Εν συνεχεία δε ανεφέροντο και τα
ακόλουθα:
«Όπως η ομάδα Ρίκοφ‐Μπουχάριν είχε τη δική της γραμμή που συγκρουόταν με τη γραμμή του
κόμματος των Μπολσεβίκων, έτσι και η ομάδα Πλουτή ‐ Λυσσαρίδη ‐ Νούση και Σία έχει τη δική
της πλατφόρμα, τη δική της γραμμή του κόμματός μας. Όσο και αν προσπάθησαν να
συγκαλύψουν την αλήθεια και να ξεγελάσουν το κόμμα, η αλήθεια είναι αλήθεια, όσο
δυσάρεστη κι αν είναι. Και στην προκειμένη περίπτωση η αλήθεια λέγει πώς έχουμε δύο
χωριστές και αντίθετες γραμμές. Η μία είναι η γραμμή του κόμματός μας όπως διορθώθηκε στο
6ο συνέδριο και φωτίστηκε πλέρια στο 7ο συνέδριο του Α.Κ.Ε.Λ. Είναι η Μαρξιστική, Λενινιστική,
Σταλινική, η πραγματικά λαϊκή γραμμή της ένωσης χωρίς όρους, χωρίς παζαρέματα, χωρίς
ανταλλάγματα, η γραμμή της αδιάλλαχτης, μαχητικής, απελευθερωτικής πάλης. Η άλλη είναι η
γραμμή της ομάδας Πλουτή ‐ Λυσσαρίδη ‐ Νούση ‐ Κακογιάννη και Σία, η γραμμή του
συμβιβασμού που εξυπηρετεί συμφέροντα ξένα προς το λαό. Είναι η γραμμή των
«συνταγματικών» λύσεων, που δεν εμποδίζει τη χρησιμοποίηση του τόπου μας σαν πολεμικό
ορμητήριο. Δεν είναι σωστό ότι η ομάδα Πλουτή, Λυσσαρίδη, Νούση, και Σία συμφωνά με τη
γραμμή του κόμματος. Ανοιχτά πάνω στη γραμμή του κόμματος εβάρεσαν από την αρχή όταν
αρπάχτησαν από το άρθρο των τριών στελεχών του Κ.Κ.Ε. και ζήτησαν «αναβολή του
Digitized by 10uk1s
συνεδρίου». Δεν είναι σωστό ότι συμφωνούν με τη γραμμή, γιατί ψιθυριστά μιλούν για
«λανθασμένη γραμμή» κι ότι «πρέπει να επιδιώξουμε σύνταγμα». Δεν είναι σωστό ότι
συμφωνούν με τη γραμμή του κόμματος γιατί και μέσα στο κόμμα, μασημένα, ομολόγησαν τη
διαφωνία τους.
»Εδώ λοιπόν, στην βάση της πολιτικής γραμμής διεξάγεται βασικά η πάλη με τον
οππορτουνισμό‐φραξιονισμό. Κι όπως η ομάδα Μπουχάριν έκανε αγώνα ενάντια στη γραμμή
του κόμματος με σκοπό την οργάνωση αντικομματικού μπλοκ, έτσι κι η ομάδα Πλουτή ‐
Λυσσαρίδη‐Νούση και Σία καταφερόταν ενάντια στο κόμμα και την ηγεσία του, για να τρίψη το
κύρος της ηγεσίας, να την υποσκάψει και να επιτύχει του σκοπού της. Και δεν αρκούνται μονάχα
σε τούτο. Προχώρησαν, με αχαρακτήριστον τρόπο, να «καταγγείλουν» το Κόμμα και την ηγεσία
του στο Κ.Κ.Ε. Διανοήθηκαν πως μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν το Κ.Κ.Ε. για να επιτύχουν
κείνο που δεν μπόρεσαν να επιτύχουν αλλοιώς. Ξέχασαν αυτοί οι κύριοι πως το Κ.Κ.Ε. έχει πολύ
πρόσφατη πολύτιμη πείρα από τέτοιου είδους φραξιονισμούς. Στην προσπάθειά τους να
υπονομεύσουν το κόμμα έφτασαν στο κατάντημα να υπολογίζουν πως στο Κ.Κ.Ε. θα βρουν
υποστήριξη. Αυτή τούτη η επινόησή τους αποτελεί τη μεγαλύτερη προσβολή για το
Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας και την ηγεσία του. Γελάστηκαν όμως οικτρά. Το Κ.Κ.Ε. που
σφυρηλατήθηκε μέσα σε τόσους σκληρους κι αιματηρούς αγώνες, το Κ.Κ.Ε. που πέρασε όλες τις
μπόρες και δοκιμάστηκε όσον πολύ λίγα κόμματα στο κόσμο, το Κ.Κ.Ε. που γνώρισε όλες τις
αποχρώσεις των οππορτουνιστών, φραξιονιστών κι έβγαλε πολύτιμα γι' αυτό και για μας
διδάγματα, είναι σε θέση να κρίνη, έστω κι από μακρυά, τις τέτοιου είδους προβοκάτσιες και
φραξιονιστικές εκδηλώσεις».
Αρκετά και διαφωτιστικά παρετέθησαν διά τας εκκαθαρίσεις του 1952. Αξίζει εκ των παρατεθέντων

κειμένων να υπογραμμισθή ότι το Α.Κ.Ε.Λ., αποβάλλον εκ των τάξεών του ενδοτικά και συμβιβαστικά
στελέχη ‐ως τα εχαρακτήριζεν‐ ενήργει ως κόμμα λάβρως ενωτικόν. Προέβαλλε δε ιδιαιτέρως την
«λαϊκή γραμμή της ένωσης χωρίς όρους, χωρίς παζαρέματα, χωρίς ανταλλάγματα», την γραμμήν
«αδιάλλαχτης, μαχητικής απελευθερωτικής πάλης».
Αυτοί οι λόγοι περί «αδιάλλαχτης» και «μαχητικής» απελευθερωτικής πάλης, θα έλεγε κανείς ότι
εμαρτύρουν την πρόθεσιν και ετοιμότητα των Κυπρίων Κομμουνιστών να αναλάβουν επανάστασιν
κατά των Άγγλων. Θα ίδωμεν...
Digitized by 10uk1s
ΤΟ Α.Κ.Ε.Λ. ΕΝΑΝΤΙ ΤΗΣ Ε.Ο.Κ.Α.
Το Α.Κ.Ε.Λ., υπό την ηγεσίαν του Εζεκία Παπαϊωάννου, ενεφανίζετο, από του 1949, ως κόμμα στερρώς
εμμένον εις την Ένωσιν. Πλειοδοτούν, μάλιστα, επί του εθνικού θέματος, κατηγορεί την Εθναρχίαν,
τον Αρχιεπίσκοπον Μακάριον και την Δεξιάν ως χλιαρώς χειριζομένους το Κυπριακόν. Οι ίδιοι οι
Κομμουνισταί ήθελον ‐και το διεκήρυσσον μετ' ιδιαζούσης κατηγορηματικότητος‐ μαχητικόν αγώνα
κατά των Άγγλων.
Ενώ, όμως, το Κομμουνιστικόν Κόμμα της Κύπρου εδημαγώγει και ειλίσσετο μεταξύ μετανοίας και
μεταστροφής, οι υπ' αυτού κατηγορούμενοι ως ενδοτικοί ειργάζοντο συστηματικώς διά την
προετοιμασίαν πραγματικής επαναστάσεως εναντίον των Άγγλων. Τον Μάρτιον 1953 η μυστικώς
συσταθείσα Επιτροπή Αγώνος έδιδεν, εν Αθήναις, τον όρκον ανυποχωρήτου αγώνος υπέρ της
Ενώσεως, το οποίον υπέγραψαν και οι Μακάριος και Γρίβας.
Από του θέρους 1954 αι εξελίξεις, και δη τα λαμβανόμενα υπό των Άγγλων μέτρα, ωδήγουν εις το
ασφαλές συμπέρασμα ότι οι Κύπριοι ητοιμάζοντο να αποδυθούν εις δυναμικόν, ένοπλον δηλαδή,
αγώνα κατά των Βρεταννών. Από του Νοεμβρίου πλέον του έτους εκείνου ο Γρίβας ευρίσκετο
κρυφίως εις την Μεγαλόνησον και συνεκρότει την επαναστατικήν οργάνωσιν, εις την οποίαν μετά
δίμηνον θα έδιδε το καταστάν θρυλικόν όνομα Ε.Ο.Κ.Α. (Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών).
Κατευθύνων την προετοιμασίαν του επαναστατικού εγχειρήματος, εφρόντιζε διά την ψυχολογικήν
προετοιμασίαν του Κυπριακού λαού. Τον Δεκέμβριον επραγματοποιήθησαν έντονοι διαδηλώσεις της
νεολαίας κατά της κρατούσης Δυνάμεως. Παραλλήλως οι λόγοι του Μακαρίου δεν ήσαν πλέον απλά
εθνικά κηρύγματα, αλλά κάτω από τας λέξεις, η αδάμαστος Κυπριακή ψυχή ηδύνατο να
αποκρυπτογραφήση το μέγα και ιστορικόν γεγονός το οποίον ευρίσκετο εν όψει.
Εις όλα αυτά, όμως, που ευρίσκετο, και πώς αντέδρα το Α.Κ.Ε.Λ.; Ιδού: Την 18ην Δεκεμβρίου 1954
επραγματοποιήθησαν εις τας πόλεις αι πρώται μεγάλαι διαδηλώσεις, κατά τας οποίας ‐εις την
περίπτωσιν της Λεμεσού‐ οι Άγγλοι στρατιώται επυροβόλησαν κατά του πλήθους. Το Α.Κ.Ε.Λ.
εχαρακτήρισε τας εκδηλώσεις αυτάς ως «τραμπουκισμούς»! Η Κεντρική Επιτροπή του Κόμματος
διέταξε τα εις τας πόλεις κομματικά παραρτήματά της «να παρεμποδισθούν πάση θυσία» αι
διαδηλώσεις. Συμφώνως προς τας τεκμηριωμένος καταγγελίας της Ε.Ο.Κ.Α., αι οποίαι ουδέποτε
ανεσκευάσθησαν, ηγετικά στελέχη του Α.Κ.Ε.Λ. επεσκέφθησαν την Αγγλικήν Διοίκησιν Λευκωσίας και
προσέφεραν βοήθειαν εις τον Διοικητήν Κλέμενς και τον Άγγλον αστυνόμον διά την διάλυσιν των
διαδηλωτών. Εις την Λεμεσόν, ο κομμουνιστής δήμαρχος Παρτασίδης και άλλοι κορυφαίοι
παράγοντες του Κόμματος εισήλθον εις αστυνομικόν αυτοκίνητον και προέτρεπον τους διαδηλωτάς
να απομακρυνθούν εκ των οδών. Το αυτό εγένετο και εις την Λευκωσίαν όπου δύο υψηλά ιστάμενοι
κομμουνισταί έφερον περιβραχιόνια τάξεως! Εις την Λάρνακα μέλος του πολιτικού γραφείου του
Α.Κ.Ε.Λ. και ο κομμουνιστής δήμαρχος ‐συμφώνως προς μη αντικρουσθείσας κατηγορίας‐
ηυχαρίστησαν τον Άγγλον Διοικητήν διά τον «καλόν χειρισμόν» της διαδηλώσεως, «χάρις εις τον
οποίον η διαδήλωσις δεν εξετράπη εις εξέγερσιν».
Μίαν ημέραν βραδύτερον η Κεντρική Επιτροπή του Α.Κ.Ε.Λ. δι' ανακοινώσεώς της εχαρακτήριζε τας
δυναμικάς εκδηλώσεις της νεολαίας κατά των Άγγλων ως «θλιβερά επεισόδια» και ως «έργον εχθρών
του λαού»!
Επί τη προσφυγή της Κύπρου εις τα Ηνωμένα Έθνη, κατά το επισκοπούμενον έτος, είχον οργανωθή
και απεργίαι διαμαρτυρίας, με ενωτικόν βεβαίως και αντιβρεταννικόν περιεχόμενον. Οι
Κομμουνισταί, με εκπομπάς από χώρας του Παραπετάσματος, εκάλουν τους Κυπρίους να
αντιδράσουν και να σπάσουν τας απεργίας, διότι ‐ως έλεγον‐ «η ανακίνηση του Κυπριακού από τη
μοναρχοφασιστική Κυβέρνηση της Αθήνας γίνεται με την υπόδειξη των Αμερικάνων που επιδιώκουν
να μειώσουν την αγγλική επιρροή στη Μεσόγειο»!
Digitized by 10uk1s
«Αγώνας μαζικός, ανοικτός, ειρηνικός»...
Όταν πλέον ο Ο.Η.Ε. έλαβε δυσμενή απόφασιν διά την Κύπρον, η «Απογευματινή» των Αθηνών
(16.12.1954) εδημοσίευσεν άρθρον υπό τον τίτλον «Ίσως ήλθε ο καιρός να σκεφθούν οι Κύπριοι τα
όπλα». Το άρθρον εκείνο είχε κάμει αίσθησιν και μετεδόθη υπό του ραδιοφωνικού σταθμού Αθηνών.
Την επομένην το Α.Κ.Ε.Λ. κατήγγελλεν ως «προβοκάτορες και εχθρούς του Κυπριακού Λαού»,
εκείνους οι οποίοι ενδεχομένως θα προσέφευγον εις τα όπλα. Το Κ.Κ.Ε., εξ άλλου, προέβη εις δήλωσιν
(20.12.1954), μεταδοθείσαν από τον εις το Παραπέτασμα ραδιοφωνικόν σταθμόν του, εις την οποίαν
ετόνιζεν:
«Η «Απογευματινή», όργανο της Ασφάλειας, θέλει να σπρώξη τους Κυπρίους στα όπλα, με σκοπό
να διασπάση την ενότητα του Κυπριακού και του Τουρκικού Λαού... Οι Κύπριοι δεν πρέπει να
παρασυρθούν από τους ιμπεριαλιστές προβοκάτορες των Αθηνών».
Την 21ην Δεκεμβρίου 1954 το επίσημον δημοσιογραφικόν όργανον του Α.Κ.Ε.Λ. «Νέος Δημοκράτης»
έγραφε και τα ακόλουθα:
«Ο αγώνας του Κυπριακού λαού για αυτοδιάθεση, είναι αγώνας μαζικός, ανοικτός, ειρηνικός,
αγώνας που στηρίζεται πάνω στο διεθνές δίκαιο και καμιά σχέση δεν έχει με προβοκάτσιες. Γι'
αυτό και ωρισμένα έκτροπα που σημειώθηκαν τις τελευταίες μέρες δεν εγκρίνονται από τον
λαόν μας γιατί ξέρει πως αυτό βλάπτει την ιερή του υπόθεση. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως τα
έκτροπα αυτά υποθάλπονται από εχθρούς του αγώνα μας που εκμεταλλεύονται τον πατριωτικό
ενθουσιασμό και τον αυθορμητισμό της Κυπριακής νεολαίας για να εξυπηρετήσουν ξένα
αντικυπριακά ιμπεριαλιστικά συμφέροντα. Ο Κυπριακός λαός πρέπει να επαγρυπνή και νάναι
έτοιμος να ξεσκεπάση και εξουδετερώση κάθε πρόκληση, κάθε προβοκάτσια και να
προστατεύση τον ειρηνικό δίκαιο αγώνα του».
Από του Ιανουαρίου 1955 αρχίζει η αντίστροφος μέτρησις διά την έκρηξιν του επαναστατικού
απελευθερωτικού αγώνος των Κυπρίων κατά των Άγγλων. Κατά τον μήνα μάλιστα αυτόν υπάρχουν
πρόσθετοι ενδείξεις αι οποίαι ενισχύουν την πρόβλεψιν ότι εν κρυπτώ ετοιμάζεται μέγα εθνικόν
εγχείρημα. Την 25ην Ιανουαρίου συνελήφθη παρά την ακτήν της Πάφου, έμφορτον εκρηκτικών υλών
και πυρομαχικών, το εξ Ελλάδος ιστιοφόρον «Άγιος Γεώργιος».
Όλα αυτά, μαζί με όσα έλεγεν ο Μακάριος και η Εθναρχία, εν συνδυασμώ και προς τα μέτρα των
αποικιοκρατών, δεν άφηναν αμφιβολίας περί της φύσεως του αγώνος ο οποίος θα ήρχιζε.
Το Α.Κ.Ε.Λ., φυσιολογικώς και συμφώνως προς τας διακηρύξεις του, ανεμένετο να συμμετάσχη εις τον
επαναστατικόν αγώνα, ή τουλάχιστον ‐εάν διεφώνει προς την ηγεσίαν‐ να αναλάβη παράλληλον,
αναλόγου μορφής πάλην. Άλλως τε, δεν ήτο κόμμα αντιίμπεριαλιστικόν; Δεν έλεγεν ότι ήθελε
πραγματικόν και μαχητικόν αγώνα; Δεν επέκρινε τους εθνικόφρονας ως απαθείς και πλαδαρούς;
Τώρα, λοιπόν, ηνοίγετο στάδιον το οποίον έπρεπε να ικανοποιή τους Κομμουνιστάς. Τα πράγματα,
όμως, δεν ήσαν καθόλου έτσι. Την 13ην Ιανουαρίου, 1955 συνήλθεν η Κεντρική Επιτροπή του Α.Κ.Ε.Λ.,
η οποία, αφού εμελέτησε τας εξελίξεις του Κυπριακού, εξέδωσε διακήρυξιν, εις την οποίαν
ανεφέροντο:
«Για το λαό ήταν κάπως ακατανόητο γιατί τη στιγμή του πιο επαίσχυντου χαντακώματος του
Κυπριακού στον ΟΗΕ ακουόταν από τον ραδιοφωνικό σταθμό Αθηνών και άλλως πως ορισμένοι
υπαινιγμοί και συνθήματα περί δήθεν «εχθροπραξιών» που θα «αρχίσουν» στην Κύπρο, περί
«ανταρτικής δράσης» και «σαμποτάζ», που θα επιδοθεί δήθεν ο Κυπριακός λαός.
Ξεκαθαρίζουμε πως όταν εμείς διακηρύττουμε ότι ο αγώνας του Κυπριακού λαού, είναι μαζικός,
ανοικτός, ειρηνικός, δημοκρατικός, το εννοούμε. Το Α.Κ.Ε.Λ. καλεί τον λαό να εντείνει στο
Digitized by 10uk1s
έπακρο την επαγρύπνησή του και να φυλαχθεί από οποιασδήποτε μορφής τυχοδιωκτικές
περιπέτειες που θα εξυπηρετούν ξένους σκοπούς».
Με αυτά τα οποία το Α.Κ.Ε.Λ. διεκήρυττε κατά τον πλέον επίσημον τρόπον, διέσπα την αγωνιστικήν
ενότητα, εδημιούργει αμφιβολίας διά την γνησιότητα της αγωνιστικής προσπαθείας και
παρουσιάζετο προς τους Άγγλους ως ο «καλός μαθητής». Ειρηνικόν, λοιπόν, και μόνον αγώνα ήθελον
οι Κομμουνισταί. Και ας επεδίωκον ‐όπως έλεγον‐ και αυτοί την εθνικήν λύτρωσιν, και ας είχον λάβει
τας συμβουλάς του Ν. Ζαχαριάδη περί ενόπλου αντιστάσεως και ας προσεποιούντο ότι απηχθάνοντο
τον ιμπεριαλιστικόν ζυγόν!
Οι Κομμουνισταί καταδικάζουν τον Αγώνα
Και ήλθεν η μεγάλη ώρα που «οι νιοι του γαλάζιου νησιού έφεραν το δυνατό πιοτό για το μεγάλο
μεθύσι», το μεθύσι της Λευτεριάς! Ήλθεν η ιστορική εκείνη νύκτα της 1ης Απριλίου 1955 ότε αι
εκρήξεις της Ε.Ο.Κ.Α. εσήμαναν την αρχήν του Αγώνος και κατέστρεφον υπηρεσίας, κτίρια και βάσεις
των αποικιοκρατών. Εις την ιστορίαν της Κύπρου εδημιουργείτο μέγας σταθμός. Ο Διγενής, αόρατος
και με ανεξιχνίαστον ακόμη την ταυτότητά του, εσάλπισε το επαναστατικόν προσκλητήριον. Όμως οι
Κομμσυνισταί ήσαν αντίθετοι. Γράφει ο ίδιος εις τα «Απομνημονεύματά» του, σελ. 50, τα εξής:
«Η ηγεσία του Α.Κ.Ε.Λ. (Κομμουνιστικόν Κόμμα Κύπρου), ίσως παρά την θέλησιν και την έγκρισιν
της πλειονότητος των οπαδών της, εστάθη συνειδητά αντιμέτωπος εις την επανάστασιν του
Κυπριακού λαού, διά την ελευθερίαν του, κατά των Άγγλων. Ηκολούθησε την συνήθη, άλλως τε,
τακτικήν του διεθνούς κομμουνισμού, να χαρακτηρίζη κάθε απελευθερωτικόν κίνημα, το οποίον
δεν γίνεται υπό την ηγεσίαν και καθοδήγησίν του, ως αντιπατριωτικόν. Διότι απώτερος σκοπός
του κομμουνισμού είναι να καρπωθή κομματικώς και πολιτικώς οφέλη από κάθε κίνησιν
πολιτικήν και εθνικήν. Ουδέποτε συγχωρούν εκείνον, ο οποίος θα υψώση την σημαίαν εναντίον
του δυνάστου, διότι νομίζει, ότι αυτός πρέπει να έχη το μονοπώλιον εις τας εξεγέρσεις των
λαών».
Καθ' ην στιγμήν, την 1.4.1955, οι Άγγλοι τα είχαν χαμένα και ανεζήτουν συμμάχους κατά της Ε.Ο.Κ.Α.,
ώστε να δυνηθούν να καταπνίξουν την μόλις αρξαμένην επανάστασιν, καθ' ην στιγμήν η Ελληνική
ψυχή της Κύπρου ηγείρετο από μακρόν λήθαργον, το Α.Κ.Ε.Λ. προέβαλλε διά να διαδραματίση τον
καταχθόνιον ρόλον του. Την 1.4.1955 συνήρχετο το πολιτικόν γραφείον του Κόμματος και εξέδιδεν
ανακοίνωσιν η οποία θα εδημοσιεύετο την επομένην. Έλεγεν:
«Οι δυναμιστικές εκρήξεις που σημειώθηκαν τες πρωινές ώρες της Παρασκευής επαναφέρουν
πιο έντονα μπροστά στον Κυπριακό λαό ένα ζήτημα για το οποίον επιβάλλεται να διαλυθή κάθε
πιθανή σύγχυση κι από τον τελευταίο Κύπριο πατριώτη. Γνωστά ιμπεριαλιστικά δημοσιογραφικά
όργανα και πρακτορεία δοκίμασαν από την πρώτη στιγμή να παρουσιάσουν αυτές τις εκρήξεις
σαν δράση που σχετίζεται με τον εθνικό αγώνα του Κυπριακού λαού. Ακόμα τα ιμπεριαλιστικά
μεγάφωνα δεν θα αργήσουν ν' ανεβάσουν τον τόνο των εκκλήσεών τους για ένταση των
καταπιεστικών μέτρων και περαιτέρω κτύπημα του αγώνα του Κυπριακού λαού, που θα
συνδυάζεται βέβαια και με την απαραίτητη «συνταγματική» βιτρίνα. Πώς πρέπει όμως ο
Κυπριακός λαός να δει αυτά τα γεγονότα; Είναι μήπως γεγονότα που έστω και κατά διάνοιαν
μπορούν να προάγουν την υπόθεσή του;».
Δι' όλα αυτά τα αναίσχυντα ‐και δι' άλλα συναφή που θα ηκολούθουν‐ το Α.Κ.Ε.Λ. θα μετενόει και θα
προέβαινεν εις αναθεωρήσεις. Αλλά και θα μετενόει διά την μετάνοιαν και θα ανεθεώρει την
αναθεώρησιν!
Digitized by 10uk1s
Σύμμαχοι και βοηθοί των ξένων κυριάρχων
Ενώ ακόμη στήλαι καπνού εξήρχοντο από τα στρατόπεδα και τας εγκαταστάσεις των Άγγλων,
συνεπεία των εκρήξεων των πρώτων βομβών της Ε.Ο.Κ.Α., το Α.Κ.Ε.Λ. διά της ανακοινώσεως του
Πολιτικού Γραφείου του ετάσσετο κατά της επαναστάσεως και ουσιαστικώς συνεμάχει μετά των
ξένων κυριάρχων. Είναι λίαν ενδιαφέρουσα, ιστορικώς δε πολύτιμος, η συνέχεια του κειμένου
εκείνου:
«Είναι μήπως πατριωτικό έργο που κάνουν οι εμπνευστές αυτής της δράσης όπως διατείνεται
ένα ύποπτο φυλλάδιο που κυκλοφόρησε ταυτόχρονα με τις πρωινές δυναμιτιστικές εκρήξεις;
Είναι μήπως οι εμπνευστές αυτής της δράσης «διαλεκτοί ήρωες» που πρέπει να τους τιμήσει ο
λαός; Είναι πιθανόν μερικοί καλής πίστεως άνθρωποι επηρεασμένοι από δημαγωγικά λόγια να
πιστεύουν ότι αυτή η τακτική εξυπηρετεί τον εθνικό αγώνα. Αδίστακτα, όμως το Α.Κ.Ε.Λ., λέγει:
αυτού του είδους η δραστηριότητα μονάχα ζημιά μπορεί να προκαλέσει στον Κυπριακό αγώνα.
Πιστεύουμε δε ότι ο Κυπριακός λαός βασισμένος και στην πείρα του συμφωνεί απόλυτα μ' αυτή
τη θέση.
»Το Α.Κ.Ε.Λ. μ' όλη τη συναίσθηση της ευθύνης του, έναντι στο λαό και στους αγώνες του,
προειδοποίησε αρκετά έγκαιρα για τη ζημιά που μπορεί να προκαλέσει η τακτική του
«σαμποτάζ» των λεγομένων «εχθροπραξιών» και της προβοκάτσιας γενικά που κρύβεται κάτω
από το μανδύα της «εθνικής δράσης».
»Φέρνουμε στην μνήμη του λαού τις απανωτές εκκλήσεις του Ραδιοσταθμού της Αθήνας που
άρχισαν από τον περασμένο Αύγουστο. Οι εκκλήσεις εκείνες μιλούσαν για «εχθροπραξίες»,
«ταραχές» και «σαμποτάζ» στην Κύπρο και απέβλεπαν όπως αποδείχτηκε να συγκαλύψουν το
κατοπινό χαντάκωμα του κυπριακού στον Ο.Η.Ε. Η Κυβέρνηση Παπάγου και το Ραδιόφωνο της
Αθήνας συνέχισαν μετά το θάψιμο του κυπριακού στον Ο.Η.Ε. την πολιτική που θέλει να στρέψει
την προσοχή του λαού μακρυά από την σταράτη και συνεπή διεκδίκηση της Κύπρου μακρυά από
τον ενιαιομετωπικό αγώνα για αυτοδιάθεση δίχως όρους, δίχως βάσεις και παζαρέματα».
Ψέμα, υποκρισία, δολιότης! Λέγοντες τα ανωτέρω οι Κομμουνισταί του Α.Κ.Ε.Λ. ελησμόνουν, ότι οι
ίδιοι εμέμφοντο τας Αθήνας δι' υποτονικόν χειρισμόν του Κυπριακού. Τώρα, ότε υπό του εθνικού
κέντρου οι Κύπριοι καθωδηγούντο εις δυναμικήν δράσιν, το Α.Κ.Ε.Λ. πάλιν διεμαρτύρετο και
προέβαλλε μυρίας καχυποψίας! Συνέχιζεν, όμως, η ανακοίνωσις εκείνη με «υψηλάς» θεωρίας:
«Έφτασε η στιγμή που κάθε τίμιος πατριώτης πρέπει να ξεκαθαρίσει ολότελα στην σκέψη του τι
αποτελεί ορθή τακτική αγώνα και τι αποτελεί προβοκάτσια και παιγνίδι των εχθρών του λαού και
της υπόθεσής του.
»Η εργατική τάξη και η αγροτιά της Κύπρου πάνω απ' όλα πρέπει να θυμούνται διδάγματα της
ιστορίας όσον αφορά τη λεγόμενη «τρομοκρατική δράση». Ο μεγαλύτερος προλεταριακός
επαναστάτης της ιστορίας, εκείνος που ωδήγησε στην εθνική απελευθέρωση και κοινωνική
απολύτρωση εκατομμύρια λαούς που καταπιέζονταν από το τσαρικό καθεστώς, ο Λένιν,
καταδίκασε από τα πρώτα χρόνια της επαναστατικής του δράσης και πάλεψε ενάντια στη
λανθασμένη προβοκατορική τακτική της ατομικής τρομοκρατίας και των «διαλεκτών ηρώων»
γιατί τη θεωρούσε επιζήμια για το επαναστατικό κίνημα. Αυτά τα κλασσικά διδάγματα ας έχουν
υπόψη τους όλοι οι εργάτες, οι αγρότες και εργαζόμενοι της Κύπρου, που αποτελούν την
εμπροσθοφυλακή του εθνικού ‐ απελευθερωτικού μας αγώνα. Η ιστορία δεν έχει να
παρουσιάσει ούτε ένα παράδειγμα λαού που κέρδισε τη λευτεριά του βασισμένος στις μέθοδες
της τρομοκρατίας ή των τραμπουκισμών. Αντίθετα, η απελευθέρωση κάθε λαού ήταν
αποτέλεσμα του μαζικού ενιαιομετωπικού αγώνα και του παλλαϊκού ηρωισμού».
Digitized by 10uk1s
Όταν το Α.Κ.ΕΛ. θα αναγκασθή, μετά διετίαν, εις αυτοκριτικήν και μεταμέλειαν, θα αναγνωρίση
γραπτώς ότι άγονοι και εκτός πραγματικότητος ήσαν αι ως άνω θεωρητικολογίαι του. Η
καταδικαστική πάντως διά τον Αγώνα ανακοίνωσις του Α.Κ.Ε.Λ. κατέληγε:
«Ο ΠΑΤΡΙΩΤΙΚΟΣ ΚΥΠΡΙΑΚΟΣ ΛΑΟΣ, ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΚΑΜΜΙΑ ΣΧΕΣΗ Μ' ΑΥΤΕΣ ΤΙΣ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΚΕΣ
ΠΡΑΞΕΙΣ. Το αλάθητο συμπέρασμα που πρέπει να βγάλει κάθε Κύπριος πατριώτης είναι ότι
τέτοιες μέθοδες ποτέ δεν προωθούν τον αγώνα για εθνική απελευθέρωση. Οι μέθοδες αυτές
εκφυλίζουν τον αγώνα και τον εκθέτουν στη συκοφαντία και τα κτυπήματα των εχθρών του.
»Το Α.Κ.ΕΛ. για άλλη μια φορά απευθύνεται προς ολόκληρο τον πατριωτικό Κυπριακό λαό και
τον καλεί: α) Να δυναμώσει την πατριωτική του επαγρύπνηση στον ανώτατο βαθμό, και να
περιφρουρήσει τον αγώνα του από κάθε προβοκάτσια, διαστρέβλωση, δυσφήμηση και κτύπημα,
β) Να απομονώσει πάρα πέρα τους διασπαστές και να εντείνει στο έπακρο την πάλη του για την
συγκρότηση του Ενιαίου Πατριωτικού Μετώπου, γ) Συσπειρωμένος να συνεχίσει τον ενιαίο,
μαζικό, ανοικτό αγώνα του ενάντια στα καταπιεστικά μέτρα των αποικιστών για τη λευτεριά, την
ειρήνη και την επιβίωσή του».
Όλα αυτά δεν εμαρτύρουν κόμμα επαναστατικόν, κόμμα με εθνικον αίσθημα και πολιτικόν
ανδρισμόν. Επρόδιδον έλλειψιν στοιχειώδους πατριωτισμού και πολιτικής διορατικότητος. Και θα το
ωμολόγουν κάποτε οι ίδιοι, την ανάγκην φιλοτιμίαν ποιούμενοι...
Οι αγωνισταί χαρακτηρίζονται ως «ταραχοποιοί»
Με το αυτό πνεύμα ωμίλει και η Παγκύπριος Εργατική Ομοσπονδία (Π.Ε.Ο.), συντεχνία υποχείριος
του Α.Κ.Ε.Λ. και δρώσα ως παράρτημά του. «Δεν υπάρχει αμφιβολία ‐ανεκοίνωνεν‐ ότι οι
δυναμιτιστικές απόπειρες οργανώθηκαν από ταραχοποιούς που θέλουν να υποχρεώσουν την αγγλική
διοίκηση να πάρη αυστηρά μέτρα εναντίον των εργαζομένων και να αυξήσουν την εχθρότητα που
χωρίζει τους Έλληνες από τους Τούρκους». Η Π.Ε.Ο. εις ανακοίνωσίν της (3.4.1955) εξέφραζε την
βεβαιότητα ότι σκοπός των εκρήξεων ήτο «να κτυπηθεί το γνήσιο, το μαζικό, εργατικό και λαϊκό
κίνημα»! Και συνέχιζε:
«Οι εργάτες απορρίπτοντας την τρομοκρατία και τους τυχοδιωκτισμούς, σαν μέθοδο αγώνα,
καλούνται να συνενώσουν τις δυνάμεις τους σε ένα ισχυρό πανεργατικό μέτωπο. Δεν υπάρχει
καλύτερη μέθοδος αγώνα από την ενιαία και μαζική λαϊκή κινητοποίηση. Η συνδιάσκεψη καλεί
το συντεχνιακό κίνημα να επαγρυπνεί, να μη αφήσουμε ούτε ένα εργάτη να πέσει στην παγίδα
τυχοδιωκτών και εχθρών των εργατών και του λαού. Να μη αφήσουμε να κτυπηθεί το λαϊκό
κίνημα, να προστατεύσουμε την ενότητα των εργατών και του λαού, να διεκδικήσουμε και να
περιφρουρήσουμε τις δημοκρατικές του ελευθερίες».
Digitized by 10uk1s
ΥΒΡΙΣΤΑΙ ΚΑΙ ΠΡΟΔΟΤΑΙ
Οι Κύπριοι Κομμουνισταί, σπεύσαντες με καταπλήσσουσαν ταχύτητα να καταδικάσουν τον αρξάμενον
ένοπλον αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α. και χαρακτηρίσαντες τας ηρωικάς πράξεις των ανδρών της ως
«τρομοκρατίαν», ελάμβανον ταυτόσημον θέσιν προς εκείνην των Άγγλων. Ούτε όταν η επανάστασις
ητοιμάζετο ηδυνήθησαν να συλλάβουν τα, ευκρινή άλλως τε, μηνύματά της, αλλά και ούτε ευθύς ως
εξεδηλώθη διετήρησαν ψυχραιμίαν και σώφρονα νουν ώστε να κατορθώσουν να διαγνώσουν την
εθνικήν φύσιν της εκδηλωθείσης προσπαθείας. Δεν επρόκειτο διά «προβοκάτσια» ούτε διά «ύποπτο
παιγνίδι των ιμπεριαλιστών», αλλά δι' εθνικόν απελευθερωτικόν αγώνα με όλας τας αρετάς των
Ελληνικών αγώνων. Τον Μάρτιον 1959 θα το ανεγνώριζε σύσσωμος η Βουλή των Ελλήνων,
συναινούντων και των κομμουνιστών βουλευτών της Ε.Δ.Α., ανακηρύξασα ως «άξιον της Πατρίδος»
τον στρατιωτικόν ηγέτην του Αγώνος. Αλλά και προηγουμένως, το Α.Κ.Ε.Λ., κατά την ανάκλησιν των
ύβρεών του και την ‐κατ' ανάγκην‐ σναθεώρησιν των θέσεών του, ανεγνώριζε την πατριωτικήν
μορφήν του αγώνος της Ε.Ο.Κ.Α.
Τι να έκαμνον οι Κομμουνισταί; Είχον κατεξευτελισθή. Εις την Μόσχαν, κατά την διάρκειαν κάποιου
«φεστιβάλ», Ρώσσοι θεαταί υπεδέχθησαν την αντιπροσωπείαν του Α.Κ.Ε.Λ. ‐ανίδεοι διά την γκάφαν
των‐με τας επευφημίας «Ε.Ο.Κ.Α.‐Ε.Ο.Κ.Α.»! Επείσμωσαν οι Κομμουνισταί και εκ των υστέρων
επεζήτησαν, πλαστογραφούντες μονίμως την ιστορίαν, να αποσπάσουν ολίγην δόξαν. Η
κομμουνιστική Π.Ε.Ο. διεκήρυττεν (13.11.1966), ότι «από της ίδρυσής της διεξάγει με συνέπειαν,
γνήσιον αντιαποικιακόν εθνικοαπελευθερωτικόν αγώνα». Και την 25.11. 1966 ο Ε. Παπαϊωάννου εις
άρθρον του εις την «Πράβδα», υπό τον κραυγαλέον τίτλον «Εις την πρώτην γραμμήν του αγώνος»,
υπεγράμμιζε «την αποφασιστικήν συμμετοχήν του Α.Κ.Ε.Λ. στον απελευθερωτικόν αγώνα». Ψεύδη
όλα και αδέξιοι μύθοι!
«Το Α.Κ.Ε.Λ. από δικό του λάθος, όσα κι αν είναι τα δικαιολογητικά, έμεινε έξω από τον ένοπλο
αγώνα», γράφει ο πρώην γενικός γραμματεύς του Πλουτής Σέρβας («Κυπριακό: Ευθύνες», σελ. 218),
ο οποίος καταδικάζει το γεγονός ότι το Κόμμα «αρχικά αντιτάχθηκε και στηλίτευσε» τον αγώνα.
Πλέκων δε το εγκώμιον της μεγάλης εθνικής εξορμήσεως, τονίζει:
«Ό,τι και νάταν ο Γρίβας, ήταν αντρειωμένος και μεγαλειώδης ο ανταρτοπόλεμος. Με τις πρώτες
μεταμεσονύκτιες βόμβες είχε εγερθεί η νεολαία. Ηλεκτρίστηκε. Η τετραετία 1955‐1959
παράμεινε και θα παραμείνει θρυλική. Μια δράκα λεβεντόπαιδα, με την εθνική φλόγα στην
καρδιά καταξευτέλιζαν την τρανή Αυτοκρατορία που, παρά το πνεύμα της εποχής, πεισματικά
προσπαθούσε να διατηρήσει την τελευταία υπάρξή της στη Μεσόγειο. Τα ανδραγαθήματα της
Ε.Ο.Κ.Α. έχουν καταγραφεί στις στήλες της ιστορίας. Και χιλιοτραγουδήθηκαν. Το μεγαλείο της
παλληκαριάς, που ξετυλιγόταν σ' ένα νησί, το θαύμαζαν και το αποθέωναν όλοι οι λάτρεις της
λευτεριάς. Από την Ανατολή ως τη Δύση. Και με δέος το παρακολουθούσε ο κόσμος της
αντίδρασης και της πισωδρόμησης».
Έτσι ακριβώς ειχον τα πράγματα ως τα παρουσιάζει ο Σέρβας. Η Ε.Ο.Κ.Α. έγινε ‐μέσα εις τας μικράς
αναλογίας της Κύπρου‐ έπος και θρύλος. Και, δυστυχώς, δεν είχε να αντιπαλαίση μόνον προς τους
Άγγλους και τους Τούρκους, αλλά και προς τους κομμουνιστάς! Ο Σέρβας, ο οποίος υπήρξεν ο
σημαντικώτερος θεωρητικός του Κυπριακού Κομμουνισμού, αναγνωριζόμενος διά την ιδεολογικήν
του επάρκειαν, γράφει:
«Στην περίπτωση του αποικιακού, εθνικο‐απελευθερωτικού αγώνα μια ήταν η λενινιστική

