Over dit boek

Dit is een digitale kopie van een boek dat al generaties lang op bibliotheekplanken heeft gestaan, maar nu zorgvuldig is gescand door Google. Dat
doen we omdat we alle boeken ter wereld online beschikbaar willen maken.
Dit boek is zo oud dat het auteursrecht erop is verlopen, zodat het boek nu deel uitmaakt van het publieke domein. Een boek dat tot het publieke
domein behoort, is een boek dat nooit onder het auteursrecht is gevallen, of waarvan de wettelijke auteursrechttermijn is verlopen. Het kan per land
verschillen of een boek tot het publieke domein behoort. Boeken in het publieke domein zijn een stem uit het verleden. Ze vormen een bron van
geschiedenis, cultuur en kennis die anders moeilijk te verkrijgen zou zijn.
Aantekeningen, opmerkingen en andere kanttekeningen die in het origineel stonden, worden weergegeven in dit bestand, als herinnering aan de
lange reis die het boek heeft gemaakt van uitgever naar bibliotheek, en uiteindelijk naar u.

Richtlijnen voor gebruik

Google werkt samen met bibliotheken om materiaal uit het publieke domein te digitaliseren, zodat het voor iedereen beschikbaar wordt. Boeken
uit het publieke domein behoren toe aan het publiek; wij bewaren ze alleen. Dit is echter een kostbaar proces. Om deze dienst te kunnen blijven
leveren, hebben we maatregelen genomen om misbruik door commerciële partijen te voorkomen, zoals het plaatsen van technische beperkingen op
automatisch zoeken.
Verder vragen we u het volgende:

+ Gebruik de bestanden alleen voor niet-commerciële doeleinden We hebben Zoeken naar boeken met Google ontworpen voor gebruik door
individuen. We vragen u deze bestanden alleen te gebruiken voor persoonlijke en niet-commerciële doeleinden.
+ Voer geen geautomatiseerde zoekopdrachten uit Stuur geen geautomatiseerde zoekopdrachten naar het systeem van Google. Als u onderzoek
doet naar computervertalingen, optische tekenherkenning of andere wetenschapsgebieden waarbij u toegang nodig heeft tot grote hoeveelhe-
den tekst, kunt u contact met ons opnemen. We raden u aan hiervoor materiaal uit het publieke domein te gebruiken, en kunnen u misschien
hiermee van dienst zijn.
+ Laat de eigendomsverklaring staan Het “watermerk” van Google dat u onder aan elk bestand ziet, dient om mensen informatie over het
project te geven, en ze te helpen extra materiaal te vinden met Zoeken naar boeken met Google. Verwijder dit watermerk niet.
+ Houd u aan de wet Wat u ook doet, houd er rekening mee dat u er zelf verantwoordelijk voor bent dat alles wat u doet legaal is. U kunt er
niet van uitgaan dat wanneer een werk beschikbaar lijkt te zijn voor het publieke domein in de Verenigde Staten, het ook publiek domein is
voor gebruikers in andere landen. Of er nog auteursrecht op een boek rust, verschilt per land. We kunnen u niet vertellen wat u in uw geval
met een bepaald boek mag doen. Neem niet zomaar aan dat u een boek overal ter wereld op allerlei manieren kunt gebruiken, wanneer het
eenmaal in Zoeken naar boeken met Google staat. De wettelijke aansprakelijkheid voor auteursrechten is behoorlijk streng.

Informatie over Zoeken naar boeken met Google

Het doel van Google is om alle informatie wereldwijd toegankelijk en bruikbaar te maken. Zoeken naar boeken met Google helpt lezers boeken uit
allerlei landen te ontdekken, en helpt auteurs en uitgevers om een nieuw leespubliek te bereiken. U kunt de volledige tekst van dit boek doorzoeken
op het web via http://books.google.com
 .

VERI

TAS

HARVARD

COLLEGE

LIBRARY
 PATROLOGIÆ

CURSUS COMPLETUS ,
SEU
BIBLIOTHECA UNIVERSALIS , INTEGRA , UNIFORMIS , COMMODA , OECONOMICA

OMNIUM SS . PATRUM , DOCTORUM , SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM ,

SIVE LATINORUM , SIVE GRÆCORUM ,
QUI AB EVO APOSTOLICO AD ÆTATEM INNOCENTII III ( ANN . 1216) PRO LATINIS
ET AD PHOTII TEMPORA ( ANN . 863 ) PRO GRÆCIS FLORUERUNT :
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUM QUÆ EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICÆ TRADITIONIS PER DUODECIM PRIORA
ECCLESIÆ SÆCULA ET AMPLIUS ,
JUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS, INTER SE CUMQUE NONNOLLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS,
PERQUAM DILIGENTER CASTIGATA ;
DISSERTATIONIBUS, COMMENTARIIS , VARIISQUE LECTIONIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA ;
OMNIBUS OPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QUÆ TRIBUS NOVISSIMIS S.ECULIS DEBENTUR ABSOLUTAS
DETECTIS AUCTA ;
INDICIBUS PARTICULARIBUS ANALYTICIS, SINGULOS SIVE TOMOS SIVE AUCTORES ALICUJUS MOMENTI
SUBSEQUENTIBUS, DONATA ;
CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS , NECNON ET TITULIS SINGULARUM PAGINARUM MARGINEM SUPERIOR EX
DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTJBUS, ADORNATA ;
OPERIBUS CUM DUBIIS, TUM APOCRYPHIS , ALIQUA VERO AUCTORITATE IN ORDINE AD TRADITIONEM
ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS , AMPLIFICATA ;
DUCENTIS ET AMPLIUS INDICIBUS LOCUPLETATA ; SED PRÆSERTIM DCOBUS IMMENSIS ET GENERALIBUS , ALTERO
SCILICET RERUM, QUO CONSULTO , QUIDQUID NON SOLUM TALIS TALISVE PATER , VERUM ETIAM UNUSQUISQUE
PATRUM, ABSQUE ULLA EXCEPTIONE , IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT , UNO INTUITU CONSPICIATUR ;
ALTERO SCRIPTURÆ SACRÆ , EX QUO LECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES ET
IN QUIBUS OPERUM SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBRORCM SCRIPTURÆ VERSUS,
A PRIMO GENESEOS USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT.
EDITIO ACCURATISSIMA , CÆTERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA , SI PERPENDANTUR CHARACTERUM NITIDITAS,
CHARTE QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS , PERFECTIO CORRECTIONIS , OPERUM RECUSORUM TUM VARIETAS
TUM NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGIE DECURSU CONSTANTER
SIMILIS , PRETII EXIGUITAS, PRÆSERTIMQUE ISTA COLLECTIO , UNA, METHODICA ET CHRONOLOGICA ,
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLIC SPARSORUM ,
PRIMUM AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTHECA , EX OPERIDUS ET MSS . AD OMNES ÆTATES,
LOCOS, LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORUM .

SERIES GRÆCA
IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESIÆ GRÆCÆ
A S. BARNABA AD PHOTIUM ,

ACCURANTEJ . - P . MIGNE ,
Bibliothecæ Cleri universe,
SIVE
CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTIÆ ECCLESIASTICÆ RAMOS EDITORE .

PATROLOGIA , AD INSTAR IPSIUS ECCLESIÆ , IN DUAS PARTES DIVIDITUR , ALIA NEMPE LATINA , ALJA GRÆCO -LATINA ; LATINA ,
JAM INTEGRE EXARATA , VIGINTI ET DUCENTIS VOLUMINIBUS MOLE SUA STAT , CENTUMQUE ET VILLE FRANCIS VENIT. GRÆCA
DUPLICI EDITIONE TYPIS MANDATA EST . FRIOR GRÆCUM TEXTUM CUM VERSIONE LATINA LATERALIS COMPLECTITUR , ET
FORSAN CENTUM VOLUMINUI EXCEDET NUMERUM . POSTERIOR AUTEM VERSIONEM LATINAM TANTUM EXHIBET IDEOQUE IN
TRA QUINQUAGINTA CIRCITER VOLUMINA RETINEBITUR . UNUMQUUDQUE VOLUMEN GRÆCO-LATINUM OCTO, UNUMQUODQUE
MERE LATINUM QUINQUE FRANCIS SOLUMMODO EMITUR : UTROBIQUE VERO , UT PRETII HUJUS BENEFICIO FRUATUR EMPTOR,
COLLECTIONEM INTEGRAM SIVE GRÆCAM SIVE LATINAM COMPARET NECESSE ERIT ; SECU'S ENIM , CUJUSQUE VOLUMINIS AM
PLITUDINEM NECNON ET DIFFICULTATES VARIA PRETIA ÆQUABUNT .

PATROLOGIÆ GRÆCÆ TOMUS XII .

ORIGENES .

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM ,

IN VIA DICTA D'AMBOISE, PROPE PORTAM LUTETIÆ PARISIORUM VULGO D'ENFER NOMINATAM
SEU PETIT -MONTROUGE .

1857
 SÆCULUM III.

ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ

ΤΑ ΕΥΡΙΣΚΟΜΕΝΑ ΠΑΝΤΑ

ORIGENIS

OPERA OMNIA ,

EX VARIIS EDITIONIBUS ET CODICIBUS MANU EXARATIS, GALLICANIS , ITALICIS , GERMANICIS ET

ANGLICIS COLLECTA ATQUE ADNOTATIONIBUS ILLUSTRATA , CUM COPIOSIS INDICIBUS, VITA AUCTORIS
ET MULTIS DISSERTATIONIBUS .

OPERA ET STUDIO

DD . CAROLI ET CAROLI VINCENTII DELARUE,

Presbyterorum et monachorum Benedictinorum e congregatione S. Mauris

ACCURANTE ET DENUO RECOGNOSCENTE J.-P. MIGNE ,

BIBLIOTHECA OLERI UNIVERSE ,

SJVR
CURSUUM COMPLRTORUM IN SINGULOS SCIENTIÆ ECCLBSIASTICE RAMOS EDITOBB .

TOMUS SECUNDUS .

VENEUNT OCTO VOLUNINA 85 FRANCIS GALLICIS .

EXCODEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM ,

IN VIA DICTA D'AMBOISE, PROPE PORTAM LUTETIÆ PARISIORUM VULGO D'ENFER NOMINATAM ,
SEU PETIT - MONTROUGE ,

1857
 - e55014
HARVARD COLLEGE LIBRARY

ELENCHUS
AUCTORUM ET OPERUM QUÆ IN HOC TOMO XII CONTINENTUR .

ORIGENES.

Selecta in Genesim . col. 91

Homiliæ in Genesim . 145
Selecta in Exodum . 281
Homiliæ in Exodum . 297
Selecta in Leviticum . 395
Homiliæ in Leviticum . 405
Selecta in Numeros. 573
Homiliæ in Numeros. 583
Selecta in Deuteronomium . 805
Selecta in Jesum Nave. 819
Homiliæ in librum Jesu Nave . 825
Selecta in Judices. 949
Homiliæ in librum Judicum . 951
Selecta in primum librum Regum . 991
Selecta in Job . 1031
1053
Exegetica in Psalmos. .

tot

Exis WICNĘ, au Petit -Montrouge.

91
pan
 PRÆFATIO .

Secundus operum Origenis tomus complectitur residua ejus in Genesim , in Exodum , in Leviticum , in
Numeros, in Deuteronomium , in Josue, in Judices, in Ruth , in libros Regum , in Job, ac demum in Psal .
mos denyntixà, vel nyntiXūv fragmenta quamplurima, partim jam typis excusa , partim nondum in
lucem evulgala . Quæ Laline tantum supersunt ex interpretatione Rufini , ea au veleruni manuscriptorum
fidem recensuimus ; Græca aulem fragmenta unde in hanc editionem adduxerimus, specialis docet admo.
nitio, quæ vel ad imas paginas posita est, vel unicuique Origenianorum in singulos Scripturæ sacræ
libros ¿ ENYTTIXŪy collectioni præfixa esi. Non levem mihi molestiam el laborem peperit is qui necessario
habendus fuit delectus eorum quæ in Catenis Græcis sub nomine Origenis circumferuntur. Vidi fragmen
ta omnia ei ascripta, lum quæ Combeſisius e Catenis mss . Parisiensibus, lum quæ Ernestus Grabius e
Calenis manuscriptis Anglicanis exscripserat . Illa ab erudito Patre Ludovico de Tournemine Jesuita , pe
nes quem exstant, mecum perhumaniler communicala sunt ; hæc vero a doctissimis Anglis DD . Valkero
el Benileo amico prorsus animo ad nie transmissa sunt . Vidi insuper fragmenta quæ passim sub nomine
Origenis habentur in variis aliis Græcorum Patrum Catenis, quas in lucem emiserunt Corderius, Barba
rus , Ghislerius, Comitolus, Patritius Junius et alii . Sed valde incerla est omnium harumce Catenaruni
lides. In his enim nomina scriptorum , e quorum fragmentis illæ consarcinalæ sunt, ita persæpe inter se
confunduntur, ut quæ una Catena Origeni ascribit, ea in altera Didymo , aut Eusebio , aut Theodorelo , velalii
cuilibet interpreti tribuantur. Huc adde quod ubi unanimi illarum consensu aliquod fragmentum Origeni
tribuitur, id interdum vel ad Eusebium , vel ad Theodoretum , vel ad alium quemlibet scriptorem pertinere
ex borumce Patrum edilis commentariis non raro deprehendi. Quamobrem illa omnia quæ sunt ejusmodi,
negligenda prorsus et omillenda censui; cælera vero exscribenda et huic editioni inserenda judicavi , vel
quæ ex Rulini, Hieronymi, aut aliorum priscis interpretationibus Origenis esse constat, vel quæ Origeni
falso ascripla esse demonstrari nequit ex aliorum Patrum in Scripturas sacras expositionibus. Ejusmodi
fragmentorum ex Origene concise nimis excerplorum interruptus sæpenumero est lenor. Hinc pleraque
adeo obscura el involuta sunt, ut fere OEdipo conjectore indigeant. Id secum si quis serio et candide per
penderit , faciliorem , uli spero , veniam concedet , si iis in Latinum sermonem verlendis per festinationem
forle aut incogitantiam alicubi lapsi sumus. Præter commentarios et homilias quas in Psalmos edidit
Origenes , brevibus etiam scholiis Psalterium illustravit. lixc Græce manu scripla credidit Guillelmus
Caveus etiamnum exstare in bibliotheca Vindobonensi codice theol. ex dispositione Lambecii xvi ,
Nesselii cccxi, ubi revera singulis versibus a psalmi ix , 10 , 11sque ad finem Psalierii subjuncta sunt
scholia , quæ in fine codicis Origeni tribuuntur, et dicuntur prolopsallæ Ecclesiæ cujusdam Cretensis
manu descripla . Illorum hodie penes me est apographum , a clarissinio doctissimoque domino Barleinstein
qui nunc Cæsare: e majestati est a consiliis , in meos usus descriptum ; lolum vero opus illud Origeni
suppositum esse vel inde satis liquet , quod ubi de Maria Virgine, vel ubi de Patre et Filio et Spirit
sancio sermo est , illa diserte appellatur leotóxos , Filius autem Patri óuopúcios prædicatur : quæ voces
scriplorem non solum synodo Nicæna , sed el concilio Ephesino recentiorem arguunt. Ab his igitur eden
dis scholiis abstinendum esse duxi. Nec aliam sorlem habuissent tres item falso ascripli Adamantio libri
in Job, quos ad calcem hujus lomi rejeci, quosque suppressos maluissem , si in Genebrardi editione sub
Origenis nomine non circumferrentur . Idem esto judiciuin de prolixo altero in lolum librum Job com
mentario, qui ulifque in eadem Genebrardi editione sub ementito Origenis nomine tribus modo dictis in
Job libris Latine lantum subjunctus est ex interpretatione Joachimni Perionii . Ipsum quidem in fine hujus
comi qui jam justam in molem excreverat, edere non licuit, sed quia suppressuin ægre ferrent plurimi,
ad tertii lomi calcem typis excusus Græce et Latine reperielur (a) .
Hæc de operibus, quæ secundo hoc volumine continentur, paucis præfatus , nunc operæ pretium factu
rum me polo, si vestigia premens doctissimi anonymi qui Lutetiæ Parisiorum anno 1727, apud Jacobus
Vincent, Gallice a se et erudite conscriptum ex doctrina Patrum de sensu litterali et de sensu mystico
Scripturæ sacræ tractatum publicavil, brevem primo exhibcam illius conspeclum methodi quam ad in
Ierpretandas Scripturas sibi propriam fecit Origenes , deinde illam enucleatius explicem , et disertis ejus
lestimoniis comprobem .
Synopsis Origenianæ methodi ad Scripturarum interpretationem .
Ea potissimum sequentibus hisce enuntiatis continetur. 1 ° Triplex est Scripturæ sensus, litteralis, mo
ralis, el myslicus seu allegoricis. 2º Est ubi solus litteralis ; est ubi solus moralis vel solus mysticus ;
( a) Omissum est tamen . Vide Præfationem D. De la Rue ad lom . IV .
PATROL . GR . XII .
 PRAEFATIO AD TOM . II .
denique est ubi lilleralis simul et mysticus sensus locum habent. 3º Si generatim res spectetur , ail in .
Blitutionem et ædificationem simplicium sufficit lilleralis sensus. 4. Sæpe tamen litlera in se habet fils ,
absurda, secum pugnantia, impossibilia, et cælera hujusmodi, unde nati sunt errores propemodum inti
niti. • Mysticus seni allegoricus sensus auctoritate Novi Testamenti nititur, estque omnino necessarius,
ut ab adversariis lula maneat veritas Scripturarum , et ipse Deo dignæ efficianlur. 6° Difficillimum est , ne
dicam impossibile, myslicos assequi sensis quos in se complectitur Scriptura . 70 lis lamen assequendis
conducere queant regulæ sequentes : Primum ceremonialis lex adeo lola ſiguris plena existimetur, ut
singula Scripturarum loca quæ ad illam referuntur, ea , ne uno quidem exceplo , non lilleraliter , sed
mystice tantum accipiantur ; deinde si ubicunque sermo est de Jerusalem , de Ægypto, Babylone, Tyro
aliisque terrenis locis , tolum id referatur ad cælestia loca , quæ animarum sint habitacula ; ac demum si
ad mysticum sensum confugialur el deseralur littera , quoties ſalsa, inutilis ac Deo indigna visa fuerit.
Hoc est Origeniani de interpretanda Scriptura sacra systematis compendium . Nunc enucleatius illud
est explicandum el disertis Adamantii testimoniis astruendum .
Artic . 1. EX ORIGENE TRIPLEX EST SCRIPTURARUM SENSUS .

· Sanctam Scripturam (inquit homil. 5 in Levilic . , num . 1 ) credendum est ex visibilibus el invisibili
bus constare , veluti es corpore quodam , litteræ scilicet quæ videtur ; el anima, sensus qui intra ipsam
deprehenditur ; et spiritu , secundum id quod etiam quædam in se coelestia leneal, ut Apostolus dicit , quia
exemplari el umbræ deserviunt cælestium “. , Hic corpus et anima unum eumdemque sensum , nempe lille
ralem , designant. Sola enim per se lillera ab eo quem continet , sensu divulsa el abstracta, aliud signifi
care nequit, quam voces et verba , nulla significationum quas eis tribuit usus, habita ratione. llinc
igitur colligi possel duplicem tantum ab Origene sensum admilli, litteralem et mysticum , nisi se ipse
aliis in locis emendassel. Paulo inſerius ejusdem lomiliæ num . 5 sic loquitur : Triplicem in divinis
Scripturis intelligentiæ sæpe diximus modum , historicum , moralem et mysticum : unde el corpus inesse
ei , el animam , et spiritum intelleximus. Ubi vides corpore et anima non unum eumdemque, uli supra ,
sed duplicem et a se invicem omnino discrelim sensum , nempe litteralem et moralem , designari . Neque
aliam divisionem secutus est lib. iv De principiis , pag. 168 , ubi ait : « Trifariam igitur describendæ sunt
in mente sanctarum litterarum sententize : l1t simplicior quidem ab ipsa veluti carne Scripturæ , quo no
mine obvium ejus sensum appellamus; qui vero aliquantum ascenderit, ab ipsa quodammodo anima ejus ;
perfectis autem ... a lege spiritali ædilicetur umbram babenle futurorum bonorum . Ui enim homo constat
corpore, anima el spiritu , ila et Scriptura quæ divina dispensatione in honiinum salutem data est . » Lege
insuper, si vacat, quæ postea ibidem babentur num . 12 et 13 .

Artic . II . TRIPLEX ISTE SENSUS NON UBIQUE SCRIPTURARUM REPERITUR .

Quoniam .(inquil lib . iv De principiis , num . 12) Scripturæ quædam sunt, quæ nihil habent corporeum ,
alicubi sola veluti anima el spiritus quærendus est. » Homilia aulem undecima in Numeros, ubi de lege
agiiur quæ primitias offerri præcipit, clarius mentem suam aperit his verbis : « Hanc ergo legem obser
vari etiam secunduin lilleram sicut el alia nonnulla necessarium pulo . Sunt enim aliquanta legis mane
dala, quæ etiam Novi Testamenti discipuli necessaria observatione custodiunt. Ei , si videtur, prius de
jis ipsis quæ in lege quidem scripla , sed tamen in Evangeliis observanda sunt , sermo moveatur ; el cum
hæc paluerint, lunc jam quid in eis etiam spiritaliter sentiri debeal , requiremus ; sunt enim qui ila di
cant, quia si aliquid omnino observandum est secundum litteram , cur non el cuncla serventur ? Si vero
ad spiritalem intelligentiam quæ les continet, referenda sunt, nihil omnino secundum lilleram , sed spi
ritaliter debent universa discerni. Nos vero utriusque assertionis insolentiam lemperantes, qualis regula
in hujuscemodi legis sermonibus observanda sil , ex auclorila le divinarum Scripturarum proferre lenta
bimus. Illa autem quam profert, regula sequenti distinctione nilitur : Quæcunque legis , præcepti ,
lestimonii, mandali, justitiæ , judicii , etc. , vocibus exprimuntur, ea omnia non sunt inter se confundenda.
Licet enim indiscriminatim nomine legis significentur, aliud tamen esl lex , aliud mandatum , etc. Aposto
1118 quidem legem umbram esse docel futurorum bonorum , at non item mandatum , etc. Hinc Origeries
infert quidquid legis nomine in Mosaicis libris exprimitur, id lolum mysi'ru si ,» ermee , li !
secus vero quidquid mandali , lestimonii, justitiæ , judicii, etc. , vocibus ufa ! : 3.14
(inquit eadem homilia ), quæ nequaquani secundum liueram observanda eiga
omnia fere apud Moysein sub legis titulo designari. Jam vero si in e
adulterium facies , non furaberis , et reliqua hujusmodi, non invenies quoniam legis litulum in iis præmi
serit, sed magis hæc mandala videntur, el ideo non exinanitur apud discipulos Evangelii scriptura ista ,
sed adimpletur, quia, lil dixi, 110n mandalum , sed lex dicitur habere umbram futurorum bonoruil). El
ileo hire nobis secunduin litteram custodienda sunt. Quid opus est in his allegoriam quærere , cum 21

· llebr. vill, 5. · Hebr. x , 1. 3 Exod . xx , 13 seqq .

 13 PRÆFATIO AD TOM . II. 14
ficel ctiam littera ? Ostendimus ergo quædam esse qua omnino non sunt servanda secundum lilleram
legis, el esse quædam que allegoria penitus immutare non debet, sed omnino ila ut Scripluræ de iis
continent, observanda sunt. Nunc requiro, si sunt aliqua quæ et secundum lilleram quideia stare pos
sunt, necessario tamen in eis allegoria requirenda. Argumento esi ei tum illud quod de matrimonio di
ctum es',el and Jesum atque Ecclesiam ab Apostolo reſerlur , tum historia Ismael el Isaac , Agar el sarx,
quæ allegorice ab eodem Apostolo exponitur : luin subdil : « Ostendimus, ut opinor, auctoritate divinæ
Scripluræ , ex iis quæ in lege scripla sunt , aliqua penitus refugienda esse , el cavenda, ne secundum lille
ram ab Evangelii discipulis observentur ; quædam vero omnimode ut scripta sunt oblinenda ; alia autem
habere quidem secundum litteram veritatem sui, recipere tamen utiliter et necessario etiam allegoricum
sensum . Erit ergo jam sapientis scribæ et edocli de regno Dei , qui scial de lhesauris his proferre nova
el velera , scirc quomodo in unoquoque loco Scripluræ all abjicial peniliis occidentem litteram , aut con
firmel omninode ut utilem ,ac necessariam probel litteræ doctrinam ; allt, manente historia , opportune
el decenter introducat eliam mysticum sensum . , El paucis interjeclis : « Jgitur ex his quæ protulinius,
paucis, si qui sunt studiosi in Scripturis divinis, perfacile colligere poterunt etjam cælerorum distinctio
nes . Sapiens enim si audiat, inquit, verbum , non solum laudabil, sed el adjiciel ad illud . Quid adjiciel ?
Ui discutial et discernal in singulis quibusque capitulis legis , ubi fugienda sil legis littera , ubi ample .
ctenda, ubi etiam narratio historiae cum mystica expositione conveniat. Christus enim nos redemit de
maledicto legis, non nos redemit de malediclo mandati, nec de maledicto lestimonii, nec de malediclo jil
diciorum , sed de maledicto legis ; id est , ne subjecti essemus circuncisioni carnis, nec observationi Sab
batorum , aliisque horum similibus, quæ non in mandalis , sed in lege discenda sunt contineri .) Ex horun
principiorum serie Origenes, quando accuratum de mystico sensu habere vuli sermonem , vocibus utitur
valile restrictis , ul cum homilia quinta in Leviticum ait Scripluram a quaedam in se cælestia continere ,
el lib. 1 De principiis , « dispensationes quasdam mysticas indicari per Scripturas. )
ARTIC. III. DE UTILITATE ET PRÆSTANTIA SENSUS LITTERALIS ,
Es Origene lib . iv De principiis , num . 12 , litteralem sensum i eliain per se utilem esse posse , lestatur
eorum multitudo qui ingenue et simpliciter crediderunt . , Ibidem sub finem num . 14 , postquam singula •
tim enarravil in quo litteralis sensus consistat , sic concludit : « Id enim propositum ſuit , ut ipsum quoque
spiritualium indumenium , id est , quod in Scripturis corporeum est , in multis non sit inutile , sed mullos
possil , quantum capaces sunt , meliores etlicere . » Eodem fere modo diluit Celsi calumnias lib . iv contra
impudentem illum Epicuremn , num . 49 : « Quod si legisset , inquit, nostras æquo animo Scriplu
ras, non dixissel ilique eas non posse allegoriam pali . Neque enim ex historia ipsa , sed ex prophetiis in
quibus historice narrantur, cognoscere est quæ sint liisioriæ , quæ eo line scriplæ sunt at allegoriis expli
carentur : quod sapientissime provisum est, ut et simplici lidelium vulgo, et iis palicis convenirent, qui
res allius el prudenter scrutari vellent , all possent . ) Ei libro primo, num . 18 : « Age, Celse , profer in
medium Lini, Musæi, Orphei poemala , el Puerecydis historiam . Compara hæc scripta cum Moysis legi
bus, illorum historias cum ejus historiis, morales illorum regulas cum ejus legibus el præceptis . Consi
dera utra sola lectione auditores a vitiis avocare , utra in pravum indurare magis valeant. Et animo tecum
cogita luos illos scriptores nullam pene vulg: rium lectorum habuisse rationem , sed suam iis solis ut
vocas philosophiam scripsisse, qui tropologiis illam allegoriisque interpretari scirent. At Moyses hand
secus ac strenuus oralor, qui aliquam dicendi figuram meditalus nullum verbuin profert quod duplicem
sensum habere non possil, in suis quinque libris eamdeni observavil regulam , ita ut neque mulliludini
Judæorum qui ejus legibus regebantur, dederit in moribus peccandi locum ; neque sagacioribus lectori
bus qui rari sunt, legislatorisque voluntatem indagare volentibus, altiora perscrulandi maleria deſuerit. ,
El iterum lib. iv , num . 50 : neplissima, inquit, imo potius impia quæ Græci fabulati sunt. Nostra au
lem etiam simplicioruin multitudini sunt accommodala : sed hujus caplui se alleniperare non curarunt
Græcarum fabularum auctores . Unde non immerilo e sua republica Plalo fabulas ejusmodi el poemala
exterminal. ,
ARTIC . IV. 'DE FALSIS , ABSURDIS ATQUE IMPOSSIBILIBOS QUÆ IN SE CONTINET SCRIPTURA .
Hoc est Origenis principium omnium maxime slupendum , quodque majorem secum perniciem aſſerl.
Ipsum indiscriminale ad omnem Scriplurain , hoc est , ad utrumque Testanientum et ad singulas utriusque
Testamenti parles , ad leges , ad præcepla , ad narrationes historicas, el ad ipsas usque propbetias exten
dit. Quoniain vero prolixam postulat articulus isle disquisitionem , in plores illum paragraphos seca -
bimus .
§ 1. Ex Origene Scriptura sacra lam Novi quam Veteris Testamenti secundum litteralem sensum intellecla,
multa habei falsa , absurda el impossibilia.
Paradoxum illud nobis proponit libro iv De principiis , num . 15 et 16 , his verbis : « Quoniam si legis
viililas el varietale oblectans historie series ubique se proderet, non utique credidissemus aliud quid
 PRÆFATIO AD TOM . II.
Jam præter id quod obvium est, in Scripiuris intelligi posse ; idcirco Dei Verbum in lege ac historia 19
terponi curavil offendicula et impossibilia quædam , ne dictione nihil praler illecebram habenle delinili,
el nihil Deo dignum addiscentes, landem a dogmalis recedamus, aut nude lilleræ penitus adhærentes,
nihil divinius percipiamus. Illud prælerea sciendum est : Cuin eo præcipue speciel Dei Verbum ut intel.
ligentiæ spiritalis consequentiam custodial in rebus gestis et gerendis , ubi secundum bistoriam quæpiam
invenil quæ arcanis istis accommodari possent, illis usus est , multis occultans abstrusiorem sensum ; ubi
vero explanandæ illi spiritalium connexioni non conveniebat cerlarum quarumdam rerum historia, inter
seruit Scriptura historiæ quod factum non erat , ino aliquando quod fieri non poterat ; quandoque autem
quod polerat quidem fieri , sed tamen faclum non est. Accidit etiam interdum , ut paucæ interjeclæ sint
dictiones veritati, si ad corpus species, non consentanex . Est ubi multæ hujusmodi sunt . Idem fere judi
cium de lege ferendum est , ubi sæpe quidpiam reperitur per se utile et lemporibus legis conveniens ; ali
quando autem nulla apparet utilitas. Quin el interdum præcipiuntur impossibilia , el id quidem eo colisi
lio , lil qui sagaciores el in reruin inquisitione acriores sunt, scse rerum scriptarum considerationi alque
investigationi dantes, sibi inaxime persuadeant, dignum Deo in illis rebus sensum quæri oportere. Non
solum aulein de iis quæ adventum Christi precesserunt, hæc Spiritus sanclus procuravit , sed ulpole iden
unius ejusdemque Dei Spiritus, idem in Evangeliis el apostolorum scriptis fecit : cum nec illa secundum
corporalem sensum omnino sincerain habeant historiam eorum quae contexta sunt, et lamen facia non
sunt ; nec leges el præcepta habeant rationi consentanea. , Suain deinde sententiam astruere nititur
multis Scripturæ locis quæ poslea examini nostro subjicientur. Ejusdem libri num . 8 et 9 , postquant
fundamenti loco hanc quæ extra controversiam est, veritatem posuit, ex ignoratione viæ qua insistendum
sii ut ad Scriptur: rum intelligentiam perveniatur, natos esse errores in livilos, in exemplum adilucil Ju .
dæns, hæreticos, nonnullosque sui temporis Christianos, ut in lillerali Scripturarum inierpretatione silam
esse probel falsam istam viam quæ ad præcipitium ducit. < Duri corde , inquit, et idiolæ qui e circumci
sione sunt, proplieliarum quæ de Christo lojuunilur dictionem sequi se existiniantes, in Salvatorem
nostrum non crediderunt ; et cum sensibili modo non cernerent ipsum prædicasse captivis remissionem ,
neque ædificasse eam , quam vere credunt esse civilaleni Dei , neque externiinassc currus Ephraim , et
equun, de Jerusalem , neque butyrum el mel comedisse, neque priusquam nosset aut eligeret mala, ele
gisse bonum ; rati insuper esse a prophetis prædictum fore ui lupus animal quadrupes cum agno pasce
retur, parduis cuin hodo slabularetur ; vilulus, laurus et leo simul pascerentur et a puerulo ducerentur ;
Los cl ursus una pabulum sumerent, eorum parvulis simul educatis ; leo q.loque ut bos palea vesceretur;
nihil horum in ejus quem Christum credimus, adventu sensibiliter cernentes laclum , Dominum nostrumi
Jesum tantum abesl ut receperint, ut polius euin tanquam sese contra jus Christum prædicarel, cruci
affixerini. Hæretici aulem legenles : Ignis exarsit ex ira meu “ ; el : Ego Deus æmulator reddens peccata
patrum in filios in tertiam el quartam generationem 8 ; el : Pænitet me unxisse Saul in regem • ; et : Ego
Dominus faciens pacem el creans mala ? ; et alio loco : Non esl malum in civitate quod non fecerit Dominus ;
el illud insuper : Descenderunt mala a Domino in porlas Jerusalem ' : el : Spiritus malus a Deo suffocabat
Saul 10 ; et his similia propemodum infinila , negare quidem eas esse Dei Scripluras non ausi sunt, sed
illius quem Judæi colunt, Creatoris eas esse rati , quasi imperfeclus niec bonus essel ille conditor, arbi
Irati sunt advenisse Salvatorem qui perfectiorem annuntiarei Deum , quem dicunt non esse mundi opili
cem , in varias ea de re abrepti sententias ; el postquam a Creatore qui est ingeniius solus Deus , defece
rurit , figmentis adhæserunt, excogitatis fictitiis hypothesibus secundum quas facta esse putant visibilia ,
et alia quædam invisibilia , quæ animo sibi finxerunt. Quinetiam simpliciores nonnulli, qui se de Ecclesia
esse gloriantur , Creatore quidem nullum majorem existimanı, sanain bac in re amplexi sententiam ; ve
rum ea de ipso suspicantur, que ne de homine quidem crudelissimo et injustissimo cogitare fas sil . lis
autem omnibus nulla falsarum opinionum , nulla impietatis el stolidorum de Deu sermonum causa esse
alia videlur, quam Scriptura non secundum spiritalem sensum intellecla , sed secundum lilleralem
accepla .
§ II . Ex Origene in Mosaica lege mullu sunt quae lillerali sensu accepla nullam habent seriem , nullam
consequentium , sed potius impossibilia sunt , rationi contrariu , Deo indigna, el legibus mere humanis in
feriora.
Lib. vii contra Celsum , num . 20 et 21 , objectis ab hoc Epicureo contra legem Mosaicam non aliter
respondet, quam repudiato lilierali sensu . Dico igitur, inquit, legem duplicem esse, alterain litteralem ,
spiritualem alteram , ut jam ante nos quidam docuerunt. Lilleralem non tam nos quam Dens ipse i : 1
uno e prophetis loquens vocal judicia non bona , præcepla non bona " l ; spiritualis vero apud eumdem
prophetam appellatur a Deo judicia bona, præcepta bona " . Certe propheta eodem in loco secum pugnantia
non dicit. Alque eliam illi Paulus consonal dum ait litleram , quæ idem est ac sensus lilleralis , occidere ;

* Jerein . xv, 14 . B Exod . xx , 5 . 6 I Reg. xv , 11 . 7 Isa . suv, 7 . & Amos , 111 , 6 . & Mich . 1 , 12 .
10 1 Reg. x11!!, 10 . 11 Ezech . XX , 23 . 18 Ibid ., 21 ,
 PREFATIO AD TOM , II. 18
ei spiriium , qui idem significatac sensus spiritualis , virificure '). Apud Paulum igitur invenire est simili.
iis quæ apud prophetam contraria sibi esse videri possent. Nam quemadmodum Ezechiel dicit, hic qui
dem : Dedi eis judicia non bona et præcepla non bona in quibus non vivent is ; illic vero : Dedi eis judicia
bona el præcepta buna in quibusvivent 15 ; sic laulus ubi legem lilleralem deprimere vult, ail : Si aulen
ministratio mortis lilleris deformala in lapidibus, fuit in gloria , ita ut non possent intendere filii Israel in
faciem Moysis propier gloriam vullus ejus quæ evacuatur ; quomodo non mayis ministratio spiritus eril in
gloria 16 ? Ubi autem admiralur et approbat legem , illain spiritualem vocal : Scimus, inquit, quia lex
spiritualis est 17 . Illain eliain approbal hoc loco : Ilaque lex quidem sancta, et mandalum sanctum , et
justum , el bonum 18. Nunc si verba legis juslis divitias pollicentur, Celsus occidentem lilleram seculis,
de cæcis hisce divitiis promissionem intelligal : nos illani pertinere dicimus ad illas divitias quæ oculos
mentis acuunt, et quibus dives lit aliquis in omni verbo el in omni scientia 19. , Nec minus aperle homi
lia 11 in Exodum suam ea de re mentem declarat his verbis : Si quis est qui legens Moysem murmu
ral adversus eum , et displicel ei lex quæ secundum lilleram scripla est, quod in multis non vide !ur servare
consequentiam , ostendit ei Moyses pelram , quæ est Christus, et adducit enim ad ipsam , ut inde bibal
el reficiat sitim suam . , Verum ecce ex homilia seprima in Leviticum alterum locum longe majoris au
daciæ : « Si assideamus, inquit, lillere, el secundum hoc vel quod Judris , vel id quod vulgo videtur,
accipiamus quze in lege scripta sunt, erubesco dicere el confiteri quia laies leges de lerit Delis. Videbun
luir enim magis elegantes el rationabiles hominum leges , verbi gratia , vel Romanorum , vel Atheniensium ,
vel Lacedæmoniorum . )
§ Ill. Eadem principia ad plurima Veteris Testamenti pr« cepla ab Origene accommodantur. '
Ilomilia quarta in caput sextum Levitici explicans ista verba : Quicunque ierigeril sanctificata, et ipse
sanctificabilur, ail : « Redeundum est pobis ad expositiones evangelicas alque apostolicas, ut lex possit
intelligi. Nisi enim velamen abstulerit Evangelium de facie Moysi , non potest videri vullus ejus, nec
sensus ejus intelligi. Vide ergo quomodo in Ecclesia apostolorum discipuli adsun his quæ Moyses scri
psit, el defendunt ea quod et rationabiliter impleri queant, et rationabiliter scripla sint ; Julæorum vero
doctores et impossibilia bæc el irrationabilia , sequentes lilleram , faciunt, , Ullerius adhuc progreditur
homilia sequenti : « Hæc omnia, inquit,nisi alio sensu accipiamus quam litteræ lextus, sicut jam diximus,
cum in Ecclesia recitantur, obstaculum magis el subversionem Christianæ religioni, quam rationem
ædificationemque præstabunt. 1 liem lib . iv De principiis, num . 17, alia legis præcepta reſerl, qui ad
lilleranı pulat vel non debere, vel non posse servari. ( Si ad leges, inquit, etiam Mosaicas veniamus,
plurimæ , si ad lilleram observandæ sunt, ansurdum ; aliæ impossibile præcipiunt. Absurdum est vultu
rum esum prohiberi, cum nemo ne extrema quidem urgente fame eo adduci potuerit, ut ad istud animal
confugerel. Octo dierum infantes non circumcisi exterminari e genere suo jubentur, cum potius si quil
de bis ad liueram servandis sapciendum eral, præcipi oporteret ut eorum parentes vel eorum allores
interficerentur. Nunc autem ail Scriplura : Omnis mas incircumcisus qui non circumcidetur octavo die,
peribil de populo suo 20. Quod si impossibilia quæ lege præcipiuntur, vullis noscere , animadveriamus
Tragelaphum es jis esse animantibus que consistere in rerum natura non possunt : quen lainen ul pu .
rum jubelnos Moyses offerre. Gryphem nunquam auditum est ab homine capluin esse : quem nihilomi.
nus edi velat legislator. Sed et celebratissimium Sabbatum ei qui accurale perpenderil bæc verba : Se
debitis domivestræ singuli, nemo vestrum exeal e loco suo die septima " , videbitur non posse ad lilleram
observari, cum nullum animal per totam diem in molum sedere queat. )
$ IV . Ex Origenis mente in Veteri Testamento quædam ut gesta narrantur, quæ lamen nunquam conlige
runl ; alia quæ proul reſerunlur, ſalsa sunt, ac proinde lillerali sensu non sunt accipienda .
Argumento primum erit id quod homilia sexta in Genesim de historia Sarie et Abimelech adnotavit.
Quæ nobis, inquit, ædificatio erit legentibus, Abraham lantum patriarcham , non solum mentitum esse
Abimelech regi, sed el pudicitiain conjugis prodidisse ? Quid nos ædilical tanti patriarchæ uxor, si pute
lur contaminationibus exposita per conniventiam maritalem ? Hæc Judæi putent, et si qui cum eis sunt
lillerä amici, non spiritus. , llistorian Rebecce quam refert homilia 10 in eumdem Geneseos librum ,
hac ad auditores interrogatione concludil : 1 Hæc fabulas putatis esse, et historias narrare in Scripturis
Spiritum sanctum ? . . . Sæpe jam dixi quod in his non historiæ narrantur, sed mysteria contexuntur. ,
Idipsum paradoxum oblrudit homilia prima in Exodum : « Non nobis, inquii, bæc ad historiam scripla
sunt, neque putandum est libros divinos Ægyptiorum gesla narrare. Sed que scripla sunt, ad nostram
doctrinam scripta sunt. » Et homilia in eumdem librum secunda, ubi de Ægypliis obstetricibus sermo
est : Si, inquit, secundum historiæ narrationem suscipienda essent quze scripta sunt, videlur hoc quod
dicit Scriplura , quia non fecerunt obstetrices secundum quod præceperal eis rex Ægypti, stare non
10 Il Cor. III, 6 . ** Ezech . xx, 25 . 18 lbid . 21. 16 II Cor. III, 7, 8 . 17 Rom . ix , 15 . 18 Ibid., 13.
19 I Cor. 1, 5. 20 Gen . xvii, 14 . 31 Exod . xvi, 29 .
 19 PRÆFATIO AD TOM . II.
posse . 1 El postquam inepta prorsus ac ſutili subtilitate id probare conaius esi , sic infert : « Hæc inleriin
propter eos qui amici sunt lilleræ, et non putant legem spiritalem esse , el spiritaliter intelligendam . Sed
nos qui omnia quæ scripta sunt , non pro narrationibus antiquilalum , sed pro disciplina ei utilitate nosira
didicimus scripla , hæc quæ leguntur, etiam nunc fieri in hoc mundo , qui Ægyplus figuraliter dicitur, sed
in unoquoque nostrum deprehendimus ... Hoc si ita accipiatur, ut scriptum est , non solum nihil conse
quentiæ , sed el inanitatis habere plurimum videbitur. , Aliam triun,phi materiain reperisse se putavit
in octavo et nono Josue capitibus, ubi Josue dicitur ex expresso Dei et Moysis mandato integruin Deu
leronomium in lapidibus inscripsisse. Quomodo (inquil homilia 9 in Josue) poiuerit lam magnum li .
brum vel assistentibus, vel permanentibus ibi filiis Israel describere , ita ut non discederent usquequo
scriptura fol versuum finiretur ? Vel eliam quomodo potuerint lapides altaris ferre tam magni libri con
tinentiam ? Dicant mihi isti asserlores lilleræ Judæi, qui spiritum legis ignorant, quomodo in hoc hi
storiæ veritas demonstralur. Alia ejusmodi excmpla proferi lib . iv De principiis , num. 16 : . Quis igitur,
inquit , sanæ mentis existimaveril primam el secundam el tertiam diem , el vesperam , et mane sine sole,
luna, el stellis, el eam quæ veluti prima erai, diem sine cælo fuisse ? Quis adeo slolidus , ut pulei Deum
more hominis agricolæ planlasse hortum in Eden ad orientem , ubi lignum vitæ posuerit quod sub oculos
el sensus caderet, nil qui corporeis dentibus fructum guslasset, vilam inde reciperet , et rursus boni et
mali parliceps fieret , qui fructum ex hac arbore decerplum comedissel ? Et cum Deus meridie in para
diso ambulare dicitur, et Adam sub arbore delitescere , neminem arbitror dubitare his ligurate per ap
parentem historiam , quae tamen corporaliter non contigerit , quædam indicari mysteria . Cain quoque re
cedens a conspectu Dei , manifeste prudenten lectorem movet ut requirat quid facies Dei sit , et quo
sensu quis exire possit ab ea . Sed quid allinet plura dicere, cum innumera ejusmodi scripla quidem
esse tanquam gesla ſuerint ; non gesla vero ul littera sonat, quivis, modu non plane slipes sit , colligere
possit. )

§ V. In lillera el historiis evangelicis admitiit Origenes mendacia, et ei videbantur evangelistæ facla non
nulla loco non suo narrasse el interpolasse ; alia autem ul gesla relulisse , quæ tamen nunquam conlige
runl .

* Ad approbationem horum ( inquit homil. 6 in Isaiam ) et alterius scripti de Evangelio testimonium

proferemus, quod juxta eos qui tantum lilleram sequuntur, mendacium est . Dicit Salvator et Dominus
noster ad discipulos in Evangelio secundum Joannem : Si crediderilis, non solum quæ ego facio , facietis,
sed el majora horum facielis **. Videamus ergo si majora aliqua fecerint discipuli . Quid majus est quam
mortuum suscilare ? Quis, non dico nostrum , sed apostolorum , mortuum suscitavit ? Refert historia quia
Paulus Eutychuin resuscitavit a mortuis, ei Petrus Tabitam , quæ interpretatur Dorcas. Ista autem et
alia hujusmodi inveniri possunt. Ubi sunt majora ? Sed et cæcos Salvalor fecit rursum videre, et, quod
majus est , eos qui sic nati fuerunt. Exhibeant quos cæcos ab ulero manibus apostolorum curalos aspe
xerint. Et alia infinita potest de Evangelio invenire qui quærit, quia neque apostoli his majora fecerint,
neque eorum successores . Verum sermo Scriplurs tale quiddam loculus est : His quæ ego feci, corpora
ibus vos majora faciclis. Ego feci resurgere ex morluis corporaliter, vos resurgere facietis ex mortuis
spiritaliter. Ego cæcis sensibile hoc lumen infudi : vos spiritalem lucem non videntibus dabitis . Usque
ad hanc autem diem hæc majora signa corporalibus quæ fecit Jesus , ego vidco fieri per fidelissimos di
scipulos Jesu , ) Tomo undecimo in Joannem dubitat an revera Christus vendevles e lemplo ejecerit :
« Si lamen , inquit , hæc historia contigit. » Dubitandi ansam inde sumit, quod apud alios tres evangelistas
ingressum Jesu Christi in Jerusalem hæc historia excipiat, a Joanne vero conjungalur ejusdem itineri e
Galilæa in Jerusalem post miraculum in nupliis palralum . In confesso nunc est apud omnes bis a Jesu
vendentes e templo ejecios fuisse, uti liquet ex verbis evangelistaran inter se collatis . Aliter lamen
sentit Origenes , nec fieri posse existimat, ut contradictionem ejusmodi quispiam removeal, quandiu hi
storico sensui adhærebil. Negal lib . iv De principiis, num . 16 , Christum a diabolo translalum fuisse in
excelsum montem ), unde uno momento omnia orbis terrarum regna sub oculos ejus subjecerit. « Sex
centa alia , inquit, bis similia in Evangeliis observare licet allentius legenti : unde colliget iis quæ secun
dum litteram gesta sunt, alia altexia esse que non contigerunt. , Durius adhuc loquitur et majorem
paradoxo suo amplitudinem tribuit lom . x in Joan ., num . 2, ubi de recessu Jesu in Galilæam hæc ad
nolat : « Harumce rerum veritatem sitam esse necesse est in sensu spiritali ; aut si dissonantia non sol
vitur, recedendum est a lide Evangeliorum , tanquam quæ vere non sint scripta per Spiritum , neque
sint diviniora, neque optimo ordine commentata . Ulroque enim mudo dicitur Scriptura ordinata fuisse .
Qui enim recipiunt quatuor Evangelia, nec existimant apparentem dissonantianı anagoge dissolvi, sol
vant prædictas a nobis dubitationes de quadraginta diebus tentationis, qui ininime ' locum habere pos
sunt apud Joannem . Dicani, quando fuerit Jesus Capharnai. Nam si post sex a baplismo suo dies , ſuit

$ 3 Juan . XIV, 12.

 21 PRÆFATIO AD TOM . II .
Capbarnai, com sexla die factum sit in nuptiis in Cana Galilææ miraculum , perspicuum est , neque ten
latum fuisse, neque in Nazaris fuisse, neque Joannem traditum fuisse. » Et paulo post : « Quod si inter
rogantibus nobis quando primum fuit in Capharnao Christus, qui lectionem Maithæi reliquorumque duo
rum sequuntur, dicent , post tentationem , quando relicta Nazareth profectus habitavit in Capharnao,
quæ est civilas maritima ; quomodo simul verum esse dicent et illud quod apud Matthæum et Marcum
dictum est, Jesum secessisse in Galilæam , tanquam qui audisset Joannem Iradilum fuisse ; et illud , quod
positum est apud Joannem , nondum fuisse Baptistam conjectum in carcerem , sed baplizare in Ænon
juxta Salim ? id quod ponitur posl mansionem Domini in Capharnao, el post ascensum ad Jerosolymain .
indeque ad Judæam descensum , et post mullas alias ejus actiones. » Porro Evangelistas hac sola excusa
tione dignatur ibidem num.4 : « Non reprehendo autem ipsos aliquo pacto transposuisse ad utilitatem my
sticæ considerationis harum rerum , id , quod ( quantum attinet ad historiam ) alio modo faclum fueral ;
ita ut quod uno loco factum fuerat, lanquam in alio gestum sil , narrarent ; el quod uno tempore, tanquam
in alio ; el illud quod uno modo pronuntiatum fuerat, cum quadam alteratione referrent . Propositum enim
illis eral vera narrare el spiritualiter el corporaliter , ubi liceret ; ubi autem non contingebal utrumque, rem
præferre spiritualem rei corporex, servata sæpe veritate spirituali in corporali ( ut aliquis diceret) mendacio. )
$ VI . De præceptis Novi Testamenti
Lib. iv De principiis, num . 18 , probaturus aliquot esse Novi Testamenti præcepla a quibus omnis sen .
sus historicus ila excluditur , ut sola in illis intelligentia spiritalis quærenda sit , sic disserit : « Jam vero
si ad Evangelium veniamus el similia requiramus, quid a ratione magis alienum , quam islud : Neminen
per viam salutiveritis " , quod apostolis præcepisse Salvatorem simpliciores existimant ? El eum dextera
maxilla percuti dicitur, res est a verisiniili prorsus abhorrens, cum omnis qui perculil, nisi nalura man
cus fuerit, dextera manu sinistram maxillam feriat. Neque polest ex Evangelio percipi quo pacto dexter
oculus offensioni sit. Ut enim concedamus posse quempiam videndo scandalizari, cur cum duo oculi vi
deant, crimen in dextrum transferendupi est ? Quis etiam sibimetipsi infensus quod videril mulierem ad
concupiscendum eam , causam regerens in unum dextrum oculum , merito hunc ipsum abjecerit ? Præterea
Apostolus præcipit dicens : Circumcisus aliquis vocalus est ? non adducal præpulium **. Primum quilibet
bæc abs re præterque propositum dicere Apostolum videbit. Nam quomodo de nuptiis el castilate præcia
piens non videatur hæc temere interposuisse ? Deinde quis peccare illum dixerit , qui vitandæ obscæni
talis causa, quam vulgus circumcisioni inesse putal , revocare, si fieri potest , præputium conatus fuerit ?
Hæc omnia a nobis dicta sunt, ut ostendamus non ea sola quæ littera exbibel, propositum fuisse el
quæ sacras nobis litteras dedit , divinæ virlitli explicare : quippe quæ interdum secunduin litteram mi
nime vera sint, sed et absurda el impossibilia ; lum allexta esse nonnulla rerum gestarum liistoriæ et
iis legibus quae secundum lilleram utilia præcipiunt. »
$ VII. Duriorem hanc doctrinam paululum emollit, seque adversus eos defendit qui ipsum pessumdati in
Scripturis sensus lilleralis crimine accusabant. Sensum lilleralem in maximu Scripturæ parle admitlil ,
sed ubique illum non agnoscil.
Ne quis vero ( inquit lib . iv De principiis, sium . 19) nos siispicelur in omnibus id dicere, nullam hi
storiam contigisse , quoniam aliqua uon contigit , el nullam legem ad lilleram esse servandam , quoniam
aliqua secundum litteram aut absurda allt impossibilia præcipit; vel quæ de Salvatore scripta suni , se
emndum lilleralem sensum non esse vera : all nullam ipsius legem el præceplum servari oportere, dici
mus manifeste in quibusdam historie verilale :n nobis apparere : verbi gratia , Abraham , Isaac el Jacob
cumi una sua uinumquemque uxore in duplici spelunca sepullos esse in llebrom ; Sichem Josepho in por
tionem esse attributam ; Jerusalem metropolim esse Judææ , in qua a Salomone ædificatum fuit lemplum
Dei , el alia sexcenta . Mullo enim plura sunt sceundum historiam vera , quain quæ mere spiritualia
illis aflexla sunt. Rursum quis inficias ieril mandalum hoc : flonora palremi luum el matrem fuam , ut
bene sit tibi 35 , eliain sine altiore intelligentia utile esse ac servandum , maxime cum Paulus jisilem verbis
illud commendarit ? Quid allinel dicere de cæleris : Non mechaberis, non occides, non ſurlum faries, non
dices falsum lestimonium 36 ? Rursus in Evangelio mandala quædai ! scripta sunt , de quibus non quæritur
sintne ad lillerain servanda necne : cujusmodi illud cst : Ego dico vobis , quicunque iratus fueril fralri
$10 87 , el quæ sequuntur. Et : Ego dico vobis non jurare omnino 28. El custodiendum est illud Apostoli :
Corripite inquietos, consolamini pusillanimes, suscipite infirmos , palientes estole ad omnes 20 ; lamelsi qui
res allius scru lantur, componere possint altitudinem sapieliliæ Dei cum litterali mandalorum sensu. Ve
rumlamen qui allenlius legeril , in nonnullis a :mbiget, nec sine multo examine pronuntiare poterit librum
hæc quæ putatur historia , secundum litleram acciderit necne, et hujusne legis verba servanda sint, an
secus. Quamobrem necesse est ut accuratus lector servalo hoc Salvatoris præcepto , scrulamini Scriplu ·
" Luc. x, 4. ** I Cor. vii , 18. 25 Exod . xx , 12 . 26 Ibid . , 13 el seqq . 37 Malth . V, 22 . 38 Ibidlig
99 | Thess . 1 , 14 .
23 PRÆFATIO AD TOM. II. 24
fis 39 , quandonam verum sit quod littera sonal, quandoiam sit impossibile, diligenter explorel , el ex sia
milium vocum comparatione diffiisum ubique per Scripturas sensum ejus quod secundum lilleram est
finpossibile , pro viribus investigel. » Huic rei aplissimus insuper est locus aller ex homilia septima in
Genesim , ubi postquam Isaac et Ismael historiam relulit , seipse sic interrogal : « Quid ergo ? Isaac non
est secundum carnem nalus ? Non eun peperit Sara ? Non est circumcisus ? Hoc ipsum quod ludebat cum
Ismael, non in carnc ludebat ? Hoc est enim quod mirabile est in Apostoli sensu , quod de quibus non
potest dubitari quin secundum carnem gesta sint, hæc ille dicit esse allegorica , ut nos quid faciendum
sit in cæteris noverimus, et in his maxime in quibus nihil divina lege dignum historica videtur indicare
narratio . )
ARTIC . V. MYSTICUS SENSUS NITITUR AUCTORITATE NOVI TESTAMENTI , ESTQUE OMNINO NECESSARIUS , UT AB RO
STIBUS TUTA MANEAT VERITAS SCRIPTURARUM , ET IPSÆ DEO DIGNÆ REDDANTUR .
Joi hoc articulo non multum diuque immorabor, quippe qui patientia lectoris abulerer, si ad compro
bandum mysticos sensus in Scriptura sacra admissos fuisse ab Origene , multa ejus congererem lestimo
nia . Quæ enim hactenus prolata sunt, illa nullum ea de re dubitandi locuni relinquunt, neminemque
lalet , non ideo reprehendi Origenem , quod ingenii solertia caruerit, qua mysticos, quos revera comple
clilur Scriplura, sensus investigaret , sed quod ea in re niniuni ingenio suo indulseril, el sprelo lillerali
senso allegorias quæsierit locis propemodum innumeris a quibus prorsus alienæ sunt. Duo lantum ob
servabimus quæ maximi sunt momenti : 1 ° Mysticos sensus auctorilale Novi Testamenti inniti, probat
Lum traditione Ecclesiæ, tum ipsomel Scriplurarum consilio ; 20 contra inſideles demonstrat allegoricis
sensibus Scripturas nostras non repugnare. Quod si inter citata ab ipso Scripluræ testimonia ad aucio
ritatem mysticis sensibus conciliandam , nonnulla sunt qnæ parum ad rem faciunt , eo saltem nomine
laudandus est, quod disertiora et quibus quæstio plane decisa sit , non omiserit, cujusmodi sunt : 1 Cor. ix ,
y ; 1 Cor. x, 1 el seqq . ; Galal . iv , 21 et seqq .; Ephes. v , 31 ; Coloss . 11 , 16, 17 ; Hebr . viii , 5 ; item cap. x ,
1 , el cap. 1x , 1 el seqq. Vide lib. iv De principiis, num . 12 et 13 , et lib . iv contra Celsum .
Scripturarum auctoritati auctoritalem ecclesiasticæ traditionis adjungit , et postquam lib . iv De prin
cipiis , num 8 , demonstrasse sibi visus esl litteralem sensum infinitorum erroruin causam exstitisse, sic
loquitur num . 9 : « Quapropter iis qui persuasum habent sacros libros non hominum esse commentarios,
seu sancti Spiritus afflalu , voluulale Dei parentis universorum per Jesum Christum scriplos esse el ad
nos pervenisse, qua via in eorum lectione insistendum esse nobis videatur, indicare conabimur , servala
cælestis secundum successionem apostolorum Ecclesiæ Jesu Christi regula . Et esse quiden mysticas
quasdam dispensationes quas divinæ Scripturæ indicant, eliam simpliciores fidelium credunt; quænam
vero hæ sint, cordati el modesti nescire se falentur, , Nihil his verbis accuratius. Generale illud prin
cipium , quod mysticos in Veleri Testamento sensus ponil, apostolicæ doctrinæ pars est el verilas certa ,
quæ ministerio pastorum ad nos usque pervenit . Sed quinam sunt singulatiin sensus illi mystici ? Qua
via illi quos Spiritus sanctus sibi proposuit , discernuntur ab iis quos sola gignil imaginandi vis ? Id
prorsus est extra limites traditionis , el laborem creat vel ipsis perilioribus insuperabilem , ut ipse Ori
genes ſalelur. Hinc perraro ad Scripluræ traditionisque auctoritatem recurrit, idque tantum , cum gene
ratim sensus allegorici veritas est constiluenda . Quando autem ad singularium locorum discussionem
venil, continuo profert illud , in quo tantopere sibi complacel , e litteræ falsitatibus el contradictionibus
ductum arguinentum . Ubi semel lantilla oritur difficultas, continuo lilleralem sensum deserit , et in
allegoriæ campis evagatur, uli palet e testimoniis articulo quarto allatis. Hæc est , ut ita dicam , Origenis
Translatitia clavis , lantique fecit suum illud paradoxum , ut ad illud fere omnem elucidandæ Scripturæ
arlem revocet. Hinc lot fere in Novo, quot in Veteri Testamento , mysticos sensus ponebat. Quis infi
cias ierit suis quoque difficultatibus implicari Novum Testamentum ? Mullas in eo reperii Origenes, imo
plures quam alius quilibet , reperire debuit . Sed dolenda prorsus sors illorum locorum est , quos ad lit
teram probabili solutione interprclari non poterat : nam confeslim solilo sese includit propugnaculo, et
repudialo lillerali sensu arbitrariam nobis et sæpe insulsissimam allegoriam obtrudil.
Plurimum lamen ei hoc nomine debetur, quod Scripturarum nostrarum allegorias a Celsi insultationi
bus vindicarit. Contra historiam Moysis deblalerabat Epicureus ille, nec pati polerat ut allegorice expo
neretur, et alius quam litteralis in ea sensus quærerelur. Idem de reliquis Scripturis effuliebat : sed vide
quo pacto conſulelur ab Origene libro contra Celsum quarto , num . 48, 49 et 50, el lib. 1 , 11. 18 .
Artic . VI . DIFFICILLIMUM , NE DICAM IMPOSSIBILE , MYSTICOS, QUOS SCRIPTURA COMPLECTITUR SENSUS INVE
STIGARE .
Hæc veritas Origenis animum valde videtur affecisse. « Et esse quidem (inquil lib. iv De principiis,
pum . 9) mysticas quasdam dispensationes quas divinæ Scripluræ indicant, etiam simpliciores fidelium
credunt ; quænam vero illæ sint , cordati et modesti nescire se falentur. Quare si quis sciscitelur de con
80 Juan) . v , 39
 PRÆFATIO AD TOM . II . 26

gressu Lol cum filiabus, de duabus uxoribus Abraham , de duabus sororibus quæ nupserunt Jacobs, de
duabus ancillis quæ ex ipso pepererunt, nihil aliud respondebunt quam mysteria hæc esse a nobis non
intellecla. Sed el tabernaculi fabricam cum legunt, credentes quże scripla sånt esse figuras, quærime
que possint ad singulas tabernaculi parles accommodare. Neque vero in co quod credunt rei alicujus fi
guram esse tabernaculum , falluntur, sed cum rationem illius cujus lypus est tabernaculum , ceriæ cui
piam rei , proui postulat Scripturæ dignitas, aptare volunt, aliquando aberralll , el omnem quidem parra
lionem quæ vel nuplias spectare videtur, vel liberorum procreationem , vel bella , aut alias quaslibet bi
slorias quæ vulgo circumferri possunt, figuras esse declaranl ; sed quarum rerum liguræ sint, interdum
propter habitum non bene compositum , aliquando propler temeritatem , quan loque etiam quod supra
modum hominibus difficile sil res ejusmodi explorare , quantumlibet quis exercitatus el perspicax sit , non
ita evidenter apparet, nec singulorum ralio atferri polest . » Eamdem sensus niysticos investigandi dilli
cnlialem propheliis, Evangeliis, omnibus denique Novi Testamenti Scripturis inesse asserit ejusdem libri
pum . 10. lmo infra num . 26 aflirmare non dubital minimam mysticorum , quos Scriplura habel, sensuum
parlem ipsimet Paulo compertam fuisse. « Si quis, inquil, curiosus explanationem singulorum requirat,
veniat et nobiscum pariter audiat quomodo Paulus apostolus per Spiritum sanclum qui perscrutalur
cliam profunda Dci , altitudinem divinæ sapientiæ ac scientiæ scrutans, nec lamen ad finem , el, ut ita
dixerim , ad intimam cognitionem prævalens pervenire, «lesperatione rei el stupore clamat et dicit : 0 al
titudo divitiarum sapientiæ et scientiæ Dei " . Et quod desperatione perfect comprehensionis hoc pro
nuntiaveril, audi ipsum dicentem : Quam inscrutabilia sunt judicia Dei , el quam investigabiles viæ ejus " .
Non enim dicii, difficile posse scrulari judicia Dei , sed omnino non posse ; nec dixit difficile investigari
posse vias ejus , sed non posse investigari. Quantumcunque enim quis in scrutando promoveat el studio
intentiore promoveal, gratia quoque Dei adjutus, sensuque illuminalus, ad perfeclum finem eorum quæ
requiruntur, pervenire non poterit, nec omnis mens que crcata esl , possibile habet ullo genere compre .
bendere, sed ut invenerit quædam ex his quæ quærunlur , iterum videl alia quæ quierenda sunt. Quod el
si ad ipsa pervenerit , multo iterum plura ex illis quæ quæri debeant, pervidebit. » Commentario in psal
mom primum , pag. 526 el 527 , documentum sibi ab llebreo traditum referi ila probat ut non aliunde
magis liqueat quid de Scriptura sacra ipsemet sentiret : « Præclarissimum , inquil, documentum nobis ab
Hebræo de omni Scriptura traditum proponemus : dicebat enim ille similem esse Scripluram divinitus
alllatam propter ubscuritatem quæ in ea est, multis domiciliis uno ædificio conclusis ; unicuique domici
lio apposilain clavim non ipsi convenientem , sicque dissipalas esse claves per domicilia, non respon
dentes singulas iis domiciliis quibus appositæ sunt : opus vero longe diflicillimum esse invenire claves ,
el eas cellis aptare, quas aperire possunt : ilaque etiam Scripturas abstrusas quidem illas intelligi, non
alionde sumptis quam ab ipsis invicem argumentis intelligentiæ , qu : e in se habent dispersam exponendi
rationem . , Hæc mysticos Scriplurze sensus scrulandi difficultas adeo insuperabilis Origeni videbatur,
ul suæ ea de re sententiæ omnino consentaneam agendi rationem habuerit. Quamvis ubique mysteria
conseclelur, libere tamen suam ea in re confitelur iinperitiam , el si quos delexisse se putal mysticos
sensus, eos semper cum magna animi sui modestia in lucem proferi . llomilia quinta in Genesim , ubi de
figuris quas veteris legis sacrificia continebant, sermonem habel, eas supra intelligentiam suam esse
candide falelur. Non autem, inquit, dubilo multa esse quæ nos laleni, el sensum nostrum superant.
Non enim sumus illius merili ut possimus dicere : Nos aulem sensum Christi habemus 33... Eam quam
nunc diximus legis animam requiramus, quanluin ad præsens lempus special. Nescio autem si possum
criam ad spiritum ejus ascendere in his quæ de sacrificiis lecta sunt. » Majorem adhuc præ se fert ani
mi modestiam bomilia undecima in Numeros, ubi ait : « Et si mererer ego hodie magnum aliquem el
summo pontifice dignum sensum proferre, ila ut ex iis omnibus quæ loquimur et docemus, esset aliquid
egregium quod summo sacerdoti placere deberel, polerat forlasse fieri ut angelus qui præest Ecclesiae ,
ex omnibus dictis nostris eligeret aliquid, el loco primiliaruin Domino de agello cordis mei offerret. Sed
ego me scio non mereri, nec conscius sum mihi, quod talis sensus inveniatur in me quem dignum ju
dicel angelus qui nos excolit, offerre pro primitiis vel pro primogenitis Domino. Atque utinam tale sil
quod loquimur el docemus , ut non pro verbis nostris condemnari mereamur. Suflicerel nobis hæc gra
tia. , Præterea insignis ea de re locus exstat homilia prima in Exodum : « Si mibi, inquit, Dominus con
cedere dignaretur spiritalis agricultură disciplinam , si peritiam colendi ruris donarel, unus sermo ex
bis quæ recitata sunt, in tantum possel longe lateque diffundi, si lamen el auditorum capacitas sinerel,
ui vix nobis ad explicandum sullicerel dies . Tentabiinus tamen pro viribus nostris aliqua disserere,
etiamsi neque nobis universa explicare, neque vobis cuncta audire possibile est ; quia el hoc ipsum
agnoscere, quod supra vires noslras sit horum scientia , non parvæ arbitror esse peritia. )
ARTIC . VII. TRES PROPONIT REGULAS QUIBUS MYSTICORUM SENSUUM INTELLIGENTIA FACILIUS COMPARETUR.
Prima regula quæ præcipue in Mosaicis libris locum habet, ejusmodi est : Quidquid in Scriplura
11 Rom . a3
X1 , 33. 39 Ibid . I Cor. 11 , 16.
27 PRÆFATIO AD TOM . II . 28
mandati, præcepli, lestiinonii, justitiæ , judicii, etc. , vocibus exprimitur, id ad litleram accipiendum
est , nec aliegoriis indiget ; quidquid vero nomine legis declaratur, id allegorice explicandum . Ea e
verbo ad verbum excerpla est ex homilia undecima in Numeros , cujus testimonium supra adduximus
articulo secundo. Hujus porro regulæ sensus est , cæremonialem legem tolam esse ſiguris plenain , secus
vero legem moralem ; deinde singula Scripturae loca quæ ad cæremonialem legem quoquo modo refe
runtur, ea , ne uno quidem excepto , non lilleralem , sed unicum mysticum sensum habere. Hanc regu
Jam firmal Scripluræ sacræ locis quæ cæremonialem legem liguras habuisse, nec amplius ea Christianos
obligari docent . Unde colligit lola hac lege figuras exhiberi , omnique eam nunc carere sensu lilterali ,
quandoquidem ea jam soluti sunt Christiani. Id genus systematis jam introspicere licuil homilia supra
citata in Numeros , sed plenius confirmalir sequentibus lestimoniis . Homilia septima in Levilicum ,
num . 4 , ubi de mundorum el immundorum discrimine agitur, sic loquitur : Sed ad hæc investiganda
Scripluræ testimonjis indigemus, ne quis putel (amant enim homines exacuere lingnas suas ul gladium ),
ne quis pulet, inquam , quod ego vim faciam Scripturis divinis, ut ea quæ de animalibus, quadrupedibus,
vel eliam avibus, aut piscibus mundis sive immundis in lege referuntur, ad homines traham , el de lo
minibus hæc dicta esse coulingam . Fortassis enim dicat quis auditorum : Cur vim facis Scriplura ? Ani
malia dicuntur, animalia intelligantur. Ne ergo aliquis hæc depravari humano credat ingenio , aposto
lica in eis auctoritas evocanda est .... Paulus utique nunquam auderet spiritalem polum el spiritalem
escam appellare, nisi hunc esse sensum legislatoris per traditam sibi verissimæ docirinæ scientiain didi
cissel. Unde et illud addil lanquam conſidens et certus de ciborum ratione mundorum et immundorum ,
quod non secundum litteram , sed spirilaliter observanda sint, et dicit : Nemo ergo vos judicet in cibo,
aul potu , aut in parle diei festi, aul neomenin , aul Sabbalorum , quæ sunt umbra ſuturorum 34. Vides ergo
quomodo hæc omnia quæ de cibis vel polu loquitur Moyses, Paulus qui melius ista didicerat, quam hi
qui nunc jaclant se esse doctores, omnia hæc umbram dicit esse lulurorum . Et ideo, sicut diximus, ab
bac umbra ad veritatem debemus ascendere. Christianis el a Christianis sermo est , quibus apostolico
rum diciorum chara debel esse auctoritas. Si quis vero arrogantia lumidus apostolica dicta contemnit
aut spernil, ipse viderit. Mihi autem sicut Deo et Domino Jesu Christo, ita el apostolis ejus adhærere
honum est , et ex divinis Scripturis secundum ipsorum traditionem intelligentiam capere . , Ex hoc, ni
fallor , testimonio liquet placuisse Origeni , ui omnis cæremonialis lex allegorico sensu accipiatur : en libi
alia , unde constat ex ejus sententia omni nunc eam lillerali erga Christianos sensui carere . Nihil ad
eam rem magis disertum , quam quod ail homilia sexta i: Genesim : « Quod si edocere vis quomodo lex
mortua sil , considera el vide nunc sacrificia, ubi allare , ubi templum , ubi purificationes, ubi solemnilas
Pascha : nunne mortua est in bis omnibus lex ? Aut si possunt isti amici el deſensores lilleræ , custo
diant litteram legis . » Et homilia undecima in Exodum : « Non enim potest , inquit, facere lex sicut Ju
dzei dicunt, quia infirmatur lex in carne , id est in litlera , el nihil potest secundum litteram facere ; nihil
enim ad perſeclum adducil lex . Secundum autem consilium quod nos afferimus ad legem , possunt omnia
spiritaliter fieri . Possunt et sacrificia spiritaliter offerri, quæ modo carnaliter non possunt. Polest et
lex lepræ spiritaliter servari , quæ secundum lilleram non potest. Sic ergo quomodo nos sentimus el con
silium damus, omnia facil lex . Secundum lilleram autem non omnia, sed ailmodum pauca . )
Secunda regula , cujus præcipuum usum esse vull in propheticis el bistoricis libris , hoc commento
nilitur : « In cælo regio est quæ Judææ , urbs quie Jerosolymæ, populus qui Judaico populo respondel.
Sic eliam cælestis Ægyptus est, cælestis Babylon, cælestis Sidon , cælestis Tyrus , et aliæ ejusmodi urbes
el loca , quae terrenis ejusdem nominis regionibus et civitatibus respondent. In hisce cælestibus regio
nibus et urbibus domicilium est animarum , que principum bonorum aut malorum imperio subduntur.
Et quemadmodum hinc decedentes hominum anime in infernum detruduntur, ut ibi merilas pro malis
actibus pænas exsolvant, sic idem ferme in supernis locis accidit, ubi quoddam mortis gentis expe
riuntur animæ, el post istam mortem in terram hanc nostram tanquam in infernum præcipitantur. Polest
igitur fieri ul bæ quae in coelis habitant, anime, in terræ nostre locum plus minusve commodum pro
præcedentium acluum diversitate amandentur, sicque verbi gratia e Juma cælesti oriundus Israelita in
Scyıhiam terrestrem , et vice versa ex Ægyplo cælesti Æsyptimis in Judicam lerrenam relegelur ' , )
His fundamenti loco pasitis, secundæ regulæ lenor hic esl : « Quidquid in Scriptura sacra de terrena
Jerusalem , de terrena Ægypto, de Babylone terrestri el de aliis ejusmodi locis , necnon illorum incolis
dicitur, id ad ccelestes regiones urbesque cognomines atque ad illarum incolas referendum est . Imo
sæpissime de cælestibus his tantum locis prophelæ loqni sibi proposueruni, cum de terrena Jerusalem ,
de terrena Ægypto, aut aliis locis terrenis sermonem habere videntur, idque inde colligi potest quod
ejusmodi prophetiæ mysteriorum speciem præ se ferunt, multaque continent que ad homines pertinere
nequaquam possunt. » Exstat hoc para loxun lib . iv De principiis, num . 20 , 21 el seqq., illuelque sibi
commentus est Origenes cum e discrimine quod ponit Paulus inter Israelitam secundum carnem et Israe
** Coloss . 11. 16 .
29

