Professional Documents
Culture Documents
Badam Regawe Gulchin 2-2
Badam Regawe Gulchin 2-2
به
ده
وانییکوردیو
کانیرۆژنامه
قوتابخانه
ردهمیقهڵهموموراجعات
سه
دوهم
بهرگی
کتێبیدوهم -
1
فائهمین
وشیروانمسته
نه
دهمرێگاوهگوڵچنین؛
به
وانییکوردیو
کانیرۆژنامه
قوتابخانه
ردهمیقهڵهموموراجعات
سه
دوهم
بهرگی
کتێبیدوهم -
1023زاینی
ISBN: 978-614-01-1020-5
شیدوهم :
به
موموراجهعات
میقه
ڵه رده سه
مانیعیراق 179 ................................................................................. .كوردوپارله
1
جلیسهكان 179 .........................................................................................
1.1
.مه
كانیكورد 182 .............................................................................
نائیبه
وڵی .هه
2.1
.3.1كوردوئینگلیز 184 ......................................................................................
مانیعیراق 186 ..............................................................
:كوردوپارله
ڵگه
كانی .به
4.1
ی201 .............................................................................. 1931 یماننامه
.كوردوپه 2
نوریسعید 201 ..............................................................................
تی زاره
.1.2وه
نیه 204 ....................................................................................
طه تیوه
یئه
.هه
2.2
ڵبژاردنی208 ................................................................................. 1931
3.2
.هه
یماننامهی210 .......................................................... 1931
كانى:كوردوپه .به
ڵگه 4.2
شێخمهحمود 259 ............................................................................. ی
وه
ڵچونه
. 3
تێهه
بۆبێالیهنكردنی 259 ...................................................
عیراقی
ئینگلیزی-
وڵدانی
1.3
.هه
یهكانی 260 .......................................................................................
.چاالكی
2.3
شكركێشییعیراق 260 ................................................................................
3.3
.له
یسێقۆڵی 262 ............................................................................ كێ
كۆمه
.گهله
4.3
حمود:كۆتاییقۆناغێك 262 ..............................................
شێخمه دانی
وه سته
.خۆبهده
5.3
شێخمهحمود 263 ..........................................................
یوه
ڵچونه
كانی :
تێهه ڵگه .به
6.3
یسهڵ 277 ....................................................................................لیكفه
.كوردومه 4
یكورد 277 ............................................................................كێشه
سهڵو.فهی
1.4
.2.4قانوناللغاتالـمحلیة 278 ...............................................................................
یشیعیراق 279 ......................................................................................
.جه 3.4
لیكیسلێمانی 280 ...........................................................................
یسهڵ،مه
.فه
4.4
وههواره 280 ....................................................................
ئه نه
هارهو
وبه
ئه .نه
5.4
یسهڵ 281 ................................................................
لیكفه
ڵگهکانی:كوردو
مه .به
6.4
گهالن 301 .................................................................................. ی ڵه
كۆمه
.5كوردو
یكورد 301 ................................................. رباره
النده
ی
گه ڵه
كۆمه
كانی
یه ی.1.5راسپێر
گهالن 302 ....................................................................
ی ڵه
كۆمه
كوردبه
.هیوای
2.5
هێزیمانداتۆر 304 .......................................................................
كانی .راپۆرته
3.5
كانیكورد 305 ..................................................................
خواسته
ی
وه
تکردنه
4.5
.ره
گهالن311 ................................................................
ی
ڵه
كۆمه
كانی:کوردو ڵگه .به
5.5
شیسێیهم :
به
بابهتیرۆژنامهوانی
وانی 347 ..............................................................................
رۆژنامه
ی
وشه
ندێ
.هه
1
یكوردی 353 ................................................................. وانی
رۆژنامه
ی
دارایی
ی
.كێشه
2
.پێشکهوتن 353 ...........................................................................................
1.2
یكوردستان 354 ................................................................................. .دیاری
2.2
.3.2ژیان 355 .................................................................................................
.4.2روناکی 358 ..............................................................................................
.گهالوێژ 358 ..............................................................................................
5.2
.ههتاو360 .................................................................................................
6.2
واڵیكورد 361 ........................................................هه موڵیو
سته
ئه (أختر)ی
ی
.رۆژنامه
3
فارسیلهتوركیا 361 ..................................................................
به
وانی
.رۆژنامه
1.3
یأختر 365 ..........................................................................رۆژنامه
ی
رباره
.ده 2.3
ئێرانیدا 367 .............................................
سیاسی
هۆشی
ماڵندنی
اخترله
خه وری
.ده
3.3
یاختردا 367 ................................................................ رۆژنامه
كوردله
واڵی
.هه
4.3
نیكورد 375 ............................................. خێڵهكا
واڵی
هه یبهغدادیو (الزوراء)
ی
.رۆژنامه
4
.1.4الزوراء375 ...............................................................................................
كوردی(385 ..................................................... )1958-1939 بیستراوبه
یاندنی
.راگه 5
غداد(بهغداد387 ................................................. )1939
رادیۆی
به ی
كوردی
شی
.به
1.5
كوردستانلهیافا(388 ................................................... )1944-1942
رادیۆی
.2.5
مههاباد(390 ........................................................... )1946
كوردستانله
رادیۆی
.3.5
قاهیره(392 .............................................. )1961-1957
رادیۆی
ی
كوردی
شی
.به
4.5
یتهموزی393 ..............................................1958 وانییكوردیو شۆڕشی 14 .رۆژنامه
6
مهنی393 ....................................................................................
.قانونیچاپه
1.6
عیراقدا 394 ..............................................
یكوردیله
رۆژنامه
وانی تهموزو
.شۆڕشی
2.6
ئێراندا 400 ..............................................
یكوردیله
رۆژنامه
وانی تهموزو
.شۆڕشی
3.6
یهكان 405 ................................................ڵبهكاتنامهكوردی
.شۆڕشیتهموزو
گێچه 4.6
رۆژنامهوانی 407 ...................................................
مافی
پاوانكردنی
بهعسو.هاتنی
5.6
وانییکوردی 413 ...................................................................کانیرۆژنامه
.قوتابخانه 7
یهکان413 .................................................
درخانی
وانیی
به رۆژنامه
ی
.شام:قوتابخانه
1.7
وانییکوردی 416 .................................................
رۆژنامه
نگیجیهانییدوهمو
2.7
.جه
یبهدرخان 419 ...................................................
وانی
یرۆژنامه
قوتابخانه .3.7سیماكانی
گهالوێژ(420 ................................ )1949–1939 ی
رۆژنامهوانی
ی.عیراق:قوتابخانه
4.7
یموكریان 421 ......................................................
رۆژنامهوانی
ی.ئێران:قوتابخانه
5.7
یتایبهت 429 ............................................................................
الوێژ:لێکۆڵینه
وه 8
.گه
رجیدهرچونی 429 ...............................................................................
لومه
.هه 1.8
دهرچونی 431 ............................................................................................ .2.8
.3.8داخرانی 431 .............................................................................................
رهكانی 431 .........................................................................................
نوسه
.4.8
رامهتی 431 ...............................................................................
یده رچاوه
.5.8سه
وهی 431 .........................................................................................
.باڵوبونه
6.8
كانی 432 ...........................................................................................
ته .بابه
7.8
كهم*
شییه
1
به
ژیان :
كوردی
ی
نترینرۆژنامه
بهتهمه
6291 - 6291
به
ش
ی
یه
كه
م:
ژیا
ن:
به
تهم
ه
نتر
ین
رۆ
ژنا
مه
ی
كو
رد -1926
كـوردی
ی
نترینرۆژنامـه
مـه
ته
بـه
ژیان :
(:
مناونیشانه
)به
211
2 پێشتر،ساڵی(
مکتێبه
شه
یئه مبه
ئه
*
ی وه.
ته
خۆچاپوباڵوکراوه
ربه
کتێبێکیسه
)به
1938
31
62
-
31
10
یژیان
رۆژنامه
یدا
كـه
ژێـرناوه
،لـه
رچـوه
ده سـلێمانی
دالـه
1924
ئاغستۆس(ئـاب)ی
ی 18
له
)كه
وه
(ژیانه
ی
1ژ
21
ژ
اڵملـه
چـێ
"،بـه رده
جارێكده
ی فته
هه
تیه
حكومه
یه كی
ته
زه
غه
یه
ته
زه
مغه
":ئه
ناسینداوه
به خۆی
مجۆره
به
چێ"
رده
جارێكده
ی فته
،هه
یه
،ئیجتیماعی
دهبی
،ئه
سیاسی
یه كی
ته
زه
غه
یه
ته
زه
مغه
":ئه
به
گۆڕیوێتی
دواوه
به
وه)
(ژیانـه
راگرتنی
وخۆدوای
،راسته
سلێمانی
داله
1926
دوهمی
كانونی
ی
21
له
(ژیان)كه
ی
1 ژ
یـه
ته
زه
مغه
":ئـه
ناسـینداوه
بـه خـۆی
وه ژیانـه
ی مانپێناسـه
هـه
.بـه
رچـوه
و،ده
ئه
كێشانی
ودرێژه
ووهك
دواوه
بـه
2
سـاڵی
ی 63
ژ
اڵملـه
چێ
"بـه رده
جارێكده
ی فته
،هه
یه
،ئیجتیماعی
دهبی ،ئه
سیاسی
یه كی
ته
زه
غه
كوردیه"
یه كی
ته
زه
،غه
چێ
رئه
جارێكده
ی فته
،هه
ێ
نوس
موشتێكئه
":هه
مه
به
گۆڕیوێتی
ی
21
ئینتیشـار
(:تـاریخی
وه
كردۆته
دوباره
ی
مژماره
یه
كه ی
وه
باڵوبونه
دارۆژی
كانی
موژماره
هه
له
سلێمانی)
1926
سانی
كانونی
رچونی
كانی ده
قۆناغه
.6
رچونكردوه:
ده
به
ستی
ده
روتاره
به
مسهسلێمانی
داله
1926
سانی
كانونی
ی
21
ژیانله
حوبـو.
مه
حكومی
تدامه
حه
قیقه دیمانوله
بوكه
وئینقیالبه
ئه
عروزی
مه
سلێمانی
لیوای
كه
علومه
"مه
.نیهایـه
ت وه
یـكمـابوه
مابـو،تار
نـه
هـات،رونـاكی
ئسـیراته
وته
ئه
هاتوشی
روه
شمانهه
كه حبوبه
مه
ته
زه
غه
كــهمان
ته زه
غه
ونــوری
وه
ژیانــده
ی،ئێمــه
الكه
تــه فه
و
ئــه
هێنــانی
دوایــی
مبــه
زه
موعــه
حــامی
قهتی فه
شــه
تێكیموناسـی تامـوده
وه
)هـه )(.ژیانـه
نرا(ژیانـه
وه سویربكاناوی
محاڵه
ته ی
ئه وه
.بۆئه
ڵگیرسایه
وه
هه
رچاوی
یخسته
بـه گوێ
وئه یدابه
وه
،ئه بتوێنێته
دڵ
كه ئادابێ
زینوبه
ئاوازێكی
حه به
رابوردوی
تی
الكه
فه
ئهدا.
تی
عیبره
رسێكی وعه
ده ونه واران،به
خوێنده
ئهبو
ۆئێمه
وهشب
ژیانه
ی وره
،ده
وه
بوبوه
راتوئیستیقبالمانساغنه
موقه
ده ی وه
رئه
به رله
"دیسانهه
دهرات
موقـه
كـه كه
مایه
،یاخوسینه
نه
یه ته
موه
ئه میسالێكی
مانكه
ته
كه زه
ها،غه
ژینومردنی
وه خێكی
به
رزهبه
تمهغدوربو".
قیقه خراوحه
رنه
ئه ده پێ
ی
قیقیه
حه تی
دا،سوره
نیشانئه رده
په
رده
تمانپه
وجودیه
ومه
گوڵچنین
مرێگاوه
ده
به
12
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
یداو
ـد،رۆحێكــیتــازه
یانـ گه
مانی
كه
ویســته خۆشه
تهنــه
وه
ی
وه
مانــه
ی
مــژده
خیر،كــه
یامیئــه
"پــه
تـازه
و یـه كی
وره
ده
وتـه
)شكه
وه (ژیانـه
ی تـه
زه
غه
وه
ته
به
وموناسـه
بۆمان.بـه
خشی به
بهدی
ئه
تێكی
عاده
سه
بـه
پێشـوی
نـاوی
نهالـه
سیلوئیرشادبكانـاوی
نـرا(ژیـان)تـه بونوژیانمانتهم
ی وه
و،بۆئه
شاوه
گه
ویسـته
مان خۆشه
تـه
زه
مغه
ودوائه
له
مه كه
یه
مانهه
وره
گه
.ئینجائومێدی
وه
دواییه
)و(و)ێكی
دو(ه
البردنی
پێشـكه
وتنو ژیانمانوبـه
به موناسهبهتیببێ
دار،كه
قاالتی
فائیده و،مه
كببێ
موالیه
هه
نهتی
معاوه
نائیلی
یه
بنێررێت. ته
زه
مغه
تمان،بۆئه
عاده
سه
سعودبفه
رموێت". كومه
ته
عاال(ژیان)مانموباره "ئیترخوای
وه.
كاته
رونئه
كه
رۆژنامه
ی
سمی
ره
رێبازی
روتاره
ئه
مسهی
وه
خوێندنه
ئـه
موه
حموده
شێخمـه
كوردستانوشۆرشی
حكومهتی
زرانی
دامه
هۆی
به
داكه
ئه
وه
تبه
تائیشاره
ره سه
كردوه.
ورزگاری
وتوه
كه
فریای
بریتانیایه
ستی
به
مه
م)كه
زه
موعه
،تا(حامی
ناوبچێ
له
ریكبوه
خه
واڵته
ئاخۆ
بوه
دیارنه
كه
ناوچه
نوسی
چاره
وه
موسڵه
والیهتی
ی
كێشه
هۆی
به
داكه
ئه
وه
تبه
ئینجائیشاره
ئـه
م ی
وه
ئـه
اڵمدوای
)،بـه
وه
(ژیانـه
نـاونـراوه
كه رۆژنامه
عیراق.بۆیه
به
درێ
رتوركیا،یانئه
سه خرێته
ئه
ژیـانی
ی
ێنو
قوناغی
ی كونیشانه
رعیراق،ئیتروه
سه
ته
خراوه
كجاری
یه
و،موسڵبه
وتوه
الداكه
به
یه
كێشه
(ژیان) .
به
)كراوه
وه (ژیانه
یشله
كه
رۆژنامه
ناوی
كهناوچه
سیاسی
دئه
دیب محه مه
رده می
.سه
6
.
6
میل
.ج.ص(جـه
ودیـارنیـه
نوسراوه
نه
بوه
به ری
ڕێوه
ریابه
سه
رنوسه رچوه كێ
ژیانده
تاكه
ره
سه
بوه
ئهو
زانێ
روائه
تادانوسیوه
،خوێنه ره
سه
یه كی
ندژماره
چه له
اسی
سی
ندوتارێكی
روتاروچه
)سه
صائی
كانی
نوســینه
لـه
ی
كـه
یه
ی
.بهشــدار
ماوه
نـه
نگـی
كده
نـدژمارهیــه
اڵمپـاشچه
كـه.بــه
رۆژنامه
رنوسـه ری
سه
لـه
،كـه
وما)یـه
خـه
(لـه
چیرۆكـی
ی وه
نـه
باڵوكرد
پێـدانی
درێـژه
ربه
،هه
كه وێ
رچاوئه
كوبه
دا،وه
كه
رۆژنامه
كردبو .
ستیپێ ده
وه
وه
ژیانه
ردهمی
سه
زیز(م.أ) عه
دئهدی
مه
محه
كه
واباوه
1927
ی
9
ی
1
ی
81
ژ
–1926
ی
1
ی
21
ی
1
ژ له
و(م.أد)بوه،
نوسیوێتی:
دا،ژیان
رچونی
رده
سه
ساڵێكبه
ڕبونی
تێپه
ی
بۆنه
به
مساڵی
ژیان "دوه
كردوهو
حهقی
ی
عه
مودافه
ختێ
مووه
هه كه
ڕانه
مالپه
.ئه
عومری
مساڵی
دوه
هاری
به
نایه
ی
"(ژیان)پێ
رفی
داسه
ملیوایه
كوردوئه
وتنی وپێشكه
رزی
ربه
سه
رێگای
له
ئامالی
گانه
یه
و،كه
وه
بۆته
تجیانه
قیقه
حه
له
وعێ
مونـه
هـه
به
،كه
ڕیف
سه
موته
نابی
ئابجه
تمه
عاده
سه
توچاودێری
هیمه ی
واسیته
مڕۆبه
،ئه
بوه
ساعی
مه
فكاری
ئـه
شری
(.ژیان)بۆنه
الیقه
بناوبردنی
ده عیلموئه
یه كی
سته
گوڵده
،به
كۆشێ
ئه
مانتێ
وه رزبونه
بۆبه
رهـه
موكوردێـك سه له
خێوكردنی
دانوبه
تپێ
غبه
ره
مه
رئه
به
.له
رئازاده
ی
حوڕوسه یهك
حیفه
سه
موفیده
)927
سانی كانونی
ی 27
،
51
(".ژیان،ژ
پێویسته
و تهنسـی
یـه
زیفه
موه
ئـه
بۆئیفاكردنـی
نده
به
هیمهم
عالی
مه
ی
ڕیف
سه
موته
مری
وئهرتهنسی
سه
"له
ئامـالی
رجومانی
حسیاتوتـه
یشزبانی
ته
زه
وغه
نه
ته
وه
رهقی
ته
ی
واسیته
عه
تبه
مه
رموراوم.چونكه
عینفه
ته
رعوهده
كرد. وده
مقبوڵ
یه
زیفه
موه
لئیفتیخارئه
عه
،مه
ته
میله
نگاوبهـاوێ
تهـه
نیـه
ده
مه
ی
كپیشانبـداوبـۆسـاحه
قیه ره
رۆژته
مانرۆژبه
كه
ته
زه
"بۆخاتریغه
وه
".هێڵنه
شنه
به
مانبێ
كه
ته
زه
وشیعرغه
قاله
مه
ناردنی
مله
كه
دیبانئه
رانوئه
وه
مومنه
هه
ئیستیرحامله
دانوسیوێتی:
134
ژ
،له
زیاترپێشبكه وێ
داوه
وڵی
داهه
مه
رده
مسه
ژیانله
موقاریئینی
كیرام هه
"بۆزانینی
تـهن
عاده
كـه
دا،سـلێمانی
جنـوبی
كوردسـتانی
له
كه
كانمانه
ریه
كیرامه موقاریئینومشته
هه علومی
"مه
واتی
ده
سـبابوئـه
ئه كاتو،چونكـه
تیـائینتیشـارئـه
ی یـه
ته
زه
مغه
نهائـه
،تـه
عمومیـهتی
زێكی
ركه
كومه
وه
وه
رئـه
بـه
مانئینتیشـاربكـات،له
كـه ته
زه
بوغه
كزیاترقابیلنـه
یه فعه
ده
ی
فته
هه
ماننوقسانبوله
كه عه
تبه
مه
رجبكرێ.
خۆیاده
قتی
وه
علوماتێكله
وادیسێكومه
موحه
بوهه
مومكیننه
یته
منوقسـانیه
وئـه
محاڵه
ئه ركی
،ده
كرهمی
ئه
ی
ڕیف
سه
موته
ی عادهت
سه
و،بیلخاسه
لیه
محه
"حكومهتی
یواسـیته
رموو،بـه
فه رهتی
شوه
دامه
دیه
له
به
گهڵ
مانله
كه عه
تبه
مه
واقیساتێكی
مونه
هه
رموو،بۆئیستیكمالی
فه
ت:دوشـه
موان ڕه دوكـه
ی فته
هه
وه
ممانگه
ئه ی
1له
بۆمانئیكمالكراو ،
وه دیه
له
وبه
یهی
موشارئیله
هیمهتی
مان عهكــه
تبه
ودوامه
لهمــه
بیعی
كات.وهتــه
ـارئــه
مانئینتیشـ
تهكــه
زه
ك،غه
فعهیــه
موانده
كوپێنجشــه
فعهیــه
ده
ینلـه
كـه رجـائه
وه رئه
به
ت،له
كا
ئیختیارئه
وه نه
تووهته
خزمهتی
میله ناوی
زیاتربه
لعاده
وقه
فه
فێكی
سره
مه
نـاوی
بـه كـه
ته
زه
غه
ی
ئابونـه
دهلی دابـه
خـۆی
قتومیعادی
وه رمونو،له
تمانبفه
نه معاوه
كانمانكه
ریه
مشته
ینكهلـه
خسـوس كه كوردستانئه
كانی روعالموفازیله
منه
وه رمونو،رجایشله
بفه وانه
بۆمانره
وه دیه
له
به
تمانبفه
رمون". نه معاوه
وه
موفیده
ی قاله
مه
ناردنی
كـهم
یه
.جـاری
ربچـێ
دوجـارده
ی فتـه
حه
كبتـوانێ
یـه
رۆژنامه
سـلێمانی
مینجـاربـولـه
دوه مه
ئه
بـاری
بـۆ لـه
دۆخێكی
كوردی
ی
وانی
رۆژنامه
گه
ر ئه
خاكه
یشده ری
ئه مه مژیان.ئه
دوه
جاری
وتنبو .
پێشكه
بـه
اڵم رۆژانـه .
بوبـه
وتوئـه
كـه
ێشئه
پـ دراوسێ
غدادوواڵتانی
به كانی
رۆژنامه
شانی
،شانبه
خسایه
بڕه
بۆدواوه.
وه بردۆته
كوردی
ی وانی
رۆژنامه
سیاسی
قۆرتی
موجارێ
هه
بـوه،
رنوسـه ری
عیرفـانسه
عهلی
كه
1931
ی 9ی
4
ی 259
ژ
–1927
ی 9
ی 21
ی
82
ژ
له
جموجـوڵی
ی وه
كـوردو،نواندنـه
وهیی تـه
نه
مـافی
داكـۆكی
لـه
بوه
هه
كاریگه ری
ورێكی
داده
ورۆژانه
ژیانله
ی 6
كـانی
روداوه
دوای
وه
رئـه
به
یان،له
وهیی
ته
نه
مافی
ڵكبۆداوای
خه
كوردو،هاندانی
كانی چاالكه
سیاسی
ولـه
ژیـاندور یـشگیرابـێ
عیرفان
عهلی
چێ
پێئه
،
اوه
زۆرشتگۆڕ
سلێمانی
كهله
1931
یلولی
ئه
شی
ره
وه.
خرابێته
14
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
پیره
مێرد رده می
.سه
4
.
6
به ری.
ڕێوه
به
مێردبۆته
پیره
وه
1932ه
ی
5
ی
9
ی
321
ژ
له
(رازی
ناونیشـانی
مێردبه
پیره
وه ،
حسێننازمه
مردنی
ی
بۆنه
دابه
1932
ی
5
ی
19
ی 322
ژ
له
)نوسیوێتی:
براده ری
منـیشرێبـوارمونزیـك
رچی گ.گه
وه
كحسێننازمبه ردێكی
هامده
كۆچكردنی
"زۆردڵشكستمبه
ده
كرا. رجنه
خه
هیچیپێ
دیه
له
مانچونكوئیتربه
نه
(ژیان)ماننزیكبوبه
اڵمهێشتاهیوادارم .
بوارمبه
به
م.ئێسـتابـه
سـتنـاده لـه
ده (ژیـان)چـاكچـاكی
داوێنی
ستمدایه
ده رێ
و،ده هاتمه
نشینی
گۆشه
ناچارله
ڕمپـێ
زانمبـاوه
ستۆ،ئه
ئه
هاگرتۆته
به
بێته
هیوای
هاوبه
كخۆمبێ
به موه كه
ژیانوچاپخانه
رشتی
رپه سه
بـره
و، خریـداردێتـه
به موكااڵیه
هه یه
هه
نده
مه
ر،ئه
سه
ینه
یبه
پاكده
ی ئیزاده
نابه
كۆشمپه
ده
نكهتێ
كه
ده
خواده
خوازم". یشله
نازموپشتیوانی
كانده
خریداره
منبه
وانی
شـاره
نـاوی
ربـه
هـه
كـه
اڵمرۆژنامه
كردوه .
بـه رشتی
رپه
سه
مێرد
ئیترپیره
416
ژ
–321
ژ
له
بوه.
وه
یه
سلێمانی
ی
كـــــه
پیره
مێـــــردچاپخانه 1938
ی
3
ی
11
ی
553
–1934
ی 8
ی 16
ی
417
ژ
لـــــه
تۆمـار
وه
خۆیـه
نـاوی
بـه
سـمی
ره
بـه
یشـی
كه
رۆژنامه
ئیمتیـازی
گرتـوه .
كـرێ
بـه
سـلێمانی
وانی
شـاره
له
كردوه.
كوردنه
ویسـت توركومـانێكی
كـه
سـلێمانی
وسای
ئه
ی
ڕیف
سه
موته
عقوبی ،
جیدیه
مه
دواوه
به
553
ژ
له
داخستوه.
ی
كه
،رۆژنامه
بوه
یه.
خۆهه
ربه
سه
یه كی
وه
لێكۆڵینه
به
مێردپێویستی
پیره
ردهمی
سه
(ژیان)ی
توانـاولـه
بـه
دا
نوسـین
بـواری
لـه
و ،
كارامـه
داپیاوی
وانی
رۆژنامه
بواری
نله
ژیا
كانی
ره
رنوسه
سه
تـر ،
ئیتـر یـدانێكی
مه
وه
تـه
یانگوێزراوه
كـه
زیفه
وه
ی
وه
ئـه
اڵمدوای
بـه
زابـون .
داشـاره
گشتی ی
رۆشنبیری
كردۆتـه
وانی
ررۆژنامـه
تاسـه
مێـردهـه
پیره
ر
داهـه
ناویـان
.له
ڵگرتوه
هه
ونوسین
وانی رۆژنامه
ستیانله
ده
خۆی.
)ی
(پیشه
كانی
.نوسه ره
9
بوه.
سلێمانی
وانی
شاره
ی
ژیانرۆژنامه
بۆتــه
ی وه
.ئــه
بوبێ
هــه
میشــهیی
دیــاریكراووهه
رانی نوســه
ی ســته
روده
سه
رنوســه پێنــاچێ
یـش
وانـه
یش.ئه
كـه
رۆژنامه
رنوسـه ری
روسه
به
ڕێوه
به
دابۆته
مانكات
،لههه
وانی
شاره
ی
عهكه
تبه
مه
مودیری
خـۆی
تایبـهتی
،ئیشـوكاری
وانی
رۆژنامه
دنیای
یان،جیاوازله
سه ركه
هه
خشبون .
خۆبه
وتاریانبۆنوسیوه
بوه.
هه
ون،بـه
اڵم كـه
رچاوئه
اووناونیشانبه
دا،كۆمهڵێن
ژیان
كهمی
یه
دوساڵی
ی ماره
دژ
سه
به
چاوگێڕانێ
ماوه.
نگیاننه
داده
كوردی
وانی
نوسینورۆژنامه
دنیای كونبونوله
یه
پاشماوه
زۆریانله
)تــێدا
میلصــائی
ج.ص(جــه
ڵــهمی
قه
بــه
نــدوتــارێكی
چه 8
و
2
و
1
تا
ره
ســه
كــانی
ژماره
نوسـینی
نگـی
كده
یـه
نـدژماره
چه
اڵمدوای
.بـه
نوسـێ
وئه
دوێ
ئه
كه
نامه
رۆژ
كوخاوهنی
.وه
وه
ته
باڵوكراوه
وه.
باڵوكردۆته
ڵقه
ئه
به
ی
وما)كه
نیا(له
خه
ماوه
.ته نه
نوسـیوه
. ردهیی
روه
وپـه
سیاسـی
ندوتـارێكی
داچه
48
و
44
و
5
و
2
ژ
زیزئاغا،له
عه
حمهدی
ئه
ماوه .
نه
نگی
ویشده
ئه
ك
یه
ندژماره
پاشچه
15
گوڵچنین
مرێگاوه
ده
به
(بـۆ
ڵقـه
ئه
2
دابـه
11
و
9
ژ
،لـه
رۆشـنبیروتوانـابـوه
رێكی
نوسـه
)،كه
فاسائی
(مسته
كوردی
؟)و،لـه
ژ
پێشناكه وێ
(كوردبۆچی
ڵقه ئه
4
دابه
41
و
41
و
36
و
35
ژ
كان)و،له
مه
ره
موحته
بعوسه
مه
نوسیوه.
ندوتارێكی
ساكسۆندا)چه
نغلۆ -
ئه
قوامی
ئه
له
ربیه
دا(ته
52
لـهژ
ی
وه
له
،جگه
بوه
مانه
وزه
ئه
كانی
بڕشته
به
ره
نوسه
له
یه كێ
شێخساڵح)كه
(شێخنوری
م.نوری
ركوردایـهتی
سه
داله
27
و
26
ژ
،له
وه
)باڵوكردۆته
كوردی
بیاتی
ده
ر(ئه
سه
له
كوتاری
یه زنجیره
وه
21ه
وه
. باڵوكردۆتـه
ندشیعرێكی
چه
45
و
9 و
4
ژ
هاله
روه
.هه
نوسیوه
)ی
نجمه
ی ته
زه
ركوك(جواببۆغه
كه
وه.
1926ه
شومی
ساڵی
ڕینی
تێپه
ی
بۆنه
دابه
49
ژ له
،شیعرێكی
وانه
له
داچهنـ
ـد 94
و
91
و
54
ژ
لــه
وردییــه
ـیعریك
كانیشـ
وه
ره
نوێكــه
كێلــه
یــه
جی ،كــه
ـیدنــه
رهشـ
،لـه
ژ بـوه
نـوێ
دنیـای
كـانی
روداوه
ئاگـاداری
توانای
رێكی
هانوسه
روه
.هه
وه
باڵوكردۆته
ی نوێ
شیعرێكی
نوسیوه.
پێزی
به اڵیهتی
كۆمه
ندینوتاری
داچه
146
و 142
و 139
و
138
و
137
51و
و
29
ژ
،له
بوه
ولێری
هه
روه ری
رۆشنبیروكوردپه
مامۆستایه كی
زیز)كه
بدواڵعه
زیز(عه
ع.عه
كتـه
ب، مه
كانی
كتێبـه
كـوردی
ی رجومه
وته
رده
روه
وپه
كوردی
رزمانی
سه
له
ندینوتاری
داچه
148
و
145
نوسیوه.
31و
ژ
،لـه
وه
بـاڵوكردۆتـه
ی كـان
ووتاره
(ع.و.نوری)كتێ
ئیمزای
دواتربه
جیدكه
ع.واحیدمه
دا(نیزامـی
36
و
34ژ
دا)لـه
دوایـی
وروپاولـه
ی
ئـه وه
پێشوریابونه
ڵمانیا،ئیتاڵیاله
دا(تاریخی
:ئه 31
نوسیوه.
ی
؟)
چۆنه
رانسه
ریقاوفه
ئه
مهی
حیده
موته
ڵمانیا،والیاتی
،ئه
ره
ئینگلته
داریسله
مه
قائیقی
(حه
ناوی
دابه
تری
یه كی
ندژماره
وچه
63
و
41
و
39
و
38
ژ
امارف)له
عروف(میرز
ممه
لسـهفی
دا فه
یه كی
شـێوه
چڕوپـڕدا،لـه
ی رسـته
سـت،لـه
خه زمـانێكی
،بـه
سـتهقی
نه
ی
قسـه
نـدێ
)هه
جیـزه
وه
وه.
داڕشتۆته
دا
3
لـهژ
ێ ،
ب مه
رده
سـه
ئـهو
كانی
نبیره
شـ
لـهرۆ
ێ
ك یـه
نازنـاوی
ێ ب ئـه
كـه
نكوردسـتانی
سه حه
نوسیوه.
)
ت
میلیه
تهنی–
وه
ت ،
میله
تهن–
وه
سهر(
له
تیۆ ری
وتارێ كی
دا
17
16و
لهژ
و ،ك
وتارێ
فا
(مسـته
سـائی
كـی دا،زه
7
ژ
له
مزی دا،ره
6
ژ
گورون)له
حاجی
ونی
(عه
ونی
وعه
وقی
فاشه
مسته
56
دا، و
55
ژ
له
دزه كی
مه
دا،محه
52ژ
تاحله
دا،شاكیرفه
53
ژ
دله
سعه
تحواڵئه
دا،فه
61
ژ
)له
سائی
وه.
كوتاریانزیاتریانباڵوكردۆته
یه كه
ریه
هه
سێكیتر
ندكه
مانوچه
ئه
هیچوتارێكی
61
تاژ
بوبێ،
كه
ته
زه
غه
رنوسه ری
وسه
عه
تبه
مه
مودیری
ئهبێ
زیزكه
عه دئهدی
مه
محه
روتاره
(م.أ).و(م.أد).زۆری
سـه ئیمـزای
بـه
دواوه
بـه
61
ژ
اڵملـه
وه
،به كردۆته
باڵونه
وه خۆیه
ناوی
به
نوسیوه.
ژیانی
كانی
گرنگه
رانی
بـه
موعته
لـه
"پێـرێ
)دانوسیوێتی :
وه
(هاتنه
رناوی
ژێرسه
له
6
كوژ
داوه
یه
وماوه
مێردكه
له پیره
ین".ئیتـربـه
كـه ئه
خێرهـاتنی
بـه
رزی
.عـه
سـلێمانی
وه هێنایـه
شـریفی
گته
تۆفیقبه
حاجی نابی
واڵتجه
یشـئه
نه
كـۆن(بـه
ی شـێوه
به شیعرێككه
به وه
9ه
ژ
.له
خۆی
ژیانی
ندی
ڵبه
مه
كردۆته
سلێمانی
كجاری
یه
بـه
كـردوه
سـتی ،ده
وه
كردۆتـه
بـاڵوی
وه
)ه
(كـوردی
ئیمـزای
وبـه
داینـاوه
وه )یه
سـامی
ندوبی یمه
كه
نوتقه
یشـێوه
دابـه
45و
41
و
37
و
36
و
13
ژ
لـه
تری
كانی
شیعره
وه ئه
دوای
كانی.
مه
رهه
به
ی
وه
باڵوكردنه
بوه.
كوردی
شیعری
كانی
وه
ره
نوێكه
هێزی
به
رێكی
مێردپشتیوانوهانده
.پیره
وه ته
هۆنیوه
تازه
مینشـیعری
كـه
یه
وه
ئه
نگه
ره
دا،كه
42
ژ
داو،قانعله
111
و
87
و
81
و
11
ژ سله
قبێكه
فایه
46
دا و
14
ژ
رلـه
قزێـوه
داو،فایـه
75
ژ
مالبـاپیرلـه
كه
داو،عهلی
61
ژ
له
مدی و،حه
چاپكراویبێ
وه.
یعریانباڵوكردۆته
ش
16
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
تری
بـاڵو رانی
نوسه
ننوسینی
گمه
ده
،به
تێدایه
نشیعری
گمه
ده
دابه
عیرفان
عهلی
ردهمی
سه
ن)له
(ژیا
یانكردبێ.
خۆیانئاماده
كه
رۆژنامه
كانی
ته
موبابه
هه چێ
پێئه
.
وه
كردۆته
.باڵوكردنه وه
ی 9
جۆری
ڵكوگرنگترینقۆناغی ،
،به
وچاپبكرێ
بكرێ
بۆئاماده
نوسینی
واونابێ
ته
نده
وه
به
رۆژنامه
یهتی.
وه
باڵوكردنه
نـهی
ژیـانخۆیشـی
بوه .
چـاپكراونـه
خشی وپه
وه
بۆباڵوكردنه
تایبهتی
زراوێكی
كوردستاندامه
له
بـه
تایبـهتی
نـدی
وناوه
داكتێبفرۆشـی
كوردسـتان
كانی شاره
زۆری
.له
زرێنێ
مه خشدا
په زگایه كی
ده
توانیوه
.رێگاوبـانكـه
م بوه
پۆستنه
رێكوپێكی
زگایه كی
یشده
درێژ یه كی
.تاماوه
نه
بوه
ورۆژنامه فرۆشتنیكتێ
ئۆتۆمۆبێـلهـه
ر ی كانرێگـه
زاوناحیـه
قه له
ندێ بۆهه
نبوه .
گمه
ڵكوده
به وخراپو،ئۆتۆمۆبێلزۆركهم ،
حمودهوه
ـێخمــه
یشـ كه
شۆرشــهـۆی
هـ
مو،بــه
هــه
مانــه
ئه
ڕای
ره
.ســه
ـۆكــراوه
ـاتوچۆیبـ
واڵخهـ
بوه،بــه
نــه
هاتوچۆكراوه.
نگی جه
زرێلی
گهڵ
له
و
قافڵه
به
زۆری
به بون .
كاننائاسایی
رێگاوبانه
كردوه.
كه
ژنامه
رۆ
ی
وه
باڵوكردنه
موكاریانله
هه
مانه
ئه
یشـتۆته
وارانو،گه
سخوێنـده
ده یشـتۆته
وگه
وه
ساغبۆتـه
ندیلێ
،چه
چاپكراوه
ندیلێ ژیانچه
رده
س به
له
مانه
وزه
ئه
كانی
ره
فته
سوده
لیستوئه
دره ی وه
رئه
به
؟له
وه
ته
ماوه
ندی
ندشاروشوێنوچه
چه
زانرێ .
نا
وردی
به
دانین ،
زاردانه
له
هه ،نابێ
كه
رۆژنامه
مادی
توانای
ی
وبهپێ
كه
چاپخانه
هونه ری
توانای
ی
،بهپێ
نده
زه
مه
به
گونجاوبوه.
یه كی
ژماره
ورۆژگاره
كه
بۆئه په ڕیبێ
تێ
به
غـداد، یشـتۆته
،گه
وروبـه ری
وده
سـلێمانی
لـه
ژیـان:جگـه
كـه
زانرێ
ئه
وه
ژیانخۆیه
هۆی
ربه
هه
،ره
واندز.. قاڵوه
،شه
ولێر،كۆیه
،هه
ماڵ
مچه
ركوك،چه
كه
وه:
باڵوكردۆته
ی
م(تكا)یه
دائه
97
ژ
له
ژیاننێررابۆلیـوای
ی
ئابونه
التی
ده
به
ی
وه
بۆكۆكردنه
ندی
فه
تهی ئه
عه
تبه
مه
ی
دائیره
فینی
زه
موه
"له
ته
سـلیمو واوی
تـه
بـه
ی
كـه
الته
ده
ینبه
كـه
كانمانئه
ریه
مشـته
.تكـالـه
ماڵ مچـه
چه
زای
ولێر،قـه
ركوك،هـه
كه
قئیجرابفه
رمون". حه له
ی
الزمه
نهتی
معاوه
وه:
باڵوكردۆته
ی
مئاگاداریه
184
دائه ژ
له
ركوك،
نێررابـۆكـه
كه
ته
زه
غه
التی
ده
به
ی
وه
بۆكۆكردنه
ندی
فه
شێختهی ئه
عه
تبه
مه
فینی
زه
موه
"...له
ته
سـلیم واوی
تـه
بـه
ی
كـه
الته
ده
رمونوبه
بفه
نهتی
ینمعاوه
كه
،ئیستیرحامئه
قاڵوه
،شه
واندز،كۆیه
ولێر،ره
هه
بكه
ن".
وه:
باڵوكردۆته
ی
مئاگاداریه
221
یشدائه ژ
له
بهتی
تای
"تكایه كی
لـه
كه
یه
كیرامانه
واته
وزه
تئه
خزمه
له
،ئه وی
ئابونه
التی
ده
به
ی
وه
مان،بۆكۆكردنه
كه
ته
زه
غه
ی
"ئیداره
،ئیسـتیرحاملـه
بۆنـاردوه
دهقی
موسه
رێكی
فته
كیل،ده
وه
به
كردوه
ندی
فه
شاكیرموجریمئه
نابی
غدادن،جه
به
بـه
علومه
مه
ندی
فه
شاكیرئه
الی
وكه
تیانایه
له
خزمه كه
ی
یه
پاره
ومیقداره
ینئه
كه
غدادمانئه
به
كانی
ریه
مشته
بفه
رمون. سلیمی
ته
واوی
ته
وعـه
مونه
مانهـه
كـه
ته
زه
غه
دانی
بـۆیاریـه
كـه
یـه
كانمانهه
مـه
ره
موحته
كڕیـاره
مانبه
قه وی
"ئومێدی
رمون.ژیان"
سلیمبفه
واوی
ته ته
به
ی
كه
الته
ده
ینبه
كه
ئیستیرحامئه
رمونوتیكراری
فه
رێغنه
نه
تێكد معاوه
17
گوڵچنین
مرێگاوه
ده
به
پـێ
ی
لگرافونامـه
ته
نگی
بۆهاوده
وه واندزه
ره
نوسیون،له
سه ری
ژیانله
داكه
گرنگ
ی
له
سه
دومه
له
باره
ت بعوسـانداسـه
مه جلیسـی
مه له
وه ته
داوه
یده ری
داودحه
ی كان
قسه
رچی
رپه
به
مكه
كه
یه
.جاری
یشتوه
گه
تبـه
باره
سـه
كـردوه
وانـدزی
ره
ئیسـماعیلبـه گی
لـه پشتیوانی
مكه
دوه
.جاری
كوردی
زمانی
خوێندنی
به
ئیجباری.
جنیدی ته
دژایهتی
پۆسـته
دارێـك هێنانوبردنی
رۆژانی
گهڵ
له
ی وه
،بۆئه
گۆڕیوه
رچونی
ده
میعادی
ندجارێ
ژیانچه
دانوسیوێتی:
77
ژ
له
وێ ،
بكه
كه
مان ته
زه
غه
رچونی
ده
میعادی
"گۆڕینی
پـێش
مه
سێشـه
ررۆژی
یشبـه
وجـاره
كاتوئـه
هاتوچۆئه
كداجارێكپۆسته
یه فته
هه
له
ی مه
رئه
به
"له
رچـونی
ده
،میعـادی
كـه وێ
مـانزۆردوانه
وه ره
ده
كانی
كڕیاره
ی
ته
زه
غه
ی
مه
،بۆئه
كه وێ
مانئه
كه
ته
زه
غه
رچونی
ده
".
چێ
رئه
داده
ورۆژه
موجارێ
له ودواهه
.له
مه مه
پێنجشه
رۆژی
به
وه
كوپێشوكردمانه
ووه
مانگۆڕی
كه ته
زه
غه
دارایی
ی
رچاوه
.سه
4
له
ئیعالن. رامهتی
و،ده
كانی
ئابونه
ی
:پاره
بوه
له ژیانبریتی
دارایی
ی
رچاوه
سه
دانوسراوه:
1
ژماره
وانی
ناوچه
چهپی
الجانگی
له
قه
یـد مترئابونـه
مانـگكـه
3
.لـه
یـه
روپیه
3
مانـگ
6 ونیوێك،به
مانگروپیه
3 به
ئابونه
دهلی
"به
كه
".یه
ئانه
به
ی
.نوسخه
ونیوه
وروپیه
ئابونه
حه دهلی
به
وه
ره
.بۆده
ناكرێ
دانوسراوه:
وانی
ناوچه
راستی
الجانگی
له
ده
سێنرێت". ئانه
6
دێڕێك
.ئیعالناتبه
كرێ
ئه
وه
خانه
ئیداره
ناوی
راتبه
موشتێكموخابه
"بۆهه
،بـهاڵم
كـردوه
زیـادی
ی كه
ئابونه
وه
رئه
به
له
رچوه ،
دوجارده
ی فته
جارێك،هه
باتی ،له
وه
134ه
ژ
له
دانوسیوێتی:
ی
ڕه
مالپه
كه
یه
وانی
ناوچه
چهپی
الجانگی
.له
وه
ته
ماوه
كوخۆی
ئیعالنوه
ی
وه
باڵوكردنه
نرخی
"كڕیار
.شـه
ش كرێ
ئـه
الوه
عه
ی
ته
پۆس
ئوجرهتی
وه
ره
دا.بۆده
ده
روپیه
ساڵێكده
شمانگپێنجبه
شه "به
یدناكرێ.
قه
مترئابونه
مانگكه
"ئیعالنات
ده
سێنرێت. ئانه
6
"دێڕێك
كه
".یه
ئانه
به
"یه كی
هیندی
راوی
،بهد
بوه
نه
خۆی
تایبهتی
دراوی
ئینگلیزدابوه.
ستی
ژێرده
له
عیراقهێشتا
مه
رده
وسه
ئه
كراوه.
دیاری
هیندی
ی روپیه
وئیعالنبه
ئابونه
نرخی
وه
ئه
بهر
له
وداكراوه .
سه
عیراقـی
،دینـاروفلسـی
هینـدی
وپـای
وئانـه
روپیـه
بـاتی
،لـه
گۆڕاوه
عیراقی
دراوی
ی
وه
ئه
دوای
نوسیوێتی :
دا
322
ژ
كوله
وه
كردوه
مجۆرهلێ
به
ی
كه
یاندنه
(،ژیان)یشراگه
وه بازاڕه
خستۆته
"كڕیار
كرێ.
ئه
الوه
عه
ی
پۆسته
ئوجرهتی
وه
ره
دا.بۆده
فلسده
451
ساڵێك
به
225
شمانگ
شه
"به
"ئیعالنات
زیاده
كانیش بۆدێڕه
كه
فلسه
225
له
شزیاترجگه
شه
وله
225
ن
قتوعه
شمه
هه
تاشه وه
دێڕێكه
"له
سێنرێ.
فلسئه
28
دێڕی
پێنجفلسه"
به
ی
"نوسخه
18
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
.ئابونه
6
.
4
نـاوشـاروچلـه
ت،چلـه
حكومـه
زگاكـانی
داووده
رانی
رمانبـه
فه
بونلـه
بریتی
زۆری
به
كانی
ئابونه
گونده
كان. شائیروموختاروكوێخای
عه رانی
بازرگانوسه
له
ندێ
هاهه
روه
،هه
ی
وه
ره
ده
بنێردرێ:
وه
دیه
له
به
سندوقی
ناوی
بوبه
،ئه
دانوسراوه
گاداریه
كوله
مئا ،وه
ئابونه
ی
پاره
كیرامیه
كانمان ریه
مشته
"بۆزانینی
فبـێ)
له
موكه
ستی
به
ومه
چاپبێ
ی ڵه
هه
مه
ئه
نگه
ل(ره
فه
موكه
كانی
ئموره
مه
مانچونكه
كه
خانه
ئیداره
نبـه
ئسـه
ره یـه
مئیداره
نێرنبـۆئـه
كئـه
یه
رپاره
كه
ینهه ،ئیستیرحامئه
یشه
دیه
له
به
ربوتی
نمه
نینو،زاته
بكه
ن(.ژ)" ئیرسالی
وه
دیه
له
به
سندوقی
ناوی
چه
نـدینجـارو وه
میه
دوه
ساڵی
اڵمله
،به
كردوه
نه
كانی
ئابونه
له
ی پاره
داداوای
كهمی
یه
ساڵی
ژیانله
جیاواز،داوایلێ
كردون: شنی
ندچه
چه
به
وه:
كردۆته
دوباره
ی
مداوایه
...دائه و
74 69
و
64
و
61
و
59
و
56
و
55
ژ
له
"ژیان
خه
نوزوبینێرن". دوامه
ی
كه
یه
كڕیاری
حهقی
وبژی
بچێ
ڕێوه
به
یه
زاته
مقه
ئه
تانه وێ
"ئه
دانوسیوێتی:
58
ژ
له
مه
كانمان ره
موحته
كڕیاره
"تكاله
كانیانپێ
بگاتو، ته
زه
غه
رێكوپێكی
به
ی
مه
بۆئه
ینكه
كه
نتكائه
ته
مانخاسه
وه
ره
ده
كانی
كڕیاره
"له
ردارمانبفه
رمون. به
ناوونیشانیانزوخه
گۆڕینی
نله
ودوالوتفه
مه
،له
مێنێ
نهگلهیی
یدانی
مه
بـێ
بـه
وه
كردۆتـه
ئیشتیراكیانپڕنه
التی
ده
ژیاننوبه
رزداری
قه
كه
ی
وانه
ینئه
كه
دیسانتكائه
"وه
تبفه
رمون".
ناردنی
هیمه به
وه
خانه
ئیداره
ناوی
دواخستنبه
دانوسیوێتی:
79
ژ
له
وه
مان ره
ده
كانی
كڕیاره
"تكاله
رزمانكـرد.كڕیـاره
جـارعـه
گـهلێ
وه
تـه
اماوه
بـه
قایاد لـه
كـه
ئابونـه
التی
ده
به
"تائێستابۆناردنی
التی
ده
میانبـه
عزه
هێشتائه
چێ رئه
مانده
ته
زه
غه
تێكه
مڕۆموده
ئه كه
ی
مه
ئه
گهڵ
مانله
وه
ره
ده
كانی
مه
ره
موحته
میقـداری
كخسوسـی
یـه موال
(ژیـان)مـان،بـۆهـه
چونی ڕێوه
بـه
مـانیعی
بێتـه
ئه
مه
،ئه
داوه
ئیشتیراكیاننه
وه
ودیسـانتكـا پـڕبكاتـه
خـۆی
حسابی
سه ركه
دواخستنهه
ینبهبێ
كه ،رجائه
رزكردوه
تلوباتمانعه
مه
گـۆڕینی
نلـه
ودوالوتفـه
مـه
له
مێنێ
نـه
گلهیی
یدانی
بگاتومه
كانیانپێ
ته
زه
نغه
مه
زه
مونته
ی مه
ینبۆئه
كه
ئه
ردارمانبفه
رمون". به نزوخه
ناوونیشانیا
دانوسیوێتی:
89
ژ
له
مه
كانمان ره
موحته
"بۆكڕیاره
زۆرالزمـه.
یـه كی
كپاره
ته
یـه زه
غه
بعی
.بـۆتـه
زۆره
ساریفاتی
مانمه
كه
یزاننئیداره
موئه
هه بیعی
"ته
ی
واڵـه
حه
یه
له
سـئه
ممه
ینوئـه
كـه
كانمـانئه
كڕیـاره
.رجـالـه
پێویسته
واریداتی
رفیاتێ
موسه
هه
موقابیلبه
وه
هێشتا ته
زه
مغه
ئه
شری
نه
ئیبتیدای
وله
ره
سه
ساڵیانله
سێ دوساڵ
حهقی
كه
ی
وانه
ین،ئه
كه
ویجدانیانئه
كه
یانبنێرن.ژیان" ئابونه
ی قیستپاره
یاخودبه
وه جارێ
یابه
داوه
هیچیاننه
نوسیوێتی :
وه
شه
ڕه
هه
دابه
133
لهژ
19
گوڵچنین
مرێگاوه
ده
به
21
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
زراوه
تریـاندامـه
كانو،ئـه وی
هلیـه
ئه
زراوه
كێكیاندامـه
:یـه
ههبێ
ی
رچاوه
دوسه
گونجێ
ئیعالناتئه
حكومهتییه
كان.
.كۆمپانیـاو
وتوبـوه
مودواكـه
زۆركـه
سـكوبازرگـانی
دابازاڕزۆرته
ورۆژگاره كوردستانی
ئه له
گـه
ر ئه
بوه .
نـه
هلی
ئه
ی
(ئیعالنات)
وه رئه
به
.له
بوه
نه
وره
وگه
ناونجی
ی رمایه
نسه
خاوه
بازرگانی
زراویدامه
وه.
كردۆته
بۆژیانپڕنه
دارایی
رێكی
به
له
،هیچكه
خبوه
بایه
وبێ
م
زۆركه
تیش بوبێ
قامی
تـاپۆ،مـه
ی
ئیجـرا،دائیـره
ی
دادگاكان،دائیره
وانه هی :
له
بون .
ندجۆرێ
چه
حكومهتی
ناتی
ئیعال
پۆلیسوجه
یش... كانی رته
،كه
دیه
له
به
ت،ریاسهتی
یه
ڕیف
سه
موته
پـاره
بـێ
نگـه
تریانره
ندێكی
ژیانو،هه
رامهتی
گرنگبونبۆده
یه كی
رچاوه
سه
مئیعالناته
له
ندێ هه
وه.
باڵوكرابنه
نوسراوه.
دا
مکتێبه
كانی
له رژیانوئیعالنه
سه
خۆله
ربه
سه
یه كی
وه
لێكۆڵینه
وانی
رۆژنامه
.هونه ری
5
نوسی
رۆژنامه
.الیهنی
6
.
5
یـان
تانی
وڵـه
)و،ناوده
وهیی(National تـه
یـانه
)و،نیشتمانی
ناوچهیی( Local
به
ررۆژنامه
ئه
گه
ی
رۆژنامــه
ی خانــه
چێتــه
واژیــانئه
،ئــه
شبكــرێ
)دابــه
وهیی( International تــه
ڵێننێونه
كــوئــه
وه
وه.
ناوچهیییه
دا،بـه
عیـراق
هـی
دابگـره
سـلێمانی
ی مانه
وزه
ئه
رجی
لومه
اوهه
چ
،له
وه
یه
نوسی
رۆژنامه
باری
ژیانله
وه :
ته
داباڵوكراوه
رخیتێ
هاوچه
ی
رۆژنامه
كانی
ته
بابه
.زۆری
نرێوتودائه
ركه
سه
یه كی
رۆژنامه
واڵ:
هه
وروبه ری
وده
سلێمانی
ناوخۆی
واڵی
هه
عیراقی
مانی
توپارله
به
غدادوحكومه واڵی
هه
حكومهتی
عیراق گهڵ
له
یان
ندی
پێوه
كردنی
شه
وگه
دراوسێ
تانی
وڵه
ده
واڵی
هه
،سوریا
،هیندستان... سر
كومی
داوه
خۆیی
ربه
سه
پێناوی
النله
گه
باتی
خه
واڵی
هه
كومه
نچوریا نگوه
جه
واڵی
هه
كوئیعالنی
نرێن،وه
گرنگدائه
واڵی
هه
دابه
مه
رده
وسه
چاوئه
و،له
واڵ
هه
به
كانیشی
ئیعالنه
له
ندێ
هه
عیراق .
ی
سكه ری
عه
ی
خوێندنگه
خوێندكارله
رگرتنی
وه
ریپۆرتاج:
:ریپۆرتـاج
وانـه
.له
یـه
یانهه
وره
گه
مێژویی
.زۆریاننرخی
نوسیوه
گرنگی
ندینریپۆرتاجی
ژیانچه
ـراقو
زیرانی عیـ
روه
ردانیســه
یســه
بــاره
ـاجده
ریپۆرتـ
ـلێمانی .
سـ
ـامیلــه
ـدوبیسـ
مهنـ
ی
ردان
یســه
ده ربــاره
لیك ...
مه شریفهێنانی
ته ی
رباره
كان.ریپۆرتاجده
زیره
وه
وتار:
ایه .
...تێد
،رۆشنبیری
،ئابوری
دهبی
،ئه
اڵیهتی
،كۆمه
ردهیی
روه
،په
سیاسی
دانوتاری
سه
ژیانبه
21
گوڵچنین
مرێگاوه
ده
به
لێدوان:
دانوسیوه .
كه
واڵه
هه
راوێزی
په
له
لێدوانێ
به
خۆی
ژیانرهئی
روداوێك ،
ی
وه
گێڕانه
جاردوای
ندێ
هه
روتار:
سه
اڵیـهتی
و وكۆمه
ردهیی
روه
وپـه
سیاسـی
جۆراوجـۆرن :
كانی
تـه
بابه
تێدایـه .
روتاری
سه
ی ،
زۆرژماره
ت .
حكومه
له
یه نوداواكاری
كه
ڵكئه
خه
ژیانی
ی
رۆژانه
خهمی
یانباسله
ندێكیش
...وهه
ئابوری
زمانی
نوسین:
پێكهێنـانی
واڵی
داهـه
45
ژ و،لـه
كـردوه
كـوردی
زمـانی
بـژاری
باسی
ندجارێ
ژیانچه
رچی
گه
ئه
نوسیوه:
ی
م(تكا)یه
دائه
49
ژ
و،له
وه
)باڵوكردۆته
كوردی
زمانی
بژاری
(كۆمهڵی
مانو،لـه
كـه
زبانه
مڕۆبـۆرێكخسـتنی
ئـه علومبـوه
مـه
وه
كانمانه
ره
مه موحته
واره
خوێنده
كوله
روه
"هه
زانـراكـه
واوی
تـه
بـه
،چونكـه
كۆشرێ
ئه
وتێ
درێ ئه
هه وڵ
وه
كه
موالیه
هه له
رزگاركردنی
یره
غه
لیماتی
كه
بـه
مـه
رئه
بـه
،جـاله
یهتی
كه
زبانه
خۆیی
ربه
ترێكخستنوسه
میله وتنی
وتن،پێشكه
ركه
سه
سائیتی
لهوه
یه كێ
ئه
نوسـن،تكـا قالـه
ژیـاندامه
په ڕی
كانیانله
هاوواڵتیه
بۆخزمهتی
كه
ی
بیرروناكانه
یشتوه
وتێگه
له
تایبهتی
پـهتی
كـوردی
ی لیمـه
تواننكه
تائه
نوهه
بگا،زۆرهه وڵ
بده گرانیتێ
بهبێ
سێ
موكه
هه
ی
مه
ینبۆئه
كه ئه
هه
مو".. شقازانجی
ونوسینانه
دله
قسه
مه ڵكبهێنن،كه
كه رونوشیرینبه
یـه كی
.ژماره
كانی
نوسینه
زمانی
وپاراوی
پاكی
تهداوه
نه
ی
گوێ
هیچجۆرێ
دابه
مقۆناغه
له
ژیانخۆی
نـدێ
هاهه
روه
.هـه
كـاربهێنـێ
باوبه
كوردی
ی
یانوشه
باتی
له
یتوانی
ئه
،كه
كارهێناوه
رهبی
به عه
ی
زۆروشه
قاف .
به كردوه
كانی
و،كافه
توركنوسیونی
تیكی
فۆنه
اڵمبه
به
رگرتوه
وه
وه
كانه
وروپایییه
ئه زمانه
له
ی
وشه
ی:
كه
رێنوسه
هبـی
تۆفیقوه
كه 1931
.ساڵی
بوه
رهبی
وعه
فارسی
زمانی
مانرێنوسی
هه
گشتی
به
یشی
كه
رێنوسه
لـه
رچی
گـه
ئه
كـردوه ،
ی نـوێ
رێنوسـێكی
ك،ژیانپێـڕه وی
یه فته
ندهه
چه
ی
،ماوه
سلێمانی
ی ڕیف
سه
موته
بۆته
داكـراوه.
كـارهێنـانی
به )له
غه
موباله
پێویست(
اڵمزیادله
زیكبوه
به وهن
مه
رده
مسه
ئه
داله هی
كانی
بزوێنه
هێناوه.
اڵمدواتروازیلێ
،به
نوسیوه
یه
تازه
ورێنوسه
به
كانیشی
بیه
ره
عه
ورسته
وشه
لـه
چـاو كـه
رچـوه
ده
پێشخـۆی
كانی
رۆژنامه
ی
وشێوه
واره
مانقه
هه
وبه
مانچاپخانه
هه
ژیان،به
دوابوه.
دا،زۆرله
خۆی
ردهمی
سه
وانی
چاپورۆژنامه
هونه ری
نراوه.
ڵكـه
هه
ختـه
رته
سـه
له
سلێمانی
له
ساده
جۆرێكی
به
كه
بوه
وه
ئه
11
-1ژ
له
ی كه
وه
نا
ی
كڵێشه
12
ژ
.لـه
دروستیانكـردوه
ویومنی
حوزنی
كه
كه
كێكی
یه
به
یانگۆڕیوه
كه
كڵێشه
دواوه
به
12
ژ اڵمله
به
نوسیوێتی:
وه
یه
مبۆنه
دابه
شه
كور نته
نه
له
"عه
ـراكــورده
دڵــیبـ
بردۆتــه
ـۆی مانخـ
تهكــه
زه
غه
یكــه
مــه
ـوینبه
ـخاڵبـ
رزوخۆشـ
ربه
"زۆرزۆرســه
مفكـره
ربـه
.هـه
درێ ئـه
هـه وڵ
كه
ته
زه
غه
وتنی
دانوپێشكه
بۆیاریه
وه كه
موالیه
هه
وله
وه
كانمانه
ره
مه موحته
وه
یـه
ندی
فه
ئه
ویـومنی
نابان:حـوزنی
نـاوجـه
بـه كاكی
حـه
الیـهنی
لـه
غـداوه
به
لـه
مجاره
ئـه
رزوبڵنده
به
هـه
مو دڵـی
خۆیـانكـه
ی جوانوشـیرینه
ونوسینه
،به
خشونیگاره
ونه مانبه
كه
ته
زه
كبۆغه
یه وحه
رله
سه
بوبه
دو. ژنی (ژیان)جه
وه وره
گه
ته
مهیمه
ی
ئه سایه
.له
بۆماننێرراوه
دیاری
،به
بردوه
سی كه
قـدیری
وگیـانته
شوبهدڵ
خالیسانه
مانپێشكه كوراتی
شه
ته
موهێزوقوهتیدڵ
هه به
مه
رئه
به
"له
ی(حـوزن
رهمی موحته
(ژیان)ناوی
ته
قیمه
به
مدیاریه
جیاتی
ئه ینو،له
كه یانئه
یه
وره
گه
ته
توهیمه
ئه
مخزمه
ئه
كات". قدیسی
وته
نوسێ
ئه
تابژی
هه
رسه ری
سه
)له
ویومنی
بوه.
هه
كاكی
حه
غداددوكانی
به
له
پیشه
كردبوبه
نه
وانی
داهێشتارۆژنامه
وكاته
حوزنی
له
روداوی
هـۆی
بـه
مكـه
كـه
یـه كی
ندبۆنه
چه
له
(جگه
سمبوه
21به
32
ی
ڕه
الپه
4
كانی
موژماره
هه
تـێ
دا سـتونی
2كیشـی
یه
ڕه
رالپه
)و،هـه
چاپكـراوه
گهڵ له
یانپاشكۆیه كی
ڕه
الپه
6
به
كراوه
وه گرنگه
نوسراوه.
كجـۆرویـهك
یه ی
كه
تنه
وتارومه
ردێڕی
سه
رفی
.حه
هاتوه
كارنه
دابه
تاتیتێ
.خه
بوه
نه
مانشێتی
سـتورترنوسـراون.
ئه
كـهمێ
رفێكی
حه
ردێڕبه
سه
ندێ
هه
كه
ننهبێ
گمه
زۆرده
تێكی
ندحاڵه
چه
بون .
واره
قه
كه.