διδασκαλία: Κάθε πυροβολισμός που πέφτει ενάντια στον κατακτητή είναι ευλογημένος. Οι
κομμουνιστές προσθέτουν και τους δικούς τους πυροβολισμούς. Διαπλατείνουν τον αγώνα. Και
αγωνίζονται σκληρά για την επίτευξη ενιαίου Μετώπου. Ηταν, φυσικά, καταφάνερο ότι η ηγεσία
του ένοπλου αγώνα δεν ήταν διατεθειμένη για καμμιά συνεργασία. Παρ' όλα αυτά ήταν καθήκον
Digitized by 10uk1s
της ακελικής ηγεσίας να εξεύρει όλους τους τρόπους της να στρέψει το κίνημα προς την ορθή
στόχευση».
Δυστυχώς, όμως, ούτε ένα πυροβολισμόν δεν προσέθετον οι Κομμουνισταί του Α.Κ.Ε.Λ. εις εκείνους
που η Ε.Ο.Κ.Α. επί τέσσερα σχεδόν έτη έρριπτε κατά των Άγγλων. Τουναντίον κατεπολέμουν τους
αγωνιστάς και συνεμάχουν με τον κατακτητήν! Οι αγωνιζόμενοι και κινδυνεύοντες ανά πάσαν στιγμήν
μαχηταί του Διγενή, ειχον να προσέχουν και να φυλάγωνται όχι μόνον από τους ξένους θανασίμους
διώκτας των αλλά και από τους «αδελφούς» των Κομμουνιστάς.
Εκτός από του Σέρβα την καταδίκην, και έτερον πρώην κορυφαίον στέλεχος του Α.Κ.Ε.Λ., ο Β.
Λυσσαρίδης, επέκρινε την στάσιν των παλαιών ομοϊδεατών του και διεκήρυττε (7.6.1979) τα εξής:
«Η ηγεσία του Α.Κ.Ε.Λ. τάχθηκε ενάντια στον εθνικο‐απελευθερωτικό αγώνα του λαού μας.
Εξύβρισε νεκρούς και μελλοθάνατους αγωνιστές. Έκανε αυτοκριτική, αλλά τώρα ξαναγύρισε
στην τακτική της εξύβρισης για να δικαιολογήσει τη δική της αρνητική τοποθέτηση. Οφείλουμε
εδώ να πούμε ότι αν η ηγεσία του Α.Κ.Ε.Λ. δεν είχε αποκλείσει μεγάλες μάζες της εργατικής
τάξης από τον αγώνα, το αποτέλεσμα της εθνικο‐απελευθερωτικής πάλης του λαού μας θα ήταν
διαφορετικό. Και δεν μπορεί να «νίπτει τας χείρας» της αυτή η ηγεσία, γιατί δεν ευθύνεται για
την πορεία ενός αγώνα μόνο όποιος συμμετέχει, αλλά και όποιος συνειδητά απέχει».
«Ακελισταί εις τα άντρα της Ιντέλιτζενς Σέρβις»
Ήτο περίεργος, πράγματι, η στάσις του Α.Κ.Ε.Λ. να μη θέλη να αντιληφθή την γνησιότητα και το
εθνικόν περιεχόμενον του απελευθερωτικού αγώνος τον οποίον ήρχισεν η Ε.Ο.Κ.Α. την 1ην Απριλίου
1955. Δεν υπήρχον μυστήρια εις την υπόθεσιν. Τα ιστορικά εκείνα γεγονότα, τόσον κατά την
προετοιμασίαν των όσον και κατά την εκδήλωσιν και αποκορύφωσίν των, παρουσίαζον κρυσταλλίνην
διαύγειαν. Οι πραγματικοί πατριώται δεν είχον απορίας και δεν ησθάνοντο αμφιταλαντεύσεις έναντι
του Αγώνος.
Τι συνέβαινε; Εδημοσιεύθη ‐χωρίς να υπάρξουν αντιδράσεις‐ ότι ξέναι υπηρεσίαι ήμειβον παχυλώς
στελέχη του Α.Κ.Ε.Λ. Και η εφημερίς «Φιλελεύθερος» της Λευκωσίας, στελεχουμένη κυρίως από
πρώην μέλη του Κόμματος, κατήγγελλε (17.12.1959) τα εξής τρομερά διά τους Κυπρίους
Κομμουνιστάς ηγέτας:
«Αποδοκιμάσαντες τον Αγώνα εις την αρχήν του, προδώσαντες αυτόν αργότερον ‐υπάρχει
κατατεθειμένον ακριβές ιτινεράριον των εισόδων και εξόδων Ακελιστών εις τα άντρα της
Ιντέλιτζενς κατά τας πολύ προκεχωρημένας ώρας της νυκτός‐ κρυβέντες ακολούθως εις το
τομάρι των κατά την ώραν της αναμετρήσεως προς τον Δυνάστην, ενεφανίσθησαν αργότερον
διεκδικηταί ηγεσίας του αγωνισθέντος Λαού».
Η τετραετία του Αγώνος κατά των Άγγλων υπήρξε δραματική. Τα εν Κύπρω καθημερινώς
εκτυλισσόμενα αιματηρά γεγονότα συνείχον την καρδίαν όλων των Ελλήνων, οι οποίοι έβλεπον εν
γνήσιον τμήμα των, σάρκα εκ των σαρκών των, να δίδη ηρωικόν αγώνα και να κάμνη να αναβιούν αι
ωραιότεροι των παραδόσεών μας. Καθώς επροχώρει ο Αγων, οι Κομμουνισταί έγραφον και αυτοί
μοιραίως την ιστορίαν του Κόμματός των. (Εδώ δεν γράφεται η ιστορία του Α.Κ.Ε.Λ., αλλά παρέχεται
υλικόν αδιάψευστον, χρήσιμον διά την κατανόησιν των κομμουνιστικών θέσεων επί των εθνικών
θεμάτων. Όθεν, ο αναγνώστης ας μη βαρυνθή την παράθεσιν μαρτυριών).
Ο ηγέτης του Κυπριακού Κομμουνισμού Εζεκίας Παπαϊωάννου έγραφε (6.4.1955) εις τον «Νέον
Δημοκράτην» τα εξής: «Δεν υπάρχει καμμιά ανάγκη να κρυβόμαστε στο σκοτάδι της νύκτας για να
Digitized by 10uk1s
ρίχνουμε δυναμίτες και εκρηκτικές ύλες. Με αυτό δεν κατορθώνουμε τίποτε άλλο παρά να οπλίζουμε
το χέρι του ξένου κυριάρχου για να μας κτυπήση πιο αποτελεσματικά». Αι απόψεις του Παπαϊωάννου
(«Ασσοσιέητεντ Πρες», 6.4.1955) ήσαν εντόνως «ενωτικαί». Ετόνιζε: «Το Α.Κ.Ε.Λ. στέκει αδιάλλακτα
για την Ένωση στηριζόμενο στις αρχές για αυτοδιάθεση των λαών και αποφασιστικά αντιτίθεται σε
οποιαδήποτε μορφή συντάγματος μέσα στα πλαίσια της ξένης κυριαρχίας». Συναφώς διετύπωνε, με
επιγραμματικήν πληρότητα, μίαν θέσιν αψόγου εθνικής δεοντολογίας ‐την οποίαν, εν τούτοις,
ουδέποτε θα ηκολούθει το Α.Κ.Ε.Λ.:
«Απαιτούμε την Ένωση και παλεύουμε γι' αυτήν ανεξάρτητα από οποιανδήποτε κριτική που
κάμνουμε, ‐κι έχουμε κάθε δικαίωμα να κάμνουμε‐ για την Ελληνική Κυβέρνηση στο χειρισμό
του Κυπριακού ζητήματος ή οποιουδήποτε άλλου ζητήματος. Η Ελλάδα είναι Ελλάδα παντοτεινή,
ενώ η Κυβέρνηση που βρίσκεται στην εξουσία στην Ελλάδα είναι προσωρινή. Δεν μπορεί να
υπάρχει σύγχυση μεταξύ της Ελλάδας και της Κυβέρνησης που βρίσκεται στην εξουσία».
Όχι μόνον αντιρρήσεις διά τον αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α., αλλά και εντόνους υποψίας είχεν ο Παπαϊωάννου.
Εις μίαν έκρηξιν σαρκασμού έγραφεν: «Αχ αυτοί οι κομμουνιστές! Δεν πιάστηκαν στην παγίδα των
ψευτοδιγενήδων για να ξεπαστρευτούν από την μέση!». Αναλόγους ‐εκτός πραγματικότητος, αλλά και
μακράν εθνικής ηθικής απόψεις ανέπτυσσε και ο βοηθός του Α. Φάντης, ο οποίος εις τας αρχάς
Ιουλίου 1955 έγραφεν: «Ο αγώνας του Κυπριακού Λαού δεν έχει τίποτε το κοινό με οποιουδήποτε
είδους τρομοκρατικές εξτρεμιστικές ενέργειες, όπως είναι οι δυναμιστικές εκρήξεις που σημειώνονται
τελευταία».
Το Κ.Κ.Ε. ομιλεί διά ... «συνθηκολόγηση»
Πρέπει, όμως, να ίδωμεν και τι εφρόνει το Κ.Κ.Ε., ο Ν. Ζαχαριάδης και οι συνεργάται του κατά το
πρώτον εκείνο στάδιον του απελευθερωτικού αγώνος της Κύπρου, καθ' ην στιγμήν οι έφηβοι της
Κύπρου προσήρχοντο εκουσίως ‐σφάγια ιερά‐ εις τον βωμόν της υπερτάτης θυσίας (ο δε γράφων το
παρόν ήτο ουχί έσχατος μεταξύ αυτών), μη γνωρίζοντες «ιμπεριαλισμούς» και «προβοκάτσιες» και
παν ό,τι η νοσηρά φαντασία, αλλά και ο άτιμος χαρακτήρ, των Κομμουνιστών εγέννα, το Κ.Κ.Ε.
έπληττε λυσσωδώς τον αγώνα των και κατεκόσμει τους μαχομένους με παντοειδείς ύβρεις. Την 13ην
Απριλίου 1955 εδημοσιεύετο εν Κύπρω απόφασις του Κ.Κ.Ε. (ειλημμένη τον Μάρτιον 1955), εις την
οποίαν ανεφέροντο και τα εξής ενδιαφέροντα:
«Η Κ.Ε. του Κ.Κ.Ε. διαπιστώνει ότι οι προσκυνημένοι της Αθήνας μαζί με τα όργανά τους στην
Κύπρο δραστηριοποιούν τελευταία την κυπροκαπηλεία τους. Πίσω απ' αυτή πάνε να καλύψουν
την ουσιαστική συνθηκολόγησή τους μπροστά στον εγγλέζικο ιμπεριαλισμό. Θέλουν παράλληλα
να διεκδικήσουν και να αποσπάσουν όπως ονειρεύονται από τους κομμουνιστές, απ' όλους τους
πραγματικούς πατριώτες αγωνιστές της λευτεριάς την ηγεσία στην πάλη για τα εθνικά δίκαια του
Κυπριακού λαού. Αισχροκερδούν πάνω στο πατριωτισμό της Κυπριακής νεολαίας, του λαού της
Κύπρου και θέλουν να τον προσεταιρισθούν.
»Η Κ.Ε. του Κ.Κ.Ε. δηλώνει πως οι εθνικοί πόθοι του Κυπριακού λαού μπορούν να
πραγματοποιηθούν μόνο με την πατριωτική ενότητα και την αποφασιστική μαζική πάλη του
λαού στην Κύπρο και στην Ελλάδα, πάλη που θα έχει την υποστήριξη όλης της προοδευτικής
ανθρωπότητας».
Εις όσα εμετικώς αντεθνικά έλεγον κατά των Κυπρίων αγωνιστών το Α.Κ.Ε.Λ. και το Κ.Κ.Ε., την 12ην

Απριλίου 1955 προσετίθεντο και νέαι ραδιοφωνικαί ειρωνείαι του Ν. Ζαχαριάδη, ο οποίος εχλεύαζε
τους ηγέτας του Αγώνος διότι «καλούνε τον κυπριακό λαό ν' ανέβη το νέο Γολγοθά». Η επί των ιδίων
γραμμών πολεμική των κομμουνιστικών κομμάτων Ελλάδος και Κύπρου κατά της Ε.Ο.Κ.Α. ήτο
Digitized by 10uk1s
λυσσώδης. Ό,τι ποταπόν εφευρέθη διά να επιρριφθή συκοφαντικώς εναντίον εκείνων που επολέμουν
τους Άγγλους.
Από τον ραδιοφωνικόν σταθμόν του Κ.Κ.Ε. «Ελεύθερη Ελλάδα» παρελάμβανον γραμμήν,
επιχειρήματα και φρασεολογίαν τα ημερήσια όργανα του Κομμουνισμού εν Αθήναις και εν Λευκωσία,
ήτοι η «Αυγή» και ο «Νέος Δημοκράτης». Ό,τι εγέννα η μαύρη ψυχή του Ζαχαριάδη, ήτο διά τα
όργανα ταύτα θέσφατον. Αντιμετωπίζον την εκ του Παραπετάσματος προπαγάνδαν, το Εθνικόν
Ίδρυμα Ραδιοφωνίας, εις σχόλιόν του (11.4.1955) ετόνιζε τα εξής:
«Αλλά το έθνος δεν ενδιαφέρεται διά την καθοδήγησιν του Α.Κ.Ε.Λ. και του Ζιαρτίδη από τον
Ζαχαριάδη. Ούτε τους Κυπρίους τους ενδιαφέρει η προσπάθεια του Κ.Κ.Ε. να ενθαρρύνη τους
εχθρούς του κινήματος της αυτοδιαθέσεως και τους συνεργάτας της αποικιακής κατοχής. Η
αγωνιστικότης του έθνους όπως δεν εκάμφθη, όταν η φασιστική προπαγάνδα και Κ.Κ.Ε.
εχαρακτήριζαν, από κοινού, ως αντιλαϊκήν ενέργειαν την σνατίναξιν της Ε.Σ.Π.Ο., έτσι δεν θα
καμφθή και τώρα. Ο ελληνικός λαός και οι Κύπριοι δεν πρόκειται να παραδειγματισθούν από τας
παραδόσεις του Κ.Κ.Ε., αλλά θα εμπνευσθούν από την ελληνικήν εθνικήν παράδοσιν. Είναι πλέον
κοινόν μυστικόν ότι οι κομμουνισταί μοχθούν διά ν' αποθαρρύνουν τα εθνικά κινήματα
αντιστάσεως, διότι εκατόν εκατομμύρια Ευρωπαίων δεν εννοούν να παραδεχθούν, ως μόνιμον,
την σοβιετικήν αποικιακήν διοίκησιν εις τας χώρας των. Και το Κ.Κ.Ε. ευρίσκεται εντός της
γραμμής της ρωσικής αποικιακής τακτικής, όταν επιχειρή να παρεμποδίση την φυσιολογικήν
εξέλιξιν του αγώνος των Κυπρίων διά την αύτοδιάθεσιν. Δεν θέλουν οι Ρώσοι να υπάρξουν εις
την Ευρώπην παραδείγματα εθνικής αντιστάσεως και απελευθερωτικού αγώνος προς μίμησιν.
Και αγωνίζονται ακριβώς διά να μη υπάρξουν».
Την 14ην Απριλίου 1955 η «Αυγή» εθρηνολόγει διότι η ένοπλος δράσις της Ε.Ο.Κ.Α. «έρριψε τον
Κυπριακό λαό στην περιπέτεια των ανατινάξεων και των βομβών». Ολίγας ημέρας βραδύτερον
(28.4.1955) η ιδία εφημερίς απεκάλει τους γενναίους αγωνιστάς του Διγενή «αεροβομβιστάς της
Κύπρου που προβοκάρουν τον αγώνα του Κυπριακού λαού για την ελευθερία»! Δεν θα παρήρχοντο
πολλά έτη και η εθνική Νέμεσις επεφύλασσεν εις την υβρίζουσαν Ε.Δ.Α. να δώση εις την Βουλήν των
Ελλήνων την ψήφον της υπέρ ανακηρύξεως ως «αξίου της Πατρίδος» του αρχηγού εκείνων που
απεκάλει αεροβομβιστάς!
Την 22αν Απριλίου 1955 ο «Νέος Δημοκράτης» υπερέβαλλεν εαυτόν εις ποταπότητα και ωρύετο:
«Πληροφορούμεθα ότι τα Φυλλάδια των «Διγενήδων» που ρίφθηκαν προψές στα κεντρικά
γραφεία του Α.Κ.Ε.Λ. και αποκάλυψαν ολότελα την τυχοδιωκτική τους προέλευση έχουν ριφθεί
και σε σπίτια στελεχών του λαϊκού κινήματος.
»Όπως θα προσέξει ο ίδιος ο Κυπριακός λαός, οι ελευθερωτές «Διγενήδες» έχουν δανεισθή και
την γκαγκστερική φρασεολογία στις επιδεικτικές απειλές τους εναντίον των «προδοτών»
εκπροσώπων του λαϊκού κινήματος. Οι μασκαρεμένοι ελευθερωτές ηγέτες που φροντίζουν να
εκμεταλλευθούν τα εθνικά αισθήματα της νεολαίας και να υποκαταστήσουν τον εθνικό αγώνα
με τον τρομοκρατικό ηρωισμό, τον τραμπουκισμό, απειλούν ότι θα χρησιμοποιήσουν «λεπίδι»,
στιλέτα, και ότι θα «συντρίψουν» τους ηγέτες του λαϊκού κινήματος, γιατί τους θεωρούν
«προδότες». Εξόντωση απειλούν οι «Διγενηδες» εναντίον εκείνων που επικρίνουν και
ξεσκεπάζουν το ύποπτο έργο τους. Είναι και αυτό ένα μέσον του «αγώνα» τους με το οποίο θα
«απελευθερώσουν την πατρίδα» τους. Ο λαός όμως προειδοποιεί τους παλληκαράδες του
στιλέτου ότι θα επαγρυπνεί, ότι αντιλαμβάνεται καλά τι πραγματικά κρύβεται πίσω από το
καμουφλαρισμένο έργο τους περί απελευθερώσεως της Κύπρου από τον ξενικό ζυγό».
Digitized by 10uk1s
Τα «παλλούκια» και αι παραισθήσεις του Ζαχαριάδη
Από το Παραπέτασμα ήρχοντο εν τω μεταξύ νέα «μηνύματα». Την 26ην Απριλίου 1955 ο
ραδιοφωνικός σταθμός «Ελεύθερη Ελλάδα» μετέδωσεν αποσπάσματα άρθρου του Ν. Ζαχαριάδη, τα
οποία θα ανεδημοσίευεν εις την Λευκωσίαν (30.4.1955) ο «Νέος Δημοκράτης». Ενώ το Έθνος με
αγωνίαν παρηκολούθει την αγωνιστικήν προσπάθειαν, ιδού τι έλεγεν ο Ζαχαριάδης:
«Τόσο στην Αθήνα όσο και στην Κύπρο οι προσκυνημένοι και συνθηκολόγοι εθνοπροδότες
προβάλλουν κάθε τόσο τα εντυπωσιακά πυροτεχνήματά τους κρύβοντας πίσω την προδοσία και
το ξεπούλημα που πραγματοποιούν και στην Ελλάδα.
»Είναι ολοφάνερο ότι ένα από τα πιο δύσκολα παλλούκια που από καιρό προσπαθεί να πηδήσει
ο Στρατάρχης και όλη η αμερικανοδουλεία και ο αγγλοπροσκυνισμός είναι το Κυπριακό. Η
πλουτοκρατική εθνοπροδοσία βρήκε πραγματικά το διάβολό της με το Κυπριακό.
»Έτσι η εθνοπροδοσία και η κυπροκαπηλεία μη έχοντας άλλη διέξοδο το ρίχνει στον
τυχοδιωκτισμό με τα γνωστά πασχαλιάτικα βαρελότα, τις τρακατρούκες και τις τσάκρες. Γιατί,
και το λέμε αυτό με όλη τη συναίσθηση της ευθύνης, η πολλή ξιφούλκηση της κυπροκαπηλείας
στην Κύπρο και την Ελλάδα δεν αποτελεί παρά ένα προσχεδιασμένο έγκλημα που στρέφεται
ενάντια στους εθνικούς πόθους του λαού τόσο στο νησί όσο και τη χώρα μας.
»Και ακόμα όλα αυτά σχεδιάστηκαν και μπήκαν εμπρός σε συνεννόηση και συμφωνία με τους

Άγγλους και Αμερικανούς ιμπεριαλιστές».
Ο Ζαχαριάδης απεφαίνετο ότι όλα όσα εγίνοντο εις την Κύπρον, σκοπόν είχον «να κτυπηθούν οι
πρωτοπόρες πατριωτικές δυνάμεις που κρατούν το παλούκι και που δεν μπορούν να πηδήσουν ο
Στρατάρχης και ο Συναγερμός του και ολόκληρη η εθνοπροδοσία»! Μένει κανείς εμβρόντητος από
αυτήν την ...υψηλής εμπνεύσεως και αψόγου διατυπώσεως εθνικήν κατεύθυνσιν...
Είναι λίαν ενδιαφέρουσα η συνέχεια του άρθρου, της 26ης Απριλίου 1955, του γενικού γραμματέως
του Κ.Κ.Ε. Ν. Ζαχαριάδη. Η επιχειρηματολογία και το ύφος του κομμουνιστού ηγέτου δίδουν το
μέτρον της πολιτικής σοβαρότητος και του πατριωτισμού του Κ.Κ.Ε. Έλεγε, λοιπόν, ο Ζαχαριάδης
μεταξύ άλλων και τα ακόλουθα:
«Στην Κύπρο το Α.Κ.Ε.Λ., μπροστάρης του λαού στο νησί, κρατεί αμόλυντη τη σημαία της Ένωσης
που θέλει ο λαός. Η πάλη του Α.Κ.Ε.Λ. είναι το κύριο εμπόδιο που δεν αφήνει τους
Κυπροκάπηλους να πραγματοποιήσουν ανενόχλητοι το ξεπούλημα. Δεν αφήνει τον Κάννον,
όπως δεν τον αφήνουν και οι Κουκουέδες στη Ελλάδα να σβήσει την πυρκαϊά στην Κύπρο, να
χαντακώσει την υπόθεση της Κύπρου όπως προσπάθησε να το κάνει και ο Ντάλλες στον Ο.Η.Ε.,
έχοντας σαν σειρά βοηθούς τον Στρατάρχη, τον Κανελλόπουλο, τον Παπανδρέα, το Μακάριο
κ.λπ.
»Έπρεπε λοιπόν και πρέπει να βγει από τη μέση το Α.Κ.Ε.Λ. Και για τον σκοπό αυτό ετοιμάστηκε
φάκα. Στήθηκε παγίδα. Μαγειρεύτηκε υπόθεση.
»Ο κύριος εχθρός παραμένει ο λαός και πρώτα απ' όλα οι πρωτοπόρες οργανώσεις του Κ.Κ.Ε. και
του Α.Κ.Ε.Λ. Στην Ελλάδα που την ξεπούλησαν ολοκληρωτικά στους Αμερικανούς και τους
Άγγλους ιμπεριαλιστές προσπαθούν να αντιρροπήσουν την εθνοπροδοσία τους κολλώντας στους
Κουκουέδες τη ρετσινιά της εθνοπροδοσίας. Στην Κύπρο έκαμαν στο Α.Κ.Ε.Λ. διπλή παγίδα ή να
το παρασύρουν στις τυχοδιωκτικές ψευτοένοπλες περιπέτειές τους για να δώσουν στους
Άγγλους την ευκαιρία να τους τσακίσουν και διαλύσουν, ή προβάλλοντάς του την κατηγορία ότι
Digitized by 10uk1s
οργανώνει τρομοκρατικές ομάδες έτοιμες για δράση και προτείνοντάς του ένοπλη σύμπραξη
κ.λπ. οι προσκυνημένοι της Αθήνας για να το αναγκάσουν να πάρει τέτοια θέση καταδίκης και
τρομοκρατίας και της ένοπλης πάλης ώστε να το διαβάλουν και να το δυσφημήσουν στα μάτια
του λαού».
Η έμμονος ιδέα του Ζαχαριάδη, την οποίαν διετύπωνεν εν συνεχεία, ήτο ότι όλα εγίνοντο με σκοπόν
να αφαιρεθή η ηγεσία του εθνικού αγώνος από το Α.Κ.Ε.Λ.! Ο γενικός γραμματεύς του Κ.Κ.Ε. είχεν
ειδικωτέρας απόψεις περί Μακαρίου, τας οποίας τότε ασμένως εδέχοντο και ανεδημοσίευον οι νυν
υποδυόμενοι ρόλον θεματοφύλακος και επιγόνου του Μακαρίου ηγέται του Α.Κ.Ε.Λ. Εις το άρθρον
του εκείνο ο Ν. Ζαχαριάδης έγραφε:
«Και ο συνθηκολόγος και διασπαστής του εθνικού αγώνα Μακάριος δεν ντράπηκε και στο
Μπαντούγκ ακόμα, όπου πήγε να διεκδικήσει τάχα λευτεριά για την Κύπρο, να προσφέρει
στρατηγικές βάσεις στους Άγγλους σαν αντάλλαγμα για τη δίκαιη αυτοδιάθεση της Κύπρου. Πάει
έτσι να εξευμενίσει ο Μακάριος, όπως και ο ψευτοδιγενής τους κατακτητές και να τους σπρώξει
έτσι πιο δραστήρια να ξεπαστρέψουν το Α.Κ.Ε.Λ. Και βέβαια με την επίθεσή τους ενάντια στο
Α.Κ.Ε.Λ. κατάφεραν να σπείρουν κάποια σύγχυση και να θολώσουν μερικά μυαλά, κυρίως
ανάμεσα στη μαθητική νεολαία της Κύπρου, που όταν άρχισαν να σπάνε τα βαρελλότα νόμισαν
ότι πρόκειται για πραγματικό πατριωτικό ξεσήκωμα, και ότι ο τρακατρούκας ψευτοδιγενής είναι
αληθινός πατριώτης».
Εις αυτό το λυσσώδες ξέσπασμά του ο Ζαχαριάδης προσέθετε και τας συμβουλάς του προς τους εν