PRÆFATIO AD TOM . II . 30
litam secundum spiritum , lum ex eo quod idem apostolus in Epistola ad Galatas dicit cæleslem esse
Jerusalem . Ex hujus principii serie etiam hanc generalem propheticos historicosque libros interpretandi
melhodum proponit, ut nempe quidquid in illis est , ad bonos el ad malos angelos referatur . Diserte
illud docet homilia undecima in Numeros : « Pulo enim , inquit, quia sicut quædam nomina vel gentium
vel principun in Scripturis posita videmus, que absque dubitatione ad malos angelos el ad virtutes contra
rias referantur , sicut verbi gratia Pharao rex Ægypti , Nabuchodonosor Babylonins, et Assyrius; ita etiam
ea que de sanctis viris el gente religiosa scribuntur, ad sanclos angelos et ad benignas debemus referre
virlules... Si ergo hæc omnia ad angelos quosdam magnæ virlulis referri cogit ratio veritatis , nonne
eadem consequentia etiam quæ de bonis vel principibus vel gentibus conscribuntur, ad bonarum , ut
supra diximus , virtutum angelos ministrosque referentur ? ,
Tertia denique Origenis regula præcipit, ( ut ad mysticum sensum confugiatur , et deseratur littera , quoties
falsa , inutilis , Deoque indigna reperietur. , Id necessario sequitur e principiis articulo quarto constitutis .
Animadversiones in Origenianum de Scripturæ sacræ interpretandæ ratione systema .
I. Primum ego non inficias ierim Origeni multum deberi , quod Scripturæ sacræ allegorice interpre
landæ methodum a Celsi criminationibus adeo solide vindicaverit , ul se ipse in hac parte quodammodo
superasse videalur. Invicle enim probat , mysticum sensum , si res generalin: specielur, non esse commen
lum humanum , sed ipsarummet Scriplurarum auctoritate nili, nihilque commune habere cum.allegoriis
Griecorum , quæ longe post nalas eorum fabulas excogitatæ sunt, ut deorum quos colunt , honori consule
retur. Deinde magni etiam ponderis est in hoc auctore illa confessio, mysticos sensus non ubique Scri .
plurarum reperiri ; major el illa , diflicillimum , ne dicatur impossibile, eos quos in se habent, investigare.
Denique plurimi ilem æstimandum quod dixit de utilitate et præstantia litteralis sensus, quo integrun
religionis nostræ ædificium fundatur , quique ad ædificationem et documentum fidelium per se sufficit.
Hisce enuntiatis ſere continetur quidquid boni Origeniano inest systemati.
II . Sed paucis hisce bonis longe plura mala admista sunt. Ac primum quidem , illa , quam plurimi
tamen veleres et recentiores amplexi sunt, Scripturæ sacræ divisio in triplicem sensum , lilleralem ,
moralem el allegoricum , censuræ videtur obnoxia . Moralis appelletur cujuslibet loci sensus, qui moribus
formandis inservit, per me licet , modo ulterius non procedatur. Si vero in speciali collocetur classe
sensus moralis, el a litterali constituatur perinde diversus ac allegoricus, id nulla solida ratione nititur,
el perniciem secum maximam trahit, uti exemplo comprobatur Origenis , qui ut litteralis sensus dillicul
lates eluderet, ad documentum aliquod morale confugiebal. Ad mysticum quidem sensum stalim recur
rere maluisset, sed quia non semper occurrebat qui sibi facerel satis , tunc in anima Scripturæ , id est
morali sensu hærebal . Animadverlere ólebuisset primum moralibus hisce documentis, cum integer sem
per maneat litteralis sensus, nalas ex arle critica difficullales nequaquain solvi ; deinde moralia isla
documenta lunc solum alicujus esse pretii , cum sponte sua e litterali sensu proſuunt. Tantum abest ut
hæc ei in mentem venerint, ut polius in animum induxerit suum quædam esse Scripturæ loca , que
lilleralem sensum prorsus excludant , el unicum moralem admillant : quod omnino repugnal. Aut enim
moralis iste sensus e verborum vocumque significatione oritur, et lunc litteralis est ; aut quemadmodum
principio consequentia, ila sermonis lillera ipse continetur, el lunc necessario integra manet littera qua
tanquam basi nititur , et unde naturali consequentia nascitur .
III . Paradoxum illud, quo mulla ſalsa el secum pugnantia in Scripturæ littera ponil, ail religionis
Boslræ eversionem recta ducit, mihique quoties ejus testimonia articulo quarto citata legere contingit ;
loties legere videor non testimonia hominis qui ardentem semper in Scripturis interpretandis animum
habuerit summaque semper eas veneratione pertractaverit , sed excerpia quædam e volumine increduli
cujuspiam qui Scripturarum veritatem multiplici objectorum genere concutere tentaverit. Miror ipsum
aul von intellexisse cum ejusmodi principio pugnare earum inspirationem ; aut, si id vidil, tanto incom
modo remedium afferri existimasse, si Deiis in falsitatis comjounionem adduceretur. Semel pessumdalo
aut falsitatis insimulato lillerali sensu iis in locis ubi omnes qui requiri possunt characteres historici
coalescunt, corruat necesse est Ser.pluraruni auctoritas apud gentiles, apud hæreticos, apud Christia
nos ; apud gentiles , qui potius inde occasionem sument rejiciendae Scripluræ tanquam Spiritu salicio
indignæ , quam illius allegorice interpretandæ necessitatein colligent ; apud hæreticos qui hoc principio
abutentur, ut se ex iis expediant locis quæ contra suos ipsorum errores pugnanı ; denique apud Chri
slianos, quos in fidei suæ detrimentum et in perpetuas animi anxietates ita adducel, ut legendis Scri
pluris prorsus renuntiare maluerint. Tol lantisque incommodis perterrilus non est Origenes. Adeo verum
est, semel valde præoccupalum animum nulla ratione ab errore suo revocari posse.
IV . Quod pene incredibile videlur, Origenem latuit discrimen quod litteram inter et verborum lille
ralem sensuin intercedit. Littera potest esse falsa , et lamen verissimum sub falsitatis specie sensum
continere. Id in omnibus enuntiatis metaphoricis contingit. Si opera quibus insunt ejusmodi melapora ,
licebit hoc nomine falsitatis accusare, nullus crit liber , qui falsitatibus et contradictionibus carere dici
51 PRAEFATIO AD TOM . II . 32

possil, cum nullos sil liber, in quo melaphorica vocum signilicalio simplici et lillerali intelligentiæ non
frequenter substituatur. Scriplura sacra nibil hac in re habei, quo a cæleris libris secernatur, cum Deus,
cui homines docere propositum fuit, se utique ad humani sermonis regulas accommodaverit. Quid ergo
censendum de Origene, qui, ut Scripturam sacram falsitatibus el contradictionibus scalere probet, mulla
cilat loca , quæ metaphoricum el verissimum sensum habent ? Prorsus ex animo ejus excidisse necesse
est omnia humanæ ratiocinationis principia , cum thesim quæ tam mali exempli est , el tam prociduo
nilitur fundamento , propugnavit. Marcionilas offendebai litera Scripturarum , propterea quod omnem ab
eis metaphoram excludebant. Ex coilem fonte manavit Judæorum error, qui Christum recipere nolue
ruol, el prophetias ab eo adinpletas fuisse pernegabant. Ad grammaticalem litteram accipiebant, quæ eo
tantum consilio scripta sunt, il metaphorice intelligantur. Ejusmodi sunt loca , ubi dicitur Deus plan
tasse paradisum in Eden , aique in eo andulasse, elc . Idem sentiendum de præceptis . Alia sunt quæ ad
grammaticalem litteram non sunt accipienda, ve ! quæ ad certa quaedam tempora , vel ad certas quasdam
personas sunt restringenda, cujusmodi sunt illa de nemine in via salutando, de calceis aut duabus tunicis
non habendis, de sinistra masilla præbenda ei qui dexteram percusserit, de oculo , nanu , pede et
cüleris membris, si scandalo fuerint , auferendis; alia sunt quæ etiam non slricte, sed prout res humano
sensu æstimari solet , intelligenda sunt : cujusmodi est præceptum ne quis loco suo moveatur in die
Sabbali . Si quis ex similibus exemplis intulerit Scripturam sacram secum pugnare resque falsas el
inexplicabiles continere, is proſeclo misere vulgari humani sermonis usu abulilur, el aperle hominum
credulitati illudil, quippe quos inducat ut id pro rei falsitale sumant, quod tantuin est elocutionis falsi -
tas . Aique utinam ulterius progressus non fuisset Origenes : facilem mens ejus excusationem habuisset,
damnalo duntaxal illo quio illam aperuil, modo. Verum e cilatis testimoniis nimium liquel, falsitalis at
ipso accusalum fuisse verum sensum litteralem plurimorum locorum , in quibus omnez vere historie
characteres el indicia agnoscimtur, cujusmodi suul historia creationis, consitus in terra paradisus,
historiæ Saræ, Rebeccæ , obstetricum Ægyptiarum , lentationis Domini, et jejunii quadraginta dierum ,
mercatorum in templo res suas vendentium , et aliæ ejusmodi quamplurimæ historicæ narrationes. Non
pullas pro anilibus fabulis habuit ; in aliis dixit facta esse transposila , nec eo quo referuntur , modo
contigisse. Eo etiam audaciæ venit , lil legem Mosaicam , si literali sensu accipiatur , Deo indignam el
legilus mere hunanis inferiorem pronuntiaret, nec aliter allirmaret in tuto poni posse Scripturæ inspi .
rationem , quain si dicalur Spiritum sanctum eo consilio corporaliter mentitum esse ut spiritaliter
vera diceret , id est falsitales historicas diclasse , sub quarum velamine veritates allegoricas insinuarel.
V. E tribus regulis quas proposuit Origenes, ut mysticoruin sensuum faciliorem redderel intelligen ·
tiam , lerliam stalim evanescere liquet ex iis quæ supra a nobis observata sunt. Falsissimo quippe
irnixa principio regula, nullius utique utilitatis esse polest. Ad cæleras duas transeamus . Verum quidem
est id , quod prima regula ferlur , cæremonialem legem figuras exhibere, secus vero legem moralem . Sed
hoc pronuntiatum vo legis habere nequit , nisi id ponatur ( quod tamen speciali demonstratione indiget)
nihil omnino caremoniali legi inesse quod liguris careat . Ila quidem sensil Origenes, sed nec ipse, nec
alius post ipsum ejusmodi principio astruendo par fuit. Ea quæ Origenes proferi Scripluræ testimonia ,
evincunt quidem esse nonnulla cæremonialis legis loca quæ allegoricum sensum patiantur, sed nihil am
plius inde conficitur. Validissimis rationibus opus est ut ulterius quam apostoli progressi suni , proce
dalur ; al validæ istæ rationes hactenus in lucem non prodierunt, nec spes est unquam prodituras. Cerle
quicunque singulas Levitici aut Exodi parles negleclo lillerali sensu allegorice duntaxal explicare lenta
runt, risum omnibus nunc movent suis plerumque insulsis allegoriis, quibus Scripturarum majeslas
deprimitur et conculcalur .
Alius error est credere cæremonialem legem , postquam abrogala est et observari desiit , litterali sensi
Carere, vel saltem lillerali sensu non amplius esse interpretandam . Vix concipi potest quomodo ejusmodi
commentum in Origenis mente natum sit. Sive observelur , sive non observetur præceptum , is quem
continet, sensus in utroque casi perinde se habet et idem semper subsistit . Etiamnum e sola Mosaicæ
legis littera ad demonstrandam Julaicæ religionis divinitatem et Christianismi præstantiam major lux
aertur, quam ex omnibus, quas tum veteres , tum recentiores pro arbitrio excogitarunt, allegoriis in
unum corpus collectis et adunatis.
Secunda quoque Origenis regula paucis veris plurima permista habet multium erronea . Id quidem
verissimum est quod docet Paulus, cæleslem esse Jerusalem , cujus lypus est Jerusalem terrena ; sed
inde consequi, ut quæcunque de terrena Jerusalem el adjacentibus ei locis dicuntur, ea ad cælestem
Jerusalem sint referenda , id vero nec conceditur, nec ab Origene demonstratum est , nec simile quidpiam
ab Apostolo profertur , qui mullo minus loquitur de Origeniauis illis in cælo animarum habitaculis, quæ
Ægyplo , Babyloni , Tyro, Sidoni et aliis terrenis locis respondeant . A page profanam islam el monstri
similem Platonismi et Pythagorismi cum Scripturis nostris misturam .
Ex dictis igitur liguel nullius fere esse utilitatis propositas ab Origene regulas , quæ ne nodum quidem
 33 PRÆFATIO AD TOM . II.
difficultatis allinguni. E Novo Testamento discimus id pro cerlo habuisse apostolos, esse in Veleri
Testamento loca, quæ allegoricum sensum admillunt , deinde eos istud principium ad singularia quædam
loca accommodasse . Hinc nascuntur illæ quæstiones an apostoli crediderint et docuerint nulluin esse
Scripturæ locum qui figuris careal ; an plures numero sint allegoriæ quam quæ ab illis indicalæ sunt ;
an iis investigandis el secernendis ab arbitrariis allegoriis quædam regulæ inserviant, el quænam illæ
sint ; an per illas figuras nihil obstet quominus integer maneat litteralis sensus ; an quia Apostolus
aliquod Scripturze testimonium allegorico sensu interprelalus est, inde consequatur, ut quidquid cum
hoc lestimonio aliquam habet connexionem , quidquid præcedit el sequitur , id eodem modo sit espli
candum . Hæc sunt quæ Origenes sibi solvenda proponere debuissel. Quantum vero iis solvendis impar
sii ejus methodus, quanlumque a veritate removealur, jam nemo est qui non intelligal.
VI . Esperientia docel satis solemne esse vividioribus et sibi nimium indulgentibus ingenjis secum
lurpiter pugnare, et sludia in contraria extra modum ferri. Cum in ejusmodi homines non cadat allentio
diuturna el continua , vividiori sua imaginandi vi necessario abrepti nullisque lixis innixi principiis,
interrupte, ut ita dicam , ratiocinantur, el quæ uno tempore cogitarunt, dixerunt, aut scripserunt, ea ex
illorum memoria alio lempore ita excidunt, ut omnino contraria sæpe proferant. Hoc vilio non caruit
Origenes. Quis conciliaveril ea quæ contra sensum litteralein eſfuliit, cum iis quæ alibi dixit, ipsum
simplicium institutioni el ædificationi sullicere, ipsoque nili religionem omnem ac fidem Christianoruin ?
Si Scripturæ littera innumeris illis laboral viliis quæ ei exprobrat, nunquid timendi locus non esi, ne
potius scandalum pariat , quam ædificationem , ac potius lapsus occasio sil , quam fons luminis et scalu
rigo salubrium documentorum , præsertim simplicibus, quorum fides adeo facile labefactatur ? Quod
prodigii loco est, mille in locis , idque coram populo, litteralis sensus incommoda ad nauseam usque
exaggerat Origenes ; aliis autem in locis persentiscens periculum , cui ejusmodi principium obnoxiom
est, illud eodem animi ardore impugnat, quo fuerat antea ab ipso propugnalum . Id videre est homilia
secunda in Genesim , ubi arcæ Noeticæ historiam litterali sensu accipi debere contendit : « Hæc, inquit ,
quantum ad historiæ periinet rationem , adversus eos dicla sint , qui impugnare Scripturas Veteris Tesla
nienti niluntur, tanquam impossibilia quædam et irrationabilia continentes. » Quasi vero quod in aliis
damnat, id non fuerit ab ipso millies decantalúm . Præterea maniſesta sunt , el diserla , et magno numero
ejus loca, ubi allegorias in omni 'Scriptura reperiri pernegal , et lamen quasi hujus principii oblitus ,
mysticos sensus in singulis utriusque Testamenti paginis inquiril el animo sibi fingit Quin et homilia
prima in Exodum sic loquitur : « Ego credens verbis Domini mei Jesu Christi, in lege.et prophetis iola
quidem unum , aut unum apicem non pulo esse mysteriis vacnum , nec pulo aliquid horum transire posse
donec omnia fiant. , Et lib . iv De principiis, num . 20 : « Sic enim de universa Scriptura statuimus
sensum ubique esse spiritalem , non ubique corporeum . » Hæc aperle pugnant cum ejus lestimoniis supra
cilatis arlic. 2. Denique quod dixit ditficilimum esse , ne dicatur iinpossibile, mysticos quos habet Scriplura
sensus investigare, id non facile cum indeſesso ejus in ejusmodi sensibus scrutandis sludio conciliatur.
VII. Veritalem perperam acceptam sæpe perinde nocere, ac falsum principium , magno exemplo est
Origenes. Ab apostolis didicerat Jesum Christum resque ab eo gestas el ejus mysteria in Veleri Tesla
mento adumbrari . Hinc ad mysticorum sensuum investigationem habenas ingenio suo permillendas esse
censuil, eo aliunde impulsus publico sui temporis sapore , viviciori sua imaginandi vi , scriptorum Judæo
rum , gentilium ac Christianorum allegoriis deditorum lectione , perparvo quod lunc erat ad Scripturæ
litteram elucidandam auxilio , ac denique slupenda illa , qua opera sua cudebal , velocitale. Ex omnibus
istis causis prodiit inexhaustus ille allegoriarum fons, quo cunctæ ejus scriptiones adeo inundantur, ut
neminem anle se in hoc genere superiorem habuerit, nec ullum post se sibi parem reliquerit. Primum ad
allegoricam methodum abreptus est velerum Judæorum exemplo, quibus alius non arridebat exponendæ
Seripluræ modus. Ab eis bausil scitum illud, litteram esse divinorum voluminum corpus , myslico autem
sensu animam vel spiritum illorum contineri . Admirationi ei erant Philo et Aristobulus , uli palet e lib. IV
contra Celsum, num . 51 , ubi ait : « Illorum volumina, quantum conjectura cognoscere est, minime vidit
Celsus . Nam illa mihi videntur menteni Scripturarum ut plurimum ila assequi , ut vel Græcis philosophis
admirationi esse possint. Ibi enim non solum in dictione, sed etiam in sententiis el dogmatis videtur
delectus et diligentia , el præclarus eoruin Scripturæ locorum usiis, quæ Celsus pro fabulis habet. , Quo
encomio plane confirmalur hæc Photii de Pluilone adnotatio Biblioth . cod . cv : « Ex eo , opinor, omnis
allegorica Scripturæ interprelandæ ratio in Ecclesiam irruendi liabuit inilium . » Deinde quod ait Por
phyrius apud Euseb. , Hisi . eccl. , lib . vi , cap. 19, id mihi fil adnodum verisimile , Origenem nempe,
cuin assidua Platonicorum et Pythagoricorum lectione familiarem sibi fecissel abstrusioris veterum
philosophorum doctrina allegorico sensu interpretandæ modum , illum quoque ad Judæorum libros trans
lalisse. Huc adde quod conjicit Huetius Origenian . lib . 11 , q . 13, ad id scribendi genus excitatum etiam
fuisse Adamantium exemplo Metrodori Lampsaceni, quen narrat Tatianus tolum Homerum in allegorias
laxisse , et Heraclidis Pontici, llomericarum allegoriarum scriptoris. Præterea compertum est , magni
 ATIO
35 PRÆF AD TOM . II .
ingenii viros chun eo usque non progrediuntur, ut supra sæculi sui præjudicatas opiniones sese allol.
lant, illarum plus cæleris hominibus miseros esse servos. Origenis ætale , omnium honunum animos
mystagogicus genius invaserat. Eo quoque abripi se passus est Adamantius, cumque se dicendo ac
scribendo prorsus idoneum sentirel, ad idque munere suo variisque circumstantiis adigerelur, ad
auditorum ac lectorum suorum saporem , qui lotus in allegoriis erat, sese accommodare studuil,
Scribil etiam Hieronymus in Catalogo scriptorum ecclesiasticorum , num . 61, Ambrosium ad librorum
sacrorum interpretationem Origenem incitasse, in æmulationem Hippolyti, editis jam in Scripturam
plurimis hujus generis commentariis clarissimi. Cum igitur magistrum suum nemini concedere vellet
Ambrosius, nihil non movit quo eum quoque ad allegoricum scribendi genus impellerel, lanloque studio
quotidie ab eo opus exigebat, ut in quadam epistola éproôiúxtnv eum Origenes appellaverit. Ad id etiam
illum perpulit præbila a Marcione occasio pestifero hæretico, qui allegorias a Scripturæ sacrae expositio.
nibus penitus excludebat. Ejus oppugnandi studio in contraria omnia abiit Origenes allegoriisque consullo
indulsit. Neque etiam tacenda est illa quæ Origenis alale erat, necessariorum ad litteræ elucidationem
auxiliorum inopia. Hinc quædam necessitatis species Christianos urgebat, ulmysticos qui facile excogi
lantur, sensus litteræ sæpius obscura substituerent. Hujus rei mille argumenta præbebit Origenes.
Quoties tantillum explicatu difficilis est littera , lolies ſere illam clamat falsam , absurdain , impossibilem ,
optioneinque dat auditoribus suis ut vel fidei Scripturæ abrenuntient, vel illam allegorice exponant. Illa
tamen loca unde sic ratiocinandi ansam arripit, ita plerumque explicatu facilia sunt, ut mirari subeai
quomodo jo anagogicis sensibus qui nunc a subjeclo argumento prorsus alieni videntur, introspiciendi
lam aculum cerneret, et aliunde prorsus cæculirel, ubi dispellenda erat aliqua lilleræ obscuritas, qua
nullam hodie vel mediocribus ingeniis molestiam facessit. Denique illa qua in operum suorum elucubra
lione ferebatur, rapiditas, iis rebus tractandis que magnam uisquisitionem et diuturnam meditationeni
requirunt, eum penitus imparem reddebat. Cum seplem et amplius notarios diurno noclurnoque labore
distineret, paralam semper habere debuit maleriam , quam lot operis distribueret. Melius ergo in alle
gorica quam in lillerali Scripturarum expositione rem suam sibi facere videbalur, quippe cui fecunda
imaginandi vis mysticos sensus semper ad arbitrium offerebat. Econtrario lædium ac fastidium ei parie
bal vel minima litteræ difficultas, cumque tempore suo uti pro arbitrio ei non liceret, illis fere erat similis
operariis qui opus aliquod faciendum redimuni, el præ nimia qua operi incumbunt celeritate, fere nihil
boni agere reperiuntur.
VIII. « Allegoriis nimis indulsisse Origenem Patres clamant, , inquit Huetius Origenian . lip . 11, quæst.
13 , et i sæpe historicum sensum proculcanduin ac contemnendum docel, , fatente eodem doctissimo
præsule, qui et istud probat jisdem quibus nos antea usi sumus, illius testimoniis. Quis inde non spe .
rasset fore , ul sententiam in Origenem ferrel? Eum lamen hoc nomine defendit, quod < accuratius
scripla ejus evolventi multa occurrant, in quibus suam lillere dignitatem serval, ci de ea æqua ac recla
scribit : historicum in aliquibusadmillens sensum , allegoricum in pluribus, in multis utrumque. » Quæ
nam sit hujus defensionis vis non persentiscere me faleor. Quid ergo propterea quodlitteram ubique
falsam , ubique a ratione alienam , ubique Deo indignam esse non docuit, id quod ait lilleram his vitiis in
maxima locorum suorum parle laborare, reprehensioni non erit obnoxiuin ? Si vero ejusmodi enuntia
lum , licet restrictum , ulla nequit ratione defendi et falsissimum est, jure adversus Origenem insurrexe
runt Patres. Ad ipsam Origenianæ methodi substantiam non satis attendisse videtur Huelius. Singule
illius parles inter se maxime connexă sunt, el series postulabat, ut bene ac male de lillera Scripturæ
loqueretur Adamanlius, sed ei tamen plusmali quam boni affingeret. Id revera ab ipso præslilum est,
Ex ipso littera ædificandis simplicibus sullicil. Sub hoc respeclu, reverentia digna est. Aliunde innumera
habet falsa, absurda, impossibilia , el secum pugnantia , de illa igitur malimultuin dicere debuit. Et reipsa
nonne in eam acriler invehitur, quoties aliqua difficullale intricalur ? Unde colligo paucis bonis quæ
litteræ tribuil, innumera quæ ei exprobrat vitia non deleri. Quamobrem Huelio condonari nequit injuriosus
ille modus quo sanctum martyrem Eustathium Antiochenum habel, cujus contra Origenianam methoduin
objecta ſuliles vocat cavillationes. Non equidem inficiabor acrius quam par erat ab Eustathio impugnalam
fuisse Adamantii de Pythonissa sententiam . Quæstio enim est mere critica , quæ nec fidei, nec moribus
nocere queat. Sed acerrima hac censura non lam ab Eustathio vexalus fuisse videtur Origenes ob suam
de ventriloqua opinionem , quam ob suam interpreland:e Scripturæ methodum , quæ sacrorum omnium
libroruin sensum pervertit, ac proinde justam Eustathiu indignationem moveral, uti salis liquel ex his
ejus verbis : « Hic solus est Scripluræ locus quem Origenes, a quo integra ad allegorias translaia esi,
litterali sensu vult accipi. , Quæstionem igitur de ventriloqua si exceperis, Eustathii adversus Origenem
criminationes iniquæ non sunt, nec belle eas propulsat Huetius. Id expostulat Eustathius quod paradi
sum terrestrem et fructiferas paradisi arbores allegorica expositione aboleverit. Nunquid bene purgalur
Adamantius, cum illum hanc sententiam e Philonis libris mulualum esse respondel Huetius? Nunquid
Origenis crimen simili Philonis crimine diluitur ? Conqueritur Eustathius quod nulla sensus historici
33 PRÆFATIO AD TOM. II. 54

difficollatis atlinguni . E Novo Testamento discimus id pro certo habuisse apostolos, esse in Veleri
Testamento loca , quæ allegoricum sensum admillunt, deinde eos istud principium ad singularia quædam
loca accommodasse. llinc nascuntur illæ quæstiones an apostoli crediderint et docuerint nulluin esse
Scripturæ locum qui figuris careat ; an plures numero sint allegoriæ quam quæ ab illis indicalæ sunt ;
an iis investigandis el secernendis ab arbitrariis allegoriis quædam regulæ inserviant, et quænam illæ
simt ; an per illas figuras nihil obslel quominus integer maneat litteralis sensus ; an quia Apostolus
aliquod Scripturze testimonium allegorico sensu interprelatus est, inde consequatur, ut quidquid cum
hoc lestimonio aliquam habet connexionem , quidquid præcecil el sequitur, id eodem modo sil expli
candum . Hæc sunt quæ Origenes sibi solvenda proponere debuisset. Quantum vero iis solvendis impar
sii ejus methodus, quantumque a veritate removeatur, jam nemo est qui non intelligat.
VI . Experientia docet satis solemne esse vividioribus et sibi nimium indulgentibus ingeniis secum
lurpiler pugnare , el sludia in contraria extra modum ferri. Cum in ejusmodi homines non cadat allenrio
diutorna el continua, vividiori sua imaginandi vi necessario abrepti nullisque fixis innixi principiis,
interrupte , ut ila dicam , ratiocinantur, el quæ uno tempore cogitarunt, dixerunt, aut scripserunt, ea ex
illorum memoria alio tempore ita excidunt, ut omnino contraria sæpe proferant. lloc vitio non caruit
Origenes. Quis conciliaverit ea quæ contra sensum litteralem effuliit , cum iis que alibi dixit, ipsum
simplicium institutioni el ædificationi suſficere, ipsoque nili religionem omnem ac fidem Christianorum ?
Si Scripturæ littera innumeris illis laboral viliis quie ei exprobrat, nunquid limendi locus non est, ne
polius scandalum pariat , quam ædificationem , ac potius lapsus occasio sil , quam fons luminis ct scalu
rigo salubrium documenlorum , præsertim simplicibus, quorum fides adeo facile labefaclatur ? Quod
prodigii loco est, mille in locis, idque coram populo, litteralis sensus incommoda ad nauseam usque
exaggerat Origenes ; aliis autem in locis persentiscens periculum , cui ejusmodi principium obnoxium
est, illud eodem animi ardore impugnal, quo fuerat antea ab ipso propugnatum . Id videre est homilia
secunda in Genesim , ubi arcæ Noeticæ historiam litterali sensu accipi debere contendit : « Hæc, inquit,
quantum ad historiae pertinet rationem , adversus eos dicla sint, qui impugnare Scripturas Veleris Tesla
menti nituntur, tanquam impossibilia quædam el irrationabilia continentes. » Quasi vero quod ' in aliis
damnat, id non fuerit ab ipso millies decantatum . Præterea maniſesta sunt, el diserta, el magno numero
ejus loca , ubi allegorias in omni Scriptura reperiri pernegal , el tamen quasi hujus principii oblitus ,
mysticos sensus in singulis utriusque Testamenti paginis inquiril et animo sibi fingit Quin et homilia
prima in Exodum sic loquitur : « Ego credens verbis Domini mei Jesu Christi, in lege et prophetis iota
quidem unum , aut unum apicem non puto esse mysteriis vacuum , nec pulo aliquid horuni transire posse
donec omnia fiant . , Et lib . iv De principiis , num . 20 : « Sic enim de universa Scriptura slaluimus
sensum ubique esse spiritalem , non ubique corporeum . » Hæc aperle pugnant cum ejus testimoniis supra
cilatis artic. 2. Denique quod dixit difficilimum esse , ne dicatur impossibile, mysticos quos habet Scriplura
sensus investigare, id non facile cum indeſesso ejus in ejusmodi sensibus scrutandis sludio conciliatur,
P'lI. Verilalem perperam acceplan sæpe perinde nocere , ac falsum principium , magno exemplo est
Origenes. Ab apostolis didicerat Jesum Christum resque ab eo gestas el ejus mysteria in Veleri Tesla
menlo adumbrari. Hinc ad myslicorum sensuum investigationem habenas ingenio suo permillendas esse
censuit , eo aliunde impulsus publico sui temporis sapore , viviciori sua imaginandi vi , scriptorum Judæo
rum , gentilium ac Christianorum allegoriis deditorum lectione, perparvo quod tunc eral ad Scripturæ
litteram elucidandam auxilio , ac denique slupenda illa , qua opera sua cudebal, velocitale . Ex omnibus
istis causis prodiit inexhaustus ille allegoriarum fons, quo cunclæ ejus scriptiones adeo inundantur, ut
neminem anle se in hoc genere superiorem habuerit, nec ullum post se sibi parem reliquerit . Primum ad
allegoricam melhodum abreptus est velerum Judæorum exemplo, quibus alius non arridebat exponenda
Scripluræ modus. Ab eis hausit sciluin illud , litteram esse divinorum voluminum corpus , mystico aulem
sensu animam vel spiritum illorum contineri . Admirationi ei erant Philo et Aristobulus, uli patel e lib. iv
contra Celsum , num . 51 , ubi ait : « Illorum volumina, quantum conjectura cognoscere est, minime vidit
Celsus. Nam illa mihi videntur mentem Scripturarum ut plurimum ita assequi, ut vel Græcis philosophis
admirationi esse possint. Ibi enim non solum in dictione, sed etiam in sententiis el dogmatis videtur
delectus et diligentia , el præclarus eoruin Scripluræ locorum usus, quæe Celsus pro fabulis habet. » Quo
encomio plane confirmalur hæc Photii de. Philone adnotatio Biblioth . cod. cv : 1 Ex eo , opinor, omnis
allegorica Scripluræ interpretandæ ratio in Ecclesiam irruendi babuit initium . , Deinde quod ail Por
phyrius apud Euseb . , Hisl . eccl . , lib . vi , cap . 19 , id mihi fil admodum verisimile, Origenem nempe,
com assidua Platonicorum et Pythagoricorum lectione familiarem sibi fecisset abstrusioris veterum
philosophorum doctrinæ allegorico sensu interpretandæ modum , illum quoque ad Judæorum libros trans
tulisse. Huc adde quod conjicil Huetius Origenian . lib . 11 , q . 13 , ad id scribendi genus excitatum etiam
fuisse Adamantium exemplo Metrodori Lampsaceni, quem narrat Tatianus lolum Homerum in allegorias
Iraxisse , et lleraclidis Pon! ici, Homericarum allegoriarum scriploris. Præterea compertum est , magni
35 PRÆFATIO AD TOM . II .
ingenii viros cuin eo usque non progrediuntur, ut supra sæculi sui præjudicatas opiniones sese allol.
lant, illarum plus cæleris hominibus miseros esse servos. Origenis ælate , omnium hominum animos
myslagogicus genius invaserat. Eo quoque abripi se passus est Adamantius, cumque se dicendo ac
scribendo prorsus idoneumi sentiret , ad idque munere suo variisquc circumstantiis adigerelur, ad
auditorum ac lcctorum suorum saporem , qui lolus in allegoriis erai, sese accommodare studuit.
Scribit etiam Hieronymus in Catalogo scriptorum ecclesiasticorum , num . 61 , Ambrosium ad librorum
sacrorum interpretationem Origenem incitasse, in æmulationem Hippolyti , editis jam in Scripturam
plurimis hujus generis commentariis clarissimi. Cum igitur magistrum suum nemini concedere vellet
Ambrosius, nihil non movil quo eum quoque ad allegoricum scribendi genus impelleret, lantoque studio
quotidie ab eo opus exigebat , ut in quadam epistola tpyoouuxtny eum Origenes appellaverit. Ad id etiam
illum perpulil præbita a Marcione occasio pestifero hæretico, qui allegorias a Scripturæ sacre expositio
nibus penitus excludebat . Ejus oppugnandi studio in contraria omnia abiit Origenes allegoriisque consullo
indulsit. Neque etiam licenda est illa quæ Origenis ælale erat, necessariorum ad litteræ elucidationem
auxiliorum inopia . Hinc quædam necessitatis species Christianos urgebal, ul mysticos qui facile excogi
tantur, sensus lilleræ sæpius obscuræ substituerent. Hujus rei mille argumenta præbebit Origenes.
Quoties lantillum explicalu diflicilis est littera , loties ſere illam clamat falsam , absurdain , impossibilem ,
optionemque dat auditoribus suis ul vel fidei Scripturæ abrenuntient, vel illam allegorice exponant . Illa
tamen loca unde sic ratiocinandi ansam arripit , ita plerumque explicatu facilia sunt, ut mirari subeat
quomodo in anagogicis sensibus qui nunc a subjecto argumento prorsus alieni videntur, introspiciendis
lam aculum cerneret, el aliunde prorsus cæculiret, ubi dispellenda erat aliqua lilleræ obscuritas, quæ
nullam hodie vel mediocribus ingeniis molestiam facessit. Denique illa qua in operum suorum elucubra
tione ferebatur, rapiditas, iis rebus tractandis que magnam uisquisitionem et diulurnam meditationem
requirunt, eum penitus imparem reddebat. Cum seplem et amplius notarios diurno nocturnoque labore
distinerel, paralam semper babere debuit maleriam , quam lot operis distribueret. Melius ergo in alle
gorica quam in lillerali Scripturarum expositione rem suam sibi facere videbatur, quippe cui fecunda
imaginandi vis mysticos sensus semper ad arbitrium offerebal. Econtrario lædium ac fastidium ei parie
bat vel minima litteræ difficultas, cumque tempore suo uti pro arbitrio ei non liceret, illis fere erat similis
operariis qui opus aliquod faciendum rediinunt, el præ nimia qua operi incumbunt celeritate , fere nihil
boni agere reperiuntur.

VIII . « Allegoriis nimis indulsisse Origenem Patres clamant, , inquit Huelius Origenian . lio. 11 , quæst .
13 , el « sæpe historicum sensum proculcandum ac contemnendum docel , , fatente eodem doctissimo
præsule , qui et istud probat iisdem quibus nos anlea usi sumus, illius testimoniis . Quis inde non spe .
rasset fore , ul sententiam in Origenem lerrel ? Eum tamen hoc nomine defendit , quod « accuratius
scripta ejus evolventi mulla occurrant, in quibus suam lilleræ dignitatem serval, el de ea æqua ac recta
scribit : liistoricum in aliquibus admillens sensum , allegoricum in pluribus, in multis utrumque. » Que
nam sit hujus defensionis vis non persentiscere me fateor. Quid ergo propterea quod litteram ubique
falsam , ubique a ratione alienam , ubique Deo indignam esse non docuit, iil quod ait litteram bis vitiis in
maxima locorum suorum parte laborare, reprehensioni non erit obnoxium ? Si vero ejusmodi enuntia
luni, licet restriclum , ulla nequit ratione delendi el falsissimum est , jure adversus Origenem insurrexe
runt Patres . Ad ipsam Origenianæ methodi substantiam non satis attendisse videlur Huelius. Singule
illius parles inter se maxime connexæ sunt, el series postulabat, ut bene ac male de littera Scripturæ
loqueretur Adamantius, sed ei tamen plus mali quam boni aflingerel. Id revera ab ipso preslilum est ,
Ex ipso liflera ædificandis simplicibus suflicil. Sub hoc respectu , reverentia digna est . Aliunde innumera
habet falsa , absurda , impossibilia , el secum pugnantia , de illa igitur mali mullum dicere debuil. El reipsa
nonne in eam acriler invehitur , quoties aliqua difficultate intricalur ? Unde colligo paucis bonis quæ
lilleræ tribuit, innumera quæ ei exprobrat vitia non deleri. Quamobrem Huetio condonari nequit injuriosus
ille modus quo sanclum martyrem Eustathium Antiochenum habel, cujus contra Origenianam methoduin
objecia ſuliles vocal cavillationes. Non equidem inficiabor acrius quam par eral ab'Eustathio impugnatam
fuisse Adamantii de Pythonissa sententiam . Quæstio enim est mere critica , quæ nec fidei , nec moribus
nocere queat. Sed acerrima bac censura non tam ab Eustathio vexalus fuisse videlur Origenes ob suam
de ventriloqua opinionem , quam ob suam interpretandæ Scripturæ methodum , quæ sacrerum omnium
librorum sensum pervertit , ac proinde justam Eustathio indignationem moverat, uli salis liquel ex his
ejus verbis : « Hic solus est Scripturæ locus quem Origenes, a quo integra ad allegorias translata esl,
litterali sensu vult accipi . , Quæstionem igitur de ventriloqua si exceperis , Eustathii adversus Origenem
criminationes iniquæ non sunt, nec belle eas propulsat IInelius. Id expostulat Eustathius quod paradi
sum terrestrem et fructiferas paradisi arbores allegorica expositione aboleverit. Nunquid bene purgalur
Adamantius, cum illum banc sententiam e Pbilonis libris mutualum esse respondel Huetius ? Nunquid
Origenis crimen simili Philonis crimine diluitur ? Conqueritur Eustathius quod nulla sensus bislorici
37 PRÆFATIO AD TOM . II. 58
injecta mentione effossos ab Abrabanı puleos in allegorias ' raxeril, qui sua tamen ætale supercrari,
Respondel Huetius, ei qui tot annos in Judæa transegeral , ignolos esse non potuisse ejusmodi puleos
Verum annon hoc ipso excusatione minus dignus est Origenes, quod rem in propalulo positam, ct
omnium oculis obviam , quasi commentitiam ac fictiliam traduxerit ? Certe homilia decima in Genesim
quam Huelio videtur designasse Eustathius, id habet : 1 Sæpe jam dixi quod in his non historiæ nar:
ranlur, sed mysteria contexuntur. 1
Alteram Origeni defensionem prælet Huetius, quæ utique nemini, opinor, probabitur. Primus , inquit,
hunc interpretandæ Scripluræ morem non invexit. Inter Judæos, Therapeutas, Aristobulum , et Philo
nem ; inter gentiles, Chæremonem Sloicum , Cornulum , Metrodorum Lampsacenuni, et lleraclidem
Ponticum prævios duces habuit ; inter Christianos vero apostolus Paulus ei przecipue auctor fuit, cur alle
goricas expositiones sectaretur . Docle quidem hæc omnia , sed non advertit lluetius non id quæri ulruni
primus hunc morem invexerit Origenes, sed utrum mos isle bonus sit el sectandus. Supervacaneum
igitur est gentilium et Judæorum exemplum , nisi veritati consentaneum demonstrelor. Ad Paulum quod
allinel , allegoricæ quidein methodo auctoritatem conciliat, sed non eo, quo illa abusus est Origenes, modo .
Neque enim figuras in omni lum Veleri lum Novo Testamento conseclandas, nec litteralem sensum
uspiam proculcandum el contemnendum esse docel Apostolus. Sit igitur hæc nostra conclusio , cum jam a
mullis annis is mos invaluerit, ut qui alicujus auctoris opera in lucem proferunt, cum , quantum in se
est, ab impactis criminibus liberent , eo quoque inore abripi se passum esse lluetium , cujus si irritus
conatus fuit, non id imperitiæ vitio quo non laboravil doctissimus præsul , tribuendum el, sed inlole
randis Origenis excessibus , qui omnino legi el dissimulari non poluerunt.
IX . Origenem post lantam animi sui in Scriptura sacra allegorice exponenda intemperantiam , multorum
censura vexalum fuisse vihil mirum . Illud magis demiror quomodo ea in re defensores habere potuerit.
ld saliem iis quibus prisci Patres venerationi sunt, solatio est , quod quos antiquitas magis commendavit,
ii aperle acriterque in illum insurrexerint, repudiatis fere omnibus quæ in ejus methodo magis noxia
videntur. Eustathius in sermone De ventriloqua, de eo sic loquitur : Qui omnia Scripturæ verba allego
riis exponere ausus est , hoc solum ad lilleram Iradere non erubescil. Quinimo de paradiso , quem Deus
in Edem planlaverat, verba faciens, necnon qua ratione liglia fructifera germinarunt, enarrare lentaus,
inter alia subdidit : Cum legenies a ſabulis, serieque quæ secundum lillerair est, gradu facto ascendimus
el quænam illa ligna sint, quue Deus colii , quærimus, dicimus in eo loco ligna, quae sensu accipi possunt,
non reperiri. llæc cum per translationem exponal, non horrel fabulas appellare, que Deus creata perſe
cisse traditur, lidissimusque ejus servus Moyses scriptis consignavil. El ex opposito, ea quæ fabula in
ventre ellingil, et obscure inson : t, ac si dogmata essent, programmate stabilit, vera esse demonstrans .
El verba engastrimythi a Spiritu sancio dictata contendens, ea , ut sibi videtur ascribens vull immola
permanere , divinis vero oraculis a Moyse traditis fabularum nomine insignitis sensum inverlit, litteræ
que Traditioni non vull ut quis animum intendai. Nonne itern ad Abraham puleos effossos, aliaque ad cos
pertinentia , allegoriis exponit, lantaque sermonum copia in immensum protracia , omne de illis nego
lium dislerminat in alium sensum Translatum , licet ad hæc usque lempora in regione illa oculis adhuc
conspiciantur ? Nonne Isaac el Rebeccæ res gestas immutavit, inaures, el armillas, sermones esse aureos
dicens, el universum denique argumenlum per vim distorlum , ad ea quæ animo cernuntur et ratione
intelliguntur traductum , cavillationibus deturpavil ? » El postquam alia ejusmodi exempla protulit , sic
pergil ; « Quid inde opus est ultra progredi ? Omnia, ul verbo expediam , allegoriis el nominibus desum
puis exponit, rerum argumenta de medio tollit : neque illud percipiens, multas esse justorum et injusto
rum easdem denominationes, lieque fieri posse, lil diversæ vitæ rationes ab uno nomine similiter dijudie
centur. Est Judas proditor, est et alter Judas apostolus ; vel rursum Zacharias rex injustissimus, est
Zacharias aller prophela. El qui in fornace ignis injectus est , Ananias vocabatur, sed aller est præler
bunc Ananias , qui Ecclesiam persequebalur ... Igitur si nomine res ipsæ discernuntur, qui similibus tro
pologiis incumbunt, dicant qua methodo diversas scientias aut vilæ rationes ex eodem nomine explicant?
Multi scilicet in hunc diem progenitorum aut prophetaruin nominibus insigniti Judæi jus violant el im
pie vivunt. Multi item et apnd gentiles Petri el Pauli nuncupati nefarie rem suam gerunt ... Hac din .
taxat methodo ex more oinnia ubique allegoriis infarciens , tantum engastrimythi verba figurale extricire
non potuit, neque ipsa rerum gestarum consequentia in lucem veritatis proferre. » Vides ab Eustathio
carpi el acriter reprehendi Origenem , quod litteralem sensum aboleat , et figuras ubique exquirat.
Idem , tacilo lamen ejus nomine, de illo ejusque asseclis judicium tulit Basilius homilia terlia in
Hexaemeron num . 9. Quinetiam , inquit , aliquis nobis adversus ecclesiasticos quosdam scriptores de
discretis aquis habendus est sermo : qui anagoges et sublimioris intelligentiæ nonine confugerunt ad
allegorias, adeo ut spiritales et incorporeas virtutes asserant per aquas iropice significari ... Tales
porro sermones veluti sommiorum interpretationes et aniles fabulas rejicientes , aquam , aquam inielli
gamus, et secretionem a firmamenlo factam juxta allatam rationein accipiamus. n ltem honilia nous
39 PRÆFATIO AD TOM . II.
in Hexaem . num . 1 : « Novi leges allegoria, etiamsi eas non ex me ipso excogitarim , sed in aliorum
inciderim labores . Quas Scripturarum communes notiones qui non suscipiunt , aquam , non aquam
dicunt, sed aliam quandam naturam , et plantam , el piscem , secundum suam ipsorum sententiam in
terpretantur. Quinetiam replilium et pecorum generationem ad suas allegorias delortam perinde ex
ponunt , ut quidam rerum sese imaginationi objicientium interpretes, qui suas interprelationes ad
proprium scopum accommodant. Ego vero cum fænum audio , fænum intelligo, et plantam , et piscem ,
el bestiam , et pecus, omnia uli dicta sunt sic accipio. , Et paulo post : « Nonne potius ei dedero glo
riam qui mentem nostram in rerum vanarum occupatione non detinuit , sed omnia ad ædificationem et
perfectionem animarum nostrarum conscribi sanxit ? Id quod quidam mihi videntur non intellexisse :
qui captionibus quibusdam atque tropologiis ex suo ipsorum ingenio aliquid Scripturis asciscere aucto
ritatis conati sunt. Verum id ei competit, qui seipsum Spiritus sancti oraculis constituit sapientiorem ,
quique interpretationis prælextu commenta sua inducit. Dæc itaque, sicut scripla sunt intelligantur. )
Rursus bomil. 2 in Hexaem , num . 5 : « Omnem igitur interprelationem , tropis el allegoriis constan
lem , in præsentia prætermittentes, tenebrarum notionein simpliciter el citra curiositalem , sensum Scri .
pturæ seculi , accipiamus . ,
Allegoricam Origenis ejusque sequacium methodum diserte etiam confulat Chrysostomus homilia 13
in Genesim , tom . IV nov . edi . , pag. 102 el 103 , ubi ait : « Hoc loco illud , plantavit 35 , sic intelligen
dum, scilicet ipsum imperasse ut paradisus in terra fieret . ... Ideo eliam loci nomen affert Moyses in
Scripluris, ut ne liceret frustra nugari volentibus simpliciorum auribus imponere , dicereque non esse
in terra paradisum , sed in colo, el fabulas hujusmodi somniare. Nam si cum divina Scriplura lanla
usa sit verborum accuratione, non dubitarunt tamen quidam de facundia sua , necnon de philosophia
exotica altum sapientes, adversa Scripturis loqui , et dicere paradisum in terra non esse, multaque
alia præter ea quæ dicta sunt adoptantes, contra Scripturam sentire , el adversam lenere viam , alque
ea quæ de terra dicta sunt , de cælis dicta putare , nisi humili illa et allemperala verborum ratione
usus Moyses essel , Spiritu sancto linguam ejus movente, quo non devoluti essent ? ... Non credere enim
jis quæ in divina Scriptura feruntur, sed alia es propria menle inducere, magnum puto periculum creare
talia audentibus. )
Inter oclo Origenianæ doctrina capita , quorum Epiphanius , Theophilus et Hieronymus damnationem
a Joanne Jerosolymitano episcopo postulabant, sexlum et septimum ad allegoricum Scripturæ interpre
landæ modum spectant, et apud Hieronym . epist . 38 ad Pammach . , lom . IV , pag. 310 nov. edit., lis
verbis continentur : « Ocio libi (ut statim probabo) de spe fidei Christianæ quæstionum capila objecla
sunt ... sextum quod sic paradisum allegorizet , ut historiæ uferat veritatem , pro arboribus angelos ,
pro fluminibus virtutes coelestes intelligens, lolamque paradisi continentiam tropologica interpretatione
subverlat. Septimum , quod aquas, quæ super cælos in Scripluris esse dicuntur, sanclas supernasque
virtutes ; quæ super terram et infra lerram , contrarias et dæmoniacas esse arbitretur. , Idem in Daniel.
cap . x , lom . III , pag . 1118 , sic Origenislas perstringit : « Eorum deliramenta conticescant , qui
umbras et imagines in veritale quærentes, ipsam conantur everlere veritatem , ut flumina el arbores,
el paradisum pulent allegoriæ legibus se debere subruere . » Idem præfat . lib. v Comment , in Isaian ,
lom . III , pag . 107 : « Quid igitur faciam ? subeamne opus in quo viri eruditissimi sudaverunt, Origenem
loquor, el Eusebium Pamphili : quorum alter liberis allegoriæ spaliis evagatur , et interpretatis nomi
nibus singulorum , ingeniuin suum facit Ecclesiæ sacramenta ; alter historicam expositionem titulo re
promillens interdum obliviscitur proposili , el in Origenis scila concedit. » Origenes Jeremi:e locum
exstantern cap . XXVII , 2, 3 : « Fac tibi vincula el calenas : el pones eas in collo tuo , et milles eas ad
regem Edom , et ad regem Moab, et ad regem filiorum Ammon , et ad regem Tyri , et ad regemn Sidonis, ,
in allegoriam Traxeral. Ejus expositionem refert Hieronymus tom . III , pag. 658 : « Hunc locum , inquit ,
allegoricus semper interpres, et historiæ fugiens veritatem , interpretatur de cælesti Jerusalem , quod
debeant habitatores ejus sponte assumere corpora , et descendere in Babylonem , id est confusionem
mundi hujus qui in maligno posilus est, el servire regi Babylonio , haud dubium quin diabolo. Quod
si hoc facere noluerint, nequaquam eos gravia corpora portaluros, sed perituros gladio, et fame, et
pesle, et nequaquam homines fuluros, sed dæmones. lloc ille dixerit , ne defensores ejus nobis calum
niam faciant. Cæterum nos simplicem et veram sequamur historiam , ne quibusdam nubibus el præ
stigiis iovolvamur. » Idem ,præfal. in Malach ., tom . III , p . 1807 , hanc de Origeniano in hunc prophe
lam cornmentario fert sententiam : « Scripsit in hunc librum Origenes tria volumisra , sed historiam
omnino non leligit , et more suo lolus in allegoriæ interpretatione versalus est , nullam Esdræ faciens
mentionem , sed angelum putans fuisse qui scripsit , secundum ¡ Hud quod de Joanne legimus : Ecce ego
millo angelum meum anle faciem tuam 36. Quod nos omnino non recipimus, ne animarum de cælo ruinas
suscipere compellamur . )
30 Gen. 11 , 8. 36 Mailli. x1 , 10 .
 MONITUM AD ORIGENIS EXEGETICA IN GENESIM. 49

Non minori zelo Augustinus contra Origenistas debitam litterali Scripturarum sensui reverentian
quelur libr. vm De Genes, ad lill . , cap . 1 , num . 4 , lom . III , pag . 226, ubi sic mentem suam aperit : 1 Ad
eos loquor qui itucloritatem harum litterarum sequuntur. Eorum enim quidam non proprie, sed ligu
rate paradisum intelligi volunt. Nam qui oninino adversantur his litteris, alias cum eis alque aliter
egimus : quanquain et hæc in boc ipso opere nostro , quantum valemus, ita defendamus ad litteram ,
ul qui non rationabiliter moli, propter animum pervicacem vel liebelem , credere ista de'reciant,
nullam tamen inveniant rationem unde falsa esse convincant. Verum isti nostri qui fidem habent his
divinis libris , et nolunt paradisum ad proprietatem litteræ intelligi, locum scilicet amænissimum , fru
cluosis nemoribus opacalum , eumdemque magnum , el magno fonte ſecundum , cum videant nulla hu
mana opera loi ac tanta virela silvescere occullo opere Dei , miror quemadmodum credunt ipsum ho
minem ita factum queniadmodum nunquam viderunt. Aut si el ipse figurate intelligendus est , quis
genuit Cain , Abel , et Seth ? An el ipsi ſigurale tantum fuerunt; non etiam homines ex hominibus nati ?
De proximo ergo aliendant istam præsumptionem quo lendal, el conentur nobiscum cuncia primilus
quæ gesla narrantur, in expressionem veritatis accipere. Quis enim eis postea non faveal intelli
gentibus quid ista eliam figurala significatione commoneant, sive ipsarum spiritalium naturarum vel
aſlectionuin , sive rerum futurarum ? Sane si nullo niodo possent salva fide veritatis ea , quæ corpora
liter liic nominata sunt, corporaliter etiam accipi , quid aliud remaneret, nisi ut ea potius ligurate
dicla intelligeremus, quam Scripturam sanctain impie culparemus ? Porro autem si non solum non
impediunt, verum etiam solidius asserunt divini eloquii narrationem hæc etiam corporaliter intellecta ,
nemo erit , ut opinor , lam infideliter pertinax , qui, cum ea secundum regulam fidei exposita proprie
viderit, malil in propria remanere sententia, si forle illi visa fuerant nonnisi figurale posse accipi. ,
Eamdem veritatem , id est a Deo consitum revera in terra fuisse paradisum , eadem vi propugnat lib. xiii
De civit . Dei , cap . 21 , lom . VII , pag. 341 , his verbis : « Unde nonnulli lolum ipsum paradisum , ubi primi
homines parentes generis humani sanctæ Scripturæ veritate fuisse narrantur, ad intelligibilia referunt,
arboresque illas el ligna fructifera in virtutes vitæ inoresque convertunt, tanquam visibilia illa el cor
poralia non fuerint, sed intelligibilium significationum causa eo modo dicta vel scripta sint. Quasi propterea
non potuerit esse paradisus corporalis , quia potest eliam spiritalis intelligi ? Tanquam ideo non fuerint
duæ mulieres, Agar el Sara , el ex illis duo filii Abrahæ , anus de ancilla el alius de libera ; quia duo
testamenta in eis figurala dicit Apostolus : aut ideo de nulla petra , Moyse percutiente , aqua defluxerit ,
quia potest illic figurala significatione etiam Christus intelligi, eodem Apostolo dicenle : Petra aulom
erat Christus "7. Nemo itaque prohibet intelligere paradisum , vitam beatorum ; quatuor ejus flumina ,
qualuor virtutes , prudentiam , fortitudinem , lemperantiam atque justitiam ... Hec , el si qua alia
commodius dici possunt de intelligendo spiritaliter' paradiso, nemine prohibente, dicantur : dum tamen
el illius historie veritas fidelissima rerum gestarum narratione commendala credalur, ,
Ex his satis , opinor, liquet Origenianam Scripturæ sacræ allegorico sensu interpretandæ methodum
rrjectam fuisse a Patribus, e quorum ore discimus, lillerali sensui reverentiæ plurimum deberi ; illum
mysticis plerisque expositionibus quæ ut plurimum a vividiori el abnormi imaginatione nascuntur, in
finitum præstare ; frequentem allegoriarum usum periculo non vacare , el vel iis in locis , ubi figurati
sensus veritas in dubium nequit revocari , summa cautione opus esse , ne illius prætextu veritas historici
Stosus delrimentum aliquod palialur.
31 I Cor . x , 4.

MONITUM

AD ORIGENIS EEHTHTIKA IN GENESIM .

1. Hieronymus in prologo pr« fico sur interpretationi homiliarum quas in Ezechielem Origenes habuil :
. Illud , inquil, breviter admoneo, ul scias Origenis opuscula in omnem Scripturam esse triplicia.
Primum ejus excerpla , quæ Græce oyóra nuncupantur, in quibus ea quæ sibi videbantur obscura atque .
habere aliquid difficultatis, summalim breviterque distinxil; secundurn oueantıydv genus , de quo et
præsens interpretatio est; tertium quod scripsit ipse sójous, nos volumina possumus nuncupare : in quo
opere lola ingenii sui vela spirantibus venlis dedit, el reiedens a terra in medium pelagus aufugil , Qui :l
sini scholia , quid homiliæ , quid tomi, fuse edisserit lluelius Origenianorum lib . Di, cap . 2 , sect . 1 , num .
2, 3 el seqq .
11. Eusebius, lib. vi Hist . ecclesiast., cap . 24 , duodecim tantum commemorat in Genesim ciuous. El
sebium secutus est Suidas. Verum bis ab Hieronymo tredecim numerantur tom . IV nova edil., pag. 431 ,
el tom . 11 , pag. 562 , ubi explicans quce cupile quarto Geneseos scriplå sunt de Cain et Lumech , Damasuirt
papam mone! i Origenem duodecimum el tertium decimum in Genesim librum de hac lantum quæstions
PATPOL . GR . XI . 2
 ORIGENES
dictasse. » Hinc in Eusebii loco mox cilalo suspicalur Iluelins vel errorem esse librarii qui ascripserit
16 ' pro ly', vel cerle in co codice quo utebatur Eusebius , in unum couluisse posteriores libros duos , ulpo:e
qui circa idem arguinenlum versarentur. Ulul esl, e posteriori Hieronymi loco ubi credecim numerantur,
liquel hosce commentarios non progressos esse ulira Geneseos capul quartum . Huc pertinet quod lib. vi
contra Celsum cilat ipse Origenes quæ in Genesim scripserat ab initio libri usque ad hæc verba : « Mic
est liber generationis Adam , » etc. , quibus capitis quinii initium continetur. Eosdem lomos citalos repe
rimus contra Celsum lib . iv , lom . xxv in ' Matthæum , lib . i llepl åpxôr, cap. 3 , el lib. II , cap . 3.
Ocio priores Alexandriæ ac proinde unie annum 232, quo ex hac urlie Casareum se recepil Origenes,
elucubralos esse in libro nono significabal , leste Eusebio lib . vs Hist. eccl., cap . 24. Observatione item
dignissimum est quod Socrates lib. 1 Nisi. eccles.,cap. 7, ait : ' Lapivéyns o Taytayoū MÈY év toiç çepo
μένους αυτού βιβλίοις έμψυχον τον ενανθρωπήσαντα οίδεν · ίδικώς δε και εις την Γένεσιν αυτώ πεπονημένος
ένατος τόμος το περί τούτου μυστήριον εφανέρωσεν , ένθα 'Αδάμ μεν τον Χριστόν, Εύαν δε την Εκκλησίαν
£i.al thatütepov xateoxeuage: < Origenes quoque in omnibus libris suis Christum hominem Jaclum anima
pradilum esse agnoscil. Sed specialiier in nono como commentariorum quos scripsit in Genesim , hujus rei
sacramentum exponit : quo loco Adamum quidem Christi , Evam nulem Ecclesiæ typum gerere pluribus
verbis asseruil. » Denique notandum cóuous in Genesim non diversos videri ab illius opere quod Hiero
nymus ep . 41 , alias 65 , Hexaemeron vocul, cum ail : « Nuper sanctus Ambrosius sic Hexaemeron illius
compilavil, ul magis lippolyii sententias Basiliique sequerelur. )
ill . horumce in Genesim librorum praſacione fragmentum unum , et aliud quoque e libro primo
recital Pamphilus martyr in Apologia , Ex his item iomis fragmenta duo suis De præparaiione evangelica
libris Eusebius inseruii . Prius exstat libro septimo cap. 20 , ei capilis prioris Geneseos versum duodecimum
e.rplicat ; commentariorum autem partem esse ex stylo arguitur, ul optime adnotavil Huelius. Posterius
illustrai capitis ejusdem versum decimum quarlim ; jacel aulem in libro sexlo Eusebii Præp. evang.
capile undecimo. Ilabelur eliam , inquit Huelins, in Philocaliä capite 22, fragmenii hujus pars aliqua,
unde discimus e tercio lomo commentariorum Origenis depromptum illud esse. di luilitur vir clarissiin us
cum ail hujus fragmenti parlem lantum aliquam haberi in Philocaliæ capite 22 , cum longe prolixius sit
islud fragmen'um in Philocalia quam apud 'Eusebium , ubi desiderantur quæ in nostra editione num . 12, 13
el 14 reperiuntur. Aliud præterea reperitur fragmentum Philocaliæ capile 14 , ubi ex eodem lomu lerrio
peiilum id esse significatur. Denique Eusebius list. eccl. lib ul , cap . 1 , aliud exhibel quod in nostra
edilione omiltendum esse non duximus. llæc sola sunt fragrienta quæ ad lomos periinuisse affirmare
possumus . Theodorelus quidem in Genesim quast. 20 , ex Origene cilal expositionem versus 26 , cap. 1
Geneseos : « Faciamus hominem ad imaginem el similitudinem nostram ;, el sancius Eustathius in dis .
sertatione De engastrimytho, ailversus Oriyenem locum ejus de paradiso exhibel quem valde vituperat .
Verum an duo hæc fragmenta lomorum purs ſuerint , neuier significavil . Alia insuper in mss. Græcorum
Patrum in Genesim calenis Origenis nomine circumferunlur, quie editioni quoque noslræ inserenda esse
duximus , præmonito hic leclore levem nonnunquam esse catenarum fidem , quippe qure siepe auclorum
nomina permisceani el aliud pro alio ascribani ; el prælereu incertum esse unde Origeniance ejusmodi
symbolæ in Genesim peliæ sint, an e lomis, an e scholiis , an ex homiliis, an denique ex aliis ejus in
diversos Scripluræ sacræ libros commentariis. Certe ex tol fragmentis quæ calenæ exhibent , vix duo aul
irin comperimus ad homilias in Genesim pertinere.
IV . Hieronymus tom . IV novæ editionis, classe lerria epist . , pag. 430, indiculum lexens librorum Ori
genis, sic orditur : , Scripsil in Genesim libros tredecim : myslicurum homiliarum libros duos ; in Exodo
excerpla , in Levitico excerpta. Isthac series maniſeste indical ad Genesim pertinuisse mysticas hasce
homilias; nec alio sensu Hieronymi locum accepit Sixtus Senensis lib . iv , pag. 352, ubi etiam opinatur
seplemdecim quæ hodie Laline exstant in editionibus Merlini et Genebrardi, illarum partem fuisse. « Huic
ego , inquit Huelius , neutiquam assentiri possum ; homiliæ enim quas habemus, ex lempore videntur pro .
nunlială , el ab acluariis in lilleras relala ; myslicæ vero meditate per olium elaboralæ el ab Origene ipso
editæ sunt. Non equidem inficias ierim alias per otium meditate elaborasse Origenem , alias ex tempor ;
recitasse. Sed unde habuerit vir clarissimus mysticas ſuisse meditale per olium elaboratas, ei ab Origene
ipso, non ab actuariis edilas , id sane dubilo un cujusquam veleris scriptoris auctoritate probare poluerit.
Certe major pars seplemdecim homiliarum in Genesim mysticis sensibus enarrandis imperdilur. Quis
ergo eas velalmysticas dici el parlem mysticarum homiliarum , quarum Hieronymus duos conmemorut
libros. Ulul est , superstites hasce sepiemdecim homilias, Origenis ' esse nulius dubitandi locus est. Præ.
terquam quod enim homiliæ secundæ ubi Noelicæ arcæ fabrica exponitur, integer ſere sermo Græcus in
omnibus calenis sub Origenis nomine circumfertur, si allente legeris homiliam decimam ,agnusces unde
sanctus Eustathius in disserlarione De engastrimytho criminandi Origenis ansam arripuerit , quod nempe
Isaac el Rebeccæ res gestas inmularit ; inaures el armillas, sermones esse aureos dixerit, ei universum
denique argumentum per vim distorium , ud ea quæ animo cernuntur el ratione intelliguntur, ļraductum ,
savillationibus deturparit. » Lege item homiliam decimam lerriam , ubi occasione puleorum ab Isaac effus .
sorum de puleis quoque Abruhami tractatur , el videbis cur idem Eustathius expostulel quod quieus ab
Abraham effossos, aliaque ad eos perrineniia allegoriis exponal Origenes , tantaque sermonum copia in
immensum protracta, oine de illis negotium disserminel in aliam sententiam translatum , licet ad hæc
usque tempora in regione illa oculis adhuc conspiciantur. , Non negal Origenes in hac homilia , revera
effossos esse in lerris hosce puleos, neque ea de re queritur Eustathius. Id unum expostulat quod licet in
regione illa adhuc oculis conspicerentur, eos lamen allegorico lantum sensu explicuerit . Quod ub Origene
lucium , quis negare audeal ? Præter hæc argumenta quæ abunde sufficiunt ut hæ humiliæ Origeni nostro
adjudicentur, certo uffirmare possumus nullum hactenus repertum esse coclicem minuscriplum qui non eas
illi tribuat . luc adde quod Jonas Aurelianensis episcopres qui sæculo nono purebul, lib . i De instilu
lione laicali, capile 11, duplex affert fragmentum ex humilia decina. Unum est lamen quod movere
quempiam possit ne éas Origenis "esse pulet , nempe quod habet Hieronymus epistola 3 , alius 126 ,
ud Evangelium presbyterum : 7 In fronie , inquit, Geneseos primam homiliarum Origenis reperi scriplam
ile Melchisedech , in qua multiplici sermone dispuians, illuc devolutus est, ul eum angelum dicerel , iisdem
argumentis quibus scriptor tuus de Spirilu sancto, ille de supernis virtutibus est loculus. » Nihil quidem
ejusmodi reperitur in prima homiliarum quæ supersunt , imo nec in cæteris. Al vero vuriæ olim fuerunt
homiliarum in Genesim collectiones, uti liquel ex Cassiodoro qui De instit. divin. liller., cap. 1, sexdecim
tantum Origenis homilias enumerai. Unde non absurde responderi polest eam in Genesim humiliam , quæ
in collectione llieronymiana prima eral, ad nos non pervenisse.
45 IN GENESIM . 46
V. De lempore quo husce homilias pronuntiaverit Origenes , id unum constat,eas anno ducentesimo qua .
dragesimo quinto esse posteriores. Exlemporanece enim sunt el ex illarum numero quæ ab acluariis in
lilleras relatæ sunt . Atqui « Origenes jam sexagenario major... conciones quas habebal ad populum , a
notariis excipi permisii, cum id antea fieri nunquam concessissel , , inquil Eusebius Historise ecclesiasticie
lib . vi , cap . 36 .
VI. Editio Merlini Hieronymo tribuebat earum interprelationen Lalinam ; hanc Rufino deberi erudile
probat clarissimus 'Huelius Origenianorum lib . lll , cap. 2, sect . 3, num . 1 , ubi præterea monel, poslremaid
homiliam bona sui parle esse mulilalam . Ipsum videsis .

EX PRÆFATIONE LIBRORUM ORIGENIS

IN GENESIM .

1 ( 1 ) Nisi omni modo pigri essemus, ac desides ne A lalia potuit vel proferre. Nos vero pro eo solo quod
ad inquirendum quidem accedere Domino et Salva mediocriter licet , credimus lamen Domino Jesu
lore nostro ad hoc nos provocante, profecto revo Christo , el ejus gloriamur esse discipuli, nec la
Cassemus pedem , consideranles quod longe simus men audemus dicere quod facie ad laciem ab ipso
ab ea magnitudine spiritalis intelligentiæ , qua de traditam susceperimus intelligentiam eorum quide
tam magnis rebus investigari debeat intellectus. El 1 in divinis libris referuntur : quæ quidem certus
paulo post : Si cui vero in disceptatione profundum sum quod ne ipse quidem mundus pro virtule ac
aliquid occurrerit , de hoc dicendum quidem est , majestale sensuum capere potest. Propter quoi
sed non cum omni affirmatione. Hoc enim aut pronuntiare quidem de his quæ dicimus, sicut
temerarii bominis est , et ejus qui sensum liuma . apostoli poluerunt , non audemus : in eo autein
næ infirmitatis perdiderit, oblitusque sui sit ; aut gratias agimus , quod cum multi imperitiam suam
cerle perfectorum virorum , et eorum qui confi nesciant , et molus suos incomposilos el inordi
denler se sciant ab ipso Domino Jesu didicisse, nalos , interdum etiam et ineplus ac fabulosos,
id est , a verbo veritatis, et ab ipsa sapientia cum omni intentione sicul sibi videlur, quasi ve
per quam omnia facta sunt , agnovisse ; vel eo rissima assertione pronuntient, nos de rebus ma
B
rum qui divina responsa ingressi turbinem et gnis, el his qur , supra nos sunt, ignoraaliam 10
caliginem ubi ipse Deus est , cælitus acceperuot , stram non ignoramus.
in quod vix ille Moyses ingressus vel intelligere
(1 ) Desurrpsimus hoc fragmentum ex Apologetico Pamphili martyris pro Origene.

ΤΟΜΟΥ Α' ΤΩΝ ΕΙΣ ΤΗΝ ΓΕΝΕΣΙΝ .

E TOMO I

COMMENTARIORUM IN GENESIM .

Os ydp & Beds Tlarne elvae fpato, xw.uóuevos, C (2) Non enim Deus cum prius non esset Pater ,
ώς οι γινόμενοι πατέρες άνθρωποι , υπό του μη δύνα postea Pater esse cæpit, velut impeditus aliquibus
σθαι τω πατέρες είναι. Ει γάρ αεί τέλειος ο Θεός, ex causis, quibus homines mortales impediri so
xa! Cácertiv avto oúvapıs to Tatépa aŭzdy sivai , lent , ut non statim ex quo sunt , et patres esse
και καλόν αυτόν είναι Πατέρα του τοιούτου Υιού , τι possint . Si enim semper perfectus est Deus , nec
αναβάλλεται , και εαυτόν του καλού στερίσκει, και , ως deest ei virtus qua paler sil , el bonum est esse
έστιν ειπείν, εξ ου δύναται Πατήρ είναι Υιού ; Το αυτό eum Patrem lalis Filii , quid differt, aut quid hoc
μέντοιγε και περί του αγίου Πνεύματος λεκτέον . bono fraudat se , et non statim , si ita dici potesi ,
se Pater efficit Palrem (3} ? Id ipsum autem etiam de Spiritu sancto dicendum est.

( 2 ) Exbibet hoc fragmentuin Laline ex interpre versus Marcellum Ancyranum , pag. 22.
1atione Ruſini Apolog . Pamphili mart. pro Origen . (5 ) Sic mss. Alias vero : Ex quo polcsl esse på.
Græce autem habetur apud Eusebium lib . ad ter, efficitur pater ?
 ORIGENES

ΑΠΟ ΤΩΝ ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ

ΕΙΣ ΤΗΝ ΓΕΝΕΣΙΝ(1).
EX ORIGENIS COMMENTARIIS IN GENESIM
Ad caput 1, vers. 12.
2 Si quispiameo in errore versabitur, ut de arti- A Ει δέ τινι προσκόπτει διά τους ανθρωπίνους τε
ficum nostrorum more cogitans, dandum esse neget, χνίτας μή δύνασθαι παραδέξασθαι τον Θεόν (5) χωρίς
Deum res universas moliri posse, nisi malerian ύλης αγεννήτου υποκειμένης κατασκευάζειν τα όντα,
quandam ortu carentem pre manibus habuerit, έπει μηδέ ανδριαντοποιός χωρίς χαλκου το ίδιον έργον
cum neque statuarius absque ore, necfaber ligna- ποιήσαι δύναται, μηδέ τέκτων χωρίς ξύλων, μηδε
rius sine lignis, nec architectus sine lapidibus οικοδόμος χωρίς λίθων » ζητητέον προς αυτού περί
susceptum opus elaborare possil : le potestate Dei δυνάμεως Θεού, ει θελήσας υποστησαν ό τι βούλεται
qui rendum ex illo est, utrum Deus ubi quidquid ο Θεός, της θελήσεως αυτού ουκ άπορουμένης, ουδε
ipsi placuerit, moliri statuerit, nulla difficultate ατονούσης, δύναται υποστήσαι ή βούλεται. "Ω γάρ
vim ejus voluntalis inhibente, quod visum sibi fue- λόγω τάς ποιότητας , κατά πάντας τους Πρόνοιαν
rit, perficere possit. Qua enim ratione, qualitates εισάγοντας το ιδίω λόγω, ουκ ούσας ως βούλεται εις
illas ( id quod ex eorumomnium qui Providentiam διακόσμησιν του παντός υφίστησι τη αφάτω αυτού
esse defendunt oratione sententiaque conjunctum δυνάμει και σοφία, τούτω τώ λόγω και την ουσίαν,
est ) que nullace duum erant, ad universi ornatum, όσης χρήζει, ικανή έστιν αυτού ή βούλησις ποιήσαι
pro infinita polestate, sapientiaque producit : ea - γενέσθαι. Απορήσομεν γάρ προς τους ου βουλομένους
dem omnino natural qualibel, si qua forte incli- Β ταύθ' ούτως έχειν , ει μή ακολουθεί αυτοίς ευτυχή
geal, μrocretare continuo voluntas ejus per sese κέναι τόν Θεόν, αγέννητον ευρόντα την ουσίαν, ήν
poterit. Nao quiereus ex iis , qui rein hoc mollo ει μή το αγέννητον αυτώ υποβεβληκός ήν, ουδέν έρ
se thabere negoverint, an non ex eorum opinione γον δυνατός ήν ποιήσαι, αλλ' έμενεν ου δημιουργός ,
consequels sit , belle admodum id ac fortunate De0 ου πατήρ, ουκ ευεργέτης, ουκ αγαθός, ουκ άλλο το
ressisse, quodin naturamillam ortus experien in- των ευλόγως λεγομένων περί Θεού. Πόθεν δε και το
ciderit, quam nisi eo ipso quod ortu careret Dactus μετρεϊν της υποκειμένης ουσίας το τοσόνδε, ως διαρ
Θsset, nihil unquam elicere potuisset ; adeoque κέσαι τη τηλικούτου κόσμου υποστάσει και οιονεί γά;
(4 ) Exhibel hoc frag. Euseb . lib . vii De præpar. ponere, quæ ipsa semper ſuerit, neque nata , neque
evang. Interpretatio Lalina est Francisci Vigeri. facta, nec iniliumi habens omnino, pec finem ; ex
( 3) Μή δύνασθαι παραδέξασθαι τον Θεόν, etc. qua Dominus omnia postea fecerit. Item casliga
Ideni hoc argumentum persequitur Origenes lib . Il el in Marcione lib . i cap. 15 : Dehinc, inquit ,
De princip ., cap . 1. Basilius autem boni. 2 in lle si el ille mundum ex aliqua maleria subjacente
naemeron, el Ambrosius in opere cognomini eam - molitus est, imala et infecia , el contemporali Deo ,
dem , quam tractamus, Origenis disputationem pro- quemadmodum et de creatore Marcion sentit , re
lixe reſerul. Anaxagorie porro, Pyibagoreorum , digis et hoc ad majestatem loci, quia et Deum el
Platonicorum , Stoicorum , aliorumque ea sententia materiam , duos deos, clusil. , Castigat ei Theo
fuit, mundum es tierua maleria Deum condidisse. l doretus in utroque , Hær. fabul, lib . ], cap . 24 , et
Videndus Timaus Locrus llepi yuyas xóculo , lib. v, cap. 5, et Philastrius in Seleuco el llermia
Plato in Timão, Cicero in Acad . quæsi., Seneca Galatis , hæres. 55 . Manichæi quoque maleriam
epist. 65 , Plutarch . lib . i De placil, philosoph ., Syévvatov esse sciscebant. Ralionem reddit Dro
Laertius in Platone el Zenone, Epiphanius hæres. serius Marcionisia in dialogo De orthodora fide ,
5 el alii; sed inprimis auctor των Φιλοσοουμέ cur id ligmentum propugnare instilueril Valenti
Φων . Πλάτων αρχάς είναι του παντός Θεόν, και nus : nempe ne malorum causam in Deum Iran
ύλην, και παράδειγμα . « Plato principia esse re scribere cogerelur , cam ad maleriam referebal.
rulli omnium Deum , el malerian), el exemplari , Mundum quidem e materia a Deo conflatum credi
Tu : " Ην (ύλην και δεξαμένην, και τιθήνην καλεί, derunt Pilo, Tatianus, Laclaulius, aliique ; sede
εξής διακοσμηθείσης γενέσθαι τα τέσσαρα στοιχεία, materia a Deo primum creala, Mon eteria, tum
εξ ών συνέστηκεν ο κόσμος. « Quano ( aieri ) et deinde in ordineio digesta . Audi omnino Eusebium
recepericem et nutricem appellat, ex qua digesia lib . vii Evang . præpar., et Philoculiam , cap . 23 . At
ex: lilisse quatuor elementa , ex quibus conllalus est noster Origenes non principii quidem experlein
mundus, o lloc idein habel in Anaxagora . Jpsun materiam el a yeyvntov, sed a Deo ab omni retro
nunc errorem castigat Tertullianus in Hermogene Zvo procrealani aduillebal, ut pluribus in Ori
aposiaia c. 1, qui c a Christianis conversus ad genianis nostris ostendimus. Algue hæcdoctissimus
Philosoplios, de Ecclesia in Academiam , ct Porti præsul iluetius, quem prasertim vide Origenian . lib .
cum , inde sumpsil a Stoicis malerian curu Domino II, guasi, 12 , num . 4.
 IN GENESIM .
πρόνοια τις πρεσβυτέρα Θεού, αναγκαίως την ύλην A perpetuo molitoris, parentis , benigni, Doni , ac ce
έσται υποβεβληκυία τω Θεώ, προνοουμένη την τέχνην teris omnibus, quae magna cum ratione Deo tri.
την ενυπάρχουσαν αυτώ μή κενοπαθήσαι, ουκ ούσης buuntur, nominibus spoliatus perstitisset. Deinde
ουσίας, η ομιλήσαι δυνάμενος κατεκόσμησε το τηλι- qui fieri possit, ut vim malerie tantam, sic lan
κoύτo κόσμου κάλλος . Πόθεν δε και δεκτική γεγένη- quam ad pondus accurate justeque admensam in
ται πάσης ής βούλεται ο Θεός ποιότητος, μή αυτού venerit, que ad hujus proprie non majoris nino
του Θεού εαυτο τοσαύτης και τοιαύτην ποιήσαντος , risve mundi molitionem satis esset ? Invehenda
οποίαν έχειν έβούλετο ; Καθ' υπόθεσιν γουν αποδε- quippe nescio que, Deo tamen antiquior, Provi
ξάμενοι το αγέννητον είναι την ύλην, ταύτα έρούμεν dentia necessario fuerit , que nmateriam ei subjece
προς τους τούτο βουλομένους, ότι εί Προνοίας ουχ rit, 3 dum id ea provideret in posterum, ne quas
υποβαλλούσης την ουσίαν τώ Θεώ , τοιαύτη γεγένηται, in se Deus haberel artis Suae notiones, irrite cele
ει Πρόνοια ήν ύφεστώσα, τί αν πλέον πεποιήκει του rent, si non ejus naturæ copia fieret, cujus opera
αυτομάτου ; και ει αυτός μη ούσης ύλης έβούλετο tam excellentenm el eximiam universi speciem efli
κατασκευάσαι αυτήν, τί αν πλέον η σοφία, και η ceret. Unde porro id habuit, ut omnis qualitatis
θειότης αυτου πεποιήκει του εξ αγεννήτου υποστάντος; capax esset, quam eillenn imprimiere Deus voluisset,
Ει γάρ ευρίσκεται ταυτον γενόμενον αν υπό της Προ- Β nisi qualem eam habere ipse vellet, talein ante
νοίας, όπερ και χωρίς Προνοίας υπέστη, διά τι ουχί sibi, tantamque molitus erit ? Jan ut nonnullis da-
και επί του κόσμου αθετήσομεν τον δημιουργών και . remus ortu carere materiaro , iis tamen qui sic opi
τον τεχνίτης; "Ωσπερ γάρ άτοπον επί του κόσμου εί- nantur, hunc in moduminstare possemus : si quan
πείν ούτω τεχνικώς κατεσκευασμένου το χωρίς τε - : tumvis naturam illam Deo Providentia nulla subje
χνίτου σοφού τον αυτοτοιούτον γεγονέναι,ούτω και το cerit, ejusmodi tamen ea per sese fail : eamdem
την ύλην τοσαύτης και τοιαύτην και ούτως εικτικήν si Providentia suople consilio procreasset, ecquid
τω τεχνίτη λόγω Θεού , ύφεστηκέναι αγεννήτως, επί- amplius ipsa, quam quod fortuito casuque facium
σης έστιν άλογον. Προς μέντοιγε τους παραβάλλον - videmus, effecissel ? Quid si Deus ipse materiam,
τας, ότι ουδείς δημιουργός χωρίς ύλης ποιεϊ, λεκτέον, que nulla dum esset, fingere molirique statuisset ?
ότι ανομοίως παραβάλλουσι. Πρόνοια γαρ παντί τς- Ecquid tandem ejus cum sapientia, ιum divinitas
χνίτη υποβάλλει την ύλην, από προτέρας τέχνης, ή excellentius, quam quod ex orta carente naleria
ανθρωπίνης, η θείας έρχομένην. Ταύτα μεν ούν επί exstitit, molita essel ? Νam si ex Providentia
του παρόντος άρκέσει προς τους διά τό λέγεσθαι· idem omnino profecturum erat, quod sine Provi
« Η δε γή ήν αόρατος και ακατασκεύαστος, και οιoμέ- dentia factum est : quidni ex ipso quoque mundo
νους αγέννητον είναι τηνσωματικήν φύσιν. Cauctorem omnem artificemque lollamus ? Quemad
modum enim absurdum fuerit, nundum hunc dicere, iam eleganter apleque constructum , absque
sapientis artificis manu lalem exstitisse , ita vim maleriæ tantam , ejusque conditionis et naturæ ,
adeoque artifici numinis rationi obsequentem , sine orlis sui principio per se ipsam exstitisse, non mi
nus ineplum videri debet. Cæterum jis qui artificum nostrorum comparationein obtendunt, quorun
nemo sine materia quidquam ellicial, occurrendum nullam eorum hoc in genere similitudinem esse .
Materiam enim artifici cuilibet Providentia subjicil, que a principe quadam , seu bumana illa, seu
divina sit, arle oriatur. Atque hæc impræsentiarum adversus eos salis erunt, qui quod ita scriptis.
videant : 1 Terra autem eral invisibilis et incomposila 38 , ) naturam corpoream orlus omnis exper
lem esse opinanlur.

ΤΟΜΟΥ Γ' ΤΩΝ ΕΙΣ ΤΗΝ ΓΕΝΕΣΙΝ.

E TOMO III
COMMENTARIORUM IN GENESIM .
Ad caput 1, vers. 14 .
( 6) Περί του εις σημεία γεγονέναι τους φωστήρας και 1 . Quod lic habetur , luminaria que sane alia non
ουκ" άλλους ηλίουου κα σελήνης, και
καιι σελήνης, και των άστρων (7)
των άστρων (1) sunt quam sol, Iuna , celeraque silera, tanquan
αμαdam esse constituta, id14 ΝΟΙ
τυγχάνοντας, των σφόδρα αναγκαιοτάτων εστι δια- signa ο quedam esse constituta, vero ut diligenter
λαβείν, ου μόνον πολλών εθνών των της Χριστού πί- explicetur, in primis necessarium est. Νec Δίκη
ΝΑ enim
στεως αλλοτρίων, σφαλλομένων εις τον περί της εί- plurime gentes modo, que a Clhristi fide aliens
18 Gen. 1, 2 .
( 6) Exstal hoc fragin. apud Εuseb. lib . VI De (7) Pil., αστέρων, Paulo post, ου μόνον πολλών
prapar. evangel , el in Philocal., cap. 22 . Interpre- ŠOv @ v. Euscb . obiisit molov.
iatio Latina est Fr. Vigeri.
5) ORIGENES 5

S1nt , ad eum qui de fato instituitar locum olen- A μαρμένης τόπον τη των ελανωμένων (8) αστέρων
aunt, quod quæ in terris eveniunt 4 omnia , que- ŠTEThozh apds tous tv to Swano Trávtwy aütois.
que singulos ad homines, imo quæ ad brulas quo νομιζομένων συμβαίνειν τών επί της γης και του περί!
que fortassis animantes pertinent, ea stellarum , έκαστον ανθρώπων , τάχα δε και αλόγων ζώων· αλλά
quas errantes vocant, cum iis quæ ad zodiacum γάρ και πολλών των πεπιστευκέναι υπολαμβανομένων
adhærescunt sideribus complexione quadam et περισπωμένων , μή άρα ηνάγκασταν τα ανθρώπων
comparatione fieri existimenlur : sed corum etiam πράγματα , και αμήχανον άλλως γενέσθαι , ή ώς οι
permulti, qui Christiane fidei sectatores ac profes- αστέρες κατά τους διαφόρους σχηματισμούς επιτέλ
sores habentur, anguntur animis , ne humans λουσιν (9) . "Επεται δε τοίς ταύτα δογματίζουσιν εξ
res adeo necessitale lencantur, ut aliter quam va όλων το εφ' ημίν αναιρείν » διόπερ και έπαινον , και ψό
rius astrorum silus , el collocatio jubeal , lieri non γον και πράξειςαποδεκτάς, πάλιν τε αυ ψεκτάς• άπερ
possint. Qua quidem ex opinione consequens illud ει ούτως έχει , τα της κεκηρυγμένης του Θεού κρίσεως
csi , ut funditus liberum nostrum lollatur arbitrium ; ούχεται , και απειλαι προς τους ήμαρτηκότας, ως
simulque proinde laus omnis ac vituperatio, rerum κολασθησομένους, τιμαί τε αν προς τους τοίς κρείτ
que vel approbatione dignaruin vel reprehensione τοσιν εαυτούς επιδεξωκότας και μακαριότητες : ου
discrimen . Hæc porro sublata si semel erunt , eva- B oev yap Étl toutwv €ulóyws ÉSTA ! YEVÓW.EVOV ( 10 ).
nescal pariter necesse est quidquid de judicii divini Και ει τα ακόλουθά τις εαυτώ εφ' οίς δογματίζει
æquilale jaclatur, concidant vel intentata scelera . βλέπου, και η πίστις έσται ματαία , ή τε Χριστού
tis penarum ac supplieiorum mine, vel promissa επιδημία ουδέν ανύουσα , και πάσα ή διά νόμου και
melioris sanctiorisque vitæ proſessoribus gloriæ ac προφητών οικονομία , κάματοι τε αποστόλων υπέρ του
felicitatis præmia : nihil enim ipsorum deinceps . gustñcae càs tot OSOū 614 Xpestot 'Exxarolas ( 11 ) .
cum ratione fiel. Imo, si quis cælera quæ ex ejus. ει μη άρα και Χριστός κατά τους ούτω τολμώντας ,,
dem sententiie vi elliciuntur, spectare volel ; non υπό την ανάγκην της των άστρων κινήσεως τω γένε

( 8) Euseb ., xalouuévov . Paulo post , Philoc . , Ptolemæi Tetrabibl. thema ejusdem geniturze pro
συμβαίνειν επί της γης. posuit. Sed , omissis cæteris argumentis, vel uno
(9) Phil. , ÉTTITE Oūgiv . Euseb ., È TELTÉNOU !!V . hoc vanitas eoruin coargui'ur . Contulerunt nata
(10) Philoc. , rivousyov , el paulo post , th Thor's lemn Christi aj v Calendas Januar, ad eumque
έσται μάταιος . diem nativitatem ejus accommodarunt : pro cerlo
(11) Euseb ., taş 8:& Xp !OTOū toð OECŨ 'Exxar habentes eo die exiisse ipsum in lucem , quod du
olas. Mox ad sequentia verba , ei un ápa ó Xp bium in veleri Ecclesia ei controversum fuit. Plu
orós , etc. , hæc docte adnotavit Huelius : apposite rim : Græcorum Ecclesiae natalem el baptismum
ad id Augustinus tract. 8 in Joan. : « Non sub falo c Christi uni eidemque diei ascripserunt , quidies eral
est condilor siderum , quia etsi erat falum de si 6 Januarii . Vigebat eadem sententia apud Syres
derijus, non poterat esse sub necessitale condilor et Ægyptios Christianos, uit testatur Epiphanius
siderum . . El tract . 31 : « Quid est enimi, nondum et Cassianus. Vetus aliorum opinio ſuit naium
veneral hora ejus ? Non enim Dominus sub falo esse Christum vi ld . Nov. , de quibus ilidem alicubi
palus est. Hoc nec de le credendum est : quanto Epiphanius. Quidam circa æquinoctium autumnale
minus de illo , per quem factus es ? si lua hora contigisse id opinati sunt. Romana vero Ecclesia
voluntas est illius , illius hora quæ est nisi vo ad vii Calend . Jan. celebrabat natalem Christi ,
luntas sua ? , Aliquos porro ante Origenem ex atque hanc consuetudinem reliquæ Ecclesiæ trachii
siitisse omnino diceres , qui idem jam allenlas lemporis inde sumpseruni. Demonstrent ergo pri
sent , quod posterioribus hiscc sæculis ausi sunt mum supra memorali genethlialogi, quo die natus
quidam , nativitatis Christi ibema constituere : non sil Chrisius , lum postea viderimus de genituris ,
quidem necessitate, el astrorum vi coactum fuisse quas parum inter se consentientes posuerunt. Nam
tingentes Christum , quod ii fingebant, quos inse Libram in horoscopo constituit Caridanus, Albertus
ctantur Origenes et Augustinus ; sed asserentes so veio el Aliacus Virginem . Hos ſefellit Albumasar,
lum molibus suis et positionibus mirabilem con : velus astrologus Arabs , qui, imagines recensens
ceplum el orlum Christi astra significasse, et na quæ cum Virgine ascendunt ( juxta Persarum , In
rurali inodo rem naluræ vires superantem porten. dorum el Ægypliorum doctrinam , qui cum singulis
disse, ac slupendo huic mysterio siderum silum signorum decanis imagines quasdam ascendere in
consensisse. In his Albertus Magnus, sive quisquis D gebant ), in primo Virginis decano virginis imaginein
t'st auctor Speculi astronomic , postquam Christum collocal, formos:P , puerum gestantis el laclantis.
ascendente Virginis signo nalum esse dixit , addit Nutril puerum , inquit, dans ei ad comedendum
demum : « Non quod subjacerel stellarum molui, in loco qui dicitur Abrye, el vocat ipsum pueruin
aut earum judicio nalorum desideratissimus, qui quædam gens Jesuni, cujus interpretatio est Ara
creaveral ipsas stellas : sed quia cum extenderet bice , Eice, et ascendit cum ea stella Virginis
cælum sicut pellem , formans librum universitatis, ülerna .) Tumi subjungil Albertus : « El jain sci
el dedignaretur opus incomplelum , noluit lilleris mus quod sub ascendente parte ejusdem signi, sci
ejusdem deesse, ex eis quæ secundum providen licet Virginis, nalus fuit Dominus noster Jesus
liam suam in libro cælestis majestatis sunt scii Chrislus. Quasi ista Albumasaris pertineant ad
pla , ei istud elongatissimum a natura , quod de natalem Jesu, quæ ad unam hanc Virginem spe
Virgine nascerelur ; ut profecto per hoc inveni clani. Aplius ad mentem auctoris Rogerus Baco
selus homo naturalis el verus, qui non naturaliter nus, liomo sua alale doctissimus : 1 Intentio est
ciascebatur. Non quod figura cæli essel causa quare quod beala Virgo liabet liguram et imaginem intra
nasceretur, sed potius significarelur per calum . ) decem prinos gradus Virginis, ei quod nala ſuit
Posterior illo Peirus de Aliaco quæst. in Genes. quando sol est in Virgine, e: ita habetur signalum
50 , el lib . De legib. el seclis , stellarum posiluran in calendario , et quod nutriet ilium suum Christum
descripsit, quæ nascente Christo obtinebat. Deni Jesum in terra Hebræorum ,
que Hieronymus Cardaus lib). Il comentar. in
 53 IN GENESIM .
σιν ανειληφέναι γενόμενος, πάντα πεποιήκοι τε και A inanis profecto solum , ac supervacanea fides nostra
πάθου , ου του Θεού και Πατρός (12 ) τών όλων αυτώ fulura sil, sed ne ipse quidem adventus Christi ,
τάς παραδόξους δυνάμεις δωρησαμένου, αλλά τών tolaque illa seu legis , seu prophetarum ceconomia ,
αστέρων. Oις αθέοις και ασεβέσι τυγχάνουσι λόγοις el apostolorum in excitandis constabiliendisque per
ακολουθεί και το τους πιστεύοντας υπό των αστέρων Christum Dei Ecclesiis suscepta contentio vel hi
αγομένους πιστεύειν εις Θεόν λέγεσθαι . Πυθοίμεθα Iun profeceril : nisi tamen ipsius etiain Christi
δ' άν αυτών τι ο Θεός βουλόμενος τοιούτον επoίει non modo nasce di rationem , sed quidquid præ
κόσμον , ίν ' οι μεν εν αυτώ άνδρες όντες, τα γυναικών lerea vel egerit , vel tulerit, in eamdlem conversio
πάσχωσιν , ουδαμώς εαυτούς αίτιοι της ασελγείας γε nis astrorum necessitatem projecla hominum istorum
γενημένοι , έτεροι δε άγριων ζώων κατάστασιν ειλη- temeritas illigabit : perindle videlicet , quasi is ab
φότες ( 13) , τω την φοράν του παντός τοιούτους αυ siideribus vim illam rerum admirabilium , non a Deo ,
τους πεποιηκέναι , διά τό τον Θεόν ούτω κεκοσμηκέναι cunctorumque parente acceperit. Cujus ex orationis
το πάν , επιδιδόασιν εαυτούς ώμοτάτους και σφόδρα impietate illud sequitur , ut quotquot divinamfiler:
απανθρώποις πράγμασιν, ανδρoφονίαις και πειρα- 5 amplectuntur , ad illam silerum omnesimpulsione
τείαις. Και τι δεί λέγειν ημάς περί των συμβαινόν- rapiantur . Ego vero quesierium ex iis perlibenter,
των εν ανθρώπους , και αμαρτανομένων υπ' αυτών Β quid landem seculus hac in mundi molitione Deus
μυρίων όσων τυγχανόντων, ούστινας οί των γενναίων fuerit, ut ex ea virorum qui in eo degunt multilu
προϊστάμενοι τούτων λόγων απολύοντες παντός εγκλή- dine, alii nulla sua culpa muliebris veneris turpi
ματος , τω Θεώ προσγράφoυσι πάντων των κακώς ( 14) ludinem palerentur ; alii ſerino plane rilli , quod
και ψεκτώς πραττομένων την αιτίαν; tales ipsos efficeret universi hunc in modum a Deo
constituti impeliis atque conversio, lelerrimis sese dirissimisque sceleribus , ut homicidiis ac piralicis
prædationibus dederent. Quanquam quid attinet hanc a nobis de rebus iis , quæ vel hominibus eve
niunt, vel ab iisdem peccantur, quæque prorsus infinitæ sunt, disputationem institui, quos praser
tim dogmatis istius asserlores egregii dum ab omni culpa liberant, malorum , quæque scelerate fiunt
onunium , Deo causam assignant ?
Εάν δέ τινες αυτών ( 15) , ως απολογούμενου περί 2. Horum si nonnulli , ut Dei causam lueri videan
Θεού , έτερον μεν είναι λέγωσι τον αγαθόν , ουδενός lur, bonum quemdam alterum esse dicent , eumque
τούτων έχοντα την αρχήν, το δε δημιουργώ πάντων rerum istarum foulem esse ac principium negabunt,
τα τοιαύτα προσάπτωσι (16) , πρώτον μεν ουδε ως quod uni isti dunlaxat rerum creatarum molitori
βούλονται δυνήσονται αποδεικνύναι, ότι έστι δίκαιος
C similia Tribuenda velint ; primum , ne sic quidem ,
πως γάρ ο τοσούτων κατ' αυτούς Πατήρ , ευλόγως “ quod ipsi volunt , justus utiste sit efficient . Quomodo
χρηματίζου ( 17) δίκαιος και δεύτερον δε περί εαυτών enim quem lol malorum parentem fatentur, ipsi
τι ποτε φήσουσιν, εξεταστέον : πότερον υπόκεινται τη quoque justum eumdem esse jure meritoque defen
φορά των αστέρων , ή ήλευθέρωνται, και εν τω βίω dant ? Deinde quid sentiant ipsi de se , querendum
τυγχάνοντες , ουδέν ενεργούμενον εις εαυτούς έχουσιν ex illis est ; utrum sese astrorum conversione obli
εκείθεν ; Ει μεν γάρ φήσουσιν υποκείσθαι τοις άστροις , gatos esse , an liberos, atque ejusmodi, apud quos
δηλον ότι τα άστρα το νοήσαι (18) αυτούς τούτο έχα- hac in vita nihil omnino motus ille possii ? Obliga
ρίσατο, και ο δημιουργός υποβεβληκώς έσται διά της los si ſalebuntur , hunc illis profecto asıra quoque
του παντός κινήσεως τον λόγον τον περί του ανωτέρω sensum iinpresserint : adeoque novam de superiore
αναπεπλασμένου Θεού , όπερ ου βούλονται · ει δε απο suo fictilioque Deo mentem , hujus conversione
κρινούνται , ότι έξω των νόμων τυγχάνουσι του δη- mundi, Suus ille, quod ipsi negant , architectus in
μιουργού των κατά τους αστέρας , ίνα μή απόφασις jecerit. Sin autem ejus se minime , quas astra κοί
ή το λεγόμενον υπ' αυτών αναπόδεικτος, πειραθήτω- νunt , legibus teneri respondebunt , id ne at : iis le
σαν ημάς προσάγειν αναγκαστικώτερον , διαφοράν mere negari videator , majori utique vi suffragium

(12) Philoc. , post Πατρός , addit αυτού .
(15 ) Philoc., ανειληφότες , et paulo infra , και
ανδρoφονίαις .
(14) Euseb. , κακών. Μox Philoc. , πραττομένων Auctor quoque Φιλοσοφουμένων, que Origeni falso
τας αιτίας .
(15) Εάν δέ τινες αυτών», etc. Sinoniani, Va-
lentiniani, Cerdoniani, aliique complures hæretici
duo principia , seni deos duos slaluiebant ; alterum
malum , sed justum , mundi conditorem , legis opi
ficem ; bonum alterum , Christi Patrem , et Novi Te
stamenti auctorem . Tertullianus et Irenæus adver
sus hanc doctrinam non seguiter velitati sunt : Ori
genes vero passim . liec a magis ortum duxit ve
sania , gros duo itidem principia, bonum mum ,
malum alternin posuisse prolidit Aristoteles, uti
«discinus ex Laertio in proemio : 'Αριστοτέλης δ'
έν πρώτω Περί φιλοσοφίας, και πρεσβυτέρους εί
ναι των Αιγυπτίων ( μάγους ) και δύο κατ' αυτούς εί
ναι αρχάς , αγαθόν δαίμονα και κακόν δαίμονα . - Ari
D sloteles autem in primo De philosophia, et antiquio
res esse r £ gyptiis (magos) el duo juxta illos esse
principia , bonum dæmonem , et malum diemonem . 1
tribuuntur, scribit Zaratam Chaldieum docuisse , ouo
δαίμονας είναι , τον μεν ουράνιον είναι, τον δε χθό
νιον και τον μεν χθόνιον ανιέναι την γένεσιν εκ της
γης, είναι δε ύδωρ τον δε ουράνιον . πυρ , μετέχουν
του αέρος , θερμών και ψυχρόν. Ρorro bonum demo
nem Persæ appellabani Oromasden , malum Arima
nin , ut doceni Plutarchus in Iside et Themistocle,
Laertius in proemio , el Agathias lib. vii. Qui Ma
nichæos isto Origenis loco significari credidit, me
minissel Origenis ielale posteriores eos ſuisse . llue
TIUS .
( 16) Philoc . , πάντα τα τοιαύτα προσανάπτωσι .
(17) Χρηματίζοι. Ρhiloc. , δογματίζοιτο , el paulo
post , τι φήσουσιν , εξεταστέον.
( 18) Το νοήσαι. Philoc., νοηθήναι .
 55 ORIGENES 56

illi nostrum extorquere debent , certo discrimine A περιστάντες νου τινος υποκειμένου γενέσει και εί
duo inter mentium genera constituto , quarum aliæ μαρμένη , και ετέρου από τούτων ελευθέρου · δηλον
orliis , fatique necessitatem subire cogantur , alice γάρ έστι τοίς ειδόσι (19 ) τους τοιούτους, ότι λόγον
defugiant. Hac enim se questione profecto nun απαιτηθέντες διδόναι αυτοις ουδαμώς δυνήσονται .
quam explicabunt ; ul manifestum est iis qui illos Προς δε τοίς ειρημένους και ευχαι παρέλκουσι μάτην
norunt. Ad hæc preces ac vola nuncupare , superva παραλαμβανόμεναι· ει γάρ κατηνάγκασται τάδε τινά
caneum plane sil . Nam si hec illave fieri necesse γενέσθαι, και οι αστέρες ποιούσιν , ουδέν δε παρά
est , hancque astra necessitalein afferunt, nec aliter την τούτων προς αλλήλους επιπλοκήν δύναται γενέ
quam eorum mutua complexio 6 jubeat , fieri quid- σθαι , Θεόν αλογίστως αξιούμεν τάδε τινά ήμίν δω
quam potest, lioc aut illud als Deo impetrare sine ρήσασθαι . Και τι επι (20) πλείον μηκύνειν λόγον δεί,
ratione contendimus. Sed quorsum pluribus com παριστάντα το ασεβές του κατη μαξευμένου άβασανί
munis hujus de falo loci , quem inconsiderale vul στως παρά τους πολλούς περί ειμαρμένης τόπου και Αυτ
gus adhuc hominum trivil,impielalempersequimur ? αρκη γάρ εις υπογραφής και τα ειρημένα .
eam quippe superiori oratione informasse sal est .
3. Jam vero cum locum illum expenderemus : B Πόθεν δε , εξετάζοντες τό : « "Έστωσαν εις σημεία
« Sint in signa luminaria 39 , , quemadmodum in eam οι φωστήρες, και επί ταύτα εληλύθαμεν , εαυτούς υπο
disputationem delapsi fuerimus, nobis in mentem μνήσωμεν . Οι μανθάνοντες περί τινων αληθή, ήτοι
revocemus. Qui vel aliqua de re veri ex aliis quid αυτόπται των πραγμάτων γενόμενοι , αποφαίνονται
piam intelligunt, vel ipsimel rei gesta oculati testes τάδε τινά υγειώς , το πάθος και την ενέργειαν των
fuerunt , ii profecio rem aperire sincere , integri: πεπονθότων, η ενεργησάντων (21) θεασάμενοι , ή
que possunt : quippe qui vel quod passus aller απαγγελλόντων των ουδαμώς αιτίων τοίς γεγενημέ
fuerit, vel quod idem perfecerit, aut oculis ipsi νοις ακούσαντες , τάδε τινά γινώσκουσιν ( 22 ) . Υπεξ- ,
suis usurparint , aut aliorum , qui tamen rei cau ηρήσθω δέ νυν του λόγου το δύνασθαι τους δεδρα
sam dederint nullam , commemoratione acceperint . κότας ή πεπονθότας, διηγουμένους (25 ) ά δεδράκασιν,
Illud enim sane omillamus, tieri posse, ut qui ali ή πεπόνθασιν, ενάγειν εις γνώσιν των πεπραγμένων τον
quid vel passi fuerint vel fecerint , eos etiam qui μή παρατετυχότα . Εάν ούν και διδασκόμενος υπό του
præsentes non interfuerint, narratione ipsi sua 10. μηδαμώς αιτίου των γινομένων , το τάδε τινά του δε
lius in rei cognitionem adducant. Si quis ergo , γεγονέναι η συμβήσεσθαι , μη διακρίνη (26) ότι ου
postquam certi aliquid aut evenisse quibusdam , aut πάντως ο διδάσκων περί τινος ως γενομένου ή έσο
eventurum esse , ab illo qui ejus causa non sii , au C μένου , αίτιός έστι του το πράγμα τοιόνδε τι τυγχά
dilione acceperil , non cogitet apud se, quisquis rem νειν , oιήσεται (25) τον παραστήσαντα περί του τάδε
quamlibel aul gestam esse, aul geslum iri doceat , non τινά γεγονέναι, η τάδε τινά έσεσθαι , πεποιηκέναι η
en continuo ejusdem rei causam esse : is sane, qui ποιήσειν τα περί ών διδάσκει · οιήσεται δε δηλονότι
cunque ve ! factum aliquid , vel futurum esse ape εσφαλμένως ως εί τις, έντυχών προφητική βίβλο (2 ),
rict , ab eodem aut profectum illud , aut profecturum προδηλούση τα περί Ιούδαν τον προδότην, νομίσαι
opinabitur , falso tamen opinallitur : veluti si quis μαθών το εσόμενον, ορών αυτό αποτελούμενον , την
ex prophetico volumine, quod Judæ proditoris scelus βίβλον αιτίαν είναι του (27) τόδε το γεγονέναι ύστε
exiriumque prædiceret, fuluram lotius rei seriem ρον , επεί από της βίβλου μεμαθηκε τα υπό του Ιούδα
intellexissel , adeoque cum suis factum ipsum ocu πραχθησόμενα ύστερον · ή πάλιν μή την βίβλον υπο
lis intucrelur, idem in volumen facinoris causam λάβοι είναι αιτίαν, αλλά τον πρώτον γράψαντα αυτήν ,
omnem , culpamque conſerrel : aut si minus volui ή τον ενεργήσαντα, φέρε ειπείν τον Θεόν . " Ωσπερ δε
men , eum cerle a quo primum conscriptum illud επί των περί του Ιούδα προφητευομένων αυτα αν
essel , aul vero Deum ipsum , cujus impulsu ac nu λέξεις εξεταζόμεναι εμφαίνουσι τον Θεόν ποιητήν μη
γεγονέναι της του Ιούδα προδοσίας , αλλά μόνον δε
mine proliisset, ejusdem pertidie auctoren esse Dδηλωκέναι προεγνωκότα τά από της τούτου κακίας
sentirel . Quemadmodum autem conceptis ac diser πραχθησόμενα παρά την αυτού αιτίαν (28)· ούτως εϊ
tis, si ea diligenter expendas , istius de Juda prophe. τις εμβαθύναι τα λόγω του προειδέναι τα πάντα τον
tie verbis, Deus omnis proditionis ejus culpa libe
Θεόν, και τοις εν οίς οίον (29) ενετύπωσε της εαυτού
39 Gen. 1 , 14 .