كویه
وه
موی
هه
تری
وانی
ئه
نیه.
وكاریكاتێر
داوێنه
یه كی
هیچژماره
له
مێژوی
ی .نرخی
1
ڕه .
باوه
جێ
مهنی
وڵه
ده
یه كی
رچاوه
كورد،سه
ی
نوێ
ژیانبۆمێژوی
سیاسی
.بۆمێژوی
6
.
1
ئینگلیـزو
گـهڵ
لـه
نـدی
حمودو،پێوه
شێخمـه
شۆڕشی
كانی
واڵه
عیراق،هه
كوردستانی
كانی
روداوه
لـه
ی
وه
نگدانـه
توركیاوئێرانو،ره
گهڵ له
عیراق
ندی
،پێوه
عیراقی
مانی
كوردوپارله
كانی
بعوسه
عیراق،مه
نـدی
عیـراقو ئێـران،پێوه
كوردسـتانی
كـانی
توركیـا،روداوه
كوردسـتانی
كـانی
كـوردا،روداوه
ی وه
جواڵنه
عیراقوبریتانیـا،كـوردو
رانی ونوێنه
سلێمانی
شرافی
ئه
عیراقوئینگلیز،گفتوگۆی
ندی ،پێوه
دراوسێكانی
...
ئینگلیزی
عیراقی–
ی
1931
ی یماننامه
په
رۆشنبیری
.بۆمێژوی
9 .
1
به
غـداد، كـوردانلـه
وتنی
ركه
سـه
ی
،یانـه
كـوردی
زمـانی
بـژاری
كـوردان،كۆمـهڵی
زانسـتی
كۆمهڵی
رزش ...
مسیل،وه
عیراق،ته
كانی
رۆژنامه
واڵی
،هه
كوردی
ی باڵوكراوه
23
گوڵچنین
مرێگاوه
ده
به
.بۆمێژویئه ده
بی 9
.
1
رهـهمی
به
وچاپكردنی
وه
وازبۆزیندوكردنه
،بانگه
كوردی
شیعری
ی
وه
دنه
،نوێكر
دهبی
ئه
ی
وه
لێكۆڵینه
كان ...
شاعیره
رده
روه
خوێندنوپه
.بۆمێژوی
4
.
1
خوێندن ...
كانی
،پرۆگرامه
رده
روه
په
ب،سیستهمی
كته
مه
ی
وه
كردنه
اڵیهتی
كۆمه
.بۆمێژوی
5
.
1
الدێ
... دانیشتوانی
ژیانی
جوتیاران،چاككردنی
له
ژن،داكۆكی
له
داكۆكی
یهک:
تێبینی
چه
ند
كانی(ژیـان)ن
موژماره
ی
هه وه
كردنولێكۆڵینه
ریكی
ئاماده فیقساڵحوسدیقساڵحخه
مامۆستایانره .1
وه .
یانباڵوکردۆته
کهم
رگییه
ندبهرگێكدا .
به چه له
بڕوانه:
مبـهرگ،
كـه سـدیقسـاڵح،یه
ی
وه
فیقساڵح،لێكۆڵینه
كردنی
:ره
،ئاماده اره81–1
یژیانژم
رۆژنامه
.2112
،
م،سلێمانی
رده
سه
خشی
چاپوپه
زگای
ده
نـاوه
رۆكو وردی
یـه كی
وه
بـۆلێكۆڵینه
رخانكردوه
ته
ی
رگه
مبه
ئه
ی
99
–5كاكسدیقساڵحل
یه.
ژماره
81
م
ئه
كانی
ره
نوسه
ی ووێنه
توژیننامه
پێڕستی
بابه
سـامانی
ی وه
بۆژیاندنـه
مدوجوامێره
ئه
نجی
ره
وه .
ته
چاپكراونه
وجوانی
اكی
ژیانبهپ
كانی
ژماره
كورده.
كانی
یه
رۆشنبیری
ڵه
كۆڕوكۆمه
ی
رێزلێنانوپشتیوانی
شایانی
كوردی
ی
وانی
رۆژنامه
24
شێخمهحمود
كانی
واڵه
هه
ژیانو
شێخمه
حمود ئینگلیزدژی
ی
الیهنه
.شه ڕی هه مه
6
بۆكوشتنی
.جائیزه
6
.
6
كلیف
تـه
ی
یاسـینهاشـمی
یسـهڵ ، فه لیك
مه تهێنا .
زاره
وه
له
وازی
كه ری
س
رعه
عفه
داجه
1924
ئابی
له
اروبـاری
زیـریك
وه
بـه
دابـو
یاسینهاشمی
ی كه
ته
زاره
وه
عدونله
بدولموحسینسه
.عه تپێكبهێنێ
زاره كردوه
عه
بدولموحسـین نوێ
رله
سـه
یسـهڵ
فه
لیك
كرد،مه
ی
ئیستیقاله
یاسینهاشمی
داكه
1925
یرانی
حوزه
له
ناوخۆ .
لـه
م یالنی
گـه
شـیدعـالی
عدونبـو.ره
سـه زارهتی
مینوه
سێیه
وه
.ئه
تپێكبهێنێ
زاره
كلیفكردوه
ته عدونی
سه
یانه
دا. زاری
وه
مئاڵوگۆڕه
ئه گهڵ
له
مانبو
حمودهاوزه
شێخمه
ی كه
وه
بو.جواڵنه
یه
داخل
زیری
داوه
ته
زاره
وه
كاروبـاری
زیـری
وه
جارببوبه
2 حمود ،
شێخمه
كانی شۆڕشه
مانی
هاوزه
عدونكه
بدولموحسینسه
عه
وه
بۆكوردسـتان، ڕێته
ئاسایشبگه
ی وه
ۆئه
عیراق،ب
زیرانی
وه
نجومهنی
ئه
رۆكی
سه
جارببوبه
3 ناوخۆو ،
نـاوبردنی
شـێخ لـه
نگری
،الیـه
وه
عیراقـه
رایـهتی
به
ڕێوه
به
زگـای
ده
به
سترێ
ببه
نگاری
ره
به
كوردستانبهبێ
بو .
ربڕی
ئاشكراده
به
خۆی
ی
مرایه
حمودبو.سه
عدونئه مه
،لـهو
سـلێمانی
ردانی
سـه
لـه
ی
وه
ڕانـه
گه
عیراقدوای
وسای
ئه
زیرانی
روه
عدون،سه
بدولموحسینسه
عه
لیكی
ڵ(مـه
یسـه
فه بونی
ئامـاده
غـداد،بـه
به دالـه
شـاهانه
كۆشـكی
داله
923
ی 6
ی 4له
داكه
یه
وه
كۆبونه
كـانی
هێزه
گشـتی
ی انـده
رم
عیراق)،سێرجۆنسـالمۆن(فه
له بریتانی
سامی
ندوبی
دوبس(مه
عیراق)،هێنری
كردیـان.سـه
عدون سلێمانی
رجی لومه
هه
بۆلێدوانی
تر،كه
وعیراقی
ئینگلیزی
ستی
ده
ندكاربه
بریتانیا)وچه
سه
ر بخرێنه
یانه وێ
ئه
وه
موهێزیانه
هه ت،به
شیره
رۆكعه
سه
ندێ
هه
له
ڵك،جگه
موخه
":هه
وتی
راشكاوی
به
چونكـه
وه پونگێنـه
ئه
ی
،كهلێ
وه
بێته
ئه
ی
مویانرقیانلێ
.هه
وتوه
ڵككه
خه رچاوی
به
حمودله
شێخمه
عیراق .
كانلـه
شـێخ ئینگلیزه
ی وه
عدونبۆئه
من".سه
حمودزۆركه
شێخمه
نگرانی
ترسن.الیه
ئه كانی
ستدرێژییه
ده
له
یـه كی
كردوچاكه
حمودنـه
شـێخمـه
تیـدانی
یارمه
لـه
درێخی
بریتانی
":حكومهتی
حمودتیژبكائینجاوتی
مه
رابـوردونـابێ
كانی جروبه
ته دوای
(شریر)ه
حمودكابرایه كی
شێخمه
بو .نه
سودی
چی كرد،كه
گهڵ زۆریله
كوردئاسانئه
بو". گهڵ له
وتن
وسارێككه
،ئه
ناوببرێ
له
ربتوانرایه
گه
.ئه
سترێ
ببه
پشتیپێ
گوڵچنین
مرێگاوه
ده
به
،یاسـین
پـه ڕی
ئه
داتـێ
زاری
وه
یه كی
مه
ڵه
نگوچه
ته داعیراقبه
1925
یرانی
حوزه
مانگی
له
رچی گه
ئه
ڵ،بـه
یسـه
لیكفه
مـه
كلیفی
رتـه
سـه
له
تازه
تێكی
زاره
ڕوخاو،وه
ئه ی
كه
ته
زاره
كردووه
ئه
ی
ئیستیقاله
هاشمی
كه
كردوه
نه
وبڕیاره
كاریانله
مروداوانه
اڵمدیاره
ئه
شكیلئه
كرا،به عدونته
بدولموحسینسه
عه رۆكایهتی
سه
بوه.
وه
ستیه
ده
به
سامی
ندوبی
مه
رداوای
سه
زیرانله
وه
نجومهنی
ئه
1925
دا: یرانی
حوزه
ی
13
دانیشتنی
زیرانله
وه
نجومهنی
ئه
چوارهمی
"بڕیاری
نـدوبی
مه
خامـهتی
فه
شـاری
موسته
)ی
1925
یرانی
حـوزه
ی 8
ی 122
.ئـۆ /
(ژمارهبی
"نوسراوی
)بـۆگـرتنوه
یـا پاداشت(جـائیزه
زارروپیه
111
هه رخانكردنی
ته تبه
باره
سه
وه
خوێنده
عیراقی
سامی
بـۆكوشـتنوه
یـا ی زارروپیـه
هـه 61
وه
.له
كوڕی
سابیری
گو
تاحبه
فه ریمی
حمودو،كه
شێخمه
كوشتنی
گ.بـه
و ریمبه
گوسابیری
كه تاحبه
فه
ریمی
كه
له
ریه كێ
یشبۆهه
زارروپیه
21
هه حمودو ،
شێخمه
گرتنی
درێ
. بـۆگرتنیـانئـه
كه یهبێ
وپاره
چواریه كی
ئه درێ
ئهوسێیانه
له
یه كێ
بۆكوشتنی
ی یه
وپاره
ی
ئه رجه
مه
قبوڵ
بكا". مپێشنیاره
دائه
زیرانبڕیاری
وه
نجومهنی
ئه
1925
دا: یرانی
حوزه
ی
31
رۆژی
دانیشتنی
له
زیرانی
وه
نجومهنی
ئه
دوهمی
"بڕیاری
وه،
خوێنــده
ـامی
ـدوبیسـ
مهنـتی
خامــه
فه
)ی
1925
یرانی
یحــوزه 19
ی 151
ـراوی(بــی،ئــۆ/
"نوسـ
چـوارهمی
بڕیـاری
لـه
ی
سـته
به
ومه
بـۆئـه
جـائیزه
بۆدانی
سلێمانی
ئیداری
تیشیموفه
راسپاردنی
تبه
باره
سه
نجومـهنی
.ئه
ئاسـوری
هێزی
فرادی
ئه
له
سانێكجگه
،بۆكه
داباسكراوه
1925 یرانی
حوزه
ی 13
دانیشتنی
وه
رونبكاتـه
ڵبژێردراوی
هه
سی
كه
ندێ
بۆهه
كه سلێمانی
ئیداری
تیشی
موفه
اڵتبدابه
سه داده
زیرانبڕیاری
وه
دابـێ
غه
بله
ومه
ئه
سنوری
له
ی رجه
ومه
به
درێتی
یانئه
كه بوجائیزه
وه وانه
ئه
هۆی
ویستراوبه
نجامی رئه
گه
ئه
كه
ركردوه
". سه له
قهتی
داموافه
1925
یرانی
حوزه
ی 13دانیشتنی
نله
نجومه
ئه
كه
حمود
شێخمه
كه
بوه
وه
رئه
حمود،لەبه
شێخمه
یاكوشتنی
بۆگرتنوه
زارروپیه
61
هه رخانكردنی
ته
ریمی
كـه
.هـی
واوئـهبێ
یـشتـه
كـه
وه
وجواڵنه
ئه
ناوبردنی
له
به
الیانوابوه
بوه .
كه
وه
جواڵنه
ی ركرده
سه
كاپتـانبۆنـدوماكانـتكـه
دو كوشـتنی
تاوانباربونبه
بوه
وه رئه
به
له
شی
كوڕیی
گوسابیری
تاحبه
فه
ئینگلیزی
بون. فسه ری
ئه
سـلێمانی
ئیـداری
تیشـی
عیراق،كاپتنالینموفه
له
بوه
سامی
ندوبی
دوبسمه
داسێرهێنری
وكاته
له
له
ڵكوویستویانه
،به
وه
نه
داباڵوبكه
ناوخهڵك
له
یه
مجائیزه
ئه
رخانكردنی
ته
یانویستبێ
نه
چێ
پێئه
.بوه
زۆره،
مپـاره
ئـه
رخانكردنـی
ته
ڕای
ره
اڵمسه
به
نجامبدهن .
ئه
كه
كاره
وه
راوه
ڵبژێرد
هه
سێكی
ندكه
چه ی
رێگه
حمودیانبۆبكوژێ.
شێخمه
ن
یدابكه
سانێكپه
كه یانتوانیوه
نه
ناوبانگی
.شێواندنی
9
.
6
كانی،
نگره
والیـه
خـۆی
ناوی
حمودوزڕاندنی
شێخمه
ناوبانگی
ئینگلیزبۆشێواندنی
اڵتدارانی
سه
ده
و،لـه
وتـارولێـدوان
نوسـینی
وتۆته
ژیانكه
وه
كه
الیه
،له
كردوه
سپێ
فراوانیانده
ی پرۆپاگانده
هێرشێكی
ته
دادگا. داویانه
وانی
شاره
ی
پاره
فیڕۆدانی
تۆمەتیبه
به
وه
تره
الیه كی
رۆژنامه
.وتاری
6
.
9
.
6
مه
ڕ؟ شوانی
به
تگورگئهبێ
"قه
بـه
ررۆژێ
نـد.هـه
اڵ
ینا
ئه
وه
خۆیـه
خائینـانی
عزێ
ستبـه
ده
به
عسومه
مه
نه
ته
موه
زۆرئه
تێكی
"موده
ی
له
سـئه
مه
گـاهبـه
مخائینانـه
كرد.ئـه
یانئیغفـالئـه
زڵومه
مه
ته
ممیله
ك،ئه
هانه
یه به
به
عاتێ
رسه
،هه
وعێ
نه
26
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
لقـه
مخه
ریانلـه
سـه
وه
كـورده
ئیسـتیقاللیهتی
ی عده
وه
تۆقاند،گاهبه
تیانئه
میله
وه
توركه
ی وه
موصلوهاتنه
كه
دیمان. زیمه
عه
ته
الكه
مفه
ئه
بهبی
سه
دابونبه
تیجه
نه
شێواند.تاله
ئه
ربیستبومان،له
وبه
مه
له
ندساڵ
چه
كه
بومان،ئه وی
وپێشزانی
مه له
ئه وی
وه
دخواهانه
مبه
ئه
روی
"له
تێگه
یشـتن
كردین،له
سهل
تیانلێ
حرومیانكردین،ئیستراحه
حازرمه
سری
عه
قیاتی
ره
ته
.له
وه
بیرمانچوه
سه
رمانائیجرایانكرد. به
خراپه
بیانبوله
تله
مه
ئه وی
لحاسڵ
دوایانخستین.وه
نجاساڵ
په
وتنی
وپێشكه
مانـه
ئه
فكـری
له
واوی
ته
تبه
)شوكرئێستامیله
یانی
به
دزناگاته
(:چرای
شهوره
مه
ی
له
سئه
تمه
قه
"فه
كه
شفكرد. ی
مخائینانه
ئه
رستی
تپه
عه
نفه
یشت،مه
گه
فـداری
ره
نهاته
،تـه
نهائینتیقامجـویی
،ته رستی
تپه
عه
نفه
نهامه
ته
مانه
ئه
قسهدی
مه
یشتنكه
گه
"ئیترتێ
تتـااڵن
كـردنوخـۆ ربۆمیلـه
كردن،هه
شقیاحیمایه
ربۆئه
الیانهه
قه
وته
تبو.هه وڵ
قاوه
توشه
هاله
جه
مه
ندكردنبو. وڵه
ده
باوه
ڕناكات. مخائینانه
ئه
ی
قسه
سبه
"ئیترشوكرهیچكه
ئێشـكچی
بـه
نـابێ
مانێكپشـیله
ڕ،هیچزه
مه
شوانی
به
،هیچگورگنابێ
وه
بوه
شیانكاڵ
ره
"چاوی
گۆشت.
میلـه
ت، ی
وه
دێهات،روتاننـه
؟تااڵنكردنی
وه
نرا
سه
ودرۆزنی
ودزی
ردهیی
جه
به
ی
تكه
میله
"حقوقی
ئمینوروناكئه
كات؟ ته
ومێ
قه
ئیستیقبالی
ی
رێبوار،توخواكه
كاروان،كوشتنی
ی
وه
روتكردنه
ی
زه
بۆمحافـه
.فیداكاری
حقوقناكرێ
سبی
،بۆغه
كرێ
حقوقئه
ستخستنی
ده حقوقبۆبه
"ئیدیعای
،نـه
كبـۆ عاریفالزمـه
عـیلمومـه
رهقی ت،بـۆتـه
توتیجـاره
ئیسـتراحه
ئمینی ،بـۆتـه
فوناموس
ره شه
عیلمومه
عاریف.
ڵگرتنی
كبۆهه
ت،نه
ئیستراحه
كبۆسهلبی
ف،نه
شه
ره هێشتنی
نه
بكرێ؟
،تاوایلێ
بۆبكرێ
یویستوای
ئه
ی
كه
ته
ممیله
"ئه
ناكـا،چونكـه
قبـوڵ
خـۆی
والدی
ئه
به
نئیترئێوه
ته
وه
مینبندایكی
ن!ئه
ته
وه
خائینانی
ی "ئیترئه
گهڵ
كرد. له
رامیتان
حه
كبه
نمه
،چونكه
جاختانكوێركردوه
وه
ی
زومـره
تولـه
یـدی
كوردیـه قه
لـه
ی
ئیترئێوه
كورد
قبزاننمیلهتی
قه
ت!موحه
میله
دوشمنانی
ی
"ئه
رهاویشتوه.
تده
ریه
شه
به
نقهری
،عه
وه
ته
دۆزیوه
خۆی
جاتی
نه
ترێگای
میله
علومبێ
ت!لێتانمه
المه
سه
ریقی
ته
گومڕاهانی
ی "ئه
ئیوسومـه
حروم مـه وه
دوره
حروملـه
مـه
كـوفاسـقی
شوه
كـه وێ
وئێـوه ستئه
ده
خۆی
بهدی
ئه
عادهتی
سه
وه.
مێننه
ئه
بـه
د ،تائه
كه
چركنه وله
،ئه
ناشیرینه
وناوه
رستان!ئیترئه
مینبنئه تپه
عه
نفه
مه
ی
دخواهان،وه
به
ی
"ئه
وه.
ناوچاوانتانناسڕڕێته
شله
ره
كوخاڵێكی
،وه
باقیه
بۆئێوه
فرهتی
ننـه
بكـه
پیـی
خرا
،تائێـوه
موشتێكچاكتره
هه كفنبۆخۆتانببڕنله
ئێستاوه
رله
"ئیترهه
4 ،3
بینن!"(ژیان،ژ
ئه
خۆتانی
ستمیلهتی
ده
خۆتانله
چاوی
خۆتانبه
زای
مینبنجه
كاوئه
تزیادئه
میله
)926
شوباتی
ی
دورخۆشه!
له
هۆڵ
ده
نگی
"ده
زه
محافـه
موالیمانه
وزبانێكی
تهعقی
ئیعتیدالكارانه
كێكی
سله
مه
ختێ
مووه
هه
یه
ته
زه
مغه
ندئه
رچه
"هه
تپیشانداوه
و یانبۆمیله
چاكه
كه
ی
وانه
.بۆئه
بیرناچێ
له
ی وخراپه
ختێكیشچاكه
اڵمهیچوه
كات،به
ئه
رزی
نعـه
نـه
له
وعه
زانێ
شـوكرانیانئـه
دیونی
مـه
بـه
نخـۆی
،دائیمـه
ئمینكـردوه
تیانتـه
میله
ئیستراحهتی
،لـه
تكـردوه
میله
گهڵ
له
تیان
وخیانه
یاندوه
تگه
میله
به
ی
خراپه
شكه
بۆئه
وانه كات.وه
كوراتیانئه
شه
ته
27
گوڵچنین
مرێگاوه
ده
به
حـالو
لیسانی
ندجارێكبه
چه
یه
ته
زه
مغه
تائێستائه
هه
مه
رئه
به
نفیركردنیانقسورناكات.له
شهیروته
ته
دیقه
ت،داخلوخـاریج زه ری
رنه
به
خستۆته
حمودی
شێخمه
ی وخراپه
خیانهتی
تیباهی
ئین
تێكی
سوره
قالبه
كردوه.
لقائیعالنی
ناوخه
و،به
ئینكـاربكـاوبـه
قایقـه
محه
سئـه
كـه
نگێ
ترسـمهـه
)ئه
دورخۆشه
له
هۆڵ
ده
نگی
ڵێن(:ده
اڵمئه
"به
یـه
ك توغایه
سـاحیبی
قـودره میشبـه
،ئه
وشێخسنوسی
ریمریفی
بدولكه
كوعه
بكا،وه
ترحهملی
وعێكی
نه
بكه
ین. یانی
دیبێتمانوبیستبێتمانبه
خسه
مشه
قبه
رحه
ده
جبوربوینئه وی
مه مه
رئه
به
بژمێرن.له
تـااڵنكـردو،بـۆئامـالی
ی مالیـه
ی زێنـه
وخه
وه
روتانده
مومیلهتی
هه كه
ی
وه له
بێجگه
خسه
مشه
"ئه
بـۆهێنـانی
وه كـورده
نـدانی
تمه
میه
فحه
ره تـه
له
شكه
كرد،میقدارێ
پاره خشانی
په خۆی
ی
شروعه
مه یره
غه
لـه
كـه
دیـه
له
به
زۆری
یـه كی
بوپاره
تێرنه
شچاوی
مه به
وه
داو،دیسانه
قوتی وه چاپكۆكرابوه
یه كی ماكینه
ئیجابی
بو،وه
نه وه
ره
سه
به
حكومهتی
حهقی
بو،وه
دیه
له
به
سیرفعائیدی
وجودبو،وه
دامه
دیه
له
به
ندوقی
س
ده
رجوئـیعالن ره
بـه
ره
والبـه
مـه
له
كه
ته
مسوره
،به
تبكرێ
كه
مله
مه
واقیسی
عیمرانونه
رفی نهاسه
كردته
ئه
.ئینجـاهـه
ر وجوده
دومـه
یـه
داموقه
دیـه
له
به
ی
ته
وموده
ئه ی
ومیه
یه
له
رفیاته
مسه
و،ئه
كردوه
رفی
سه
كرێ
ئه
)926
مارتی
ی 4 ،
7
!"(ژیان،ژ
رگیرێ
توه
وعیبره
بكرێ
ماشای
ته
وه.
باڵوكردۆته
ی
یانه
رجی
وخه
ئه
ی
دالیسته
14
و
11
– 8
كانی
ژماره
له
كانی
ناوچـه
ڵكی نـاوخـه
لـه تایبـهتی
ناوكوردا،به
له زۆری
ورێزێكی
وره
گه
فوزێكی
حمودن
شێخمه
وه
،بـۆ تـه
كردونه
ژیانباڵوی
تركه
ندینبابهتی
وچه
تانه
مبابه
بوه
.ئه رمیانداهه
ركوكوگه
وكه
سلێمانی
شـێكبـوه
به بـوه .
ی
كه
شۆڕشه
وهیی ته
ونه
سیاسی
ی رۆك
ناوه
كردنی
حمودو،پوچهڵ
شێخمه
ناوی
زڕاندنی
شێخمـه
حمود دژی پروپاگانده
نگی جه
ی
رفراوانه
به
مشااڵوه
اڵمئه
به
سه ری .
ته
كراوه
ی
نه
الیه
ره
وهێرشهف
له
ورۆژانـه
دا رلـه
.هـه
وه
كرد
كـوردنـه
رانی
روه
نیشـتمانپه
زۆرله
ڵوێستی
بیروبۆچونوهه
له وتۆی
ئه
كارێكی
ونوێنـه
ریان نامـه
زراوه ،
نهێنـی
دامـه بـه
وه
ره
روه
نیشتمانپه
ندالوێكی
نچه
الیه
له
شت)كه
رده
زه
معیهتی
(جه
یه
ت تپێكنه
حكومه
گهڵ له
یان ،
كه
ت)ه
معیه
(جه
رۆكی
سه
ببێته
كردوه
تكایانلێ
حمود .
شێخمه
الی ناردۆته
به
تێكۆشانبدا. ودرێژه
م،هه
ولێر. دوه
رگی
كورد،به
گهلی
مێژوی
كله
یه
ڕه
ندالپه
ر:چه
زهه
مالمه
:د.كه
بڕوانه
.دانیبه
دادگا 9
.
9
.
6
ی
سـلێمانی لـێ
وانی
شاره
ی
ته
وشكا
له
بوه
حمود،بریتی
شێخمه
دژی
پرۆپاگانده
نگی
جه
تری
شێكی
به
چاپ .
زگای
ده
بۆكڕینی
وه
كۆكرابوه
وه
ڵكه
نخه
الیه
له
ی
یه
وپاره
رجكردنی
ئه خه
تبه
باره
سه
دوه
كر
"ئیعالن
حمودی
شـێخمـه
فیـدزاده
حه یهی
لـه
عه
رمـوده عی
سـه
له
سلێمانی
ی
دیه
له
به
ی
دائره
عوای
رده
سه
"بیناله
97
و ی ومـاده
لـه
جه
مه
لـه
1616
و 1462
ی ماده
ی
بهپێ
سلێمانی
بیدایهتی
ی مه
حكه
عید،مه
شێخسه
كوڕی
ده
ی
ئدیـه
ته
حمودبـه
شێخمه
یهی
له
عه
رموده عی
سه
دابه
نحوكمی
غیابه
حقوقیه
ماتی
محاكه
ئوسولی
له
111
ختـی
وه
لـه
كـه
ی
غـه
بله
ومه
،ئـه
عوسـمانی
ینی عه
ی
شتلیره
وهه
ونیووسی
صتوچوارروپیه
زاروشه هه
سـبی
غه یهی
لـه
عه
مـوده عی
ڕوعكـرابـو،وه
به بعته
ته
ی
ماكینه
بۆكڕینی
وه سلێمانیه
هالی
فئه
ره
ته
داله
خۆی
وه
926ه
سـانی
كـانونی
ی 31
موسادیفی
بكه
له
ته
تاریخی
نۆ،له
صهدی
نیزامی
فائیزی
گهڵ له
كردبو ،
28
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
بـۆسـێ
محـامی
ئـوجرهتی
وپێنجروپیـه
دوسی
پێنجسه
مه محاكه
ساریفی
مه حمیلی
وته
ئدیه
ته
تاحینی
هه
مومـه
یزینو پـولوئـوجرهتی
ی وپـاره
قانونیه
وایحی
له
نزیمی
ته ئوجرهتی
نجاروپیه
دوپه
لسه
و،صه جه
سورهتی
ئیعالن به
جهوله
مه
ئیقامهتی
حمودمحهلی
شێخمه
یهی له
عه
موده عی
كه مه
رئه
به
له
وه
.
سه ری
ئیعالنله
ئیعتیـرازولـه
پـاش رۆژحهقی
تاپانزده
هه وه
شریه
نه
تاریخی
له
كه
كرێ
ئه
بلیغی
ته
محوكمه
دائه
ته
زه
مغه
له
وه
سـول ته
یـه
قانونیه
متوروقی
ئه
دابه
ته
مموده
ئه
رفی
زه
رله
گه
.ئه
یه
هه
ینافی
ئیست
رۆژحهقی
تاسی هه
وه
ئه
كا".
تده
تعیه
قه
سبی
كه
محوكمه
كائه
نه
)926
شوباتی
ی
4
،
3
"(ژیان،ژ
سلێمانی
بیدایهتی
ی
مه
حكه
مه
926
شوباتی
ی
3
"ئیعالن
926و
شـوباتی
ی 3تاریخی
به
كه
وئیعالمه
ئه ی
عیدبهپێ
سه
شێخ
حمودكوڕی
شێخمه
فیدزاده
حه
"
لـه
ب ته
حـوكمی
نفیزی
تـه
وه
دیـه
له
به
ی
فدائیره
ره ته
وله
سادربوه
سلێمانی
بیدایهتی
ی مه
حكه
مه
له
7د ده
عه
ینی
عـه
ی
شـتلیـره
و،سـیوهه
انـه
وتئ
ونیـووحـه
سـتوچوارروپیـه
زاروشه
هه
ده
یئدیه
ته
،به
كراوه
لـه
كـه
كـرێ
ئیعالنئیخبارده
وابه
ئه
جهوله
مه
ئیقامهتی
مڕۆمحهلی
ئه
یهی
له
حكومعه
مه
ی
مه
رئه
به
له
عوسمانی
غـه
بله
ممه
ئـه
وجـودوه
ئیسـپاتی
سـلێمانی
ی دائیره
له
كیلێكی
یاوه
وه
تامانگێكخۆی
هه وه
شره
نه
تاریخی
تـه
نفیز ی
نقولـه
مه
یره
وغه
نقولـه
مه
موالی
ئـه
حیجزوفرۆشتنی
سورهتی
به
وئیعالمه
ئه
كات،حوكمی
نه ئدیه
ته
كرێ".
ده
926
). شوباتی
ی
11
،
4
"(ژیان،ژ
سلێمانی
ئیجرای
ئیسی
ره
926
شوباتی
11
رامهتی
كانی ده
رچاوه
سه
.وشككردنی
9
.
6
ژیـانی
كانی
یه
پێویسـتی
دابینكردنی
رپرسی
به رشانبوه .
سه
له
ی
وره
گه
دارایی
ركێكی
حمودئه
شێخمه
خۆیشـی
بـداو،نه
دارایـی
یارمـهتی
بوه
تێكهـه
وڵـه
هـیچده
.نه
بوه
كانی
كداره
موچه
وهه
خۆی
ی
كه
خێزانه
وزاری
زه وی
ی
مڵكانـه
لـه
بـوه
بریتـی
رامـهتی
ده
ی
رچاوه
نجامبدا.سه
مكارهئه
بوه
ئه هه
دارایی
زگایه كی
ده
وه .
كۆكردۆته
كانی
نده
وه
ره
دێهاتوخێڵه
دانیشتوانی
له
ی
وباجه
و،له
خۆی
كانی
گونده
رامـهتو
ده
ی
رچاوه
سـه
وشـككردنـی
،رێوشـوێنی
كه
وه
بزوتنه
عدونبۆبنبڕكردنی
سه
ی
كه
ته
زاره
وه
خـۆی
و كانی
موموڵكـه
هـه
راگرتنـی
سـه
سبه
وتكـردنوده
زه بـه
وه
كه
الیه
له
دانا .
حمودی
شێخمه
دارایی
وسـزادانی
بـاج
ی
وه
كۆكردنـه
رێگـرتنلـه
بـه
وه
تره
الیه كی
و،له
ی
كه
وخوشكه
كانی
ره
وهاوسه
كانی كوڕه
دا :
ئه
باجی
ی وه
ئه
اگاداری
"ئ
مالكی
شـێخ ئـه
ی
ره
خسـوسموسـاده
لـه
راكـه
وزه
جلیسـی
مه راری
قـه
تێكی
مو،سـوره
هه "بۆزانینی
ده
ین: ئه
كیرامی
قارئینی
نیشانی
،لێره
رچوه
ده
وه
كانیه
حمودوژنه
مه
عیراق
ی
داخلیه
زارهتی
"وه
1926
مایسی
ی
6
تاریخ
1165
ژماره
زاری
وه
مری
"ئه
رئـهو
سـه
وبینـالـه
رچـوه
ده
926
مـارتی
ی 2تـاریخی
له
راكه
وزه
جلیسی
مه
راری
قه
موجیبی
"به
مـندراوه
شـائیربـه
عه
ی
نیـه
ده
ومه
زائیـه
جه
عـاتی
مونازه
قانونی
ی
27
ی
ماده
موجیبی
به
كه
ی
ته
الحیه
سه
:عایشـه
خـانو كانی
و،ژنـه
رزنجی
بـه
عیدی
شێخسـه
حمودكوڕی
شێخمه
مالكی
ئه
میعی
جهمرمانكردكه
ئه
29
گوڵچنین
مرێگاوه
ده
به
هه
موو "بۆزانینی
ره
كۆتـه
مینـی
ناویـان:زه
راوكـه
بـه
زه وی
پارچـه
دایانزده
ناروێ
كهی
شارباژێڕلهدێ
زای قه
داخلی
"
بـه
رباغكه
به
مینی
وزه
عهلی
فهقێ
برایمی
دێبه ری
به
كه
خوارماڵ
مینی
وزه
شوله
مه
حه
دێبه ری
به
كه
وشكهڵ
هـه
ردوكیان تركه
مینی
ودوزه
عهلی
فهقێ
ریفی
شه
دێبه ری
به
رمااڵنكه
به مینی
وزه
عهلی
فهقێ
قادری
دێبه ری
رمااڵنی
بـه
زه وی
رسێكیانبه
هه
تركه
ی پارچه
شهورنوسێ
مه شوله
مه
حه
دێبه ری
ڵێنوبه
ئه یانپێ
ناورێ
ناوی
شێخ شهورنو،به
دموسامه
حمه
دوئه
المحه
مه مه
دێبه ری
ردوكیانبه
هه ستێڵكه
رئه
ومااڵنوسه
میری
لـه
یهی
لـه
نعه
بینائـه
وه
ده
موزایـه
وقیعی
مـه
خرانـه
دیـه
له
به
لـهبی
ته
موقابیـلبـه
یانه مزه وی
ن.ئه
وه
حموده
مه
تبـه
عـه
ئمیناتبهێنێـتوموراجه
تـه ده
صـهدی
تالبـه
رچی
رۆژهه
تاسی
هه وه
مئیعالنه
ئه شری
نه
ئیعتیباری
بكات".
سلێمانی
ئیجرای
ی دائیره
)926
یلولی
ئه
ی
31
،
35
"(ژیان،ژ
سلێمانی
لیوای
ئیجرای
ئیسی
ره
926
یلولی
ئه
ی
26
ئیعالن
"
تـهودیع
یـه
مدائیره
نفیزبـه
بۆته
وه
سلێمانیه
ی
یه
لهد
فبه
ره
ته
له
ئیعالمێككه
جاتی ره مونده
ربه
زه
نه
"
وهه
شـت ونیـووسـی
ستوچوارروپیـه
زاروشه
هه ده
ی
ئدیه
ته حكومی
فیدمه
حه حمودی
كرابوشێخمه
مه
حكوم بله غی
مه
ی
ئدیه
ته
له
خۆی
زای
ره
به
یهی
له
حكومعه
مه
ی
وه
رئه
به
له
وه
دیه
له
بۆبه
بوه
عوسمانی
ی لیره
سـلێمانی
و شـاری
دوكـانلـه
سیانزه
حیجزی
یه مدائیره
هوئه
حكومله
مه
لهبی
رته
سه
كرد،له
ئیمتیناعی
بیهی
داوه،
راری
واقـیعنقـه
كنوداریكـهلی
ڵـه
وكه
سـپیكه
نارووكـانی
كـه ی
لـهدێ
راوكه
زه وی
به نجاپارچه
په
مـه
حكوم بلـه غی
مه
ی
ئدیـه
ته
یهی
لـه
حكومعه
رمـه
گه رۆژئه
تاسی
هه وه
مئیعالنه
ئه تاریخی
له
یهی
له
نعه
ائه
بین
تـالیبی
لئوسـولبـه
لـه حیجـزكـراونعه
كـه مموڵكانـه
كات،ئـه
نـه
ی
سـائیره
سـاریفاتی
مه گـهڵ
له
بیهی
ئیعالنكرا".
مه
رئه
به
.له
كرێ
ئیستیفاده
حكومبیهی
مه بله غی
یمه
كه ته
قیمه
فرۆشرێتوله
ده
)926
مایسی
ی
13
،
16
(".ژیان،ژ
سلێمانی
لیوای
ئیجرای
ئیسی
ره
سزادانی
جاف
راووڕوتو
تكـردولـه
كـه
مله
مه
زعـی
وه
یانلـه
جافئیسـتیفاده
شائیری عه
له
عزێ
به
ندساڵێكه
"چه
ئیشـوكاری
زۆرموشكیالتلـه
باعیسی
بوبونبه
كردبو،وه
راقسوریاننه
قیروفوقه
فه
زیهتی
وئه
ردهیی
جه
توئاسایشی
لیوایانئیخاللكردبو. منیه تداوئه
حكومه
رمو،
یانفـه
وریه
زورداده
له
شاره شریفی
ته
وه
كه
ئۆردویه
یور،به
غه
ئیداری
تیشی موفه
نابی
جه
مجاره
"ئه
وحقـوقی
زۆر زه
جـافمحافـه
جاوزاتی
ڕوزاتوتـه
عـه ته
زوریانلـه
موشـاره
مهـه
هه وه
ته
به
وموناسه
به وه
دسـه
ر پێنجسـه
رخانی
تـه
زارولـه
رۆغزادی
هـه ،له
ڕاڕه
شه
مدوتائیفه
جێ
كردو،دیسانله غدوریانجێبه
مه
رخانی
یان وتـه
رۆغـزادی
نـاودارانی
سلـه
9
كـه موشتێكچاكتر
هه تله
قه
ندن.فه
سه
زالێ
جه
به
یوانی
حه
لئانلـه
.ئـه
نوسـراوه
وه خواره
ناویانله
سه كه
9
و
رمون.ئه
لیوافه
ركه زی
مه
وقی
نسه
حفوزه
ستو،مه
رده ده
عـه
هودو ته
نیـزام،داوای
سلوكوحیفزی
وسنی بۆح
وه یه
ڕیف
سه
موته
قامی مه
حبوسنوله
پۆلیسمه
ی دائیره
حكومه
تبن. مری
ئه
نموتیعی
ندائیمه
وه
بده ئه
نهدی
و،سه
كراوه
مانیانلێ
زه
31
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
مهیمـه
تو نئـه
تـه
قیقه
حه
ینكه
كه
ئه
ئیداری
تیشی
موفه
نابی
جه
هیمهتی
بریكی
ته
وه
ته
به
مموناسه
"به
شقیاوئه
شرار.
بوبۆچاوشكاندنی
ئه و،واسیته
نایه
قدیروسه
ته
ایانی
ش
ی
ته
عالیه
فه
ی
مـه
حه
.رۆسـتهمی
دشاسـوار،رۆغـزادی
حمه
.ئه
جان،رۆغزادی
شیدباوه
.ره
،رۆغزادی
یسی
وه قادری
مـه
.حه
ران،رۆغـزادی
كامه
تاح
.فه
ن،رۆغزادی
ریمرۆبیته
.عه
بدولكه زیز،رۆغزادی
.فارسعه
حمود،رۆغزادی
مه
)926
سانی
تشرینی
ی
11
،
41
(ژیان،ژ
رخانی"
شاسوار،ته
ی
مه
.حه
رخانی
حمود،ته
نمه
سه
حه
یسی
وه
"قادری
رۆغـزادیو
تـری
سـای
روئه
لـه
عزێ
بـه
گـهڵ
له
تێكه
موده
كه
یسی
وه
قادری
رۆغزادی
سای
روئه
"له
داویـه
ئمیناتكـه
تـه
زارروپیـه
هه 5
ربه
رامبه
تبه
یه
ڕیف
سه
موته
قامی
مه
نسیبی
رته
سه
گیرابو،له
دا
رخانی
ته
داكـه
دوسـاڵه
ممـودهتی
و،له
تبێ
حكومه
چی ملكه
وه
موخسوسێكه
هه ودواله
له
مه كه
رتێ
شه
اڵكرا،به
ره
به
روه
كو دا.هه
ی
رونه منوئاسایشلێ
ئه تێكدانی
باعیسی
ببێته
ككه
یه
وه
بزوتنه
هیچكلۆجێ
به
بۆیانداناوه
مـارتی
ی 17
،
58
(ژیـان،ژ
".تكـراوه
نیـه
تـه
یفیه
مكه
ئـه
تبیقی
تـه
تریشی
كانی
فیقه
ره
قبه
رحه
ده
زانراوه
)927
ته
عویزات "
قریبـهن
فرۆشراته
ندراوكه
سه
رخانی
وته
روغزادی
اله
جهز
به
كه
ی
ڕه
رمه
دسه
زاروپێنجسه
وهه "ئه
داكـه
سـانه
وانكه
رئـه
سـه
راردرابـه
تواقه
نسیبی
حكومه رته
سه
له
مجاره
بو،ئه
زارروپیه
چوارده
هه بایی
مـهتی
رحه
تومه
عه
دالـه .لـه
شبكـرێ
روزیانبوندابه
ره زه
توشی
وه
ته
شیره
مدوعه
الیهنی
ئه وپێشله
مه
له
".
زیـادبـێ
،بـه
داوه
تیانروی
هیمـه
مخسوسـه
بۆئه
شوبهه
،كهبێ
ڕیف
سه موته
ی نابی
عالیجه
توله
حكومه
)927
مارتی
ی 3 ،
56
(ژیان،ژ
كانی
هێزه
.راونانی
4
.
6
وچهنـ
ـدین موڵ
ئهســته
ی
نگی
یمیجــه
ئاكــاد
ـوی
ده رچـ
ری
فســه
ـدینئه
چهنـ
رچی
حمود،ئهگــه
ـێخمــه
شـ
كـه
ئامـانجوتاكتیـكو بوه
نـه
دیـاریكراوی
نگی
جـه
اڵمستراتیجێكی
،به
بوه
گهڵ له
زای
شاره
رۆشنبیری
بكا .
،دیاری
كانی
هێزه
رێكخستنی
ی
و،شێوه
كانی
كاروچاالكیه
كانی
یدانه
و،مه
كانی
ڕه
شه
جۆری
)یـانگرتـوه.
سـهلبی
(دیفـاعی
ی ڵوێسـت
هه ڕالداوه .
شه خۆیانله
زۆری
به كانی
مودوهێزه
ح شێخمه
عیـراق
دا، لـه
بریتـانی
ی وسیاسی
نگی
جه ركردایهتی
ر.سه
سه بوندوژمنهێرشیانبهێنێته
چاوه ڕێ میشه
هه
لـه
میشـه
هه مینی
وزه
ئاسمانی
هێزی
،به
بوه
ی
داهه
جهنگ
جۆراوجۆری
بواری له
كه
وه
یه
جروبه
موته
وهه
به
بـێنارێكوپێك،بگـره
خێڵه كی تاقمی
له
حمودكه
شێخمه
كانی .هێزه
دابوه
كانی
حمودوهێزه
شێخمه
راونانی
چونكه
تایبهتی
بو،به
نه
یان
وعیراقی
بریتانی
هێزی
رگری
الماردانوبه
په رداسازدرابون،توانای
روبه
سه
گیرا،لێ
یـان یـانئـه
ریندابـون.لێ
ڵوه
وهـه
وه مبونـه
لهكه
میشه
هه وه
رئه
به
خایاند.له
ندساڵێكی
چه
ی
ماوه
وه.
بوه
سلیمئه
كوژراولێ
یانته ئه
داوه،
كداروی
یـه دورلـه
ازی
او
جیـ
ی ناوچـه
ڕوپێكادانلـه
زۆرشه
یه كی
داژماره
وماوه
یه
رچی
له گه
ئه
یانگوندیانوێـرانو،سـه
دان و،ده
كانیانكردوه
هێرشه
شداری
به
چاالكی
ئینگلیزبه
ی
ئاسمانی
ی شاهانه
هێزی
،بـه
اڵمژیـانزۆر یانكوشـتوه
دهنی
مـه
شۆڕشوهاواڵتی
كداری نچه
یا
،ده
رداوهو
به
رمانیانئاگرتێ
خه باخو
نوسیوێتی:
مجۆره
به
كه
گ)ه
ریمبه
(كوشتنی
كه واڵی
هه
وروداوانه
.یه كێ
له تۆماركردوه
ی وروداوانه
كه
مئه
31
گوڵچنین
مرێگاوه
ده
به
لیوایـه كی
عالـهمی
دینانـه
وبـێ
ئینسـافانه
بـێ قاوهتی
توشـه
باسـه
خه به
تێكه
موده
گكه
ریمبه
"كه
یشداهـه
مو مـه ئه
گـهڵ
لـه
بو ،
ئـه
ئانێـكفـاریغنـه
ردهیی توجه
نائه
ده
له
ودڵخونكردبو،وه
نجیده
ره
ی گـهڵدێ
لـه
ڕێكداكه
شه له
مجاره
وائه
،ئه
وه
شارده
كوناوكونخۆی
ئه حكومهتی
قیوای
ترسی
له
ختێ
وه
یانـه،
وره
حمودئاغـاگه
مـه
ویـونسئاغـای
ماڵ مچـه
چه وری
ده
دێهاتی
له
كه
یه
،كهدێ
تامورداكردویهتی
ره قه
لـه
ئێمـه
كـه
یـه
مه
ئه
ی
كه
حیحه
،سه
یه
واتوراتهه
ته
،راستودرۆ،گهلێ
مپیاوه
كوشتنی
ئه .دائیربه
كوژراوه
رمانگرتوه:
وه وه
وسوقه
مه
عێكی
نبه
مه
ودێهـاتی
پـێشكوشـتنیالـه
لـه نـدرۆژێ
چه مپاكـانی
هـه
وتاقمێـكلـه
گخـۆی ریمبـه
رقومكـه
"مه
سـه
ر دێتـه
كرد.نـۆره
كئـه
یـه
یانبـهدێ
میوانـداری
وه رشـه
وهـه
وه سـوڕانه
دائه
ماڵـه
مچه
چه
وروپشتی
ده
حكومـه
تعاسـیتو تۆلـه
كه
وه
گێڕێته
ئه
به ریلێ
كاتو،خه
تیانئه
عه
هاتنمومانه
تامور.یونسئاغاله
ره قه
داپۆشی
بو تچاوی
غروریه
مه
ی
رده
په
ویشكه
رخۆم.ئه
سه تناهێنمه
مه
سئولیه مه
رئه
به
،له
ی
رده
جه
پیاوێكی
ره
تامور قـه
ی
گوكوێخاكـه
ریمبـه
كـه
داپیـاوێكی
ڕه وشـه
ڕ.لـه
شه
به
یانئهبێ
مهلێ
رئه
سه
.له
ناداتێ
گوێ
پـاشیـه
كدو لـه وبرینـه
ئـه
ئسـیری
ته رله
.هه
كرێ
ئه
یلێ
وباڵوه
گیشبریندارئهبێ
ریمبه
كوژرێ
،كه ئه
لـه
ڕێكدا
شـه
لـه
نوسراوه
غداداكه
به
كانی
ته
زه
غه
گدێت.له
ریمبه
قاوهتی
كه شه
یاتی
حه
به
عاتخاتیمه
سه
ی 15
،
24
(ژیـان،ژ
رزمانكـردن ".
عـه
بوكـه
مه ئه
ی
كه
.راستیه
سڵه
ئه
كوژراوهبێ
یشكردویهتی
جه گهڵ
.)926
موزی
ته
شێخمه
حمودبو كه وه
وكاته
هه
رله ندبوه .
وه
مه
یهه
گزاده
به
ی
تیره
رانی
سه
له
گ
تاحبه
فه
ریمبه گی
كه
وه.
بوه
جیانه
ی
حمود،تاكوژرالێ
شێخمه
پاڵ دایه
دڵسۆزی
گبه
ریمبه
حوكمداری
كوردستانكه به
ریمبـهگ
بـۆهیندسـتان،كـه
ی وه
داو،دورخسـتنه
1919 یرانی
حـوزه
حمودله
شێخمه
گیرانی
دوای
ده
یـان شـانی
ندسـازدا،شـانبـه
وه مه
هه
له
هێزێكی
وه .
ئینگلیزمایه
له
یاخێتی
داوبه
وه
نه سته
ده
به
خۆی
حمودی
شێخمـه
ی وه
ڕانه
گه
و،داوای
ئینگلیزی
رانی
داگیركه
رگری
،به
وجافوپشده ری
باری جهله
كه
ی
سكه
ئه
كرد.
فسـه ری
ت،دوئه
ماڵ
كـاپتنبۆنـدوكـاپتنماكانـ مچـه
چه
وری
ده
گوندێكی
داله
922
یرانی
حوزه
له
ئه
و ئینگلیز .
یه كی
ژماره
دوژمنی
یشبوبه
مه بو.به
ماڵ
مچه
چه
سیاسی
كاپتنبۆندحاكمی
كوشت .
ئینگلیزی
ناوبردنی .
رخانكردبۆله
(پاداشت)یانته
زارروپیه
11
هه كاته
ی 23
دالـه
رانیـه
نـدی
ربه
ده
شـه ڕی
الیانو،له
گچوه
ریمبه
ره
واندز،كه یشته
توركگه
كاتێهێزی
و،چه
نـد ڕه
مشـه
ئـه
كـرد .
كاریگـه ری
شـداریه كی
ا،به
شـك
خراپـی
ئینگلیززۆربـه
هێ زی
داكه
922
ئابی
چـۆڵكردنی
ناچاركرد،بیرلـه
ئینگلیزی
ستانی
ده
ئینگلیزكاربه
دوژمنانی
جموجوڵی
تروزیادبونی
ڕێكی
شه
وه.
اته
حمودبك
شێخمه
ی
وه
وهێنانه
سلێمانی
سـلێمانی
داپیاومـاقواڵنی
كاتێـك
له
كرد .
یانچۆڵ
داسلێمانی
922
یلولی
ئه
لیزله
ئینگ
ستانی
ده
كاربه
فاپاشـای
مسـته
نـاوشـار .
یشـته
گه وه
هێزێكـه
گبه
ریمبه
سلێمانی
بون،كه كاروباری
رێكخستنی
ریكی
خه
میری
بۆئـوزده
بینێرێ
گیراوی
مابوبه
ته
ن.به
كا
مالیه
كه
كانی
خته
رسه
سه
دوژمنه
له
بو
یه كێ
گرتكه
یامڵكی
ریمبـه
گ كه
یانبه
اڵكردورێگه
ره فاپاشایانبه
ڵكمسته
اڵمخه
واندز،به
ره
توركله
ی كه
زه
فره
مه
ی
رمانده
فه
سنده
بكا. ناپه
مكاره
نه
دائه
لـه
ی
وه
رئـه
بـه
اڵملـه
حمود .
به شێخمه
پاڵ
دایهوه
وه
گدیسانه
ریمبه
وه ،
كه ڕایه
حمودگه
كاتێشێخمه
وه
تـا خسـته
نزیـكنه
خـۆی
حمودلـه
تاشێخمـه
ره خواستراودانرابو،سه
تاوانبارێكی
به وه
نئینگلیزه
الیه
گهڵ
ئینگلیزتێكچو. له
ئاشكرا
به
نێوانی
32
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
وری
ده
گلـه
،كـه
ریمبـه نه جاسـه
وتی شـكه
ئه
كـرده
هێشـتوروی
جێ به
حمودسلێمانی
شێخمه
كه
حمودكـه
شـێخمـه
كانی
هیزه
،پێشڕه وی
وه كرده
چۆڵ
مسلێمانی
دوه
نگلیزبۆجاری
ئی
كاتێ
وه .
مایه
سلێمانی
ریمبه
گبو.
سلێمانی ،
كه ناوشاری
وه
چونه
شـه ڕی
اكردبـولـه
ید په
زۆری
زاییه كی
وشاره
ئینگلیز
كردبودژی
یانشه ڕی
ده شداری
گبه
ریمبه
كه
كـوڕی
و سـابیری
رچی گه
م،ئه
ئه
كوشتنی
.دوای
ێبهر
فه ریپێ
زه
توانی
ی ئینگلیزنه
ربۆیه
هه
دا .
پارتیزانی
كوشـتنی
حمودبـه
اڵمشـێخمـه
دامـابون،بـه
شۆڕش
ریزی ندله
وه
مه
هه
كانی
ناسراوه
پیاوه
سله
ندینكه
چه
سدا .
ده له
كانی
دڵسۆزه
رمانده
باشترینفه
له
گیه كێ
ریمبه
كه
گه
وره تێكی
قیه
فه
"موه
كـهو
ژاره
هه
هالیـه
رئه
سـه
هاتونـه
شـقیاكاندوبـاره
ئه سلـه
5
كـه كه
زانی
ی تپێ
حكومه
مجاره
"ئه
موناسـیبی
رێـك تێكی
نقـوه
وره
ڕانن.فـه
وه
وزكلـه
خێوكردن
هاتوچۆكردنوخۆبه
به ستیانكردوه
ده
كدا.بـه
سـیته
ی
نبـهدێ
یانكـه
گرنتائه
ڵئه
هه
ئینسافانه
ردهبێ
مجه
ئه شوێنی
ته مقوه
.ئه
خستوناردی
عـه
یانبهێڵرێـت، ودافه
وم
مه
موساده
جالی
مه
كه
ی
مه
ئه
گرن،بێ
ئه
كه
یه
ترافیدێ
رچوارئه
باشهه
دبیرێكی
ته
ره
ف تـه
لـه
كـه
سێ
ركه
.هه
نوسراوه
وه
خواره
له
كه
یه
مانه
پسنو،ناویانئه
حه سلێمانی
یانگرن.ئێستاله
ئه
حكومه
تبكات. تبه
عه
موراجه
توانێ
ئه
كراوه
درێكیلێ
یاغه
جاوزوه
وه
ته مانه
ئه
زیزفـه
تاح. ریف.عـه
.ئیسـماعیلشـه
مزه
خه
زیزی
.كوێخاعه
پچكۆله
حمهده
یدئه
سه
هاكوڕی
"شێخته
)926
سانی
تشرینی
ی 25
،
43
(ژیان،ژ
لیلئیسماعیل ".
خه
33
گوڵچنین
مرێگاوه
ده
به
كاروبـاری
داتـه
رنه
سوه
راقدابنیشـێ
و،ده عی
سنوری
ئێراندورله
گوندێكی
عیراقیاله
خواروی
شارێكی
وه.
عیراقه
حكومهتی
اڵكردنی
ره
بـه
واڵی
هاهـه
روه
هـه
نوسـیوه .
بـۆسـلێمانی
كۆرنوالیسی
ی
وه
ڕانه
هاتنوگه
واڵی
ژیانهه
بـه
وكۆرنوالیسـی
حمود
شێخمـه
كتربینینوگفتوگۆكانی
یه
اڵمباسی
به
وه .
باڵوكردۆته
یشی كان
وانه
فڕۆكه
وه :
باڵوكردۆته
مجۆره
به
ی
كه
واڵه
.هه
خستوه
ستپشتگوێ
نقه ئه
واڵی
ناوشار "هه
"ته
شریفهێنان
شاری
موسته
عالی ،مه
سامی
ندوبی
مه
خامهتی
فه
بری
نله
ته
كاله
،وه
مه
پێنجشه
،رۆژی
جاری
مانگی
ی 7"
نابی
جـه
سـامی
میدی موعته
خامهتی
فه
خاسی
سكرتێری
گهڵ له
ركۆرنوالیس ،
میسته
نابی
جه
داخلیه
زارهتی
وه
.بـه
سـلێمانی
تـه شـریفیانهێناوه
ئۆتۆمۆبێـلته
بـه غروبـی
ونیوی
8 عات
زكورسه
مه
ومی
پتانهۆلت،یه
كه
ـالی
قامیعـ
مــه
ـرا.لــه
ـۆكـ
میانبـ
موحتهشــه
ـتیقبالێكی
ئیسـ فیانبــێ
ره
ـانوشــه
شـ
قبــه
الیــه
تێكــه
ســوره
قوتابیـانی
گـهڵ لـه
ئمورین
وائیرو،مه
ده سای
شراف،تیجار،روئه
ئه خسوسه
مه
سورهتی
به وه
یه
ڕیف
سه موته
بـه
داری
ئیـ
تیشی وموفه
ڕیف
سه
موته
نابی
ئابجه
تمه
عاده
.سه
یاره
ته
جێگای
تكرابونه
عوه
ب،ده
كته
ردومه
هه
جێگـای
مولـه
قبیلینهـه
موسـته
یئـهتی
هه
باقی
چوبـون.موتـه
وه پیریانـه
قلیاسـانبـه
والی ئۆتۆمۆبێلتائه
ستیانكردبـه
كانده
ئۆتۆمۆبێله
والوه
به 8
عات
سه
نله
قریبه
كرد.ته
هاتنیانئه
ڕوانی
چاوه
یاره
ته
ی
وه
نیشتنه
ره
ف تـه
.لـه
كـه
لقه
خه
كـرده
تیـابـوروی
شـاری موسته
نابی جـه
عالی
مـه
مۆبێلێككـه
دائۆتۆ
ممیانه
هاتن.له
لـه
كـرا.وه
غـهنی خێـرهـاتنته
بـه گۆرانی
وه
مۆزیقه
نگداری
ئاهه
دای
سه
نبه
رفیقه
ته
وه
به
كته
مه
كانی
به
له
ته
وه.
خوێندرایه
وه ژێره
ی
عه سره
مدومه
به
خێرهاتندائه قامی
مه
)له
یه
شساڵه
(شه
وه ففائیقه
ته
ره
رهه
اڵت سه
له
شریقورۆژی
مه
بوبه
كه
"مه غری
ئێوه
هات شریفی
ته
ودهمی
ئه
هاره
پایزبه
عاده
ته هاتوسه
ی
نیشانه
مهاتنه
ئه
خێرهاتنتده
كات به
رزی
عه
بعمومی
كته
مه
زۆرپێخۆشحاڵ
بو. شار
موسته
نابی
جه
،بیلعمـوم
وه
ڕابوه
تیاگـه
خزمـه
لـه
چوبووه
وه
پیریه
به
كه
وه
ڕیفه
سه
موته
نابی
فجه
ره
ته
پاشاله
"له
مه
راسـیم واوبونی
تـه
دوای
رمو.لـه
فـه
كئیبراز
موالیه
هه
به
قدیمكران.ئیلتیفاتی
جیاجیاته
قبیلینبه
موسته
دائه
شـراف،تیجـار، 9
عات
سـه
.لـه
دادابـه زی
ی ڕیف
سـه
موته
عـالی
ی دائیـره
ناوشـارولـه
ته شریفیانها
ته
دابـه
ئیـداری
تیشـی
موفه
نابی
جـه
قامی
ومـه
جـێ
له
خۆشئامهدی
رزی
بۆعه
سته
ده
سته
وائیر،ده
ده
سای
روئه
ڕه
فبون. موشه
یهی
موشارئیله
موالقاتی
بـه
مه
دوشـه
یانی
خۆیانبه
ی
ودوعه
ئیشوكاری
مه پاشبینینی
.له
وه
مایه
لێره
شریفی
ژته
كدورۆ
"یه
تشـرینی
ی
15
،37
(ژیـان،ژ
ین ".
كـه
ئه
یـانلـێ
خێرهاتنخـواحافیزی
به
گهڵ
له
.
وه
ڕانه
ئۆتۆمۆبێلگه
)926
وهلی
ئه
و ـیاربــوه
قهوشـ
فایــه
وه
خوێندۆتــه
ی
ـیعره
مشـ
و،ئــه
ه
شســاڵ
شــه
وكاتــه
ئــه
ـائیق،كــه
:فـ
تێبینــی
باپیرێتی .
مێردی پیره
یشهی
كه شیعره
34
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
ره
اڵبون "به
لـه
مجاره
ئـه
وه
مابونـه
له وێ
تێكه
گیرابونوموده
وه
حموده
فشێخمه
ره ته
له
كه
ی
چیه
یاره
ودوته
"ئه
رابـوردوبـه
ی
مه
كشـه
یه
رۆژی
جاتدرا.وه
نـه وه
شـاره
نابی
موسته جـه
عالی
مـه
سـاتهتی
تووه
ی
هیمه سایه
)926
وهلی
ئه
تشرینی
ی 15
،
37
(ژیان،ژ
غداد ".
به
وه
ئۆتۆمۆبێلرۆیشتنه
.كۆرنـوالیسلـه
ئاشكراكردوه
حمودوكۆرنوالیسی
شێخمه
كتربینینی
دایه
یه كیتر
بۆنه
اڵمژیانله
به
داریپۆرتـاجێكی
بـاڵو 132
ژ
ژیـانلـه
وه
یـه
وبۆنه
.بـه
كـردوه
سـلێمانی
ردانی
داسه
928
ی 11
ی 18
)نوسیوێتی:
وه
فكرناچێته
له
(چاكه
ردێڕی
ژێرسه
داله
133
ژ
روتاری
سه
و،له
وه
كردۆته
دراوسـێمانلـه
كانی تـه
میله
ومی
قتێكـاعمـ
وه لـه
كـه
وه
چۆته
فكرماننه
وهێشتاله
علوممانه
"دیسانمه
الكه
توئینقیالبـا فه
یه كی
رته
ناووه
له
وه سبابه
ئه
عزێ
به
ی
واسیته
به
ئێمه
چی
تابون،كه
وئیستراحه
حهتی
ره
شـریفی
تیشته
حكومـه
تاكـه
كـردوحـه
وامـی ده
نـدسـاڵی
چه تێكی
مـوده
ته
الكه
مفه
خواردو،ئه
گێژمانئه
روهتی
سـه
هـات،كـه
یه كیلێ
جه
ره
تاده
كراهه
ئمیننه
توئاسایشێكته
منیه ئه
واوی
ته
به
وه
دیسانه
وه هێنایه
حكومـهتی
ژنۆدانیشـتوكـه
وئه سـته
قـوتده
سترا،میلهتیبێ
تمانبه
تیجاره
رگای
مانزایعوده
كه ته
كه
مله
مه
خـۆی
فكـری
لـه
ی
خراپانـه
لـه
ومعامه
بیـهبـوه
و،ئـه نه موته
كه
ته
ومیله
ماوه
نه
وه
ریه
ئیتربهبه
زانی
خیمه
فه
تعی
دا. قه
راری
قه
محاڵه
ئه
فعی
بۆره
جدی .ئیتربه
وه
شیمانبۆته
وپه
رهێناوه
ده
شبه
له
یه سئه
ممه
ئه
،بۆحهلی
وه
رم
لفه
حه
عیراقی
موهیمتری
سائیلی
مه
كوگهلێ
كۆرنوالیسوه
عالی "مه
لشـێخمـه
حمود گـه
لـه
و،لـه وێ
خورمـاڵ
چوه
وه
یشه
ولێره
سلێمانی
هێنایه
شریفی
رموو،ته
فه
سه عی
جدی
مئین
قـیالبو ئـه
تیجـه
رموو،نه
فوفـه
عه
یهی
رائیتمومائیله
شه
عزێ
به
داخلی
رموو،له
فه داموالقاتی
ندی فه
ئه
فعفه
رمو". ره
بهدی
ئه
به
ی
ته
الكه
فه
.گفتوگۆلهبه
غداد 9
.