Κύπρω ομόφρονάς του: «Ιδιαίτερη προσοχή να συγκεντρώσουμε στη μαθητική νεολαία όπου ο
βαρελλότος ψευτοδιγενής κατάφερε να κατακτήσει κάποια επιρροή και ν' αποκτήσει κάποια αίγλη».
Αυτά απεφαίνετο από το Παραπέτασμα ο αρχικουκουές.
Αυτοί ήσαν οι πρώτοι εισηγηταί της διχοτομήσεως
Τα ανωτέρω, όμως, δεν ήσαν τίποτε εμπρός εις δύο καθαράς προδοσίας τας οποίας θα διέπραττεν
αμέσως εν συνεχεία ο Ζαχαριάδης. Ιδού: Εις το είρημένον άρθρον του εκήρυττε πρώτος την
διχοτόμησιν της Κύπρου, γράφων και τα εν συνεχεία προδοτικά και κατάπτυστα:
«Όμως η απελευθέρωση του λαού της Κύπρου δεν μπορεί να είναι πραγματική παρά μόνο σαν
απελευθέρωση και των Τούρκων. Η απελευθέρωση της Κύπρου δεν μπορεί να σημαίνει
ιδιοποίηση ή χειροτέρευση της υποδούλωσης των Τούρκων, μα απελευθέρωση και για την
Τουρκική μειονότητα του νησιού με βάση την πλήρη εθνική αυτονομία. Διεκδικώντας το
δικαίωμα της αυτοδιαθέσεως μέχρι και αποχωρισμού για τους Έλληνες, δεν μπορούμε να
αρνηθούμε το ίδιο αυτό δικαίωμα στην Τουρκική κοινότητα. Αλλοιώς θα χαντακώναμε και την
όλη υπόθεση της απελευθέρωσης της Κύπρου».
Εάν δε κανείς κομμουνιστής απετόλμα σήμερον να είπη ότι ο Ζαχαριάδης διά του όρου «αυτονομία»,
την οποίαν εζήτει διά τους Τουρκοκυπρίους ‐πρώτος αυτός, προτρέχων και της Αγκύρας!‐ ηννόει
απλώς κάποια δευτερευούσης φύσεως ανώδυνα δικαιώματα, παραπέμπομεν εις το βιβλίον «Δέκα
χρόνια πάλης» (σελ. 124). Εις αυτό ο ηγέτης του Κ.Κ.Ε. είναι σαφέστατος: «Όταν λέμε αυτονομία,
εννοούμε πολιτική αυτοδιοίκηση, δηλαδή εδαφική, οικονομική, κοινωνική, κρατική, εκπολιτιστική,
εκπαιδευτική, θρησκευτική αυτοδιοίκηση». Εδαφική δε ‐λέγομεν ημείς‐ αυτοδιοίκησις, ουδέν άλλο
σημαίνει παρά την χάραξιν συνόρων. Εις την περίπτωσιν δε της Κύπρου, διχοτόμησιν και
Τουρκοποίησιν μεγάλου τμήματος της νήσου!
Ποία χρεία άλλων μαρτύρων υπάρχει διά να αποδειχθή ότι οι Κομμουνισταί ήσαν «μπροστάρηδες»
Digitized by 10uk1s
όχι του εθνικού αγώνος αλλά της εθνικής προδοσίας;
Ο Κυπριακός αγών τον οποίον ενόπλως ήρχισε κατά των Άγγλων η Ε.Ο.ΚΑ, την 1ην Απριλίου 1955, είχε
μεν να στηριχθή εις φλογεράς και αγνάς ψυχάς, αλλά δεν διέθετε παράδοσιν μαχητικήν. Μέγα
εχέγγυον ήτο η παρουσία δεδοκιμασμένου μαχητού, του συνταγματάρχου Γεωργίου Γρίβα, ο οποίος
άγνωστος μέχρι τότε εις τους Κυπρίους και τους Άγγλους, κατηύθυνεν εκ του μυστικού αρχηγείου του
την ένοπλον δράσιν. Οι ξένοι κυρίαρχοι εγνώριζον, βεβαίως, ότι εάν κατά το στάδιον εκείνο
συνελάμβανον ή εφόνευον τον στρατιωτικόν ηγέτην της επαναστάσεως, η Ε.Ο.Κ.Α. θα διελύετο και ο
ενωτικός αγών των Κυπρίων θα συνερρικνούτο πάλιν εις τα παλαιά πλαίσια των ειρηνικών
διαβημάτων.
Καταδίδουν τον αρχηγόν της επαναστάσεως
Ο τρόπος καθ' ον εκινήθησαν κατά τας πρώτας ημέρας οι μαχηταί της Ε.Ο.Κ.Α., τα υλικά τα οποία
εχρησιμοποίησαν, ο τόνος της πρώτης επαναστατικής προκηρύξεως, έγγραφοι διαταγαί της
οργανώσεως και άλλαι ενδείξεις, έπειθον τους Άγγλους, ότι ο έχων την ηγεσίαν του ενόπλου αγώνος
δεν ήτο διόλου τυχαίος. Ποίος ήτο όμως; Και τι δεν θα έδιδον αι μυστικαί υπηρεσίαι των διά να
πληροφορηθούν το όνομά του!
Δεν θα έμενον επί πολύ εις το σκότος και την αγωνίαν οι Άγγλοι. Οι Κομμουνισταί, μεταξύ των οποίων
διέθετον και πληρωμένους επί μηνιαίας βάσεως, πράκτορας, θα τους έδιδον την ποθητήν
πληροφορίαν. Ο Ζαχαριάδης από τον ραδιοφωνικόν σταθμόν «Ελεύθερη Ελλάδα» (26. 4.1955) θα
κατέδιδε τον αρχηγόν του Αγώνος εις τους Άγγλους και θα απεκάλυπτε διά πρώτην φοράν την
ταυτότητα του Διγενή. Έλεγε:
«Πρέπει να ξεσκεπάσουμε τους εθνοπροδότες, κάτω από όποια μάσκα κι αν παρουσιάζονται, κι
έτσι να τους απομονώσουμε. Σήμερα πια που τα πασχαλιάτικα βαρελόττα σκάσαν και ο
ψευτοδιγενής του Γρίβα ξεσκεπάστηκε, μπορούμε να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι. Πρόκειται
λοιπόν για τα παρακάτω: Τον Οκτώβρη του 1954, αξιωματικός του στρατού της Αθήνας
εμφανίστηκε στην Κύπρο, όπου είπε ότι θα αρχίση αντάρτικο και ότι τη δουλειά αυτή τη
διευθύνει ο γνωστός αρχιχίτης Γρίβας».
Αυτή ήτο η άλλη μεγάλη προδοσία του Ζαχαριάδη εις βάρος του απελευθερωτικού αγώνος των
Κυπρίων. Το πλήρες κείμενον του άρθρου του θα ανεδημοσιεύετο εις την κομμουνιστικήν
επιθεώρησιν «Νέος Κόσμος» (τεύχος Μαΐου 1955). Το όργανον του Α.Κ.Ε.Λ. «Νέος Δημοκράτης»
παρέλαβεν από εκεί το άρθρον, αλλά παρέλειψε τας επιμάχους παραγράφους της καταδόσεως του
Διγενή! Τόσον αποκρουστική, ακόμη και εις τους Κυπρίους ομόφρονάς του, εφαίνετο η προδοσία του
Ζαχαριάδη.
Είναι γνωστόν, βεβαίως, ότι οι Κομμουνισταί του Κ.Κ.Ε. είχον κάθε λόγον να απεχθάνωνται τον Γρίβαν,
ένεκεν του ρόλου τον οποίον διεδραμάτισεν αμέσως μετά την Κατοχήν και δη λόγω της σθεναράς
αντιστάσεώς του εις το Θησείον και αλλαχού κατά των ερυθρών ορδών. Αλλά δεν αντελαμβάνοντο,
επί τέλους, ότι αυτό το οποίον ήρχιζεν εις την Κύπρον ήτο εθνικός αγών και όχι κάτι άλλο ύποπτον;
Κατά τα άλλα οι Κύπριοι κομμουνισταί αντέγραφον εις όλα τον αρχηγόν του Κ.Κ.Ε. ‐τον «καλύτερο
γυιο της Ελλάδας»!‐ και ησπάζοντο την γραμμήν και τας απόψεις του. Την 1ην Μαΐου 1955 ο «Νέος
Δημοκράτης» έγραφεν:
«Ο ψευτοδιγενής του αρχιχίτη Γρίβα κυκλοφόρησε και άλλο λαθρόβιο φυλλάδιο με το οποίο
προσπαθεί να λερώσει το Α.Κ.Ε.Λ. με τη ρετσινιά του «συνεργάτη» των Άγγλων... Ο
Digitized by 10uk1s
Ψευτοδιγενής Χίτης επαινεί τους συνταγματόφιλους και χύνει όλη του τη χολή ενάντια στο
Α.Κ.Ε.Λ. Το Α.Κ.Ε.Λ. είναι το κόμμα που ξεσκέπασε τον Αμερικανοαγγλοκίνητο ψευτοδιγενή και
έδειξε στο λαό πως τα μάσκουλά του σκοπόν έχουν να συγκαλύψουν την προδοσία του
Κυπριακού από μέρους της Παπαγικής Κυβέρνησης, τη γραμμή της παραχώρησης βάσεων στους
Εγγλέζους, την τακτική συνταγματική προθεσμία και τη διάσπαση από μέρους του
Αρχιεπισκόπου και της λεγόμενης Εθναρχίας... Ο ψευτοδιγενής όργανο των Αγγλοαμερικάνων
ιμπεριαλιστών, υποτιμά τη νοημοσύνη του Κυπριακού λαού και νομίζει πως με τα μάσκουλά του
και τις απειλές μπορεί να αλλοιώσει τα αδυσώπητα γεγονότα, να τρομοκρατήσει το λαό και να
τον παρασύρει στα φιλοϊμπεριαλιστικά του σχέδια».
Εις την προδοσίαν του Ζαχαριάδη απήντησεν ο ραδιοφωνικός σταθμός Αθηνών (16.5.1955) δι'
εκτενούς σχολίου του Β. Σταματοπούλου, διά του οποίου απεκαλύπτετο ο ανέκαθεν προδοτικός
ρόλος του Κ.Κ.Ε. και της ηγεσίας του. Εις το ραδιοφωνικόν εκείνο σχόλιον ετονίζοντο και τα εξής:
«...Δι' αυτό και σήμερα οι Έλληνες και οι Κύπριοι αποφεύγουν οιανδήποτε συνομιλίαν με
κομμουνιστάς, σχετικήν με το κίνημα της Κύπρου διά την αυτοδιάθεσιν, από τον
δικαιολογημένον φόβον μήπως οι ενημερωταί και πληροφοριοδόται της αποικιακής αστυνομίας
της νήσου, σπεύσουν να φανούν αντάξιοι των παραδόσεων του Κ.Κ.Ε. εις την κατάδοσιν των
αγωνιστών.
»Οι Έλληνες της Κύπρου οφείλουν να επαγρυπνούν: ουδεμία συζήτησις με κομμουνιστήν διά το
Κυπριακόν! Το Κ.Κ.Ε. είναι πεπειραμένον εις καταδόσεις...».
Digitized by 10uk1s
ΚΟΥΚΟΥΕΔΙΚΗ ΑΝΑΙΣΧΥΝΤΙΑ
Απίστευτος ήτο η λύσσα του Κ.Κ.Ε. και του Α.Κ.Ε.Λ. κατά της Ε.Ο.Κ.Α. και πέλαγος ευτελείας και
ποταπότητος οι χαρακτηρισμοί των δύο αυτών κομμάτων κατά των αγωνιστών. Αλλ' εξ ίσου
απίστευτος η εθνική ρηχότης και η πολιτική μυωπία των. Τίποτε δεν ηδυνήθησαν να αντιληφθούν
από τα μεγάλα γεγονότα τα οποία ήρχισαν να εκτυλίσσωνται το 1955, στοιχειώδης έστω δισταγμός
δεν ενέβαλεν εις την σκέψιν των την ανάγκην αναμονής ή μετριασμού των χαρακτηρισμών των, ώστε
να μη γελοιοποιηθούν τόσον όταν θα ήρχετο ‐πάλιν‐ η ώρα της αυτοκριτικής και αναθεωρήσεως.
Την 25ην Μαΐου 1955 ο ραδιοφωνικός σταθμός του Κ.Κ.Ε. εκάλει τον Κυπριακόν λαόν να αγρυπνή και
να περιφρουρή τον αγώνα του και «να απομονώση τους διασπαστές της Εθναρχίας και του
ψευτοδιγενή και να συνεχίσει ενωμένος τον μαζικό εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του για λεύτερη
Κύπρο στη λεύτερη Ελλάδα». Με αυτήν την έκκλησιν εφαίνετο να βρυκολακιάζη το παλαιόν και
αποκηρυγμένον σύνθημα «δημοκρατική Κύπρος σε δημοκρατική Ελλάδα». «Λεύτερη Ελλάδα»
εσήμαινε, βεβαίως, διά το Κ.Κ.Ε. Ελλάδα κομμουνιστικήν. Δηλαδή η Ένωσις εξηρτάτο από την εν
Ελλάδι πολιτειακήν κατάστασιν, ούτω δε απέβαινεν απατηλόν το νεοφανές σύνθημα του Α.Κ.Ε.Λ.
«Ένωση με οποιαδήποτε Ελλάδα».
«Βαρελοτικό πάταγο με αμερικάνικη υποκίνηση», απεκάλει τον απελευθερωτικό αγώνα της
Ε.Ο.Κ.Α. το Κ.Κ.Ε. εις τας εκπομπάς του. Ιδού δε μερικά αποσπάσματα από αναφοράς της
«Ελεύθερης Ελλάδας» εις τον αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α.:
«Μια σπείρα παπαγικών τυχοδιωκτών, με τον αρχιχίτη Γρίβα οργανωτή, προσπαθεί να
καπηλευτή τα αγνά πατριωτικά αισθήματα της νεολαίας».
«Η στρατοκρατική και χίτικη ηγεσία της Αθήνας, που αυτή ουσιαστικά χειρίζεται και κατευθύνει
τη φασαρία των βαρελότων, αποφάσισε να χύση και αίμα. Όχι, φυσικά το δικό της, ούτε των
Άγγλων...».
«...Ολα αυτά χρωματίζουν ακόμα πιο έντονα τον εγκληματικόν τυχοδιωκτικό χαρακτήρα των
βαρελοτικών επιδείξεων, που κάνουν οι ψευτοπαλληκαράδες της Χ και του ΙΔΕΑ».
«...Η νερομπογιά και τα πυροτεχνήματα μπορούν να θαμπώνουν μερικούς, όμως χαντακώνουν
την υπόθεση της λευτεριάς...».
«...Ποιο πρόκειται να ξεγελάσουν οι Γραικύλοι με τα βαρελότα τους;».
Δύο έτη μετά την έναρξιν του απελευθερωτικού αγώνος, αφού εμεσολάβησαν τόσα τραγικά γεγονότα
και αφού απηγχονίσθησαν ή έπεσαν τόσοι αγωνισταί, ο Ζαχαριάδης διετήρει ακόμη νοσηράς
επιφυλάξεις και το διάστροφον μένος του κατά των αγωνιζομένων. Κατά την 7ην ολομέλειαν του
Κ.Κ.Ε. (1957) ο Ζαχαριάδης κατηγορήθη, μεταξύ άλλων και διά την στάσιν του εις το Κυπριακόν. Και
προτού εκκαθαρισθή, απολογούμενος ησθάνθη την ανάγκην να είπη και τα ακόλουθα, ομιλών εις
περίεργον γλώσσαν:
«Σύντροφοι χτυπάτε, διορθώνετε λάθη, ό,τι θέλετε κάντε. Αυτό δεν μπορούμε να το
αφαιρέσουμε εμείς από το κίνημα και να το γκρεμίσουμε. Αυτός είναι πολιτικός μηδενισμός.
Από κει και παραπέρα. Να φύγει ο Ζαχαριάδης, να φύγει η παλιά καθοδήγηση. Σύμφωνοι, αλλά
εδώ μέχρι σήμερα βάδιζε το κίνημα ανυψωτικά. Η τραγωδία της καινούργιας καθοδήγησης
σύντροφοι βρίσκεται στο ότι, ενώ αρνείται στα λόγια την πολιτική την παλιά, στην πράξη
εφαρμόζει πέρα για πέρα την παλιά πολιτική γραμμή. Ας μου πουν συγκεκριμένα εδώ, αλλάξαμε
και κάναμε. Στο Κυπριακό αλλάξαμε το σύνθημα «Ελεύθερη Κύπρος σε Ελεύθερη Ελλάδα».
Digitized by 10uk1s
Σύντροφοι να σας δείξω ότι στο Κυπριακό ουσιαστικά ακολουθούμε πιο σεχταριστική πολιτική
από πριν. Γιατί βάλαμε σύντροφοι το «Ελεύθερη Κύπρος σε Ελεύθερη Ελλάδα»; Γιατί μας
γινότανε τότε η παρατήρηση: προσέχετε μην πάρετε την Ελλάδα από τους Εγγλέζους και τη
δώσετε στους Αμερικάνους, μην πέσετε σε πεπονόφλουδες κ.λπ. Και εμείς το διαμορφώσαμε
έτσι. Και δω τι διορθώσαμε; Τίποτες.
»Το κακό είναι το εξής, σύντροφοι, με το Κυπριακό. Παρεμπιπτόντως. Λέμε για τις τρακατρούκες
κ.λπ. Τι γινότανε σύντροφοι στην Κύπρο ουσιαστικά; Στην Κύπρο το κίνημα αυτό το άρχισαν οι
Αμερικάνοι. Για να πάρουν την Κύπρο στα χέρια τους. Και προωθούσαν ταυτόχρονα όχι μόνο το
Διγενή, αλλά και τον Μακάριο, τους προωθούσαν σαν πολιτικές εφεδρείες δικές τους να τους
δώσουν την αίγλη αυτή, του εθνικού αγωνιστή, για να τους μεταφυτέψουν μετά στην Ελλάδα
σαν πολιτική εφεδρεία δική τους. Αυτό το πράγμα εμείς χτυπούσαμε, αυτήν την προοπτική την
παραπέρα, όταν ξεσκεπάζαμε τον Διγενή, διορθώναμε τα λάθη του Α.Κ.Ε.Λ. που βγήκε και είπε
όχι κατά της ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑΣ και κρατούσε θέση κι είπαμε όχι!! οι πατριώτες παλεύουν, ενιαίο
μέτωπο μαζί τους, αλλά ξεσκέπασμα όλων αυτών των δισταγμών και των προδοσιών που έκανε
ο Μακάριος.
»Λέτε ότι χτυπούσαμε, ξεσκεπάζαμε τον Μακάριο. Και πρέπει να τον ξεσκεπάζουμε εφόσον λέει:
«Κύπρος με εγγλέζικες είτε αμερικάνικες βάσεις». Και δεν μπορούμε να τον βάζουμε τον
Μακάριο στην ίδια πατριωτική γραμμή με το λαό που παλεύει. Επιφύλαξη σ' αυτό το σημείο δεν
μπορούμε να έχουμε. Γιατί ο Λανίτης βγαίνει και το διορθώνει σήμερα; Ώστε κριτική θα του
κάνουμε όταν πρέπει. Διορθώσαμε το Α.Κ.Ε.Λ. από το 1948 ακόμα, σύντροφοι, όταν βγήκε με τη
σημαία να δεχθεί το αγγλικό σύνταγμα και το προφυλάξαμε από καραμπόλες μεγάλες. Και έτσι
προωθήσαμε και το Κυπριακό ζήτημα με λάθη και επιφυλάξεις πολλά αλλά βασικά και δεν
επιτρέψαμε στο κόμμα, στο ζήτημα αυτό, ν' απομονωθεί.
»Τώρα βρίσκουμε στο σύνθημα «Ελεύθερη Κύπρος στην Ελεύθερη Ελλάδα», παρατηρήσεις και
τα λοιπά. Σύντροφοι και κει μέσα το λέει, η απόφαση η καινούργια, δεν λέει «ελεύθερη Κύπρο»
αλλά λέει: Μόνο μια πραγματική δημοκρατική κυβέρνηση κ.λπ. θα πάρει την Κύπρο με μια
πολιτική πραγματικά λαϊκή είτε όπως το λέει πατριωτική. Τι σημαίνει αυτό; Ότι πρέπει να πάει
στην εξουσία το λαϊκό μέτωπο και τότε θα γίνει αυτή η ένωση και θα πραγματοποιηθεί.
Ουσιαστικά το ίδιο πράγμα. Λοιπόν, σύντροφοι, ώστε η τραγωδία σήμερα και η βασική αντίφαση
είναι ότι, χτυπάμε μια πολιτική γραμμή που εφαρμόζουμε, και που είμαστε υπόχρεοι να
εφαρμόσουμε».
Ουδένα έπεισαν όσα απολογητικώς είπεν εις την 7ην ολομέλειαν του Κ.Κ.Ε. (1957) ο Ν. Ζαχαριάδης,
υπεραμυνόμενος της επί του Κυπριακού πολιτικής του. Δι' αυτό και του κατελόγισαν λάθος και εις τον
τομέα αυτόν οι σύντροφοί του οι οποίοι τον καθήρεσαν. Απ' όσα έλεγεν ο Ζαχαριάδης εις την
απολογίαν του ‐συγκεχυμένος και κατά την σκέψιν αλλά και κατά την έκφρασιν‐ έχουν ιδιαιτέραν
σημασίαν τα εξής:
α) Το Κ.Κ.Ε. συνεφώνει μεν με τας ύβρεις του Α.Κ.Ε.Λ. κατά των αγωνιστών της Ε.Ο.Κ.Α. (αφού, άλλως
τε, εν πολλοίς το ίδιον ενέπνεε αυτήν την βάναυσον και αντεθνικήν πολεμικήν), αλλά υπεστήριζε
παράλληλον δυναμικήν πάλην κατά των Άγγλων, όπερ βεβαίως ουδέποτε απετόλμησαν οι Κύπριοι
Κομμουνισταί.
β) Επισήμως, κατά την απολογίαν του, ο Ζαχαριάδης επεβεβαίωνεν ότι κατά το 1948 το Κ.Κ.Ε. είχεν
εντόνως διαφωνήσει με την συνεργασίαν Α.Κ.Ε.Λ: και Άγγλων επί τω σκοπώ επιβολής «συντάγματος»
εις την Κύπρον, διά του οποίου θα εματαιούτο οιαδήποτε προσπάθεια πραγματικής εθνικής
λυτρώσεως της Μεγαλονήσου.
Digitized by 10uk1s
Τα άρρητ' αθέμιτα του Μήτσου Βλαντά
Τας διαφωνίας του προς την στάσιν των Κυπρίων ομοφρόνων του, ο Ζαχαριάδης είχεν αναπτύξει (ως
ενθυμούνται οι αναγνώσται) διά ζώσης, τον Οκτώβριον 1948, προς την αντιπροσωπείαν του Α.Κ.Ε.Λ.,
μετά της οποίας συνηντήθη εις το «Βουνό». Εις την συνάντησιν εκείνην και τας εν συνεχεία
διαβουλεύσεις παρίστατο και ο «υπουργός» Στρατιωτικών Μήτσος Βλαντάς, αφ' υψηλού επιβλέπων
τους Κυπρίους συντρόφους του, περιφρονητικώς ακούων τας απόψεις των και εν τέλει χαρακτηριζων
αυτούς ως «οππορτουνιστάς» και ως πράκτορας των Άγγλων!
Ο Βλαντάς είχε, και αυτός, τας απόψεις του διά την επί του Κυπριακού πολιτικήν του Κ.Κ.Ε. Μεταξύ
άλλων έγραψε («Ακρόπολις» 2.7.1976) και τα ακόλουθα, μη διαφέροντα κατά πολύ εις εθνικήν τάξιν
και εις φραστικήν κοσμιότητα από όσα περί Κυπριακού αγώνος έλεγεν ο αρχηγός του:
«Ας δούμε το σύνθημα του Κ.Κ.Ε., Λεύτερη Κύπρος σε Λεύτερη Ελλάδα. Ποιο ήταν το
περιεχόμενό του; Η πάλη για την απελευθέρωση της Κύπρου, ήταν ταυτόχρονα πάλη και για την
απελευθέρωση της Ελλάδας από την αμερικανοκρατία, ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Μόνο
επαγγελματίες συκοφάντες, είτε αθεράπευτα δεξιοί οππορτουνιστές, μπορούνε να λένε και να
γράφουν πως αυτή η γραμμή και ταχτική ήταν λαθεμένη.
»Η ορθότητα είτε το λαθεμένο μιας γραμμής και ταχτικής, δεν αποδείχνεται με μπούρδες, αλλά
με κριτήριο την πράξη. Η πράξη πριν την περιβόητη «ιστορική στροφή» απόδειξε ότι, η σωστή
τοποθέτηση του Κυπριακού ζητήματος από το Κ.Κ.Ε., το μετέβαλε στην Ελλάδα σε βασικό κρίκο
ξετυλίγματος όλης της αλυσίδας. Το σύνολον των Ελλήνων που πήραν μέρος στις συγκεντρώσεις
και διαδηλώσεις, ξεπέρασε τα δυο εκατομμύρια. Το σπουδαιότερο ήταν ότι ανέπτυσσε μαχητικό
αντιαμερικανικό πνεύμα, δηλαδή στρεφόταν κατά της αμερικανοκρατίας στη χώρα μας. Και τι
έγινε μετά την «ιστορική στροφή»; Σταμάτησαν οι διαδηλώσεις στην Ελλάδα. Η ψευτοηγεσία του
Κ.Κ.Ε. έκανε δική της την γραμμή της αρχιεπισκοπής της Αθήνας, να κλειστούμε στα σπίτια μας,
σαν συμπαράσταση στην αγωνιζόμενη Κύπρο.
»Ας δούμε την διαπίστωση για «τρακατρούκες» του Γρίβα. Μπορεί η διαπίστωση αυτή να μην
ήταν πετυχημένη. Πάντως, ήταν πολύ καθαρό ότι δεν επρόκειτο για καταδίκη του ένοπλου
αγώνα, που κατά κάποιο τρόπο διεύθυνε ο Γρίβας. Μ' αυτόν τον έστω ασαφή τρόπο, θέλουμε να
δείξουμε δυο πράγματα. Ο Γρίβας δεν έκανε αγώνα για πραγματική απελευθέρωση της Κύπρου,
για δυο λόγους: Αυτός ήταν ενάντια στους Τουρκοκύπριους, πράγμα που έβαζε μια θανάσιμη
νάρκη στη Κύπρο και ταυτόχρονα έκανε μέτωπο Ελληνοκυπρίων ‐ Τουρκοκυπρίων. Ο Γρίβας,
αντικειμενικά προσπαθούσε να παίξει ρόλο πολιτικοστρατιωτικού ηγέτη της ελληνοκυπριακής
μεγαλοαστικής τάξης και των τσιφλικάδων, αν θα γινόταν κυβερνήτης της Κύπρου θα
εγκαθίδρυε αιματηρή διχτατορία, χειρότερη και από την αγγλική κατοχή, θα έφερνε σε ρήξη την
Ελλάδα με την Τουρκία. Τα κατοπινά γεγονότα, η δράση της Ε.Ο.Κ. Β' κ.λπ., το απόδειξαν
πραχτικά. Ιδιαίτερα, η γριβική Ε.Ο.Κ. Β' κατάντησε όργανο της αμερικάνικης πολιτικής. Αυτό
αποδείχτηκε τραγικά και το καλοκαίρι του 1974 με τον τυχοδιωχτισμό της στρατιωτικής
διχτατορίας στην Κύπρο και μετά από αυτό τον τυχοδιωχτισμό.
»Όσο για την διαπίστωση του Κ.Κ.Ε. ότι, η ελληνική αντίδραση δημιούργησε τον θρύλο του
«Διγενή» για να προετοιμάσει τον Γρίβα για την Ελλάδα, αυτό φάνηκε πολύ καθαρά με την
απόπειρα να γίνη ο Γρίβας αρχηγός των κομμάτων του λεγομένου Κέντρου.
»Και για να τελειώνω με το κυπριακό ζήτημα, παραθέτω ένα κομμάτι της απόφασης της 5ης
ολομέλειας της Κ.Ε. του Κ.Κ.Ε. (Δεκέμβρης 1955): «Οι Έλληνες και οι Κύπριοι πατριώτες,
δυναμώνοντας την πατριωτική αγωνιστική τους ενότητα στην Ελλάδα και στην Κύπρο, θα
πετύχουν την απελευθέρωση της Κύπρου. Και θα παλέψουν και παραπέρα ενωμένοι για την
Digitized by 10uk1s
λευτεριά της Ελλάδας. Ο αγώνας για την λευτεριά της Κύπρου, είναι αγώνας και για την λευτεριά
της Ελλάδας». (Περιοδικό «Νέος Κόσμος», Γενάρης '56, σελίδα 10).
»Το να μην καταλαβαίνει κανείς πως ο αγώνας για την λευτεριά της Κύπρου είναι αγώνας και για
την λευτεριά της Ελλάδας», σημαίνει πως τίποτα δεν καταλαβαίνει».
Πολλαί είναι αι αντιφάσεις του Βλαντά, αλλ' ας επισημανθή μία: Αφού ο Γρίβας ‐κατά την άποψίν
του‐ ήτο όργανον των Αγγλοαμερικανών και αφού ούτοι ήσαν φιλότουρκοι, πώς ο Γρίβας «ήταν
ενάντια στους Τουρκοκύπριους»; Και, επίσης, πώς ήτο δυνατόν να έφερεν εις ρήξιν την Ελλάδα και
την Τουρκίαν;
Το Α.Κ.Ε.Λ. κραυγάζει: «Κάτω η μάσκα!»
Η πολεμική των Κυπρίων Κομμουνιστών εναντίον της Ε.Ο.Κ.Α. και εναντίον των υπέρ ελευθερίας
αγωνιζομένων δεν περιωρίζετο εις λόγους. Πέραν των διά του Τύπου αναθεμάτων, των ποταπών
ύβρεων και των ασυστόλων κατηγοριών, οι Κομμουνισταί ενήργουν και εμπράκτως κατά των
πατριωτών. Αλλού επρόδιδον αγωνιστάς, αλλού παρηκολούθουν τας κινήσεις των και ηπείλουν ότι θα
τους αποκαλύψουν, πάντοτε δε προσεπάθουν να τους διασύρουν διά ψευδών.
«Κάτω η μάσκα» εκραύγαζον οι Κομμουνισταί, αποδίδοντες εις το λυσσώδες τούτο σύνθημα της
ηγεσίας των μεταφορικόν και κυριολεκτικόν νόημα. Οι αγωνισταί της Ε.Ο.Κ.Α., κατά τας επιχειρήσεις
των, διά να μη αναγνωρίζωνται, έφερον προσωπίδας, όπως και σήμερον οι Ιρλανδοί αγωνισταί. Και η
μεν μεταφορική έννοια του αναισχύντου συνθήματος ανελύετο διά του ότι η Ε.Ο.Κ.Α. έπρεπε να
αποβάλη το προσωπείον και να ενταχθή εις «ενιαία» και «μαζική πάλη» όπου, βεβαίως, την ηγεσίαν
θα είχον οι Κομμουνισταί! Η κυριολεκτική, εξ άλλου, έννοια συνίστατο εις την προτροπήν προς τα
μέλη του Α.Κ.Ε.Λ. όπως αφαιρούν βιαίως τας προσωπίδας των αγωνιστών. Πράγματι δε επεχειρήθη το
τοιούτο εις μερικάς περιπτώσεις, με οδυνηράς ‐κυρίως διά τους επιτιθεμένους κομμουνιστάς‐
συνεπείας!
Αποτέλεσμα της τοιαύτης καλλιεργηθείσης θρασύτητος ήτο και η κατά το φθινόπωρον του 1955
επισήμανσις του εκλεκτού μαχητού Μιχαήλ Καραολή, ο οποίος, συλληφθείς βραδύτερον υπό των
Άγγλων, κατεδικάσθη εις θάνατον και απηγχονίσθη (Μάιος 1956). Ο Καραολής ανήκεν εις ομάδα
αγωνιστών, η οποία εξετέλεσεν εν Λευκωσία αστυνομικόν, μίσθαρνον όργανον των αγγλικών
μυστικών υπηρεσιών. Κατά την διαφυγήν της ομάδος, κομμουνιστικόν στέλεχος κατώρθωσε να
αποσπάση από τον διαφεύγοντα Καραολήν το ποδήλατόν του, το οποίον παραληφθέν υπό των
Άγγλων, ωδήγησεν ευθέως εις τον εντοπισμόν του.
Αυτή η απαράδεκτος κατάστασις ηνάγκασε τον μεν Διγενή να εκδώση προκηρύξεις, τονίζων ότι δεν
κάμνει αγώνα ταξικόν αλλά εθνικόν, τον δε Μακάριον, αγανακτήσαντα, να διακηρύξη (17.7.1955)
επιγραμματικώς: «Είμαι ο υπ' αριθμόν ένα εχθρός του Κομμουνισμού».
Ο αγών, όμως της Ε.Ο.Κ.Α. εφούντωνε. Μέσα από αίμα και δάκρυα ο λαός εσυνειδητοποίει το μέγα
νόημα της αναληφθείσης προσπαθείας. Και η δόξα έστεφε τους γενναίους! Αι φυλακαί και τα
κρατητήρια είχον γεμίσει αγωνιστάς, εις τα άντρα των βασανισμών οι συλλαμβανόμενοι ύφίσταντο τα
πάνδεινα, αι αγχόναι του Χάρντιγκ ελειτούργουν, ο λαός υπεβάλλετο εις ποικίλας πιέσεις και
αφόρητα μέτρα, και κατηράτο, μαζί με τους Άγγλους και τους συνεργάτας των Τούρκους και τους
Ελληνοκυπρίους Κομμουνιστάς.
Digitized by 10uk1s
Αυτοκριτική και αναθεώρησις της προδοτικής στάσεως
Ενώπιον του εθνικού εξευτελισμού εις τον οποίον, υπαιτιότητί του, ωδηγήθη το Α.Κ.Ε.Λ. και προ του
φάσματος πολιτικού αφανισμού του ηναγκάσθη να κάμη στροφήν. Αυτοκριτική, μεταμέλεια,
αναθεώρησις ‐τα γνωστά! Εις διακήρυξίν της (Μάρτιος 1957) η Κεντρική Επιτροπή του Κόμματος
ανέφερε και τα ακόλουθα:
«Ταυτόχρονα η Κ.Ε. υπογραμμίζει ανοικτά ότι στη στάση μας έναντι της Ε.Ο.Κ.Α.διεπράξαμε μια
σειρά λάθη, μερικά σοβαρά. Πρώτα‐πρώτα από την αρχήν υποτιμήσαμε σοβαρά το κίνημα της
Ε.Ο.Κ.Α., θεωρώντας το σαν κίνημα μερικών δεκάδων φανατικών της δεξιάς, προωρισμένο να
σβήση σε μερικούς μήνες και δεν μπορέσαμε να παρακολουθήσουμε τις προετοιμασίες που
γίνονταν πάνω από τρία χρόνια. Δεύτερο η ανακοίνωση του Πολιτικού Γραφείου τον Απρίλη του
1955 ήταν μία πολύ βιαστική και αψυχολόγητη ενέργεια που πρόδιδε σύγχυσι και έλλειψι
ψυχραιμίας και με τον τρόπο που έπιανε το ζήτημα, θεωρητικολογώντας για ατομική
τρομοκρατία με αποσπάσματα από τον Λένιν, δεν βοηθούσε καθόλου τις μάζες να δουν σωστά
για ποιους λόγους το κόμμα μας διαφωνούσε με τη τακτική του ένοπλου αγώνα. Τρίτο, οι
χαρακτηρισμοί που σε ανακοινώσεις και σε άρθρα μας δώσαμε στην Ε.Ο.Κ.Α. και τους αγωνιστές
της, αποκαλώντας τους «Ψευτοδιγενήδες», «τραμπούκους», «βαρελότους», «τρακατρούκες»
κ.λπ. ήσαν προκλητικοί και σεχταριστικοί και ενώ δεν εξυπηρετούσαν καθόλου την εθνικήν μας
υπόθεση και την ενότητα του λαού, ωπλίζαμε την Ε.Ο.Κ.Α. και το μοναρχοφασισμό στην επίθεσή
τους ενάντια στο κόμμα και το Λαϊκό κίνημα και έρριχναν νερό στο μύλο της διάσπασης και του
κινδύνου εμφυλίου σπαραγμού».
Δηλαδή, διά μίαν ακόμη φοράν, το Α.Κ.Ε.Λ. έπτυε το πρόσωπόν του, όχι βεβαίως από εθνικήν
φιλοτιμίαν ή πατριωτικάς τύψεις, αλλά χάριν επιβιώσεως. Άλλως τε, θα υπάρξη ‐κατά τα παλαιά του
πρότυπα‐και... αναθεώρησις της αναθεωρήσεως! Συγκεκριμένως, ο γενικός γραμματεύς του Α.Κ.Ε.Λ.
Ε. Παπαϊωάννου, ομιλών την 7.1.1982 ενώπιον της Κυπριακής Βουλής και αναφερόμενος εις την
αποκήρυξιν του ενόπλου αγώνος, ετόνιζε: «Το Α.Κ.Ε.Λ. πιστεύει και σήμερα ακόμη ότι ήταν ορθοτάτη
η απόφασις την οποίαν επήρε». Ανάλογα έλεγεν εις την Βουλήν και ο έτερος ηγέτης Α. Ζιαρτίδης. Η
δήθεν μεταμέλειά των είχε κρατήσει επί 20 περίπου έτη, κατά τα οποία ούτε ήθελον να ενθυμούνται
τας ύβρεις και τας κατηγορίας των κατά των αγωνιστών. Σημείον όμως των καιρών: Εις το εκδοθέν
πανηγυρικόν λεύκωμά του, το Α.Κ.Ε.Λ. παραθέτει μόνον την καταδικαστικήν διά την Ε.Ο.Κ.Α.
διακήρυξίν του, χωρίς ουδαμού να υπενθυμίζη ότι την είχεν αποσύρει κατόπιν «αυτοκριτικής»...
Πάντως μετά την «μεταμέλειαν» του 1957, οι Κομμουνισταί προσεπάθησαν να αντλήσουν δόξαν και
τίτλους από τους ήρωας αγωνιστάς, τους οποίους ζώντας καθύβριζον. Μάλιστα εις την περίπτωσιν
του θρυλικού ήρωος Γρηγόρη Αυξεντίου επεχείρησαν να τον εμφανίσουν ως... ιδικόν των! Η αλήθεια,
όπως την γνωρίζουν όλοι, είναι ότι ο Αυξεντίου ήτο πραγματικός Έλλην και υπό την ιδιότητά του
ταύτην απηχθάνετο τον μισέλληνα Κομμουνισμόν. Άλλως τε, ως αποδεικνύουν αι επιστολαί τας
οποίας, ως εθελοντής ανθυπολοχαγός, απέστελλεν από το μέτωπον, ησθάνετο υπερήφανος διότι
εφρούρει εις τα σύνορα της Ελλάδος μη επιτρέπων να διέλθουν εκείθεν οι κομμουνισταί.
Δυστυχώς διά τους Κομμουνιστάς, «ιδικοί των» δεν υπήρχον εις τον Αγώνα. Είχον την ευκαιρίαν ως
άτομα να μετάσχουν, αλλά δεν ηθέλησαν. Επροτίμησαν να θερμαίνουν τας χείρας των εις την πυράν
του κατακτητού και να παχύνωνται με ακαθάρτους πολιτικάς εσοδείας!
Η απατηλή προσπάθεια του Α.Κ.Ε.Λ., μετά τον Μάρτιον 1957 να εμφανισθή ως μεταμεληθέν και ως
επανερχόμενον εις τα εθνικά πλαίσια εκ των οποίων εξετράπη, προσελάμβανε τόνους
ανατριχιαστικής πατριδοκαπηλείας. Όταν ο ημιθεϊκός Γρηγόρης Αυξεντίου, πυρίκαυστος εις την
σπηλιά του Μαχαιρά, παρέδιδε την ωραίαν ψυχήν του κατόπιν δεκαώρου μάχης, ο κορυφαίος
κομμουνιστής ποιητής Τεύκρος Ανθίας (ο αποκαλούμενος «Κύπριος Βάρναλης») έγραψε ποίημα υπό
Digitized by 10uk1s
τον τίτλον «Ολοκαύτωμα στον Όλυμπο», αφιερωμένον εις τον ήρωα, του οποίου μία στροφή ήτο η
ακόλουθος:
«Λαμπάδα ανάβει το κορμί του
στην κατακόμβη του βουνού
μα πολεμά.
Φλόγες τυλίγουν την καρδιά του
μα αυτή χτυπά κι όλο χτυπά
με τον παλμό των αθανάτων».
Εις την Ελλάδα ο Γιάννης Ρίτσος (υμνητής των πάντων, μεταξύ δε τούτων και των... τανκς του Στάλιν)
έγραφε και ούτος εκτενές ποίημα διά τας υστάτας στιγμάς του Αυξεντίου, παραδόξως μη
αποκηρυχθείς από το Κ.Κ.Ε. το οποίον, υπερακοντίζον το Α.Κ.Ε.Λ. εις ύβρεις, απεκάλει συλλήβδην
τους αγωνιστάς της Ε.Ο.Κ.Α. ως «τσιράκια του ιμπεριαλισμού», «όργανα των ιμπεριαλιστών»,
«βαρελλότους» και άλλα. Όταν δε συνεπληρούτο έτος από του θανάτου του Αυξεντίου, η
κομμουνιστική εφημερίς «Χαραυγή» έγραφε (2.3.1958) σχόλιον, όπου ανεφέροντο και τα εξής:
«Ένας χρόνος κλείνει αύριο από τότε που αποχαιρέτησε τη ζωή ο Γρηγόρης Αυξεντίου. Ένας
χρόνος από τότε που πρόσφερε τη ζωή του ολοκαύτωμα στον βωμό για τα δίκαια του
μαρτυρικού νησιού μας. Ένας χρόνος από τότε που το όνομά του πέρασε στο πάνθεο των ηρώων
όλων των λαών που αγωνίζονται για το πιο ψηλό ιδανικό ‐τη λευτεριά της πατρίδας τους».
Βεβαίως, οι καπηλευόμενοι τον νεκρόν ήρωα, απέφευγον να είπουν ότι ούτος έπεσεν αγωνιζόμενος
εις την Ε.Ο.Κ.Α., υπό τον Διγενή και χάριν της Ενώσεως! Αυταί αι ουσιώδεις αλήθειαι έπρεπε ‐κατά
τους Κομμουνιστάς‐ να αποφεύγωνται. Πρέπει να σημειωθή, ότι ολόκληρον το συντακτικόν
προσωπικόν της «Χαραυγής» ήτο ακριβώς εκείνο του «Νέου Δημοκράτη», από των στηλών του
οποίου καθυβρίσθησαν καπηλικώς οι αγωνισταί της Ε.Ο.Κ.Α.
Αναστάσιμον «μελό» χωρίς αναφοράν Χριστού!
Μέσα εις το πλαίσιον της «μεταμελείας» του Α.Κ.Ε.Λ., τα όργανα και τα στελέχη του Κόμματος
προσεποιούντο ότι επανήρχοντο και επανετοποθετούντο εις ευρύτερον φάσμα ηθικών αξιών. Ο αγών
της Ε.Ο.ΚΑ., πέρα του απελευθερωτικού στόχου του, συνετέλει εις γενικωτέραν πνευματικήν
ανάτασιν. Και οι Κομμουνισταί ‐τι να κάμουν;‐ήθελον κάπως να προσαρμοσθούν. Η προσπάθειά των
αύτη ήχθη μέχρι σημείου η «Χαραυγή» (1.5.1959) να δημοσιεύση κύριον άρθρον με...
Χριστιανικώτατον περιεχόμενον, υπό τον τίτλον «Καρτερώντας την Ανάσταση». Διά να φανή, όμως η
κουτοπονηριά των αθέων και Χριστιανομάχων κομμουνιστών, ας ίδωμεν εν απόσπασμα του άρθρου
εκείνου:
«Φορτωμένος το σταυρό του μαρτυρίου του, ανεβαίνει σήμερα στο Γολγοθά ο Υιός του
Ανθρώπου. Σταυρώνεται σήμερα η Καλωσύνη κι η Αγάπη. Μαύρα πέπλα, τα σύννεφα σκεπάζουν
τον ουρανό κι απ' τα θλιμμένα μάτια της φύσης κυλούν ποτάμια τα δάκρυα. Ο ήλιος έκρυψε το
πρόσωπό του και το σκοτάδι κυρίευσε τη γη. Η Ζωή κατεβαίνει στον τάφο.
»Μα η ζωή δεν πεθαίνει. Γιατί η ζωή είναι αιώνια. Και δεν κλείνεται μέσα σ' ένα τάφο. Θα
κυλήσει ο λίθος και θ' αναστηθεί η ζωή. Όταν λυώσουν τα χιόνια της βαρυχειμωνιάς, σκάζει η γη
και ξεπετιέται ο βλαστός κι ανασταίνεται από το λήθαργο η ζωή. Ανθίζουν τα δέντρα και
καρπίζουν. Η γη στολίζεται με πράσινο και πολύχρωμα λουλούδια. Ο ήλιος σκορπίζει το λαμπερό
χαμόγελό του κι όλη η φύση γιορτάζει την ανάστασή της.
Digitized by 10uk1s
»Αυτός είναι ο αιώνιος κύκλος της ζωής . Μετά τη βαρυχειμωνιά η Άνοιξη. Μετά το Γολγοθά και
τη σταύρωση η Ανάσταση».
Αυτά βεβαίως ήσαν γλυκανάλατες αμπελοφιλοσοφίες. Χριστός ουδαμού υπήρχεν εις το Χριστιανικόν,
υποτίθεται, και Αναστάσιμον άρθρον. Απλώς επρόκειτο περί εμπαιγμού των αφελών. «Είδατε, οι
Κομμουνισταί γράφουν και διά το Πάθος και την Ανάστασιν»! Εις την συνέχειαν του... πασχαλινού
κηρύγματος της «Χαραυγής», η δολία ερυθρά γραφίς εύρισκε τον τρόπον να ομιλή συνεχώς διά
Φαρισαίους Πιλάτους και άλλους εκμεταλλευτάς, διά την «ζωή που φουντώνει και γκρεμίζει τους
σταυρούς» και «για απέραντους χώρους της γης όπου γκρεμίστηκαν οι σταυροί και χάθηκαν οι
Φαρισαίοι κι οι Πιλάτοι». Δηλαδή, το «επήγαινε» πάλιν προς την «μάνα Ρωσσία» και εις την
μπολσεβικικήν επανάστασιν, η εφημερίς των Κομμουνιστών! Και τούτο με αφορμήν και θέμα την
Ανάστασιν του Χριστού...
Ο Ζαχαριάδης μεθοδεύει «χτύπημα» κατά της Ε.Ο.Κ.Α.
Όμως, η ανάγκη αναφοράς εις την «μεταμέλειαν» του Α.Κ.Ε.Λ. ωδήγησεν εις ένα χρονικόν άλμα, το
οποίον δεν πρέπει να αφεθή κενόν. Υπάρχουν σημαντικά γεγονότα, αφορώντα εις το Α.Κ.Ε.Λ., τα
οποία επιβάλλεται έστω και εν συντόμω να αναφερθούν.
Ο καταχθόνιος ρόλος των Κομμουνιστών εναντίον των αγωνιστών της Κυπριακής Ελευθερίας,
ηπλούτο εις ευρύτερον πεδίον. Το Κ.Κ.Ε., από το Παραπέτασμα, υπό την ηγεσίαν του αδιστάκτου Ν.
Ζαχαριάδη, εμεθόδευε γενικωτέραν πολεμικήν κατά του Μακαρίου, του Διγενή και των αγωνιστών
της Ε.Ο.Κ.Α., δι' ο και διεβίβαζε σχετικάς εντολάς προς το Α.Κ.Ε.Λ. και προς τον εν Αθήναις παράνομον
μηχανισμόν του.
Έμμονος ιδέα είχε καταντήσει διά τον Ζαχαριάδην πώς θα απεμόνωνε τον Μακάριον, πώς θα ωδήγει
τον Γρίβαν εις εξευτελισμόν ή εις θάνατον και πώς θα διέλυε την Ε.Ο.Κ.Α. Ησθάνετο ότι μόνον διά του
τρόπου αυτού θα ηδύνατο να επιβιώση το Α.Κ.Ε.Λ. Έλεγε και έπραττε το παν ο ηγέτης του Κ.Κ.Ε.
προωθών την επιδίωξίν του ταύτην. Ο Ζαχαριάδης εμεθόδευε «χτύπημα» κατά της Ε.Ο.Κ.Α. και
ειργάζετο επ' αυτής της γραμμής. (Ευτύχημα διά τους εν Κύπρω συντρόφους του, ότι δεν
απετόλμησεν ανοικτά αυτό το «κτύπημα»...). Οι εν Ελλάδι και εν Κύπρω παραλήπται των εντολών
Ζαχαριάδη, ζώντες εκ του σύνεγγυς την πραγματικότητα και ουχί κατοπτεύοντες ταύτην εκ του
ασφαλούς Παραπετάσματος, υιοθετούν μεν τα κηρύγματα του Κ.Κ.Ε. αλλά έμπρακτον δράσιν δεν
ετόλμων να αναλάβουν.
Την 8.1.1956 εκ του Σταθμού Βραχέων του ραδιοφωνικού σταθμού Αθηνών (βλ. και «Στρατιωτικά
Νέα») μετεδίδετο άρθρον υπό τον τίτλον «Το σήμα της προδοσίας» (του Β. Σταματοπούλου), εις το
οποίον ελέγοντο και αυτά:
«Το Κ.Κ.Ε., διά μίαν ακόμη φοράν, παρεδόθη εις την κοινήν περιφρόνησιν. Τα κρυπτογραφήματα
που ανευρέθησαν κατά την ανακάλυψιν του ρωσικής κατασκευής ασυρμάτου εις την Καλλιθέαν,
αποδεικνύουν ότι ο αρχηγός του Κ.Κ.Ε. έχει διατάξει την ανοικτήν επίθεσιν κατά του κινήματος
αυτοδιαθέσεως της Κύπρου και του Εθνάρχου κ. Μακαρίου. Ο αρχηγός του εν Ελλάδι
παρανόμου μηχανισμού του Κ.Κ.Ε. και πρώην αρχιστράτηγος των συμμοριτών Γούσιας, αναφέρει
με σήμα προς τον Ζαχαριάδην, ότι «δεν θεωρεί ψυχολογικά ώριμη την στιγμή για ένα ανοιχτό
χτύπημα της Ε.Ο.Κ.Α. και του Μακαρίου». Δηλαδή ο υπαρχηγός του Ζαχαριάδη δεν αναμένει
παρά μίαν ευκαιρίαν διά να συνταχθή με τους αποικιακούς εξοντωτάς και αυτός, εναντίον της
δυναμικής εκδηλώσεως του κινήματος της αυτοδιαθέσεως.
»Με άλλο ανακαλυφθέν σήμα, ο Γούσιας αναφέρει εις τον Ζαχαριάδην ότι εις περίπτωσιν που
Digitized by 10uk1s
θα τεθή το βορειοηπειρωτικόν ζήτημα, έχει λάβει τα μέτρα του διά την διενέργειαν
αντιπερισπασμού προς βλάβην της κυπριακής υποθέσεως! Και τα δύο σήματα είναι αποδεικτικά
της προδοτικής θρασύτητος των ηγετών του Κ.Κ.Ε., που από δέκα μηνών ειρωνεύονται τους
Κυπρίους αγωνιστάς και αποκαλούν τας βόμβας της Ε.Ο.Κ.Α. «πασχαλινές τρακατρούκες»! Ο
ραδιοφωνικός σταθμός των συμμοριτών ουδέποτε έπαυσε να μεταδίδη πολυτίμους
πληροφορίας προς τας αποικιακάς αρχάς της Κύπρου διά την Ε.Ο.Κ.Α. και την ηγεσίαν της. Αι
εκπομπαί του Ζαχαριάδη ενθυμίζουν ανενδοίαστον και αηδή καταδότην. Επ' αυτού ουδεμία
αμφιβολία ημπορεί να υπάρξη, δεδομένων άλλωστε και των ηχογραφήσεων των εκπομπών του
ραδιοσταθμού των συμμοριτών».
Εις την συνέχειαν του αποκαλυπτικού άρθρου απεδεικνύετο η ανέκαθεν προδοτική στάσις του Κ.Κ.Ε.
επί των εθνικών θεμάτων και επεσημαίνετο ότι με επίσημα ανακοινωθέντα, κατά την προηγηθείσαν
πενταετίαν, είχεν αναγγείλει ότι το σύνολον των ηγετών του ‐πλην του Ζαχαριάδη, του Μπαρτζώτα
και του Γούσια‐ ετέλουν εις την υπηρεσίαν της Ιντέλλιτζενς Σέρβις! Και συνέχιζε διά των εξής:
«Πιστόν εις αυτήν την παράδοσιν το Κομμ. Κόμμα Ελλάδος συνεχίζει την προδοτικήν τακτικήν
του και έναντι των Κυπρίων και έναντι των Βορειοηπειρωτών. Δεν ενδιαφέρεται διά το
μαρτύριον των Ελλήνων της Βορείου Ηπείρου και παρέχει κάθε διευκόλυνσιν εις την μυστικήν
αστυνομίαν της Αλβανίας, που έργον της είναι, επί μίαν δεκαετίαν, η πληθυσμιακή αλλοίωσις
της Βορείου Ηπείρου και η εξόντωσις των Βορειοηπειρωτών. Και ενδιαφέρεται μόνον διά την
κατάδοσιν της ηγεσίας της Ε.Ο.Κ.Α. και διά το κτύπημα των ηγετών του κινήματος της
αυτοδιαθέσεως, όπως ομολογούν αι αναφοραί Γούσια προς τον Ζαχαριάδην».
Τέλος, εν είδει προτροπής προς τους Κυπρίους αγωνιστάς, ανεφέροντο και τα ακόλουθα εις εκείνο το
λίαν ενδιαφέρον σχόλιον του ραδιοφωνικού σταθμού Αθηνών:
«Η πικρά πείρα της ελληνικής εθνικής αντιστάσεως, είναι ένα ιστορικόν παράδειγμα, το οποίον
ουδείς αγωνιστής δύναται να αγνοή. Είναι πρωταρχικόν να γνωρίζουν οι αγωνισταί της
ελευθερίας, ότι το κομμουνιστικόν κόμμα είναι πάντοτε έτοιμον και αναζητεί την κατάλληλον
ευκαιρίαν διά να ενσφηνώση το δολοφονικόν του στιλέττον εις την πλάτην των αγωνιστών. Αι
αναφοραί του Γούσια, που αποκαλύπτουν το περιεχόμενον των διαταγών του Ζαχαριάδη, μας
επαναφέρουν εις την μνήμην την ωργανωμένην προδοσίαν του Κ.Κ.Ε. κατά την κατοχήν, όταν
ενίσχυε τας φασιστικάς δυνάμεις εις το έργον των της εξοντώσεως των στελεχών των εθνικών
οργανώσεων της αντιστάσεως. Πρόκειται περί της προδοσίας που επιχειρείται και τώρα, από το
Κ.Κ.Ε., κατά του κινήματος αυτοδιαθέσεως της Κύπρου και της οργανώσεως αντιστάσεως των
Κυπρίων. Ευτυχώς που η ελληνική κοινή γνώμη είναι ενήμερος των διαθέσεων και των
προθέσεων του Κ.Κ.Ε. και του Ζαχαριάδη, και έχει την δύναμιν και την θέλησιν να παραλύση την
αιματηράν χείρα, που υψώνει το δολοφονικόν της στιλέττον, διά να πλήξη τους αγωνιστάς του
κινήματος της αυτοδιαθέσεως».
Digitized by 10uk1s
ΙΔΙΟΤΥΠΟΣ «ΠΑΡΑΝΟΜΙΑ»
Κατά το πρώτον στάδιον της ενάρξεως του απελευθερωτικού αγώνος, οι Κύπριοι Κομμουνισταί
εδείκνυον λυσσώδη θρασύτητα κατά των αγωνιστών της Ε.Ο.Κ.Α. Όταν, όμως, ήρχισαν να φονεύωνται
άνθρωποι εις αυτόν τον Αγώνα, τότε το Α.Κ.Ε.Λ. ησθάνθη ότι ήτο δύσκολον να πείση τον λαόν, ότι
επρόκειτο περί... σκηνοθεσίας του Ιμπεριαλισμού. Οι Κύπριοι περιεφρόνουν τας νοσηράς αυτάς
εκδοχάς και έβλεπον την πραγματικότητα χωρίς παραμορφωτικούς φακούς. Η καθίζησις του Α.Κ.Ε.Λ. ‐
μετά ταύτα ‐ ήτο βεβαία. Οι σύμμαχοι και εκ του παρασκηνίου υψηλοί προστάται του θα έσπευδον
να του παράσχουν σωσίβιον κατά την κρίσιμον ώραν...
Ενώπιον του δεινού αδιεξόδου εις το οποίον περιήχθη το Α.Κ.Ε.Λ. συνεπεία της προδοτικής στάσεώς
του, οι Άγγλοι πάτρωνές του επεχείρησαν να το εξαγάγουν εκ της δυσχερούς θέσεώς του. Αι
βρεταννικαί μυστικαί ύπηρεσίαι κατέστρωσαν σχέδιον ηρωοποιήσεως του ενόχου και δοσιλόγου
Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου. Ηθέλησαν, διά σκηνοθεσίας, να ωραιοποιήσουν το μυσαρόν
πρόσωπόν του, φιλοτεχνήσασαι πέριξ αυτού απατηλόν φωτοστέφανον μαρτυρίου! Μαρτύριον, όμως,
πραγματικόν ‐ με άκραν δοκιμασίαν τον πικρότατον θάνατον ‐ εδοκίμαζον οι νεαροί αγωνισταί της
Ε.Ο.Κ.Α. και όχι οι φιλοτομαρισταί του Α.Κ.Ε.Λ., πολέμιοι των ζώντων αγωνιστών, υβρισταί των
ηρωικώς πιπτόντων και σκυλευταί των δακρυβρέκτων και νωπών τάφων των νεκρών του Αγώνος! Η
τετραετία της επαναστάσεως παρήλθε χωρίς ουδέν να υποφέρουν οι Κομμουνισταί.
Την 13ην Δεκεμβρίου 1955 ο Κυβερνήτης Χάρντιγκ έθεσεν εκτός νόμου το Α.Κ.Ε.Λ. και τας διαφόρους
εξηρτημένας από αυτό δορυφορικάς οργανώσεις. Κατά την νύκτα εκείνην συνελήφθησαν υπό των
«δυνάμεων ασφαλείας» μερικαί δεκάδες κομμουνιστών ηγετικών παραγόντων. Συνέβησαν, όμως,
μερικά «παράδοξα». Ο ηγέτης της Κομμουνιστικής Παγκυπρίου Εργατικής Ομοσπονδίας (Π.Ε.Ο.)
Ανδρέας Ζιαρτίδης, κορυφαίος ηγέτης του Α.Κ.Ε.Λ., δύο μόνον ημέρας προ των συλλήψεων ανεχώρει
μυστηριωδώς εκ Κύπρου, διά να ευρεθή μετ' ολίγον εις Λονδίνον, υπό την προστασίαν των
βρεταννικών νόμων, ενώ υποτίθεται ότι κατεζητείτο διά να συλληφθή υπό των Άγγλων εν Κύπρω!
Ολίγους μήνας βραδύτερον θα απέδρα, εξ ίσου μυστηριωδώς (;), ενώ εφρουρείτο υπό Άγγλων
στρατιωτών εις το νοσοκομείον Λευκωσίας, ο γενικός γραμματεύς του Α.Κ.Ε.Λ. Εζεκίας Παπαϊωάννου,
διά να ευρεθή και αυτός εν συνεχεία εις Λονδίνον, ελεύθερος και με πάσαν άνεσιν να αναπτύσση τας
δραστηριότητάς του! Τον Οκτώβριον 1956 η Λονδίνειος εφημερίς «Ντέιλυ Εξπρές» επέστησε την
προσοχήν των Βρεταννικών αρχών επί της «παραδόξου περιπτώσεως του τυχερού γενικού
γραμματέως της Π.Ε.Ο. κ. Ζιαρτίδη, ο οποίος μολονότι καταζητείται εις την Κύπρον, κατώρθωσε να
έλθη εκ Βιέννης εις Λονδίνον, όπου παραμένει ανενόχλητος υπό την σκέπην του αγγλικού νόμου»... Αι
απορίαι της Αγγλικής εφημερίδος περιείχον το βαρύ υπονοούμενον ότι, εις την πραγματικότητα δεν
επεδιώχθη σύλληψις του κομμουνιστού ηγέτου, αλλ' ότι υπήρξε σκηνοθεσία.
Κατά το σύντομον διάστημα της υπό ηγεμονικάς περίπου συνθήκας κρατήσεως των Ακελικών
στελεχών υπό των Άγγλων, ταύτα ημιλλώντο ποίος θα φανή... φρονιμότερος. Και συνέχιζον, και από
τα κρατητήρια, τας ύβρεις κατά των αγωνιστών και τας εθνικάς μειοδοσίας των. Εδείκνυτο ενδοτικοί
και καταδικάζοντες την αιματοχυσίαν, εστρέφοντο πάλιν προς «ένα βολικό σύνταγμα». Όταν
απηλάθη ο Μακάριος εις τας Σεϋχέλλας (Μάρτιος 1956) ο Ε. Παπαϊωάννου, «κρατούμενος» ακόμη,
εξετράπη εις οχετόν ύβρεων κατά του Κυπρίου ηγέτου, διαβλέπων «πολιτικήν συμπαιγνίαν» μεταξύ
Εθναρχίας και Άγγλων! Διά την εν γένει στάσιν των Ακελικών κρατουμένων είναι λίαν ενδιαφέρουσα η
μαρτυρία των «Απομνημονευμάτων» (σελ. 99) του στρατιωτικού αρχηγού, Διγενή:
«Μετά την, κατ' ακολουθίαν της εξορίας του Αρχιεπισκόπου, έντασιν της δράσεως μας ο
Χάρντιγκ αποβλέπει εις την απελευθέρωσιν των Ακελικών ηγετών διά να τους χρησιμοποιήση
εναντίον μας. Ούτω μέχρι του Ιουλίου 1956 πλείστα ηγετικά Ακελικά στελέχη είχον απολυθή. Οι
Ακελικοί ηγέται δανείζονται τα συνθήματα των Άγγλων και από συμφώνου με αυτούς τα
λανσάρουν εις τον λαόν. Ιδού μερικά εξ αυτών: «Προσήλωση στην τακτική του ειρηνικού αγώνα
Digitized by 10uk1s
σε αντιπαράθεση προς την λανθασμένη τακτική της Ε.Ο.ΚΑ.», «Εξ αιτίας της Ε.Ο.Κ.Α. υφίστανται
τα στρατόπεδα συγκέντωσης και οι προγραφές του Α.Κ.Ε.Λ.», «Ο αγώνας της Ε.Ο.Κ.Α. έφερε
τόσες καταστροφές στον τόπο», «Η τρομοκρατία της Ε.Ο.Κ.Α. δίνει στους Άγγλους πατήματα»,
«Δεν μπορούμε να ζητούμε αυτοδιάθεση αλλά να ακολουθούμε το δρόμο των
διαπραγματεύσεων», «Εκείνοι που πιάσανε όπλο και κτύπησαν το δυνάστη, έφεραν καταστροφή
στον τόπο». Δι' εγγράφου του Α.Κ.Ε.Λ., περί το τέλος Ιουνίου 1956 διωχετεύθη εις τας
κομματικάς συνεδρίας ανοικτή και απροσχημάτιστος στροφή προς συνταγματικήν λύσιν, διότι
«ακινητοποιήθησαν οι μάζες, ο λαός ζητά ψωμί και όχι χαβιάρι, είναι ζήτημα καλής θελήσεως
της Βρεταννικής Κυβερνήσεως, την οποίαν πρέπει να επικαλεσθώμεν... είναι αρκετή η
αναγνώρισις της αυτοδιαθέσεως. Ούτε ζήτημα βάσεων τίθεται τώρα αφού μεγάλα κόμματα, ως
της Γαλλίας και Ιταλίας, δεν θέτουν τοιαύτα ζητήματα... Οι Άγγλοι δεν πρόκειται να
εγκαταλείψουν αύριον την Κύπρον». Πλήρης δηλαδή σύμπτωσις απόψεων Χάρτινγκ ‐ Α.Κ.Ε.Λ.».
Μορφή σκοτεινή καθ' όλα ο Παπαϊωάννου, φωτεινός υπήρξε μόνον εις ό,τι αφορά τον...
εκτυφλωτικόν φιλοσοβιετισμόν του, περί του οποίου μικρός λόγος έγινεν εις τα προηγούμενα. Πηγή
εμπνεύσεως δι' αυτόν ο Σοβιετικός Κομμουνισμός. Μέτρον των πάντων η θέσις του Κρεμλίνου! Το Α
και το Ω της πολιτικής Παπαϊωάννου υπήρξε το τι επιθυμεί ή τι αποστέργει η Μόσχα και ο
Κομμουνισμός.
Δογματισμοί Παπαϊωάννου περί Κομμουνισμού
Ορθόδοξος Κομμουνιστής και αυστηρώς δογματικός, ο γενικός γραμματεύς του Α.Κ.Ε.Λ. Εζεκίας
Παπαϊωάννου, αντίκρυζε πάντοτε την Σοβιετικήν Ένωσιν μετά θρησκευτικής ευλαβείας. Ο ίδιος είχε
διακηρύξει με πάθος τα εξής:
«Ο αντισοβιετισμός, υπό οποιαδήποτε μορφή και απ' οπουδήποτε και αν προέρχεται δεν είναι
τίποτε άλλο από αντικομμουνισμός. Όσοι μισούν και διασύρουν τη Σοβιετική Ένωση, το κάμνουν
γιατί μισούν τον Κομμουνισμό, γιατί σε τελευταία ανάλυση μισούν την εργατική τάξη. Το κόμμα
μας στην πενηντάχρονη πορεία του διαπαιδαγώγησε και διαπαιδαγωγεί τα μέλη και τα στελέχη
του να αγαπούν τη Σοβιετική Ένωση, γιατί είναι πραγματικά αδιανόητο για ένα κομμουνιστή να
μην αγαπά τη χώρα που πρώτη έφερε στον κόσμο τη σοσιαλιστική κοινωνία και οικοδομεί τώρα
με γοργούς ρυθμούς την πιο τέλεια κοινωνία, την κοινωνία της αφθονίας για όλους, την κοινωνία
του Κομμουνισμού».
Ομιλών εις κομματικήν σύναξιν εις Πράγαν, ο Παπαϊωάννου διεκήρυττε: «Κανένας κομμουνιστής δεν
είναι άξιος του ονόματός του, όταν ακολουθεί μια πολιτική που δεν την εγκρίνει η Μόσχα» (εφ.
«Σάυπρους Μέηλ», 10.12.1962). Δουλικός, αλλά και φαιδρός, ο ηγέτης του Α.Κ.Ε.Λ. εδήλωνε προς την
«Ισβέστια» (5.4.1966) τα εξής: «Για μας τους Κυπρίους που διεξάγουμε εθνικοαπελευθερωτικό
αγώνα, η αποστολή του σοβιετικού δορυφόρου γύρω από την Σελήνη αποτελεί παράγοντα που μας
εμπνέει». Έτσι ακριβώς. Με αυτό το βάθος σκέψεως: ο σοβιετικός δορυφόρος ενέπνεε τους
ανθρώπους του Α.Κ.Ε.Λ. εις τον απελευθερωτικόν αγώνα των!...
Αι εξελίξεις του Κυπριακού Αγώνος παλαιαί και νεώτεραι, θα ήσαν ίσως περισσότερον ευμενείς εάν οι
Κύπριοι Κομμουνισταί διεπαιδαγωγούντο να αγαπούν την Ελλάδα με ίσον τουλάχιστον πάθος προς
εκείνο που τους ενέπνεεν η ηγεσία του Α.Κ.Ε.Λ. διά την Σοβιετικήν Ένωσιν. Εις την πραγματικότητα,
όμως, η Ελλάς εχλευάζετο και υπεβαθμίζετο μέχρι μηδενισμού, τούτο δε κατά τας κρισιμωτέρας
φάσεις, ότε επεδιώκετο υπό των Κυπρίων η ενσωμάτωσις μετά του εθνικού κορμού.
Τόσον εις το Λονδίνον, κατά τα έτη 1937‐1947, όσον και εις την Κύπρον, κατά τα επακολουθήσαντα
έτη, ο Παπαϊωάννου προεβάλλετο ως ο «βετεράνος του αντιφασιστικού πολέμου της Ισπανίας», οι δε
Digitized by 10uk1s
υποτακτικοί του αφηγούντο... ηρωικά κατορθώματά του κατά τον πόλεμον εναντίον του Φράνκο. Με
ευλαβικόν δέος ωμίλουν και διά το τιμητικόν τραύμα του αρχηγού των. Υπάρχει, εν τούτοις και μια
άλλη εκδοχή. Εις την εφημερίδα της Λευκωσίας «Σημερινή» (9.5.1981) εδημοσιεύθη μαρτυρία,
δίδουσα άλλην ‐όλως απροσδόκητον‐ διάστασιν εις το θέμα. Ιδού εν μέρος της ενδιαφερούσης
εκείνης μαρτυρίας:
«Με τον μ. Νικολαΐδη μας συνέδεε φιλία και σε μια συνομιλία μας μου απεκάλυψε ότι το 1936
το Κ.Κ. Αγγλίας έδωσε οδηγίες σε μέλη του να καταταγούν στο πλευρό των Ισπανικών
Κυβερνητικών δυνάμεων (Ρεπουμπλικάνων) που πολεμούσαν τότε εναντίον του φασισμού του
Φράνκο. Τέτοιες διαταγές έλαβε και ο Εζεκίας Παπαϊωάννου τότε στο Λονδίνο και, κατά τον μ.
Νικολαίδη, μη μπορώντας να κάμει αλοιώς και την ανάγκη φιλοτιμίαν ποιούμενος υπεχρεώθη να
καταταγεί κι αυτός. Στην κατάταξη του εδόθη ο βαθμός του ανθυπολοχαγού, μετά δε το τέλος
της εκπαιδεύσεως και πριν να φθάσουν στο μέτωπο, πάντοτε κατά τον μ. Ευάνθη Νικολαΐδη, ο Ε.
Παπαϊωάννου αυτοπυροβολήθη στο πόδι, σε σημείον που αποκλειόταν οποιαδήποτε άλλη
πιθανότης ‐ π.χ. δυστυχήματος.
»Όπως προέκυψε από στρατιωτική έρευνα, μόνο με αυτοπυροβολισμό μπορούσε να προκληθεί
το τραύμα στο σημείο αυτό. Κατόπιν τούτου, οι Ισπανοί Ρεπουμπλικάνοι τον έστειλαν πίσω στο
Κ.Κ. Αγγλίας κακήν‐κακώς και με τα πιο σφοδρά παράπονα και παραστάσεις για τον άνθρωπο
που τους εστάλη, και έτσι ούτε μια σφαίρα, εκτός πάνω στο πόδι του, δεν έρριξε ο Εζεκίας
Παπαϊωάννου.
»Αργότερα στο Λονδίνο ακόμη και κατά την περίοδο 1960‐1963 είχα την εξαιρετική τύχη να
γνωριστώ και με τον συγγραφέα, επίσης μακαρίτη τώρα, Εύδωρα Ιωαννίδη άλλως Δώρο Άλαστο
(αδελφό του κ. Ιερόθεου Κυκκώτη) ο οποίος επίσης υπήρξε βασικό στέλεχος του Κ.Κ. Αγγλίας. Ο
μ. Εύδωρας Ιωαννίδης, όταν σε μια συνομιλία μας του έθεσα το ερώτημα για το επεισόδιο, με
πολλήν λύπη μου επικύρωσε ότι δυστυχώς ήταν αλήθεια και ότι αυτός υπήρξε και ένας από τους
λόγους που απεγοητεύθη με το Κομμουνιστικό Κόμμα και την ειλικρίνεια των Κομμουνιστών, και
τελικά απεσύρθη».
Ο Εύδωρας Ιωαννίδης, εις τον οποίον απεδίδετο η ανωτέρω φοβερά κατηγορία κατά του
Παπαϊωάννου, ήτο παλαιόν σημαίνον στέλεχος του Α.Κ.Ε.Λ., υπό την ιδιότητά του δε ταύτην ήτο ‐
όπως και ο Παπαϊωάννου‐ μέλος της τριμελούς κομμουνιστικής αποστολής η οποία, το θέρος του
1950, απεστάλη (υπό τας ιστορηθείσας ιλαροτραγικάς περιστάσεις) εις το εξωτερικόν διά να προβάλη
τα αποτελέσματα του Ενωτικού Δημοψηφίσματος. Όθεν, η κατά Παπαϊωάννου μομφή του αποκτά
όλως ιδιαιτέραν βαρύτητα. Συναφώς πρέπει να υπομνησθή, ότι και το έτερον μέλος της «λαϊκής
πρεσβείας», ο Αδάμ Αδάμαντος, είχεν διαχωρίσει το 1952, την θέσιν του και κατήγγελλε δημοσία τον
Παπαϊωάννου ως αδίστακτον ψεύστην και ως κοινόν δημαγωγόν.
Η πολιτική Παπαϊωάννου θα παρουσίαζε και εις το μέλλον πολλάς και σοβαράς αντιφάσεις επί
καιρίων εθνικών θεμάτων της Κύπρου. Επί του παρόντος, όμως, ανάγκη να ψηλαφηθούν τα πράγματα
από του 1958, δραματικού έτους του ενόπλου απελευθερωτικού αγώνος.
Συνεχίζεται η υπονομευτική τακτική των Κομμουνιστών
Δύο και ήμισυν έτη μετά την έναρξιν του ενόπλου απελευθερωτικού αγώνος της Ε.Ο.Κ.Α. εναντίον των
Άγγλων και αφού δι' αιματηράς προσφοράς υπεγραμμίσθη ο εθνικός χαρακτήρ της επαναστάσεως, οι
Κομμουνισταί του Α.Κ.Ε.Λ. ‐παρά την κατά το 1957 αυτοκριτικήν και μεταμέλειάν των‐ συνέχιζον την
υπονομευτικήν τακτικήν των. Όχι τώρα υβρίζοντες εις τους παλαιούς χυδαίους τόνους, αλλά
αντιστρατευόμενοι την τακτικήν του δυναμικού αγώνος, διαφωνούντες προς την ηγεσίαν και
Digitized by 10uk1s
συμμαχούντες (όπου τούτο ήτο δυνατόν ή ασφαλές) μετά των Άγγλων.
Την εν γένει τακτικήν των Κομμουνιστών κατήγγειλε δι' εκτενούς και ιστορικής βαρύτητος
προκηρύξεώς του προς τον Κυπριακόν λαόν ο Αρχηγός Διγενής. Η προκήρυξις εκείνη, η οποία
εκυκλοφορήθη μυστικώς καθ' άπασαν την νήσον και η οποία είχεν ως τίτλον «Προδόται και
λιποτάκται καιροσκόποι», ανέφερε τα ακόλουθα:
«Όταν σήκωσα το λάβαρο του εθνικού μας κινήματος, κάλεσα στο στίβο της παλαίστρας ΟΛΟΥΣ,
ΑΝΕΞΑΙΡΕΤΩΣ κοινωνικών ή πολιτικών φρονημάτων. Ο αγώνας ήτο κοινός και ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΟΛΩΝ.
Την επομένην, όμως, ξαφνικά ακούσαμε, μαζί με την φωνήν των Άγγλων, και την φωνήν της
αριστεράς παρατάξεως, η οποία μας απεκάλει «βαρελλόττους» και «ψευτοδιγενήδες».
»Τους προδότας αυτούς τους περιφρονήσαμε και κυττάξαμε να κτυπήσουμε τον κατακτητήν. Η
μάζα του λαού μας αγκάλιασε. Έμειναν μόνον οι πληρωμένοι προδόται και οι λιποτάκται του
αγώνος που εθεώρησαν καλά να τρυπώσουν κάπου και να ακούουν φοβισμένοι τες βροντές των
βομβών μας∙ και οι τελευταίοι αυτοί ανήκαν ως επί το πλείστον στην παράταξι που μας έβριζε.
»Δυόμισυ χρόνια σκληροί αγώνες που τους διεξήγαγαν μόνοι οι λεβεντονιοί της Ε.Ο.ΚΑ.
Κτυπήσαμε τους Άγγλους αλλά και τους προδότας, σε οποιαδήποτε παράταξι και αν ανήκαν,
δεξιάν ή αριστεράν.
»Όταν σταματήσαμε την δράσι οικειοθελώς για εκεχειρία, οι προδόται και λιποτάκται του
αγώνος πήραν θάρρος. Οι πρώτοι για να συνεχίσουν την προδοσία τους, οι δεύτεροι όχι για να
ξεπλύνουν την ατιμία τους, ή τουλάχιστον να ομολογήσουν την πλάνη τους, αλλά για να
καρπωθούν πολιτικά οφέλη, για να κερδίσουν ψήφους. Οι καιροσκόποι αυτοί τράβηξαν ολόισια
στο «ψητό» έτοιμο όπως ετοιμάστηκε πάνω στις αναμμένες φλόγες των θυσιών της Ε.Ο.Κ.Α.
»Και για να το αρπάξουν εχρησιμοποίησαν την προδοσίαν και την απάτην. Προδοσίαν, για να
συντριβή η Ε.Ο.Κ.Α., ενώ από την άλλη μεριά εφώναζαν «ενότητα» για να μας πιάσουν στον
ύπνο. Συνηθισμένο «κόλπο», με τη διαφορά ότι δεν έλαβαν υπ' όψιν τους εάν μπορούσαν να
ξεγελάσουν τον αντίπαλό τους. Έτσι, κρησφύγετά μας προδίδουν, ως του μ. Στυλιανίδη,
φυλλάδιά μας ξεσχίζουν με ωργανωμένα συνεργεία τους, καταδόσεις καταζητουμένων κάμνουν
και κέρφιου εν συνεργασία με Άγγλους μαγειρεύουν. (Όλα αυτά με στοιχεία και ονόματα που
έχουμε στα χέρια μας, που αν μας ζητηθή θα τα αποκαλύψουμε).
»Όλους αυτούς τους προδότας η αριστερά παράταξις ηθέλησε να τους προστατέψη ανοικτά και
φώναξε: «Αυτοί είναι δικοί μου». Και εμείς τους χαρίζουμε και ευχόμεθα να της ζήσουν μαζύ με
όλους τους άλλους που έχει στους κόλπους της.
»Αντί να χωρίση τας ευθύνας της από την προδοσίαν, την υιοθέτησε. Αντί να καταδικάση τους