(19) Εστι τοίς ειδίσι. Αpud Εusel . deest τοίς
ειδόσι .
(20) Επί. Ρhiloc . , έτι .
( 21 ) Ενεργησάντων». Philoc . , ενηργηκότων .
( 22) Τάδε τινά γινώσκουσιν . Ηec παρέλκειν
conjeciabát Vigeruis, licet exstent in Philocalia.
(25 ) Διηγουμένους. Ρhiloc . , δεδιηγημένους. Paulo
post , τον μή παρατετευχότα , et infri, αιτίου των
γενομένων.
( 21) Διακρίνη. Eisel»., διακρίνων .
( 25 ) Pitiloc ., ει ο.ίσεται, et polo post , διδάσκει ,
δηλον , ότι εσφαλμένως τούτο οιήσεται .
(26 ) Προφητική β'Clo. Vel psalmum XL 111 LIν ,
a'lcviiinielligit, qui Jude perfidiam vaticinantur ;
vel quod verisimilisest , id ait ex hypothesi, lina
gens propheticum aliquem librum Judae prodilio .
nem complexum exstitisse , qui fortasse nullus fuil .
Jluetius.
( 27) Toû. Deest apud Eusebium . Paulo infra
Philocalia, μεμάθηκε το υπό του Ιούδα πραχθησό
μένον .
( 28) Airlar . lia plerique Phil . cod ., nonnulli la
men hallent κακίαν.
( 29 ) Olor. Deest in Philoealia .
57 IN GENESIM. 58

προγκώσεως τους λόγους , κατανοήσαι άν , ότι ούτε ο A ratur ; idque unum ex illis inferri potest , Deum
προγνούς πάντως αίτιος των προεγνωσμένων , ούτε quod nulla sui numinis communione, sola bominis
τα τους τύπους των λόγων ( 50) της προγνώσεως του improbitale futurum scelus ante cognoverat , prie
προεγνωκότος δεξάμενα. " Οτι μεν ούν έκαστον των nuntiasse : ita profecto quisquis et eam in disputatio
έσομένων προ πολλού οίδεν ο Θεός γενησόμενον και nem , qua Deo rerum omnium anlegressa cognitio
χωρίς μέν Γραφής αυτόθεν εκ της έννοιας της περί tribuitur, et in ea , quibus suiæ cognitionis signa
Θεού , δηλον το συνιέντι αξίωμα δυνάμεως του Θεού . quædam et ſormas impresserit, subire aliius ac pe
nelrare volueril, intelliget ipse continuo , non illi utique qui prænoverii, aut iis ipsis rebus, quæ præ
notionis ejus formas quasdam nolasque susceperint, eorum quæ prænoverit, causam esse tribuendam .
Jam vero quidquid aliquando foturum est , id omne Deum mullo ante 7 fulurum prænosse , ut Scripturæ
abessel auctoritas , vel ipsamet ex Dei notione is profecto demum intelligat, qui probe vim illam et
excellentiam divine mentis intelligit.
Ει δε δεί και από των Γραφών τούτο παραστή- Β 4. Si tamen sacrarum quoque lillerarum lesti
σαι , πλήρεις μέν εισιν αι προφητεία : τοιούτων παρα moniis eam in rem opus est , plenæ sunt exemplo
δειγμάτων και τα κατά (51 ) την Σωσάνναν δε του ruim id genus prophetarum voces : ipsaque adeo
Θεού γινώσκοντος τα πάντα , πρίν γενέσεως αυτών, Susanna rerum ei cognitionem omnium his verbis
ούτω λέγουσαν : Ο Θεός ο αιώνιος, ο των κρυπτών asseruil : « Deus ælerne, qui absconditorum es co
γνώστης , ο ειδώς τα πάντα πριν γενέσεως αυτών, συ gnilor ; qui nosti omnia antequam fiant : lu scis
επίστασαι , ότι ψευδή μου κατεμαρτύρησαν ούτοι. ) quoniam falsum testimonium lulerunt contra ine ...,
Σαφέστατα δε εν τη τρίτη των Βασιλειών και όνομα Ac Regum tertio , regis ipsius nomen , resque ab eo
βασιλεύσοντος(52) , και πράξεις ανεγράφησαν , προ gestas , nullis ante annis, quain lucem aspicerent ,
πλειόνων ετών του γενέσθαι προφητευόμενα , ούτως : hunc in modum clarissime vales divinus expressit :
« Και εποίησεν Ιεροβοάμ εορτήν εν τω μην το « Constituitque Jeroboam solemnitatem in mense
όγδίω , εν τη πέμπτη και δεκάτη ημέρα του μηνός , octavo , quintadecima die mensis, in similitudinem
κατά την εορτήν την εν γή Ιούδα. Και ανέβη επί το solemnitatis, quæ celebrabatur in Juda. El ascendit
θυσιαστήριον εν Βαιθήλ , ο εποίησε του θύειν ταϊς ad altare quod fecit in Bethel, ul immolarel villi
δαμάλεσιν , αις εποίησεν (53) . • Είτα μετ' ολίγα « Και lis , quos fabricatus fuerat 41 , El paulo post : « Et
ιδού άνθρωπος του Θεού εξ Ιούδα παρεγένετο εν λόγω C ecce vir Dei venit de Juda, in sermone Domini , in
Κυρίου εν Βαθήλ , και Ιεροβοάμ ειστήκει επί το θυ Beinel, Jeroboam stante super altare , et thus ja
σιαστήριον του επιθυσαι . Και επεκάλεσεν επί το θυ ciente. El exclamavit contra altare in sermone Do
σιαστήριον εν λόγω Κυρίου, και είπε: Θυσιαστήριον , ηuini, et ait: Altare , nec dicit Dominus : Ecce filius
τάδε λέγει Κύριος: Ιδού υιός τίκτεται τώ οίκω Δαυίδ , nasceluir domui David , Josias nomine, et inmola
Ιωσίας όνομα αυτό , και θύσει επί σε τους ιερείς bit super le sacerdotes excelsorum , qui nunc in le
των υψηλών των επιθυόντων επί σε , και οστά ανθρώ Thura succendunt, el ossa hominum super le incen
πως καύσει επί σέ . Και έδωκεν εν τη ημέρα εκείνη det . Deditque in illa die signum , quod locutus est
τέρας , ο ελάλησε Κύριος λέγων : Ιδού το θυσιαστή- Dominus , dicens : Ecce allare scindetur , el effun
ριον ρήγνυται , και εκχυθήσεται η πιότης ή επ' αυ delir adeps qui in eo est * . » Ac paucis interjectis,
τω . » Και μετ' ολίγα δηλούται , ότι και το θυσιαστή alla re disruplum , effusumque adipem esse narra
ριον ερράγη , και εξεχύθη ή πιότης από του θυσιαστη lur, quod signum in sermone Domini propheta de
ρίου κατά το τέρας και έδωκεν ο άνθρωπος εν λόγω derat. Similiter apud Isaiam , qui mullis anle capli
Κυρίου . Και εν τω Ησαΐα γενομένη προ πολλού της vitatem Babylonicam annis vixeral, de Cyro Persarum
αιχμαλωσίας της εις Βαβυλώνα , μεθ ' ήν αιχμαλω rege , qui tanto captivitatem illam intervallo secu
D
σίαν ύστερόν ποτε γίνεται Κύρος ο Περσών βασιλεύς, liis est , quippe qui instaurando lemplo (id quod in
συνεργήσας τη οικοδομή του ναού , γενομένη ( 54 ) Esdræ tempus incidit ) operam navaril sam , ila
κατά τους χρόνους " Εσδρα , ταύτα περί Κύρου ονο nominatim prænuntiatum habes : « IIæc dicit Do
μαστί προφητεύεται και ούτω λέγει Κύριος ο Θεός minus christo meo Cyro , cujus apprehendi dexte
το χριστώ μου Κύρω, ού εκράτησα της δεξιάς αυ ram , ill subjiciam ante faciem ejus gentes, et for
του επακούσαι έμπροσθεν αυτού έθνη, και ισχύν βα- titudinem regum perfringem : aperiam coram co
σιλέων διαρρήξω ' ανοίξω έμπροσθεν αυτού θύρας, januas , el porte me non claudentur : Ego ante le
και πύλαι (35) ου συγκλεισθήσονται : 'Εγώ έμπρο- ibo , et montes couplanibo : portas press conte
σ'έν σου πορεύσομαι , και όρη ομαλιώ• θύρας χαλκάς ram , et vectes ferreos conſringam . El dabo tibi
συντρίψω , και μοχλούς σιδηρούς συνθλάσω . Και thesauros abscondilos, occullos, invisibiles aperiam
δώσω σοι θησαυρούς σκοτεινούς , αποκρύφους , αορά- tibi , ut scias quia ego Dominus Deus , qui voco 00
40 Dan . ΧΙΙΙ , 42. 41 III Reg . XII , 32 et seq . * III Reg. xiii, 1 sem.
(30) Λόγων . Libri aliquoι Philocalie sic habent ; επί το θυσιαστήριον
:: liqui, τύπων . ( 54) Γενομένη. Ιta Philocalia, sicque legendum
( 51 ) Τα κατά. Τα deest apud Εuseb . o'yinino vidii Vigerus . Apud Eusebium legitur yevo
( 52) Pltiloc . impressa, και όνομα βασιλειών και μένω .
δομα βασιλεύσαντος . Aliquot colices iss . recte lia (55 ) Philoc., και πόλεις. Εadem infra μοχλούς
en βασιλεύσοντος pro βασιλεύσαντος . σιδηρούς συγκλάσω.
(53 ) Philoc . , ας εποίησεν, et infia, και εκάλεσεν
59 ORIGENES 50
2en tuum, Deus Israel . Propter servum meum Jacob A τους ανοίξω σοι , ένα γνως , ότι εγώ Κύριος ο Θεός ,
et Israel electum meum , ego vocabo le nomine tuo και καλών το όνομά σου , Θεός Ισραήλ. "Ένεκεν του
ει suscipiam te 3. Εx iis enim quivis prorsus 8 παιδός μου Ιακώβ και Ισραήλ του εκλεκτού μου
intelligal, Cyrum in ejus populi gratiam , quem tot εγώ καλέσω σε τα ονόματί σου (36) , και προσδέξομαι
beneficiis affecerat, ut Hebræorum pietatem ac re σε " και σαφώς γαρ και εκ τούτων δεδήλωται , ότι διά
ligionem ignoraret , a Deo tamen gentium plurimarum τον λαόν όν ευεργέτησεν ο Κύρος , ο Θεός μη γινώ
imperium accepisse . Atque id ex Græcis eliam , qui σκoντι αυτό την καθ' Εβραίους θεοσέβειαν εδωρή
res Cyri , quem propheta cecinit, memoriæ prodide σατο εθνών πλειόνων άρξαι · και έστι ταύτα μαθείν
runt, discere possis. Quinetiam apud Danieleni , quo και από των Ελλήνων των αναγραψάντων τα περί
lempore Babylonicum florebat imperiun , Nabucho τον προφητευθέντα Κύρον (57 ) . "Έτι δε και εν τω
donosori ſulurorum deinceps imperiorum oblala Δανιήλ , Βαβυλωνίων βασιλευόντων τότε το Ναβουχο
species est . Auro quippe Babyloniorum, Persarum δονόσορ δείκνυνται αι εσόμεναι βασιλείαι μετ' αυτόν
argento, Macedonum ære, ferro denique Romano δείκνυνται δε διά της εικόνος χρυσίου μέν της Βα
rum signiſicabatur imperium . Ac rursus idem pro βυλωνίων άρχής ονομαζομένης , αργυρίου δε της
pleta de Dario simul et Alexandro , necnon de qua- Περσών , χαλκού δε της Μακεδόνων , σιδήρου δε της
tuor Alexandri Macedonum regis successoribus , Β Ρωμαίων. Και πάλιν εν τω αυτώ προφήτη τα περί
ipsoque Plolemæo, qui Ægypti regnum lenuit , cui Δαρείον, και ' Αλέξανδρον , και τους τέσσαρας διαδό
que Lago cognomentum fuit, ejusmodi reliquit ora χους (58 ) 'Αλεξάνδρου του Μακεδόνων βασιλέως, και
culum : « Ecce aulem hircus caprarum veniebat ab Πτολεμαίον τον της Αιγύπτου άρξαντα , τον επικα
occidente, super faciem totius terræ ; el hircus λούμενον Λαγών (59) ούτω προφητεύεται . Και ιδού
haliebat cornu inter oculos suos . Ει velit usque al τράγος αιγών ήρχετο από λιβός επί πρόσωπον πάσης
arielem illum cornulum , quem videram slantem της γης και το τράγο κέρας ανά μέσον των οφθαλ
anle Ubal, et cucurrit ad eum inimpetu fortitudinis μών. Και ήλθεν έως του κριού του τα κέρατα (40)
Sue. Ει vidi euin pervenientem usque ad arielein , έχοντος , ού είδον εστώτος ενώπιον του Ουβάλ , και
el efferalus est in eum , et percussit arieteni , el com έδραμε προς αυτόν ενώπιον της ισχύος αυτού . Και
ininuil duo cornua ejus, el non poterat aries resi είδον αυτόν φθάνοντα έως του κριού, και εξηγριώθη
stere ei , cumque eum misisset in terram , concul . προς αυτόν , και έπαισε τον κριον , και συνέτριψεν
cavit : et nemo quibal liberare arielem de manu αμφότερα τα κέρατα αυτού , και ουκ ήν ισχύς τω
ejus. Hircus aulem inagnus factus est nimis : cum κριά στήναι ενώπιον αυτού , και έρριψεν αυτόν ετοι
que crevisset , factum est cornu ejus magnum ; el την γην, και συνεπάτησεν αυτόν και ουκ ήν ο εξαι »
orta sunt alia quatuor cornua subier illud per qua- C ρούμενος τον κριον εκ χειρός αυτού . Και ο τράγος
luor ventos cæli . De uno autem ex eis egressum est των αιγών έμεγαλύνθη έως σφόδρα και εν τω ισχύ
cornu unum forle, et factum est grande valde con σαι αυτόν συνετρίβη το κέρας αυτού το μέγα και
tra meridiem et occidentem 44.5 Quid hic propher ανέβη έτερα τέσσαρα (41) κέρατα υποκάτω αυτού εις
larum de Christo ipso voces el oracula conimeino τους τέσσαρας ανέμους του ουρανού. Και εκ του ενός
rem ? de Bethleemo , ubi natus ; le Nazarello, ubi εξήλθε κέρας εν ισχυρών , και εμεγαλύνθη περισσως
educatus est ; queniadmodum in Ægyplum scces προς τον νότον και την δύσιν. » Τί δε δεί λέγειν τας
scrit , quæ miracula perfeceril, quomodo Juiæ quem περί Χριστού προφητείας, οίον τόπον γενέσεως αυτού
apostolorum in Hunterum aggregarat, perfidiam Βηθλεέμ, και τόπον ανατροφής αυτού Ναζαρέτ, και
proditionemque subierit ? Quibus ex omnibus cerie εις Αίγυπτον αναχώρησιν , και τεράστια και εποίησε ,
quidem illustria divinæ prænolionis argumenta du και τίνα τρόπον υπό Ιούδα του εις αποστολής κε
cuntur . Accedit ipsa quoque Servatoris auctoritas , κλημένου προεδόθη ; Πάντα γάρ ταύτα σημεία εστι
«lum ita loquitur : • Cuum videritis circumdalam ab της του Θεού προγνώσεως . Αλλά και αυτός ο Σωτήρ,
exercitibus Hierusalem , tunc scietis quia appropin « "Οταν , φησίν , ίδητε κυκλουμένην υπό στρατοπέδων
quavit desolatio ejus 8. » His enim verbis quid , την Ιερουσαλήμ, τότε γνώσεσθε, ότι ήγγικεν η ερή
D
deinceps fulurum essel , hoc est supremum Hieroso μωσις αυτής. » Προείπε γάρ το ύστερον συμβεβηκός
lymitani excidii finem exil umqu e prædi xit . το τέλος της κατασκαφής Ιερουσαλήμ.
5. Jam vero , quoniam hanc in Deo prænoscendi vim 'Αποδεδειγμένου τοίνυν ημίν περί του προγνώστης
13 Isa . xLv, 1 , 2 el seqq. ** Dan.vili, 5 el seq . 48 Luc . XXI, 20 .
(36) Τα ονόματί σου . Sic omnino legendum erat . κρατεί, Σέλευκος δεΒαβυλώνος , και των εκεί εθνών •
lia aliqui Philocalice codil . lta opline tūv O'edi Λυσίμαχος δε τον Ελλήσποντον διείπε· την δε Μακε
liones, el codex Marchali el oi tpeis Theodorelo δονίαν είχε Κάσανδρος Πτολεμαίος δε ο Λάγου την
sepe laudati : ita Syriis quoque et Arabs. Apud E11 Αίγυπτον ειλήφει. Cum ad plures imperiumn (Ale
selbium legitur , τω ονόματί μου. Πυετιus. Xandri) recidisset, Antigonus quidem Asiam ob : i
(37) Kūpor . Recte sic babel Philocalia , minus net ; Seleucus vero Babylonem el vicinas gentes ;
bene apuii Eusebiuin legilur xúp.ov. Lysimachus autem Hellespontum rexil ; at Mace
( 38) Τους τέσσαρας διαδόχους. Quinque enim doniam habuit Cassander ; Ptolemæus vero Lagi ti
fröccipui numerantur Alexandri successores, Plo lius Ægyplo politus est . · Huetius.
lem cus, Antigonus, Seleucus, Cassander el Lysima ( 39) Philoc ., Λάγον . Vigero millique scribendum
chus : quorum illustriores priores quatuor.Josephus videtur Λάγου vel Λάγω.
il . XII Antiq. , can. 1 : Μεταπεσούσης δε εις πολλούς ( 30) Του τα κέρατα . Αpud Εusebinam deest του.
της αρχής [ 'Αλεξάνδρου ) , 'Αντίγονος μέν της Ασίας (41 ) Téccaça. Deesi apuil Eusebium .
 62
IN GENESIM .
C1
είναι τόν Θεόν , ουκ άκαίρως , ίνα διηγησώμεθα πως A certis adhuc argumentis ostendimus, juverit deinceps
οι αστέρες γίνονται εις σημεία , νοητέον τους αστέρας quemadmodum astra signorum loco instilula sint, er
ούτω τετάχθαι κινείσθαι εναντιοφορούντων των κα plicare . Statuendum igiturin primis est, ejusmodi si
λουμένων πλανωμένων τους απλανέσιν , ίνα , σημεία deribus 9 assignatum ac definitum esse motum , ut
από του σχηματισμού των αστέρων πάντων των περί quæ errantia vulgo dicuntur , viam fixis illis atque
έκαστον γινομένων και των καθόλου λαμβάνοντες, constantibus plane contrariam teneant . Id quod eo
γινώσκωσιν , ουχί οι άνθρωποι , ( πολλώ γάρ μείζον η consilio factuni est, ut ex vario astrorum silu , eu)
κατά άνθρωπον το δύνασθαι κατά αλήθειαν εκλαμ rum quæ parlim singulis , partim in universum
ς
βάνειν από της κινήσεω των αστέρω ν τα περί εκά eveniunt , signa quædam hauriant , non jam homi
στου των ό τι ποτέ ενεργούντων ή πασχόντων :) αλλ ' nes certe quidem (ex illa enim siderung conversio
αι δυνάμεις , ας αναγκαίον διά πολλά ταύτα γινώ ne, quidquid aut facturi singuli sint, aut passuri,
σκειν, ώς κατά δύναμιν διά των εξής δείξομεν . Συν vere ac cerlo intelligere , operæ est humanas vires
έντες (49) δε οι άνθρωπος έκ τινων τηρήσεων , ή και longe mullumque superantis ) : sed naluræ illæ su
εκ διδασκαλίας αγγέλων ( 45) την ιδίαν τάξιν παρα- periores , quas pluribus sane de causis eam in
βεβηκότων , επί τή του γένους ημών επιτριβή διδα- cognitionem venire necesse est , uti deinceps pro
ξάντων περί τούτων τινά , ώήθησαν τους αφ' ών τα Β caplu nostro demonstrabiinus. Homines autem quod
σημεία οίονται λαμβάνειν , αιτίους υπάρχειν τούτων , nonnulla id genus, vel observationibus, vel ange
και σημαίνειν ο λόγος φησί , περί ών και αυτών ως εν lorum , qui cum suos ipsi lines transilierint , tum
επιτομή κατά δύναμιν επιμελέστερον ευθέως διαλη- generis in nostri perniciem ita docuerint , informa
υόμεθα ( 43). Προκείσεται τοίνυν ταύτα τα προβλή- Lione didicerint ; eorum simul , quorum significa
ματα, πώς (43) , προγν ώστου ς
όντος εξ αιώνο του tionem iis Scripliira tribuit, auciores illos esse pu
Θεού περί των υφ' εκάστου.πράττεσθαι νομιζομένων , taverunt a quibus ea se percipere signa credebant .
το εφ' ημίν σώζεται και τίνα τρόπον οι αστέρες Qua de re summatim quoque paulo post, sed tamen
ουκ εισι ποιητικοί των εν ανθρώπους , σημαντικοί δε pro noslra facultate diligenter et accurale disputa .
μόνον · και ότι άνθρωποι της περί τούτων γνώσιν bimus. Alque haec erunt institutæ quæstionis capita :
ακριβώς έχειν ου δύνανται , αλλά δυνάμεσιν ανθρώ- qui fieri possit, ut cum ea que a quoque fieri cen
πων κρείττοσι τα σημεία έγκειται (46) . Τίς γάρ ή sentur omnia , ex omni Deus eternitale prenoverit ,
αιτία του τα σημεία τον Θεόν πεποιηκέναι εις γνώσιν sua lamen voluntati nostræ vis voluntasque serve
των δυνάμεων και τέταρτον εξετασθήσεται . Και τοίνυν lur : quomodo rerum illarum quæ hominum generi
ίδωμεν το πρώτον , όπερ ευλαβηθέντες πολλοί (47) , eveniunt , signa quidem sidera sint, cause vero mi
C nime; quamobrem ceriam el exquisitam homines
των Ελλήνων , οιόμενοι κατηναγκάσθαι τα πράγματα ,
και το εφ' ημίν μηδαμώς σώζεσθαι , ει ο Θεός προ earumdem rerum cognitionem habere non possint ,
γινώσκει τα μέλλοντα , ασεβές δόγμα ετόλμησαν ανα sed naluris humana superioribus proposita signa
δέξασθαι μάλλον ή προσέσθαι (48) το, ώς φασιν εκεί illit sint : nam quorsiim iisdem ex signis aliquid na
νοι, ένδοξον μεν περί Θεού , αναιρούν δε το εφ' ημίν, luras illas cognitionis haurire Deus volueril, quarto
και διά τούτο έπαινον , και ψόγον , και το των αρετών demum loco quæremus. Ordiamur a primo, in quo
αποδεκτών , των τε κακιών ψεκτόν (49) : και φασιν · dum cautiores esse Græcorum plerique vellent ,
Εί εξ αιώνος έγνω ο Θεός τόνδε τινά αδικήσειν , και quodque si Deo futurorum prænotio tribueretur ,
τάδε ποιήσεις ( 50) αδικήματα , αψευδής δε ή γνώσις vim rebus inferri putarent, ac voluntatis nostræ
του Θεού , και πάντως έσται άδικος , ποιήσων τάδε τα jura violari , nefarium impiumque dogma suscipere
αδικήματα , και τοιούτος είναι προεωραμένος , και αμή lemere , quam alterum illud probare maluerunt,
χανον μή αδικήσειν αυτόν . Ει δε αμήχανον μη αδική- φιod Deo quidem (ut ipsi loquuntur) gloriae celeret ,
σειν αυτόν (51 ) , κατηνάγκασται το αδικήσειν αυτόν, verum arbitrii nosiri vim el ſacullalem everleret ,
(42) Philoc. , εν τοις εξής δείξομεν · συνθέντες δε , stellarum interpretationeni designaverart ) , etc.
Lactantius quoqne lib. 11 De orig . err ., cap. 17 ,
ele .
(43) 'Εκ διδασκαλίας αγγέλων . Tertullianus De D astrologiam dæmonum inventum esse iradit.
lluetius .
idol., cap. 9
desertores Dei: «, Unum propon
amatores o, angelos
feminarum esse illos
, proditores ( 44) Διαληψόμεθα. Ρhiloc., διασκεψόμεθα . Μox
etiam hujus curiositatis ( astrologiae), propterea quo- apud Εusebium legitur προσκείσεται, in Philocalia
que damnatos a Deo. O divina sententia, iisque a : vero προκείσεται, reclius.
terram pertinax , cui etiam ignoranles testimonium ( 45) Philocalia, α', πώς. Infra . β' , και είναι τρό
reddunt ! expelluntur mathematici, sicul angeli eo πον. Paulo inferius, γ' , και ότι άνθρωποι .
rum ; urbs el llalia interdicitur mathematicis, sicut (46 ) Philoc ., έγκειται. Εuseb . , έκκειται . Μox Phi
angelis eorum ; eadem pæna est exsilij discipulis et Iocalia,δ', τις γαρ αιτία.
magistris ; ! et lib. De habilu muliebri, cap . 2 : (47) Πολλοί Piloc., τινές .
« Nain et illi qui ea constituerunt, damnati in pee (18) Προσέσθαι, Philoc., προέσθαι .
nam mortis deputantur : illi scilicel angeli , qui ail ( 49 ) Ψεκτόν. Ρhiloc . , το μεμπτόν .
lilias hominum de cælo ruerunt, ut hæc quoque igno (50) Ποιήσει » . Αpud Εusebium legitur, ποιήσαι .
minia feminæ accedat. Nam cum et malerias quasdain Paulo post, και πάντως έσται άδικος, ia Pi oralia
bene occultas, el artes plerasque non bene revela deest και, et mox liabetur : και ποιήσων.
las sæculo multo magis imperilo prodidissent (si (51 ) Ει δε αμήχανον μη αδικήσειν αυτών. Ε : c
quidem el metallorum operia mdaverant, el her apud ' Eusebiuin desideranlur , sed supplenlur e
barum ingenia Traduxerant, el incantationum vires Philocalia ,
promulgaverant, el omnein curiositalem usque ad
 63 ORIGÊNES
simulque proinde omnem cum laude vituperationem, Α και αδύνατον έστιν ( 52) άλλο τι πράξαι αυτόν η όπερ
et qui lquid aut est complectendum in virtute, aut ο Θεός έγνω . Ει δε αδύνατον άλλοτι πράξαι αυτόν , ουδείς
in vilio reprehendendum . Enimvero , inquiunt, si δε αδύνατα μη ποιήσας ψεκτός έστι , μάτην αιτιώμεθα
hunc aut illum Deus injuriosum futurum , si bas τους αδίκους. Από δε του αδίκου και των αδικημάτων
aut illas injurias illaturum ex eternitate cognovit, ετιέρχονται ( 35) και επί τα άλλα αμαρτήματα: είτα εκ
nec falli prænotio divina potest; is profecto quem του εναντίου και τα νομιζόμενα κατορθώματα και
ejusmodi fore previderit, et 10 injuriosus omnino φασιν ακολουθείν τω τον Θεόν τα μέλλοντα τροεγνω :
ſuturus est , el tales injurias illaturus : adeoque fieri κέναι το μή δύνασθαι (54 ) τα εφ' ημίν σώζεσθαι .
nullo modo potest , ut ab illis injuriis abstineal. Si autem fieri nullo modo potest, ut ab illis injuriis abs
lineat, ad eas inferendas necessitale rapitur, nec aliud ab eo quidquam fieri potest, quam quod full
rum Deus esse cognoverit. Jam si aliud prorsus agere nihil potest, nec quisquam jure vituperatur,
quod id non fecerit, quod fieri ab eo non potuit, homines injuriosos frustra calumniamur. Deinde vero
ab injuriosis et injuriis ad cætera peccatoruin genera gradum faciunt. Tum a contrario de iis quo
que rebus quæ præclare fieri , honesteque viileanlır, simili ratione statuunt : landemque concludunt,
si Deo semel fulurorum prænotio concedatur, arbitrii nostri potestatem fundillis esse tollendam .
6. Quibus hoc modo respondendum erit : Deus, B Προς ούς λεκτέον , ότι , επιβάλλων (53 ) ο Θεός τη
quod nulla res causam non habeat aliquam , dum αρχή της κοσμοποιίας, ουδενός αναιτίως ( 56) γινομέ
sub ipsum orbis moliendi principium , futura sigil νου , επιπορεύεται το να έκαστον τών εσομένων,
latim omnia mente percurril, videt illico si factum ορών , ότι , επεί τόδε γέγονε , τόδε έπεται • εάν δε γέ
hoc erit , illud proinde secuturum ; quod ubi exsti νηται τόδε το επόμενον , τόδε ακολουθεί, ου υποστάν
terit, tertium ex eo quiddam aptum fore; hoc item τος , τόδε έσται • και ούτω μέχρι τέλους των πρα
si positum erit , el consequens illud futurum : itaque γμάτων επιπορευθείς, οίδεν ά έσται , ου πάντως εκά .
ad rerum finem omnium cognitione perduela , στο των γινωσκομένων αίτιος του αυτό συμβήναι
quidquid futurum est , intelligit : nec tamen cujus-. τυγχάνων . "Ωσπερ γάρ ει τις ορών τινα διά μέν αμα
libet omnino rei , cur hoc, illove modo eveniat, θίαν προπετη , διά δε την προπέτειαν αλογίστως (57)
causa dicendus est . Quemadmodum enito si quem επιβαίνοντα οδου ολισθηράς , και καταλάβοι πεσείσθαι
imperitia lemerarium ac præcipitem esse videas, ολισθήσαντα , ούχί αίτιος του ολίσθου εκείνω γί
eaque temeritale impulsum lubrico sese itineri νεται ούτω νοητέον τον Θεόν προεωρακότα , οποίος
commillere, et eum labente, fallenteque vestigio έσται έκαστος , και τας αιτίας του τοιούτον αυ
ruiturum intelligas, ipsi tamen prolapsionis causa τον έσεσθαι καθοράν, και ότι αμαρτήσεται τάδε ,
non es ; ita plane sentiendum est , Deo , quod cu- C η κατορθώσει τάδε ( 58 ) · και ει χρή λέγειν ,
jusmodi quisque sit futurus præviderit , causas ου την πρόγνωσιν αιτίαν γινομένων (59) , ου γάρ
etiam quamobrem ejusmodi sit futurus , quoque εφάπτεται του προεγνωσμένου αμαρτησομένου και

(59 ) Αpud Εuseb. , έσται.
(55) Επέρχονται . Piloc., έρχονται. Infra Vigero
legendum videtur, κάπί τα νομιζόμενα κατορθώματα .
( 54) Euseb., το τον Θεόν τα μέλλοντα τροεγνω
κέναι το μή δύνασθαι .
( 35) " Οτι επιβά, 1.λων» , etc. Boelliius lib. V De con
sol . , pros. 1 : « Concurrere vero atque conllvere
causas facil ordo ille inevitabili connexione proce
deris, qui de providemtie fonte descendens, cuncia
suis locis temporibusque disponit. » Alque illud est
quod fatum Stoici appellabant, e quorum scholis
multa deprompsit Origenes; connexionem nempe
rerum , quam ex illis nonnulli pranorioni Dei sube
jectain esse , alii contra sentiebant. Vide Cicero
nem De fato , el i De divinal.; Plutarchum De falo ,
ei De placil, philosopho, lib . i , cap. 27, 28 ; Lilera
lium in Zenone; Chrysippum apud Gellium lib . vi ,
cap . 2 ; Plotinum ennead . iii , lib . I , el Augustinen
lib. v De civil . Dei , cap . 8. bluetius.
(56) tu el.. , ουδενός αναιτίου .
( 57) Philoc., αναλογίστως , el paulo post, πεσεί
σθαι ολισθαίνοντα , ούχί αίτιος του ολίσθου εκείνου.
(58) Philoc. , και ότι αμαρτήσεται , τάδε γινώσκει,
ει κατορθώσει τάδε .
( 510) Ου την πρόγνωσιν αιτίαν των γινομένων .
Origenes in fragmento Græco libri primi commen
lariorum in Epistolam ad Romanos, ad hæc verbal,
e segregalus in Evangelium Dei : 1 Ou voulettéov
τοίνυν αιτίαν των εσομένων την πρόγνωσιν είναι :
αλλ' επεί έμελλε γίνεσθαι κατ' ιδίας ορμές του ποιουν
τος , διά τούτο προέγνω. « Minine ergo existim:
Juni causam futurorum prænotionem esse : sed quia
filtra erant juxla proprios aſſeclis facientis, pro
plerea prænovil . El lib . ii contra Celsum : 'O lèv
Κέλσος oίεται διά τούτο γίνεσθαι το υπό τινος προ
γνώσεως θεσπισθεν, επεί έθεσπίσθη · ημείς δε , τούτο
ου διδόντες , φαμέν ουχί τον θεσπίσαντα αίτιον είναι
του έσομένου , έπει προείπεν αυτό γενησόμενον, αλλά
το εσόμενον , έσόμενον αν και μη θεσπισθεν, την αιτίαν
το τραγινώσκοντι παρεσχηκέναι του αυτό προειπείν.
Celsus putat quod aliquis præscius prædixit, ideo
fieri quia praedictum est : nos vero hoc non conce
dentes aimus non prædictorem causam esse luluri,
sed lulurum illud quod ouinino eventiirum erat
eliai nemine prædicente , pra cognitori causam
predicendi præbuisse. , ldem repelit inferius libro
eodem , el lib). Vil coniment. in Epist. ad Rom .
Quæ ratiocinatio deinde trila esl el pervulgata a
mullis Patribus, Justino mariyre, Athan : sio et
Chrysostomo, aliisque, el præsertim a Procopio
Giziro in eumdem hunc quem tractamus Geneseos
local . Al eam tamen non probat Boethius lib . v De
consol ., pros. 3 : r Nerpie enini, inquit, illam probo
rationem , qua se quidam credunt hunc quæstionis
nodum posse dissolvere. Aiunt enim non ideo quid
esse eventurum , quoniam id Providentia lulurinn
esse prospexerit ; sed e contrario potius, quoniam
quid futurum est, id divinam Providentiam latere
non posse , , Et Augustinus lib . xv De Trinitate,
cap. 13 : 1 Universas creaturas suas tam spiritua
les quam corporales, non quia sunt, ideo novit, sed
jico sunt, quia novil. » Quod non repugnal lamen
usilato illi Patrum dogmati, quo res ideo prænosci
dicuntur a Deo, quia futura sunil ; nam ila præ
65 IN GENESIM . 61.

Θεός , όταν αμαρτάνη ( 60)· αλλά παράδοξότερον μεν , A ab eo vel improbe , vel preclare gerenda sint ,
αληθές δε έρουμεν, το επόμενον αίτιον του τoιάνδε esse perspecta . Atque , ul libere , quod res est ,
είναι την περί αυτού πρόγνωσιν. Ου γαρ έπει έγνω- eloquamur , non Dei nuodo prenotionem rerum
σται , γίνεται , αλλ' επεί γίνεσθαι έμελλεν , έγνωσται . causam non esse ( nec enim quem peccallirum
Διαστολής δε δείται. Ει μεν γάρ το, πάντως έσται , 11 Deus esse prævidit , eum dum re ipsa peccal , ad
ούτω τις ερμηνεύει, ώς ανάγκης είναι γενέσθαι το facinus quasi manu deducit) : sed etiam quod a com
προεγνωσμένον , ου διδόαμεν αυτώ · ου γάρ ερού muni sensu remotius quidem , sed verum tamen est ,
μεν ( 61 ) , επεί προέγνωσται Ιούδαν προδότην γενέ id ipsum quod fulurum sit , ejusmodi prænotionis
σθαι, ότι πάσα ανάγκη τον Ιούδαν προδότην γενέσθαι . causam esse. Neque enim idcirco fit quod futurum
Εν γουν ταϊς περί του Ιούδα προφητείαις μέμψεις esse cognoscalur ; sed quod futurum sit, idcirco
και κατηγορίας του Ιούδα αναγεγραμμέναι εισί, futurum esse cognoscilur. Quo quidem in genere
παντί τω παριστάσαι το ψεκτός αυτού . Ουκ αν δε ψό distinctione opus est . Nam si quod omnino ſulurum
γος αυτή προσή πτετο , ειεπάναγκες προδότης ήν, dicitur , id ita quis accipiat, perinde ac si quod
και μη ενεδέχετο ( 62 ) αυτόν όμοιον τοίς λοιτιούς απο prævisum est , evenire necesse sit : hoc vero mi
στόλοις γενέσθαι. "Ορα δε ει μή ταύτα δηλούται , δι' nime damus . Nec enim quod prævisa Judæ prodi
ών παραθησόμεθα ρητών ούτως εχόντων · « Μηδέ γε- B tio fuerit , Judam propterea necessario proditorem
νηθήτω οικτίρμων τοϊς ορφανούς αυτού , ανθ' ών ουκ fuisse concedimus . Enimvero, quibus in propheta
εμνήσθη ποιήσαι έλεος, και κατεδίωξεν άνθρωπον rum oraculis futurum Judæ scelus exprimitur, iis
πένητα και πτωχόν (65), και κατανενυγμένον τη καρ dem hominis incessitur carpilurque improbilas ,
δία του θανατώσαι . Και ηγάπησε κατάραν , και ήξει alque omnium in oculis indignitas ejus probrumque
αυτώ, και ουκ ήθέλησεν ευλογίαν , και μακρυνθίσε traducitur. Qui si ad proditionem vi ac necessitale
ται απ' αυτού . raperetur, nec reliquis apostolis per eam similis
esse possel , omni profecio crimine ac probro vacaret . Vide ergo num id ipsum disertis hisce Pro
phela conceptisque verbis aperiat : « Nec sil qui nisereatur pupillis ejus, pro eo quod non est recor
datus facere misericordiam , et persecutus est hominem inopem , et mendicum et compunctum corde
nortificare. El dilexit maledictionem , et veniet ei ; et noluit benedictionem , et elongabitur ab eo * 6.1
Ει δέ τις διηγήσεται το, πάντως έσται , κατά το (64) 7. Sin autem illud idem , quod omnino futurum
σημαίνειν αυτό , λέγων, ότι έσται μεν τάδε τινά , ενε dicitur, ita quis, prout asseverationis ejus signifi
δέχετο δε και ετέρως γενέσθαι , τούτο ως αληθές συγ catio postulat, intelliget ; quasi futurum sit illud
χωρούμεν . Τον μέν γάρ Θεόν (65) ουκ ενδέχεται quidem, celerum aliter etiam evenire potuissel : id
ψεύσασθαι· ενδέχεται δε περί των ενδεχομένων γε- C tanquam verum ultro fatemur. Νam ut mentiri
νέσθαι , και μη γενέσθαι φρονήσαι το γενέσθαι αυτά Deus fallique non potesi, ila quæ fieri que ac non
και το μή γενέσθαι . Σαφέστερον δε τούτο ερούμεν fieri possunt, eadem ipse futura nosse pariter, aut
ούτως : Εί ενδέχεται Ιούδαν είναι απόστολον ομοίως non futura polest . Verum dilucidius hac de re hunc
Πέτρο , ενδέχεται τον Θεόν νοήσαι περί του Ιούδα , in modum statuemus : Si Pelro similis apostolus
ότι μενει απόστολος ομοίως Πέτρο . Ει ενδέχεται (66) Judas esse polesi , potest etiam Deus Judam aposto
Ιούδαν προδότην γενέσθαι , ενδέχεται το Θεόν φρο lum Petro similem futurum cognoscere. Similiter,
νήσαι περί αυτού , ότι προδότης έσται . Ει δε προδότης si proditor Judas esse potest , polest quoque Deus
έσται Ιούδας , ο Θεός τη προγνώσει αυτού των προει illum nosse proditorem fulurum . Jam si reipsa pro
ρτημένων δύο , ενδεχομένου του είναι ένα αυτών, το dilor Judas erit, Deus sane qui utrumque illud fieri
αληθές πρoγινώσκων ( 67) , προγνώσεται τον Ιούδαν posse prænovit, cum in unum cadal ut contingen
προδότην γενέσθαι· το δε περί ου η γνώσις, ενδέχεται ler fial, rei veritatem prænoscens, Judam re ipsa
και ετέρως γενέσθαι . Και λέγοι άν ή γνώσις του proditorem futurum prænoscel, cum interea quod
Θεού , ότι Ενδέχεται μεν τόνδε τόδε ποιήσαι , αλλά και eum in modum cognoscil, aliter ex sese cvenire
το εναντίον ενδεχομένων δε αμφοτέρων , οίδα , ότι posset. Itaque non immerito divinæ prænotioni
D
τόδε ποιήσει ( 68): ου γάρ ώσπερ ο Θεός είπoι άν , Ουκ ejusmodi vratio tribualır : Accidere omnino polest,
ενδέχεται τόνδε τινά τον άνθρωπος πτηναι , ούτω ut loc ab isto liat ; nec minus tamen ut contrarium :
+ Ps. CVIII , 12, 16 , 17 , 18.
nosci dicuntur nocione seu scientia quam visionis ( 60 ) "Οταν αμαρτάνη . Παc in Philocalia desi
appellant : Augustinus autem ideo les esse dixit , derantur.
quia novit Deus , notione videlicel simplicis inielli ( 61) Ου γαρ έρούμεν , etc. Que sequuntur , iis
gentiæ , ut vocant. Quo recidil solutio illa quam dem fore verbis in commentarium suum transtulit
adhibei S. Thomas p. 1 , q . 14 , a . 8 , respondens Procopius Gazels.
loco Origenis ex Epistol . ad Rom . objecto : < Ori (62 ) Piloc. , ενεδέχετο. Εuseb., ανεδέχετο .
genes, inquit, loculus est altendens rationem scien ( 65) Και πτωχόν . Deest in Philocalia .
liæ , cui non competit ratio causalitatis, nisi adjun ( 64 ) Κατά το. Ρhiloc. , και τούτο.
cia voluntale. Seu quod dicit ideo priescire Deum (65 ) Philocalia, ως αληθώς συγχωρούμεν . Ει μεν
aliqua , quia sunt fulura, intelligendum est secun γάρ Θεόν.
dum cansam consequentiæ , non secundum causam ( 60) Piloc . , ή εί ενδέχεται.
essendi. Sequitur enim , si aliqua sunt futura , quod (67 ) Euselb . , δύο γεγονότων , του είναι εν αυτό το
Deus ea præscierit , non tamen res fuluræ sunt αληθές , πρoγινώσκων .
causa quod Deus scial . , Huetius. ( 58) Euseb . , τάδε ποιήσει.
 67 ORIGENES f8

ego vero , cum fieri ultrumque possit , alterum hoc Α χρησμόν , φέρε ειπείν, περί τινος διδούς , ερεί , ότι
futurum novi . Neque enim quemadmodum Deus di Ουκ ενδέχεται τόνδε σωφρονήσαι. Δύναμις μεν γάρ
xerit : Fieri non potest ut hic homo volet ; ita ora πάντη ουκ έστι του πτηναι ουδαμώς εν τώ ανθρώπω,
culum pula de aliquo reddens , hunc aut illum tem δύναμις δε εστι του σωφρονήσαι, και του ακολαστή
perantem fieri non posse dicet . Nam cum nulla σαι . "Ων αμφοτέρων δυνάμεων υπαρχουσών, και μη
prorsus ad volandum facultale instruclus 12 honmo προσέχων λόγους επιστρεπτικοίς (69) και παιδευτι
sit, ejusdem lamen potestatis est , vel temperanter, κοϊς εαυτόν επιδίδωσι τη χειρίστη: κρείττονι δε και
velintemperanter vivere . Ita cum utramque facul. ζητήσας το αληθές , και βιώσαι βεβουλημένος και
tatem habeal , qui cohortationes et doctrinæ præ αυτό. Ου ζητεί δε όδε μεν ταληθή , επεί επιρρέπει
cepla negligit , deteriori sese permittit ; qui vitæ ad επί την ηδονήν · όδε δε εξετάζει περί αυτών, αιρε
verilalis normara exigentle studio, in ejus indaga - θείς ( 70) υπό των κοινών εννοιών , και λόγου προ
Lione versatur , is ad meliorem sese adjungit . C::- τρεπτικού . Πάλιν τε αν όδε μεν αιρείται την ηδονήν ,
lerum quod alter de vero indagando minus loborel, ουχί ου δυνάμενος αντιβλέπειν αυτή , αλλ' ουκ αγω
νοίuptalis id cupiditate it; alter vero quod ejus νιζόμενος· όδε δε καταφρονεί αυτής , το άσχημον
sludio magnopere lenealur, ad id partim ipsa no ορών το εν αυτή πολλάκις τυγχάνον . "Οτι μέντοιγε
tione sensuque communi, partim cohortatione ad ή πρόγνωσις (71) του Θεού ουκ ανάγκην επιτίθησι
ductus est . Praeterea voluptatem aller non eo com- Β τοις περί ών κατειληφε , προς τους προειρημένοις (79)
plectiur, quod adversus eam consistere nequeal, και τούτο λελέξεται, ότι πολλαχού των Γραφών Θεός
sed quod pugnare cum ea luctarique nolit ; calcat κελεύει τους προφήτας κηρύσσειν μετάνοιαν , ου
eamdem aller , quod arijanctam ei ul plurimuin tur προσποιησάμενος το έγνωκέναι πότερον οι ακούσαν
pitudinem ferre non possit . Ac nullam prorsus a divi τες επιστρέψουσιν , ή τοίς αμαρτήμασιν εαυτών εμ
na prænotione, rebus iis quas prævidet , necessita μενούσιν · ώσπερ εν τη Ιερεμία λέγεται "Ίσως
tem imponi, cum superioribus argumentis, lum ακούσονται και μετανοήσουσιν. » Ου γαρ αγνοών και
hoc insuper eflicitur, quod in sacris passim litteris Θεός πότερον ακούσουσιν (73), ή ού , φησίν , ίσως
proplete ad penitentiam liomines coliortari ju- ακούσονται , και μετανοήσουσιν · και αλλ' οιονεί το
beantur, idque perinde, ac si utrum ii meliorem ad ισοστάσιον των δυνάμεων γενέσθαι δεικνύς εκ των
frugem sese recepluri , an suis in sceleribus lesuri λεγομένων · ίνα μή προκατηγγελμένη η πρόγνωσις
porro ac perstituri sint, ignoraret . Sic apud Jere- αυτού , καταπεσείν ( 74) ποιήση τους ακούοντας , δο
miam habetur : « Forsilan audient , et agent peni- ξαν ανάγκης παριστάσα , ώς ουκ όντος επ' αυτούς του
lentiam "7. » Neque enim quod audituri sint, necne, επιστρέψαι , και οιονεί και αυτή αιτία γένηται τον
minus intelligal , idcirco hunc in modum. ipse loqui- αμαρτημάτων ή πάλιν τοϊς εκ του αγνοείν το προ
lur : « Forsitan audient et agent poenitentiam , ) εγνωσμένον καλόν , δυναμένοις εν τω αγωνίσασθαι ,
sed ut illam quodammodo parem in utramque par C και αντιτείνειν προς την κακίαν εν αρετή βιώσαι ,
tem vim facultatum his verbis ostendat ; ne qui αιτία γένηται η πρόγνωσις έκλύσεως, ουκ έτι ευτό
jam anle prænotionis ejus certitudinem audierint, νως ισταμένους κατά της αμαρτίας, ώς πάντως έσο
ii proinde ac si el ea necessitatem inſerrel , nec μένου του προειρημένου ( 73) . Και ούτω γαρ οίον έμ
meliorem vitam instituere arbitrii foret sui, animos πόδιον γένοιτ' άν ή πρόγνωσης του εσομένου καλού .
deinceps ac spem omnem abjiciant , adeoque in pec Πάντα γούν χρησίμως ο Θεός τα κατά τον κόσμον
calum ab illa propemodum impellantur; deinde οικονομών, ευλόγως ήμάς και προς τα μέλλοντα ετύ
vero, ne qui dum prævisum eos bonum laterel , pu φλωσεν · ή γάρ γνώσις ( 76 ) αυτών ανήκε μεν ημάς
gua cum improbitate suscepta , vilam ex virtutis από του αθλεϊν κατά της κακίας , επέτρεψε δ' αν δο
norma joslituere poluissent, eos talis contra præ ξασα κατειλήφθαι , προς το μη αντιπαλαίσαντας
notio renissiores ac solutiores efficial , quod dum ημάς τη αμαρτία, τάχιον αυτή υποχειρίους γενέσθαι .
plane Donum illud futurum putarent , ntinori propter- "Αμα δε και μαχόμενον εγίνετο ( 77) το καλόν και
ea cuin peccato animi contentione pugnarent. Sic αγαθόν γενέσθαι τινά το την πρόγνωσιν εληλυθένα:
enim ipsa pranolio futurum quoque Donumimpe- είς τόνδε τινά , ότι πάντως έσται αγαθός. Πρός οίς
diret . Quamobrem qui orbem universum preciριο γάρ έχομεν , και σφοδρότητος ( 78 ) και τάσεως πλείο
rerum bono moderalur Deus, idem nos sapienter
D νος χρεία προς το καλόν και αγαθόν γενέσθαι · προ
omnino futuris in rebus cæcos esse voluit. Earum καταληφθείσα δε η γνώσις , του πάντως καλόν και
enim cognitio , uti nostrum adversus improbitalem αγαθόν έσεσθαι ( 79) υπεκλύειν την άσκησιν . Διόπερ
impelum constantiamque frangerel , ila dum certa συμφερόντως ουκ έσμεν ούτε εί αγαθοί, ούτε εί πονη
fixaque videretur, longe nos cilius al que facilius, pol soojusoa.
17 Jerein . XXV1 , 3 .
(69) Euseb . , επιτρεπτικοίς . ( 73) Philocalia pro προειρημένου habet καλού .
( 70) Αίρεθείς. Philoc., έπει ήρέθη . (76) Γνωσις . Ρhiloc . , πρόγνωσις.
( 7 ) Pi lec. , ότι μεν ούν ή πρόγνωσις . ( 77) Μαχόμενον εγίνετο. In Philocalia deest έγι
(72) Philoc., ειρημένοις , et nox Εusebius, και VSTO .
τούτο λέγεται. Infra Philoc. , ου προσποιησάμενος το ( 78) Philoι , αγαθός , προς οίς έχομεν. Και γάρ
προεγνωκέναι. σφοδρότητος.
(73 ) Ακούσουσι . Ρhiloc . , μετανοήσουσιν . (79 ) Euseb. , γενέσθαι .
( 14) Philoc. , προκαταπεσείν .
69 IN GENESIM . 70
omni contentione abjecta, sceleris in dominalum ac potestatem ad luceret. Imo, pugnarent ista secum ,
ul idem et probus evaderel , et certo probum se futurum esse prænossel. Nam cum præter ea quæ
nobis indita sunt, magno insuper ad virlulem parandam 13 ac vehementi conatu oplis habeamus,
tum occupala semel isla virtutis cerio futuræ , præceplaque cognitio, vim exercitationis omnein de
bilitat . lla probine ſuturi simus an improbi, summo ulique nostro bono ignoramus.
Επει δε ειρήκαμεν , ότι άπετύφλωσεν ημάς προς Α 8. Sed quoniam divino consilio factum esse di
τα μέλλοντα ο Θεός , ζητούμενον τι ρητών από της ximus , ut relius in futuris cecutiamus, vide num
Έξόδου όρα ει δυνάμεθα ούτω σαφηνίσαι : • Τις inde fortassis huic Exodi quæstioni lucis a nobis ali
εποίησε δύσκωφον, και κωφών, και βλέποντα, και quid afferri possit : Quis fecit surdastrum ac surdum ,
τυφλόν ; ουκ εγώ Κύριος ο Θεός ; ίνα τον αυτόν videntem et cæcum ? nonne ego Dominus Deus 68 ?,
και τυφλόν και βλέποντα ( 80) πεποιηκώς ή βλέποντα ul cæcum pariter ac bene oculatum hoc sensu fe
μεν προς τα ενεστηκότα , τυφλόν δε προς τα μέλ cisse dicatur, in præsentibus oculatum , cæcum in
λοντα. Το γάρ περί του δυσκώφου και κωφού ού του futuris . Nam surdastri quidem , surdique rationem
παρόντος καιρου διηγήσασθαι . " Οτι μέντοιγε πολλών ac discrimen exquirere , hujus loci non est. Quan
των εφ' ημίν αίτια πλείστα των ουκ εφ' ημίν έστι, quam plurima sane, quæ juris nostri non sunt ,
και ημείς ομολογήσομεν · ών μή γενομένων , λέγω δε multorum etiam quæ nostra in polestale sini, cau
των ουκ εφ' ημίν , ουκ άν τάδε τινά των εφ' ημίν sam interdum esse , fatemur ipsi quoque : ac pro
επράττετο πράττεται δε τάδε τινά των εφ' ημίν pιerea nisi ea , hoc est , in qua polestatis ac juris
ακόλουθα τoίσδε τοίς προγενομένοις , ουκ εφ' ημίν , habemus nihil, antecederent, ne hæc quidem aut
ενδεχομένου του επί τοίς αυτούς προγενομένοις , και illa seculura esse , quæ nostra tamen ex libertale pen
έτερα ( 81 ) πράξαι παρ' & πράττομεν . Ει δέ τις ζη- B dent . Ceterum ita quidem eorum nonnulla , que in
τεί το εφ' ημίν απολελυμένον είναι του παντός , ώστε nobis sila sunt, alia quæ poleslalis nostræ non suni ,
μη διά τάδε τινά (82) συμβεβηκότα ημίν ημάς αι antegressa consequuntur, ut iis eliam anlegressis,
ρείσθαι τάδε , επιλέλησται κόσμου μέρος ών , και a nobis præler ca quæ fiunt , fieri quoque alia pos
εμπεριεχόμενος ανθρώπων κοινωνία και του περι sint. Quod si eril quispiam , qui voluntatis nostrie
έχοντος . Μετρίως μεν ούν ως εν επιτομή οίμαι απο vim ac potestatem adeo nulla cum universo conjun
δεδείχθαι το την πρόγνωσιν του Θεού μή είναι κατα clione teneri volel , ut hoc aut illud, quod certa
ναγκαστικής των προεγνωσμένων πάντως. quædam antecesserint , eligia nobis interdum ,
oplariqne negel : is proſeclo se mundi parlem esse oblitus eril, ac sese hominum communione, lotius
que circumfusi aeris halviu contineri. Ac mihi quidem pro loci hujus ratione modice adhuc , quasique
compendio demonstrasse videor, nihil omnino rebus iis quas prænoverit , a divina prænulione ne
cessitatis afferri..
Φέρε δε αγωνισώμεθα (83) και περί του τους αστέ- C 9. Deinceps id agamus, ut ne stellas quidem
ρας μηδαμώς είναι ποιητικούς των εν ανθρώποις , ipsas rerum humanarum ullo modo causas, sed ea
σημαντικούς δε μόνον. Σαφές δε , ότι , ει όδε τις ο rum tantum signa quædam esse ostendamus. Pri
σχηματισμός των αστέρων ποιητικός νομίζοιτο τών mum igitur id plane conslal, ut cerlum quemdamı
δέ τινων των γινομένων περί τον άνθρωπον (84 ) , stellarum situm , certarum quoque rerum quæ ad
(έστω γάρ περί τούτου νυν ζητείσθαι τον λόγον») ουκ hominem pertineant, causam esse demus (nam de
αν και σήμερον , φέρε ειπείν , γενόμενος σχηματισμός hoc impræsentiarum instituta quæstio sit) : qui ta
περί τόνδε δύναται νοείσθαι πεποιηκέναι τα παρεληλυ men hodierna die , verbi gratia , cerlo cuidam homini
βότα περί έτερον ή και περί ετέρους (85). Πάν γάρ earum situs exstileril , eumdem rerum earum cau
το ποιούν πρεσβύτερος του πεποιημένου. " Όσον δε sam esse nullo modo poluisse , quæ in alio quopiam
επί τοις μαθήμασι των τα τοιαύτα επαγγελλομένων aliisve pluribus jam ante contigerint. Quidquid enim
Exod . iv, 11 .

(80 ) Philoc. , ίνα τον τυφλόν και βλέποντα . facere , ut quasi loculio quædam sit ista positio,
( 81) Fuseliuς, πράττει δε τάδε τινά των εφ' ημίν prædicens futura, non agens (non enim mediocriler
ακόλουθα τοϊσδε τοις προεγνωσμένους, ουκ εφ' ημίν D doctorum hominum fuit ista sententia), non quidem
ενδεχομένου του επί τοις αυτοίς προεγνωσμένοις , και ila solent loqui mathematici, ut, verbi gratia , di
* τερα. canl, Mars ila posilus homicidam signilical , sed
( 82 ) Τάδε τινά . In Philocalia deest τινά . homicidam facit , i elc. Fusius aulein et acrius
(83) Φέρε δε αγωνισώμεθα , etc. Silera , re eumdein confutai Procopius in Genes. 1 , 14 .
runne humanarum ποιητικά seu αποτελεστικά sint ,, Jluetius .
an onlavtizá solum , dubitabat Plaio , dubitabal et
Seneca . Posteriorem sententiam amplexi sunt Ori . (84 ) Vigerus , τον άνθρωπον. Εuseb. , των ανθρώπων .
genes , ejusque aqualis Plotinus enn. II , lib . iii , (35 ) Περί έτερον ή και περί ετέρους . Sic Phi
Cap. 1 et 7 , el en1ι . 111 , lib . 1 , cap . 6 , el ex Plo localia. Euseb., δι ' έτερον ή και περί ετέρου . Edi
lino Macrobius lib . 1 in Sumn . Scip. , cap . 19, el lio Vigeri , δι' έτερον πάν. Αlius ejusdem codex ,
auctor posterioris commentarii in Jobi, a Perionio περί ετέρους , φuod ipse secutus est. « Ηec , inquίι
Latine redditi, el Origeni vulgo ascripti , in Job Huetius,'non' improbo; sed lainen Stephani leccio
XXXVII , 7. Hanc autem doctrinam impugnat Au ferri potest , eineides modo , και περί έτερον . » In
gustinus lib . v De civit. Dei , cap . 1 : . Quod si fra, νομίζεται τα περί τους ανθρώπους . Αpud Εuse
dicuntur, inquit, stellae significare potius ista , quam bium dcest tá .
 ORIGENES
alicidl eficit, eo quod efficitur , 14 prius esse delbet . A πρεσβύτερα του σχηματισμού προλέγεσθαι νομίζεται
Αιφui ex eorum preceptis qui arterm istam profi-
lentur, quæ tali silu priora sunt, res humanas pre
dicerc censentur. Quippe sibi enim hoc isti siumunt,
ut ulbi seincllioram unius alicuius hominis singula -
rem certo quo-lam modo deprehenderint , explora-
tum ipsi continuo :abcant , ccquem al perpendi- διακού , κατά του ανατολικού (88) ετύγχανεν ορίζον
culum siderum errantium quoallibel sirum in hac τος, ποιός τε κατά του δυτικού , και τις κατά του
illave signi parte , partisync minutiis obtineret; si
* mulque quodnam zoliaci astrum in orientali hori
zonte , quodnam in occidentali versaretur ; quaenam
item medium utriusque hemispherii cælum adversa
positione occupareiit. Atque ubi stellas cas, quarum
sibi animo figuram videntur el collocationem intor
masse, hoc illovc silu sub alicujus ortum fuisse
posuerunt ; tum ii vero ex illo ipso leapore, quo
ciilus in iuccu is est , cujus salim rimantur, non
futura molo , sed etian preterita , quaeque ejusdem
el ortant et satum antecesserint , conjiciunt ; qua-
Iem ipse patrem habcal ; divileni an lenuem ; in
legri corporis , an mutili ; Ionis an malis moribus ;
amplancian angusta re familiari ; hoc an illud com
plexum vit : e genus , similiaque 11s de nmatre ,
quam de fratribus, si qui sint, nalu unajoribus in
quirunt. Nos vero , ul demus interim (quod ipsum
tamen falsi postea coarguemus ) exquisite ab iis 10-
11n illa situs astrorum, Iocique rationem (cueri
posse : quæramus cx iis lamien , qui rebus humanis
vim a siderilus afferri putant , qui tandem Isolier-
nus isic sillis rerum tcmporc superiorum causa cssc
possit. Nam I si ficri nullo modo polcsi , profecto
Cliam , dum iis ile rebus veri quidpiam nihil invc
nirur, plane consequens csi , ut præsenis hic astro
rum in cælo molus, que jam ante contigerunt,
quam ejusmodi silum oblinerent, ellicere non po
luerit. Quod si ila csi , forle qui vcritatem iis lioc in
genere conccdct, perpendens ca quæ de futuris di
cuitur , respoilelbit , verum al illis co prinuntiari
1311lum , quod illud astra futurum significent, non
quoi ellicialll . Quod si alius præterita non jam a si
Π
( 86 ) The üpur, « Natalem horam , videlicel, uli
appellatur Horatio; seu i lati horam , » uli a Juve
ale : idem dinil :
lloin sumitur ex libro ;
er l'ersinis :
Nala fidelibus hora ;
ct indle ωροσκοπείν. Πιετιus.
( 87) Κατά κάθετον, ή . Lego , κατά κάθετον ή ,
Res clara est , nec eget probatione. Huetius.
( 88 ) Κατά του ανατολικού , etc. Quatuor geni
tur carlines cnumeral , ανατολήν , δύσιν , μεσου
piyonu.s., quod corrupte apud Firmicum lib. ll , cap .
18 , μεσουρανία appellatur, et υπόγειου set αντιμε
coupovrj... llorum siglis vocem Aoáil. formari
nonnulli subinde cum oliservasscnl, mirabiles inde
allegorias excogitarunt. Huetius .
(89 ) Eusel)., αποτάξεως .
( 90) Περί πατρός ποταπός , etc. , Plotinus lil » . 1 ,
cap . 5, enu. 3 : Και μήν και γονέων τύχας από τον
παίδων της γενέσιος , και παίδων διαθέσεις oία: έσον
ται, και οποίαις συνέσονται τυχαις , από τον πατέ
ρων περί των ούπω γεγονότων λέγουσι και εξ αδελ
φών αδελφών θανάτους , και εκ γυναικών τα περί τους
άνδρας • ανάπταλίν τε εκ τούτωνεκείνα. Πώς αν ούν ή
79
τα περί τους ανθρώπους . 'Επαγγέλλονται γάρ, τόνδε
τινά τρόπον την ώραν (86) λαβόντες τούδε του αν
θρώπου , καταλαμβάνειν πως έκαστος των πλανω
μένων κατά κάθετον , ή (87) τήσδε της μοίρας του
ζωδίου , ή των εν αυτή λεπτών , και ποιος αστήρ ζω
μεσουρανήματος , και τις κατά του αντιμεσουρανή
ματος. Και επάν Oωσε τους αστέρας, ούς νομίζουσιν
εαυτούς έσχηματικέναι , κατά τον καιρόν της του δεί
νος γενέσεως έσχηματισμένους ούτωσι , το χρόνο
της αποτέξεως (89 ) του περί ου σκοπούσιν , ου μόνον
τα μέλλοντα εξετάζουσιν , αλλά και τα παρεληλυθότα ,
και τα τρό της γενέσεως και της σποράς του περί του
Β ο λόγος γεγενημένου , περί πατρός ποταπός ( 90) ών
τυγχάνει , πλούσιος ή πένης, ολόκληρος το σώμα ή
σεσινωμένος , το ήθος βελτίων ή χείρων , ακτήμων
ή πολυκτήμων : τήνδε την πράξιν ή τήνδε έχων τα
δ' αυτά και περί της μητρός , και περί πρεσβυτέρων
αδελφών , εάν τύχωσιν όντες. "Έστω δε ημάς επί του
παρόντος προσέεσθαι αυτούς καταλαμβάνειν τα εν τω
τόπω αληθή, περί ου και αυτού ύστερον δείξομεν,
ότι ουχ ούτως έχει στευσώμεθα τοίνυν τών υπολαμ
βανόντων κατηναγκάσθαι υπό των άστρων τα των
ανθρώπων πράγματα , τίνα τρόπον και σήμερον σχη
ματισμός και τοιόσδε δύναται πεποιηκέναι τα πρεσβύ
τερα . Ει γάρ τούτο αμήχανον καθ ' ο δή ότι (91) ευ
ρίσκεται το περί των πρεσβυτέρων του χρόνου μή
αληθές , σαφές το μή πεποιηκέναι τους αστέρας ου
C
τωσι κινουμένους εν ουρανό τα παρεληλυθότα και
γενόμενα , προ του ούτως έχειν αυτούς. Ει δε τούτο,
τάχα ο προσιέμενος αληθεύειν αυτούς , επιστή σας (99 )
τους περί των μελλόντων λεγομένοις, έρεί αληθεύειν
αυτούς που το ποιείν τους αστέρας , αλλά το σημαίνε .»
μόνον . Εάν δέ τις φάσκη τα μεν παρεληλυθότα με
ποιείν τους αστέρας, αλλά άλλους μεν σχηματισμούς
τους της εκείνων γνώσεως αιτίους γεγονέναι» τον δε
νυν σχηματισμών σεσημαγκέναι μόνον · τα μέντοι μέλ .
λοντα δηλούσθαι από του ενεστηκότος σχηματισμού
εκάστου σχέσις επί των άστρων ποιεί, ά ήδη εκ πα
τέρων ούτως έξειν λέγεται ; ή γάρ εκείνα τα τρό
τερα έσται τα ποιούντα, ή ει μή εκείνα ποιεί , ουδε
tatto . « Quippe criami parentum fortunas a filio -
D rum generatione; filiorum conditiones cujusmodi
crunt, et quos incurrent casus ab ipsis parentibus,
de iis qui nondum sunt nati prællicunt. A fratruin
quoque genituris sæpe fralrum morles ; el es mu
lieribus quæ ad viros pertinent, el vicissim ex his
illa conjectant. Quomodo igitur uniuscujusque ha
bilus ad sidera facil ea , quär jam ex patribus ha
biturus esse dicitur ? Allenin priora illa eficiendi
vim habebunt; aut si illa non habent, neque isia .)
Eadem hiec Origenis repelunt Procopius in Gencs.
1 ; 14 , cl Philoponus lib . 1ν Περί κοσμοποιίας,
Cap. 18. Πιετιι5 .
( 91) kud' ö òi, ört . Malim , inquit Bluetins, % 20'
7 or, t , quam quod proponebat 'Vigerus, 2009 Ör !
ön . Philocalia optime paulo post restituit in
ante öit, ués , quie particula malc apud Euscbiuini
decsi.
( 92 ) Επιστήσας. Vigerus mutallat in επιστή
Ga !, quod non videtur necessarium .
 13 IN GENESIM .
της του δείνος γενέσεως , παραστησάτω την διαφοράν, A deribus edici concedet, sed cognitionis eorum causa
του από των αστέρων δύνασθαι δείξαι , ότι τάδε μέν in priores alias positiones figurasque translata, so
νεγόηται αληθή ώς από ποιούντων , τάδε δε ως από ση lam biodierno silui significationem relinquel : sic ta
μαινόντων μόνον μη έχοντες δε δούναι την διαφοράν, men ut præsenti siderum sub ortum certi hujus lo
ευγνωμόνως συγκαταθήσονται , μηδέν των κατά τους minis collocationi cerlam fulurorum prænotionem
ανθρώπους από των αστέρων γίνεσθαι, αλλ' , ώς deberi velit : 15 afferat ille porro discriminis ratio
προειρήκαμεν , ει άρα σημαίνεσθαι , ώς ει μή και από nem , quamobreni alia languam effecta vi siderom , alia
των αστέρων τις ελάμβανε τα παρεληλυθότα και τα tanquanı ab iis modo significata , vere cognosci posse
μέλλοντα , αλλ ' από του νου του Θεού , διά τινος λόγου defendat. Quod illi discrimen cum assignare nullum
προφητικού . " Ωσπερ γαρ προαπεδείξαμεν, ότι ουδέν possint, nobiscum deinceps ingenue, nihil eorum
λυπεί τον περί του εφ' ημίν λόγον το τον Θεόν ειδέναι quæ ad homines pertineant, a sideribus elici falean
τα πραχθησόμενα εκάστω, ούτως ουδε τα σημεία , lur, sed tanlum , uli jam ante diximus, utcunque
α έταξεν ο Θεός εις το σημαίνειν , εμποδίζει (93 ) το significari . Quod perinde omnino fuerit ac si quis
εφ' ημίν» αλλά παραπλησίως βιβλίο περιέχοντι τα non jam ex iisdem sideriblis, sed per aliquam pro
μέλλοντα προφητικώς ο πάς ουρανός δύναται , οιονεί phetiam , ex ipsamel Dei meile res aul præteritas
βίβλος ων Θεού , περιέχειν τα μέλλοντα. Διόπερ έν B autfaluras intelligeret . Quemadmodum enim supe
τη προσευχή του Ιωσήφ (94) δύναται ούτω νοείσθαι rius ostensum a nobis est , quod Deus , quae a quo .
το λεγόμενον υπό του Ιακώβ• « 'Ανέγνων γάρ εν que proſectura sint , dionia prænoverit, id nihil
ταις πλαξί του ουρανού , όσα συμβήσεται υμίν και prorsus voluntatis nostræ potestati officere : jla nec
τοις υιοίς υμών. και Τάχα δε και το, « Ειλιγήσεται ο eidem , quæ rerum signa Deuis esse voluil, incom
ουρανός ως βιβλίον, και τους λόγους τους περιεχομέ- modit , sed voluninis alicujus instar, futurum pro
νους, σημαντικούς των εσομένων , δηλοί απαρτισθη- plielica dictione complexi , universo quoque colo ,
σομένους, και ίν' ούτως είπω, πληρωθησομένους , φui Dei lilier quillain est , contineri futura possunt .
ώσπερ λέγονται αι προφητείαι πεπληρώσθαι το εκ Itaque hunc in modum intelligi potest, quod in Jo .
βεβηκέναι . Και ούτως έσται εις σημεία τα άστρα sephi prectione a Jacolo dicitur : « Legi in labu ,
γεγονότα , κατά την λέγουσαν φωνήν: " Έστωσαν lis cæli, quæcunque accident vobis et filijs vestris. ,
είς σημεία . Ο δε Ιερεμίας, επιστρέφων ημάς Quinetiam illud, « Complicabitur celum quasi li
προς εαυτούς, και περιαιρών φόβον τον επί τοις νο ber 9 ) eo fortassis pertinet , ul impressas ipsi
μιζομένους σημαίνεσθαι , τάχα δε και υπολαμβανο reruin futurarum significationes perfeciun quasi
μένους εκείθεν έρχεσθαι , φησίν : « Από των σημείων , φue completum iri demonstret , quemadmodum ipsa
C
του ουρανού μη φοβείσθε . ) rerum exitu completa prophetarum dicüntur ora
cula . Atque ita signorum ut vice fungerenlur, constituta divinitus astra fuerint, juxta illud : « Sint
in signa . , Quanquam Jeremias, uti et nobis nos ipse reddat, eoque metu liberel, quem ea nobis
afferre possent, quæ ab astris vel significari , vel proficisci quandoque vidcantur, ila monet : 1 A
signis cæli nolile meluere . O
"Ίδωμεν και δεύτερον επιχείρημα , πώς ου δύναν 10. Jam vero aliud præterea viilearnus argumen
ται οι αστέρες είναι ποιητικοί , αλλ' ει άρα σημαντι lum , quod sideribus efficiendi nullam , sed aliquam
κοί . 'Απο των πλείστων γάρ όσων γενέσεών εστι tantuni ( si vel ipsa tamen dari polest ) significandi
λαβείν τα περί ενός ανθρώπου · τούτο δε καθ' υπόθε vim relinquat. Docebunt enimvero multi hominum
σιν λέγομεν, συγχωρούντες το επιστήμης αυτών ανα ortus , quæ uni duntaxat homini eventura sint : id
λαμβάνεσθαι υπ ' ανθρώπων δύνασθαι . Φέρε γάρ ει quod tamen ex hypothesi dictum esse velim , per
πείν περί του τόνδε πείσεσθαι τόδε , και τεθνήξεσθαι inde ac si corum in cognitionem homines venire
περιπεσόντα λησταϊς και αναιρεθέντα , φασί (95 ) δύ posse concedamus. Quod enim hic aut ille cerii
νασθαι λαμβάνειν από τε της ιδίας αυτού γενέσεως, quidpiam subilurus sil, puita jugulandus a latronibus
κάν τύχη έχων αδελφούς πλείονας, από της εκάστου in quos incideril ; hoc isti quidem partim ex singu ·
αυτών. Περιέχειν γάρ οϊονται την εκάστου γένεσιν lari ejus ortu , partim ex fratrum , si plures nume-
αδελφόν υπό ληστών τεθνηξόμενον ομοίως και την D rel , singulorum natalitiis thalieri posse defendunt .
49 Isa . XXXIV , 4 . 50 Jerem . X , 2 .
(93) Αpud Εusebium legitur εμποδίζειν , male. σκειν τα μέλλοντα , εκ των σχημάτων κατά το ανά
iden, αλλά παραπλησίως βιβλίω, etc. Crederes λογον μεθοδεύοντας το σημαινόμενον. « Alleri quo
locum hunc respexisse Plotinum cum ait lib . III , que sui sunt, quod nempe qui ejusmodi lilleratura
enn . 11, cap . 7 : " Έστω τοίνυν ώσπερ γράμματα εν perili sunt, ea tanquam dilleras aspicientes legant
ουρανό γραφόμενα αεί , εί γεγραμμένα και κινού fulura , ex ſiguris servala analogia significationem
μενα , ποιoύντα μέν τι έργον και άλλο. Επακολου rimantes. » Origenem autem hic fere aútohesel se .
θήτω δε τώδε η παρ' αυτών σημασία , etc. ( Sint quillir Procopius in Genesim . Huetius .
igitur velui linteræ in cælo, quæ scribantur, vel si (94) 'Εν τη προσευχή του Ιωσήφ, etc. Liber
jam scripta sunt, moveantur perpetuo, et hoc aliud apocrypbus, cujusmodi libros sæpe laudat Orige
que opus efficiant. Unde sequitur significatio quæ nes. Laudatur et lom . V in Joan , et ab Athanasio ,
ab ipsis portenditur, , etc. Et enn . III, lib . I , cap . sive quisquis est auctor Synopseos, el a Procopic
6, de astris Ioqueuς : Παρέχεται δε και άλλην χρείαν in Genes. Ip .
την τού εις αυτά , ώσπερ γράμματα , βλέποντας, ( 93) Αpud Εusebium, φησί.
τους την τοιαύτην γραμματικήν ειδότας , αναγινώ.
PATROL . GR . XII .
 ORIGENES
Fratris enim celein latronum manu futuram, sin- Α του πατρός και την της μητρός , και την της γαμετής ,
gulorum , necnon parentis utriusque, inió conjugis και των υιών αυτού , και των οικετών , και των φιλ
etiam , liberorum , 16 famulorum , ac necessario τάτων , τάχα δε και αυτών των αναιρούντων . Πώς
rum , adeoque interfectorum ipsorum fortassis ortu ούν δυνατόν τον τοσαύταις γενέσεσιν , ένα αυτούς τούτο
inclusa ni teneri pulant. Quomodo ergo fieri potest , συγχωρηθή , εμπεριεχόμενον γίνεσθαι υπό του σχη
lil qui 10t aliorum (demus enim hoc interim ) nala ματισμού των αστέρων , τήσδε μάλλον της γενέσεως
Titiis involvitur , idem astrorum que huic potius ή τώνδε ; Απίθανον γάρ και το φάσκειν , τον σχη
generationi quam cæteris præsident, positioni ail ματισμόν τόν εν τη ιδία τουδέ τινος γενέσει ταύτα
dicatur ? Incredibile enim est, positionem , quæ πεποιηκέναι , τον δε εν τη τώνδε γενέσει μή πεποιη
singulari uniuscujusdam ortuί prefuerit , hujusmodi κέναι , αλλά σεσημαγκέναι μόνον ηλίθιον γάρ το εί
erilus causam ſuisse ; quae vero cælerorum in nala πείν , ότι η πάντων γένεσις περιείχε καθ' έκαστον
liliis exstiterit , causam non fuisse , sed ejus modo ποιητικόν (96) του τόνδε αναιρεθήναι , ώστε εν γενέ -
significationem aliquam dedisse. Nec minus insul σεσιν , καθ' υπόθεσιν λέγω, πεντήκοντα περιέχεσθαι
sum fueril, omnibus ac singulis plurium istorum το τόνδε τινά αναιρεθήναι . Ουκ οίδα δ' όπως δυνή
natalitiis hominis unius cælis causam includere : σονται σωσαν το, των μεν εν Ιουδαία σχεδόν πάντων
quasi generationibus ex hypothesi quinquaginta , Β τοιόνδε είναι τον σχηματισμών επί της γενέσεως , ώς
rerii unius hominis occisio comprehensa teneretur. οκταήμερον αυτούς λαμβάνειν περιτομήν, ακρωτη
Jam intelligere profecio non possuin , qui tandem ριαζομένους και έλκουμένους (97), και φλεγμονή
Judæos omnes ea nasci astrorum positione defen περιπε σομένους και τραυμασι , και άμα τη εις τον
dent, ut octavo die circumcidi cuncios Oporleat, βίον εισόδων ιατρών δεομένους των δε εν Ισμαηλί
itaque summa cule Iruncari, iorqueri, ardenti tu . ταις (98) τους κατά την 'Αραβίαν τοιόνδε , ώς πάντας
more inDammari, lacerari vulneribus, postremo vix περιτέμνεσθαι τρισκαιδεκαετείς · τούτο γάρ ιστόρηται
vatos medicorum arle ac manibus indigere ; Ismae τερί αυτών , και πάλιν τώνδε τινων των εν Αιθίοψι,
litas contra eos , qui Arabiam tenent, eo sila in τοϊσδε τάς κόγχας των γονάτων περιαιρείσθαι (99 ) ,
lucem edi, ut omnes circa annum decimum tertium και των Αμαζόνων τους ετέρους των μαστών. Πώς
circumcidi necesse sit . Id enim hoc de hominum γάρ ταύτα ποιούσιν(1) οι αστέρες τοϊσδε τοις έθνεσιν;