9
بهغـدا.
ناردۆتـه
رزنجی بـه
حمهدی
یدئه
سه
خۆی
رایهتی
نوێنه
حمودبه
گفتوگۆ،شێخمه
دانی بۆدرێژهپێ
لـه
غـداد
به لـه
غداد.گفتوگۆكـانی
به
چۆته
وێوه
وله
سلێمانی
یشتۆته
گه 926
ی 11
ی
21
درۆژی
حمه یدئه
سه
كانی
رجـه
كـردون.مه
حمودی شێخمـه
گهڵ
له
خورماڵ
وابونكۆرنوالیسله
وه كوئه
وه
دكراوه
حمه یدئه
سه
گهڵ
حم
ودو )بـۆشـێخمـه
گشـتی (لێبـوردنی
بوه
نـه
تئامـاده
نانه
قورسبون.ئینگلیزته
حمودیانداناوه
بۆشێخمه
داو،لـه
حمودوحكومـه
ت نێـوانشـێخمـه
له
وتنه
ناورێككه
به كه
ی
یه
ڵگه
وبه
ئه
رنوسی
ربكا.به
ده
كانی
هاوكاره
یهتی:
كه
قه
ده
مه
،ئه
ناوببرێ
حمود)
شێخمه
ی ڵێننامه
ی
ئینگلیزوبه رجنامه
(مه
به
توانرێ
دائه
راستی
رائیتی
شـه
شـری
رانبۆنه
روه
ئیفراتپه
عزێ
به
فكری
عدیلی
ژیانوته
وارانی
خوێنده
راقی
مه
فعی
"بۆده
رائیته
وشـه
ئـه
تێكی
واسوره
رگرت.ئه
مانوه
ده تموساعه
حكومه
له
ندی
فه
حمودئه
شێخمه
ئینقیادوئیتاعهتی
ین :
كه
ئه
ژیانی
ستونی
رجی
نده
نه
،عهی
وتوه
ستمانكه
ده
وه
یه
ڕیف
سه
موته
عالی
قامی
مه
له
كه
زارهتی
داخلیه "وه
"ژماره
225
سانی
927 كانونی
ی
19
"تاریخ
ندی
فه
دئه
حمه
یدئه
سه
نابی
كراوجه
وانه
"بۆره
كاغـه
زێك شـكلی
یدابو،له
حمودئیتیفاقپه
شێخمه
ئیشوكاری
قبه
رهه
ینمانداده
به له
كه ی
وه
رئه
به
"له
ته:
عیباره
وه
ژێره
وادی
مه
یشله
مانه
ئه
بینم،كه
ئه
مانموناسی
گفتوگۆكه
تائیجی
نه شێكی
به
دانوسینی
35
گوڵچنین
مرێگاوه
ده
به
بـه
توئیخالسـیهتی
نیـه
حوسـنی
عیـراقلـه
تاكوحكومـهتی
هه
كاتكه
هودئه
عه
حمودته
.شێخمه
1
هیـه
وبه
:عایشـه
كانی
تیفو،ژنـه
ئوفوشێخله
:شێخره
كانی
وكوڕه
كات،خۆی
تئه
منیه
ئه
سبی
كه
واوی
ته
تبكه
ن. ئیقامه
ئێراندایه
رازی
ئه
له
ژێركه
وڵه
ی
،لهدێ
خوشكی
خانی
فاتمه
گهڵ
له
خانم ،
بـێ
،بـه
داناویـانبـراوه
م
كـه
یه
ی
ماده
له
كه
ی
وانه
ئه
ونه
خۆی
كاتنه
هودئه
عه
حمودته
.شێخمه
2
عیراقنه
بن. رازی
ئه
داخلبه
عیراقیه
حكومهتی
ئیزنی
هـیچ
،بـه
مداناویـانبـراوه
كـه یه
ی
مـاده
لـه
ی
وانه
ئه
ونه
خۆی
كاتنه
هودئه
عه
حمودته
.شێخمه
3
كـانی
تریشـیان پیاوه
مـه
و،بـۆئه
وه
قیـه
عیرا
حكومهتی
ی
ئیداره
نه
خه
ستنه
ك،ده
وله
هیچجێگایه سورهتێ
عیراقئهبێ
خۆیـان ی
سیاسیه
ئوموری
داخولبه
ته ترله
وانی
وئه
یشداخۆی
مه ئه
گهڵ
له
ن ،
كه
شویقنه
ته
بپارێزن.
كـات
تقبـوڵیب
حكومـه
بێكداكـه
كته
مه
كوڕی له
كاتشێخباباعهلی
هودئه
عه
حمودته
.شێخمه
4
جـێ
غـدابـه
تبه
حكومـه
ئیزنـی
بـێ
بـه
مكـوڕهی
یشئـه
مه بكات،جگهله
غدای
به
وانهی
بۆخوێندنره
هێڵێ.
نه
لـه
رارێككـه
موقـه
هـه
بـۆئیجـرای
كـردوه
ئیرتیكـابی
كه
وه
وانه
وكرده
ئه
روی
حمودله
.شێخمه
5
ئیقامـه
یهی
لـه
عه
لـه
وه
تـه
میله
فرادی
ئـه
الیهنی
له
كه
ی
عاویه
وده
ئه
ی
تیجه
نه
له
چێ رئه
ده
وه
نیه
ده
مه
حاكیمی
مه
ئه
كات. تقبوڵ
سئولیه
مه
كراوه
بـه
وه
ژێـره
راتی
قـه
فه
پـێی
عیـراقبـه
،حكومـهتی
بهێنـرێ
جێ به
هودانه
عه
مته
ئه
رتێشه
.به
6
كـانی
شـێخ حمودوكوڕه
شـێخمـه
عائیدبـه
موڵكیهتی
كراونو،حهقی
ره
موساده
كه ومڵكانه
ئه
وهی
دانه
خوشـكیه
، خـانی
فاتمـه
گهڵ
خانمله
هیه
وبه
عایشه
كانی
تیفوژنه
وشێخله
ئوفوشێخباباعهلی
ره
تئه
كات. قه
موافه
كیلێـككـه
نـدوه
یاچه
وه
كیلێ
وه
موڵكانه
ئهو
ی
كانبۆئیداره
موڵكه
ساحیبری
حمودله
ا.شێخمه
عینئه
كات. ته
بزانێ
باشی
تبه
حكومه
كرێنو
نعئـه
مـه
حكومـهتی
وسیاسـی
ئیـداری
ئوموری
ی له
موداخه
كانله
كیله
یاوه
وه
كیله
موه
ب.ئه
ئیزهـاری
عیجـزبكـات حكومهتی
ی
موعتاده
رسومی
ی
ئدیه
ته
یاله
،وه
وامیره
مئه
ئه
ئیتاعهتی
كیلێبێ
چوه
هه
شـێخمـه
حمودا گـهڵ لـه
تر
كێكی
یه
عینودانانی
وبۆته
ئه
ی
جێ بكاو،له
زلی عه
جێ
ستبه
ده
ته
حكومه
حهقی
كرێ.
رتیباتئیجرائه
ته
لـهو
فیـه كێ
ره
تـه
یـالـه
وه
وه
ده
حمو
فشـێخمـه
ره تـه
له
مالكێ
رئه
هه
مالوه
به 1921
ساڵی
د.له
سـاحیبی
بـه وه
بیداتـه
تـه
حكومه
،حـهقی
ئیسـتیمالككرابـێ
مدانوسراوه
كه
یه
ی
ماده
ناویانله
كه ی
زاتانه
شێخمه
حمـود به
ریانگرتوه
وه
وموڵكانه
موقابیلبه
كه
ی
یه
وپاره
موڵكه
كانئه ساحیبی
رتێ
شه
پێشویان،به
وه.
نه
بكه
ئیعاده
یانكراوه
مدابه
یه
كه ی
ماده
ناویانله
كه
ی
وزاتانه
وه
یابه
هـهر
كـردوه
مداسـیبقهتی
كـه یه
ی
مـاده
ناویانلـه
كه ی
وزاتانه
یایه كێ
له حمودوه
رشێخمه
گه .ئه
7
وعـه
مونه
هه
عیراقله
حكومهتی
عیجزبنوێنێ
نوسراوه
وه
ره
سه
له
كه
ی
رتانه
وشه
له
یه كێ
نفیزی
ته
له
ختێ وه
مێنێ.
ستئه
ربه
سه
روریه
زه
دابیری
ته
كاتوبۆئیتیخازی
ئه خهلی
ته
سئولیهتێ
مه
حمـود
شـێخمـه
تباعی
ئـه
ربه
رامبه
تبه
حكومه
وه
نفیزه
ته
وقیعی
مه
خرایه
ركه
زكورهه
مه
رتیباتی
.ته
8
نلـه
پـاش تـرعمومـه
وانی
كرێنئـه
ئیستیسنائه
سێكنهبێ
ندكه
چه
مانه
وله
گرێ
رئه
موالیموه
تێكی
سیاسه
ئه
كرێن. ده
یانموساعه
وه ڕانه
گه
خۆیانبه
سلوكبۆدێهاتوجێگای
حوسنی
هودی
عه
ته
رگرتنی
وه
درێ.
حمودئه
شێخمه
به
یه كی
لیسته
خۆی
ختی
كرێنوه
ئیستیسنائه
ی
سانه
وكه
ئه
36
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
ی
وانـه
ئه
مالكی
ئه
یاله
حمودوه
شێخمه
مالكی
ئه
له
یدكرابێ
قه
وه
ته
حكومه
ناوی
بهچواریداتێ
.هه
9
وه.
یاندرێته
نه
یدابوكه
تپه
قه
موافه
مدانوسراوه
كه
یه
ی
ماده
ناویانله
كه
رحـهق
ده
ی
ته وسیاسه
ئه
تبیقی
بۆته
كه
مه
عاله
علومی
:مه
كوردایهتی
ی عمومیه
ئیلی
سا
رمه
سه
.بێینه
11
ربـه
رامبـه
بریتانیـاوعیـراقبه
حكومـهتی
دانـراوه
وه مـه
تولئومه
فعیسـبه
ره تـه
عیـراقلـه
كانی
كورده
به
تـه
مدوحكومه
ئـه وه
مخسوسـه
لـه
ی
مـه
رئه
بـه
لـه
سدان.وه
ده موقـه
هودێكی
عـه
ژێرته
مله
تولئومه
عیسبه
وه.
مانه
كه
ره
موزاكه
وادی
مه
ناخرێته
یه
له
سئه
ممه
سئولنئه
مه
ئـهم
یشـتنی
گه
م.بـه
كـه زوئه
ئاره
زوناردنی
زویه كی
به
وه
مخسوسه
تانله
حریریه
ته
قهتی
.موافه
11
قـه
تو مانعێـكنـابینم.موافه
بـۆئاگـاداركردنی
ره موزاكـه
تایجی
نـه
تانولـه
ڕانهوه
شێخگه
بۆالی
زه
كاغه
كوڕیانبـۆبه
غـدا شێخباباعهلی
ناردنی
به
ژێر،وه
وڵه
چونه
حمودبه
شێخمه
نیهتی
حوسنی
مهلی
عه
ئیسپاتی
یه.
حازروئاماده
كه وێ
به ریئه
كه
ی
وقیسمه
ئه
تبۆئیجرای
واحكومه
دا.ئه
ئه
دیاری
)927
یرانی
حوزه
ی
21
،
71
(ژیان،ژ
داخلیه"
زارهتی
وه
شاری
موسته
.گوشاری
زۆرتر 9
.
9
یویسـت
كـردن،ئه
پـێ
سـتی ده ستی
تاده
ره
قورسبو،سه
یپێ رجانه
ومه
ئه
حمودقبوڵكردنی
شێخمه
كـانی
الوازه
یشنوقته
كان ئینگلیزه
دابنیشێ .
ی نلێ
بكه
بۆچۆڵ
ئینگلیزقانیعبكا،پێنجوینی
ستانی
ده
كاربه
ن .
چبكه
كه
زوییملیپێ
به نێ ،
بده
هیچئیمتیازێكی
ی وه
ئه
یانویستبێ
،ئه
وه
بوه
حمودیاندۆزی
شێخمه
ڕیفه
كان سه
موته
ئاڵوگۆڕی
حمـهد
داكـرد.ئه
كان
لیـواكوردنشـینه
كانی ڕیفه
سـه
موته
لـه ئاڵوگۆڕێكی
عیراقی
زیرانی
وه
نجومهنی
ئه
،كـرابـوبـه
وه
عیراقـه
حكومـهتی
به
كجاره كی
یه
ونوساندنی
سلێمانی
ی وه
گرتنه
دوای
گكه
تۆفیقبه
به گی
دعوسـمانكـه
مـه
ح
وئه
ئـه
ی
جێگـه
لـه
كـرا .
قبـوڵ
ی كه
كـرد.ئیسـتیقاله
ی ،ئیسـتیقاله
سلێمانی
ی ڕیف
سه
موته
وه
بـۆ ولێربـو،گوێزرایـه
هـه
ی
ڕیف
سـه
موته
دا وكاته
ئینگلیزبو،وه
له ڕپێكراوی
باوه
ی
ولێری
هه
تیه كی
سایه
كه
سلێمانی.
دیالـه
لیـوای
ی
نیه
ده
مه
حاكیمی
مه ئیسی
ره
نائیبی
عینی
ته
رابه
وزه
جلیسی
را:مه
جلیسی
وزه مه راری
"قه
جیـدبـه
گبـۆ بدولمه
ركوكعه
كه ی
ڕیف
سه
موته
حویلی
ته
ركوكو،به
كه یهتی
ڕیف
سه
موته
گبۆ
به زمی
رنه
عومه
یهتی
ڕیف
سـه
موته
گبـۆ
دبـه
حمـه
ربیلئه
ئـه
لیوای
ی
ڕیف
سه
موته
حویلی
ته
ربیلو،دیسانبه
ئه یهتی
ڕیف
سه
موته
،61
(ژیـان،ژ
".
داوه
راری
گقـه
دبـه
حمـه
ئه
ئێره
ی ڕیف
سه
موته
ئیستیعفای
كردنی
قبوڵ
و،به
سلێمانی
لیوای
.)927
نیسانی
ی 14
نوسیوه:
مجۆره
)به
ڕیف
سه
موته
شریفهێنانی
ته
ئیستیقبالبه
سمی
(ره
ی
رباره
ده
ژیانریپۆرتاجێكی
ئاب
تمه
عاده
سـه
كـهتی
ره
حه
بـه ری
لسزێكخه
،بهته
یانی
به
رله
سه
مه
سێشه
،رۆژی
حالیمانگی
ی 19
"
بـۆئیسـتیقبال،عمـومی
دیـه
له
به
ی
ئیـداره
رتیبی
وتـه
نسـی
رته سـه
بیناله
درابو.وه
ڕیف سه
موته
نابی
جه
كرانـه
ت
عـوه
ب،ده
كتـه
ردومه
قوتابیانی
هـه گهڵ
له
ت
كه
مله
مه
شرافوتیجاری
ئه له
وائیروگهلێ
ده
سای
روئه
وه
و گـردبـوه
وره
گه
تێكی
یئه
هه
وه
بیه
ره
عه
ی
5عات
سه
له
كه جاده
وبه ری
روله
له
مبه موشیرئاوا .
ی رجاده
سه
یڕیف
سـه
موته
نابی
جـه
كـه
ی
وئۆتۆمۆبێلـه
دائـه
رهبی عـه
ی
9 عات
سه
نله
قریبه
كرا.ته
روانی
چاوه
ستبه
ده
سـه
المیانبـۆئیجـرا سـمی
ره
جێ
سـتبه
بده
كته
مه
كانی
به
له
ستا.ته
موسته
قبیلینداوه ردهمی به
رتبوله
ڵگ
هه
رریچـارد،كـه
الم میسـته
ئیداری
تیشی
موفه
سكرتێری
الیهنی
له
خوارێ
هاته
شریفی
ته
كه
ڕیف
سه
موته
كرد .
37
گوڵچنین
مرێگاوه
ده
به
ئیسـی
فره
تـه
ره كـراو،لـه
خێرهـاتنی
به
رزی
بۆئیستیقبالهاتبو،عه
وه
ئیداریه
تیشی
موفه
ناوی
بهوایه
رمووه
ئیبـرازفـه
ئیلتیفـاتی
گـهلێ
یهی
قـدیمكـرا.موشـارئیلـه
ته كـه
یه
كه
قبیلینیه
موسته
یئهتی
هه
وه
دیه
له
به
و،بـه
م وه
بوه
ی كه
ئۆتۆمۆبێله
شارسواری
وبه
خۆشئامهدیر
خیتامی
دوای
مواكرد.له
هه
گهڵ
له
ی حه
موسافه
ئیستیقبالدوایی
هات. راسیمی
مه
ته
سوره
ی
سوره
ئه
وته
هیواینئه
.به
ئیزاحه
ی
سته
واره
ڕیف
سه
موته
نابی
جه
ی
عالیه
زیاتی
ومه
ئیداره
"حوسنی
الفی
بكـات. مانته
كه
بۆواڵته
نافیعه
ماتی
ده
خه
به
یدابوه
په
وه
پێشومانه
ی
ڕیف
سه
موته
ئیستیعفای
قبوڵی له
كه
ی
21
،
62
(ژیـان،ژ
ین ".
كـه
نائه
مـه
ته
عادهتی
توسـه
قیـه
فه
یـانداموه
تازه
ی
زیفـه
وه
له
وه
ته
به
مموناسه
به
.)927
نیسانی
هێرشبۆسه
رپێنجوین
"ده
نگوباس:
موشـار
یشـتنی
گه ڕیفبو،بـه
سه ئابموته
تمه عاده
سه
شریفهێنانی
ته رۆژی
كه
حالی
مانگی
ی 19"
لـه
وه ،
زۆره
تـۆپوموهیمـاتێكی
به عیراقولیوی
یشی جه
رله
سكه
زۆرعه
میقدارێكی
ورۆژه
،هه
رئه یهی
ئیله
تـه
كان چه
لـه
تـاقمێ
رێگـاتوشـی
بو،لـه
تیانكرد
كه ره
پێنجوینحه
روبه
سواره ،
پۆلیسی
یه كی
زه
فره
مه
گهڵ
جـێ
نـدبرینـدارێكیانبـه
قتولوچه
مـه
5
كان
ته
چه
داوه
داروی
ین
فه
ره
ته
ینی
به
له
داكه
ڕێك
شه بن.له
ئه
.لـه
مال كردوه
ورایان
كراوه
نه
یانپێ
له
توموقابه
مه مقاوه
حكومهتی
قیوای
توهتی
سه
ربه
رامبه
و،به
هێشتوه
داخلی
پێنجوینبون. له
موقابه
بهبێ
كه
ته
نیسانداقوه
ی 23
.له
رێككوژراوه
فه نه
تاقه
كات.هـه
چ شـكیلئـه
ته
وئیـداره
وه
مێنێتـه
پێنجوینئه
له
تعی
وقه
واوی
ته
تبه
حكومه
مجاره
"ئیترئه
به
یانمانكرد. كه
یه
مه
ئه
حاڵ
قیقهتی
.حه
سڵه
ئه
وهبێ
ربگێڕڕێته
وعێكیت
نه
به
وه
مخسوسه
واتورێكله
ته
كانی
دێهاتـه
لـه
كـه
خوێڕییانه
ته
چه
وتاقمه
كردوه
ئه كهتی
ره
ربۆپێنجوینحه
سكه
عه
كه
وه
ورۆژه
"له
تیانهـه
مو ئیسـتراحه
تێكـدانی
باعیسـی
بونـه
كانوئه
ییـه
رالدێ
سه
چونه
ئه
وه
دزیه
وبه
شه
شاربه
وری
ده
ونـاوه
دائاسـایشو لـه
وه
ڕیفه
سـه
موته
نابی
جـه
دبیری
تـه
توحوسنی
هیمه
ی
سایه
له
فكراون.وه
ره رته
به
.)927
نیسانی
ی 28 ،
63
(ژیان،ژ
".زراوه
واودامه
تێكی
ته منیه
ئه
هه
مو: "بۆزانینی
عمیموئیسداركرابولـه غو
ته 927
/2 /23
رۆژی
555
ژماره
به
مرێككه
ئه ۆوه
مڕ
ئه
تاریخی
واله
ئه
ورامانوسـائیری
ریوانوهـه
موالبۆمـه
ئه موالبۆپێنجوینوئیخراجی
ئه وقی
والسه
مه
له
عنی
.یه
وه
كرایه
منوعنیه
و، پێنجوینمه
مودیری
والی
مانی
سلێ
گومرگی
له
قانونیه
ی له
معامه
مالی
پاشكه
ئێرانله
حاتی
فه سه
نزیمـه
وانینوئه
قـه
بكـاومـوافیقی
سـلێمانی گـومرگی
ی دائیـره
تبه
عه
نموراجه
له
وه
ئه
توانێ
ئه
سێ
ركه
هه
نبچێته
پێنجوین له
وه
ئه
مواله
وئه
ئه
تالزمه
قه وقبكات.فه
موالسه
مجائه
بكاتوئه
جێ جێبه
الزمه
التی
معامه
تلوبـه
كمه
رالیـه
بـۆهـه
ونـه
ئیجرابكـاتئینجـامهئز
ی الزمه
ی
له
ومعامه
رداربێ
به
پێنجوینخه
ومودیری
نیسـانی
ی 28
،
63
(ژیـان،ژ
سـلێمانی"
ی ڕیف
سـه
موته
.
تنیـه
فالـه
كه
رگرتنی
وه
و،موحتاجبه
وقبكرێ
سه
.)927
ی
ڕیف
سـه
موته
بۆیـه
كـردوه
یانچـۆڵ
كه
پێنجوینشـاره
دانیشتوانی
دادیاره
وله
شكركێشیه ئه
گهڵ
له
وه:
ته
بۆباڵوكردونه
ی م(ئیعالن)ه
ئه
سلێمانی
پێنجـوین
له
دائیمی
كههاتوه
مفكره
پینجوینبه
هاتۆته
وه
ریه
سكه
عه
قوهتی
به
كه
مجاره
تئه
"حكومه
پێنجویننبه
ی ناحیه
هالی
ئه
كه
نبكات،ئێوه
مامه
ته
موتیعه
هالی
پێنجوینوئه
ی ناحیه
ی
زه
فه
ومحا
دابنیشێ
38
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
مامـهن
ته
حكومهتی
شكیالتی
وته
نیشێ
دائه
له وێ
دائیمی
تبه
حكومه
مجاره
مئه
كه
تئیخبارتانئه
حكومه
نامی
ی
ناكـا. القـه
نعه
تعیـه
تقه
حكومـه
كردبێ
نه
حكومهتی
مهتی
دامقاوه
فه
ره مسه
له
كه
ی
سه
وكه
كات.ئه
ئیجرائه
بـێ
. شـغوڵ
مه خـۆی
كاسـبی
وبـه
خـۆی
دانی
رمڵكوئاوه
سه سبێته
هه
ركه هالی
وئه
ترسێ
سنه
كه
الزمه
)927
مایسی
ی 5 ،
64
(ژیان،ژ
سلێمانی"
ی
ڕیف
سه
موته
كات .
ده
موتیعه
هالی
ئه
ی
زه
قمحافه
حه
تبه
حكومه
"ده
نگوباس:
ی
پێنجوین ررێ
سه
"له
بـوروبـه
پـێ رزاقی
دبـارئـه
شصـه
شه ككه
یه
وقافڵه
سكه ری
عه
یه كی
زه
فره
مانگمه
ی 1 رۆژی
"
ڕوزی
عـه
بـۆته
بـنكـه
شـقیاده
تـاقمێكی
ئه توشـی
بادانه
نزیكی
مرۆژله
كه
ن.بۆدوه تئه
كه
ره
پێنجوینحه
وه
كـو سیالحشۆڕوپیالنگێڕێكـی
نازاننكه
ختانه
دبه
.به
وه
ختداشاردبوه
ناودارودره
رخۆیانله
سكه
عه
بـه
وه
كـه
موالیه
هـه
،له
ربوجیدالدارابواردوه
حه یدانی
مه
له
خۆی یاتی
حه ،كه
ایه
گهڵد
له
كاپتنالینیان
رئه
مرو سه
له
جێ
ستبه
.ده
قانه
مته
نبه
تناده
كانهیچئه
همیه ره سكه
ستڕێژ.عه
رده به
نه
ده
ئه
كه
ته
قوه
جارێك
بـێ
وبـه
وه
بێتـه
ئه جـوێ
ئاسـوری
لیـوی سـكه ری
عه رێكله
فه نه
21
فعیان
تیشبۆده
موفه نابی
جه
رتیبی
ته
نـه
یانده
گرنوئه
ئه
یانلێ
حاكمه
ریان،نوقاتی
سه
نه
كه
شقیاهجومئه
ئه نگی
تفه
ی
ـه
گولل
نه
تبده
همیه
ئه
ی
مه
ئه
تنلـه
:شـێخ عیبـاره
كـه
كوژراوه
موناسیبیانلێ
سی كه
4
تاروماربونو
شقیاكان دائه
تیجه
نه نگ.له
رتفه
به
پـاشده
فـعو .لـه
بوه
فیاتنه
له
نته
تعیه
رقه
سكه
عه .له
چنگنیانی
كابرای
2رو
قزله
باغ،شێخنوری
شیدی ره
چنه
پێنجوین. وئه
وه رێ
ونه
كه
دیسانئه
یه مانعه
خته
منه
ئه
نكیلی
ته
ی
نوقتـه
دروسـتكردنی
به كردوه
ستی داده
موهیمه
واقیعی
مه
تاپێنجوینله
هه
وه
سلێمانیه
رله
تهه
"حكومه
توئامه
دوشـودبـۆ
سـتی
تیجـاره ربه وسه
هالی
ئه
حقوقی
ی زه
ئاسایشومحافه
ئمینی بۆته
وقتانه
من
پۆلیس،ئه
كانبكـا
رده
جـه
توراووڕوتـی
وه قا
شـه
سـتی
ربه
ودوابه
تله
مه حكومه
ینكه
كه
پۆلیس.ئومێدئه
له پێنجوینپڕه
)927
مایسی
ی 12
،65
(ژیان،ژ
".
وه
وێته
یشدابحه
توئاسا
منیه
ئه
ژێرسێبه ری
تله
كومیله
تاوه
"راپۆرتی
پۆلیس
كاتی
ره
بـۆپێنجـوینوحـه
حكومـهتی
قیوای
چونی
بنوله
رمیانئه
گه كانله
ته
چه
رێكله
فه
نه
15
–11 "نزیكی
22ی
ن،لـه
تریانبكه
كانی
فیقه
ره
وترئیلتیحاقبه
یهز
قیقه
نوده
مهی
خۆیانرزگاركه گرن،بۆئه
رئه
روه
به
خه
ریه
سكه
عه
بـه ری
كخه
نـه
كـه
وه
ئـه
ندێشـهی
ئه دێـن،لـه
ئـاباڵخی
كابرایه كی
توشی
.له رێ
وه
ڕێنه
گه
ودیوئه
رابوردودابۆئه
مانگی
كـه وێ
و كئه
یه
رگوللــه
كـابرا،بـه
ختی
دبـه
وبه
سـادوف
ته سـه ری
ئه
ن.له
كه
ئه
قهیلێ
خویفته
بدا،بۆته
تیانلێ
حكومه
كوژرێ.
ئه
تـرروی
ید،هیچوقوعـاتێكی
قه
لیوادا،شایانی
داخلوخاریجی
مایسله
ی 2
تا
وه
نیسانه
ی 18
"له
.)927
مایسی
ی 5 ،
64
(ژیان،ژ
".
داوه
نه
شقیایی
ئه عجیزكردبوو،له
راووڕوتته
به ی
راغشاره
مقه
ئه
دێهاتی
تێكه
موده
تیار،كه
ده
وڵه ی
"خوله
قامی
مــه
لــه
وامیرێككــه
علیماتوئــه
رتــه
ســه
ـالــه
ت.بینـ
نیهایــه
ی
رهجــه
ده
ـتبــوه
داگهیشـ
ردهیی
وجــه
ی 2
یانی
،بـه
ئـه وێ
پۆلیسـی
شـی باشچاوه
گهڵ له
داغ ،
ره
قه
مودیری
كیلی
بلیغكرابو،وه
ته وه
یه
ڕیف
سه
موته
وزڕكـوڕێكی
دا كوێخـادێ
گـهڵ
له
دا
ناوئاغاسوری
بازیانوله
ی ته
خێوه
رئاوایی
سه
نبه
ده
ئه
حاڵ
مانگی
ئه
یگرن.
ایـه كی
،عهب
وه
ڕیفه
سه
موته
نابی
ئابجه
تمه
عاده
سه
الیهنی
،له
ته
عالیه
توفه
ئه
مخزمه بری
نله
"موكافاته
شـی
باشچاوه
قۆردۆنێـكبـه
گـهڵ لـه
بـاش
عاتێكی
وسـه
ندی
فه
شیدئه
داغره
ره قه
مودیری
كیلی
وه
نایاببه
.)927
مایسی
ی 12
،
65
(ژیان،ژ
".
خشراوه
به
سپێكیانپێ
روئه
سه
كه
ریه
شێخو،هه
بابه
ئه وێ
پۆلیسی
39
گوڵچنین
مرێگاوه
ده
به
ئیمـام
یمه
حه
مینی
گوئه
ریمبه سابیری
كه عیهتی
ژێرمه
كان،له
ته
چه
مانگتاقمێكله
ی 15
"شه وی
توشـی
ڕن.لـه وێ
په ئه
وهتێ
ئوڵوبه
پاشخۆتێركردنله
تۆغانو،له
ره قه
ته
چونه
برسێتی
تاوهێرشی
دا،له
نه
ده
كانئه
واڵخه
بیلئیستیفاده
ته مفرسه
چایردابون،له
له
دێن،كه
تاحوسائیره
فه حاجی
شیدی
ره كانی
واڵخه
سـه
ر لـه
جێ
سـتبه
ئاگاهـداربـو،ده
حاڵ وله
زانی
ی مه
به
ركه
تهه
زارمێرد.حكومه
هه چنه
پێشخۆیانوئه
رچنار(لـه
) سـه
ی
ناحیـه
ركـه زی
مه
تـریشلـه
تێكی ،قوه
وه
پۆلیسلێره
یه كی زه
فره
مه
ی
ڕیف
سه
موته
عالی مری
ئه
بـه
ر نـه
یانده
گرنوئه
ئـه
پـاشوپێشـیانلـێ
یـه زه
فره
مدومه
سـه
ریان.ئـه نـه
كه
وقئه
سـه
وه
یه
گێڵدی
باوه
ناوداریانلـێ
ودوانی
وه نه
كه
كانئیستیردادئه
واڵخه
له
داقیسمێك
مه موساده
ی تیجه
نه
نگ.له
تفه
ستڕێژی
ده
تیانپـێ
مـه
ئیتـرمقاوه
ڵچنراوه
هـه
نگیانپێ
بیننته
ئه كانكه
ته .چه
كوژراوه
كانیشیه كێ
پۆلیسه
كوژن،له
ئه
تـه
خراونه
تـه
خێوه
وری ده
عقی لـهبیلتـه
كـه
ته
قوه
الیـهنی
ن.لـه
راناندافیرارئه
كـه به
روكاری
وبه ناكرێ
تاقیانلـێ
كه وایه
قه وی
.ئومێدی
كراوه
وانه
روپۆلیسره
سكه عه
كافی
دیسانمیقداری
وه و،لێره
ره موحاسه
ی 1
7 ،ژ
66
(ژیـان،ژ
ییانبهێـنن ".
رده توجـه
قاوه شـه
یاتی
حـه
بـه
مویانبگیرێنو،خاتیمـه
وهه چێ
رنه
ده
.)927
مایسی
ڕێكدالـه
شه ی
تیجه
نه
و،له
ندوه
واڵخیانفڕا
وه خوارئوڵوبه
بومانله
نوسی
كه
ی
یه
ته
چه
وتاقمه
"ئه
خراونهتــه
خێوهتــه
ی ور
ده
و،لــه
وه
ردادكراوهتــه
ئیســتی
ـۆلیسدابویانــه
یپـ زه
فره
ڵمــه
گــه
زارمێردلــه
هــه
بـۆچالیـه
ك علومنیـه
قبـونومـه
فـه فیـرارموه
وبـه
ت..خۆیانگومكردوه
فرسه له
شه وێ
وه
ره
موحاسه
جاوزاته
وعه
ته منه
ئه
نعی
تبۆمه
.حكومه
وه ته
ڕاونه
ودیوگه
نبۆئه
كه ئه
یلێ
كوقسه
روه
تهه
قه
ن.فه
رۆیشتو
كرێ وئومێدئـه
ماوه
دانه
وناوه
ته
له چه
سه ری
ئه
وه
ورۆژه
رگرتوه
وله وه
ی
الزمه
دابیری
تته
جدیه
مالی كه
به
حكومـه
ت قیـهتی
فه
.ئیتـرموه
بگیـرێ
شـتانه
وعـه
منه
ئـه
رودانـی
یدانی
ودوامه
له
مه وه
بیره
دا
مته
ئه
ی
سایه
له
.)927
مایسی
ی 24
،
67
(ژیان،ژ
خوازین ".
ئه
ن،یهكدورۆژ
كه
عقیباتئه
بازیانداته
ی ناحیه
وله
كراوه
تهرتیلیواوه
له
كه
یه
عقیبیه
ته
ته
وقوه
"ئه
ویـه
تیان هه
حقیقی
بـۆتـه
وه كه
ته
قوه
ئیسی
فره
ته
ره بن،له
دوسوارده
توشی وه
نجیره
پشتهه
وپێشله
مه له
سـه
ر ن.لـه
یانئه
كه له ن،موقابه
ناكه
كه
مره
ئه
توئیمتیسالی
ئیتاعه
ی
مه
ئه
گهڵ
له
ن ،
ده
ستانیانئه
راوه
مربه
ئه
ختـێكــه
كوژرێن.وه
كهئــه
ردوسـواره
داهــه
تیجـه
نه
.لــه
قـه
رته
درێنـهبــه
ئه
وه
زهكــه
فره
مه
ف
ره
تـه
مـهلــه
ئه
لیمه
دسـه
حمه
ریمئه
وه
ندكه مه
هه
كانی
شهوره
مه ته
چه
كێكیانله
یه كردكه
قوقی
حه
شار،ته
كانیانهێنایه
نازه
جه
.)927
مایسی
ی 31
،68
(ژیان،ژ
".قادره
واڵكوڕی
بد عه
سلێمانی
تریشیانخهلقی
وئه وی
سامیله
پێنجوین ندوبی
.مه
4
.
9
ئیسـ
ـتیقبال)دا ـیمی
راسـ(مه
ردێڕی
ژێـرســه
ـژیلــه
درێـ
ـاجێكی
ریپۆرتـ
927
مایسـی
ی 17ی 66
ژ
شریفهێنـانی
ته به ری
":خه
ئهڵێ
دا
ی
تاكه
ره
سه
.له
نوسیوه
بۆسلێمانی
سامی ندوبی
مه
ردانی
سه
تبه
باره
سه
و،ئـه
م تـه
قیمه
بڵنـدوبـه
مزاته
سروروخۆشی
كرد.ئه رقی غه
ی
ئێره
عالهمی
سامی
ندوبی
ئابمه
تمه خامه
فه
هـه
ر كا،كـه
فئـه
ڕه خۆیـانموشـه
وجـودی بـه
سلێمانی
مینجاره
یه سێ
،سه ری
ته
ره
قده
تومه
داهی
سیاسه
یوه
لوكردنـه
..حـه
شـریفهێنـانێكی
رته كورد،هـه
جیبی نه
ومی
قه
عادهتی
فاهوسه
ره ی
ئمین
بۆته
هاتنێكی
زمی
..و عـه
ی
سـایه
لـه
مانـه
لـه
،جگه
بوه
ئێمه
ویستی
خۆشه
زه زی
موعه
تهنی
وه
وئیداری
سیاسی
یه كی
گرێ
تـاموئێمـه
یش تێكی ئیسـتیقاللیه
عیراقنـائیلی
حكومهتی
كه
وه
یه
یهی
وشارئیله
لزهلیم
زه
ته
الیه
شوبوساتی
ته
،ئـه
م راركـراوه
مدابۆمـان..قـه
تولئومـه
عیسـبه
جلیسـی مه خۆمانبوینوله
تو..میللی
كوردیه
زهه ری
مه
عیراقـی
موكـوردێكی
رهـه
سـه
لـه
بیلخاسه
ك موعیراقیه
رهه
سه
له
شكوره
مه
عیه
مسه
وئه
یه
شایسته
ته خدمه
ئیدی
بكات". تیزكاروته
پێویسته
41
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
ـاری
ـۆپارێزگـ
ـلێمانی.بـ
سـ
ـتۆته یشـ
ئۆتۆمۆبێــلگه
ـامیبــه
ـدوبیسـ
مهنـ
927
مایســی ی 14
رۆژی
فڕیـوه .
بـۆ وه
یـه
رئۆتۆمۆبێلهكه
سـه
بـه
ئینگلیـز،دوفڕۆكـه
اڵتی سـه
وده
به
بده
ده
وپیشاندانی
ی كه كاروانه
سـای
وئه
شـراف،ر
،ئه ما
ئمورین،عولـه
وائیـرومـه
ده سـای
وئه لـهر
وره
گـه
تێكی
یئـه
"هه
كردنـی
پێشوازیلێ
ی
ریجــاده
لهمبــه
ـوری
ئاسـ ـوی
یلیـ
وره
ریگــه
عهســكه
كی
بوقیتعهیــه
مه كتــه
كانی
لهبــه
تیجــار،ته ـائیر،
عهشـ
مـه
زكورگـرد ی
جـاده
وبـه ری
له
هالی
ئـه
قاتی
بـه
سـنافوته
ئه سـائیری
فیرلـه
غـه
عێكی
وجـهم
مشیرئاواوه
وه
"... بوبونه
شـریفیان
ته كـه
سامی
ندوبی
مه
خامهتی
":فه
دانوسیوێتی
927 مایسی
ی 24
ی 67
ژ
كوژیانله
وه
مموالقاتـه
دا فبـوولـه
ڕه موشـه
موالقاتی
سبه
كه
گهلێ
وهو
مایه
دورۆژلێره
ی مه
پاشئه
له
ئێره
هێنابوه
رتـه
علیماتو و،هـه
وه كـه
موالیه
هـه دڵـی
خسـته
حوخۆشـی
ره فـه
خـۆی
ی تانـه
قیمه
به
نازكه
لیماته
وكه
به
زیـاره
ت ی
وسـائیره
ب كتـه
،مه
خانه
سـته
كوخه
جێگاوه
عزێ به
ی
مه
پاشئه
وامیرێكئیجاببكائیعتاوله
ئه
شـریفی
ته یاره
تـه
یشـتنیانبـه
گه مرۆژی
،دوه
دابویـه
سـتی ده كـه
ی
ره
فه
مسـه
ئـه
واوكردنـی
رمو،بۆتـه
فه
بـه
وێوه
ئـه
ی
لیـه
محه
شـرافی
ئمورانوئه
فمـه
ره تـه
وپێنجـوینچـو.لـه
خورمـاڵ ی تیانبۆناحیه
خامه
فه
یموالقـاتداپـێ
سـنای
ئه ندوبله
مه خامهتی
.فه
ئیستیقبالكراوه
فیانبێ ره
شانوشه
الیهقی
تێككه
سوره
جاوزاتێكولـه
و تـه وعه
مونه
هه
نعی
،بۆمه
هالی
ئه
ئاسایشوئیستراحهتی
ئمینی تبۆته
حكومه
یاندنكه
گه
مـه
یشدا ئه
گـهڵ
لـه
.
گرتـوه
كئیجـاببكـاتوه ری
دابیرێ چتـه
هـه
حكومهتی
نفوزی
زراندنی
دابۆدامه
ناوه
كه
تبكـات ره
داحه
خۆی ی
زیفه
وه
داخلی
له
سه
ركه
نوهه
حكومه
تبكه وامیری
ئه
ئیمتیسالی
:الزمه
رمویهتی
فه
ن". بكه
تجهل
حكومه
مهتی
رحه
مه
واوی
ته كوبه
تاوه
مایس
ی
17
رۆژی
یانی
وبه
سلێمانی
وه
ته
ڕاوه
وپێنجوینگه
رماڵ
خو
ردانی
سه
دوای
سامی
ندوبی
مه
نفـوزی
شـێخ نـدی
ڵبه
دومه
،كـه
پێنجوینوخورمـاڵ
له سامی
ندوبی
مه
ردانی
.سه
وه
ئۆتۆمۆبێلرۆیشتۆته
به
ردنیانبوه.
تودڵنیاك
حكومه
كانی
هێزه
داگیركرابون،بێگومانبۆجێگیركردنی
حمودوتازه
مه
هێزه
كان رینی
ڵوه
.هه
5
.
9
ردهوامو
بـه
ی
مینـی
وزه
ئاسـمانی
ژیانوراونـانی
باری
مواری
ناهه
هۆی
حمود،به
شێخمه
كانی
هێزه
وه
سـته
ده
خۆیـانبـه
كانی
ره
ڕكه
چاكترینشه
له
ندێ
هه
رین .
ڵوه
هه
وتبونه
كه
سیاسی
دوارۆژی
لهنائومێدی
تۆماری
كردون: ی
وانه
.له
نوسیوه
نه
ندێكیشی
و،هه
تۆماركردوه
ی مروداوانه
ندێ
له دا.ژیانهه
ئه
"هاتن
تێكـه
موده
یونسكـه
لیفه خه
شهوره
مه
شقیای
ئه
،له
هاتوه
شریفی
گته
حامیدبه
نابی
جه
بجه
له
ئه
قائیمقامی
رزی
ئینقیـادو لیـواداعـه
ركـه زی
مه
ولـه
سـلێمانی
هاتـه
مجاره
كا،ئـه
تئه
حكومه
تبه
خاله
ده
رزی
نعه
والیه
موته
.)926
وهلی
ئه
تشرینی
ی 21
،
38
(ژیان،ژ
رخیسكرا ".
ئمینوئینجاته
تته
فاله
ركه
سه
كردله
دامهتی
نه
حمودیوزباشیبوو،
شێخمه
الی
له
كه ندی
فه
بدواڵعادلئه
عه نابی
الم،جه
شێخسه
شێخقادری
"كوڕی
بـه
هودی
عـه
تته
نیـه
حوسنی
و،به
سلێمانی
هاتۆته
یه
وه
مجوێبونه
ئه
ئیدی
بۆته
كردوه
ئینفیكاكی
تێكه
موده
.)927
مایسی
ی 31
،
68
(ژیان،ژ
".
تداوه
حكومه
باغ
عیدی
"شێخسه
ئـه كرد
نه
حكومـهتی
دوشودی
ئامه
كوژراو،خۆشی
وپێشكوڕێكی
مه له
ندرۆژێ
چه باغكه
عیدی شێخسه
"
هودی
عـه
یشداته
مـه
ئه
گـهڵ
لـه
.
نراوه
سـه
فالهتی لـێ
ركه
شایه
عه
قانونی
ی 43
ماده
موجیبی
وبه
سلێمانی
هاته
.)927
مایسی
ی 31
،68
(ژیان،ژ
".
تبیانهێنێت
خاله
بۆده
وه ته
ودیوماونه
له
كه تری
كانی
سواره
كردوه
41
گوڵچنین
مرێگاوه
ده
به
شێخعهلی
زیزی
بدولعه
"شێخعه
حكومـهتی
وامیری
ئـه
ئیتاعـهتی
كه
یه
وموده
شهوره
مه
كه
میانه
ره
ده
شێخعهلی
زیزكوڕی
بدولعه
شێخعه
قـانونی
ی 43
مـاده
ی
پـێ
وبـه
سـلێمانی
هاتۆتـه
ڕیف
سـه
موته
نابی
ئابجـه
تمه عاده
سه
لهبی
رته
سه
ناكاله
ندراوه.
سه
فالهتیلێ
كه
شایه ری
عه
21
كان
مـه
هه
وموته
تـه
چه
تائێسـتالـه
وه تازه
ی
ڕیف
سه
موته
نابی
جه
پێنجوینوهاتنی
كاتی
ره
حه
"له
ی
31
،
68
(ژیـان،ژ
تكـراون ".
فالـه
كه
بتـی
وره
تكـردوه
حكومـه
توئینقیادیانبـه
خاله
ده
رزی
سعه
كه
.)927
مایسی
گیری
ناره
.كه
9
بۆبه
غداد بابه عهلی
.ناردنی
6
.
9
4
ی
ماده
ی
.بهپێ
كانی
ڵێنه
به
كردنی
جێ
جێبه
وته
كه
كرد .
قبوڵ
ئینگلیزی
ی
)كه
رجنامه
حمود(مه
شێخمه
غدادبخوێنێ.
به
له
بچێ
ی وه
ناردبۆئه
كوڕی
عهلی
بابه
یه
ڵێننامه
ئه
وبه می
"ده
نگوباس
"هاتن
شـێخ
كـوڕی
نـدی فه
ئه
بو،شێخباباعهلی
92 7 یرانی
حوزه
ی 6موصادیفی
كه
دوێنێ
مهدوشه
"رۆژی
نابی
شـێخ فجـه
ره تـه
لـه
كـه
وه
تیـه
حكومه
رائیتی
وشه
دابه
ندی
فه
ماجیدئه
نابی
جه
گهڵ
له
ندی فه
حمودئه
مه
نابی
ئابجـه
تمه
عاده
سـه
مـاڵی
ولـه
سـلێمانی
شـریفیانهاتـه
،ته وئیمـزاكـراوه
قبـوڵ
وه
ندیـه
فه حمودئه
مه
ته
شـریفیانبـۆ نـدی
فه
ئه
شـێخباباعـهلی
نابی جـه
رگرتوه
رمانوه
به
كوخه
روه
میوانبون.هه
ڕیفدا
سه موته
ئیسـتیراحه
تو مهاتنـه
ئـه
ی
وه
رئـه
بـه
.له
وه
ڕێته
گه
ودیوئه
ندیشبۆئه
ماجیدئهفه
نابی
وجه
چێ غدائه
به
.)927
یرانی
حوزه
ی 7
،69
(ژیان،ژ
ین ".
كه
خێرهاتنیانئه
به ویره
سه
تیامته
میلهتی
نافیعی
مه
"شێخباباعهلی
ركوكو،لـه
یرانبۆكه
حوزه
ی 9
رۆژی
ئێره
شریفیانهێنابوه
ته كه
ندی
فه
ئه
شێخباباعهلی
نابی
جه
"
ی 21
،71
ـان،ژ
(".ژیـ
رموه
تیانفـه
كـه
ره
غـداحه
،بـۆبه
وه
ركوكماوهتــه
كـه
لـه
نـدرۆژێ
چه ی
وه
پـاشئـه
.)927
یرانی
حوزه
ئـه
مبۆیه
اوه
كداردان
چه
چاالكی
هاتنبه
كۆتایی
ی
نیشانه
به
حمودی
شێخمه
ی
نگاوه
مهه
تئه
حكومه
وه:
باڵوكردۆته
ی واڵه
هه
رمان
بـه
خـه
كو
روه
كـرد،هـه
منیهتی
ئه
سبی
كه
واوی
ته
تچاكبوو،رێگاوبانبه
زعیه وه
ی
مه
رئه
به
"له
بـه
هالی
ئۆتۆمۆبێـل،ئـه
فه ری
یروسـه
سـه عـهتی
مومانه
بۆالبردنی
وه
یه
ڕیف
سه
موته
عالی
قامی
مه
له
رگرتوه
وه
ن،تـه
لغرافێكبـۆ هـاتوچۆبكـه
هلـی زره
خۆیانبهبێ
زوی
ئاره
وبه
ستی
ربه
سه
مالی
كه
به
ی
مه
نهاوبۆئه
ته
هاتوچۆبكات ".
(ژیان، توانێ
ئه
خۆی
زوی
ئاره
به
سێ
موكه
ودواهه
.ئیترله
مه دراوه
ركوكلێ
كه ڕیفی
سه
موته
.)927
یرانی
حوزه
ی 7 ،
69
ژ
سلێمانی
زیرانله
روه
.سه
9
.
9
لوزه
را
ره
ئیسه خامهتی
"فه
خامـهتی
دا،فه
رهبی
عـه
ی
11
عات
سه له
یانی
به
رله
مانگبو،سه
ی 28
موسادیفی
كه
مه
سێشه
"رۆژی
یوه
نیشـتنه
جێگـای
.لـه
ئێره
نایه
هێ
شریفیان
ته
یاره
ته
به
سكه ری
عه
رپاشای
عفه
جه
نابی
راجه
لوزه
ره
ئیسه
ئۆتۆمۆبێلته
شـریفیان به
وێوه
ئیحتیرامئیستیقبالكران.له
به وه
یشه
جه
راوزابیتانی
فئومه
ره ته
له
یاره
ته
42
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
هاتنـه
پـێ
بـه
وه
توچـاخواردنـه
ئیسـتراحه
ختێ پاشنـه
.له ڕیف
سه موته
نابی
جه
عادهتی
سه
ماڵی
هێنایه
وائیرومـه
ئمورین ده سای
وئه
شراف،ر
ما،ئه
فعوله
ره ته
داله
ی
ڕیف
سه
موته
ی ردائیره
به
،له
حكومهتی
ی دائیره
سـه
المو ی
راسیمه
تیانبێ
خامه
فه
رهفی
شانوشه
قبه
الیه
كه
سورهتێ
به
وه
به
كته
مه
كانی
قوتابیه
گهڵ
له
و
رحه
ق وده
قبوڵ
قبیلینی
موسته
داعمومی
ی ڕیف
سه
موته
قامی
مه
رێكله
ده پاشقه
هێنا.له
جێ
انبۆبه
ئیستیقبالی
وه
و مانـه
عاتلێـره
كدوسه
یه رمو.نزیكی
فه
بهتی
حه
ئیلتیفاتومه
ئیبرازی
نازكانه
لیماتی
كه
مویانبه
هه به
عادهتی
مڵكو فاهوسه
ره ی
واسیته
ببێته
شریفه
مته
ئه
هیواینكه
شت.وابه
رۆی شریفیان
ته
یاره
ته
انبه
دیس
كه
ین. ئه
خێرهاتنوخواحافیزی
به وه
ته
به
مموناسه
ت.به
میله
ی
مـه
اڵمبـۆئه
واوبونابـوبـه
ته
مانله
كه
ته
زه
هێناغه
شریفی
راته
لوزه
ره
ئیسه خامهتی
فه
كه
ختێ
"وه
)927
یرانی
حوزه
ی
28
،
71
(ژیان،ژ
دوامانخست ".
وه بیڕازێنینه
مهاتنه
به
كانی
تـه
زاره
وه
(مێـژوی
ونوسـه ری
مه
رده
وسه
ئه
كانی
روداوه
ئاگاداری
پیاوێكی
كه
الحسني
عبدالرزاق
یرانی
حـوزه
ی 28
:لـه
)دانوسـیوێتی
ث الحـدی
ي قالسیاسـ
،تـاریخالعـرا
6،گ
3،ج
48
(ص
له عیراق)ه
و،ئیقنـاعی
كـرد وه
حمودكۆبوه
شێخمه
گهڵ له
و ،
چوبۆسلێمانی
فڕۆكه
به
سكه ری
رعه
عفه
داجه
1927
یه
كیش و،هـیچنیشـانه
دانیـه
وباسهتێ
بۆئه
تێكی
داهیچئیشاره
مریپۆرتاجه
اڵمله
غدادبكا.به
به ردانی
سه
بوبێ.
سلێمانی
حمودله
داشێخمه
ورۆژه
ی
له وه
ئه
بۆ
نیه
پێشـوازیه
وجـۆره
كـێشبكـرێنبـۆئـه
سـلێمانی
ڵكی
مینجـاربـوخـه
نـده
چه
وه
دائـه
یه
وماوه
له
یانه.
سمی
ره
حمودبۆبه
غداد شێخمه
.چونی
9
.
9
یڕیف
سه
موته
بكات
ردانه
مسه
ئه
ی
وه
ئه
غداد،پێش
به
ردانی
بۆسه
كردوه
ئاماده
حمودیشخۆی
شێخمه
كـانی
شـێخ هاوكاره
ی
كێشـه
الداخسـتنی
،بـه
داوه
نجامی
ئـه
ی
وكارانـه
له
پێنجوین.یه كێ
وه
چۆته
سلێمانی
ی
)بـۆ گشـت
(لێبـوردنی
بوه
نـه
ئامـاده
بریتـانی
اڵتی
سـه
.ده
كـه
ڵێننامه
مـی
به 8ی مـاده
ی
بهپێ
حمودبوه
مه
نـدێكی
.هه
كـردوه
فتـاری
جیـاره
بـه
ریه كێ
هه
گهڵ
له
ڵكو
ربكا،به
حمودده
شێخمه
ی كه
شۆڕشه
شدارانی
به
هه
نـدێكیشخـۆش ،له
داونهتێ
ئمین)ی
ته
ی
سیقه
رگرتونو(وه
وه سلوك)یلێ
حوسنی
هودی
عه
(ته
خشیوه
به
بوه.
نه
شریف
بردن ته
نگوباس -
"ده
هـهر
ئێـره
تـه
شریفیانهێناوه
ته وه
ورۆژه
ڕیف
له سه
موته
نابی
ئابجه
تمه عاده
سه
كه
مومانه
هه علومی
مه
عمـومراحـهتی
.بـۆئیسـتراحهتی
تبـوه
میلـه
نافیعی
مه ئمینی
توئاسایشوته
منیه ئه
زراندنی
دامه
ریكی
خه
سـه
لیمو عـهقلی
بـه
ررێ
سه
حزورێكهاتبێته
ومه رمانیعه
ده
داهه قسه
ممه
ئه
ئۆغری
وله
كردوه سهل
خۆی
شـێخمـه
حمودو ینی بـه
ئیختیالفـی
فعی وره
وه
.بڕینه
قبوه
فه موه
البردنی
خۆیانبه
ی تكارانه
ئیسابه
فكری
یوناحیـه
بجـه
له
ئه
زای
قـه
فتیشـی
وروته
قسـهد
بـۆده مه ینی
عـه
به
مجاره
،ئه
كافیه
لیلی
ده
مه
تبۆئه
حكومه
فقایمقامی
ره ته
له
موان.له وێ
شریفیانبردۆته
ته ئۆتۆمۆبێل
یراندابه
حوزه
ی 15له
وناوه
پێنجوینوئه
ئمورینی
فمـه
ره تـه
وێشلـه
پێنجـوین،لـه
یشـتۆته
گه 16
.رۆژی
ئیسـتیقبالكـراوه
وه گـه
میدبه
حه بجه
له
ئه
نابی
.جه
كردوه
داموالقاتی
ندی
فه
حمودئه
شێخمه
نابی جه
گهڵ
له
م
شه
موحته
پاشئیستیقبالێكی
له وه
لیه
محه
یویـه
قه
رتیباتی
دابیروتـه
تـه ورامی
هـه
ی
گزاده
بـه
كـردنبـه
تپێ خاله
یاندابۆده
ره فه
مسه
له
ڕیف
سه موته
تدائیختیـاركـراوه
مڵـكومیلـه
عادهتی فاهوسـه
ره ی
له رێ
كه
ته
كولفه
به
ره
فه
مسه
.بۆئه
رموه
فه
ئیتیخاز
.)927
یرانی
حوزه
ی 21
،71
(ژیان،ژ
". ئامالمانه
سیخه
ئه
قیهتی
فه
موه
43
گوڵچنین
مرێگاوه
ده
به
وه:
هاتنه
نگوباس -
"ده
ماننوسیبو،
ڕیف
سه
موته
نابی جه
شریفبردنی
ینته
وپێنجو
بجه
ڵه
رابوردوماندابۆهه
ی نوسخه
"له
نـدی
فه
حمودئه
شێخمـه
نابی .جه
رموه
فه
داموالقاتی
ندی
فه
حمودئه
شێخمه
نابی
جه
گهڵ
له
بویشمان
نوسی
وه
رموه.
تیانفه
وده
ژێرعه
ودوابۆوڵه
پاشرۆژه
.له وه
ته
شریفیانماوه
پێنجوینته
رۆژێكله
ئیـداری
ئومـوری
رێكخسـتنی
بـه
وه
تـه
پێنجوینماونه
له
رۆژداكه
3 رفی
زه
له
ڕیف
سه
موته
نابی
"جه
ره
شـید مه
گ،حه
گ،ئاغابه
شه
ریفبه مه
گ،حه
ربه
عفه
:جه
ورامی
هه
كانی
گزاده
به
.له
رموه
فه
ئیشتیغالی
ئه وێ
حوسـنی
بـه
رموراوه
ئیتیخـازفـه
وه
ڕیفه
سـه
موته
نابی
فجـه
ره ته
له
كه دابیرێ
رته
سه
گ،له
جبه
ره
گوفه
به
هودیانداوه.
عه
وپێنجوینته
بجه
ڵه
هه
ینی
به
رێگای
ئمینی
سلوكوته
نـدی،
شـیدئهفه
،ره
نـدی
فه
ئه
بری
،سـه
ندی فه
تئه
،حیكمه
ندی
فه
ئه
مزی
،ره
ندی
فه
زابیتان:یونسئه
"له
ی
شـێخ یده
ئیمام،سـه
ی مه
حه
مینی
ئه
برای
3
ر
ند،هه
وه
مه
هه
ریمبه گی
حمهدی
كه شائیر:ئه
عه نئاغا.له
حه
سه
سـۆفیوه
ند، .تـاقمی
وه
كانیانـه
وپیاوه
خـۆی
بـه
مانـه
،ئه
كـانی
ركاروكوڕه
سـه ،شێخعـهلی
وه كه
كانی
عهلی
121
،نزیكـی
سـائیره
شاروجێگایـانی
هالی ئه
له
قیسمێك
گهڵ له
بنۆك ،
بانی عارفی
جاف،شێخ
ی واره
غه
سـلوكیانداوه
حوسـنی هودی عه
دا،ته
ڕیف
سه
موته
نابی
تجه
خزمه
پێنجوینو،له
ته كانچونه
ته چه
له
سێ كه
رگرتوه.
یانوه
سیقه
ووه
ئیحتیـرام
مالی كـه
ڕیفبـه
سـه
موته
نابی
مانـگجـه
19ی رۆژی
مئیشانه
ئه
واوبونی
ته
دوای "له
3
رۆژ یش
بجـه
ڵه هه
.لـه
بجه
ڵه
هه
وه
شریفیانهاتۆته
ته وه
وێڵه
،ته
،بیاره
خورماڵ
و،له رێی
شیعكراوه
ته
عزێ
رێیبــه
یلــه
مــه
ت،وهبــۆئه
بی زیــاره
فتیش،مه كتــه
تیتــه
حكومــه
ـری
وائیـ
ده
ـومی
.عمـ وه
ماونهتــه
مانـگبـه
14ی رمو.رۆژی
ڕوعفـه
به
بته
كته
مه
بهروپیهی
81
رفبكرێ
كانداسه
به تهله
ئیحتیاجاتی
28
،
71(ژیـان،ژ
". وه
خێربێنه
.به
وهرمۆته
تیانفه
وده
عه
ئۆتۆمۆبێلبۆسلێمانی
راووبه
تاسه
سواری
.)927
یرانی حوزه
ی
"ده
نگوباس
غدارۆیشتنی
وبۆبه
بۆسلێمانی
ندی
فه
حمودئه
شێخمه
نابی
جه
ی
وه
"هاتنه
علومبـو
مه
ی
یشتولێ
گه ندیتێ
فه
حمودئه
شێخمه
نابی
،جه
ساڵی
3 باتێكی
توسه
مه پاشمقاوه
"له
واموئیسـراركـردننـه
ده حواڵه
ئه
وعه
ونه
رئه
سه
له
حكومهتی
لزهلی
زه
ته
الیه
زمی
توعه
ربه
قوه رامبه
به
كه
ینوسـخه
لـه كـه
رائیته
وشـه
ئـه
ی
،بهپێ
تیانیه
یه كی
وفائیده
خشێ خێرێكنابه
كه ته
بۆمیله
ونه
بۆخۆی
مخسوسـه
ئـه ئیـدی
ته
وت.بـۆ
كـردورێـككـه
ینی به
ئلیفی
تداته
گهڵ
حكومه له
شرمانكرد ،
رابوردودانه
تـری
كـانی
پیاوه
لـه
وگـهلێ
ندی فه
.ماجیدئه
ئێره
شریفیانهاته
مانگبو،ته
ی 9
موسادیفی
كه مه
شه
رۆژی
شریفیانرۆیشت.ئێمـه
غداته ئۆتۆمۆبێلبۆبه
پاشدابه
وله وه
مانه
كدورۆژلێره
تابو.یه
خزمه
له
خۆی
رهقیوتنوتـه
ركه
واڵت،سه
نافیعی
مه
ین،چونكه
كه
یانئه
خێرهاتنوخواحافیزی
به وه
ته
منونیه
مه مالی
كه
به
5 ،72
(ژیـان،ژ
".ستراوه
به
وه
واوه
ته
توئاسایشێكی
منیه ئه
و،به
غائیله
ژینێكیبێ
كوئێستابه
ت،وه
میله
)927
موزی
ته ی
.دوای
بینـوه
یسـهڵی
لیكفه
ومـه
سـامی
نـدوبی
مه
وه .