προδότας, τους παροτρύνει να προδίδουν και να αντιδρούν. Αντί να σιωπήση, τουλάχιστον,
εκβάλλει υστερικές κραυγές για τα «παιδιά της» που θέλουμε να τα τιμωρήσουμε∙ κάμνει
συγκεντρώσεις, φωνασκεί. Ούτε μια λέξι όμως δεν λέγει, ούτε γράφει για τες κακοποιήσεις
χιλιάδων αγωνιστών, ούτε για βασανιστήρια, ούτε για βαρβαρότητες των Άγγλων. Είδε κανείς
τίποτε από αυτά στες φυλλάδες των; Μέλι‐γάλα με τους Εγγλέζους. Γιατί όχι, αφού χάρις σ'
αυτούς προσπαθούν να αναστηθούν; Δεν είναι καιρός σήμερα. Θα έλθη όμως μέρα που θα
μείνουν κατάπληκτοι φίλοι και εχθροί των.
»Φωνάζουν «ενότητα» (ίσον παγίδα) για να μας κοιμήσουν και να αφήσουμε τες πόρτες μας
ανοιχτές για να εισβάλουν στο σπίτι μας και το κάμουν θάλασσα. Τα χαλινάρια που τους βάλαμε
δεν πρόκειται να τα αφήσουμε γιατί τότε θα καταστρέψουν ό,τι κτίσαμε με τόσο αίμα.
Digitized by 10uk1s
»«Ενότητα» φωνάζουν, ενώ από την άλλη μεριά προδίδουν. Αλλά ενότητα στην προκειμένη
περίπτωσι δεν λέγει τίποτε. Δεν μπορεί να συνεργασθή η εντιμότης με την ατιμία και
υπουλότητα, ο ίσιος και ντόμπρος με τον καιροσκόπο, ο πατριώτης και αγωνιστής με τον
προδότη. Όλοι οι αγνοί πατριώτες είναι ήδη ενωμένοι».
Πραγματικά αποκαλυπτήρια της προδοτικής στάσεως του Α.Κ.Ε.Λ. είναι όσα κατέγραφεν η γραφίς του
στρατιωτικού ηγέτου. Εγκυρότερον κατηγορητήριον δεν ηδύνατο να υπάρξη. Άλλως τε, ουδέποτε οι
Κομμουνισται ηδυνήθησαν διά στοιχείων να αντικρούσουν όσα επαίσχυντα τους κατελογίζοντο. Ο
Διγενής ήθελε να δώση μίαν ακόμη ευκαιρίαν εις το Α.Κ.Ε.Λ. Έκρινεν ότι εις τας τάξεις του Αγώνος
ηδύναντο ‐εάν ήθελον‐ να έχουν θέσιν και οι Κομμουνισταί. Διά τούτο, εις την ιδίαν προκήρυξιν
ετόνιζε και τα εξής σημαντικά:
«Σας ανεχόμεθα να ακολουθήτε, δεν πρόκειται να πειράξουμε κανένα, οιασδήποτε πολιτικάς
πεποιθήσεις και αν έχη, είτε κομμουνιστήν, είτε εθνικιστήν, είτε σοσιαλιστήν. Αλλά δεν θα
επιτρέψουμε σε κανένα, οποιοσδήποτε και αν είναι, να καταστρέψη ό,τι κτίσαμε με τα ίδια μας
τα χέρια».
Ε.Ο.Κ.Α.: «Θα κτυπήσουμε όπου βρούμε αντίδρασι»!
Εις την ιστορικήν προκήρυξίν του, ο αρχηγός της Ε.Ο.Κ.Α. Διγενής, αφού απεκάλυπτε τας αντεθνικάς
ενεργείας του Α.Κ.Ε.Λ. και εκάλει ‐διά τελευταίαν φοράν‐ τους Κομμουνιστάς εάν ήθελον να
ακολουθήσουν, συνέχιζεν ως ακολούθως απευθυνόμενος προς τους Κυπρίους:
«Ο Κυπριακός λαός δεν πρέπει να ανησυχή από τες φωνασκίες των καιροσκόπων και προδοτών∙
είναι σύνηθες φαινόμενον τούτο σε κάθε αγώνα. Παλαίμαχοι εμείς τα ξέρουμε όλα τα «κόλπα».
Ζητούμε να μας ακολουθήση πιστά και τυφλά. Θα τον οδηγήσουμε στο τέρμα. Να είναι
ΒΕΒΑΙΟΣ. Αλλά και θα κτυπήσουμε όπου βρούμε αντίδρασι, είτε από την δεξιά παράταξι είτε από
την αριστερά. Δεν ανήκουμε σε κόμματα ούτε παρατάξεις∙ ανήκουμε στην Κύπρο και για την
ελευθερία της εργαζόμεθα. Η εθνική απελευθερωτική εξόρμησί μας έβαλε βαθειές ρίζες, που
ποτίσθηκαν με αίμα ολοκάθαρο και αγνό Ελληνικό. Και το αίμα αυτό αφού έπνιξε κάθε
προδοτική υπουλη η ξενόδουλη δύναμι, επέτρεψε να ξεπηδήσουν νέες δυνάμεις, σφριγηλές,
μαχητικές, αγνές, πατριωτικές, οι οποίες με αναπεπταμένο το Ελληνικό λάβαρο και με σύμβολα
ΠΑΤΡΙΔΑ και ΘΡΗΣΚΕΙΑ βαδίζουν γοργά και σταθερά προς τα πεπρωμένα του Έθνους για μια
Κύπρο Ελεύθερη.
»Όσοι πιστοί στας τάξεις μας. Δεν κάμνουμε διάκρισι ούτε διώχνουμε κανένα, αρκεί όλοι να
είναι αγνοί, έντιμοι, ντόμπροι όπως και μεις. Συνεργαζόμεθα και με κάθε έντιμο άτομο ή
παράταξι αδιακρίτως πεποιθήσεων. Σέρνουμε τον χορό με καθαρό το πρόσωπο αλλά και εθνικήν
υπερηφάνειαν. Όσοι θέλουν ας ακολουθήσουν. Δεν θα επιτρέψουμε όμως σε κανένα να μας
κόψη τον δρόμον. Αυτόν θα τον ΚΤΥΠΗΣΟΥΜΕ ΑΛΥΠΗΤΑ.
»Αυτά προς φίλους και εχθρούς».
Περισσότερον αδρά, αλλά και περιεκτική, έκθεσις της μορφής και του περιεχομένου του αγώνος της
Ε.Ο.Κ.Α., παραλλήλως δε και της έναντι ταύτης στάσεως των Κομμουνιστών, δεν ηδύνατο να υπάρξη
από όσα, ως ανωτέρω, ετόνιζεν εν πλήρει Αγώνι ο στρατιωτικός αρχηγός. Είναι σημαντικόν, ότι διά
μίαν ακόμη φοράν έκαμνε προσκλητήριον δι' όλους. Όμως οι Κομμουνισταί, παρ' ότι μεταμεληθέντες,
δήθεν, θα συνέχιζον να ευρίσκωνται αμετάθετοι εις την παράταξιν του εχθρού, πολέμιοι πάντοτε του
Αγώνος και αυτών που τον διεξήγον.
Digitized by 10uk1s
ΓΡΙΒΑΣ ΠΡΟΣ ΜΑΚΑΡΙΟΝ
Από των αρχών του 1958 οι Κομμουνισταί του Α.Κ.Ε.Λ. καθιέρωσαν νέαν τακτικήν υπονομεύσεως του
Αγώνος. Ήρχοντο αντιπρόσωποί των εις Αθήνας όπου συνήντων τον Μακάριον (απελευθερωθέντα
μεν εκ Σεϋχελλών από του Μαρτίου 1957, αλλά ευρισκόμενον εις υποχρεωτικήν υπερορίαν) και
κατήγγελλον ‐με πλήθος ψευδών και συκοφαντιών‐την Ε.Ο.Κ.Α. και τους αγωνιστάς. Εις την μυστικήν
αλληλογραφίαν μεταξύ Διγενή και Μακαρίου, η οποία διεξήγετο διά του διπλωματικού σάκκου του εν
Λευκωσία Ελληνικού Προξενείου, ο Μακάριος παρεπονείτο από καιρού εις καιρόν διά την έντονον
πολεμικήν κατά των Κομμουνιστών. Βεβαίως εστηρίζετο εις μονομερή πληροφόρησιν. Ο Διγενής του
έγραφε και τον κατετόπιζεν επί των εν Κύπρω συμβαινόντων. Εις το αρχείον του αρχηγείου της
Ε.Ο.Κ.Α. (ανέκδοτον εισέτι) υπάρχει σειρά τοιούτων εγγράφων, εξ αυτών δε αποσπώμεν τινά,
αναφερόμενα εις τους Κομμουνιστάς. Την 2.1.1958 ο αρχηγός της Ε.Ο.Κ.Α. γράφων προς τον «Σ.
Χάρην» (δηλαδή τον Μακάριον) ανέφερε και τα ακόλουθα περί των Κομμουνιστών του Α.Κ.Ε.Λ.:
«Οι κομμουνισταί εμφανίζονται νυν προκλητικοί. Ίσως και ούτοι να υποκινούνται υπό των
Άγγλων. Νομίζω ότι θα σας εδόθη σχετική επιστολή περί των προθέσεων των κομμουνιστών και
της πιθανής συνεργασίας των με Κυπριακήν Κυβέρνησιν, ην η τελευταία θα επιζητήση. Σας είχα
γράψει ότι επιδίωξις των κομμουνιστών δεν είναι η αυτοδιάθεσις, αλλά η «ανεξαρτησία»∙ τούτο
προήρχετο από συμπεράσματα δικά μου χωρίς να έχω εικασίας ή πληροφορίας από κανένα.
Γνώμη μου μάλιστα είναι ότι ένα φυλλάδιον που βγαίνει εδώ υπό τον τίτλον «ΕΛΕΥΘΕΡΗ
ΚΥΠΡΟΣ» και το οποίον ξεσπάθωσε υπέρ της ανεξαρτησίας, είναι έργον της Ιντέλλιτζενς Σέρβις τη
συνεργασία μερικών Κυπρίων κομμουνιστών. Ήδη κάποιος Τομεάρχης μού γράφει τα εξής: «Μετ'
επιφυλάξεως σας ανακοινώνω ότι μέλος της ομάδος διαφωτίσεως που έρχεται εις επαφήν με
ιθύνοντας του Α.Κ.Ε.Λ., κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ούτοι θα υιοθετήσουν «Ανεξαρτησίαν» διά
την Κύπρον». Λόγω της παρούσης καταστάσεως ανέστειλα πάσαν δράσιν εναντίον των
κομμουνιστών έστω και διά φυλλαδίων. Το τοιούτον απεθράσυνε τούτους μέχρι σημείου ώστε
προ ημερών να δολοφονήσουν κάποιο μέλος μας εις Πηγήν Αμμοχώστου. Με την έναρξιν
δράσεως θα βάλω χέρι αλύπητα και στους κομμουνιστάς προδότας και θα αρχίσω ανοικτόν
πόλεμον εναντίον των και με φυλλάδια, χρησιμοποιών και τα αποσχισθέντα εκ του Α.Κ.Ε.Λ.
ηγετικά στελέχη, τα οποία ζητούν επιμόνως να δράσουν».
Σημειωτέον, ότι μεταξύ των αποβληθέντων κομμουνιστών, τους οποίους εχρησιμοποίει ο Διγενής
ήσαν και οι Βάσος Λυσσαρίδης και Μιλτιάδης Χριστοδούλου. Εις εμπιστευτικήν μάλιστα επιστολήν
προς τον Διγενή, της αγωνιστρίας Λούλας Κοκκίνου, υπό το ψευδώνυμον «Βερένικος», ανεφέρετο ότι
ο τελευταίος «έδωσε έκθεσιν διά τους αριστερούς, την οποίαν σας εσωκλείω∙ μου φαίνεται ότι είναι
αρκετά καλή». Ούτως, ο στρατιωτικός αρχηγός του Αγώνος, είχεν εκ πρώτης χειρός πληροφορίας περί
των ηγετών του Α.Κ.Ε.Λ. και περί της τακτικής των, αφού περί αυτών του έστελλε μυστικάς εκθέσεις ο,
πολυμήχανος εν τη ιδιοτελεία του, πρώην σύντροφός των Μ. Χριστοδούλου.
Η εφημερίς της Λευκωσίας «Φιλελεύθερος» ήτο εφημερίς μεγάλης κυκλοφορίας. Εξεδόθη το 1955,
κατά δε τα επακολουθήσαντα έτη περιέλαβεν εις τους κόλπους της, εις θέσεις στελεχών, πρώην
ηγετικά στοιχεία του Α.Κ.Ε.Λ., μεταξύ των οποίων προείχεν ο άλλοτε γενικός γραμματεύς του
Κόμματος Φιφής Ιωάννου. Το αρχηγείον της Ε.Ο.Κ.Α. έβλεπε με δυσαρέσκειαν την γραμμήν της
εφημερίδος την οποίαν δεν εθεώρει υποβοηθητικήν του Αγώνος. Εκρίνετο ότι, η γραμμή αυτή
εβοήθει τους Κομμουνιστάς και τους Άγγλους και ότι υπενόμευε το κύρος του Μακαρίου ως «μόνου
εκπροσώπου» των Κυπρίων.
Ο Πλουτής «καρφώνει» εις την Ε.Ο.Κ.Α. τον Φιφήν
Στέλεχος της Ε.Ο.Κ.Α., ο «Δέμος», γράφει προς το Αρχηγείον ότι ο ουσιαστικώς διευθύνων τον
Digitized by 10uk1s
«Φιλελεύθερον» Φιφής Ιωάννου είπεν ότι επιστολή της Οργανώσεως αποσταλείσα προς την
εφημερίδα απετέλει «καταπίεσιν της ελευθέρας εκφράσεως». Ο Διγενής, ωργισμένος, ζητεί
λεπτομερείας. Και ο «Δέμος» του αποστέλλει διά του μυστικού ταχυδρομείου αναφοράν (21.12.1957)
υφισταμένου του, του «Λεωνίδα», ο οποίος αναφέρει: «Τα λεχθέντα υπό Φ. Ιωάννου εις Πλουτήν
Σέρβαν τα επληροφορήθην από τον δεύτερον, όταν με ενεπιστεύετο». Δύο πρώην γενικοί γραμματείς
του Α.Κ.Ε.Λ. ήριζον περί την εθνικήν γραμμήν της Ε.Ο.Κ.Α. και ο εις «εκάρφωνε» τον άλλον, κατά
τρόπον μάλιστα ο οποίος ηδύνατο ‐υπό τας τότε περιστάσεις‐ να έχη τραγικάς συνεπείας...
Εις την επιστολήν η οποία είχεν αποσταλή υπό της Πολιτικής Επιτροπής της Ε.Ο.Κ.Α. προς τον
διευθυντήν του «Φιλελευθέρου» Ν. Παττίχην, αφού εγίνοντο σειρά παρατηρήσεων και εδίδοντο
εντολαί, τέλος εξεφράζετο η ελπίς ότι η εφημερίς θα επανήρχετο εις την εθνικήν γραμμήν και
προσετίθετο: «Άλλως, θα είμεθα υποχρεωμένοι να λάβωμεν τα δέοντα μέτρα εναντίον σας, με
πρώτον βήμα την έναρξιν μποϋκοταρίσματος της εφημερίδος σας και καταγγελίας της εις τον Λαόν».
Τελικώς η εφημερίς δεν απέφυγε το εξοντωτικόν μέτρον του «μποϋκοτάζ», το οποίον έρριψε την
κυκλοφορίαν της εις μηδενικήν στάθμην. Ενώπιον κινδύνου, εξικνουμένου πολύ πέραν του
κλεισίματος της εφημερίδος, ο διευθυντής απέστειλε μυστικώς προς τον Διγενήν την εξής
ενυπόγραφον δήλωσιν:
«Διά της παρούσης δηλώ κατά τον πλέον κατηγορηματικόν και υπεύθυνον τρόπον ότι:
1ον) Η εφημερίς «Ο Φιλελεύθερος», της οποίας τυγχάνω διευθυντής και ιδιοκτήτης, θα συνεχίση
πάντοτε και πιστώς την κατευθυντήριον γραμμήν του εθνικού αγώνος, χωρίς την ελαχίστην
παρέκκλισιν.
2ον) Ουδέποτε θα περιλάβω μεταξύ του συντακτικού προσωπικού της εφημερίδος μου
κομμουνιστικά ή φιλοκυβερνητικά στελέχη. Το ανώτερον συντακτικόν προσωπικόν θ'αποτελείται
πάντοτε από πρόσωπα εθνικώς αδιάβλητα και εμπνέοντα απόλυτον εμπιστοσύνην.
3ον) Ουδέποτε θα επιτρέψω όπως η εφημερίς μου χρησιμοποιηθή προς προώθησιν
κομμουνιστικών ή φιλοκυβερνητικών σχεδίων».
Αυτή η δήλωσις μετανοίας και συμμορφώσεως έσωσε τον «Φιλελεύθερον». Κάτωθι της δηλώσεως,
ιδιοχείρως ο Διγενής εσημείωσεν: «Εξεδόθη διαταγή την 23.1.1958 ακυρούσα μποϋκοτάζ».
Αι Βρεταννικαί υπηρεσίαι, διά να σώσουν μίσθαρνα όργανά των από τας σφαίρας της δικαίας
εκδικήσεως της Ε.Ο.ΚΑ., υπεδείκνυον εις αυτά να ενταχθούν εις κομμουνιστικάς οργανώσεις,
νομίζουσαι ότι η μαζικότης και θρασύτης τούτων θα παρείχεν ασφαλή κάλυψιν. Διά προκηρύξεως της
η Ε.Ο.Κ.Α. κατήγγελλεν: «Όλοι οι προδόται τη υποδείξει των Άγγλων, κατατάσσονται εις τας Παλαιάς
Συντεχνίας διά να εύρουν προστασίαν».
Πικρόν μέτρον: η Ε.Ο.Κ.Α. εκτελεί Κομμουνιστάς
Η έμπρακτος υλοποίησις της αντιθέσεως του Α.Κ.Ε.Λ. προς την Ε.Ο.ΚΑ, καθίστατο ενίοτε πρόξενος
αιματηρών επεισοδίων. Ούτω κατά το πρώτον εξάμηνον του 1958 Κομμουνισταί εφονεύθησαν εις τα
χωρία Λύση, Κώμη Αιγιαλού, Λευκόνοικον, Γύψου και Μηλιά της επαρχίας Αμμοχώστου. Ο σάλος ήτο
μέγας. Τα μέλη του Α.Κ.Ε.Λ. και των εξηρτημένων από αυτό οργανώσεων κατήρχοντο κατά χιλιάδας
εις διαδηλώσεις, εκπρόσωποι δε του Κόμματος κατήγγελλον παρασιωπώντες την αλήθειαν, την
Ε.Ο.ΚΛ. εις τον εν Κύπρω Εθναρχεύοντα Μητροπολίτην Κιτίου Άνθιμον και εις τον εν Αθήναις
ευρισκόμενον Εθνάρχην Μακάριον. Οι Άγγλοι, από της πλευράς των, εξεμεταλλεύοντο όσον
Digitized by 10uk1s
περισσότερον ηδύναντο την διάστασιν.
Την 25.1.1958 ο Διγενής έγραφε προς τον Εθναρχεύοντα Μητροπολίτην Κιτίου («Πρωτέα»), με
κοινοποίησιν προς Μακάριον («Χάρην») και Έλληνα πρέσβυν («Ξηρόν»), και ανεφέρετο εις τα
προβλήματα τα οποία εδημιούργουν οι Κομμουνισταί. Εσημείωνεν:
«Ελήφθη το σημείωμά σας εν σχέσει με τελευταία επεισόδια κομμουνιστών. Είμαι σύμφωνος ότι
ευκολώτερον καταβάλλει κανείς τους αντιπάλους του όταν τους αντιμετωπίζη κεχωρισμένως,
αλλά εις την περίπτωσιν ημών, η αρχή αυτή σήμερον δεν είναι δυνατόν να εφαρμοσθή, καθόσον
οι τρεις αντίπαλοί μας ήδη συνεργάζονται πλήρως και έχουν καταστρώσει σχέδια, και συνεπώς
μια μέρα θα τους αντιμετωπίσουμε οπωσδήποτε, εφόσον δεν δοθή πολιτική λύσις. Διά τους
κομμουνιστάς έπρεπε να είχε εφαρμοσθή η αρχή την οποίαν υπέδειξα ευθύς εξ αρχής, άμα τη
εμφανίσει των εις το πολιτικόν πεδίον, εκ της αφανείας εις ην κατεδίκασαν εαυτούς διά των
πράξεών των δηλαδή να κτυπηθούν, να ταπεινωθούν, ώστε να μη δύνανται να προβληθούν ούτε
επί του πολιτικού ούτε επί του αγωνιστικού πεδίου. Έτσι θα εξεμηδενίζοντο πολιτικώς και κατ'
αυτόν τον τρόπον θα εφηρμόζετο και η αρχή ην προτείνετε και υμείς, δηλ. να αντιμετωπίζωμεν
κεχωρισμένως τους αντιπάλους μας. Αντί να κάμουμε αυτό, τουναντίον αφήσαμεν τους
κομμουνιστάς να ενισχυθούν, ώστε να προβληθούν σήμερον ως σοβαρός αντίπαλος και να
ενωθούν με τους δυο άλλους αντιπάλους μας, Άγγλους και Τούρκους συνεργαζόμενοι μετά
τούτων».
Γρίβας: «Ενδείκνυται να εξοντώσωμεν το Α.Κ.Ε.Λ.»
Εις την επιστολήν του προς τον «Πρωτέα» (Εθναρχεύοντα Μητροπολίτην Κιτίου Άνθιμον), με
κοινοποιήσεις προς «Χάρην» (Μακάριον) και «Ξηρόν» (Έλληνα Πρόξενον), ο Διγενής εσημείωνε
(25.1.1958) και τα ακόλουθα περί Κομμουνιστών:
«Τα μέτρα τα οποία θα εχρησιμοποιούσαμεν τότε ήσαν απλά και δραστικά. Είχαμε ένα μεγάλο
ατού «την προδοσίαν των». Αυτήν θα εχρησιμοποιούσαμεν ως όπλον, και διά της προπαγάνδας
θα τους απεγυμνώναμεν. Είχα στα χέρια μου άφθονα στοιχεία. Πλην τούτων, μία ομάς
αποσχισθέντων στελεχών του Α.Κ.Ε.Λ. ήτο εις την διάθεσίν μας να ανοίξη αγώνα διά φυλλαδίων
εναντίον της ηγεσίας του Α.Κ.Ε.Λ. Ο τρόπος ούτος δράσεως εναντίον των κομμουνιστών, ως
εξέθεσα τόσον εις υμάς όσον και εις ΞΗΡΟΝ δεν εθεωρήθη ο ενδεδειγμένος και πάντες
συνιστούσατε «ηρεμίαν» και «γαλήνην» διά συνεργασίαν με κομμουνιστάς. Υπέδειξα ακόμη ότι
αι θεατρικαί μεταβάσεις Παρτασίδη, Ζιαρτίδη, Παπαπέτρου εις Αρχιεπίσκοπον και η ομολογία
εις τούτον όρκου πίστεως και συνεργασίας, σκοπόν είχον μόνον την εξαπάτησιν. Και πάλιν δεν
εισηκούσθην και μου ελέχθη «ηρεμία».
»Εκθέσεις υπέβαλα και εις ΧΑΡΗΝ και εις υμάς και εις ΞΗΡΟΝ περί των κινήσεων και προθέσεων
κομμουνιστών και της συνεργασίας των με τους Άγγλους. Σας είπα ακόμη προ τινος ότι ο
Ζιαρτίδης θα προβληθή υπό των Άγγλων ουχί, ως κομμουνιστής ηγέτης αλλά ως εργατικός
ηγέτης, τούθ' όπερ επιχειρείται σήμερον, διά να εκτοπισθή εκ του πολιτικού προσκηνίου ο
Αρχιεπίσκοπος ως ρυθμιστής. Αλλά και πάλιν δεν εισηκούσθην. Οι κομμουνισταί πράγματι
αντιλαμβανόμενοι την δύσκολον θέσιν των, εχρησιμοποίησαν ως παγίδα το σύνθημα
«συνεργασία και όχι διχασμός». Εμείς ανοήτως, και παρά τας φωνάς μου, τους αγκαλιάσαμε.
Τους βάλαμε παντού∙ στες επιτροπές συλλογής εράνων, στες εφορείες σχολείων, συσκεπτόμεθα
μαζί των κ.τ.λ. Έτσι τους εδώσαμεν άφεσιν. Το συγχωροχάρτι που τους δώσαμε το
εχρησιμοποίησαν καλώς δι' εαυτούς και μας το ανταπέδωσαν με ράπισμα. Εγνώριζα την
τακτικήν των κομμουνιστών και ήμουν απολύτως βέβαιος ότι ουδέποτε θα συνειργάζοντο μαζί
μας, αλλά με τους Άγγλους, και διά τούτο ήθελα να τους αντιμετωπίσω ευθύς εξ αρχής μόνους,
Digitized by 10uk1s
και όταν δεν είχαν ακόμη αναδιοργανωθή, διά να τους εξοντώσω πολιτικώς και δυναμικώς.
Δυστυχώς δεν εισηκούσθην διότι επεκράτησε το πνεύμα της «συνεργασίας», μιας δήθεν
συνεργασίας με προδότας.
»Ήδη ευρισκόμεθα προ πλήρους συνεργασίας του Α.Κ.Ε.Λ. με τους Άγγλους, και η σχετική
προεργασία εγένετο υπό τα όμματά μας, ενώ εμείς ετυφλώτταμεν∙ και όταν ο Δήμαρχος κ.
Δέρβης ελάμβανεν όρκον πίστεως παρά των κομμουνιστών Δημάρχων, ούτοι συνεννοούντο
κρυφίως μετά του Κυβερνήτου, πράγμα που επίσης το υποπτευόμην και διά το οποίον επέστησα
την προσοχήν εις κ. Δέρβην διά γνωστού προσώπου.
»Έτσι χάρις εις τας ανοησίας και την ανεκτικότητά μας η συνεργασία κομμουνιστών‐Άγγλων
συνετελέσθη.
»Τι πρέπει να γίνη. Πρέπει να αντιμετωπίσωμεν την κατάστασιν θαρραλέα. Οι κομμουνισταί
είναι αντίπαλοί μας είτε το θέλουμε είτε όχι. Ενδείκνυται να τους εξοντώσωμεν ως πολιτικήν
οντότητα, ώστε να μη είναι πλέον υπολογίσιμος και δυναμένη διά των αποφάσεών της να
επηρεάζη το εθνικόν ζήτημα, όπως δηλ. συνέβαινε μέχρι τούδε. Το τοιούτο θα το κατορθώσουμε
εάν διά της προπαγάνδας καταδείξωμεν την προδοσίαν του Α.Κ.Ε.Λ., ώστε να το
απογυμνώσωμεν των οπαδών του, οι οποίοι να αισθάνωνται ντροπήν διότι ανήκουν εις
προδοτικόν πολιτικόν κόμμα».
Περαιτέρω εις την επιστολήν του ο αρχηγός της Ε.Ο.Κ.Α. υπεδείκνυε πώς θα έπρεπε να διεξαχθή η
προπαγάνδα κατά των κομμουνιστών εν Ελλάδι και εν Κύπρω. Κατέληγε δε τονίζων: «Εν πάση
περιπτώσει εγώ ετοιμάζομαι δυναμικώς να αντιμετωπίσω και τους τρεις αντιπάλους. Με εφόδια την
πίστιν και το δίκαιον του αγώνος μας θα αντιμετωπίσω και τον νέον αντίπαλον, βέβαιος ότι θα
υπερισχύσωμεν». Οι τρεις αντίπαλοι των αγωνιστών ήσαν οι Άγγλοι, οι Τούρκοι και οι Κύπριοι
κομμουνισταί. Ο νέος αντίπαλος ήτο, βεβαίως, το Α.Κ.Ε.Λ.
«Ιδού ποίοι είναι οι Κομμουνισταί του Α.Κ.Ε.Λ.»
Περί τα μέσα Ιανουαρίου 1958 άνδρες της Ε.Ο.Κ.Α., ευρισκόμενοι εν αμύνη επυροβόλησαν και
εφόνευσαν κομμουνιστάς εις τα χωρία Λύση και Κώμα Αιγιαλού. Ηκολούθησαν θορυβώδεις
εκδηλώσεις υπό του Α.Κ.Ε.Λ. Μετά δεκαπενθήμερον η Ε.Ο.Κ.Α. εξέδωσεν εκτενή προκήρυξιν υπό τον
τίτλον «Ιδού ποιοι είναι οι κομμουνισταί του Α.Κ.Ε.Λ.», εις την οποίαν επανελαμβάνετο η παλαιά
διακήρυξις ότι η Ε.Ο.Κ.Α. δεν έκαμνε ούτε κομματικόν ούτε ταξικόν αγώνα, αλλά απελευθερωτικόν. Το
πλήρες κείμενον της βαρυσημάντου προκηρύξεως ήτο το εξής:
«Τώρα που έπαψαν αι υστερικαί κραυγαί των Ακελικών και οι θρήνοι για τους νεκρούς των.
Τώρα που έπαψαν τα «Κάτω ο Μακάριος και ο Διγενής». Τώρα που σταμάτησαν αι παρελάσεις
των Ακελικών στους δρόμους, υπό την προστασίαν των επικουρικών και των Άγγλων, οι οποίοι
πίσω από τον αλαλάζοντα όχλον του Α.Κ.Ε.Λ. έτριβαν τα χέρια τους και κοροϊδεύανε τους
ανόητους, οι οποίοι έπαιζαν το παιγνίδι των εχθρών του Κυπριακού λαού. Τώρα που οι
αρχηγίσκοι του Α.Κ.Ε.Λ. δεν έχουν άλλους λόγους να εκφωνήσουν από τα μπαλκόνια εναντίον
της Εθναρχίας και του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος. Τώρα που οι ίδιοι οι Ακελικοί,
τουλάχιστον όσοι απ' αυτούς είναι πατριώτες, κατάλαβαν την γκάφαν τους και που τους οδηγεί
η προδοτική ηγεσία τους. ΤΩΡΑ, είναι καιρός να μιλήσουμε και εμείς.
»Πολλές φορές διεκηρύξαμε ότι δεν κάμνουμε ούτε κομματικόν ούτε ταξικόν αγώνα, αλλά
εθνικοαπελευθερωτικόν. Δεν μας ενδιαφέρει η κομματική ιδεολογία του καθενός. Μας
ενδιαφέρει μόνον όλοι να είναι πατριώτες και να συνενώσουν μαζί μας τες δυνάμεις τους, για να
Digitized by 10uk1s
διώξουμε τον δυνάστην, πολεμώντας τον με όλα τα όπλα που έχουμε στη διάθεσί μας. Γιατί ο
εχθρός δεν φεύγει από το νησί μας με τες ανοησίες που λέγει το Α.Κ.ΕΛ., με αγώνα... ειρηνικό...
ενιαίο... παλλαϊκό... δημοκρατικό και άλλα τέτοια κουρουφέξαλα και φυλλάδες που γεμίζουν
από μελάνι.
»Γι' αυτό κάμαμε εθνικό προσκλητήριο ΟΛΩΝ ΑΝΕΞΑΙΡΕΤΩΣ των Κυπρίων Ελλήνων, και τότε
ακούσαμε το «παρών» από όλους τους αγνούς πατριώτας των πόλεων και των χωριών, και ιδία
από την αγνή αγροτιά και εργατιά. Έλειπαν μόνον η ηγεσία του Α.Κ.Ε.Λ. με μερικούς φανατικούς
της αριστεράς οι οποίοι μόλις βάλαμε την πρώτη δυναμίτιδα στα στρατιωτικά έργα των Άγγλων,
μας βρίζανε μαζί με τους Άγγλους, ως «βαρελότους» και «ψευτοδιγενήδες». Και όμως αυτοί
είναι εκείνοι που φωνάζουν «κάτω οι βάσεις των Άγγλων στη Κύπρο», αλλά υποκριτικά και
μόνον με λόγια όχι όμως με ψυχή και έργα.
»Τους καταγγείλαμε προ τινων μηνών με συγκεκριμένα στοιχεία της προδοσίας των, την οποίαν
εσυνέχισαν καθ' όλην την διάρκειαν του αγώνος μέχρι σήμερον. Δεν κατώρθωσαν να
δικαιολογήσουν μερικές συγκεκριμένες κατηγορίες που τους εκοινοποιήσαμεν. Τους είπαμε
ακόμη ότι έχουμε ατράνταχτα στοιχεία της προδοσίας της ηγεσίας του Α.Κ.ΕΛ. στα χέρια μας, και
ότι εάν το Α.Κ.Ε.Λ. νομίζει ότι το κατηγορούμε αδίκως και θέλει να απολογηθή τώρα, είμεθα
έτοιμοι να τα δημοσιεύσουμε με την ρητήν υπόσχεσιν, ότι, εάν αι κατηγορίαι αποδειχθούν
ψευδείς τότε να χαρακτηρισθούμε συκοφάνται, άλλως το Α.Κ.ΕΛ. να αυτοδιαλυθή ως
προδοτικόν. Και το Α.Κ.Ε.Λ. αντί να δώση συγκεκριμένην απάντησιν μας έδωσε την εξής
ενοχοποιητικήν γι' αυτό, γιατί δεικνύει υπεκφυγήν: «Το Α.Κ.ΕΛ. δεν ζητά από κανένα
πιστοποιητικό πατριωτισμού»!!!
»Παρ' όλα ταύτα και παρ' όλας τας προειδοποιήσεις μας η προδοσία του Α.Κ.ΕΛ. εναντίον
αγωνιστών της Ε.Ο.Κ.Α. εσυνεχίσθη, και μάλιστα τώρα ωργανωμένη και υπό την πλήρη
κατεύθυνσιν της αναδιοργανωθείσης ηγεσίας του Α.Κ.Ε.Λ.
»Κατόπιν τούτου και για να ξεσκεπαστή πλέον το Α.Κ.Ε.Λ. απέναντι όλων των Ελλήνων, είμεθα
υποχρεωμένοι εντός των προσεχών ημερών να κυκλοφορήσουμε την «ΜΑΥΡΗΝ ΒΙΒΛΟΝ» της
προδοσίας του με συγκεκριμένα στοιχεία. Είναι ανάγκη ο Ελληνισμός να γνωρίση ποίος προδίδει
τον αγώνα του Κυπριακού λαού.
»Και ερχόμεθα τώρα εις τα πρόσφατα γεγονότα της Λύσης και Κώμας Γιαλού, τα οποία εν
συντομία έχουν ως εξής:
ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΛΥΣΗΣ
»Την 15ην και 16ην Ιανουαρίου δύο μέλη του ΑΚΕΛ εφώναζαν δημοσία ονόματα μελών μας με
την απειλήν ότι δεν θα γλιτώσουν και θα τα προδώσουν. Τρεις ημέτεροι ένοπλοι φέροντες και
ρόπαλα συνέλαβον τον ένα εκ τούτων και τον εξυλοκόπησαν, αφού προηγουμένως του
ανεκοίνωσαν διά ποίον λόγον το κάμνουν, και ήσαν έτοιμοι να αποχωρήσουν, ότε αριστεροί
προσέτρεξαν επί τόπου με ρόπαλα και καρέκλες. Οι ημέτεροι ειδοποίησαν τους απειλούντας
αριστερούς να απέλθουν. Αντί τούτου οι τελευταίοι, ήρχισαν απειλητικώς να κυκλώνουν τους
ημετέρους, οι οποίοι εν τούτοις δεν έκαμαν χρήσιν των όπλων, παρά μόνον όταν εις αριστερός
κρατών μάχαιραν επετέθη εναντίον ημετέρου, όστις τότε ηναγκάσθη να του καταφέρη αρχικώς
κτύπημα στην κεφαλήν και είτα να πυροβολήση διά να αμυνθή.
ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΩΜΑΣ ΓΙΑΛΟΥ
»Την 14ην/1/58 αριστεροί απεκάλυψαν ονόματα μελών μας. Ημέτεροι εισήλθον εντός
Digitized by 10uk1s
καφενείου με σκοπόν να κάμουν συστάσεις κάι διέταξαν τους θαμώνας να εγερθούν. Αντί
τούτου αριστεροί ήρχισαν να κοροϊδεύουν, εις δε τούτων επεχείρησε να αφοπλίση ημέτερον,
όστις ηναγκάσθη τότε να τον πυροβολήση, διότι παρά τας επανειλημμένας προειδοποιήσεις του,
εξηκολούθει να τον πλησιάζη.
»Αυτή είναι η πραγματική αλήθεια των γεγονότων και οιαδήποτε εσκεμμένη διαστρέβλωσις
τούτων υπό του ΑΚΕΛ αποτελεί προσπάθειαν συγκαλύψεως συνενοχής. Η Ε.Ο.Κ.Α. δεν φοβείται
τίποτε και τα πάντα λέγει με παρρησίαν. Δεν ψεύδεται, διότι το ψεύδος είναι ξένον προς αυτήν.
»Τα γεγονότα όμως αυτά τα οποία δεν είχον κανένα σκοπόν να κτυπήσουν ωρισμένην τάξιν ή
ιδεολογίαν, αλλά απλώς ωρισμένους προδότας, ηθέλησε να εκμεταλλευθή το ΑΚΕΛ και να πη ότι
η Ε.Ο.Κ.Α. εκήρυξε πόλεμον εναντίον των μελών του!!! Η Ε.Ο.Κ.Α. το εδήλωσε και το δηλώνει
ακόμη μια φορά: Δεν πρόκειται να πειράξουμε κανένα οιαδήποτε πολιτικά φρονήματα και εάν
έχη, είτε κομμουνιστής είναι ούτος είτε εθνικόφρων, είτε σοσιαλιστής, αλλά θα κτυπήσουμε
οιονδήποτε ο οποίος αντιδρά εις το έργον μας, είτε δεξιόν είτε αριστερόν είτε ακόμη και
εκείνους που τους συγκαλύπτουν στες τάξεις των και τους υπερασπίζονται.
»Η Οργάνωσίς μας δεν στρέφεται εναντίον των αριστερών ως θέλει να την παρουσιάση η
Ακελική ηγεσία, αλλά κατά συγκεκριμένων ατόμων της αριστεράς, καταστάντων ενόχων έναντι
της εθνικής υποθέσεως. Δεν υπάρχει σχέδιον «εξοντώσεως της αριστεράς» εκ μέρους μας ως
φωνάζει η ηγεσία του ΑΚΕΛ, αλλά σχέδιον εξοντώσεως των «εθνικώς αναξίων» είτε αριστεροί
είναι ούτοι είτε δεξιοί.
»Όλαι αι υστερικαί κραυγαί της ηγεσίας του ΑΚΕΛ περί δήθεν κινδύνου της αριστεράς, ένα
σκοπόν έχουν: Να φανατίσουν τους ολίγους οπαδούς της και να τους τυφλώσουν εναντίον μας,
ώστε να τους παρασύρη εις τα προδοτικά σχέδιά της, τα οποία προπαρασκευάζει μετά των
Άγγλων. Και διά να αποδείξουμε ότι εμείς έχουμε δίκαιον κάμνουμε την εξής πρότασιν: «Εάν οι
αριστεροί δεν προδίδουν μέλη της ΕΟΚΑ, τότε οιονδήποτε μέλος της τους ήθελε θίξει, τούτο θα
πέση υπό τας σφαίρας της ιδίας της Οργανώσεως» .
»Εμπρός λοιπόν κ.κ. Ζιαρτίδη και Σία σας παρουσιάζεται θαυμασία ευκαιρία να παύση η δίωξίς
σας για την οποίαν, ως λέγετε, τόσον ενδιαφέρεσθε. Εφόσον δεν το πράττετε αλλά τουναντίον
παροτρύνετε τους δικούς σας να προδίδουν, θα σας κτυπάμε ως προδότας.
»Αλλά η ηγεσία του ΑΚΕΛ σήμερα θέλει να διεξαγάγη ταξικόν και κομματικόν αγώνα. Γι' αυτό τα
ανωτέρω γεγονότα της Λύσης και Κώμας Γιαλού τα άρπαξε για αφορμή, για να προχωρήση μέχρι
νέας προδοσίας και να ξεγυμνωθή μπροστά σ' όλους ως προς τους σκοπούς της και τας σχέσεις
της με τους Άγγλους.
»Έτσι αι εκδηλώσεις που επηκολούθησαν αμέσως τα γεγονότα μας επιτρέπουν να
συμπεράνουμε ότι αυταί ήσαν προσχεδιασμένοι και έλειπε μόνον η αφορμή την οποίαν η ηγεσία
του ΑΚΕΛ εύρε στα γεγονότα Λύσης και Κώμας Γιαλού.
»Και η συμπαιγνία ΑΚΕΛ με τους Εγγλέζους εξελίσσεται με ταχύτητα κινηματογραφικής ταινίας
με την διαφοράν ότι αμφότερα τα ένοχα μέρη, από τον ενθουσιασμό τους για την ευκαιρίαν που
τους επαρουσιάσθη για να κτυπήσουν τον αγώνα μας, δεν κατώρθωσαν να κάμουν καλήν
πλοκήν και να τηρήσουν τουλάχιστον τους τύπους για να μη αποκαλυφθούν.
»Ο εργατοκάπηλος Ζιαρτίδης, για την προδοσίαν του οποίου θα ασχοληθούμε στην «ΜΑΥΡΗ
ΒΙΒΛΟ», που πρόκειται προσεχώς να κυκλοφορήση έβγαλε μανιφέστο προς τους ολίγους
εργάτας που μπόρεσε να παρασύρη. Έτρεξε στας πόλεις για να βγάλη λόγους. Στην Λεμεσό μαζί
Digitized by 10uk1s
με τον βλαχοδήμαρχόν της έβγαλε λόγο καθ' ην στιγμήν η επικουρική αστυνομία εκανόνιζε την
κίνησιν της τροχαίας για να μη ενοχληθούν οι ομιληταί, και όπου αμφότεροι κατεφέρθησαν
εναντίον της Εθναρχίας και του Διγενή υπό τα μειδιάματα των επικουρικών.
«Το πιο εύκολο πράγμα, είπε ο Ζιαρτίδης, είναι να φορέση κανείς την μάσκα, να πάρη ένα
πιστόλι και να κρυφτή σε μια γωνιά για να σκοτώση, καθώς ακόμη να πάρη ένα Στέγκαν. Αυτοί
είναι ψευτοαγωνιστές. Πάντοτε τους κατεδικάζαμεν και το ίδιο επαναλαμβάνουμε και σήμερα».
»Να, λοιπόν, πώς βλέπουν οι εργατοκάπηλοι του ΑΚΕΛ τον υπέροχον αγώνα του Κυπριακού
λαού, τον οποίον εξύμνησε σύμπασα η ανθρωπότης, πλην των Αγγλοτούρκων και των Ακελικών.
Και αυτή ακόμη η Μόσχα στο περασμένο φεστιβάλ της υπεδέχθη την Κυπριακήν
αντιπροσωπείαν με την φωνήν: «ΕΟΚΑ ‐ ΔΙΓΕΝΗΣ» και ως «ήρωας που χύνουν καθημερινώς το
αίμα των υπέρ της απελευθερώσεως της Κύπρου», με την διαφοράν ότι στην Κυπριακήν
αντιπροσωπείαν δεν ανήκε κανείς στην παράταξι που έχυσε το αίμα της, αλλά σ' εκείνην η οποία
προδίδει τους αγωνιστάς.
»Είπαμε και άλλοτε ότι ο Ζαχαριάδης αντεκατεστάθη από την ηγεσίαν του Κ.Κ.Ε. και για τον
λόγον ότι δεν κατώρθωσε να πάρη από τα χέρια του ΔΙΓΕΝΗ το Κυπριακόν κίνημα.
»Στην Λευκωσίαν τα γεγονότα εξελίχθησαν κατά τρόπον περισσότερον προδοτικόν. Οι έξαλλοι
Ακελικοί υπό την προστασίαν επικουρικών και Άγγλων παρήλαυνον με κραυγάς «Κάτω η
τρομοκρατία», «Ζήτω το ΑΚΕΛ». Και ενώ το ΑΚΕΛ είναι προγραμμένον ουδείς από τους
φωνασκούντας συνελήφθη ενώ ένας Εοκίτης αρκεί απλώς να κατηγορηθή ότι είναι μέλος μας,
για να πάη τρία χρόνια στο «φρέσκο».
»Τα γεγονότα αυτά τα εξεμεταλλεύθη ο Αγγλικός τύπος, ο δε Λέννοξ Μπόυντ στην Αγγλική
Βουλή ανήγγειλε ότι έχει «ευχάριστα νέα από την Κύπρο» και ότι οι αριστεροί απεκάλυψαν τώρα
τους μασκοφόρους.
»Μερίδα των εν Κύπρω Άγγλων την εμπνέει η αισιοδοξία κατόπιν των γεγονότων, ότι ελπίζουν
να έχουν συνεργασίαν με την αριστεράν παράταξιν. Και ο Ζιαρτίδης συνεχίζων τον κατήφορον
που πήρε, αφού νομίζει πως είναι ηγέτης, καταρρεύσαντος ήδη κόμματος, παρουσιάσθη στον
Κυβερνήτην να πη όλες τες ανοησίες και μόνον ένα πράγμα δεν είπε, το Πανελλήνιον αίτημα της
ΑΥΤΟΔΙΑΘΕΣΕΩΣ. Εκεί μάλιστα βρήκε την περίστασι να πη στον Φουτ ότι «δεν ευνοεί την ένταση
(δηλ. τον αγώνα που διεξάγει ο Κυπριακός λαός) γιατί απ' αυτήν δεν μπορεί να πραγματοποιηθή
πρόοδος στην εξεύρεση διεξόδου από το σημερινόν αδιέξοδον»!!!
»Αυτοί είναι οι άνθρωποι, οι οποίοι στην δυσκολότερη καμπή του Κυπριακού αγώνος βάλλουν
εναντίον του. Και έχουν την αναίδειαν να ζητούν σήμερα να δουν τον Μακάριον, τον οποίον
μόλις χθες ύβριζον.
»Αυτοί, αρνηταί του αγώνος επί τρία έτη, εφαντάσθησαν τώρα ότι μπορούσαν να δώσουν μαζί
με τους Άγγλους την χαριστικήν βολήν εναντίον του αγώνος μας, για να εξυπηρετήσουν
κομματικά συμφέροντα. Και θέλουν να μας κατηγορήσουν ως διασπαστάς εκείνοι οι οποίοι δεν
είχαν καμμίαν σχέσιν με τον αγώνα, τον οποίον μόνοι μας διεξάγομεν χωρίς την αριστεράν
παράταξιν, και τον οποίον κάθε μέρα υβρίζουν.
»Η εργατική τάξις, η πραγματική εργατιά, και η οποία είναι εκείνη ήτις ηγωνίσθη στας τάξεις της
Ε.Ο.Κ.Α., ουδεμίαν σχέσιν έχει με τους επαγγελματίας ηγέτας του ΑΚΕΛ, οι οποίοι ηθέλησαν να
την παραπλανήσουν, κρατώντας αυτήν μακράν του αγώνος.
Digitized by 10uk1s
»Όλοι οι Έλληνες οι οποίοι πονούν τον αγώνα του Κυπριακού λαού και αναγνωρίζουν τες θυσίες
του, είτε δεξιοί είτε αριστεροί, ας ενωθούν αφίνοντες τους εργατοκαπήλους μόνους. Αριστεροί
και δεξιοί ας δώσουν τα χέρια για συνεργασία, όπως έγινε στο Τρίκωμο και Γιαλούσα. Και τότε
ενωμένοι θα προχωρήσουμε στην νίκην. Νυν υπέρ πάντων αγών.
»Δηλούμεν όμως για μια ακόμη φορά, ότι δεν θα ανεχθούμε κανένας να προδίδη τους αγώνας
μας σε οποιανδήποτε παράταξι και εάν ανήκει. Γιατί θα κτυπήσουμε όχι μόνον αυτόν αλλά και
εκείνους που κρατούν στες τάξεις τους τέτοια καθάρματα και τα συγκαλύπτουν υπό τον μανδύαν
του κόμματος ή της οργανώσεως. Γιατί και εκείνοι που τους υπερασπίζονται είναι και αυτοί
προδόται».
Την 30ήν Ιανουαρίου 1958 ο Μακάριος έγραψε μυστικώς προς τον Διγενή και εξέθετε τις απόψεις του
επί δύο ζητημάτων, Κομμουνιστών και Ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Επί του πρώτου θέματος, ήτο
προφανές ότι ήτο επηρεασμένος από όσα Ακελικοί απεσταλμένοι του είχον αναφέρει, δι' ο και
εξέφραζεν ανησυχίας διά την αντιπαράταξιν μεταξύ του Α.Κ.Ε.Λ. και της Ε.Ο.Κ.Α.
«Οι Κομμουνισταί ετοιμάζονται να μας κτυπήσουν»
Εις την εξ Αθηνών επιστολήν του Μακαρίου απήντησεν εν εκτάσει (3.2.1958), εκ του εν Λεμεσώ
κρησφυγέτου του, ο αρχηγός της Ε.Ο.Κ.Α. Διγενής, ο οποίος μεταξύ άλλων έγραφε:
«Κομμουνισταί. ‐ Δεν γνωρίζω τι σας επληροφόρησαν περί τούτων. Ημείς όμως ουδέποτε
επροκαλέσαμεν. Προκαλούμεθα συνεχώς. Δείχνομεν μεγίστην μετριοπάθειαν. Είναι όμως και
περιστάσεις καθ' ας δεν δυνάμεθα να αποφύγωμεν επεισόδια. Εάν αφήσωμεν τα ηνία θα μας
καβαλλήσουν. Ήδη εφοδιάζονται και με όπλα και οργανούνται με το ιδικόν μας σύστημα, διά να
μας κτυπήσουν. Γνωρίζω τους κομμουνιστάς καλύτερον παντός άλλου, ώστε να μη είναι δυνατόν
να μας υποσκελίσουν».
Εις τας Αθήνας ευρίσκετο από των αρχών του 1955 ο Ανδρέας Αζίνας, πληρεξούσιος αντιπρόσωπος
του Διγενή, ο οποίος αφ' ενός μεν ήτο επιφορτισμένος την μυστικήν αποστσλήν οπλισμού εις την
Ε.Ο.Κ.Α., αφ' ετέρου δε τας πολιτικάς επαφάς και δη τας συνεννοήσεις με τον υπουργόν Εξωτερικών
Ε. Αβέρωφ. Η αλληλογραφία μεταξύ Αζίνα («Φαέθοντος») και Διγενή διεξήγετο, επίσης υπό επιμελή
μυστικότητα διά του διπλωματικού σάκκου του εν Λευκωσία Προξενείου της Ελλάδος. Την 9ην
Ιουνίου 1958 ο Διγενής έγραφε προς τον Αζίναν:
«Κομμουνισταί. ‐ Δυστυχώς οι Καλαμαράδες είναι αδιόρθωτοι. Έχουν πάθει τόσα από τους
κομμουνιστάς και ακόμη δεν φαίνεται να τους ξέρουν από την καλήν τους. Φαίνεται ότι ούτε οι
φίλοι μου που μου γράφεις δεν τους ξέρουν καλά. Με ξέρουν κανένα εμπαθή; Ή μήπως θα
ήθελα να προσθέσω ακόμη έναν αντίπαλον; Εκράτησα την ισορροπίαν επί τρία χρόνια∙ τώρα
σήκωσαν κεφάλι, διότι η ηγεσία των προδίδει και τους εξωθεί, και αυτή πάλιν υποκινείται από
τους Άγγλους μετά των οποίων στενώς συνεργάζονται. Σκοπός των η πολιτική επικράτησις και
αδιαφορούν για όλα και για Αυτοδιάθεσιν και για Ένωσιν. Ξέρουν ότι εφόσον υφίσταται η ΕΟΚΑ
και εάν αύριον αυτή μετατραπή σε πολιτικόν κόμμα θα σβήσουν και αυτό δεν μπορούν να το
ανεχθούν και γι' αυτό προδίδουν με την ελπίδα ότι θα συντριβούμεν. Είναι αφάνταστα τα αίσχη
της προδοσίας των δεν μπορώ, διότι δεν έχω καιρόν να σας γράψω προσθέτοντας εις όσα
περιέχονται στην Βίβλον. Εδώ οσημέραι εξασθενούν και τους εγκαταλείπουν τόσον στελέχη όσον
και μέλη. Δεν νομίζω ότι οι συνειδητοί οπαδοί των μαζί με τις γυναίκες να υπερβαίνουν τις
10.000. Αυτοί είναι όλοι οι ψήφοι των. Έπειτα η νεολαία είναι κατά τα 90% δική μας και κάθε
χρόνο προστίθεται στις τάξεις μας όχι μόνο σφρίγος, αλλά και αριθμός. Μία καλή διοίκησις
εθνικιστική μπορεί σε 5 χρόνια να τους εξαφανίση τους απάτριδας κομμουνιστάς. Και σήμερα
Digitized by 10uk1s
ακόμη, εάν υπήρχε εργατική ηγεσία δική μας εις το ύψος της θα τους κατερράκωνε, αλλά και αι
Ν.Σ. θα ηρίθμουν περισσοτέρους οπαδούς από τας Π.Σ.
»Πρέπει ο τύπος εν Ελλάδι να αρχίση εκστρατείαν εναντίον των, αλλά εκστρατείαν
διευθυνομένην. Ποίος, όμως, θα την αναλάβη; Επίσης, έχω την γνώμην και έγραψα σχετικώς
στον ΙΣΑΑΚΙΟΝ, ότι πρέπει να στιγματισθούν οι της ΕΔΑ βουλευταί εν τη βουλή και να τους
ζητηθή να αποκηρύξουν την στάσιν των ακελικών έναντι του Κυπριακού αγώνος. Τα στοιχεία της
Μ. Βίβλου που παρέχω είναι αυθεντικά και αναλαμβάνω πλήρη ευθύνην δι' όσα αποκαλύπτω.
Άλλως τε μερικά είναι αυταπόδεικτα, από κομμουνιστικά φυλλάδια και από εφημερίδες. Ο
Ζιαρτίδης ιδία θα έπρεπε να στιγματισθή.
»Και τώρα έρχομαι εις το δημοσίευμα των «ΝΕΩΝ» της 29.5.58 που μου έστειλες. Λυπούμαι για
τας εικασίας που κάμνει. Να τους λεχθή τούτο μόνον ότι «ρήγμα δεν επήλθε στο εθνικόν
μέτωπον» διότι ουδέποτε οι κομμουνισταί απετέλεσαν μέρος του εθνικού μετώπου και
επολέμησαν τον αγώνα μας από της 1ης Απριλίου 1955 ως εμφαίνεται εις την προκήρυξίν των
της ημερομηνίας εκείνης και από την μετέπειτα στάσιν των, η οποία περιγράφεται εις την
Βίβλον. Τον αγώνα τον διεξάγομεν μόνοι μας άνευ της αριστεράς παρατάξεως και τον
συνεχίζομεν μόνοι μας. Να μη ανησυχούν οι της Ελλάδος και είμεθα εις θέσιν να
αντεπεξέλθωμεν και εναντίον των προδοτών ακελικών, αρκεί να μη υπάρχουν άτομα και μάλιστα
εφημερίδες εν Ελλάδι να τους καλύπτουν. Αυτοί θα είχαν σιωπήσει άνευ της τοιαύτης
υποστηρίξεως διότι και λίγοι είναι και θρασύδειλοι. Αντί όμως να πέση επί των κεφαλών των
καταπέλτης η Πανελλήνιος αγανάκτησις, ευρίσκονται μερικοί οι οποίοι τους δίδουν όπλα να
συνεχίσουν την τακτικήν των. Εγώ θέλω από τους κάτω ηθική υποστήριξιν και να μη ανησυχούν.
Οι κομμουνισταί και εάν ακόμη δεν τους κτυπάμε όπως τώρα, θα εύρισκαν κάποιαν άλλην
αφορμήν για να συμμαχήσουν με τους Άγγλους, γιατί ενδιαφέρονται για το κόμμα. Εάν τώρα
εμέναμε με δεμένα χέρια θα είχαμεν ήδη καταποντισθή, το δε ΑΚΕΛ με την υποστήριξιν των
Άγγλων θα ανελάμβανε τα ηνία του πολιτικού αγώνος χωρίς τον Αρχιεπίσκοπον και τότε όλα θα
πήγαιναν περίπατον και Αυτοδιάθεσις και Ένωσις. Δεν είναι ο Αρχιεπίσκοπος που μπορεί να
διορθώση τα πράγματα, όπως γράφουν τα ΝΕΑ, διότι τον Αρχιεπίσκοπον δεν τον αναγνωρίζουν
ως ηγέτην και δεν πειθαρχούν εις τούτον, αλλά ο Ελληνικός λαός και ο Ελληνικός Τύπος, οι
οποίοι πρέπει ανοικτά να τους στιγματίσουν. Και τότε σας εγγυώμαι ότι θα μουλλώσουν,
μπροστά στην πανελλήνιον περιφρόνησιν».
Διά να γίνη, όμως, κατανοητόν το ανωτέρω ιστορικώς ενδιαφέρον κείμενον, πρέπει να δοθούν
μερικοί εξηγήσεις: «Καλαμαράδες» αποκαλούνται εν Κύπρω όλοι οι Ελλαδίται. «Βίβλος» είναι η
Μαύρη Βίβλος της προδοσίας του Α.Κ.Ε.Λ., την οποίαν η Ε.Ο.Κ.Α. εξέδωσεν εν Αθήναις. «Ν.Σ.» είναι αι
Νέαι Συντεχνίαι, δηλαδή η εθνικόφρων Συνομοσπονδία Εργατών Κύπρου (Σ.Ε.Κ.). «Π.Σ.» είναι αι
Παλαιαί Συντεχνίαι, δηλαδή η κομμουνιστική Παγκύπριος Εργατική Ομοσπονδία (Π.Ε.Ο.). «Ισαάκιος»