(96) Viger. , το ποιητικόν . In Philocalia deest το
ποιητικόν.
( 97 ) Philoc., ελκομένους . Μox editio Vigeri , και
φλεγμονή περιπεσομένους. Ρhiloc . , περιπεσουμε- C tulinus de Job, intellige milhi quia, οι in viro pre
νους.
(98 ) Τών δε εν Ισμαηλίταις , etc. Nec ii tantum ,
sed Ægyptii etiam appelenle decimo quarto anno est , religione postmodum usurpalim fuit , quod et
circumcidebantur : iestis Ambrosius lib . 11 De
Abrah. , cap . 11 : 1 Ægyptii quartodecimo anno cir
cumcidunt mares , et feminas eodem anno circum
cidi ſerunt , quod ab eo videlicet anno incipiat ſa
grare passio virilis, el feminarum menstrua sumant
Xordin ; el Stravo lib . XVI : Και τούτο δε τών
ζηλουμένων μάλιστα παρ' αυτούς , το πάντα τρέφειν
τα γεννώμενα παιδία , και το περιτέμνειν , και τα θή- in Ellhiopia , Cliristi licet nomen professas. Leo
hea èxtépveiv, « Id quoque maxime student, ul ge
mitos quosque infinies alant, cosdem etiam circuin
ridant, feminas vero excidant. » De Ægyptiis lo
quitur : al falliiur, cum subjicit idem Judæis fuisse
in us . Origenes homil. 5 in Jerem . : Ilepitélvov
ται , κατά το αισθητόν λέγω , ου μόνον οι εκ περιτο
κης κατά τον Μωσέως νόμον , αλλά και άλλοι πολλοί .
Των Αιγυπτίων ειδώλοις οι ιερείς περιτέμνονται. D
« Circumciduntur, sccundiin id quod sensibile est
inquam , non solum bi qui ex circuncisione sunt se
cundum legem Moysis, veruin etiam alii multi.
Ægyptiorum idolis sacerdotes circumciduntur. , In
quein locum nonnihil infra commentabimur. Nunc
quoniam de muliebri circumcisione mentionem in
jecerunt Sırabo el Ambrosius , ritum ipsius ape
riemus. Ea fit resectione tñs vúugons, quæ pars in
australium præsertim regionum mulieribus ita
excrescit , ut ferro sit coercenda. Id tradunt medici
insignes Paulus ginela lib . vi, cap . 70, el Aelius
Tetrabl. iv , serm . 4 , cap . 103. Quorum hicila per
gil : Quapropter Ægyptiis visum est , ut antequam
exuberet (pars illa corporis) ampuiclur, lunc prip
cipre cuni nubiles virgines suni elocandie. , Reui
langit Origenes cum aii homil. 6 in Ezech . : Ο Al
versum masculos virtus ejus in lumbis est ; adver
sim ſeminas virtus ejus in umbilico ventris est . El
Baie quomodo boneste viri mulierisque genitalia
obleclis nominibus Scriptura nuncupaverit, ne per
ea vocabula quæ in promptu suni , turpitudinem
significarel. Si intellectum est exemplum quod pro
putium circumciditur, sic in ſemina uobilicus am
putatur. >) Quod igirur necessitale primum invecluni
aliqui de virili circumcisione opinari sunt, ul post
ea dicemus. Porro hanc consuetudinem circunci.
dendarum mulierum hodieque retinere Ægyplios
ſerunt ii qui regiones illas lustrarunt, ignemque al
compescendam partis hujus luxuriem adhiberi,
Scribit Bellonius lib . 111 Observ. , cap . 28 , Inorera
hunc servare ſeminas in Persia', el Copbias etiam
Africanus, lib . viii , narrat Muhammedi lege id præ
scribi , quamvis in Ægyplo tantum et Syria obli
neat, munusque id obire vetulas quasdam , per
icos Cairi ministerium suuin venditantes. Porro
hæc Origenis dum repræsentat Procopius, aliqua
ex parle mutavil, si modo Latinæ interpretationi
quam ad manuum habeo , lides esi . Huetius.
(99 ) Περιαιρείσθαι . Πimniopodes Ethiopes hos
esse censebal amicus meus summus et popularis
Stephanus monachus, magnum rei litlerariae colu
men . Erant apud Æthiopes quidam Ilmanlopodes
dicti, hoc est loripedes , quod cruribus lori instar
flexis et Nuxis serpere potius quam ingredi vide
rentur. De his Meia el Solinus ita videilur disse
rere , quasi id vitiuin lola aliqua gens ab orlu re
luleril . Bene vero est quod ex Origene discimus
lales arte faclos fuisse, non nalura ; nec lolan
gentem , sed quosdam tantum genuum palella fuisse
mulclalos ; eos fortasse quos domi desidere vel
lent, non ad bella exire , quos fue domesticis olli
ciis el privatis, non campestribus vel publicis des
linarent.lo.
( 1 ) Πώς γάρ ταύτα ποιούσιν, etc. Trita illa et
pervulg: la adversus Genethliacos argumenta sibi
objicit Firmicus cap. 1 , lib . I , quæ deinde cap . 3
dissolvit. lp .
 17 IN GENESIM . 78

Οίμαι, ότι, ει επιστήσαιμεν (2) , ουδέ μέχρι του στη- A genere commemorant . Praeterea qui fiat , ut certis
σαι δυνη σόμεθά τι αληθές ειπείν περί αυτών. Το quibusdam apud nonnullos Æthiopiæ populos ge
σούτων δε φερομένων οδών προγνωστικών , ουκ οίδ' nuum patellæ , Amazonibus mammarum altera rese
όπως εξώκειλαν οι άνθρωποι επί τό τήν μεν οιωνιστι cetur. Quomodo enim hæc certis duntaxat in gen
κήν και την θυτικήν μή λέγειν περιέχειν το ποιούν libus siderum vis etficial ? Equidem sic existimo, si
αίτιον , αλλά σημαίνειν μόνον , και την αστεροσκοπι allenderimus , veri nihil hoc in genere, in quo vel
κήν (5) , ουκ έτι δε την γενεθλιαλογικήν. Ει γάρ επι leviler bærere liceal , excogitari a nobis asserique
γινώσκεται , ίνα και χαρισάμεθα το γινώσκεσθαι , γί- posse . Ceteruna cum lain multa preuoscendi arles
νεται δε εκείθεν όθεν η γνώσις λαμβάνεται , τι μάλλον circumferantur, non video quamobrem in id potis
από των αστέρων (4) ή από των οιωνών έσται τα simum homines impegerint, ut augurali el haruspi
γινόμενα ; και μάλλον ( 3 ) από των οιωνών, ή από cinæ atque astrorum considerationi eſliciendi vim
των σπλάγχνων των θυομένων , ή από των διαττόντων negarent, significandi Lantum concealerent , idem
αστέρων ; Ταύτα μεν ούν επί του παρόντος άρκέσει tamen de ea quæ in natalitiorum consideratione ver .
είς αναίρεσιν του ποιητικούς είναι τους αστέρας Satur , non 17 sentiant . Νam si cognosci Iatura
των ανθρωπίνων . possunt (hoc enim in præsentia demus) , idemque
cognitionis illoruin est effectionisque principium : cur in stellas polius, quam in aves , eorum quæ
fiunt, causa conferatur ? vel cur avibus eadem potius, quam aut victimarum ertis , aut discurrenti
bus astris assignetur ? Haciennis quidem a nobis , quantum hic locus postulabat, confulala illa sententia
est, quæ rerum humanarum effectionein a sideribus pendere statuebal.
"Όπερ δε συγκεχωρήκαμεν , ου γαρ έλύπει τον λό- Β 11. Quod autem paulo ante, cum susceptæ nihil
γον , ώς των ανθρώπων δυναμένων καταλαμβάνειν disputationi officeret , ultro concessimus , celestes
τους ουρανίους σχηματισμούς και τα σημεία , και ών illas positiones, signa, el ea quorum signa sunt,
εστι σημεία , τούτο φέρε νύν εξετάσωμεν ει αληθές facultatis humanz viribus intelligi posse : id ve
εστι. Φασι τοίνυν οι περί ταύτα δεινοί , τον μέλλοντα rumne sit nunc demum exquiramus. Primum igitur
τα κατά την γενεθλιαλογικήν αληθώς καταλαμβάνειν artis hujus magistri docent, qui ad veram ac perfe
ειδέναι ου μόνον το κατά πόστου (6) δωδεκατη μορίου clam rerum genethliacarum cognitionem aspirei ,
εστίν ο.καλούμενος αστήρ, αλλά και κατά ποίας μοί tenendum huic esse non modo quanam in parte duc
ρας του δωδεκατημορίου , και κατά ποίου εξηκοστού : decima, sed etiam quanam in illius duodecimæ par
οι δε ακριβέστεροι και κατά ποίου εξηκοστού του licula , imo ecqua landem in sexagesima verselur
εξηκοστού . Και τούτο φασι δείν ποιεϊν έφ' εκάστου astrum . Addunt vero qui rem expendunt accuratius,
των πλανωμένων εξετάζοντα την σχέσιν την προς quanam in illius sexagesimæ sexagesima. Quod

( 2) EI ÉALOTÁCaljer . Sic recle habet Philocalin , C causa , et uuius ad aliam , eorumque ad terrain
male vero apud Εusebium legitur, επιστήσαι μέν ,
quod idcirco Vigerus expungebal.
( 3) Και την αστεροσκοπικήν, etc. Vigerus lege
hat, ουκέτι την αστεροσκοπικής και την γενεθλια
hoytzýv. Sed recta videlir el sana , quæ in textu
nostro est , Ιectio. 'Αστεροσκοπική eniin eadem est
qua: el μετεωρολογική. Μετεώρων enim nomine si
dera quoque continentur . Αι γενεθλιαλογική en est,
que et αποτελεσματική , seu προγνωστική, sen
TUOTTıxń , quam et å otpoàoylav appellant. Prior illa
circa stellarum motus et oxnuatiouous versatur,
quibus fu !ura hominibus a diis significari el por
lendi ethnici crediderunt : nam solis pula , lunie
que defectus deorum iram nuntiare sibi persuase
runt. Ipsi quoque Christiani signa judicii postremi,
non causam , in sole, luna el siellis futura sciunt,
multaque ab his portendi, non eſlici. Vide omnino
Basilium hom . 6 in Hexaem .; Ambrosium in opere
cognomini, lib . iv, cap. 4 , sed praesertim Proco- Denn, 111, lib. 1. cap. 5 : El o’ őt. Els try tūv ő otpusV
pium in Genes. 1, 14. Geneibliacorum aulem do
cirina huinanarum reruin , sive casu contingentiuni,
sive sponte gestarum significationem el causaın si οι όρνεις ποιητικοί ών σημαίνουσιν ειεν , και πάντα
deribus tribuit . At quoniam veleribus fere astro
μουis soleine fuit, non αστεροσκοπικήν tantum ,
el γενεθλιαλογικήν excolere , sed priorem etiam po
slerioris causa ; astrorumque scientiam ad futuro .
rum prænotionem convertere, inde faclan est uit
atraque ad fuluri scientiam pertinere dicta sit . Plo
lemæus proæm . I'olrabibl. ; Rerum in quibus est
prognosticabilis scientiæ stellaruin cognitio, magnas
el præcipuas duas esse deprehendimus . Quarum
aliera quæ præcedit, el est fortior, est scientia so
lis el lunæ , necnon quinque stellarum erratica
rum figiras demonstrans , quas suorum moluum
collatione contingere manifestum est . Allera vero
est scientia qua explanantur el mutationes et ope .
ra quæ accidunt , el complentur propter figuras
circuilus earum naturales eis in rebus quas circum
dant. , El ante Ptolemæum Manilius lib . 1 As
Iron . :
.... Juvat ire per ipsum
Aera , et immenso spatiantem vivere coelo ,
Signaque , el adversos stellarum noscere cursus.
Quod solu'n novisse purum est : impensius ipsa
Scire juvut magni pemtus præcordiu mundi.
Cæterum eamdem hanc Origenis ratiocinationem
persequuntur et exponunt Basilius homil. 6 in
Hexaem .; Ambrosius lib. IV , c . 4. Hex .; Philopo
nus lib. IV Περί της κοσμοποιίας, cap. 18. ΠΟΕ
TIUS .
(4 ) Τι μάλλον από των αστέρων , etc. Plotinus ,
σχέσιν ορώντες περί εκάστων λέγουσι ,τα γιγνόμενα
παρ' εκείνων ποιείσθαι τεκμαίρονται , ομοίως αν και
εις ά βλέποντες οι μάντεις προλέγουσιν . « Sin at
tem ex eo quod habitudinem stellarum suspicien
les singulis futura prænuntiant , ab illis fieri quo
que opinentur : perinde id se habebit, ac si aves
eorum quæ signilicant, causæ forent : similiterque
si omnia , quorum inspectionc vales präsagiunt,
facere etiam quæ significant, dicerentur. , lp .
(5) Kal jāl.lor. Vigero legendum videbatur , xal
τι μάλλον .
(6) Móorov , ldem legebat noios . Cælerum Proco
pius Göz, in Genes. hunc locum exscripsit .
19 ORIGENES ευ

idem ipsi in quolibet errantium siderum faciendum Α τους απλανείς . Πάλιν αυ επί του ανατολικού ορί ον
esse præcipiunt, mutuam singulorum , cum iis quæ τος δεήσει , φασίν, ιδείν ου μόνον το δωδεκατη μόριον
fixa vocant, comparationem ac respectum vesti ποίον ήν επ' αυτού , αλλά και την μοίραν , και το
gando . Deinde aiunt in ipso quoque orientali hori- εξηκοστόν της μοίρας , το πρώτον ή το δεύτερον εξη
zonte , non videndum esse modo , quænam duode κοστόν. Πώς τοίνυν , της ώρας πλατεί λόγω ήμισυ δω
cima pars in eum subeat, sed eliam quænam illius δεκατημορίου περιεχούσης , δύναται τις λαβείν το
duodecime particula, quaeque lujus sexagesima , εξηκοστόν , μή έχων την αναλογίαν της διαιρέσεως
primane an secunda. Quemadmodum ergo fieri των ωρών , ώστε , φέρε ειπείν , ειδέναι , ότι γεγέννη
possit , il cui hora , si latius rem æstimes, duode ται ο δείνα ώρα τετάρτη , και ημίσει ώρας, και τε
cine partis dimidium complectatur , Sexagesimam τάρτη , ογδόω , και εκκαιδεκάτω, και δυοτριακοστή ;
is leneat qui horarum divisionis analogiam non le- παραπoλύ γάρ φασι τιαραλλάττειν τα σημαινόμενα
neat ? Exempli gratia , noscere qui poterit , certum παρά την αγνωσίαν ου της (7 ) όλης ώρας , αλλά και
hunc hominem hora quarta , parle horæ dimidia , του ποστημορίου αυτής . Εν γούν τους διδύμοις γεν
quarta , octava, decima sexta , sccunda et tricesima νωμένους πολλάκις το μεταξύ και ακαριαίος ώρας έστι ,
naluni esse ? nam propter horæ , non integræ modo, B και πολλαι παραλλαγαί των συμβαινόντων και των
sed etiam definite hujus cerleque particule igno- Ρ πραττομένων επ' αυτών απαντώσιν , ώς φασιν εκεί
raiionem , plurimum sæpe volunt, in ea quæ signi νοι , παρά την αιτίας της σχέσεως των αστέρων και
ficantur, varietatis incidlere. Et in geminis quiden» , το μόριον του δωδεκατημορίου το παρά τον ορίζοντα ,
ut alterius ortus ab altero, momento sæpe uno , puno ου καταλαμβανόμενον υπό των νομιζομένων την ώραν
cloque temporis dirimatur , mullie tamen occurrunι τετηρηκέναι. Ουδείς γάρ δύναται λέγειν , ότι το μεταξύ
lam casuum quam rerum negotiorumque varielales ; τούδε της γενέσεως προς την τούδε έστιν ώρας τρια
parlim , ut ipsi aiunt, quod stellarum diversus in 18 κοστόν . 'Αλλ' έστω συγκεχωρημένον αυτοίς τόδε κατά
utroque respectus fuerit , partim quod minus cer το εκλαβείν την ώραν. Φέρεται δη θεώρημα (8) απο
tam illam , quæ in horizontem subirel , partis sigui δεικνύον τον ζωδιακός κύκλος ομοίως τους πλανωμέ
duodecimæ particulam ii lenuerint qui exploralam νους φέρεσθαι από δυσμών επί ανατολάς δι' εκατον
sese horam habuisse putaverant. Nam hoc quidem , ετών μοίραν μίαν , και τούτο τω πολλά χρόνω εναλ
parsne horæ tricesima orlus utriusque intervallum λάττειν την θέσιν των δωδεκατη μορίων· ετέρου μεν
exs! ilerit , statuere nemo polest . Verum id quoque τυγχάνοντος του νοητου δωδεκατημορίου : ετέρου δε
per nos habeant, ut exquisite horam tenere pos του ώσανει μορφώματος αλλ' εκ του νοητού (9 ) ζω
sint . Fertur sane theorema , ostendens zodiacum c δίου , όπερ ου πάνυ τι δυνατόν καταλαμβάνεσθαι .
circulum , perinde ut planetas, deſerri ab occasu in " Έστω δε και τούτο συγκεχωρημένον(10) το καταλαμ
ortum , intra centum annos, gradu uno ; qui nolus βάνεσθαι το νοητόν δωδεκατημόριον , η δύνασθαι εκ
longioris progressu temporis, in positionem duode του αισθητου δωδεκατημορίου λαμβάνεσθαι το αλη
cimarum partium varietatis plurimum inferal ; cum θες αλλά την γε σύγκρασιν παρ' αυτούς καλουμένην
duodecima pars alia sit, qu: e mente concipitur, alia των εν τοϊσδε τούς σχηματισμούς τυγχανόντων , κα !
quæ quasi sensu informatur : sic lamen ut ex ea αυτοί ομολογήσουσιν , ουχ οίοί τε σώσαι κατά πάν,
tantum , quæ mente concipitur, quæque vix , ac nie άμαυρουμένου του δηλουμένου , φέρε ειπείν , χείρονος
vix quidem teneri certo potest, rei veritas habealur. από τούδε ( 11 ) , διά το επιβλέπεσθαι αυτόν υπό τούδε
Verum id etiam a nobis delur, ut aut signuin illud του κρείττονος , και επί τοσόνδε, ή τοσόνδε αμαυρου
quod mente concipitur, certo leneri queat, aut ex μένου πολλάκις πάλιν της αμαυρώσεως της του χεί
eo saltem quod sensu informalur , verum intelligi; ρονος υπο της επιβλέψεως της του κρείττονος έμπο
1strorum certe quillerm illorum , que in situm ejus- διζομένης , εκ του έτερον ούτωσι έσχηματίσθαι χει
modi figuramque concurrunt, quam ipsi contem ρόνων όντα σημαντικόν . Και οίμαι , επιστήσαντά τινα
(7) Ού της . Viger. , ου μόνον της . D credideril. At brevioribus eam spatiis determinavit
(8) Φέρεται δε θεώρημα , etc. Motus hic est , qui Albategnius, nec plus quam 23760 annos ai tribuit ,
præcessionis æquinoctiorum ab astronomis vulgo quippe quam 66 quoque anno gradum unum exple
appellatur, quo stelliæ fixe ab æquinoctii et solstiiii se deprehenderit : quam seulentiam observationi
cardinibus digressæ , super polis zoliaci, sis tã bus suis longe accuratissimis ad verum proxime
É TEÓUeva paulatim verli compertæ sunt. Hunc autem accedere confirmavit Tycho , nam intra 67 anno
moium , ex Timocharidis, Pipparchi, suisque adeo rum spalium gradu uno fix as εις τα επόμενα pro
observationibus, centum aliorum spalio gradum gredi, loluinque illud curriculum 24120 annis pera
unum absolvere Plolemæns slaluit lib . vu Magn . grare comperit. Jam vero, ut ad Origenem redea
construct . , cap. 2 : "Ως εκ τούτων τήν της μιάς mus, motum Prolemixo constilulum respexisse
μοίρας εις τα επόμενα παραχώρησιν εν εκατόν έγγι eum liquet. Huetius.
στα έτεσι γεγενημένην εύρήσθαι , καθάπερ και ο (9 ) Α' λλ ' εκ του νοητού, etc. Loci hujus hiatum
"Ιππαρχος υπονενοηκώς φαίνεται . • Uι ex iis unius oratio pendula arguil. Hunc sic explebat Vigerus :
gradus in consequentia progressio intra centum ώσανει μορφώματος, ου μεν λαμβανομένου του αλη :
propemodum annos confici deprehensa sil, quem θούς εκ του μορφώματος, αλλ' εκ του νοητού , etc.
admodum et Hipparchus suspicaliis esse videtur. , (10) "Έστω δε καιτούτο συγκεχωρημένον , etc.
Ex quo eflicilur 36000 annorum decursu loluin Vide in hunc locum Salmasium De annis climacteria
circulum fixas evolvere , qui annus Platonicus , seu cis, pag. 619.
annus magnus dicitur a nonnullis. 'Tardiorem vero (11) Viger. , χείρονος · τούδε δε χείρονος , από
hunc motum faciunt labulæ Alphonsinæ , ita ut lotis τουδε .
49000 annis periodum hanc absolvi rex Alphonsus
81 IN GENESIM . 82
τους τόπους, απογνώναι την περί τούτων κατάληψιν, A perationem appellant , exquisite alis sese defendi
ουδαμώς ανθρώποις εκκειμένην, αλλ ' ει άρα μέχρι non posse fatebuntur. Contingit enim sæpis
του σημανθήναι μόνον φθάνουσαν . Ει δέ τις εν πείρα sime , ut vel infestioris hujus 1stri vis , quod
γεγένηται των πραγμάτων , μάλλον είσεται το εν τω emersit , alterius felicioris aspectu nagis Ininusve
στοχάζεσθαι αποπτωτικόν των λεγόντων , και αυτών relundalur : vel ut id ipsum quominus eveniat,
συγγραψαμένων , ήπερ νομιζόμενον ( 12) επιτευκτικόν. felicioris aspectus impediat, propterea quod alte
Και Ησαΐας γούν , ώς ου δυναμένων τούτων ευρίσκε rum . in hoc silu sit , deteriora significans. Ac mihi
σθαι υπό ανθρώπων, φησί προς την θυγατέρα των sane ila persuadeo , quisquis in locorum islorum
Χαλδαίων , των ταύτα μάλιστα παρά πάντας επαγ- disquisitione versabitur , pronuntiaturum eum uti
γελλομένων : « Στήτωσαν δή και σωσάτωσάν σε οι grie , perspectam exploratamque mortalium nemini
αστρολόγοι του ουρανού αναγγειλάτωσάν σοι τι μέλ eorum rationem esse , sed ei duntasal vim signiſi
λει επί σε έρχεσθαι» και διά γάρ τούτων διδασκόμεθα candi aliquam ad summum concedi posse . Qui ali
μη δύνασθαι τους πάνυ περί ταύτα φιλομαθείς προ lein res ipsas experientia ipse sua probaverit, agno
δηλούν, & βεβούληται Κύριος εκάστω έθνει επα scet ille profecto id hominum genus in suis illis ,
γαγείν. quas aut voce aut scripto concipiunt, præsensioni
bus longe sæpius aberrare , quam , quod sibi finguini, verum altingere . Quamobrem Isaias , quod
ca cerlo ab hominibus nullo moclo leneri possint , Chaldæorum filiam , qui hanc divinandi arlem sibi
præ omnibus sumebant, hunc in modum compellat: 1 Stent vero ac salvent le astrologi cæli : annuntient
libi quod super le venturum esl 51 : 1 quibus nos sane docuit ne ab illis quidem ipsis , qui res istas summo
et acerrimo studio prosequuntur, quid quoque populo facere Dominus statuerit , prænuntiari posse .
Νυν γαρ ώς προς την λέξιν (13) το προφητικόν B 19 12. Jam dictum proplieta , quoad nudarm
εξειλήφαμεν ει δέ φησιν ο Ιακώβ ανεγνωκέναι εν ταϊς lilleram , exposuimus : si vero Jacob ail legisse se
πλαξί του ουρανού ( 14) τα συμβησόμενα τοις υιούς in tabulis cæli quæ filiis suis eventura sunt , atque
αυτού , και όσον επί τούτω αντιλέγοι τις αν ημίν, ότι idcirco nobis opponat aliquis contraria iis , qux:
εναντία οίς ειρήκαμεν δηλούται διά της Γραφής : ελέ diximus, per Scripturas declarari : hominem enim
γομεν γαρ άνθρωπον ακαταλήπτως έχειν των ση- - dicebantus signa non posse comprehendere ; at
μείων · ο δε Ιακώβ φησιν ανεγνωκέναι εν ταις πλαξί Jacob in tabulis cæli ail se legisse : respondebimus
του ουρανού απολογησόμεθα , ότι οι καθ' ημάς σοφοί , nostros sapientes , excellentiore spiritu quam pro
πνεύματι περισσοτέρω χρησάμενοι της ανθρωπίνης humana natura usos , non humanitus, sed divinilus
φύσεως , ουκ ανθρωπίνως , θείως δε διδάσκονται τα arcana edoceri ; quemadmodum Paulus dixit : «All
απόρρητα ώσπερ ο Παύλος , λέγων : "Ήκουσα άρ divi arcana verba que non licet homini loqui 68 ; »
ρητα ρήματα , και ουκ εξον ανθρώπω λαλήσαι , ίσασι sciunt enim conversionum mutationes el tempo
γάρ τροπών αλλαγές και μεταβολές καιρών, ενιαυ rum , annorum circulos, siderum positiones , non ab
των κύκλους, και αστέρων θέσεις , ουκ απ’ ανθρώ- hominibus , ncque per liomines , sed spiritu ape
των , ουδε δι' ανθρώπων , αλλά του πνεύματος απο riente ipsis, el pure nudeque , ut vult Deus, res
καλύπτοντος αυτοίς , και καθαρώς, ως θέλει ο Θεός , C divinas enuntiante. Nim el Jacob homine major
τα θεία απαγγέλλοντος . Και άλλως δε ο Ιακώβ μεί erat , quippe qui supplantaret fratreia suum , et
ζων ή κατά άνθρωπον ήν , πτερνίζων τον αδελφόν αυ faleatur in eo ipso libro, ex quo prolulimus :
του , και ομολογών. εν αυτή ταύτη τη βίβλω, αφ' ής « Legi in tabulis cæli , , se esse principem tribuno -
παρεθέμεθα το « 'Ανέγνων εν ταις πλαξί του ουρα rum exercitus Domini, et jampridem habere nomen
νού , και είναι αρχιχιλίαρχος δυνάμεως Κυρίου, και όνο Israel : quod quidem corpore ministraus recogno
μα πάλαι κεκτημένος Ισραήλ : όπερ εν σώματι λει scit , in memoriam revocante , ipsumque submo
τουργών αναγνωρίζει , υπομιμνήσκοντος αυτόν του nente Uriel archangelo.
αρχαγγέλου Ουριήλ .
Μετά ταύτα λείπεται εξετάσαι και παραστήσαι τοίς 13. Jam reliquum est ut disputemus et expli
πιστεύουσιν , ότι εις σημεία κείνται οι φωστήρες του cemus credentibus , in signa posita esse luminaria
ουρανού · σανθήση δε υπό των περιεργότερον φερομέ- « eli ; sed urgebunt le qui Scripturae Iocos accura
νων εις τους τόπους , τίς η αιτία του ταυτα τα ση tius pervestigant, et rogabunt quæ causa sit quam
μεία τον Θεόν πεποιηκέναι εν τω ουρανό. Και έστιν obrem Deus hæc signa in cælo fecerit . Quibus
ειπείν πρώτον μεν , ότι πιστεύομεν τά της μεγαλειό- D
, primum respondendum est , credere nos magnitu
τητος του νου του Θεού πάσαν γνώσιν την περί εκά dinem divinæ mentis omnem notitiam singularum
στου των όντων εμπεριειληφότος , ώστε μηδε το τυχόν rerum in se comprehendere , ita ut neque minutis
και νομιζόμενον ελάχιστον λανθάνειν την θειότητα sima , et que nihili penduntur , ipsius divinilati

* Isai . ΧLVΙΙ , 17 . 32 H Cor. ΧΙΙ , 4.

( 12) Viger., ήπερ το νομιζόμενον.
(13) Νύν γαρ , ώς προς την λέξιν, etc. Haud
salis scio cur banc presentis fragmenti seriem
quam exhibet Philoc. cap . 22, alias 23 , in sua edi
lione oiniseril clarissimus lluelius. zierum hujus
serici interpretatio Latina est Joannis Tarini.
(14) Εν τοίς πλαξί του ουρανού . Vide Joan .
Alberii Fabricii codicem pseudepigraphum Veteris
Testamenti, pag . 551 el segl.
 83 ORIGENES 8

alere possint . quod nimirum ostendit eum numero Α αυτού, δόξαν μεν περιέχει του οιονεί άπειρα αριθμό
veluti infinita in se comprellendere , non perspicua ούτως αυτόν εμπεριειληφέναι εν εαυτώ , ου μήν έναρ
demonstratione , sed fide , que ingenile menti et γη την απόδειξιν, αλλά πεπιστευμένην, ως αρμόζου
universam naluram antecellenti conveniat. Quod ut σαν το αγεννήτη να και υπέρ πάσαν φύσιν τυγχά
experientiâ ab iis qui majores liomine sunt , et a νoντι . "Ιν' ούν τη πείρα τούτο καταλαμβάνεται υπό
sanctis mientibus corporis vinculo solutis ac liberis, των μειζόνων ή κατά άνθρωπον , και των αγίων ψυ
ii.telligatur , tanquam litteras el clearacleres per χων του ενεστηκότος δεσμού απηλλαγμένων , ώσπερεί
celestium orbium conversionem fecit in colo γράμματα και χαρακτήρας και διά της των ουρα
Deus, ubi el docti el docendi signa Dei legerent. νίων περιφοράς εποίησεν εν ουρανό ο Θεός τους δεδί
Nec vero mirandum est Drum, ut se healis demon- δαγμένους και διδαχθησομένους αναγινώσκειν τα ση
strel , quedam ſecisse, cum Pharaoni dical Scri . μεία του Θεού . Ου θαυμαστόν δε και υπέρ ενδείξεως
piura : Ideo excitavi le , ut ostenderem in le virtue της προς τους μακαρίους ποιείν τινα τον Θεόν , της
lem meam , el ut nomen meum in universa Territ Γραφής λεγούσης το Φαραώ» Εις αυτό τούτο εξή
pervulgaretur 63. Si enim asservatus est Pliarao , χειρά σε , όπως ενδείξωμαι εν σοί τη ύναμιν μου ,
Il 20 declararetur potentia Dei , el nomen ejus in και όπως διαγγελή το όνομά μου εν πάση τη γή . »
B
universa lerra prælicarelur, animadverle qualitan Ει γάρ διετηρήνη Φαραώ υπέρ ενδείξεως δυνάμεως
declaratione.nl virlulis Dei cælestia signa compre Θεού , και διαγγελίας του ονόματος αυτού εν πάση τη
hendant, cum a primo arvo ad consummationem γή, εννόει πόσην ένδειξιν δυνάμεως Θεού περιέχει τα
sæculi digno Dei libro colo impressa omnia ουράνια σημεία , πάντων των απ' αιώνος έως συντε
at inscripla sint. Deinde conjicio virtutibus λείας εντετυπωμένων τη αξία βίβλο του Θεού τω ου
illis , quibus res Iuliana reguntur , quedam ρανώ . Δεύτερον δε στοχάζομαι ταϊς τα ανθρώπινα
signa inesse , ul alia tantum cognoscant , alia οικονομούσαις δυνάμεσιν εγκείσθαι τα σημεία , ένα
etiam efliciant ; quemadmodum in sacris nostris τινά μεν γινώσκωσε μόνον , τινά δε ενεργώσι : καθάπερ
libris quæ jam scripla sunt ul cognoscamus , ut εν ταϊς παρ' ημίν βίβλοις & μεν γέγραπται να γινώ
mundi opiſicium el alia mysteria ; quædam ut σκωμεν , οίον τα περί κοσμοποιίας και άλλα μυστή
cognoscamus et faciamus, ut præcepla et mandala ρ: α : α δε ίνα γινώσκοντες ποιώμεν , ώσπερ τα περί
Dei . Itaque fieri poiest ut cælestes lilleræ , quasτας εντολάς και τα προστάγματα του Θεού. Ενδέχε
angeli et divine virlutes legere facile possunt , ται δη τα ουράνια γράμματα, και άγγελοι και δυνάμεις
quædam conlinean ! ab angelis et Dei ministris θείαι αναγινώσκειν καλώς δύνανται , περιέχειν τινά
genda , ut eorum cognitione letentur ; alia μι ο μεν αναγνωσθησόμενα υπό των αγγέλων και λειτουρ
mandala accipiant et efficiant. Neque abs re dixe γών του Θεού , ένα ευφραίνωνται γινώσκοντες : τινά
rimus, siniile quid legi cælum el astra continere : δε ώσπερει εντολάς λαμβάνοντες πoιώσι . Και ουχ
si vero pejores, et alia ab homine virtutes quedam αμαρτησόμεθα το ανάλογον τοίς εν τω νόμω λέγοντες
e preuolis et in c @ lo expressis designalisque έχειν τον ουρανόν και τους αστέρας: εάν δε χείρονες
faciant, nibil est necesse ipsas divinis lilleris admo και έτεραι του ανθρώπου ενέργειαι πoιώσί τινα των
Hilas facere que moliuntur : sed quemadmodum προεγνωσμένων και σημαινομένων εν ουρανώ , ουκ
homines injurian facientes , nec scientes praeuoisse ανάγκη και αυτάς από των Θεού γραμμάτων υπο
Deum hunc abs se injuria affeclum iri , per suom μιμνησκομένας ποιείν & ενεργούσιν · αλλ' ώσπερ άν
1:nprobitatem injuriam faciunt; sic Deo opposite θρωποι αδικούντες , ου μανθάνοντες προεγνωκέναι τον
virtules, quæ malitiam hominum scelera cogitan Θεόν το τόνδε τινά αδικήσεσθαι υπ' αυτών, ενεργούσι
lium prænoverunt, propria id et lurpissima volun το αδικείν εκ της εαυτών πονηρίας ούτως αι αντικεί
tale perficiunt. Sacri autem angeli , adminisiri spiri μεναι δυνάμεις του Θεού , την κακίαν των τα μοχθη
Tus, el in ministerium missi cerle lanquam a ρά βουλομένων ανθρώπων προεγνωκότες , τη ιδία
Dei lege accipientes scripta mandal:: , recle et ordine , αισχίστη επιτέλούσι προαιρέσει . Οι μέντοι ιεροί άγ
quando el quomodo quartumque oportet , meliora D γελοι , τα λειτουργικά πνεύματα , τα εις διακονίαν
faciunt. Absurdum enim sit ipsos , qui divini sint, αποστελλόμενα , εικός ότι ως από νόμου Θεού γε
iemere nec definite venire , ut alicui, verbi causa γραμμένα τα προστάγματα λαμβάνοντες , τεταγμέ
Abraham et Isaac , administrent, Jacob ex periculo νως, και ότε δεί, και ως δεί, και όσον δεί ποιούσι τα
liberent , vel hujus aut ilius Propliele spiritui κρείττονα: άτοπον γάρ αυτούς θείους όντας αποκλη
adsint. Ne igilur id temere el fortuito faciant, ρωτικώς και ουχ ώρισμένως έρχεσθαι επί το , φέρ'
librum Dei legunt; sicque quod in mandatis est ειπείν, χρηματίσαι τι τώ Αβραάμ , και ποιήσαι τι το
præstant. Nos vero , ul antea diximus, quæ facimus, Ισαάκ, και δύσασθαι εκ κινδύνου τον Ιακώβ , ή επι
propria voluntale facimus , itidemque adversaria στηναι το πνεύματι τούδε του προφήτου . " Ινα ούν
polestates , quæ in nos agunt ; depravata quidem μη αποκληρωτικώς μηδε κατά συντυχίαν τούτο
cum peccamus, erudita vero et intelligente, sed πράττωσιν, αναγινώσκουσι την βίβλον του Θεού και
non sine angelorum el divinaruin lillerarum el ούτως ποιούσι τα αυτούς επιβάλλοντα . Ως προείπο
sacrorum ministrorum ope , cum Deo grala et μεν δε, ήμείς & ποιούμεν , ή αι αντικείμεναι ενέρ
accepta facimus. γειαι, και επιτελούσιν εις ημάς , ιδία προαιρέσει
Exo !. ΙΧ , 16 . 8 » Ηeb . 1,14,
 IN GENESIM . Σύ
85
ποιούμεν · ατάκτω μεν , ότε αμαρτάνομεν , πεπαιδευμένη δε , ουκ άτερ αγγέλων , ουδέ θείων γραμμάτω ,
ουδε υπηρετών αγίων, ότε Θεώ ευάρεστα πράττομεν.
Και Κλήμης δε ο Ρωμαίος , Πέτρου αποστόλου Α 14. Ei Clemens Romanus, Petri apostoli disci
μαθητής , συνοδά τούτοις εν τω παρόντι προ pulus, his consentanea de præsenti quæstioue cuin
βλήματα προς τον πατέρα εν Λαοδικεία ειπών paire, Laodice , in Circuitionibus loculus , quid
εν ταις Περιόδους , αναγκαιότατόν τι επί τέλει dam maxime necessariuin in line 21 bujusmo li
των τοιούτων λόγων φησί περί των της γενέσεως sermonum afferi, de iis quie per genituram evenisse
δοκούντων εκβεβηκέναι (15 ) λόγω τεσσαρεσκαιδεκά- videntur , oratione decima quarta (17): « Ει paler :
τω: « Και ο πατήρ Σύγγνωθι μου , ώ τέκνον οι μεν Ignosce mihi , fili ; hesterni enim sermones tui , quia
γάρ χθές σου λόγοι αληθείς όντες συνελογίσαντό μου veri , pepulerunt me ul libi assentirer : sed meat
συνθέσθαι σου· η δε έμή συνείδησις μικρά με, ώσπερ conscientia , velut febris reliquiæ , lidem meam table
πυρετού έλλειμμα, προς απιστίαν βραχέα βασανίζει» tisper exercel ; scio enim quecunque ad genitarian
σύνοιδα γάρ εμαυτώ τα της γενέσεως πάντα μου meam pertinent , mihi omnia evenisse. Et ego
αποτελεσθέντα . Καγώ απεκρινάμην : Συννόησόν μου , respondi : Intellige mecum , o paler, qu :e sit hujus
ώ πάτερ, οίαν φύσιν έχει το μάθημα, εξ ών εγώ discipline natura ex iis que tibi consulo , Cum
συμβουλεύω . Μαθηματικά συμβαλών είπε πρώτον malliematico congressus primumn sie agilo : Arc
αυτώ, ότι , Τάδε μοι φαύλα εν τώδε τω χρόνω γεγο- uuilii mala lioc vel illo tempore colligerunt : quo
νεν· έκ τίνος άρα μοι των αστέρων γέγονε , μαθείν B igitur ex astro nihi contigerint , scire perveliri .
ήθελον. Και έρεί, ότι τους χρόνους κακοποιός διε Respondebit ille , lunc lemporis maleficum aut S : -
δέξατο "Αρης ή Κρόνος , ή τούτων τις αποκαταστα Turnum aut Marlem dominalum ſuisse, vel fuisse
τικός ( 16) έγένετο, ή τον ενιαυτόν τούτόν τις επεθεώ horum aliquod regrediens , vel ab horum aliquo
ρησεν εκ τετραγώνου, ή διαμέτρου , η συνών , ή annum hunc ex quadrangulo, vel diametro , vel in
χεκεντρωμένος , η παρά αίρεσιν . "Ομως και άλλα conjunctione , vel in centro , vel extra Interesin
μυρία ειπείν έχει προς τούτοις δε , ή αγαθοποιός . aspeclum fuisse ; tum et sexcenta ejusmodi εδα.
κακό ασύνθετος ήν, η ανεπιθεώρητος , ή εν σχήματι, liet : praeterea , vel benignum astrum cum mala
ή παρά αίρεσιν , ή εν εκλείψει , ή ανεπισύναφος, η non conveniebat, vel non eral aspectabile , vel erat
εν αμαυροίς άστρους . Και όμως πολλών προφάσεων in schennale , vel extra Incresim, vel in deliquio ,
ουσών, πρός & ήκουσε τάς αποδείξεις παρασχεϊν έχει . vel non cohærebal, vel erat in obscuris stellis :
cumque multi sint obtentus et causx, habet ad ea
Μετά τούτον ούν τον μαθηματικών ετέρω προσελθών,
τα εναντία είπε ότι , τόδε μου το αγαθόν εν τώδε guae rogalur , quod respondeal et subjicia !. Cum hoc
τω χρόνω γέγονε· συ δε τον χρόνον τον αυτόν λέγε: colloculus, alium deinde conveni mathematicum ,
απαίτει δε εκ τίνος άρα της γενέσεως τούτο γέγονε . el contraria dicilo : Hoc mibi bonum illo tempore
Και όμως, ως προείπον , έχει, σου καταψευσαμένου , C evenit ; idem vero ipsum tempus significa , quo tili
αυτός εκ πολλών σχημάτων έν τι ευρείν σχήμα , και mala evenisse dixeras ; deinde interroga, qua id ex
δεύτερον, και τρίτον, και πλείονα , ως αυτό ενεργή- genesi tibi eveuerit . Ille nihilorminus, ut dicebant ,
σαν όθεν τα αγαθά έρεί γεγενησθαι · αδύνατον γάρ εν ementiente te , ex multis figuris et positionibus
unam reperivi, et secundain , ellertian !, et alias
πάση γενέσει ανθρώπων , μή εν πάση ώρα , των
αστέρων τους μεν καλώς κείσθαι , τους δε κακώς : plures , quasi e effecerit , unde bona tibi dicer
( venisse . Fieri quippe non potest, ut in omni orlii
κύκλος γάρ έστιν ισομερής , ποικίλος , απείρους έχων
bominum , non in omni hora , stellarum hæ bonam ,
τας προφάσεις προς άς έκαστος ειπείν έχει και θέλει
illic malam habeant positionem ; circulus enim illo
έν γάρ τρόπον επί των λοξων ονείρων ενίοτε ουδέν
νοούμεν, αποβάντων δε οικειοτάτην προσφέρομεν επί- partibus eualis et varius est , et infinilas habet
λυσιν · ούτως και το μάθημα, προ του τι αποτελεσθή- species; unde quidlibet dicere divis possit. Quem
admodum enim de perplexis el Jubiis somniis
ναι , ουδέν σαφές ήμίν μηνύσαι δύναται· μετά δε την
nihil intelligimus ; al , ubi evenerint, aptissimam
του γενομένου ιστορίαν τότε πρόδηλος ή της εκβά
σεως αιτία φαίνεται πολλάκις μεν ούν οι προλέγοντες expositionem afferre soleus ; ita malliematicorum
disciplina, antequam quid evenerit , nihil aperte
πταίoυσι , και μετά την έκβασιν εαυτούς μέμφονται , D
λέγοντας ότι , Τόδε ήν το ποιήσαν, και ουκ είδομεν . nobis declarare potest : verum ubi res eveneril,
tunc causa eventus manifesta apparel ; itaque
Το μεν ούν και τους πάνυ επιστήμονας πταίειν γί
νεται διά το μή ειδέναι , ώς χθές έφην , ποία πάντως sæpenumero , qui prædicunt, falluntur, et posi
της γενέσεως αίτια γίνεται , ποία δε ου πάντως , και eventum ipsi se reprehendunt, dicuntque , Id rem
ποία πάντως ποιήσαι επιθυμούμεν , ου πάντως δε effeceral, et nesciebamus. Lapsus igitur ille ac error
ποιούμεν . " Ήδε δε η αιτία ημίν , τοίς μυστήριον με vel peritissimorum inde est , quod ignoreni, ut heri
μαθηκόσι, σαφής έστιν , ότι ελεύθερον έχοντες λογισ dicebam , quænam omnino sint orlus causae , el quie
μόν , ενίοτε επέχειν ταύτην βουλευσάμενοι , νενικήκα non omnino ; et quæ omnino facere cupiamus , al
μεν . Οι δε αστρολόγοι, τούτο αυτο το μυστήριον ουκ non omnino facimus . Hæc autem causa nobis qui
ειδότες , περί πάσης προαιρέσεως αποφηνάμενοι εξ mysterium didicimus, perspicua est , quia cum libe

( 15) Pilocalia impress7 , έμβεβηκέναι , unle . (17) Vide fib . x Recog. , n . 10 et seq . , et Συ!
( 10) Endem, αποκαταστικός , sile . Colelerij.
87 ORICENES 88
ran Italheamus rationis facultatem , eum eam 22 Α αρχής, πταίσαντες τους κλιμακτήρας επενόησαν, εις
interdum cohibere decrevimus , vicimus . Astrologi άδηλότητα ποιούμενοι την προαίρεσιν, ώς χθες απε
autem , quibus id mysterium ignotum est , de δείξαμεν. Συ δε του λοιπού προς ταύτα εί τι έχεις
omui libera voluntate slalim pronuntiantes, sæpe ειπείν, λέγε. Και ομόσας απεκρίνατο , μηδέν τούτων
lapsi climacleras commenti sunt, et liberam homi αληθέστερον είναι, ών είπεν . Σ
nis voluntalem in incerlo , ut heri demonstravimus, posuerunt. Cæterum , si quid habes , quod ad hæc
respondeas, age . Et juralus respondii, Nihil iis quæ dixisti verius est . )

ΕΚ ΤΟΥ Γ' ΤΟΜΟΥ ΤΩΝ ΕΙΣ ΤΗΝ ΓΕΝΕΣΙΝ .

E TOMO III

COMMENTARIORUM IN GENESIM ( 18) .

Ad caput 1 , vers . 16 et seq .

« El tecit Deus duo luminaria magna , luminare B
magnum in principaluin diei , et luminare minus
in principalum noctis , el stellas : el posuit ea
Deus in firmamento coeli, ut lucerent super terram
el præessenl diei ac nocti . 1 Jam quærendum est
silne idem , in principalum diei , ac istud , ui praes
seni diei ; et illud , in principalum noclis , idem sit
ac istud, κι praessent nocli. Aquila enim analo-
giam servavit, et pro his verbis , in principalus,
posuit , in potestalem ; et pro illis , κι prasint,
vertit, ut polestatem habeant . Aiunt porro, φui
significala diligentius persecuti sunt, in iis locis in
quibus est appellationum el prædicatorum con
junctio , antecedere ea , que gaudent appellatioιui-
bus, sequi vero prelicala ; et appellationem φuidem C
49æ label prædicatum , esse , verbi gratia, intelli
Gentiana , predicatum autein esse intelligere . Simi-
liter appellationem , temperantiamm ; predicatum
temperatum esse ; et precelere quidem dicunt
intelligentiam ; succedere predicatum , ab intelli
gentia , intelligere . Hec autem , et si aliquibus
videbimur præler menlem Scripturæ facere, obser
vavimus : quandoquidem φui facit luminaria Deus ,
facit magnum in principaturn diei et minus in princi-
patum nociis, ponit autem ea in firmamento cæli , non
in principalum diei el noctis, sed ut præsint diei et
Bocli. Quod enim ordine et congruenter ejus senten
tis qui artem Iogicam precipit, in eo loco prius posi-
Le sint appellationes , deinde aljungantur praedica ! a ,
id 23 nos ad inquirendum movil num rem ita se
« Και εποίησεν ο Θεός τους δύο φωστήρας τους
μεγάλους, τον φωστήρα τον μέγαν εις τας αρχάς (19)
της ημέρας , και τον φωστήρα ελάσσω εις αρχές της
νυκτός, και τους αστέρας . Και έθετο αυτούς ο Θεός
εν τω στερεώματι του ουρανού , ώστε φαίνειν επί της
γης , και άρχειν της ημέρας και της νυκτός . » Ζητη
τέον δή εί ταυτόν εστι το , εις αρχές της ημέρας ,
τω , και άρχειν της ημέρας και το, εις αρχές της
νυκτός, τω, και άρχειν της νυκτός. Και ο 'Ακύλας
γάρ το ανάλογον (20 ) ετήρησε , ποιήσας αντί μέν
του , εις άρχάς , εις εξουσίαν· αντί δέ του, άρχειν ,
εξουσιάζειν . Φασί δε οίς εμέλησε της των σημαινο
μένων εξετάσεως , εν τοις τόποις τοις έχουσι συζυγίαν
προσηγοριών και κατηγορημάτων (21 ) , προϋφίστασθαι
, τα τυγχάνοντα των προσηγοριών, και επιγίνεσθαι τα
κατηγορήματα παρά τας προσηγορίας και προσηγο
ρίαν μεν έχουσαν κατηγόρημά φασιν , οίον την φρό
νησιν, κατηγόρημα δεν είναι το φρονείν' ομοίως προσ
ηγορίαν την σωφροσύνην , κατηγόρημα το σωφρο
νείν και προϋφίστασθαι φασι την φρόνησιν , είτ'
επιγίνεσθαι κατηγορημα , από φρονήσεως το φρονείν .
Ταύτα δε ει και δόξoμέν τισι παρά το βούλημα ποιείν
της Γραφής , τετηρήκαμεν έπει ο μεν ποιών τους
φωστήρας Θεός ποιεί τον μεν μέγαν εις αρχές της
ημέρας , τον δε ελάσσω εις αρχές της νυκτός· τίθεται
δε αυτούς εν τω στερεώματι του ουρανού ,ουκέτι εις
αρχάς της ημέρας και της νυκτός , αλλά εις τό άρχειν
της ημέρας και της νυκτός. Το γάρ τεταγμένως και
ακολούθως τα τεχνολογουμένο κατά τον τόπον προ
τετάχθαι τάς προσηγορίας , είτ' επιφέρεσθαι τα κατ

( 18) Έκ του γ' τόμου των εις την Γένεσιν .
lloc fragmentum exhibet Philocalia , cap . 14. In
ierpretatio Latina est Joannis Tarini.
(19) Εις τας αρχάς , etc. Scribendum, εις αρχάς
της ημέρας, και τον φωστήρα τον ελάσσω.
( 20) Και ο 'Ακύλας γάρ το ανάλογον , etc. Lo
cum integrum profert Philoponus lepi socjon.
Tib. 18, cap. 17, qui lalis est : Και εποίησεν ο Θεός
τους δύο φωστήρας τους μεγάλους συν τον φωστήρα
τον μέγαν εις εξουσίαν της ημέρας , και συν τον
φωστήρα μικρόν εις εξουσίαν της νυκτός . « Ει Γείι
Deus dno luminaria magna: simul luminare ma
gnum in potestatem diei, el simul luminare par
vum in potestatem noctis. , lluerius.
( 21 ) "Έχουσι συζυγίαν προσηγοριών και κα
τηγορημάτων , etc. Vide Laertium in Zenone , et in
cum oliservationes Ægidii Menagii. Io .
89 IN GENESIM . 90
ηγορήματα , κεκίνηκεν ημάς μήποτε το πράγμα A haliere Moyses servus Dei intellexeril : maxime, cum
και παρά το θεράποντι νενόηται (99) , ούτως έχον , is qui omnino proprie interpretari studuit, Aquila,
και μάλιστα επεί ο κυριώτατα ερμηνεύειν (25) φιλο aliud nihil posueril præler appellationem et pric
τιμούμενος 'Ακύλας ουκ άλλο πεποίηκε παρά την dicalum. Videal porro qui huc gre almittit, pos
προσηγορίαν και το κατηγορημα . Επιστησάτω δ' ο silne propositionem de moribus, aut de rerum na
δυσπαραδέκτως έχων τούτων, ει δύναται ηθικόν πρό- Iura, aut de theologia, sine accurala significatorum
βλημα , η φυσιολογούμενον, ή θεολογούμενον χωρίς et eorum quæ dialecticis locis illustrantur, cognitio
ακριβείας σημαινομένων και των κατά τον λογικών ne , recle astruere . Quid enim absurdi est eos , qui
τόπον τρανουμένων, ον δεί τρόπος παρίστασθαι . Τι verborum proprietates in singulis linguis investi
γάρ άτοπον ακούειν των κυριολεκτουμένων εν ταϊς garnt , audire , el significalis inharrere diligenter ?
διαλέκτους, και εφιστάνειν επιμελώς τους σημαινομέ- interdum enim propter ignorationem Iogicae disci
νους ; έστι γαρ όπου παρά την άγνοιαν των λογικών pline, graviler lalbimur, quol equivocationes , an
μεγάλως περιπίπτομεν μη καθαίροντες τας ομωνυ- biguis voces , proprias et improprius dictiones , el
μίας, και αμφιβολίας , και καταχρήσεις, και κυριο distinctiones non dijudicemus ; quemadmodum ex
λεξίας, και διαστολάς: οίον παρά το αγνοείσθαι την ignoratione equivocationis que est in appellatione
ομώνυμον της κόσμου προσηγορίας φωνήν εκπε- B mundi , ad infandas de Creatore sententias dilapsi
πτώκασιν επί τo (24) ασεβέστατα φρονείν περί του sunt, non discernentes de quibus positum sit illud :
Δημιουργού οι μη καθάραντες, επί τίνων κείται το, « Mundus in maligno posillis est 65 , 1 quod de ler
• Ο κόσμος εν τω πονηρό κείται, και ότι αντί των renis el humanis eo loco Joannes usurpavit. Arbi
περιγείων και ανθρωπίνων τούτο ούτως εκεί το trali enim inundum hac dictione significare celi et
Ιωάννη είρηται . Οιηθέντες γάρ κόσμον κατ' αυτήν terræ orbem el quæ in iis continentur, audacissime
την λέξιν σημαίνεσθαι το σύστημα το εξ ουρανού και el supra quam dici polesi , nefarie de Deo pronun
γης και των εν αυτοίς , θρασύτατα και ανοσιώτατα ljant : cum reipsa demonstrare non possint, quo
αποφαίνονται περί Θεού· μηδαμώς έργω δεικνύναι pacio sol et luna el astra , quæ tam aplo ordine
δυνάμενοι πώς ήλιος και σελήνη και αστέρες, τα moventur, in maligno posita sint . Deinde si ex hoc
ούτω τεταγμένως ( 25) κινούμενα , κείται εν τω πονη loco : Hic est Agnus Dei , qui lollit peccatum
mu nd i .
86 9 , probare ipsis voluerimus mundum , ubi
. Είτα εάν προσάγωμεν αυτοίς εκ του , « Ούτος
έστιν ο αμνός του Θεού και αίρων την αμαρτίαν του abundat peccatum , secundum has locutiones dici ,
κόσμου , και ότι κόσμος ένθα η αμαρτία πλεονάζει hoc est de terrestribus locis ; qui candido aninio
κατά ταύτας τάς λέξεις λέγεται , τουτέστιν εν τοις fuerint , admillent quæ dicuntur ; contentiosi vero ,
C
περιγείους τόπους , ευγνωμονούντες μεν προσήσονται slolide et ineple sese versanles , iis adhærere per
τα λεγόμενα , φιλονεικούντες δε , ηλιθίως αναστρεφό- gent que semel mala judicaverint propter ignora
μενοι , επιμενούσε τοις άπαξ κριθείσι μοχθηρούς διά tionem æquivocationis. Rursus si dicalur : Deus
την άγνοιαν της ομωνυμίας πάλιν τε αυ εάν λέγηται , eral in Christo mundum reconcilians sibi 57, , non
« θεός ήν εν Χριστώ κόσμον καταλλάσσων εαυτώ, και jam polerunt quod de universo mundo acceperant,
ουκέτι δυνήσονται και εξειλήφασι περί παντός του hoc est , de iis quæ in tolo mundo sunt, præsertim
κόσμου, τουτέστι περί των εν όλο το κόσμο, μά secundum hypotheses suas demonstrare : de eodem
enim dictionem ul plura significantem pervestigare
λιστα κατά τάς υποθέσεις αυτών δείξαι και κατ'
αυτού γάρ ανάγκη την λέξιν ως ομώνυμον εξετά necesse est . Ambiguitatis autem perversarum expo
ζεσθαι . Και περί την αμφιβολίαν δε μοχθηρών εκ silionum et interpunctionis el sexcentorum ejusmodi
δοχών και παρά την διαστολήν (26) των στιγμών, exempla non pauca reperier , qui id studebit . Sed
και άλλων δε μυρίων παραδείγματα εστι φιλοτιμη hæc per digressionem , ut ostenderemus ila nos
σάμενον ουκ ολίγα λαβείν . Ταύτα δε παρεξέβημεν , quoque existimare illis , qui volunt in intelligen
ένα δείξωμεν , ότι και καθ' ημάς τους θέλοντας μή lia divinarum Scripturarum veritalem tenere , nec
σφάλλεσθαι περί την αλήθειαν εν τω νοείν τας θείας D labi, pernecessariam esse liberalium artiuin scien
Γραφάς αναγκαιότατά έστι τα πίπτοντα εις την tiam , quibus el nunc nobis opus fuit , uit invenire
χρήσιν ειδέναι λογικά: ών και νυν εδεήθημεν εις το mus , quo differant illa , que dicuntur facia in
ευρείν την διαφοράν των λεγομένων γεγονέναι « εις γrincipalum noctis , et ul praessent diei et nocti.
αρχές της νυκτός , και είστε άρχειν της ημέρας και
της νυκτός ..
55 Joan . V , 19 . 86 Joan. 1, 29. 87 1 Cor. V, 19.

( 22 ) Και παρά τη θεράποντι νενόηται. Ιta In : abet
Tarini editio , et ita legebat quoque Genebrardus :
viliose , si modo mendosam scripturam integra
scimus seponere. Quod si conjecturæ locus esi, ila
legendum esse Suspicari possis, και παρά το τα
θεία γράφονται νενόηται. - line Huelius, cui asseistiri
non possimi, quod alibi ab Origine Moyses simpli
citer licatur θεράπων el θεράπων Θεού . Vidle notas
ad Exhort, ad murlysium , pag 306.
(23) Ο κυριώτατα ερμηνεύειν , etc. Sic sepe in
Epistola ad Africanum ; sic sæpe llieronymus.
( 24) Εκπεπτωκασιν επί τό. Valentiniani vide
licei , Marcionistic aliique eorum corporali .
(25) Philoc . His . , τεταγμένως ; impressa , τετα
γμένα.
(26) Παρά την διαστολήν. Ηuel . legend, vide -
tur, περί την διαστολήν .
 ORIGENES

ΕΚ ΤΟΥ Γ ' ΤΟΜΟΥ

ΤΩΝ ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΓΕΝΕΣΙΝ ΕΞΗΓΗΤΙΚΩΝ (27).

E TOMO III COMMENTARIORUM ORIGENIS IN GENESIM ,

24 Cum sancti apostoli et discipuli Salvatoris no A
stri per universum orbem dispersi essent, Thomas qui
dem , ut a majoribus traditum accepimus, Paribiam
sorlilus est ; Andreas vero Scythiam . Joanni Asia
obvenit, qui plurimum temporis in ea comnio .
ralus, Ephesi tandem diem obiit . Ai Petrus per τελευτά : Πέτρος δ' εν Πόντο και Γαλατία , και
Pontum , G : laliam , Bithynian , Cappadociam atque
Asiam Judaeis qui in dispersione erant, praedicasse
existimatur. Qui ad extremum Romam veniens ,
cruci suflixus est capite deorsum demisso : sic
enim ut in cruce collocarelur , oraverat. De Paulo
jam quid altinel dicere, qui ab Hierosolymis usque
ad lllyricum munus evangelicar prædicationis im
plevit , ac postremo Romæ sub Nerone martyrio
perfunctus est ?
Τών δε ιερών του Σωτήρος ημών ατιοστόλων τε
και μαθητών εφ' άπασαν διασπαρέντων την οικου
μένην , Θωμάς μεν , ώς ή παράδοσις περιέχει , την
Παρθίαν είληχεν , 'Ανδρέας δε την Σκυθίαν · Ιωάν
νης την Ασίαν προς τους και διατρίψας εν Εφέσω
Βιθυνία , Καππαδοκία τε και Ασία κεκηρυχέναι
τοίς εκ διασποράς Ιουδαίοις έoικεν · ός , και επί
τέλει έν Ρώμη γενόμενος , άνεσκολοπίσθη κατά
κεφαλής , ούτως αυτός αξιώσας παθείν. Τι δεί περί
Παύλου λέγειν, από Ιερουσαλήμ μέχρι του Ιλλυρι
κού πεπληρωκότος το Ευαγγέλιον του Χριστού , και
ύστερον εν τή Ρώμη επί Νέρωνος με μαρτυρικό
τος ;

(27) Eusebius lib . ui list . eccl . , cap. 1 , docel B 1. Notis ad locum ait merito dubitari posse unde
hec Origenem in teri'o lomo expositionum in Ge incipiant Origenis verba , ani vocibus illis Cleite
besim diseriis verbis coinmemorasse. Taūta , in
quit , ' Ωριγένει κατά λέξιν έν τρίτο τόμο των εις την μάς
Πόντομεν , etc., an potius ab istis Πέτρος δε εν
, etc.
Γένεσιν Εξηγητικών είρηται Veruntien Valesius

ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΓΕΝΕΣΙΝ ,

ΕΚΛΟΓΑΙ .

EX ORIGENE SELECTA IN GENESIM .

El dixit Deus : Germinel lerra herbam ſeni , semi. C
anns semen juxla genus et secundum similitudinem 88 . χόρτου, σπείρον σπέρμα κατά γένος και καθ '
on omillendum solæcismum in elocutionc videri
posse id quod ila dicitur : Dixit Deus : Germinel
serra herbam ſeni , seminans semen juxta genus el
sccundum similitudinem ; non enim facile congrual
illud , seminans , cum voce , herban feni . Quo pa•
clo etiam citra solæcismum intelligi queal , cum
plerique illud , seminans, ad hoc, herbum feni, re
ferri sentiant ? Polest aulem quis subdistinctione
meli poncti ita legere : Germinei terra herban [e-
ni ; lunque distinguendo adjungere seminans semen
68 Gen. 1 , 11 .
( 28) Ου παραπεμπτέον , etc. Desumptum est
Docce fragmentum e schedis Combelisianis in qua .
Till margine descriptım dicillis e Catena ms. Ma .
2orii . quae ipsum Oiigeni vindical. Ai Calena al
Και είπεν ο Θεός : Βλαστησάτω η γη βοτάνην
ομοιότητα. Ου παραπεμπτέον (28 ) ότι σολοικισμός
αν δόξειεν είναι κατά την φράσιν τo, Είπεν ο Θεός
Βλαστησάτω η γη ,βοτάνην χόρτου, σπείρον σπέρ
μα κατά γένος και καθ' ομοιότητα ου γάρ αν ευ
χερώς εφαρμόσει το σπείρον τω βοτάνην χόρτου.
Πώς δε και χωρίς σολοικισμού νοείσθαι δύναται , των
πλείστων υπολήψομένων το σπείρον προς το βοτάνην
χόρτου λέγεσθαι ; "Έστι δε , υποδιαστολή χρησάμενον
μέσης στιγμής, ούτως αναγνώναι : Βλαστησάτω η
γη βοτάνην χόρτου και διαστήσαντα επενεγκείν
lera Regia habel ul Theodoreti. Origenis lamen
esse vix dubitarim quippe quoil Procopius exstil
pserit in hunc Genescos locum ,
 93 IN GENESIM . 64

τό,σπείρον σπέρμα κατά γένος ν' ή , Βλαστησάτω A juxta genus , ut sit , germinei terra herbam (erri
η γη βοτάνην χόρτου , κατά γένος σπείρον σπέρμα : juxta genus seminans semen , reliatis , nimirum al
επιφερομένου επί το γένος του σπείρον σπέρμα. genus , verbis , seminans semen .
Αυξάνεσθε και πληθύνεσθε . Σημαίνει (29) ή μεν Crescile el multiplicamini 69. Accretione significa
αύξησις τήν εις μέγεθος επίδοσιν, το δε πληθύνεσθαι tur in majorem nmolem augmentum, multiplicatio
την εκ της μίξεως εις πλήθος διαδοχήν . ne vero ea quæ ex copula fil , mulijiadinis propagatio.
Και είπεν ο Θεός · Ποιήσωμεν άνθρωπον κατ' 25 El dixit Deus : Fuciamus hominem ad imagi
εικόνα ημετέραν και καθ' ομοίωσιν . Προδιαλη nem nostram et similitudinem 60. Prins discutiendum
ττέον (50) πρότερον , που συνίσταται το κατ' εικόνα , est ubi consistat illud , ad imaginem , in corpore , an
εν σώματι η εν ψυχή . Ίδωμεν δε πρότερον οίς χρών in anima. El in primis videamus, quibus utantur
ται οι το πρώτον λέγοντες · ών εστι και Μελίτων (31 ) qui prius asserunt ; e quorum numero est Melito ,
συγγράμματα καταλελοιπώς περί του ενσώματον qui scripta reliquit , quibus asserit Deun corporeum
είναι τόν Θεόν. Μέλη γάρ Θεού ονομαζόμενα ευρί esse. Membra enim Dei appellata cum reperiunt , ocu
σκοντες , οφθαλμούς Θεού επιβλέποντας την οικουμέ- Ios Dei respicientes terram 61 , et autres ejus intentas
νην, και ώτα αυτού είναι εις δέησιν δικαίων επινε esse ad preces justorum 68 ; el : 01fecit Dominus odo:
νευκότα, και, Ώσφράνθη Κύριος οσμήν ευωδίας : Β rem suauitatis 63 ; et : Os Domini loculum est ista 6ο
και, Το στόμα Κυρίου ελάλησε ταύτα, και βρα el brachium Dei , et manus, et pedes, et digitos ;
χίονα Θεού , και χείρας, και πόδας, και δακτύλους, stalim inferunt hæc nihil aliud docere quam for
άντικρυς φάσκουσι ταύτα ουχ έτερόν τι διδάσκειν mam Dei . Quomodo vero , aiunt, visus est Deus Abra
ή την μορφήν του Θεού. Πώς δε , φασί , και ώφθη και hæ , Mosi et sanctis, forniam non habens ? quod si
Θεός το ' Αβραάμ, και Μωση , και τοις αγίοις, μη formam habens, qualem formam , si non humanam ?
μεμορφωμένος ; μεμορφωμένος δε , κατά ποίον χαρα el coacervant mille loca, quibus mcmbra Dei appel
κτήρα και τον ανθρώπινον ; και συνάγουσι μυρία ρητά lantur . Adversus quos certanduum est primum ex
μέλη ονομάζοντα Θεού . Προς τους αγωνιστέον πρώ dictione Scripture. Et er adverso opponimus his,
τον από της λέξεως : αντιπαραβαλούμεν δε ρητά qui preter litteraim nihil norunt, Scripturae verba
τους πλέον του γράμματος μηδέν επισταμένους , εν eorum opinioni contraria, ex Zacharia dicente :
αντιούμενα αυτών τη υπολήψει· εκ μέν του Ζαχα- Septem oculi Domini respiciunt super universaw ter
ρίου, ότι Επτά οφθαλμοί Κυρίου οι επιβλέποντες ram 68. Quod si Deus seplem oculos habel, nos
επί πάσαν την γην . Ει δε επτά έχει οφθαλμούς και autem duos tantum , non ad imaginem ejus creati
Θεός , ημείς δε δύο, ού κατ' εικόνα αυτού γεγόναμεν. C sumus . Sed neque nos præditi sumus alis , cum la
'Αλλά και ημείς μεν ουκ έπτερυγώμεθα , περί δε men de Deo dicatur in nonagesimo psalmo: Sus
Θεού λέγει εν εννενηκοστό ψαλμώ , ότι υπό τας pennis ejus operabis 66. Quod si Deus pennas
πτέρυγας αυτού ελπιείς. Ει δε εκείνος μεν πτέρυ- Itabet, nos autem sumus animalia minime pen
γας έχει , ημείς δε εσμεν ζώον άπτερον , ου κατ' ει hata , non factus est homo ad imaginem Dei .
κόνα Θεού γέγονεν ο άνθρωπος . Πώς δε ο σφαιροει At quomodo cælum , cuin sit sphæricum et
δης ουρανός και αεί κινούμενος θρόνος είναι δύναται , semper volvalur , thronus Dei esse polest , ut
ως υπολαμβάνουσι , του Θεού ; Αλλά και η γη πως ipsi existimant ? Imo etiam terra quomodo sca
υποπόδιον των ποδών αυτού ; 'Aπαγγελλέτωσαν ημίν . bellum pedum ejus ? Respondeant nobis . Nunquid
"Αρα γάρ το από γονάτων μέχρι των βάσεων σώμα enim corpus illud quod a genibus usque ad planlas
του μεταξύ ουρανού και της περιέχοντος , εν μέσω prolenditur , comprehendenle lioc spatio quod inter
δε ούσης της γης του παντός κόσμου , και περιεχομέ cedit inter cælum et lerram , cum lerra sit in medio
νης υπ ' αυτού , ως γραμμικαϊς αποδείξεσι παρίσταται , luius mundi, el contineatur ab ipso, ail demonstra
παρ' ημίν εισιν αι βάσεις του Θεού και παρά τους αντί tionibus linearibus constat, apud nos sunt planlæ
χθοσι ; Και όλην την οικουμένην ημών πεπληρώκα- Dei , an apud antichilhonas ? Ει an universam terram
σιν , ή και πλέον τι επιλαμβάνουσιν , ή έλαττον τι ; D Hostrai replent , aut etiain plus comprehendunt ,
Διεστήκασιν οι πόδες αυτού διά τάς θαλάσσας και minusve ? Distanlne pedes ejus propter maria el flu
τους ποταμούς , ή και τοίς ύδασιν επιβαίνουσι ; Πώς mina, aut etiam in aquis insistunt ? sed quomodo
δε ου και τηλικούτος ουρανός θρόνος , και η γη υπο- is, cujus tantum celum thronus est , ac terra pedam
» Ge :. . 22. 60 Gen. 1, 20. 61Psal , ε, 6. 62 Psal . XXXIII , 16. 63 Gen. VΙιι , 21 . 66 lsa . 1, 20. 68 Zach .
IV , 10. 66 Psil . XC , 4.
( 29) Σημαίνει , etc. Exstal Ilioc scholion in iis tonem diserte accenset iis qui Deum corporeum
dent schedis Combelisianis exscriptuin e Catena ms. esse statuebant, quique imaginem Dei in hominis
Blonspeliensi.
corpore impressain esse allirmabant. Ait insuper
(50) Προδιαληπτέον , etc. Integram hocce fra ipsum commentarios reliquisse Περί του ενσώμα
menuum habetur apud Theodoretum quest. 20 in τον είναι τόν Θεόν. Ηuc adde quod et Gennadius
Genes., et Origeni eliam tribuunt schedae Combeli De dogm . eccl . , c. 4 , Melitonen corporeuin quid
sianæ.
in Trinitale credidisse tradit. Perperam ergo Va
(31) Μελίτων , etc. Ηinc certo discere est quod lesius apud Εusebium titulum operis Περί ενσωμά
nam fuerii argumentum operis cui Melilo titulun του Θεού, vertit, Librum de Incarnatione Dei . Per
feveral Περί ενσωμάτου Θεού , ut legitur apud Εu peram ilem Christophorsonus, De Deo incarnato .
sebium lib. iv Hisi. eccl ., cap . 26 , el apud Hiero Propius ad rem accessil Rufinus, De Deo corpore
Lymum Vir , illustr. , cap. 24. Certe Origenes Meli indulo .--- Vide hujusce Collectionis 1. V. Evit. L'ATL,
 ORIGENES 96
85
scabellum , invenitur deambulare in solo paradiso , Α πόδιoν των ποδών , έν μόνο τα παραδείσω ευρίσκεται
aut apparet Mosi in verlice montis Sina ? El quo περιπατών , ή εν τη κορυφή του Σινά φαίνεται το
modo ille, qui talia de Deo existimaverit , non slul Μωσή ; Και πώς ταύτά τις περί Θεού δοξάζων ου
tiis dicelur ? μωρός λεχθήσεται ;
26 Deinde post mulia, quæ disserit -ad eversionem Είτα πολλά προς ανατροπήν ειπών της τοιαύτης
ejusmodi opinionis, subjicit. δόξης επάγει .
Qui vero asseret illud , ad imaginem , non in cor “Ο δε φάσκων το κατ' εικόνα (52) μή εν σώματι
pore consistere, sed in anima rationali , dogma sta είναι , εν δε τη λογική ψυχή , παραστήσει ουκ ευκατα
Tuel non contemnenduin , comprehendens quæ facul φρόνητον δόγμα , καταλαβών τίνες δυνάμεις εισιν
taies sint ipsius . Nam quæ in homine est facultas αυτής. Η γαρ γνωστική δύναμις ή εν τώ ανθρώπω ,
cognoscendi, judicandi , bene merendi, faciendi que κριτική τε και εύποιητική , δικαιοπρακτική τε και
justa simt, fortitudinis, el , ut semel dicam , omnis ερρωμένη (53), και άπαξαπλώς παντός καλού επι
1oni effectrix , a Des ipsi creata est ad imaginem . τελεστική , κατ ' εικόνα υπό του Θεού γεγόνασιν αυτώ.
Quod autem non forma corporis , sed actiones re " Ότι δε το κατ' εικόνα αι πράξεις χαρακτηρίζουσι ,
presenten nobis imaginem Dei, aperle Apostolus και ουχί ή του σώματος μορφή , σαφώς ο Απόστο .
in Epistola ad Corinthios dicit: Quemadmodum por. Β λος εν τη προς Κορινθίους φησί • Καθώς έφορέσα
tavimus imaginem terreni , iια portemus etimaginem μεν την εικόνα του χοϊκού , ούτως φορέσωμεν
cælestis 07. El imaginem terrenam portat , qui seeun και την εικόνα του επουρανίου . Εικόνα μεν γάρ
dum carnem vivit , et perficit opera carnis : imagi- φορεί χοϊκών και κατά σάρκα ζών , και ποιών τα έργα
nem vero cælestis, qui spiritu acius carnis morti. της σαρκός » εικόνα δε του επουρανίου και το πνεύματι
fical. El in alia epistola vitæ præcepla tradens, inter τας πράξεις της σαρκός θανατών . Και εν ετέρα δε
alia precipit : Uι silis secundunt imaginem ejus φui επιστολή διδάσκων ως δεί βιούν , επιφέρει ταϊς εντο
creasil 68. Deus Iorganimis est : ita homo longaniniis λαϊς το , " Ινα γένησθε κατ ' εικόνα του κτίσαντος .
habet id quod est ad imaginem Dei . Justus et Κύριος μακρόθυμος , και ο μακρόθυμος άνθρωπος
Sanctus est Dominas , miserator el misericors . Igitur έχει το κατ' εικόνα Θεού . Δίκαιος και όσιος ο Κύριος,
qui amal justitiam et sanctitatem , et peragit alque και οικτίρμων και ελεήμων ο Κύριος. Ουκούν ο αγα
observat præceptum islud Salvaloris : Eslole rni πών δικαιοσύνης και οσιότητα , και πράττων και την
sericordes , quemadmodum Paler vester misericors ρών την εντολήν του Σωτήρος την , Γίνεσθε οικτίρ
est 60 ; el : Eslote perſecti, sicut Pater vester cælestis μονες , ως και ο Πατήρ υμών οικτίρμων έστι , και ,
τέλειοι , ώς ο Πατήρ υμών ο ουράνιος
perſeclus est" , fit imago Dei per omnia. C Γίνεσθε
τελειός έστιν, εικών γίνεται κατά πάντα του Θεού .
El dominamini piscibus maris, et volatilibus cæli , Και άρχετε των ιχθύων της θαλάσσης , και των
el omnibus pecoribus , et universe terræ , et cunctis πετεινών του ουρανού , και πάντων των κτηνών, και
replilibus quæ replant super lerram " . Observandum πάσης της γης , και πάντων των ερπετών των έρπόν .
est recensenda animantium crealione, alia esse των επί της γης. Τηρητέον(34) δε,ότι εν τω καταλόγω
cele, atque alia reptilia animarum ; item quomodo της των ζώων δημιουργίας, άλλα τα κήτη , και άλλα
hic dicatur homo polestatem habere piscium maris ; ερπετά ψυχών» και ώς άρχειν νυν των ιχθύων της
suppressum aulem sit celorum genus ac bestiarum . θαλάσσης ο άνθρωπος λέγεται , σεσιώπηται δε τό των
Non enim putandum le : ere non esse hac addita , κητών γένος και το των θηρίων . Ου γαρ μάτην δει νο
cum facile conscribi possel: Ει dominentur piscium, μίζειν μή προστίθεσθαι και ταύτα , δυναμένου αναγε
ac celorum maris, el bestiarum lerræ, et volatilium γράφθαι · Και αρχέτωσαν των ιχθύων, και των κη
cæli , alque pecorum . Ac rogo, animum adverie num των της θαλάσσης, και των θηρίων της γης, και
inde conficiatur , quod hæc silentio pressa sint, non των πετεινών του ουρανού , και των κτηνών . Και
fuisse cuncta animalia in hominis gratiam creata , επίστησον , ει δυνατόν διά το σεσιωπήσθαι , μη
sed haec quorum dolinari dicitur, neinpe pisces D πάντα τα ζώα δια τον άνθρωπον γεγονέναι, αλλά
maris, volucres cæli , ac lerræ pecora , forte vero ταύτα , ών άρχειν λέγεται, ιχθύας θαλάσσης , και πε
el terræ replilia ob remedia summe necessaria quæ τεινά ουρανού, και κτήνη της γης , τάχα δε και τα
ex illis in humanuin usum proveniunt ; non tamen ερπετά της γης, διά τάς αναγκαιοτάτας των φαρμά
hominis causa celos magnos ac terræ bestias creatas κων χρείας απ' αυτών τελουμένας · ου μέντοι διά
esse. Nam alioqui in poleslale homini data eorum τον άνθρωπον ταύτα εγεγόνει τα κήτη τα μεγάλα
essel nomenclatio addita . Nou invenimus autem και τα θηρία της γης . "Η γάρ αν προσετέθη τη δε
in Scriptura serpentum genus 27 reptilibus con δομένη εξουσία των ανθρώπων και η τούτων ονομα
numerari, sed bestiis. Serpens enim , inquil, eral σία . Ουχ εύρίσκομεν δε εν τη Γραφή το τών όφεων
prudentissimus uminium bestiarum 79. In Actibus quo γένος εν ερπετοίς τεταγμένον , αλλ' εν θηρίοις. Ο
61 ICor . XV , 49 . 68 Coloss. 10 , 10. 69 Luc . VI, 36 . 70 Marlb . V , 48 . 71 Gen. I , 28. 71 Gen. III , 2.

(39) Το κατ' εικόνα , etc. Imaginerm Dei in qua lio ερωμένη , quod non videtur necessarium .
minis parle impressain esse senserit Origenes, dispu (34) I'nontéor dé , elc . Exlibent loc fragmentum
fat Huetius Origenianorum lib . ii , quesi. 12 , num . 9. schedie Combeſ.
( 33) 'Eppwuérn. Combelisio legendom videtur
 97 IN GENESIM . 08
γιρ όφις, φησίν , ήν φρονιμώτατος πάντων των Α que , vipera que Paulum monordlerat , ex illius
θηρίων . Και εν ταις Πράξεσιν έχιδνα δακουσα τον pendebal manu , subjungiique : Ut viderunt barbari
Παύλον , έκρέματο κατά της χειρός αυτού και επι pendentem bestiam 73. In Levilico autem vide in qui
φέρει: Ιδόντες δε βάρβαροι κρεμάμενον το θη bus reptile constitual, utque in nullo eorum quæ
ρίον . Εν δε τώ Λευϊτικό όρα επί τίνων τάσσει το modo usus communis habet. Ait enim : Ha'c come
ερπετόν, ώς ουδαμώς επί των νυν εν τη συνηθεία κα delis de reptilibus volatilium quæ gradiuntur super
λουμένων. Ταύτα γάρ, φησί , φάγεσθε από των ερπε quatuor ; quæ habent crura longiora relro pedibus
των των πετεινών , ά πορεύονται επί των τεσσάρων , suis , per quæ saliani super terram ; et hæc comedelis
α έχει σκέλη ανώτερον των ποδών αυτού , πηδάν de eis : bruchum , el quæ sunt ei similia ; el locustam
εν αυτοίς επί της γης και ταύτα φάγεσθε απ' αυ el quæ sunt ei similia ; el allacum , el quæ sunt ei
των, των βρούχων και τα όμοια αυτό , και την ειmilia ; et optiiomachum, et que sunt ei similia ; et
ακρίδα και τα όμοια αυτή, και αττάκης και τα omne replile de volatilibus , quibus sunt qualuor pedes,
όμοια αυτό , και τον όψιομάχης και τα όμοια abominatio est vobis , el polluemini in eis ? * . Non igitur
αυτό και παν ερπετόν από των πετεινών οίς homo principalum habet celorum magiiorum , el
εισι τέσσαρες πόδες, βδέλυγμα υμίν έστι , και bestiarum , quæ nec ipsa forte a principio in ejus
B
εν τούτοις μιανθήσεσθε . Ουκ άρχει τοίνυν άνθρω- gralian creata sunt. Conseinlanee his que hominis
πος ούτε των κητών των μεγάλων ούτε των θηρίων , polestati mancipata hie scribuntur , diciturin psalm »
τάχα την αρχήν ούτε δι' αυτόν γεγενημένων . Το δε octavo : Omnia subjecisti sub pedibus ejus : oves el
όμοιον τοίς ενθάδε αναγεγραμμένους υπό την εξου boves universas, insuper et pecora campi ; volucres cæli
σίαν του ανθρώπου εν τω η ψαλμώ λέγεται : Πάντα el pisces maris , qui perambulant semitas maris 78.
υπέταξας υποκάτω ποδών αυτού , πρόβατα και Nam ille quoque de cetis ac bestiis siletur.
βόας απάσας , έτι δε και τα κτήνη του πεδίου τα πετεινά του ουρανού και τους ιχθύας της θα
λάσσης , τα διαπορευόμενα τρίβους θαλασσών . Κάνταύθα γαρ τα κήτη και τα θηρία σεσιώπηται.
Και συνετέλεσεν ο Θεός εν τη ημέρα τη έκτη El consumimavil Deus in die sexlo opera sua quae
τα έργα αυτού & εποίησεν. Ήδη τινές (35) άτοπον ſecil 76. Aliqui jam absurdun existimantes Deum
υπολαμβάνοντες τον Θεόν δίκην οικοδόμου μη διαρ architecti more non aliter quam plurium dieru : 11
κέσαντος χωρίς ημερών πλειόνων πληρώσει την οι labore fabricam valentis absolvere, intra mulios
κοδομήν, έν πλείοσιν ημέραις τετελεκέναι τον κόσμον , dies mundum perlecisse , uno cuncta momento a .
φασίν υφ' εν πάντα γεγονέναι , και εντεύθεν τούτο simul exstitisse aiunt, et hinc illud asiruuml ; ordo
κατασκευάζουσιν · ένεκεν δε τάξεως οΐονται τον κατά- c nis autem causa , et ut series constel , dierum et
λογον των ημερών ειρήσθαι και των εν αυταίς γενο rerum quæ in illis facte suni, numerum dictum
μένων. Πιθανώς δ ' αν προς τούτο κατασκευαζομένω putant. Hi probabiliter sententiam stabiliunt ea
χρήσαιντο ρητώ, τω : Αυτός είπε , και εγενήθησαν : auctoritate qua dictum est : Ipse dicit , el ſacla sunt ;
αυτός ενετείλατο, και εκτίσθησαν. ipse mandavit , el creala suni 77 .
Αύτη ή βίβλος γενέσεως ουρανού και γης , ότε Hic est liber generationis cæli el lerræ , cum facta
18
εγένετο · ή ημέρα ότε εποίησε Κύριος ο Θεός τον sunt : qua die ſecil Dominus Deus cælum el lerram
ουρανόν και την γήν. Το, βίβλος (36), εν τω τόπο Hac vox , liber , hoc loco non exstai apud Hebræos ;
τούτω καθόλου ου κείται παρ' Εβραίους · αλλ' έστι sed errore Hebræi librarii adjecia esi , decepti si
πλάνη Εβραίου γραφέως , πλανηθέντος εν τη πλάνη militudine loci illius (Gen. v , 1 , ) in quo legitur
εκείνου, ενώ κείται παρά μέν ' Ακύλα : Τουτο βι apud Aquilam quidem : Ilic est liber generationum
βλίον γεννημάτων Αδάμ παρά δέ τούς ' · Αύτη Adam ; apud LXX , vero : Ilic est liber generationis
ή βίβλος γενέσεως ανθρώπων . Ωήθη γάρ και εν hominum . Pulavil enim etiam hoc loco vocem , liber ,
τούτω τω τόπω βιβλίον παραλελείφθαι , και ούτως pretermissam fuisse , atque adeo illam aljecit.
αυτό προσέθηκε . D
Και έφύτευσεν ο Θεός παράδεισον εν Εδέμ 28 Et plantavit Deus paradisum in Edem ad
κατά ανατολάς , και έθετο εκεί τον άνθρωπον , όν orientem , el posuil illic hominem quem formaveral.
έπλασε . Και εξανέτειλεν ο Θεός έτι εκ της γης El produxit Deus ilerum ex lerra omne liynum pul
πάν ξύλον ωραίον εις όρασιν , και καλών εις chrum ad videndum , el bonum ad comedendum 79.