تـه
غـدادماوه
به لـه
نـدرۆژێ
حمودچه
شێخمـه
گیری
گۆشه
،به
وه
سیاسیه
كاروباری
ربداته
سوه
ی
ده وه
ئه
پیران.بێ
گوندی
ۆته
بۆكوردستانچ
ی وه
ڕانه
گه
وێ
دانیشت. له
44
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
45
گوڵچنین
مرێگاوه
ده
به
،بهاڵم
وه
ته
باڵوكراوه
كه
رۆژنامه
به ری
ڕێوه
به
دیبی
دئه
مه
محه
م.ا.واته
ئیمزای
به
رچی
گه
،ئه
موتاره
ئه
رشـێخمـه
حمودو رامبـه
به
بڕێ
رئـه
ئینگلیـزوعیـراقده
اڵتدارانی
سـه
ده
سمی
ره
ڵوێستی
بیروبۆچونوهه
یوه
ئـه
داو،دوای
موتـاره
ئـه رۆكی
رنـاوه
سـه
بـه
موسـاڵه
وهه
ئه
ڕبونی
په
.ئێستادوایتێ
ی كه
وه
جواڵنه
وه
،بۆخوێندنه
عیراقی
حكومهتی
ائق)ی
(وث
شێكی
بریتانیو،به
)حكومهتی
كانی
(دۆكۆمێنته
گرنگی
شێكی
به
كـارێكی
موتـاره
نـاوئـه
كانی سیاسیه
حوكمه
نگاندنی
ڵسه
هه
دایه
ره
وه
لێكۆڵه
ستی
رده
به
كردن،له
وتاووتوێ
دژوارنیه.
كجاری
ووازهێنانییه
ڵچونه وه
.تێهه
5
دابـاس
بریتـانی
عیراقـی–
ی یماننامـه
په
كوردلـه
وهیی ته
نه
مافی
یوه
رئه
سه
له
زایی
ناڕه
ربڕینی
بۆده
كـهن.
دانه
نـواب
جلیسی
مه
سێیهمی
ی
وره
ده
ڵبژاردنی
هه
له
شداری
به
بڕیاریانداكه
سلێمانی
ڵكی
كرابو،خه
نه
رچۆنێ
یانویست،هه
ئه
وعیراقی
بریتانی
ستانی
ده
اڵمكاربه
ته
سدیقبكا.به كه
یماننامه
ئه
بوپه ی
جلیسه
ومه
ئه
بكرێ.
سلێمانی
اردنله
ڵبژ
،هه
شیشبێ
توروكه
ربه
رواڵه گه
ئه
بێ
وهبـ
ـۆ
ـۆببێتــه
داكـ
ـلێمانی
رایسـ
ســه
لــه
فتیشــیه
ته
تی
بوههیئــه
ئــه
1931كــه
یلولی
یئــه
6
رۆژی
ڵكلـه
دوكانوبازاڕداخـراو،خـه
خرۆشا . سلێمانی
،شاری
لێمانی
س كانی
بعوسه
مه
ڵبژاردنی
هه
رشتی
رپه
سه
عیراقی
بـۆ یشی
.جه
قه
ته
دابوبه
نجام
ئه
ڵبژاردن.له
هه
اندژی
خۆپیشاند
وتنه كه
سلێمانی
رای سه
ركی
رده
به
یانكه
سبرینـداربـونو، نو،ده
یانكه
سكوژرا بو.ده
كه روداوه
اڵوی
تێكه
كه
خۆپیشاندانه
ی وه
دامركاندنه
3رچـو .
ده
گیری
گۆشـه
بزوانـدولـه
حمودی شێخمـه
مروداوه
سلێمانی
گیران.ئه ناسراوی
سایهتی
یانكه
ده
جێ
هێشتو یانبه
عیراقی
یشی
جه
ن،ریزی
سه ت،كامیلحه
وده میدجه
ت،حه
وده
حمودجه
كورد:مه
فسه ری
ئه
شێخمه
حمود. پاڵ
دایانه
عیـراق،
لـه
بریتـانی
سـامی
نـدوبی
،مه
سـلێمانی
ئیـداری
تیشـی
بۆموفه
یه كی
ندنامه
حمودچه
شێخمه
تاخانـه
قینچـۆڵبكـاتو، هـه
زاخـۆوه
عیـراقلـه
حكومـهتی
كـردنكـه
داوای لـێ
الننوسـی.
گه
ی
ڵه
كۆمه
كاندروسـتبكـرێ
. وره گـه
تـه
وڵه
ده
لـه
ریه كێ
بریتانیایاهه
ژێرئینتیدابی
خۆله
ربه
سه
كوردی
تێكی
وڵه
ده
كشه
ڕ یه زنجیره
حمودا.له
گژشێخمه
وبه
مداوایانه
به
گژئه وه
چونه
توندی
زۆربه
بریتانی
ستانی
ده
كاربه
حمودكۆتایی
هات. شێخمه
دانی
وه
سته
ده
شكانوخۆبه
ئاوباریكبو،به
گوندی دوایینیانله
وپێكادانداكه
وانه:
،له
تۆماركردوه
ی
ڵگانه
وبه
له
ندێ
ژیانهه
وه
بـۆشـێخ داخلیـه
زیری
ووه
سامی
ندوبی
ئابانمه
تمه
خامه
ففه
ره
ته
له
كه یه
زانه
وكاغه
"صورهتی
ئه
حمودنێرراوه:
مه
زارهتی
داخلیه وه
2537
:س /
ژماره
1931
/11
/2
1
رۆژ :
ندی
فه
حمودئه
بۆشێخمه
هودتانكردوه:
عه
ته
وه
خواره
وادی
بۆمه
دائیمزاتانكردوه
1927
ساڵی
له
كه ی
یه
له
ومقاوه
ی
ئه بهپێ
حـدودی
خاریجی
كدانیشنكه
یه
خوشكتلهدێ
خانی
كانتوفاتمه
كانتوژنه
خۆتوكوڕه
.كه
1
عیراقبێت.
ی
ده
ئیـزنوموسـاعه
بـێ
بـه
مداناویـانزیكـركـراوه
كه
یه
ی
ره
قه
فه
له
ی سانه
وكه
خۆتوئه
.كه
2
عیراقنه
بن. كهتی
مله
مه
تداخلی
حكومه
46
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
لیـوای
لـه
نـه
وعێ
هـیچنـه
زیكركراونبه
وه ره
سه
له
ی خسانه
وشه
سله
هیچكه
خۆتونه
نه .كه
3
ده
قسـه
ممه
نوبـۆئـه
كه عیراقنه
حكومهتی
ی
ئیداره
ی له
عیراقداموداخه
ترداله
جێگایه كی
له
ونه
سلێمانی
لـه
ببـێ
وه
عیراقه
به
ی
القه
عه
كه
سیاسیه
سائیلێكی
مومه
هه
وانله
نو،چخۆتوچئه
كه شویقنه
ترته
خهلقی
ئیجتیناببكه
ن. كردنی له
موداخه
قتێك
روه
هه
حسیانكراله
به
كه
ی
خسانه
وشه
ركامله
رخۆتوه
یاهه گه
ئه
تكراكه
قه
موافه
زالیكه
كه
وهـه
ر مێنێ
نـه
وه
ره
سـه
بـه
تێكی
سـئولیه
عیـراقهـیچمه
هێناحكومـهتی
نـه
جـێ
یانبه
رتانه
مشه
له
دایه كێ
ستبێ.
ربه
سه
ردنی
بۆئیتیخازك
بزانێ
الزمی
به
ئیجرائاتێ
ئـهو
وه
داخلیـه
زیـری
ووه
لسـامی
میدئه
ئابانموعته
تمه
خامه
ففه
ره
ته
یلولداله
ئه
ی
11
له
رچی
گه
ئه
سـكونه
ت مالی
كـه
كرانله
وسیه
ته
رچی
گه
بیرتانوئه
وه عیراقهێنرایه
حكومهتی
به
داوتانه
كه
ی
هودانه
عه
ته
خاكی
عیراقبون. ئیزنداخلی
وبێ
وئیختارانه
ئه
دایه
تاننه
گوێ
،ئێوه
وه
پیراندابمێننه
ی دالهدێ
موغـایری
ئێوه
كردنكه
یلولدائیخباری
ئه
ی
18
كاغه زی
له
سلێمانی
ی ڕیف
سه
موته
كیلی
وه
وه
دیسانه
كـه
یه
وئیتیفاقنامه
رائیتی
ئه نوشه
كه
تئه
كه
ره
حه
داخلیه
ی
زیر
ووه
سامی
ندوبی
ئابانمه
تمه
خامه
فه
زوی
ئاره
وده
ت نعـه
وره
فـه
عیراقـه
حـدودی
خـاریجی
كه یه
ودێ
بۆئه
نوسینكه
وبۆی
شكاندوتانه
ئیمزاتانكردوه
نته
سـلیمیان ئێـوه
الی
لـه
وزانرابـوكـه
عیراقرایانكردوه
یشی جه
له
كه
كورده
زابیته
3
و
وئه
وه
نه
بكه
وه.
نه
بكه
كه
یه
وغایه
وه
به خته
ووه
وله
وه
نسیانه
ی
گۆشه
وه
خستتانه
وه
رتانگرتدیسانه
وه
كه
ی
وامیره
مئه
ئه
وه.
سوڕێنه
دائه
سلێمانی
لیوای
ناتیقی
مه
نله
رپابكه
شۆڕشبه
شارباژێڕداموالقاتتـان
له
كه
تانكردوه
سلێمانی
ئیداری
تیشی
موفه
كلیفی
لداته
ئه
وه تشرینی
ی 2
له
خـاكی
عیـراق تداخلـی
حكومه
ئیزنی
بهبێ
ی
وه
رئه
به
له
كه
وه
دانه
جوابی
یهی
مومائیله
تیشی
بكاتوموفه
كـه
،مـومكیننـابێ
وجیهتانكراوه
ته كه
كردوه
تاننه
وامیره
وئیختاراتوئه
ئه ئیتاعهتی
ی
وه
رئه
به
بونوله
وه.
ڕێنه
ئخیربۆپیرانبگه
بیالته
بلیغتانكراكه
ته وه
موالقاتانبكاتودیسانه
مبـه
كه
وئیختارتانئه
وه نه
تبكه
وده
بۆپیرانعه
كه
وه
مه
كه
وامیرتانبۆتیكرارئه
ئه
ینی
وائێستاعه
قخۆتـانوئـه
تباعتان حـه نله
كه
لزیكرنه
سالیفه
وامیری
ئه
ئیتاعهتی
جێ
ستبه
رده
گه
ئه
زه
مكاغه
یشتنی
ئه گه
ئهبێ.
ره
موساده
حهقی
موسته
داببێ
ته
كه
مله
ممه
مالكێكتانله
رئه
وهه
كرێ
ئیجرائاتئیتیخازئه
داخلیه"
زیری
وه
....
عیرا
ق له
سامی
میدی
موعته
ی
"ئیداره
1931
وهلی
ئه
تشرینی
ی
21
تاریخ :
ندی
فه
حمودئه
بۆشێخمه
وئـهو
وه
ره
ده
چنـه
عیـراقنه
خـاكی
تالـه
اڵمهـه
بـه
رگرتوه
وه
وه
ئێوه
له
زێكم
ندكاغه
منچه
لهفی
سه
هێننپـێمنـاكرێ
نـه
جـێ
بـه
دائیمزاتـانكـردوه
1927
ساڵی
ی
ئیتیفاقنامه
وله
كردوتانه
كه
ی
هوداته
عه
ته
بكه
م. گهڵ
له
تان
ره
موخابه
حكومـهت
ئیزنـی
بـێ بوكه
وه زكورئه
مه
ی
ئیتیفاقنامه
رائیتی
شه
له
یه كێ
نكه
كه
ئه
رخاتری
ده
دیاره
وه
سلێمانی
لیوای
یراقله
حكومهتیع
كه
نهبێ
وه
رئیداره
سه
خلتانبه
ده
هیچكلوجێ
بنوبه
عیراقنه
داخلی
سـائیلی
مه
نولـه
شویقنه
كـه ترته
سی هاكه
وه
دێكی
قسه
كاتوبۆمه
ئه
عقیبی
عیراقته
تری
جێگایه كی
یاله
ی
عیراقخۆتاندوربگرن. سیاسیه
47
گوڵچنین
مرێگاوه
ده
به
له
كه
تانه
سیحه
ونه
ئه
ته
داوه
و،گوێتاننه
كردوه
تتاننه
ئیتاعه
وجیهتانكراوه
ته كه
وئیختاراته
به
ئێوه
931
یلولی
ئـه
ی
11
رۆژی
كاغـه زی
لـه
وه
داخلیـه
زیری
ووه
سامی
ندوبی
مه
كیلی
ئابانوه
تمه
خامه
ففه
ره
ته
تـاریخی
بـه كـه
یشتانكردوه
سلێمانی
ی ڕیف
سه
موته
كیلی
وه
وامیری
ئه
فهتی
و،دیسانموخاله
بۆتاننوسراوه
رازی
عیـراق ئـه
لـه
رحـاڵ
ده
ئـهبێ
كردبونكه
مریپێ دائه
زه
وكاغه
بۆی
ناردونو،له 931
یلولی
ئه
ی
18
ئێـوه
بـه وه
داخلیـه
زیـری
فوه
ته
ره له
مكه
بكه
مرانه
وئه
ئه
ئیشراكی
مه وێ .وائێستامنیشئه
وه ره
ده
بچنه
حكومـهتی
ئومـوری
كردنـی
له
موداخه
وئیتروازله
وه ره
ده
عیراقبچنه
خاكی
نله
وره
فه
كه
ی
وه
،بۆئه
دراوه
تێكی
عاقیبـه
مـوجیبی
بێتـه
ئه
مرانـه
مئه
تبه
مئیتاعه
عه
ده مكه
كه
ئیختارتانئه
وه یه
مواسیته
عیراقبهێننو،به
ره
فدارانتان. بۆخۆتانوته
خیمه
وه
عیراق ".
سامی
ندوبی
مه
سلێمانی
لیوای
كانی
بۆكورده
یاننامه
"به
یـهك
لهدێ
كردبوكه
هودی
عه
حمودته
شێخمه
كردوه
دائیمزای
1927
ساڵی
له
ككه
یه
ئیتیفاقنامه
ی
"بهپێ
كنـه
یه
سـیله
هـیچوه
وبه
وه
بێته
عیراقنه
تداخلی
حكومه
ئیزنی
تبكاوبهبێ
عیراقئیقامه
حدودی
خاریجی
داله
عیراقنه
كا. حكومهتی
ی
ئیداره
ی
له
عیراقداموداخه
تری هیچجێگایهكی
له
ونه
سلێمانی
لیوای
له
جـێ
عیـراقبـه
خـاكی
كـه
كراوه
مریپێ
ندئه
رچه
وهه
موشكاندوه
هه
ی
رتانه
مشه
حمودئه
"شێخمه
سلێمانی
دا لیوای
ناتیقی
مه
رابوردوداله
ی فته
ندهه
مچه
وله
دراوێتێ
كه
كردوه
نه
ی
مرانه
ئه
و
ئه
ئیتاعهتی
بهێڵێ
تشۆڕشبه
رپابكا. حكومه
زدی له
كه كردوه
بوسی
شه
داته
وله وێ
وه
سوڕانه
به
كردوه
ستی
ده
كالـه
نه
مره
مئه
ئه
رئیتاعهتی
وئه
گه بهێڵێ
جێ
به
عیراق
نخاكی
وره
فه
كراوه
مریپێ
ئه
وه
رئه
به
"له
كرێ.
ئیتیخازئه
الزمه
ئیجرائاتی
تباعی
وئه
خۆی
حهقی
وه
یـا تباعی
حمودوئـه
شـێخمـه
نابـدابـه
سپـه
ركـه
هه
ینكـه
كـه
وائیختارتانئه
یهی
له
نعه
"بینائه
كا .
دیدئه
شه
زای
جه
توشی
تیانبكاخۆی
نه
معاوه
.)1931
دوهمی
تشرینی
ی
6
،
262
(ژیان،ژ
".
1931
/11
/21
"داخلی
تێـك
موده
ت،كـه
وده
میدجه
لحه
وه
ئه
توموالزمی
وده حمودجه
لمه
وه
ئیسئه
یش،ره
جه زابیتانی
"له
حكومـه
ت فسیانبـه
نه سلیمی
ته
سلێمانی
رابوردوله
مشه وی
فیراریانكردبوئه
عیراقی
یشی
جه
وپێشله
مه
له
1931ه).
ی كه
راسته
نوسراوه ،
1931
ڵه
هه
به
سانی
كانونی
ی
1 ،
266
(ژیان،ژ
كرد ".
سمی
ره
بلیغی
"ته
قید(قائیمقام)ئیسـماعیلنـامیقبـهگ
عه ی
ژێرقومانده
له
پۆلیسكه
قوهتی
گهڵ
له
سواری
وئاالی
"ئه
ئاوباریككه
ئیسـتیخباراتكـرابـو ی ئیستیقامهتیدێ
رویانكردبوه
931
نیسانی
ی 5تاریخی
دابوله
ره
ف تـه
نولـه
ئه
كـه ئاوباریـكئیحاتـه
ی زكورهدێ
مـه
وێنوقـوهتی
لـه
تباعی
وئـه
حمودخـۆی
شێخمه
كه
ڕۆوه
پـاشنیـوه
لـه
ن.وه
زكوربۆمباردومانئه
كـه مه ی
وروپشتیدێ
شقیاكانوده
نئه مادیه
موته
وه
شه
یاره
ته
شایانی
ئیفتیخـاربێـت كه
یه كی
جه
ره
ده
یشبه
جه كات.قوهتی
وامئه
مه
ده تموساده
شیده
وبه
شه
تاتاریكه
هه
1
رو
سـكه
عه
14
دو
هی
زابیتشه
1رو
سكه
عه
4
دا
یه
مه
مموساده
نوله
تئه
كه ساله
توبه
شه
جاعه ئیبرازی
زابیتبریندارئه
بێت.
48
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
ئاوباریـك
ی
نهالـهدێ
بێتكه
ته كئه
یه
جه
ره
ده
نزۆروبه
شێخمه
حمودجده سارهتی
فیاتوخه
له
"ته
خزمـی
شـێخ حیمكه
كوڕی
ره كێكیانشێخعهلی
یه
ساكه
سله
روئه دوكه
یتی
كوژراوومه
11
شقیاكان
ئه له
دادینراوه.
مكوژراوانه
ئه
ینی
به
له
حموده
مه
مـه
رئه
سـه
تلـه
اللـه
ده
كـه
زۆردیاربـوه
خوێنێكی
كردوه
شقیاكانفیراریانلێ
ئه
كه
رێگای
"وهلهو
قلكردوه.
نه
خۆی
گهڵ
له
زۆری
وبریندارێكی
اوه
زۆرید
فیاتێكی
له
حمودته
مه
شێخ
كاتكه
ئه
حمودته
نها شێخمه
.ئێستاكه
وه
موباڵوبونه
كردهه
حمودیانئه
شێخمه
نهتی
معاوه
كه
ی
شائیره
وعه
"ئه
فه
كورناكات. ترته
زیاترشتێكی
خۆی
رۆحی
جاتدانی
نه
له
تاغتـێ
ره
قه
خی
شا
داله
سواری
11
و
5
گهڵ
له
نها
حمودته
شێخمه
كه
نزانیومانه
وسوقه
مڕۆمه
"ئه
ڕبوه.
په
و دایـه
تـهعقی
تلـه
شـیده
بـه
تباعی
حمودوئـه
شـێخمـه
حوكردنی
یشوپۆلیسبـۆمـه
جه "قوهتی
.)1931
نیسانی
ی
16
،
279
(ژیان،ژ
".
ئموله
نمه
ویه
حوكردنیانقه
مه
ک:
یه
تێبینی
ند
چه
نـده
ن م،له
دوه
رگی
كوردسـتان،بـه
خـواروی
ی
كـه
ته
ڵه
مـانودهو
قاره
حمودی
.م.ر.هاوار:شێخمـه
1
.1991
هـهزار
21
:
،ئـهڵێ
حموددانـراوه
شـێخمـه
بۆكوشـتنی
كه ی
یه
وجائیزه
ئه
ی
رباره
ده
574
.ل
1
.
1
باسـی
ئـوف
اڵمشـێخره
،بـه
سـتوه
حمودبه
شـێخمـه
ئـوفی
شێخره
كانی
یادداشته
به داپشتی
وه
،له
بوه
روپیه
هه
زار. 21
ك
نه
بوه
زارروپیه
61
هه ی
كه
.راسته
ستوه
كبه
یه
رچاوه
چسه
به
پشتی
كه
كردوه
نه
زیرانبڕوانه:
وه
نجومهنی
ئه
كانی
بۆبڕیاره
.
2
ط
اعبـدالوهابوتقـدیم )،ترجمهةع
1921
-1918
الدولة
(:العراق،نشأة
طیة
الدكتورغسانالع
.
1.2
.18
.ص
1988
الم،لندن
س
ل،دارال
حسینجمی
.319
.ص
6
ط
،
3
،ج
ي
:تاریخالعراقالساس
ي
السیدعبدالرزاقالحسن
.
2.2
ـاری
ـدادزانیـ
غـ
وهبــۆبه
ســلێمانیهحمودلــه
ـێخمــه
ـونیشـ
رۆژیچـ
ی
ده ربــاره
714
–713
.ل
2 .
1
ئاگاداری
یه كی
رچاوه
سه ،كه
وه
یه
وباره
كانی
ژیانله یه
.ئاگادا ری
راگوێزاوه
وه
جیاوازه
ی
رچاوه
سه
له
جیاوازی
ڕبێ.
باوه
مویانزیاترجێگای
هه له
نگه
،ره
یه
كه
روداوه
كاتی
كهمی
یه
ستی
ده
حمودبڕوانه:
شێخمه
عدونله
سه
ڵوێستی
هه
ی
رباره
ده
.
3
ي
المعاصـر، تـاریخالعـراقالسیاسـ
ي
دورهفـ
جعفرفرجعبدالله:عبدالمحسنالسعدونو
ي طف
الدكتورل
.117
.ص
1988
بغداد
49
ژیانو
كانیكورد
مهبعوسه
جلیسینواب
تهئسیسیو
مه جلیسی
.6
مه
تهئسیسی
جلیسی
مه
6294/1/9–6294/9/92
وڵهتی
عیراق زراندنی ده
.دامه
6
خۆجێیی
.حكومهتی
6
.
6
غـدادی
راوبه
به
سـ کانی
یه
عوسمانی
ته
بریتانیاوالیه
كانی
،هێزه
وه
یه
بڕا
جیهانی
نگی
مینجه
كه
كاتێیه
شی
داگیركرد. وێی
ئه
ندرۆژێ
پاشچه
ستابو .
موسڵداراوه
والیهتی
ی
روازه
رده
به
داگیركردو،له
سـهر
كهاتبونله
داپێ
ناوخۆیان
نهێنیله
نساوروسیابه
ره دابریتانیاوفه
جهنگ رۆژگا ری
له
شۆڕشـی
ڵگیرسـانی
هه
هـۆی
.بـه
تـه
والیه
3م
ئـه
وانـه
،له
عوسـمانی
وڵـهتی ده
كانی
میراتیه
شكردنی
دابه
ـدین
نـ
ـانچه
براوهكـ
وڵهتــه
نگده
ـو.دوایجــه
ده رچــوبـ
ودایه
وســه
ـیالــه
روسـوه ،
1917ه
ری
ئۆكتۆبــه
نسـی
سـانریمـۆدا، كۆنفره
كـان.لـه
داگیركراوه
ناوچـه
نوسـی چاره
بڕیـاردانلـه
یانكردبـۆ
وه كۆبونه
وه
بـو ئینتیـدابئـه
سـتلـه
به (داگیركردن)داهێنا.مه
باتی وه له
(ئینتیداب)ه
ناوی یانبه
تازه
تێكی بابه
ببـه
ن، ڕێوه
وتن،بتـواننخۆیـانبـه
پێشـكه
وتۆی ئـه
یـه كی
پله
ته
یشـتونه
گه هێشـتانه
كـه وواڵتانـهی
ئه
ڕێوه
بـه
خـۆی
كبتـوانێ
یـه پله
گاتـه
ویشئه
بدات،تائه
بباتویارمهتی
ڕێوهی وتوبه
پێشكه
تێكی وڵه
ده
ژێـرئینتیـدابی
دروسـتكـرا،بخرێتـه
عیراقیان لـێ
وڵهتی
دواترده
كه والیهت
3ر
داهه
.بڕیاریان
رێ به
وه.
بریتانیه
فـراوان
شۆڕشـێكی
1921
ساڵی
وروژاند .
عیراقی
رانی
روه
مانپه
ئینتیدابنیشت
ڕیاری ی ب
وه
نگدانه
ده
خایانـدلـه
نـدمـانگێكی
چه
کـه
مشۆڕشه
كرد.ئه
ستیپێ اقده
عیر
ئینگلیزله
رانی
داگیركه
وتوندوتیژدژی
گیـانی
و زۆری
رجێكی
خـه
وه
نئینگلیزه
یه
ال
له
ی وه
.كوژاندنه
عشرین)ناسراوه
ی وره
(سه
دابه
عیراق
مێژ وی
لـه
كـه وێ
عیـراقگـرانئه
وخۆی راسـته
وتحـوكمی
ركـه ده
ئینگلیزبۆی
داگیركه ری
اڵتی سه
چو.ده
مادیتێ
خـۆی
دانی
ویشبۆیاریده
نارد،ئه
كۆكسی
عیراق،سێرپێرسی
ئاڵۆزی
رجی لومه
هه
ی
وه
بۆخاوكردنه
سه ری .
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
پێكبهێنێ.
عیراقی
تیه كی
سایه
ندكه
چه
له
خۆجێیی
تێكی
داحكومه
عیراق،بڕیاری
كاروباری
بردنی
ڕێوه
ۆبه
ب
سـااڵچوی
بـه
دینیـی
پیـاوێكی
غدادكـردكـه
به
شرافی
ئه
قیبی
نه
یالنی
گه
حمانی
وره
یدئه
سه
له
كۆكسداوای
ته
بكا. وحكومه
ئه
رۆكایهتی
دۆستی
ئینگلیزبو،سه
كانینه
قیب زارهته
.وه
9
.
6
زارهتی
مینوه
كه
یه
تشـرینی
ی 25
له
زارهتی
مینوه
كه
كۆكس،یه
قهتی موافه
راوێژوپرسورا،به
دوای
حماننهقی
وره
ئه
زیـری
وه
12
توله
وه
زاره خاوهن
زیری
وه
9
پێكهاتبوله
كه ته
زاره
موه
داپێكهێنا.ئه
1921
كهمی
یه
الیـه
كدا كوردسـتانبـه
سیاسـی
نوسـی
داهێشتاچاره
وكاتهیش
بو .
له دانه
تهیچكوردێكیتێ
زاره
وه
بێ
كه
وتبو. نه
سئه
وبو. ده
بۆدانرابو،دوابڕیاربه
ئینگلیزی
ـێ كی
شار)
تێك(موسته
زاره
مووه
هه
یعهت
به
ی
مینه
زه
عیراقوخۆشكردنی
رجی
لومه
هه
ی
وه
،هێمنكردنه
نهقی
ی
كه
ته
زاره
وه
ره كی
سه
ركی
ئه
لـه
دا ،
تـه
محكومه
لـه
دارایـی
زیـری
نگو،ساسۆنحسـقیلوه
جه زیری
وه
سكه ری
رعه
عفه
.جه
یسهڵ
فه بوبه
رشـی
داعه
بڕیاری
،كه
قاهیره
نسی
كۆنفره
اری
شد
داچونبۆبه
921
مارتی
،له
سامی
ندوبی
كۆكسمه
گهڵ
ریفحسێنبسپێرێ.
شه كوڕی
ی
یسهڵ
فه
عیراقبه
به
غداد. یشته
گه
وه
حیجازه
له
یسهڵ
دافه
921
یرانی
حوزه
ی
29
له
ی
رجـه
ومه
انـدبـه
عیـراقراگهی
لیكی
مـه
بـه
یسهڵی
فهنهقی
ی
كه
ته
زاره
دا،وه
921
موزی
ته
ی
11
له
قانونبێ)
گرێدراوی
و
،دیمۆكراتی
رایهتی
،نوێنه
ستوریی
ده
(:
ی
که
ته
حکومه
به
غـداد، له
برجالساعة
ی
ساحه
مله
كه
یه
یسهڵی
لیكفه
مه
تاجگوزاری
نگی
دائاهه
921
ئابی
ی 23
له
رپاكرا. قی ،بهنه
ی
كه
ته
زاره
وه
مانی
ندا
و،ئه
بریتانی
سامی
ندوبی
مه
بونی
ئاماده
به
لیك
مــه
دابــه
ی
ئیســتیقالهـاجگوزاری
مانرۆژیتـ
ـو،هــه
واوبـ
تتــه
زاره
وه
ـرئیشــی
یشئیتـ
بهمــه
توپێكهێنـانی
زاره وه
رۆكایهتی
بۆسـه
سێ
،كه
خۆی
كانی
اڵته
سه
ده
وبه پێی
ئیترئه
وهی
،بۆئه
یسهڵ
فه
ڵبژێرێ.
هه
زارهتی
مینوه
دوه
زاره
ت
كلیفكــردوه
قیبیتــه
حماننـه
وره
نوێئــه
رله
،سـه
ڵ
لیكفهیســه
دامـه
921
یلولی
یئــه
11
لـه
ته
شكیلبكات.
شكیلكرد.لهناو
زیرته
وه
9
له
خۆی زارهتی
مینوه
دوه حماننهقی
وره
دائه
921
یلولی
ئه
ی
12
له
پێشـو،
ی وه
كـوئـه
داوه
یـش
تـه
زاره
موه
دابـو.لـه
سیحیتێ
و،جوومه
وشیعه
سونی
وسوڵمانی
دام
وانه
ئه
دانه
بو. كوردیتێ
سی كه
ئینتیـدابی
نێوانعیراقوبریتانیـادا،كـه
كبوله
یه یماننامه
كردنی
په تئاماده
وه
زاره ره كی
سه
ركی
ئه
عیراقداجێگی
ربكا. له
بریتانی
راسـته
وخۆ كـۆكسخـۆی
وت . كه
خۆشخانه
نه له
كوێره
ریخۆڵه
ركاری
شته
بۆنه
یسهڵ
دافه
یه
وماوه
له
وه
. جواڵیـه
كه یمانه
په
ستنی
به
كانی
یاره
نه
گهڵ
له
وه
توندیه
وپه ڕی به
كرد .
ئه
زارهتی
وه
كاروباری
ی رشت
رپه
سه
ڵلــه
فهیســه
ـونی
ده رچـ
ـو.دوای
دازۆربـ
ڵك
ـاوخــه
نـ
زاییلــه
ـاو،نــاره
ێنـ
ـانه
نوازیـ
زیرهكــا
وه
ـدێلــه
ههنـ
داوقبوڵ
كرا. ی دائیستیقاله
922 ئابی
ی 19
له،نهقی
خۆشخانه
نه
51
گوڵچنین
مرێگاوه
ده
به
زارهتی
مینوه
سێیه
كلیف
تـه
كـه
كێكی
ویـه
ئه
باتی
یویستله
ئه
یسهڵ
بو،فه
هه
نهقی
له
كه وه
زۆره
زاییه
وناڕه
هۆی
ئه به
922
دادیسـان یلولی
ئـه
ی
28
نجاملـه
ره كـۆكسداسـه
ژێـرگوشـاری
اڵمله
به
تپێكبهێنێ .
زاره بكاوه
تپێكبهێنێ.
زاره
موه
سێیه
كلیفكردبۆجاری
ته قیبی
حماننه
وره
ئه
جلیسـی
(مه
ندامانی
ئه
ڵبژاردنی
و،هه
بریتانی
یراقی–
یمانیع
په
ئیمزاكردنی
ت زاره
وه
ره كی
سه
ركی
ئه
گۆرینبێ.
یمانی
په
سدیقكردنی
بوته
ئه
كانی
كیه
ره
سه
ركه
ئه
له
یه كێ
)بو،كه
ئسیسی
ته
هـۆی
اڵمبـه
بـه
ئیمـزاكـرد .
ی
كـه
یمانه
زیـرانپه
وه
نجومـهنی
دائه
922
كـهمی
یه
تشرینی
ی 11
له
،كـه
ئسیسـی
ته جلیسی
مه
ڵبژاردنی
هه
یتوانی
،نه
شیعه
مای
عوله
تایبهتی
،به
وه
ڵكه
خه
)ی
عه و(موقاته
زایی
ناڕه
ركردبو،ئه
نجامبدا. ده زراندنی
)بۆدامه
له كی
مه ی
(ئیراده
یسهڵ
فه
ی
كرد. دائیستیقاله
922
دوهمی
تشرینی
ی
15
له
نهقی
ئسیسی
جلیسیته
.مه
9
.پێكهێنانی
6
.
9
نگری
ناوخۆو،الیـه
زیری
داوه
نهقی
ی
كه
ته
زاره
وه
له
عدونكه
لسه
بدولموحسینئه
،عه
یسهڵ
لیكفه
مه
تپێكبهێنێ.
زاره
كلیفكردوه
،ته
نجامبدرێ
ئه
ئسیسی
ته
جلیسی
مه
ڵبژاردنی
هه
یشبێ
زۆر
بوبه
وه
ئه
ێژوی
لهم
زارهتی
وه
مین
چواره
و ،
خ ۆی
زارهتی
مینوه
كه عدونیه
داسه
922
دوهمی
تشرینی
ی
21
له
اڵم
بـه
بو ،
دانرا
ناوخۆ
زیری
وه
به
لسویدی
ئه
داناجی
شكیلكرد.لهپێش
داته
عیراق
زراوی
امه
تازهد
ڵهتی
دهو
یان
سـویدی
ئسیسـی ،
ته جلیسی
مه
ندامانی
ئه
ڵبژاردنی
هه
نجامدانی
بۆئه
ئاواڵهبێ
ستی
ده
عدون
سه
ی
وه ئه
بۆ
گرتـه
نـاوخۆی
تـی زاره
وه
كاروبـاری
خـۆی عدون
سـه
و ،
داد
تـی
زاره
وه
بۆ
وه
گوێزایه
ۆوه
ناوخ
زارهتی
لهوه
س.
ده
عیـراقو
ی
وه
ره
بۆده
وه
خستنه
عدوندوري
ڵبژاردنیاندابو،سه
هه
ی
عه
موقاته
فتوای
كه
شیعه
كانی
عالمه
ي
كـوالحسـنی
،وه
سبگـرێ
كـه
ی
خنه
ره
له
و،گوێ
وه
هیچبپونگێته
له
ی وه
ئه
نگ.بێ
بروزه
زه
نواندنی
وته
كه
ئه
نجامدا. ڵبژاردنی
دا"هه
زۆروتۆقاندن
پڕله
وێكی
جه
":له
ئهڵێ
لـه
ژێـر كانی
ڵبژاردنـه
هه
لـه
شـێ
به
واڵی
كوردستان،هـه
حكومهتی
ئیستیقالل،زمانی
ئومێدی
ی
19
ژ
وه :
باڵوكردۆته
مجۆره
عیراق)دابه
بعوسانی
مه
جلیسی
(مه
ناوی
عزایانئینتیخـاب
عیراقئه
بعوسانی
مه
جلیسی
،بۆمه
ربیلوكۆیه
،ئه
عقوبه
غداد،به
،به
،كازمیه
"سامه
ره
مه
بعوسـان) جلیسـی
(مه )بـه
ئسیسـی
ته جلیسـی
(مه
بـاتی
لـه
ڵـه
هه
به
ی
كه
جلیسه
مه
اوی
كهن
".رۆژنامه
كردوه
نوسیوه .
اڵتی
سـه
ژێـرده
لـه
سـلێمانی
شـاری نائـارامبـو .
وه حموده
شێخمه
شی شۆڕ
هۆی به
سلێمانی
ی ناوچه
كـولیواكـانی
تـر وه توانی
یانئـه
نگلیـزوعیـراقنه
ئی سـتانی
ده كاربه
وه
رئه
به
كوردستاندابو،له
حكومهتی
شـداربـن.
دابه
جلیسه
ممه
له
رچۆنێبێ
هه
سلێمانی
رانی
یشیانویستنوێنه
ئه نجامبدهن .
دائه
ڵبژاردنیتێ
هه
ڵبژارد.ئـه
م یسهـه
جل بۆمـه
سلێمانی
نوێنه ری
سیانبه
كه 5
و
وه
ركوككۆببنه
كه یانداله
رێگه
وه
رئه
به
له
حكومـهتی
كوردسـتان، ئیسـتیقاللیزمـانی
ئومێـدی بۆیـه
وروژانـدوه .
كوردستانی
حكومهتی
زایی
ناڕه
كاره
كـه
ت، مله
مه
كیـرام،توجـاری
مای ت،عولـه
كه مله
مه
شرافی
":ئه
زۆرله
یه كی
ژماره
كه
وه
باڵوكردۆته
یه كی ته
زبه
مه
كـه
ت" مله
مه
ت،ئاسـنگه ری
كـه مله
مه
قاڵی
ت،بـه
كـه
مله
مه
وشدروی
ت،كه
كه
مله
مه
كیرام،موسه وی
ی بازرگان،سادات
دانوسیویانه:
تێی ئیمزایانكردوه.
52
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
تبـه گی
:عیزه
سلێمانی
گۆیابۆلیوای
وه
ته
غدادداخوێندراوه
به
العراقوسائیری
رائیدی
جه
كوله
"وه
تاحبه گی
جاف،بیالئینتیخاب فه
دبه گی
ممه
جو،محه
ره
گو،میرزافه
تۆفیقبه
دبه گی
حمه
و،ئه
عوسمانپاشا
بعوسته
عینكراون. مه
به
یـه.
میللییه
عینكـردنحقـوقی
ئینتیخابته
بعوسبه
مه
ساسیه
ئه
وانینی
قه
.به
ریبه
غه
صادوفی
ته مه
"ئه
تـه
عین بـه
مانـه
بعوسناسـراون.وابـزانینئه
مه تبه
میلله
علوماتی
مه
بهبێ
واته
مزه
تنازانینچۆنئه
قه فه
وجیهكراوه
.... یانته
بعوسی
مه
ئمورییهتی
مه
داخلیمانلهنـاو
واقیصی
نه
وئیكمالی
میللیه
حقوقی
ئمینی
ینبۆته
بعوسئینتیخاببكه
رمه گه
ئه
"ئێمه
وجودبـێ
ئینتیخـاب یانتیـامـه
قانونیـه
رائیتی
شه
كه
سانه
وكه
ئینتیخابئه
ئوصولی
خۆمانبه
خۆمانداله
ودیعی
تمان،تـه
وجودییـه
حقـوقومه
سـلیمی
توته
حه
قیقـه تائینكیشـافی
هـه
یـه
زیفه
موه
مڕۆئـه
ین.ئه
كه
ئه
مانكردوه.
میللی
جلیسی
مه
.لـه
یـاننیـه
ئیعتیمادیشـمانپێ
كراوه
نـه
ئێمـه
ئینتیخـابی
بـه
بعوسـانه
ممـه
ئه
كووتمانچونكه
"وه
)1923
نیسانی
ی
11
،
22
ئیستیقالل،ژ
(ئومێدی
دارنین ".
القه
هوداتیشیانعه
عه
ڕاتوته
ڕه
موقه
دابـه
اڵملێـره
،بـه
دانراوه
سلێمانی
نوێنه ری
به
ی
وانه
له
بوه
یش،یه كێ
حمود
شێخمه
برای
شێخقادری
وه:
كردۆته
یانراست
كه
ڵه
هه
مجۆره
ابه
23د
ژ
اڵمله
،به
نوسراوه
نه
ستناوی
نقه
ئه
یانبه
ڵه
هه
نیسانوژمـاره
ی 11
تاریخی
به
ئیستیقاللداكه
ئومێدی
رابوردوی
ی
فته
هه
ی
نوسخه
"ئیعتیزار:له
بـه
ر لـه
نـدی
فه
شـێخقـادرئه
فیـدزاده
داحه
ومیانـه
حسكرابوله
به
كه
سلێمانی
بعوسانی
خصوصمه
له
22
نداخلنه
كرابو". هوه
زانسه
مه
ره
حاڵهتی
ی
كرد.
دائیستیقاله
923
دوهمی
تشرینی
ی
16
بو،له
دارایی
ی
مه
ڵه
نگوچه
ته
عدونتوشی
سه
ی
كه
ته
زاره
وه
.كۆكردنه وه
ی 9
.
9
تـی
زاره
مینوه
پێنجه
كه
خۆی
زارهتی
مینوه
كه
یه
سكه ری
رعه
عفه
داجه
923
دوهمی
تشرینی
ی
22
له
عیراقبو،پێكهێنا.
،بـۆ
وه
ڵبژێررابون،كـۆبكاتـه
هـه
كانی
ندامـه
ئه
،كه
ئسیسی
ته
جلیسی
بو:مه
وه
ئه
ته
زاره
موه
ئه
ركی
ئه
ستوری
بكاو،ده
وعهدلی
سكه ری
وعه
مالی
ی
وتننامه
بریتانی
و،رێككه عیراقی–
ی
مه
نا
یمان
په
سدیقی
ته
ی
وه
ئه
په
سندبكا. ئوممه
جلیسی
مه
ڵبژاردنی
هه
عیراقو،قانونی
ی
ره
یكـه
په
داكـه
گرنگانـه
ڵگـه
مبه
ئـه
ی
پـرۆژه
باسكردنی
عیراق،له
كانی
سیاسیه
له
ندێ
هه
رچی
گه
ئه
الیـه
ن كـانلـه
موپرۆژه
اڵمهـه
یانكـردبـو،بـه
شـداری
كرد،به
عیراقیاندروستئـه
زراوی
دامه
تازه
وڵهتی
ده
بۆئه
وانبو. كرابونو،دواقسه
ئاماده
وه
بریتانیه
زایانی
شاره
كانی
ركه
.ئه
9
.
9
.لـهم
وه
رش)خوێندرایه
عه كرد(.خیتابی
وه
كۆبونه
به
ستی
ده
ئسیسی
ته جلیسی
مه
1924
ئازاری
ی 27
4
زمـان: ،بـه
كانی
قـه
ومولحه
بریتـانی
عیراقـی–
ی ده
موعاهه
ون.دهقی
كراب
جلیسدیاری
مه
كانی
ركه
دائه
خیتابه
ادابه
شكرا. جلیسد
مه
ندامانی
رئه
سه
به
ی
وه
،چاپكرابو،بۆخوێندنه
،كوردی
،توركی
رهبی
،عه
ئینگلیزی
س
دیقكرد. ته
عیراقی
بریتانی–
ی
ده
جلیس،موعاهه
مه
1924
یرانی
حوزه
ی
11
په
سندكرد. ستوری
ده
ی
پرۆژه
1924
موزی
ته
ی
11
عیان)ی
دانا. ئه
جلیسی
نوابومه
جلیسی
(مه
ئوممه
جلیسی
مه
ڵبژاردنی
هه
قانونی
1924
ئابی
ی
2
53
گوڵچنین
مرێگاوه
ده
به
رۆژی
7
مانـگو
4
داكـه
لسـه
جه
49
له
ئسیسی
ته
جلیسی
دامه
سكه ری
عه
ی
كه
ته
زاره
وه
ردهمی
سه
له
گه
یاند. جێ
به
خۆی
كانی
دیاریكراوه
ركه
خایاندئه
زاره
تو موه
یـشهـه
وه
ما.به
نه
ی
وه
كبۆمانه
هێناو،ئیترهیچهۆیه
جێ
به
ركی
ئه
3
ر
هه
مجۆره
به
جلیسئیشیانته
واوبو. ممه
هه
شاندنه وه
ی ڵوه
.هه
4
.
9
یاندوه:
راگه
ی
كه
واڵه
هه
مجۆره
به وه
ژیانه
ی
عیراق ئسیسی
ته جلیسی
"مه
عیراقنیهایـهتی
ئسیسیی ته ی
جلیسی
مه مساڵی
ئه
ی
وره
ده
وه
ته
غدادداخوێندراوه
به رائیدی
جه كوله
"وه
)1924
ئاغستۆسی
ی 18 ،1(".ژیان،ژ
خۆی بۆشوێنی
وه ته
ڕاوه
گه
سه
ركه
هه
عزاكانی
هاتوئه
هێنــا،
جــێ
یبــه
تهكــه
زاره
وه
كانی
ئه ركــه
ی
وه
ـاشئــه
ری،پـ
رعهســكه
داجه عفــه
924
ـابی یئـ 2
لــه
وه
(المفیـد)ه
ی رۆژنامـه
له )ی قابینه
(گۆڕانی
واڵی )هه
وه
دا(ژیانه
وژماره
یه
تدا.هه
رله
وه
زاره له
ی
ئیستیقاله
رگرتوه:
وه
مجۆره
به
تـی
زاره
وه
كـه
سادربوه
ملوكانه
ی .ئیراده
پاشائیستیعفایانكردوه
سكه ری لعه
رئه
عفه
جه
زارهتی
"وه
كولب
كات: شه ته
نوسراوه
وه ژێره
له كه
نگه
مره
به
لهاشمی
یاسینئه
خامهتی فه
بدولموحسینسه
عدون عه
داخلیه
زیری وه
ساسۆنحسقیل مالیه
زیری
وه
یده ری
لحه
ئیبراهیمئه
ئه
وقاف زیری
وه
یالنی
لگه
ئه
شیدعالی
ره
دلیه
عه
زیری
وه
چی
لپاچه
مینئه
لئه موزاحیمئه
ئه
شغال زیری
وه
لشبیبی
زائه
ره
مهد
شێخمحه
مه
عاریف زیری
وه
زیری
دیفاع وه كیلیی
وه
لهاشمی
یاسینئه
لوزه
را
ره
ئیسئه
ی 18
،
1
،ژ
وه(ژیانـه
ئـیش .
بـه سـتیانكـردوه
ده 924
ئاغستۆسی
ی 3 رۆژی
یه تازه
ته
یئه
مهه
ئه
)1924
ئاغستۆسی
ئوممه
جلیسی
.مه
9
میانبـه
كـه
یه
عیان،كـه
ئـه
جلیسـی
نوابومه
جلیسی
:مه
پێكبێ
جلیس
مه
2
بوله
ئه
ئوممه
جلیسی
مه
عییندائه
نران. ته
میانبه
ڵبژاردنودوه
هه
جلیسی
نواب .مه
6
.
9
نائیـ ،
1
زارپیـاو
هـه
21
ر
،بۆهه
وه
یه
سانی
خیبی
ومونته
وهلی
ئه
خیبی
نمونته
الیه
دوقۆناغ،له
به
ی وره
ده
4
بو
ئـه
ئینتیخـابی
یـه كی وره
موده
بژێردرا.هـه
ڵئـه
،هه
ساڵبێ
4
بو
ئه
كه
ئینتیخابی
یه كی
وره
بۆده
پێویستدامه
لیك كاتی
كرد.له
ئه
ستیپێ
مداده
تشرینی
دوه ی 1
له
كه
ههبێ
ی
سااڵنه
ئیعتیادی
ئیجتیماعی
تیادی.
نائیع
بانگیانبكابۆئیجتیماعی
یتوانی
ئه
رزۆربـونی
بـه
لـه
وه
ئـه
ندامودوای
ئه
88
بوله
بریتی
1935
نوابتا
جلیسی
مه
ندامانی
ئه
ی
ژماره
.
118نائی
عیراقكرابه
دانیشتوانی
ی
ژماره
54
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
جلیسیئه
عیان .مه
9
.
9
نوابزیـاتر
جلیسی
مه ی
ژماره
چواریه كی
یانله
بوژماره
كران.ئه
عیینئه
ته
وه
لیكه
نمه
الیه
مویانله
هه
سـاڵ
جارێـك 4 ر
بوهـه
اڵمئـه
كران،بـه
عینئـه
تـه
ساڵ
8ینبون.بۆ
عه 21
مویان
هه
دابه
وكاته
نهبێ
.له
یانبگۆڕدرێ.
نیوه
عتیلئهك
را. ئجیلوته
ته
وه
كانیشیانپێكه
وه
وكۆبونه
وه
بونه
داكۆئه
ككات
یه
جلیسله
ردومه
هه
گـهر
ئه
عیان .
ئـه
جلیسـی
نێردرابـۆمه
ئـه
كراو
ئـه
ئامـاده
وه
نوابـه
جلیسـی
نمه
الیه
قانونله
ی
پرۆژه
هـه
ردو شـی
هاوبه
ی
وه
كۆبونه
،له
بگرتایه
رئیعتیرازیلێ
گه
ئه
كردن .
جێ
ڕۆیشتبۆجێبه
ئه دایه
بكر
سندی
په
سبهێنێ.
ده كبه
یه
دوسێ
بوزۆرایهتی
سندبكرێئه
په
ی
وه
جلیسدابۆئه
مه
ولـه
عیراقبوه
كانی
ئاگاداره
سیاسیه
له
یه كێ
خۆی
كه
افی
س
ره
عروف
عیراقمه
ناوبانگی
به
شاعیری
داوتویهتی:
شیعرێكی
)له
ئوممه
جلیسی
(مه
ی
رباره
،ده
كانداژیاوه
ناوروداوه
علمودستورومجلسامة
نالمعنی
الصحیحمحرف كلع
جلیسی
ئوممه ستورو،مه
یداخو،ده
:به
واته
قینه
یانالدراون راسته
عنای
مه
مویانله
هه
ک:
یه
تێبینی
ند
چه
بڕوانه:
یسهڵ
لیكفه
مه
ی
رباره
.ده
1
وسـوریة
والعـراق العربیـة
ورة
الثـ
فـي
ي
السیاسـ
ودوره
صلاالولحیاته
جاسممحمد:الملكفی
عالء
.1991
،بغداد ،
1933
–1883
بڕوانه:
ئسیسی
ته
جلیسی
مه
ی
رباره
.ده
2
.1976
االعالم،بغداد ،
،وزارة
العراق
ي سي
المجلسالتأسی
ي :
فراالدهم
محمدمظ
.
1.2
.1983
،بیروت ،
6
،ط
3
،ج
السیاسي
:تاریخالعراق
الحسني
السیدعبدالرزاق
.
2.2
عدونبڕوانه:
لموحسینسه
بدو
عه
ی
رباره
.ده
3
السیاسـي
المعاصـر، تـاریخالعـراق
فـي
دوره
جعفرفرجعبدالله:عبدالمحسنالسعدونو
لطفي
الدكتور
.1979
بغداد ،
بڕوانه:
سكه ری
رعه
عفه
جه
ی
رباره
.ده
4
،1936
م
عـا
تاریخالعـراقحتـی
العسکريفي
و
السیاسي
ودوره
العسکري
جاسممحمد:جعفر
عالء
.1987
بغداد ،
بڕوانه:
یاسینهاشمی
ی
رباره
.ده
5
،1936
–1922
بـینعـامی
العراقیـة
السیاسـه
ودورهفی
:یاسینالهاشمی
القیسي
عبدالحافظ
ي
سام
.1975
بغداد
،الجزالثانی
1975
الجزءاالولالبصره
عیدبڕوانه:
سه
نوری
ی
رباره
.ده
6
.1987
،بغداد ،
1932
عام
السیاسةالعراقیةحتی
دورهفي
السعیدو
ي
:نور
ي
صیر
عبدالرزاقاحمدالن
55
جلیسینواب
مه
كهم)
یه
ی
وره
(ده
6291/6/62–6295/2/61
ییه كه
م ئینتیخابی
ی
وره
.ده
6
له
عیراقداپێك زارهتی
وه
مین
شه
وشه
خۆی
زارهتی
مینوه
كه
یه
هاشمی
دایاسین
924
ئابی
ی
2
له
ئه
وقافبو. زیری
داوه
ته
زاره
موه
،له
یده ری
هێنا.ئیبراهیمحه
ولـه
موڵ
سـته
ئه
چوبـوه
الیـهتی
مه
به
ناسراوبو .
تیه كی
سایه
و،كه
ولێری
هه
،كوردێكی
یده ری
ئیبراهیمحه
ڵـه
كۆڕوكۆمه
گهڵ له
بو
موڵ
سته
ئه
لئیسالم.تاله
شێخئه
ی له
یشتبوهپ
داگه
عوسمانی
وڵهتی
ده
كانی
دواساڵه
-924
دا(
یاسـینهاشـمی
ی كـه
ته
زاره
وه
بۆعیراقلـه
ی وه
ڕانه
گه
كرد.دوای
ئه
داهاوكاری
كان كوردیه
وگۆڤاره
ئه
عیاندا. جلیسی
مه
ین)له
(عه
به
كرد
عینی
ته
یسهڵ
لیكفه
وقافو،دواترمه
ئه زیری
وه
)بوبه
925
سه
رعیراق. خرایه
كجاری
یه
وبه
وه
داگیركرایه
داسلێمانی
924
موزی
ته
ی
19
له
جلیسی
نواب. مه
ڵبژاردنی
رچوبۆهه
ده
له كی
مه
ی
دائیراده
924
دوهمی
تشرینی
ی
15
له
تـه
كلیفكـرد عدونی
سـه
وه
دیسـانه
یسـهڵ
فه لیك
مـه
كـرد .
ی ئیسـتیقاله
یاسینهاشـمی
ی كه
ته
زاره
وه
وه :
،باڵوكردۆته
وه
خۆیه
لێدوانێكی
به
مجۆره
،به
ی
كه
واڵه
)هه
وه
(.ژیانه
تپێكبهێنێ
زاره
وه
وزه
را یئهتی
هه
"گۆڕانی
وه
كـو تـازه
یئـهتی
وهه
عیـراقگـۆڕاوه
رای
وزه
یئـهتی
هه
هاتوه
غداوه
به
له
تازه
كه
به رێ
خه
ی
"بهپێ
نوسراوه
دانراون:
زیری
خاریجیه راووه
لوزه ره
ئیسئه
بدولموحسینبه
گ عه
زیری
داخلیه وه
یالنی
گه
شیدعالی
ره
زیری
مالیه وه
جادرچی
ئوفبه گی
ره
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
عه
دلیه زیری
وه
سویدی
ناجی
یری
دیفاع وهز
ت
شئه
بیحنه
سه
ئه
شغال زیری
وه
لهبی
ینچه
بدولحسه
عه
مه
عاریف زیری
وه
حیكمه
تسلێمان
ئه
وقاف زیری
وه
چی
گپاچه
به
مدی
حه
بریكاتو
تـه
رزی
وعه
تبێ
عاده
خێروسه
عیراقبه
كیانبۆمیلهتی
موالیه
هه
وقدومی
مپێ
"خوابكه
عازیمی
ئـه
لـه
یـه كێ
گ،كـه
تبـه
شئه
بیحنه
دا،سه
مانه
ره
موحته
مزاته
ناوئه ین.له
كه
یانئه
قیهت
فه
موه
نای
مه
ته
گهڵ
له
مساڵ
.ئه
یه
هه
قیمهتی
رزوبه
زۆربه موكوردێكداجێگایه كی
هه دڵی
،له
ربیله
ئه
بعوسی
ومه
كورده
سـه
بیح نابی
شـریفیانهـاتبـوجـه
ته موسـڵ
شـیمالی
حدودی
حدیدی
بۆته
مداكه
عیسبه
تولئومه یئهتی
هه
)1925
موزی
ته
ی
1 ،
29
،ژ
وه (ژیانه
.نم)"
وه
خوێنرایه
نه
ی
كه
(...كۆپیه
گیشله
تبه
شئه
نه
مان
هـه
وتوله
ڵكه
هه
پیاوێكی
،ئهبێ
كوردبوه
عازیمی
ئه
له
نوسیوێتی
وه
كوژیانه
وه
تكه
شئه
بیحنه
سه
حكومهتی
عیراق له
رزی
به
ی
وپایه
ندینپله
چه
چونكه
بوبێ
یسهڵ
فه
لیك
ئینگلیزومه
بڕوای
ی كاتداجێگه
بـه
دانـراوه
توركیـاوعیـراق
وتنی رێككـه
ی ئیمزاكردنـ
زیرو،دوای
وه
بۆته
ندجارێ
.چه
سپێردراوه
داپێ
نوسیوێتی:
وه
مردنیه
ی بۆنه
.ژیانبه
مردوه
توركیاتاله وێ
اقله
عیر
وه زی
مفه
زیری
وه
گه
وره "زیاعێكی
لـه
ممانگـه
ئـه
ی
19
گرۆژی
تبـه
شـئه
بیحنه
سه
عالی
توركیامه
عیراقله
وه زی
مفه
زیری
،وه
ره
نقه
"ئه
ی
ردیـده
ده
كه
ی
عائیلـه
البـه
سـه
بروته
االسـه
كوتـهع
باره تـه
وت.خودای
خواكه
حمهتی
رره
ئێستانبولبه
)1929
موزی
ته
ی
25
،
188
(ژیان،ژ
".
رموێ
ئیحسانبفه
.پێكهێنانی مه
جلیس 6
.
6
به
غـداد )ولـه
(ژیانـه
وه ی
رۆژنامـه
سـلێمانی
مدا،لـه
یه
كـه ی
ئینتیخـابی
ی وره
ده
ڵبژاردنی
هـه
كاتی
له
وه.
یانباڵوكردۆته
ڵبژاردنه
مهه
ئه
كانی
واڵه
هه
له
ندێ
ردوكیانهه
چون.هه
رئه
)ده
كوردستان
ی
(دیاری
كانی
ڵبژاردنـه
هه
نجامی
،ئـه
رچـوه
،ده
وتوركی
رهبی
وعه
كوردی
غدادبه
به
له
كوردستان)كه
ی (دیاری
بعوسان)دانوسیوێتی:
مه
یخابی
(ئینت
ردێڕی
ژێرسه
داله
ی
7ژ
.له
نوسیوه
موعیراقی
هه
عیراقئینتیخابكـرا.
نوابی
وه
ره
ده
غداوله
به
موله
دوشه
رۆژی
1341
–1925
یرانی
حوزه
ی
9"
ره
بـه
ره
ڵاڵبـه
ین.ئینشـائه
كـه
رزده
رناویـانعـه
هه ئیش.ئێسته
نبه
كه
ستئه
وده
وه
بنه
كۆده
منزیكانه
له
فه
قیانبكا". ین.خواموه
ده
یاننیشانئه
مو
هه
سمی
ره
سـرا،
،بـه
،دیوانیـه
لئیمـاره
تئـه
ال،كـو
ربه
،كه
،دلێم،حلله
غداد،دیاله
به
كانی
نائیبه
ریزناوی
ئینجابه
مجۆره
بون: به
دوایی
ی
وانه
.ئه
وه
باڵوكردۆته
ربیلی
ركوكوئه
،كه
سڵ
فیك،مو
،مونته
ماره
عه
مال،
لئیمـام،ئیبـراهیمكـه
ئـه
گ،عـهلی
ریفبه
گئالشه
،زیابه
لعومه ری
دئه
رشه
موصل:ئه
"نوابی
لبریفكـانی،
ئـه
مدینئاغـا،شـێخنـوری
گئالشه
لنور،حازمبه
بده
سابیت،سابیتعه
حاجی لهبی
عیدچه
سه
ماسئالوس،ئیسحاقئه
فرایم. ئوفشه
ت،ره
یا
یوسفخه
لخوری ،ئه
قره
عه
موفتی
ندی
فه
تواڵئه
یبه
هه
خـادیمسـوجاده،
نـدی
فه
فیـقئه
،ره
بانی
تاڵـه
نـدی
فه
ئه
گ،شێخحـهبی
تبه
شئه
ركوك:نه
كه "نوابی
الحیه.
صه
ندی
فه
عیدئه
سه
نـ دی
،ئیسـماعیل فه
،یوسفئیبـراهیمئه
یده ری
لحه
گئه
گ،داودبه
شئه
تبه بیحنه
ربیل:صه
ئه
"نوابی
بدواڵموخلیصبه
گ". گ،عه
به
57
گوڵچنین
مرێگاوه
ده
به
،ئهڵێ:
بعوس:نارراو)نوسیوه
مه
–
ناونیشانی(نائی
به
وتارێكی
دا
یه
ملیسته
ئه
داوێنی
له
عاتو
ئینتیخابـاتموتالـه
ی تیجـه
قنه
حـه
،لـه
نیـه
كوردسـتانسیاسـی
ی دیـاری
كـه
ی
مـه
رئه
بـه
"له
ئیجتیمـاعی
و حقوقی
حسله
به
ختێ
توانیننه
ئه
وه
ئیجتیماعیه
یئهتی
هه
ناوی
تبه
قه
فه
ئیجتیهاداتنانوێنین .
خۆمانبكه
ین". دهبی
ئه
ی
دا 8
ژ
كوردستانلـه
ی
.دیاری
وتوه
دواكه
ڵبژاردنله وێ
هه
وه
سلێمانیه
تایبهتی
رجی
لومه
هه
هۆی
به
وه:
باڵوكردۆته
)یشی
سلێمانی
(نوابی
ناوی
دسـاڵحبـهگ
مـه
محه
نابی
بعوسانئینتیخابكرا.جه
سلێمانیشمه
له
925
یرانی
حوزه
ی
24
"رۆژی
ئـه
ركان گبیگباشـی
مینبـه
دئـه
مـه
،محه
137
ریفبـه
شـه
جحاجی
ره
،میرزافه
145
گبه
به
دعهلی
مه
محه
رزی
عـه
سـلێمانی
بعوسـی
مه
،بـونبـه
ئـی
ره
111
انپاشـابـه
گعوسم
دموختاربه
حمه
،ئه
125
رببه
حه
فه
قبن". تموه
تومیلله
مله
كه مه
فعی
رخێرونه
سه
ین،له
كه
بریكاتده
ته
باسـی
ی وه
ئـه
بعوس)دا،بـێ
مـه
(:ئینتیخـابی
رناوی
ژێرسه
له
رچوه
ده
سلێمانی
له
)یشكه
وه
(ژیانه
مجۆره
بـاڵو بـه
سـلێمانی
كانی
بعوسـه
مه
ڵبژاردنی
هـه
واڵی
بكا،هـه
كانی
ڵبژاردنوقۆناغه
هه
وتی
ره
كاری
ورده
وه:
كردۆته
تیجه
دا: نه
واوبوله
بعوسته
مه
مانگئینتیخابی
ی
24
مه
چوارشه
"رۆژی
ئـی
ڕه
137
ریفبـه
شه
حاجی
ی ج ره
،میرزافه
ڕهئی
145
گبه
به
دعهلی
مه
محه
دساڵحبه گی
مه
"محه
ڕهئی
،بۆ 111
عوسمانپاشابه
دبه گی
حمه
،ئه
ڕهئی
125
رببه
حه
ركانی
ئه
بیگباشی
به گی
مینزه كی
و،ئه
سلێمانی
ئینتیخابكرانودانران. لیوای
بعوسی
مه
رزی
عـه
وه
تـه
مومیلله
هه
ناوی
بژێرراون،به
مانههڵ
لیواكه
بعوسی
وابۆمه
،كه
مانه
ره
موحته
واته
مزه
"ئه
ڵاڵئـه
م ئینشـائه
كـه ین.ئومێدمانوایه
كه قدیمئه
تیانته
قیه
فه
موه
گیاندۆعای
وبه
ینو،بهدڵ
كه
بریكیانئه
ته
ریـزی
وبچێتـه
ۆببـێ
باشوچاكیب
زۆرشتی
وه مه
ره
موحته
واته
مزه
ئه
توسه عی
هیمه
ی
واسیته
به
واڵته
وه
.سـا مانـه
ئه
وهیمـهتی
سه عی
ی
تیجه
نه
به
ستراوه
به مواڵته
ئه
زۆرزلی
لوئومێدی
مه نئه
.زاته
وه
واڵتانه
)1925
یرانی
حوزه
ی 26
،
28
،ژ
وه
(ژیانه
وفیقیانبدائامین".