είναι ο υπουργός Εξωτερικών Ε. Αβέρωφ. «Θα μουλλώσουν», δηλαδή θα αποστομωθούν, διότι εις την
τοπικήν διάλεκτον «μουλλώνω» σημαίνει αποστομώνομαι.
Digitized by 10uk1s
ΑΙ ΜΥΣΤΙΚΑΙ ΕΠΑΦΑΙ ΤΟΥ Α.Κ.Ε.Λ.
Κομμουνισταί και Άγγλοι συνηντώντο εις μίαν κοινήν επιδίωξιν. Αμφότεροι ήθελον την διάλυσιν της
Ε.Ο.Κ.Α. και την κατάπαυσιν του ενόπλου απελευθερωτικού αγώνος. Προς τον σκοπόν δε τούτον
κορυφαίοι ηγέται του Α.Κ.Ε.Λ. είχον μυστικάς συναντήσεις μετά του Άγγλου κυβερνήτου. Την 10ην
Ιουνίου 1958 εις το εν Λεμεσώ αρχηγείον της ΕΟΚΑ εφθανεν, αποσταλείσα υπό του «Βερενίκου»
(Λούλας Κοκκίνου) σημείωμα πρώην Ακελικού στελέχους το οποίον κατήγγελλε μίαν τοιαύτην
μυστικήν επαφήν. Το σημείωμα τούτο (ειλημμένον εκ του εις χείρας του συγγραφέως ανεκδότου
αρχείου του Αρχηγείου της Ε.Ο.Κ.Α.) είχεν ως ακολούθως:
«Εκ θετικής πηγής πληροφορούμεθα ότι ο ηγέτης των Παλαιών Συντεχνιών κ. Ζιαρτίδης έσχε
μακράν ιδιαιτέραν συνομιλίαν μετά του Κυβερνήτου Σερ Χιού Φουτ προ διμήνου περίπου εν
Λεμεσώ, κατά την οποίαν συνεζητήθησαν αι αναμενόμενοι διά το Κυπριακόν εξελίξεις. Εν εκ των
κυριωτέρων θεμάτων τα οποία συνεζητήθησαν κατά την εν λόγω συνάντησιν ήτο η εισαγωγή
Συντάγματος αυτοκυβερνήσεως εις Κύπρον και η στάσις του Α.Κ.Ε.Λ. εν περιπτώσει απορρίψεώς
του υπό του Αρχιεπισκόπου.
»Αναφέρεται ότι ο κ. Ζιαρτίδης έδωσε διαβεβαιώσεις ότι εν τοιούτον σύνταγμα θα εγίνετο
δεκτόν εν πάση περιπτώσει υπό του Α.Κ.Ε.Λ., το οποίον και θα κατήρχετο εις τας εκλογάς.
Περαιτέρω αναφέρεται ότι ο κ. Ζιαρτίδης συνηγόρησε όπως προς «επαναφοράν της
ομαλότητος» εν Κύπρω και «πλήρη καταστολήν της τρομοκρατίας» εγκαθιδρυθή κατ' αρχήν
μεταβατική Κυβέρνησις αποτελουμένη υπό Κυπρίων, κυρίως εκ στελεχών της
παλαιοσυντεχνιακής και ακελικής ηγεσίας, η οποία στηριζομένη επί των οπαδών του
παλαιοσυντεχνιακού κινήματος και χρησιμοποιούσα πλήρως τας στρατιωτικάς και αστυνομικάς
δυνάμεις (στρατόν, επικουρικούς, κατασκοπείαν κλπ.) καθώς και όλους τους κανονισμούς
εκτάκτου ανάγκης, να εξαπολύση ολόκληρον εκστρατείαν δι' εκκαθάρισιν της Ε.Ο.Κ.Α.
»Ο κ. Ζιαρτίδης φαίνεται ως εκδηλώσας μεγάλην αισιοδοξίαν ότι μία τοιαύτη εκστρατεία θα
αποβή αποτελεσματική εντός ελαχίστου χρονικού διαστήματος. Μετά την τοιαύτην εκστρατείαν
ο κ. Ζιαρτίδης θεωρεί βέβαιον ότι θα εδραιωθή η θέσις της ακελικής και παλαιοσυντεχνιακής
ηγεσίας μέσω του νομοθετικού εις το οποίον θα ευρίσκεται άνευ αντιπάλων.
»Κατά τας ιδίας ως ανωτέρω πηγάς, όταν εις προσφάτους δηλώσεις του ο κ. Λέννοξ Μπόυντ
ανέφερε εις την Βουλήν των Κοινοτήτων ότι η Κυβέρνησίς του συνεζήτει με Κυπρίους
εκπροσώπους το μέλλον της νήσου, ανεφέρετο εις την εν λόγω συνάντησιν».
Συνάντησις, όμως, τοιαύτης μορφής ισοδυναμεί προς προδοσίαν του Αγώνος. Ο Διγενής λαβών το
σημείωμα ησθάνθη ότι, δυστυχώς, εδικαιώνετο εις τας προβλέψεις του. Διά τούτο, την 12.6.1958,
διεβίβασε μυστικώς, διά του Ελληνικού Προξενείου, την ακόλουθον απάντησιν προς τον εν Αθήναις
«Σ. Χάρην», δηλαδή τον Μακάριον:
«Αποστέλλω σημείωμα όπερ μου διεβιβάσθη υπό πρώην ακελικού στελέχους. Η συνάντησις περί
ης πρόκειται είχε γίνει πράγματι και ανέγραψεν ο Τύπος, αλλά δεν ανεφέρετο ότι μετέσχε ταύτης
και ο Ζιαρτίδης. Μετά την συνάντησιν εκείνην ο Παρτασίδης ανεχώρησεν αμέσως δι' Αθήνας.
»Βεβαίως τα όσα αναφέρονται εις το σημείωμα εν σχέσει με τα αιτήματα του Ζιαρτίδη μπορεί να
είναι υπερβολικά ή μεγαλεπήβολα σχέδιά του, εν τούτοις πρέπει να σημειωθούν δύο τινά: 1) Ότι
η ακελική ηγεσία δεν ορρωδεί προ ουδενός προκειμένου να καταλάβη την προέχουσαν θέσιν εις
την μέλλουσαν Κυπριακήν Βουλήν. Δι' αυτήν η προδοσία θεωρείται ως νόμμον και ηθικόν μέσον
διά τας επιδιώξεις του κόμματος. 2) Κύριος στόχος της ακελικής ηγεσίας προς επίτευξιν του
σκοπού τούτου είναι η Ε.Ο.Κ.Α. Ταύτης υφισταμένης, αντιλαμβάνεται ότι δεν δύναται να τον
Digitized by 10uk1s
επιτύχη.
»Συμπέρασμα: Προ τοιαύτης προδοτικής ηγεσίας εφεκτική στάσις ημών αποτελεί εθνικόν
έγκλημα. Πρέπει αυτή να ξεσκεπαστή δι όλων των μέσων. Εμείς κάμνομεν ό,τι μπορούμεν
μολονότι δεχόμεθα μύδρους εκ της Ελευθέρας Ελλάδος. Εγώ έπραξα το καθήκον μου και κρούω
τον κώδωνα του κινδύνου. Γνωρίζω τον κομμουνιστήν καλύτερον παντός άλλου. Εύχομαι να γίνω
πιστευτός εγκαίρως.
»Χρειάζεται συστηματική προπαγάνδα και εκστρατεία, η οποία πρέπει να οργανωθή εις την
Ελευθέραν Ελλάδα και δι' αυτής να διαφωτίζεται ο Κυπριακός λαός. Διότι κηρύγματα
προερχόμενα εκείθεν έχουν μεγαλυτέραν βαρύτατα και γίνονται περισσότερον πιστευτά τόσον
μεταξύ των συνοδοιπόρων όσον και μεταξύ των μετριοπαθών κομμουνιστών. Σήμερον οι
κομμουνισταί εν Κύπρω δεν υπερβαίνουν τα 15% το πολύ 20%, είναι όμως πολιτικώς
ωργανωμένοι και ενεργούν με σύστημα, ενώ εμείς...;
»Λυπούμαι διότι επαναλαμβάνω διά πολλοστήν φοράν ότι θα κερδίσωμεν εις τον ένοπλον
αγώνα και θα χάσωμεν επί του πολιτικού πεδίου, ο δε κομμουνιστής θα εκμεταλλευθή το αίμα
μας και τας θυσίας μας. Ποίος πταίει;».
Διά τα σχέδια και τας κινήσεις των αποθρασυνθέντων Κομμουνιστών του Α.Κ.Ε.Λ., ο Διγενής έγραφε
τότε προς κάθε κατεύθυνσιν. Προς τον Μακάριον, προς τον Αβέρωφ, προς τον Έλληνα Πρόξενον, προς
τον Αζίναν, προς τον Εθναρχεύοντα Μητροπολίτην Άνθιμον. Έκρουε τον κώδωνα του κινδύνου προς
κάθε κατεύθυνσιν, αλλά κατά κανόνα συνιστάτο προς αυτόν ηρεμία, αναμονή και μετριοπάθεια. Τα
εν προκειμένω ‐ άγνωστα μέχρι τούδε ‐ ιστορικής βαρύτητος έγγραφα είναι πολλά και διαφωτιστικά,
εις δε την παρούσαν εργασίαν παρατίθενται τα κυριώτερα εξ αυτών.
Τάσσος Παπαδόπουλος αναφέρει προς Γρίβαν
Περί τας αρχάς Αυγούστου 1958 εις το κρησφύγετον του αρχηγού της Ε.Ο.Κ.Α. έφθανε μία λίαν
ενδιαφέρουσα πληροφορία διά τας πολιτικός προθέσεις του Α.Κ.Ε.Λ.
Το θέρος 1958 ήτο ιδιαιτέρως δραματικόν διά την Κύπρον. Με υποκίνησιν και πλήρη κάλυψιν των
Άγγλων, οι Τούρκοι έσφαζον ‐αναιτίως και απροκλήτως ‐ Έλληνας εις πόλεις και εις χωρία. Αίμα και
θρήνος, φόβος και αγωνία απ' άκρου εις άκρον της νήσου. Οι Έλληνες είχον την δυνατότητα, όχι
μόνον να αντιμετωπίσουν αλλά και να συντρίψουν τους Τούρκους της Κύπρου, εάν εις πάσαν
περίπτωσιν δεν εξεδηλούτο υπέρ των τελευταίων σωστική παρέμβασις των Άγγλων.
Η τοιαύτη στάσις των Άγγλων δεν υπηγορεύετο μόνον από διάθεσιν εκδικήσεως δι' όσα υφίσταντο
από την ΕΟΚΑ, αλλά και από την συγκεκριμένην πρόθεσιν να δημιουργηθούν αι προϋποθέσεις
επιβολής του «Σχεδίου Μακμίλλαν». Η λύσις την οποίαν επρότεινεν ο Βρεταννός πρωθυπουργός και
δεδηλωμένος ανθέλλην (κομισθείς εν τούτοις, εσχατόγηρως, ίνα τιμηθή εν Αθήναις) ήτο τριπλή
συγκυριαρχία Βρεταννίας, Ελλάδος και Τουρκίας, δηλαδή μία τερατώδης τριχοτόμησις! Μέσα εις το
κλίμα αυτό, του αίματος και των πολιτικών εκβιασμών, το ΑΚΕΛ συνέχιζε να ενεργή αντεθνικώς,
προωθούν το κομματικόν του συμφέρον και μόνον. Την 5.8.1958 ο Διγενής έγραφε μυστικώς εις τον
«Πρωτέα» (Εθναρχεύοντα Μητροπολίτην Κιτίου Άνθιμον) τα εξής:
«Κατά πληροφορίας στελέχους μας εκ Λάρνακος, οι Χριστοδουλίδης, Δήμαρχος, Φράνσις,
αντιδήμαρχος, και ιατρός Μαρσέλλος, προπαγανδίζουν υπέρ της αποδοχής του Βρεττανικού
σχεδίου. Ο Χριστοδουλίδης εις συζήτησιν με άνω στέλεχός μας είπεν ότι η Ελληνική Κυβέρνησις,
ως του είπεν ο Αβέρωφ, αδυνατεί να προωθήση το Κυπριακόν όπου θέλει γιατί φοβείται
Digitized by 10uk1s
πραξικόπημα στρατιωτικών εναντίον της.
»Εάν τα υπό Χριστοδουλίδη αναφερόμενα είναι αληθή, τότε ο κ. Αβέρωφ είναι αξιοκατάκριτος
διότι εμπιστεύεται εις τοιαύτα υποκείμενα σκέψεις του. Εάν όμως είναι ψευδή, ως πιστεύω, τότε
πρέπει να υποδειχθή εις τους κομμουνιστάς δημάρχους Κύπρου, ότι είναι ανεπιθύμητοι εν
Ελλάδι. Το τελευταίον υπέδειξα και άλλοτε. Ο πηγαινοερχομός των Κομμουνιστών ηγετών εις
Ελλάδα έχει μάλλον κομματικόν χαρακτήρα. Σχετικώς υποβάλλω και σημείωμα ετέρου στελέχους
μας.
»Η ημετέρα γνώμη είναι ότι η ηγεσία του ΑΚΕΛ θα προδώση τον αγώνα εν συνεννοήσει μετά των
Άγγλων, όταν προς τούτο κριθή κατάλληλος η στιγμή. Και τα διηνεκή κέρφιου, αι ταλαιπωρίαι
του λαού κτλ. δεν είναι άσχετα και με την εξυπηρέτησιν της τακτικής του ΑΚΕΛ, το οποίον αύριον
θα εμφανισθή ειρηνόφιλον, ίνα παύσουν αι ταλαιπωρίαι του λαού και η «ταλαιπώρηση της
εργατικής τάξης».
»Ήδη η ακελική ηγεσία αγκαλιάζει και τους Τούρκους και καταπροδίδει τους ημετέρους
φονεύοντας Τούρκους, ως συνέβη εις Βαρώσια, και τούτο διά να δικαιολογήση αφ' ενός μεν τον
φιλοτομαρισμόν της, αφ' ετέρου δε την τακτικήν της, αποχής από κάθε αγώνα διότι κατ' αυτήν ο
ένοπλος αγών της ΕΟΚΑ έβλαψε.
»Δεν θα είναι μακράν η ημέρα καθ' ην θα εκδηλωθή φανερά πλέον η Αγγλοακελική συνεργασία,
αι δε κρυφαί επαφαί Ζιαρτίδη ‐Άγγλων εις τον σκοπόν τούτον αποβλέπουν».
Το ενημερωτικόν σημείωμα, περί του οποίου ωμίλει ο Διγενής και το οποίον εκτός του «Πρωτέως»
είχε κοινοποιηθή και εις τον «Ξηρόν» (Έλληνα Πρόξενον) ήτο έκθεσις του «Λυσίου» (Τάσσου
Παπαδοπούλου), η οποία ανέφερε:
«Κατά πληροφορίας μας, η κομμουνιστική ηγεσία εις πρόσφατον αυτής ολομέλειαν, κατά την
οποίαν ανεσκοπήθη η δημιουργηθείσα λόγω του τουρκικού ανθελληνικού οργίου κατάστασις,
τυφλωμένη από τας περί «διεθνισμού» και «αδελφών Τούρκων» δοξασίας της, κατεπρόδωσε διά
μίαν εισέτι φοράν τον αγώνα του λαού μας, αποδώσασα την ευθύνην διά τα διαδραματιζόμενα
«στην λανθασμένη τακτική του ενόπλου αγώνα της ΕΟΚΑ, και η οποία τακτική ωδήγησεν εις την
Έκτακτον Κατάστασιν με την ίδρυσιν της Επικουρικής Αστυνομίας και το ξεσήκωμα των
Τούρκων». Το ΑΚΕΛ ετάχθη κατά την συνεδρίαν αυτήν κατά των αντιποίνων εναντίον των
Τούρκων και απεφάσισε να αποσταλή εις Αθήνας αντιπροσωπεία του διά να διεκτραγωδήση
προς τον Αρχιεπίσκοπον την κατάστασιν με σκοπόν να εξασκήση επ' αυτού πίεσιν προς
κατάπαυσιν της αιματοχυσίας «διότι η εργατική τάξις υποφέρει από την απώλειαν μεροκαμάτων
και η οικονομική ζωή του τόπου καταστρέφεται». Εξ ου και, ως ανηγγέλθη ήδη, αντιπροσωπεία
εκ των Ζιαρτίδη και Μιχαηλίδη ανεχώρησαν εις Αθήνας προς συνάντησιν του Αρχιεπισκόπου διά
να εκθέσουν δήθεν κατόπιν αποφάσεως του Εκτελεστικού Συμβουλίου της ΠΕΟ, τας απόψεις της
εργατικής τάξεως της Νήσου επί της καταστάσεως. Εν τη πραγματικότητι ουδεμία τοιαύτη
συνεδρία του Εκτ. Συμβουλίου της ΠΕΟ εγένετο.
»Επανερχόμεθα όθεν εις ό,τι είχομεν ήδη αναφέρει εις προηγούμενον σημείωμά μας, επί των εν
τω εξωτερικώ κινήσεων των κομμουνιστών ηγετών. Η επίσκεψις Ζιαρτίδη ‐ Μιχαηλίδη εις Αθήνας
πραγματοποιείται ευθύς μετά την άφιξιν εκ του Σιδηρού Παραπετάσματος του Στέλιου Ιακωβίδη,
όστις έσχεν εκεί επαφάς μετά των ηγετών του παρανόμου Κομμουνιστικού Κόμματος της
Ελλάδος. Προ τριημέρου ανεχώρησεν εις Ρουμανίαν και ο Γενικός Γραμματεύς της ΕΑΚ Χαμπής
Μιχαηλίδης. Κατά τους τελευταίους εξ μήνας οι κομμουνισταί ηγέται επραγματοποίησαν δέκα εν
όλω επισκέψεις των εις το Σιδηρούν Παραπέτασμα, μετά το πέρας δε εκάστης, αντιπροσωπεία
των ανεχώρει «προς συνάντησιν του Μακαριωτάτου» εις Αθήνας. Προειδοποιούμεν εκ νέου! Το
Digitized by 10uk1s
εν Ελλάδι παράνομον κομμουνιστικόν κίνημα καθοδηγείται εκ του Σιδηρού Παραπετάσματος
μέσω των εδώ κομμουνιστών ηγετών, διά των οποίων διαβιβάζονται απόρρητοι διαταγαί και
απολύτου εμπιστευτικής φύσεως καθοδηγητικά σχέδια δράσεως, τα οποία μόνον προφορικώς
θα ηδύναντο να διαβιβασθούν.
»Εξ άλλου, αι συχναί εξορμήσεις των κομμουνιστών εις τας Αθήνας, αποσκοπούν μόνο εις το να
αποσπούν παρά του Εθνάρχου τας ευλογίας της Εθναρχίας διά να δίδουν την εντύπωσιν εις τον
απλόν λαόν ότι και αυτοί είναι ηγέται του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνος. Άλλωστε ποίος λόγος
υπήρχε διά τον Ζιαρτίδη να κατατοπίση τον Εθνάρχην εφ' όσον προ μερικών μόλις εβδομάδων
εγένετο εις Αθήνας η σύσκεψις Εθναρχίας και Δημάρχων, κατά την οποίαν ελήφθησαν
αποφάσεις και εχαράχθη η ενδεδειγμένη γραμμή πορείας; Είναι καιρός νομίζομεν ο Εθνάρχης να
τους κλείση την θύραν».
Πλήρης σύμπτωσις αντιλήψεων μεταξύ Α.Κ.Ε.Λ. Φουτ
Επειδή οι κομμουνισταί κατήγγελλον εις τον Μακάριον την Ε.Ο.Κ.Α. ως δήθεν πλήττουσαν το Α.Κ.Ε.Λ.
διά λόγους κομματικούς, ο Διγενής ηναγκάσθη τον Ιούνιον 1958 να κυκλοφορήση προκήρυξιν εις
όλην την Κύπρον, διά της οποίας υπεγραμμίζετο ότι οι αγωνισταί του θα έπληττον μόνον τους
προδότας, αδιαφορούντες εις ποίαν παράταξιν ανήκουν. Το κείμενον της προκηρύξεως είχεν ως εξής:
«Θα κτυπάμε τους ΠΡΟΔΟΤΑΣ, αδιαφορούντες σε ποια παράταξι ή κόμμα και αν ανήκουν. Ο
αγώνας μας δεν κάμνει διάκρισι μεταξύ παρατάξεων και απόδειξις ότι κτυπάμε προδότες
δεξιούς και αριστερούς. Η αριστερά όμως παράταξις έλαβε επισήμως πλέον υπό την προστασίαν
της τους προδότας, γιατί και αυτή προδίδει τον αγώνα, όπως σύντομα ο λαός θα το δη σε γραπτά
βιβλιαράκια, με ατράνταχτα στοιχεία, που θα κυκλοφορήσουν.
»Ο Κυβερνήτης ΦΟΥΤ εύρε ευκαιρίαν με τας παρελάσεις και απεργίας των αριστερών να
καταφερθή κατά των... τρομοκρατών!! οι οποίοι σκοτώνουν τους προδότας τους οποίους ούτος
χρησιμοποιεί και πληρώνει με το χρήμα του Κυπριακού λαού. Ανησύχησε δε σφόδρα διότι οι
φονευθέντες τελευταίως ήσαν πράκτορες της Ιντέλλιτζενς Σέρβις και τίνες μάλιστα σημαίνοντες.
»Ο λαλίστατος Κυβερνήτης μάς είπεν ακόμη ότι οι φόνοι προδοτών δεν συνεισφέρουν
προκειμένου να γίνη εντός τριών εβδομάδων βαρυσήμαντος δήλωσις επί του Κυπριακού. Κατ'
αυτόν, όμως, επιτρέπεται και συνεισφέρουν εις την γαλήνην οι αποκλεισμοί χωρίων, ώστε να
αποθνήσκουν εξ ασιτίας και δίψης αθώοι πολίται∙ επιτρέπονται οι τραμπουκισμοί των
στρατιωτών του και οι ξυλοδαρμοί υπό τούτων πολιτών επιτρέπεται ακόμη και η ασυδοσία των
πληρωμένων προδοτών, οι οποίοι κατασκοπεύουν και υποδεικνύουν συλλήψεις ατόμων, τα
οποία βασανίζονται και φυλακίζονται.
»Ντροπή κ. Φουτ! Πλήρης σύμπτωσις αντιλήψεων ΑΚΕΛ ‐ ΦΟΥΤ».
Ενώπιον του οργίου βιαιοπραγιών και σφαγών, τας οποίας οι Τούρκοι εξαπέλυσαν εναντίον των
Ελλήνων καθ' άπασαν την Κύπρον, η ΕΟΚΑ έδωσεν οδηγίας περί οργανώσεως ομάδων αυτοαμύνης.
Ούτω, κατά το αιματηρόν εκείνο θέρος του 1958, χιλιάδες Ελλήνων εφρούρουν, ιδία κατά τας νύκτας,
εις καίρια σημεία των πόλεων και των χωρίων διά να αποτρέψουν τας, υπό την κάλυψιν των Άγγλων,
Τουρκικάς επιθέσεις. Διέθεταν πρόχειρα μέσα αμύνης, συστήματα συναγερμού και επικοινωνιών,
ώστε άλλαι ομάδες να προστρέξουν εις βοήθειαν των κινδυνευόντων, κ.λπ. Αι ένοπλοι ομάδες της
Ε.Ο.Κ.Α. εκρατούντο ως εφεδρεία διά την ώραν της αναποδράστου ανάγκης. Πράγματι δε, όταν μετά
πάροδον εβδομάδων αναμονής, η Ε.Ο.Κ.Α. ανταπέδωσε συντριπτικά πλήγματα κατά των αιμοσταγών
οργάνων των Φουτ και Κιουτσούκ, ως διά μαγείας έπαυσε πάσα επίθεσις!
Digitized by 10uk1s
Ο Διγενής δεν ηθέλησε να κρατήση τους απλούς Κομμουνιστάς εκτός των ομάδων αυτοαμύνης.
Μεταξύ άλλων ετόνιζε:
«Δυσκολίαι παρουσιάζονται εις τας πόλεις. Ταύτην (την αυτοάμυναν) θα έπρεπε κανονικώς να
την αναλάβουν οι Δήμαρχοι. Δυστυχώς δεν δυνάμεθα να εμπιστευθώμεν εις τους κόκκινους
δημάρχους Βαρωσίων, Λάρνακος και Λεμεσού, οι οποίοι θα επιζητήσουν όχι μόνον να
εκμεταλλευθούν πολιτικώς, τα τοιαύτα καθήκοντα, που θα τους ανατεθούν, αλλά δεν είναι
απίθανον να μας καταπροδώσουν διότι η συνεργασία Α.Κ.Ε.Λ. και Π.Ε.Ο. με τας αρχάς είναι
αναμφισβήτητος».
Περί τα μέσα Ιουνίου 1958 εις το εν Λεμεσώ αρχηγείον της Ε.Ο.ΚΑ. ελαμβάνετο δελτίον πληροφοριών,
αποσταλέν υπό κομμουνιστού, περί των σχεδίων του Α.Κ.ΕΛ. Ανεφέρετο εις το δελτίον ότι οι
Κομμουνισταί απεφάσισαν να οργανώσουν μαχητικάς ομάδας διά να αντιταχθούν εις την Ε.Ο.Κ.Α. και
ότι εφρόντιζον να προμηθευθούν όπλα εκ Τσεχοσλοβακίας. Την 15.6.58 ο Διγενής έγραψε προς τον
«Χάρην» (Μακάριον) κοινοποιών τα του δελτίου. Έγραφε:
«Κοινοποιώ υμίν δελτίον πληροφοριών περί σχεδίων κομμουνιστών. Οπως βλέπετε είναι οι
αδιόρθωτοι και υπούλως εργαζόμενοι. Δι' αυτούς έχει πλήρη ισχύν το «φοβού τους Δαναούς και
δώρα φέροντας».
»Εμείς στην αυτοάμυναν τους εδέχθημεν και δεν εκάμαμεν καμμίαν διάκρισιν, αλλά τους
παρακολουθούμεν και έδωσα διαταγήν να μη αποκαλύψη κανείς εις τούτους σχέδιά μας ή
οπλισμόν. Ουδόλως τους εξοπλίζομεν, αλλά απλώς τους χρησιμοποιούμεν διά φρουράν αόπλως.
»Εμείς εσταματήσαμεν την κατ' αυτών πολεμικήν και διά του Τύπου ακόμη. Το τοιούτον δεν τους
συμφέρει. Νομίζω ότι ο Τύπος εν Ελλάδι, ο οποίος δεν έχει καμμίαν δέσμευσιν πρέπει να
συνεχίση το έργον του, καταγγέλλων τους πραγματικούς σκοπούς του Α.Κ.ΕΛ., διότι η κατάστασις
της ανακωχής προς τούτους τους εξυπηρετεί μεγάλως».
Ο Διγενής αποκαλύπτει καταχθόνια σχέδια
Αντί οι Κομμουνισταί να παράσχουν πραγματικήν και ανιδιοτελή βοήθειαν προς αντιμετώπισιν του
Τουρκικού κινδύνου, ούτοι απέβλεπον ‐ ακόμη και κατά την δραματικήν εκείνην περίοδον ‐ εις το πώς
να αποκομίσουν κομματικά οφέλη. Παρέμενον εμπαθείς πολέμιοι των αγωνιστών και συκοφάνται
των δύο ηγετών, Μακαρίου και Γρίβα. Γράφων (28.8.1958) προς τον «Πρωτέα», δηλαδή τον εν
απουσία του Μακαρίου Εθναρχεύοντα Μητροπολίτην Κιτίου Άνθιμον, ο Διγενής ανέφερε:
«Τα αιματηρά γεγονότα της Μηλιάς επαναφέρουν επί τάπητος το ζήτημα αναγνωρίσεως εκ
μέρους της κομμουνιστικής ηγεσίας, της ηγεσίας του μαχητικού αγώνος. Οι κομμουνισταί αφού
εις την δράσιν κρύπτονται διά να σώσουν το τομάρι των και πολλάκις μας προδίδουν (ως η
περίπτωσις φόνου Τούρκου εις τα Βαρώσια που σας έγραψα), εις περίπτωσιν ηρεμίας
ξεπροβάλλουν στα χωριά και εμφανίζονται ως πολιτοφύλακες διά να εγκαταλείψουν τας θέσεις
των με την πρώτην τουφεκιάν. Το τοιούτον όμως δεν μπορεί να συνεχισθή, διότι δεν είναι
δυνατόν σ' ένα χωριό να υπάρχουν δύο ανεξάρτητες ομάδες πολιτοφυλακής, εκάστη των οποίων
να ενεργή με ιδίαν πρωτοβουλίαν και με κίνδυνον στο σκότος να αλληλοκτυπηθούν.
»Εάν έχετε προσέξει, τοιαύτα αιματηρά επεισόδια συμβαίνουν οσάκις έρχονται εις Κύπρον
στελέχη του εργατικού κόμματος. Και άλλοτε εις επαρχίαν Αμμοχώστου, δεν ενθυμούμαι
ακριβώς σε ποιο χωριό, συνέβησαν αιματηρά επεισόδια όταν έφθασε στην Κύπρον κάποιον
εργατικό στέλεχος. Το κάμνουν επίτηδες τα ακελικά στελέχη ή είναι δάκτυλος των Άγγλων;».
Digitized by 10uk1s
Η Ε.Ο.Κ.Α. δεν απηυθύνετο μόνον προς τον Μακάριον, τον Άνθιμον και Ελλαδικούς παράγοντας, αλλά
και προς τον Κυπριακόν λαόν, εκθέτουσα την αλήθεια περί τον ρόλον των κομμουνιστών και
προειδοποιούσα διά τας συνεπείας. Ούτως, υπό τον τίτλον «Οι αδιόρθωτοι», εκυκλοφορήθη (τέλος
Αυγούστου 1958) προκήρυξις της Ε.Ο.Κ.Α., εις την οποίαν ανεφέροντο μεταξύ άλλων και τα
ακόλουθα:
«Η κομμουνιστική ηγεσία εν Κύπρω είναι αδιόρθωτος. Και εις τας κρισιμωτέρας ακόμη στιγμάς
του αγώνος ενδιαφέρεται μόνον για το κόμμα και τους ψήφους. Ενδιαφέρεται να διασπά τον
αγώνα, διότι ίσως νομίζει ότι ούτω κερδίζει ψήφους, αδιαφορούσα εάν ούτω κτυπά τους
αγωνιστάς, οι οποίοι καθ' όλην την διάρκειαν έφερον όλον το βάρος του αγώνος, από τον οποίον
αυτή έλαμψε διά της απουσίας της.
»Η προκλητική στάσις, αριστερών εναντίον αγωνιστών με αλλεπάλληλα επεισόδια συνεχίζεται
με αποτέλεσμα τα τελευταία αιματηρά γεγονότα της Μηλιάς.
»Και ενώ η Ακελική ηγεσία ούτε μίαν διαδήλωσιν διαμαρτυρίας δεν έκαμεν όταν δεκάδες
Ελλήνων εφονεύοντο υπό Τούρκων, ενώ δεν συνεκινήθη και όταν μέλη της εδολοφονούντο υπό
Τούρκων εις Λευκωσίαν, Γύψου, Βαρώσια, ωργάνωσε διαδήλωσιν, με επιθετικάς διαθέσεις
εναντίον ελληνικών καταστημάτων, αλά Τούρκα, διότι οι Εθνικόφρονες της Μηλιάς, τους
οποίους επροκάλεσαν οι ομοχώριοί των αριστεροί και περιουσίας των κατέστρεψαν και
γυναίκας με βρέφη ετραυμάτισαν, άνευ αιτίας τινός, ηναγκάσθησαν αμυνόμενοι να κτυπήσουν
τους επιτεθέντας. Και έχει την αναίδειαν να διαμαρτύρεται, ενισχύουσα ούτω τους ταραξίας,
αντί να τους βάλη στην θέσιν τους. Εάν την δραστηριότητα την οποίαν δείχνουν έναντι των
δεξιών έδειχναν και έναντι των Αγγλοτούρκων, ασφαλώς κάτι θα συνέβαλλαν εις τον αγώνα.
Τοιαύτην συμβολήν όμως δεν θέλουν να την δώσουν, διότι φαίνεται δεν τους συμφέρει
πολιτικώς. Και κατ' αυτήν ακόμη την οξυτάτην φάσιν του αγώνος μας έναντι των Τούρκων μας
επρόδιδον».
Περαιτέρω, εις την προκήρυξιν της Ε.Ο.Κ.Α. ανεφέροντο συγκεκριμέναι περιπτώσεις, κατά τας οποίας
Κομμουνισταί απεκάλυψαν ονόματα αγωνιστών, οι οποίοι επετέθησαν ενόπλως εναντίον Τούρκων.
Επρόκειτο περί ανατριχιαστικών περιπτώσεων προδοσίας. Η προκήρυξις κατέληγε διά των
ακολούθων λίαν ενδιαφερόντων:
«Οι αριστεροί ας καμαρώσουν τους συναδέλφους των, αλλά και την ηγεσίαν τους. Εμείς δεν
κτυπάμε κομμουνιστάς, σεβόμεθα δε την ιδεολογίαν του καθενός, αλλά και δεν ανεχόμεθα να
μας φράσσουν τον δρόμον μας, ποτισμένον με αίμα, εκείνοι οι οποίοι αρνούνται να χύσουν έοτω
και μίαν σταγόνα για την απελευθέρωσίν μας από τους Άγγλους.
»Αφού δεν θέλουν ή δεν μπορούν να προσφέρουν αίμα στον αγώνα, ας καθήσουν τουλάχιστον
ήσυχα. Δεν ζητούμε να μας βοηθήσουν. Θα βγάλουμε τον αγώνα μόνοι μας, όπως μέχρι σήμερα.
Τους ζητούμε να μη μας παρεμβάλλουν εμπόδια. Και εις την απαίτησίν μας αυτήν θα φανούμεν
αμείλικτοι.
»Με τέτοια νοοτροπίαν η οποία επικρατεί σήμερα στις Ακελικές τάξεις, δίδεται το δικαίωμα
στους Άγγλους να ελπίζουν ότι οι αριστεροί θα βρεθούν μια μέρα στο πλευρό τους. Γι' αυτό οι
Άγγλοι επιμένουν ότι θα βρεθούν Έλληνες να τους βοηθήσουν στην επιβολή του αγγλικού
σχεδίου.
»Όλοι οι αριστεροί πατριώται ας το αντιληφθούν που τους οδηγεί η ηγεσία των και μερικοί
φανατικοί οπαδοί της».
Digitized by 10uk1s
Αποβλέποντες εις την άποκόμισιν κομματικού κέρδους, οι ηγέται του Α.Κ.Ε.Λ. εξωθούν φανατικά
στελέχη και οπαδούς των εις εχθρικός ενεργείας εναντίον των αγωνιστών της Ε.Ο.Κ.Α., με αποτέλεσμα
αιματηρά επεισόδια.
«Έδωσα ήδη έντολήν ούτοι να εκτελούνται»
Δεν ήτο ευχάριστον ότι, εις μίαν ιδιαιτέρως κρίσιμον φάσιν του Κυπριακού, ο Κυπριακός λαός
εφαίνετο διεσπασμένος και αλληλοσπαρασσόμενος, πράγμα το οποίον παρείχεν επιχειρήματα και
άνεσιν χειρισμών εις τους Άγγλους.
Κατά το 1958 η στάσις των Κομμουνιστών είχε καταστή τόσον αφορήτως προκλητική και εθνικώς
επιζήμια, ώστε το Αρχηγείον της Ε.Ο.Κ.Α. ‐ παρ' ότι οδυνηρώς περισπασμένον εις την αντιμετώπισιν
τών, συνησπισμένων πλέον, Άγγλων και Τούρκων ‐ είχε συνεχώς να μελετά επί του πρακτέου εν
σχέσει προς την τακτικήν και τας μεθόδους του Α.Κ.Ε.Λ. Ο Διγενής, μετά μακρόν προβληματισμόν,
κατέληξεν εις την απόφασιν ότι οι προδίδοντες τον Αγώνα θα εκτελούνται αδιαφόρως εάν ανήκον εις
αυτό ή εκείνο το πολιτικό κόμμα. Και, βεβαίως, η ιδιότης του μέλους του Α.Κ.Ε.Λ. δεν επρόκειτο να
σώση κανένα. Την 5 Σεπτεμβρίου 1958 εκ του κρησφυγέτου του της Λεμεσού, ο αρχηγός της Ε.Ο.Κ.Α.
έγραφε προς τον Εθναρχεύοντα:
«Διά κομμουνιστάς πρέπει κάτι να γίνη, διότι προβλέπω νέα επεισόδια λόγω της
προκλητικότητός των. Τα σημεία που έχουν ανάγκην διευθετήσεως είναι δύο:
α) Να αναγνωρίσουν την ηγεσίαν του μαχητικού αγώνος.
β) Να παύσουν να «γκαρίζουν» όταν κτυπάται κομμουνιστής προδότης, διότι κατήντησαν
ασύδοτοι, περιφερόμενοι μάλιστα με στρατόν και προδίδοντες. Σχετικώς σας στέλλω και
σημείωμα του τομεάρχου Κυρηνείας μεταξύ και άλλων τομέων.
»Έδωσα ήδη έντολήν ούτοι να εκτελούνται».
Εις το ανέκδοτον αρχείον του Αρχηγείου της Ε.Ο.Κ.Α. υπάρχουν δεκάδες έγγραφα, ιστορικώς
σημαίνοντα, τα οποία εμφαίνουν την κομμουνιστικήν προδοσίαν εις βάρος του απελευθερωτικού
αγώνος της Κύπρου. Ο Διγενής, γράφων (15.10.1958) προς τον «Ισαάκιον» (υπουργόν των Εξωτερικών
Ε. Αβέρωφ) διετύπωσεν ευθέως την αντίθεσίν του προς την επί του Κυπριακού πολιτικήν της
Κυβερνήσεως Καραμανλή. Ανεφέρετο και εις τους Κομμουνιστάς και εσημείωνε:
«Πληροφορία ληφθείσα από τον κομμουνιστήν (…..) έχει ως ακολούθως: Κατόπιν συνεδριάσεως
του Κομμουνιστικού Κόμματος ΑΚΕΛ απεφασίσθη η επίσκεψις εις Ελλάδα δύο κομμουνιστικών
στελεχών (ΣΤΕΛΙΟΥ ΙΑΚΩΒΙΔΗ και ΧΑΜΠΗ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗ) με σκοπόν να διαβιβάσουν εις τον
ΜΑΚΑΡΙΟΝ τας αποφάσεις του κόμματός των. Απεφασίσθη όπως ζητηθή από τον ΜΑΚΑΡΙΟΝ να
εκθέση την Ελληνικήν Κυβέρνησιν εάν η τελευταία εξακολουθήση την προδοτικήν στάσιν
απέναντι του Κυπριακού λαού, και ότι εάν ο ΜΑΚΑΡΙΟΣ παραλείψη να πράξη τούτο, τότε το
ΑΚΕΛ θα υποχρεωθή να υποβάλη ιδικάς του προτάσεις προς λύσιν τον Κυπριακού εις την
Αγγλικήν Κυβέρνησιν. (Το ανωτέρω έγγραφον και η πληροφορία πρέπει να θεωρηθούν άκρως
απόρρητα, διότι κινδυνεύομεν να χάσωμεν τον πληροφοριοδότην).
»Μου φαίνεται ότι τα ανωτέρω ομιλούν αφ' εαυτών και πρέπει να πιστεύσωμεν ότι παράτασις
μιας τοιαύτης καταστάσεως αβεβαιότητος ενισχύει τους ενταύθα και εν Ελλάδι κομμουνιστάς.
»Η Κυβέρνησις Καραμανλή δημιουργεί φαύλον κύκλον εν σχέσει με τους κομμουνιστάς. Νομίζει
Digitized by 10uk1s
ότι με την στάσιν της, δηλ. να διακηρύττη ότι παραμένει πιστή εις το Δυτικόν στρατόπεδον, έστω
και εάν μας δίδει τούτο «καρμπατζές» ότι περιορίζει την δράσιν του κομμουνισμού εν Ελλάδι και
τους απομονώνει, ενώ συμβαίνει ακριβώς το αντίθετον. Τούτο το ετόνισα και άλλοτε. Η
επαμφοτερίζουσα στάσις της Ελλ. Κυβερνήσεως δυναμώνει τον κομμουνισμόν εν Ελλάδι, εν
Κύπρω δε του δίδει πολλά επιχειρήματα, ώστε τον έβγαλεν από την αφάνειαν και είναι πιθανόν
ούτος να προβή εις μεμονωμένην ενέργειαν και συμφωνίαν με τους Άγγλους».
Εκ του παρατεθέντος ανωτέρω αποσπάσματος παραλείπεται ενταύθα το όνομα του σημαίνοντος
στελέχους του Α.Κ.Ε.Λ., περί του οποίου ωμίλει ο Διγενής και ο οποίος ήτο πληροφοριοδότης της
Ε.Ο.Κ.Α. ‐ υστεροβούλως ίσως ενεργών ‐ διότι δεν φαίνεται να εξέλιπον οι λόγοι προστασίας του...
Προειδοποιήσεις Γρίβα δι' έγκαιρον αντίδρασιν
Η καιροσκοπική στάσις του Α.Κ.Ε.Λ. και η αδίστακτος προώθησις των κομματικών του σχεδίων,
ηνάγκασε τον αρχηγόν της Ε.Ο.Κ.Α. να σκέπτεται την δημιουργίαν πολιτικού αντιβάρου έναντι του
Α.Κ.Ε.Λ. Ήδη από του Ιουλίου 1957 έγραφεν εις τον Εθναρχεύοντα και του υπεδείκνυεν ότι «πρέπει να
προπαρασκευάσωμεν από τούδε την πολιτικήν μάχην της αύριον εναντίον του Α.Κ.Ε.Λ.». Εξ άλλου,
προς τον ίδιον τον Μακάριον ο Διγενής έγραφε (28.4.1958) και τα εξής:
«Σήμερον οι Κομμουνισταί κινούνται πολιτικώς, ενώ εμείς υπνώττομεν. Αύριον θα είναι
προπαρεσκευασμένοι και ξεκούραστοι, ενώ ημείς τελείως ανοργάνωτοι και μερικοί μάλιστα
απογοητευμένοι, διότι δεν υπάρχει πολιτική ηγεσία. Τους καρπούς των αγωνιστών θα τους
καρπωθούν οι Κομμουνισταί και οι συνοδοιπόροι. Η αδιαφορία μας φθάνει τα όρια της
ασυγγνώστου αμελείας. Έκρουσα και κρούω τον κώδωνα του κινδύνου. Διά την ακολουθουμένην
έναντι τούτων τακτικήν μας δεν απορώ, διότι πάντοτε ξυπνούμεν, όταν μας προλάβουν τα
γεγονότα και τότε ζητούμεν να εύρωμεν τον Μεσσίαν διά να μας σώση. Φωνή βοώντος εν τη
ερήμω. Ουδείς με κατανοεί!».
Αφού παρήλθε πολύς χρόνος χωρίς ουδέν συγκεκριμένον να γίνη εξ όσων υπεδεικνύοντο, την
12.1.1959 ο Διγενής έγραφε προς τον Έλληνα Πρόξενον (Α. Φρυδάν) και υπεδείκνυεν ότι ήτο λάθος η
αναβολή οργανώσεως αντιμετωπίσεως του Α.Κ.Ε.Λ. «Εάν εγώ ‐ ετόνιζεν ‐εκλείψω ή αποχωρήσω εκ
Κύπρου, χωρίς να συντελεσθή εις το πολιτικόν πεδίον καμμία εργασία, είμαι βέβαιος, ότι
ανοργάνωτοι πολιτικώς, ως είμεθα, θα επικρατήση χάος και τότε θα χάσωμεν τον πολιτικόν αγώνα
και η επικράτησις των πολιτικώς ωργανωμένων κομμουνιστών και διαφόρων άλλων κατεργάρηδων
δεν αποκλείεται».
Digitized by 10uk1s
ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΝ
Τον Φεβρουάριον 1959, διά των Συμφωνιών Ζυρίχης και Λονδίνου, ετέθη τέρμα εις τον ενοπλον
απελευθερωτικόν αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α. Η στάσις των Κυπρίων Κομμουνιστών έναντι του επελθόντος
συμβιβασμού και, κατά συνέπειαν, και έναντι της δημιουργουμένης νέας «ανεξαρτήτου» Πολιτείας,
υπήρξε κατ' αρχάς επικριτική. Η τοιαύτη τοποθέτησις δεν ήτο απότοκος γνησίου εθνικού αισθήματος,
οπότε βεβαίως θα ήτο απολύτως δικαιολογημένη, αλλά προϊόν κομματικού υπολογισμού.
Εγνώριζε το Α.Κ.Ε.Λ., όπως και οι εις Μόσχαν πάτρωνές του, ότι η πορεία προς την Συμφωνίαν της
Ζυρίχης εγένετο κατ' αρχήν μέσω του μηχανισμού του Ν.Α.Τ.Ο. Η επελθούσα, άλλως τε, λύσις του
Κυπριακού ήτο προωρισμένη υπό των εμπνευστών της να υπηρετήση όχι τα δίκαια και τα
συμφέροντα του Κυπριακού λαού, αλλά πρωτίστως να συμβάλη εις την εξομάλυνσιν των
Ελληνοτουρκικών σχέσεων και εις την αποκατάστασιν του ρήγματος εις την νοτιοανατολικήν πτέρυγα
του Ν.Α.Τ.Ο.
Θα ήτο αφέλεια να νομισθή, ότι η πρόσκαιρος αντίθεσις του Α.Κ.Ε.Λ. εις τας Συμφωνίας Ζυρίχης και το
μένος εναντίον εκείνων οι οποίοι τας υπέγραψαν ωφείλετο εις πατριωτικήν κατάθλιψιν επί τη
ματαιώσει της Ενώσεως. Παν άλλο! Εάν έλειπον άλλα στοιχεία και παράγοντες, το Α.Κ.Ε.Λ. θα εδέχετο
ευμενώς την επικατάρατον εκείνην συνθηκολόγησιν, εκ μόνου του γεγονότος ότι απέτρεπε την
Ένωσιν και ήγειρε τείχος ανυπέρβλητον μεταξύ Κύπρου και Ελλάδος. Οδύνη διά την απώλειαν της
Ενώσεως δεν υπήρξε διά τους Κομμουσιτάς, ιδού δε η απόδειξις: Εις το κατά Μακαρίου μακροσκελές
κατηγορητήριόν των του 1959 (μικρά αναφορά εγένετο εις την Εισαγωγήν, εκτενεστέρα δε γίνεται εν
συνεχεία) έγραφον ότι ο Μακάριος έπρεπε να καταψηφισθή «γιατί έγινε επίορκος και ενταφίασε τους
προαιώνιους και ιερούς πόθους του λαού για την αυτοδιάθεση». Δεν τα έλεγαν, όμως, καθόλου καλά
οι Κομμουνισταί. Διότι, περί ποίου όρκου επρόκειτο, τον οποίον ο Μακάριος κατηγορείτο ότι
κατεπάτησε; Επρόκειτο περί του όρκου του 1954 περί εμμονής, μέχρι θανάτου, εις την Ένωσιν και
περί απορρίψεως οιασδήποτε άλλης λύσεως. Αλλά το κυριώτερον: Οι «προαιώνιοι» και «ιεροί» πόθοι
των Κυπρίων δεν είχαν ως στόχον την αυτοδιάθεσιν, μη... εφευρεθείσαν, βεβαίως, προ αιώνων αλλά
και μη αποτελούσαν εθνικόν ιδανικόν, αλλά μέσον πολιτικόν και μέθοδον δικαίου. Εις την Ένωσιν και
μόνον απέβλεπον οι πόθοι του λαού, πράγμα το οποίον δολίως παρασιωπά και παρακάμπτει το
Α.Κ.Ε.Λ. Κατά τούτο, ενθυμίζει την λαϊκήν κυπριακήν δοξασίαν περί καλικαντζάρων, οι οποίοι
υποχρεούμενοι να αριθμήσουν από του ενός μέχρι του δέκα, λέγουν «ένα, δύο, τέσσερα» κ.λπ. διότι
το παραλειπόμενον τρία είναι το σύμβολο της Αγίας Τριάδος, όσοι δε εκ των μελών του γραφικού
κόσμου του «Δωδεκάμερου» ενέδωσαν και εξεστόμισαν το «τρία», έσκασαν! Ούτω και οι Ακελικοί
ησθάνοντο ότι θα... έσκαγαν εάν επρόφερον «Ένωσιν»!...
Η νέα Πολιτεία εξεκίνα με αντικομμουνιστικόν προορισμόν και ως κράτος φιλοδυτικόν. Οι
πρωθυπουργοί Ελλάδος και Τουρκίας Κ. Καραμανλής και Α. Μεντερές είχον υπογράψει μυστικήν
«συμφωνίαν κυρίων», μη ανακοινώσιμον, ως διελαμβάνετο, εις τα κοινοβούλια των δύο χωρών, όροι
της οποίας ήσαν η θέσις του Α.Κ.Ε.Λ. εκτός νόμου και η ένταξις της Κύπρου εις την Συμμαχίαν του
Ν.Α.Τ.Ο. Ο ίδιος ο Μακάριος, ήδη προ της υπογραφής της Συμφωνίας, εις σύσκεψιν, εν τη οικία του
πρωθυπουργού Καραμανλή, καθ' ην συνεζητούντο τα κύρια σημεία εις τα οποία περιεστράφησαν αι
μόλις προηγηθείσαι συνομιλίαι Αβέρωφ και Ζορλού, υπερηκόντιζεν όλους εις ευμενή αποδοχήν,
δηλώσας μάλιστα ότι η μέλλουσα να ιδρυθή «Ανεξάρτητος Κυπριακή Δημοκρατία» θα ενετάσσετο εις
το Ν.Α.Τ.Ο. Μετ' ολίγας ημέρας, και αφού προηγήθη η επικύρωσις των Συμφωνιών, ούτος γράφων εκ
Λονδίνου προς τον ευρισκόμενον εν Κύπρω Διγενήν, ο οποίος προέβαλλεν αντιρρήσεις προς την
δοθείσαν λύσιν, παρίστα ως επουσιώδες μειονέκτημα την εγκατάστασιν τουρκικών στρατευμάτων εις
την Μεγαλόνησον. Συναφώς ετόνιζεν ο Μακάριος, εις την προς τον στρατιωτικόν αρχηγόν επιστολήν
του, ότι προσχωρούσης της Κύπρου εις το Ν.Α.Τ.Ο., αυτομάτως θα κατηργείτο το Συμμαχικόν
Στρατηγείον, του οποίου μετείχον και οι Τούρκοι.
Digitized by 10uk1s
Συμφωνία, λοιπόν υπό την αιγίδα και τας ευλογίας του Ν.Α.Τ.Ο. Προοπτική Νατοποιήσεως της
Κύπρου. Εγκατάστασις στρατευμάτων χωρών του Ν.Α.Τ.Ο. (Ελλάδος ‐ Τουρκίας). Παρουσία
εκτεταμένων στρατιωτικών βάσεων της Βρεταννίας. Λειτουργία επί Κυπριακού εδάφους,
κατωχυρωμένη μάλιστα, Αμερικανικών κατασκοπευτικών σταθμών. Πάντα ταύτα δεν ήσαν, βεβαίως,
στοιχεία τα οποία ηδύναντο να προκαλέσουν πολλήν... ευφορίαν εις τους Κομμουνιστάς του Α.Κ.Ε.Λ.
και εις την Σοβιετικήν μητρόπολίν των. Όθεν, ήτο ευνόητος η αντίδρασίς των εις την επελθούσαν
λύσιν.
Από του Φεβρουαρίου μέχρι του Δεκεμβρίου 1959 η στάσις του Α.Κ.Ε.Λ. δύναται να χαρακτηρισθή
από δύο κυρίως στοιχεία: α) Την πολεμικήν του κατά των Συμφωνιών Ζυρίχης και εναντίον των
διαφόρων ρυθμίσεών της. β) Την έντονον κριτικήν εναντίον του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου και της
προοπτικής αναδείξεώς του εις την ηγεσίαν της νέας Πολιτείας. Κατά τας προεδρικάς εκλογάς του
Δεκεμβρίου 1959, οι Κομμουνισταί εψήφισαν υπέρ του ανθυποψηφίου του Μακαρίου, πολιτικού και
νομικού Ιωάννου Κληρίδη, πατρός του σημερινού πολιτικού αρχηγού της Κύπρου. Προεκλογικώς το
Α.Κ.Ε.Λ. ειχεν αναπτύξει λυσσώδη αντιμακαριακήν εκστρατείαν, η οποία περιελάμβανεν ύβρεις και
βαρείας κατηγορίας. Δεν παρέλκει να αναφερθούν ενταύθα ολίγα εξ όσων εισαγωγικώς είχον γραφή
εις την παρούσαν εργασίαν. Την 13.12.59, ημέραν των προεδρικών εκλογών, η εφημερίς «Χαραυγή»,
επίσημον δημοσιογραφικόν όργανον του Α.Κ.Ε.Λ., εκάλει, δι' αδρών γραμμάτων, τους Κυπρίους να
«μαυρίσουν» τον Μακάριον. Έγραφε χαρακτηριστικώς τα ακόλουθα:
«ΜΑΥΡΟ ΣΤΟΝ ΜΑΚΑΡΙΟ.
Και να ο λόγος:
Γιατί υπέγραψε χωρίς τη θέληση και την έγκριση του λαού τις ατιμωτικές συμφωνίες Ζυρίχης ‐
Λονδίνου.
Γιατί επανέφερε στην Κύπρο την Τουρκική κατοχή.
Γιατί έγινε επίορκος και ενταφίασε τους προαιώνιους και ιερούς πόθους του λαού για την
αυτοδιάθεση.
Γιατί από αρχιερέας μεταμορφώθηκε σε κομματάρχη.
Γιατί ίδρυσε κόμμα, το οποίο συντηρεί με εκατοντάδες χιλιάδες λίρες, που προέρχονται
ουσιαστικά από τον λαό και έπρεπε να επιστρέφωνται σ' αυτόν.
Γιατί κατακουρέλιασε το κύρος της Εκκλησίας, ρίχνοντάς την σε εκλογικές διαμάχες.
Γιατί από κήρυκας της αγάπης που έπρεπε να ήταν, γίνεται κήρυκας του μίσους και της
διχόνοιας.
Γιατί εγκατέστησε στην πολιτική και κοινωνική μας ζωή την ευνοιοκρατία.
Γιατί οδηγεί τον τόπο στη φασιστική δικτατορία.
Γιατί στο όνομά του διαπράττονται ακατονόμαστα αίσχη.
Μετ' ολίγους μήνας θα ελησμόνει το Α.Κ.Ε.Λ. όσα, ως ανωτέρω, φοβερά διετύπωνε κατά του
Μακαρίου και θα ήρχετο εις συναλλαγήν μετ' αυτού. Δεν θα κατήρχετο εις τας βουλευτικάς εκλογάς
του 1960 έναντι παραχωρήσεως εις αυτό αριθμού εδρών. Και του λοιπού θα συνέπλεε μετά της
Digitized by 10uk1s
Κυπριακής ηγεσίας, παχυνόμενον υπό την θαλπωρήν των ράσων του Μακαρίου, του οποίου τας
«υποθήκας» λέγει ότι τηρεί απαρασαλεύτως μέχρι σήμερον.
«Διά το Α.Κ.Ε.Λ. δεν υπάρχει θέσις εις Κύπρον»
Το Α.Κ.Ε.Λ. κατέπαυσε την πολεμικήν του, από του 1960, κατά της Κυπριακής ηγεσίας έναντι
ανταλλαγμάτων τα οποία εξησφάλισε. Εν τούτοις, ο Μακάριος και οι πλέον στενοί συνεργάται του, εις
σοβαρά θέματα αντεμετώπιζον με υποψίαν και επιφύλαξιν την Κομμουνιστικήν ηγεσίαν.
Χαρακτηριστικόν παράδειγμα τούτου, είναι ότι κατά την περίοδον 1962 ‐ 1963 ότε ητοιμάζετο η
αμυντική οργάνωσις η οποία θα ορθούτο αντιμέτωπος της διαφανείσης ήδη Τουρκικής απειλής, ο
Μακάριος έδωσεν οδηγίας εις τον αρχηγόν της Οργανώσεως Πολύκαρπον Γεωρκάτζην («Ακρίταν»),
όντα υπουργόν Εσωτερικών, μετ' ολίγον δε και Αμύνης, όπως αποκλεισθούν οι Κομμουνισταί από τας
μυστικώς ιδρυομένας και αφανώς εκπαιδευομένας μαχητικάς ομάδας. Άλλως τε, και αι διαταγαί και
εγκύκλιοι του «Ακρίτα» προς τα μέλη, κατά την ιδίαν περίοδον, τυγχάνουσαι της εγκρίσεως του
Μακαρίου, ωμίλουν διά δολίαν προσπάθειαν του Α.Κ.Ε.Λ. να διεισδύση εις την Οργάνωσιν, ουχί
διαφλεγόμενον υπό αγωνιστικού πάθους αλλ' επιζητούν να συναγάγη και εκείθεν κομματικήν
συγκομιδήν.
Πέρα των ανωτέρω, ο Γεωρκάτζης, με δύο καίρια υπουργεία εις χείρας του ‐ ουσιαστικός κυβερνήτης
της Κύπρου ‐ διεκήρυττε τον Ιούλιον 1963 (περιοδικόν «Αγών», τεύχος 1) ότι «διά τον Κομμουνισμόν
δεν υπάρχει θέσις εις τον Ελληνικόν Κυπριακόν χώρον», περαιτέρω δε επεσήμαινε την
κομμουνιστικήν προδοσίαν και ετόνιζεν, ότι «οι κομμουνισταί καπηλεύονται προς κομματικόν όφελος
τα εθνικά προβλήματα».
Αι μυστικαί υπηρεσίαι του Κυπριακού υπουργείου Εσωτερικών, εκπαιδευθείσαι και