15 Act . ΧΧνΙΙ , 4. 14 Levit . ΧΙ , ΟΙ segg .
4. 79 ibid . , 8 eu 9 .
(55) " Ήδη τινές, etc. Origenis esse hoc fragmen
lom , quod ei etiam tribuunt schedæ Combelisian:e ,
suadent ea quæ ipse babet lib. iv De principiis : Tis
γούν νούν έχων οιήσεται πρώτης και δευτέραν και
τρίτην ημέραν, εσπέραν τε και πρωίαν χωρίς ηλίου
γεγονέναι , και σελήνης και άστρων, την δε οιονεί
πρώτης και χωρίς ουρανού ; Quis igitur sanus eri
slimabit primam el secundam el terriam diem , et
vesperam el mane sine sole , luna , el astris, el pri
mam illam sine cælo fuisse ? El que label libro
scato contra Celsum , num . 60. Vide locum . Cirie
75 Psal . VΙΙΙ , 8 . 16 Gen. 1 , 2. 77 Psal. cslllll , 5 . 18 Gen. II ,
rum de hac Origenis opinione disserit Huetius Ori .
genianorum lib. 11, qiæst. 8 , num . 6 .
(36 ) T ), Bic.los, elc. In lucem edidit hoc scho .
lioni Montefalconjus noster in suis ad Hexapla Ori
genis notis, Ion.I, pag. 16, ubi monet Ιegi in om
nibus catenis mss . quas vidil, al sine auctoris 110
mine. Inn Monspeliensi tamen quam vidit Combeli
sius, Origeni tribuitur. Ut lll est , his verbis Orio
genes, sem quisquis alius, indicat vocem 770 :
llebræo scriba in hunc Geneseos locuin advectail
fuisse in quædam exemplaria.
 S9 ORIGENES 100
Cum inter legendlum a fabulis et a litterali inter- Αβρώσιν. " Όταν αναγινώσκοντες ( 37) αναβαίνωμεν
prelatione ascendimus el quærinus quænam illa από των μύθων και της κατά το γράμμα εκδοχής ,
lign1 sint que Deus colit, dicimus in eo loco ligna ζητώμεν τίνα τα ξύλα έστιν εκείνα , και ο Θεός γεωρ
quæ sensu percipi possunt, non reperiri . γεί: λέγομεν , ότι ουκ ένι αισθητά ξύλα εν τω τόπο .
Ejusdem 80. Horlum in Edem posuit interpres, Τού αυτού . Τέθειται εν τη ερμηνεία ( 38), κήπος
ipsa usus voce Hebraica . Proprie autem dem in εν: Εδέμ , αυτή χρησαμένω τη Εβραϊκή λέξει. " Έστι
terpreleris , dulce. Tradunt ergo Hebræi locum , in μεν ούν ερμηνεία του Εδέμ κυρίως ήδύ . Ουκούν
quo paradisun vel hortum plantavit Dominus Deus, παραδεδώκασιν Εβραίοι, ότι ο τόπος ενώ έφύτευσεν
Elem vocari, et aiunt ipsum mundi medium esse,ut τον παράδεισον ή τον κήπον Κύριος ο Θεός, Εδέμ
pupillam oculi, camque ob rem lluvium Phison in καλείται και φασιν αυτόν μέσον είναι του κόσμου ,
terpretəri os pupillæ , ut qui primus ex Edem fluvius ως κόρην οφθαλμού · διό και τον ποταμόν τον Φείσων,
egrediatur . Quod (radunt , ejusmodi est : Elen, ερμηνεύεσθαι στόμα κόρης , ως εκ του Εδεμ εκπο
quod interpretamur dulce , prior Ihorio exstitit ; in ρευομένου του ποταμού του πρώτου . "Ο δε παραδιδόα
eo enim hortiis est consilus. σιν, τοιούτον έστιν: Εδέμ, ός ερμηνεύεται ήδύ , ήν
πρίν τον κήπον γενέσθαι · εν αυτώ γάρ και ο κήπος
B
έφυτεύθη.
Et aurum terræ illius bonum 81. Cum nobis virtus Το δε χρυσίον της γης εκείνης καλόν . " Οτε αλ
os inmulat, animusque bonarum cogitationum com λοιούται (59) υπό της αρετής ημών το στόμα , και κυ
pos esl , lunc bona : n alit doctrinam , quam , lil sub ριεύει η ψυχή καλά νοήματα , τότε τρέφει καλά δόγμα
obscure significarel Scriptura , dixit : aurum bonum . τα · άπερ αινιττόμενος ο λόγος είπεν , χρυσίον καλόν .
El nomen secundo fumini Geon ; hoc est quod Και όνοματων ποταμώ το δευτέρω, Γεών · ούτος
circuit lolam terram Æthiopiæ 84. Æthiopiæ , quæ ο κυκ.λών πάσαν την γην Αιθιοπίας . Αιθιοπίας (40),
llebraice dicitur Chus , significat allein tenebras. ήτις έστι Εβραϊστί Χούς : σημαίνει και σκότωσιν .
Ergo ab Æthiopia , hoc est , a Chus, ob colorem 'Από ούν της Αιθιοπίας , τουτέστιν από του Χούς,
alrum quem præ cæleris labuit fratribus. δια το σκοτάδες της χροίας, ής έσχε παρά τους λοι
πους αδελφούς.
El posuit illum in paradiso 83. Qui per divinwi Και έθετο αυτόν εν τω παραδείσω. Οι αναγεν .
baptisma renascuntur, in paradiso ponuntur , hoc νώμενοι (41) διά του θείου βαπτίσματος εν τω ταρα
efl in Ecclesia , ul operentur quæ inlus sunt, δείσω τίθενται , τουτέστιν εν τη Εκκλησία,. εργάζε
spiritalia opera ; et accipiunt mandatum, ut omnes ο σθαι τα ένδον όντα έργα πνευματικά και εντολήν
fratres diligant , ac fructum qui ex patientia prove- λαμβάνουσι πάντας αγαπάν τους αδελφούς, και τον
it , edant , sicut dictum est : Et omni ligno , quod έρχόμενον καρπόν δι' υπομονής εσθίειν , κατά το ει .
est in paradiso, esca edes 56. Ejus autem qui rege ρημένον · '
Aπό παντός ξύλου του εν τω παραδείσω
eravit , preceptun transgreditur is qui serpentis βρώσει φαγή. Παραβαίνει δέ τις την εντολήν του
cogitationibus usis , alios quidem il probos diligiι , αναγεννήσαντος ο τοίς όφεως λογισμούς χρησάμενος ,
alios autem odit u ! malos ; quod est lignum sciendi και αγαπών τους μεν ώς χρηστους , τους δε ως ποντ,
bonum : quod qui licentius gusta veril, morilor, non ρούς μισών • όπερ έστι το ξύλον του γινώσκειν καλόν :
quasi Deus mortem fecerit , sed Ιιοιιο qui proximum ου και απογευσάμενος κατ’ άδειαν αποθνήσκει: ουχί
odil. Deus enim morlem non ſecil, nec delectatur in του Θεού τον θάνατον ποιήσαντος , αλλά του ανθρώπου :
perditione virorum 85 ; neque movelur iræ affectu , τον πλησίον μισήσαντος . Θεός γάρ θάνατον ουκ
nec cogitat vindictam , aut mutatur prout quisque εποίησεν , ουδέ τέρπεται επ' απωλεία ζώντων · ούτε
affeclus 29 el dignus est ; sed omnia fecil in sapientia, κινείται πάθει οργής , ουδέ επινοεί πράγμα εις άμυ
cum prius slaluissel, ut sub spiritali lege judicentur. ναν, ουδέ άλλοιούται προς την εκάστου αξίαν έξιν ,
idcirco ait Ade : Qua die ederitis, morlemoriemini 86 . αλλά πάντα εν σοφία εποίησεν , υπό νόμω πνευμα
Ει sic statuit at rent qualibet qu: vel Moun ti vel D τικό κρίνεσθαι προορίσας. Διά τούτο ούν λέγει το
malum , naturaliter id quod ratio jusque postulat, 'Αδάμ: Η δ ' άν ήμέρα φάγητε , θανάτω αποθα
consequatur, ac non nudo cogitalli, ut quidam exi νείσθε . Και ούτω δε εκάστω τα πράγματι καλού τε
Blimant qui spiritalem legem nesciunt. και κακού φυσικώς επακολουθείν το δέον απένειμεν ·
και ουκ επινοητικώς , ώς τινες νομίζουσιν, οι τον
πνευματικών αγνοούντες νόμον .
80 Gen. 1 , 8 , 9. 81 ibid . 12. 82 ibid. , 13. 83 ibid . , 16, 17. 8. ibid. 68 Sιρ . 1 , 13. 86 Gen , 1 , 17.
(37 ) "Orar drarırdonortes , etc. Exstat hic aperit Huelius Origenianorum lib. 11 , quæst. 12,
locus in oratione Eustathii De Engastrimylho con num . 7 .
tra Origenem , cujus verba postquam non sine ( 58) Τέθειται εν τη ερμηνεία , etc. Exhibent hunc
indignatione retulit , addit : Ταύτα δε δή τροπολο locumi schede Combelisianæ in quibus descriplus
γών ου φρίττει μύθους ονομάζειν όσα δεδημιουρ dicitur e calena Monspel.
γηκέναι μεν ίστορείται Θεός , ο δε πιστώτατος του ( 59) "Οτε αλλοιούται, elc . Ex eadero calena .
Θεού θεράπων έγραψε . Παc allegorice eaponens , ( 40) Αιθιοπίας, etc. Exelen.
non horret fabulas appellare quæ Deum condidisse (41 ) Οι αναγεννώμενοι, cic . Exstal in schedis
nutral historin , fidissimusque ejus servus scriptis Coinbelisianis.
consignavit. Or genis sententiam de paradiso luse
101 IN GENESIM . 162
! Και εποίησε Κύριος ο Θεός το 'Αδάμ και τη Α Et ſecit Dominus Deus Adæ el uxori ejus lunicus
γυναικί αυτού χιτώνας δερματίνους , και ενέδυ- pelliceas , et induit eos 87. Quid existinare debemus
σεν αυτούς. Τί δεί νοείν (42 ) τους δερματίνους χι esse vesles illas pelliceas ? Valde quidem stolidum
τωνας; Σφόδρα μεν ούν ηλίθιον και γραώδες , και ανά est el anile , Deoque minime dignun, arbitrari Deum
ξιον του Θεού , το οίεσθαι ζώων τινών περιελόντα pelles animaliumjugulatorum, aut aliter mortuorum
δέρματα τον Θεόν , αναιρεθέντων, ή άλλως πως απο- accepisse, et indle pelles illas consuendo , coriarii
Θανόντων, πεποιηκέναι σχήματα χιτώνων , καταρρά- more, in vestimenti forinami redegisse, Rursuu 11
ψαντα δέρματα δίκην σκυτοτόμου. Πάλιν τε, φυγόντα vitelur bæc absurdilas, dicere vestes illas pelliceas
το ούτως άτοπον , λέγειν τους δερματίνους χιτώνας ilil aliud esse quam corpora , probabile quident
ουκ άλλους είναι και τα σώματα πιθανόν μέν, και εις esi , el ad assensionem eliciendam efficax : al non
συγκατάθεσιν επισπάσασθαι δυνάμενον, ου μην σαφές evidens quale esse debet quod verum est . Si enim
ως αληθές . Ει γάρ οι δερμάτινοι χιτώνες σάρκες και pellice vesles sunt carnes cl ossa , quomodo antea
οστέα εισί , πως πρό τούτων φησίν ο 'Αδάμ: Τούτο dixit Adam : lloc nunc os ex ossibus meis , el caro de
νύν οστούν εκ των οστών μου , και σαρξ εκ της carne mea 88 ? Ilis igilur ambiguitalibus obruti non
σαρκός μου ; Ταύτας ούν τάς απορίας περιιστάμενοι pulli asseruerunt vestes pelliceas esse mortalitalen
τινες, δερματίνους χιτώνας την νέκρωσιν, ήν αμφιέν- Billiam, qua circum.lati sunt Adam et Evia, iorti
νυνται ο Αδάμ και η Εύα, διά την αμαρτίαν θανατω propter peccatum addicti ; sed isti non facile pro
θέντες, απεφήναντο τυγχάνειν . Ου πάνυ τι ουδε αυ bare possunt, quomodo Deus, el non multo magis
του ευχερώς δυνάμενοι παραστήσαι , πως ο Θεός , και peccalum , mortalitatem pariat transgressori. Præ
εύχι αμαρτία , νέκρωσιν έμποιεί το παραβεβηκότι . lerea necesse est eos dicere, carnem el ossa propria
Προς τούτοις ανάγκην έχουσι λέγειν σάρκα και οστέα ratione non esse corruptibilia , cum postea patres
το ιδίω λόγω μη είναι φθαρτά , είγε ύστερον την νέ hiostri propter peccalum mortalitatis conditionem
κρωσιν οι πατέρες ήμών διά την αμαρτίαν ειλήφασιν. acceperint . Cirlerum si paradisus est Iocus quidan
'Αλλ' ει και ο παράδεισος θεϊόν τι χωρίον εστί , λεγέ- divinus , exprimant quonolo illic ununquodque
τωσαν πως έκαστον εκεί των μελών μή μάτην δεδη- membrum , non frustra creatum, propriam viar
μιουργημένον την οικείαν ενέργειαν ενήργει . Περί exercelbat . Αc le eo quidem quod Basus dicitur
μεν ούν του μυκτήρα λέγεσθαι παρά το 'Ακύλα και apud Aquilam ei Symmachum , apud Septuaginta
Συμμάχω, ή πρόσωπον παρά τους Εβδομήκοντα του vero facies, ea pars formati bominis, in quam Deris
πεπλασμένου , εις και ενεφύσησεν ο Θεός πνοήν ζωής, insultavil spiritum vite , dicendum est non oportere
λεκτέον , ότι ου δεί περιέχεσθαι του γράμματος της adbærere pudæ lilleræ Scripluræ , tanquain veril ,
C
Γραφής ως αληθούς , τον δε κεκρυμμένος θησαυρών εν sed thesaurum in littera latenlein quierere .
τα γράμματι ζητείν.
Και έταξε τα χερουβίμ . Ου μόνον (43) τα λει Et posuit cherubim 88. Viam ligni vitæ custodiunt
τουργικά πνεύματα φυλάσσουσι την οδόν του ξύλου non solum administratorii spirilus , missi propter eos
της ζωής , αποστελλόμενα διά τους μέλλοντας qui hereditatem capient salutis 80 , sed et adversaris
κληρονομεϊν σωτηρίαν , αλλά και εναντίαι δυνάμεις polestates que arcent eos qui ad lignum vle acce
φυλάττουσι , κωλύουσαι τους βουλομένους προσπο dere voluerint.
(ευθήναι το ξύλο της ζωής.
Και είπε Κάϊν πρός "Αβελ τον αδελφόν αυτού Et dixil Cain ad Abel fratrem suum : Transeamus
Διέλθωμεν εις το πεδίον. Εν τω Εβραϊκό (44) in campum " . In Hebraico 30 dictum iilud Cain ad
το λεχθέν υπό του Κάϊν προς τον "Άβελ ου γέγραπται · Abel, scriptum non reperitur: Aquila lamen exhibet;
και οι περί 'Ακύλαν έδειξαν, ότι εν τώ αποκρύφω φuonian Helirisi dicunt Ιιοc in apocryplio jacere ,
φασίν οι Εβραίοι κείσθαι τούτο ενταύθα κατά την quemadmodum liabetur apud Septuaginta .
των Έβδομήκοντα εκδοχήν .
Και είπε Κάϊν προς Κύριον τον Θεόν : Μείζων D Et dixit Cain ad Dominum Deum : Majus est pecca
η αμαρτία μου τού αφεθήναι με. Ου διείλεν ορ lum meum quam ul veniam merear 9. Non divisis
θως ( 43): της θείας νομοθεσίας κατεφρόνησεν · recle ; divinum princept couleipsit ; occid.ι
απέκτεινεν αδελφόν απέκτεινε προς τούτο και δί fralreni; occidil præterea el juslum ; mentilus est ;
καιον : εψεύσατο · θάνατον ητήσατο εν απευδοκιμήσει mortem petiit præ contemptu vilu :el pænitentix .
ζωής και μετανοίας.
61 Gel . II , 21 . 88 Gen. 1 , 23 . 89 Gen. 1ι, 24. 90 Ηebr . 1 , 14 . 91 Gen. TV , 8 . 92 ibid . 13.

(42) Ti dei voεir , etc. Theodoretus qurst . 39 in
Genes. el omnes Calenæ uno consensu Tribuunt
Origeni hoc fragmentum , in quo non obscure de
claralur illa de scorleis amicis opinio quam ei
! ribuit el crimini vertit Hieronymus « pisi. 61 ad
Pammachium , his verbis : Quartum , quod lunicus
pelliceas humana corpora interpretelur, quibus post
offensam el ejectionem de paradiso Adim et Eva
induii sini , haud dubium quin ante in paradiso sine
carne , nervis el ossibus fuerint. Vide Muelium Orie
geninnorum lib . ii , quæst. 12, num . 8.
( 43) Ου μόνον , etc. Hic Iocus lesumptus est e
schedis Combelisianis .
( 44 ) 'Εν τω Έβραϊκή , etc. In lucem edidit ! ος
scholion Moniefalconius noster in Hexaplis , Genes.
iv , 8. Vide ejus nolam ad hunc versnm .
(45) Où diεiler oplūs , etc. E schedis Comb.:- .
fisianis .
 103 ORIGENES 10)

Ει genuit secundum ideam suam et secundum ima- Α Και εγέννησε κατά την ιδέαν αυτού και κατά την
ginem suam " . Ab eis qui putant aliud quidem esse εικόνα αυτού . Προς τους οιoμένους (46 ) άλλην μεν
imaginem Dei , aliud vero eum qui secundum ima είναι την εικόνα του Θεού , άλλον δε τον κατ' εικόνα,
ginem factus est , quærendum est num aliud sit λεκτέον , ει άλλος μέν ο 'Αδάμ , άλλος δε η εικών αυ
Adam el aliud imago ejus, et am 'ertius quidam sit του · και ει τρίτος κατά τον ου κατ ' εικόνα ο 'Αδάμ.
ab illo cujus ad imaginem factus est Adam . Utenlur Χρήσoνται δε τω · Κύριε , εν τη πόλει σου την εί
autem bis verbis : Domine, in civilale lua imaginem κόνα αυτών εξουδενώσεις και τω: Μέντοιγε εν
ipsorum ad nihilum rediges 96 ; et illis : Verumtamen εικόνι διαπορεύεται άνθρωπος . Ζητητέον δε τίνι
in imagine pertransit homo os . Quærenduin autem διαφέρει η ιδέα 'Αδάμ της εικόνος αυτού (47) .
est in quo differat idea Adam ab ejus imagine.
El placuil Enoch Deo, posiquam genuit Mathu Ευηρέστησεδέ 'Ενώχ τω Θεώ μετά το γεννήσαι
salam 96. Si poslquam genuit Mathusalam , placuit, αυτόν τον Μαθουσάλα . Eί μετά το γεννήσαι ( 48) τον
antea sccundum Scripturam non erat acceptus Deo . Μαθουσάλα ευηρέστησε , προ τούτου κατά την Γρα
Manifestum est eum ob penitentiam placuisse , φήν ουκ ήν ευάρεστος . Δηλον , ότι εκ μετανοίας ευη
quando genuil emissionein mortis , quam habuit ρέστησεν , ότε έγέννησεν τήν του θανάτου εξαποστο
priusquam generaret. Βλήν , όν είχον πρίν γεννήσαι αυτόν .
E: dixit Deus : Delebo hominem quem feci a facie Και είπεν ο Θεός : Απαλείψω τον άνθρωπον ,
terræ 97. Non absolute delebo, sed a terra . Non όν εποίησα , από προσώπου της γης. Ούχ άπαξ
enim solet omnino deleri qui factus est , quonianι απλώς (49 ) απαλείψω, αλλ' από της γης . Ου γαρ πέ
qui factus est , ad imaginem Dei factus est. φυχε παντελώς απαλείφεσθαι ο ποιηθείς , επεί ο
ποιηθείς κατ ' εικόνα Θεού πε ποίηται.
Hæ sunt generationes Noe 98 , etc. Si communiori Αύται δε αι γενέσεις Νώε , και τα εξής. Eί κοι
sensu bæc scripta essent, his verbis : Hæ sunt gene νότερον (30) εγράφετο ταύτα , έχρήν επιφέρεσθαι τω,
rationes Noe ; adjungendum eral : Noe genuit tres Αύται αι γενεαι Νώε , Νώε έγέννησε τρείς υιούς.
filios. Nunc vero quoniam justiliæ eral generatio Νυν δε έπει δικαιοσύνης ή γένεσις αυτού , προτέ
ejus, prius dictuin est , hæ sunt generationes, el ad τακται μεν το, αύται αι γενέσεις , επιφέρεται δέ το ,
ditum : vir eral justus. άνθρωπος δίκαιος ών .
Deo placuil Noe . Genuit autem Noe lies filios, Το Θεώ ευηρέστησε Νώε . Εγέννησε δε Νώε
Sem , Cham el Japhet 99. Supra legilur : Vixit Lamech τρεις υιούς , τον Σήμ , τον Χάμ, τον Ιάφεθ. Πε
unnos cenlum el ocloginla el oclo, et genuit Noe. Et ριέχει εν τοις έμπροσθεν ( 51 ) , ότι "Εζησε Λάμε ,
vi.cil Lamech postquam genuil. Noe annos dlxr , el έτη εκατόν · και όγδοήκοντα και οκτώ , και έγέννησε
facti sunt omnes dies Lamech anni seplingenti quina Νωε . Και έζησε Λάμεχ, μετά το γεννήσαι αυτόν τον
quaginta (res , el morluils esi . 31 El eral Nue annorum Νώε, έτη πεντακόσια και εξήκοντα και πέντε και
D),, el genuit Ires filius '. Eliain hic annorum Noe εγένοντο πάσαι αι ημέραι Λάμεχ έτη επτακόσια
sexaginta quinque discrepantiam deprehendimus. και πεντήκοντα τρία , και απέθανε . Και ήν Νώε
Verum hoc loco Scriplura dicit Noe Deo placuisse, ετών πεντακοσίων , και εγέννησε τρείς υιούς . Και
sicut etiam de Emocli scriptum est . No ille quoque ευρίσκομεν εν τούτω διαφωνίαν εξήκοντα πέντε ετών
calm placuit Deo , lunc translatus est ab eo. Simi του Νώε . 'Αλλ' ενταύθα ή Γραφή λέγει , ότι το Θεό
liter autem et ipsi Noe sexaginta quinque annos , ευηρέστησε Νώε , καθώς γέγραπται και περί του
antequam placeret Deo elapsos, non computavit di Ενώχ . Κάκείνος γάρ ότε ευρέστησε τω Θεώ, τότε
vina Scriplura . Siculi nec Abrahamo sexaginta anni και μετέθηκεν αυτόν . Ομοίως ούν και του Νώε τα
vilæ antequam Deum cognoscere , computati sunt, προ της ευαρεστήσεως εξήκοντα και πέντε έτη ουκ
nec Enocho triginta , nec Sauli viginti , nec Saloinoni ελογίσατο αυτό η θεία Γραφή . "Ωσπερ και επί του
quadraginta, nec Ezechiæ seplemdecim : sed etiam ' Αβραάμ ουκ ελογίσθη εις ζωήν τα εξήκοντα έτη τα
circa Malliussala reperitur discrimen annorum quin- D προ της θεογνωσίας αυτού , και του Ενώχ έτη τριά
decim . κοντα και του Σαούλ έτη είκοσι, και του Σολομών
τος έτη τεσσαράκοντα , και του Εζεκίου έτη δέκα και επτά αλλά και περί του Μαθουσάλα ευρίσκεται δια
φωνία ετών δεκαπέντε.

95 Gen. 1 , 1 , 3. 9. Psal. LXXll , 20 . 95 Psal. XXXVIII , 7. 96 Gen. V, 29. 97 Gen. VI , 7 . 08 ibid . , 9.

99 ibid ., 9 , 10 . i Gem . V , 28 seqq.

(46) Προς τους οιoμένους , etc. Εx iisdem Compelis .

sclielis .
(47 ) Post autoū codil. Regii addunt sine auctoris
nomine : Ιδέα εστίν ή σωματική ομοίωσις εικών
δε η ψυχική κατάστασις . Tdea est corporea simili
ludo ; imago vero animæ habilus.
( 48) Ει μετά το γεννησαι , etc. Habetur hic
locus in lisic'ill schedis Comabelis .
( 49) Ουχ άπαξαπλώς , cle . In is1em sclicalis
(50) Εί κοινότερον , etc. Quadlam catenae hunc
locini äãÉGTOTOV babent, sed Romana Origeni tri
buil .
(51 ) Περιέχει εν τοίς έμπροσθεν , etc. In schedis
Comelisii desumplum dicitur e calena Romana
hoe fragmentinin qnod Monter: Iconius poster edidit
in : observationibus suis ad llexapla Origenis, Gc
15. V , 25 el 26 .
 IN GENESIM . 136
Εφθάρη δε η γη εναντίον του Θεού και A Corrupta est autem terra ante Deum, et upleta
επλήσθη η γη αδικίας και είδε Κύριος ο Θεός est lerra iniquitale, el vidit Dominus Deus terram ,
την γην , και ήν κατεφθαρμένη ότι κατέφθειρε el eral corrupla , quia corruperat omnis caro viam
πάσα σάρξ την οδών αυτού επί της γης . 'Αδικία ejus super terram '. Iniquilas corrumpit lerram ,
μεν (52) φθείρει την γην , δικαιοσύνη δε σώζει και justitia servat ; et qui peccat , quantum in se est,
και αμαρτάνων , το όσον εφ' εαυτώ , φθείρει την γην . corrupίι ιerram . Non in diluvio corrupta est terra
Ουκ εν τω κατακλυσμό γέγονε κατεφθαρμένη η γη (tunc enim abluit corruptionem), sed in iniquitate .
(τότε γάρ απελούσατο την φθοράν) , αλλ ' εν τη αδι Quod auteni corrupit viam Dei , non est spiritus ,
κία . Ο δε κατέφθειρε την οδόν του Θεού , ουκ έστι sed caro ; nam sapientia carnis, inimica est Deo " ;
πνεύμα, αλλά σάρξ: .Το γάρ φρόνημα της σαρκός et , Quiin carne ticunt , Deo placere non possunt ,
έχθρα εις Θεόν· και , Οι εν σαρκί ζωντες Θεώ αρέ
σαι ου δύνανται .
Δύο , δύο από πάντων εισάξεις εις την κιβωτόν Duo , duo ex omnibus introduces in urcam , ul ng
ίνα τρέσης μετά σεαυτού . "Αρσεν και θήλυ έσον Trias lecum . Masculus el ſemina erunt *. Quoniam
ται. Επει καθαρούς ( 55) ήθελε διαμένειν τους εισελ homines ingressos in arcam , mundos a copula vo
θόντας ανθρώπους εις την κιβωτόν από μίξεως , ού- B lebat permanere , sic eos introducit , in ingressu
τως αυτούς εισάγει , κατά την εισαγωγήν κελεύων præcipiens quain servare debeant in arca vivendi
αυτοίς την διατριβήν ποιείσθαι την εν τη κιβωτό. rationein . Neque enim conveniens erat, ut, cum
Ου γαρ έπρεπε , των ομοίων απολλυμένων , τούτους reliqui similes periissent , hi cubilibus et liberis
κοίταις και παιδοποιίαις σχολάζειν. "Οτε μέντοι τα procreandis operam darent. At cum calamilas trans
δεινά παρήλθε , και χρεία εκάλει την γήν ανθρώπων iit, et opus fuit terram holiinibus repleri , eos,
πληρωθήναι, κατά γαμικήν αυτούς συζυγίαν εκβάλ- proud connubio juncti erant, educit, dicens : Egre
λει , λέγων· "Εξε.λθε σύ , και η γυνή σου , και οι dere cu el uxor lua, et filii lui , el uxores filiorum
υιοί σου, και αι γυναίκες των υιών σου . luorum .
'Απο δε πάντων των κτηνών των καθαρών είσ Ab omnibus autem animalibus mundis induc ad
άγαγε πρός σε επτά επτά , άρσεν και θηλυ : από le seplena septena, masculum el ſeminam ; ab anima
δε των κτηνων των μη καθαρών δύο δύο, και τα libus vero immundis bina, bina ', etc. Quæri polest
εξής . Ζητήσειε τις άν (54) πως , μηδέπω του νόμου cur, cum lex nondum distinxissel munda ab icin
διαστειλαμένου καθαρά και ακάθαρτα , ως ειδότι το mundis , Nου tanquam discrinen immundorum cal
Nώς διαφοράν ακαθάρτων ταύτα λέγεται . "Οθεν άξιον ,C Ιenti nec dicantur. Ηinc opere pretium est atten
επιστήσαι μή κατά το, " Οταν έθνη τα μη νόμον dere we justa illud, Cum gentes quæ legem non ha.
έχoνια φύσει τα του νόμου ποιώσιν, ή από του beni, naturaliter quæ legis suni , faciuni ® , aul a når
φύσει νόμου ταύτα ήπίστατο ο Νώε . lurali lege hæc didicerit Noe.
Νωε δε ήν ετών εξακοσίων , και ο κατακλυσμός Noe aulem sexcentorum erat annorum , el dilu
του ύδατος εγένετο επί της γης. Μήποτε (55) προς vium aquæ factum est super lerranº. Forle ad discri
αντιδιαστολήν μέλλοντος κατακλυσμού γενέσθαι πυρί men diluvii quod futurum est igne , hoc loco addi
πρόσκειται ενταύθα, του ύδατος . Tr , aque .
Και εισήλθον προς Νώε εις την κιβωτόν δύο δύο 32 El intraverunt ad Noe in arcam duo duo ab
από πάσης σαρκός . Ως προς το ρητόν (56) ζητήσει omni carne to . Quæsieril quispiam cur lilcra non
τις : διά τι ουκ είρηται , τα μεν ακάθαρτα δύο δύο, dical ex jinmundis bina bina, el ex mandis seplena
τα δε καθαρά επτά επτά αλλά σεσιώπηκε τα καθαρά . seplena ; sed de mundis silueril . Vide aulem 113
"Ορα δε μη απολογία έστιν εν τώ, από πάσης σαρ solutionem præbeat illud : ab omni carne, cum im
κός, ακαθάρτων μόνον δηλουμένων εν τω , από πά munda solum designenlur his verbis , ab omni carne .
της σαρκός.
Και ευλόγησεν ο Θεός τον Νώε , και τους υιούς D Benedixitque Deus Noe el filiis ejus, et dixit eis :
αυτού , και είπεν αυτοίς : Αυξάνεσθε και πληθύ Cresci! e el multiplicamini, et replele terram " . Noe
γεσθε , και πληρώσατε την γην . Ο Νώε πως ηύ- quomolo crevit , el pultiplicavil,cunι non genuerit
ζησε ( 57) , και επλήθυνε , μήπω γεννήσας μετά κατα post diluviumı ? Non ergo corporaliter accipiendum
κλυσμόν ; μήποτε ούν ού δεί σωματικώς ακούειν το , est illud : Crescile et multiplicamini. Si hic propter
Αυξάνεσθε και πληθύνεσθε . Ει δε ενθάδε ου σω Noe non corporaliter, manifestum est secundum
ματικώς διά τον Νώε , δηλον , ότι κατά βούλημα του sensum spiritalis legis accipiendum esse, sicque in
πνευματικού νόμου και εν τη αρχή ούτως . principio .
1 Gen. VI , 11 , 12 . 3 Roin , σι, 7 . και slid. , 8. * Gen. VI , 19. • Gen. Vυι , 16. 1 Gen. VII , 2. * Rom .
11 , 14 . 9 Gen. VI , 6 . 10 ibid . , 15 . 11 Gen. IX , 3 .
(52) 'Adula pér, elc . Desumplum est e calena (55) Mήποτε, etc. Origeni tribuitur in schedia
Romana . Combelisji.
(55) Επεί καθαρούς , etc. Orig . tribuit calena (56) Ως προς το ρητόν, etc. Exscriptus est his
Rom . in sch . Combef. locus e schedis Combelisii.
(54) Ζητήσειε τις αν, etc. Eideo tribuit cateria (57) Ο Νώε πως ηύξησε, etc. Habetur hic locus
Romania . iu iisdem sc edis cs catena Romana .
PATROL. GR , XII . .
 ORIGENES 108
107
El Iremor e limor rester erit in cunciis animan- A Και ο τρόμος και ο φόβος υμών έσται επί πάσι
tibus terræ's, elc . Est qui vim literæ affert dicens τοις θηρίοις της γης και τα εξής. Βιάζεται μέν
omne animal , ipsa saque in t'esertis locis bestias li τις ( 58) κατά το ρητόν φάσκων, πάν ζώον φοβείσθαι
mero ad conspecturn hominis . Forte autem meliuς βλέπουν τον άνθρωπον , και αυτά τα εν ερημίαις θηρία ,
a
fuerit intelligere fera animali terra , et reliquas Mήποτε δε βέλτιον νοείν τας πονηράς δυνάμεις , τα
alias species , malignas esse quo in conspectu justi άγρια θηρία της γης, και τα λοιπά είδη έτερα ,
limerl virrules, et in talibus tren :orem csse . Mali πάσχειν από του δικαίου τον φόβον , και τον τρόμον
gnæ enim virtutes liment justum . είναι επί τοις τοιούτους. Αί γάρ πονηραι δυνάμεις
φοβούνται τον δίκαιον.
Verumtamen in sanguine animæ non comedetis . Πλήν εν αίματι ψυχής ου φάγεσθε · καί γάρ το
V'estrum enim sanguinem animarum vestrarum re υμέτερον · αίμα των ψυχών υμών εκζητήσω . Εκ
qiram . De manu omnium bestiaruir. requiram illud's, χειρός πάντων των θηρίων εκζητήσω αυτό. Απεμ
Cun repngnel littera , dicenduin est bestias adver φαίνοντος (59) του ρητού , λεκτέον , ότι θηρία δυνά
sarias esse virtutes (anima enim quæ peccal , ipsa μεις αντικείμεναι εισι , το αμαρτάνουσαν την ψυ
nioritur1"), e quarum manu requirelar mors pecca- , χην αποθνήσκειν , αφ' ών της χειρός εκζητηθήσε
loris . Qnod et ipsum de jumentis intelligi polest, e ται ο θάνατος του ημαρτηκότος . Δυνατόν δε και επί
quibus lagrum cornupelam lapidari jussit. των κτηνών αυτό έκλαβείν , αφ' ών τον κερατιστής
ταύρον λιθοβολείσθαι προσέταξεν.
Quoniam in imagine Dei feci homincm 15. Deus " Οτι εν είκόνι Θεού εποίησα τον άνθρωπον . Ο
dicit : In imagine Dei feci hominem . Imago autem Θεός λέγει (60 ) : Εν είκόνι Θεού εποίησα τον άν
D. invisibilis Salvator. Deus ergo etiam scciindum θρωπον · εικών δε του Θεού του αοράτου ο Σωτήρ.
Bripturam est Salvator.. Θεός άρα και κατά την Γραφήν ο Σωτήρ .

Erant autem filii Noe qui egressi sunt de arca,
Sem , Cham el Japher . Chan vero esi palir Cha
naan 16. Cur Scriptura , cum dixissel : El erani filii
Noe qui ab arca egressi sunt, Sem , Cham el Japhe !,
addidit : Et Cham ipse est pater Chunaun ? Nam si
opus erat mentionem facere Gliorum , omnium liti
que oportebat , et non solius Clhanaan . Chanaan etc μή μόνου Χαναάν : ο Χαναάν και αυτός ασεβής εγένετο,
ipse eratimpius , ut historia declarat . Volens igitur
spiritus divinus ostendere similitudinem patris et
filii , eum quodamrnollo a suorum fratrum pietate
distinguit, adjiciens , 33 Ipse Clham paler est Clha-
naan . Genere siquidem erant omnes filii Noe : solus
autem iste moribus non eral filius, scd similis filii
pater. Quamobrem ail majorem demonstrationem
positum est islud : Ipse paler esl Chanaan . Qui είπών και παράδοσιν τοιαύτην , επενεγκών απόδειξιν
vero hæc dixit llebreus, hanc eliam traditionem
Archat,
:: et traditi onem ratione confirm abat : μri-
mam Chanaan verenda avi sui vidisse suoque so
Jom patri narrasse , avum tanquam seniem irridendo.
Cham vero cuin perinde ac fratrcs non deberel in
pie al padren accelere , sed oljurgare en quί
primus vilerat , et illulelbat ; ipse quoque persu : - D εισήλθε , και είδε , και ανήνεγκε τους αδελφοίς . Και
sus el accessit , el vidit, fratribusque renuntiavil.
Sed hæc viderentur esse fabulosa, nisi hoc quod
scolailur demonstrationis vim haberel : Et suscila .
1118 esi Noe a somno suo , inquil, el cognovit qure
cunque ſecerat ei filius suus junior 17. Cha autem
non erat ejus filius junior, sed secundus. Sem enim ,
inquit, el Cham el Japhet. Quod si filium minimum
demonstrare voluissel, Japhet nominassel. Quoniam
* Ησαν δε οι υιοι Νώε , οι εξελθόντες εκ της κι
βωτού , Σήμ , Χάμ , Ιάφεθ . Χάμ δε ήν πατήρ Χα
ναάν . Τι δήποτε , ειπούσα (61 ) ή Γραφή , Και ήσαν οι
υιοι Νώε εξερχόμενοι από της κιβωτού, Σήμ, Χάμ,
iç £ o , sposér ,xe . Ka Xàyı oŭroc satino Xaraur ;
Ει γάρ έχρήν μνημονεύσαι των υιών , έδει πάντων, και
ως η ιστορία δηλοί . Βουλόμενον ούν το πνεύμα δείξει
την οικειότητα του πατρός προς τον υιόν, τρόπον τινά
απαλλοτριοί της των αδελφών ευσεβείας προσθήκη του ,
Χαμ ήν πατήρ Χαναάν . Υιοί μέν γάρ πάντες του Νώε
τη γένει μόνος δε ούτος ουχ υιός τό τρόπο , αλλά
του ομοίου ταιδός πατήρ. Διόπερ εμφαντικώς κείται ,
Αυτός πατήρ Χαναάν . "Έφερε δε ο Εβραίος ο ταύτα
τη παραδόσει · Ως άρα ο Χαναάν πρότερος είδε την
άσχημοσύνης του πάππου , και ανήγγειλεν αυτού το
πατρί μόνο καταμωκώμενος ώσπερ του γέροντος .
“ Ο δε Χάμ , δέον ομοίως τους αδελφούς μή προσελθείν
τω πατρί ασεβώς, αλλά και επιπλήξαι το πρώτο θεα
σαμένω και διαβάλλοντι, αυτός δε και πέπεισται , και
ταύτα δε δοκεί μύθος είναι , ει μή το της αποδείξεως
ήν ισχυρών• Και εξυπνίσθη γάρ , φησί , Νώε εκ του
ύπνου αυτού , και έγνω όσα εποίησεν αυτώ ο υιός
αυτού ο νεώτερος . Μικρότερος μεν γάρ υιός αυτού
ο Χαμ ουκ ήν , αλλά δεύτερος . Σήμ γάρ , φησί , και
Χάμ , και Ιάφεθ· και εί τον μικρόν ήθελε δείξαι , τον
Ιάφεθ αν έλεγεν. Επειδή δε τους εκγόνους υιούς αει
λέγουσιν οι πάππου , και τους μακρόθεν απογόνους ,

18 Gen. 1x , 2. 18 ibid . , 4, 5 . 16 Ezech . A THI , 4 . 15 Gen. IX , 6 . 16 ibid. , 1. 17 Ιbid . , 24 .

(58) Βιάζεται μέν τις , etc. Exstat in eadem c2
18!) ..
(50) Απεμφαίνοντος, ele . Origeni triluit ellent
: .
(60 ) Ο Θεός λέγει , etc. Eidem tribuit calena
Romana , alii vero αδέσποτον habent .
( 61 ) Τι δήποτε ειπούσα, etc. Exstal loc fra
gmentum cu apud Theodoretuin quæst. 57 ia Gencs.
et in scheis Combelisianis.
109 IN GENESIM . 110

τον βραχύτατον των εκγόνων τον Χαναάν είρηκεν η A vero avi nepoles et eos etiam qui ab liis Ionga serio
Γραφή εγνώσθαι παρά του Νώε , ότι αυτός εποίησε nascuntur , solent flios appellare , Chanaan nepolum
ταύτα . Και ότι τούτο ούτως έχει , ευθύς επάγει το minimum dicit Scriptura cognitum fuisse a Noe sce
θείον λόγιον , και είπεν : Επικατάρατος Χαναάν , leris hujus auctorem . Et quod res ita se habeat,
δουλος δούλων έσται τοίς αδελφοίς αυτού. Ει δε subjungil slatim divinus sermo, el ait : Maledictus
τις θαυμάζου , τι δήποτε ο Χάμ , και αυτός ασεβής Channan, serυus servorum erit fratribus suis18. Quod
ών, την αυτήν κατάραν ουκ έσχε τώ υιώ , επιγνώτω si quis miretur, quamobrem Cham , cum ipse quo
ως , εί ήν λελεγμένον το Χάμ , δούλος δούλων que esset impius , eamdem ac filius maledictionem
έσται , της δουλείας μετέσχον αν και οι αδελφοί non est sortilus, cognoscat, si hanc sortitus essel,
αυτού , ως οι τού Χαναάν αδελφοί δούλοι εγέ - videlicet servus servorum eril , servitulis etiam par
νοντο κατά την κατάραν , ών δούλος απεφάνθη Χα ticipes futuros fuisse fratres ejus, quemadmodum
ναάν. ex maledictione fratres Chalaan servi fuerunt
eorum, quorum servus declaratus est Chanaan .
Ουκ αποθανείται πάσα σαρξ έτι . Υπισχνείται Non morietur omnis caro amplius 19. Promittit
ς
μηκέτι (62) τον οικουμενικόν ποιήσει κατακλυ σμόν , non amplius generale a se immissum iri diluvium ,
εάν ή η διάνοια των ανθρώπων εκ νεότητος έγκει- Bi cogitatio hominum a juventute proclivis ad mala ,
μένη επί τα πονηρά , ουκέτι ούτως έχει πάσας τας non amplius ita se habuerit omnibus diebus, quem
ημέρας , ώσπερ προ του κατακλυσμού . Νέμει γάρ admodum ante diluvium . Brevem enim quamdam
βραχείαν τινα συγγνώμην τους νέους διά τό της ηλι venian juvenibus impertitur ob ætalem facile labi
κίας ευόλισθον . Διόπερ , Ου μη προσθώ , φησίν, έτι lem . Quapropter, Non addam amplius, inquit, male
καταράσασθαι την γήν διά τα έργα των ανθρώ dicere terræ propler opera hominum , quoniam procli
πων · ότι έγκειται η διάνοια του ανθρώπου επι vis est cogitatio hominis assidue ad mala a juventule ?0.
μελώς επί τα πονηρά εκ νεότητος · τουτέστι , Προ Hoc est , Prævidi juvenlutem posterorum facile la
ις ος
οίδα , ότι η νεότης τοις εσομένο ευάλισθ έσται . Μη bilem fore . Nc ergo timueritis. Propterea enim non
τοίνυν δείσητε . Διά τούτο γάρ ουκέτι επάξω υμίν amplius inducam vobis generalem interitum .
αφανισμών παντελή .
Και ήρξατο Νώε άνθρωπος γεωργός γης , και El cæpil Noe homo agricola, el plantavit vineam ,
εφύτευσεν αμπελώνα, και έπιεν εκ του οίνου , και et bibil vinum , el inebrialus est, et nudalus est in
εμεθύσθη , και εγυμνώθη εν τω οίκω αυτού. Ουκ domo sua " . Non noverat Noe vini naluram quoil
ήδει Νώε (63) τήν του οίνου φύσιν , ότι μεθύσκεις inebriat , 34 idque testatur Scriptura dicens , cα
και τούτο μαρτυρεί η Γραφή λέγουσα το , ήρξατο, ρίι , ει ηudatus est .
και εγυμνώθη .
Τού αυτού . Οίνος γήϊνος γυμνοί τον νούν της των Ejusdem. Vinum terræ nudat mentem spiritalium
νοητών γνώσεως . cognitione.
Τού αυτού . Τοιούτος ήν ο καρπός του ξύλου του Ejusdem . Talis erat fructus ligni scientiæ boni
γνωστου καλού και πονηρού , οίος ο οίνος , και τον Νώε et mali, quale eral vinum quod nudavit Noe.
γυμνώσας .
Τού αυτού . Ε ! και εμεθύσθη , και εγυμνώθη ο ' Ejusdem . Etsi inebriatus et nudatus est Noe, at
Νώε , αλλ ' εν τω οίκω αυτού · αγίου γάρ το μή έξω in domo sua . Sancti enim est non extra domum
του οίκου αυτού γυμνούσθαι . suam nudari.
Ούτος ήν γίγας κυνηγός εναντίον Κυρίου του Hic erat gigas venalor ante Dominum Deum .
Θεού . Ο κυνηγός (64) ουκ επί δικαίων κείται νύν: Venalor non inter justos hic ponitur : el vide nc
και τηρει μήποτε ουδέ άλλοτε . forle neque alias.
Και ήν πάσα ή γή χείλος έν , και φωνή μία El erat omnis lerra labium ununi , el vox una
πάσι . Τοις μη νοούσι (63) το , Εγώ και ο Πατήρ D omnibus 18, lis qui non intelligent quod scriptun
έν εσμεν , και διά τούτο αρνουμένους υπόστασιν ιδίαν est : Ego el Paler unum sumus ” , el propterea ne
Υιού , προσοίσομεν το , " Ην πάσα ή γή χείλος έν, gant hypostasin propriam Filii , afferemus illud :
και φωνή μία πάσι . Ζητούντες δε διαφοράν χείλους Eral omnis lerra labium unum , el vox una omnibus.

19 ibid . , 11 . 20 Gen. VΙΙΙ , 21 . 21 Gen. 18 , 20 , 21 . 22 Gen. x , 9. 18 Gen. Χι , 1 .

14 18 Gen. 18 , 23.
Joan . Χ , 30.
( 69) Yπισχνείται μηκέτι, etc. Πunc locum ple
ræque calena Diodoro tribuunt , al duo codd . Re
gii, ιστέον, inquiunt , ότι τούτο πρώτος είρηκεν
Ωριγένης .
(63) Ουκ ήδει Νώε , etc. In scliedis Comiefisii
loc el iria sequentia fragmenta Origeni tribuit ca
lena Romana, aliæ ãÕÉSTOTA habent.
( 64) Ο κυνηγός , etc. Hoc sclioliou Origeni as
serit catena Romana ,
(65) Tois n roouoi, etc. Exscripsiinus hoc fra
genium e schedis Combeſisii. Similc vcro quidpiam
habet Origenes lib .vui contra Celsum , num . 12 : E !
δε τις εκ τούτων περισπασθήσεται , μήπη αυτομο
λούμεν προς τους αναιρούντας δύο είναι υποστάσεις
Πατέρα και Υιον, επιστησάτω τω : " Ην δε πάντων
των πιστευσάντων ή καρδία και η ψυχή μία , ένα
θεωρήσαι το , Εγώ και ο Πατήρ έν έσμεν. Εα his si
quis colligat nos ab illis stare" qui Patrem e: Filium :
duas hypostases esse negant, adverlat animum ad
istud : Eral omnium credentium cor unum et anima
una, · el sic intelligel quid sibi velii hoc : 1 Ego et
Puler unum sulllus . )
 ORIGENES

Querentes autem discrimien lalbii et vocis , dicemus A και φωνής, φήσομεν τήν μεν φωνήν επί της διαλέκτου
vocem ad sermonem pertinere, forle aulem labium τάσσεσθαι , τάχα δε το χείλος επί της διανοίας ή το
ad cogitationem , aut vice versa . έμπαλιν.
Venite, et descendentes confundamus ibi linguam Δεύτε , και καταβάντες συγχέωμεν αυτών εκεί
εorum , ut non audial unitsquisque linguam profi- την γλώσσαν , ίνα μή ακούσωσιν έκαστος της
mi98 . Maliliæ indicium confusio linguarum , virtutis φωνής του πλησίον . Γνώρισμα κακίας ( 66 ) το
vero indicium , quando eral omnium credentium cor συγχυθήναι τας γλώσσας γνώρισμα αρετής , ότε ήν
el anima una " 6. Sicque Scripturam observans inve πάντων των πιστευόντων καρδία , και ψυχή μία .
nies , ubicunque est multitudo numeri , ubicunque Και ούτω τηρών την Γραφήν εύρήσεις, ότι όπου
est schisma, ubicunque est divisio et discordia et πλήθος αριθμού, όπου σχίσμα , όπου διαίρεσις , και
alia hujusmodi, malitiæ esse indicia ; ubi vero uni διαφωνία , και όσα τοιαύτα , κακίας έστι γνω
las el concordia , el mulla vis in verbis, ibi virlulis ρίσματα : όπου δε ενότης , και ομόνοια , και πολλή
esse indicia.. δύναμις εν λόγοις , αρετής γνωρίσματα.
Vixitque Tharra septuaginta annis , el genuit Και έζησε Θάρρα εβδομήκοντα έτη , και εγέν
Abram , et Nachor , et Arram 27. Patrem gentis celc νησε τον Αβράμ , και τον Ναχώρ , και τον 'Αρράμ.
brantis festivitalem lheldonadie genuit Tharra se- Β Τον πατέρα (67) του εορτάζοντος έθνους την εβδομά
ptuagenarius . Haud scio autein an tres lergenminos δα έγέννησεν ο Θάρρα γενόμενος έβδομηκονταετης.
genuerit. aliter enim septuagenarius cum esset , Έφίστημι δε μήπως τους τρεις τριδύμους εγέννησεν.
non potuissel ex una trium pater fieri . Sed et plures "Αλλως γάρ , έβδομηκονταετης ών , ου δύναιτ' άν των
non referuntur ejus uxores . τριών εκ μιάς γενέσθαι πατήρ. Αλλά και ου δηλούν
ται πλείους αυτού γυναίκες .
El descendit Abram in Ægyplum ul peregrinare . Και κατέβη 'Αβράμ εις Αίγυπτον παροικήσαι "
tur ibi, quoniam invaluerat fames super lerrum ?8. εκεί , ότι ενίσχυσεν ο λιμός επί της γης.
Abraham non in Ægyplo habitabat, sed peregrina “Αβραάμ (68) ου κατώκει Αίγυπτον , αλλά παρώκει,
balur, quoniam invaluerat fames super terram . ότι ενίσχυσεν ο λιμός επί της γης.
Chananæi aulem el Pherezi tunc habitabunt in οι δε Χαναναίοι και οι Φερεζαίοι τότε κατώκουν
lerra “9. Chananæi ulpole niali habitabant, non pe την γήν . "Ως φαύλοι (69 ) οι Χαναναίοι κατώκουν, και
regrinabantur, in terra , Mali itaque habitant, non ου παρώκουν την γην . "Ωστε φαύλοι κατοικούσιν , ου
peregrinantur, in terra . παροικούσι την γήν.
35 Si iu ad sinistram , ego ail dexteram ; si tu Ει συ εις αριστερά, εγώ εις δεξιά ει δε συ εις
C
ad dexleram , ego ad sinistram 30 Σ clc . Etsi Abra δεξιά , εγώ εις αριστερά και τα εξής . Eί και η
ham præ mansuetudine eligendi potestatem ſe εκλογή (70) γέγονε συγχωρηθείσα από της επιεικείας
cit Lotho ; observandum est eum qui elegil , του Αβραάμ το Λώτ· παρατηρητέον , ότι ο μεν
Suo delectu non frui , illum autem qui optio- εκλεξάμενος ουκ απολαύει της αυτού εκλογής ,
nem dedil , benedictum habere quod sibi reli ο δε παραχωρήσας ευλογημένον έχει το καταλελειμ
clum est . μένον.
Dixiique Deus ad Abram posiquam separatus est “ Ο δε Θεός είπε προς 'Αβράμ , μετά το διαχωρι
ab ipso Lot : Respice oculis tuis, el vide a loco in quo σθήναι τον Λώτ απ' αυτού : 'Ανάβλεψον τοίς
nunc es , ad aquilonem el meridiem , et ad orientem , et ad οφθαλμοίς σου , και ίδε από του τόπου ού νύν σύ
occidentem , quoniam omnemlerram quam lu vides , libi ει, προς βορράν και λίβα , και ανατολάς και θά
dabo " . Qui virtuti dant operam , cos sequitur a λασσαν , ότι πάσαν την γην , ήν σύ οράς , σοι
Deo consolatio . Postquam optionem dedit fratri, el δώσω αυτήν . "Έπεται ( 71 ) τοις κατορθoύσι την άρε
ille amelissimam el uberrimam elegit regionem, τήν ή παρά του Θεού παράκλησις . Μετά δε παραχω
apparuit Deca Abrahamo , cujus animais verbis ρήσαι τώ αδελφό την αίρεσιν , κακείνον το κάλλιστον
consolatoriis , et bonis promissionibus recreavit , D και ευφορώτατον εκλέξασθαι χωρίον, έπεφάνη ο Θεός
propemodum dicens : Terram hanc minimain el το 'Αβραάμ , λόγους παρακλητικούς και χρησταις
sensibilem contempsisti ; ego tibi dabo mansuelo . υποσχέσεσιν αυτόν ψυχαγωγών , μονονουχί λέγων · Γης
rum terram que est in regione viventium. Respice ταύτης κατεφρόνησας της ελαχίστης και αισθητής :
enim mentis oculis , el vide a loco in quo lui nunc εγώ σου δώσω των πραέων την γην την έν χώρα των
es . Locus autem justi virtus est , a qua quze spe ζώντων . Ανάβλεψον γάρ τοις της διανοίας όμμασι ,
randa sunt , cupide exspecial , el quæ in cælis και ίδε από του τόπου , ού συ ει νύν · τόπος δε του
reposita sunt , præstolatur. Nisi enim ila se res δικαίου ή αρετή , αφ ' ής τα εν ελπίσι καραδοκεί,
haberet, quantam verisimile est ipsum oculis και τα αποκείμενα εν τούς ουρανούς απεκδε
10 Gen. ΧΙ , 7 . 16 Act. IV, 32. 17 Gen. X1 , 26. 28 Gen. ΧΙΙ , 10 . 19 Gen. ΧΙΙ , 7 . 30 Gen. Χιιι , 9 .
31 ibid. , 14, 15 .
(66) Γνώρισμα κακίας , etc. E sclielis Combe (69 ) Ως φαύλοι , elc , Eidern tribuitur in iisden)
ſisii. calenis .
( 70) El val ni Ex.dotn, etc. Exscriplus dicitur vic
(67) Τον πατέρα , etc. Εx iisdem schedis . locus e calena Romana in schedis Combelisii.
( 68 ) Αβραάμ , etc. Origeni tribuunt tres calense ( 71 ) "Έπεται, etc. Ex ealeio calena et iisden
regiae . schedis Combelisii.
 115 IN GENESIM .
χεται. Ει γάρ μή τούτο ήν , πόσην εικός ήν αυ- Α corneis conspexisse terram ? aut usqueduo polerant
τον γήν θεωρείν αισθητοίς οφθαλμοίς ; ή έως τίνος ailenle intueri , circumagens el circumvolvens
ατενίσαι ήδύνατο κύκλω περιθέων και περιάγων την oculos ?
δειν;
"Έ.letoν δε την ίππον (72) πάσαν την Σοδό Ceperunt autem omne.n equitalum Sodomorum 38 ;
μων. "Ιππον Σοδομίται νυν πρώτον ονομασμένην Equitatum hocloco primum nominatura Solomite
ως φαύλοι έχειν λέγονται . ul mali habere dicuntur.
Παραγενόμενος δε των ανασωθέντων τις, απής Adveniens autem quis eorum qui evaserant, nunt
γειλεν 'Αβράμ τω περάτη. Περάτης καλείται και tiavil Abram transitori 3. Transitor vocalur Abra
"Αβραάμ , επειδή από της Χαλδαίων χώρας δια ham , quia ex Chald corum regione trajecta Mesopo
περάσας την Μεσοποταμίαν ήλθεν εις τα μέρη lamia venit in partes Chananæorum . Iuterpretalur
των Χαναναίων. Ερμηνεύεται δε και τους περί 'Ακύ autem Aquila , Hebročus .
λαν Εβραίος .
Και είπεν αυτό : Ανάβ.λεψον εις τον ουρανόν El dixit ei : Respice in cælum , el numera siellas ,
και αρίθμησον τους αστέρας , ει δυνήση εξα si poteris numerare ens : sic eril semen luum % . Pro
οιθμήσαι αυτούς ούτως έσται το σπέρμα σου . Β geniem euism animis justi , et multitudine el clari
Τα γάρ γεννήματά ( 73 ) φησι της ψυχής του αγίου, lale , Deo videlicet cooperante , lantam ct lile
και πλήθει και λαμπρότητι , άτε Θεού συνεργήσαντος , lem esse ait . Ipsa demonstral divinain benedi
τοσαύτα και τοιαύτα γενέσθαι . Αυτά παρίστησι την clionem .
θείαν ευλογίαν .
Είπε δέ • Δέσποτα Κύριε , κατά τη γνώσομαι , Dixit autem : Dominator Domine, unde sciam quod
ότι κληρονομήσω αυτήν ; και τα εξής. Ουκ hæredilale capiam illam 35 ? el cætera . Qui credidit
ήν (74 ) κατά τον πιστεύσαντα πίστιν λελογισμένην ea ſide quæ repulala est ei ad ju -titiam , hunc non
αυτώ εις δικαιοσύνην απιστείν , ώς άν τις οιηθείη. verisimile est diſlisum esse , ut quispiam existima
"Αλλά μή ποτε πιστεύσας πρότερον , νυν και verit . Sed forte qui prius credidil , nunc etiain
γνώσιν αιτεί την περί των πεπιστευμένων. Ού quærit unde cognoscat quæ se habiturum credidil .
νομοθετεί δε τώ Αβραάμ θύειν ο Θεός , αλλ' Non præcipit autem Abrahamo Denis 1l sacri -
επειδή οι παλαιότατοι τάς ορκωμοσίας διά τούτων έβς ficel , sed quia veleres sua fædera his firma -
βαίουν. bant.
Τετάρτη δε γενεά αποστραφήσονται ώδε · ούπω 36 Quarta aulem generatione reverlentur huc.
C
γραναπεπλήρωνται αι αμαρτίαι των 'Αμορραίων Nondum enim implela sunt peccala Amorrhæorum
έως του νυν . 'Ετών υ' (75) δόσις , εις το πληθυνθή usque nunc 36. Quadringer.lorum annorum spatiuni
ναι μεν του Αβραάμ το σπέρμα , γενέσθαι δε τα γε dalum est , ul multiplicareluir Abrahæ semen , el
νόμενα σημεία . Πώς oύν το , Ούπω ανεπληρώθησαν fierent signa quæ contigerunt. Quid ergo hoc, Non
αι αμαρτίαι των 'Αμορραίων και ένα δείξη , ότι ευλό dum implela sunt peccalu Amorrhæorum ? ul osien
γως εκβάλλονται δι' αμαρτίας. Και γάρ όταν λέγει , derci eos jure expelli propter peccata . Etenim cum
Μετεμε.λήθην , ου τούτο λέγει ο πάσχει , ούτε τούτο ail : Pænitet me , non hoc dicit quod palilur, neque
πάσχει και λέγει, αλλά την του γενομένου ατοπίαν παρ hoc patitur quod dicit, sed facti indignitatem osten
ιστησιν. Και μετ ' ολίγα• "Έπειτα ήσαν πάλαι εν dil . El paucis interjectis : Deinde erant olim in Pir
μεν Παλαιστίνη δίκαιοι , ο Μελχισεδέκ και άλλοι lestina justi , Melchisedech el alii plurimi. Nequc
πολλοί. Ου γαρ ήν απλώς ιερεύς μη όντων των πει enim solus eral sacerdos absque plebe fideli. Non
θομένων Ούπω ούν αναπεπλήρωνται αντί του , dum ergo implela sunt , dictum est pro eo : Non
Φύπω εκλέλοιπεν όσιος εξ αυτών · ούπω πεπλή - dum ex ipsis defecit sanctus , nondum perfecti
ρωνται , και τετελειωμένοι εισιν αμαρτίαις. Δέκα et consummati sunt in peccatis. Decem enim
γάρ δίκαιοι ρύονται την πόλιν : τότε δε ουκ ολίγοι Djusti liberant urbem , tunc autem non pauci
ήσαν. erant.
Ταπεινώσουσιν αυτούς τετρακόσια έτη . Διά τι Ilumiliabunt eos quadringentis annis 87. Cur præ
δε (76 ) περισσά έτη λέγει ο Απόστολος λ' , τα τε lerea addit Apostolus triginta annos, et que perti
της Διαθήκης , ήν εποιήσατο μετά του Αβραάμ , nent cum ad fue.lus quoil pepigil cum Abraham ,
και της εξ Αιγύπτου πορείας εν τη ερήμω , και tum ad profectionem ex Ægyplo in eremo , el aid
της του νόμου δόσεως ; Ου μάχεται τα ενταύθα τους Irgem dalam ? Non puignant quže hoc loco leguntur,
εν τη Εξόδω γεγραμμένοις . Εκεί γάρ είρηται , cum iis quæ in Exodo scripta sunt. Ibi enim dictum
Μετά υλ' έτη εξηλθεν η δύναμις Κυρίου εκ της cst post quadringentos el triginta annos exiisse
Αιγύπτου : ενταύθα δε μετά υ' φησίν . Αλλ' έπι exercitum Domini de Ægypto, hic autem post qua
στήσαι δεί , ότι ουκ έργέθη , ώς πληρωθέντων των dringentos : scd animadverlendum est non dicluin
29 Gen. siv, 11 . 333 jid. , 13. 3. Gen. XV , 3. 25 ibid . , 8. 36 ibid. , 16 . 37 ibid. , 13.
( 72) "Ιππον , etc. Ex trilbus catenis Regiis . 12.
( 73) Tà .rug gerrnjiatu , etc. Es calena Romana . (75 ) ' Ετών : 1 ' δέσις , etc. Ex scliedis Combefisii .
(74) Ουκ ήν κατά , etc. Ex eadem calena Ro (70 ) Aude ti èĖ , cte . Ex iisdeni schedis .
315 ORIGENES 316
esse expletis quadringentis annis exiisse , sed post Αυ' ετών εξήλθον , αλλά μετά ν ' έτη , όπερ εμφαίνει
quadringentos annos , quod quidem ostendit el tri και τα λ .
ginta .
El despecta esl domina ejus in conspectu illius 38 Και ήτιμάσθη η κυρία αυτής εναντίον αυτής.
Dala opera declaratum non est , a quo , ut inqui 'Επίτηδες (77) ουκ έσαφηνίσθη το υπό τινος , ένα
rendo inveniremus virtutem , posteaquam liberales ημείς ζητήσαντες εύρωμεν , ότι πέφυκεν ατιμάζεσθαι
arles genuit , despectui liaberi solere , non quidem αρετή , ηνίκα τα προπαιδεύματα γεννήση · ου πάντως
ullo modo ab Abraham , sed vel ab ancilla , vel ab υπό του Αβραάμ, αλλ' ήτοι υπο της παιδίσκης , ή των
iis qui ejus prole delectantur , antequain praestan- χαιρόντων προ της γενέσεως των κρειττόνων τους
tiora el meliora nala sint. γεννήμασιν αυτής .
Et non vocabitur amplius nomen tuum Abran , sed Και ού κληθήσεται έτι το όνομά σου 'Αβράμ ,
erit nomen luum Abraham 39. Interpretationes no αλλ ' έσται το όνομά σου Αβραάμ . Τάς ερμη
minum quære. Virlile enim imposita sunt a Spirilu νείας (78) των ονομάτων ζήτει · δυνάμει γάρ ώνομά
sancio . Quin el illud scire oportet nominibus σθησαν υπό του αγίου Πνεύματος αλλά μην
habilus , affectiones et qualitales indicari , unde και τούτο χρή ειδέναι , ότι τα ονόματα εξεών
noscere est ejus cui nomina imposita sunt , animi B εστι , και καταστάσεων , και ποιοτήτων δηλωτικά :
doles . εξ ών έστιν ιδείν την επιτηδειότητα του ονομαζο .
μένου .
Dixit autem Abraham ad Deum : Ismael isle vivat Είπε δε 'Αβραάμ προς τον Θεόν · Ισμαήλ ού
ante le 60. Eximium quid orabat pro Ismaele Abra τος ζήτω εναντίον σου . Εξαίρετον τι ( 79 ) ήξίου
liam, nec salis ei fuit precari : viral ; sell addidit , περί του Ισμαήλ ο Αβραάμ, ουκ αρκούμενος
ante le . Vivere enim ante Dominum , solumnmodo τω , ζήτω · διό προσέθηκεν: εναντίον σου. Το γάρ
est beatorum atque sanclurum . ζήν εναντίον Κυρίου μακαρίων εστι και των αγίων
μόνων .
Abrahum autem et Sara senes progressi in die 'Αβραάμ δε και Σάρρα πρεσβύτεροι προβε.
bus " . Fortassis de solis justis dictum est : pro βηκότες ημερών . Μήποτε (80) επί δικαίων μόνων
gressi in diebus . Quod si ila se res habel, nullus το, προβεβηκότες ημερών , τέτακται . "Όπερ εάν οί
malus progressus est . τως έχει , ουδείς φαύλος προέβηκε .
37 El appropinquans Abraham dixit : Ne perdas Και εγγίσας Αβραάμ είπε : Mή συναπολέσης
justum cumimpio ». Encomium hoc est Abrahie . Pie- ο δίκαιον μετά ασεβούς . Εγκώμιον τούτο (81 ) του
talis enim ejus indicatur firmitas ; quapropter el ap 'Αβραάμ. Δηλούται γάρ το βέβαιον της ευσεβείας
proximare poluit . Illud autem approximare non cor αυτού , διό και εγγίσαι δεδύνηται . Το δε εγγίσαι ου
poraliter intelligendum est . σωματικώς νοητέον .
Lot aulem sedebat ad porlam Sodomorum *3 . Non Λώτ δέ εκάθητο παρά την πύλην Σοδόμων .
erat intus Sodoma: Lot, sed ad portam . Dixeriin au Ουκ ήν ένδον (82) Σοδόμων Λωτ , αλλά παρά την
tem ego , quemadmodum extra tabernaculuin sele- πύλην . Είπoιμι δ' αν αυτός , όν τρόπον έξω της σκη
bat Abraliam , pre liospitalitate etiam intempestive νης ο 'Αβραάμ εκάθητο επιτηρών διά φιλοξενίας και
(eral enim meridies) observans pretereuntes , ila παρά καιρον τους διοδεύοντας : (μεσημβρία γάρ ήν )
ejus consanguineum et morumimitatorem sedisse ούτως και εκείνου συγγενής και μιμητής των τρόπων
in ſoribus , ut invitaret prætereunles , etiam ve έκαθέζετο παρά τη πύλη , προτρεπόμενος τους παρ
spere jam facio . Noveral quippe Sodomitarum ιόντας, και εσπέρας ήδη καταλαβούσης ειδώς μά
impietatem , nec ullam ibi esse peregrinis quie- λιστα των εν Σοδόμοις την ασέβειαν , και ώς ουκ έστιν
tem . εκείσε τους ξένους ανάπαυσις .
Et coegil eos , et ingressi sunt in domum suam **. Και κατεδιάσατο αυτούς , και εισήλθον εις τον
Quoniam non talis erat Loι, qualis Abraham, pro- D οίκον αυτού . Επειδή (83) μή τοιούτος ην ο Λώτ
plerea qui ad ipsum ingredi gravabantur, opus fuit οίος ο Αβραάμ , διά τούτο , οκνούντες διελθείν προς
ul cogerentur. αυτόν , βίας χρήζουσιν.
Viros autem qui erant ad januam domus , percus . Τους δε άνδρας τους όντας επί της θύρας του
serunt cæcilate «s . In bonum perculiunlus cæcitate οίκου επάταξαν αορασία . Επ' αγαθώ (84 ) πατάσ
qui male visu utebantur , quosque ne peccent im σονται αορασία οι κακώς τη οράσει χρησάμενοι , και
pedit cæcilas. εις το αμαρτάνειν εμποδιζόμενοι υπό της αορασίας .
El evertit omnes civitales has , el omnem circa re Και κατέστρεψε πάσας τας πόλεις ταύτας , και
gionem , el onines habitatores urbium , el omnes fru πάσαν την περίχωρον , και πάντας τους κατοι
clus terræ *6. Dominus non solum impios perdit, κούντας εν ταις πόλεσι, και πάντα τα ανατέλ .
38 Gen. XVI , 4. 30 Gen. Χνιι , 5. 40 ibid . , 18. 61 Gen. XVII , 11 . 52 ibid . , 23. 48 Cen . ΧΙΧ , 1 .
* ibid . , 3, 68 ibid. , 11 . 66 ibid . , 25 .
(77) Επίτηδες , etc. Εx iisdem schedis . ( 82 ) Ουκ ήν ένδον, etc. Ex tribus calenis Re
(73 ) Τάς ερμηνείας , etc. Εx iisden schedis. giis .
( 79) Εξαίρετον τι, etc. Εx iisdem sclielis . (83) Επειδή , etc. Ex schedis Combelisii .
Μήποτε , etc. Εx iisdem scliedis ( onbefisi , (84 ) 'Er' àrabo, elc. Ex schedis Combelisii.
(81 ) Εγκώμιον τούτο , etc. E calena Romana ,
 1 IN GENESIM . 18
λοντα εκ της γης . Ο Κύριος (85) ου μόνον τους A sed et cibos eoruna Solomiticos et noxios , in quilis
ασεβείς απόλλυσι, αλλά και τάς τροφάς αυτών , ούσας est etiam vinea, de qua scriplum est ; De vinea enim
Σοδομιτικές και επιβλαβείς, εν αις εστι και άμπε Sodomorum vinea eorum , et sarmendim eorum ex
λος , περί ης γέγραπται· Εκ γαρ αμπέλου Σοδύμων Comorrlia •7.
η άμπελος αυτών, και η κληματίς αυτών εκ Γο
μόρρας .
Και επέβλεψεν η γυνή αυτού εις τα πίσω, Ei respexit uxor ejus post se , el facla esl statua
salis * . Ninil profuit uxori Lol jussu el imperio an
και εγένετο στήλη αλός . Ουδέν ώνησε (86) την γυ
ναίκα Λώτ το κεκρατήσθαι υπό των αγγέλων, ει και gelorum exiisse ex Sodomis , quandoquidem con
εξήλθεν έξω Σοδόμων, επείπερ εστράφη είς του πίσω. versa esl retrorsun .
' Αβιμέλεχ δε ουχ ήψατο αυτής. "Έμφασιν έχει ( 87) Abimelech vero non terigil eam 19. Emphasim ha
τό , ουχ ήψατο , ώς το, καλών ανθρώπω γυναικός bet illud , non letigil , queinadınodum et istud : bo
num homini mulierem non langere ; quod est sine
μη άπτεσθαι » όπερ έστι και χωρίς μίξεως κατά
coilu el sine ullo alio affectu all respicere aut lan
μηδέν άλλο παθητικώς , ήτοι ενιδείν , ή άψασθαι γυ
ναικός. Ο Θεός μέντοι ουκ αφήκεν άψασθαι τον 'Αβι gere mulierem , Ceterum Deus non permisitul
μέλεχ αυτής τάχα και πάντα τον άκρως συμφρο- Β Abiuelecli , forte etiam omnis φuί pariter alie seri
νούντα : θεόσδoτον γάρ το τοιούτον. lii , langeret eam . lloc enim est donum Dei .
Και είπεν Αβραάμ τοις παισιν αυτού : Καθίσατε Ei dixil Abraham ad pueros suos : Sedele hic cuni
αυτού μετά της όνου εγώ δε και το παιδάριον asino , ego autem el puer peryemus illuc usque, el
διελευσόμεθα έως ώδε, και προσκυνήσαντες υπο postquam adoraverimus, revertemur ad vos 80. Hæc
στρέψομεν προς υμάς . Ταύτα είπε (88) λογισά dixit , cogitans quod eliam ex mortuis suscitare po
μενος, ότι και εκ νεκρών εγείρειν δυνατός ο lens est Deus 81 .
Θεός .
'Ελαβε και 'Αβραάμ τα ξύλα της ολοκαρπώ 38 Accepit aulem Abraham ligna holocausti, et
σεως , και επέθηκεν Ισαάκ τώ υιώ αυτού . Επω imposuil super Isaac filium suum 6 Super hu
μάδιoν γάρ ( 89) έχων τον οικείον σταυρόν έξω της meros enim habens propriam crucem extra por
πύλης έπαθεν ο Χριστός , ουκ εξ ανθρωπίνης ισχύος lam passus est Christus , non bumana vi coactus
βεβιασμένος εις το πάθος, αλλ ' εκ θελήματος οικείου , pati , sed ex proprio molu , aique voluntate Dei el
και βουλήσει του Θεού και Πατρός. Palris..
Ιδού τέτοκε Μελχά και αυτή υιούς Ναχώρ τω Ecce peperil. Melcha et ipsa filios Nachor fratri
C
αδελφό του, τον "Ως πρωτότοκον , και τα εξής. 110 , Ozprimogenitum " , etc. Melcha interpretantur
Μελχά (90 ) ερμηνεύουσι βασιλείαν · "Ως βουλευόμε- regnum ; Oι , deliberantem ; Nachor, requiem lucis ;
νον· Ναχώρ ανάπαυσιν φωτός : Βαύζ εξουδενωμέ Bauz, pro nihilo habitum ; Camuel, resurrectionem
νον : Καμουήλ ανάστασιν Θεού: Σύρων μετέωρον : Dei ; Syron, excelsum ; Chasab) , mendacium ; Azali,
Χαζάδ ψεύδος: 'Αζαν ορώντα: Φάλδακ πτώσιν εν videntum ; Phaluac , lapsuni pauperis , aut lapsum
δεούς, ή πτώσιν πτωχείας: Ιεδλάφ χειρός περισ- paupertalis ; Jellaph , manus abundantiam , vel
τείαν , ή χείρα λάβε : Βαβουήλ ένοικον : Θεού , ή θυγα manum cape ; Bathuel, domesticum Dei , vel filiam
τέρα Θεού · Ρεβέκκα υπομονήν · Ρεέμα όρασιν Dei ; Relecca , patientiam ; Recma , visionem ez .
προσδοκωμένην · Ταάμ , διαμηρυκώμενον · Tοχώς specialam; Taan, ruminantem ; Toclios , silentium;
σιγήν: Μωχάν έντερον κενόν . Mochan , intestinum vacuum .
Ιδού εγώ έστηκα επί της πηγής του ύδατος . Ecce ego sto ad fontem aquæ $ . Quapropter co
Διό φιλοτιμητέον ( 91 ) έστηκέναι επί της πηγής , ένα nanduin est slare ad fontem , ut nobis non con
μή και εφ ' ημών αρμόση τo, Eμε εγκατέλιπον πη veniat illud : Ne dereliquerunt foniem aque vi
γήν ύδατος ζωντος. να δε.
Και έσται η παρθένος , ή αν εγώ είπω, 'Επίκλι- D Et eril virgo , cui ego dixero , Inclina hydriam

* Deut . Xxx " , 32. 18 Gen. ΧΙx , 26 . 49 Gen. Xx , 4 . 50 Gen. ΧΧιι , 5 . 51 Ηeb . X1 , 19. 51 Gen. Σ8ΙΙ , 6 .
ibid. , 20. 86 Gen. XXIV , 13. 53 Jerein . 1 , 13.

(83 ) Ο κύριος , etc. Εx iisilein sclelis .
( 86) Ουδέν ώνησε, etc. Εx iislein schedis .
( 87) "Έμφασιν έχει , etc. Εx iisdem sclielis .
(88) Ταύτα είπε, etc. Εx iisdem scheilis .
(89) 'Επωμάδιoν γκαρ , etc. Εx iisden sclielis.
( 90) Malà, etc. Ex iisdein sche ' is . Melcha si
gnificat reynum , a oba regnavit ; Oz, deliberantem ,
ab your consuluil, deliberavis ; Nachor, requiem lumi
nis, a nu quievil el is lux, lumen ; Bauz, contem
plum , a you sprevil ; Chamuel, resurrectionem Dei,
a Dip surgere, resurgere el 'x Deus ; Chazab men
dacium , a 272 mentilus est ; Azau , viden ! em , ab 777
vidil ; Phaldac, casum pauperis aut pauperta :is, a
bas cecidit el 77 pauper ; Jedlaph , manum cape,
ex 19 manus nos Chaldaice sumpsil; Bathuel, do
mesticum , vel filiam Dei , a 7'2 domus, donieslicus,
ant no filia el 5x Deus; Rebecca, patientiam , a 37
multum el 1718 exspectavil ; Reema, vis.onem ex
spectatam, a 787 vidil , el 17.72 moratus est , distulis ,
erspecuuvil ; Tam , Hebraice Gaham , eructantem a
Tin eduxil , eructuvit; 'Tochos, silenlium , ab , un si
Tuil ; Niochan , inieslinum vacuum , ex O'yo visceru,
intestinum , el pr compressil, comprimendo evacude
it .
(91 ) Διυ φιλοτιμητέον , etc. Εx iisden scliedis .
119 ORIGENES 20

tuam 66 elc. Conveniens vox seni famulo domus A vor .την υδρίας σου , και τα εξής . Πρέπουσα (92 )
Abrahæ , et apta principi omnium ejus bonorum . η φωνή το πρεσβύτη της οικίας του Αβραάμ, και
El vide sapientiam ; quale ponit signum , αρμόζουσα τω άρχοντι πάντων των αυτού . Και όρα
σοφίαν , οίον τίθησι σημείον .
Homo autem observabat eam , el lacebal , ul noscerel "Ο δε άνθρωπος κατεμάνθανεν αυτήν, και παρ
utrum prosperum itersuum fecissel Dominus, annon εσιώπα , του γνώναι ει ευώδωκε Κύριος την οδόν
Hinc discere est salius esse ul qui orat , non cum αυτού ή ού . Εντεύθεν εστι (93) διδαχθήναι , ότι
sensili qua audialur , voce , sed in corile orei eum καλόν εστι τον προσευχόμενον μή μετά αισθητης
qui scrutatur corda et renes . ακουόμενος της φωνής προσεύχεσθαι , αλλ' εν τη καρ
δία το ετάζοντι καρδίας και νεφρούς .
Isaac autem ambulabat per eremum juxta puleum Ισαάκ δε επορεύετο δια της ερήμου κατά το
visionis 38. Dignim iter sanctodi per multum qui. φρέαρ της οράσεως . Πρέπουσα πορεία (94 ) τώ αγίω
dem secessum ambulabalin eremo, per rerum vero διά μεν την πολλήν αναχώρησιν πορευομένω διά της
divinarum contemplationem ambulabal juxta pu ερήμου , διά δε την περί των εις Θεόν θεωρίαν πο
teum visionis . ρευομένη κατά το φρέαρ της οράσεως.
El egressus est Isaac ad confabulandum in agro B Και εξήλθεν Ισαάκ άδολεσχήσαι εις το πεδίον
sub vesperam 59. De terrenis exeundum est ei qui το πρός δείλης . Εξελθεϊν δεί (95) των γηίνων τον
de divinis colloquium liabiturus est . Ηoc enim μέλλοντα περί των θείων όμιλείν , όπερ αδολεσχεσαι
nunc confabulari nominavil. Non additur , qui - νύν ωνόμασεν . Ου πρόσκειται δε τίνι : είκότως , επει
cum , et merito ; neque enim liominum est ejus- μηδέ ανθρώπων ή τοιαύτη ομιλία γίνεται , αλλ' ήτοι
fmodi colloquium, sed aut cum Deo , aut sui ipsius προς Θεόν , ή αυτού τινος προς εαυτόν .
secum .
Ejusdem . Illud autem , sub vesperam , significat Τού αυτού. Το δε , πρός δείλης , σύμβολόν έστι
vix posse eum qui ad senilem pervenit 39 æla . του μόλις επί γήρως δύνασθαί τινα ελθόντα μετά
1em , res divinas comprehendere et de iisdem col . καταλήψεως των θειοτέρων όμιλείν .
loqui .
Abrahami autem accepit aliam uxorem cui nomen Προσθέμενος δε 'Αβραάμ έλαβε γυναίκα ή
Cetura . Peperit autem ei Zembran 60, etc. E filiis όνομα Χεττούρα. "Ετεκε δε αυτό τον Ζεμβράν ,
Celuræ plurimæ nalæ sunt gentes , quæ babitarunt και τα εξής . Από των τέκνων ( 96) Χεττούρας έθνη
Troglodyten desertam , et Felicem Arabiam , eam γέγονε πλείστα , και κατώκησαν την Τρωγλοδύτην έρη
C
quz ultra est, necnon Madianitidem , civitatemque μον , και την Ευδαίμονα 'Αραβίαν, και την διήκου
Madiam adjacentem deserlo quod est ulira Ara σαν, τήν τε Μαδιανίτιν , και την πόλιν Μαδιάμ πα
biam , e regione Pharan , ad orientem Rubri maris. ρακειμένην τη υπέρ την 'Αραβίαν ερήμω άντικρυς
Unde Madianilarum genus a Madiam filio Abraham Φαράν εις ανατολάς της Ερυθράς θαλάσσης · όθεν
et Celuræ ; ita ut hinc palam liat , Jothor socerum το Μαδιανιτών έθνος από Μαδιάμ υιού 'Αβραάμ και
Moysis oriundum esse ex Abraham , el Moysis con Χεττούρας : ώς είναι δηλον εκ τούτου , ότι ο Ιοθώο
sanguineum . ο πενθερος Μωϋσέως απόγονος ήν του Αβραάμ και
συγγενής Μωϋσέως .
Ejusdem . Cetura interpretatur minor, vel inſe. Τού αυτού . Χεττούρα (97) ερμηνεύεται μικροτέρα
Bo Gen. XXIV , 14 . 57 ibid . , 21 . 38 ibid . , 62. 39. ibid . , 63. 60 Gen. XXV , 1 .

(92) Πρέπουσα, etc. Εx iisdem schedis .
(93) Εντεύθεν έστι, etc. E calena Roman .
(94) Πρέπουσα πορεία, etc. Catena Romana Cy-
rillo tribuit, aliae Origeni .
( 93) Εξελθείν δεϊ , etc. E schedis Combefisii .
(96) Από των τέκνων , etc. Εx iisdem schedis .
(97) Χεττούρα , etc. Εx iisdem schedis . Concla
porro hæc nomina quorum interpretationem affert
Origenes, Geneseos c . XXV reperiuntur hoc or
dine :
Vers. 1 , Χεττούρα . Qui interpretatus est, μικρο
τέρα vel υποδεεστέρα, videtur legisse Χεττούνα , et ab hominum societate recedit.
eiymologiam suam duxisse ex verbo llebraico 757
minorem esse.
Vers . 2, Ιεσβώκ , άφεσις vel αφήσει interpretatur
a paw , dimillere, relinquere.
Ibidem Ewić vel Ewüé . Io Hebræo legitur 772 .
Quomodo autem inde possit eruί χρηστος λαός , που
video. Forte pro Σωϋέ legebat etymologisla Σωϋάμ ,
cut interpretatus est χρηστός λαός 2 Πη », μιιle esse ,
prodesse , el by , populus .
Vers . 3, Labiv. In febræo est now . Interpreta
lionem autem suam dusit etymologista a 179 , re
verli, redire, converti, unde non incommode erui
polest αποστροφή .
Ibid ., Θαυμάν . In hoc versu tertio desiderator
D apud Hebræos et solummodo reperitur in aliquot
tõv O'exemplaribus. Interpretationem suam dixit
etymologista a pan , perfici, consummari, deficere.
Ibid. , Δαιδάν , ικανή κρίσις redditur a 7 suffi
ciens el 717 judicare. Quomodo autem uovótns , soli
tarius , erui possit ex Aacóáv , non video, nisi forte
derivelur a 777, incedere, recedere, quia solitarius
Ibid. , Ραγουήλ . Ηoc versu tertio in Hebraico
fonte non reperitur, sed tantum in nonnullis tūv 0%
exemplaribus. Interpretatur autein φίλος , ισχυρός ,
vel ποιμανσία Θεού , a yo , amicus , pastor, eu ,
fortis, Deus .
Ibid ., Naboeña . Desideratur item hoc versu tertio
apud Hebræos, sed exstat in quibusdam tõv 0
exemplaribus. Vertitur autem δουλεύων Θεώ ab 72 ,
serrivil, coluil, et SN , Deus,
Ibid. , Ασσουριείμ. Redditur εδραίοι vel κατευθύ .
 IN GENESIM .
η υποδεεσ τέρα : Ιεσβώκ άφεσις , ή αφήσει : Σωϊε A rior ; Jesloc , dimissio , vel dimittel , Soue, bonus
χρηστός λαός Σαβάν αποστροφή : Θαιμάνέκ.λείψεις
αυτών», ήσυντελούμενοι Δαιδάν ικανή κρίσις , ή
μνότης : Ραγουήλ φίλος ισχυρός , η ποιμανσία
Beoû Nagora cov.letwr to bem 'Accoupleije
εδραίοι , ή κατευθύνοντες : Λατουσιειμ σφυροκόποι
Γεφάρ, ενδεής , ή ελλείπων : Αφέρ χούς, ή γήϊνος , ή
σποδός. Ενώχ χάρις σου :"Αβιδα πατρός μου ύψος
Εφρών χούς , ή γήϊνος, ή σπoδός: Σαάρμεσημβρία :
Δουμά σιωπή• Μαμβρη από οράσεως Μασση έπαρ
εις, Ισμαήλ ακοή Θεού : Χοδδάδ μέτρον κενούμενον ·
Ναβαιώθ προφητεία: Θαιμάν συντέλεια: Κηδάρσκο
tacus: 'lecoup ¿Ewpic jiéroc . Naboena Pov letur
θεω : Ναφές αναψυχή : Μασμάν προσοχή , η ακοής
Κεδμα εμπρόσθιος : Μασσάμ εξ ήδυσμών : Ευϊλάτ
α
ωδίνουσ : Σούρ τείχος.
Κατοίκησον δε εν τη γη, ή αν σοι είπω» και
παροίκει εν τη γη ταύτη, και έσομαι μετά σου ,
και ευλογήσω σε . Εί , που χρή κατοικείν (98) εκ
προστάγματος Θεού , παροικήσει τις, έστιν ο Θεός
μετ ' αυτού , και ευλογεί αυτόν · ει δέ, όπου ου δεί παρ
οικείν, κατοικήσει τις, ουκ έστιν ο Θεός μετ' αυτού ,
ουδέ ευλογήσει αυτόν.
'Ανθ' ών υπήκουσεν Αβραάμ της έμής φωνής ,
και εφύλαξε τα προστάγματα μου και τα δικαιώ
ματά μου, και τα νόμιμά μου . Ει μη πω ήν (99 ) και
κατά Μωϋσέα νόμος γεγραμμένος , εφύλαξε δε 'Αβραάμ
τα ειρημένα, ούτως αυτά εφύλαξεν, ώς έθνη τα μη
τόμον έχοντα , και φύσει τα του νόμου ποιούντα:
ενδεικνύμενοι το έργον του νόμου γραπτόν εν ταις
καρδίαις αυτών , μαρτυρουμένης αυτών της συνε
δήσεως , καθά φησιν ο Απόστολος .
Και ώρυξαν οι παίδες Ισαάκ εν τη φάραγγι
Γεράρων και εύρον εκεί φρέαρ ύδατος ζωντος .
Φιλοτιμητέον (1) εκάστω εύχομένο είναι τέκνον του
Ισαάκ ταύτα νοήσαι τα φρέατα, και ορύξαι αυτά
έν εαυτό.
Απάρας δε εκείθεν ώρυξε φρέαρ έτερον , και
€ 1 Gen. XXV1 , 2, 3. 63 ibil. , 5 . 63 Rom . JI , 14 .
νοντες , albe , rectum esse , dirigere.
Ibid., Λατουσιτίμ , σφυροκόποι , malleatores , a
pob, mallenlor .
Vers , , l'eváo. In Debreo legitur n'y el inde
erui polest ενδεής vel ελλείπων , ab ην) , Iassum esse ,
deficere .
Iliad.. Aφέρ, optime realditur χούς, vel γήϊνος, " est.Vers . 13 , Ιετουρ , έξωρισμένος interpretatur , a
vel σποδός , ab -Σ » pulvis , ciuis .
Ibid . , 'Ενώχ , reldi potest χάρις σου ab T el
allixo 7
Ibid., 'Αβιδά. Suspicio est etymologistan legisse
'Αβιράμ, et elyinologiam suam duxisse al 1N ,
patris mei, el 21 aliitudo .
Vers. 9. Εφρών, χούς vel γήϊνος vel σποδός
tilur ul supra Açèo ab y , pulvis , cinis .
Ibid ., Laío, meridies a gintis, idem .
Vers . 14 , douua, silentium , a 1917 , idein .
Vers . 9 , Μαμβρη , από οράσεως , ex 2 α, αύ , «
Νη , υilit.
Vers, 14 , Massi , elerario a Nu exlulii, elevavil.
Vers, 13, Ισμαήλ, αμdilus Dei , 3 2 audiuit , et
5x Deus.
Vers . 15 , Xooho Ex interpretatione hac, pézpov
XEVOÜLEVOV, suspicio oritur legisse etymologistem
129
populus ; Saban, arersio ; Tiselman, deliquium eo
rum , vel perſecli ; Dædan, idoneum judicium , vel
solitarius και Raguel , amicus fortis, vel pastor Dei ;
Nabdeel , serviens Deo : Assourism , firmi , vel diri- i
gentes ; Lalusiim , malleatores ; Gephar, inope, vel
deficiens , Αpler, pulvis, aut terrenus, aut cinis ;
Enoch , grutia lua ; Abida , patris mei celsitudo ;
Ephron , pulvis , aut les remus, aut cinis ; Saar , ne
ridies ; Jduma , silentium ; Mawbre , a visione ;
Masse, eleratio ; Israel , auditus Dei ; Choddal ,
mensura racua ; Nabæoihi , prophetia ; Thæman ,
perfectio ; Cedar, obscuritas ; Jelur , exsul; Nabdeel,
serviens Deo ; Naphes, refrigeratio ; Masman , allen
lio, vel auditus ; Cedma, anterior ; Massan , er sud
B vilatibus ; Evilat , parturiens ; Sur, murus .
40 flabila autem in terra , quam dixero libi , et
peregrinare in terra hac , et ero tecum , et benedicam
tibi ol . Si ubi babitare precipit Deus, peregrinalur
quis , Deus est cum co , el benelicit ei ; si auten
ubi non peregrinandum est , habitat, non est Deus
cum eo , nec benedicil ei .
Pro eo quod audivil Abraham vocem meam , el clo
stodivit mandala mea , et justificationes meus , ei le
ges meas 69. Si nondum scripla eral lex Mosaica,
custodivil autem Abraham quæ dicta sunt, sic ea
servavit ut gentes quæ legem non habent, et natura
quæ legis sunt faciunt, ostendentes opus leyis scriplum
in cordibus suis , lestimonium reddenle eorum con
C
scientia , quemadmodum ait Apostolus.
El roderunt pueri Isaac in convalle Geraræ , et
invenerunt ibi puleum aquæ rivæ 64. Omnis qui cupit
esse lilius Isaac, omnemi dare debet operam ut hos
intelligat pulcos , el cos fodiat in seipso .
Pruſeclus autem inde fodil alium puleum , et non
66 Gen. XXVI , 19.
yaopáx , el interpretationem suam duxisse a 72 ,
mensura, el pr , vacuus, inunis.
Vers. 15 , Ναβαιώθ , propluetia, 1 N25 , prophetarit.
Vers . 15 , Θαιμάν , συντέλεια , 2 ΟΥΣn , perfici , con
summari .
Vers. 13 , Κηδάρ, σκοτασμός , 2 ρ , obtenebratus
D
779 , ordo , terminus.
Ibid ., Ναφές, αναψυχή , a tes , anima , Malitus ,
respiratio.
Vers. 14 , Μασμάν , προσοχή vel ακοή , a yΩΝ , αι
divil.
Vers. 15, Κεδμα , εμπρόσθιος , 2 070, ante , oriens.
ver Vers. 13, Μασσάμ, εξ ηδυσμών , 3 2 , e, er , et
Ε22, aroma , gratus odor» .
Vers. 18 , Ευϊλάτ, ωδίνουσα als 57, parere.
Ibid.,Σούρ, τείχος , 2 Ι. murus.
(98) Εί που χρή κατοικείν , ele . Ex iisdem scle.
dis .
( 99) El uniw nir , elc. E calena Romana.
(1 ) φιλοτιμητέον , etc. E dualbus catenis Regiis
el altera quæ luil cardin.dis Mazarini.
13 ORIGENES 12

εσnlenderunt pro co 66. Cum non resistil injuriosis, Α ουκ εμαχέσαντο περί αυτού. Διά δε του (2) μη αν
ostendit se vere esse simplicem . Quapropier Deus, θίστασθαι τοις αδικούσι δείκνυσιν , ότι αληθώς ήν
probala et laudata ipsius lenitale , apparet ei , el άπλαστος . "Οθεν , αποδεξάμενος αυτόν της ανεξικα
promiliil lerram , ne animum despondeat, quod κίας ο Θεός, επιφαίνεται αυτό , και επαγγέλλεται την
velut peregrinus et icola corun injuriis paleat γην, ίνα μή αθυμή , ότι ως ξένος πάροικος προύκειτο
qui nocere voluerint, adimplens quod dictum est τοίς αδικείν βουλομένους , πληρών το ειρημένον εκά
alibi , si persequuntur vos 66 στοτε , εάν διώκωσιν υμάς .
El dixit : Vox quidem , vox Jacob esl 67. Piam vo Και είπεν : Η μεν φωνή φωνή Ιακώβ. Την ευ
ce! quam non proferrei Esau , quod tradidit Deus σεβη (3 ) φωνήν ουκ αν λεχθείσαν υπό του Ισαύ .
luus anle me 68, cum agnovissel Isaac, dixit : Vox “ Ο παρέδωκεν ο Θεός σου εναντίον μου επιγνούς
quidem , vor Jacob esi . ο Ισαάκ , είπεν : Η φωνή φωνή Ιακώβ.
El diril : Ecce odor filii mei , sicut odor agri pleni, Και είπεν · 'Ιδού οσμή του υιού μου, ώς οσμή
cui benedixit Dominus 69. Liquel sensilem non fuisse αγρού πλήρους όν ευλόγησε Κύριος . Σαφώς (4 )
odorem . Qualis enim esse queal odor qui odori agri ουκ αισθητή ήν η οσμή . Ποία γάρ αν οσμή δύναται
comparatur ? sed forle talis erat qualem habens είναι οσμή αγρού παραβαλλομένη και αλλά μήποτε
B
Apostolus dicebal : Christi bonus odor sumus Deo in τοιαύτη ήν αύτη , όποίαν ο Απόστολος έχων έφασκε ·
omni loco 7o . Ego autem arbitror quamlibel virlulein Χριστού ευωδία εσμέν τω Θεώ εν παντί τόπο.
proprium habere bonuin odorem , qui complemen Εγώ δε ηγούμαι και εκάστην αρετήν ιδίαν έχειν
tum est virtutun. Econllario vilia nale olent juxta ευωδίαν , ήτις εστί συμπληρωτική των αρετών . Και
eum qui dixit : Putrueruni el corruptæ sunt cicatri εκ του εναντίου δε αι κακίαι δυσώδεις εισί κατά τον
ces meær. Deu in autem par est ei qui ipsi boni ειπόντα : Προσώζεσαν και εσάπησαν οι μώλωπές
odoris est , agro virtutum benedicere. μου . Πρέπει δε τω Κυρίω τον αυτώ ευώδη των αρε .
των αγρόν ευλογείν .
Et dixil ei : Ecce Esau fraler ( uus minalur titi ul Και είπεν αυτώ: Ιδού Ησαύ ο αδελφός σου
occidat ie ; nunc ergo , fili, audi vocem meam , el sur απειλεί σοι του αποκτείναι σε νυν ούν, τέκνον,
gens ſuge in Mesopotamiam ??. 41 Ex bis discimus άκουσόν μου της φωνής, και αναστάς απόδραθι
fugiendum esse ab insidiatoribus et persecutionibus, εις τήν Μεσοποταμίαν . Μανθάνομεν (5 ) από του
quamvis visiones nobis obligcrint sicut Jacob . Con των , ότι δεί αποδιδράσκειν τους επιβουλεύοντας , και
solationem autem parit considleratio bonorum quae διωγμούς φεύγειν , ει και οπτασιών καταξιωθωμεν
Jacobi fugam ab Esau exceperunt. Visionibus enim c ως ο Ιακώβ . Παρακληθείη δ' άν τις ιδών τα παρα
«lignatus est , et paler effectus duodecim triloun : κολουθήσαντα τω Ιακώβ φεύγοντι από του Ησαυ ·
et reversus a fuga cui propler persecutionem se οπτασιών τε γάρ ήξιώθη, και πατήρ γεγένηται δώ
derleral , pro Jacob fil Israel. δεκα φυλών και επανερχόμενος από της διά τον διω
γμόν φυγής, γίνεται αντί Ιακώβ Ισραήλ.
Non accipies uxorem de filiabus Chanaun's, Filiæ Ου λήψη γυναίκα εκ των θυγατέρων: Χαναάν .
Chanaan malic sunt ,non in conspectu Esau , sed in Αι θυγατέρες ( 6 ) Χαναάν πονηραί εισιν , ουκ εναντίον
conspectu Isaac patris ejus . 'Ησαύ , αλλ' εναντίον Ισαάκ του πατρός αυτού .
Videns autem Dominus Deus odio esse Liam , ape Ιδών δε Κύριος ο Θεός, ότι εισείται Λεία ,
ruil rulram ejus " . Aperit vulvam in orlu sancto ήνοιξε την μήτραν αυτής . Ανοίγει μήτραν επί
runn; juxta autem spirit.nlein legen, ania: valvan αγίων γεννήσει κατά δε τον πνευματικών νόμον ψυ
aperil, ul pariat Dei Verbum quix lawjus ſutura est χής ανοίγει μήτραν , ένα γεννήση Θεού Λόγον ή έσο
maler . μένη αυτού μήτηρ .
Ejusdem . Prior eniin et quæ ætate provrctior Τού αυτού . Πρώτη γάρ (7 ) ετέκνωσε τω Θεώ την
erat Deo peperit Judæoruin synagogium et multilu Ιουδαίων συναγωγήν και πληθών ή εν χρόνω πρε
dinein . D σβυτέρα .
Dixit autem ei Laban : Si inveni gratiam in con Είτε δε αυτώ Λάβιν: Ει εύρον χάριν εναντίον
spectu tuo , augurabor ; benedixit enim mihi Deus in σου , οιωνισάμην άν· ευλόγησε γάρ με ο Θεός επί
introilu tuo 75. Non est augurium in Jacob ; Laban τη ση εισόδω . Ουκ έστι μέν (8) οιωνισμός εν Ια .
autem ait , augurabor , tanquam alienus ab) Jacobi κιώβ· ο δε Λάβαν φησίν, οιωνισάμην αν , ώς αλλό
instituto, a quo non omnino tamen alienus eral, τριος της του Ιακώβ προαιρέσεως , ής ου τέλεον αλ
quippe qui voci augurabor, addiderit : Benedixit enim λότριος ήν , προστιθείς τω , οιωνισάμην, και το , Εύ
mihi Deus in ingressu tuo. λόγησε γάρ με ο Θεός επί τη ση εισόδο.