خواته
حمه
دموختارجاف ئه
وازهێنانی
"ئیعالن
حمـهد
ئه
هـاتوه
ڕیفی
سـه
موته
قامی
بۆمـه
وه
داخلیه
ی لیله
جه
زارهتی
وه
له
لكه
بێته
لغرافێكی
ته ی
"بهپێ
بعوسـێكی
تـرئینتیخـاب مه یهی
مومائیلـه
جیـاتی
لـه
وئوصولهن
كردوه
ئیستیعفای
بعوسی
مه گله
موختاربه
ی
ژیاندا ته
زه
غه
له
وه
مئیعالنه
ئه ئینتیشاری
تاریخی
له
بعوسی
بۆمه
تالیبه
سێ
ركه
هه
یهی
له
نعه
.بینائه
بكرێ
خۆی
ئیعالنبكا. دیی
نامزه
فته
تادوهه
)1926
شوباتی
ی
4
،
3
(ژیان،ژ
سلێمانی"
ی
دیه
له
به
ی
دائیره
مسته
فاپاشا دكردنی
نامزه
نگر
ننفـوزوالیـه
بێگومـانخـاوه
كـه
سـلێمانی
ناسـراوی
سایهتی ندكه
دموختارچه
حمه
ئه
ی
جێ
له
یـه
نـاودێر منامه
ی
ژیـاندابـه 5
ژ
،لـه
سـلێمانی
رایـهتی
یـانبـۆنوێنه
یامڵكی
فاپاشـای
مسته
بون،حاجی
كردوه:
ی
ژیان ته
زه
غه
رهمی
موحته
"بۆمودیری
58
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
زاتێكـی
فاپاشابـه
مسته
حاجی
كه
وه
رئه
به
ین،له
سلێمانی
رانی
وه
شرافوتیجارومنه
ئه له
كه
"ئێمه
صـه
د گـهڵ
لـه
مسیلبكـات
نوابداته
جلیسی
مه
له
سلێمانی
كه
ی
وه
بۆئه
زانینوه
تئه
لیاقه
دیروبه
موقته
ینكـه
بـۆ كـه
كانمانئومێـدئه
انیه
س
خیبی
مونته
ینوله
كه ئیعالنده
یهی موشارئیله
دیی
فیقماننامزه
سره
كه
بفه
رمون. ئینتیخابی
بعوسی
مه
سـهن
فاف.حه
ئیبـراهیمخـه
.حاجی
دناجی
مه
:محه
حمانئاغازاده
بدوڕه
د.عه
حمه
:ئه
گزاده
فه
تاحبه
شـه
ریف .حـاجی
:فـائیق
گزاده
.مه
عروفبه ستی
شیدمه
زاز.ره
ره
فیق.تۆفیققه .محامی
:حاجی
ئاغازاده
مزی
". :ره
تاحزاده
فه
تاح.حاجی
:فه
زاده
بژێرراوه.
نه
ههڵ
وه
رئه
به
له
فاپاشابوبێ
مسته
حاجی
له
ئینگلیزرای
ناچێ
پێ
بعوسه
كان ڵكله مه
خه
كانی
ڕوانیه
.چاوه
9
.
6
ڵكبكـرێ.
خـه رانی
نوێنـه
ڵبـژاردنبـۆدانـانی
هـه مبـوه
كه
یه
جاری
وه زراودا،ئه
تازه
دامه عیراقی
له
داژیاوه
.ئـارام
نائاسایی
رجێكی
لومه
هه
له
وكاته
وه
تائه 1919ه
،له
سلێمانی
ی ناوچه
تایبهتی
كوردستانبه
موی
ت،هـه
حكومه
كانی
وامودائیره
،ده
رده
روه
،كاروانوهاتوچۆ،خوێندنوپه
وئاسایش،بازاڕوبازرگانی
وبۆردومـانكردنی
و سـلێمانی
و،ئـازادبـونی
وروخانی
كوردی
جارحوكمڕانی
3 زرانی
تێكچوبو.دامه
رویه كی
هیوابونده
وداهێزرانكردبو،به
بێزاری توشی
ڵكی
،خه
ی
وه
وداگیركردنه
ی ندجاره
چه چۆڵكردنی
وه.
بكرێته
تیانلێ
حمه
ره
پشـتیوانی
،بـه
وه
یـه
وبریتـانی
عیراقـی
مینی
زه
هێزی
الیهنی
له
داسلێمانی
924
موزی
ته
ی
19
له
كجاری
یـه
به
كان.سلێمانی
بۆشاخه
وه كشانه
كانی حمودوهێزه
داگیركراوشێخمه
بریتانی
ی
شاهانه
هێزی
داكـه
بـۆ یـش ڵبژارنه
وهه
له
زرا .
دادامه
عیراقیتێ
رایهتی
به
ڕێوه
به
زگای
رعیراق.ده
سه
كخرایه
كولیوایه
وه
زۆر،به
شداربون.
یانبه
خواهیشتبێ
به سلێمانی
نوابكرا،دانیشتوانی
جلیسی
مه
بۆكرابو،خـهڵك
باشی
چاووڕاوی
نده
وه
ئه
بو .
تازه
یه كی
جروبه
عیراقدا،ته
له
مانی
پارله
ی
جروبه
ته
كان
یـانبـۆپـڕ واویه
موناته
كانیانبۆدابینو،هه
موپێویستیه
رو،هه
یانچاره
سه كان
یانوابوگیروگرفته
ێ پ
ییه
كان پیشـه
سیاسـیه
بازی
كـه
ڵه
مانوته
پارلـه
ی
مـه
ئینگلیـزوگه
فڕوفێڵی
زای
ڵكهێشتاشاره
.خه
وه
كاته
ئه
زۆرشتی
باشبون. ڕوانی
بعوسان)چاوه
مه
جلیسی
(مه
،له
وه
سافه
ی
دڵێك
پاكوبه
تێكی نیه
به
بون .
نهبو
كانمان؟)نوسیوێتی:
بعوسه
مه
له
(چیمانئه وێ
ردێڕی
ژێرسه
)له
وه
(ژیانه
وه
یه
مروانگه
رله
هه
چـی
زانینداوای
رنـا
،هـه
یـه
مانهه
موكوڕی
كـه
،هێنده
ئیحتیاجمانزۆره
نده وه
ئه
نهبێ
ناشوكری
"به
لـه
ت،خوالصـه
راعه
زه
ت،له
تیجاره
نایع،له
عاریف،له
صه مه مانله
كه
.واڵته
مه بڵێینكه
رچی هه
ین،چونكه
بكه
.خـۆجـارێ
بینی ئه
وێرانی
ڕوانی
كدائه
رالیه
هه
.به
شه
به
رزیبێ
وبه
ورهیی
وگه
دانی
ئاوه
ئاساری
رچی
هه
نلـه
لـه
وه
ئه
وخصوصـه
بـۆئـه
كـه
تـه
منیه
ئاسـایشوئه
پێویسـته
بۆئێمه
ئه وی
وه
موشتێكمانه
پێشهه
له
زرانـدنی
نبـۆدامه
وڵمانبۆبده
رمونوهه
تبفه
رحه
مه مه
كه
وه
پاڕێینه
بعوسه
كانمانئه مه
مینله
تدوه
حكومه
بـه
كته
ب،مه
كتـه
ومه
عاریفه
رزی
مانمه ربه
وسه
ورهیی
بۆگه
بناغهبێ
ی
وه
ئه
وه
پاشئه
مجارله
مان.ئه
كه
واڵته
عاریف،مه
عاریف... مه عنی
عاریف،یه
ومه
كه وێ،
رئه
تمانسه
،تیجاره
خالقمانباشئهبێ
،ئه
ره
به
ره
،به
ورده
عاریفبوورده
مه كه
دیاره
"چونكه
تمانزۆرئهبێ.
ا،صنعه
تمانزیادئهك
راعه
زه
سلێمانیاتـهنیا
مولیوای
هه
له
چی
،كه
یه
مانهه
میلیه
وحاكمیهتی
خۆمانه
تحكومهتی
حكومه
مڕۆكه
"ئه
نبـه
ركوككه
كه
یری
ب.سه
كته
مه
نابێژرێ
ی
نهبێپێ
رناعیالجی
به
ویشله
ئه ،كه
یه
هه
ئیبتیدائی
بێكی
كته
مه
59
گوڵچنین
مرێگاوه
ده
به
كتـهبی
،مه
ئیبتیـدائی
بێكی
كتـه
مه
ڕه كێ
موگـه
هـه
،لـه
ی
عیلمیـه
ی سـه
دره
،مه
خوایلێبێ
،نامه
وه
ستمانه
بن
ده
نـای
راوزه
عاریفی
،هـه مـه
ی
رده
بـه
،بگـرهو
خریسـتیانوموسـه وی
بـی كتـه
،مه
كچانی
كتهبی
،مه
نائیعی
صه
ئێمـه
ش .الی
ئـهبێ
یرانی
،ئینسـانحـه
كانی قوتابیه
وقی
وقوزه
،شه
كانی
به
كته
مه
داروكی
ته،تاقمی
ی
شافه
كه
داخورپاندنه.
رفڕاندنودڵ
رراووڕوتوكه
هه
خۆیـان
موهێزوقـوهتی
هه
كانمانبه
بعوسه
مه
ینكه
كه
ئه
وه
ئه
لئیستیرحامی
په
له
په
نبه
له
وه
ئه
"ئێمه
ننـه
یه
عاریفمانبـۆبگه
بومه
مجارمه
كته ن،ئه
مانبۆبكه
ستی
ربه
توسه
منیه
ئه
ئمینی
ته
نكه
وڵمانبۆبده
هه
ی 6
،
34
،ژ
وه
(ژیانـه
ین ".
كـه
رزئه
ترمـانعـه
ئیحتیاجـاتی
وه ره
بـه
یشله
باشوالئیق.ئێمه
یه كی جه
ره
ده
.)1925
ئاغستۆسی
ی
كـراوه
یـه كی
نامه
ڵقه
دوئه
ویشبه
)ئه
(كوردی
ئیمزای
،به
رچوه
ده
وه
نه
ژیا
خۆدوای
راسته
ژیان،كه
دانوسیوێتی:
1
ی
ڵقه
ئه
.له
كان)ناردوه
مه
ره
موحته
بعوسه
(بۆمه
همیـهت
ئه
رمونوبـه
بفـه
قبـوڵ
عروزاتـه
ممه
ئـه
حمهتی
زه
م،بێ
كه
تكائه
موشتێكابهدڵ
پێشهه
"له
جێماوه،
هـه
ژاروبـهتێكی
،بۆمیله
ومێكه
،بۆقه
دواننیه
،هی
نیه
خصێ
شه مهاواره هی
،چونكه
ئه وه
بیخوێننه
سه.
كه
ومێكیبێ
قه
ژینومردنی
عائیدبه
عیرفـانو
ێ عیلموعیرفان،بـ
،هیچمیلهتێبێ
مانه
مزه
ئیمڕۆ،ئه
كه علومه
نابتانمه
جه
كورۆژالی
"وه
هـه
موشـتێكا تولـه
زه
راعـهت،لـه
ت،لـه
تیجـاره
له
صنعه بیه وێ
چمیلهتێ
نیه
.هه ژیانی
وحهقی
عیلم،ناژی
ئهبێ.
وه
عیلموعیرفانه
شبه
مانه
ئه
،كه
بزانێ
مانه
ئه
كردنوپێكهێنانی
موائهبێ
پێشهه
،له پێشكه وێ
تێكـه؟
بـڕواننچـۆنتیجاره
حمـهتی
زه
اڵمبێ
ن،به
كه
خۆیانئه
كانمانتیجارهتی
جاره
،ئێستاتی
"بهڵێ
مـه
ال ی
كـه
كـوكتێبه
؟وه
مـه
عاله
)ی
مالیـه
ت،حساباتی
تیجاره
ئوصولی
فته ری
(ده
تیانموقابیلبه
تیجاره
كتێبی
ره
رو زه
زارروپیـه
نـدهـه
چه
وه
خوێندنـه
زانینونه
نه
روی
له
.ساڵی
یه
شنه
زارچه
هه
ڵه
وپێكه
یونستێكهڵ
كه
ن. زیانئه
لـهڕو
تاگـای
بڕواننبزانن
وه
رونیه
ده
مێكی
ح
ره
اڵمبه
ن،به
كه
كانمانجوتئه
،ئێستاجوتیاره
"بهڵێ
ئێمـه
تالی
بینن؟خـۆصـنعه
ئـه توناخۆشـی
زیـه
ندجارئه
گرن،چه
ئه
رمانههڵ
نوخه
كه یدائه
ڕپه
فه
بێ
بكرێ.
ر..ناباسی
هه
پێشكه
وتنو صری
معه
،له
وزانستیبێ
هره
به
مه
،ئه
وعیرفانیبێ
ویه
سه
مه
تانئه
كه
ته
"ئینجاتامیله
..ده
وامبكا. داقابیلنیه
ژیانه
موشـتێكاعـیلمو
پـێشهـه
تێكمانلـه
موشـ
توهه
..زه
راعـهوتنی
،بۆپێشكه
مانه
ئه
"بۆچاككردنی
ئـهبێ
. وه
سـه
دره
بومه
مه
كتـه ی
سـایه
میشبـه
،ئـه
،بۆژینوژیانعیرفـانوعـیلمالزمـه
عیرفانپێویسته
هـه
مو وتوی
دواكـه
كـه
عاریفن،ئێمه
مه
ریكی
لخه
چوارپه
وتونوابه
میقدارێكپێشكه
كه ریه
ترهه
تانی
میله
وه
ستین. ینوبڕفینونه
یدابكه
تپه
عریفه
بڕفین،بڕفینمه
كین،ئهبێ
ومێ
قه
،بهاڵم
مانه
عاریفهه
عیلمومه
چیه
وه
داریس،ئه
بومه
مه
كته چیه
وه
؟ئه
چیه
مانه
دله
قصه
رمونمه
فه
"ئه
تیایـه
،بـڕوانن نكـه
ومه
وقه
ئه
كیلی
ئیمڕۆوه
ئێوه
زیزه
عه
وواڵته
مان،ئه
كه
واڵته
بڕواننه
تۆزێ
حمهتی
زه
بێ
تـه
ومیله
لیسانحاڵی
ئه ئێوه
،كه
ئامالی
بۆپێكهێنانی
ناردوه
یئێوه
كه
زڵومه
مه
ته
ومیله
وعیرفانی
ئه ویه
سه
زمانه
ن. سه
به
ی
پـێ
كـه
تیـانیـه
ی
كینـه
ومه
،د
تخانه
ب،دوصـنعه
كتـه
زوربـڕوانندومه
تاشاره
وه
سنجاره
رله
"هه
بـه
ر تـائێسـتالـه
رمونسـلێمانی
فـه
ئه
؟بهڵێ
رچی
به
له
ر،بۆچی
هونه
ی
وتنومایه
پێشكه
ی
واسیته
ببێژرێ
61
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
وبادینـان،دهـۆكوزاخـۆو
وانـدز،هـولێر،ئـاكرێ
،ره
كۆیـه
ی
اڵمئـه
به
كراوه
بۆنه
راهیچی
شۆرشوهه
كانی
كوردستاندو به
كته
مومه
هه
؟به
رسلێمانیه
كوردستانهه
ن.بۆچی
واوێرانه
وبۆچی
چی
نه
ما
سنجار،ئه
عیلمیه
كاتیبی
مه
له
خۆی
ختی
وه
ی
وانه
كان،ئه
كورده
لیمه
موعه
..كوانێ
ونیه
تیانیه
چاك،دوكتێبی
لیمی موعه
كوێنوچییانلێ
هات؟ ونله
رچ
ده
لمینی
لموعه
داره
له
و،ئیسته
كیرامی
كورد! بعوسانی
مه
ی
"ئه
مئیتـر
كـه
ئه
تكاتانلێ
كوردن،بهدڵ
ومی
قه
رۆحی
تیمسالی
كه كوردن،ئێوه
میلهتی
كیلی
وه
كه
"ئێوه
مان،بـزاننلـه
چ ئیجتیماعیه
و ،عیلمی
ئیقتیصادی
حاڵمان،حاڵی
بڕواننه
وه
ته
پڕدیقه
چاوێكی
به وه
حمه
ره
به
وه
...ئـه
یـه
ئێوه
ی ودوعه
ی
مه زیفه
وه
مانه
وتوین؟ئه
ندجاهیلوپاشكه
كاین،بزاننچه
ردانیه
توسه
رگه فاله
سه
كانمانتـێ
بـزاننومناڵـه
وكوردی
ڵكبێ
كه به
كه
تیانیه
وای
وزاخۆ،دومامۆستای
ولێر،ئاكرێ
،هه
كۆیه
،بـۆچی
یـه
كـوردیلێ
لیمی
كـدوموعـه
یه كه
ریه
،هه
،عانه
صره
،به
ر،دیوانیه
جه
،مه
ماره
عه
وه
ئه
چی
نن،كه
یه بگه
مـه
چـۆن .ئه
توبـێ
ككـه
دامـاووپه
لیمی موعـه
ربـێ
بـه
خۆمانله
ی كه
ربنوواڵته
ده ربه
واڵتانده
له
وانه
ئه
926
). مارتی
ی 18
،
9
(ژیان،ژ
؟" وتنێكه
پێشكه
دانوسیوێتی:
ههمی
2
ی
ڵقه
ئه
له
مـه وێ
ئه
یـه
كه
ته
میله
وتنی
پێشـكه
رۆحـی
عائیدبـه
كه
یه
زۆرموهیمونازكهه
یكی
له
سئه
مه
مجاره
"ئه
رزتانبكه
م. عه
لـه
كاكـه
ئـه
پێكتهعقی
رێو
پرۆغرامێكی
ئوسولی
خۆی
عیرفانی
وتنی
بۆپێشكه
مومیلهتێ
"ئیمڕۆهه
شـنه
وچه
پرۆغرامئیشبكـا،بـه
تێكنیهبێ
معیه
،هیچجه
پرۆغرامبژی
نیهبێ
ومێ
بڕۆن.هیچقه
وه رئه
سه
عاریفرێـكئـه
خا. بۆمه
تازه
پرۆغرامێكی
ریكه
عیراقیشواخه
بڕوا .
رپرۆغرامێكئهبێ
سه له
عاریفیش
مه
،عائیدبه
ژین تانه
كه
ته
میله
ئیستیقبالی
عائیدبه
كه
رئێوه
سه
وێته
كه
ونازكئه
وره زۆرگه
یه كی
زیفه
داوه
لێره
تانه.
كه
ومه
قه
ومردنی
ناتوعـ
ـادات
عهنعــه
بــه
چمیلهتــه
.هــه
ـرینیــه
تێكیتـ
میلــه
رۆحــی
ومێ
ـیچقــه
زاننهـ
ـتانئــه
"خۆیشـ
تێكی
تـر میلـه
وانینی
عـاداتوقـه
وتابیعبـه
چێ ئه
ڕێوه
به
خۆیبێ
بعورۆحی
ته موافیقی
ككه
یه
وقاعیده
نابێ.
،پێویسـتونـازك
وره گـه
دوشـتی
لـهبی
وته
وه
پاڕێینـه
ینوئه
كـه
ئیستیرحامئه
بهدڵ وه
رئه
به
"له
ومی
كـوردئیمـڕۆزۆر ردوكیانبۆقه
)هه
ی
كورد
لیمینێكی
كورد،دارولموعه
عاریفی
ین(:پرۆغرامێكبۆمه
كه
ئه
مامۆستانابێ.
داریسبێ
،مه
ئوسولوپرۆغرامنابێ
عاریفبێ
.مه
یه
وره
،زۆرگه
زۆرپێویستوموهیمه
یـه كی
به
له
موته
حصـیلبكـا.هـه
وته نفێربێ
عیلموفه
رهبی
عه
صاحهتی
فه به
كوردناتوانێ
ی به
له
"ته
ینێ ،سـبه
كـوردی
بـه
وه
كرێته
نه
لیمینێ
ردارولموعه
گه
.ئه
نیه
ی
قورسه
بیه
ره
معه
ئه
فێربونی
دئیستیعدادی
كور
بێگانـه
وزمـان لیمی
یـاموعـه
ختـه
ووه
.ئینجـائـه
لیمی موعـه
ربـێ
به
له
كه وێ
كمانئه
،په
لیمماننامێنێ
موعه
دوایـه،
لـه
میلـهتی
شن،مردنی
ردوچه
هه
ردوالدا،به
هه
به
.كه
داخرێ
كانئهبێ
به
كته
نێرنیامه
زانمانبۆئه
نه
تانه وێ.
نونه
هیچیاننه
كه زبه
یشحه
ئێوه
یه
هیوامانهه
،كه
تیایه
تهنی
وه
والدی
ئه
ژینی
تاریكی
لیمینێكمانئـه وێوزۆر
.دارولموعـه
ئه وێ
مینێكمان
دارولموعهلی
له
جه عه
وبه
زویی
زۆربه
وه
رئه
به
"له
.پرۆغرامێ
پرۆغراموئوصولنابێ
علیمیشبێ
حصیلوته
،ته لیمنابێ
موعه
داریسبێ
كومه
.وه
مانه وێ
زوئه
سـه
ر لـه
مـه
.ئێ
ناشـێ
وبـۆئێمـه
نیـه
ئێمـه
میلهتی
رۆحی
موافیقی
تاجوزئێكیشی
بكاحه
رتیبی
غداته
به
كه
ئـه
و تبیقی
تـه
ی
تیجـه
ونـاژین.نه
ڕێوه
نـاتوانینبـڕۆینبـه
ببـێ ره
عه
ومی
قه
رۆحی
موافیقی
كه
پرۆغرامێ
61
گوڵچنین
مرێگاوه
ده
به
رۆحـی
ئاسـاری
كـه
مـانبـێ ،
میللی
رۆحـی
مـوافیقی
كـه
.پرۆغرامێكمـانئـه وێ
وتنه
زیانودواكه
پرۆغرامه
كوردو،زۆرپێویستمانه.
عاریفی
بۆمه
مانئه وێ
خصوصی
پرۆغرامێكی
وه
رئه
به
.له
تیابێ
مانی
ومی
قه
،بـێ
مانـه
ئه .بـێ
وتنمانه
ركه
وتنوپێشـكه سـه
ساسـی
موئه
هـه
نابتانمكـردوه
جـه رزی
عه
كه
مانه
"ئه
نیـه
تو ده
مه
عالـهمی
،حقوقێكـه
قمانـه
حه مانـه
ئه
.داواكردنـی
،نیه
نابێ
رزی
وتنوبه
پێشكه
مانه
ئه
پێكهێنانی
كردنی
و .داوانـه
قنیه
وناحه
عهی ین،داواكردنی
محقوقه
ئه
مالیكی
خشیوینوئیمڕۆئێمه
به ی
وانینپێ
قه
همیه
ت مبهئه
كه
وهاوارئه
وه
پاڕێمه
وه
ئه ومێكه
قه
ژینوژیانی
ناوی
.دیسانبه
عهی وعاره هێنانی
نه
جێ
به
ن،بۆمانئیجرابفه
رمون. وبۆمانبكه
مهاواروداوایه
عروزاته
،ئه ممه
ئه
بڕواننه
موعـهلیم
بـێ
سـه
دره
بومه
،مه
كتـه بنابێ
كته
مه
تبێ
عریفه
،عیلمومه
عیلموعیرفانناژی
تبێ "میله
گینانه
ئه وێ
،ئه ی
خصوصی
ترناڕواوپرۆغرامێكی
تێكی
میله
رپرۆغرامی
سه
له
هیچمیلهتێ
عاریفی
ومه
نابێ
ت،رۆژی
لوتـفو توهیمه
رۆژی
خزمه ژیان.ئینجائیمڕۆیه
ونه
وتنمانئهبێ
ركه
سه
،نه
وتنمانئهبێ
پێشكه
.)1926
مارتی
ی 25
،
11
(ژیان،ژ
ت ".
مه
رحه
مه
تایی
ره
سـه
خوێنـدنی
كانی
وپرۆگرامه
رده
روه
په
سیستهمی
انی دان
ریكی
خه
داعیراقتازه
مه رده
وسه
له
ره
ب عـه
رسـتی
په
وه
ته
نه
كارێكی
رده
روه
پـه
)كه
الحصري
(ساطع
سته به
ممه
بو.بۆئه
ندی ودواناوه
ندی
وناوه
یرده
روه
پـه
كاروبـاری
یـراق .
موع
هـه
ی
رده
روه
پـه
گشـتی
بـه ری
ڕێوه
به
بو،هێنرابوبۆعیراقوكرابوبـه
هـه
ر ب .
ره
عـه
وهیی
تـه
نه
بیـری
كانی
نه
تیۆریسیه
له
كێكه
یه
سه ری
موعیراق.حو
هه بوله هی
شێ كوردستانبه
بـه
كان كته
مه
خوێنـدنبـۆقوتابیـانی
كانی عیراقوپرۆگرامـه
ی رده
روه
په
یویستسیستهمی
یشئه
وگیانه
به
الیـه
ن ،لـه
كـوردی
ی رده
روه
پـه
بـواری
زاكانی
كوردومامۆستاشـاره
كانی بعوسه
مه
كانی
وڵه
هه
زۆرله
دابنێ.
جێ
بكرێن. هێشتجێبه
یئه دراو،نه
یلێ
ئه ره
گه
ته
وه
مه
ئه
،لـه
مبـێ
كـوردی
دا
كان
قوتابخانـه
خوێندنله
زمانی
كرد
وپێشداوایانئه
وه
رله
گه
كوردئه
ی ڵبژارده
هه
كردوه :
زۆرگرنگی
دوبابهتی
وداوای
ڕیوه
په
وهتێ
)له
دا(كوردی
یه
نامه
بو،
ره
عـه
له هی
جیاوازبێ
كوردكه
تبه
تایبه
ی
رده
روه
خوێندنوپه
پرۆگرامێكی
،دانانی
میان
كه
یه
كوردابگونجێ .
وهیی
ته
نه
گیانی
گهڵ
له
مامۆستای
كورد. یاندنی
بۆپێگه
تایبهتی
زراوێكی
دامه
وەی
،كردنه
میان
دوه
رهب
عـه
عیراق،بـه
یشتوی
پێگه
تازه
ی
وه
نه
یاندنی
وپێگه
رده
روه
په
كه
ی
وه
ئه
بیانوی
میان،به
كه
یه
داوای
ردهمی
سـه
لـه
داونـه
پاشـایهتی
ردهمی سـه
لـه
نـه
ت ،
وڵـه
ده
نـدی
ناوه
سیاسـهتی
لـه بـێ
شێ به
ئهبێ
وه
وكورده
رانی
نوێنـه
گفتوگۆی
كانی
موخوله
هه
كوردوله
وهیی
ته
نه
ی
وه
جواڵنه
داوای
بوبه
یبو
وه
ئه
ڕای
ره
دا،سه
جمهوری
نه
كرا. جێ
رگیزجێبه
اڵمهه
به
رباسومشتومڕ،به ته
داخراوه
عیراق
كوردوحكومهتی
شۆڕشی
یمانگای
مداپـه
بیسـته
ی
ده
سـه
فتاكانی
حـه
ویستتالـه
رومڕی
سه
وڵی
هه
یانساڵ
میان،ده
دوه
داوای
وه.
داكرایه
كوردستان
كانی
شاره
له
ندێ
هه
مامۆستایانله
یاندنی
پێگه
62
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
یاندوه:
راگه
مجۆره
به
ی
وه
مكۆبونه
كه
یه
واڵی
)هه
وه
(ژیانه
میلی
جلیسی
مه
ی
وه
"كردنه
ی
24
موصـادیفی
925
موزی
تـه
ی
16
مه
پێنجشـه
رۆژی هـاتوه
وه
غداده
به
له
كه به رێ
خه
ی
"بهپێ
كرێ.
عیراقگوشادئه
میلی
جلیسی
مه
ملوكانه
ی ئیراده
به
1343
ی زیلحیجه
الحنیشانئـهدا.
الحوصه
فه
ی
ورێگه
زرێنێ
مه
عیراقدائه
میلهتی
عادهتی
سه
ی
بناغه
رۆژێكه
مرۆژه
"ئه
مرۆژه
خـۆی
ئـه ورهیی
گـه
.خـودابـه
وه شـێنێته
ئومێدئه
گه ی ،غونچه
وه
بێته
،چاورونئه
وه كاته
حئه
ره
فه
دڵ
،31
،ژ
وه
(ژیانـه
ئـامین ".
داببـارێنێ
رمانا
سـه
زۆربه
عادهتی
وسه
وخۆشی
خێربگێڕێ
مانبۆبه
كه
موباره
)1925
موزی
ته
ی
16
ئیسـی
(ره
به
نواب)ویوسفسویدی
جلیسی
مه
ئیسی
(ره
به
یالنی
گه شیدعالی
ره
،كه
یه
وه
مكۆبونه
ئه
دوهم
تشـرینی
ی 1ر
بـه
بوه
وت
كه
نه
ی
وه
رئه
به
له
جلیسبو .
مه
كاری
تای
ره
ڵبژارد،سه
عیان)هه
ئه
جلیسی
مه
كـهمی
یه
تشـرینی
ی 29
تا
وه
موزه
ته
ی
16
نرا.له
)دائه
نائاسایی
ی وه
(كۆبونه
یرئیعتیادی
غه ئیجتیماعی
به
داكراوه.
یتێ سه
له
جه
47
خایاند ،
ی 925
سه
عدون ی
ئیستیقاله
تشـرینی
ی 1بولـه
ن،ئـه
قانو
ی جلیس،بهپێ
مه ی
)سااڵنه
ئاسایی
ی وه
(كۆبونه
ئیعتیادی
ئیجتیماعی
ـولــه
ـاوخۆبـ
ـرینـ
وه زیـ
ـلێمانكــه
تسـ
ـراق،حیكمــه
زیرانی عیـ
روه
عدونســه
ـا.ســه
دادهســتپــێبكـ
دوهم
خـۆی
سـی ئی
ره
به
یالنی
گه شیدعالی
جلیسره
اڵممه
جلیس .
به مه رۆكایهتی
دكردبۆسه
دا،ناوزه
كه
ی ته
زاره
وه
جلیسحـه
لبكـایـان لیككـردیـانمـه
مـه لـه
ژمارد.داوای
تێشكانبۆخۆی
به ی
مه
عدونئه
ڵبژارد.سه
هه
جلیسحه
لبكـا، مه زانی
نه
چاكی
لیكبه
ڵبژێررابو،مه
هه جلیستازه
مه ی
وه
رئه
به
بكا.له
مقبوڵ
له
ئیستیقاله
لـه
م .
تپێـكبهێنـێ
زاره كلیفكـردوه
تـه سـكه ری
رعه
عفـه
كـردو،دیسـانجه
عدونقبوڵ
سه
له
ی ئیستیقاله
ژیاننوسیوێتی:
وه یه
باره
به
غدا: راتی
به
"خه
هاتوه
ڕیف
سه
موته
ئاب
تمه
عاده
بۆسه
وه
داخلیه
ی
لیله
جه
زارهتی
وه
له
كه لغرافێ
ته
:بیناله
ی
تازه "قابینه
كردوه:
كولی
شه
ته
وعه
منه
عیراقبه
ی
تازه
ی
قابینه
زیری
خارجیه راووه
لوزه ره
ئیسه
سكه ری
لعه
رپاشائه
عفه
جه
زیری
داخلیه وه
لگه
یالنی گئه
به
شیدعالی
ره
زیری
مالیه وه
لهاشمی
یاسینپاشائه
عه
دلیه زیری
وه
گجادرچی
ئوفبه
ره
زیری
دیفاع وه
سه
عیدپاشا نوری
شغالومواسه
الت ئه
زیری
وه
به
گ مینزه كی
ئه
عاریف
مه
زیری
وه
هدی
بدولمه
یدعه
سه
وقاف"
ئه
زیری
وه
گباشئه
عیان به
مینعالی
ئه
)926
سانی
تشرینی
ی
25
،
43
(ژیان،ژ
ی
926
یرانی
حـوزه
ی
15
تا
925
سانی
تشرینی
ی
1
له
جلیسكه
مه
ی
ئیعتیادی
مئیجتیماعی
كه
یه
بوه.
سه
له
جه
54
خایاند ،
63
گوڵچنین
مرێگاوه
ده
به
ی
27
،
18
(ژیـان،ژ
مدیـدكـرا ".
بعوسـانته
مه
جلیسـی
مه
ساتی
له
ترجه
بۆمانگێكی
فعه
مینده
"دوه
)926
مایسی
به
غداد واڵی
"هه
بعوسان
مه
جلیسی
مه
ی
تازه
ئیسی
"ره
زیـری
ئـاراوه
ریهتی
كسـه
ئه
گبه
به
شیدعالی
ره
خامهتی
پێشوفه
ئیسی ره
ئیستیعفای
پاشقبوڵی
"له
وئینتیخـابكـرا.ئیشـوكاری
بعوسـانقبـوڵ
مه جلیسـی
مه گسلێمانبۆریاسهتی
تبه حیكمه
عالی مه
داخلیه
".
(ژیـان،ژ یبینێ
گئـه
بدولموحسـینبـه
عه
خامـهتی
رافه
لوزه
نره
ئیسه ته
قه
تموه
كاله
وه
به
داخلیه
زارهتی
وه
)926
یرانی
حوزه
ی 3 ،
19
ئیعتیادی
مینئیجتیماعی
دوه
عمومی
ی
"میزانیه
لمـانگی
وه
ئـه
لـه
ی
مـه
رئه
بـه
ن.لـه
عمومی
تازه ی
میزانیه
ئیحزاركردنی
ریكی كانخه
ته
زاره
مووه
هه
".
واوبكرێ
ته
كه
میزانیه
دافسولی
جاری
مانگی
واخیری
ئه
له
له
مه
موحته
كرێ مانئه
پارله
قدیمی
ئیجتیماعداته
)926
وهلی
ئه
تشرینی
ی 28
،
39
(ژیان،ژ
میلی
جلیسی
مه
دوهمی
ی
وره
ده
"گوشادی
تشـرینی
وهلی
ئـه
عیـراقلـه
میلـی
جلیسـی
مه
دوهمی
ی
وره
ده
بۆگوشادی
صادربوه
له كی
مه
ی
"ئیراده
)926
سانی
تشرینی
ی 11
،
41
(ژیان،ژ
دا ".
سانی
جلیس)ئـه
بو مـه
مـی
دوه
ی
وره
(ده
بـاتی
م،لـه
كـه
:یه
داكـراوه
تـێ ی ڵـه
دادوهه
مهه
واڵه ئه
داڕشتنی
له
ڵكوبۆهـه
مو ،به
هێنراوه
رنه
كا
به
وه
بۆكۆبونه
وره
ده
ی
وشه
جلیس)چونكه
مه دوهمی
(ئیجتیماعی
بینوسیایه
یكـوژیـانپـێ
نـواب)یـانوه
جلیسـی
(مه
ناوی
كه
جلیسه
م،مه
.دوه
ساڵبێ
4بو
ئه
،كه
جلیسبوه
مه ی
ماوه
میلی
). جلیسی
ك(مه
بعوسان)بوه
نه مه جلیسی
(مه
وتوه
بعوسان
مه جلیسی
مه
ی
تازه
ئیسی
"ره
عه
بدولموحسـین خامـهتی
ئارافه
ریهتی
كسه
ئه
بعوسانبه
مه
جلیسی
مه
ریاسهتی
رئینحیاللی
سه
"بیناله
تـه
بریكات رزی
توعـه
قیـه
فه
تداموه
میلـه
ئامـالی
ی
.لـه رێ
ڵبژێرراوه
جلیسهه
مه ئیسی
ره
عدونبه
گسه
به
)926
وهلی
ئه
كانونی
ی
16
،
46
(ژیان،ژ
ین ".
كه
ئه
نیسـانی
ی
31
كردوتا
ستیپێ
داده
926
دوهمی
تشرینی
ی
1
له
كه ئاسایی
ی وه
ۆبونه
مینك
دوه
بوه.
لسه
جه
54
بوه
هه
ی
درێژه
927
داوه:
واڵی
ژیانهه
بوه
واونه
كانی
ته كاره
ی
رنامه
نبه
نجومه
ئه
ی
وه
رئه
به
له
به غداد
واڵی
"هه
ئـه
مواخیری
ئـه
لـه
،كـه
ی یـه
وره
مده
ئـه
واوبـونی
پاشته
بعوسانله
مه
جلیسی
مه
كه
نگواباڵوه
"ده
سـپێررێ
،بـۆگـرد یـانئه
تكـهپێ
حكومـه
ی موهیمه
ئوموراتی
عزێ
به
دێت،بۆباسكردنله
دادوایی
مانگه
)927
نیسانی
ی 14
،
61
(ژیان،ژ
ن ".راربده
قه
لعاده
وقه
فه
یه كی
وه
بونه
به
غدا واڵی
"هه
كانیه
وه ته
زه
غه
"له
64
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
سـاڵی
ی میزانیـه
صدیقوئیبرامـی
بعوسانبۆته
مه جلیسی
مه
ئیجتیماعی
ی موده
واوبونی
پاشته
"له
كات".
تئـه
عـوه
جلیسده
مـه
لعاده
وقـه
فه
یـه كی
وه
تبـۆگردبونه
ترحكومـه
ی قانونیه
وائیحی
له
عزێ وبه
تازه
)927
مایسی
ی
5 ،64
(ژیان،ژ
لسه
بو. جه
24
خایاند
ی
927
یرانی
حوزه
ی
8
ئایارتا
ی
3
كه
نائاسایی
ی
وه
كۆبونه
"ئیراده
بعوسـانئیجتیمـاعوده
سـت مه
جلیسـی
دامه
سـانی
تشـرینی
ی 1
له
كه صادربوه
له كی
مه
ی
ئیراده
"
)927
سانی
تشرینی
ی 1 ،88
ژیان،ژ
ئیش ".
بكاتبه
كـه
وه
دابـاڵوكردۆتـه
ك یـه
دوای
جیاجیاوبـه
به ی
زارهت
جلیسووه
مه واڵێكی
ندهه
داچه
89ژ
له
واڵ
. دوهـه
یـا
ك یـه
اڵویانبكاوبیـانكـابـه
بوتێكه
وئه
یتوانی
ئه
یه .
هه
وه
كه
یه
یانبه
ندی مویانپێوه
هه
و،ئـه وی
تریـان ئجیلكردنـی
وتـه
كانی
ئیسـه
ره
ڵبژاردنی
جلیسوهـه
مـه ئیفتیتـاحی
ی رباره
واڵێكیانده
هه
جێگـای
نـاو وداگیـركردنـی
وشه
كارهێنانی
به
له
یتوانی
یشئه
مه .به
تبوایه
زاره
وه
ی
ئیستیقاله
ی رباره
ده
رابكێشێ .
كه
واڵه
ربۆهه
وا
خوێنده
رنجی
وتبكاو،باشترسه
كه داپاشه
كه رۆژنامه
داخلی
واڵی
"هه
عیان
بعوسانوئه
مه
جلیسی
مه
ئیفتیتاحی
سمی
"ره
وده
سـتیان عیانئیجراكراوه
بعوسانوئه
مه
جلیسی
مه ئیفتیتاحی
سمی
مره
دوه
تشرینی
ی
1
"رۆژی
)927
سانی تشرینی
ی
8
،
89
(ژیان،ژ
ئیش ".
به كردوه
عیان
بعوسانوئه
مه جلیسی
مه
اعی
"ئیجتیم
ـابــه
ئینتیخاباتـ
ی
تیجــه
نه
لــه
ـانكــردوه
عیانئیجتیماعیـ
ـانوئــه
بعوسـ مه
جلیســی
مانگــامه
ی
1
"لــه
مه
بعوسـان جلیسی
مه
ئیسی
ره
به
رموراوه
عدونئینتیخابفه
لسه
گئه
بدولموحسینبه
عه خامهتی
تفه
ریه
كسه
ئه
ئیسـی
ره بـه
رموراوه
ئینتیخـابفـه
سـویدی نـدی
فه
عیانایوسـفئه
ئـه جلیسی
مه ئینتیخاباتی
ی تیجه
نه وله
)927
سانی
تشرینی
ی 8
،
89(ژیان،ژ
عیان ".
ئه
جلیسی
مه
عیان
بعوسانوئه
مه
جلیسی
مه
ئجیلی
"ته
،89
(ژیان،ژ
".
ئجیلكراوه
پێنجرۆژته
عیانچلو
بعوسانوئه
مه
جلیسی
مه
كیه
له
مه
ی
رئیراده
سه
"له
)927
سانی
تشرینی
ی
8
جلیس
ی مه
شاندنه وه
ڵوه
.هه
4
.
6
لهاشمی
یاسینپاشائه
"ئیستیعفای
ردوالئیسـتیعفای
هـه
كالـهتی
وه
یاسـینپاشـالـه
عالی مه
خاریجیه
زیری
راووه
لوزه ره
ئیسه كیلی
"وه
ودیعی
تـه
بـائیـراده
ته
كاله
موه
پاشائه
عفهر
جه
خامهتی
فه
ودهتی
عه
تا
وهه
كراوه
قبوڵ
ی وئیستیعفاكه
كردوه
)927
سانی
تشرینی
ی
8 ،
89
(ژیان،ژ
".رموراوه
فه
یالنی
لگه
گئه
به
شیدعالی
ره
عالی
مه
شكیلبكـا.
تته
زاره
كلیفكردوه
ته
عدونی
سه
كه
لیكجارێكی
مه كرد .
ی
یقاله
ئیست
سكه ری
رعه
عفه
جه
وه.
جلیسدانایـه
مـه
ڕهەڵوەشـانەوەی
مـه
،له
خـۆی
ی كـه
كۆنه
رجه
بكامه
قبوڵ
كلیفه
مته
ئه
ی
وه
عدونبۆئه
سه
65
گوڵچنین
مرێگاوه
ده
به
928
داپێكهێنا. سانی
كانونی
ی
14
)له
خۆی
زارهتی
مینوه
عدون(سێیه
كرد.سه
قبوڵی
مجاره
لیكئه
مه
داوه:
ی
كه
واڵه
انهه
ژی
شكیلی
قابینه "سقوتوته
ـتیعفایكـ
ـردو ئیسـ
قابینــه
تی
ریاســه
ـالــه
رپاشـ
راجه عفــه
لوزه
ئیســه
ره
تی
خامــه
فه
ی
وه
رئــه
"لـهبــه
خامـهتی
سـێر فه
صـادربـوكـه
ملوكانه
ی رمورا،ئیراده
فه قبوڵ
وه
لیكه
مه
اللهتی
فجه
ره ته
له
یشی ئیستیعفاكه
ره
ف تـه
رموێت.لـه
شـكیلبفـه
ته وقابینـه
رعوهـده
ده رایـهتی
لوزه
عدونره
ئیسه لسه
گئه
بدولموحسینبه
عه
زاره
تیـانئیشـغال وه
شـكیلوكورسـی
ته رجكـراوه
ئیسمیانده
وه خواره
له
كه
مزاتانه
قابینه
له وه
تیه
خامه
فه
رموه :
فه
گ ـــــینبــــــه
بدولموحسـ
ـــــێرعه
دیفاعسـ
زیری
وه
كیلی
ووه
خاریجیه
زیری
اووه
لوزهر
"ره
ئیسه
لسه
عدون ئه
لقه
ساب گئه
زیزبه
بدولعه
عه
داخلیه
زیری
وه
تسلێمانبه
گ حیكمه
دلیه
عه
زیری
وه
یوسفغنیمه مالیه
زیری
وه
لسویدی
گئه
تۆفیقبه
مه
عاریف زیری
وه
لبه
راك سلێمانئه
توره
ی
زه
راعه زیری
وه
لشه
الل بدولموحسینئه
عه
ئه
شغال زیری
وه
دداود
حمه
لشێخئه
ئه
ئه
وقاف زیری
وه
.)1928
سانی
كانونی
ی
17
،
98
(ژیان،ژ
لیسـی
ج مینمه
كـه
یه
مـه
كاتێكدائه
كردبو،له
واونه
خۆی
ته قانونی
ی جلیسماوه
هێشتامه
رچی گه
ئه
سـه
عدون، رداوای
سه
عیراقدا.له
تبوله
زاره
وه
ی
وه
قانونولێپێچانه
دانانی
اڵتی
سه
مینده
كه یه
،واته
نیابی
نـوێ
جلیسـێكی
مه ژاردنی
موههڵب
له كی
بۆهەڵوەشاندنەوەیئه مه
ی
كردن،ئیراده
جێ جێبه
اڵتی
سه
ده
رۆكی
سه
جلیس)لـه
قـانوندانـان(مـه
اڵتی سه
دا.ده
عیراقی
ی مانی پارله
ژیانی
خراپله
کی
یه
پێشینه
بوبه
مه ئه
رچو .
ده
جێ
جێبــه
زارهتــی
وه
كانی
رویســته
جلیسئهگــه
ت)داالوازبــو.مــه
زاره
جێكردن(وه
جێبــه
اڵتی
مدهســه
رده
بــه
هه
بو. ی
وه
شاندنه
ڵوه
هه
ترسی
میشه
هه كردایه
نه
دابه
شكرد: مجۆره
به
جلیسی
مه
ی
وه
شاندنه
ڵوه
هه
واڵی
ناوخۆهه
زارهتی
وه
مه
جلیس سخی
"فه
داخلیـه
":بـۆ تـی
زاره
وه
ی
28
ی
1
ی
19
ورۆژی
1167
ژمـاره
لغرافی
تـه
ی
مه
رجه
موته
"سورهتی
سلێمانی
ی ڕیف
سه
موته
ئیجرائیـه
قیـوای
ینی
به
كاتله
ئه
قه وی
تێكی
نه
موازه
تئیجاببه
شروتیه
مه ساسی
ئه
كه
ی
وه
رئه
به
"له
قاسـیدی
مه سـاحیبی
مێنتۆكه
پارله
شوعباتی
وجودیهتی
مه
به
نوته
یشمه
ته نه
مموازه
داو،ئه
ته
شریعیه وقیوای
زعیـهتی
وه
تلـه
ئوممـه
جلیسـی
مه كردوه
ئیسپاتی
وزاع
ئه
كه
ی
وه
رئه
به
له
بن،وه
علومه
مه
ی
وغایه
نه
یه
موعه
سـائیلی
تمه
حكومـه
ی
وه
رئـه
به
بكاوله
ته نه
مموازه
ئه وجودیهتی
مه
ئمینی
تهتیانیه
ی
وفیرقانه
دائه
حازری
ی
ئینگلیـزوعیـراقو، ده
كـو:موعاهـه
،وه
تیایـه
میلـهتی
هـهمی
ئه
نافیعی
مـهكـه
یه
وه
سـته
ده
بـه
زۆرموهیمی
بـه
ردار تخه
مویانمیلـه
هـه
لـه
كات
ئیجابئـه
،كه
تهنی
وه
دیفاعی
ی له
سئه
و،مه
سكه ری
وعه
مالی
ی
ئیتیفاقنامه
66
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
ی واســیته
وهبــه
مخسوســاته
كــهلــه
ـدرێتێ
تیانبـ
نوفرســه
ـاننیشــانبــده
خۆیـ حســیاتی
ـتكــه
بكرێـ
تبـه
ئینتیخابـاتبـۆ ره
توموباشـه
ئوممـه
جلیسـی
مه سـخی
ن،بـۆفه
خۆیانبكه
ی خواهیش
وه
سیلیانه
مومه
جلیسفه
سـخ مڕۆمـه
صـادربـو.ئـه
لـه كی مه
ی
،ئیراده
ساسی
ئه
قانونی
ی 26
ی ماده
،موافیقی
تازه
جلیسی
مه
،99
(ژیـان،ژ
نێـررا ".
تیخابـاتبكـرێ
ئین ستبـه
قانونده
نموافیقی
وره
فه
ی
وه
علوماتبۆئه
.بۆمه
وه
بوه
)928
سانی
كانونی
ی
24
كانی
واڵه
.هه
9
زیرانـیو
وه
نجومـهنی
جلیسوئه
نـاومـه
گفتوگۆكـانی
واڵی
هـه
بوهتـا
نه
تایبهتی
یامنێرێكی
په
ژیان
رگرتنـی
وه
ی
رچاوه
،سـه
كـه وێ
رئه
ده
دا
كـه
رۆژنامه
كوبـه
.وه
بنوسێ
بۆ
كانی
جیاوازه
سته
تاقموده
ی
ملمالنێ
غدادبوه.
به
كانی
م،رۆژنامه
سلێمانی
ودوه یهتی
ڕیف
سه
موته
م ،
كه
:یه
كانی
واڵه
هه
لـه
قاڵێ
مـه
ومشـتومڕوده
جـاركێشـه
گهلێ جۆراوجۆرباسكراوه .
دابابهتی نواب جلیسی
مه له
وبریتـانی
و عیراقـی
نـدی
پێوه
ربـارهی
ده
تایبـهتی
به سیاسی
زۆری .بابهتی
وماوه
داقه
كان نێواننائیبه
ـاو
ـانینـ
ـارگفتوگۆكـ
ـدادزۆرجـ
به غـ
كانی
رهبیــه
عه
رۆژنامــه
.
ـراوه
ـاسكـ
ردوالبـ
ـوانهــه
كانینێـ یمانــه
په
دژییـالـه
كـردوه
یانلـێ
،پشـتیوانی
ریاننوسیوه
سه خراپله
چاكیانبه
به وه.
ته
جلیسیانگێڕاوه
مه
بـه
وتوه .
كه
ودورونزیكتوخنیاننه
بواردوه ومشتومڕانه
ئه وهیگێڕانه
اڵمژیانخۆیله
به ستاون.
وه
تایبـهتی
و،بیروبۆچـونی
ڵیاندابێتـی
داهـه
گفتوگۆیـهك
لـه موابوه
كانكه
كورده
نائیبه
چونكه
تایبهتی
قـازانجی
یـانبـه
وه تـه
دایانخۆیـاندزیوه
نگدان ده كاتی
.له
ربڕی بێ
داده
جلیس ممه
رده
به
خۆیانله
وروبه
داود گرێ كوردئه
كانی بعوسه
مه
توانجله
داتیری
وتارێكی
تاژیانله
وه .ئه
نگیانداوه
بریتانیاده
شـه
، وموناقه
زه موعـاره
دلـه
قسـه
جلیسدامه
مـه رله
گه
":ئه
كورد،ئهڵێ
كانی بعوسه
مه ،یه كێ له
یده ری
حه
ئیختیـاری
سـكوتو ئێمـه
كانی بعوسـه
كـومه
،وه
خۆمانبێ
میلیهی
ساساتی
ئه روروخاندنی
ره زه
جهلبی
چاكتروموسیبتره
". گهلێ وه
المه
كردن،به
رهفی ته
ئیعالنیبێ
بـاڵوی
كانی
ندامـه
ئه
وچـاالكی
كـانی
جلیسوبڕیاره
نـاومـه
گفتوگۆكانی
ی رباره
ژیانده
كانی
واڵه
هه
نـده
وه
ئه
تربابـهتی
وانی
،ئه
بوه
هه
وه
كورده
كاروباری
یانبه
ندی
پێوه
كه
بابهتی
ندێ
هه
له
،جگه
وه
ته
كردونه
وانه:
له
كوردبن .
واری
خوێنده
دانی
خپێ
بایه
ی
بونجێگه
گرنگنه
67
گوڵچنین
مرێگاوه
ده
به
بعوساندرابوقبوڵ كرا.
مه
جلیسی
مه تبه
راعه
زه
زارهتی
وه
زراندنی
بۆدامه
یهكه
قانونیه
والئیحه
ئه
"
،61
(ژیـان،ژ
".
وه
ته
زاره
موه
ئه
ژێرتابیعیهتی
ته
،خراونه
ره
یته
و،به
میریه
ئه
مالكی
تو،ئه
زه
راعه مودیریهتی
)927
نیسانی
ی 14
928
ساڵی
ی
"میزانیه
تبـولـه
عیباره
ی
كه
واریداته
كه
سدیقكردوه
ته ی
928
ساڵی
ی
زانیه
بعوسانمی
مه
جلیسی
غداد،مه
به
"
فه ری
نه
مه
شـه
سـاریفاتی
داواریـداتومه
مـه
وله
روپیه
69.781.644
یشی
كه
ساریفاته
71.681.171
ومه
)1
928
وهلی
ئه
تشرینی
ی 4
،
131
(".ژیان،ژ
تیادایه
كانی
له
سكه
ئه
ی
عیراقوئیداره
سلێمانی
كانله
بعوسه
ی مه
ردانه وه
.سه
9
.
9
میشـه
ڵبژێرراوهه
هه ی
وه
بۆئه
زۆرگرنگه
ڵبژێرراوشتێكی
روهه
نێوانهه
ڵبژێره وامی
رده
به
ندی
پێوه
..
ردهیی
روه
،رۆشـنبیری،پــه
ی اڵیـهت
كۆمه
،ئـابوری ،
سیاسـی
ژیـانی
رجی مـه
لو
هه
كانی
نـه
موالیه
هـه
لـه
ئاگـای
یوه
یـان،بـۆئـه
گـهڵ لـه
ندندابێ
گفتوگۆودانوسه
وامله
رده
و،به
یبێ
كه
ڵبژاردنه
هه
ی
ناوچه
دانیشتوانی
كانیبێ.
ره
ڵبژێره
هه
ی
ڕومتمانه
ی
باوه جێگه
میشه
هه
سلێمانی :
كانی
بعوسه
مه
ی
رمایه
وسـه
اڵمكاروكاسـبی
به
بوه .
سلێمانی
كانی
مهنه
وڵه
ده
له
ریف،یه كێ
شه
حاجی
جی
ره
میرزافه
غدادبوه .
به
میشهیی
هه
ی
جێ
نیشته
غداو،خۆیشی
به
له
بۆعیـراقلـه
ی
وه
ڕانه
گه
داو،دوای
عوسمانی
ئۆردوی
له
ربوه
فسه
زۆرئه
یه كی
گماوه
مینزه كی
به ئه
بۆسلێمانی .
وه
،جاروباربۆئیشوكارهاتۆته
بوه
جێ نیشته
غداد
به
وه
تـه
ڕاوه
داگه
جلیس
مـه
كانی
پشـوه
و،له
بوه
سلێمانی
له
گماڵی
دساڵحبه
مه
نیامحه
داته
وانه
ناوئه
له
كردوه.
ی
وه
خێرهاتنه
موجارژیانبه
،هه
سلێمانی
وه
"هاتنه
وه
غـداده
به
رابـوردولـه
ی
فتـه
بعوسانهه
مه
جلیسی
مه
ساتی
له
جه
عتیلی
نوته
واو
بو ته
بهتی
موناسه
به
"
بـه
خێـر رزی
عـه
وه
عمومـه
نـاوی
.بـه
سلێمانی
وه
ته
هێناوه
شریفی
گته
دساڵحبه
مه
ممحه
ره
موحته
بعوسی
مه
)926
موزی
ته
ی
8
،
23
(ژیان،ژ
ین ".
كه
مانئه
ته
هیمه
به
منائیبه
هاتنی
ئه
"رۆیشتن
بعوسـانبـه
مه
جلیسـی
مه
گوشـادی
بهتی
موناسـه
گبـه
دساڵحبه
مه
محه
نابی
مجه
ره
موحته
بعوسی
مه
"
كه
ین(".ژیان، ئه
توخواحافیزی
قیه
فه
موه
نای
مه
.ته
غدادرۆیشتوه
بۆبه
شریفی
رابوردوته
ئۆتۆمۆبێلی
ی قافله
)926
سانی
تشرینی
ی 4
،
41
ژ
وه
"هاتنه
میلـی
جلیسـی
مه
ی
وره
ده
واوبونی
ته
بهتی
موناسه
گبه
دساڵحبه
مه
محه
نابی
مجه
ره
موحته
بعوسی
مه
"
)927
یرانی
حوزه
ی
21
،71
(ژیان،ژ
".وه
خێربێنه
.به
وه
ته
شریفیانهێناوه
ته
گرێ :
ڵئه
رنجهه
مدوسه
دوه
واڵی
هه
لـه
،بۆیـه
بـوه
سـلێمانی
لـه گمـاڵی
دساڵحبـه
مه
نیامحه
دا،ته
سلێمانی
كانی
بعوسه
ناومه
ان،له
می
كه
یه
دانوسراوه .
نجومهن
ئه
كانی
پشوه
وله
ئه
(هاتنورۆیشتن)ی
واڵی هه
زۆری
دابه
ژیان
(قافلـه
) بـه
وه
رئـه
بـه
،لـه
بـون
مین
كاننائـه
رێگاوبانـه
وه
حموده
شـێخمـه
شۆڕشی
هۆی
میان،به
دوه
هاتوچۆیانكردوه.
68
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
واڵه
كان .زمانی هه
9
.
9
لـه
عیراقی
كانی
قانونه
گهلی
مانوشه
قهه
قاوده
داده
عیراق
ی
كان
جلیسه
مه
كانی
واڵه
هه
ی
وه
گێڕانه
ژیانله
وه
كو: كارهێناوه
به
كوردی
ی وشه
باتی
ڵبژاردن .
ئینتیخاب:هه
شاهانه .
:ویستی
له كی
مه
ی
ئیراده
ئیستیعفا:وازهێنان .
ئیستیدعا:بانگكردن .
وه.
ئیجتیماع:كۆبونه
سندكردن .
صدیق:په
ته
نگدان .
صویت:ده
ته
رشیح:پااڵوتن .
ته
مسیل:نواندن .
ته
سپاردن .
ودیع:پێ
ته
عتیل:راگرتن .
ته
ئجیل:دواخستن .
ته
ته
شكیل:پێكهێنان.
له
سات:دانیشتن. ،جه
سه
جهله
وه .
شاندنه
ڵوه
ل:هه
حه
ڵبژارن .
هه
:خولی
ئینتیخابی
ی
وره
ده
فته ری
تۆماركردن. سجیل:ده
ته
فته ری
ده
رۆك .
ئیس:سه
ره
رۆكایهتی.
ریاسه
ت:سه
وتن،روخان .
سقوت:كه
ندامهتی .
ندامان،ئه
ندام،ئه
:ئه
عزایهتی
عزا،ئه
عزو،ئه
باتی
سیناتۆر. عیان:پیر،پیران،له
ین،ئه
عه
وه .
شاندنه
ڵوه
سخ:هه
فه
:حیزب،پارتی.
فیرقه
رارات:بڕیار .
رار،قه
قه
جێكردن .
جێبه
اڵتی
سه
:ده
ئیجرائیه
قوای
اڵتی
قانوندانان. سه
:ده
شریعیه
ته
قوای
اڵڵه.
،گه
:پرۆژه
الیحه
بـاتی
:لـه
میللـی
جلیسـی
ت،مه
ئوممـه
جلیسی
،مه
نیابی
جلیسی
نواب،مه
لیسی
ج
بعوسان،مه
مه
جلیسی
مه
ل .
گه
نجومهنی
ئه
ڵبژاردن .
هه
ی
ئینتیخاب:ناوچه
ی
نتیقه
مه
ندوب .
بعوس.مه
مه
69
گوڵچنین
مرێگاوه
ده
به
ر .
سیل:نوێنه
مومه
:گفتوگۆ،وتووێژ .
شه
رات،موناقه
،موزاكه
ره
موزاكه
م .
دوه
ره ری
ڵبژێ
م،هه
كه
یه
ره ری
ڵبژێ
ر،هه
ره
ڵبژێ
:هه
سانی
خیبی
ته
ل،مونه
وه
خیبیئه
ته
،مونه
تهخی
مونه
ستوری .
ت:ده
مه
شروتیه
ڕات:بڕیار .
ڕه
موقه
ته .
زبه
:مه
ته
زبه
مه
حلیفیه
:سوێنددان.
ی
ته له
معامه
ر .
:نوێنه
نائی
ڵبژاردن .
هه
نجامی
ئینتیخاب:ئه
ی
تیجه
نه
:چاودێری .
ت
زاره
نه
نجومه
ن. ئه
ی
وه
كردنه
:وتاری
ئیفتیتاحی
نوتقی
كیل:نوێنه
ر. وه
موختاریه.
یئهتی
پشكنین.هه
ی
سته
:ده
فتیشیه
ته
یئهتی
هه
كو :
،وه
فارسی
ی
وشه
ندێ
هه
د:پااڵوتن .
نامزه
وه.
گوشاد:كردنه
كو :
وه
كراوی
توركی
به
وروپایی
ئه
ی
وشه
ندێ
هه
مێنتۆ.پارتی
.پرۆغرام. .پارله
قابینه
كورده وه
كاروباری
ندیداربه
پێوه
.بابهتی
9
بریتانی
عیراقی -
ی
یماننامه
كردنیپه
.ئیمزا
6
.
9
ی
تازه ده
موعاهه
سدیقی
"ته
بعوسـان
مه
جلیسـی
مه
هاتوه
ڕیف
سه
موته
نابی
لبۆجه
بێته
لغرافی
ته
به
كه
سمی
ره
لغرافێكی
ته
"بیناله
)926
سانی
كانونی
ی
21
،
1
(ژیان،ژ
".
كردوه
قبوڵ
ساڵ
25
بۆ
بریتانیاوعیراقی
ی تازه
ی
ده
موعاهه
كـانی
ده
ما
عـدیلكردنـی
سـدیقكـردنوته
.ته
وه
بـاڵوكردۆتـه
ی كه
یماننامه
دادهقی
په ی
4
ژ
ژیانله
جلیسـه
كانو، تومه
مووه
زاره هـه
كانی
كیه
ره
سـه
كێشـه
لـه
یـه كێ
،بوبـوبـه
ریتـانی
عیراقی–ب
ی
یماننامه
په
وه.