χρηματοδοτούμενοι υπό της C.I.Α., συνέλεγον πάσαν πληροφορίαν περί Α.Κ.Ε.Λ. Μάλιστα, το 1962,
μυστικοί αστυνομικοί κατελήφθησαν υπό Κομμουνιστών κρυμμένοι εις την οροφήν του θεάτρου
«Ρόγιαλ» της Λευκωσίας να καταγράφουν φωνογραφικώς τας εργασίας παγκυπρίου συνεδρίου του
Α.Κ.Ε.Λ. Παρά ταύτα, το Κόμμα συνέχιζε να δέχεται ραπίσματα και να σιωπά, διότι αντελαμβάνετο ότι
μόνον υπό καθεστώς απατηλής συμμαχίας μετά της Κυπριακής κυβερνήσεως ηδύνατο να επιβιοί και
να μεγεθύνεται.
Μετά την αιματηράν αναταραχήν η οποία προεκλήθη από του Δεκεμβρίου 1963 και η οποία ωφείλετο
εις την προσπάθειαν Μακαρίου να αναθεωρήση το Κυπριακόν Σύνταγμα, η Κυπριακή Δημοκρατία
έπαυσεν ουσιαστικώς να υπάρχη τουλάχιστον υπό την μορφήν υφ' ην ιδρύθη. Και στόχος των
Ελληνοκυπρίων ετέθη και πάλιν η Ένωσις. Την Ένωσιν έθεσαν ως επιδίωξιν και αι κυβερνήσεις Γ.
Παπανδρέου και Στ. Στεφανοπούλου κατά την περίοδον 1964 ‐ 1966. Και χάριν αυτής προσεφέροντο
μύριαι θυσίαι εις αίμα, δάκρυα, ιδρώτα! Αλλά και εις χρήμα.
Το Α.Κ.Ε.Λ., ως κόμμα ανθελληνικόν, ήτο βεβαίως και ανθενωτικόν. Δεν διεκήρυττεν ανοικτά ‐ διότι το
πολιτικόν κόστος θα ήτο μέγα και οι κίνδυνοι τρομεροί ‐ την ανθενωτικήν στάσιν του. Υποχθονίως,
όμως, και εμμέσως έβαλλε κατά της Ενώσεως και επεχείρει να παραστήση ταύτην ως τέρας
επερχόμενον να κατασπαράξη την Κύπρον! Η αντεθνική αυτή τακτική επεσημάνθη και από τας τότε
Ελληνικάς κυβερνήσεις, αλλά και εστηλιτεύθη δεόντως διά των στηλών του Ελλαδικού Τύπου.
Η κομμουνιστική δολιότης και πανουργία
Οι Κομμουνισταί ηγέται εν Κύπρω, διεκήρυττον μεν ‐ δημαγωγούντες ασυστόλως ως πάντοτε ‐ ότι
γλυκύ όραμά των ήτο η Ένωσις. Εις την πραγματικότητα, όμως, ειργάζοντο κατ' αυτής. Ούτως,
εξήρτων την πραγματοποίησιν της Ενώσεως και από την προϋπόθεσιν απομακρύνσεως των
Digitized by 10uk1s
Βρεταννικών βάσεων, ενώ εγνώριζον ότι αύται ήσαν κυρίαρχοι και ότι τας έδωσε χάριν της
ανεξαρτησίας ο Μακάριος, τον οποίον εν τούτοις απέφευγον επιμελώς να επικρίνουν. Ωμίλουν διά
«ανόθευτη», «πραγματική» και «αντιιμπεριαλιστική» Ένωσιν. Έθετον όρους οι οποίοι καθίστων την
Ένωσιν απραγματοποίητον. Τον Δεκέμβριον 1966 το Πολιτικόν Γραφείον της Κεντρικής Επιτροπής του
Α.Κ.ΕΛ. ανεκοίνωνε: «Το Α.Κ.Ε.Λ. εμμένει σταθερά και ακλόνητα στην Ένωση της Κύπρου με την
Ελλάδα χωρίς εδαφικά ή διοικητικά ανταλλάγματα. Αυτή ήταν, είναι και θα παραμείνει μέχρι της
οριστικής νίκης η αδιάλλακτη θέση του Α.Κ.Ε.Λ. πάνω στο Κυπριακό εθνικό ζήτημα». Εις το ίδιον
ανακοινωθέν ετονίζοντο και τα εξής: «Το Α.Κ.Ε.Λ. θα σηκώσει ακόμα πιο ψηλά το λάβαρο της
ενότητας του λαού ‐ στρατού ‐ κυβέρνησης στην πάλη για την Ένωση χωρίς εδαφικά ή διοικητικά
ανταλλάγματα».
Δολιότητα και πανουργίαν εμαρτύρουν όλα αυτά. Διότι, ναι μεν η παροχή εδαφικών ανταλλαγμάτων
εις τους Τούρκους θα καθίστα την Ένωσιν διχοτόμησιν, δηλαδή «μη Ένωσιν», αφού οι Τουρκοκύπριοι
θα ελάμβανον ενιαίας περιοχάς χωρισμένος διά συνόρων, αλλά ο όρος περί διοικητικών
ανταλλαγμάτων ωδήγει αλλού. Οι Τουρκοκύπριοι είχον λάβει, διά των Συμφωνιών Ζυρίχης και
Λονδίνου, όχι μειονοτικά δικαιώματα αλλά κοινοτικά προνόμια υπερβαίνοντα την πληθυσμιακήν των
αναλογίαν, τας ανάγκας και τας δυνατότητάς των. Τα προνόμια ταύτα κατεχωρίσθησαν εις το
διηνεκώς αμετάβλητον Κυπριακόν Σύνταγμα, του οποίου η απρόσβλητος ισχύς καθωρίσθη όπως
φυλάττεται αμεταθέτως υπό των Τουρκικών λογχών!
Δηλαδή το Α.Κ.Ε.Λ. δεν απέστεργε μόνον την παραχώρησιν εδαφικών ανταλλαγμάτων, τα οποία
απέρριπτον όλοι οι Κύπριοι, αλλά εζήτει όπως αφαιρεθούν και τα διοικητικά προνόμια τα οποία ειχον
δοθή εις τους Τουρκοκυπρίους. Και ‐ μη λησμονήται! ‐ «να φύγουν προηγουμένως και οι αγγλικές
βάσεις». Με όλα αυτά, βεβαίως, Ένωσις δεν εγίνετο. Και αυτό ακριβώς ήθελον και μεθοδικώς
επεδίωκον οι Κομμουνισταί.
Τυφλή δουλικότης προς το Κρεμλίνον
Το Α.Κ.Ε.Λ. ήτο πάντοτε, παραμένει δε μέχρι σήμερον, εν εκ των πλέον δογματικών και πειθηνίων εις
το Κρεμλίνον κομμάτων. Ως τοιούτον επεκρότησεν όλας τας αμέσους ή εμμέσους Ρωσσικάς
επεμβάσεις προς καταστολήν των απελευθερωτικών κινημάτων των υποδουλωθεισών υπό του
Κομμουνισμού χωρών. Το όργανον του Κυπριακού Κομμουνισμού «Νέος Δημοκράτης» έγραφε
(18.6.1953), ότι «προβοκάτορες και πράκτορες του φασισμού επεχείρησαν να προκαλέσουν ταραχές
στο Ανατολικό Βερολίνο». Και όταν εξηγέρθη ο Ουγγρικός λαός, η ιδία εφημερίς (11.11.1956) έγραφε:
«Έργο ετεροκινήτων στοιχείων η τραγωδία της Ουγγαρίας».
Όταν τα Σοβιετικά τανκς, υπό αστείας προφάσεις και ψευδή καλύμματα, εισέβαλον εις την
Τσεχοσλοβακίαν διά να λειώσουν υπό τας ερπυστρίας των την τρυφεράν «άνοιξιν της Πράγας», πάλιν
το Α.Κ.ΕΛ. υπερημύνετο αναισχύντως των στυγνών εισβολέων και παρέτασσε και αυτό σειράν
ψευδών. Την 24ην Αυγούστου 1968 η Κεντρική Επιτροπή και η Κεντρική Εξελεγκτική Επιτροπή του
Κόμματος εξέδωσαν ανακοίνωσιν, εις την οποίαν εγίνετο λόγος διά την «υπονομευτική
δραστηριότητα των ιμπεριαλιστών και της εσωτερικής αντίδρασης» εις βάρος της Τσεχοσλοβακίας,
διά τους «ρεβανσιστές της Μπον» και διά τα «επιδρομικά, φιλοπόλεμα σχέδια των ιμπεριαλιστών».
Πάσα πανουργία και πολιτική κακοήθεια προεβάλλετο διά να δικαιολογηθή η συντριβή της
προσπάθειας Ντούμπτσεκ διά «σοσιαλισμόν με ανθρώπινο πρόσωπο».
Κατά την επίσης υπό πλασματικά προσχήματα, Σοβιετικήν εισβολήν εις το Αφγανιστάν, το Α.Κ.ΕΛ. και
πάλιν ανεκάλυψε δάκτυλον του ιμπεριαλισμού, ουδέποτε δε εύρε μίαν έστω λέξιν, όχι καταδίκης,
αλλ' έστω λύπης διά την υπό των Ρώσσων ασκουμένην εις βάρος του Αφγανικού λαού γενοκτονίαν.
Και όταν κατεπνίγη η «Αλληλεγγύη», και μαζί τα ωραία όνειρα του Πολωνικού λαού δι' ελευθερίαν, το
Digitized by 10uk1s
Α.Κ.ΕΛ. ωμίλει (16.12.1981) δι' «ανατρεπτικά, αντισοσιαλιστικά στοιχεία», τα οποία ηνάγκασαν το
Κρατικόν Συμβούλιον της Λαϊκής Πολωνίας εις «αυτοάμυνα»! Όλα έγιναν «για να αποτραπή ο
εμφύλιος πόλεμος» και ‐ μη παρεξηγηθή ο Γιαρουζέλσκι!‐ «βάσει σχετικών προνοιών του
συντάγματος».
Είναι γνωστόν ότι η Σοβιετική Ένωσις είδε με ευμένειαν την Τουρκικήν εισβολήν εις την Κύπρον, το
1974. Το εν παντί ευλαβούμενον την Μόσχαν Α.Κ.ΕΛ. ηθέλησε και εις αυτό το θέμα να καλύψη τους
Σοβιετικούς αυθέντας του. Ο ενδοτισμός του κόμματος αυτού καταδεικνύεται εκ των ακολούθων: α)
Κυπριακαί εφημερίδες καταγγέλλουν ότι το Α.Κ.ΕΛ. είχεν εισηγηθή όπως δοθούν νέαι,
περισσότερον... γενναιόδωροι, προτάσεις προς τους Τούρκους, προνοούσαι την παράδοσιν εις
αυτούς και προσθέτου ποσοστού εδάφους 2%, εκ του μη καταληφθέντος τμήματος της νήσου, β) Το
«μίνιμουμ πρόγραμμα» Κυπριανού‐Κομμουνιστών, το οποίον συνεταγη εις τα γραφεία του Α.Κ.Ε.Λ.,
δεν ζητεί την αποχώρησιν των Τούρκων εισβολέων ‐ουδέ καν κατονομάζει τούτους‐ ως αναγκαίαν
προϋπόθεσιν, διά πραγματικάς διαπραγματεύσεις, ως ορθώς εζήτησεν η Κυβέρνησις του
Παπανδρέου, γ) Το κόμμα Ε.Δ.Ε.Κ. του Β. Λυσσαρίδη (δηλαδή, το Κυπριακόν ΠΑ.ΣΟ.Κ.) καταγγέλλει ότι
εις την διεθνή διάσκεψιν αλληλεγγύης προς την Κύπρον, η οποία συνεκροτήθη εις Ελσίνκι, ο
εκπρόσωπος του Α.Κ.Ε.Λ., Γ. Σαββίδης, εζήτησε να απαλειφθή ψήφισμα παράγραφος, η οποία ηξίου
επιβολήν κυρώσεων κατά της αδικοπραγούσης Τουρκίας. δ) Ο αντιπρόεδρος του «Δημοκρατικού
Συναγερμού» Ιω. Μάτσης κατήγγειλεν ότι υπήρξεν εν Μόσχα αυτόπτης και αυτήκοος μάρτυς της
αρνήσεως του γενικού γραμματέως του Α.Κ.Ε.Λ., Ε. Παπαϊωάννου να ζητηθή η αποχώρησις του
«Αττίλα» εις το κοινόν ανακοινωθέν το οποίον εξεδόθη κατά την επίσκεψιν κοινοβουλευτικής
αντιπροσωπείας εις την Ρωσσίαν.
Εγνώριζε το Α.Κ.Ε.Λ. αυτό το οποίον εδήλωσεν ο Μακάριος (του οποίου τας «υποθήκας» λέγει
πάντοτε ότι τηρεί), ότι «η Σοβιετική Ένωσις είδε μάλλον με συμπάθειαν την Τουρκικήν εισβολήν». Η
ανθελληνική και αντικυπριακή στάσις της Μόσχας αποδεικνύεται και εκ του εξής γεγονότος: Ένα
περίπου έτος προ του θανάτου του ο Μακάριος επρογραμμάτιζεν επίσκεψιν εις την Σοβιετ. Ένωσιν
προκειμένου να συζητήση το Κυπριακόν, υπό την απελευθερωτικήν μορφήν του. Επειδή ήθελεν η
επίσκεψίς του να είναι ουσιαστική, ανέθεσεν εις τριμελή επιτροπήν εκ των πολιτικών Ε.
Παπαϊωάννου, Β. Λυσσαρίδη και Τ. Παπαδοπούλου να μελετήση τα θέματα τα οποία έχρηζον
συζητήσεως. Πράγματι η Επιτροπή συνέταξεν εκθεσιν εκ 13 σημείων, την οποίαν ο Μακάριος
διεβίβασεν εις την Σοβιετικήν Κυβέρνησιν ώστε και αυτή να προετοιμασθη. Απάντησις, προφορική ή
γραπτή, ουδέποτε ελήφθη, όπως και δεν εδόθη εξήγησις διά την τοιαύτην σιωπήν...
Η Μόσχα ταυτισμένη πάντοτε με την Άγκυραν
Από του τέλους του 1964 η θέσις της Μόσχας είχεν αρχίσει σταθερώς να αποκλίνη υπέρ των
Τουρκικών απόψεων. Δηλώσεις Σοβιετικών επισήμων, ως οι Ποντγόρνυ, Γκρομύκο και Ριζώφ, έθετον
εις ίσην μοίραν τας «δύο εθνικάς κοινότητας» της Κύπρου και έφθαναν μέχρι του σημείου να
προτείνουν ομοσπονδιακήν λύσιν του Κυπριακού, η οποία απετέλει τότε την πλέον ακραίαν επιδίωξιν
της Αγκύρας, απορριπτομένην ‐όπως ήτο φυσικόν‐ ασυζητητί υπό των Κυπρίων. Η ηγεσία του Α.Κ.Ε.Λ.
δεν θα είχε, βεβαίως, καμμίαν δυσχέρειαν να δεχθή και την υπό ομοσπονδιακόν μανδύαν
διχοτόμησιν, εάν το πολιτικόν κόστος δεν ήτο συντριπτικώς μέγα. Διά τούτο, το Κόμμα το οποίον
εξύμνει πάντοτε την «μεγάλη φίλη» και «προστάτρια των λαών Σοβιετική Ένωση», ηναγκάσθη τώρα
να είπη ότι η θέσις της Μόσχας ήτο «λαθεμένη». Την 23ην Ιανουαρίου η κομμουνιστική «Χαραυγή»
έγραφεν, αναφερομένη εις δηλώσεις του Γκρομύκο, τα εξής: «Η ομοσπονδιακή μορφή κρατικής
συγκρότησης είναι και λανθασμένη, και ανεφάρμοστη στην πράξη, και επιζήμια». Η φιλότουρκος
στάσις της Μόσχας θα ωδήγει το Α.Κ.Ε.Λ. εις περαιτέρω ξεμασκάρεμα...
Η εμμονή της Σοβιετικής Ενώσεως να υποστηρίζη, επισημότατα, ότι εν Κύπρω υπήρχον «δύο εθνικαί
κοινότητες» και ότι η ιδανική λύσις του Κυπριακού θα ήτο μία «ομοσπονδιακή» ρύθμισις, απετέλει
Digitized by 10uk1s
μεγίστην παραχώρησιν προς την Άγκυραν. Η τοιαύτη θέσις ηνάγκαζε το Α.Κ.Ε.Λ. εις αναδιπλώσεις και
αναθεωρήσεις. Εις τα μέσα Αυγούστου 1965 επραγματοποιήθησαν Σοβιετο‐Τουρκικαί συνομιλίαι,
μετά το πέρας των οποίων εξεδόθη κοινόν ανακοινωθέν, εις το οποίον περιείχοντο αι γνωσταί
αντικυπριακαί θέσεις. Η «Χαραυγή» του Α.Κ.Ε.Λ., επιχειρούσα να μετριάση τας οδυνηράς επιπτώσεις
και να κατασιγάση την οργήν του Κυπριακού λαού, έγραφε (18.8.1965) τα εξής: «Ατυχής είναι η
φόρμουλα του σοβιετοτουρκικού ανακοινωθέντος εκεί που φέρει την ΕΣΣΔ να υποστηρίζει την
αναγνώριση του γεγονότος ύπαρξης δύο εθνικών κοινοτήτων στη νήσο κ.λπ. Αυτή είναι εσφαλμένη
τοποθέτηση, προς την οποία διαφωνούμε».
Αλλά δεν επρόκειτο διά φραστικήν εκτροπήν της επί του Κυπριακού Σοβιετικής πολιτικής. Ούτε ήτο
στιγμιαίον και συμπτωματικόν λάθος. Το Κρεμλίνον υπεστήριζεν ό,τι και η Άγκυρα: Διχοτόμησιν!
Ακριβώς δε επειδή επρόκειτο περί σταθεράς εν προκειμένω γραμμής, η Ρωσσική θέσις θα
επανελαμβάνετο πολλάκις, επισήμως και κατηγορηματικώς, επί δέκα έτη, ήτοι μέχρι της ευμενείας
προς τον «Αττίλαν».
Την 17.12.1965 το Πολιτικόν Γραφείον της Κεντρικής Επιτροπής του Α.Κ.Ε.Λ. εξέδιδεν ανακοίνωσιν, εις
την οποίαν περιελαμβάνοντο:
«Το Π.Γ. της Κ.Ε. του Α.Κ.Ε.Λ. με λύπη του παρετήρησε ότι κατά τη χθεσινή ψηφοφορία στην
Πολιτική Επιτροπή του ΟΗΕ, η Σοβιετική Ένωση και άλλες σοσιαλιστικές χώρες (εκτός της
Γιουγκοσλαυίας και της Κούβας, που ψήφισαν υπέρ του φιλοκυπριακού ψηφίσματος), τήρησαν
στάση αποχής έναντι του ψηφίσματος των 32 αδεσμεύτων χωρών.
»Η στάση αυτή της Σοβιετικής Ένωσης και των άλλων σοσιαλιστικών χωρών είναι για το Π.Γ. της
Κ.Ε. του Α.Κ.Ε.Λ. και για τον Κυπριακό λαό ολότελα λανθασμένη και έρχεται σε αντίθεση με
επανειλημμένες προηγούμενες διακηρύξεις τους περί σεβασμού της αδέσμευτης και πλήρους,
χωρίς ξένες επεμβάσεις και αναμίξεις, ανεξαρτησίας της Κύπρου, προκαλεί δε δικαιολογημένην
απογοήτευση ανάμεσα στον κυπριακό λαό.
»Το Π.Γ. της Κ.Ε. του Α.Κ.Ε.Λ. αναμένει ότι η Σοβιετική Ένωση και τα άλλα σοσιαλιστικά κράτη,
που έδωσαν στο παρελθόν σημαντική και αποτελεσματική ηθική και υλική βοήθεια στον αγώνα
της Κύπρου, γεγονός που εκτιμά ο κυπριακός λαός, τελικά θα ψηφίσουν στη Γενική Συνέλευση
του ΟΗΕ υπέρ του ψηφίσματος των 32 αδεσμεύτων χωρών, συμβάλλοντας έτσι στην δυνατότητα
ώστε το φιλοκυπριακό ψήφισμα να εξασφαλίσει την απαιτούμενη πλειοψηφία των 2/3».
Ματαία απεδείχθη η «αναμονή» του Α.Κ.Ε.Λ., ότι η «προστάτρια» της Κύπρου Σοβιετική Ένωσις θα
αντελαμβάνετο το ηθικόν ολίσθημά της και ότι θα επανώρθωνε, τροποποιούσα τας θέσεις της. Περί
τα τέλη Δεκεμβρίου 1966 (περίοδον ‐μη λησμονώμεν‐ καθ' ην η Ελλάς, διά του υπ. Εξωτερικών
ναυάρχου Ιω. Τούμπα εζήτει και συνεζήτει την Ένωσιν) ο Σοβιετικός πρωθυπουργός Κοσσύγκιν
επεσκέφθη επισήμως την Άγκυραν. Εις τα συζητηθέντα μετά των Τούρκων ηγετών θέματα
περιελαμβάνετο προεχόντως και το Κυπριακόν. Και βεβαίως, η Σοβιετική ηγεσία δεν ησθάνετο
καμμίαν αναστολήν, δεν ανεκόπτετο από κανένα δισταγμόν να επαναλάβη ότι και αυτή, όπως και η
Άγκυρα, ήθελε την, υπό ομοσπονδιακήν ψευδωνυμίαν, διχοτόμησιν. Αι τοιαύται θέσεις
περιελήφθησαν εις το κοινόν ανακοινωθέν.
Το Α.Κ.Ε.Λ. καταδικάζει κατ' ανάγκην την Μόσχαν
Πάλιν το Α.Κ.Ε.Λ. έβλεπε να καταρρέη το ψευδές είδωλον που είχε στήσει διά την αμύντορα δήθεν
της Κύπρου Ρωσσίαν. Ούτω την 29.12. 1966 το Πολιτικόν Γραφείον της Κεντρικής Επιτροπής του
Κόμματος εξέδωσεν ανακοίνωσιν, εις την οποίαν ανεφέροντο και αυτά:
Digitized by 10uk1s
«Δυστυχώς, όμως, τόσο στο τουρκοσοβιετικό ανακοινωθέν όσο και στην ομιλία του Σοβιετικού
Πρωθυπουργού γίνεται και πάλιν αναφορά στις δύο εθνικές κοινότητες, κατά τρόπον που να
δημιουργεί την εντύπωση ότι η σοβιετική πολιτική υποστηρίζει καθεστώς ομοσπονδοποίησης
για την Κύπρο.
»Το Α.Κ.Ε.Λ. επανειλημμένα στο παρελθόν, και σήμερα για άλλη μια φορά, τονίζει με τον πιο
εμφαντικό τρόπο την αντίθεσή του προς αυτή την ολότελα λανθασμένη θέση της σοβιετικής
κυβέρνησης.
»Το Α.Κ.Ε.Λ. απορρίπτει ασυζητητί οποιοδήποτε καθεστώς ομοσπονδοποίησης για την Κύπρο,
που και ανέφικτο και καταστρεπτικό είναι. Το Α.Κ.Ε.Λ. απορρίπτει τα υποχθόνια διαμελιστικά
σχέδια των Αμερικανοβρεταννών ιμπεριαλιστών και των δορυφόρων τους, που επιζητούν με
διάφορα σατανικά μέσα να επιβάλουν στον κυπριακό λαό.
»Ο μόνος που δικαιούται ν' αποφασίσει κυριαρχικά και ελεύθερα για το μέλλον του είναι ο
κυπριακός λαός με την ενάσκηση του αναφαίρετου δικαιώματος της αυτοδιάθεσης».
Καίτοι ο γενικός γραμματεύς του Α.Κ.Ε.Λ. Εζεκίας Παπαϊωάννου αρέσκεται να διακηρύττη, ότι τούτο
«είναι κόμμα αρχών», η ζωή και η πείρα (ως θα έλεγε και ο ίδιος, ανακυκλών την πενιχράν ορολογίαν
της ιδεολογικής θρησκείας του) απέδειξεν ότι ουδεμίαν αρχήν ηκολούθησε ποτέ το Α.Κ.Ε.Λ. και
ουδέποτε εδείχθη συνεπές εις τας φιλίας ή τας εχθρότητάς του.
Περισσότερον επιγραμματική διαζωγράφησις του χαρακτήρος των Κυπρίων Κομμουνιστών δεν