68 Gen. , XXI, 29 . 66 Μatth , v , 11 67 Gen. ΧΧVΙΙ , 22. 68 ilbil. , 26 . 69 ibid. , 27. 70 1 Cor. 1 , 15 ,
11 Psal . XXXI, 6 . 71 Gen. ΧΧνΙ , 42. 73 Genl . XXVIII , 1 . 7 * Gen. XSIX , 31 . 73 Gen. XXX , 27 .

Διά δε τού , etc. Εx iisdem calenis . (6 ) Ai Ovqatépes, etc. Ex iis:lem schedis .

The evcebñ , elc . Es schedis Combelisii. ( 7) Πρώτη γάρ, etc. E duallus calenis Regiis et
( 4) Σαφώς , etc. Εx iisdem sclielis Collefisgii . allera quæ fuit cardinalis Mazarini.
( 5) Μανθάνομεν , etc. Εx iisilein schedis Coll (8) Ούκ έστι μέν, etc. E scle is tombefisii .
betisii ..
125 IN GENESIM.. 196

"Elabe 8 avrợ ' laxù6 sábdor orvpaxirnr A Sumpsil auleni sihi Jacob virgam siyracinam viri.
χλωράν , και καρυΐνην , και πλατάνου. Αί τρείς dem, et nucinam, et platani 76. Tres virge symbolice
ράβδοι (9) συμβολικώς ήτοι αι τρείς δυνάμεις της vel tres virlules animæ sunt, ratio nempe , ira , con
ψυχής εισι , το λογικόν , το θυμικόν , το επιθυμητι- cupiscentia ; vel triplex conteinplatio corporum ,
κόν : ήτοι αι τρείς θεωρίαι των σωμάτων , των ασωμά- incorporeorum , sanctae Trinitatis; vel generatin
των, της αγίας Τριάδος : ήτοι γενικώς ή πρακτική actio per nucinan, contemplatio per styracinam ,
διά της καρυϊνης , η θεωρητική διά της στυρακίνης , mundus autem iste el contemplatio ejus per plala
διά δε της πλατάνου τον κόσμον τούτον και την θεω num subobscure designantur. Quod viride ejus
ρίαν αυτού ηνίξατο . Το περισύρειν το χλωρόν τούτου, distrahitur, id abrenuntiationem mundi significal ,
την αποταξίαν αυτού σημαίνει και της μεν πρακτι el aclionis quidem viride, est mollities ; contem
κης το χλωρόν εστι το ηδυπαθές της δε θεωρίας , το platiοuis autem viride est, circa corpora versari ,
περί τα σώματα ασχολείσθαι · το δε χλωρόν των δύο Viride vero duarum aliarum expositionum inquire .
άλλων εκδοχών βασάνιζε .
Είπε δε Κύριος προς Ιακώβ· Αποστρέφου εις Dixit autem Dominus ad Jacob : Revertere in ler
την γήν του πατρός σου, και εις τήν γενεών σου ram pal lui , et in generationem Tuam , el ero
και έσομαι μετά σου. "Οτε έκαρποφόρησεν ( 10) Ια . Β (ecunm 11. Quando fructus Iuliu Jacob et lives evas
κώβ , και έπλούτησεν έξω της γενεάς αυτού τυγχά extra generationem suam , lunc dixit ei Dominus ::
νων , τότε είπεν αυτώ Κύριος: 'Αποστρέφου εις την Reverlere in terram palris lui. Simile quidpiam a
Την του πατρός σου . Τοιούτον δέ τι νοητέον υπό Domino dici pulandum est , cum in exitu fuerimus,
Κυρίου λέγεσθαι, ότε προς τη εξόδω γενώμεθα απε reversuri ad patres nostros. Præmium autem dat
λευσόμενοι προς τους πατέρας ημών . Και άθλον δε revertenti in terram patris sui , et in generationem
δίδωσι το αποστρέφοντι εις την γήν του πατρός αυ suam . Arbitror autem in somnis apparuisse ci Do
του , και εις την γενεάν αυτού . Oιμαι δε , ότι εν ύπνοις minum .
παρήν αυτώ ο Κύριος .
Ο δε πατήρ υμών παρεκρούσατό με , και ήλ 42 Paler autem vesler circumvenit me, el mu
λαξε τον μισθόν μου των δέκα αμνών . 'Ακύλας lavil mercedem meam decem agnis 78. Aquila decem
δέκα αριθμούς ( 11 ) είρηκε: Σύμμαχος δεκάκις άρι numeros dixit ; Symmachus, Decies numero . Dice
θμώ. "Έλεγεν ούν, ώς φησιν ο Εβραίος, Δεκάκις bat igitur, ut ait Hebræus, decies pacta com Jacob
ήθέτησεν τάς συνθήκας προς τον Ιακώβ ο Λάβαν , jnila violavit Laban ; quia quæ nomine Jacobi gi
διά τo τα γεννώμενα επ' ονόματι του Ιακώβ πλείστα , gnebantur quamplurima erant , ita ut ille invidia
C
όσα υπάρχειν , κακείνον εποφθαλμιάν αυτόν · όπερ moveretur ; quod duæ editiones declarant : El de
εδήλωσαν αι δύο εκδόσεις : Και παρη.λογίσω τον cepisti mercedem meam decem agnas . Aguorum vero
μισθόν μου δέκα αμνάδας : αμνών δε όλως ουκ έχει quos dare mihi promiserat nulla mentio est, neque
μνήμην , ους συνέθετό μοι δούναι ούδα μου φαίνεται , apparel eum hæc unquam pollicitum fuisse ; sed
ότι συνέθετο αλλ' άφ' ών αυτός λέγει, φανερόν id ex verbis ejus manifestum est . Quemadmodum
εστιν . "Ωσπερ γάρ αποκτείνοντα τον Λάμεχ ουκ enim Lamechum quempiam occidisse nunquam par
εισάγει , εκζητούμενον δε , ως από της εξηγή raverat , sed is postea requisitus, id clare enuntia
σεως είναι φανερόν και το γενόμενον· ούτω και vit , ita et hoc loco . Plerumque igitur Scriptura quae
ενταύθα . Πολλάκις ούν ή Γραφή , και εν τω πράτ in rerum gestarum recensione non enarral, posloa
τεσθαι ουκ εξηγήσατο, διά τινος εξηγουμένου εδή alio referente , declarare solet.
λωσεν .
Τα πρόβατά σου και αι αιγές σου ουκ ήτεκνώ Ores luæ el caprre iuæ steriles non ſuerunt . Arie
θησαν· κριούς των προβάτων σου ου κατέφαγον . les gregis lui non comedi79. Boni pastoris liducia
Καλού ποιμένος ( 12 ) παρρησία εμφαίνεται ταϊς φω ostenditur his vocibus quas imitandum est . Pariant
ναις ταύταις , ας ζηλωτέον . Γεννάτωσαν ούν καρ ergo frucliis spiritales greges ovium el caprarum .
D
πους πνευματικούς τα εν τοις ποιμνίοις και αι Sed el divites gregis ne comedamus . Quoniam au
πολίοις , αλλά και τους πλουσίους της ποίμνης μη κατ lem non inveniuntur ejus dii, pacia init cum divino
εσθίωμεν. Επει δε ουχ εύρηνται οι αυτού θεοί , συμ Jacob : et mundus, quando falsos abjecit deos, ami
βάσεις ποιείται μετά του θεσπεσίου Ιακώβ και ο cus Christi factus est.
κόσμος , ηνίκα τους ψευδωνύμους απεβάλετο θεούς ,
φίλος γέγονε του Χριστού .
Είπε δε Ιακώβ τους αδελφούς αυτού : Συλλέγετε Dixit autem Jacob fratribus suis : Colligite lapi
λίθους και συνέλεξαν λίθους. Και εν τω ( 13) des , el collegerunt lapides 80. In Ecclesiaste qnoque

16 Gen. Xxx , 37. 17 Gen. XXXI , 3. 78 ibid . , 7. 19 ibid . , 38 . 80 ibid ., 40.

(9) Aί τρείς ράβδοι , etc. E schelis Combefisii .
(10) "Οτε έκαρποφόρησεν , etc. Εx iistle sclie
dis ,
( 11 ) 'Ακύλας δέκα αριθμούς , etc. Εx iis lein
scheilis downus Bernardus Montefalconius in lucem
edi'lit boc fragmentum tom . I lexaplorum , pag. 40.
( 12) Καλού ποιμένος , ele. E sclielis Combe
Sisii .
( 13) Και εν τω Εκκλησιαστή , etc. Εx iisdem
schedis.
 12 ORIGENES 128
Sriptum est : Tempus jaciendi lapides , et tempus A Εκκλησιαστή γέγραπται· Καιρός του βαλείν λί
colligendi lapides $ 1 . Colliguntur autem jus u Jacob θους , και καιρός του συναγαγείν λίθους. Συνά
qui rypus eral Christi , ul edilicatiu comptealur γονται δε κατά πρόσταξιν Ιακώβ, ός τύπος ήν Χρι
super fundamentum apostolorum et prophetaru ! n, στού , ίνα η οικοδομή πληρωθή επί τη θεμελίω των
ipso summo angulari lapide Christo Domino nostro , αποστόλων και προφητών , όντος ακρογωνιαίου αυ
ex lapidibus vivis , qua : do fil domus spiritulis, sa του Χριστού του Κυρίου ημών, εκ λίθων ζώντων ,
cerdotiuin sanellim . ότε γίνεται οίκος πνευματικός , ιεράτευμα άγιον.
El conversus Laban abiit in locum suum 88. Mali Και αποστραφείς Λάβαν απήλθεν εις τον τόπον
Jocuis prope est ob improbitatem . Ejus autem qui αυτού . Του μεν φαύλου (14) διά την κακίαν εγγύς ο
proficiendo iter agii , quoniam procul est locus, non τόπος του δε διά προκοπής οδεύοντος, έπει μακράν
exiguins est labor. έστιν ο τόπος, ου μικρός ο κόπος .
Et fuerunt ei obviam angeli Dei 83. Dominus ail : Και συνήντησαν αυτό οι άγγελοι του Θεού,
· Ego sum via St. Qui ergo hanc viam sequitur, ei . “Ο Κύριός φησιν ( 15) : Εγώ είμι η οδός . Τα ούν
obviam eunt angeli Dei . την οδόν ταύτην πορευομένω συναντώσιν άγγελοι του
Θεού .
El præcepit eis dicens : Sic diceris domino meo B Και ενετείλατο αυτοϊς λέγων· Ούτως έρείτε το
Esau : llæc dicil servus luus Jacob : Apud Laban pe κυρίω μου Ησαύ · Ούτως λέγει ο παίς σου Ιακώβ
regrinatus sum 88. flonoris causa fratrem nalu majo Μετά Λάβαν παρώκησα. Κατά τιμήν ( 16) τον πρε
rem absque simulatione dominum suum vocal. Sed σβύτερον αδελφόν ανυποκρίτως κύριον αυτού κα
el responsio humilis avertit iram 88. El tanquain homo λεί. Πλήν και απόκρισις υποπίπτουσα αποτ
quidem limuit, Deo vero confisus, non fugit , sed στρέφει θυμόν. Και ως άνθρωπος μεν εφοβή
accessit. θη , τω Θεώ δε πιστεύσας , ουκ έφυγεν , αλλ ' ήρ
χετο .
43 El transiil radum Jaboc 87. Jaboc luvius est Και διέβη την διάβασιν τού Ιαβώκ . Ιαβώκ ( 17)
Arabiæ , qui nunc vocalur Jainbic 48. ποταμός έστι της Αραβίας , ο νυν καλούμενος Ιαμ
βίκης .
Relicius est autem Jacob solus, et lucubalur vir Υπελείφθη δε Ιακώβ μόνος , και επάλαιε μετ '
cum co 88 , etc. Quis fueri Ilic appellatus homo si- « αυτού άνθρωπος , και τα εξής. Τις δ' άν άλλος (18)
mul et Deus , qui luctalbatur et decertabat cum Ja . είη ο λεγόμενος άνθρωπος ομού και Θεός , συμπαλαίων
cob , nisi id quod multifariam multisque modis lo
C και συναγωνιζόμενος το Ιακώβ , ή και πολυμερώς και
culum patribus sacrum Dei Verbum , Dominus el πολυτρόπως λαλήσας τους πατράσιν ιερός του Θεού
Deus vocatur , quodque etiam benedicens Jacob , Λόγος, Κύριος και Θεός χρηματίζων , ός και ευλο
Israel ipsum appellavit , dicens quia invaluisti cum γήσας τον Ιακώβ , Ισραήλ αυτόν ωνόμασεν , επειπών ,
Deo 89 ? Eum aulem in modum hujus alalis homines ότι ενίσχυσας μετά Θεού ; ούτω δε εώρων οι τότε
videbant Dei Verbum . quemadmodum et Domini άνδρες τον του Θεού Λόγον, ώς και οι φήσαντες του
nostri apostoli qui dixerunt : Quod erul ab initio , Κυρίου ημών απόστολοι : " Ο ήν απ' αρχής , έωράκι
quod vidimus oculis nostris, el perspeximus , el ma μεν τοίς οφθαλμοίς ήμών , και εθεασάμεθα, και αι
nus nostra contreclarerunt de Verto ril 90. Quod χείρες ήμών» έψηλάφησαν περί του Λόγουτης ζωής
Verum et quam vitam contemplatus clinn Jacob , όν Λόγον , και ζωήν θεασάμενος και ο Ιακώβ , επι
infert dicens : Vidi enim Deum facie ad faciem " . φέρει λέγων · Ειδον γάρ Θεόν πρόσωπον προς
πρόσωπον .
Jacob autem diligebal Joseph super omnes filios Ιακώβ δε ηγάπα τον Ιωσήφ παρά πάντας τους
suos , quia filius senectulis eral ei . Fecit vero ei 111- υιούς αυτού , ότι υιός γήρως ήν αυτώ. Εποίησε
nicam variam 9º . Tunica varia et habillis boilis δε αυτώ χιτώνα ποικίλον . Χιτών (19 ) ποικίλος εστίν
virtutibus ornalus .
p έξις αρίστη ταϊς αρεταίς κεκοσμημένη .
Videntes autem fratres ejus quia eum paler dili . Ιδόντες δε οι αδελφοί αυτού , ότι αυτός ο πα
gebat præ omnibus filiis suis, oderunt eum , nec po τήρ φιλεί εκ πάντων των υιών αυτού , εμίσησαν
teranl ei loqui quidquam pacificum 9. Qui odit, non αυτόν , και ουκ ηδύναντο λαλείν αυτώ ουδέν
potest quidquam pacifice loqui ei quem odio ba ειρηνικόν . Ο μισών (20) αδυνάτως έχει προς το
bei . Deponamus crgo odium , ut pacifice loqui pos ειρηνικόν τι λαλείν το μισουμένω . 'Αποθώμεθα ούν
Sijuus.
το μίσος , ένα λαλείν ειρηνικά δυνηθώμεν.
81 Eccle . II , 5 . 82 Gen. XXXI , 55 . 83 Gen. XXXII , 1 . 8. Joan . Σιν ,
6. 88 Gen. ΧΧΧΙΙ , 4 . 86 Proν . xv , 1 .
1 Gen. XTX1 , 22 . 88ibid . , 24 . 89 ibid . , 28. 90 Joii . 1 , 1 . 91 Gen. XXXII , 30 . 91 Gen. xxxvil , 3 .
93 jlbid . ,

( 14) Του μέν φαύλου , etc. E calena Romann . Ιαμβύκης,

( 15 ) Ο Κύριός φησιν , etc. E schedis Competisi. ( 18) Τίς δ' άν ά...λος , etc. Εx iislean sclied: s
(16) Κατα τιμήν , etc. Εx iisden Sticlis. Combefisii.
( 17 ) Lucón , etc. Edidit hoe scholion Montefal (19) Χιτών , etc. Εx iisdem sclielis .
comius noster 10m . I Hexapl., pag . 41 , ubi pro 'laj (20 ) Ο μισων , etc. Εx iis le scliedis .
Gixns, quod liabelur in schedis Combctisii, legit
32) IN GENESIM . 10

Οι δε Μαδιηναίοι απέδοντο τον Ιωσήφ εις Αϊ- Α Madianitæ aulem vendiderunt Joseph in Lyy; 10
γυπτoν τω Πετεφρή το σπάδoντι Φαραώ αρχιμα Pelephre eunucho Pharaonis coquorum principi sh.
γείρω . Πετεφρής (21 ) παρά 'Ακύλα και Συμμάχιο Pelephrem Aquila et Symmachus Philiphar dixe
Φουτιφάρ είρηται εν τούτω τω τόπω, εν δε ετέρω runt hoc loco : in alio autem Phutiphare ; pre
Φουτιφαρέ . Και η μεν του παρόντος ονόματος ερμη- sentis vero nominisinterpretatio νοci adjacet ; al
νεία παράκειται τη λέξει ( 22 ): η δε έκθεσης του ετέ terius aulem exposilio in sequentibus dcclarabi
ρου εν τοις εξής φανείται. tur.
Γνους δε Αυναν, ότι ουκ αυτώ έσται το σπέρμα, Sciens autem Aunam sibi non fore semen , quando
εγένετο όταν εισήρχετο προς την γυναίκα του ingrediebatur ad uxorem fratris sui, efundebat in
αδελφού αυτού , εξέχεεν επί την γην. Πάς ο σπεί Terram 98. Omnis qui seminal in carne , el opera
ρων ( 25) επί την σάρκα , και τα έργα της σαρκός εν carnis in lerra thesauriz it , similis esl Aunam .
τη γή θησαυρίζων, όμοιος το Αυνάν · διό και θανα Quamobrem interficitur a Deo .
τούται υπό Θεού .
Και ήν Κύριος μετά Ιωσήφ και ήν ανήρ επιτυγ El eral Dominus cum Joseph , el erat vir prospere
χάνων . Ως επί σκοπόν (24 ) βάλλων , έτεινε το ηγε agens 96. Tanquam in scopum millens, intendebat
μονικών εαυτού , και αεί επετύγχανε . Πολλαχού δε κε- B aniini principatum et semper prospere agebat. Fre
χρηται τούτω ή Γραφή . quenter autem hoc verbo ulitur Scriplura .
Και ευλόγησε Κύριος τον οίκον του Αιγυπτίου Et benedixit Dominus domui Ægyptii propter Jo
διά Ιωσήφ . Διά τον άγιον (23) εν οίκω όντα Αι seph 97. Propter sanclum qui eral in domo 44
γυπτίου ευλογείται ο οίκος , και τα υπάρχοντα , και Egyptii , benedicitur domus, bona el ager Ægy.
ο αγρός του Αιγυπτίου . Αύτη δε ου πνευματική ευ plii. Hiec autem non est spiritalis benedictio.
λογία.
Εγένετο δε μετά βήματα ταύτα , ήμαρτεν ο αρ llis ila gestis accidit ut peccarent pincerna regis
χιοινοχόος του βασιλέως Αιγύπτου , και ο αρχισι Ægypli el pistor domino suo regi Egypli 98. Con
τοποιός το κυρίω αυτών βασιλεϊ Αιγύπτου . No sentanee his verbis : Peccarunt regi Ægypli , arbi
μίζω (26 ) ότι το ανάλογον τω: "Ήμαρτον βασιλεί tror dici posse marwyres spiritali regi Ægypli pec
Αιγύπτου , λέγοιτ' άν περί των μαρτύρων, ότι το care , sed non Deo . Viilenlur enim peccare contra
νοητώ βασιλεί της Αιγύπτου ούτοι αμαρτάνουσιν , mundi legem , quæ adversalur legi Dei .
αλλ' ού τω Θεώ . Είς γάρ τον του κόσμου νόμον δοκούσιν αμαρτάνειν , εναντίον όντα το νόμο
του Θεού .
"Οτι κλοπή εκλάπην» εκ γης 'Εβραίων , και ώδε C Quia furto sublatus sum de terra Hebræorum ,
ουκ εποίησα ουδέν . Το μηδέν (27 ) επιχωρίων Αίγυ et hic nihil feci 99. Indica ! nilil se quod indigene
πτίων ποιείν αινίσσεται διά του Ωδε ουκ εποίησα Ægyptii faciunt, facere, cum ait : Hic nihil feci.
ουδέν . Αιγυπτίων δε έργον ήν και το συνελθεϊν τη Ægyptioruin vero opus eral, etiain cum domini
του κυρίου γυναικί . uxore coire .
"Αποκριθείς δε Ιωσήφ είπεν αυτώ Αύτη η Respondens aulem Joseple dixit ei : llæc est inter
σύγκρισις αυτού · τα τρία κανά τρείς ημέραι εί pretutio ejus : Iria canisıra , tres dies suni !. Supra
σίν. Και ανωτέρω (28) είρηται , οι τρεις πυθμένες etiam dictum est , tres propagines, tres dies sunt .
τρείς ημέραι εισίν. Ουκούν το , τρείς ημέραι , και Tres ergo dies el per propagines el per canisira
διά πυθμένων και διά κανών παρίσταται συγχρη signilicantur : ad id nenipe usa est Providentia
σαμένης Προνοίας εις παράστασιν τριών ημερών propriis utriusque vita exemplis . Talia reperies
οικείοις παραδείγμασι του εκατέρου βίου . Τοιαύτα el in reliquis Scripluris, ubi idem declaratur exem
δ ' άν εύρους και εν ταις λοιπαϊς Γραφείς : το αυτό plis specie diversis ..
δηλούμενον από διαφόρων είναι δοκούντων παρα
δειγμάτων .
Έγένετο δε εν τη ημέρα τη τρίτη , ημέρα γενέ D Die aulem !erlia accidil , ul dies essel natalitius
σεως ήν φαραώ , και επoίει πότον πάσι τοίς παι Pharaonis et facerel convivium pueris suis " . Ante
σιν αυτού . Των μεν προ ημών (29) έτήρησε τις , ότι nos observavil quispiam malum esse eum qui na .
φαυλός έστιν και τα γενέσεως τιμών πράγματα, και lalitia sua celebral el diem orlus sui probal. Nos
την ημέραν της γενέσεως αυτού αποδεχόμενος ημείς autem expositionem confirmamus , el in Herode
* Gen. ΧΧΧVΙΙ , 36. 95 Gen. XXXVIII , 9. 96 Gen. XXXIX , 2. 97 ibid. , 5 . 98 Gen. ÅL , 1 . 09 ibid..13 .
ibid . , 12. ibid . , 20 .

(21 ) Πετεφρής , etc. Edidit hoc scliolion Monte (23) Πάς ο σπείρων , etc. E schedlis Courbefisii .
falconius noster lom . I Hexapl., pag. 45, ubi ini (24) Ως επί σκoπόν, etc. Εx iisdem scliedis.
Lium diversum est : τοις μεν περί 'Ακύλας και Συμ ( 25) Διά τον άγιον , ele . Ex iisdem scliedis.
μαχον Φουτιφάρ είρηται, etc. ( 26 ) Νομίζω , etc. Εx iisdem scliedis.
( 22 ) Παράκειται τη λέξει . Νimirum Origenes ex ( 27) Το μηδέν, etc. Εx iisdem scliedis .
Philone Judæo , ac plerunque suo Marle nominum ( 28 ) Και ανωτέρω, etc. Εx iisdem sclieilis .
propriorum Hebraicorum signilicali ad marginem (29) Των μεν προ ημών , etc. E calelia Roma
ascripseral . 01 ,
131 ORIGENES 132.
simile quiddam deprehendimus, quando filia Hero δε βεβαιούμεν την διήγησιν , και επί του Ηρώδου το
A
diadis salla vit el amputatum est caput Joannis. παραπλήσιον ευρόντες, ότε και η θυγάτηρ Ήρω
Nec uspiam justum videre est qui natalitium diem διάδος ορχήσατο, και απετμήθη η Ιωάννου κεφα
celebret. λή και ουδαμού δίκαιος φαίνεται γενέθλιον άγων
ή μέραν .
Post duos annos dierum vidit Pharao somnium : Εγένετο δε μετά δύο έτη ήμερων, Φαραώ είδεν
putabal se stare super fluvium ' , etc. Qui in fluxis et ενύπνιον . "Ωετο εστάναι επί του ποταμού , και τα
cadueis confidebat , putabat se stare super fluvium, εξής. Ο επί τοίς ρευστούς (50) και αβεβαίoις πε
unde que videntur esse felicia ascendunt , quando πoιθώς ώετο εστάναι επί του ποταμού , αφ' ού τα δο
ejus boves pingues sunt: sed omnino devorantur hæc κούντα ευδαιμονικά είναι αναβαίνει , ότε οι βόες αυ
a deterioribus. lloc autem , putabat, conferes cum του παχείς εισιν · αλλά πάντως κατεσθίεται ταύτα υπό
illo , Putabam vos colliyare manipulos * . Et in secundo των χειρόνων. Προς δε το, ώετο , συγκρινείς το ,
somnio : Quemadmodum , inquit, sol et luna et astra ώμην υμάς δεσμεύειν δράγματα. Επί δε δευτέρου
adorabant me " . Et rursus summus pincerna ,in somno ενυπνίου , "Ωσπερ , φησίν , ο ήλιος , και η σελήνη ,
meo , inquit, erut vinea ” , etc. Pistor vero , Putabam και οι αστέρες προσεκύνουν μοι . Πάλιν τε αν ο
me tria canistra farina ferre super caput meum 1 , etc. Β μέν άρχιοινοχόος : Εν τω ύπνω μου , φησίν , ήν
άμπελος, και τα εξής: ο δε άρχισιτoποιός : "Ώμην τρία κανά χονδριτών α'ρειν επί της κεφαλής μου,
και τα εξής .
Ejusdem , Narratio Scripturæ habet : Putabat se store Τού αυτού . Το μεν διηγηματικών της Γραφής πρόσ
super purium , non super ripam 45 Numinis ; Pharao ωπόν φησιν: "Ωετο εστάναι επί του ποταμού , ου
autem ait: Putabam me slare super ripam fluminis 8 , παρά το χείλος του ποταμού ο δε Φαραώ φησιν
non super fluvium . Cæterum sæcularia Ægypti ne " Ώμην έστάναι παρά το χείλος του ποταμού , ουκ
gotia , a melioribus incipiunt, quorum typus est επί του ποταμού . Τα μέντοιγε εν Αιγύπτω πράγματα
abundantia, sed in amara desinunt quorum abun τα εν τοις κοσμικούς , από χρηστοτέρων αρχόμενα , ών
dantia et fames figurae sunt. Simile quidpiam in σύμβολον η ευθηνία, εις πικρότερον καταλήγει , ών
historia divilis videre est. Veluti enim seplem anni η ευθηνία και ο λιμός τύπος . Τοιούτον δε εστι και
abundantiæ erant ei , quippe qui receperat bona επί του κατά τον πλούσιον λόγου θεωρήσαι . Οιονεί
sua in vita sua , dumindueretur purpura et bysso, γαρ τα επτά έτη της ευθηνίας ήν αυτώ , απολαμβά
et lætaretur quotidie splendide 9. Sed hæc abeunt νονται τα αγαθά αυτού εν τη ζωή αυτού , ενδεδυμένω
ei in contraria , recipienti mala post morleix . Si πορφύραν , και βύσσον, και ευφραινομένω καθ ημέ
milia videre est in iis qui lalam et spatiosam ραν λαμπρώς : λήγει δε αυτώ εις τα εναντία , απο
ingrediuntur viam quorum finis perditio est ! " Σ λαμβάνονται τα κακά μετά την εντεύθεν απαλλαγήν.
olim jis quibus initium est arcta ci angusta C Τοιαύτα δ' αν ίδοις και επί των την πλατείας και ευ
via , linis est vita . Quamobrein væ saluris , quo ρύχωρον όδευόντων, ών το τέλος απώλεια : οις δε άρ
niain esurient, et ridentibus , quoniam flebunt. χή το στενόν και το τεθλιμμένον , το τέλος ζωή . Διό
Beati qui lugent el lleni , quoniam ipsi consolabun ούαι τοϊς εμπεπλησμένοις , ότι πεινάσουσι και τους
lur " . γελώσιν, ότι κλαύσουσι . Μακάριοι οι πενθούντες και
κλαίοντες , ότι αυτοί παρακληθήσονται .
Ec ecie tanquam e furio ascendebant seplem bo Και ιδού ώσπερ εκ του ποταμού ανέβαιναν επτά
ves " , etc. Pharaonis soinnia boves erant et spicæ. βόες , και τα εξής . Του Φαραώ (31) τα ενύπνια βόες
Per ea enim quibus terra colitur , et per fructus ejus, ήσαν και στάχυες. Δι' ών γάρ γεωργείται η γή , και
prænuntia dala sunt regi signa abundantiæ el άπερ φέρει , προσημαντικά ευθηνίας τε και αφορίας
famis . εγένετο τώ βασιλεί.
Expergefactus autem Pharao, rursum somniavit, Ηγέρθη δε Φαραώ , και ενυπνιάσθη το δεύτε
el ecce seplem spicæ ascendebant in culmo uno electa ρον" και ιδού επτά στάχυες ανέθαινον εν πυθμέ
el pulchræ 13. Jo eph non spicas, sed manipulos κι ένι εκλεκτοί και καλοί. Ο μεν Ιωσήφ ( 52) ου
vilit ; Egyptius vero non manipulos, sed spicas. στάχυας , αλλά δράγματα είδεν ο δε Αιγύπτιος ου
Ει rursus pincerna tres propagines videi quibus δράγματα , αλλά στάχυας. Και πάλιν ο μεν άρχιoινο
tres dies significantur ; rex autem in uno culmo D χόος τους τρεις πυθμένας βλέπει εις τρείς ημέρας και
seplem spicas, quibus septem anni connexi sunt , δε βασιλεύς τους εν πυθμένα ενι επτά στάχυας εις το
sicque unius nominis πυθμένος diversa est interpre- συνημμένον των επτά ενι υτών και γίνεται του ενός
1atio . Si quando ergo quispiam aliter interpretetur ονόματος του πυθμένος διάφορος η ερμηνεία . Είποτε
Scripluram , ne pules illum viin ei afferre. Illud ούν άλλως τις διηγείται την Γραφήν, μή δοκείτο
etiam observandum prænuntias abundantiæ septem βιάζεσθαι αυτήν. Και έτι τηρητέον, ότι επί μεν της

3 Gen. xιι , 1. • Gen. ΧΧΧνΙΙ , 7. * ibid . , 9 . 6 Gen. XL , 9. 1 ibid . , 16 . 8 Gen. XLI , 17. * Luc . Χν.
10 Mailli . VΙΙ , 16, 14 . 11 Luc . VI , 25 ; Matth . V , 5 . 12 Gen. XLI , 2 . 13 ibid ., 5 .
(50 ) Ο επί τοίς ρευστούς , etc. E scheilis Conbe (32 ) Ο μεν Ιωσήφ , etc. Hie Iocus in istem
lisri . schiedis Origeni tribuitur , una tamen caiena Rezia
(31 ) Του Φαραώ , etc. E scliedis Cottlefisii . flebræo ascribii .
155 IN GENESIM . 154

ευθηνίας έστα στάχυες αναβαίνοντες εν πυθμένα ένι , Λ spicas ascendere in culmo uno, prienuntius item
επί δε του λιμού επτά μεν στάχυες, ουκ έτι δε εν famis septem etiam spicas, sed non in una propa
πυθμένι ενί • άλλος φησίν εν καλάμω ενί (53) . gine ; alius vertit , in uno culmo .
'Εγένετο δε πρωί , και εταράχθη η ψυχή αυτού , Faclo autem mane, turbata est anima ejus, el mil..
και αποστείλλας εκάλεσε πάντας τους εξηγητας tens vocavil omnes interpreles Ægypti , et omnes sa
Αιγύπτου, και πάντας τους σοφούς αυτής . " Όλης pientes ejus 14. Totius Egypti quomodo vocarit in
Αιγύπτου (34 ) πώς εκάλεσε τους εξηγητας και σο terpreles et sapientes quærendum simul est secun
φους, άμα ζητητέον ως προς την λέξιν, και ει dum lilleram , et utrum juxta allegoriam interpre
προς αναγωγήν δείται εξηγητών Αιγυπτίων και Φαραώ libus Ægyptiis tanquam sapientioribus indigeat
ως σοφωτέρων . "Όλης δε Αιγύπτου φαμεν, ως ακο Pharao . Tolius autem Ægypti dicimus, quod id se .
λούθου τω , πάντας τους εξηγητές Αιγύπτου , και qualur ex his : Omnes interpreles Ægypti, el omnes
πάντας τους σοφούς αυτής. sapienles ejus .
Και διηγήσατο αυτοίς Φαραώ το ενύπνιον αυ Et narravil illis Pharao somnium suum , et non
του , και ουκ ήν ο απαγγέλλω αυτό το Φαραώ . erat qui interpretaretur illud Pharaoni 18. Non piilo
Ουκ οίμαι ( 35) , ότι τέλεον εσιώπων , αλλά πάντα eos omnino tacuisse, sed omnia polius 46 dixisse,
μάλλον έλεγον ή αυτό το της ενυπνίων διηγήσεως. Β quam veram Sonioruminterpretationem. Αι dicet
'Αλλ' έρεί τις: Πώς ήδει ο Φαραώ πότερον επιτυγ aliquis : Quomodo noverat Pharao an ejusmodi in
χάνουσιν οι εξηγηται και σοφοί Αιγύπτου διηγούμε- terpretes et sapientes Egypti somnia bene inter
νοι τα ενύπνια , ή μή ; "Έλεγε δε προς ταύτα ο pretarentur, necne ? Ad hæc dicebat llebræus son
" Εβραίος, ότι ο Φαραώ ιδών το ενύπνιον , είδε αυτού niantem Pharaonem , simul vidisse somnii interpre .
και την διήγησιν , ήτις αυτού απέπεσε της μνήμης. lationem quie e sua memoria exciderat . Singulos
Εκάστου ούν ακούων λέγοντος , ουκ άνε μιμνήσκετο igitur audiens , non reminiscebatur eorum quae
ού ήδει έωρακέναι. Διά τούτο δε εξεπλάγη τον Ιω sciebat se vidisse . Quamobrem miralus esi Jose
σήφ , και αθρόως αυτόν προήγαγεν εις το πιστεύ phum , el confestim lolam Ægyptum , frumentum
σαι την πάσαν Αίγυπτον, και τον σίτον αυτής, ejus, et salutem Ægypliorum ei credidit. Vix enim
και την σωτηρίαν των Αιγυπτίων, αυτό επει interprelatus erat somnia, cum hic meminit ipsa
άμαγε εκδιηγήσατο τα ονείρατα , και ούτος υπεμνή esse quæ ei fuerant prius ostensa .
σθη τα αυτά είναι τα προδεδηλωμένα αυτό.
Αποκριθείς δε Ιωσήφ το Φαραώ , είπεν: " Ανευ Respondens autem Joseph Pharaoni dixit : Sine
του Θεού ουκ αποκριθήσεται το σωτήριον φαραώ . Deo non respondebilur salulare Pharaoni 16 . Sapiens
Εύλογος Ιωσήφ ( 56 ) ενώ προοιμιάζεται από Θεού . C Joseph cum a Deo exordium ducit , Observa eum
Τήρει δε , ότι πρός μεν την γυναίκα είπε : Και ποιή ad mulierem dixisse : Et faciam verbum malum
σω το ρημα το πονηρόν τούτο , και αμαρτήσομαι hoc, el peccabo coram Deo 17. Ει all eunuchos in
εναντίον του Θεού . Αλλά και προς τους εν τη φυ carcere ait : Annon a Deo in!erpretatio eorum est 18 ?
λακή ευνούχους φησίν : Ουχί διά του Θεού ή δια
σάφηεις αυτών εστι ;
Και είπε Φαραώ πάσι τοις παισιν αυτού • Μή El dixit Pharao omnibus ministris suis : Nun
ευρήσομεν άνθρωπον τοιούτον, ός έχει πνεύμα quid invenienus hominem talem , qui liabet spiritum
Θεού εν εαυτώ ; Μείζον ή κατά άνθρωπον (37 ) ιδών Dei in se 19? Videns Pharao supra hominem esse
Φαραώ το την εκπεσούσαν της μνήμης αυτού λύσιν dalam a Josepho sui somnii interprelationem quam
του ονείρατος σεσαφηνίσθαι υπό του Ιωσήφ, πνεύμα ipse oblitus erat, dixit eum Dei spiritum in se ha
είπε Θεού έχειν αυτόν εν εαυτώ . bere.
Του αυτού . Ηναγκάσθη και Φαραώ ένα ειπείν Ejusdem . Coactus est Pharao unum dicere Deum .
Θεόν και τούτω δε συνάδει το περί της λύσεως του llis auleni consentanea sunt illa quæ prius dicta
ονείρατος προαποδεδομένον . D
sunt de somnii interpretatione.
Και εκήρυσσεν έμπροσθεν αυτού κήρυξ . Το El clamabal ante ipsum præco 30. Ilebraicuin
Εβραϊκόν (58) έχει 'Αβρήκ , και κυρίως σημαίνει , πα habet Abrech , quod proprie, paler lener, significat .
της απαλός . Είκότως πατέρα απαλόν εκάλεσε τον Merilo patrem lenerum vocavil Joseph . Nam cum

1 Gen. XLI , 3. 15 ibid . 16 jbid . , 16. 17 Gen. XXXIX , 9 . 18 Gen. XL, 8. 19 Gen. XLI , 38. 20 ibid. , 43.

(55 ) 'Εν καλάμω ενί. Ηec lectio ton comparet
in llezaplis a Montefalconio nostro editis .
(34) " 0,1ης Αιγύπτου , etc. E calena Romann.
135) Oür oluui, elc. E schedis Combelisii.
(36) Εύλογος Ιωσήφ , etc. Εx iisdlem schedlis .
(57) Μείζον ή κατά άνθρωπον , etc. E calena Ro
DAI) .
( 38 ) TO 'Eegarnór, elc . Elidit huc fragmentum
se : scholion Montefalconills lon , I Hexaplorum ,
pag. 49 , ubi docie monel ex Origene expiscalinan
llieronymum ita habere in Quist. : Aquila transiit
lit : « el clamarit in conspectu ejus adgeniculatio
nem . , Symmachus ipsum Hebraicum sermonem in
terprelans ait : 1 el clamavit ante eum Abrech, : Une
de mihi videlur non tam prieco , sive adye niculatio
quæ in salutando vel adorando Joseph accipi potest ,
intelliyenila , quum illud quod llebræi iruduni, di
centes patrem lenerum el hoc sermone transferri ;
ab quippe dicitur valer, rech delicalus, sive tenerri
mus, significante Scriptura quout juxta prudentiam
quidem pater omnium fieril , seil juxta æta ! em le
merrinius adolescens el puer.
 135 ORIGENES 16

state tener esset , quasi paler salutarem principa- Α Ιωσήφ, επειδήπερ απαλός ών κατά την ηλικίαν, ώς
lunin Ægyptiis exhibuit. llæc vox autem , abrech , πατήρ σωτήριον άρχήν Αίγυπτίοις ενεδείξατο . Δηλοι
nibil aliud significat , quam genua flectere. Clara δε ουδέν η λέξις, ή το γονατίζειν . Φανερά γάρ έστιν
qui pe est vox præconis. η φωνή του κήρυκος.
El vocavit Pharao nomen Joseph Psontompha . Και εκάλεσε Φαραώ το όνομα Ιωσής Ψονθομ
mech 31. Psontophanecli quod interpretatur, cui φανήχ . Ψομθομφανής ( 59) και ερμηνεύεται, ώ άπε
revelatum est futurum. Aquila , Saplhamphane . Sym- καλύφθη το μέλλον. 'Ακύλας, Σαραμφανή : Συμ
machus, Saphiphane, occulia revelavit. μαχος, Σαφθφανή , κεκρυμμένα απεκάλυψε.
El dedil ei uxorem Aseneth filiam Pelephre sacer Και έδωκεν αυτώ την 'Ασενέθ θυγατέρα Πετε .
dotis Heliopoleos 31. Pliatipliar nonnen est patris φρή ιερέως Ηλιουπόλεως αυτώ γυναίκα . Το μεν
uxoris Joseph. Existinalbit quispiam alium esse ab Φουτιφάρ ( 40 ) εν ονόματι του πατρός έστι της γαμη
eo qui Joseplium emit . Sed non 47 sic arbitrantur θείσης τα Ιωσήφ. Oιήσεται δέ τις έτερον είναι του
Hebræi ; veruin ex apocryplo dicunt , eumdem τον παρά τον ώνησάμενον τον Ιωσήφ. Ου μήν ούτως
ipsuin esse , qui ejus berus et socer fuil. Narrant υπειλήφασιν Εβραίοι· αλλ ' εξ αποκρύψου λέγουσι
que Aseneih illain , suam apud patrem accusasse τον αυτόν είναι , και δεσπότης και πενθερον γενέσθαι .
B
malrem quod insidias Josepho struxerit , non autem Και φασί ταύτην την 'Ασενέθ διαβεβληκέναι την μη
ab eo insidiis fuerit appetito . Quam ille Josepho τέρα παρά τω πατρί ώς επιβουλεύσασαν τώ Ιωσήφ,
sponsam dedil, ul Ægyptiis declararel, a Josephio και ουκ επιβουλευθείσαν . "Ην δε εκδέδωκε τω Ιωσήφ,
nihil hujusmodi contra domum suam perpetraluin δείξαι σπουδάσας και τους Αιγυπτίοις, ότι μηδέν
fuisse.. τοιούτον ημάρτηται εις τον οίκον αυτού .
Vocavil aulem Joseph nomen primogeniti Manas 'Εκάλεσε δε Ιωσήφ το όνομα του πρωτοτόκου
se , quoniam oblivisci me fecit Deus omnium labo Μανασσή , ότι επιλαθέσθαι εποίησε με ο Θεός
rum meorum , el umnium qual pairis mei sunt 23. Omn πάντων των πόνων μου , και πάντων των του
uium quidem laborum ope Dei oblivisci , manifeste πατρός μου . Το μεν πάντων (41 ) επιλαθέσθαι των
pulchrum est ; utrum autem ope quoque Dei om πόνων του Θεού τούτο ποιήσαντος , σαφώς καλόν
mium quie patris sui Jacob erani, oblitus fuerit Jo έστιν· ει δε και πάντων των του πατρός αυτού Ια
sepili , quærendum est . Neque enim Deus oblivisci κώ6 ο Ιωσήφ επελάθετο, και τούτο ποιήσαντος του
facil Josephium sermonum Jacob et liliorum ejus ; Θεού αυτό , ζητητέον . Ου γαρ Θεός ποιεί επι
sed forte laborum ejus , ul ad utrumque ex æquo λαβέσθαι τον 'Ιωσήφ λόγων του Ιακώβ , και υιών
pertineat vox, laborum , sic : omnium laborum meo C αυτού · ει μη άρα πόνων αυτού , ίν ' η από κοινού το,
s'um el omnium patris mei laborum . πόνων , ούτως • πάντων των πόνων μου και πάντων
των του πατρός πόνων .
Nomen autem secundi vocarit E ,hraim , quoniam Το όνομα του δευτέρου εκάλεσεν Εφραίμ , έτι
auxit me Deus in terra humilitalis met 36. Mystice ηύξησέ με ο Θεός εν γή ταπεινώσεώς μου . Μυ
spiritalis Ægyplus, lerra est humilitatis justi. Al στικώς (42) ή πνευματική Αίγυπτος γη ταπεινώσεώς
que idcirco apud Apostolum dicitur : Corpus humi εστι του δικαίου παρό παρά το 'Αποστόλο λέγεται
lisatis nostræ 28 ; el in l'salmis : Humiliala est in Το σώμα της ταπεινώσεως ήμών και εν Ψαλμοίς:
pulvere vila nostra 26 ; et rursus : 11 umiliasti nos in 'Eταπεινώθη εις χούν η ζωή ημών και πάλιν
loco afflictionis 7 . Σταπείνωσας ήμάς εν τόπω κακώσεως .
Juse; h eral princeps Ægypti. Dic vendebat omni Ιωσήφ δε ήν άρχων της Αιγύπτου . Ούτος
populo terr « . Venientes aulem fratres Joseph ado επώλει παντί τω λαώ της γης. 'Ελθόντες δε οι
ruverunt cum procumbentes in lerrum 28. Quia non αδελφοί Ιωσήφ προσεκύνησαν αυτό επί πρόσω
erant filii Jacob e populis terræ , non vendidit eis , πον επί την γην , Διά το μή είναι (43 ) λαούς της
sed reddidit bis argentum. Decebat enim filios γής τους υιούς Ιακώβ , ουκ επώλει αυτούς · αποδίδου
Israel gratis accipere frumenluill. D δε τα αργύρια δίς. "Έπρεπε γάρ τους υιούς Ισραήλ
προίκα λαμβάνεις τον σίτον .
- Ejusdem . Pulchre de visitem , quando emunt, di Τού αυτού . Χαριέντως περί των αυτών , ότε μεν
cit . ilii Israel ; quando auten adorant : fratres αγοράζουσι , φησίν, υιοι Ισραήλ : ότε δε προσκυ
Joseph . Benjamin autem neque Esauin neque do νούσιν Ιωσήφ , οι αδελφοί Ιωσήφ . Πλήν Βενιαμίν
seplum adoral. El ideo in parte cjus ædilicatur ούτε τον Ησαύ ούτε τον Ιωσήφ προσκυνεί . Διδ εν τη
templum . μερίδι αυτού γίνεται ο ναός .
26 Psal . XLIII , 23 . 27 ibid. , 20 ,
21 Gen. XLI , 45. 22 ibid . 23 ibid . , 31 . 2. ibid . 52 , 28 Philipp . , 21 .
98 Gen. XLII , 6 .
(59) Ψομθομφανήχ , etc. E selfiedis Combefisii ( 0) Το μέν Φοντιζάρ , etc. Edidit hoc fragmen
exscripsi hoc scholion . Notandum vero interpre lui Montefalconius noster tom . I Hexaplorun ,
um lectiones aliter exhiberi a Montefalconio 110 p . 49 .
stro lom . I flexapl., pag . 48 , ubi Aquila vertisse ( 41) Το μεν πάντων, etc. E scliedis Combi
sii ,
« licitur Σαμφανή
Jectiones , Symnachus
ή απεκαλύφθη . Σαφαθφανή,
το μέλλον et alie
, et ώ κεκρυμμέ ( 42) Μυστικώς, etc. Εx iisdem sclielis .
(45) Aiù rd seir Eirai , elc . Ex iisdem schedis.
va èxáhuyev , aliis interpretibus tribuuntur.
 157 IN GENESIM . 138
Νεα , εν αμαρτίαις γάρ εσμεν περί του αδελφού A Merito : in peccatis enim sumus propter fratrem
ημών , ότι υπερείδομεν την βλίψιν της ψυχής nosirum , quoniam coniempsimus angustiam animæ
αυτού , ότε κατεδέετο . Κατά το σιωπώμενον (44) κα ejus , cum deprecarelur 29. Silendo deprecabatur ;
τεδέετο : ου γάρ αναγέγραπται πως κατεδέετο. neque enim scriptum est quomodo deprecaretur. !
'Αποκριθείς Ρουβίμ , είπεν αυτοίς • Ουκ ελά Respondens aulem Ruben dixit eis : Nunquid non
λησα υμίν , λέγων , Μη αδικήσητε το παιδάριον ; dixi vobis : Nolite inique agere in puerum ? et non
και ουκ εισηκούσατέ μου. Και ιδού το αίμα αυτού audistis me . En sanguis ejus exquiritur 30. Supra
εκζητείται . Εν τις ανωτέρω (45) λέλεκται, ότι μη dictum est Ismaelitis venundatum esse Josephun
παρόντος του Ρουβίμ πέπραται τοίς Ισμαηλίταις και absente Ruben , qui co vendito ad fossam rediit,
Ιωσήφ, και μετά το πραθήναι αυτός ανέστρεψεν ο ubi, cum fratrem non invenisset, scidit vestimenta
Ρουβίμ επί τον λάκκον , και ουχ ορά τον Ιωσήφ εν sua el ad 48 fratres suos conversus dixit : Puer
το λάκκο, και διέρρηξε τα μάτια αυτού · και επέ non comparel, et ego quo ibo ? Nec videtur a fratri
στρεψεν προς τους αδελφούς αυτού , και είπε : To bus didicisse veniisse Josephum . Forle ergo ralus
παιδάριον ουκ έστιν · εγώ δε που πορεύσο- ipsum occisum fuisse , nunc ait : En sanguis ejus
μαι έτι ; Και ου φαίνεται μεμαθηκώς παρά των exquiritur ..
αδελφών περί του Ιωσήφ , ότι επράθη. Μήποτε ούν, οιόμενος ανηρήσθαι αυτόν , νύν φησι το , Ιδού αίμα
αυτού εκζητείται .
Είπε δε Ιούδας προς Ισραήλ τον πατέρα αυ- Β Dizil Judas ad Israel patrem suum : Mille pue
του : 'Απόστειλαν το παιδάριον μετ ' εμού , και ανα rum mecum , el surgentes proficiscemur ul non mo
στάντες πορευσόμεθα να ζωμεν» . Μήποτε (46 ) rianur " . Forte prophetizat, quia fulurus eral Ben
προφητεύει, ότι ήμελλε μετά της Ιούδα φυλής είναι jamin cum tribu Juda .
Βενιαμίν .
' Εγώ δε εκδέχομαι αυτόν · εκ χειρός μου ζήτη Ego autem suscipio illum , de manu mea require
σον αυτόν, εάν μη αγάγω αυτών προς σέ , και τα eum , si non reduxero ad le * , etc. Nihil eorum quæ
εξής . Μηδέν (47) των δυνατών γενέσθαι ώς ανθρώπω Benjamino ut lionmini accidere polerant, conside
τω Βενιαμίν λογισάμενος Ιούδας , προφητικώς , οί rans Judas, prophelice , opinor, hæc patri pro
μαι , τω πατρί επαγγέλλεται . millit.
Λάβετε από των καρπών της γης εν τοίς άγ Sumite de fructibus terræ in vasis vestris,et deſerte
γείοις υμών , και κατάγετε το ανθρώπω δώρα της viro munera resina el mellis, incensuin quoque , et
ρητίνης , και του μέλιτος , θυμίαμα τε και στακτήν , slacten, el terebinthum, el nuces 09. Ex fructibus Jo
και τερέβινθον, και κάρυα. Από των καρπών (48 ) seplho dona feruntur, que non lialiet Egyptus, re
της γης φέρεται το Ιωσήφ δώρα, και ουκ έχει Αίγυ- sina , mel , incensium , stacle , terebinilius , nuces ;
πτος · έστι δε ρητίνη , μέλι , θυμίαμα , στακτή , τερέ- C supra quoque canneli onisti dicuntur aromatibus,
βινθος , κάρυα και ανωτέρω δε , και αι κάμηλοι resina el slacle ; sed non melle, terebintho et 14
έγεμον θυμιαμάτων , ρητίνης, στακτής , αλλ ' ουχί και cibus .
μέλιτος , και τερεβινθου , και καρύων.
Τού αυτού. Τρία είδη μετά Ιωσήφ κατάγουσι Ejusdem . Tres species cum Ji.sepho deſerunt
Μιαδιηναίοι εις Αίγυπτον , οίς άλλα τρία προσθέντες οι Madianite in Egyptum , quibus alias tres addunt
υιοι Ιακώβ φέρoυσι τω Ιωσήφ. Πλήν σπέρμα lilii Jacob et ferunt Josepho. Quin el semen Abra
'Αβραάμ και τα πρότερα φέρoυσι , και τα δεύτερα . lice cum sint , priores et secundas ferunt . Oporte
Και έδει τα μεν υποδεέστερα από των νόθων του bal quippe ut viliores deferrentur a filiis spariis
'Αβραάμ φέρεσθαι παίδων, τα δε πλείονα , από των Abraliae , a genuinis vero plures el prestantiores,
γνησίων, ώς της Αιγύπτου χρείαν τούτων εχούσης . quibus indigebat Ægyptus.
Είπαν . Διά το αργ'ριον το αποστραφέν εν τοις Dixerunt : Propter pecuniam quam retulimus prius
μαρσίπoις την αρχήν ημείς εισαγόμεθα του συ in saccis nostris, nos introducimur, ut devolval in
κοφαντήσαι ημάς, και επιθέσθαι ημίν , του λαβειν nos calumniam , el violenter subjiciat servituli el nus
ημάς εις παίδας , και τους όνους ημών . 'Απίθανον el asinos nostros 34. Verisimile non est eos qui se
D
το , εν τοιαύτη νομίζοντας είναι περιστάσει , περί των in tanto constitutos periculo existimabaut, de asi
nis fuisse sollicitos , nisi id ad allegoriam trahatur.
όνων φροντίζειν , ει μή αλληγορείται .
Είπε δε αυτοίς : "1.λεως υμίν , μή φοβείσθε . "Έοι Dixit eis : Propilius robis , nolile limere 38. Vide
κεν ο επί του οίκου του Ιωσήφ άνθρωπος ταύτα εί tur homo domui Joseph præposilus hæc dixisse ,
ρηκέναι, ώφεληθείς εις θεοσέβειαν παρά του Ιωσήφ . ad pielaiem jain a Josephio informalus.
"Εμεγαλύνθη δε ή μερίς Βενιαμίν παρά τας με El major facta est pars Benjamin varribus om

29 Gen. XLII , 21 . 30 31 Cen, XLIII , 5, 35 ibid . , 9 . 33 ibid., 11 . 36 ibid . , 13. 35 ibid . , 25.
ibid ., 29 .

( 4) Κατά το σιωπώμενον , etc. Εx iisdem sclie (48) Α' πό των καρπών , etc. Εx iis lem schellis
dis. edidit hoc fragmentum Montefalconius noster tom .
(45) 'Εν τοίς ανωτέρω, etc. Er iisdem sclielis. 1 Hexaplorum , pag. 50. Denique semel monuisse
(46) Mήποτε, etc. Εx iislein schedis . sufliciai sequentia omnia fragnienta in Genesim cx
(47) Mindér, cic . Existem schvuis . jisdem schedis Combelisii exscripta esse .
PATROL . GR . XII . 5
139 ORIGENIS 130
nium, ita κι quinque partibus ercederel illorum par- Αρίδας πάντων πενταπλασίως προς τας εκείνων
les 36. Major facta est , vel propler Jerusalem , vel 'Εμεγαλύνθη ή διά την Ιερουσαλήμ, ή ώς τύπος του
tanquam lypus apostoli Pauli. Et Josue quidem , qui αποστόλου Παύλου. Και Ιησούς δε της φυλής ών
e tribu eral Eplıraim , divisit aliis tribubus lerram . Εφραίμ διαμέρισε ταις άλλαις φυλαίς την γην .
Misit enim me Deus ante ros, ut essent vobis reli 'Απέστειλε γάρ με ο Θεός έμπροσθεν ύμών », υπο
quiæ 37. Quandoquidem Deus ob multorum vilam λείπεσθαι υμίν κατάλειμμα . Επείπερ ο Θεός απέ
Josephumi antc fratres suos misit in Ægyplum , pro στειλε διά την των πολλών ζωήν τον Ιωσήφ έμπρο
fecio ad millendum 49 illum in Ægyptum usus σθεν των αδελφών αυτού εις Αίγυπτον , δηλονότι ο
est invidia et proposito fra'rum ejus , lit illic mullo Θεός αποστέλλων αυτόν εις Αίγυπτον, συγκατεχρή
rum saluti consuleret. Sic ergo interdum aliorum σατο το ζήλο και τη προαιρέσει των αδελφών αυτού
peccatis ulitur Deus ut aliorum saluti consulal. εις την περί του Ιωσήφ επί ζωή πολλών οικονομίαν.
Ουκούν έσθ ' ότε συγχρώμενος ετέρων αμαρτίαις και
Θεός, οικεία βουλεύεται επί άλλων σωτηρία.
Nunc ergo uon vos me huc misistis, sed Deus, el Νυν ούν ούχ υμείς με απεστάλκατε ώδε , αλ.ι '
fecit me lanquum patrem Pharaonis el dominum 10 ο Θεός , και εποίησέ με ως πατέρα Φαραώ , και
B
tius domus ejus el principem universæ terræ Ægy κύριον παντός του οίκου αυτού, και άρχοντα πά
pti 38. Qui præest rebus corporeis et illis est supe της γης Αιγύπτου . Ο άρχων των σωματικών πρα
rior , dicere poterit : Fecit nie Deus universæ ler γμάτων , και μηδαμώς αυτούς είκων, λέγοιτ' άν το ,
ræ Ægypii dominum . Εποίησε με ο Θεός πάσης της γης Αιγύπτου κύ
ριον ..
Ei ne dimittatis quidquam de vasis vestris Omnia Και μη φείσησθε τοίς οφθαλμοίς των σκευών
enim bona Agypti vestra sunt 39. Si quidquam est υμών. Τα γαρ πάντα αγαθά Αιγύπτου υμών έσται .
in spiritali Ægyplo , non ad Ægyptios, sed ad Israe Εί τι υπάρχει εν τη τροπικώς καλουμένη Αίγυπτο ,
lem pertinel . Eam ob rem in exodo vasa Ægyplio ουκ Αίγυπτίων εστίν , αλλά του Ισραήλ . Διά τούτο
rum rapiunt llebræi, el capiunt vasa aurea el ar και εν τη εξόδω συσκευάζουσιν Εβραίοι τους Αί
gentea , el quidquid bonum est in Ægyplo . γυπτίους, και λαμβάνουσι σκεύη χρυσά και αργυρά ,
και εί τι αγαθόν εν Αιγύπτω ήν .
El ego reducam le in finem "0. Dignum Deo pro Και εγώ αναβιβάσω σε είς τέλος . Πρέπουσα
missum , ſore ul non solum reducal, sed reverien επαγγελία τω Θεώ, ου μόνον αναβιβάζειν, αλλά και
lem ad finem ducat. C επί τέλος φέρειν τον αναβιβαζόμενον .
Ejusdem . Ad eos qui in Pentateucho quærunt Τού αυτού . Προς τους από της Πεντατεύχου ζη
can que hanc excipit , vitam, dicemus : Quando- τoύντας την μετά ταύτα ζωήν φήσομεν • Επείπερ
quidem falsus non est qui dixit : Reducam te, certe άψευδής έστιν ο ειπών , Αναβιβάσω σε , ανεβίβασεν
reduxit illum in hac vita poslea , el post esilum re εν τη ζωή ταύτη ύστερον , και μετά την έξοδον ανεβί
duxit illum , quando postea Joseph immisil manus βασεν αυτόν, ότε μετά τούτο 'Ιωσήφ επέβαλε τας
in oculos corporis Jacob . Reduxit autem Deus, eri εαυτού χείρας τοίς οφθαλμούς του σώματος Ιακώβ .
gens posl vitæ finem Israelem ad eum qui in se est 'Ανεβίβασεν δε ο Θεός , ανάγων μετά το τέλος του βίου
finem . επί το παρ' εαυτώ τέλος του Ισραήλ .
Surrexil aulem Jacob a puleo juramenti, et assum 'Ανέστη δε Ιακώβ από του φρέατος του όρκου,
pserunt filii Israel Jacob palrem suum " . Qui venit και ανέλαβον υιοι Ισραήλ Ιακώβ τον πατέρα
ad puteum juramenti, Israel esi , ferens cum omni αυτών» . Ο μεν ελθών επί το φρέαρ του όρκου Ισραήλ
bus bonis suis, opinor, Jacobum ; qui autem sur έστι , φέρων μετά πάντων των αυτού , οίμαι , Ιακώβ .
gil a puteo juramenti, Jacob est . Opus enim habe ο δε ανιστάμενος από του φρέατος του όρκου , Ιακώβ
bat resurrectione nou Israel , sed Jacob. Deinde έστιν · εδείτο γάρ αναστάσεως ουχ ο Ισραήλ , αλλ ' και
poslea , qui opus habebat assumptione Jacobum D Ιακώβ . Είτα μετά τούτο , δεόμενον αναλήψεως Ια
patrem assumunt filii non Jacobs , sed Israel. κώβ πατέρα ανειλήφασιν υιοι ουχί Ιακώβ , αλλ'
Ισραήλ .
Ejusdem . Misil Pharao currus qui tollerent non Τού αυτού . Απέστειλε Φαραώ αμάξας άραι ου
Israel, sed Jacob . Intravil in Ægyptum , non de τον Ισραήλ , αλλά τον Ιακώβ . Εισήλθεν εις Αίγυπτον ,
scendit Jacob . Israeli enim dictum est : Noli li ου κατέ6η Ιακώβ . Το γάρ Ισραήλ είρηται , Μή φο
mere descendere in Ægyplum " . 6ού καταθηναι εις Αίγυπτον.
Intravil in Ægypłum Jacob , et omne semen ejus Εισήλθεν εις Αίγυπτον Ιακώβ , και πάν το
cum eo *3 . Nunc quidem semen Jacob dictum est , σπέρμα αυτού μετ ' αυτού . Σπέρμα μέν νυν του Ια
supra vero filii Israel. Alqui si Jacob et omine se κω6 λέλεκται • ανωτέρω δε υιοι Ισραήλ . Πλήν είπερ
men ejus intravil in Ægyplum , non intravil aulem Ιακώβ , και πάν το σπέρμα αυτού εισήλθεν εις Αϊ
Iler el Aunan , non erant semen Jacoli. γυπτον , ουκ εισήλθεν δε " Ηρ , και Αυναν , ουκ ήσαν
σπέρμα του Ιακώβ .
36 Gen. χιπι , 54 . 37 Gen. XLIV , 1 .. 38 jbid . , 8 . 39 Gen. XLV , 20 . 0 Gen. ΧLVΙ , 4 . * 1 ibid . , 3.
•1 ibid . , 5. » : bid ., 6.
 IN GENESIM . 142
Θυγατέρες και θυγατέρες των θυγατέρων αυτού . Α Filiæ el filiæ filiarum suarum " . Filias videlicet
Αηλονότι τας θυγατέρας έχων μεθ' εαυτού , και τους secum habens, simul quoque generos adducebal.
Γαμβρούς συνεπάγετο . Ου γαρηνείχετο έξω της οικίας Neque enim sustinuissel ex / ra 50 domum suam
αυτου αποστέλλειν τας θυγατέρας, μήπως τραπείες filias abducere, ne ad idolorum cultum converle
είς ειδωλολατρείαν . rentur .
Τού αυτού. Εί μή έχει θυγατέρας ο Ιακώβ , πως Ejusdem . Si Jacob filias non habet, quomodo
αι θυγατέρες αυτού καταβαίνουσιν εις Αίγυπτον ; Μή filiæ ejus descendunt in Ægyptum ? Vide ergo ne
τοίνυν αλληγορείται. Εξής δε λέγει εκ Λείας είναι , per allegoriam bæc dicantur. In sequentibus dicit
και θυγατέρας λγ' Δίνας ονομασθείσης. ex Lia esse , el filias triginta tres illius quæ Dina
vocabalur.
Ταύτα δε τα ονόματα των υιών Ισραήλ , των Hæc sunt nomina filiorum Israel qui ingressi sunt
ειcε.1θόντων εις Αίγυπτον . Υιών , ουκ Ιακώβ , αλλ' in Ægyplum 65. llæc eunt nomina filiorum von Ja
Ισραήλ , εισελθόντων , ου καταβάντων εις Αίγυπτον , coli , sed Israel , qui ingressi sunt , non descende
τα ονόματα ταύτα εστιν . runt in Ægyptum .
Πρωτότοκος Ιακώβ , Ρουβίμ , και τα εξής . Primogenitus Jacob , Ruben 68 , etc. Cum supra
'Ανωτέρω ειπών τα ονόματα των υιών είναι του Β dixerit esse nomina filiorum Israel, nunc all J.cobi
Ισραήλ , νυν του Ιακώβ είναι πρωτότοκόν φησι τον primogenitum esse Rulen .
Ρουβήμ.
Τού αυτού . Σημειωτέον , ότι συν τοις γενομένοις Ejusdem . Observandum est natis in terra Cha .
εν γή Χαναάν υιοίς Ιακώβ αριθμεί αυτούς και τους naan filiis Jacob, annumerari eliam ipsos in Ægy
εν Αιγύπτω όντας υιούς Ιωσήφ. Συμβάλλεται γάρ pio natos filios Joseph. Consentaneum enim hoc
τούτο εις το εξής ρητόν περί τα τέλη , ένθα φησίν : est iis quæ infra circa finem dicta sunt : Mei sunt
"Εμοί εισιν Εφραίμ και Μανασσή , ώς 'Ρουβήμ Ephraim et Manasses , sicut Ruben el Simeon 1 .
και Συμεών .
Και είπεν Ισραήλ προς Ιωσής : Αποθανού El dixit Israel ad Joseph : Moriar amodo, quo .
μαι από του νυν, επει εώρακα το πρόσωπόν σου . niam vidi ſaciem tuam . Adhuc enim vivis *8 . Miran -
"Ετι γαρ συ ζης. Θαυμαστόν εστι τον γενόμενον εν dum illud est , eum qui fuerit in Ægyplo, læsum non
Αιγύπτω μη βλαβηναι από των Αιγυπτίων , και μεί ſuisse ab Ægyptiis , el mansisse in ea quæ secundum
ναι εν τη κατά Θεόν ζωή . Διόπερ θαυμάζων και Deum est vila . Quamobrem miralus Jacob dixit
Ιακώβ , είπε τω Ιωσήφ το, "Ετι γαρ συ ζης . Josepho : Adhuc enim vivis.
C
Ποιμένες προβάτων οι παϊδές σου εκ παιδός Pastores ovium servi tui ab infantia usque nunc ....
έως του νυν.... Είπαν δε Φαραώ Παροικείν εν τη Dixerunt autem Pharaoni : Ad peregrinandum in
τη ήκαμεν. Παρρησιάζονται το ποιμένες είναι προς terru venimus 49. Libere profitentur corain Pharao
τον Φαραώ . Είτα , ίνα μή ταραχθή Φαραώ , φασίν : ne se esse postores. Deinde ne lurbetur Pharao,
Παροικείν εν τη γη ήκαμεν . aiunt : Ad peregrinandum in lerra venimus.
Είπε δε Φαραώ τω Ιωσήφ , λέγων · Κατοικείτω Dixil Pharao ad Joseph : Habilent in lirra Ge .
σαν εν γή Γεσέμ . Επειδή εν τοις Τετραπλοϊς ( 49) , sem 80. Quandoquidem in Tetraplis, unde ex ' milar
εξ ών και το αντίγραφον μετελήφθη προς τον ειρμον secundum serienm lebraici aliarumque ed : ι οιum
τον εν τω Εβραϊκό και ταις άλλαις εκδόσεσι , δεί transsumplum est , ostenditur, Sepluaginta Interpre
κνυται και η των Εβδομήκοντα έν τισι τόποις μετατε Tuin editionem aliquot in locis transpositam fuisse,
θείσα , ώς τα πρώτα ύστερα , και τα ύστερα πρώτα ita ut quæ priora erant, posterius ; qua posteriora,
γενέσθαι : όπερ και ενταύθα ευρέθη παθούσα· τούτου prius locarentur : quod hoc etiam loco ipsi acci
χάριν παρεθήκαμεν ακολουθίαν. " Έστι δε αύτη · τω , disse deprehenditur : ideo veram seriem hic appo
Κατοικήσομεν οι παιδές σου εν γή Γεσέμ , συν suimus, quæ sic habel. His verbis : Habitabimus
άπτεται το , Είπε δε Φαραώ τω Ιωσήφ : Κατοικεί- D pueri tui in terra Gesem, sulbjungitur illud , Diait au
τωσαν εν γή Γεσέμ. Ει δε επίστη, ότι είσιν εν Tem Pharao Joseph : llabilent in terra Gesem . Si au
αυτοίς και τα εξής . tem noveris quod sint in eis , elc .
Ει δε επίστη ότι εισίν εν αυτοίς δυνατοί , κατά Si autem noveris quod sint in eis fortes , constitue
στησαν αυτούς άρχοντας των εμών κτηνών . Τους illos principes pecorum meorum . Forles Israel vult
του Ισραήλ δυνατούς Φαραώ βούλεται άρχοντας κατα Pharao principes constitui Ægyptiorum pecorum .
στήσαι Αίγυπτίων κτηνών . Εί τις δε εστι του Ισραήλ Si quis autem in Israel fortis est , fugiat horum
δυνατός, φευγέτω το επί τούτοις βούλημα . consilium .
Και ευλογήσας Ιακώβ τον Φαραώ, εξήλθεν απ' El cum benedixissel Jacob Pharaoni, exivit ab
αυτού. Ουκ αν , δίκαιον ευλογήσας , απ' αυτού eu 63. Si benedixissel justo , non exivissel ab eo .
εξήλθε . Ζητητέον δε είποτε άγιον τις ευλογήσας Quierendum vero an quispiam, benelicio justo, exie
** Gen . ΧLVΙ , 7. 58 Gen. XLV1 , 8 . 56 Ibid. *7 Gen.XLVIII, 5 . 48 Gen. XLJ , 30 . 49 Cel. XVII , 3 ι 4.
86 Ιbid . , 4. 51 Ibid . 82 ibid. 10.
(49 ) Επειδή εν τοίς Τετραπλοϊς , etc. Edidit lioc fragmentum Montefialconius noser tom . Hera
plorum , pag. 52
 ORIGENIS

rit ab eo . Ειlic quillem benedicens egreditur, Su- Α απήλθεν απ' αυτού . Και ενθάδε μεν εύλογών εξέρ
pra vero Jacob benedictione impetrala ingredi χεται» ανωτέρω δε ο Ιακώβ ευλογίας τυχών εισέρ
tor. χεται.
51 El intulit Joseph omne argentum in domum Και εισήνεγκεν Ιωσής πάν το αργύριον εις
Pharaonis 53. Et quo par erat omne argentum Ægy τον οίκον Φαραώ. Και πού έδει πάν το Αιγύπτου
pli ci Chanaan inferri , nisi in domum Pharaonis ? αργύριον και Χαναάν γενέσθαι , ή εν τω οίκο
Φαραώ ;
Adduxerunt autem pecora sua ad Joseph , et dedit "Ηγαγον δε τα κτήνη αυτών προς Ιωσήφ , και
eis Joseph panes pro equis, el ovibus, ei bobus , et έδωκεν αυτοίς Ιωσής άρτους αντι των ίππων ,
asinis 64. Non crudeliler hoc facil Joseph, sed ne και αντι των προβάτων , και αντί των βοών, και
deficiant pecora pascendo, et ul postea gratis illa αντί των όνων. Ουκ ομως τούτο ποιεί Ιωσήφ, αλλ'
recipiant a Pharaone. ένα μή κάμωσι τα κτήνη τρέφοντες, και ένα μετά
ταύτα χάριν αυτά δεξωνται παρά του Φαραώ.
Nec quidquam residui nobis est coram Domino no Και ουχ υπολείπεται ημίν εναντίον του Κυρίου
s !ro , præler proprium corpus el lerram nostram 55 ημών ή το ίδιον σώμα και η γη ημών . Επεί περί
Quoniam de peccaloribus dicitur illud : Quia caro B των αμαρτωλών λέγεται το, Δια το είναι αυτούς
sunt 56, ideo el nunc Egyptii utpole carnei , relin- σάρκας· διά τούτο και νύν Αιγύπτιοι , ως σάρκες ,
qui sibi dicunt non animam , sed proprium corpus υπολελείφθαι φασιν αυτοίς ουχί ψυχήν , αλλά το ίδιον
ci terram suam . Hoc autem existimanduin est dici σώμα και την γήν αυτών. Τούτο δε νομιστέον υπό
ab omnibus qui a Deo alieni sunt. πάντων των αλλοτρίων του Θεού λέγεσθαι .
Ul ergo non moriamur coram te , nec terra deseria "Ινα ούν μη αποθάνωμεν εναντίον σου , και η
sil , eme nos et terram nostram 87. Coram Phraone γη ερημωθή , κτήσαι ημάς και την γήν ημών.
vivere volunt Ægyptii , non coram Deo. Έναντίον του Φαραώ θέλουσιν οι Αιγύπτιοι ζήν, ουκ
εναντίον Θεού .
Ejusdem . Ægyptii Pharaonis, sancli volunt esse Τού αυτού . Κτημα βούλονται οι Αιγύπτιοι γενέσθαι
Dei mancipia . του Φαραώ, ώς οι άγιοι του Θεού .
Invaluerat enim in eos fames 58. Videlicet in Ægy Επεκράτησε γάρ αυτών ο λιμός . Δηλονότι των
ptios . Νeque enim dictum fuissel de Israel , quod Αίγυπτίων : ου γάρ αν είρηται περί του Ισραήλ, ότι
invaluerat in eos fames. επεκράτησεν αυτών ο λιμός .
El confortalus Jacob sedil in lecio 89. Confortatus C Και ενισχύσας Ιακώβ εκάθισεν επί την κοίτην .
sedii , ut divino afilatu plenos proferret sermones. 'Ενισχύσας εκάθισεν, ίνα τους ενθέους είπη λόγους
Opinor autem Jacob egrolasse, Israel vero confor- Οίμαι γάρ τον μεν Ιακώβ ήνωχλήσθαι , τον δέ Ισραήλ
tatum esse, qui et benedixit filiis Joseph, el ea que ενισχυχέναι , ός και ευλόγησε τους υιούς Ιωσήφ, και
sequuntur peregit, in quibus , ubi de filiis suis agi τα εξής, εν οις ουκ ονομάζεται επί των παιδίων
lur , nunquain nominalur Jacob. Ιακώβ .
Ei dixil mihi : Ecce ego augebo le el multipli Και είπε μοι · Ιδού εγώ αυξανω σε , και πλη
cabo le 60. Impius vel non crescit, vel a Deo non θυνώ σε. " Ήτοι ουκ αύξει ο ασεβής, ή ούκ από Θεού
crescit. Similia dices etiam propter illud : Hulli αύξει . Το δ' όμοιον έρείς και διά το , Πληθυνω. Θεός
plicabo . Deus enim benedicens hiec ail . γάρ εύλογών ταυτά φησιν .
Mei sunl Ephraim et Manasses ; sicul Ruben el Εμοί εισιν Εφραίμ και Μανασσής ώς Ρου
Simeon erunt milhi 61. Sicut Ruben , el Ephraim. βήμ και Συμεών έσονται μοι. Ως Ρουβήμ , και
Ambo enim primogeniti. Sicut Manasses el Si Εφραίμ: αμφότεροι γάρ πρωτότοκοι · ως Μανασσής,
meon . Vierque eniin matri suæ nalu secundus est . και Συμεών· εκάτερος γάρ τη μητρι αυτών δεύτερος .
Reliqui autem quos genueris post eos , erunt in no . Τα δε έκγονα, ά εάν γεννήσης μετά ταύτα ,
nuine fratrum suorum : vocabuntur in eorum sorii. D έσονται επί τω ονόματι των αδελφών αυτών.
bus 61. Αlii , inquit , filii quos genueris , cognomini- κ.ληθήσονται εν τοις εκείνων κ.λήροις. Οι εσό
Dus fratrum suorum tribubus accensebuntur in μενοι , φησίν, έτεροι παίδες σου ταίς επωνύμοις φυ
partium divisione . λαϊς των αδελφών αυτών ταχθήσονται εν τη κληρο
δοσία.
Videns autem Israel filios Joseph , dixil : Qui sunt Ιδών δε Ισραήλ τους υιούς Ιωσήφ , είπε: Τίνες
isli 63 ? elc . lllis verbis : Videns Israel filios Joseph , σοι ούτοι ; και τα εξής . Δοξει εναντίον τω, Ιδών δε
videbitur contrarium istud : Oculi Jacob culigabant Ισραήλ τους υιούς Ιωσήφ , το , οι φθαλμοί Ia
præ senectuie 64 , nisi forle idem sil oculos non κώβ εβαρυώπησαν από τουγήρους ει μή που εστι
posse cernere, el videre Israel semen Josep !ı, Deo ταυτόν τώ , τους οφθαλμούς μη δύνασθαι βλέπειν, το
ipsi futura demonstrante . ιδείν τον Ισραήλ το σπέρμα του Ιωσήφ , του Θεού
δείξαντος αυτά τα γενησόμενα .
32 Gen. ΧLVΙ, 10. δ i I., 17. 38 : sil , 12. 36 ( Gen. V1 , 3. 87 Gen. ΧLVΙΙ, 19 . 38 Ibil , 20. 89 Gen. XLV111,
2. 60 Ιbid. , 4. 61 35il. , 5 . C2 !!»id , 6 . C31:11. , 8 . 64 Gen. SLVIII , 10.
145 IN GENESIM HOMILIA J.
'Εκτείνας δε Ισραήλ την χείρα την δεξιάν , Α 52 Extendens autem Israel manum dexlerum , im
Ètétaler ¿ Al tir negali 'Espatu . "Ott Trapnxo- posuil super caput Ephraim 6. Propliela quippe
λούθουν οι προφήται νοούντες περί ών προεφήτευον. cum ea de quibus propheta bant intelligerent , actibus
'Αμέλει μετά ταύτα των δέκα φυλών εξήρχεν και του externis illa expriroebant. Nimirum post hæc decem
''Eqpziu quan . 'Eş aútoo yapo uaxéplos 'Insoūs ó tribubus præfuit tribus Ephraimn .Ab ipso enim bea
του Ναυή , αληθινός τύπος ών του Χριστού , κατήγετο lus Jesus Nave qui vera fuit Christi ligura , ortus
Èy tois Apiquois. Aid xal toũ ' Iwona (50) y schoyla est , ut videre est in Numeris . Quapropter el Jacob
επ ' αυτόν αναφέρεται .. benedictio ad ipsum quoque pertinet.
Ποιήσαι σε ο Θεός ως Εοραμ, και ως Μα Facial tibi Deus sicut Ephraim el Manasse : con
νασσή και έθηκε τον Εφραίμ έμπροσθεν του slituitque Ephraim ante Manassen « Opportune
Μανασσή . Ευκαίρως χρήση το ρητώ περί του uleris his verbis , ut in oratione præstantiorem
εν προσευχή έμπροσθεν έστάναι τον τιμιώτερον.. alieri præferas.
Κάμψας κατεκλίθης ως λέων , και ως σκύμ Incurvans reclinatus es sicul leo, el sicul calulus 67.
γος. Τον κατ' οίκονομίαν θάνατον σημαίνει το , Eam quam ex dispensatione pertulit mortem , Si
κατεκλίθης (51 ) . Λέων εστίν ο Χριστός τοίς τε gnificat illud , reclinatus es . Leo est Christus iis qui
λείως αποθηριωθείαι · τοις δε έτι εισαγωγικούς B omnino ferociunt, iis vero qui adliuc discipline ca
σκύμνος.. paces sini, catulus.

ORIGENIS IN GENESIM

HOMILIÆ

INTERPRETE RUFINO (52).