دایه
ئه
ههڵی
یه
مكێشه
وامئه
به
رده
جارێ
ندساڵێ
رچه
خستو،هه
رێكئه
نێوانعیراقوبریتانیای
ی نه
الیه
مه
هه
ندی
پێوه
كه
یمانه
مپه
ئه
كانی
كـورد، بعوسـه
.مه دابێ
كوردیشیتێ
سیاسی
رۆژی
پاشه
دابینكردنی
بوباسی
كرا،ئه
ئه دا
عدیل)یتێ
(ته
رئه
م نگبون.هه
ده وهبێ
كورده
مافی
هێنانی
نه
ناو
ی
باره
اڵمله
،به
داوه
سندكردنی
نگیانبۆپه
ده رچی
گه
ئه
1931
دا یلولی
ئه
ی
6
داله
جلیس
مه
ی
ئینتیخابی
سێیهمی
ی
وره
ده
كانی
ڵبژاردنه
هه
كاتی
له
شبوكه
یه له
سه
مه
ئه
یلول. شی
ره
شی
شه
كانی
روداوه
هۆی
و،بوبه
وه قیه
ته
سلێمانی
له
71
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
عیراقی
بریتانی -
توركی -
ی
یماننامه
مزاكردنی په
.ئی
9
.
9
"سـورهتی
بـوه
عیراقی
بریتانی–
توركی–
ی وتننامه
سدیقیر
ێكه جلیس،ته
مه
كانی
كاره
له
كێكیتر
یه
داخلیـه
ی
لیلـه
جه
زارهتی
وه
ی
1926
یرانی
حوزه
ی
14ورۆژی
8158
لژماره
لغرافی
بێته ته
ی
مه
رجه
موته
سلێمانی:
لیوای
ی
ڕیف
سه
موته
بۆ
كـه
وه
لـه
ته
عیباره
ساسیه
ئه
سدیقكرد،نوقاتی
ته توركی
ی ده
موعاهه
یانیه
مبه
بعوسانئه
مه جلیسی
"مه
برۆكسلتـه
عین خهتی موافیقی
كه
موسڵ
عیراقكردو،والیهتی
ئیستیقاللیهتی
به
توركیائیعتیرافی
حكومهتی
سـعوده
مه منوقته
.ئه
دانێرراوه
پۆسته
به
كه
ده
موعاهه
ی .نوسخه
ناسیوه
عیراقی
میمی
موته
جوزئێكی
به كراوه
وه
وه
ئـه
ی
واسـیته
به وكه
دراوسێماناكراوه
تێكی حكومه
گهڵ
له
دۆستانه
باتی موناسه
ئسیسی
داته
مه
له
كه
17
،21
(ژیـان،ژ
بۆئیجرابكرێـت ".
ی
فله
حه
،الزمه
دانراوه
ئێمه
بوساتی
شه
هدوته
رجه
سه رله
فه
زه
تاجی
)926
یرانی
حوزه
ی
وه.
باڵوكردۆته
ی
كه
وتننامه
داتێكستی
رێكه 23
و
22
ژ
له
له
بوه
هه
وه
كورده
وهیی
ته
نه
ی
وه
بزوتنه
ركوتكردنی
سه
یانبه
ندی
پێوه
وتنه
مرێككه
ئه
كانی
ماده
زۆری
ڵكوهه
مویان ،به
كردوه
رنه
سه
كیانله
یه
یچقسه
كه
دا،نه
جلیس
مه
كوردله
كانی
بعوسه
مه
سنوردا .
ردودیوی
هه
اڵموتـارێكی
،بـه
نوسـیوه
نه خـۆی
تایبـهتی
ژیانهـیچلێـدوانێكی
رچی گه
.ئه
داوه
سندكردنی
نگیانبۆپه
ده
وه.
رونكردۆته
ی كه
وتنه
رێككه
ی
قینه
راسته
ستی
به
مه
وه
باڵوكردۆته
كراوی
رجومه
ته
كوردی
زمانی
خوێندنبه
.
9
.
9
اكـانی
لیو
له
كوردی
زمانی
خوێندنبه
كردنی
دا،دژی
جلیسناومه
گفتوگۆكانی
كاتی
له
یده ری
داودحه
نـه
ر)دا ژێـرپـێ
قلـه
حـه
بعوسـێكی
(بـۆمه
ردێڕی
ژێرسـه
)لهدئهدی
مه
،م.ا(محه
دادواوه
عیراق
روی
سه
ونوسیوێتی:
كوردی
زمانی
فێركردنبه
مافی
له
كردوه
و،داكۆكی
وه داوهته
رچی
رپه
به
یشـه
وموناقه
ره
موزاكـه
سـنای
ئه له
نیابی
جلیسی
مه
العراقدادیمانكه
ی ته
زه
غه
ی
2149
ژماره
"له
شئه
تئیبراهیمویوسـفئیبـراهیم نابان:نه
ربیل،جه
ركوكوئه
كه ی
مه
ره
موحته
عاریفدانوابی
مه ی
میزانیه
نقیـدو،لـه
تیانته
حكومه
معینایهتی
وعه
ده شیمالیه
یلویه
ئه عاریفی
مه
واوی
،ناته
واندزی
ره
وئیسماعیلبه گی
بێكی
كتـه
مه
ی
یشداكردنـهوه
مانه
ئه
گهڵ
له
،کردوه
دریساتیانداوا
ته عمیمی
ته
كوردی
زكوردابه
مه
ی
لویه
ئه
ئیـدی
گته
به
مینزه كی
ئه
نابی
و،جه
یانكردوه
بوبه
ركوكیانته
له
كه
سانه وی
ربیلوئیكمالی
ئه له
سانه وی
رموه.
فه
ئمینی
ویشبۆتـه
ئه گ،كه
یده ری
به داودحه
نابی كانیانجه
فیقه
ره
له
یه كێ
قانه
مئیدیعاحه
"موقابیلبه
زبـانی
دریساتبه
ته لزومی
ئیدیعای
(:له
وتویهتی
ربیله
ئه
كراوی
وانه
تره
میله
ی
شروعه
مه
قاسیدی
نافیعومه
مه
هـه
مو عاریفبـه
،مـه
كـوردی
زبانی
دریساتبه
ته كردنی
حه
رموسامه
سه كانممو،له
ره
فیقه موخالیفی
كوردی
كـوردی
و بـه
نـه
وناوه
كانی
ئه ،قوتابیه
واوه
عاریفزۆرناته
رودامه
ی
سه لویه
ئه
م.له
كه
نقیدئه
خۆمته
هێزی
لـه
وه
كـورده
بعوسـێكی
مه زبـانی
لـه
مقسـانه
ئـه ی
مـه
رئه
بـه
ن)له
بكه
تواننقسه
ئه توركی
به ونه
رهبی
عه
یاناتـه
مبه
بڵێـینئـه
جبوربـوینكـه
،مـه
جاوزێكه
ته یهتی
كوردا
وبۆعالهمی
یانكراوه
تدابه
جلیسی
میله مه
نهبێ.
بعوسخۆی
مه نابی
،ئیالجه
تنیه
ردێكی
میله هیچفه
لیسانحالی
الكـهتو
فه
ی
تیجه
نه
و،له
مانه
میللی
شروعولیسانی
مه حهقی
كوردی
كه
ی
مه
رله
زه
نه
رفی
ن،سه
له
وه
"ئه
تولئومـه
مپێمـان كوعیسـبه
وه
تێكی
معیه
جه
لزهلی
زه
ته
الیه
راری
قه
بوینو،به
دانائیلی
وره
گه
وره
گه
ی
مسیبهت
مـه
زرێنن. خۆیـاندائه
رزادی
ماده
لیسانی
حسیلیانبه
خوێندنوته
ی دیمه
موقه
مومیلهتێ
مڕۆهه
،ئه
خشراوه
به
71
گوڵچنین
مرێگاوه
ده
به
یده
موسـاعه
تـوركی
ركوكدابـه
كـه عیراقیشلـه
ی عادله
ی
تبوعه
مه
حكومهتی
قسهده
ممه
ئه
ئمینی
تابۆته
حه
تـه
علیمو فـهنی
ئوسـولی
زایانی
لیموشاره
سه عهقلی
سحابی
موئه
هه الیهنی
،زیراله
لوتفكردوه
دریساتی ته
ـایانی
ـاكتروشـ
ـرێچـ بكـ
بانــه
له
وته
میللــیئــه
ـانی
لیسـ
ـدائیبــه
ئیبتیـ
ـیلی
حسـ ته
قه،كــه
ده
دریسموســه
تــه
بكرێ.
بێگانه
زبانی
به
كه
ی
مه
،له
تره
ئیستیفاده
پـێش
،لـه
عاریفنیـه
نقیدمـه
ته
دریسات،موجیبی
ته
كوردی
ربه
سه
دا،له
شیمالیه
ی
لویه
ئه
ن،له
"سانیه
دقیقاتو دوایتــه
یشلــه
و،ئهمــه
تكــورده
ریه
ئه كســه
بــه
یشــیمالیه
لویــه
ئه
ـتوانی
ـتێكدادانیشـ
موشـ
هــه
به
كورد عاریفنیه
نقیدمه
ته شایانی
مه
رئه
به
،له
ئینكارسابیتبوه
یرقابیلی
داغه
ئاشكرایی
یه كی
وه
وردبونه
به
خشین. یپێ
قه
محه
ئه كه
یه
سه
وكه
و،ئه
خولقاوبونمانه
چۆنكوردێك
نئهبێ
یكه
رنه
گه
ن.ئه
بكه
قسه
كوردی
تواننبه
انمانزۆرچاكئه
ن،قوتابیهك
"سالیسه
رهبی
یش عـه
نیـه
ی هـیچشـوبهه
بیـه
ره
عه
دریسـاتزبـانی
ته پرۆغرامی
وادی
مه
له
یه كێ
ی
مه
رئه
به
له
بن؟وه
یشـی
كه
ته
یانه
بـو،به
كانی
فیقـه
ره
كوموخـالیفی
روه
گهـه
بـه
یده ری
داودحه
نابی
جه
یهی
له
نعه
زانن.بینائه
ئه
قیقه
توواقیعبو. حه
خیالفی
ولـهو
كرابـێ
وانه
ڵێكره
كۆمه
قاسیدی
ئمینوئامالومه
بۆته بعوسێككه
مه سوفه
ئه
ته
نجای
"جده
میلـه
ت مـهلی
ئه
ی
بناغه
له
ربه
كسزه
بیلعه
چی
،كه
وتبێ
ستكه
ده وه
وانه
ئه
ی
سایه
به
لومی
كه
ته
داحهقی
وقیعه
مه
بوین،مه
حرومانبكات. سی ستڕه
تده
الكه
وفه
وه ری
زاركوێره
هه
به
قێككه
حه و،له
بیڕوخێنێ
بداوبیه وێ
ی
خۆمـان میلیـه
ساسـاتی
ئه روروخانـدنی
ره زه
،جهلبی
شه
وموناقه
زه
موعاره
دله
قسه
جلیسدامه
مه رله
گه
ئه
گـهلێ
چـاكترو وه
المـه
كـردن،بـه
رهفی
تـه
بـێ
سـكوتوئیعالنـی
ئیختیـاری
ئێمه
كانی
بعوسه
كومه
،وه
بێ
) .
1927
مایسی
ی
31
.68
(ژیان،ژ
". موسیبتره
كانی
قسـه
":دائیربه
سیوێتی
ونو
یه
له
سه
ممه
ئه
رباسی
سه
وه
دادیسانژیانهاتۆته
دواتری
ی
ژماره
له
به
گ یده ری
داودحه
نـوابلـه
جلیسـی
مه
لـه
گكـه
بـه
یـده ری
داودحه
نابی
ولێرجـه
هـه بعوسـی
مه كانی
قسـه
"موقابیلبه
خۆی
ی وعه
ود
مه
ی
زیفه
كردبوژیانوه
رمیانی
ده
كوردی
علیمی
ته یهی
له
عه
عاریفداله
مه ی
میزانیه
ی شه
موناقه
بۆمانهـاتوه
و وه
واندزه
ره
ندزاتێكله
چه ئیمزای
به
كه
لغرافێ
ته
یشداسورهتی
مه ئه
گهڵ
له
هێنا .
جێ
به
لغرافی
تـه
ركـوردی
سـه
پاشخستنه
،له
دراوه
گلێ
به
یده ری
داودحه
یهی ربۆمومائیله
كسه
ساسدایه
ئه له
كه
ین: شرئه
رجونه
ده وه
ئیفتیخاره
مالی كه
زكوربه
مه
یده ری
نوابدابۆداودحه
جلیسی
مه
"له
تـهدا
زه
غه
لـه
تان
كه
شـه
موناقه
كـوردی
علیمی
ته
یهی
له
عه
عاریفداله
مه
ی
میزانیه
ی
ره
موزاكه
سنای
ئه
"له
ینبه
م كه
تنین،رجائه
میله
زوی
توئاره
مله
كه مه
حتیاجاتی
ئی
ئاگاداری
كه
تمانكرد،ئێوه
حیره
وه ،
خوێندرایه
تمه
نوێنن. ساره
جه
وعه
نه
عزای
د.ئه
مه
ك،شێخمحه
باڵه
ئیسی
مین.ره
دئه
مه
،محه
له
رگه
ده
ئیسی
.ره
دعهلی
مه
،محه
دیه
له
به
ئیسی
ره
)1927
یرانی
حوزه
ی
7
.69
(ژیان،ژ
د ".
سعه
،ئه
زراری
سی
ئی
.ره
ندی
فه
دساڵحئه
مه
فامحه
،مسته
ئیداره
ی
تۆفیـق كـه
ته
زاره
وه
خوێندبو،له
حقوقی
موڵ
سته
ئه
،له
بوه
یده ری
ئیبراهیمحه
كوڕی
یده ری
داودحه
داد .
زیری
وه
)بوبه
1929
دا(
سویدی
72
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
ئیجباری
جنیدی
.ته
4
.
9
گرانی
باری
یوه
مكردنه
كه وداوای
كانی
كوڕه
ی
وه
گێڕانه
داوای
بریتانی
،گهلی
نگ
جه
واوبونی
ته
دوای
ئه
درا، بریتانی
باجده ری
ی
پاره
له
عیراقداكه
بریتانیاله
كانی
هێزه
سرهفی
كرد.مه
ئه
نگی
جه
ردهمی
سه
باجی
مجۆره
بو: به
رلینی
ئیسته
ی
لیره
32.111.111
–1921
1921
رلینی
ئیسته
ی
لیره
23.355.951
–1921
1922
رلینی
ئیسته
ی
لیره
7.817.384
–1922
1923
رلینی
ئیسته
ی
لیره
5.741.358
–1923
1924
رلینی
ئیسته
ی
لیره
4.479.754
–1924
1925
رلینی
ئیسته
ی
لیره
4.118.411
–1925
1926
السیاسي
الحدیث،دارالنهارللنشـر،بیـروت، تطورالعراق
لشیعةفي
:دورا
النفیسي
(:عبداللهفهد
بڕوانه
)172
.ص
1973
عیـراق.بـۆ
بریتانیـابـولـه
ی رجی
خه
ی
وه
مكردنه
داباسكرا،كه
قاهیره
نسی كۆنفره
له
ی النه
سه
ومه
له
یهكێ
یكـه
ناوچه
ی وه
ئه
،بێ
وه
مبكاته
كه
كانی
یشهێزه
وه بۆئه
وه .
مبكاته
كه
كانی
بوهێزه
ئه
وه
مبكاته
كه
رجی
خه
ی
وه
ئه
سـكه ری
رعه
عفـه
جه داكـه
قـاهیره
نسـی
كۆنفره
یانپێكبهێنـێ.لـه
باتی له
خۆجێیی
بوهێزێكی
،ئه
ربچێ
سده
ده
له
یوه
بـۆئـه
دروسـتبكـرێ
عیراقی یشی جه
بو،بڕیاردرا
ی عیراقئاماده
زراوی
دامه
تازه
حكومهتی
نگی جه
زیری
وه
ناوخۆی.
ئاسایشی
بۆپاراستنی
تایبهتی
عیراق،به
بۆپاراستنی
وه بریتانیابگرێته
كانی هێزه
ی
جێگه
یوه
ڕانـه
گه
رگـرتو،دوای
وه وه
نـدازه
ئه
بـێ
خۆشـیه كی
یانبه
واڵه
مهه
بئه
ره
عه
كانی
رسته
په
وه
ته
نه
كلـه
یـه
.ژماره
عیراقی
یشی
جه
زراندنی
دامه
رێوشوێنی
دانانی
وتنه
غداد،كه
بۆبه
قاهیره
له
سكه ری
رعه
عفه
جه
رێكی
فسـه
نـدئه
داچه
وانـه
نـاوئه
لـه
وه .
توركیایـانكـۆكرده
کانی یـه
نگی
جه
ئاكادیمیـه
رچـوی ده رانی
فسه
ئه
وه
دروسـتكـردو، كـازم)ه
ئیمـامموسـای
وجی (فـه
ناوی
یانبه
نگی
جه
ی
میهكه
كه
دابو.یه
كوردیشیانتێ
سلێمانی
بو. الماردانی
)یشیانپه
سكه ری
عه
لیاتی
مه
م(عه
كه
یه
نێـواندوبۆچـونی
،لـه عیراقـی
یشـی
جه دروسـتكردنی
جـۆری ی رباره
مشتومڕ،ده
تاوه ره
سه
رله
هه
دروسـتكردنی
داوای وه
نوانـده
ئه
رهبی
عه
كانی
رسته
په
وه
ته
نه
بیری
كرد.بۆچونێكیانكه
ستی پێ جیاوازداده
كانی
خێڵـه
رانی
سه
بیری
زۆری
به تركه
)و،بۆچونێكی
ئیجباری
جنیدی
(ته
ی
ربنچینه
كردلهسه
یشیانئه
جه
وع). (تهتــه
ی
ربنچینــه
ســه
ـونلــه
یشبـ
ـانیجــهپێكهێنـ
نگری
والیــه
ـاری
ئیجبـ
ـدی
جنیـ
ته دژی
وه
نوانــده
ئه
وه
.زۆرجـار جلیسـه
نـاومه
چـوه
یه مكێشـه
كرد.ئه
مئه
دوه
بۆچونی
یانله
پشتیوانی
بریتانی
ستانی
ده
كاربه
نج
ام ره
رت.تـاسـه
ئـهگ
رنه
وه
واوی
تـه
نگـی
خرا،یـانده
یاندوائه
وه جلیسه
مه هێنرایه
ئه
ی
كه
قانونه
ی
پرۆژه
دابوبه
قانون. عیراق
له
ئیجباری
جنیدی
ته
لهو
وه
رئه
به
،له
پشتبوه
له
ئینگلیزی
كه
داوه
وبۆچونانه
نگیانبۆئه
ده
میشه
كورد،هه
كانی
بعوسه
مه
راوه
ستاون(.ژیان) ئیجباری
نیدی
ج
ته
دا،دژی
رۆژنامه
نوسینله
داوچبه
جلیس
مه
نگدانله
ده
دا،چبه
قۆناغه
نـدوبی
ومه
ئیجبـاری
جنیـدی
(ته
ناونیشـانی
دابـه
روتارێكی
سـه
.له
ڵوێستكردوه
مانهه
هه له
یشداكۆكی
ولێر)نوسیوێتی:
هه
بـه
وه
یـه
ئیجباری
جنیـدی
خسـوسته
كلـه
قاله
یـه غـدادتـایمس)دامه
(به ی
رۆژنامه
داله
ندانه
مچه
"له
جانی
یه
پڕهه
ی
دیه
ره
عزێ
مانابه
ینی
زه عه
و،له
وه
كوردنوسرابوخوێندمانه
دیری
موقته
بعوسێكی
مه
ئیمزای
یشماندی.
العراقوالعالمالعربی
ی ته
زه
غه
73
گوڵچنین
مرێگاوه
ده
به
ی حیـده
موته
ناسـیری
عه بـۆ
یـه
یاتیه
حه
یـه كی
زیه
نقه
تـه
عاده
ئیجباری
جنیدی
ته
ی
له
سئه
مه
وه
رئه
به
"له
ئێمـه
یش الزممـانزانـی
كات.به
یانئه
ره
جه
زه
نمفاوه
له
نده له
وه
مخسوسه
له
داكه
قته
موه
له
عیراقوبیلخاسه
فكرێكـی
بعوسێكنـاتوانێ
مه دائهڵێ
ی
كه
ردیه
العراقله
ڕیڕی
ین.موحه
یانبكه
خۆمانبه
فكری وه
ته
مجیهه
له
(نائیـ و
ی لیمـه
كه
عنای
زیـاترمـه
ختێ
رنـه
گـه
ریرئه
تموحـه
قه نیشانبدا،فه
میلی
یه كی
غایه
به
خۆی
زاتی
دای سـه
كسـی
عه وه
ره
ده
نـدوبێكبێتـه
مه مـی
ده
كله
یه
رقسه
هه یشتكه
گه ئه
،تێ
وه
لێكبدایه
سیل)ی
مومه
.جـده
ن سلیمكـردوه
خۆیانیانته
حالوئیستیقبالی
راتی ره
راتوموقه
ده موقه
كه
خسه
زارشه
هه 21
خیتابی
هـه
مو سـدیقی
یـاته
فزوه
جلیساره
مه
له
وه
میلیه
كالهتی
وه
ناوی
بهبعوسێكبتوانێ
مه كه
ئیستیغرابه
شایانی
كانێتی،
كیلـه
موه
ی عمومیه
فكاری
ئه
ی
خۆالسه
خۆیكه
فكرێكی
توانێ
تنه
قه
بكا،فه
وانینونیزاماتێ
قه وعه
نه
شری
بكا. نه
ته
زه
غه
به
نـهبێ،
كـهی
ته
میله
ئـی
ره
یانی
به
تداری
الحیه
واموهیمداسه
یه كی
سئهله
مه
بعوسێكله
حالێكامه
"له
مفكـری
ئـه
كسـی
و،عه
بینێ
ئـه
تێك
الحیه
چسـه
خـۆی
زاتـی
فكاری
ئـه
شـری
كبـۆنه
یه ته
زه
باغه
جه عه
مه
بعوسـێك كـه
بزانێ
الزمه
یانه
دیه
مره
ئه
كات.ساحیبی
ئه
رككردوحوكمی پێ
ده وه
چیه
ندوبهی له
مه
تبیقی
تـه
عـهتی
نفه
یـامه
توه
ڕه زه
مـه
واوی
تـه
تـاكوبـه
واندزی
كره
وه یشتووزینفوزی
زاوتێگه
شاره
كردبێ
حلیلنـه
ته
خۆی
كهی
ته
میله
فكاروئاراوقابیلیهتی
ئه وه
مخسوسه
وله
مه
محاكه
ئیجباری
جنیدی ته
عمومیـهی
ئـارای
فكـری
خۆالسـهی
وانـدزی ره
وتمانفكـری
وه
ره
سه
كله
واناكات.وه
خۆقسهی
ربه سه
كورده.
میلهتی
فكرێـكوهیـا
وه لێكدانه
كهبێ نیه
مه
ربۆئه
مانهه
منائیبه
كورده
وئه میلهتی
راری
مفكروقه
ئه "وه
داوهكــو
ئهمــه
تبیقی
تــه
لــه
زانێكــه
ڵكوئــه
ـات،بــه
بكـ
عقی
كتــه
وزدایهتیــه
ـرێ
تبگـ
موخالهفــه
كی
رێگایــه
كه.
نه
ته
تووه
ئهبێ
بۆمیله زۆری
رێكی
ره
كسزه
،بیلعه
نابێ
تێكی
عه نفه
مه
مقانونـه
ئـه
تبیقی
حـازرتـه
حـاڵی
سنیـه
ینوابزانمكه
بكه
مه
محاكه
یه له
سه
ممه
ئه
واوی
ته
ربه
گه
"ئه
فێـری
كـه
ته
میله
كـه
یـه
وه
بـۆئه
ئیجبـاری
جنیدی
ته
تبیقی
ته
ی
واسیته
بیعی
ته .چونكه
چاكبزانێ
به موهیمه
و
ئـهجانی
ئیسـتیالی
لـه
ی
كه
نه
ته
ڕوزوهجوماوه
عه ته
حالێكی
له
بكات،كه
ریه سكه
عه
زائیفی
ماتووه
ده خه
نخۆشه
ویسـتنیش تـه
،وه
ئهبێ
وه
ویستنه
خۆشه
نبه
ته
وه
ی
زه
تمحافه
قه ،فه
بكاتوبپارێزێ
زه دوشمنمحافه
ناسیبه.
نموته
بسوته
لمامه
قلوعی
عه گهڵ
له
وه
كه
ته
تمیله
به
نیسبه
مفكـره
ئه
كردوه
كامولی
ته
ببێژرێ
ی
كهپێ
یشتبێ
گه
كنه
یه
جه
ره
ده
به
ی
ویه
قلوسه
تاعه
تێكهه
"میله
نابێ.
ی
عالیه
ڵـێمبـه
توانمب
تئـه
قـه
،فه
نیـه
ی
عالیه
مفكره
جاهیلوئه
موی عیراقهه
ندناتوانمبڵێممیلهتی
رچه "هه
دنیابـێ
زعیهتی
وه
نله
ته
،عاده
كردوه
نه
نیهتی
ده
مه
،بۆنی
ره
هێشتاكۆچه
زۆری تاقیسمێكی
توحه
ریه كسه
ئه
.لـه
حشیه
وه ،حاسلی
وه
ته
ماوه
هره
به
تبێ
عریفه
عیلمومه
له
دیوه
نه
بێكی
كته
هیچمه
وهێشتاچونكه
ره به
خه
جه
باهـیچئومێـد ".عه
یانخۆشبوێ
كه نه
ته
ووه
یانههبێ
عالیه
مفكره
ئه
كه
هیچئومێدناكرێ
مانه
له
مه
رئه
به
گوللــه
و فیدابكـاتوموقابیـلبـه
رۆحی ی كه
نه
ته
وه
ی
زه
كبۆمحافه
زوریه
یاشاره
كوه
كه
معێدیه كرێ
ئه
ستێ؟
بۆمبارابوه
عالی
بنوحسی
ندئه
مه
هره
عاریفبه
مه
نوری
كانمانله
مانوجاهیله
شائیرانه
معه
ائه
ههت
وه
رئه
به
"له
ناموسیانئـه
زانن، ڕوزی
عه
ته
یانبه
كه
نه
ته
وه
ڕوزی
عه
زاننوته
ئه
واجیبی
نوبه
یدائه
كه نپه
ته
وه
ی
زه
محافه
مـه
ئه
یری
كـووتمـانغـه
وه ،چونكـه
وه
فیعلـه
یزی
حه
بهێنرێته
ره
مفك
وئه
تبیقبكرێ
ته
مقانونه
ئه
باشنیه
بهبی
سـه
بـه
شـبێ
مانوئه
ئینسـانانه
وعـه
منه
ئـه
دڵی
ی
نجیده
ره
ی
واسیته
به
وئهبێ
ناكرێ
یلێ
ئیستیفاده
74
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
رقـوهتو
ده
قـه
نبـه
دریجـه
تـه
نكـه
بكـهی
داسـه عی
مـه
پێشئه
له
الزمه
،ئێستابۆئێمه
هالی
ئه
ئیختیالفاتی
مـه
یش ئه
یری
،غه
وه
مێنێته
نه
عاریفبكات،جاهیلی
مه مانئینتیسابی
كه
ته
میله
مانعمومی
كه
ته
حكومه
یداری
ئیقت
عاریف
..داتومـه
راعـه
ت،زه
ئیقتیسـادیات،تیجـاره
لـه مانكه
واقیسانه
مونه
وهه
ئه
ینبۆئیكمالی
بده
هه وڵ
مانه.
هه
وه
یه
كه
نه
ته
وه
به
شوقی
عه
یداكردوته
په
تهنی
وه
ی
زه
محافه
وتوحسی
مانپێشكه
كه
ته
میله
وساكه
"ئه
واجیبه.
ڵكه
وبه
الزمه
مقانونه
ئه
تبیقی
كردته
وبـه
دكۆنـه
نـ
چه تێكی
كومـه
یزانینح
موئه
هه
دراوسێمانكه
ئێرانی
حكومهتی
لیله
یشده
مه تائه
"حه
ـانونی
یشكـهقـ
وه ئـه
دوای
لـه
جاهیلــه
ریهتی
كسـه
ئه
ی
كـه
ته
هێشـتامیله
تچونكــه
قـه
فه
قیله
موسـته
واوی
تـه
تبیقی
بكات. ته
سدیقكراهێشتاناتوانێ
بعوسانیاته
مه جلیسی
مه
له
ی ریه
سكه
عه
فیهتی
له
موكه
قیسـمی
،هـیچنـهبێ
ئیجبـاری
دریسـاتی
ته قانونی
تبیقی
رته
گه
ئه
ئیجباری
جنیدی
ته
ی
جیات
له
واته
"كه
.)927
سانی
تشرینی
ی
29
،
92
(ژیان،ژ
بینن ".
زیاترئه
فعی
ونه
باشتره
بكرێ
ئیبتیدائی
بڕوانه:
ئیجباری
جنیدی
ته
ومشتومڕی
عیراقی
یشی
جه
پێكهێنانی
ی
رباره
ده
–1921
مـن
وردورهالسیاسـي
طـ
وت
ي
اب:تأسیسالجیشالعراق
ط
الخ
ي
حسینحسن
رجاء
الدكتورة
.1982
،بغداد ،
2ط
،
1941
.)128
(ژ
كایه
وه
هاتۆته
یه
مكێشه
تریشئه
جارێكی
دانیه
كوردی تێ
تازه
زارهتی
.وه
5
.
9
،لـه
ژێـر نگهاتوه
ده
به
وه
رئه
سه
.ژیانله
بوه
نه
دا
كوردیتێ
زیرێكی
عدون،هیچوه
سه
ی
كه
ته
زاره
وه
)دانوسیوێتی:
تازه
زارهتی
(وه
ردێڕی
سه
عزای
ئـه
وه
كـه
الیه
سناومـوهیمبـو،لـه
موسته ساڵێكی
وه عیراقه
سیاسی
تاریخی
زه ری نه
به
مساڵ
"ئه
رمی
و گه
ینی
عه
به
وه
مالیشه
ن،له
نده
له
بونله
زه
مفاوه
ریكی
تخه
وجدیه
رمی
گه
مالی
كه
به
سابیقه
زارهتی
وه
ته
قـدیر عیراقـی
فـدی
وه
داتی
توموجاهـه
عالیـه
فه
وه
رێكه
سـه
زیادبونابو.لـه
له زه
موعاره
ترۆحی
راره
حه
سیاسـه
ت سـای وئه
دار
مبوحرانـه
لـه
والسـه
كرا.خ
ئه
زه
نقیدوموئاخه
تته
شیده
به وه
كه
فێكی
ره
ته
كرا،له
ئه
وایه كی
واپڕ هه
تله
،نیهایه
بیرچوه
وه نله
قریبه
یاته
نوه
یانكامیله
داخلیه
خۆیانونكرد،سیاسهتی
رێگای
كولی
كرد. شه
ته
تازه
ی
داقابینه
رته
نه فه
زرهتی
ئابحـه
تمـه
خامه
فه
نابی
جـه
زانـی
بـه ری
خه
كـورد،كـه
ردێكی موفـه
كومـن،هـه
روه مینمهه
"ئه
لداخلكـه ری
وه
ئـه
یفخۆشبـو،چونكـه
كات،زۆركـه
تئـه
زاره
وه
شكیلی
عدونته
لسه گئه
بدولموحسینبه
عه
موخسوسـ
ێكو هـه
لـه
ئێمه
وه
رئه
به
گبو.له
بدولموحسینبه
عه زرهتی
عیراقحه
ی قابینه
كوردبه
زیری
وه
لـه
خامـهتی
فه
كه
یزانێ
سئه
یشهه
موكه مه ئه
یری
.غه
یه
هه
مه
ره
موحته
وزاته
وره
مانبه گه
مهلی
ئه
وه
حقوقێكه
بیعی
.تـه
بـه
ره
عه
ی
جیبـه
نه
میلـهتی
بای نوجـه
نجـهبی
وئه
عیراقـه
شرافی
ئه دانی
رامه
سه
زیاترله
سێ موكه
هه
یلیسـته
مولێكلـه
ئه ته
نجوزئی
ته
قیقه
و،حه
ئهبێ خای
موسه
ره قتێككه
مووه
،هه
وداهی
نهجی
وا
زاتێكی
یـادوشه
خسـا وه خسـێ
شه صـورهتی
لـه كـه
ریه
عیراقهه
لیاتی
قه
ئه
كه
علومئهبێ
،مه
بكرێ
تازه
زارهتی
وه
ختی
دبـه
به
ومی
قـه
چی
،كـه
تدانیشتوه
زاره وه
ركورسی
سه
توویقارله
ههیبه
مالی
كه
وبه
كردوه
سومی
جه
ته
دلومساواتوبـه
عه رموافیقی
گه
نو،ئه
شكیلئه
كه ته زیمه
عه
تێكی
ریه
كسه
ئه وه
لیاته
قه
مئه
رئه
زه
نه
كوردبه
ماحهتی
فسـه
سـه لئه
عه
بو.مه
یانئـه
كورسـی
3 ئیشـغالی
،حـهقی
تبكرایـه
كه ره
حه
ی
وجوده
مه
نفوسی
ی پێ
نه
كرا. گهڵ
له
كیشمان
كورسیه
خشینی
به
75
گوڵچنین
مرێگاوه
ده
به
قـهو
فره
ته
بـۆنی
ڕه
زه
تێككـه
كـه
ره
حه
ونامانـه وێ
مانویسـتوه
قتێـكنه
كورد،هیچوه
ومی قه
"ئێمه
زاره
ت وه
نهاكورسـیه كی
ته خلوسوئیعتیمادمانله
به موقابیل
بینینئێمه
تئه
قه
ین،فه
بیكه
)تیابێ
(جیایهتی
حرومئه
بین. مه
لـه
موقابه
وه
تـه
داله
ئینتیـزاروعه
،بـه
قـه
حه
جاوزی
متـه
وئه
ته
حرومیه
ممه
ئه
یشداكه
مه ئه
گهڵ
له
"
زاره
تبـۆبـرا وه
كورسـیه كی
كـه
نوسـێ
تیهزائه
ئیسـ
سورهتی
غدادبه
به
كانی
ته
زه
غه
له
یه كێ
چی
ین،كه
كه ئه
ي
یفسدونفـ
ط ره
(تسعة
ئایهتی
له
ئومی
شه
گته
بدولموحسینبه
عه
خامهتی
تفه
قه
فه
ڵگیراوه
كانمانهه
كورده
كـورد،نـه
كو بـه
بیـدا
ی
كه
حه
سـه
ئه
عبیره
ته
یابه
سوه
مبدابه
كه نۆیه
زارهتی
وه
ونایه وێ
)كردوه
ض االر
عیراقبكه
ن. رزی ئه
ئیفسادی
گهـیچ
موحسـینبـه
خامـهتی
كوفه
وه
یشتوی
دردانوتێگه
وقه نهجی
ن،زاتێكی
له
وه
اڵ!ئه
"سوبحانه
5
ویـا
بـاوك
5 تائێسـتا
عیراقهـه
شروتیهتی
مه ن،تیفلی
ونایكات.سانیه
كردوه
نه وای
قتێكفكرێكی
وه
میمیه
ت سـه
به
مپێنجه
كله
دابو،نازانمكامیه
كوردیتێ خیركورسیه كی
ئه
نهادوانی
ته مانه
،له
زارهتیدی
وه
ـانبــۆ
موهیمیـ
تێكی
ڵچونوچخدمــه
تتــێهــه
ـكومیلــه
موڵـ نافیعی
ـۆمــه
بـ
رانــه
روه
نپه
ته
وه
تێكی
وجدیــه
ی
ملـێ
نۆهـه
یانپیشانداوموفسیدی
،ئیقتیسادی
،ئیجتیماعی
سی سیا
رهقی
ته
رێكی
سه
یانو،چئه
كه ته
ئوممه
كـه
ببـێ
ئسیرێكی
سچته
شتكه
هه
وناقدومی
شیی ره
ربه
رامبه
خسێكبه
شه شیی
ره
تێكدان؟یاخودئهبێ
رزی
عیراقبكات؟ ئه
ئیفسادی
سـت
عیـراقده
ی
لیفـه
موخته
ناسـیری
موعه
هـه
كـه
زومانوابو
ئاره
وه
نه
ته
وه
المهتی
سه
ناوی
به"ئێمه
بهبی
سـه
بـه
ببـێ
،كـه
درێ ونوسیننـه
قسه
عزێ
به
وتنی
ركه
شروده
نه فیقبنورێگای
كوموته
یه نه
بده
ره
ب. كوردوعه
ینی
به
وبرودهتی
قه
فره
ته
شـكیلی
ته
لـه
تـازه
رای
ئـیسوزه
ره كردكـه
ئـه
زومـان
ئاره
وه
دلومسـاواته
عـه نـاوی
دیسانبه
"وه
وه
عدونیه
سـه
مێكی
ره
خاوكه
وبه
سه وه
چوایه
بیرنه
له
وه یه
موهیمه
ریهتی
كسه
ئه
كوردبه
ومی
داقه
ی
كه
قابینه
)1928
یشوباتی
16
.112
(ژیان،ژ
".
كبكردایه
یاكورسیه
دووه
ترنائیلی
كانی
لیاته
قه
كوئه
ویشوه
ئه
كانی
كورد بعوسه
كاری مه
نگاندنی
ڵسه
.هه
4
مه
كانمان ره
موحته
ندوبه
بۆمه
وه
میلیه
ئیجتیماعی
حلولی
بهتی
موناسه
"به
وواجیباتی
"نائی
)یـه كی
رهفه
ك(موتاعه
وه تولزومی
همیه
ئه
ی
جه
ره
مڕۆده
.ئه
دیمۆقراسیه
تئوصولێكی
نیابه
"ئوصولی
نیـه،
یاتیـه
حه
ی
موهیمـه
مئوصولی
ئه حقیقی
دقیقوته
ته
ئێمه
وزوعی
مه
ساسی
.ئه
زائیده
ولێدوانی
هاتوه
لێ
ریكیرقخـه
ربوشـه
غه یشتوانی
ما،تێگه
تائێستا،عوله
هه
وه
مه
ژده
هه
سری
عه
واخیری
ئه
نله
قریبه
ته
چونكه
ته
بكات. حكومه
ی
ئیداره
مئوصولی
ئه
چاكی
ئینكاری
سمابێ
مكه
ڕناكه
ن.باوه له
یه سئه
ممه
ئهشریحی
ته
عینهـهر
لتـه
له
.العه
تـه
ئومه
الی
وكـه
وواجیبـاتی
زیفه
قال:وه
مه
ی
وحه
رله
سه
به
كردومانه
ئێمه
"ئه وی
كرێ،
وئیسـتیعمالنـه
ئیداره
حوسنی
رتێ
شه
،به
نافیعبێ
وصافێكی
ئه وعه
مونه
هه
وحائیزی
له
ئوصولێكوه
ره
ف تـه
رلـه
گـه
یشئه
تـه
نیابه
مئوصـولی
ئـه
یهی
لـه
نعه
.بینائـه
ئستیحصالناكرێ
یلێ تلوبه
مه
یه كی
فائیده
خشێ.
به
رئه
ره
فعزه
نه
ی
جێگه
،له
كرێ
تبیقنه
ته
وه
توئیقتیداره
ساحی لیاقه
یبێچـاره
ئومـهتی
كیالنی
وه
راتی
زه
حه
ی
ئه
،ئێوه
له
سئه
مه
ررۆحی
سه
وه
بێینه
یه
دیمه
مموقه
پاشئه
"له
سـدیقی
ته تتـائێـوه
حكومه
وانینونیزاماتی
موقه
هه بزاننكه
.ئهبێ
یه
ئێوه
گهڵ
له
مان
مخیتابه
كورد،ئه
میلـهتی
مسـیلی
ته
جـارێ
بـه
جلیسه
ممه
،ئه
یه
یه
ئێوه
ی جلیسه
ممه
سئول،ئه
مه وه
مخسوسه
له
،وه
نناكرێ
كه
نه
76
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
25
ف
ره تـه
ندوبێكلـه
مه كات،كولی
ئه
خۆی
ی
كه
ته
میله
مسیلی
ته كیشی
عزایه
رئه
نهه
رده
نفه
رده
عیراقوفه
لـه
كـه
ی
وكورسیه
،ئه
وكراوه
ئه
ئۆباڵی
ودیعی
ته
سه
زاركه
2
هه 5م
ئه
وحقوقی
وكیلكراوه
ته
وه
سه
زاركه
هه
51
ئێوه
كێكله
ریه
نهه
دائیمه
بزاننكه
وئهبێ
یه
هه
سی
زاركه
25
هه فێكی
ره
نشه
كه
ئه
جلیسائیشغالی
مه
ئه
كات. عالیهتیلێ
توفه
ڕوانی
خزمه زارچاوچاوه
هه
واوی
تـه
بـه
ئێـوه
تلـه
هێشتامیلـه
چی ڕانكه
په
تانتێ
نیابیه
موهیمی
ی ئیجتیماعیه
ی ره
دهو
3
مه
"ئه
كـه
یابیسـتوتانه
وه وتوه
كه عزێكتانچاوتانپێ
به ئێوه
راتی
زه
حه
له
بیعی
.ته
نهدی
تێكی
عالیه
كوفه
سه
عیه
بـۆئیحـزاروهـه
مو یه كی مه
زه
موماله
هه كردوه
كامولی
ته
وه
موشتێكه
خسوسهه
مڕۆله
جنوبئه
كانی لویه
ئه
ئـه
م سـبابی
بائه
جه
ن.عه
بكه
ی سه
موقایه
.الزمه
خۆیشتاندیوه
كانی لیوائه
بیعی
،ته
فعكراوه
ده ئیحتیاجاتێكی
داخلــیحــدودو
وانلــه
كانیئــه
ندوبــه
مه
یزاننكـه
بیعیئــه
ـازانن،تــه
ماننـ
وتنــه
ودواكه
ته
مونوقســانیه
هـه
هێنـاوه
وبـۆ جـێ
خۆیـانبـه
ی ودوعه
.واجیباتی
مه بوساتێكیانكردوه
شه ته
وعه
مونه
خۆیاناهه
الحیهتی
سه
ویستكردوه.
وانخۆشه
ئه منونوخۆشیانالی
یانمه
كه
ته
میله
وعه
منه
تابه
كۆشاون.هه
یانتێ
كه
ته
میله
،سـیحی
،عیلمـی
ئیقتیسادی
ئیحتیاجاتی
دقیقی
حسوته
جنوببۆفه
كانی
نوابه
رله
كسه
ئه
كه
بینن
"ئه
گه
ن،بۆ ئه
تتێ
میله
وازیماتی
توله
زه
روره ڕێن،له
گه
یانئه
ئینتیخابیه
ی نتیقه
مه
تاخاریجی
وحه
وه
سوڕێنه
ئه
كه
ن. خۆیانئیفائه
ی سه
ده
موقه
واجیباتی
وعه
ونه
نو،به
تئه
كه ومه
حك
ی وصیه
ئیرشادوته
مانه
ئه
پێكهێنانی
شـتوگوزارێ
خۆیاگه
ی كه
ئینتیخابیه
ی نتیقه
مه
داخلی
له
كه
كردوه
نه
راقی
مه
نده
مه
ئه
ئێوه
هێشتازۆرله
چی كه
شه
بوسێكبكات. ته
واقیسی
نه
دقیقوبۆئیكمالی
ته
كه
ته
میله
رورهتی
زه
بكات،ئیحتیاجاتی
بوایـه
ئه
ڵبڕی
سـمار)هـه
وئه
واكیهه
سمی
فه (ره
سویتیانبۆقانونی
ته
ستی
ده
كه
وه
لێكدانه
قتێبێ
"وه
كه
ن. تێكئیمزائه
میله
ی
وه
حوبونه
ومه
ئیفالسی
رمانی
فه
كه
بتانزانیایه
عمـومی
شـتوگوزاری
داگه
عوتلـه
مانی
زه
كورد:له
كانی
ندوبه
مه
ش،عمومی
ئێوه
راتی
زه
كاتحه
"الزمئه
ئیحتیاجاتی
رۆحی رمونو،له
بفه
كتری
یه
ی
نتیقه
تانومه
كه نتیقه
مه
كانی
تادێهاته
زا،ناحیه
،حه لیوا،قه
رازی
ئه
ن،ئـه
م تبكـه
كـه
ره
جیسـمێكحه
ێكـی كـورۆح
وه
ینی
فیقعـه
نموتـه
موتاندائیمـه
نوهـه
بگـه
كهتێ ته
میله
وعـه
ونه
روابـه
گـه
نوئه
حكومـهتی
بكـه ی
وسـیه
یبیننئیرشادوته
ئه كه
ته
میله
وئیحتیاجاتی
واقیساتانه
نه
قـوه
ت مـوهیموبـه
وپارتیـه كی
جیلساكیتله
مه
نله
توانندائیمه
ببنئه
كتری
یه
ناتیقی
مه
زای
ئیتیفاقوشاره
ره
روزیـان زه
لـه
كـه
ته
میله
ن.وه
ئیكمـالبكـه
حكومـهتی
تبه
ریه
كسه
ئه
به
كه
ته
میله
شكیلوئیحتیاجاتی
ته
زانێ.
ستانئه
ده
موقه
كاتوبه
ئه
خرتانپێوه
فه
وه
ته
جدیه
مالی
كه
تبه
وسامیله
رمون،ئه
بفه
وویقایه
زه
محافه
وكیلكردنتانلـه
ته
ئومێدی
وه
فه
ره
شه
به
كه
بۆئینتیخاباتێكی
نكه
وابكه
كارێكی
ین
كه
"ئیتررجائه
تشـرینی
ی
25
،
87
ین(".ژیـان،ژ
كـه
تانئه
شـكوره
مه
سـاعی
تومه
فه
عالیه ن.ئیترئینتیزاری
بكه
كه
ته
میله
.)1927
وهلی
ئه
عهفو)دا
لهبی
(ته
رناوی
ژێرسه
داله
96
ژ
له
بۆیه
كردبێ
توڕه
كانی
كورده
نائیبه
موتاره
چێ
ئه ئه
پێ
كـه
دا وتاره
رۆكی
نـاوه
كولـه
اڵموه
كانئه
كا،به نائیبه
بوردنله
گۆیاداوایلێ
كه .وتاره
تری
نوسیوه وتارێكی
شـنێكی
چه
،بـه
وكـردوه
نیالـه
به
ته لێبوردنی
ی وداوا
كردوه
چاكه
به
ی
مینزه كی
ئه
نیاباسی
،ته
كه وێ
رئه
ده
.نوسیوێتی:
وه
كردۆته
تردوباره
كانی نائیبه
له
خۆی
كانی
ییه
وگله
خنه
وخۆره
ناراسته
جلیسـی
مه
ی
وه
كۆبونـه
بهتی
موناسـه
دابـه
927
وهلی
ئـه
تشـرینی
ی 25
و
87
ژمـاره
ی
ته
زه
غه
"له
بـوه
یـه
قاله
ممه
ئه
كوزانیومانه
بو،وه
كماننوسی
یه
قاله
مه
وه
كانمانه
ره
مه موحته
خسوسنائیبه
له
بعوسانهوه
مه
ندوبه
كانمان. مه
قیسمێكله
دڵگیری
بهبی
سه
به
77
گوڵچنین
مرێگاوه
ده
به
بـه
خۆمـانو ،
ی
وره
گـه
كیلمـاننبـه
وه
نچونكـه
تـه
سو،عاده
موقه
ده مزاتانه
مووه
قتێكئه هه
"ئێمه
ئه
زانین. مانی
كه
ومه
موقه
هه
موعالی
ره
موحته
دراوسـێكانمانزیـاتر
ومێكباخسـوسلـه
موقـه هـه
كوردله
مڕۆمیلهتی
ئه
خسێكه
موشه
هه علومی
"مه
گـه
ر ئه
و
نـاژی
بیعی
وتوتـه
دواكـه
تێكی
.میله
وتنه
وڵدانوپێشكه
وهه
رهقی
ته
سری
مڕۆشعه
وئه
وتوه
دواكه
شمـه
جبور ئێمـه
وه
رئـه
بـه
.له
رناناسرێ
شه
به
وبه
نابێ
تانانخواردنی
ژیانوحه
حهقی
وه
روابمێنێته
هه
ینكه
شویقبكه
كانمانته
مه
ره
موحته
كیله
وه
وه
مێنینه
نه
وعه
منه
ربه
ینوهه
مافاتبكه
الفی ته
بوینبۆخاتری
تهه
نگاوبهاوین. نیه
ده
مه
ی
خێراتربۆساحه
رمون،كه
مانبۆبفه
یاترسه عی
كهز
خهلقی
له
مین
ئـه
عالی
كومـه
وه
زیرێكی
ندوبووه
ینومه
ناكه
مزاتانه
وفیداكاری
ئه سه عی
تئینكاری
قه "ئێمه
تـه
نو وه
خدمـهتی
ئومێـدی
وبـه
سـێكه
موكه
هـه
وقی
مڕۆفـه
ئـه
زیلـهتی
عیلموعیرفـانوفه
گكه به
زه كی
بـه
زاتو تزۆرلزومـی
میلـه
وامـوهیمداكـه
حـالێكی
كردله
ی سافه
مه
تهیی
وه
دوره
دیارێكی
له
ی
كه
ته
میله
رهقیو
بـۆتـه
وه تیـه
موقوه
هـه
موئانێـكبـه
هـه وه
وسایشـه
و،له
وه
هێنایـه
شریفی
عالبوته
وافه
خسی
شه
موئـه
یبینینزۆر هـه
مڕۆكـه
داو،ئه
الی
قـه
وته
هـه وڵ
كـه
ته
میله
كونوقسـانیهتی
یه مه
زه
موماله
هه
پێكهێنانی
لـه
باچـۆنئـهبێ
جـه .عه
وه
فكرناچێته
وله
ته
میله
پێشچاوی
نله دائیمه
بۆئیكمالكردین.كه
نوقسانیهتی
نته
قـدیرو سدائیمـه
ده واموقـه
خسـی
وشه
عالی
ینزاتی
واناكه
سارهتی
تجه
قه
ببین.حاشائێمه
یهی له
عه
كه
ین. ئه
ی
شكوره
مه
ماتی
ده
خه
كوری
شه
توته
فه
قیه موه
نای
مه
دته
به
لئه
قدیسوئیله
ته
كـه
وه
ئـه
یری
غـه
لـه
ن،چونكـه
رمو
فه
نه
كه
قاله
مه
ماشای
خراپته
رێكی
زه
نه
به
ینكه
كه
"ئیستیرحامئه
ترناڵێینو،هیچحـه
قێكمان ینهیچی
شویقیانبكه
ته
نهبێ
كه
ته
میله
نوقسانیهتی
ئیكمالی
وڵدانی
زیاتربۆهه
ین.هه
ربژین". كه
تیانئه
قیه
فه
موه
نای
مه
بیڵێینو،دائیماته
نیه
78
دوهم)
ی وره
اب(ده
جلیسینو
ژیانومه .9
موزی)6291
ی
ته ئایاری 6–6291
ی
( 62
دوه
م ی
ئینتیخابی
ی
وره
ده
كانی
ژیان .وتاره
6
ناخۆشبێ
ی
سپێ
كه
نابێ
قیشبێ
وره
له
قوه
حه
ی
"قسه
نسـانخـۆی
حـازر ئی
نواعی
سوئـه
خـاریج،زۆركـه
ولـه
سلێمانی
بینم،له
موئه ماشائه
كه كوته
"وه
مه
بعوس. ببنبه
كه
وه
نبۆئه
كه
بوساتئه
شه
وته
كردوه
قـهد
وبـه
بعوس
مـه
بـه
تخواكردونی
میله
تموقابیلبه
سئولیه
مه
شقیسمێكیانبهبێ
تانه مزهوا
"ئه
روه
تیان مالكوسه
فوئه
توشه
ره ،حورمه
كردبێ
توغیرهتی
میه حه
رفی
سه
خۆی
بۆمیلهتی
كه
بعوسێ
مه
كتـه
ب مه
حسـیلی
وپێشته
مه له
فچونكی
سه لئه
عه
ئیعتیبارونفوزن،الكینمه
رعمومدازۆربه
زه نه
و،له
یه
هه
،دڵـی
الكبـوبێ
مـه
توئه
سـه
روه سـاحیبی
،باخسوسبـۆپیاوێـككـه
بوه بنه
تله
داموهیمومه
حیته ممه
له
مالكوئیعتیبـاری
توئه
سه
روه غروربه
بوزیاترمه
كته مه
وبینێرێته
وه دوربخاته
خۆی والدله
ئه
هاتوه
نه
بـه
وه
مالكیانـه
فوئه
شـه
ره ی
سـایه
وبـه
حرومكـردوه
مـه عـالی
كاتیبی
بومـه
كته مه
حسیلی
ته
له
والدی
ئه
كاتیبی
مـه
لـه
تچونكـه
قـه
،فه
باقیـه
تـه
فوحورمه
ره وشه
دائه
هالی
رئه
زه
نه
تژیاونو،ئێستایشله
حورمه
كهنیه
زیفه
مڕۆوه
ئه
بن،چونكه
حجوبئه
رتیامه
ناكرێ
،هه یانپێ
موهیمه
زیفه موه
ئه
حسیلیاننیه
داته
عالی
حجوبی
.مـه
حجوببێ
خسێكمه
شه موقابیلبه
ههر ترنیه
ی زیفه
كووه
وه موهیمتربێ
بعوسی
مه
ی
زیفه
وه
له
تبـێ،
میـه
حه
ویجدانوبـه
دیروزبانزانوعالموساحی
موقته بعوسێ
.مه
تێكه
میله
موقابیلبه
بعوسی
مه
وائه
خات تێكد
،میله
مهبێ
ئه
كسی
عه
كرده
كات.خوانه
دانئه
عموروئاوه
وواڵتێكمه
وه كاته
رزئه
تێكبه
میله
تئهبێ.
حورمه
زیلوبێ
ره كاتوخۆشی
وواڵتێكوێرانئه
،نـابێ
حجوبنـابێ
دامه
یه
زیفه
موه
له
زانێ
ونه
بینێ
الیقنه
خۆی
وه
موخسوسێكه
هه
له
وابویه كێ
"كه
الی
خـۆی
وئیعتیبـاری
ی خـۆ
سـتۆی
ئه تێكبخاتـه
میلـه
بكـاتوئۆبـاڵی
یه زیفه
موه
بوسبه
شه ته
یفه
وحه
وناشبنبـه
ئیفاناكرێ
یانپێ
یه
زیفه
موه
یزاننئه
خۆیشیانئه
نكه
ترهه
عزێكی
.به
وه
حوبكاته
مه
كه
ته
میله
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
لیمـه
شدوكه
ن.ئه
مانـهبكـه
قورسـه
مباره
شه
بوسبۆئه كاتته
وقیانئه
سه
زاتی
عهتی
نفه
مه
چی
بعوسكه
مه
وقی
فێربـونسـه
لیمه
مبون،چواركه
خده
تداموسته
ئموریه
مه
نرۆژێكله
یاخودچه
وه ئیبتیدائی
ندنی خوێ
ربـێ
بـه
لـه
،نـابێ
واونـابێ
واریشتـه
خوێنـدوخوێنـده
نهابـه
رته هه
بعوسی
كردون.مه
ی بوسه
شه
مته
ئه
،سـاحی
ربـێ
روه
تپـه
میله
بعوسئـهبێ
بوسبكـات،مـه
شـه ته
ت
ئموریـه
مه رهقی
ویاخودبۆتـه
ئموریهتی
مه
تپه
رسـت عه
فـه
،مهن
ببـێ
ی
كه
ته
میله
الی
ئیجتیماعی
وقیعی
،مه
،عالموزبانزانبێ
حمبێ خالق،ویجدانوره
ئه
تبكاتوبتـوانێ
میله عهتی
مهنفه
فیدای
خۆی ،رۆحی
باتبێ
سه
،به
پۆشێ
تچاونه
میله
ئیحتیاجاتی
،له
نهبێ
كـه
ن، خۆیـانئه
تـهنی
بـۆوه
وسه عی
له
داموجاده
جلیسه
ومه
له
بكاتكه
حسیلدیدانه
وته
ئه
گهڵ
له
له
موجاده
بـه
ر ببـێ
چـاكی
بعوسی
تێكمه
رمیله
.هه
كرێ
شئه
یاتومه
ماتبه داحه
جلیسه
ومه
یزانینله
موئه
هه چونكه
شێتی.
مردنبه
چاكبێ
كسی ،عه
یاتئهبێ
حه
سـه عی
وه
تـه
منفـوزوحورمه
بـه رزه
فه
رئێوه
سه
مله
كه
ردۆڕاندن،رجائه
گوهه
یفه
وابوحه
مجاكه
"ئه
ئـه
م كـه
وه
زینـه
بدۆ
خۆی
ربابی
وئه
دیده
به
جره
ق،ته
الیه
عمومپیاوی
نتابه
ئێمه
مانانبكه نویری
نوته
بكه
بـێ
و بعوسـی
مه
له
چاوی
سمنیه
نوه
اڵكهكه
دمه
عه
دهبی
ئه
مبهبێ
مقسانه
ریانا.ئه
ینبه
سه بده
گرانه
باره
)1928
شوباتی
ی 9
،
111
(ژیان،ژ
ق"
ڕه
قسه
قبێژی
قتر!حه
ناالیه
ئێوه
خۆیشمله
ی
كورد مومیلهت
هه
موقابیلبه
"خیتابێكه
ژینو
عیراقـائـه
حكومهتی
گهڵ له
مڕۆئێمه
مئه
تولئومه
عیسبه
راری
قه
ی
یزاننبهپێ
موئه
هه
"ئێوه
میلـه
تێك عالی
وتـه
رهقی
تـه
بوئالـهتی
موشتێكزیاترسـه
به هه .له
وانایه
ئه
گهڵ
له
راتێكمان
ده موموقه
هه
بسـوته
ن یامه
كـه
ته
حكومه
وانینی
قـه
گـهڵ
لـه
تێك
میلـه
رهقی تـه
عنی
،یـه
یـه
كه
ته
حكومه
اتی
وانینونیزامـ
قه
وه
. كاتـه
ئه
حوی
خاتومـه
دوائه
كه
ته
میله
،خراپبێ
كه ته
میله
رهقی
ته
ی
واسیته
به
ئهبێ
،باشبێ
ناسیبه
موته
جلیسـی
مه ودیعی
تـه
سـدیقی
دقیقوئیسـالحوته
بۆتـه
موی هه
نونیزاماته
وانی مقه
یزانینئه
مویشئه
هه وه
ی
دا لیواكـه
رازی
ئـه
وویسـعهتی
ی میلیه
قابیلیهتی
گهڵ له
بعوسێك
مومه
وساهه
ئه بیعی
.ته
كرێ
بعوسانئه
مه
مـه
عقول ئیعتیرازێكـی
ئیلالبه
سدیقوه
موفیدبوته
لیواكه
وتنی
وپێشكه
رهقی ربۆته
گه كات،ئه
ئه
ی
سه
موقایه
فـه
عال، پیـاوی
مجێگایـه
وابوبۆئـه
دا.ئینجاكه
ئه هه وڵ
بۆئیسالحی
ی لیواكه
رهقی
ته
بهبی
سه
به
تائهبێ
هه
ملدێ.
عه ویستبه
تخۆشه
رومیله
نپه
روه ته
دیر،وه
موقته
ئهو
بو.چونكه
وه
كانمانه
مه
بعوسه ی
واسیته
میشبه
.ئه موعیراقه
هه
وتوی
واكه
كوردد
مڕۆلیواكانی
"ئه
وسـافێكی
تهـیچئه
ریه
كسـه
ئه
تبـه
قـه
نـافه
موی
دائینتیخابمـانكـردنهـه
وره لده
وه
ئه
له
كه ی
بعوسانه
مه
عـهتی
نفه
خۆیـانمه
خسوسـی
عـهتی
نفه
یانبـۆمه
كه ریه
بون.هه
نه
جلیسه
ومه
ئه
بو.پیاوی
بعوسیانتیانه
مه
لـه
یـه كێ
كـردبـوبـه
ئینتیسابی
كه
ریه
ببنهه
وره
خۆیانگه
هێنابو.بۆخاتری
یانوازلێ
كه ته
میله
عمومی
فكاروئـه
وامیریان موئـه
هه
وانتابیعی
ئه
كومادونێكی
نوه
ته
.عاده
تره
وه كانی
سته
ده
به
كانوپیاوه
زیره
وه
مه
حرومیانكردین. رهقی
ته
سبابێكی
موئه
هه
وادوایانخستینوله
تیجه
تانه
بون.هه
سـهر.
وه
قلمانبێتـه
عـه
.الزمـه
باشـماندی
یـه كی
به
جره
ته
وه
وانـه
له
مانزانی
مانه
تخۆئه
"ئینجامیله
روه
رو تپـه
دیر،میله
عال،موقتـه
بـاش،فـه
پیـاوی
مجێگایه
بۆئه
نكه
بكۆشی
جدیتێ
كبه
لیوایه
هالی
موئه
هه
خواسـته
.خودانه
چـوارسـاڵیه
یاتوئیستیقبالێكی
بۆحه
مه
ئه
ین.چونكه
ویستئینتیخاببكه
نخۆشه
ته وه
فائیده
ناكات.ئیترخۆتان ی
شیمان
وپه
قابیلنابێ
مافاتی
بری
وین،جه
یشزیاتردوابكه
محاڵه
رله
گه
ئیترئه
،113
ین(".ژیـان،ژ
بـده
مانهـه وڵ
كه
نه
ته
گیانبۆوه
وبه
بهدڵ
بێ
الوطنمناالیمان)ئه
تتان(ح
وغیره
)1928
شوباتی
ی 23
81
گوڵچنین
مرێگاوه
ده
به
قئه
مماخۆش ره
یه كی
ندقسه
چه
وه
بعوسانه
مه
ی
تازه
ئینتیخاباتی
بهتی
موناسه
"به
جایبی
عه
تێكی
زعیه
وه
سلێمانی
شاری وه
بعوسانه
مه
تازهی
ئینتیخاباتی
بهتی موناسه
دابه
ینه
مبه
"له
بعوسـی
مه
حسـیوبه
ك،قسـه
یـه خانه
كودیوه
یـه موچایخانه
هـه موكۆاڵنێك،لـه
هه .له
راهاتوه
سه به
بـه
سـه
ركه
.هه
ئیشغالكـراوه
وزوعه ممه
،به
ته
زه
غه
ت،ستونی
حكومه
وائیری
تاده
.حه
وه
كرێته
تیكرارئه
كـاتبێكی
ئیقتیـداری
كـه وانـهی
كات.ئه
ئـه
یابـۆخزمێـكودۆسـتێكی
وه شویقاتبۆخۆی
وعێكته
نه
یانپێ
عـار تومیللیهت
مڕۆكوردیه
تائه
وانهی
.ئه
پڕكردوه
یانی للـه
كه
بعوسی
مه
وایهه
كیاننیه
یه دائیره
كهـه
رئانێـك یـه ركهله
.هـه
ڕكـردوه
میانكـه
عالـه
گوێی روه ری
نپه
ته
ووه
فیداكاری
الفی مڕۆبه
ئه بوه
وعـه
نه
رۆژی
كـه
ریه
شبـو،هـه
مـنره
ئێستا،دایكی
كه رخه
كوبه
.وه
وه
كاته
راتتیكرارئه
قه وعێكنه
نه
دات،خـۆموخابـه
راتو تئـه میلـه
نیشانی
لیفداخۆی
موخته شكلێكی
وعه
نه
كاتوله
رئه
به
لبیسه له
ئه
ئۆتۆمۆبێـلپـێی
هیـدبـه
عه موته
كـه
گرانكـردوه
نده وه ئه
پۆستهی
زۆربوه
نده
وه
ئیلتیماسئه
كاغه زی
زه
كانیان كاغـه
جـوابی
مولی حـه
ته
كـه
یاندایـه
غهله
ندهله
وه
عزێكئه
به .ئیشتیاقوفیداكاری
ڵناگیری هه
زۆربـوه
نـده
وه
.زائیـرینئه
سـلێمانی
كانیاندادێنـه
زه شـوێنكاغـه
نخۆیـانبیلـزاتبـه
ناتواننبكه
مسـاڵ
ئه
كـه
مانزانیوه
بارێت،نـه
زۆئـه
رگـه
كوردستاناهـه
كهله بیستومانه
.ئێمه
پڕكردوه
خانانی دیوه
موفیداكاریـه
، مهه
م،ئه
رزبكه
یراستتانعه
!قسه
رینه
براده
ت!ئهی
میله
تئهی
قه .فه
داوه
وسی بع
مهڵهیپه
،هـه
ربـۆ یـه
كه
بزوله
مه
ربۆمعاشه
قبزاننهه
قه ،موحه
زافه الفوگه
ڵه مكۆمه
،ئه
ئیشتیاقه
مكوسرهتی
ئه
ویعه.