υπήρξε από αυτήν, την οποίαν έδωσε (5.7.1982) η Κυπριακή εφημερίς «Αλήθεια»:
«Υπήρξαν Σταλινικοί και Αντισταλινικοί! Κρουτσεφικοί και Αντικρουτσεφικοί! Ενωτικοί και

Ανθενωτικοί! Αντιμακαριακοί και Μακαριακοί! Κληριδικοί και Αντικληριδικοί! Ύβρισαν τον
απελευθερωτικό αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α. και μετά ύμνησαν τους αγωνιστές της! Μιλούσαν εναντίον
των Βρεττανικών Βάσεων, αλλά άφησαν εργάτες της Π.Ε.Ο. να τις κτίσουν! Έσχισαν τα ιμάτιά
τους εναντίον «του Αμερικάνικου ιμπεριαλισμού», αλλά ένας δήμαρχός τους υποδεχόταν στην
Λάρνακα το αεροπλανοφόρο «Φόρρεσταλ»! Είναι εναντίον της Χούντας του Εβρέν, αλλά
σιωπούν όταν παρασημοφορεί τον Τούρκο Δικτάτορα ο Βούλγαρος Πρόεδρος! Είναι υπέρ των
επεμβάσεως στην Ουγγαρία, στην Τσεχοσλοβακία, στο Αφγανιστάν, στην Πολωνία, αλλά
θεωρούν... «επεμβασία» τον κ. Παπανδρέου όταν σχολιάζει τις ολέθριες επιπτώσεις του
μίνιμουμ προγράμματος!... Και το φοβερώτερο! Είπαν τον Κυπριανού «ανίκανο» και τώρα
θέλουν να τον βγάλουν Πρόεδρο!».
Το Α.Κ.Ε.Λ. υπήρξε πάντοτε κόμμα κραυγαλέας ασυνέπειας και προκλητικών διαφοροποιήσεων. Όταν,
τον Ιούλιον 1974, ο Γλ. Κληρίδης ανέλαβε, μετά την Τουρκικήν εισβολήν, καθήκοντα Προέδρου της
Κύπρου, υπό συνθήκας απεριγράπτως δραματικάς, το Κόμμα τον ενεθάρρυνε να προχωρήση εμπρός
και τον εχαρακτήριζε «καλό καραβοκύρη». Όταν επέστρεψεν ο Μακάριος (Δεκέμβριος 1974) εις την
Κύπρον, ο Κληρίδης έγινε «μεταπραξικοπηματίας» διά το Α.Κ.Ε.Λ. και «σφετεριστής της εξουσίας»!
Ο ίδιος ο ηγέτης του Α.Κ.Ε.Λ. Ε. Παπαϊωάννου εδήλωνε (28.7. 1974), ότι, «η ανάληψη καθηκόντων
Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας υπό του κ. Γλαύκου Κληρίδη» έγινε «βάσει των προνοιών του
Συντάγματος». Προσέθεσε δε ότι το Α.Κ.Ε.Λ υποστήριξε και υποστηρίζει τον κ. Κληρίδη στις
προσπάθειές του για επάνοδο του τόπου στη συνταγματική τάξη». Εξ άλλου, ο έτερος Κομμουνιστής
ηγέτης Α. Ζιαρτίδης, εις επιστολήν του (13.12.1974) ανέφερεν, ότι «ο Κληρίδης παρέλαβε χάος και
παρέδωσε κράτος». Ήρκεσαν μερικαί εβδομάδες διά να μεταστραφή το Κόμμα και να αποδίδη
αντισυνταγματικάς πράξεις εις τον «σφετεριστήν Κληρίδην»!...
Digitized by 10uk1s
Αι σχέσεις Κομμουνιστών και Σπ. Κυπριανού
Εκεί, όμως, όπου απεκορυφώθη η ασυνέπεια του Α.Κ.Ε.Λ. υπήρξεν η περίπτωσις του Κυπρίου
Προέδρου Σπ. Κυπριανού. «Άξιο και δοκιμασμένο» και «συνεχιστή της πολιτικής του Μακαρίου»
εχαρακτήρισε τον Κυπριανού (το 1982) όταν συνεπήχθη η κοινοπραξία «Δημοκρατικού Κόμματος» και
Α.Κ.Ε.Λ. Η εν συνεχεία κομμουνιστική αρθρογραφία προσεκόμισε πάσαν αρετήν διά να φιλοτεχνήση
την πολιτικήν φυσιογνωμίαν του ηγέτου τον οποίον απεφάσισε να υποστηρίξη πάση δυνάμει κατά
τας προεδρικός εκλογάς του Φεβρουαρίου 1983. Η τοιαύτη ευμενής θέσις εξεδηλούτο κατά τον
Απρίλιον‐Μάιον 1982 κυρίως, ότε εξηγγέλλετο η προεκλογική συνεργασία των δύο κομμάτων.
Εν τούτοις το Α.Κ.Ε.Λ. είχεν διαχωρίσει, δύο έτη προηγουμένως, την θέσιν του από τον Κυπριανού,
εναντίον του οποίου ήσκησε σκληράν πολεμικήν. Χωρίς ουδέν να μεταβληθή εξ εκείνων επί των
οποίων οι Κομμουνισταί εστήριζον την κριτικήν των, ούτοι ήλλαξαν αίφνης θέσεις. Βεβαίως πρόκειται
διά μίαν ακόμη περίπτωσιν καιροσκοπισμού και πολιτικής εξαχρειώσεως. Πρέπει, εν συντόμω, να
γίνη αναδρομή εις όσα περί Κυπριανού έλεγε, το 1980, το ‐κατά την κοινήν γνώμην Μακαρίου και
Γρίβα‐ «κόμμα της προδοσίας» (ευτυχώς όχι, ακόμη, και του αίματος...). Ο βοηθός γενικός
γραμματεύς του Α.Κ.Ε.Λ. Α. Φάντης έλεγε τα εξής κατηγορηματικά διά την αποτυχίαν της πολιτικής
του Προέδρου Κυπριανού:
«Ο πρόεδρος της Δημοκρατίας με τις δυνάμεις του σωβινισμού και της δημαγωγίας,
αντικρύζοντας το Κυπριακό μ' ένα αναχρονιστικό ρομαντισμό και προσηλωμένος σε ουτοπικές
λύσεις, ερωτοτροπώντας προς ανεδαφικές, έξω τόπου και χρόνου και γι' αυτό επικίνδυνες
μορφές αγώνα, δεν επέδειξε συνέπεια και εμμονή στη χαραγμένη γραμμή και τακτική αγώνα... Ο
πρόεδρος της Δημοκρατίας τον τελευταίο καιρό αναπτύσσει μια ασυνήθιστη δραστηριότητα
συγκαλώντας παγκύπριες και επαρχιακές συσκέψεις του κόμματός του, πραγματοποιώντας
επισκέψεις στα υπουργεία και προβαίνοντας σε καθημερινές δηλώσεις και διακηρύξεις,
χρησιμοποιώντας σε μερικές περιπτώσεις ακόμα και το ψέμα και τη διαστρέβλωση. Ο κ.
Κυπριανού μοιάζει με τον άνθρωπο που έχασε το τραίνο και τρέχει ξοπίσω του για να το φτάσει,
πράγμα αδύνατο».
Την 21.4.1980 ο Ε. Παπαϊωάννου έλεγεν, ότι «η Κυβέρνηση με τα λάθη που διαπράττει σκάβει
ουσιαστικά τον τάφο της. Το Α.Κ.Ε.Λ. δεν είναι και δεν πρόκειται να γίνη ποτέ απολογητής της
Κυβέρνησης για τα λάθη που διαπράττει». Και την 24.4.1980 προσέθεσε και τα ακόλουθα:
«Είναι η εκτίμηση της ολομέλειας ότι ο πρόεδρος της Δημοκρατίας απότυχε να ανταποκριθεί στις
απαιτήσεις του αγώνα του Κυπριακού λαού. Απότυχε να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στο θέμα
της ενότητας και της συσπείρωσης των πατριωτικών δυνάμεων. Σε στιγμές κρίσιμες (...) ο
πρόεδρος επέδειξε δισταγμό και αναποφασιστικότητα και απότυχε να κάμει τους κατάλληλους
χειρισμούς που θα βοηθούσαν στην επανέναρξη των συνομιλιών. Για όλους αυτούς τους λόγους
λυπούμαστε να πούμε ότι για το Α.Κ.Ε.Λ. τίθεται επιτακτικά θέμα διαχωρισμού ευθυνών».
Η αντίθεσις του Α.Κ.Ε.Λ. εις την πολιτικήν του Σπ. Κυπριανού ήτο κατηγορηματική και δεν άφηνε
περιθώρια να προσδοκάται ότι ήτο ποτέ δυνατόν η σκληρά αυτή πολεμική να μετουσιωθή κάποτε εις
ευμένειαν. Ο Εζεκίας Παπαϊωάννου έλεγε (18.5.1980) εις την 18ην συνδιάσκεψιν του κόμματός του,
τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:
«Αν σηκώνει σήμερα κεφαλή η ηγεσία του Συναγερμού, αν αναβιώνει ο φασισμός της Ε.Ο.Κ.Α. Β'
με τα φωναχτά και γραφτά συνθήματα, τις εκρήξεις βομβών, την αναδιοργάνωση και
επαναδραστηριοποίηση των ενόπλων ομάδων, αν κινδυνεύει σήμερα η Κύπρος να ριχτεί στον
εμφύλιο σπαραγμό, ΑΥΤΟ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΝΘΑΡΡΥΝΣΗ ΠΟΥ ΕΙΧΑΝ ΑΥΤΑ ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΠΟ
ΤΗΝ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΝΑΝΤΙ ΤΩΝ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑΤΙΩΝ... Και ενώ η Κυβέρνηση
Digitized by 10uk1s
συμβιβάζεται με τους επαίσχυντους πραξικοπηματίες και τους ανταμείβει, εναντίον του Α.Κ.Ε.Λ.
και της Αριστεράς εφαρμόζεται τόσο στο στρατό όσο και στην αστυνομία και τον κρατικό
μηχανισμό σιωπηρά το μισαλλόδοξο καθεστώς των πιστοποιητικών κοινωνικών φρονημάτων».
Με ιδιαιτέραν έμφασιν ο ηγέτης του Α.Κ.Ε.Λ. ετόνιζεν (18.6.1980) ότι, «η ασυνέπεια του Προέδρου
της Δημοκρατίας στη γραμμή λύσης του Κυπριακού όπως και στα άλλα εσωτερικά προβλήματα,
οδηγεί αναπόφευκτα σε αντικυπριακές λύσεις». Εξ άλλου, ο βοηθός γενικός γραμματεύς του
Κόμματος Α. Φάντης εδήλωνε (29.7.1980), ότι «τίποτε δεν διδάχθηκε από την πολιτική τόλμη του
Μακαρίου ο Κυπριανού». Την 16ην Αυγούστου 1980 εις ανακοίνωσιν της Κεντρικής Επιτροπής του
Α.Κ.Ε.Λ. ανεφέρετο ότι «ο κ. Κυπριανού είναι ο νεκροθάφτης της ενότητας και συνεργασίας» διότι
«παραβίασε τη γραμμή Μακαρίου και ταυτίστηκε με τη γραμμή που οδηγεί στην ολοσχερή
καταστροφή και υποδούλωση της Κύπρου». Διά να συμπληρωθή η εικών των, εν προκειμένω,
κραυγαλέων αντιφάσεων του Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου, το οποίον ‐μετά τα ανωτέρω‐
υπεστήριξε μετά σθένους την υποψηφιότητα του «δοκιμασμένου και επιτυχημένου κ. Κυπριανού»,
του «άξιου συνεχιστή του Μακαρίου», πρέπει να υπομνησθή (από το πλήθος των σχετικών
μαρτυριών), ότι την 9.9.1980 ο Ε. Παπαϊωάννου, ομιλών εις Λεμεσόν, έλεγε μεταξύ άλλων και τα εξής:
«Ο κατήφορος που πήρε ο κ. Κυπριανού οδηγεί την Κύπρο στο βάραθρο. Έτσι πήρε οριστικό
διαζύγιο από το λαό... Ο κ. Κυπριανού απότυχε τόσο στην πολιτική του στο Κυπριακό όσο και
στην πολιτική του στα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα του τόπου... Δέχτηκε να πάει στις
συνομιλίες, όμως επειδή διαφωνεί με τη γραμμή Μακαρίου για τη λύση του Κυπριακού,
ελάχιστοι είναι κείνοι που πιστεύουν ότι θα κάμει τουλάχιστον ό,τι εξαρτάται από το χέρι του για
να σημειωθεί πρόοδος σ' αυτές...
»Ο κ. Κυπριανού με τον ανασχηματισμό της Κυβέρνησής του και τον αδέξιο χειρισμό όλων των
άλλων σοβαρών προβλημάτων του λαού, απόδειξε για άλλη μια φορά πόσο δίκαιο είχε το
Α.Κ.Ε.Λ. όταν τον περ. Μάιο διαχώρισε τις ευθύνες του από τον ίδιο και την Κυβέρνησή του...
»Ο κ. Κυπριανού έχασε κάθε ευκαιρία που του προσφέρθηκε ν' ανταποκριθεί στις προσδοκίες
του λαού, απότυχε σ' όλους τους βασικούς τομείς της πολιτικής του κι έπαυσε έτσι ν'
απολαμβάνει της εμπιστοσύνης της μεγάλης πλειοψηφίας...
»Το Κόμμα μας υποστηρίζει ότι ο αγώνας για επιβίωση και ανεξαρτησία που διεξάγει ο λαός μας
χρειάζεται ένα Πρόεδρο που να πιστεύει και να εφαρμόζει με συνέπεια τη γραμμή Μακαρίου και
θα συμβάλει αποφασιστικά στον σχηματισμόν μιας πολιτικής, πραγματικά αντιπροσωπευτικής
κυβέρνησης. Κι αυτός δεν μπορεί νάναι ο κ. Κυπριανού που έδωσε εξετάσεις κι απότυχε
παταγώδικα...».
Με αυτούς, λοιπόν, τους τίτλους το Α.Κ.Ε.Λ. εκόσμει τον μετέπειτα εκλεκτόν του. Ο ηδονικός, όμως,
υμέναιος της κοινοπραξίας και του «μίνιμουμ προγράμματος» δεν υπήρξε και αυτός συνεπής και
ανέφελος. Μετά ένα και ήμισυ περίπου έτος, ήτοι το φθινόπωρον 1983, το Α.Κ.Ε.Λ., διαφώνησαν προς
την στάσιν του Σπ. Κυπριανού να μη δεχθή άνευ όρων τας προτάσεις Γκουεγιάρ, εχολώθη και τον
προειδοποιεί ότι «αναλαμβάνει σοβαρές ευθύνες», με την παράλληλον διαπίστωσιν ότι η συνεργασία
των «περνά σοβαρή δοκιμασία».
Όσον διά τον Αρχιεπίσκοπον Κύπρου, παραδοσιακήν ηγετικήν φυσιογνωμίαν του εκεί Ελληνισμού, το
Κόμμα αφού συνέβαλε, το 1977, εις την ανάδειξίν του, χαρακτηρίζον αυτόν ως «άξιον» και
«δημοκράτην», το 1982 έφθασε μέχρι του σημείου να τον χαρακτηρίση «μοιχόν της Ιστορίας»
(«Χαραυγή», 19.7.1982). Μίαν ημέραν βραδύτερον ο Αρχιεπίσκοπος κ. Χρυσόστομος, αμυνόμενος
κατά των επιθέσεων, έλεγε περί Α.Κ.Ε.Λ. τα εξής επιγραμματικά:
Digitized by 10uk1s
«1) Ούτε στον Χριστό πιστεύει, ούτε στην Ελλάδα.
2) Στις συγκεντρώσεις του Κόμματος δεν επιτρέπεται η παρουσία καμμιάς Ελληνικής σημαίας.
3) Στα κομματικά σεμινάρια διδάσκονται τα μέλη να σταματήσουν να θεωρούν τους εαυτούς
τους Έλληνες και να συνεταιρισθούν με τους Τούρκους, σ' ένα ομόσπονδο ανεξάρτητο κράτος.
4) Ο Εθνικός Ύμνος δεν ψάλλεται στις συγκεντρώσεις του Α.Κ.Ε.Λ.
5) Το Α.Κ.Ε.Λ. εγκατέλειψε τον Μακάριο, για να επανέλθει αργότερα κοντά του, υποστήριξε τον
κ. Κληρίδη, για να τον αποκηρύξει αργότερα, αποκάλεσε τον κ. Κυπριανού ανάξιο, ανίκανο και
αναποφάσιστο, για να συνάψει τώρα συμφωνία μαζί του.
6) Αποδέχθηκε κατ' αρχήν το Αμερικανικό σχέδιο και αργότερα τις «Ιδέες Βαλτχάιμ».
7) Εξαρτά την φυγήν των Τουρκικών στρατευμάτων κατοχής και την επιστροφή των προσφύγων
από τα αποτελέσματα των διακοινοτικών συνομιλιών.
8) Φανερά τάχθηκε εναντίον της πολιτικής Παπανδρέου».
Όσον αφορά τον Α. Παπανδρέου και την πολιτικήν του, το Α.Κ.Ε.Λ. δεν υπήρξε καλλίτερον. Αφού
εχαιρέτισε την εκλογήν του, μετεστράφη ύστερα και, τον Μάιον 1982 κατηγόρησε τον Έλληνα
πρωθυπουργόν ότι επεμβαίνει εις Κύπρον όπως και η «Χούντα» και περίπου τον εταύτισε με τον
Ντενκτάς, τους εισβολείς και τους ιμπεριαλιστάς!
Αυτό, λοιπόν (εν συνόψει, μάλιστα!), είναι το πραγματικόν πρόσωπον του υπό ψευδωνυμίαν
Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου.
Digitized by 10uk1s
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Γράμμα σ' εσένα που έφθασες μέχρι το τέλος
Αγαπητέ αναγνώστη,
Δεν μου αρκεί ότι διάβασες ‐και ίσως ταλαιπωρήθηκες ψυχικά‐ τις τόσες δεκάδες σελίδες αυτού του
βιβλίου. Θα ήθελα να πω λίγα ακόμα. Αυτό που είδες να αναπτύσσεται μπροστά σου χρονολογικά, με
ορισμένα μόνο αναγκαία άλματα εμπρός και πίσω, δεν είναι βέβαια η Ιστορία του Α.Κ.Ε.Λ. από το
Άλφα μέχρι το Ωμέγα. Είναι όμως μια σημαντική συμβολή για την συγγραφή αυτής της Ιστορίας. Στις
σελίδες που πέρασες εξετάστηκε, κατά κύριο λόγο, η στάση που τήρησε αυτό το κόμμα στα μεγάλα
θέματα της Κύπρου και της Ελλάδος, με κυρίαρχο, όπως είναι φυσικό, το εθνικό ζήτημα, δηλαδή τον
αγώνα για την Ένωση.
Αναγνώστη μου, όποιος κι αν είσαι,
Τα λόγια μου που διάβασες στις σελίδες που προηγήθηκαν δεν διακρίνονταν ούτε για ιεραποστολική
επιείκεια, ούτε για επίπλαστη αντικειμενικότητα, ούτε για ψυχραιμία ιστορικού «από καθέδρας» που
ισορροπεί την σκέψη και το αίσθημά του μεταξύ των σημείων στίξεως και τέρπεται με τις
υποσημειώσεις των υποσημειώσεων. Ούτε και προσδοκώ εγώ κάποια βράβευση ή διάκριση, ώστε να
προσέχω τι λέω και πώς τα λέω για να μη φέρω σε δύσκολη θέση τις κριτικές επιτροπές των
«συνετών» και «φρόνιμων». Εγώ τα λέω χύμα κι όποιον πάρουν τα σκάγια. Τα λέω έτσι, όχι από
απυρόβλητη γωνιά, μα με βαθιά επίγνωση των κινδύνων που αναλαμβάνω. Επί τέλους εγώ είμαι μόνο
δημοσιογράφος και αγωνιστής, χιλιομαχαιρωμένος μάλιστα από το Α.Κ.Ε.Λ. και το Κ.Κ.Ε. (και όποιος
αμφιβάλλει, ας έρθει να του δείξω τις εκδόσεις της «Χαραυγής», του «Ριζοσπάστη» και άλλων
συνοδοιποριακών φύλλων).
Αλλά, αναγνώστη μου, κι αν ακόμα δεν πείθεσαι ότι τα δικά μου λόγια μαρτυρούν την αλήθεια, αν σου
πέρασε από την σκέψη ότι είμαι βαλτός ή νοσηρά επηρεασμένος, σε καλώ να κάνεις ένα πείραμα.
Ξεκινώ βέβαια από το ότι η αλήθεια και η ιστορική πραγματικότητα είναι και ο δικός σου καημός.
Λοιπόν, να το πείραμα: Προσπάθησε, με καθαρό μυαλό, να ξαναδιαβάσεις αυτό το βιβλίο
παραλείποντας (με αηδία ή επιφύλαξη, αν θέλεις) ολότελα τα δικά μου λόγια που, άλλωστε, είναι
μάλλον λίγα και αποτελούν συνδετικές γέφυρες ‐περάσματα‐ από το ένα ντοκουμέντο στο άλλο.
Δηλαδή, μη διαβάζεις τα δικά μου αλλά μόνο όσα είναι σε εισαγωγικά. Αυτά που λέει το ίδιο το
Α.Κ.Ε.Λ. και το Κ.Κ.Ε. ή που άλλοι ‐όχι εγώ‐ γράφουν για τα δυο κόμματα. Διάβασε μόνο αυτά (που τα
στοιχειοθέτησα μάλιστα με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορείς να κάνεις το πείραμα) και όταν φτάσεις,
για δεύτερη φορά, στο τέλος ρώτησε την καρδιά και το μυαλό σου. Τότε θα δεις...
Όσον αφορά εμένα, αναγνώστη μου, απλώς πίστωσέ με με τον μόχθο που απαιτήθηκε, για τόσα
χρόνια, να αναζητώ και να συλλέγω υλικό. Αυτό το υλικό ‐να ξέρεις‐ είναι αδιάψευστο. Μερικά
στοιχεία αυτού του βιβλίου είναι γνωστά και από άλλες εργασίες, άλλα είναι ξεχασμένα και άλλα
ολότελα άγνωστα και αδημοσίευτα.
Αλλά ‐επί τέλους‐ γιατί σου μιλώ; Υπάρχει, μήπως, πιθανότητα να σου έκαμα προπαγάνδα, ώστε να
την συγκαλύπτω με αυτά τα λόγια; Ήταν δυνατό να σου κάμω πλύση εγκεφάλου; Ούτε προπαγάνδα
ούτε πλύση εγκεφάλου είναι δυνατόν να γίνη πια, όταν όλους μάς ωρίμασε η τραγωδία. Έχεις
αισθητήριο, έχεις πείρα, μπορείς να καταλάβεις...
Εκείνοι που δεν πρόκειται να καταλάβουν ποτέ τίποτε είναι οι ηγέτες του Άξονα Α.Κ.Ε.Λ.‐Κ.Κ.Ε.
καθώς και οι ξένοι πάτρωνές τους. Και δεν θα καταλάβουν όσες εκατοντάδες σελίδες του
Παπαγεωργίου και αν φωτοτυπούν επί εβδομάδες, από βιβλία περιοδικά και εφημερίδες, όπως συνέβη
Digitized by 10uk1s
προ δύο ετών με την βουλγαρική εκείνη ομάδα που, εδώ στην Αθήνα και εκεί στην Λευκωσία,
φωτοτυπούσε τα γραφτά του Παπαγεωργίου, για να τα διαβιβάση «όπου δει»! (Ξέρω τα ονόματα και
τα καθέκαστα και διαβλέπω τα ελατήρια και τις προθέσεις).
Αναγνώστη μου, όσο ο Θεός μου αφήνει πνοή, δεν θα πάψω να πολεμώ για την αλήθεια, όποιο κι αν
είναι το προσωπικό τίμημα. Όσο με παίρνει ο χρόνος και με αφήνουν οι περιστάσεις, θα γράφω.
Ευτυχώς η ασκητική μοναξιά μου, μου δίνει ακόμα αυτή την πικρή δυνατότητα.
Με εκτίμηση στην ευθυκρισία σου
Αθήνα, Ιανουάριος 1984
ΣΠΥΡΟΣ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ

Digitized by 10uk1s

1
Γ. Πικρού, Το χρονικό της Μακρονήσου, σελ. 204
2
Ελληνική Κύπρος, τεύχος 8, σελ. 6, Κένταυρος, 7.11.1949 και Χριστιανική Σπίθα, φύλλον 361.
3
Βραδυνή, 5.11.1975
Digitized by 10uk1s

ΑΚΕΛ ΤΟ ΑΛΛΟ ΚΚΕ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

ΑΚΕΛ ΤΟ ΑΛΛΟ ΚΚΕ

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ΑΚΕΛ ΤΟ ΑΛΛΟ ΚΚΕ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΣΠΥΡΟΥ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ

Όσον αφορά την διακηρυσσομένην υπό του Α.Κ.Ε.Λ. εν είδει κανόνος ζωής και μέτρου των πάντων,

Πρέπει να εκτεθούν και όσα εν συνεχεία έγραφεν η «Χαραυγή» του Α.Κ.Ε.Λ. ως λόγους, ένεκεν των

Η Χαραυγή, ημερήσιον δημοσιογραφικόν όργανον του Α.Κ.Ε.Λ. καταδικάζει (24.11.1966) την

Και την 31ην Οκτωβρίου 1946 θα επανέλθη ο ίδιος διά να υπενθυμίση με πολλήν λυρικήν διάθεσιν

»Στις συγκεντρώσεις αυτές θα χαιρετίσουν σύμφωνα με προκαθωρισμένο πρόγραμμα

»Κλασσικόν παράδειγμα των ανωτέρω αποτελεί η περίπτωσις της υποστηρίξεως της

Την 16ην Φεβρουαρίου 1947 πραγματοποιείται παγκύπριον συλλαλητήριον. Ομιλεί ο μητροπολίτης

»Ελληνισμός και κομμουνισμός είναι έννοιαι ασυμβίβαστοι και καταστάστεις

«Τον Μακάριον εγνωρίσαμεν προσωπικώς κατά δραματικήν περίοδον του Έθνους (1947‐1949),

«Είναι ‐έγραφε χαρακτηριστικώς‐ καθαρό πως η Κυβέρνηση των Αμερικανοάγγλων

«Όλη η ιμπεριαλιστική υπηρεσία και η Ελληνική μοναρχοφασιστική βρωμιά επιστρατεύθηκαν

»Μετά από την ανταλλαγή των τυπικών, ο Νίκος μίλησε. Ανεφέρθη με λίγα λόγια στην Έκθεση

‐«Ενδιαφερόμενοι μόνον διά κομματικήν επικράτησιν, μετέβαλον τους Μητροπολίτας εις

»Κι είναι γι' αυτό το λόγο που οι φαύλοι της Αθήνας δηλώνουν πως δεν πρόκειται να δεχθούν

«Όνειδος πραγματικόν αποτελεί το βδελυρόν σύνθημα «αυτοκυβέρνηση», την οποίαν

«Εφθάσαμε λίγο μετά τα μεσάνυκτα έξω από ένα τεράστιο κτίριο που έμοιαζε με μεσαιωνικόν

Η θρασύτης των Ακελοκομμουνιστών ήτο, πράγματι, απύθμενος. Ενώ ηναγκάζοντο να παραδεχθούν

Πράγματι, ο Μακάριος (ως εγράφη ήδη) μετέβη εις Φλώριναν, Καστοριάν και Κοζάνην, επιθεώρησε

Όταν, το 1952, απεσκίρτησεν από το Α.Κ.Ε.Λ. ο κορυφαίος ηγέτης του Αδάμ Αδάμαντος, προέβη εις

Αρκετά και διαφωτιστικά παρετέθησαν διά τας εκκαθαρίσεις του 1952. Αξίζει εκ των παρατεθέντων

«Στην περίπτωση του αποικιακού, εθνικο‐απελευθερωτικού αγώνα μια ήταν η λενινιστική

Εις όσα εμετικώς αντεθνικά έλεγον κατά των Κυπρίων αγωνιστών το Α.Κ.Ε.Λ. και το Κ.Κ.Ε., την 12ην

»Και ακόμα όλα αυτά σχεδιάστηκαν και μπήκαν εμπρός σε συνεννόηση και συμφωνία με τους

Εις αυτό το λυσσώδες ξέσπασμά του ο Ζαχαριάδης προσέθετε και τας συμβουλάς του προς τους εν

»Με άλλο ανακαλυφθέν σήμα, ο Γούσιας αναφέρει εις τον Ζαχαριάδην ότι εις περίπτωσιν που

»Αντί να χωρίση τας ευθύνας της από την προδοσίαν, την υιοθέτησε. Αντί να καταδικάση τους

Αι μυστικαί υπηρεσίαι του Κυπριακού υπουργείου Εσωτερικών, εκπαιδευθείσαι και

Περισσότερον επιγραμματική διαζωγράφησις του χαρακτήρος των Κυπρίων Κομμουνιστών δεν

«Υπήρξαν Σταλινικοί και Αντισταλινικοί! Κρουτσεφικοί και Αντικρουτσεφικοί! Ενωτικοί και

You might also like