HOMILIA PRIMA . C jubel fieri, et hoc cælum appellat : cum ad ipsum

De ortu mundi el eorum quæ in mundo sunt (53 ). locum venerimus, ibidem differentia ratio coeli
In principio (54) creavit Deus cælum et lerram 68 firmamentique dicetur, cur etiam firmamentum ap
Quiod est omnium principium , nisi Dominus noster, et pellatum sit cælum . Nunc autem ail : Tenebræ erant
Salvator omnium Christus Jesus, prinogenitus omnis super abyssum . Quæ est abyssus ? Illa nimirum in
creaturæ ? In hoc ergo principio, hoc est , in Verbo suo , qua erit diabolus et angeli ejus (55 ). Denique hoc
Deus cælum et terram fecit : sicut et evangelista Joan manifeslissime et in Evangelio designalur, cum di
nes in inilio Evangelii sui ait , dicens : In principio citur de Salvatore 70 : Et rogabant dæmonia que
erat Verbum , et Verbum erat apud Deum , et Deus erat ejiciebal, ne juberet ea ire in abyssum . Propterea
Verbum . Hoc erat in principio apud Deum . Omnia ergo Deus solvit lenebras , dicente Scriptura " s : Ei
per ipsum facta sunt, el sine ipso factum est nihil 69. dixit Deus : Fiat lux ; el facla est lux. Et vidit Deus
Non ergo bic temporale aliquod principium dicit : sed lucem , quia bona est , et divisit Deus inter medium lu
in principio , id est in Salvatore factum esse dicit ce cis et inter medium tenebrarum . Et 53 vocavit Deus
lum el terram , el omnia quæ facta sunt. Terra au lucem , diem ; el tenebras vocavit noclem . Et factum
tem eral invisibilis et incomposita, el tenebræ erant sie - esl vespere , et factum est mane, dies una . Secundum
per abyssum, el Spiritus Dei ferebalur super aquas. D litteram Deus et lucem vocat diem , el tenebras
Javisibilis et incomposila terra erat antequam Deus noclem . Secundum spiritualem vero intelligentiam
diceret, Fial lux , el antequam divideret inter lucem videamus quid sit quod , cum Deus in initio illo,
el tenebras, secundum quod sermonis ordo decla quod superius diximus, fecerit cælum et lerran ,
rat. Verum quoniam in consequentibus firmamentum dixerit quoque ut lux fierel, et diviserit inler me
65 Gen. xlvii, 14. 66 Ibid ., 29. 67 Gen. xlix , I. 68 Genes. 1, 1 . og Joan . 1 , 1 , 2, 3, 70 Luc . VIII ,
31 . 91 Gen. 1 , 3, 4, 5.
(50) ' Iwony . Legendum videtur 'laxón. rarum Dei.
( 51 ) Katex.ilons . Lectio est Aquilæ , qui ubi LXX ( 54) In principio , etc. In catena Romana , triplici
yerlerunt àvaTEGÒV Šxoip.nons, ipse transtulit xág- Regia , et altera quæ fuit cardinalis Mazarini ili
μας κατεκλίθης . hunc versum sub nomine 'Axaxlou legitur : évào
(52) Collare sunt hæ homiliæ cum mss . tribus χή , etc. Ο δε Ωριγένης το , εν αρχή , βούλεται αντί
Turonensibus, atque uno Sangermanensi, uno Bel του , Šv copią, TOUTÉOTI Tý l'io. Illud , in principio ,
vacensi, uno Gemelicensi, uno Rhemensi, el allero Origenes accipit pro eo , in sapientia , hoc est, ist
monasterii Sancti Theodorici prope Rhemos. Filio .
(55 ) De orlu mundi, el eorum quæ in mundo sunt. (55) Quæ est abyssus ? illa nimirum in qua erit din .
In codice Belvacensi titulus est : De inillo creulu bolus , etc. In iisdem Calenis exslal sub nomine 4.0 .
117 ORIGEX : S 143

dium lucis et tencbrarum , el vocaveril Incem diem , A dus . Studeat ergo unusquisque nostrum divisor
el lenebras nociem , et dixerit quia factum est ve aquæ eſlici ejus quæ est supra, el quæ est sublus :
spere , el ſactum est mane : non dixit , dies prima , quo scilicet spiritalis aquæ intellectum , el partici
sed dixit , dies una . Quia lempus nondum eral anle pium capiens ejus quæ est supra firmamentum ,
quam essel mundus. Tempus autem csse incæpit flumina de rentre siio educat aquæ vivæ salientis in
ex consequentibus diebus. Secunda namque dies , vitam æternam 76, segregalus sine dubio et sepa
et tertia dies , et quarta , el reliquæ omnes lempus ralus ab ea aqua quæ sublus est , id est , aqua
incipiunt designare. abyssi , in qua tenebræ esse dicuntur, in qua prin
2. Ei Dixit Deus : Fiat firmamentum in medio ceps bujus mundi, et adversarius draco , et angeli
aquæ , el sil dividens inter medium aquæ el aquæ . ejus habitant , sicut superius indicalum est. llius
Et ſactum est sic . Et ſecil Deus firmamentum ? . ergo aquæ supernæ participio , quæ supra colos
Cum jam anlea Deus fecissel cælum , nunc firma esse dicitur, unusquisque lidelium cælestis efficitur,
mentum lacil. Fecit enim cælum prius, de quo id est , cum sensum suum habel in arduis el excel
dicit 73 : Cæíum mihi sedes esi . Post illud allem sis, nibil de terra , sed totum de cælestibus cogi
firmamentum facil , id est , corporeum cælum . lans, quæ sursum sunt quærens, ubi Christus est in
Omne eniin corpus firmum est sine dubio , et soli- B dextera Dei Patris ??. Tunc enim et ipse ea laude
dum ; et lioc est guod dividit inter aquam quæ est dignus habebitur a Deo , quæ hic scribitur cum dici
super cælum , et aquam quæ est sub calo . Cum lur (58) : Et vidit Deus quia bonum est 78. Denique
enim ea quæ facturus erat Deus, ex spiritu con . el ea quæ de tertia die in consequentibus ( escri
slarent el corpore , isla de causa in principio, et buntur, in hunc eumdem conveniunt intellectum .
anle onnia cælum dicitur lacium , id est , omnis Ait enim 19 : El dixit Deus : Congregetur aqua quæ
spiritalis substantia ( 56 ) , super quam velut in est sub cælo in congregationem unam , et appareat
ihrono quodam et sede Deus requiescii . Istud arida . Ei factum esl itu . Nos ergo laboremus congre
autem cælum , id est, firmanienlum , corporeum gare aquam quae est sub cælo , et abjicere cain a
est . Et ideo illud quidem primum cælum , quod nobis , ut, cum hoc ſaclum fuerit, apparcal arida,
spiritale diximus, mens nostra est , quæ el ipsa quæ sunt in carne gesta opera nostra, quo scilicet
spirilis est, id est , spiritalis homo noster interior videnles homines opera nostra bona , glorificent
est ( 57 ) , qui videl ac perspicit Deum . Istud autem Patrem nostrum qui in cælis est 80. Si enim aquas
corporale cælum quod firmamentum dicitur, exle istas que sunt sub cælo non separaverimus a
rior homo mosler est , qui corporaliter intuetur . C nobis , id est , peccaia et vilia corporis nostri , arida
Sicut ergo firmamentum cælum appellatum est , nostra non poterit apparere , nec habere fiduciam
ex eo quod dividat inter eas aquas quæ sunt super procedendi ad lucem . Omnis enim qui male agl,
ipsum , el eas quie sub ipso sunt : ita et homo qui odit lucem , el non venit ad lucem , ul non mani
in corpore positus est , si dividere polueril, el festentur ( 59 ) opera ejus , el videantur si in Deo
discernere que sint aquæ quæ sunt superiores sunt gesta ss . Qux utique liducia non aliter dali
super firmamentuni , el qu: e sub firmamento sunt, tur, nisi velut aquas abjiciamus a nobis el segrege
eliam ipse cælum , id est , celestis homo, appella mus vilia corporis , quæ sunt maleriæ peccatorum .
Litur, secundum apostoli Pauli sententiam dicen Quo facto jam arida nostra non permanebit arila,
tis 76 : Nostra autem conversalio in cælis est . lla sicut ex consequentibus ostendilur. Ait enim 88 :
ergo continenlır verba ipsa Scripluræ 78 : El ſecit El congregala esl aqua quæ esl sub cælo in congre.
Deus fermamentum , et divisit inter medium aquæ galiones suas, el apparuil arida . El vocavit Deus
quæ est super firmamentum , et inler medium aquie aridam terram , el congregaliones aquarum vocarit
quæ esl subter firmamentum . El vocavit Deus firma maria . Sicut ergo arida hæc, segregala a se aqua,
mentum cælum . El vidit Deus quia bonum est , el quemadmodum superius diximus, ultra non mansit
factum est vespere, el factum est mane, dies secun- Darida, sed jam terra nominalur : hoc modo eliam
99 Gen. , 6 . 73 Isai . isvi, 1 . 76 Phil. lll , 20 . 78 Genes. 1 , 7 , 8 . 76 Joan . vii , 38, el iv, 14.
11 Coloss . ii, 1 . 78 Gen. 1 , 10 . 79 Ibid . 9. 80 Matth . v , 16 . 'RL Joan . ii, 20. 82 Genes. 1 , 9 et
10 .
διώρου fragmentum istud : Ει δε το σκότος ουχ ή γένους δόξαν ελέγχει , ούτως ερμηνεύοντος . Scien
των σωμάτων σκιά είρηται, αλλά νοητόν τι , τουτ dum est ( Diodorum ) carpere Origenis sententiam qui
έστινό διάβολος : το, Γενηθήτω φώς , πώς νοήσω , άρα sic eral interprelalus. Cæterum hoc loco ubi Gene
το αληθινόν , τον Υιόν ; τί ούν αν είπης ; Μετά τον brardus babet, diabolus et angelus ejus, melius in
ουρανόν, και την γην, και την άβυσσον, και το vor mss . legitur, diabolus et angeli ejus .
τον σκότος τον διάβολον , ο Θεός Λόγος ; Και τις αν ( 56 ) Omnis spiritalis substantia , etc. De tempore
τούτο συγχωρήσειε , έως αν τον νούν έχει ; Si autem quo omnem spiritalem substantiam a Deo crealan
tenebræ dicle sunt, non corporum umbra, seil spiri opinalus sit Origenes, disputat clarissimus luctius
tale quidpiam , lioc esl , diubolus : istud, fint lux, ) Origenianorum , lib . 11 , quest. 9 , num . 2 .
quo pacto intelligam ? num lucem verum , hoc est , Fin ( 57 ) Interior est . ld desideratur in libb. anica
Tiuni ? Quid ergo dices ? Posi culun , terram , abys edit. sed legitur in mss .
sum , el spiritales Tenebras diabolum , erit Deus Ver (58 ) Mss. dicitur , libb. editi, dicil .
bum ? Quod quis non mente caplus concesserit ? Tom ( 59 ) Libb ) , antea edili, ul in ea manifesterlur, at
catenarum auctor id observal : lotéoy ÖTE TNV 2.0 quluor niss. ut in nostro legill .
159 IN GENESIM HOMILIA J. 150

no tra corpora , si hæc ab eis segregatio fiat, jam A illius fructus , acuis nostri qui ex bono cordis no
non permanebunt arida, sed terra appellabuntur, siri thesauro proferuntur (60). Si vero audimus qui
ex eo quod fructum Deo ſerre jam poterunt. Quo dem verbum , el ex auditu stalim terra nostra pro
niam quidem in initio Deus cælum ſecil el lerrani : ducil herbam , et hæc herba antequam ad maluri
postea vero fecit firmamentum et aridam . Et fir lalem vel ad fructum veniat, aruerit, terra nostra
mamentum quidem vocavit cælum , donans ei ejus pelrosa appellabitur. Si vero ea quæ dicuntur pro
cieli quod ante creaveral nonien . Aridam vero fondioribus nitantur in corde nostro radicibus, ila
appellavit terram , pro eo quod ei facultatem ſeren lil et fruclum operum afferant, el semina in se
dorum fructuum largiretur. Si quis ergo sua culpa habeant futurorum , lunc vere uniuscujusque no
aridus adhuc manel, et fruclum nullum 54 afferi, sirum terra secundum virlutem suam aſert fructum ,
sed spinas el tribulos , velut ignis escas gerens , se alia centesimum , alia sexagesimum , alia trigesi
cundum ea quæ ex se prolulii, elian ipse esca ignis mum 87. Sed et illud admonendum necessario duxi
efficitur. Si vero studio et diligentia sua separatis mus, ut fructus noster nusquam zizania , id est ,
ex se aquis abyssi , qui sont daemonum sensus , nusquam lolium habeal : ultruclus noster non sit
exbibuit se terram fructiferam , debel sperare simi secus viam , sed in ipsa via , in illa quæ dicit 88 ,
B
lia , quod el ipse introducalu : a Deo in terram Ego sum via , semineliir, uliqiie in ca , ne aves
fluenlemn lac el mel. coeli comedant fructus nostros , neque vineam
3. Viileanius autem ex consequentibus qui sunt nostram . Si quis lamen nostrum vinea esse merue
fructus, quos producere Deus jubet terram ipsam , rit , videal ne pro uva afferal spinas ; el propter
cui ipse hoc nomen indulsit. El vidit, inquil 83 1 hoc jam non putabitur, neque rodielur, neque
Deus quia bonum est , el dixit Deus : Producal terra mandabitur nubibus ut pluant super eam pluviam :
herbam fæni semen seminantis secundum genus el sed e contrario relinquelur deserta , ut increscant
secundum similitudinem , et lignum fructiferum super eam spinæ .
faciens fructum , cujus semen est in ipso secundum 5. Post hæc vero jam firmamentum nerelur
simililudinem super lerram : et factum est sic. Secun etiam luminaribus adornari. Ait enim Deus 89 :
duin litteram manifesti sunt fructus quios terra non Fiant luminaria in firmamento cæli, ut luceant super
arida producit. Sed ilerum referamus ad nos. Si terram , et dividant inter diem el noclem . Sicul in
jam facti sumus terra , si jam non sumus arida , lirmamenlo isto quod jam cælum fuerat appella
afferamus frucliis uberes el diversos Deo , ut et tum , jubet Deus fieri luminaria , ut dividant inter
nos benedicamur a Palre dicenie 84 : Ecce odor C medium dici el noctis : ila el in nobis fieri polest :
folii mei sicul odor agri pleni , quem benedixit Domi si tamen sludeamus et nos vocari et effici cælum :
nus ; et illud quod ait Apostolus coinpleatur in luminaria habebimus in nobis , quæ illuminent nos,
nobis 85 : Terra enim excipiens frequenter venieniem Christum et Ecclesiam ejus . Ipse est enim lux
super se imbrem , el generans herbam opportunam iis mundi, qui et Ecclesiam illuminat sua luce. Sicut
a quibus colitur, percipiet benedicciones a Deo . Quæ enim luna de sole dicitur percipere lumen, ut per
vero spinas el tribulos proferi, reproba est , et male ipsam etiam nox possit illuminari ; ita et Ecclesia ,
dicio proxima, cujus finis est in aduslionem . susceplo lumine Christi, illuminat omnes qui in
4. El produxil lerra herbam fæni semen seminan- ignorantiæ nocle versantur . Si vero quis in hoc
lis secundum genus et secundum similirudinem , proficial, ut jam filius Dei efficialur, sic ut in die
el lignum fructiferum faciens fructum , cujus semen honesie ambulet, quasi filius Dei , et filius lucis : hic
in ipso faciens fruclum secundum genus super ler ab ipso Christo illuminatur sicut dies à sole.
ram . Et vidit Deus quia bonum est, el ſactum est 6. Et sint in signa et lempora, et in dies el in
vespere , el factum est mane , dies tertia 86. Non annos : el fiant ad illuminandum in firmamento
solum jubel terræ proferre herbam ſooni, sed el cæli , ul luceant super terram . Ei facium est sic so .
semen proferre , ut semper fruclum possit afferre. D Sicut luminaria isia cæli , quæ videmus, posita
Ei non solum jubet lignum fructiferum , sed el la sunt in signa et in tempora , el dies et annos, ut
ciens semen , cujus semen in ipso est, secundum luceant de firmamento cæli his qui super terram
genus, id est , ut semper ex his seminibus , quæ in sunt : boc modo eliam Christus illuminans Eccle
se habet, fruclum possit afferre . El nos ergo ila siam suam , signa dal per præcepla sua : ul sciat
debemus et fructificare fruclum , el semina habere quomodo quis accepto signo fugial ab ira super
in nobis ipsis, id est , omnium bonorum operum . veulura, uli ne dies illa sicul ſur eum comprelien
onmiumque virtulum semina in corde nostro conti dal : sed ul magis pervenire possil in annum Do
nere : ut hæc babentes fisa in mentibus nostris ex mini acceplabileni. Cbrislus ergo est lux vera quam
ipsis jam omnes acliis , qui incurrerint nobis , se illuminul omnem hominem venientem in hunc mun.
cundum justitiam geramus. Isti sunt enim seminis dum " ; ex cujus lumine illuminala Ecclesia , etiam
83 Gen. 1. 10 et 11 . 86 Gen. XXVII , 27 . 85 leb . vi , 7 el 8 . 86 Gen , 1 , 12 et 13 . 87 Malih . XIII , 23.
88 Joan . xiv , 6 . 8! Gen. 1 , 14. 90 Ibid . 14 et 15. 91 10 :111, 1 , 8 .

( 60 ) Ex bono cordis nostri thesauro. Sic habent mss . , impressi vero , ex bonis cordis nostri thesauris.
151 ORIGENIS 152
ipsa lux mundi ellicitur, illuminans eos qui in lene- A secundum propriam suam virtutem. Aut enim cum
bris sunt sicut et ipse Christus contestatur disci lurbis venimus ad eum , et per parabolas nos reficit ,
pulis suis dicens : Vos estis lux mundi. Ex quo ad hoc tantummodo ne multis jejuniis deliciamus
ostenditur, quia Christus quidem lux est apostolo in via : aut cerle semper el indesinenler ejus pe
rum , apostoli vero lux mundi. Ipsi enim sunt non dibus assidemus 99 , vacantes ad hoc solum ut au
habenles maculam vel rugam , aut aliquid hujusce diamus verbum ejus, nequaquam perturbali erga
moili, vera Ecclesia : sicut et Apostolus dicit 98 : mulluni ministerium , sed optimam partem eligen
Ui ipse sibi exhibeat gloriosam Ecclesiam non haben tes, quæ non auferetur a nobis. Et ulique qui sic
tem maculam , aut rugam , aut aliquid 'hujusmodi. accedunt ad eum , mullo amplius ex ejus lumine
7. Et fecit Deus duo luminaria magna : luminare consequuntur. Si vero sicul apostoli nusquam om
inajus in principatum diei ; et luminare minus in nino moveamur ab eo, sed semper cum eo perma
principalum noctis, el stellas . El posuit ea Deus in neamus in omnibus tribulationibus ejas, lunc 110
firmamento cæli , ul luceant super lerram el poleslalem bis secrelo ea , quæ ad lurbas loculus fueral , expo
habeant diei et noctis , et dividant inter medium lucis , nil, atque dissolvil, el nullo clarius illuminat nos.
el inter 55 medium lenebrarum . Et vidit Deus quia Si vero etiam talis quis fuerit, ut possit et in non
bonum est : et factum est vespere , et factum est mane B lein ascendere cum eo sicut Petrus, el Jacobus, et
dies quarla "4 . Sicut sol et luna magna luminaria dicta Joannes, isle non solumn Christi lumine, sed etiam
sunt esse in firmaniento cali ; ila et in nobis Chri. Palris ipsius illuminabitur voce.
slus et Ecclesia . Sed quoniam etiain stellas in fire 8. Et dixit Deus : Producant aquce repentia ani
mamento posuit Deus , videamus quæ sunt eliam marum virarun , el volatilia volantia super lerram
in nobis sletke, id est, in cordis nostri cælo . Moy- secundum firmamentum cæli. Et factum est sic '.
ses stella est in nobis, quæ lucel et illuminal nos Secundum lilleram jussu Dei producuntur ab aquis
actibus suis . Et Abraham , Isaac, el Jacob , et Isaias ,' repentia el volatilia , et hæc quæ videmus a quo
el Jeremias, et Ezechiel, el David , et Daniel : et sint facta cognoscimus. Sed videamus quomodo
omnes quibus Scriplura sancia lestimonium dedit , etiam secundum nostrum firmamentum cæli , id est,
quia placuerint Deo. Sicut enim stella ab stella diſ mentis nostræ vel cordis soliditalein , hæc eadem
ſeri in clarilale 98 , ita etiam sanctorum unusquisque fiant . Arbitror, quia si mens mostra illuminata lue
secundum magnitudinem suam lumen suum fundit rit a nostro sole Christo , jubelur postmodum ex his
in nos . Sicut aulem sol et luna illuminant corpora que in ea sunt aquis producere repentia et vola
nostra : ita et a Christo atque Ecclesia illuminantur с tilia volantia, id est , cogitationes bonas vel malas
mentes noslrä. Ila tamen illuminamur, si non si proferre in medium , ut discretio fial bonorum a
mus mentibus cæci . Nam sicut sol et luna corporali . malis, quæ utique ulraque ex corde procedunt.
bus oculis cæcos quamvis illustrent , illi lamen re De corde nanque nostro velul de aquis proferunlur
cipere lumen non possunt ; ita et Christus lucem el bonæ cogitationes et malæ . Sed nos verbo ac
suam præstat mentibus nostris, sed ita demum nos præceplo Dei utraque proferamus ad conspectum et
illuminabil , si nequaquam cæcitas mentis impe judicium Dei , ut cum ipsius illuminatione discer
diat . Quod etiam si accidat primo, oportet cos qui nere possimus a bono quod malum est ; id est , ut
cæci sunt sequi Christum , dicentes et clamantes 6 : ea quæ super lerram repunt, et lerrenas sollicitu
Miserere nobis , fili David, ut etiam visum ab ipso alines gerunt , separemus a nobis ; illa vero quæ
recipientes, possint deinceps et lucis ejus splen meliora sunt, id est volatilia , sinamus volare non
dore radiari . Verum non æqualiter omnes qui vi solum super terram , sed etiam secundum firma
dent illuminantur a Cbrislo, sed singuli secundum mentum cæli ; id est, ul sensium et rationem lain
eanı mensuram illuminantur, qua vim luminis reci lerrenorum quain cælestium periraclemus in nobis ,
pere valent . El sicut non æqualiter oculi corporis ul intelligere quoque possimus, quæ sint in nobis
nostri illuminantur a sole, sed quanto quis in loca D noxia ex repentibus. Si viderimus mulierem ad
altiora conscenderit, el orlum ejus editioris speculæ concupiscendum eain , illud est in nobis replile ve
intuitione fuerit contemplalus, tanto amplius et nenalui . Si vero sit in nobis sobrietatis sensus,
splendoris ejus vim percipiel el caloris : ita etiam etiamsi domiua Ægyptia nos adamaverit, eficimur
mens nostra quanto allius el excelsius appropio aves, el relinquentes Ægyplia vestimenta in mani
quaverit Christo , ac se viciniorem splendori lucis bus ejus, ex obscenis insidiis evolabimus. Si sil in
ejus objecerit, tanto magnificentius el clarius ejus nobis seusus ad ſurandum nos provocans, islud est
Juinine radiabilur, sicut el ipse ail per prophe reptile pessimum . Si vero sil in nobis sensus, ut
lam ”7 : Appropinquate mihi , el appropinquabo vo etiamsi duo minuta habeanius, hæc ipsa pro mise
bis , dicit Dominus. Et iterum dicit 98 : Deus approxi. ricordia offeramus in dona Dei , iste sensus avis
inans ego sum , et non Deus de longe. Non similiter est, nihil de lerrenis cogitans, sed ad firmamentum
lamen venimus ad eum omnes, sed unusquisque cæli volalibus lendens. Si veniai jiobis sensus per

92 Maith.v, 14. 93 Eph. v , 27. 94 Gen. 1, 16 , el seqq. 95 || Cor . xv , 41 . 96 Malth , ix , 27. 7 Za

char. 1,3 ; licub). IV, 8. 99 Jerem . XXIII , 23. 99 Luc. S. · Genes. I, 20 .
153 IN GENESIM HOMILIA I. 153
suadens nobis cruciatus martyrii nos non debere A noru lucidius indicatur. Propterea ergo de omni
tolerare, islud erit reptile venenalum . Si vero as bus hoc dicit Scriptura , : Et vidit Deus quia bona
cendat nobis sensus et cogitatio talis , ut usque ad sunt . Quare tamen non est scriplum , Et dixit Deus
morlem pro verilale certemus, avis erit hæc, a ler quia bona sunt, sed Vidit Deus quia bona suril ? lil
renis ad superna conscendens. Similiter etiam de est, vidit utilitatem ipsorum , et eam rationem , qua
celeris vel peccalorum vel virtutum speciebus sen cum essent ipsa per se lalia , bonos tamen facere
tiendum est , el discernendum quæ sint repentia, possunt optimos. Proplerea ergo dixit : Crescile et
et quae sint volatilia , quæ producere ad discrelionem multiplicanini, el replele aquas quæ in mari sunt; el
in conspectu Dei aquæ nostræ jubentur. volatilia repleantur super terras , id est, ul celi qui
9. Et fecit Deus celos magnos, el omnem animam dem magni el repentia in mari essent, sicut supe
repentium animalium , quæ eduxerunt aquæ secun rius exposuimus, el volatilia super terras .
dum genus suum , el omne volatile pennalum secun 14. El dixit Deus : Producal lerra animam vivam
dum genus suum . El de bis similiter, uit de illis secundum genus , quadrupedia el repentin el bestias
quæ supra diximus , sentiendum est , quod produe lerrce secundum genus : et factum est sic. El ſecil
cere debeamus etiam celos magnos, et animam re . Deus bestias terræ secundum genus , et omnia re
B
rentium secundum 56 genus . In magnis istis celis pentia lerræ secundum genus. Ei vidit Deus quia
impias cogitationes, el nefarios quosque contra Deum bona sunt 10. Secundum litteram quidem nulla quæ
stio est, Maniſesie enim a Deo reala esse dicuntur,
sensus arbitror indicari. Quæ tamen omnia produ .
cenda sunt ante conspectum Dei , el ponenda ante vel animalia, vel quadrupedia, vel bestia , vel ser
ipsum , ut dividamus el separemus bona a malis, penles super terram . Aplare autem hæc bis, quæ
ul unicuique sous locus a Domino tribuatur, sicut supra exposuimus, secundum spiritalem intellectum
ex his quæ sequuntur ostenditur , non oliosa res est . Ibi quidem dictum est'l : Pro
10. Et vidit Deus quia bona sunt, el benedixil ea ducant aquæ repentia animarum vivarum , el volali
dicens : Crescile el multiplicamini, el replete aquas iia volantia super lerram secundum firmam im
qur sänt in mari, et volatilia repleantur super ler cæli ; bic autem ait !! : Producal terra animan via
ras. Et factum est vespere et mane, dies quinta . vam secundum genus , quadrupedia el repentia el be
In Inari quidem celos magnos, et omnem animam slias terræ secundum genus. El i ! la quidem quæ de
animaliam et repentium , quæ produxerunt aquæ , aquis producta sill, diximus debere molus el cogi
jubel immorari, ubi et draco ille quem plasmavit lationes mentis nostræ , qui de profundo cordis pro
Deus ad illudendum ei inhabitat . Volucres autem C ducuntur, intelligi. Nunc vero hoc quod dicitur,
multiplicari jubel super terram , quæ aliquando Producal lerra animam vivam secundum genus, quu
arida luil , nunc auiem jam terra appellatur, sicut drupedum , el repentium et besliarum super lerram
superius exposuimus. Sed requirel aliquis quoniodo secundum genus, exterioris hominis postri, id est, .
ceti magni el repentia in malo accipiuntur, et vo carnalis el terreni molus arbitror indicari. Denique
latilia in bono, cum de omnibus simul diclun siis : nibil volatile in his quæ de carne loquitur, indica
Ei ridit Deus quia bona suni ? Ipsis sanctis bona vil , sed tantummodo quadrupedia et repentia el lic
sunt ea , quæ illis adversantur : quia vincere ea stias terræ . Secundum illud nempe quod dictum
possunt, et cum ea vicerint, majoris gloriæ elli est ab Apostolo 13 , quia non habitat in carne mea
ciuntur apud Deum . Denique cum diabolus peliissel bonum , el quia sapientia carnis inimica est Deu " ,
ut sibi poleslas daretur adversum Job , impugnans ista nimirum sunt, quæ lerra , id est , caro nostra
cim adversarius causa ei exstitit dupiicis glorize producit, de quibus rursum Apostolus præcipit di
pisi victoriam . Quod osienditur ex eo , quia quæ cens 18 : membra vestra quæ sunt super
10 præsenti perdiderat, in duplum receperit , simili terram , fornicationem , immunditiam , impudicitiam ,
mode sine dubio et in cælestibus reccplurus. Et avaritiam , idololatriam , el cætera . Cum ergo biec
Apostolus dicil ?, quia nemo coronalur , nisi qui le- D omnia fierent que videntur jussu Dei fieri per Verbum
gilime certatéril . El revera quomodo erit certamen , ejus, el præpararetur immensus iste ci visibilis mun
si non fuerit qui resislat ? Quantus decor et splen dus, simul autem et per allegoriæ figuram ostendered
dor sit lucis non dignoscerelur, nisi obscuritas in tur quæ essent quæ exornare possent ininorem mune
terceilerel noctis. Unde aliqui in castilate laudan dual, id est, hominem , lunc jam ipse bomo creit
lur, nisi quia alii pro impudicitia condemnantur ? Lur secundum ea quæ in colisequentibus declarant
Unde viri fortes magnificarentur, nisi exsisterent lur.
imbecilles el timidi ? Si amarum adhibeas, lunc 12. Et dixil Deus : Faciamus hominem ad ima
dulce eficitur laudabilius. Si alruin consideraveris , ginem el similitudinem nostram , et principatum ge
gratiora libi quæ clara sunt videbuntur. Et ut bre ral piscium maris el volucrum cæli , et animalium ,
viler dicam , ex malorum consideratione decus bo el universæ Terrae , et omnium quce repunt super ter.

7 I Tim . 11 , 5. 8Genes, 1 , 21 .
Gen. 1 , 21. ölhid , 22 , 23. * Psal. ci ! 1 . 26. Genes . 1 , 21 . 6 Job. 1 .
sloid. 22. 10 lbid . 24, 25. 11 Ibid . 20 . 19 lbid . 24 . 13 Rom . v11,18. 14 Rom . viii , 7 . 15 Cul.
HII , S.
155 ORIGENIS 1:35

ram 16. Consequenter secundum ea quæ superius A qui vero hunc corporeum pulent esse, qui ad ima
exposuimus, talem hominem qualem descripsimus ginem el similitudinem Dei factus est, Deum ipsum
vull principalum gerere prædictarum bestiarum , et corporeum et humanæ forme videntur inducere :
volucrum , et repentium , quadrupedum et omnium quod sentire de Deo maniſestissime impium est ,
reliquorum . Quæ qualiter intelligi per allegoriam Denique carnales isti bomines qui intellectum di
debeant, exposuimus, cum diximus juberi aquam , vinitatis ignorant, sicubi in Scripturis de Deo le
id est mentem ejus spiritalem (61) sensum produ- gini, quia cælum mihi sedes est , lerra autem sca
cere, et terram sensum carnis proferre, ut domine bellum pedum meorum ' 3 , suspicantur Deum lain
tur eis mens, et non illa dominetur ei . Vult enim ingentis esse corporis , lit putest eum sedentem in
Deus ut magna ista Dei factura homo, propter quem cælo pedes usque ad terram prolendere. Hoc all
el universus creatus est mundus, non solumn immacu lım sentiunt, quia non habent illas aurcs , quæ
lalus sit ab his, quæ supra diximus , et immunis, sed digne possint audire verba Dei de Deo , quæ per
et dominelur eis . Jam vero quale animal sit homo, Scripluram referuntur. Quod enim dicit : Cælum
ex ipsis Scripturæ sermonibus consideremus. Om mihi sedes est , ila digne de Deo intelligitur, uil
nes reliqua creaturæ jussione 57 Dei liunt , di sciamus quia in bis quorum in cælis conversatio
cente Scriptura " 7 : Et dixit Deus : Fiat firmamentum . B esi , Deus requiescil et residel . In his autem qui
Et dixit Deus : Congregelur aqua quæ sub cælo est adhuc terrenum propositum gerunt, ultima pars
in congregationem unam , et appareat arida . Et dixit ejus providentie invenitur, quod in pedum appel
Deus : Producal lerra herbam fæni ; ita e:iam in re latione figuraliter indicatur. Ex quibus si qui forle
liquis dicit. Videamus autem quæ sunl que ipse studium ac desiderium sumpserint fieri cælesles,
Deus fecil, el per hæc quæ magnitudo hominis sil , perfectione vitæ et intellectus allitudine, eficiunlur
adverlammis. In principio fecit Deus cælum el ler eliam ipsi sedes Dei , facii prius peritia et conver
ram 18. Similiter ail 19 : Et ſecir duo luminaria ma satione cælestes ; qui etiam dicunt " : Suscilavil
gna . El nunc iterum 20 : Faciumis hominem . In his nos cum Christo , el simul sedere nos ſecil in cælesti
solis factura ipsius Dei ascribitur, in aliis vero nus bus. Sed et illi quorum thesaurus in cælo est , co
quam ; sed tantummodo cælum el terra , sol el lema lestes dici possunt et sedes Dei, quoniam ibi est
ac stellä , el nunc homo a Deo facta sunt ( 62) , om cor corum ubi est thesaurus eorum . Et non solum
nia vero reliqua jussione ejus facta esse dicuntur. requiescit super eos Deus, sed el inhabiial in eis.
Ex hoc ergo considera quanta sit magnitudo hom : Si vero tanlus quis ellici potest, lil possil dicere 38.
nis , qui tam magnis elementis lamque præcipuis An documentum quærilis ejus qui in me loqui.
adæquatur, qui habel honorem cæli , propter quod C tur Christus ? in hoc non solum inhabitat Deus ,
et cælorum ei promillilur regnum . Habel et lerre sed etiam inambulat. El proplerea perſecti qui
onorem , quoniam quidem in terram bonam , et que cælesles facti , vel cæli effecti, enarrant glo
terram vivorum fluentem lac el inel ingredi sperat. riam Dei , sicut in Psalmo dicitur 26. Propterea
Jabel honorem solis el lunæ , habens repromissio- denique apostoli qui erant coli , milluntur ad
nein fulgere sicut sol in regno Dei . enarrandum gloriam Dei , el Boanerges nomen
13. Illud sane etiam eminentius in conditione accipiunt, quod est filii lonilrui 27 , ut per loni
hominis video, quod alibi non invenio dictum ? l ; irni potestatem , vere eos cælos esse credamus.
Et fecit Deus hominem , ad imaginem Dei ſeeil eum . Fecil ergo Deus hominem , ad imaginem Dei fecit
Quod neque in cælo , neque in terra , neque in sole illum 28. Oportet nos videre quæ esi ista ima
vel luna invenimus ascriplum , Ilunc sane liominern , go (65) Dei , el perquirere ad cujus imaginis simili
quem dicit ad imaginem Dei factum , non intelligi Ludinem homo factus est . Non enim dixit , quia
mus corporalem ( 63) . Non enim corporis figmen fecit Deus hominem ad imaginem et similitudinem
lum Dei imaginem continei, neque factus esse cor suam , sed , ad imaginem Dei fecil illum . Qui est
poralis liomo dicitur, sed plasmalus, sicul in con D ergo alia imago Dei ad cujus imaginis similitudi
sequentibus scriptum est . Ait enim ?? : Plasniavil nem factus est homo, nisi Salvator noster , qui est
Deus hominem . Id est limsil de terre limo. Is all primogenilus omnis crea : uræ ? de quo scri
lem qui ad imaginem Dei facius est el ad simililli plum est , quia sil splendor ælerni luminis, el fi
dinem (64 ) , interior homo noster esl , invisibilis el gura expressa substantive Dei 30 , quia el ipse de se
incorporalis, et incorruptus atque immortalis. In dicil 31 : Ego in Patre, et Pater in me ; el qui me vie
his enim talibus Dei imago rectius intelligitur. Si det, videl et Patrem . Sicut enim qui viderit imagi
17 Genes. 1. 6. 9. 11. 18 ibid ., 1 . 19 ibid ., 16 . 20 ibid. 26 . 21 ibiit , 27 . 21 Genes. 11 , 7. 93 Isa .
LIVI , 1 . Ephes. II , € . 28 11 Cor. XII, 3 . 26 Psill . xvill , 1 . 27 Marc . lll , 17 . 28 Genes . I , 27.
29 Coloss. ) , 15 . 30 leb . 1 , 3. 31 Joan . XIV , 9,10.

( 61 ) Spiritalem . Hæc vox deest in antea edilis
jibris, sed habellir in mss . cl necessaria esllll res .
pondeat alteri membro, el terram sensum carnis pro
ſerie.
( 12 ) Mss , facta sunt; libb. editi, factus est .
(63) Non intelligimus corporalen . De imagine
Dei in homine impressa quid opinalus sit Origenes,
videsis apud illustrissimum Huetium Origeniano
rum lib . 11 , quiesi. 12 , num . 9 .
(64) Et ad similitudinem . Hæc quæ in antea editis
omiss: smil, supplentur e mss .
( 65) Quae est ista imago. In anica cilitis decsl isla
157 IN GENESIN IOMILI.. I. 158

nem alicujus, videl eum cujus imago esl , ila et per A dixit eos Deus dicens : Crescite el multiplicamini,
Verbum Dei , quie est imago Dei , Deum quis videl. el replele terram , el dominamini in ea 35. Dignum
Et ita verum erit quod dixit : Qui me videl , videl et videluir hoc in loco requirere secundum litleram ,
Patrem . Ad hujus ergo imaginis similicudinem bomo quomodo nondum facia muliere dicit Scriptura :
factus est , el propterea Salvalor noster, qui est Masculum el feminam fecit eos. Forlassis, ut ego
imago Dei , misericordia molus pro liomine, qui ad arbitror, propter benedictionem qua benedixit eos
ejus similitudinem factus ſuerat, videns eum , depo- . dicens : Crescile et multiplicamini, et replete lerram ,
sila sua imagine, maligni imaginem induxisse, ipse præveniens quod futurum erat , dicit : Masculum et
molus misericordia , imagine hóminis assumpta , feminam fecit eos , quoniam quidem crescere aliter
venit ad eum , sicul Apostolus contestatur di el multiplicari non polerat homo, nisi cum femina .
cens 5 : Cum in forma Dei essel , run rapinam arbi Ut ergo benedictio ejus sine dubio futura esse cre
Iralus est esse se æqualem Deo , sed semelipsum e.ri derelur, ait : Masculum el feminam fecit eos . lloc
nanivit ſormam servi accipiens in similitudinem ho . namque modo homo viilens crescendi et multipli
minum facius, el habilu inventus ut homo, humilia candi consequentiam esse ex eo, quod ci ſemina
v I semetipsum usque ad morlem . Quicunque ergo jungebatur, certiorem spem gerere poterat ini bene
veniunt ad eum , ei rationabilis imaginis participes B dictione divina. Si enim dixissel Scriptura : Cre
ellici student, per profectum suum secundum inle sciíe el multiplicurini el replele lerram , el domina
riorem hominem renovameur quotidie ad imaginem mini in ea , non adjiciens boc, quia masculum el ſe
ejus qui fecit eos ; ita ut possint conformes cor minam fecil eos , ulique benedictioni divine incre
pori claritatis ( 66 ) ejus cflici , sei unusquisque pro dulus exstilissei , sivul et Maria ad cam benedictio
viribus suis. Apostoli se ad ejus similitudinem rc nem qua benedicebalur ab angelo , ail 36 : Quomoilo
formarunt 58 in lantum ut ipse de eis dicerel 39 : sciam hoc (67) ? quoniam virum non cognosco . All
Vado ad Patrem meum et Patrem vestrum , ad fortasse quia omnia quiz a Deo facta sunt, con
Deum meum el ad Deum vestrum . Ipse vero jam juncta et compaginata dicuntur, ut cælum el lerra ,
pelieral Patrem pro discipulis suis, lit eis simili el sol et luna ; ita ergo ut ostenderelur quoniam el
ludo prisiina redderemur, cum dixit 33 : Paler, da, homo Dei opus est , el non sine harmonia , vel com
ul sicul ego el Tu unum sumus, ita et isti in nobis pelenti conjunctione prolatus est , idcirco preve
unum sint. Semper ergo inlucamur istam imaginem niens ail : Masculum el feminam ſecil eos . Ilire
Dei , ut possimus ad cjus similitudinem reformari. quidem ad eam quæstionem dicta sunt, quie secun
Si enim ad imaginem Dei faclus homo, contra na с dum lilleram proferri potest.
luram inluens imaginem diaboli per peccalum si 15. Videamus autem etiam per allegoriam quo
milis ejus effeclus est : multo magis inluens imagi modo ad imaginem Dei bono facius masculus el
nem Dei , ad cujus similitudinem factus est a Deo , femina est . Interior homo noster er spirilli et
per Verbum el virtutem ejus recipiel formam illam anima constal. Masculus spiricus dicitur, femina
quæ dala ei ſuerat per naturam . Sed nenio despe anima polest nuncupari. Ilicc si concordiam inter
rel videns similitudinem suam magis esse cum dia se habeant el consensum , convenientia inter se ipsa
bolo quam cum Deo, posse se jlerum recuperaie crescunt el multiplicantur, generantque lilios sen
formam imaginis Dei , quia non venit Salvator vo) sus bonos, et intellectus vel cogitationes utiles, per
care justos, sed peccatores in pænitentiam . Malo quie reple:ut terram , et dominentur in ca ; hoc
ibzus publicanus erat , el utique imago ejus diabolo est , subjecum sibi sensum carnis ad meliora in
similis erat , sed veniens ad imaginem Dei Dominum stilula convertunt, el dominantar eis , scilicel cumi
et Salvatorem nosirum , et sequeris eam , transfor in nullo caro contra voluntatem spiritus insolescil.
malus est ad similitudinem imaginis Dei . Jacobus Jain vero si anima conjuncta spiritui, atque ejus,
Zebedæi filius , el Joannes frater ejus piscaiores ut ita dicam , conjugio copulata, declinet aliquando
crani ,' el homines sine lilleris, qui utique tinc D ad corporeas voluptates, sensumque suum in dele
magis ad imaginem diaboli similitudinem ſerebant, clationibus carnalibus inclinet, ci aliquando qui
sed sequentes el isti imaginem Dei , similes facti dem obtemperare videatur salutaribus monitis spi .
sunt ei , sicut et cæleri apostoli . Paulus ipsius ima ritus, aliquando vero vitiis carnalibus cedat, talis
ginis Dei persecutor erat. Ut autem potuit decorem anima , velul adulterio corporis maculata , neque
ejus el pulchritudinem conlueri,visa ca , in tantum ad crescere, neque multiplicari legitime dicitur, quo .
cjus similitudinem reformalus est , ut dicerel 36 : niam quidem filios adulterorum imperfectos Scri.
An documentum quærilis ejus qui in me loquilur plura designal. Talis enim anima, que spiritus
Christus ?
conjunctione deserta, sensui se carnis el desideriis
14. Masculum el feminam ſecil eos , et bene corporalibus lolam prosiernil, velut aversa a Dco
31 Phil. 1 , 6 , 7 , el 8 . 39 Joan . SX , 17 . 33 Joan . XVII , 22 . 31 Jl Cur . Xu1, 3 . 35 Genes. 1 , 27 .
36 Luc. 1 , 34,
(66) Mss ., corpori claritatis, libb. edili , corporalis Nam in omnibus colil. Græcis et Latinis legitur
clariralis , male . πώς έσται τούτο ; πώς έσται μου τούτο ; Quomodo
( 67) Sciam hoc ? Er memoria cilal Origenes. fiet islud ?
153 ORIGENIS
impudenter, audiet, quia facies merelricis facta esl A gentis meretricem cum Israelita viro sub oculis
tibi , sine pudore eſſecla es ad omnes 37. Veluti me
retrix ergo punietur, el lilii ejus ad occisionem
præparari jubentur 38 ( 68 ) .
16. El dominamini piscium waris, et volatilium
cæli , el jumentorum , el omnium quæ sunt super ler
ram, el repentium quce repunt super lerram 39 . Jain
hæc interprelata sunt secundum lilleram , cum die
ceremus quod dicit Deus : Faciamus hominem , el
reliqua, ubi dicit : Ei dominelur piscium maris, el
volatilium cæli , el cætera . Secundum allegoriam
tamen in piscibus, el volalilibus , vel animalibus et
repentibus terræ , ea mihi videntur indicari, de
quibus nihilominus superius diximus, id est , vel
quæ de sensu animæ , et cordis cogitatione proce
duint , vel quæ ex desideriis corporalibus, el carnis
motibus proferuntur ; quorum sancli quique et be
nedictionem Dei in semetipsis servantes , domina
tionem exercent , agenles lolum hominem secun
dum spiritus voluntatem . Peccatoribus vero magis
ipsa dominantur, quæ de carnis vitiis et corporis
voluptatibus proferuntur.
59 17. El dixit Deus : Ecce dedi vobis omne fæ
num seminale , quod seminal semen , quod est super
omnem terram , et omne lignum quod habet in se
fructum seminis seminalis , vobis erit ad escam , el
omnibus besliis terræ, et omnibus volatilibus cæli, el
omnibus repentibus quæ repunt super terram , quæ
habent in se animam vitæ 40. Historir quidem hu ·
jus sententia manifeste indicat usum ciborum pri-
initus a Deo ex herbis, id est oleribus , et arborum
fructibus esse permissum * . Postremo vero, cum ad
Noe post diluvium fierel testamentum , facultas ve
scendarum carnium hominibus datur. Quibus
sane de causis in suis locis rectius exponelur .
Secundum allegoriam tamen herba lerræ et fructus
ejus qui ad escam bominibus indulgelur, potest de
affectibus intelligi corporalibus. Verbi causa : Ira
et concupiscentia germen est corporis . Hujus ger
minis fructus , id est, opus , nobis rationalibus et
besliis terræ communis est. Nam quando irascimur
ad justitiam , id est , ad correctionem delinquentis
el emendationem salutis ejus, isto fruclu terræ ve
scimur , et cibus noster iracundia corporalis effici
lir, per quam reprimimus peccalum , justitiam re
paramus. Et ne tibi videamur hæc de nostro po
rius sensu , quam de divinæ Scripturæ auctoritate
proferre , redi ad librum Numerorum , el recordare
quid egerit Phinees sacerdos , qui cum Madianiticæ
37 Jer. III , 3. 38 Isa . xiv , 21. 39 Genes. 1 , 28. 40 ibid . 29 , 30. " Genes. ix . 49 Num . XXV . *3 III Rig .
XXI . ** Genes . 1 , 29 . 45 ibid . 30. 46 i Tim . iv , 13. 47 1 Cor. 11 , 12.
(68 ) Mss . jubentur. Libb. editi, ridebuntur. Paulo
post mss., et repentium quæ repunt . Libb . edit . , ser.
pentium quæ repunt.
(69) Arreptum gladium per ulriusque pectus exe .
gil . Tia cojú . sancti Theodorici, duo Turonenses ,
Remigianus el Belvacensis. Secundum hanc lectio
nem Origenes putasse censendus eril Phincem gla
dium suum per viri Israelitæ el mulieris Madianiti
d.s peclus exegisse ; sed Vulgala ail ipsos in locis
AGO
omnium impuris vidissel inhærere complexibus ,
ira divine æmulationis implelis , arreplum gla
dium per utriusque peclus exegit (69) . Quod opus
reputatum est ei a Deo ad justitiam , dićen ! e No
mino hd : Phinees sedavit ſurorem meum , el repula
bitur ei ad justitiam . Isic ergo cibus iræ lerrenus
noster fit cibus , cum eo rationabiliter ulimur ad
jusliliam . Si vero irrationabiliter agalur ira , aut
innocentes puniat , aut effervescat in eos qui nihil
delinquunt , isle cibus erit bestiarum agri , el ser
pentum lerræ, , et volucrum coeli. His elenim die
mones nutriuntur cibis , qui malis nostris actibus
el pascuntur et lavent. Indicium namque est hujus
operis Cain , qui innocentem fratrem ira decepit
B invidiæ . Similiter etiam de concupiscentia , et de
singulis hujuscemodi affectibus sentiendum est.
Cum enim concupiscit et deficit anima nostra ad
Deum vivum , nosler cibus est concupiscentia. Cum
autem vel alienam mulierem ad concupiscendum
videmus, vel aliquid rerum proximi concupiscimus,,
bestialis cibus efficitur concupiscentia. Sicul exem
plo polest esse concupiscentia Achab , el ſaclum
Jezabel de vinea Nabuchei Jezraelitæ ** . Observan .
da sane est sanctæ Scripturæ etiam in verborum
ratione cautela , quæ cum de hominibus dixisset ,
quia dixit Deus * : Ecce dedi vobis omne semen
seminale quod est super terram , el omne lignum
quod esl super terram vobis erit ad escam , de be
sliis non dixit, quia dedi eis ad escam hæc omnia,
sed erit illis ad escam ; ul secundum spiritalem ra
lionem quam exposuimus , affectus isti intelligan
lur homini quidem a Deo dali esse , prænuntiari
tamen a Deo , quod erunt etiam bestiis lerræ in ci
bum . Iileo ergo caulissimo 1 : a est scrivone Scri
plura divina,quæ hominibus quideni ail dicere Deum :
Dedi vobis hæc ad escam . Ubi autein ad bestias
venil, non jubentis , sed quasi prædlicentis signili .
calione dicit , quia hæc erunt etiam besliis el vola
cribus el serpentibus ad escam * . Sed nos secun
dum apostoli Pauli sententiam 46 alleudamus le .
clioni , ut possimus , sicut ipse ail , sensum Christi
accipere , el scire quæ a Deo donala sunt nobis 67 ;
el quæ nobis ad escam dala sunt , non faciamus
D escas porcorum vel canum , sed tales eas prepare
Dus in nobis, quibus dignum sit suscipi in hospilio
cordis nostri Verbum ac Filium Dei venientem
cum Patre suo , el volentem facere apud nos mall
sionem in Spiritu sancto , cujus prius lemplum per
genitalibus transfixos fuisse ; Septuaginta vero , xal
απεκέντησεν αμφοτέρους, τόν τε άνθρωπος και την
γυναίκα , διά της μήτρας αυτής . Codex Geneticensis
habel : arreplum gladium per utriusque sexus ullio
nem exegil . Libl . antea editi, arreplum gladium per
ulriusque peclus exercuit . lofra Origenes homilia 20
in Numeros ail : Ruplo siromaste in manu sua in
yressus sil prostibulum , el ulrumque per ipsa puden
du transfoderil.
161 IN GENESIM NOMILIA II. 16

bancilaleni debemus exsisiere. Ipsi gloria in æter- A ipsa, quæ scripla sint, proponamus. Et dixil , in
Da secula sæculorum . Amen . quit, Dominus ad Noe : Tempus omnis hominis venit
UOMILIA II . anle me , quoniam implela est lerra iniquilalibus ab
De fabrica arcæ , el eorum quæ in ea sunt . eis , et ecce ego disperdam illos cum terra. Fac ergo
incipientes de arca , quze secundum mandatum libi arcam de lignis quadratis, nidos facies in arca,
Dei a Noe construcla est , disserere, primo omnium , el biluminabis eam ab intus et a foris bitumine, et sic
videamus , que de ea secundum litleram referun facies arcam. Trecentorum cubitorum longirulinem
tur : el questiones proponentes que objici a pluri arcæ , el quinquaginta cubitorum latitudinem , el iri
bus solent , etiam absolutiones earum ex his , quæ ginta cubitorum altitudinem ejus colligens facies ar
nobis sunt a majoribus tradita , requiramus ; il cam , et in cubitum consunimabis eam in summo .
cum hujuscemodi fundamenta jecerimus, ab bisio Ostium aulem arcæ facies a lalere , inſeriora bica
riä lexlu possimus ascendere ad spiritalis intelli merala , et tricamerala superiora facies ea . Et
gentia mysticum et allegoricum sensum , et si quid post pauca addit : Et ſecil , inquil , Noe om
in eis arcanum continelur , aperire, Domino nobis nia quæ præcepil ei Dominus Deus , sic ſecil .
verbi sui scientiam revelanle. Primo igitur hæc
Ζητητέον ποταπόν δεϊ νοήσαι το σχήμα της κιβω- Β 60 Primo ergo queritur qualem oporteal (70) lia
του : όπερ νομίζω ότι πυραμοειδές εστιν , αρχόμενον biruum ipsum el formam arcæ intelligi. Quam ego
μεν από μήκους τριακοσίων πηχών, από δε πλάτους pulo , quantum ex his quæ describuntur apparet,
πεντήκοντα , και επί τους τριάκοντα του ύψους πή quatuor angulis ex imo consurgentem ( 71 ) eisdem
χεις επισυναγόμενον , ώστε την κορυφήν γενέσθαι μή que paulatim usque ad summum in angustum al
κους και πλάτους πήχυν . "Έστω δε τα μεν κάτω αυ Tractis, in spatium unius cubili ſuisse collectani.
της, άπερ ώνόμασται κατάγαια , οροφών δύο: τα δε Sic enim refertur, quod in fundamentis ejus tre
υπέρ τάς δύο οροφής επί το ανωτέρω ορόφω , όρο centi cubili in longitudinem , in laludinem vero
φων τριών. Τούτο δε και ο Σύμμαχος σαφώς εξέθετο quinquaginta sint po ili, triginta autem in aliitu
είπών : Κατά δίστεγα και τρίστεγα ποιήσεις αυ dinem aedificati. Sed collecla esl in cacumen angi
τήν . Νοείσθω δε καθ' εκάστην οροφήν αποδιαλαμβα slum , ita ut cubilus sil latitudinis, et longitudinis
νόμενα χωρία υπέρ του χωρίζεσθαι τα ανομοιογενή ejus. Jum vero intrinsecus ea quidem que dicun
ζώα απ' αλλήλων και καλείσθω τα αποδιαλαμβανό lur ejus inferiora , bicamerala ponuntur, id est , la
μενα ταύτα χωρία , νοσσιαί • ή ώς ο Σύμμαχος πε bitationem duplicem continentia . Superiora vero
ποίηκε, καλιαι. Και μετ' ολίγα: Φασί τοίνυν ότι η Tricamerala, veluti si dicamus triplicibus cons'ru
μεν κατωτέρω προς το πυθμένα του διορόφου στέγη C cta cenaculis. Sed he habitationum «listinctiones
είς σκύβαλα τέτακτο : η δε ταύτης ανωτέρω εις την ad hoc factæ videntur, ut secerni per singulas man
συναγωγήν της τροφής των ζώων , ώστε εύπορείν τα siones diversa animalium vel bestiarum genera fil
μεν σαρκοόρα , σαρκών · τω έτερα ζώα παρά τα εις ciliiis possini, el a besliis feris mansuela quæquc
διατήρησιν εισαχθέντα , τροφής ένεκεν εισαχθήναι et ignava sejungi. Istæ ergo habitationum discre
εις την κιβωτόν · τα δε μή τοιαύτα , της επιτηδείου tiones niili appellantur. Quadrala vero ligna fuisse
έκαστον ευπορήσαι τροφής . Ταύτα μεν εις τον περί referitur, quo et facilius alterum alieri posset
των καταγείων διορόφων λόγον . Το δε μετά ταύτα aplari, et imundante diluvio lolus aquarum prohi
τριώροφον τοίς ζώοις αποτέτακτο κατά τάς νομισθεί beretur in cursus, cum intrinsecus et ex rinsecus
σας νοσσιάς . Και είκός ότι το μέν των όφεων γένει oblita bitumine junctura muniretur. Tradilan sila
και των θηρίων ή του κατωτάτου τριωρόφου χώρα nc nobis est, et non absque verisimilitudine, infe
απενεμήθη · τοις δε κτήνεσι και τους λοιπούς των τι D riora , quæ supra diximus constructa dupliciler, quæ
θασσοτέρων η ημερωτέρων , τάξει και λόγω τα ανω el separatim bicamerala appellata sunt, exceptis
τέρω. Εχρήν δε τον άνθρωπον, ώσπερ τη φύσει άρ superioribus, quæ tricamerala ( 72) dicuntur, ad
VERSIO NOVA .
Quærendum quo pacto arcæ formam intelligere oporteat. Eam puilo in pyramidis spcciem struciam
fuisse, alque a principio quiilem trecentorum cubitorum longitudine ſuisse,latitudine vero quinquaginta,
altitudine iriginia , ita ui veriex fuerit longitudine et simul latiuudine cubili umius. Supponatur suleni
infima ejus, quæ inferiora nominantur, fuisse duarum contignationum : quæ autem supr : duas illas con
liguationes erant , triuin contignationum . Id enim clare Symmachus exposuil dicens : Per binas el lernas
contignaliones facies eam . Cogitelur item in singulis coniignationibus separata fuisse luca , ut animalia
diversa speciei segregarentur ; vocenturque separata illa loca nidi, roccial , vel , ut Symmachus verlii,
walial . El paucis interposilis : Dicunt igitur infimam omnium quæ að fundum erat , coulignationem fimo
ac stercori deputatam fuisse : huic vicinam superiorem alimento animalium capiendo ; ita ut carnivora
carnium copiam haberent, quia alia animalia præler ea quæe servandæ speciei inducia erail , pio cilio
aliorum intromissa fuerant in arcam ; quæ autem mansuela erant, congruentem sibi escam paratam ha
buere . Hæc de infimis contignationibus dicta sunto . Ex tribus porro aliis contignationibus , qux infima
8 Cenes . VI, 13 et seqq . 69 ibid ., 22.
(70) Primo ergo quæritur qualen oporteal , elc . uno consurgentibus.
Græca hujus loci verba edisit Montefalconius no ( 72) Appellata sunt, exceptis superioribus,qua lri
sler lon . I llexaplorum , p . 24 . camerata . Hæc verba in anteit edilis desiderantur,
(71 ) Mss . , ex imo consurgenlem . Libb cdili, ex sed supplenlur e mss .
 163 ORIGENIS 164
Eunc modum fuisse duplicia , quoniam quidem an- Α χοντατων αλόγων , ών επιβεβηκεν αυτός, ούτω και εν
num integrum luerunt omnia animalia in arca . El τη χώρα είναι ανωτάτω της κιβωτού περί την τρίτην
utique in lotuin annum necesse erat providere cibos , στέγην , υποχείρια έχοντα τα λοιπά των ζώων. Πιθανόν
et non solum cibos verum et digestionum constitui δε την πλαγίαν περί ής είρηται (74 bis ) : την δε θύ
loca , quo neque ipsa animalia , præcipue lamen ho ραν της κιβωτού εκ πλαγίων ποιήσεις , γεγονέναι
mines, limi fotore vexareniur. Tradunt ergo quod περί την κάτωθεν πρώτην στέγην , ίνα εκείθεν εισελ .
inferior regio ipsa, quæ in fundo est , ad hujuscemo θόντα τα ζώα απίη επί τούς τεταγμένους ταις νοσ
di necessitales mancipala sit et excepla ; huic autem σιαϊς τόπους . Και τούτο βέλτιον ημίν φαίνεται λέγειν
superior contigua , conservandis pabulis lepuletur . περί αυτής, ή άνωθεν νομίζειν μετά πολλής δυσκολίας
Elenim necessarium videbatur, ut iis bestiis , qui τα ζώα καταβαίνειν επί τους οικείους τόπους : θειοτέ .
bus natura vesci carnibus dedit, introducia sint ρας τινός δυνάμεως έχρηζεν η ασφάλεια της κλειο
extrinsecus animalia, quorum vescentes carnibus μένης ταύτης θύρας, ουκέτι δυναμένου τινός έξωθεν
conservare vitam posteritatis reparande gratia vale- ανθρώπου ασφαλτώσαι αυτήν υπέρ του μή παρεισδύ
rent : aliis vero alia , quæ naturalis usus deposcit, ναι ύδωρ . Διο έκλεισε Κύριος ο Θεός όπισθεν του
servarentur alinienta . In lios ergo usus inferiores Νώε , και ούτως εγένετο ο κατακλυσμός .
partes, quæ bicameralæ dicuntur, tradunt fuisse distinctas, superiores vero ad habitaculum bestiis, vel
animalibus deputatas, in quibus inferiores quidem 61 ſeris, et immitibus bestiis , vel serpentibus babi
taculum præbuisse, lis vero contigua in superioribus loca , mitioribus animantibus stabula fuisse. Siipra
omnia vero in excelso hominibus sedem locatam , iilpole qui et horrore et ratione cuncia præcellant : u !
sicut ratione et sapientia principalım gerere supra omnia quae in terris sunt , dicitiir homo , ita etiam
loco celsior , et supra omnes animantes, quae in arca sunt, collocatus sit . Tradunt autem etiam ostium ,
quod ex latere factum dicitur, eo loci fuisse , at inferiora , quæ dixit bicamerala, infra se haberel , et quæ
dixit Iricamerala , superiora a loco oslii appellata sint : ut inde ingressa universa animalia, per sua quilo
que loca secundum quod supra diximus, congrua discretione dirempla sint. Verum ostii ipsius muni
men ( 73 ) , non jam humanis rationibus adimpletur. Quomodo enim , posteaquam clausum est , el nullus
hominum extra arcam fuil , biluminari extrinsecus ostium poluil , nisi quia divinæ virtutis sine dubio
opus fuit , ne ingrederetur aqua per aditum , quem humana non munieral manus ? Propterea ergo Scri
plura cum de cæteris omnibus dixisset , quia fecit arcam Noe , et introduxii animalia, et filios , el uxores
eorum , de ostio non dixit , quia Noe clausil ostium arcæ : sed ait, quia clausit Dominus Deus deſoris
Oslium arcæ , et sic ſacium est diluviumso . Observandum tamen est quod post diluvium non dicilur Noe
aperuisse osliun , sed fenestram , cum emisil corvum , til viderel utrum cessassei aqua super lerron .
Quod auiem intuleril cibum Noe in arcain omnibus animantibus, vel bestiis , que cum eo introierunt,
audi ex liis quæ Dominus dicit ad Noe : Tu , inquit " , accipe tibi ipsi ab omnibus escis quæ edunur, el
congregubis ad temelipsum , el erunt tibi el ipsis ad eilendum . Quod autem ſecil Noe ea quæ præcepil ei
Dominus, audi Scripturam dicentem : El fecit, inquit 5 * , Noe omniu quæ præcepil ei Dominus Deus, sic
Tecil . Sane quod de locis , que diximus ad limum animalium separalit, Scriptura nihil retulit, sed traditio
lenei, opporlune videbilur super hoc babitum esse silentium , de quo suficienter consequentie ipsius
ratio docerel. El quia ad spiritalem intelligentiam minus digne puteral aplari, merito ergo Scriptura
siluil de hoc, quæ magis narrationes suas intelleclibus allegoricis coaplal. Verumtamen quantum ad ne
cessitatem pluviarum et diluvii special , nulla poluil tam conveniens et congrua arcæ species dari, quam
uile summo velul e lec!o quodam in anguistum culmen educio ( 74 ) diffunderel imbrium ruinas, el ima
in aquis quadrata stabilitate consistens, nec impulsu ventorum , nec impelu Nuctuum , nec inquietudine
animalium , quæ intrinsecus erant, aut inclinari possei, a111 mergi.
2. Sed his omnibus ( 75) tanta arte compositis, Επη πόρουν τινές , ει δύναται η τηλικαύτη κιβω
objiciunt quidam questiones, et præcipue Apelles , tos yopisa : xay tÒ TOXXO Stov poplov tūv ért yos
VERSIO NOVA .
erat, animalibus destinabalur, assignatis singulorum nidis . Verisimileque est serpentibus ac ſeris infimam
illam seilem datam fuisse; jumentis vero ac reliquis mansuetis animantibus superiorem ; homini demumi,
ulpole brutorum principi omniumque præstantissimo, supremam omnium sedem dalam oporluit ad tertiam
contignationem , it cælera animalia sub manu haberel. Verisimile autem est latus arcæ lale lui-se quale
dixim'is . Jannam vero arcæ , a latere posilam fuisse dicas ad primam el intimam contignationem , vt ani
mantes inde introeuntes, ad constituia sibi loca nidosque pergerent. Quod sane probabilius dici posse
videtur, quam si putetur animalia ex summilale ad propria loca magna cum diflicultate descendisse. Vi
secure clauderetur hæc jamna, divina quadam virtule opus eral , cuin non amplius esset deforis hono
quispiam qui eam biluminare posset, ne ingrederetur aqua. Eam ob rem clausit Dominus Deus post Noe ,
el sic factum est diluvium .
Dubitarunt quidam an talis arca possel capere vel minimam partem omnium quæ in terra sunt ani..
80 Genes. vii , 16 , 17. 51 Genes. vi , 21. 52 ibid . 22 .
(75) Verum ostii ipsius munimen , elc . Græca hu ( 74bis) Ilic ad sensum videlur deesse aliquid. En.
jus loci verba e Calenis mss. Græcis erula sunt. ( 75 ) Sed his omn. Græca hujus loci verba suppe
( 71) Mss . , culmen ellucio . Libb.edili , culmine duclo. ditani Calenæ Græcæ manuscriplix .
 IN GENESI JIOMILIA II . 1 €6
πώντων ζώων . Και μάλιστα 'Απελλής και του Μαρ- A qui fuit discipulus quidem Marciouis , sell alterius
κίωνος γνώριμος, και γενόμενος ετέρας αιρέσεως his reseos magis , quam ejus quam a magistro susce
παρ'εκείνον πατήρ, άθετείν βουλόμενος ως ουχ άγια pit , inventor. Is ergo dun assignare cupit scripta
τα Μωϋσέως συγγράμματα , τούτο έπαπορήσας έπι- Moysi nihil in se divine sapientiae , 62 nihilque
φέρει, το , Ψευδής άρα ο μύθος· ουκ άρα εκ Θεού ή operis sancti Spiritus continere, exaggerat hujus
Γραφή : μη συνεών ποδαπούς τριακοσίους πήχεις , modi dicta , el dicit nullo modo fieri potuisse, uit
και ποδαπούς πεντήκοντα, πηλίκους τε τριάκοντα tam breve spatium tot animalium genera eorumque
ώνόμασεν επί της κατασκευής της κιβωτού ή Γρα- cilhos , qui per totum annum sufficerent, capere po
φή . Έμάθομεν δε ήμείς από τινος των παρ' E tuissct, Cuin enim bina el bina ex immundis ani
βραίους έλλογίμων , ώς άρα οι τριακόσιοι πήχεις ωνο malibus, hoc est bini masculi et binæ feminæ ( hoc
μάσθησαν , ώς οι καλούμενοι παρά τοις γεωμέτραις eniin indicat sermo repetitus,) ex mundis vero se
δύναμις του από του τριακοστού τετραγώνου » ώς εί plena el seplena, quod est paria seplena ( 77) , in ar
ναι τους ημετέρους πήχεις του μήκους εν τω κάτω cam dicantur inducta , quomodo, inquit, fieri po
επιπέδων εννέα μυριάδας : ούτω δε και του πλάτους , luit istud spatium , quod scriplum est , ut quatuor
sallem solos elephantes capere poluerit ? Et postea
δισχιλίας πεντακοσίας, και του ύψους , εννακοσίας (76 ) :
B
Και γάρ πάνυ αν είη ατοπώτατον τον παιδευθέντα quam per singulas species hoc modo refragatur,
πάση σοφία Αίγυπτίων των γεωμετρικωτάτων μάλι addit super oninia liis verbis : Constal ergo fictam
στα , και εν οίκω βασιλέως ανατραφέντα , μη συνεω esse fabulam . Quod si esi , constat non esse a Deo
ρακέναι , ότι οι κοινότερον νοηθέντες τριακόσιοι του banc scripluram . Sed ad hæc nos quæ a prudenti
μήκους, και πεντήκοντα του πλάτους , και τριάκοντα bus viris , el llebraicarum traditionum gnaris, ai
του ύψους, ουδέ ελέφαντας εχώρησαν αν τάχα που que a veleribus magistris didicimus, ad auditorum
τέσσαρας , και τας τούτων επί ενιαυτόν τροφάς, προσ notitiam deferemus. Aiebant ergo majoies, quod
τάξαντος του Θεού δύο δύο από των ακαθάρτων εισ Moyses, qui ( ul de eo Scriplura leslalur) omoi sa
έρχεσθαι ζώων εις την κιβωτόν . Ει δε χρή , επί pientia Ægyptiorum fuerat eruditus, secundum ar

VERSIO NOVA .
malium , maximeque Apelles , qui inter familiares Marcionis fuit , el allerius auctor hæres os, llic lit
Moysis Scripturam ut minime sanctam traducerel, sic dubitantis more inferebat : Haec narratio mendax
el labulosa est , ergo hæc Scriptura non est ex Deo : non intelligens cujus mensuræ illos trecentos cubitos,
cujus quinquagenos, cujus tricenos nominaverit in constructione arcæ Scriptura sacra . Nos autem did -
cimus a quopiam ex Hebræorum perilioribus treceitos cubitos diclos ſuisse pares illis quos gcomelre vo
cant, ris quadranguli a tricesimo ducti, ila ut in uno tabulalo fuerint nonaginta millia cubitorum niistro
rum , similiterque in latitudine duo mille quingenti cubili et in altitudine nongenti. Absurdissinium naili
que essel eum qui eruditus fuerat in omni sapientia Ægyptiorum geometrica peritissimorum hom mm ,
quigne in rdibus regiis educaliis fuerat , non vidisse trecentos longitudinis cubilos, quinquaginta latila
dinis, el triginta aliitudinis vulgari more acceplos, ne quatuor quidem elephanioz capere po !uisse cuin
alimento ad annum sufficienti : quandoquidem præcepit Deus lil bina bina ex immundis animalibus in
arcam ingrederentur. Quod si ul clarius intelligatur illud : In angustum sensim reiliges arcam , el in cubi
?um absolves illam , architecti more arcæ forma sil esponenda, age, ila expon: miis. Cogila milii arce
imam longitudinem , secundum supra memoralain vim esse ireccnlorum cubitorum , lililondinein vero
(76 ) 'Εμάθομεν ... εννακοσίας. Ηunc contex . C sas fuisse al, amannensibus . Ea enim vis est vel
lom allente si consideres conferasque cum alio si polentas quadranguli, si numeri multiplicentur per
mili Origenis contextu e lib . IV Conira Celsum , semetipsos. Porro si sic lrecenti cubili longitudi
Hunm . 41 , pag . 555 , qui ita se habet : Πώς δ'ουχί nis arc: e per cumdem numerum trecentesimum ,
μάλλον θαυμαστόν ήν το κατασκεύασμα και μεγίστη el quinquaginta cubili lilitudinis per numerum
πόλει εοικό :; Τα δυνάμει λέγεσθαι τα μέτρα ως quinquagesimum , el triginta cubili alliludinis per
εννέα μέν είναι μυριάδων το μήκος κατά την βάσιν, numerum trigesimum multiplicentur, dabunt 90000
κατά δε το πλάτος δισχιλίων πεντακοσίων. « Quomo cubitos longitudinis, 2500 latitudinis, el 900 allio
do non admiranda polins est illa structura (arcæ ) ludinis, quod aperte exprimit ipsc Origenes in
maximæ urbi similis ? Hic enim lit sermo de mene litroque contextu . His ita expositis, facile intelligi
suris quoad potestatem : ita ut basis longa tueril tur quomodo dixerit Origenes arcæ structuran
nonaginta millia cubitorum , lata autem bis mille el maxim'u urbi similem . Jmo nec tam ampla quidem
quingentos cubilos. , Pro his verbis, buvauis toŨ à Tò usquam exs.jlil urbs. Pone enim culium ix de
του τριακοστού τετραγώνου , « vis quadranguli 1 Iri cem el oclo laulun pollicibus constare (quem la
cestino ducii, , legendin videtur Ôúvau's toū à Trò men R. P. Lami viginti pollicibus apud Judiros
του τριακοσίου τετραγώνου , « vis quadranguli a tri constitisse docet ) , 90000 cubili longitudinis consti
realesino ducti , vel δύναμις του από του τριακο luent arcam 135000 pedum nostrorum longam , sive
σίου, και πεντηκοστού, και τριακοστού τετραγώ 27000 passuum geometricorum , videlicet novem
You , « vis quadranguli a trecentesimo, el a quina leucaruin ex tribus millibus passibus geometricis
quagesiino, atque a trigesimo ducti..Cum enim ca D constantium . Qnod sane ne verisimile quidem est .
mens sil Origenis, ut mensuræ arc:r., quales de Seid salis habuisse videtur Origenes si Celsu el
scribuntur in Genesi, non vulgariter seu ad lille Apelli arcain irridentibus utcunque responierel.
ram , sed juxta vim vel poleslalem quadranguli ar Ilinc observationem nobis suppeditarunt RR. PP.
cipiantur, vel legenduni eril tpianoclov, quod est Societatis Jesu in suo Diario Trevoliiensi riensis
potestas longitudinis arcæ , vel si legeris tplaroc Decembris anni 1740, pag . 2353 .
Toù, erit tantummodo polestas allitudinis, el sip ( 77) Quoit esi , puria seplena. llæc quæ in antea
ponendum erit voces τριακοσίου el πεντηκοστού , editis omissa sunt, supplentur e mss .
quod est potestas longitudinis el laluddinis , omis
167 ORIGENIS $68

ten geoeiticam , quam precipue ΑΕgyptii callent, A του τρανότερον νοήσαι τό, επισυνάγων ποιήσεις την
cubitoruin numerum in hoc loco posuit. Apud geo κιβωτόν , και εις πήχυν συντελέσεις αυτήν άνω
meiras ( 78) enirs secundum eam rationem , quæ θεν , εκθέσθαι τον οιονεί αρχιτεκτονικών περί της κιβω
apud eos virtus vocatur, ex solido et quadralo vel του λόγον, φέρε , ως υποπέπτωκεν ημίν, και μεμα
in sex cubitos unus deputatur si generaliter , velθήκαμεν , αυτόν εχθώμεθα . Νόει μοι τριακοσίων πη
trecentos si minulaliin deducatur. Que ntique ra χέων των ειρημένων κατά την καλουμένην δύναμιν
είναι κατωτάτω το της κιβωτού μήκος, και πεντή .
tio si observelur , in hujus arcæ mensura invenien
κοντα πλάτος : είτα κατά τήχυν επισυνάγεσθαι του
Lur el longitudinis et latitudinis lanta spatia , quæ
vere lotius mundi reparanda germina el universo μέν μήκους δέκα πήχεις , του δε πλάτους , ένα δί
ruin animantium capere rediviva 63 seminaria μοιρον • ώστε γενέσθαι τον τριακοστόν του ύψους πη
poluerint. Hæc, quantum ad historiæ pertinet ra χυν, δέκα μέν του μήκους, ενός δε και διμoίρου του
tionem , adversum eos dicta sint, qui impugnare πλάτους : είτα μετά τούτο συντελεσθήναι εις πηχυν
scripluras Veteris Testamenti nituntur, tanquam την επισυναγωγήν. Ει δε τω βιαίος είναι δόξη ο πη
impossibilia quædam et irrationabilia continen χυς τριακοστός ών , και πρώτος ών του ύψους, προσ
te's . εχέτω τη λέξει λεγούση , και τριάκοντα πηχέων το
ύψος αυτής , επισυνάγων ποιήσεις την κιβωτόν , και εις πήχυν συντελέσεις αυτήν . Οίμαι γάρ έμφαί
νεσθαι μετά το, και τριάκοντα πηχέων το ύψος , τον πρώτον και τριακοστόν πήχυν, διά του , και εις
πήχυ συντελέσεις αυτήν άνωθεν ..
VERSIO NOVA .
quinquaginta ; deinde per singulos cubitos arcam secundum longitudinem minui decem cubilis, secun
dum latitudinem autemi, uno cubiio el duabus lerliis partibus, ila il tricesimus in cacumine cubilus ex
decem in longitudine, atque ex uno ac duabus tertiis partibus in latitudine fial ; deinde vero imminutam
sic arcam in cubitum desincre. Si cui autem violenter expressis videtur trigesimus cubilus qui in ca
enmine erat, is allen dat huic lertioni : El triginta cubitorum aliitudo ejus ; in angustum sensim rediges ar
cum , el in cubilum absolves illam . Existimo cnim declarari post illuci, el triginta cubitorum alliludo , pri
mum illuni cubilum qui trigesimus eral, per hec verba : Ei in cubilum absolves illam desuper.
3. Nunc vero jam deprecantes eum prius qui so- B lur ergo populus hic qui salvatur in Ecclesia , illis
Jus polest de lectione Veteris Testamenti auferre omnibus, sive hominibus, sive animalibus, quæ sal
velamen , lenienius inquirere quid etiam spiritalis vala sunt in arca . Verum quoniam non est omnium
ædificationis contineat magnifico hæc arcæ constru ugum meritum , nec unus in fide profectus, idcirco
clio . Pulo ergo ( ut ego pro parvitale sensus mei et arca illa non unam præbel omnibus mansionem ,
assequi possum ) quod illud diluvium , quo pene fi sed bicamerata sunt inferiora , et tricamerala supe .
nis tunc dalus est mundo, formam leneat linis il riora , el nidi distinguuntur in ea : ut ostendat quia
lius qui re futurus est mundi 53. Quod et ipse el in Ecclesia licet omnes itra unam fidem conli -
Doninus pronuntiavit dicens : Sicut enim in diebus neanlur, alque uno baptismale diluantur , non la
Noe eniebuni, vendebant, ædificabani , nubebant el meni unus omnibus atquc idem profeclus est , sed
nuplum tradebant, el venit dilurium , el perdidit on unusquisque in suo ordine . lli quidem , qui per ra
nes , ila eril el adventus Filii hominis . In quo evi lionabilem scientiam vivant el idonei sunt non so
denter una eademque forma diluvii , quod præ Jum semetipsos regere, sed el alios docere , quoniam
cessil, et linis mundi quem venturum dicit , desi valde pauci inveniuntur, paucorumi ( 79) qui cum
gnatur. Sicul ergo tunc dictum est ad illum Noe, ipso Noe salvantur, el proxima ei propinquitale
ut faceret arcam , el introduceret in eam secum non C junguntur, lenent figuram : sicut et Dominus noster
sol!um filius , ci prosimos silos , verum etiam diversi verus Noe Christus Jesus paucos habet proximios,
generis animalia : ita etiam ad poslrum Noe , qui paucos filios el propinquos, qui verbi ejus partici
vere solus justus el solus perfectus est , Dominum pes sint, et sapientiæ capaces . El ii sunt, qui in
Jesum Christum in consummatione saculorum die summo gradu posili sunt, el in summitate arcæ
clum est a Patre, lit faceret sibi arcam ex lignis collocantur. Celeruni multitudo irrationalium ani
quadralis, el mensuras ei darel cælestibus sacra maliuin , vel etiam bestiarum in inferioribus locis
inentis replet ::s. Hoc enim designalur in Psalmo habetur, el eorum maxime, quorum feritatis sxvi
ubi dicit : Pele n me; el dubo tibi gentes hæreditatem liam nec fidei dulcedo mollivil. Superiores vero
tuam , el possessionem luam terminos lerræ. Con aliquantulo ab bis sunt, qui licet minus rationis,
struit ergo arcam , el facit in ea nidos, id est , prom plurimum tamcn simplicitatis, innocentiæque cusio
pluaria quædam quibus diversi generis animalia re diunt. Et sic per singulos habitationum gradus as
cipiantur. De quibus el propheta dicit 55 : Perge, cendentibus pervenitur ad ipsum. Noe , qui inter
populus meus, intra in promptuaria lua , absconde prctalur requies (80) , vel justus, qui est Jesus
le parumper donec transeal ſuror ira mer . Confer . Cbrislus. Neque enim in illum Noe convenil, qued
63 Luc. xvii , 26 , 27 , 5* Psal . 11 , 8. 85 Isa . 1911,20 . 88 Genes , v , 29.
(78 ) Apud geomet Cl.lib.jvcontra Celsum , num . 14. el tenent figuram . Nam conjunctio el expringenda
( 79 ) Panicorum . Hinc vos,quic in codil, miss . l'e erat,quippe quix sensum perturbci, neque insuper
perills, el necessaria est, desideratur in aulea eil. ligatur ini mss.
iis, ubi male etiam infra post junguntur, sejuilur , (80) Ana, quiescere.
 169 IN GENESIM HOMILIA II . 170
dicit Lamech pater ejus : Ilie enim , inquit 88 , re- A emisil ad omnia ligna campi . Proplerea exallala es !
quiem dabit nobis ab operibus nostris (81 ) et a tri altitudo ejus super omnia ligna campi. Et post pauca
sliliis manuum nostrarum , el a lerra quam maledixit dicit : Cypressi multæ in paradiso Dei, et pini non
Dominus Deus . Quomodo enim verum erit quod sunt similes ramis ejus, el abieles non fuerunt simi
ille Noe requiem dederit illi Lameclı , vel populo , les ei . Omne lignum in paradiso Dei non assimila
qui lunc habebatur in terris , vel quomodo ablalım Tum est ei , et zelata sunt eum omnia ligna paradisi
est malediclum terræ , quod dederat Dominus, ubi deliciarum Dei . Animadvertis de quibus vel quali
potius iracundia divina major ostenditur, el refer bus lignis dicat propheta , quomodo describat cy
lur dicere Deus 57 : Pænitet me quod feci hominem pressum Libani, cui omnia ligna quæ in paradiso
super terram ? Et iterum dicit : Delebo omnem car Dei sunt, comparari non possint ? Et addidit etiam
nem quæ est super lerram (82) . El super omnia sum hoc ad uliimum , quod omnia ligna , quæ sunt in pa
mæ offensæ indicium interilus viventiuni dalur. Si radiso Dei , zelala sint eam , evidenter ostendens,
vero respicias ad Dominum nostrum Jesum Chri-. secundum spiritalem intelligentiam , rationabilia
slim , de quo dicitur 18 : Ecce Agnus Dei, ecce qui tollit dici ligna quze in paradiso Dei sunt : quippe in qui
peccala mundi ;. iterum de quo dicitur 59 : Faclus bus æmulationem quamdam describit esse adver
B
pro nobis maledictum , ul nos de maledicto legis sum ea ligna quæ sunt in Libano. Unde ul el ex .
redimerel ; iterum cum dicit 60 : Venite ad me, om cursu etiam hoc dicamus, considera ne ſorte et
nes (85) qui laboratis , et onerati estis, el ego ref- illud , quod scriptum est 63 , quia maledictus a Deo
ciam vos, el invenietis requiem animabus vestris : omnis qui pendet in ligno , sic debeat intelligi , quo ·
invenies hunc esse, qui vere requiem dedit hor.i modo el illud quod alibi dictum est 6 : Maledictus
nibus, el liberavit terram de maledicto, quo male homo qui spem habel in homine . Pendere eniin in
dixit ei Dominus Deus. Huic ergo spiritali Noe, solo Deo debemus, et in nullo alio etiam si de pa
qui requiem dedit hominibus, et tulit peccatum radiso Dei procedere quis dicatur , sicut el Paulus
mundi, dicitur 61 : Facies libi arcam ex lignis qua dicit 66 : Etiam si nos, aul angelus de cælo evange
dralis . lizaverit vobis aliter quam evangelizavimus vobis,
4. Videamus ergo quæ sint quadrata ligna . Qua anathema sit . Sed bac alias. Interim vidisti quæ
dratum est , quod nulla vacillat ex parte, sed quo sint quadrala ligna quæ velut murus quidam et
cunque verleris, ( ida et solida stabilitate consistir . defensio bis qui sunt intrinsecus, a ſuctibus qui
Ista sunt ligna , quæ omne pondus vel animaliu : extrinsecus superveniunt ( 85), collocantur ab spi
intrinsecus, vel Queluum extrinsecus ferunt. Quos c rilali Noe : quæ ligna extrinsecus et intrinsecius
ego arbitror doctores 64 esse in Ecclesia , et ma bilumine liniuntur. Vult enim te architectus Eccle
gistros alque æmulatores lidei, qui et populos in siæ Christus non esse talem , quales sunt illi qui
Irinsecus posilos verbo commonitionis, el doctrina deforis quidem apparent hominibus justi , deintus
gratia consolanlur, el impugnantibus extrinsecus, autem sunt sepulcra mortuorum 66. Sed vult le
vel gentilibus, vel hæreticis , et quæstionum Auctus el corpore sanctum esse estrinsecus, el corde in
ac procellas certaminum commoventibus, virlute trinsecus purum , caulum undique, el castitalis al
verbi ac sapientia ralionis obsistunt. Vis autem que innocentiæ virtute munituin , hoc est inlus et
videre quod ligua rationabilia novil Scriptura di foris bitumine esse oblilum .
vitta ? Recenseamus quid apud Ezechielem prophe 5. Post hæc de longitudine, et latindine arcæ ,
lam scriptum est : Et factum est , inquil 68, in un el de altitudine memoratur , el numeri in his qui
decimo anno, tertio mense, una die mensis, factum dam ponuntur ingentibus mysteriis consecrati. Sed
Esi verbum Domini ad me dicens : Fili hominis , dic adantequam de numeris disseramus, hoc quod dicit
Pharaonem regem Ægypti , et ad muliitudinem ejus : longitudinem , et latitudinem , el altitudinem , quale
Cui le similem facis in exaltatione tua ? Ecce Assur sit videamus . Apostolus in quodam loco, cum de
cypressus in Libano , speciosus ramis, et condensis B mysterio crucis sacralius loquerelur, ila ait 67 : Ul
imbraculis, el excelsus (84) in allitudine. Inter scialis quæ sit longiludo , et latiludo , el altitudo, et
mudias nubes factum est cacumen ejus, aqua enutri - profundum . Profundum autem el altitudo idein si
til eum , el abyssus exaltavit eum , el adduxit om gnilicant, nisi quod altitudo spatium de inferiori .
bus videtur ad superoria meliri , profunduin vero
uia funina sua circa eum , el congregationes suas