نه
مته
سكوكاتی
مه
گیرفانهله
پڕكردنی
صهد
به
بكردایه
بعوسی
مه ومعاشی
كلیفبكردایه
نته
جانه
مه
ی
نه
ته
وه
مخزمهتی
تئه
حكومه
"خۆزگه
تكـه
ریه
كسه
ئه
تبه
قه
عمومناڵێم،فه
ئیعتیباری
خست.به
ئه ربوارده ری
روه
تنپه
فیداكار،وه
له وحه
،ئه
روپیه
گـهڵ
لـه
دڵـدا
له
چی ن،كه
ده
ئه
نیشانی
كهپێ
ی
مفیداكاریه
ن،ئه
ده
ئه
ئێوه
به
عدانه
موه
زمانئه
نبه
زاهیره
داچه
نـدمعـاش ئیجتیماعـه
دواری مئـه
:لـه
رێـكخسـتوه
مێكـه
خۆیـانده
وانپالنی
ریكن.ئه
خه كه
شتێكی
یـه
ك، رچجاده
سـه
.لـه
مویانحسابكردوه
ن؟هه
ئه
كه وت
كه
پاشه
ندی ن؟چه
كه
رفئه
سه ندی
گرن؟چه
رئه
وه
ن؟وه
یـاچ
كدروسـتئه
كـه بینایـه
وعـه
داچنه
یـه
الوه
وكه
كڕنولـه
رزانئـه
هه
رێكبه
سه چقوڕبه
ی الوه
كه
(.مزگـه
وت نیانایـه
گیرفا
لـه
رتیبیانكـردوه
ته
یاڵ
خه
به
كه
ی
كه
پرۆغرامه
رێكوپێكی
به
موی
كڕنهه
كئه
یه
دێ
ماوه).
،میحرابی
روخاوه
وه.
خۆتابێته
ییتبه
زه
خۆتبه
ئهبێ
قبزانه
قه
ت!موحه
میله
ی
"ئه
مبـه
یه
مقسـه
وتـمئـه
وه ره
سـه
نله
ئیوسبن،زاته
مه ئێوه
كه
نیه
وه
مبۆئه
مقسانه
تهائه
قه "فه
یـه
.زۆرچـاكچـاو عیدهه
ر،موسـته
روه
نپـه
ته
فیـداكار،وه
تانائینسانی
ناوخۆ
،له
نیه
عمومی
ئیعتیباری
ڵكتدێـت،ئـه وی
كـه بـه
،ئـه وی
كـه
ماشـامه
،خزموئاشناته
مێنه روادامه
،له
وه
ره
ریفوردبه
،زه
بگێڕه
به
، ڕه
علوموموجه
تۆمه
الی یمهتی
،ئه ویق
یههه
ویهی
عیلموسه
ئیعتیمادتبه
كا،ئه وی
ردتئه
ده
رمانی
ده
ڵبژێره
، هـه
وه
،ئـه
كه
ره
تۆداموشته
گهڵ الكهتی له
توفه
عاده
،سه
ئه وێی
ماتی
یاتومه
حه ئه وی
حاسلی
وه
دوره
لـه
ربـداوخـۆی
به ئاگرتتێ
.نم)كه
سته به
(مه
سته
كێكببه
یه ،پشتبه
بكه داوالێ
پرۆغرامی
سه
یرتبكاتئیتر:
ط
بالغاستباتومیگویم شر
منانچه
.)1928
مارتی
ی
1
،
114
(ژیان،ژ
مالل"
ازسخنمپندگیروخواهی
توخواهی
82
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
هه
مو "بۆزانینی
بعوسبـه
مـه
بـه
ئینتیخاببكـرێ
وه
ملیوایه
ئه
هالی
فئه
ره
ته
له
ی وه
گبۆئه
به مینزه كی
ئه
عالی
"مه
رموه.
زعفه
وه
دیی
لغرافنامزه
ته
وه
هاتوه ندیه
فه
ئه
دنوری
حمه
ئه
له
لغرافێككه
"ته
ندانی
ژیان تمه
میه
"بۆحه
كـرابـودیسـان
قسـه
وه مه
ره
موحته
واتی
ڕیفوزه
سه موته
عادهتی
سه
گهڵ
له
خۆیا
قتی
وه
كوله
"وه
دنـوری"
حمـه
ركوكئه
.كـه
ئمولـه
مه
ئێمه
له
ئیده
م.فا
كه
نائه
مه
ته
وه
زیه
ركه
مه
حكومهتی
ی
واسیته
رشیحمبه
ته
.)1928
مایسی
ی 11
،
113
(ژیان،ژ
خیبی ئه وهلی
مونته
كردنی
.دیاری
9
.
9
دیـاری
وانـه
ئه
ناوی
تالیستی
ره .سه
ندقۆناغێكدارۆیشتوه
چه ڵكوبه
،به
بوه
خۆنه
ڵبژاردنراسته
هه
تمـافی
.ئـافره
بوه
نگدانیاننـه
ده مویانمافی
واڵتهه
دانیشتوانی
.چونكه
بوه
دانیانهه
نگ ده
مافی
كه
كراوه
مڵـكومـاڵێكی
كـه ی
وانـه
دائه
نـاوپیـاوانیش
لـه
پیـاوانبـوه .
نیاهـی
تـه
بـه
افـه
مم
،ئـه
بوه
نه
نگدانی
ده
وهلی
. ئه
خیبی
مونته
وتراوه
مانه
.به
زیاترباجیانداوه
دیاریكراو
یه كی
رده
چه
له
وسااڵنه
بوه
دیاریكراویانهه
ڵبژاردنی
هـه
مـافی
وهلی
ئـه
خیبی
.مونتـه
بوه
نگـدانیاننـه
ده مـافی
بوه
موڵـكوماڵیـاننـه
هاوواڵتیانێككه
یـانوتـراوه
داكـهپێ
ۆیـان
خ
ی كـه
كه
ڕه
گه
لـه
بوه
سێكیهه
ندكه
چه
ڵبژاردنی
هه
ڵكومافی
،به
بوه
نه
بعوسی
مه
بوه .
هه
كانی
بعوسه
مه
ڵبژاردنی
هه
مافی
سانه وی
خیبی
.مونته
سانه وی
خیبی
مونته
"ئیعالن
ئاله كی
مهدی
شێخمحه
وتی
مزگه
رگای
ده
گۆیژه
وڕه
حمانئاغا ئه
ئاغای
مه
حه
ی
پێشچایخانه
ندی
ڵكه
مه
مه
والنا قای
خانه
رگای
ده
رگه
زێن ده
گه
وره وتی
مزگه
رگای
ده
ئاسكان
كانی
مه
الحامید وتی
مزگه
رگای
ده
رشه
قام سه
شوی
مه
قای
خانه
رگای
ده
چوارباغ
داغی
ره
قه
ی
نشته
كه
جوله
كان
،بـهو
رگیـراوه
وه
وه
یـه
موختار
یئـهتی
هه لـه
،كه
سلێمانی
شاری
كانی
له
محه
وهلی
ئه
خیبی
مونته
فته ری
ده
ئیسمیانلـه
و كه ی
وانه
.ئه
علیقكراوه
داته
928
شوباتی
ی 21
رۆژی
له
نوسراوه
وه
ره
سه
له
كه ی
جێگایانه
سـجیلكـراون،حاسـلی
داته
ره
فته
وده
وله
یاننیه
رهئی
حهقی
كه
ی
وانه
یائه
وه
كراوه
سجیلنه
داته
رانه
فته
ده
نبـه
تبكـه
عـه
تواننموراجه
وترۆژئه
تاحه
هه وه
علیقه
ته
تاریخی
له
یه
ئیعتیرازێكیانهه
كه ی
خسانه
وشه
ئه
.بـۆئاگـاداری
نـاكرێ
ئیعتیرازقبـوڵ
ته مموده
ئه
دوای
نله
رمیانبكه
یانده
كه وئیعتیرازه
فتیشیه
ته یئهتی
هه
.)1928
شوباتی
ی
23
،
113
(ژیان،ژ
فتیشیه"
یئهتیته
ئیعالنكرا.هه
84
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
سانه وی
خیبی
مونته
ڵبژاردنی
.هه
9
.
9
داخلی
واڵی
"هه
"ئینتیخابات
سـلێمانی
و ی ئینتیخابیـه
ی شـوعبه
یئهتی
كانهه
له
وه ئه
خیبه
مونته
فته ری
ده
واوبونی
ته
بهتی
موناسه
"به
كانی
ناوشار. سانیه
خیبه
مونته
ئینتیخابی
تكرابه
س ،ده
وه
قانونیه
میعادی
دیـه
له
به
ئیسـی
ره ندی
فه
حمودئه
حمانئاغاو،مه
بدوڕه
عه ئاغای
مه
نابان:حه
،جه
ندی
ڵكه
مه
ڕه كی
گه
"له
حاجی
قادرو، حمهدی
و،میرزائه
ئیبراهیمئاغاو،میرزاتۆفیققه
زازو، اجی
فاپاشاو،ح
مسته
نابان:حاجی
،جه
گۆیژه
ڕه كی
گه
"له
ندی
و، فه
جیدئه
ئاغاو،مه
ندیو،غال
فه
المحێدینئه
مه
نابان:حاجی
زێن،جه
رگه
ده
ڕه كی
گه
"له
نـدی
فه
دئه
مـه
سـولئاغـاو،شـێخمحه
ره
حـاجی
ندی
فه
جیدئه
نابان:مه
ئاسكان،جه
كانی
ڕه كی
گه
"له
دفوئادبه
گو، مه محه
ریمبه گی
گواڵنی
و،كه
الخالیدو،مسته
فائاغاو، مه
نابان:حاجی
قام،جه
رشه
سه
"له
ندی
و، فه
ئه
حوی
مه
كوڕی
ندی
فه
الخالیدئه
:مه
نابی
چوارباغ،جه
"له
شی.
:ساڵحبنه
نابی
كان،جه
جوله
"له
ئینتیخابكراون.
سانیهتی
خیبی
مونته
ئینتیخاباتابه
ی تیجه
نه
"له
كرێ
". رزئـه
وانیشعـه
دائـه
تیجـه
نه
لیـوایشلـه
ربوتی
مـه
كانی
ناحیه
ئینتیخابی
به
ستكراوه
ده "وه
.)1928
نیسانی
ی
12
،
119
(ژیان،ژ
"ئینتیخابات
یئـهتی
هه
عزایانی
ئـه
زارهتی
نـه
ناوشـارلـه
كانی سـانیه
خیبـه
مونته
ئینتیخابـاتی
واوبونی
تـه
دوای
"له
یتیجـه
نه لـه
.وه
سـلێمانی
ربوتی
مـه
كانی
ناحیـه
سـانی
خیبی مونتـه
ئینتیخابـاتی
ستكرابـه
داده
فتیشیه
ته
ئینتیخاباتا:
حسـ
یلدار ،ته
نـدی
فه
ئمورمالقـادرئه
فور،مه
غه
ندی
فه
شیدئه
نابان:مودیرره
رۆدا،جه
تانجه
ی
ناحیه
"له
نـدی
فه
شـیدئه
ره مـه
ئاغا،حه
مـه
حه
،حـاجی
نـدی
فه
ئه
سـتی
شیدمه
،ره
ندی
فه
ئه
بدواڵناجی
،عه
ندی
فه
قئه
فایه
دبازیانی
و، حمهتار،ئه
ئیبراهیمئاغا،شێخقادری
عه حاجی
تبـه
گ گ،عیـزه
عیدبـه
گسه
دبه
حمه
گ،ئه
مه
دفوئادبه نابان:مودیرمحه
رچناردا،جه
سه
ی
ناحیه
"له
حمه
دو، فورئه
عوسمانپاشا،غه
تیمـار،كوێخـانـه
جمزۆراب، عیدی
ران،شێخسه
عفه
جه
عیدئاغای
نابان:سه
داغدا،جه
ره
قه
ی
ناحیه
"له
شێخباباعهلی
و، ندی فه
ئه
گ،شێخنوری
واسیفبه
خری بدولقادر،فه
معه
رۆسته
اللسـائی
،جه
مه
حه
مینكاكه
ئه
،حاجی
ندی
فه
نابان:مودیرشێخیوسفئه
دا،جه
جنوبی
ی
سورداش
"له
حمه
دو، ئه
..،حاجی
ندیكات
فه
بدواڵئه
گ،عه
ره
سولبه حاجی
دبه گی
مه
ق،..محه
،تۆفیقفایه
ندی
فه
ئه
گ،حـه
كیم دسـاڵحبـه
مـه
ریم،محه
كه
حاجی
ی ند
فه
دئه
مه
محه
نابان:حاجی
دا،جه
شیمالی
سورداشی
"له
حمه
دو، زیزكوێخائه
ج،عه
ره
فه
حاجی
د،شـێخحسـێنسـه
ید مـه
شێخمحه
زای
بابان،شێخره
به گی
زمی
نابان:عه
سرۆچكدا،جه
ی ناحیه
"له
شێخعهلی
و، حمودی
،شێخمه
شێخعهلی
بدولی
د،شێخعه
حمه
ئه
موهه
ندیس. ندی
فه
دئاغا،میرزامارفو،قادرئه
مه
محه
نابان:مودیرفهقێ
بازیاندا،جه
ی
ناحیه
"له
.)1928
مایسی
ی
11
،
113
(ژیان،ژ
ئینتیخابكراون ".
سانی
خیبی
مونته
به
وه
هالیه
فئه
ره
ته
"له
85
گوڵچنین
مرێگاوه
ده
به
دیـاری
خـۆی
كـه
ربچێنـێ
ده
ئیبانـه
ونا
ربكاتو،ئـه
ڵبژاردنمسۆگه
هه
نجامی
ئه
ی
وه
تبۆئه
حكومه
حكومه
ت كانی
ئامۆژگاریه
گوێڕایهڵی
ڵببژێردرێنكه
هه
وانه
له
سانه وی
خیبی
مونته
داوه
وڵی
هه
میشه
كردون،هه
،لـه
سـلێمانی
كانی زاوناحیـه
قه
كانی
ویه
سانه
خیبه
مونته
زۆری
یه كی
ژماره
كه وێ
رئه
داده
مناوانه
بون.وه
كوله
تن .
حكومه
كانی
خۆره
ڵكوموچه
نین،به
كه
ناوچه
دانیشتوانی
بعوسه
كان ڵبژاردنی مه
.هه
4
.
9
"ئینتیخاب
فسـی
نه
لـه
28
ی
5
ی 9
رۆژی
سلێمانی
لیوای
كانی
سانیه
خیبه
مونته
ئینتیخابی
واوبونی
ته
دوای
"له
ئه
مین عالی
نابان:مه
جه
تیجه
بعوسان.نه
مه
ئینتیخابی
ستكرابه
داده
قه
مولحه
زای
قه
ركه زی
مومه
هه
شاروله
ریه
تیانئیحـراز كسـه
گ،ئه
مه
دساڵحبه ئاغاو،محه
عهلی حاجی
به گی
بری
گو،سه
یفواڵبه
گو،سه
به زه كی
كه
ین. تیانئه
توخدمه
قیه
فه
موه
نای
مه
ككاته
بعوس.خوالێ
یانموباره مه كردوبونبه
نـدی
فه
عیدئه
زاده
و،سـه عقوبی
یـه
ندی
فه
فائه
نابان:مسته
ركوكدا،جه
كه لیوای
ئینتیخاباتی
ی
تیجه
نه
"له
بع
وس. مه
تیانئیحرازكردوبونبه
ریه
كسه
گ،ئه
تاحبه
فه
دبه گی
مه
قیردارو،محه
عهلی
و،حاجی
كفری
هلی
ئه
وانـدزی،
ره
بابـان،ئیسـماعیلبـه گی
مالبـه گی
نابان:جه
ولێردا،جه
هه
لیوای
ئینتیخاباتی
ی تیجه
نه
"له
تبـونبـه
ریه
كسـه
ئه ،بـه
مـوفتی
نـدی
فه
بـدواڵئه
،عه
یـده ری
حه
،داودبه گی
ندی
فه
رئه
سغه
ئه
عروفعهلی
مه
مه
بعوس.
ین".
كـه
كیـرامئه
قـارئینی
رزی
خۆمـانعـه
ی
عه
نموتاله
له
سه
داموفه
ئاتی
یفته
هه
له
وه مخسوسه
له
"وه
.)1928
مایسی
ی 17
،
114
(ژیان،ژ
.ئیجتیماعی مه
جلیس 5
.
9
داخلی
واڵی
"هه
دوای
،لـه
كـردوه
بعوسانئیجتیمـاعی
مه جلیسی
نمه
نته
موته
یه كی
راسیمه
به 28
/5 /19
ی
مه
شه
"رۆژی
بعوسـه
كانئیفـا مه
حلیفیـه
ته ی
لـه
كمعامه
ك
یه م،یه
زه
موعه
لیكی
مه
اللهتی
جه
ی
ئیفتیتاحیه
نوتقی
ی
وه
خوێندنه
زیـری
ئـاراوه
ریهتی
كسـه
ئه
بـه
تیجه
عینكردننه
ئیسته
ئینتیخاباتبۆره
به ستكراوه
پاشاده
وله
كراوه
ره
ئیس نائیبی
گبه
به
یده ری
ولێرداودحه
هه
بعوسی
ئیسومه
ره ساببه
قه زیزبه گی
دولعه
عهب
عالی
مه
داخلیه
.)1928
مایسی
ی 24
،115
(ژیان،ژ
ئینتیخابكراون ".
كانی
ژیان ڕوانیه
.چاوه
9
كانمانه مه
بعوسه مانبه
قه وی
والئومێدی
مه
"له
بووهـیچئومێـدێكی
نـه رازی
كانی
كیلـه
وه
تلـه
تمیلـه
ریه
كسـه
ئه ودابه
ی
پێش وره
ده
ئیجتیماعی
"له
زاكانی
كوردسـتاندا وقه
لویه
ئه
كاباخسوسله
موجێگایه
هه
له
مئینتیخابه
تئه
قه
كرد.فه
ئه
نه
تیانلێ
عالیه
فه
تیانئیحرازكردوبـونبـه
ریه كسه
كردنئه
ئه
ی
زو
تئاره
كه
میله ی
وانه
هات.ئه
ی تیجه
باشنه
تێكی سوره
به
قـه
ق موحه
.وه
یانه
مانپێ
قه وی
رن،ئومێدی
روه
نپه
ته
ب،عالم،فازیل،وه
ڕه مویانموجه
هه
ت.چونكه
میله كیلی
وه
عالی
وتـه
رهقی
بـۆتـه
ئیمكـاندا
ی جه
ره
ده
هێننوله
ئه
جێ
خۆیانبه
ی ودوعه
ی
مه زیفه
تلوبوه
لمه
به
سه
حه
زه
واتـێكن وعه
چنه
كه
علومببێ
نایانناسنبۆیانمه
یشكه
وانه
ئه
كۆشنو،بۆخاتری
ئه كهتێ
نه
ته
وه
میلهتی
قارئینی
كیرامكرا". رزیحالیانعه
ی رجومه
ته
وه
ژێره
له
كه یه
كه
یه
86
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
ی:
ژیننامه
رباسی
سه
ئینجادێته
به
گ. بری
گ،سه
یفواڵبه
گ،سه
دساڵحبه
مه
گ،محه
به
مینزه كی
:ئه
سلێمانی
كانی
سه
بعو
مه
،مـه
عروف یـده ری
حه
،داودبه گی
واندزی
ره
بابان،ئیسماعیلبه گی
مالبه گی
ولێر:جه
هه
كانی
بعوسه
مه
موفتی.
ندی
فه
بدواڵئه
عروفجیاوك)،عه
ر(مه
سغه
ئه
عهلی
ندی
فه
ئه
نـدی،
فه
عیدئه
،سـه
زاده
عقوبی
گیـه
فابـه
قیردار،مسـته
ندی
فه
ئه
عهلی
ركوك:حاجی
كه
كانی
بعوسه
مه
تاحبه
گ. فه
دبه گی
مه
محه
ندی
شـێخ فه
بدواڵئه
،شێخعه
ندی
فه
تواڵئه
یبه
گ،هه
موسڵ
:حازمبه مولحهقی
كانی
زاكورده
قه
بعوسی
مه
مه
د. نورمحه
دانوسیوێتی:
كه
وتاره
كۆتایی
له
ناعهتی
تقه
كیرامكرد،میله
قارئینی
رزیكانمانعه
تازه
ویسته
خۆشه
كیله
وه
حالی
ی رجومه
ته "ئینجاكه
بدائیسابهتی
ئینتیخا
حوسنی
وله
وه
ته
دۆزیوه
دیری
موقته
واتی
زه
یه
حازره
یوره
مده
بۆئه
كه یه
هه
ی
كامیله
یجـه
ره
ده
لـه
كـه
ته
میله
عالی
وتـه
رهقی
بـۆتـه
ئیترئـهبێ
ینكه
كه
ئه
مجارجاوئیستیرحامیانلێ
.ئه كردوه
.لـه
وتوه
نددواكـه
مانچه
كه نه
ته
تووه
یزاننكه
میله وانیشئه
ئه بیعی
رمونوته
هدبفه
وجه
ئیمكانداسه عی
رهقی
تـه
سـبابی
ئه نایعوگـهلێ
ت،سـه
راعـه
،زه
قلیـه
نه
سائیتی
ت،رێگا،وه
ت،سیحه
ریف،تیجاره
عا خسوسمه
وه
موخسوسـیاتێكمانه
هـه .لـه
مانـه
لمانئیتربه
مه ئه
گانه
یه
واقیسانه
منه
ئه
حرومین.بۆئیستیكمالی
مه وه
تره
ئینكیسـاری
تدوچاری
بهێننومیله
جێ خۆیانبه
ی ودوعه
اجیباتی
مه تیانهو
زیمه
ی
ریزه
سئولنو،فه
مانمه
ئه
ینشـه
وورۆژ كـه
.ئومێـدئه
یـه یه
وره
مده
ربـه
وهـه
یـه
مزاتانه
مانهه
ربه قه وی
ن.ئیترئومێدی
كه نه
یاڵ
خه
یزیفـه
نووه
تماننه
كـه رخدمـه
گه ئه
خواسته
.خوانه
وه
دراوسێكانمانه
ی رێزه
نه
نوبمانخه
مانبۆبكه
سه عی
وه
رئـه
بـه
.لـه
ئیوسببـێ
ژنۆمـه
وئه
سـته
خۆیاده
سه ری
تقوڕبكابه
میله
هێننئیترئهبێ
نه جێ
خۆیانبه
كه
ین. هدوكۆششیانئه
جه نئینتیزاری
دائیمه
،115
(ژیـان،ژ
روسـوریانكـات ".
كـه
ته
میله
قیانكاتوموقابیلبه
فه
موه
وه
ته
نیه
حوسنی
"خودابه
.)1928
مایسی
ی 24
كانكردوه:
بعوسه
مه
ی
ئاڕاسته
ی
یامه
مپه
ژیانئه
مه
كانمان ره
موحته
كیله
"بۆوه
میله
ت! كیالنی
وه
ی
"ئه
ودیعكراوه!
تێكیانته
میله
راتی
ده
موقه
كه
ی
وزاتانه
ی
ئه "ئه
كردوه!
یانقبوڵ
یاتیه
،حه
،موهیمه
سه
ده
موقه
زیفه
موه
ئه
كه
ی
وانه
ئه
ی
"ئه
سئولیانئه
كات! كیانمه
یه
قدیروخراپه
كیانته
یه
موچاكه
هه
تموقابیلبه
میله
ی
خسانه
وشه
ئه
ی
"ئه
رموقابیـلبـه
مانهـه
مهاواره
یه
وئه ئێوه
گهڵ
له
مان
مخیتابه
كان!ئه
كورده
مه
ره
موحته
كیله
وه
ی
"ئه
یه.
ئێوه
وحسـابێكی
كردبـێ
ئیشێكی
دائه وی
كه
كانی
وره
ده
ین.له
بكه
كه كانی
وره
ده
حسی
به
نامانه وێ
"ئێمه
ره
ممانبو. موحته
كیلی
وه
به گی
مینزه كی
ئه
عالی
رمه
،هه
خۆی
ی كه
ته
میله
به
دابێ
دهسو
موقـه
یـه كی
زیفه
چوه
كـه
وه
تـه
ولێكتـانداوه
زانیوتانـه
عمـومی
هیچبه
ئێوه
اڵمتوخودا :
"به
یری
؟غـه
چحاڵێكایـه
تانلـه
كه
نه
ته
بانازاننوه
جه
خۆتان؟عه
ستۆی
ئه
ته
وگرتوتانه
ودیعكراوه
یاتیتانته
حه
ت،ئیقتیصـادیاتداچه
نـد راعه ت،زه
نایع،تیجاره
ریف،صه
عا
مه
،له
رهقی
عیمرانوته
موئاسارێكی
هه
حقوق،له
87
گوڵچنین
مرێگاوه
ده
به
رهقی
بكـات، ،تـه
بـژی
ی
وه
نـازاننبـۆئـه
؟وه
مردنـه
حكومی
ندمـه
چه
وه
روابمێنێته
گه
رهه ئه
؟وه
حرومه
مه
یه؟
ئێوه
ربه
هه
،هیواوئومێدی
چنگكه وێ
حقوقی
پشـتیوانێكی
وه دواتانـه
كملیۆننفوسییینو،لـه
یه
تێكی
میله
ی
ده
ئینتیخابكر
بزاننكه
ئهبێ
"ئێوه
مڕۆلـه
ئـه
نكـه
علومبكـه
مـه
سـێكی
موكه
هـه
بزاننولـه
ئهبێ
.وه
یه
هه
ته
ممیله
كوئه
وه
قوهتی
موهیموبه
كوكوردئه
كات. وه
موهیمی
ی
عبێك
شه
مسیلی
ته
كه
یه
زۆرهه
ڵێكی
عیراقداكۆمه
بعوسانی
مه
جلیسی
مه
لحـهد
وقه
فه
وئـهبێ
وتوه
دواكـه
نـده
مه
تانئه
كه ته
زاننمیله
ئه
حاڵێكاكه
تانوله
یه موهیمه
زیفه
موه
"موقابیلبه
شه
بوسـات توته
نه
شریا به
وه
خاریجه
له
جلیسداونه
مه له
تاكوئێستانه
فهه
سه
لئه
عه
مه
چی
بۆبكرێت،كه
سهعی
تتاننه
كرد. میله
قاصیدی
مه له
یهكێ
ئمینی
نواندوته
تێكتاننه
وفهعالیه
نهدی
ئێوه
له
تێكی
سخدمه
كه
وه
ریـه
به
تبه
نوبزاننئیترمیله
كه
نه
لهقی
خراپته
شتێكی
مانبه
عروزاته
ممه
ینئه
كه
"ئیستیرحامئه
كه
شكنابات. سێكی
زیاتركه
ئێوه
كاتوله
ناهاوارئه
وله
تاوا ماوه
نه
ناوتانبباتو
سی ده
موقه
تبه
نمیله
بادائیمه نوه
داخۆتانروسوربكه
كه
ته
رمیله
زه
نه
له
"ئیترئهبێ
وه
بـۆ كزبانیـه
ئیتیفـاقویه
به
تعی
قه
به
مجاره
ئه
.ئهبێ
ئاڵتونبنوسرێ
فتی
ڕكه
زه
به
وه
فه
ره
شه
ئیسمتانبه
تبفه
رمون.
وهیمه تانسه عی
زڵومه
مه
ته
ممیله
ئه
ئیمكانبـۆئیكمـالی
ده ری
قه
كوبرابژینبه
عیراقوه
بوحكومهتی
ره عه
میلهتی
گهڵ
له
ی
وه
"بۆئه
بفه
رمون. مانهه وڵ
رهقی
ته
سبابی
ئه
ئمینی
واقیصاتمانوبۆته
نه
،بـۆ
مێنێ
نـه
گوتنی
سحهقی
وكه
والببڕێ
مالوئه
ئه ی
قسه
ی وه
ینبۆئه
كه
رجائه
وه
"ئیتردیسانه
مـه
جلیسدا قتێكله
مووه
ودواهه
له
مه،ئهبێ
تانببێ
عالی
وقیعێكی
كێكتانمه
ریه
داهه
كه
ته
رمیله
زه
نه
له
ی وه
ئه
.)1929
نیسانی
ی 4 ،
164
(ژیان،ژ
ببینن ".
ئێوه
عالیهتی
فه
بعوسه
كان .داواكاری مه
4
ی مه
عاریف باره
.ده
6
.
4
داویانـه
وه
عاریفـه
خسوسمه
له
كه كورده
كانی
مه
ره
موحته
بعوسه
مه
قریرێكی
ته
ی
رجومه
توته
"سوره
مه
عاریف: زارهتی
وه
به
مه
عاریف ی
لیله
جه
زارهتی
"بۆوه
لـهنـاو
وه
وئیقتیسـادیه
سیاسـیه
القاتی
خسـوسعـه
شیمالله
جیههتی
كه
علومه
مه
وه
تتانه
خامه
فه
"له
مومـه
وانیعێك هه ی
ئیزاله
الزمه
مه
رئه
به
،له
یه
هه
ی
وره
گه
تێكی
همیه
مانائه
یشتوه
كه پێگه
تازه
نجه
گه
ته
حكومه
ئیكمالبكرێ.
باتپێویسته
هلالئه
جه
كه
ی
وشتانه
ئه
،وه
وه
عاریفه
شری
مه خسوسنه
له
بكرێ
ی
جـه
ره
ده
ی
وه
بـۆئـه
الزمه
وتوه
ڕواوزۆردواكه
شیماالمه
عاریفزۆرسستئه ی نتیقه
مه
له
"چونكه
تری
عیراق. كانی
نتیقه
مه
به
وعێكمساویبێ
نه
به
بكرێ
نهتی
معاوه
نرێ
یه
بگه
تلوبه
مه
مانه
ن: ئه
دواخستوه
ی
یه
نتیقه
ممه
ئه
عاریفی
مه
كه
ی
بانه
به
وسه
"ئه
چه
نـد له
ته وعیباره
یه
نتیقه
ومه
ئه
ی
دریسیه
ته
لیسانی
كه
كوردی
كراوبه
رجومه
ته
كتێبانی
بونی
.نه
1
دره.
قینوبه
تاكوپێنجوینوخانه
هه
یه
زاخۆوه
له
تولوعورزی
موهیمكه
زایه كی
لیواوقه
یه
دا. نتیقه
ومه
لیمله
موعه
مێتی
.كه
2
عمیمی
وتـه
رهقی
ببكـاتوتـه
كتـه
كانومه
لیمـه
موعه
واوی
تـه
یه كی
به
ئیرشادوموراقه
ی وه
.بۆئه
3
یـه
نتیقه
ممه
بكـاتبـۆئـه
روسـیانپـێ
ده ته
دریسو
كپرۆغـرامتـه
ویه
كرێ
ریه
سه
عاریفبكاتوله
مه
عاریفنیه.
مه
مودیرێكی
88
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
ئـهو
واوكردنی
تـه
ی
واسیته
فیلوبه
كه به
كهببێ
نیه
سانه وی
مهلی
موكه
بێكی
كته
دامه
یه
نتیقه
ممه
.له
4
خوێندنوه
رگرن تله
زه
داله
له وێ
كه
ی
وه
بۆئه
و ،
داخوێندویانه
ئیبتیدائیه
كاتیبی
مه
كانله
به
له
ته
كه
ی
عیلمانه
وه.
یه
عالی
كاتیبی
مه
بتواننبچنه
وعێككه
نه كانبكرێتبه
به
له
ته
چاكفێری
وعیلمێكی
یه
بۆ واسیته
گانه
ویه
مه
لزه
ئه
وجودیهتی
مه
لیمینكه
دارولموعه
بێكی
كته
مه
له
حرومه
مه
یه
نتیقه
ممه
.ئه
5
دریسبكه
ن. ته كوردی
بتواننچاكبه
كه
یهنێ
بگه
دیرپێ
موقته
لیمی
موعه
ی
وه
ئه
حسیلی
ته
كانیانبۆئیكمالی
والده
ئه
ناتواننومومكینیاننابێ
یه
نتیقه
ومه
ئه
هالی
ئه
قیری
رفه
به
.له
6
حكومه
ت. ركه زی
بنێرنبۆمه
وعالی
سانه وی
ی
وه
نبـۆئـه
كانئیهتیمـامناكـه
ینـه
وه
به
ئه
كـه
وه
ئـه
بهبی
سـه
بـه
بـوه
كه
یه
ترهه
سبابی
ۆرئه
.ز
7
یـه
وه
ئه
بكـرێ
عیـهتی
به
ته
وه
عاریفه
شری
مه خسوسنه
له
الزمه
كه
ی
یه
ورێ
ب.ئه
كته
مه
كانیانبنێرنه
والده
ئه
كـه
ئیشـغالكـردوه
ی كـه
هالیه
ئه
وزیهنـی
یه هه
وه
عاریفه
له
خسوسمه ی یه
وسست
وئه
ی
ته
ونوقسانیه
ئه
كه
مانه
ن: ئه
،كه
الببرێ
نالزمه
عاریفناكه
مه ئیهتیمامبه
كانی
خهبــه
مونته
ره وه
ـالمومنــه
عـعزاكانیلــه
ئــه
ئلیف)كــه
وتــه
رجهمــه
ته
كی
(لیجنهیــه
ـكیلی
.تهشـ
1
ئـه
م كـه
ئیعتیقادمانوایـه
ن.وه
مه
بكه رجه
ئلیفوته
ته
عاریفكتێمه پرۆغرامی
موافیقی
،كه
كانبێ
كورده
ساریفێكی
مه مخسوسه
عاریفبۆئه
مه زارهتی
هێنن.وه
ئه جێ
به
واوی
ته
كانیانزۆرچاكوبه
ئیشه یه
لیجنه
كـه
زۆر یـه
ولیجنه
ئـه
شكیلكردنی
ته عزوربوله
حازردامه
حالی
عاریفله
مه زارهتی
روه
گه
وئه
ئهبێ
زۆری
مـوافیقی
ی سـانه
وكه
ئـه
بكـاتكـه
نئیعالنـی
سـمه ینره
كه رجائه
بزوبهیچنهبێ
زه ته
بۆالبردنی
پێویسته
یـه كی
ئیكرامیه
وه یانـه
كه ێبه
كت
تچـاكیی
نیسـبه نبـه
كه ئلیفئه
یاته
وه
مه
رجه
عاریفكتێبێكته
مه پرۆغرامی
خسـی
شه بوسـی
شه بۆته
ركبكرێ
ته یه
له
سئه
ممه
رئه
گه
و،ئه
مترنهبێ
كه روپیه
511
نله
له
قه
ئه
كه
درێتێ
ئه
زانن.وه
عاریفبـ
مـه دری
وقـه
بـێ رهقی ناویاناعیلمموتـه
له كه
كرێ
تێكائه
میله
له
مه
ئه
،چونكه
جواننابێ
ئه
م وه
خۆیه
له
سێك
ینهیچكه
ڕناكه
رك
بكاتباوه ته
خسی
شه
بوسی
شه بۆته
یه له
سئه
ممه
عاریفئه
رمه
گه
ئه
تیانابینێ.
روری وزه
مادی
ئینتیفاعێكی
بۆخۆی بكاتچونكه
ته
خدمه
عاریف
مـه
تـی
زاره
وه
الزمه
كانچنگبكه وێ
ویه
سانه
دیر،عالمبۆسینفه
موقته
لیمی
موعه
ی
وه
.بۆئه
2
لـه
یـه
دیر،عـالمهه
زۆرموقتـه
پیـاوی
كه
یه
ئیعتیقادمانهه
ئیهتیمامبكات،چونكه
وه معاشه
خسوسزیادی
له
وه.
عاریفه
نبه
مه ئینتیسابناكه
رمعاشكهمی
به تله
قه
مانافه
واڵته
كه
ئـهم
سـهتی
وه
لـه
ی
كـه
زه
ركه
رتێكمه
شه به
شكیلبكرێ
داته
یه
نتیقه
ممه
عاریفله
مه یه كی
دائیره
.الزمه
3
لـه
كـه
عینبكـرێ
بـۆتـه
وای مـودیرێكی
كانبكـاتوالزمـه
به كته
مومه
هه
ی
به
موراقه
بتوانێ
كه
دابێ
یه
نتیقه
مه
ئـه
م بـونی
.وه
تلوبـه
مه دێكی
حـه
بـه
یـهنێ
بگه
عاریفی
مـه
حالـهتی
دیربـێ
موقتـه
كـه
رچوبێ
ده
عالیه
داریسی
مه
زۆری
فێكی
سـره
مه
یه
مدائیره
ئه
شكیلكردنی
ته تله
تو،حكومه
عریفه
عیلمومه
شری
بۆنه
روریه
یشزه
یه دائیره
غـدادهـه
ولێرو به بـه
داوه
ركوكی
وكـه
سـلێمانی
لیـوای
ی
بـه
فتیشوموراقه
بۆتـه
كه تئێستاوه
نیسبه
به نابێ
وه
و عاریفـه
خسـوسمه
مله داهه
مه
موصل.له
به
...یداوه
قره
،عه
كوزاخۆ،دهۆك،عیمادیه
شیمالوه
كانی
قزیه
ئه
ئـه
میش یری
وغه
كنابێ
كویه
دریسیانوه
یكنینته
نتیقه
مه
تابیعی
چونكه
خراپه
وه
دریساته
خسوسته
مله
هه
حاسلنابێ.
كیانلێ
یه
نازاننهیچفائیده
كوردی نتیقانه
ئه
ممه تیشینومودیرینی
موفه
چونكه
یربیـه
ته
فولی
كـه
تلوبته
لمـه
به
سـه
حه
واكـه
تێكی
سوره
به
سانه وی
كاتیبی
مه
نزیمی
.ئیكمالوته
4
بـه
كانچونكـه
بـه
له
ته
كـه
وه
حزوره
ومـه
خسـوسئـه
مماله
كات.ئه
فعب
كانبكاتوئیحتیاجیاتیانده
به له
ته
زیـادكردنی
به
حزوره
ممه
ئه
چونكه
میشراستنیه
بیننئه
داموشكیالتئه
عالیه
كاتیبی
مه
ناخوێننله
رهبی
عه
كاناالئه
چێت. ویه
سانه
سینفه
له
رهبی
عه
رسی
ده
ی
دریسیه
ته
وقاتی
ئه
89
گوڵچنین
مرێگاوه
ده
به
چـاكبكـاتكـه
دیری
موقتـه
لیمی
موعـه
ئیحزاری
ی
وه
لیمینبۆئه
دارولموعه
بێكی
كته
مه
ی
وه
.كردنه
5
یه
نن. بگه
كانپێ
به
له
تلوبته
مه
وموافیقی
تازه
رئوسولی
سه
بتواننله
كاتیبی
كچان. مه
ی
وه
.كردنه
6
نزیمكـرائـه
و رزمانكـردتـه
عـه
كه
وعه
منه
به
یه
نتیقه
ممه
ئه
عاریفی
كانومه
به
كته
قتێكمه
روه
.هه
7
ببۆته
حسیل. كته
مه
كانیانبنێرنه
مناڵه
كه
وقیانئهبێ
كانشه
ینه
وه
به
ئه
قته
وه
مانبكـات
عروزاته
ممه
واوبه
كافی
وته ئیهتیمامێكی
ینكه
كه
عاریفئه
مه زارهتی
وه
ئینجائستیرحامله
بـه
ئـهبێ
وانیعێكبكـاتكـه
مومـه
هـه
ی
وئیزالـه
تعیـه
وقه
تلوبه
مه
مئیسالحاته
ستبكابه
ده وه
مساڵه
له
و
كه
ین. ئه
كوری
شه
ته
یشپێشه كی
وئێمه
یه
نتیقه
ممه
ئه
عاریفی
مه
رهقی
مته
ده
عه
بهبی
سه
یرانی
1928 حوزه
ی
1
غداد
به
سـلێمانی،
دساڵحنـائیبی
مه
ربیل،محه
ئه
نائیبی
واندزی
ربیل،ئیسماعیلره
ئه
ئیبی
عروفجیاووكنا
مه
مالبابـاننـائیبی
ربیل،جـه
ئـه
نائیبی
بدواڵموفتی
،عه
سلێمانی
نائیبی
بری
ركوك،سه
كه
دجافنائیبی
مه محه
یرانی
حـوزه
ی
21
،
118
(ژیـان،ژ
ركوك ".
كـه
عیدنـائیبی
دسـه
مـه
،محه
سـلێمانی
یفواڵنـائیبی
ربیل،سه
ئه
.)1928
دانوسیوێتی:
میادداشته
ژێرئه
ژیانله
زمو
وعــه
نین،ئــه
تبگهیــه
میلــه
كانمانلــه
رهمــه
موحته
بعوســه
مه ـداری
توئیقتیـ
عالیــه
فه
ی
وه
ـۆئــه
"بـ
قارئینی
كیرامكرا". رزی عه
كردویانه
وه مانه
كه
واڵته
عاریفی
خسوسمه
له
مه
كه
ته
مموده
به كه
ی
بوساته
شه
ته
نوسێ:
ئینجائه
مینزه كی
ئه
پاشستایشی
له
سـه عی
ئێسـتاوه
عالنلـه
دیروفـه
موموقتـه
تریشمانهـه
كانی بعوسه
مه
داچونكه
یه
وره
مده
له
بیعی
"ته
رۆژبه
رۆژ
وه
یانه
رانه
روه
تپه
میله
زمی
توعه
فه
عالیه بهبی
سه
ینئیتربه
كه دائومێدئه
كه
ته
میله
خۆیانپیشانی
بكـه
نو سـاعی
مه شـریكی
ته تبكـرێ
قیه فه
موه
تعی
قه
ینبۆخاتری
كه بڕۆینوئیستیرحامئه
رهقی وته
ره
به
تبفـه
رمون وهیمـه
سـاعی
مه زلی
بـه
كـه
ته
میله
موئامالێكی
هه هێنانی
جێ بۆبه
كتری
یه
ستی
ناوده
ستله
ده
نای
مـه
نته
پێكدێت.ئیتردائیمه
وه ساعیه
وحیدی
مه فكاروته
ئه كبونی
یه
موشتێكبه
داهه
سره
معه
له
چونكه
كه
ینخواتۆفیقیانبدات". یانئه
نه
سه
حه
ساعی
مه
توئینتیزاری
قیه فه
موه
.ویستنێكی مه
شروع 9
.
4
نـدێهه
یادداشـتی
شروع)،دهقی
مه (ویستنێكی
ناونیشانی
دابه
1929
نیسانی
ی 11
ی 166
لهژ
ی
لوتكــه
بـه
كـورد،ئهمــه
وهیی
نهتــه
مـافی
نـدێ
هه
تبــه
باره
سـه
وه
بـاڵوكردۆتــه
ـوردی كانیكـ
بعوسـه
مه لـه
قـانونی،
بیـانوی
ستوربـه
كوردیانپشتئه
گهلی كانی
ته
خواس
كهمی
داالیهنی
.لێره
نرێ
كانیاندائه
یه
چاالكی
كـردوه،
عیـراقوبریتـانی
ستانی
ده كاربه
و،داوایانله
كردوه
...دیاری
ردهییروه
،په
،ئابوری
رایهتی
به
ڕێوه
به
بكه
ن: ی جێ عیراقوكوردجێبه
بۆقازانجی
ێتی:
دانوسیو
كه
یادداشته
پێشه كی
ژیانله
موصـالبـه
والیـهتی
حـهلی
ملـه
تولئومـه
عیصـبه
عالی
یئهتی
هه
كه
ی
وئیمتیازه
تبیقی
ئه ته
لهبی
"بۆته
كوردسـتاناتـه
تبیق موموحیتی
هه له
واوی
ته
به
مئیمتیازه
محقوقه
وئه ئه
ی
وه
وبۆئه
خشیوه
كانیانبه
كورده
رای
لوزه
ره
ئیسـه قدیمی
قریرێكته
ته وه
كانه
كورده
مه
ره
موحته
بعوسه
فمه
ره
ته
داله
ممانگه
ئه
ی
4له
بكرێ
یشی
تێكی
ببنصوره
حاڵی
یه
له
سئه
ممه
كانله
موكورده
هه
ی
وه
،بۆئه
كراوه
سامی
ندوبی
مه
خامهتی
عیراقوفه
ننێردراوه.
ژیا
ی خانه
دابۆئیداره
ته
زه
غه
له
رجی
بۆده
91
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
بـه
بیانكـردوه
لـه كانمانته
ته قیمه
به
ویسته
خۆشه
مه
ره
موحته
كیله
وه
كه
ی
یه
به
وموتاله
ئه
"واصورهتی
كـه
ی
تـه
عالیه
مفه
ربـه
رامبـه
یشبه
كـه
ته
میله
سروریهتی
حسیاتومه
ی جه
ره
ده
شركرا.وه
نه كراوی
رجومه
ته
بــه
مانكردویانــه
تهكــه
واڵتومیله
ی
وه
رزبونــه
ـوقوبــۆبه
حقـ
ی
زه
ـۆمحافــه
كانمانبـ
خۆشهویســته
كیلــه
وه
كرێ
". رزئه
عه
صهلی
موفه
وه:
ته
نوسیوه
ی
كه
یادداشته
ئینجادهقی
رای
عیراق لوزه
ره
ئیسه خامهتی
"فه
سامی
عیراق ندوبی
مه
خامهتی
بۆفه
تێكی
"صوره
كـه
یانا قریره
ته
بـو،لـه
موسـڵ
ی
له
سـئه
مه
حـهلی
ریكی
مخـه
تولئومـه
عیسـبه
ی
لیجنـه
داكه
قته
ووه
"له
میلهتی
كورد. به
ئیداری
ئیمتیازاتی
عزێ
به
یانكردبوبۆدانی
وسیه
ته
خشـیبه نپـێ
كامیلیـا
تێكی
توحوڕیـه
الحیه
سالیحیانسه
مه
ئمینی
وبۆته
وه
یانه
خسوسئیداره
"له
رمونحه
سـیر ،هـه
تبیقبكـرێ
كوردسـتاناتـه
عمـومی
الزمبـولـه
كـه
مئیمتیازاته
سه
فئه لئه
عه
اڵممه
بون،به
حـازرگیـراوه،
حـالی وه
مئیمتیازه
تبیقی
ئه خسوسته
له
ی
یه
مرێ
ولێروئه
وهه
سلێمانی
رلیوای
سه
ته
كراوه
خشێ.
كاننابه
كورده
به
سه ریبێ
تیانله
غبه
ره
باش،كه
یه كی
وئیداره
ئیقتیسادی
عیلمی ،
یه كی
فائیده
وحكومـه
تزۆر گیـراوه
مئیمتیـازه
ئـه
تبیقی
ئێستابـۆتـه
كه ی
یه
مرێ
وئه
مئوسوله
ئه
علومه
مه
"وه
كورده
كان. بۆ
نابێ
باشیشی
یه كی
فائیده
تیجه
،نه
كێشێ
تیائه
سعوباتی
زیاترموالئیمبێ
بۆ كه
وواسیعتربكرێ
عمومی
شكیالتێكی
ته
مئیمتیازه
تبیقی
ئه بۆته
الزمه
واته
"كه
وه.
بێته
تسوكئه
حكومه
رشانی
سه
یشله
قورسه
مباره
بیعی
ئه ته
به
قته
ووه
كان،ئه
كورده
حقوقی
لـه
جه
عه
نو،بـه
خوارومـانبكـه
كانی
تالیبـه
مه
ماشـای
ینته
كـه
یرحامئه
ئیست
وه
یه
میمی
سه
لبێكی
قه
"به
یه.
موسیبه
تلوبه
مه
شكیالته
مته
نبۆئه
تبده
الحیه
سولوسه
وه
ته
9و
ناحیـه
24
لـه
تـه
داعیباره
حـازره
ی
زعیهتی
وه
له
موسڵ
لیوای
كه
نیه
خفی
مه
وه
تتانه
خامه
فه
.له
1
فسـی
ر،سـنجارونه
عفـه
له
،زاخـۆ،دهـۆك،ته
مادیـه
،زێبار،عه
ن:شێخان،عه
قره مانه
یشئه
زایانه
مقه
زاوئه
قه
ت،تـاریخوعاده
تیـان لوغه
موافیقی
زایانه
مقه
ئه
هالی
روئه
عه
شایه ریهتی
كسه
ربڵێینئه
گه
ئه
.وه
موسڵ
زای
قه
تلـه
م جنسـیه
ساسـێكی
رئه
سه
مله
تولئومه
عیسبه
ی لیجنه
كه
ی
یه
ریته
وخه
،ئه
ناڵێینو
تازه
كوردنشتێكی
ئه
كات. مه
ئه
ئاشكرائیسپاتوئیزاحی
وبه رچاومانه
به له
كردوه
سمی
ره
وه
خسوسه
نتیقـه
ممه
نـاوئـه
نلـه
دائیمـه
كـه موسڵ
لیوای
ی
ڕیف
سه
موته
بۆ
ته
حمه
نزۆرزه
مه
یشجده ئه
یری
"غه
كـه
بـۆ تـه
حمه
یشزۆرزه
هالی بۆئـه
وه
و،دیسانه
كهبێ هالیه
ئه
حوالی
موئه
هه
وئاگاهداری
دابگه ڕێ
واسیعه
كـوردی
زیـاتر زبانی
له
كه ی
وه
رئه
به
وله
دوری
ررێ
به
لیواو،له
ركه زی
مه
نبێنه
حكومه
تیاندائیمه ئیشی
كـه
ین ئیقتیـراحئه
وه رئـه
بـه
،لـه
یشیانموساعیدنیه
مالیه
زعیهتی
وه
كه
ی
وه
رئه
به
نازاننو،له
كه نێكی
لیسا
قره،
عـه
زای
و،قـه
دهـۆكنـاوببـرێ
لیـوای وبه
دهۆكبێ
ی كه
زه
ركه
مه
نكه
بكه
كوردی
لیوایه كی
شكیلی
ته
ئێسـتای
لیواكانی
شكیالتی
ته ی
شبهپێ
ملیوایه
ئه
شكیالتی
بنوته
ملیوایه
ئه
ی
،زاخۆ،مولحهق
مادیه
زێبار،عه
كوردی.
به
یانببێ
سمیه
ره
التی
و،معامه
شیمالبێ
عاریفژیـن
رمه
وهه
عاریفه
تێكهه
رمه میله
ومقیاسی
نه
موازه
كه
نیه
خفی
مه وه
تتانه
خامه
فه
له
.وه
2
حكومی
مـه
نـهبێ
عاریفی
مـه
رمیلـهتێ
گه
ئه
مه
ئه
كسی
عه
كات.وه
ئمینئه
تێكته
میله
توئیستیقبالی
عاده وسه
گـهڵ
لـه
ینو
كانبكـه
لیـواكوردیـه
عاریفی
مـه
زعیـهتی
وه
ماشـای
ته مونسیفانه
ربه
گه
و،ئه
ته
مردنوزیله
ینتیقـه
مه
عاریفی
مـه
كـه
كـه وێ
ئه
چاومـانپـێ
سـیفانه
ینموته
ئه بكـه
ی سه
اموقایه
كهد
كانی
نتیقه
مه
عاریفی
مه
ی
وتنــه
مدواكه
زانینئــه
وائــه
كات.وه
ـیرئــه
ئهسـ
ـانموته
ئینسـ
وتوهكــه
كدواكــه
جهیــه
ره
ده
ـتانبــه
كوردسـ
91
گوڵچنین
مرێگاوه
ده
به
هیچئیهتیمـامناكـاتبـۆئیكمـالی
غدادكه
به
له
یه عموم
مودیریهتی
ربوتی
مه
كه
یه
وه
رئه
به
رله
عاریفیشهه
مه
به
كه
یه
هه
تری
سبابێكی
میشئه
ئه یری
غه
كات.وه
ئه
رهقی
ته
یپێ
ته
كه
مله
ممه
ئه
عاریفی
مه
كه
ی
وواسیتانه
ئه
وئیهتیمـامناكرێـتبـه
كرێت
رفئـه
كوردسـتانسـه
سـاریفی
بـۆمه
زۆركهمی
میقدارێكی
وه
ده
سه
نیسبهتی
ئلیفی
كتێبان. وته
رجومه
ته
عاریفتـه
عین مـه
تێكی
مودیریـه
ملیـواكوردانـه
ئه عاریفی
بۆمه
ینكه
كه
ئیقتیراحیشئه
وه
رئه
به
"له
دابێ.
ملیواكوردییانه
له
یه كێ
له
یشی
كه
زه
ركه
ومه
كوردێكبێ
ی
كه
مودیره
كه
بكرێ
مانـه
بـۆئه
.وه
ولێرودهۆكه
ركوك،هه
،كه
سلێمانی
بكرێتكه
كه چوارلیواكورده
ی
ئیداره
وحی دی
"ته
بـۆئـه
م كیفایـهتی
ئیقتیداری
كانكه
كورده
له
یانیه كێبێ
كه
ئیسه
ره
عامبكرێتكه
تێكی تیشیه
موفه
تشكیلی
عـهتی
لیواكانیشموراجه
ی ڕیف
سه
موته
بكاتو
ملیوایانه
ئه
ئیشوكاری
مو
هه
ی
به
موراقه
كه علومبێ
مه
یه
زیفه
وه
لیـواكورده
كانـا و،له
عیراقبێ
حكومهتی
ختی
پایته
ربوتی
ومه
بدرێتێ
واویشی
ته
تێكی
الحیه
نو،سه
بكه
پێ
لـه
ژێـر تێكی
یئـه
یشهه
دلیـه
،عه
سـیحیه
،ئیقتیسادیه ،
مالیه بۆئوموری
كانبكات.وه
ته زاره
مووه
هه
مسیلی
ته
بۆئیستیشاره.
ستابێ
ده
یوانـه
عیراقدا،ئه
وانینی
قه
وادله
مه
عزێ
به
عدیلی
بكاتبۆته
سه عی
ینكه
كه
تئه
حكومه
بله
له
.ته
4
تـه
تبیق موسـاعیدنیـه
ی كـه
هالیه
ئه
وقی
بۆحقـ
وه یه
نتیقه
ومه
ئه
جوغرافیای
زعیهتی
وه
زه ری
نه
به
زانرێ
ئه
كه
قه
رار حهقی
تاپۆبه
ی دائیره
تێككه
سوره
نبه
بكه
رازی
ئه
قانونی
وادی
مه
تبیقی
ینته
كه
وئیقتیراحئه
بكرێ
سـهیالتێكبـێ
كـهته ی
وه
بۆئه
مترنهبێ
كه
دوساڵ
له
تێككه
یانبۆبكاتبۆموده
رازی ئه
سجیلی
ته
بتوانێ
جانی.
مه
نبه
بوسبكه
شه كانیانته
رازیه
ئه
سجیلی
بۆته
شجیعیشیانبكاتكه
وته كه
هالیه
ئه
سالیحی
بۆمه
سـه رف
وه
خـواره
الی نیسـبهتی
موافیقی
یه
نتیقه
مه
ته
كه
مله
ممه
ئه
عمومی
ی
ینبودجه
كه
.ئیقتیراحئه
5
نزیلبكـرێ
تـه
ی
كرێ لـێ
خسـیسئـه
ته زیـه
ركه
مه
وائیری
بۆده
كه
ی
غه
بله
ومه
ئه
عمومی
ی میزانیه
.له
بكرێ
داته
قسـیم كـه
رلیواكـانی
سـه واریداتیان،بـه
ی یابهپێ
نفوس،وه
نیسبهتی
ن،یابه
تری
مساواته ی
كه
باقیه
تبگیرێ.
دیقه
رێكی
زه
نه
یشبه
عمومی
گومرگی
ی
له
سئه
مه
و،الزمه
بكرێ
تهـیچمانعێـك
حكومـه
ربـه
رامبـه
به
مانـه
هه
ئێمـه
ی چاكه
وحسیاته
ئه گهڵ
له
ئاب!
تمه
خامه
فه
ی
ئه
كه
نو،رجـا ته
حكومه
ئیسی
ره
تێككه
سیفه
ینبه
قدیمتانبكه
مانته
كه ته
میله
تالیبی
مه
وه
ئیحتیرامه
نابینینبه
وتـوروقی
رازی
ئـه
رهقی
توته
ندبۆزه
راعه چه
رمونكه
حقیقبفه
تته
دیقه
رێكی
زه
نه
به
تالیبه
ممه
ینئه
كه
ئه
یری
شـتێك غـه
كات.ئێمـه
زعیشـمانچـاكئـه
وسیعووه
مانته
ندئیداره
تبیقاچه
ته و،له
التمانچاكه
مواسه
یوسیاسـیه
مالیـه
زعیـهتی
تووه
ینكـه
بـۆحاڵـه ترناكه
بێكی
له
،ته
زۆرباشومومكینه
تبیقی ته
،كه
نهبێ
عیراقخراپبێت.
كه
ین. قدیمئه
مانته
فائیقه
عزیماتی
ته
وه
دیسانه
دسـاڵحنـائیبی
مـه
.نـم)،محه
ولێره
هـه
ویشنائیبی
ستئه
به
زا(مه
ولێر.جه
مالكه هه
ئیسماعیلنائیبی
كه
ركوك". دجافنائیبی
مه
.محه
موسڵ
.حازمنائیبی
سلێمانی
یفواڵنائیبی
.سه
سلێمانی
کتۆماربكرێ:
یه
ندتێبینی
چه
داپێویسته
میادداشته
ئه
راوێزی
په
له
میان ،
كه
یه
بهگ
نزه كی
می
:ئه
سلێمانی
كانی
بعوسه
مه
.له
نیه
پێوه
كانی
كورده
بعوسه
مومه
هه
ئیمزای
میادداشته
ئه
بـدواڵمـوفتی،
عروفجیاوكوعه
ومه
یده ری
ولێر:دادودحه
هه كانی
بعوسه
مه
ئاغا،له
عهلی
حاجی
بری وصه
توركومـانبـون)وسـه
عید مدوانـه
(ئـه
عقوبی
فایـه
قیـردارومسـته
عهلی ركوك:حاجی
كه كانی
بعوسه
مه له
92
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
د،ئیمزایـان
مـه
بـدواڵنـورمحه
وعه نـدی
فه
تواڵئه
یبه
بادینان:هه
كانی
بعوسه
مه
له
كفری) ،
بعوسی
(مه
ندی
فه
ئه
بـۆفایلـه
وه
ڕێتـه
ربگه
لێكۆڵـه
پێویسـته
مپرسـیاره
ئـه
ی
وه
اڵمدانه
؟بۆوه
كردوه
ئیمزایاننه
.بۆچی
كردوه
نه
عیراقوبریتانیا .
ی مه
رده
وسه
ئه
كانی
نهێنیه
میان ،
دوه
ودروسـتكردنی
موسـڵ
كانی
كوردنشینه
زاوناحیه
قه
كخستنی
ویه
وه
جیاكردنه
داداوای
میادداشته
له
رهێنراوه.
ده
یلێ
ناوچه
ندێ
اڵمهه
كراوه
،بهوه
دهۆك)ه
(لیوای
ناوی
به
تازه
لیوایه كی
میان ،
سێیه
زاوناحیـه
قـه لـه
تریشـیانكـردوه
لیوایـه كی
سـتكردنی
درو
كـوردداوای
كانی
داچاالكه
مه
رده
وسه
له
نـدهلی،
قین،مه
،خانـه
كـوكفـری
وه
ماره
غدادوعه
به
لیواكانی
بونله
شێ
به
عیراق،كه
جنوبی
كانی
كوردنشینه
وه:
كردۆته
ی
مباسه
عروفجیاوكئه
.مه
كراوه
داباسنه
میادداشته
اڵمله
به
عروفبه
گجیاوك مه
زرهتی
ولێرحه
هه
بعوسی
مه
"سوئالی
تـی
زاره
وه
ربـه
رامبـه
گجیـاوكبه
عروفبـه
ولێرمـه
هـه
رهمی
موحته
بعوسی
مه
خۆی
قتی
غداد:وه
"به
وه
و دهۆكـه
ناوی
كێكیانبه
ئیحداسبكایه
تازه دولیوای
تپێویسته
حكومه
كردبوكه
ئیقتیراحێكی
داخلیه
لـه
پرسیاری
وه
دیسانه
داوه رارێكی
تچقه
حكومه
بوه
علومنه
مه
وه
رئه
به
.له
وه
اڵنه
باجه
ناوی
تریانبه
ئه وی
.)1931
سانی
كانونی
ی
16
،
223
(ژیان،ژ
".كردوه
داخلیه
زارهتی
وه
میان ،
چواره
درێژایـی
بـه
ی
وگیروگرفتانه
بوزۆرله
وانه
له
كرایه
جێب
داجێبه
خۆی
كاتی
رله
گه
ئه
یانه
مداواكاری
ئه
ومانایه.
،نه
قه عیراقدارویانداوه
كوردوحكومهتی
وهیی ته
نه
ی
وه
نێوانبزوتنه
عیراقله
مێژوی
ودوای
واوی
ناتـه
ویشبـه
،ئـه
دهۆكدروستبكـرێ
كردلیوای
داقبوڵی
1969
عیراقله
حكومهتی
كهـه
ردروسـت اڵن،نـه
باجـه
كـرد.لیـوای
ته عری
ندێكی
رهێناو،هه
كوردنشینیلێ
ده ی زۆرجێگه
ی وه
ئه
بیانهێنایـه
ره
ركردوعه
ده كانیانلێ
موكورده
كران،هه
ته عری
واوی
ته
به
وناوچانه
ئه
ڵكوزۆری
كرا،به
نه
شوێنه
كانیان.
م
ـدێلــه
ههنـ
ـۆمی
ئۆتۆنـ
ی
ربنچینــه
ســه
ـوردالــه
وهییكـ
نهتــه
ـافی
ـانب ـهمـ
داننـ
دوای
1971
ـاڵی
سـ
ناوئۆتۆنـۆمدایـه
كخران، به یه كی
كه
یه
ولێرودهۆكله
وهه
لمێنرا.سلێمانی
سه وناچڵ
نیوه
به
یانه
داواكاری
شـریعی
ته جلیسـێكی
رهێنرا.مه
ده عیراقیلێ
وجنوبی
موسڵ
كانی
كوردنشینه
ناوچه
ركوكوزۆرله
اڵمكه
به
بو،چونكـه
نـه رازی
مكارانه
گشتی
به ئۆتۆنۆمدروستكرد.كوردبه
ی یانبۆناوچه
نفیزی
ته
جلیسێكی
ومه
لماندنی.
سه
كبه
كانیاندانانه
مافه
شێواندنی
یانبه
مانه
ئه
مینزه كی
كتهنی ئه
وڵییه
.هه
9
.
4
بۆتـه
نـدجـارێ
چه بـوه
سـلێمانی
بعوسـی
پێشـودامه
ورهی ده ولـه
یـه
وره
مده
كهله
مینزه كی
ئه
تایبـهتی
بـه
داوه .
كتهنی
یه
وڵی
هه
ندێ
داهه
وهیش
ئه
گهڵ
الت.له
شغالومواسه
عاریفوئه
مه زیریوه
دالـه
كـهم
یه
ورهی
ده
لـه
خـۆی
كانی
وڵـه
گاوبـان.هه
رێ وهی
وكردنـه
رده
روه
خوێنـدنوپـه
بۆكاروباری
یـهش
دادو وره
مده
.لـه
وه
ت)چاپوباڵوكردۆته
نیابه
بهی (محاسه
ناونیشانی
خۆدابه
ربه سه
یه كی
نامیلكه
ردوتـه
قریرو، هـه
.ژیـانپوختـهی
داداوه
جلیس
مه
درێژیله
یانات)ێكی
جلیسو(به
مه به
داوه
قریری
ته
وه:
باڵوكردۆته
كهی یاناته
به
دهقی
93
گوڵچنین
مرێگاوه
ده
به
دوته
قریر ی
خۆالسه
قـدیمی
ته
كـه
گـه
به
كـی
مینزه
ئـه
عالی
مـه
سـلێمانی
رهمی
موحتـه
بعوسی
مه قریری
دوته
یه كی
"خۆالسه
بـۆتـه
ئلیف عیلمی
یه كی
لیجنه
ی
شكیل
كوردستانو،ته
عاریفی
خسوس:مه
له
كردوه
بعوسانی
مه
عالی
جلیسی
مه
عینی
عاریفو،تـه
مـه
تێكی
مودیریـه
شـكیلی
و،بـۆئیحـداسوته
كـوردی
ی دریسـیه
ته كتێبانی
ی
رجومه
وته
كان .
كورده
ی
نتیقه
كوردبۆمه
تیشینی
موفه
وه
ل: ئه
قریری
ته
ی
"خۆالسه
.لـه
وجوده
تیـامـه
كـوردی
كتـهبی
مه
38
حـازر
داحـالی
ركوكوسـلێمانی
ولێر،كه
موصل،هه
لیوای
"له
مـه
جبورن وزوع،كـه
مـه
58
عاریفبـۆ
مـه ی
سـمی
ره رمینهـاجی
سـه
كانالـه
،سانه وی
كورده ئیبتیدائی
كاتیبی
مه
بـه
كان له
،ته
نیـه
كتێـ
،چونكـه
كـه
كانی
وزوعـه
.بـۆمه
یه هه
كوردی
رسێكیانكتێبی
نهابۆده
ن،ته
بكه
دریسی
ته
كانا،چونكـه
لیـه
وه
ئه
سـینفی
كـردنن.الكـینلـه
سـهعی حكومی
مـه
ونۆتانـه
رئـه
سه
جبورننۆتبگرنوله
مه
،لـه
ئیمكانیانایـه
خـاریجی
حیحبگـرنولـه
سـه نـۆتێكی
ناتواننبنوسن،مومكینیاننـابێ
واوی ته
كانبه
به له
ته
بـه
ر ن،لـه
تربكـه
عیه كی
،ناتواننسه
وه
نه
شوپڕبكه
كانیانره
ره
فته
ده
له
جه
عه
توبه
غه
ڵه به
یكه
وه
ئه
یری
غه
كـه
بانـه
له
مته
ناكاتئـه
.هیچویجدانێكقبوڵی
كرێ ئیشغالومانگوئه
حیحه
یرسه
غه
علوماتی
مه
زیهنیانبه
مه ئه
بكرێ.
هراوی
شوزه
ماغیانمشه
وه زیهنوده
حیحه
یرسه
غه
علوماتی
مه
كاننبه
كورده
ئیستیقبالی
ئومێدی
سـائیتی
وه ت،بـه
عریفـه
مه
یه كی
سـه
سه
موئه
ینبـه
بیكـه
وه تـه
كراونه
كـه
ی
بانـه
كته
ممه
جبورینئه
"مه
جێسـتبه
ده
ی
وه
مبۆئـه
كه
یستیرحامئه
مهئ
رئه
به
ین.له
جهیزیانبكه
نته
عنه
مه
نوه
ته
چاكماده
ی دریسیه
ته
ره
وه
منــه
كــورده
ـكیلولــه
)تهشـ
دائیمــی
كی
(لیجنهیــه
جهلــه
عه
ئلیف،بــه
وتــه
رجومــه
ته
نبــه
ـتبكــه
دهسـ
عینبكه
ن". بۆته
عزای
ئه
ئێره
كانی
دیره
موقته
دوه
م:قریری
ته
ی
"خۆالسه
فمودیریـهتی
ره تـه
وجودنقیسـمێكیانلـه
لێردامـه
ركوك،هـهو
،كـه
سـلێمانی
وای لیـ
له
كه ی
بانه
كته
ومه
"ئه
مـودیری
كـه
ی
مـه
رئه
بـه
كرێن.له
ئه
ئیداره
وه
غداده
به
ی
نتیقه
مه
فمودیریهتی
ره ته
موصلوقیسمێكیانله
ی نتیقه
مه
كانبكـه
نو، بـه كته
مه
ی
بـه
فتیشوموراقه
ناتواننته
بهملیسانه
نبێگانهن
ته
نازاننوعاده
كانكوردی
نتیقه ردومه
هه
ئوسـولی یانی
ره
جـه
رزی
تـه
ئیسـالحی
عـاجزنكـه
واوی تـه
نوبـه
ناگـه
كانتـێ
لیمـه
موعه
ی دریسیه
ته قودرهتی
له
مادیموتـه
تێكی
زاره
ونـه
بـه
موراقه
كانلـه
كوردیه
به كته
مه
چونكه
ته
زعیه
موه
رئه
به
ن.له
كانبكه
به كته
مه
ی
دریسیه
ته
ی نتیقـه
مه
ومودیریـهتی
مئـه
كـه
بئه
له
ته
وه
رئه
به
لیان.له
و
وتهكام
رهقی
مته
ده
عه
بهبی
سه
به
بوه
تیجه
حرومنونه
مه
سـلێمانی،
كاتیبی
ومـه
وه
رمونـه
بفه
ی
سوئیعـاده
ئیحـدا
لـه جه
عه
بوبه
هه
مخسوسه
وپێشبۆئه
مه له
ساڵ دوسێ
كه
عینبفه
رمون. بۆته
كوردی
نومودیرێكی
بكه
ته
ممودیریه
ئه بتی
ركوكوههولێرره
كه
یان
بـه
فتیشوموراقه
،بۆتـه
یه
موصلداهه
لیوای له
كه كوردیه
به كته
مه
16
ماندابۆ
زه ینی
عه
له
"وه
كه
علومه
قلێممه
ن.موحه
قه بكه
موصلی
ی نتیقه
مه
قادرۆی
یالوه
دیرئیستیخداموعه
موقته كوردی شینی
تی
موفه
ی
21
،118
ـان،ژ
(ژیـ
رمون".
رویجئهفــه
ـدمتــه
بوئومێـ
متهلــه
ـریئــه
زه هیـ
بێبــه
ـانئــه
عالیتـ
جلیســی
مه
.)1928
یرانی
حوزه
تێبینی:
131
و و
131
و
129
و
128
كـانی
ژماره
بعوسـاندالـه
مه
جلیسی
مه
له
مینزه كی
ئه
یاناتی
.به
1
وه.
ته
داباڵوكراوه
137
و
134
و
133
94
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
كالـه
ئـه
خـۆی
كانی
وڵـه
هه
باسـی
وه
ت)ه
نیابه
ی
به
(محاسه
ناوی
كدابه
نامیلكه
یه له
مینزه كی
.ئه
2
كه
مدا.یه
ی
وره
ده
جلیسژیاننوسیوێتی:
مه
ئیسی
ره
نائیبی
به
ڵبژێرراوه
هه
مینزه كی
ئه
كه
وه
یه
وبۆنه
به
كه
ین كانئه
بعوسه
مه
كوری
شه
"ته
دوای
رمو.لـه
فه
ئیجتیماعی
ئیعتیادی
تێكی
سوره
دابه
ممانگه
ئه
ی
1ئیبتیدای
بعوسانله
مه
جلیسی
"مه
ئـیسونـائیبی
ره ئینتیخـابی
سـتكـرابـه
جلیسده
مـه قـانونداخلـی
موافیقی
رش
عه
خیتابی
ی وه
خوێندنه
بـه
وه
سـابیقدیسـانه
ئیسـی
سـابره
گقه
زیزبـه
بدولعـه
عه
خامهتی
ئارافه
ریهتی
كسه
ئه
:به
تیجه
ئیس.نه
ره
ئیسئینتیخابكـران "....
(ژیـان،ژ ره ی
نائیب
به
مینزه كی
ئه
عالی
مه
سلێمانی
رهمی
موحته
ندوبی
ئیسومه
ره
)928
دوهمی
تشرینی
ی 19
،
138
زیز
بدولعـه
بعوسـان)عه
مه جلیسـی
مه عـالی
ئیسـی
(ره
شـریف)هێنـانی
)دا(ته
132 (ژ ژیانله
ردانی
سه
واڵی )داهه
138
(ژ
)و،له
سلێمانی
وتنی كه
توبۆچاوپێ
سیاحه
فكری ساب(سیرفبه
قه
بـۆستایشـی
رخانكـردوه
ته
)ی139
(ژ
روتاری
وسه
وه
باڵوكردۆته
یفواڵبه گی
مالبابانوسه
جه
ورهی
گـه
یـه كی
عائیله
نولـه
نـه
ته
موه
ئـه
بـاغی
یشـتوی
پێگه
ونیهالێكی
نه
چونكه
مدوسیماعالیه
(ئه
رئـه
م زه
نه
یانله
فائیقه
ماتی
ده
یانزۆرخه
خۆیش نوچونكه
مخاكه
ئه
ویستی
حقوقوخۆشه
ساحی
.)...
كردوه
داسیبقهتی
ته
میله
داواكاریه
كان ی
نگدانه وه
.ده
4
.
4
زیرانی
عیـراقو روه
سه
كورددایانبه
وهیی
ته
نه
مافی
یرباره
كانده
بعوسه
مه
له
ندێ
هه
ی
ویادداشته
ئه
وه:
ته
داوه
نگی
جیاوازده
جۆری
جیاوازدابه
ئاستی
،له
سامی
ندوبی
مه
الی
كورد
نوسیوه:
خۆی
ی
ملێدوانه
دائه
كه
یادداشته
پاینی
ژیانله
ومی
كورد! موقه
هه
ویستانی
خۆشه
ی
ت،ئه
میله
كیالنی
وه
ی
"ئه
وه
كـورده
میلـهتی
حقـوقی
ی
زه
محافـه
ی
نوقتـه
لـه
تانكه
كه
ته
قیمه
به
قریره
ته
كراوی
رجومه
ته
سورهتی
ده
رجكرا. وه
ره
سه
له
داوتانه
عالی
یان وتـه
رهقی
كـانوبـۆتـه
كورده
شـروعی
مه قێكی
حـه
بـۆئیحقـاقی
تێككه
توجدییه
عالیه
"فه
وه.
كورده
مومیلهتی
هه
دڵی
خسته
،سروروخۆشیه كی
رموه
ئیبرازتانفه
تالیبه
ممه
.بۆئه
یه
هه
ی
كوئێوه
وه
قیمهتی
وبه
عالی
كیلێكی
وه
كه
زانێ
ختیارئه
زۆربه
به
تخ ۆی
"میله
هه
موپشتیوانین. ویستوتانه
كه
ی
شروعه
مه
ن!
ربـژی
ین.هه
كه
كورتانئه
شه
ته
وه
كورده
میلهتی
ناوی
به
عمومی
وبه
وه
ژیانه
ناوی
به
خسوسی
"به
.)1929
نیسانی
ی 11
،
166
(ژیان،ژ
ژیان"
كۆمـهڵی
وسـكرتێری
سـلێمانی
وانی
شـاره
رۆكی
سه
پشتیوانی
لگرافی
داته
167
– 166
ژ
له
سـلێمانی
بـاڵو شایه ری
عه
رانی
ناسراو،سه
سایهتی
رۆشنبیر،بازرگان،كه
زۆرله
یه كی
وژماره
زانستی
وه.
كردۆته
تبیقی
تـه
خشـراوه
كـانبه
كورده
بـه
كـه
ی
مئیمتیـازه
(:ئه
ناونیشانی
دابه
167
ژ
روتاری
سه
ژیانله
)نوسیوێتی:
جبوریه
مه
95
گوڵچنین
مرێگاوه
ده
به
نیســانتاریخــاســورهتی
ی 11
.نــم)و
166ه
ژمــاره
ی كه
(راســته
167ژمــاره
ی رۆژنامــه
"لــه
عیسـبه
تول كه
ی
وئیمتیازه
تبیقی
ئه بۆته
شركردكه
نماننه
كا
ویسته
خۆشه
كیله
وه
قریرێكی
ته
كراوی
رجومه
ته
حكومه
تیاندابو. ،به
خشیوه
به
كانی
كورده
مبه
ئومه
كـه
مان ته
خۆمانومیله
حسیاتی
یه
شروعه
مه
به
له
مته
وموقابیلبه
قریره
مته
ربه
رامبه
به
مانه وێ
ئه
"ئێمه
رزبكه
ین. عه
كـوردوهـهمو
میلـهتی
كه نیه
خفی مه
وه
كانیه
سیاسیه
پیاوه
نله
عیراقوخسوسه
میلهتی
مو هه
"له
عیفهی
تـر زه
قوامی
ئه
كوسائیری
وه ژیان–
یائێرانائه
توركوه
ژێرئیدارهی
وانهی له
ئه
یه كی– پارچه
تاریخیـه
،زبـانو ناتی نعـه
عه
وه
یشدادیسـانه
مانه وزهاڵمله
بو،به
خۆیاننه
ربه
سه
یه كی
ندئیداره
رچه
هه
نابی
ویلسـنیان جـه
كانپرنسـیپی
وره گه
ته
موحكومه
هه قتێككه
اڵموه
كردبو،به
زه موعاداتیانمحافه
هه
عیفانـه
زه
ته
ومیله
رله
كسه
ئه
حه
وموساله
كه موتاره
دوای هاتوله
وره
گه
شه ڕی
تیجهی
نه كردوكه
قبوڵ
،فهله
سـتینوكوردسـتان... كوعیراق،سوریه
نوه
سهله
تریشیانمه
وانی وئه
یاندرایه
تامه
ئیستیقاللیهتی
سورهتی
نبه
كه
یدائه
تپه
تاقابیلیه
راردراهه
نهابۆخۆیانبژینقه
ته به
یانتوانی
بوونه
قابیلنه
چونكه
ئینتیداب
بژین.
واوی
ته ئیستیالكرد،حقوقی
ی مواڵته
وعیراقئه
خیمه فه
حكومهتی
قتێككه
وه نیه
خفی
مه وه
"دیسانه
شكیلكـرا،بـه
اڵم خۆیانبۆته
ربه سه
یه كی
دائیداره
خیمه
فه
حكومهتی
ی ژێرئیداره
وله
خشی
كانبه
كورده
به
و،لـه
بنیـه
ره رعـه
عیـراقهـه
علومبوكه
مه كرد،چونكه
خۆی ی سه
ده
موقه
حقوقی
عیراقداوای
قتێككه
وه
رهكه
و نافیعیانموشـته
رمه كسه
كانائه
گهڵ
كورده له
علومبو
مه
،چونكه
كردوه
كولی شه
ته
لیفه
موخته
ی قوام
ئه
مـه
علوم ی
ملـێ
تولئومـه
عیسبه
ی لیجنه
چونكه
موساڵ
والیهتی
حهلی وباخسوسله
كترین یه لزومی
الزمومه
نسـیبی
رفكـروته
سه نله
جبوره
،مه
كوردیه
نواڵتێكی
ته وعاده
كورده
ته موالیه
ئه ی
نه
كه
سه
كسه ری
ئه
بوكه
تێكی
ردوالحكومه
هه دكراوله
وحی
ته ته
مدومیله
ی
ئه مئیداره
تولئومه
عیسبه
راری قه
وبه
خیمه
فه
حكومهتی
بنوحقـوقی
سـیرنـه
ئه بـژینموته
وه كه
یه
ربه
تاكوسه
هه ته
مدومیله
ی
ئه وه
بۆئه
وجود.وه
عیراقهێنرایه
ن،بـهع زێ
بكـه
رهقی
تـه
وه
ونـاوه
وبـه
بـێ یانبـاقی
یـه
میلیه
ناتی
نعـه
ردوالعه
هـه ن.وه
كه غهس نه كتری
یه
اڵمچونكـه
رتگیـرا.بـه
شه به
مئیمتیازه
كوردستانبه
عیراقدائه ی الوه
عه
كانو،له
كورده
ئیمتیازیاندابه
كانی
تـرا واڵتـه
كسه ری
ئه
وله
كرێ
تبیقئه
كاناته
واڵته
كورده عزێ به
له
كهمی
قیسمێكی
مئیمتیازه
وساوه
ئه له
مئه
یویسـت لئومه
عیسبهتو
ی عادیله
ی
لیجنه
كه یه
مرابیته
ته
وئه مموحیبه
.ئه كراوه
تبیقنه
هیچیته
تعی قه
به
ئمیننه
كرا. ته واوی
ته
به
ڵكورۆژبه
ناكابه
رهقی
كته
نه
وه
روابمێنێته
له
هه سئه
رمه
گه
ئه
كوردزانی
میلهتی
چونكه
وه رئه
به
"له
رئاره
زو
له
سه تیجه
بكاتو،نه
خۆی
ی شروعه
مه
حقوقێكی
داوای
داكه
راری
قه
تعی
قه
ڕوابه
ودوائه رۆژبهره
محقوقه
یانكرد. ئه لهبی
تته
میله
كیالنی
وه
كه
ته
میله
ی
عمومیه
وخواهیشی
یه
له
سـئه
ممه
بـزاننئـه
عیراق!ئهبێ
كانی
سیاسیه
پیاوه
ی
كان،ئه
مه
ره
موحته
ره
روه
نپه
ته
وه
ی
"ئینجائه
كـورده
. میلـهتی
عمـومی
تعی
قـه
بێكی
لـه
كوته
ڵكوئاره
زویـه ،بـه
كانماننیـه
كیلـه
وه
خسوسـی
رفكرێكی
هه
لـهبی
ته
جبوره
ڵكوكـوردمـه
.بـه
بوه
یـدانـه
په
وه
تره
سبابێكی
ئه
ی
واسیته
به
یه
له
سئه
ممه
ینئه
كه
ئمینتانئه
ته
خۆی
بكات. شروعی
مه
حقوقێكی
غایه
ینی
ستبژین،كوردیشبۆعه
ربه
حوڕوسه
تانه وێ
وئه
خۆتانخۆشئه وێ
چۆنمیلیهتی
"ئێوه
له
دنیـادا مه
و،ئه
تریشبگرێ
تێكی
میله
تی
میلیه
ربوحورمهتی
روه
تپه
ئینسانماداممیله
داتو،الزمه
ئه هه وڵ
بیعیه.
ته
قانونێكی
96
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
بـهدی
ئه
تێكی
موحیبه
كه
یه
وه
ربۆئه
كانهه
كورده
به
دراوه
كه
مئیمتیازه
ئهبێ
بزاننئه وه
دیسانه
"وه
رهقی
ردوالته
هه
به
به
مسه
وجودو،به
بێته
ره كیلێ
موشته
نافیعێكی
مه كه
یه
وه
ربۆئه
ئمینبكاتوهه
ینته
به
میشزیاتروله
تاله
نوحه
بكه
تبیقی
نته
رفیه
حه
خشراوه
یانبه
كهپێ
ی
مئیمتیازه
ئهبێ
ئه وه
رئه
به
ن.له
بكه
ركورده
كـاندوا كهـه
نه وه
روابمێنێته
گه
رهه ئیالئه
ن،وه
بكه
یانسه عی
عالی
وته
رهقی
بۆته
وه
پێشخۆتانه
هه
ردوال. وتنی
دواكه
بهبی
سه
به
ڵكوئهبێ
خات،به
ئه
بـۆئـهم
،ئهبێ
ئمینبكرێ
ته
ته
ممیله
ئه
عمومی
زوی
ئاره
ی
وه
كانمان،بۆئه
كیله
ین،وه
كه "ئیستیرحامئه
هه
موكوردستانا له
تیازه
مئیم
ئه
تعی
قهوبه
له
جه
عه
وبه
وه
بنه
ساردنه
ینولێ
بكه
سه عی
جدی
به
یه
له
سئه
مه
بـێ،
ربـاقی
هـه
تـه
حده
موه
ئـه
ی
وه
ینبـۆئـه
كـه
ئومـورئه
ولیای
توئـه
حكومـه
نو،رجایشله
تبیقبكه
ته
وبـه
رهقی
وموته
وره
گه
تێكی
حكومه
تیجه
نه
رمون،كه
رویجبفه
كانمانته
كیله
ووه
ته
ممیله
ئه
ی
ئیستیرحامنامه
.)1929
نیسانی
ی 15 ،
167
(ژیان،ژ
وجود ".
بێته
لێوه
وه
عیراقه
ناوی
كانی
عیراق رۆژنامه
الی
یری
كاسـه
عیـراقداپێویسـتئـه
كانی
بیـه
ره
عه
رۆژنامـه
لـه
میادداشـته
ئـه
ی
وه
نگدانـه
ده
بۆزانینی
ویشالعراقه.
ئه
كه
وه
ته
داوه
ی
كرۆژنامه
اڵمی
یه .ژیانوه
بكرێ
وكاته
كانی
ئه رۆژنامه
نیسانی
929 ی
9
تاریخی
العراقبه
ی
ته
زه
غه
"جوابی
كـه
دابویـان ته
میله
حقوقی
لهبی
كوردبۆته
میلهتی
كانی
ویسته
خۆشه
كیله
وه
كه
ی
قریره
وته
ربه
رامبه
"به
نددێڕێككه
وت. چه
ومانبه
تاریخداچا
929
نیسانی
ی 9
العراقی
ی
ته
زه
غه
له
اڵمبـۆ
بـه
وه
ینـه
بده
بوجوابی
رمانواجی
سه
ندله
رچه
كوردینهه
میلهتی
حاڵی
زبانی
چونكه
"ئێمه
مانویسـتدورودرێـژجـوابی
كاتنه
ولیـدنـه
خراپته
شتێكی
تیجه
حریكونه
كانته
كورده
حسیاتی
ی وه
ئه
وه.
ینه
بده
شـهجیع،
تێكی
میلـه
وه
موحسـیاته
هه به
كه
ته
ڵه
غه
وفكرێكی
ڵێنبۆالعراقزۆرعهی
ئه
نده
مه
رئه
"هه
نوه
كـو وابكـه
لـهبی
كانته
(كورده
ئهڵێ
كه
ی
وه
به
یترسێنێ
كاتوئه
هدیدئه
كوكوردته
وه
رهفی
شه
ساحی
گه
یشتن). محاڵه
به
تیجه
توركیاكردیانونه
موقابیلبه
دێتكه
كانیلێ
نیه
رمه
ئه
ئیدیعای
رمـهنی
ئه
بـه
قتێـكخـۆی
ینكـوردهـیچوه
كه
رزتئه
عه جدی
العراق!به
ڕیڕی
وموحه
ساحیی
"ئه
خاریجئه
ڵێنو كانی
ته
زه
كوغه
كوه
،نه
عیراقائه ژی
گهڵ
له
رته
وشه
توركیا.كوردبه
وعیراقیشبه
نازانێ
ن)بـه
ڵكوكـورد بكـه
كتری
یـه
ماشـای
كوبریتانیاوئسـكۆتالندبـژینوته
وه ته
مدومیله
نوسن(ئهبێ
ئه ئه
بكرێ.
ماشای
زیاترته
یه وێ
ئه
نشـتی
یدانبده
مه
بژیننابێ
وه
كه
یه
به
ته
مدومیله
یانه وێ
ئه رئه
گه
ینئه
كه
ئومورئه
ولیای
ئه
"رجاله
،بـه
ڵكو عـه
كمودافه
ڕوزێكنـه
عه موته
هه موقابیلبه
جبورئهبێ
كوردیشمه
كانی
ته
زه
غه
،چونكه
وابنوسرێ
.)929
نیسانی
ی
15
،167
(ژیان،ژ
ڵێین ".
ئه
نده
وه
رئه
هجومبكات.هه
ده
ستان كاربه
الی
به
ر اڵمبێگومانله
به
ناكرێ
بهدی
وبریتانی
عیراقی
ستانی
ده
كاربه
ی
وه
كاردانه
ژیانداهیچجۆره
له
كردوه .
نه
جێ
جێبه
هیچیانلێ
زانیوه
باشیاننه
به
ی
وه
ئه
97
گوڵچنین
مرێگاوه
ده
به
ی
عیراق تازه
زارهتی
"وه
/
929 4
/31
و
29
وه–
غداده
به
كانی
ته
زه
غه
"له
یقابینـه
عیـراقكـه
تـی
زاره
وپێشوه
مـه
ندمانگێكله
چه
سیاسیه
سائیلی
مه
عزێ
ربه
به
له
كه
علومه
"مه
ئـه
كردو تئیشـی
كالـه
وه
ربـه
هـه
ینـه
مبه
تائـه
كـردبـووهـه
وتئیستیعفای
ئه عدونیانپێ
سه
خامهتی
فه
بهێنـرێ
محالـه
تبه
رنیهایه
ئیت
ی
وه
دابۆئه
مرۆژانه
اڵ
مله ،به
وه
موشكیلدامابوه
حالێكی
عیراقله
حكومهتی
ریاسـهتی
لـه
راردراكـه
قـه
تیجـه
.نه
شـكیلبكـرێ
ته تـازه
یه كی
قابینه
ی
وه
ساتبۆئه
بو شه
ته
ستكرابه
ده
شه
كولبكات. تته
زاره
داوه
لسویدی
گئه
تۆفیقبه
خامهتی
فه
رای
وزه
سهلـ
ئی
ره
ی
دائیره
له
وه
كانه
ملو
ی
ئیراده
رچونی
ده
بهتی
موناسه
به
29
/4
/28
ی مه
كشه
یه
"رۆژی
ی
ئینگلیـز خیمـه
فه
حكومـهتی
كانی
شاره
كانوموسته
دائیره
ی وره
موگه
مكراوهه
شه موحته
یه كی
فله
عیراقحه
یشله وێ
حازربو. لسویدی
گئه
تۆفیقبه
خامهتی
فه
حالێكاكه
له
وه
كۆبونه
ئۆتۆمـۆبێلی
لیكبـه
مـه
اللـهتی
جه
خاسـی
افیقی
ومـور
له كی
مه
دیوانی
ئیسی
ره
كیلی
داوه
له
وحه
له
"وه
وه
موحازیرونـه
وهـه
وه
فتاقمێـكپۆلیسـه
ره
تـه
.لـه
وه
وقیعـه
ومه
ئه
شریفیانهێنایه
ته
ملوكانه
خسوسی مه
ئیستیقبالكران.
رچوبـو
ده
وه
یه
گسـویدی
تۆفیـقبـه
رایـهتی
لوزه
تره
ئیسـه بابـه
لـه
لیككـه
مه
اللهتی
جه
ی
"ئیراده
كـرالـه
كـه
بـۆئیراده
ئیحتیرامكارانـه
راسیمی
مه
كه
ی
وه
ئه
دوای
راكرا.له
وزه
جلیسی
مه
سكرتێری
سلیمی
ته
عه
رزكرا. وه
خواره
الی
ی
كه
ئاله
مه
كه
وه
رزخوێنرایه
به
نگێكی
ده
به
وه
جلیسه
مه فسكرتێری
ره
ته
جـێ
بـه ی
الزمـه
كوراتی
شـه
ته
كه
ئیراده
ربه
رامبه
به
گسویدی
تۆفیقبه
خامهتی
فه
كه
ی
وه
ئه
دوای
"له
لـه كی
و مه
سـری
قه
بـرده
شـریفی
ته خسوسـی
ئۆتۆمـۆبێلی
كردبه
یانلێ
كبایی
موحازیرونموباره
هێناوهه
.)1929
یمایسی
6 ،172
(ژیان،ژ
رمو ".
فه
منونیهتی
مه
یانی
وێشبه
بیلزاتله
ی
عیراق وره
گه
لیكی
مه
اللهتی
جه
ی
كه
ئیراده
"سورهتی
زیرتۆفیقسویدی!
وه
خامهتی
"فه
واومبـه
ته ئیعتیمادی
كهی
وه
رئه
سه
گوبیناله
عه
بدولموحسینبه خامهتی
فه
رئیستیعفای
سه
"بیناله
لـه
جه
عه
شبـه
ئێـوه
كـه
ودیعكـردی
تیمتـه
رایـه
لوزه
ئـیسئه
ره
نسـهبی
امه
یهو
هه
ئێوه
توئیخالسی
دیرایه
عیراق"
لیكی
ڵمه
یسه
دا.فه
تئه
قیه
فه
رخواموه
ن.هه
رزبكه
نوناویانعه
فیقتانئینتیخاببكه
ره
كانی
زیره
وه
.)1929
یمایسی
6
،
172
(ژیان،ژ
98
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
111
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
خالیدسلێمان ت
راعه
وزه
ی
ره
لهبی
ینچه
حسه
بدول
عه
مه
عاریف زیری
وه
)1929
دوهمی
تشرینی
ی
21
،
213
(ژیان،ژ
گرنـگدا
یـه كی
كوتننامه
رێكه
مگرێدانی
رده
به
عیراقله
ورتبو .
مهنیك
ته
سویدی
ناجی ی كه
ته
زاره
وه
جلیستـێ
مـه لـه
توانی
یئه
مشتومڕ،نه
وبهبێ
ئاسانی
به كه
وتنه
ناورێككه
كانی نده
بریتانیا.به
گهڵ
له
بو
قـه
ت جلیسبۆموافه
مه ندامانی
ئه
نگی
ده
ی
وه
بۆئه
یپێکهێنا.نوریپاشا
تینوێ زاره
وه
عید
سه
.نوری
بپه ڕێ
ربێ.
مسۆگه
ی كه
نجامه
بكائه
ڵبژاردنێ
هه
پێكهێناكه
تێكی زاره
،وه
زامنبکا
كه یماننامه
سه
رپه له
ی
عیراق تازه
ی
قابینه
"مینهاجی
ڵ
گــه
لــه
یكــه
ومینهاجــه
عیدئــه
لســه
پاشــائهـوری
تینـ
خامــه
ـراقفه
رای عیـ
ـیسوزه ئـ
"بهغــداد،ره
زه
میش موعـه
لیكی مـه
اللـهتی
وجه
رموه
فه
لیكی
مه
اللهتی
جه
قدیمی
نته
بكه
عقیبی ته
راریانداوه
كانیاقه
وه
زیره
رموه.
قبوڵیفه
له:
سئه
مه
3
له
ته یانعیباره
كه
"مینهاجه
ره
بـۆ موزاكـه
ستكـردنبـه
ئیعتیمادداده
داری
گهڵ
له
عیراق
تامی
ئیستیقاللیهتی
رگرتنی
.بۆوه
1
تازه.
یه كی
ده
موعاهه
ئیقتیسادیاتی
عیراق. ی
له
سئه
.مه
2
،233
(ژیـان،ژ
".
سئولبـێ
كانمه
یه
عیراقی
عیراقله
داخلی
ی
یداره
عنیئ
تیه
سئولیه
مه
رگرتنی
.وه
3
)1931
نیسانی
ی
3
111
سێیهم)
ی ئینتیخابی
ی
وره
نواب(ده
جلیسی
ژیانومه .9
()6299/66/1–6291/66/6
م
سێیه
ی
ئینتیخابی
ی
وره
ده
ی مه
بعوسان تازه
"ئینتیخاباتی
ی
11
رۆژی
عیـراقدالـه
ناتیقی
مومـه
هـه
له
پێویسته
كه
مردراوه
نئه
سمه
ره
وه
داخلیه
رهتی
زا
وه
"له
یلولداتـه
واو ئه
ی
11
له
وئهبێ
ئینتیخابیه
ی له
موعامه
به
ستبكرێ
ئینتیخاباتده
قانونی
موزداموافیقی
ته
.)1931
موزی
ته
ی
11
،
251
(ژیان،ژ
".
ببێ
شیئه
یلول ی ره
1
نـوری
سـندبكـات .
په عیراقـی
بریتـانی–
ی یماننامه
بوكه
په وه
داهاتوئه
نجومهنی
ئه
ره كی
سه
ركی
ئه
كـه
بـدا. یماننامه
قـازانجی
په نگبه
ده
رده
وبه
مشتومڕوبگره
ڵببژێردرێبێ
نێكهه
نجومه
یویستئه
عیدئه
سه
رئـه
گرتو، وه
خۆیی
ربه
نـاوسـه
چو،به
رئه
ده
بریتانی
ژێرئینتیدابی
عیراقله
یمانه
مپه
ئه
پاشئیمزاكردنی
وه
كان. ته
نه
ی
ڵه
كۆمه
ندامی
ئه
بوبه
ئه
تایبـهتی
به
كرابو .
كوردنه
وهیی
ته
نه
افی
ركردنیم
به
سته
تبۆده
دائیشاره
یمانه
مپه
ئه
یه كی
هیچماده
له
ریانبــێ
. به
ســته
ـرابــوده
ـراقكـ
عیـ
داوالــه
وه
عیراقــه
موســڵبــه
تی
والیــه
ـاندنی
نوسـ ـاتی
یكـ
ومافانــه
ئـه
وه
شیمانببێتـه
په ومافانه
،حكومهتی
عیراقله یمانه
مپه
ئه
ئیمزاكردنی
ترساندوای
كوردئه
رانی
وه
نیشتمانپه
عه
)یاندا. (موقاته
بڕیاری
سلێمانی
له
وه
ئه
ر
به
كورددابو،له
به
ڵێنی
به
كه
رای
سـه
)لـه
فتیشـیه
ته یئـهتی
(هه
ڵبژاردنی
بـۆهـه
سـلێمانی
رانی نگـده
بوده
ئـه
یلولكه
ئه
ی
6رۆژی
كانی
نـاو كوردانودوكانـداره
زانستی
ی ڵه
كۆمه
قوتابیانی
تایبهتی
به
سلێمانی ،
ڵكی
،خه
وه
داكۆببنه
سلێمانی
.كاروبـاری
وه راكۆبونـه
سـه
ركـی
رده
بـه
لـه
زایی
ناڕه
ربڕینی
شاربۆخۆپیشاندانوده
كانی نجه
بازاڕوگه
یكردنـ
پـێ بـو،بـۆبـاڵوه
وه یـه
ئیداری
تیشـی
موفه
كیلـی
سكـاپتنگـاونوه
ده دابـه
وكاتـه
له
كه
سلێمانی
پـۆلیس
دا كـانی
رانوهێزه
ۆپیشـانده
نێـوانخ
پـۆلیس.لـه
نگـی بروزه
زه
انی
كارهێن
بـه
وته
انكه
خۆپیشاندهر
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
بانـگ
عیراقـی
یشی
جه
كانی
سبرینداربونوكوژران.گاونهێزه
ندكه
ردوالچه
هه
له
دروستبو .
پشێوی
سیلێ
یانكه
دا،ده
ی
كه
ندانه
خۆپیشا
شدارانی
به
له
توندی
یشبه
.جه
وه
دابمركێننه
كه
پشێويیه
ی وه
كردبۆئه
سیانراپێچی
زیندان كه 111
كردنوزیاترله
یپێ زۆرباڵوه
برینداركردن.به
سیلێ یانكه
كوشتنو،ده
ئه
نجامیاندا. ندرۆژێ
اڵمپاشچه
وت،به
ڵبژاردندواكه
هه
وه
مروداوه
هۆی
ئه به
رچی
گه
كرد.ئه
)نوسیوێتی:
سلێمانی
(ئینتیخاباتله
ردێڕی
ژێرسه
ژیانله
یقـه
به
ته
شرافوتیجاروسائیری
ئه تداعمومی
یه
ڕیف
سه
موته
قامی
مه
له
1931
ی
9ی
15
"رۆژی
عزای
ئـه
بـه
ئـارا
ریهتی
كسه
ئه
به
ئاتیه
واتی
دازه
تیجه
نه
.له
وه
كۆبونه
فتیشیه
ته
ی
یئه
هه
بۆئینتیخابی
هالی
ئه
فتیشیه
ئینتیخابكران: ته
یئهتی
هه
21
ئاغـا،
غال
22
گ ،
سولبه
ره
حاجی
جیدبه گی
مه
22
ئیبراهیمئاغا ،
حاجی 34
:
بوه
ندرهئی
چه
ریم
كـه
17
،
توتـونچی
حمـهدی
یدئه
سه
19
،
كهله
عه
ندی
فه
ریمئه
عه
بدولكه 21
ریم ،
كه
حاجی
حمهدی
ئه
حاجی
سـه
ن حه
حـاجی
عـهلی
حـاجی
15 المحێـدین ،
مـه حـاجی
15 ،
مـه
حه
كاكه
حـاجی
16گ ،
دبـه
مـه
محه
به گی
.)1931
یلولی
یئه
22
،
261
(ژیان،ژ
".ندی
فه
ئه
مه
بعوسان جلیسی
مه
"گوشادی
پاشقیرائـهتی
.له وه
مكۆبونه
شه
موحته
ئیحتیفالێكی
به
نیابی
جلیسی
مه
عزاكانی
مانگئه
ی 1"رۆژی
ئـیسئینتیخـابكـراوه
و، ره بـه
سـكه ری
عه
رپاشای
عفه
جه
خامهتی
ئارافه
ریهتی
كسه
ئه
رشبه
لعه ئه
ی
خیتاب
نـدی
ئیمـامبـۆ فه
ئه
لوعـهلی
وه
ئه
راكبۆنائیبی
لبه
گئه
سلێمانبه
عالی
ئینتیخاباتدامه
ی تیجه
نه
دیسانله
.)1931
دوهمی
تشرینی
ی 6 ،
262
(".ژیان،ژ
تیانئیحرازكردوه
ریه كسه
ئیس،ئه
ره دوهمی
نائیبی
واڵی
هـه
بـو ،
نوسی
مودوهمی
یه
كه ی
وره
ده
ڵبژاردنی
هه
وتی
ره
واڵی
هه
رمی
گه
به
تاوه
ره
سه
له
ژیانكه
یـ
ش وه
ئـه
نگـه
ره ماوه .
نـه
جـارانی
ی یـه
رمی
وگه
و،ئـه
باسكـردوه
رپێیی
وسه
كورتی
به
تری
كانی
وره
ده
رهـه
ڵ سـه
یانله
وهیوازالنه
مانئه
ئه
که
نیه
زگایه
وده
جلیسئه
یشتونمه
ئیترتێگه
كه
ی
وه
بۆئه
وه
ڕێته
بگه
چنی
بو.
113
چوارهم)
ی
ئینتیخابی
ی
وره
نواب(ده
جلیسی
.4ژیانو
مه
( )6294/2/4–6299/9/1
لیـوای
كانی
نائیبـه
ڵبژاردنی
هـه
چـوارهمی
ی
وره
ده
نجامی
ئـه
1933
شوباتی
ی 13
ی
353
ژیان،ژ
وه:
باڵوكردۆته
مجۆره
به
سلێمانی
وتنوابی
تازه ركه
ده
تای
ره
"سه
سئاواته
خوازه
زۆركه مێكه
"ده
یسـته
بـون.ده
سانی
خیبی
مونته
ڵبژاردنی
هه ریكی
وبوار،خه
بواره
ر،بێ
شا
روژوری
ده ندانه
مچه
"ئه
هیـواوبـێ
رۆژی
كه
رابوردوه
موی مچوارشه
ئه الیانبو،تارۆژی
قه كاته
موالیه
هه به
بعوسی
مه
هیوادارانی
دانـرا.
ختونصـی
بـه
یانصـیبی
صـندوقی
وه داكۆبونه
دیه له
به
ی
دائیره
كانله
سانیه
خیبه
مونته
بو ،
هیوایی
سـه
ركه
نرا.ئینجـاهـه
تـه فتیشـیه
ته یئـهتی
وهه
دیـه
له
به
ئیسـی
ره رشـتی
رپه
وسه
چاودێری
به وری
چوارده
سـتی
ده بـه
نوسـینو
ڵبژارد،نـاوی
هه سی
ندكه
چه وه
دزیه
به
وه
كه
الیه
رگرت،بردیه
وه مۆری
به ی
ڕه
په
سهرو
ئـی
،ره
وه
داصندوقكرایه
رنجیانئه
ستابونسه
كراوه
داهه
موالیه دوایی
.له
وه
كه
ناوصندوقه
خستیه خۆی
دبـه گی
حمـه
نهائه
،تـه
وه
پێشومانبونه
كانی بعوسه
رمه
وتهه
ركه داواده
نه
تیجه ،له
وه
عوابڕایه
،ده
وه
كۆكرایه
یانپیرۆزكاببنه
.خوالێ
وه
كایه
ئاغادێته
عهلی
حاجی
ندی فه
ئه
بری
وصه
ئه ی
جێ ،له
رچوه
سمانپاشاده
وه
كه
مانابڕژێن. رواڵته
سه خێروبه
دسـاڵح
مـه
محه
نابی
نوسراون:جـه
وه
خواره
له
نكه
مانه
ئه
بعوسی
ڵبژێرراونبۆمه
هه
كه
ی
وزاتانه
"ئه
بری
صـه
نابی
گ،جـه
دسـاڵحبـه
مه
محه
دبه گی
حمه
ئه
نابی
گ،جه
یفواڵبه
سه
نابی
گ،جه
به دعهلی
مه
محه
به گی
عهلی
ئاغا". حاجی
ندی
فه
ئه
قورعه
ئیخراجكران عیانبه
ئه
عزایانی
ئه
راتی
زه
حه
ی
نیوه
ساسی
ئه
قانونی
"موافیقی
جلیسـی
مه
كانی
مـه
ره
عزاموحته
ئـه
ی
نیـوه
قورعه
به
ی
وه
بۆئه
وه یانه
موده
واوبونی
ته
بهتی
موناسه
"به
لـه
ممانگـه
ئـه ی
13
رۆژی
وه ،
عینبكرێتـه
عزاتـه
ئه
له كی
مه ی
ئیراده
به
نوێ
رله
عیانئیخراجبكرێنوسه
ئه
قورعه
كێشان. ی له
معامه
ستكرابه
ده ساسی
ئه
قانونی
ی 32
ی ماده
ی
عیاندابهپێ
ئه
جلیسی
مه
ی
دائیره
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
ئیسـی
ره خامـهتی
راوفه
لوزه ره
ئیسـه خامهتی
مدافه
موعه
زه لیكی
مه
اللهتی
جه
زارهتی
ونه
ت
ریاسه
له
ولـه
وه
نـه
عیانداكۆبو
ئـه
جلیسـی
مه وسـالۆنی
دائیـره
بعوسانله
مه
جلیسی
مه
ئیسی
عیانوره
ئه جلیسی
مه
سـتكـرابـه
كـانحـازربـونده
زیره وه
عالی
بعوسانومه
مه عزایانی
عیانوئه
ئه عزایانی
موئه
هه
حاڵێكاكه
درو،ئه
لشـێخ
دئه
لسـهمـه
یدمحه
لسـه
ئه
ت
ماحه
عیانسـه
ئـه
عزایانی
ئـه
دالـه
قورعه
ی تیجه
نه
كێشانوله
قورعه
دینئـالجـه
میل،یوسـف خره
و،فـه
لنـهقی
بـدواڵئه
یدعه
لسـه
فقاسمئاغـاو،ئه
اسه ریانو،ئ
لجه
ئه
ی
عوده
حمودئـه
ل مـه
لموخلیس،حاجی
ولودپاشائه
عدون،مه
لسه
ریمئه
بوت،عه
بدولكه لشه
نئه
سه
حه
مانۆیل،حاجی
عه
وه.
خۆیانمانه
ی جێ ،له
ئوسترابادی
ناحیمدانیــال،
عیدئاغــا،مــه
ســه
،حــاجی
،یوســفســویدی
هــاوی لزه
میلئــه
جــه
ماحهتی
ســه
وه
عیان،عه
بـدواڵ فازل،سـاڵحپاشـابـاشئـه
دعهلی
مه
،محه
كوبه
بدولغهنی
،عه
یده ری
ین،ئیبراهیمحه
بدولحسه
عه
،ده
رچون. سافی
زهم
موعـه
لیكی
مـه
اللـهتی
جه
كه
له
سـئه
مـه
واوبونی
ته
دوای
له
هات.وه
دوایی
كه
كێشانه
قورعه
وعه منه
به
جلیسـی
مه
عزایانی
موئـه
هـه
ی
ینـه
مبه
ئـه
كاتی
ره
وحـه
له
معامه
وله
وه
خوێنده
عالی
یه كی
خوتبه
بیلزاتخۆی
.)1929
یرانی
حوزه
ی
24
ی 181
(ژیان ،
رمو ".
فه
منونیهتی
مه یانی
عیانبه
ئه
ئه
عیان جلیسی
مه
ی
تازه
عزاكانی
"ئه
وه
خـواره
الی
واتی
زه
عینی
خصوصته
صادربوله
ملوكانه
ی
ئیراده
ممانگه
ئه
ی
22
غداد:رۆژی
"به
ئه
عیان: جلیسی
مه
عزایهتی
بۆئه
دعزیـز
السی
ندی
فه
ئه
عروفئاغا،السیدنوری
مه عیدئاغای
سه
،حاجی
یده ری
لحه
ئه
ندی
فه
"ئیبراهیمئه
حره
لعلوم، ئـالبـه
نـدی
فه
ئه
دعـهلی
مـه
،محه
نـدی
فه
ئه
بدواڵصـافی
ندیل،عه
لمه
تیفپاشائه
بدوللـه
،عه
الیاسری
ندی
دانیال. فه
ناحیمئه
لفازیل،مه
ئه ندی
فه
ئه
دعهلی
مه
محه
ماحهتی
ڵینیـاسـه
كـوئـه
وه
یسه
جل
ممه
ئه
بۆریاسهتی
زاتێكیانه
رشیحی
ته
ریكی
تئێستاخه
"حكومه
ی 217
(ژیـان،ژ
ئیس ".
ره
به
لفازیلئهبێ
ئه
ندی
فه
ئه
دعهلی
مه
یامحه
وه
یده ری
لحه
ئه
ندی
فه
شێخئیبراهیمئه
.)1929
كهمی
یه
تشرینی
ی
28
115
ئافرهت
له داكۆكی
ژیانو
ئافره
ت اڵیهتی
كۆمه
ی
.پایه
6
.
6
ردو،شـوكردن
كـو خێزانی
اڵیهتی
كۆمه
رباری
سه
له
ندینوتاری
جیاواز،چه
نوسه ری
ڵهمی قه
ژیانبه
ریتی
بـاوو رنـه
سـه
كردۆتـه
هێرشـی
توندی
.زۆربه
ئافرهتی
كوردنوسیوه اڵیهتی
كۆمه
ی
وژنهێنان،وپله
ژنـی
گـهڵ
لـه
نادروستی
فتاری
ره
تبه
باره
سه
كوردگرتوه
پیاوی
له
ی خنه
ره
كۆمهڵ .
وتوی
دواكه
رجی
لومه
هه
رو،
هاوسـه
ڵبژاردنی
خوێنـدن،كـاركردن،هـه
ندوچونی
چه
تو،مافیبێ
ئافره
مافی
له
وه
كرد
كوردا.داكۆكی
یـه
ك لـه
زمـانی
ی وه
دا،بـۆئـه
پێشژنهێنانوشـوكردن
له كردوه
خێزانداداوای
نانی وه
پێكه
دان.له
رهئی
،بـه
وفی
نێـوانكـچوكـوڕداهـاوك
نو،لـه
قسه
بكـه وه ببیننوپێكه
كتری ،كوڕوكچیه
وه یشتنبدۆزنه
گه
داههبێ.
مهن
ته
له
تایبهتی
مـافی
)وبـۆپاراسـتنی
سـایهتی
كه
(بـاری
بۆرێكخسـتنی
بوه دانراونه
داهیچقانونێكی
مه رده
وسه
له
كۆمـهڵ
وتنی
دواكه
هۆی
.به
كراوه
سالمی
ئی ریعهتی
شه
ماكانی
بنه
دا،پیڕه وی
ناوكۆمهڵ
دادگاوله
ت.له
ئافره
ال،بـه
خراپتـرین مـه
رستوكۆلكه
په كۆنه
الی
مه
ندێ
هه
یارمهتی
،پیاوبه
ژنانه
وه زانی
ونه
واری
خوێنده
و،نه
كانیانبـه
هانـه
وبه
ڵگـه
به ی
وه
بۆئه
موتارانه
رانی
ئه .نوسه
خواردوه
كانی
ومافه
وه
وساندۆته
چه
ژنی
شێوه
مبـه
ر پێغه
دیسی
قورئانوحه
ئایهتی
یانله
،شایهتی
وه
نه
رچیانبده
رپه
تواننبه
نه
وه
یه
دینی
روی
و،له
هێزبێ
وه.
ته
هێناوه
(ژنو
ردێڕی
ژێـرسـه
دالـه
وتارێـك
لـه
سـلێمانی ،
كچـانی
كتـهبی
مه
ی
مـدیره
،
زیزخـانم
عه گوزیده
،ئهڵێ:
نوسیوه
بۆ(ژیان)ی
وه
كچانه
كتهبی
مه
ی
وه
كردنه
ی
بۆنه
به
تدا)كه
ده
نیه مه
یاتی
حه
له
ئسیراتی
ته
نـابێ
ئیشـغالكـردوه ،
مـوهیمی
تـاقیسـمی
یاتوحـه
حـه تـری
قیسـمێكی
كـه
وجودیهتێ
،مه
"ژنێتی
ئـه
و ی
وه رزبونـه
به
هبـه ری
ره
بـه
بكـرێ
و،ئـهبێ
وه
رێتـه
پـێشچـاودوربخ
یاتداله
حه ژنله
ئسیراتی
ته
كات.ئه
م زیلئه
یاتره
سعودوژنحه
یاتمه
.ژنحه
هاوێژرێ
دائه
رهقی
توته
ده
نیه مه
رێگای
له
كه نگاوانه
هه
كه
تانه
ومیله
یه
ئه هه
ی
تیعداده
مدوئیس
وجود.ژنئه
ژندێته
هلی
عیلموجه
كترنبه
یه
دوشمنی
كه ته
دوقوه
ئـه
م حكومی
خۆیانرزگـاربـبنومـه
هالهتی
جه
اڵی
به
نناتواننله
كه
ئیستیعمالئه
سوئی ره
شه
به
مقیسمه
ئه
ته
ن. ئافه
نێكی
توزبـا
الغـه
چبه
كات)بـه
وێـرانئـه
كاتوژنماڵ
ئه (:ژنماڵ
ئهڵێ فرانسزمادام
بای
ئوده
له
،خۆیانبه
رز وه
رزكردۆته
یانبه
ژنێتی
كه
تانه
ومیله
ئه
مولئه ته
رچاوی
به ینه
ربیخه
گه
ئه
گوتراوه
وه
صیحه
فه
یـه
ك ڕه
زه
لـه
كـه
تـه
وجودیه
ومه
.ئـه
یـهنێ
گه
ئه
ژنپیـاوپـێ
.وه
یـهنێ
گه
ئه
تپـێ
،زیراژنمیلـه
وه كردۆته
والوانـدنپـێ
الیالیـه
خۆیـابـه
قهتی
فه
شـه
شـی
باوه
له
داكه
قتانه
ووه
وجود.له
دێنێته
وره
گه
مانێكی
هره
قه
.)1926
نیسانی
ی
22
،
13
دات(".ژیان،ژ
ئه
شی
به
خۆی
عنه وی
ومه
مادی
وجودیهتی
مه
نێتله
یه گه
ئه
دانوسیوێتی:
كه
وتارێكی
،له
بوه
یشتو
پێگه
تازه
نجێكی
وساگه
ئه
،كه
فائیقزێوهر
ماو
حوكـه
قوالی
توانمبڵـێمئـه
دیسئـه
توحـه
پـاشئایـه
خالقوئیجتیماعیاتداله
ئه سائیلی
مه
"له
چـه
پمان ستی
كوده
روه
رقهه
شه
قوامی
ئه
بكا.ئێمه
ی سئیتاعه
لهه
موكه مه
لعه
ستوره
ده
به
بكرێ
باالزمه
ئوده
كوژنانمـانبـێ،
وه تیفی
له
رداعوزویه كی
شه به
جیسمی
،له
راسته
ستی
ده
ربه
موئیشێكمانهه
،هه كردوه
گۆج
نهاروناكاتـه
پیـاوان دیستـه
حه وامیری
وئه
ئیالهی
.باوجودخیتابی
حروممانكردوه
حقوقمه
كسه ری
ئه
له
داتـه
نهاپیـاو زه موبـاره
یـدانی
مه
له
چی فنكه
له
ردوالموكه
،هه
سائیره
تو
وئیتاعه
لوسه عی
مه بۆعیلموعه
ره
ف ته
ماله
ئه
واونابێ
ندجیلدته
چه به
رچی
گه
ئه
وزوعه
ت،ئه
ممه اڵوموصیبه
به
تیری
ی نیشانه
بۆته
وجودی
117
گوڵچنین
مرێگاوه
ده
به
رموه،
یانفه
به
های
وه
ندالزمه
نچه
ته
ژنیشبۆوه
خزمهتی
رهبی
عه
شیعرێكی
به وه
هاویه
عیراقزه
سوفی
یله
فه
مناچـاربـه
بكـه خمیسی
ته رهبی
عه
به
متوانی
نه
جوانه
وشیعره
.ئه
مودڵێكاجێگیره
هه ردله
به
قشی
كونه
وه
ـرێبــهاڵتوبكـ
ـتوانیو
تێگهیشـ
رچاوی
بــه
بخهمــه
كیمانهیــه
ولی
حه
وقــه
تائــه
ـردهــه
ـمكـ
خمیسـ
ته
ـوردی
كـ
مه
ل: لعه
ستوره
ده
دنیامه
شهور
له
ژانداركه
نغیرهتی
ته
بۆوه
یامه
نسور رابیعهبێ
گرێ
قده
حه
رێگهیی
نهه
ردوچغیلمانوچحور كه
تئه
نه
جه
خدمهتی
ثوذ
كور
فریقانانا
(یرفعالشع
.)1927
ایسی
یم
24
،
67
یر)(ژیان،ژ
ط
ائراالبجناحیهی
ط
وهلال
نیشتمانی
دا: باتی
خه
له
كردوه
ژنی
وری
ده
باسی
مجۆره
دواتر،به
سااڵنێك
س
قبێکه
فایه
دهن
نه
وڵێ
نهه
ته
،بۆوه
جوته
ردوبه
(نێرومێ
هه
نافڕێ)
باڵێ
لبه
،مه
دیلی
رچونمانله
ده
دوره
دانوسیوێتی:
كانی
وتاره
له
یه كێ
له
كه رۆژنامه
به ری
ڕێوه
به
م.ئهدی
ی ردوفیرقـه
هـه
یشـتنی
وپێگه
فكـری
كامولی
تـه
ت،بـه
میله
عالی
وته
رهقی
تدا،ته
ده
نیه مه
ی
ساحه
"له
دانـهبێ
چـۆن قورسـایی
ینی عـه
له
ردوالی
هه
ككه
رازویه
كیله
.ته شه
ژنوپیاوموته
له كه ستراوه
به وه
ته
میله
وتنداژنوپیـاوی
پێشـكه
یـدانی
مه
تیشله
،میله
والدادێ
مالوبه
ناكاوبه
رامبه ری
توبه
موازه
نه سبی كه
ردوالنـهبێ
و، نبۆهـه
ساویه
كرێ
موته ئه
ی
وكۆششه
وسه عی
،ئه
كنهبێ
یانیه
ربیه
حصیلوته
ته ی
جه
ره
ده
بـه
كـه
كات.ئێمـه
رئـه
وسـه
یدانابێ
په
رێتی
رامبه
توبه
بعموازه
نه گرنبیلته
نه
رهقی
ته
شاهڕاهی
وه كه
یه
به
یـه،
وتنمانهه
وتنوپێشكه
ركه سه
زووفیكری
ئاره ڵێنومادامكه
ئه وتومانپێ
دواكه
وه
تره
تانی
تمیله
نیسبه
تلوبپـێ
مـه
نموافیقی
كه
شكیلئه
تته
میله
تترینی
قیمه
به
شی
موهیمترینوبه
عوزوی تیفكه
له جنسی
الزمه
تـه
ن وه
ی
ینێ
سـبه
قبهلی
موسته
والدی
ئه
رباشئیحزاربكرێ
گه ئه
یه
مجنسه
ئه حصولی
مه نین.دایك،كه
یه بگه
موپیـاوێكی
هـه
لوفكـری
مـه ئه
ی
گۆپكـه
سـتوره
مده وجود.ئـه
دێته
وه
ویه
عنه
ومه
مادی
تیه كی
لیه
مه
موكه
به
.)1927
ئاغستۆسی
ی 18
،
78
(ژیان،ژ
". نه
ته
وه
یشتوی
تێگه
كـهن،
ئه
تـهعقی
مئوصـوله
...ئـه
كامولیانكردوه
وته وه
رزوبڵندبونه
مڕۆبه
ئه كه
تانه
ومیله
"....ئه
كـویـه
ك رقداژنوپیاووه
شه كانی
دینه
مه
موته
ته سمێكمیله
قی وروپا،ئامریقاوله
موئه
هه مڕۆله
ئه تیجه
نه
كـراوه
كوئێسـتاتیقێ
وعێكوه
نه ن،به
كه
ئه
له
یانموجاده
ئیجتیماعیه
یاتی
حه
نوبۆرابواردنی
كه حصیلئه
ته
لـه
وزوعـه
ممه
پێشائـه
ندله
رچه
.هه
وارزیاتره
ژنداخوێنده
كاناله
مه
دینه موته
ته
میله
كسه ری
ناوئه
مڕۆله
ئه
لـه
...بـوكـه
واوی
تـه
مڕۆدیمـانوبـه
اڵمئـه
كرد،بـه
ئـه
جوبی
عـه
سـمانته
زۆركه
وه
كرایه
ئه
داكه
ناوئێمه
زی ری
مڕۆوه
تائه
بعوسوحه
مه كانیانبونبه
ژنه زۆرله
بریتانیا...قیسمێكی
عمومی جلیسی
مه
ئینتیخاباتی
.)1929
موزی
یته
29
،
189
)("...ژیان،ژ
(مارغرێتفیلده
ناوی بریتانیاژنێكه
عومالی
ئافره
ت كانی
.مافه
9
.
6
كـه
رۆژنامه
بیروبۆچـونی
ئیمـزاودیـاره
كوتارداكهبێ
زنجیره
یه ت)دا،ژیانله
(ئافره
ژێرناوی
له
،نوسیوێتی:
بڕێ
رئه
ده
118
ی1938-1926
یكورد
ۆژنامه
مهنترینر
ته
كهم:ژیان:به
یه
بهشی
كـه
كردوه
ی
ریده
ئافه
كوپیاو.خوابۆیه كی
وه
خوایه
ی
ریده
تئافه
كه
ئافره زانێ
نه
سنیه
"الموایهكه
عنییكات،یـه
نـه
رموه
یفـه
نه
رچی
بیكـاوهـه
رمویهتی
خوافه
رچی
وهه
ورابوێرێ
دونیادابژی
كوپیاوله
وه
پیـاوه
هـیچ كـه
ی
وه
لـه
پیاواو،پیـاویشجگـه
گهڵ له
نیه
تری
ی رقێك
هیچفه
ته وئافره
ژنه
كه
ی
وه
له
جگه
،93
(".ژیـان،ژ
كـراوه
ریده
ئافه
وه
تیشبۆئه
ئافره
لقكراوه
خه ژنا.پیاوبۆچی
گهڵ له
نیه
تری
رقێكی
فه
.)1927
وهلی ئه
كانونی
ی 6
نوسێ:
ئینجائه
بگـات.
وپـێ
بخوێنێ
خوایش،ئهبێ
مری ئه
تیش،به
ئافره
الزمه
ی
ربیه
دنوته
كوچۆنپیاوخوێن
"وه
تهه
روا كامولبكاوئافره
وته
بدرێ
ربیه
وته
رپیاوبخوێنێ
وامبكات،هه
رواده
محاڵه
هه رئه