58 Gen.v, 29. 57 Genes. vi , 6 , 7. 68 Joan.1, 29. 6ºGal . vii , 13. 60 Malih . x1 , 28, 29. 61 Genes . vi. 14. 69 Ezech.
sis1 , 1 , 2 el seqq . 93 Deut. xxi , 23. Bi Jer. xvii , 5 . 68 Gal . 1 , 8. 66 Malib.xxii, 27 . 67 Eph . III , 18.
( 81 ) Nostris . Hanc vocem in editis omissamı resti excelsus . Sic habent mss . At libri antea editi :
uunt codd . mss . speciosus ramus, el condensus umbraculis, excel
(82) Delebo omnem carnem quæ esl, elc . Coder sils .
sancti Theodorici : Delebo omnem hominem qui ( 85) A fluctibus qui extrinsecus superveniunt. Sic
est, etc. Paulo post tres miss. interilu viventium du codd . mss. Belvac. Gemetic . Reinigianus el San
tur, germanensis. Libri vero antea edili ; obstaculum
(83) Vox omnes , deest in antea editis , tametsi autem el impugnatio his qui estrinsecus supervem
reperiatur in omnibus miss . niuni.
(84; Speciosus ramis el condensis umbraculis , el
PATROL. GR . XII . 6
 ORIGENIS 472
de superioribus incipere, el ad inferiora descen- A invenies magnarum rerum gesta sub Tricenario vel
dere . Consequenter igitur Spiritus Dei et per Moy . quinquagenario numero contineri. Triginta anno
sen , el per Paulum ingentium sacramentorum ligu rum Joseph educitur de carcere " , el lotius Ægypli
ras enuntiat. Nami Paulus , quoniam descensionis suscipit principalum , ut imminentis perniciem
Christi mysterium prædicabat ( 86) , profunduin no famis divina provisione depellat . Triginta annorum
minavit, quasi de superioribus ad inferiora venien referlur Jesus 78, cum venit ad baptismum , el vidit
lis . Moyses vero ,quia restitutionem designat eorum cælos divisos , el Spiritum Dei in columbæ specie
qui per Christum de interitu el perditione sæculi venientens super se : ubi el primum cæpit sacra .
tanquam de nece diluvii ex inferioribus ad superna mentum palesccre Trinitatis, el multa his similia
el cælestia revocantur, in mensura arcæ non pro invenies. Sed el quinquagesimum diem festum ,
tundum memoral, sed allum , tanquam ubi de ler in novarum frugum consecratione reperies " , et
renis et humilibus ad cælestia el excelsa conscen de Madianila rum (87 ) spoliis Domino quinquagesima
dilur. Numeri quoque ponuntur, trecenti cubili delibalur ?. Cum trecentis vero invenies el Abraham
longitudinis , quinquaginta latitudinis, triginta alli vincentem Sodomnitas 75, et Gedeon cum trecentis
ludinis. Trecenti, lercenteni sunt . Centenarius au lingua aquam lambentibus Madianilas superat (88) 76.
B
iem numerus, plenus in omnibus el perfectus osten Ostimn sane, quod non a fronte, nec desuper , sed
dilur , el totius rationalis creaturæ continens sa e latere ex transverso collocalur, quoniam iræ divi
crainentum : sicut in Evangeliis legimus , ubi nä lempus est : Dies enim Domini , dies ire et
dicit quia habens quis centum oves, ex quibus cum furoris , sicut scriptum est ? : licel enim videantur
perissel una , relictis nonaginta novem in montibus, aliqui salvari , multi lamen , quos merila sua repro
descendit quærere eam quæ perierat, el posuit bani, dclentur et pereunt : ex transverso ostium
cum illis nonaginta novem quæ non perierant. Hic ponitur, ut illud ostendatur, quod per prophetam
ergo centenarius lolius crealuræ rationalis nume dicitur, quia si incesserilis mecum perversi , el ego
rus, quoniam non ex semetipso subsistit , sed ex incedam vobiscum in ira perversa 78. Post hæc vi
Trinilale descendii, et longiludinem vitæ, hoc est deamus el de eo quod dicit separatim inferiora bi
immortalitatis gratiam , ex Patre per Filium ac camerata , el superiora tricamerala : ne forte indi
Spirituin sanctum suscepit , idcirco triplicalus po celur per hæc, quod Apostolus dixit, quia in nomine
nitur : utpote qui ad perfectionem per gratiam Tri Jesu omne genu flectelur, cælestium , terrestrium ei
nitatis augetur, et qui ex centenario per ignoran- infernorum " * ; et in arca significetur omnium qui
tiam lapsum , per agnitionem Trinitatis restituat in C dem inferiora ipsa esse quæ Apostolus dicit iuſer .
Trecentos . Latitudo quinquagenarium numerum le na , horum autem contigua superiora ipsa esse ter
vel. Qui numerus remissioni et indulgentiae conse restria , tricamerala vero superiora quæ dicit simul
cralus est . Secundum legem enim quinquagesimo omnia esse cælestia , sed in his eorum merita distin
anno remissio erat , id est ul si quis distraxisset gui, qui possunt secundum apostolumi Paulum usque
possessionem , reciperel ; si liber in servilulem vc ad tertium cælum conscendere. Nidi vero el nidi,
nisset, reciperet libertatem , indulgentiam debilor quia multi sunt in arca , multas esse apud Patrem
acciperet , exsul rediret ad patriam . Spiritalis ergo indicant mansiones. De animalibus vero , el bestiis,
65 Noe Christus in arca sua , in qua humanum ac pecoribus cælerisque diversis animantibus,
genus de interitu liberal , id est in Ecclesia sua , quae nobis alia figura servanda est, nisi quam vel
hunc quinquagenarium renissionis numerum in Isaias ostendit 80, cum dicit , in regno Christi lu
Tatindine collocavit. Nisi enim remissionem pecca . pum cuin agno, pardum cum hædo, leonem et bo
forum donassel credentibus , non fuisset per orbem vem simul ire ad pascua, eorumque felus simul
lerræ Ecclesiae latitudo diffusa. Triginta autem al paleis vesci , insuper etiam in aspidum caverna ,
liludinis numerus simile ul trecenti continel sacra parvum puerum (talem sine dubio , qualem dicebat
mentum . Quod enim ibi centeni, hoc hic deni ler . D Salvator 81 , Nisi conversi ſueritis et effecii sicul puer
tio multiplicati faciunt. Ad ununi autem lotius con hic , non introibitis in regnum Dei) missurum esse
ölructionis numorum summa revocalur, quia unus manum , et nihil lædendum ; vel eliam illa figura ,
Deus Paler ex quo omnia 6s, el unus Dominus, et quam Petrus jam nunc in Ecclesia haberi docel,
una Ecclesiæ fides est, unum baplisma , unum cor cum refert se visionem vidisse 88 , in qua omnia
pus , el unus spiritus 70 , et ad unum perfectionis quadrupedia , et besliæ terræ, ac volatilia cæli intra
Dei finem cuncta festinant. Sed el lu qui hæc au unuin fidei linteum continebantur, quatuor Evan
dis , si Scripturis sanctis intendas ex olio, permulla geliorum initiis alligatum ?

ta Liic . xv , 4 el seqq. 69 | Cor. vill , 6. 70 Epli. iv , 4 , 5. " Gen. xli , 46 . 1 ! Luc . ii, 23 .
73 Deul, svi , 9. 74 Nunii. xxxi , 30 . 18 Gen. xiv, 14. * 76 Jud. vi, 6. 17 Sophon, 1 , 15. 78 Levil . XXVI ,
27 , 28 . 79 Philip. II , 10 . 80 lsa . si , 6-8 . 81 Maub . XVIII , 3. 82 Acl. x , 11 , 1 % .
(86) Sex mss. habent, prædicabat ; libb . editi : (88) Madianilas cirerai. Ila could . Gemelic. et
Sangermanensis, libri auler edili omillunt Madia
prædical . nitas.
( 87 ) Madianilarum . Sic habent omnes mss ., libri
vero edili, Ammonilarum .
 173 IN GENESIM HOMILIA II .
6. Verum quoniam arca quain describere cona- A linent vitam , el ex omni parle libraiam . Nam aucto
mur, non solum bicamerala , sed et tricamerata a res sæcularium librorum possunt quidem dici ligna
Deo construi jubetur, operam demus el nos ad excelsa , el ligna ubrosa . Sub omni cnim ligno
hanc duplicem quæ præcessit expositionem secun excelso et nenoroso accusalur fornicatus esse
dum præceplum Dei etiam tertiam jungere. Prima Israel 87 : quia illi loquuntur quidem excelsa , et
niin que præcessit, historica est, veluti funda turida utuntur eloquentia : non tamen ita egerunt,
mentuin quoddam in inferioribus posita . Secunda lil locuti sunt : et ideo non possunt ligna quadra
hæc mystica , superior el excelsior fuir . Terliam si la nominari, quod in eis ncquaquam vita el sermo
possumus moralem lentemus adjicere : quamvis cu collibret . Tu ergo si facis arcam , si biblioihecam
hoc ipsum quod neque bicameralam solum dixit el congregas, ex sermonibus propheticis et apostolicis
siluit, neque tricameralam tantum et cessavit , sed vel eorum qui cos reclis fidei lineis secuti sunt
cum dixisset bicameralam , addidit et tricamera congrega , bicameralam cttricanjeralam facito
lam , nec absque hujus ipsius expositionis quais ha eam , ex ipsa narraliones historicas disce , ex ipsa
bemus in toanibus videalur esse mysterio. Nam mysterium magnuin quod in Christo et in Ecclesia
tricamerata triplicem hanc expositionem designant. impletur agnosce . Ex ipsa etiam emendare mores ,,
Sed quia non semper in Scripluris divinis histo- B resecare vitia , purgare animam , atque exuere eam
rialis consequentia stare potest, sed nonnunquam omni vinculo captivitatis intellige , nidos in ea , et
deſicil , ul, verbi causa , cum dicitur 83
8 : Spinæ na nidos diversarum virtutum el profectuum collo
sceniur in manu ebriosi . el cum in templo a Salo cans . Deintus sane el deſoris biluminabis eam ,
mione construclo dicitur 86 : Vox mallei et securis corde lidem gerens, ore conſessionem proferens :
non est audila in domo Dei : et iterum in Leviti iulus scientiam , ! oris opera habens : intus corde
co " , cum lepra parietis ei pelliculæ, et staminis mundus, foris castus corpore incedens. In hanc ergo
inspici jubetur a sacerdotibus et purgari : propter arcam , sive eain bibliothecam divinorum librorum
bæc ergo et his similia non solum tricamerala , sed sive animam fidelem secunduin moralem interiin
et bicamerala arca conlexitur, ut sciamus in Scri locum ponamus, introducere debes etiam animalia
pluris divinis non semper triplicem , quia non semi ex omni genere, non solum munda , sed et immun
per nos bistoria sequitur, sed interdum duplicis da . Sed munda quidem animalia facile possumus
Lantummodo sensum expositionis insertum . Tenle . dicere, quod memoria , eruditio , intellectus, exami
mus igitur el tertiam expositionem disserere , se natio et judicium eorum quæ legimus, aliaque his
cundum moralem locum . Si quis est , qui crescen с similia intelligi possunt . De iinmundis vero pro
libus malis, et inundantibus vitiis convertere se nuntiare difficile est, quæ et bina el bina nominan
polest a rebus Duxis el pereuntibus et caducis, et lur. Verumtamen quantum in lam difficilibus locis
audire verbum Dei , ac præcepla cælestia : hic in audere possumus, pulo quod concupiscentia et ira ,
Ira cor suum arcam salutis ædificat, et bibliothe. quia insunt (90) omni animæ, necessario islæ secun
cam, ut ila dicam , intra se divini consecral verbi , dum hoc quod ad peccandum homini famulantur,
longitudinem in ea , et latitudinein , el altitudinem , immundæ dicuntur , secundum hoc vero quod nc
lidem , spem , charitatemque collocal. Fidem Trini que posteritatis sine concupiscentia successio re
Lalis ( 89) ad longitudinem vitæ immortalitatemque paratur, neque einendalio ulla sine ira potest nie
distendit. 66 Latitudinem charitatis, indulgentie que disciplina constare, necessariæ el conservandæ
el benignitatis fundat affectu . Altitudine spei se ad dicuntur. Et quamvis hæc jam non morali, sed na
cælestia erigit el excelsa . Super lerram enim am lurali ratione discussa videantur, lamen quæ ad
bulans, in cælis habet conversationem . Summam præsens occurrere potuerunt , pru ædificatione tra
vero acluum suorum refert ad unum . Scit enim clavimus. Si quis sane poluerit ex olio ipsam sibi
quia omnes quidem currunt ; sed unus accipit pal conferre el comparare Scripluram divinam et spiri- ,
mam , scilicet qui cogitationum varielale el in- D lalibus spiritalia coaptare, nec nos latel quod plura
stabililale mentis non fuerit inultiplex. Sed hanc bi in boc loco profundi el arcani mysterii secrela re
bliotbecam non ex agrestibus et impolitis , sed ex periet , quae nunc nos adducere in medium , vel pro
quadralis et secundum æquitatis lineam directis brevilale temporis, vel pro auditorum labore lion
construit lignis , id est non sæcularium auctorum , possumus . Omnipotentis lamen Dei misericordiam
sed ex propheticis atque apostolicis voluminibus. deprecemur, qui nos non solum auditores verbi sui
Ipsi enim sunt, qui diversis tentationibus edolati , faciat, sed el factores 88 : el inducat super nostras
resecalis omnibus vitiis et excisis , quadratam con quoque animas diluvium aquæ suæ, et deleat in no

* Proverb. IXv1 , 9. 84 III Reg . vi , 7 84 Levil . XIII . 8 I Cor. ix , 24. 87 I Reg . XVII. W& Jac. 1 , 22.
( 89) Libri anlea editi, fide Trinitatis ad longilu libb. antea edili : laliludine charilatis, indulgentiæ
dinem riæ immortalitatemque descendit, al mss. el benignitatis fundat affectum . Altiíudine spei ad
Belvacensis , Remigianus et ires Turonenses ul in cælestia erigit ; sed mss . ut in nostro lexlu .
nostro lexiii. Codex Gemelicensis : fidem Trinitatis (90) Mss . , insunt ; libb . edili, inest,
ex longitudine vitæ immortalilaleque distendir. Mux
175 ORIGENIS 176

bis quæ ecit esse delenda , el vivificet quæ judicat A ligitur voluntas Dei contineri, nisi ea locutus dica
esse vivificarda, per Christum Dominum nostrum , lur , quia nec sentitur, nec intelligitur inier homi
et per Spirituni suum sanclum . Ipsi gloria in æterna nes indicari unquam posse per silentium volunta
sæcula sæculorum . Amen . lem . Sed hæc rursum non secundum errorem Jule
HOMILIA 11. dæorum , vel cliam ex nostris nonnullorum , qui
De circumcisione Abrahce . cum illis errant , ealenus dicimus , ut quoniam
1. Quoniam in multis divinæ Scripturae locis humana fragilitas aliter audire de Deo ron poles ',
Deum legimus ad homines loqui , et propter hoc J11 nisi ut sibi res ipsa el vocabula nola sunt, idcirco
dei quidem , sed el nostrorum nonnulli , Deum quasi etiam membris hæc nostris similibus, et habitu
hominem intelligendum pulaverunt, id est huma humano Deum agere sentiamus . Alienum hoc est
nis membris habituque distinctum , philosophi vero ab Ecclesiæ fide ( 94 ) . Sed hoc ipsum quod vel
velut fabulosa hæc el ad poeticoruin similitudinem aspirat in corde uniuscujusque sancloiuin , vel
figmentorum formala despiciunt : videlur mihi de sonum vocis pervenire ad aures ejus facit, loculos
his primo paucis sermocinandum , el lunc ad ea homini Deus dicitur. Sic et cum nota sibi esse indi
quæ recitala sunt veniendum . Primo ergo ad eos cat que unusquisque vel loquitur, vel agit , audisse
sil sermo qui foris posili arroganter nos circum- B se dicit : et cum aliquid injustum geri a nobis indi
strepunt, dicentes excelso illi et invisibili atque in cat, irasci se dicit : cum beneficiis suis ingratos
corporeo Deo non convenire, ut humanis utallir nos arguil, pænitere se dicit : indicans quidem
affectibus ( 91 ) . Si enim loquendi, inquiunt, ei da hæc his affectibus qui hominibus in usa sunt, non
iis usum , sine dubio dabitis el os, el linguam , cæ. tamen his membris ea ministrans quæ naturæ cor
leraque membra quibus loquendi expletur officium . poreæ sunt ( 95 ) . Simplex namque est illa substan
Quod si sit, recessum est ab invisibili et incorpo lia , et neque membris ullis , neque compaginibus
rco Deo : et mulla his similia necientes nos fali affectibusque composita , sed quidquid divinis viru
gant ( 92). Ad hæc ergo, si precibus vestris juve . tibus geritur, hoc ut homines possent intelligere,
mur, prout Dominus dederit , breviter occurremus. ant bumanorum meinbrorum appellatione profer
2. Nos sicut incorporeum esse Deum , et omnipo lur, aut communibus et notis enuntiatur ( 96 ) alle
lenlem, et invisibilem profitemur, ila euin curare elibus. Et hoc modo vel irasci , vel audire, vel loqui
mortalia , et nihil absque ejus providentia geri , dicitur Deus. Nam si vox humana aer ictus, id est
neque in cælo, neque in terris , certo el immobili lingua repercussus delinilur, potest et vox Dei dici
dogmale confitemur (93) . Memento quia nihil sine aer iclus , vel vi , vel voluntate divina. Et inde est
с
providentia ejus geri diximus, non sine voluntale . quod si quando vox divinitus datur, non ad om
Mulla enim sine voluntale ejus geruntur, nihil sine nium aures, sed ad quorum interest, audilus alla
providentia. Providentia namque est qua procural , bitur, ut agnoscas sonilum non lingue pulsu reil
et dispensat, et providel quæ geruntur. Voluntas ve . ditum alioquin fieret communis auditus), sed super
ro est, qua vult aliquid aut non vult . Sed de his alias. nullis moderamine gubernalum . Quanquam el pro .
Longior enim est el diffusior iste iraclatus. Secumn phetis sæpe et patriarchis , cæterisque sanctorum ,
dum hoc ergo quod provisorem omnium , et dispensa. eliam sine vocis sono verbum Dei factum esse
torem profitemur Deum , consequens esl ut quid referatur, sicut ex omnibus sacris voluminibus
67 velit, vel quid hominibus expediat indicel. Si abundanler docemur. In quo, ut breviter dicam ,
enim non indicel, nec erit provisor hominis, nec illuminata mens per Spirilum Dei formalur in
creditur curare mortalia. Indicans igitur Deus verba. Et ideo sive hoc, sive illo quo supra diximus
nominibus quæ eos agere vult , quo potissimum modo, cum voluntatem suam indical , loculus esse
affectu dicendus est indicare ? Nonne eo qui homi dicitur Deus . Secundum bunc ergo sensum aliqua
nibus in usu el politia est ? Si enim , verbi causa , ( 97 ) jam ex his quæ lecta sunt, disseramus.
dicamus quia silet Deus , quod naluræ illi conve- D 3. Multa responsa dantur a Deo ad Abraham ,
niens creditur, quomodo indicatum esse aliquid ab sed non omnia ad unum eumdemque referuntur .
eo putabitur per silentium ? Nunc autem idcirco Quædam enim ad Abram , quædam ad Abraham , id
loculus dicitur, ut scienles homines lioc mini est alia post immutationem nominis , et alia cum
slerio voluptatem alterius alleri indolescere, agno adhuc genuino vocabulo censeretur . Et primum
scant ea quæ sibi per prophetas deſerunlur Dei quidem a Deo ad Abram ante immutationem nomi
esse voluntatis indicia . In quibus utique non intel nis illud deferlur oraculum , quo dixit 89 : Eri de
89 Gen. XII , 1 .
(91 ) Affectibus. Codex sancti Theodorici, affati. ( 95 ) Non tamen his membris en ministrans que
bus , non male . naturæ corporeæ sunt. llæc in antea editis libris
( 92) Quatuor miss. , nos fatiganı ; libb. antea edi oinissa suppleolur e mss.
li , nostros fatigant. ( 96 ) Mss. enuntialur. Libb. editi , annuntiatur,
(93) Dogmale confitemur, cic . Sic mss.; libri ve Paulo post iidein mss . , repercussus definitur. Libb ) .
ro editi, dogmale profilemur. edili, repercussus dicilur.
( 94 ) Mss. ab Ecclesiæ fide. Libl) . cdili , ab eccle ( 97 ) Codd. Belvac., Gemetic. et Remigianus ,
siastica fide. aliqua; libb. editi , reliqua .
 IN GENESIM HOMILIA III . 178
177
terra tua , et de domo patris tui, et de cognatione A masculinuin vestrum , el circumcidelis carnem præ
iua, etc. Sed nibil in hoc de testamento Dei , nihil pulii restri.
de circumcisione præcipitur. Non enim poleral , 4. Igitur quandoquidem in hunc devenimus
cum adhuc essel Abram el carnalis nativitalis locum , requirere volo si omnipotens Deus , qui
vocabulum ferret, suscipere el testamentum Dei et cali ac lerrže dominalum tenei, volens testamen
luin ponere cium viro sancio , in hoc summam lanti
circumcisionis insigne. Cum vero exiit de terra sua,
et de cognatione sua, tunc ad eum sacratiora jam negotii collocabal, ut præputium carnis ejus ac
futuræ ex eo sobolis circumcideretur. Erit enim ,
responsa deferuntur. El primo dicitur ei quia non
inquil , lestamentum meuin super carnem luam .
rocaberis Abram , sed Abraham erit nomen tuum 4.
! loccine crat quod cæli ac terræ Dominus, ei
Tunc jam et testamentum Dei suscepit ( 98) , et
quem e cunclis mortalibus solum delegeral , æterni
signaculum fidei accepit circumcisionem , quam
testamenti munere conferebat ? Hæc enim sunt
non poluit accipere , dum esset in domo patris ,
ei in consanguinitate carnali, et cum adhuc Abram sola , in quibus magistri el doctores Synagogæ san
ciorum gloriam ponunt. Ecclesia vero Christi , quæ
vocaretur . Sed neque presbyter appellatus est
per Prophetam dixerat ° : Mihi aulem satis honori.
ipse , et uxor sua , donec esset in domo patris,
et carni cohabitaret ac sanguini : sed postquam B ficati sunt amici lui , Deus , quomodo honoret ami
inde profectus est , et Abraham vocari et presby cos sponsi sui , el quantam eis gloriam conferal,
cum gesla eorum revolvit, veniant , si videtur, et
ler meruil : Erant enim , inquil " , ambo presbyleri,
audiant. Nos ergo imbuti per apostolum Paulum
id esl senes, Abraham scilicel , et admiranda uxor
dicimus quia sicut nulla alia in figura et in imagine
ejus, et provecii in diebus suis . Quanti anle eos
futuræ veritatis fiebant, ita el circumcisio illa
longioribus amorum spatiis vilain durere , nongen
carnalis circumcisionis spiritualis formam gerebal.
tis et eo amplius annis , aliqui non multo minus
De qua et dignum erat , et decebat Deum inajesla
usque ad diluvium vixere : et nulli ex his presby
lis præcepla mortalibus dare. Audile ergo quo
leri appellati sunt. Non eniin hoc nomine in Abra
modo Paulus doclor gentium in fide et verilale de
ham senecia corporis , sed cordis maturitas appel
circumcisionis mysterio Christi Ecclesiam .docet .
lala esi. Sic et ad Moysen Dominus dixit ” : Elige
Videle, inquit , circumcisionem (de Judæis loquens
libi presbyteros , quos tu ipse scis presbyteros esse .
qui circumciduntur in carne) . Nos enim sunus , ait,
Intueamur ergo diligentius Domini vocem , quid sibi circumcisio, qui spiritu Deo servimus, et non in
velit ista adjectio qua ait, quos tu ipse scis esse prc carne fiduciam habemus. Hæc una Pauli de circum
sbyteros. Nunquid is qui senilem corporis gerebat C cisione sententia . Audi et aliam 96 : Non enim qui
ælalem , non omnium oculis perspicuus erat quod
in manifesto Judæus est , inquit , neque quæ mani
esset presbyler, id est senex ? Quid ergo soli Moysi feste est in carne circumcisio , sed qui in occullo
lanto ac lali prophetæ specialis isla mandatur Judæus circumcisione cordis, in spiritu , non lillera.
inspectio , ut illi eligantur, non quos cæleri homi Nou tibi dignius videlur talis circumcisio dicenda
nes noruni , non quos imperilum vulgus agnoscit, in sanctis, et amicis Dei, quam carnis obtruncatio ?
sed quos prophela Deo plenus elegerit ? Non enim Sed sernionis novilas ſorlassc non solum Judæos ,
crga eos de corpore , non de ælale, sed de mente sed etiam aliquos fratrum nostrorum delerreal .
jadicium est. Tales ergo erant isti beati presbyteri Impossibilia enim videtur Paulus præsumere, qui
Abraham el Sara . El 68 primo omnium genuina
circumcisionem cordis inducit. Quomodo enim fieri
his nomina, quæ orlus carnalis dederal, commu . potcrit uit circumcidalur membrum , quod internis
lantur. Cum enim essel nonaginta el novem anno visceribus oblectum, eliam conspectibus ipsis bomi
rum Abraham , apparuil ei Deus , et dixit : Ego sum num lalet ? Redcamus ergo ad prophelicas voces,
Deus, complace coram me, el esto inculpabilis, et ut orantibus vobis hæc de quibus quærimus, inde
ponam lestamentum meum inter me et le. Et procidit
D clarescant. Ezechiel prophela dicit 97 : Omnis alie
Abraham in faciem suam , el adoravit Deum , et
nigena incircumcisus corde, el incircumcisus carne,
loculus est ei Deus dicens : Ego sum : ecce testu non introibit in sancia mea . Et item alibi nihilo
mentum meum lecum , el eris pater mulliludinis winus exprobrans prophela dicit 98 : Onines alieni
gentium : el benedicentur in le omnes gentes , el jam genæ incircumcisi curne, filii autem Israel incircum
non vocabilur nomen luum Abram , sed eril nomen cisi corde. Designatur ergo quod nisi quis circun
inum Abraham 93. El cum dedisset hoc nomen , sla cisus fuerit corde el circumcisus carne, non intros
tim subjungit : El ponam testamentum inter me et ibil in sancta Dei (99) .
le, et inter semen luum post le, el hoc est leslamen 5. Sed videbor meis ipse indiciis caplus . lloc
tum quod servabis inter me et le , et inter semen tuum enim prophetæ lestimonio continuo constringel me
post te. Et post hæc addit : Circumcidel ur omne Judæis, el dicel : Ecce prophela utrainque circun

** Gen , xvii , 5. ol Gen. xvii, 11 . 99 Niim . XI, 16. 93 Gen. xVH , 1 , 2 el seqq. 85 Psal. CXXXVIII , 17 ,
Phil. mi, 2, 3. 96 Rom . 11 , 28 , 29. 97 Ezech. iliv , 9 98 Jer. 1X , 26 .
( 98 ) Omnes mss. , suscepit . ,etc . , accepit , etc.; incircumcisus corde el incircumcisus carne non
libb . edili suscipit , elc . , accipit, etc. , introibit in sancia Dei . Sed videor meis ipse, elc .
( 99 ) Codex ms. sancti Thcodorici : quod quis
 179 ORIGENIS 180
cisionem designat, carnis et cordis. Allegorie non A cleclus ad enarrandas virtules Doniini ", suscipile
superest locus, libi utraque species circumcisionis dignam circumcisionem verbi Dei in auribus ve
exigitur. Si me vestris precibus juverilis, 11tadesse stris , et in labiis, el in corde, et in præputio car
cignetur verbum Dei vivi in apertione oris nostri, nis vestræ , el in omnibus omnino niembris vestris .
polerimus ipso duce per arclum hoc quæstionis iter Circumcisæ namque sint aures vestræ secundum
ad latitudinem veritatis exire, quia non solum verbum Dei, ut vocem non recipiant obtreclantis ,
carnales Judæi de circumcisione carnis revincendi ut maledici el blaspbemi verba non audiant,ut lal
sunt nobis, sed nonnulli ex iis, qui Christi nomen sis criminalionibus, mendacio non paleant. Oppi
videntur 8:15cepisse, et tamen carnalem circumci- lenlur, et clausæ sint, ne judicium sanguinis au
sionem recipiendam pulant ut Ebionita: ( 1 ), el si diant, aut inipudicis canticis et ihealralibus sonis
qui his simili paupertale sensus aberrant. Ulamur paleant. Nibil obscenum recipiant, sed ab oinni
ig' lur veteris instrumenti testimoniis , quibus liben - cæno (5 ) corruptionis aversæ sint. Hæc est cis .
ler invulgent. Scriptum est enim in Jeremia pro - cumcisio, qua Ecclesia Christi aures suorum cir
phela * : Ecce populus hic incircumcisus auribus. cumcidit infantium . Istæ , credo, sunt aures, quas in
Audi, Israel, propheticam vocem , grande tibioppro - auilitoribus suis requirebal, dicens : Qui habet
briunı inducitur ( 2 ), grandis tibi impingitur culpa. B aures audiendi audiat. Nemo enim polest incir
Accusalio lua profertur, quod incircumcisus es cumcisis et immundis auribus (6 ) munda verba sa
auribus. Et cur non hac audiens adhibuisti fer - pientiae et verilaiis audire. Veniamus, si vultis, et
rum auribus luis, et incidisti eas ? Culparis nam . ad labiorum circumcisionem . Ego pulo quod incir
que a Deo , et condemnaris , cur aures non habeas cumcisus sit labiis, qui nondum cessavit a sluliilo
circumcisas. Confugere enim tibi ad allegorias quio , a scurrilitale, qui bonis derogat, qui crimi
nostras, quas Paulus docuit,non permillo. Circum - nalur proximos, qui instigat lites, qui calumnias
cidere quid cessas ? Deseca aures , abscinde mem - movet, qui fratres inter se ſalsa loquendo commil
bra quæ Deus ad utilitalem sensuum el ad orna- iit, qui vana , inepla, sæcularia , impudica, lur
lum humani slalus creavit. Sic enim intelligis pia, injuriosa , prolerva , blasphema, el cælera que
verba divina. Sed el aliud libi adhuc proferam , indigna sunt Christiano ore proloquitur. Si quis
cui contradicere non possis. In Exodo , ubinos in vero ab his omnibus continct 0s suun, el dispo
codic bus Ecclesiae habemus scriplum , responden - nit sermones suos in judicio ", rerbositatem repri.
lem ad Dominum Moysen , el dicentein (3 ) : Pro- mit , linguam lemperal , verba moderalur, isle
vide, Domine , alium quem miltas. Ego enim gracili merito circumcisus labiis dicitur . Sed el qui ini
voce sum , et lardus lingua ", vos in llebræis exem : C quitalem in Excelso loquuntur 8, el extendunt in
plaribus labelis , Ego autem incircumcisus cælum linguam suam , sicut hæretici faciunt ,
labüs sum . Ecce babctis circumcisionein labio - incircumcisi et immundi labiis dicendi sunt (7).
rum , secundum vestra que veriora dicitis 69 Circumcisus vero el mundus est qui semper ver
exemplaria . Si ergo secunduin vos Moyses indi. buin Dei loquitur, et sanan doctrinam evangelicis
gnum se esse adhuc dicit, quod non sit labiis cir . el apostolicis munitain regulis profert. lloc ergo
cumcisus, certum est hoc illum indicare (4 ), quod modo et circumcisio labiorum datur in Ecclesia
dignior sit et sanctior ille qui circumcisus est la - Dei.
biis. Adhibele ergo etiam labiis falcem , et oris 6. Nunc vero secundum pollicitationem nostrain ,
operimenta desecale , quando quidem talis vobis in qualiter etiam carnis circumcisio suscipi debeal,
divinis litteris coroplacet intelleclus. Quod si cir - videamus. Membrum hoc, in quo præputium vide
cumcisionem labiorum ad allegoriam revocalis , et lur esse, officiis naluralibus coilus el generationi
circumcisionem aurium nihilominus allegoricam deservire nemo est qui dubitel. Si quis igitur erga
dicitis et figuralem , quomodo non et in circumci- hujuscemodi motiis non importunus exsistal, nec
sione præputii allegoriam requiritis ? Sed illos qui- , slalulos legibus terminos superei, nec aliam ſemi
dem quiad idolorum modum aures habent el non au - nain quam conjugein legitimam noverit, el in ea
diunt, el oculos habent el non videni", omillamus. quoque ipsa posteritatis lantummodo causa certis
Vos autem populus Dei, el populus in acquisitionem et legitimis temporibus agal (8), iste circumcisus
99 Jerem . vi, 10 . " Exoil. iv , 13. Ibid., 10. Exod . v , 30. Psal. cxii, 5 , I Pei, 11, 9 .
• Malih . xli, 9. ? Psal. cxi, 5.' ' Psal. lxxii, 7.
(1) Ebionile, clc. Alludit ad vocem Hebraicain , (5 )Codi .Gemelic. el Sangerm ., cæno; libb , editi ,
Ebion , quæ significal, pauperem el egenum , cæna , niale.
(6 ) Mss., inducitur ; libb . editi, indicitur . (6 ) Incircumcisis el immundis auribus. Ila Ires
(5 ) Provide, Domine. Confundit Origenes Tres mss. Turonenses, Remigianus, Belvacensis el Sale
veisiculos, nempe 13 et 10 capitis iv Exodi, nec non germaniensis ; libri vero editi, incircumcisus auribus
versum 30 capitis vi ejusdem libri. Hoc ultimo loco el immundus.
ubi Hebræus textus habet : Ecce ego incircumcisiis (7 ) Codul. mss. Tres Turonenses, Gemelicensis et
labiis, Septuaginta verterint : Ecce ego gracili voce Sangermanensis : loquitur et extendit, etc.; incir
SNm . cumcisus labiis el immundus labiis dicendus est.
(4 ) Illum indicare. Sic mss., libb , auleni edili, (8 ) Ei in ea quoque ipsa posteritalis tantummodo
illud indicare . causu ceriis et legitimis Acnporibus agal, etc . Simi.
 181 IN GENESIM IIOMILIA III. { S2
præputio carnis suæ dicendus est. Qui vero in om - A leges, incircumcisa reputanda sunt. Et hoc puto
nem fasciviam proruit, et per diversos el illicitos esse quod Apostolus dicit "6 : Sicut enim exhibuistis
passim pendet aniplexus, atque in omnem libidinis membra vestra servire iniquitali ad iniquitatem , ita
gurgitem fertur infrenis, iste incircumcisus et nunc exhibele membra vestra servire justitiæ in sano
præputio carnis suæ . Verum Ecclesia Christi, gra - crificationem . Cum enim iniquitati servirentmem
tia ejus qui pro se crucilixus est roborala, non so . bra vestra , non erant circumcisa , nec erat in eis
lum ab illicitis neſandisque cubilibus, verum etiam lestamentum Dei. Cum vero cæperint servire justi
a concessis et licitis lemperat, tanquam jam virgo liæ in sanctificationem , promissio quæ ad Abralam
sponsa Christi castis el pudicis virginibus florel, facta est, impletur in eis. Tunc enim les Dei, et
quibus vera circumcisio carnis præpulii facta esi, testamentum ejus signalur in eis . El hoc est vere
el vere testamentum Dei, el testamentum alernum signum fidei, quod inter Deum el hominem æterni
in æternum in eorum circumcisa carne servalur. fæderis continel pactum . Ista est circumcisio que
Superest nobis eliam designare circumcisionem pelrinis machæris per Jesum populo Dei Jata est 15.
cordis. Si quis est qui obscenis desideriis et fee . Quæ est autem machæra petrina, et qui gladius quo
dis cupiditatibus astual, et, ul breviter dicam , qui circumcisus est populus Dei ? Audi Apostolum di
mạchalur in corde, hic incircumcisus est corde. B cenlem 16 : Vivus enim est Dei sermo el efficar, el
Sed et qui hæreticos sensus mente continet, et acutior omni gladio utrinque aculo, perlingens usque
blasphemas asseriiones contra scientiam Christi dis . ad divisionem animæ ac spiritus, compagum quoque
ponit in corde, hic incircumcisus est corde. Qui et medullarum : el esl di crelor cogitationum el in
vero purain lidem in conscientiæ sinceritate custo - tentionum cordis. Isle ergo est gladius quo circum
dil, iste circumcisus est corde . De quo dici poles ' : cidi jubemur ( 10 ), de quo dicit Jesus Duininus 17:
Beali mundo corde, quia ipsi Deum videbunt. Ego Non veni pacem miltere in terram , sed gladium . Non
vero audeo ex simili eliam hæc propheticis vosi- tibi videlur dignior hæc esse circumcisio in qua
bus addere , quia sicut oportet auribus, et labiis et testamentum Dei debeat collocari ? Confer, si pla
corde et carnis præputio , secundum ea quæ supra cel, hæc nostra cum vestris Judaicis fabulis , et
diximus, circumcidi : jla fortasse et manus nostre narrationibus folidis , el vide si in illis ves:ris, an
indigent circumcisione, el pedes, visus, el odora. in his quæ in Cbristi Ecclesia prædicantur, cir
tus, et laclus. Ut enim perfectus sit liomo Dei in cupcisio divinitus observetur : si non etiam ipse
omnibus, cuncta circumcidenda sunt membra , ma - sentis , et intelligis banc Ecclesiæ circumcisionem
nus quidem a rapinis , a furtis , a cædibus, et ad honestam , sanctam , Deo diguam ; illam vestram
sola Dei opera pandendæ . Circumcidendi sunt pe- C llirpem , fædam , deformem , ipso etiain habilu el
des 10. ne veloces sint ad effundendum sanguinem . aspectu xaxéu qatov præſerenleill, Ei eril, inquit
el ne intrent in consilium malignantium 11, sed ut Deus ad Abrahams, circumcisio et lestamentum
Tantum pro mandatis Dei circumeant. Circumci meum super carnem luam . Si ergo talis fuerit vila
dantur et oculi (9), ne concupiscanı aliena, 70 ne nostra , ila omnibus membris quadrata el compo
videant ad concupiscendam mulierem . Qui enim sila, ut universi molus nostri secundum Dei leges
erga feminarum formas lascivo el curioso oberrat aganlur, vere lestanientum Dei erit super carnem
aspectu , iste incircumcisus est oculis . Sed et si nostram . Hæc quidem breviter a nubis de veleri
quis esl, qui sive bibal, sive manducel, sicut Apo Testamento transcursa sint, ad conſulandos eos qui
stolus præcepit ' , ad gloriam Dei manducal et bi- in carnis circumcisione confidunt, simul et ad Ec
bit, isle circumcisus est gustu. Cujus autem Deus clesiam Domini ædificandam .
venler est ' S, et suavitatibus gulæ deservit, hujus 7 . Sed venio eliam ad novum testamentum in quo
incircumcisum dixerim gustum . Si quis Christi est plenitudo omnium , et inde volo ostendere quo
odorem bonum capit , et in operibusmisericordiae modo el hos possimus novom testamentum Domini
odorem suavitatis requirit , hujus circumcisa est n nostri Jesu Christi habere super carnem nostram .
odoratio. Qui vero primis unguentis delibulus in - Non enim suflicil solo nomine et verbo hæc dici,
cedit, iste incircumcisus odoratu dicendus est. Sed sed rebus oportet impleri. Joannes quippe apo
el singula quæqne membrorum si in officiis man. stolus dicil 19 : Omnis spirilus qui confilelur Jesum
dalorum Dei deserviant, circumcisa dicenda sunt. in carne renisse , a Deo est . Quid ergo ? Si peccans
Si vero ultra præscriplas sibi divinilus luxuriant quis , etnon recte agens confiteatur Jesum in carne .
9 Matth . v . 8 . 10 Psal. xul. 3 . 11 Psal. 1 . 19 1 Cor. x . 31. 13 Phil, iii, 19. 14 Rom . vi, 19 . 18 Jo
sue v. 16 Hebr, iv, 12. 17 Matth . x , 34. 18 Genes, xvu , 13 . 19 I Joan . iv, 2.
lia docel pluribus in locis Augustinus, sed præser lertia parle Pastoralis curæ , admonitionc 28 : 10
lim serni. 51 de concordia Matth . et Luc. iom . V , nam Aurelianensem episcopum lib . II De instilu
pag . 294 . Nunquid hoc non est peccalum , amplinis tione laicali, cap . 6 , el sancliim Thomam in IV
quam liberorum procreandorum necessitas cogit, eri Sententiarum , dist. XXXI, quæst. 2, art. 2.
gere a covjnge debiluna ? Est quidem peccalum , sed (9 ) lidem codd . mss., circumcidalur el oculus ne
veniale. Vide ellmdem sermone 278 , lom . V , pag. concupiscal alienum , ne videal ad concupiscendum
1126 , in Enchiridio de fide, spe el charitale, t. V, mulierem . Cui enim erga ſeminarum formas lascivas
pig . 226 , Vibro De bono conjugali, capp . 6 el 10 ; et curiosus oberral aspeclis.
Gregorium Magnum mullis in locis, scd maxime ( 10) Mss., jubemur; libbs, edili, debemus.
 183 ORIGENIS 184
renisse , in spirilu Dei videbitur conlileri ? Non est à pro nierilis res gerunlur . Etenim Lol inferior longe
hoc leşlamentum Dei habere in carne, sed in voce. eral Abraham . Nisi enim fuisset inferior , non essel
Dicilur ergo ad eum statim : Erras ,homo, regnum separatus ab Abraham , nec dixissel ei 29 : Si lu ad
Dei non in sermone est , sed in virtute 20. Quomodo dextram , ego ad sinistram isi iu ad sinistram, ego
ergo erit lestamentum Christi super carnem meain , ad dexlram . El nisi fuissel inferior, non ei Sodo
requiro . Si mortificavero membra mea " , quæ sunt morum lerra et babilalio placuissel . Veniunt ergo
super terram , lestamentum Christi babeo super ad Abraham lres viri meridie , ad Lol duo vespere
carnem meam . Si semper morlem Christi in cor veniunt. Non enim capiebal Lol meridianæ lucis
pore meo circumferam ” , testamentum Cbristi est magnitudinein . Abrahain vero capax fuil plenuin
in corpore meo , quia si compatimur , el conregna fulgorem lucis excipere . Videamus nunc quomodo
bimus 23. Si complantalus fuero similitudini mortis Abraham susceperit venientes , el quomodo Lol, el
ejns, testamentum ejus ostendo esse sniper carnem qui apparatus bospilalitatis utriusque sit compa
meam . Quid eniin prodest si in illa tantum carne , remus. Primo tamen observa quod Abrahæ cuma
quam de Maria suscepit, dicam venisse Christum , duobus angelis eliam Dominus adfuil, ad Lot vero
et non ostendam etiam isi hac mea carne , quod ve duo tantummodo angeli pergunt . Et quid dicunt ?
neril ? Ostendo autem ita demum , si quemadino- B Misil nos Dominus conlerere civilalem , el perdere
dum prius exhibui membra mea servire iniquitati eam 30. llle ergo suscepit eos, qui perditum darent,
ad iniquilalem , nunc ea convertam et exhibeam non suscepit euin qui salvarel . Abraham vero sus
servire justitiæ ad sanerificationem . Testamentum cepit el eum qui salval, el eos qui perdunt. Nunc
Dei osiendo esse in carne mea , si poluero dicere videamus quomodo unusquisque suscipial. Vidit,
secun lum Paulum 2*, quia Christo concrucifixus sum , inquit 31, Abraham , et occurrit eis obvium . Considera
vivo aulem jam non ego, vivit vero Christus in me ; prolinus impigrum el alacrem in officiis Abrahami,
et si polvero dicere ut ipse dicebal 28 : Ego aulem Ipse occurrit obviam , et cum occurrisset : Festiuat
stigmala Dom ni mei Jesu Christi in corpore meo inquit , ad labernaculum , el dicit ad uxorem suam :
porto . Vere autem ille ostendebal testamentum Festina ad Tubernaculum . Viile in singulis quanla
Dei esse super carnem suam , qui dicebal 36 : Quis sil suscipientis alacrilas. Festinalur in omnibus,
nos separabil a charitate Dei, quæ est in Christo
Jesu ? Tribulatio ? an angustia ? an periculum ? an omnia perurgentur , nihil per olium geritur. Dixit
ergo ad uxorem suam Saram 33 Festina ad laber .
:
gladius ? Si enim voce lanlumniodo confiteamur naculum , el consperge tres mensuras similaginis , el
Dominuin Jesum , et non ostendamus lestamentum fac subcinericias, lloc Græce ėyxpuesias dicitur,
ejus esse super carnem nostrani, secundum hæc с quod occullos, vel absconditos indical panes. Ipse
quæ supra exposuimus, videbiniur cliam nos simile
aulem cucurrit, inquilº , ad boves el accepit vilulum.
aliquid facere Judæis, qui solo circumcisionis signo Sed qualem vitulum ? Forle qui poluit primus oc
Deum se confiteri putant , factis autem negant. No currere ? Non ita , sed vilulum bonum el lenerum. Et
bis autem præslet Dominus corde credere , ore con licel per cuncla festinel, scil lamen quæ præcipua el
fiteri, operibus comprobare testamentum Dei esse magna sunt Domino vel angelis oferenda . Accepit
super carnem nostram , ut videntes homines opera ergo vel elegit de grege vitulum bonum et lene
nostra bona, magnificent Palrem nostrum qui in rumi, el tradidit puero . Puer, inquilas, ſeslinavil
cælis est ?7 , per Jesum Christum Dominum nostrum , facere eum. Ipse currit , uxor festinat, puer accele.
cui est gloria in sæcula sæculorum . Amen .
ral. Nullus piger est in domo sapientis. Apponit
71 HOMILIA IV. ergo vilulum , et simul cum eo panes, et similam ,
De eo quod scriptum est ( 11) : l'isus est Dominus sed et lac et butyrum . Hæc sunt Abrahæ el Saræ
Abrahæ , , elc.
hospitalitatis oflicia . Nunc videamus quid eliam Lot.
1. Recitata est nobis alia visio Dei ad Abraham , llic neque similam babet, neque panem mundum ,
hoc modo : Visus est, inquit 38 , Deus ab Abraham D sed farinam . Neque tres menşuras similæ novit , ne
cum sederel ad ostium tabernaculi sui ad quer que tyrpuplas , id est abscondilos ac myslicos panes
cum Mambre . El ecce viri ires aslilerunt super
apponere venientibus potest.
eum , et respiciens oculis suis Abraham vidil , 2. Sed persequamur nunc interim quid agil
el exiit in occursum eis, elc. Conferainus pri Abraham cum tribus viris , qui asliterunt super
mo , si videliir , hanc visionem cum illa quæ eum . Hoc ipsum vile quale sit, quod super eum
facta est ad Lol. Tres viri veniunt ad Abraham , veniunt, non contra eum . Subjecerat se quippe vo
el slant super euin ; ad Lot duo veniunt , el sedent luntati Dei , ideo super eum astare ( 12) dicitur Deus.
in plalea . Vide si non dispensatione Spiritus sancti Apponit ergo panes tribus mensuris similaginis

30 I Cor . iv , 20. 21 Col. II , 5. :: 1 Cor. iv , 10 .

30 Rom . viii , 35 . 27 Malih , v, 16. 28 Genes. XVIII , I , 223. || 19Tim 12. , 9.** Gal.
Ii , xli
Gen.es. , 19,Xis
30 Gen11es. 28 Gal. vi, 18 .
20., 13.
XVIII , 2 . 89 ibid ., 6. 23 ibid . 3. ibid . , 38 31 Genes.
7. ibid . , 8 .
( 11 ) Codex Sancti Theoclorici titulum habel , De ( 12) Omnes mss. super eum aslare ; libb . edizi
Abraham el tribus viris quos vidit meridie juxta
quercum Mambre. super asiare .
185 IN GENESIM HOMILIA IV . 186
conspersos. Tres viros suscepit, tribus mensuris si- A bebil filium Sara uxor lua . Audiebal aulem Sara
milaginis panes conspersit. Totum quod agit miy slans post osliun labernaculi sui post Abraham . Di
slicum , tolum sacramentis repletum est. Apponitur scanl mulieres exemplis patriarcharum , discant, in
vitulus, ecce aliud sacramentum . Vitulus ipse non quain , mulieres sequi viros suos. Neque enim sine
est durus , sed bonus et lener. Et quid lam lenerurn , causa scriplum est quod Sara stabat post Abraham ,
quid tam bonum , quam est ille, qui humiliavit se sed ut ostenderelur, quia vir si præcedit asl Domi
pro nobis usque ad mortem , et animam suam po num , sequi mulier debel. Quod dico sequi debere
stil pro amicis suis ? Vitulus ille saginalus , quem mulierem , in eo dico si astare virum suum videat
pro recepto pænitenle filio jugulal paler. Sic enim Deo. Alioquin ascendamus ad altiorem intelligen
Deus dilexit bunc mundum , ut Filium suum unicum liæ gradum , el dicamus virum in nobis esse ratio
daret pro hujus mundi vita 38. Nec tamen latet sa nabilem sensu !ll , et mulierem , quæ ei velut viro
pientem quos susceperit. Tribus occurrit el unum sociala est, carnem nostram . Sequalur ergo caro
adorat, et ad unum loquitur dicens 37 : Declina ad semper rationabilem sensum , nec in id unquam de
puerum fuum , el refrigera te sub arbore. Sed quo sidiæ veniatur, ut carni in luxuria et voluplatibus
modo addit iterum , quasi hominibus loquens ? fluitanti, in ditionem redaclus obsequatur rationa
Accipiatur, inquit, agua, et laventur pedes vestri. B bilis sensus. Slabat ergo Sara post Abrahain. Sed
Docel quidem te per hæc Abraham pater gentium et mysticum aliquid sentire in hoc possumus loco ,
el magister, quomodo hospiles suscipere debeas, et si videamus quomodo in Exodo præcedebat Deus
ut laves hospitum pedes, tamen et hoc in mysterio in columna ignis per noctem , et in columna nubis
dicitur. Sciebat enim Dominica sacramenta non per dieın ** : et synagoga Domini sequebalur post
nisi in lavandis pedibus consummanda 38. Sed nec ipsum . Sic ergo intelligo et Saram secutam esse ,
illius quidem præcepti eum pondus latebat, quo di . vel stetisse post Abraham . Quid post hæc dicitur !
citur a Salvalore 39 : Si qui non receperint vos , Et erant, inquil 4* , ambo presbyleri, id esl senes
etiam pulverem qui adhæsil pedibus vestris , exculite el provecti in diebus suis . Quantum ad ætatem cor
in testimonium illis. Amen dico vobis quia tolerabi poris pertinel, multi ante ipsos numerosioribus an
lius eril lerre Sodomorum el Gonorrhæorum ( 13) nis duxerant vilam , nemo tamen presbyter appe! -
in die judicii quam illi civilali. Volebat ergo præ latus est. Unde videtur nomen hoc sanctis non lona
venire, el lavare pedes, ne quid forle pulveris re gævitalis ratione , sed maturitatis ascribi.
sideret, quod ad testimonium incrudelitatis excuss 5. Quid ergo post lantum ac tale convivium ,
sum , possel in die judicii reservari . Propterea C quod Abraham Domino angelis sub arbore visio
ergo dicil sapiens Abraham 40 : Accipiatur aqua el nis exhibuit ? Proficiscuntur hospiles . Abraham au
larentur pedes restri. sem deducebat , inquit , eos , ambulabal cum eis. Do
3. Sed videamus jam quod etiam in consequenti minus autem dixit : Non celabo Abraham puerum
bus dicitur. Ipse aulem , inquil " , Abraham aslabal mieum quid ego faciam. Abraham autem fiet in gene
eis sub arbore . Ad hujuscemodi narrationes, circum tem magnam et multam , el benedicentur in ipso om
cisas aures requirimus. Neque enim summam solli nes gentes lerre. Scio enim quia præcipiet filiis suis,
citudinem Spiritui 72 sancto fuisse credendum est, el servabunt vias Domini , ut faciant justilium el ju,
ut scriberet in libris legis ubi starel Abraham . dicium, ut impleat Dominus Abrahæ quæ indicavit ei,
Quid enim me juvat qui veni audire quid Spiritus Et dixit : Clamor Sodomorum el Gomorrhæorum re .
sanctus humanum doceat genus, si audiero quod pletus est, el peccala eorum magna valde . Descendi
Abrabam slabat sub arbore ? sed videamus quæ ergo ut viderem si secundum clamorem eorum qui ve .
hæc sil arbor, sub qua stabat Abraham , el convi nil ad me, consummentur. Sin autem , ut sciam . Hiec
rium Domino atque angelis exhibebat. Sub arbore, Scripluræ divinæ sunt verba. Videamus ergo nung
inquit “ , Mambre . Mambre in nostra lingua inter quid intelligi in bis dignum sil . Descendi , inquit,
pretatur visio sive perspicacia . Vides qui el qualis Dul videam . Quando ad Abraham responsa deferuna
est locus, in quo Dominus polest habere conviviuin ? lur, non dicitur Deus descendere, sed supra ipsum
Delectavit eum visio et perspicacia Abrahæ . Erat astare, sicut supra exposuimus. Asliterunt, inquit ,
enim mundus corde ul posset videre Deum . Ili tali Tres viri super eum . Nunc autem quia peccatorum
corde potest Dominus cum angelis suis habere con causa agitur, descendere dicitur Deus. Vide no
vivium . Denique ante prophetæ videntes diceban ascensionem et descensionem loc: n sentias. Fre
lur. quenter enim hoc in divinis lilleris invenilur, sicut
4. Quid autem dicit Dominus ail Abraham ? Obi in Michæa propheta : Ecce, inquit " , Dominus exiet
est, inquit " , Sara uxor tua ? At ille : Ecce , ail , de loco sancto suo , el descendel , el incedel super ex
in labernaculo. Dixit aulem Dominus : Veniens ve celsa lerræ . Descendere ergo dicitur Deus , quando
niam in lempore ad le secundum tempus hoc , el ha curam humanæ fragilitatis habere dignalur. Quod
26 Joan. viii , 16. 37 Genes , xviii, 3 , 4 . 38 Joan . XIII . 39 Marc. vi , 11 ; Malih . x , 15. 40 Genes . XVIII , 9.
* ibid . " Genes. XVIII , 1 . 43 ibid . , 9 , 10. ** Exod . x111 , 21 . * Genes , avi , 11 . *6 ibid . , 16 et seqq.
" ibid . , 2. *8 Mich 1 , 3.
( 13) Ei Gomorrhæorum . Hæc in antea editis omissa supplentur e codice ms. Sangermanensi.
 ORIGENIS 188
187
specialius de Doinino ac Salvalore nostro sentien- A cedite a me, omnes operarii iniquitatis ( 16), non nomi
dum est " , qui non rapinan arbilralus est esse se vos. El iterum Paulus dicit * : Si quis in vobis est
æqualem Deo , sed semetipsum exinanivit , formam propheta vel spiritalis, agnoscal quæ scribo , quia
servi accipiens, in similitudinem hominum ſaclus ( 14). Domini sunt . Qui autem ignoral , ignorabitur (17) ,
Descendit ergo. Neque enim alius ascendil in cælum llæc autem dicimus , non blasphemum aliquid, sicut
nisi qui descendit de cælo, Filius hominis qui est in , vos facitis, de Deo sentientes, neque ignorantiam
cæloso . Descendit ergo Dominus non solum curare, ascribentes ei , sed ita intelligimus, quod bi quorum
aclus Deo est indignus, indigni etiam notitia Dei
sed el porta re quæ nostra sunt. Formam namque
servi accepil , et cuin ipse invisibilis sit nalure, ul dicantur. Non enim dignalur Deus nosse eum qui
pole æqualis Patri , habitumi lamen visibilem susce aversus est ab eo , et ignorat eum . Et ideo dicit
pit, el repertus est habilu ut homo. Sed el cum A postolus quoniam qui ignoral, ignorabitur. Tali
descendit, aliis deorsum est , aliis vero ascendit, ergo specie, el nunc de his qui habitant in Sodomis
el sursum est . Nam et electis apostolis ascendit in dicitur , ul , siquidem secundum clamorem qui
montem excelsum , et ibi transformalus est coram ascendit ad Dominum , aclus eorum consummen .
ipsis " . Illis ergo, quos de mysteriis regni cælo lur (18) , notione ejus judicentur indigni ; si vero
B
rum docel, sursum est ; lurbis autem el Pharisæis, est illis aliqua conversio , si vel decern in illis in .
quibus exprobrat peccata , deorsum est, et ibi est venti fuerint justi , ila demum noverit eos Deus.
cum ipsis, ubi lenum est . Transformari autem Et ideo dixit : Sin autem , ut sciam . Non disit, ut
deorsum non poterat , sed sursum ascendit cum iis sciam quid agunt, sed ut ipsos sciam , el scientia mea
qui sequi se poterant , el ibi transformalur. dignos faciam , si quos in ipsis inveniam justos, si quo ;
6. Descendi ergo , inquilos , ul rideam si secundum inveniam pænitentes , si quos tales quos debeam
clamorem eorum , qui venit ad me , consummenlur. Sin scire . Denique quia nullus qui pæniteret, nullus
autem , ut sciam . Ex islo sermone ( 15) hæretici im qui converteretur alius inventus est , præler Lot,
pugnare solent Deum meum dicentes : Ecce nescie ipse solus agnoscitur ( 19) , ipse solus de incendio
bal Deus legis quid agerelur in Sodomis, nisi de liberatur. Nec generi sequuntur admoniti , nec vici
scendissel ut viderei, et misissel qui discerent . Sed ni, nec proximi , nullus cognoscere voluit clemen
nos, quibus præcipitur præliari prælia Domini, acua liam Dei , nullus ad misericordiam ejus confugere.
mus adversus eos romphæam verbi Dei el occurra Idcirco et nullus agnoscitur. Hæc quidem adversus
mus eis ad pugnam . Stenus in acie succincti lumbos cos , qui iniquitatem in Excelsum loquuntur 86.
in veritate , simul et sculum fidei præferentes, exci- C Nos vero operam demus tales effici aclus nostros ,
pianus eorum venenata disputationum jacula , el in lalem conversationem nostram , ul digni babeamur
ipsos ea rursum librala diligentius torqueamus . nolilia Dei , ul nos scire dignetur , ut digni habea
73 Talia namque sunt prælia Domini, quæe præ mur notitia Filii ejus Jesu Christi, nolitia Spiritus
lialus est David , el cæleri patriarchæ . Slemus ad sancti , ut agniti a Trinitate, el nos sacramentum
versus eos pro fratribus nostris . Melius est enim Trinitatis plene, et inlegre, el perfecte mereamur
nori me, quam ul rapiant el prædenlur aliquos ex agnoscere, revelante nobis Domino nostro Jesu
fratribus meis, et argulis verboruin surreptionibus Christo, cui est gloria el imperium in sæcula sæ ·
captivos ducant parvulos et lacleules in Christo . Cum culorum , Amen .
perſeclis autem nec conferre polerunt manum , nec HOMILIA V.
venire in certamen audebunt. Nos ergo prius Do De Lui el filiabus ejus (20 ) .
minum deprecanles et vestris orationibus adjuli , 1. Missi angeli ad subversionem Sodomorum s',
aggrediamur contra eos prælium verbi. Dicimus cum injunclum cuperent maluirare negotium , curain
ergo cum fiducia , quod secundum Scripturas , non prius gerunt hospitis Lot , ut eum de imminenti
omnes sciat Deus. Peccatum nescit Deus, el pecca ignis excidio, contemplatione hospitalitatis exime
lores nescit Deus , alienos a se ignoral. Audi dicen D rent. Audite hæc, qui peregrinis clauditis domos ;
lem Scripturam 63 : Cognovit Dominus qui sunl ejus, audite hæc, qui liospilem velul bostem vitatis. Lol
ei discedal ab iniquitate omnis qui invocal nomen in Sodomis habitabal. Alia ejus bene gesia non le .
Domini. Suos cognoscit Dominus , iniquos aulem et gimus. llospitalitas in eo sola ex usu veniens me
impios nescil . Audi Salvalorem diceniem 5 . : Disa moralur : evadit . ignes , evadit incendia , ob hoc
+ Phil , 11 , 7 . 50 Jo 11. III , 13. 81 Marc . ix . I. 82 Genes. XVIII , 21 . 83 U Tim . il , 19. 86 Malth. Vile
23. 55 I Cor. xiv, 37 . 56 Psal . LXXII , 8 . 87 Genes . xix .
( 14 ) In similitudinem hominum faclis. Haec desi ( 18) Omnes niss . , aclus eorum consummenlur.
derantur in libb . antea edilis , sed supplentur e tri Libh . editi , aciis eorum indigni consummertir,
bus mss . Turonensibus. Paulo post iidem libb. edili, sin autem ut sciam quid
( 15) Ex isto sermone . Sic habent tres mss . Ture agunt, id esl ul sciam ipsus ; sed mss . ut in nostro
roienses, libl), vero e liti, er islo uno sermone. lexiu .
( 16 ) Omnes codil. miss., operarii iniquitatis . Libb). ( 19) Ipse solus agnoscitur. Hæc desunt in libb.
cdili , qui operamini iniquitalem .
antea edilis, sed leguntur in omnibus mss.
(17) Omnes mss ., qui autem ignoral, ignorabilur. ( 20) In codice ms. Sancti Theodorici titulus est :
Libb . edili , qui autem ignoral, ignorulur. De subversione Sodomorum el de Loi,
189 IN GENESIM HOMILIA V. 190
solum , quod domum suam patefecit hospitibus. A sum respicii, impositam legem rumpit, efficitur in
Hospitalem domum angeli ingressi sunt. Clausas staluam salis. Putamusnelantum sceleris in hoc esse
bospitibus domos ignis ingressus est. Quid ergo ad comunisso,ul quia respexit mulier , interilum quem
hospilem pro hospitalitatis officiis dicant angeli vi- divino beneficio effugere videbatur, incurreret ?
ceamus. In montem , inquiunt 88 , salvam fac ani- Quid enim lanlum criminis habuit, si sollicila mu
mam luani, ne forte comprehendaris. Erat quidem lieris mens retrorsum unde nimio flammarum cre
hospitalis Lol, qui etiam (sicut ei Scriplura testi. pilu lerrebatur aspexit ? Sed quia lex spiritalis est,
monium lulil) ab interilu laluil, angelis hospilio el quæ contingebant antiquis , in ligura illis con
receptis. Sed non erat ita perfectus, ut slalim de tingebant, videamus ne forle Lot,qui non respexit
Sodomis exiens montem posset ascendere. Perſe- post se, rationabilis sit sensus el animus virilis ,
clorum namque est dicere " : Levavi oculos meos uxor autem hic carnis imaginem leneal. Caro est
in montes unde veniet auxilium mihi. Iste ergo neque enim , quæ respicit semper ad vitia , que, cum ani
talis erat qui inter Sodomilas perire deberel,neque mus lendit ad salutem , illa relrorsum respicit, et
Lantus erat qui cum Abraham in excelsioribusposset voluptates requirit. Inde denique et Dominus dice
liabitare. Sienim fuissel lalis, nunquam ad eum dice- bal 63 : Nemo millens manum suam ad aralrum , et
rel Abrahamn 60 : Situ ad dextram ,ego ad sinistram , B reiro respiciens, aplus est regno Dei. El addit : Ne
aulsi tu ad sinistram , ego ad dextram ; nec habitacula men !ole uxoris Lot. Quod autem lil slaliculum salis,
ei Sodomitica placuissent. Eral ergo medius quidam insipientiæ ejus indicium videlur expositum . Sal
inter perfectos etperditos. Elsciens non convenire vi- cnim prudentiæ loco ponitur, quae ei Jefuit. Per
ribus suis,ulascenderelin montem , religioseethumi- tendit ergo Lol in Segor, ibique paulisper collectis
liter excusat se dicensfil :Non possum in montem sal- viribus, quas in Sodomis habere non potuit, ascen
vus fieri, sed ecce ha'c civitas pusilla est, et hic salva -
dil in montem , et ibi habilavit (sicut Scriplura
bor, et non est pusilla ? Ingressus vero Segor dicit) ipse, et duæ filiæ ejus cum eo.
civilalem pusillain , in ea salvalır. Et post hæc 3. Post hæc jam refertur illa famosissima fabula,
cum filiabus ascendit in montem . Neque enim de in qua scribitur filias ejus arle ſuralas concubitum
Sodoinis ascendere (21) polerat in montem , quam patris. In quo nescio si quis polest excusare ita
vis scriptum sit de lerra Sodomorum priusquam Loi, lit eum inmunem faciat a peccato . Neque riigo
subverlerelur, eo lempore quo Lol habitationem sunr ita eum accusandum puto , ul tam gravis in
ejus elegil, ſuisse sicut paradisus Dei, el sicutlerra cesti fieri debeat reus. Non enim invenio eum in
Egypti 61*. Et tamen (ut parvo quodam ulamur ex - c sidiatum esse , aut violenter eripuisse pudicitiam
cessu) quænam videtur esse vicinilas paradiso 74 filiarum , sed magis insidias passum , el arte cir
Dei, el lerræ Ægypti, it ex æquo his Sodoma com - cumscriptum . Sed neque rursum circuinventus fuis
parelur ? Sed ego ila pulo quod antequam peccaret sel a puellis, nisi inebriari poluissel. Unde videtur
Sodoma, cum adhuc simplicilalem vilä incontami- mibi in parle culpa bilis, in parle excusabilis inve
liabilis custodirel, eral sicut paradisus Dei ; ubi niri. Excusari namque polest, quod a concupiscen
vero decolorari cæpil el peccatorum maculis ob - lix el voluplalis crimine liber est, et quia neque
scurari, sicul lerra Ægypti facta est. Sed et illud ipse voluisse arguilur, neque volentibus consen
requirinus quoniam quidem prophela dicit 62, quia sisse . Subjacet vero culpæ , quod decipi poiuit,
restituetur soror lua Sudoma in aniiquum , utrum - quod vino nimis indulsit, et hoc non semel, sed
nam restitutio ejus etiam hoc recipiat, ut sit siclit iterum fecit. Nam et ipsa Scriplura mihi videlur
paradisus Dei, an solum sit sicut lerra Ægypti. Ego pro eo quodammodo salisſacere, cum dicit 64 :
quidem dubito , si intanlum poterunt (22) Sodomo Nesciebat enim cum dormirel cum eis, el cum sirgerel.
rum peccala decoqui, et eo usque scelera purgari , De filiabus hoc non dicitur,quæ slidio et arte de
uil restitutio eorum lanta sit, quæ non solumn lerræ cipiunt palrem . Ille tamen intanlum sopilus est
Ægypti, verum etiam Dei paradiso comparelur. D vino, ulnesciretdormisse se cum filia priore, neque
Urgent tamen nos qui hoc confirmare volunt ex eo cum filia juniore. Audile ebrietas quid agal, audite
præcipue sermone qui additus huic repromissioni quantum facinoris conciliet temuleolia . Audite ct
videlur : non enim dixit, quia restituetur Sodoma, cavele, vos quibus istud malum non in criinine, sed
el cessavit ; sed ait : Restituetur Sodoma in antic in usu est. Ebrielas decipit quem Sodoma non de
quum . Et asseverant antiquum ejus slalum non cepit. Uritur ille flammis mulierum quem sulphurea
ſuisse ut terram Ægypti, sed ul paradisum Dei. flamma non ussit. Erat ergo Lol arle , non volun
2 . Sed redeainus ad Lot, qui cum uxore et lilia late deceplus. Ideo melius quidam est inter pecca
bus interitum fugiens Sodomorum , acceplo ab 01 - tores et justos : quippe qui ex Abrahæ quiden
gelis mandato , ne retrorsum respicerei, lendebatin cognatione descenderii, in Sodomis tamen habila“
Segor. Sed uxor ejus innemor lit præcepli, retror. verit. Nam el hoc quod evadit ex Sodomis (sicut
BR Genes, xix , 17 . 09 Psal. cx, 1. 80 Genes. xii, 9. 6. Genes. XIX , 20 . * Gen. XIII, 10. 6 Ezech .
XV!, 55. 63 Luc. ix , 62. Riso Genes. xix , 35 .
( 20) Qualuor mss. asceridere. Libb . antea editi , (22) Poterunt.Sic mss. Libri vero editi, potueririt .
ascendi Infra quator mss., urgebuni lamen nos.
191 ORIGENIS 192

Scriptura indicat ) magis ad honorem Abrahæ , quam A concipiunt ab ignorante. Loncubituin ulira non re
ad merilum pertinet Loi . Sic enim ail 65 : Et fa pelul, non requirunt. Ubi hic libidinis culpa , ubi
Glum est , inquit, cum exterminaret Deus civitates incesti crimen arguitur ? Quomodo dabitur vitio ,
Sodomorum , recordatus est Dominus Abrabæ, el ejecit quod non iteratur in facto ? Vereor proloqui quod
Lol de terra illa . senlio , vereor , inquam , ne castior fuerit haruin
4. Sed et filiarum ejus proposituin puto diligen- inceslus , quam pudicitia multarum . Disculiant se,
cius considerandum , ne forte etiam ipsæ non tan el requirant ſeminæ in conjugiis positæ , si ob boc
tum quantum putalur accipere criminis mereantur, solum adeant viros, ul suscipiant liberos , si post
Refert enim Scriptura quia dixerunt invicem sibi: conceptum desislunt (25) . Istæ enim quæ argui vine
Paler , inquiunt 66 , nosler senex est , el nemo est super denlur incesti , ul adeplæ sunt conceplum , ultra
terram qui iniret ad nos , sicut convenit omni terre. non accedunt ad concubilum viri . Nonnullæ vero
Veni, et polemus patreni nostrum vino, el dormiamus mulieres , neque enim universas pariter nolamus ,
cum eo , el suscilemus de patre nostro semen . Quan sed sunt quædam , quæ sicul animalia absque ulla
lum ad ea quæ de his dicit Scriptura, videlur discretione indesinenler libidini serviunt, quas ego
eliam (23 ) pro ipsis quodammodo satisfacere. Ap nec mutis pecoribus comparaverim . Pecora enim
paret namque filias Loi didicisse quædam de con B et ipsa sciunt , cum conceperint , ultra non indul
summatione mundi, qua: immineret per ignem , sed gere maribus copiam sui. Notat lales et Scriplura
lanquam puellæ non integre perfecteque didice divina , cum dicit 67 : Nolile fieri sicul equus el mu
rant, nescierunt quod Sodomilicis regionibus igne lus , quibus non est intellectus. Et iterum 68 : Equi
Vistalis, mullum adhuc spatii integrum resideret in admissarii facti sunt . Sed vos, o populus Dei , qui
mundo. Audierunt in fine sæculi terram et omnia Christum amalis in incorruptione , intelligite Apo
elementa ignis ardore decoquenda . Videbant ignera , sloli sermonem quo ait 69 : Sive manducalis , sive
videbant sulphureas flammas, videbant cuncta vasta bibilis , sive aliud quid facitis, omnia in gloriam Dei
ri . Matrem quoque suam videbant non esse salvatam , facile. Quod enim post manducare et bibere dicit :
suspicalæ sunt lale aliquid factum , quale in tempo Sive aliud quid facitis , inverecunda conjugii nego
ribus audierant Noe , et ob reparandain mortalium lia verecundo sermone signavil, ostendens eliam -
posteritatem solas se esse cum parenle servalas . ipsa ad Dei gloriam geri , si posteritatis solius con
Recuperandi igitur humani generis desiderium su lemplatione procurenlur. Prosecuti sumus , ul po
munt , 75 atque instaurandi sæculi ex se dandum luimus , vel de culpis Lot ac filiarum ejus , vcl
opinantur exordium . Et quamvis grande eis crimen rursum de excusationibus earum .
с
videretur furari concubilum patris , gravior eis la 5. Verum scio nonnullos, quantum ad allegoriam
men videbatur impietas , si humanæ , ut putabant, pertinet , Lol Iraxisse ad Domini personam el filias
posteritatis spem servata castitale delerent. Pro ejus ad duo testamenta . Sed hæc, qui scial quid de
pler hoc ergo consilium ineunt minore , ut ego ar Ammonitis el Moabilis Scriplura dicit , qui ex ge
bitror , culpa , spe tamen argumentoque majore ; nere Lot descendunt , nescio si libenter accipial .
patris muestitiam , vel rigorem vino molliunt et re Quomodo enim poterit aplare Christo 70 , quod qui
bolvunt (24 ) . Singulis ingressze noctibus , singul de semine ejus generantur usque in lerliam el quar
65 Gen. xix , 29. 66 ibid . , 31 , 32 . 67 Psal . xxxi , 9 . 68 Jerem . v, 8. 69 I Cor. x, 31 . 70 Deut. XXIll .
(23) Videlur eriam , elc . Vide quo pacto filias Lot Ει paulo post : Ου δή θέμις εργαζομένην την φύ
excusel lib. iv contra Celsum , num . 45 . σιν ήδη , ενοχλείν έτι , περιττεύοντας εις ύβριν. Nefas
(24 ) Mss. resolvunt . Libb. edili, solvunt . Infra est ergo operantem jam naturam adhuc molestia af
iidem libb. edili : singulæ suscipiuni ab ignorante ficere , superflue ud petulantem prorumpendo libi
conceptum . Ultra non repeluni. Aliss. ui in no dinem . Athenagoras, Legal. pro Christianis, pag. 36 :
stro lexiu , Γυναίκα μεν έκαστος ημών ήν γάγετο κατά τους
(25) Disculiant se et requirant feminæ in con υφ' ημών τεθειμένους νόμους , νομίζων και ταύτην
jugiis posilæ , si ob hoc solum adeant viros , ul D péype toũ TtaloOTOlygarlai. 'Ns yapo yeupyos , kata
suscipiant liberos, si post conceplum desistunt, elc . 6άλλων εις γην τα σπέρματα , άμητον περιμένει ,
Vide notam primam ad homiliæ terliæ in Genie ουκ επισπείρων και ημϊν μέτρον επιθυμίας ή παι
sim num . 6 , ubi a mullis Patribus a veniali pec- . OOTTOLIA . liaque uxorem , quum secundum approbalas
calo non excusantur etiam conjugales cupulæ que nobis leges sibi quisque duxerit , repulai , non in
in aliuin fimmt quam procreandæ duntaxat subo alium quam in procreandie sobolis fineni. Quemad
lis finem . Gravius adhuc insurgunt sancti Patres modum enim agricola , postquam semina lerre
adversus congressum cum uxore gravida. Cle mandavil , nessis tempus exspectat, nec alia super
mers Alexandrinus Podagog. lib. ii , cap . 10 : injicil : sic eliam nobis concupiscentiæ modus libe
Ουδέ τινα των παλαιών Εβραίων έγκυμονι τη αυτού rorum procreatione definilur. Vide Ambros. lib . 1 ,
γυναικί συνιόντα παρήγαγεν. Ψιλή γάρ ηδονή , κάν in Lucam , num . 44 ; Hieronymum lib. 1. adver
έν γάμω παραληφθή , παράνομός έστι και άδικος , και sus Jovinianum , el in cap . 5 , epistolie ad Ephe
ähoyos. " Eu Tady GË Ó MWüsns aTáyet tüv Šyxúwy Sios ; Augustinum libro De buno conjugalı, cap. 6,
τους άνδρας , άχρις άν αποκυήσωσιν. Nullum un el Jonam Aurelianensem episcopum lib . I , De in .
quam Moyses veterum Hebræorum inducil coeuntem slilulione laicali , cap. 7. Denique S. Thomas in
cum sua uxore prægnante. Sula enim voluptas , si iv, Sententiarum disi. 31 , congressum cum uxore
quis eliam ea uiatur in conjugio, est præter leges , gravida ail 11011 semper esse peccatum mortale ,
el injusta, el a ratione aliena. Rursus aulem Moyses nisi forle, inquit, quando probabililer limelur de
periculo aborius.
abducit viros a prægnantibus quousque pepererint .
 193 IN GENESIM HOMILIA VI . 194

tam progeniein ,'non introibunt in Ecclesiam Domini ? A non intrat in Ecclesian Christi, nec lerlia genera
Nos autem , prout sentire possumus , Lot figurain tione pro Trinitale, nec qu.ria pro Evangeliis , nec
ponimus legis. Nec videatur incongruum quod fe . in sæculum , nisi forte post præsens sæculum , cum
mineo genere apud nos declinalur lex , cum mascue plenitudo gentium introieril , el sic omnis Israel
linum genus servet in Græco . Hujus vxorein popu salvus fuerit factus Hæc, ut poluimus, secundum
Jum illum ponimus , qui de Ægyplo profectus , et allegoricam intelligentiam de Lot et uxore ejus , ac
de mari Rubro, ac persecutione Pharaonis lanquam de filiabus exculpsimus, nihil præjudicantes his qui
de Sodomilicis ignibus liberatus , rursum carnes sacratius aliquid de hoc sentire poluerint.
et ollas Ægypti , el cepas cucumerosque desiderans, 6. Quod vero in morali loco superius ipsum,
relro respexil , el cecidit in deserlo , factus etiam quidem Lot ad rationabilem sensum el virilem ani
ipse concupiscentiæ memor in erenio. Ibi ergo lex mum traximus, uxorem vero ejus , quæ relro respe
primum illum populum tanquam Lot retro respi- xerit, carnem concupiscentiis et voluptatibus dedi
cientem perdidit, ac reliquit uxorem . Inde veniens tam diximus, non negligenter hæc , o auditor, exci
Lol habitat in Segor , de qua dicit ? l : Civilas hæc pias. Observare enim debes ne forle etiam cum ef.
pusilla , el salvabitur anima mea in ipsa , et non est fugeris flammas sæculi ,el incendia carnis evaseris,
B
pusilla ? Quæ ergo est, quantum ad legem pertinet , etiam cum pusillam et non pusillam civitatem Se
civilas pusilla et non pusilla , videamus. Civitas a gor , qui est medius quidam et civilis profectus, sule
conversatione multorum dicla est, pro eo quod plu- peraveris , et ad scientiæ altitudinem , velut ad quæ
rimorum in unum constituat el contineal vilas . Ali damn cacumina montis ascenderis : vide ne tilvi insi
ergo qui in lege conversantur , pusillam habent et dienlur duæ filia islæ, quæ a te non disceduni, seil
parvam conversationem , quaudiu secundum lille sequuntur le etiam cum ascendis in montem , id est
ram intelligunt legem . Nihil enim grande est, sab vana gloria , el major soror ejus superbia. Vide ne
bata , el neomenias , et circumcisionein carnis , et islæ filiæ le sopilum ac dormientem , dum tibi nec
ciborum distinctiones carnaliter observare. Si vero sentire nec intelligere videris , complexibus suis
spiritaliter intelligere quis coeperit , ipsæ illæ ob stringant, Quæ idcirco filiæ dicuntur, quia non no .
servantix , quæ secundum litteram pusillæ erant et bis extrinsecus superveniunt, sed de nobis el de
parvæ , secundum spiritum non erunt parvæ , sed actuum nostrorum velut quadam integritale proce
magne. Ascendit ergo post hæc Lot in montem , et dunt. Vigila ergo quantum potes, el observa ne de
ibi habitat in spelunca , ut dicit Scriptura , ipse et bis generes filios ; quia qui de his nati fuerint, non
duz filiæ ejus. El aseendisse lex putanda est , cum с introibunt in Ecclesiam Domini. Tu autem , si vis
ei per templum a Salomone constructum accessit generare, in spiritu genera , quoniam qui in spiriin
. ornatus , cum facta est quidem domus Dei , domus seminal , de spirilu melet vitam ælernam 78. Si vis
orationis , mali aulem habitatores fecerunt eam amplecti , amplectare sapientiam el dic sapien
speluncam latronum " . Habitavit ergo in spelunca liam sororem tuam esse , ut et Sapientia dical de
Lol et duæ filiæ ejus. Duas has filias evidenter pro le 76 : Qui fecerit voluntatem Patris mei qui in cælis
pliela describit ' , dicens Oollam et Volibam duas est , hic meus el fraler, el soror, el maler est. Quæ
sorores esse ; et esse quidem Collam Jerusalem (26), sapientia Jesus Christus Dominus noster esi , cui
et Colibam esse Samariam . In duas ergo partes por est gloria et imperium in sæcula sæculorum .
pulus 76 divisus , duas fecit filias legis . Islæ car Aixen .
nalem cupientes progeniem propagare, el vires re HOMILIA VI .
gni terrestris numerosa posteritate munire, sopien De Abimelech rege Philisthinorum , quomodo acci
les patrein et somnum ei inducentes, id est cogen . pere voluil Saram in matrimonium ( 28) .
les et obruentes ejus spiritalem sensum , solam ex Recirala est nobis historia libri Geneseos , ubi
eo carnis intelligentiam trahunt. Inde concipiunt , refertur quod post visionem triuin virorum , post
inde generant filios tales , quos nec sentirel , nec Deversionem Sodomorum , et Lot vel hospitalitatis
agnoscerel paler . Nec enim isle sensus , aut hæc merilo vel consanguinitatis Abrahæ gratia serva
voluntas fueral legis , ul carnaliter generaret ; sed tum , profectus esi , inquit " , inde Abraham ad A
sopilur lex , ut talis posterilas generelur, quæ non phricum , et venit ad regem Philisthinorum . Re
intret in Ecclesiam Domini.Ammonilæ enim , inquil " , fertur etiam quod paclus sit cum Sara uxore
et Moabilæ non introibunt in Ecclesiam Domini usque sua , ut non diceret uxorem se Abrahæ , sed so
in terriam el quarlan progeniem (27) , el usque in rorem ejus sse ; et quod res Abimelech accepe
sæculum . Designat quod carnaliter generatio legis ril eam , ingressus sit autem Deus ad Abimelech
7* Deul , xx111 , 3. 15 Galat, vi , 8. 76 Matih .
" Genes. XIX , 20 . 92 Malih . XXI , 18. 73 Ezech . XXIll .
III, 50 . 11 Genies, xx , 1 .
( 26 ) Esse quidem Oollam Jerusalem , etc. Econtra clesiæ adilu arcenlur Ammonita e Moabitæ .
Ezechiel , XXII, Oolla Samaria , el Doliba Jeru . ( 28) Codex S. Taeodorici : De peregrinatione
Abrahæ apud regem Philisthinorum . Codex Sanger
sale m esse dici tur .
(27) Usque in tertiam el quarlam progeniem , etc. manensis : De eu quod Abraham profectus sil ad
Deuteron . XXIII , 3 , non usque in tertiam et quar regem Philisthinorum , el quod finxerit Saram som
lam , sed etiam post decimain generationen Ec forem suam esse,
 195 ORIGENIS 196

noclli, et dixeril ci ' 8 : Quin non contigisti, in- A non ut uxoren intra gremjtim concludamus, sed ut
quii , mulierem hanc : el non permisi te contingere sororem etiam aliis volentibus copulemus. Ad hos
eam , etc. Post hæc vero Abimelech reddidit eam denique qui perfecti sunt, dicit sermo divinus88 :
viro suo , simul et increpavit Abrahain , cur ei Dic sapientiam sororem tuam esse . Secundum hoc
non confessus fuerit veritatem . Refertur etiam igitur Abraham Saram dicebat sororem suam esse .
quod tanquam propheta Abraham oraverit pro Perm'llit ergo quasi jam perſeclus, ul qui vult ha
Abimelech , el uxore , et ancillis ejus , et sanaverit beal virtutem .
Dominus Abimelech , ct uxorem ejus, el ancillas 2. Voluit tamen aliquando el Pharao accipere
ejus. El cur curæ fuit omnipotenti Deo, lil etiam Saram , sed non in mundo corde voluit , el virtus
ancillas Abimelech samaret ? Quoniam quidem con nisi cum cordis munditia, non potest convenire.
cludens concluserat, inquil 19 , rulvas earum ne pa Proplerea crgo Scriptura refert , quia afflixit Do
rerent. Cæperunlari tem parere proplei oralionem minus Pharaonem afflictionibus magnis el pessimis,
Abralizz . Si quis hæc secundum lilleram solum Nec enim polerat cum exterminatore (31 ) ( hoc
auilire vult et intelligere, magis cum Judæis quam enim interprelalur in lingua nostra Pharao) virtus
cum Christianis debet habere auditorium . Si au babitare. Abimelech vero quid dixerit ad Doniinum
lem vult Christianus esse et Pauli discipulus , an- B videamis. Tu scis , inquit " , Domine, quia in corde
dial eum dicentem 80 quia lex spiritalis est . Et mundo feci hoc . Longe aliter agit Abimelech iste
cum de Abraham atque uxore ejus ac filiis lo . quam Pharao . Non est ila imperilus el sordidus,
queretur , pronuntiat hæc csse allegorica 55. El sed scit quia cor mundum debet præparare viriuti .
licel cujusmodi allegorias haberc debcanı (29 ) , Et quia puro corde voluil suscipere virtutem , id .
haud facile quis nostrum invenire possil , orare circo eum Deus sanal, oranle pro ipso Abraham . El
Tamen debel ul a corde ejus auferatur velamen , non solum ipsum , sed et ancillas ejus sanal. Quid
si quis est qui conelur converti ad Dominum ; autem est quod adjecerit Scriptura " , el Dominus,
Dominus enim spiritus est º ; ut ipse auſerat ve inquit, non permisil ei contingere illam ? Si virtutis
lamen lillera, et aperial lucem spiritus, el pos . ſormam ienet Sara , el in corde mundo Abimelech
simus dicere 83, quia revelala facie gloriam Domi voluit accipere virlilem , quid est quod dicitur quia
ni speculantes , in eadem imagine transformamur a Dominus non permisit eum contingere illam ? Abi
gloria in gloriam lunquam a Domini Spiritu . Pulo melech interpretatur pater meus rex (32) . Et vide
ergo Saram , quæ interpretatur princeps ( 30) vel lur ergo mibi quod hic Abimelech ſormam teneat
principalun agens, formam tenere åpstñs, quod studiosorum et sapientum sæculi , qui philosophiæ
est animi virlus. Hæc ergo virtus conjuncta est el C, operam dantes , licet non integram el perfectam re
cohærel sapienti el lideli viro , sicut et ille sa gulam pietatis alligerint, lamen senserunt Deum
piens, qui dicebal de sapientia 81 : Hanc quæsivi ad patrem el regem esse omnium , id est qui genuerit
ducere sponsam mihi . Ideo ergo dicitur a Deo ad el regal universa . Isti ergo , quantum ad ethicam , id
Abraham 88 : Omnia quæcunque dixeril libi Sara , est moralem philosophiam spectat , etiam puritati
audi vocem ejus. Quod utique in corporali con cordis operain dedisse aliquatenus comprobantor,
jugio non convenit. Dicium est quippe , 77 et omni animo omnique studio divinæ virtutis in
cum divinitus prolala sit illa seulentia , quæ di spirationem qu :eziisse. Sed hanc non permisit Deus
cit ad mulierem de viro 5 : Ad ipsum conversio coulingere eos . Hæc eniin gratia non per Abraham ,
iua , el ipse lui dominabilur. Si ergo dominus esse qui quamvis esset magnus , famulus lamen eral ,
dicitur vir mulieris, quoinodo ergo iteruin dicere sed per Christum gentibus parabalur. lilcirco ergo
tur ad virum 87 : Omnia quacunque dixerit libi quamvis ſestinarel Abraham per se et in se illud
Sara , audi vocem ejus ? Si quis ergo ascivit sibi in impleri, quod ad eum dictum est ” , quoniam bene
conjugium virtutem , audiat vocem ejus in omnibus dicentur in le omnes gentes , lamen in Isa : c ei poni
in quibus consilium dederil ei . Igitur Abraham non lur repromissio , id est in Christo , sicut dicit Apo
vull jam virtulem uxorem suain dici . Donec enim D stolus *3 : Non dixit « el seminibus , » quasi in mul.
uxor appellalir virus, propria esi , el cum nullo tis ; sed tanquam in uno , i el semini luo , » qui est
participari polest. El est conveniens, ut donec ad Christus. Sanat tamen Dominus Abimelech , et uxo
perſeclum veniamus, intra nos sit animi virius, et rem ejus, et ancillas ejus .
propria sit. Cum vero ad perfeclum venerimus, ila 3. Verum non mihi videtur otiosum quod non
ut idonei simus et alios docere , lunc jam virtutem , solum uxoris , sed et ancillarum Abimelech mentio

78 Genes . xx , 6. 79 ibid ., 18 . 80 Rom . vii , 14 . 81 Galat . iv , 24 . 89 II Cor . III , 17 . As jbid. , 18.

Sap. viii , 2 . 86 Gen. xxi , 12 . 86 Gen. III , 16 . 87 Gen. xxi , 12. 88 Prov . III , 4. " Gen. XII , 17.
90 Gen. xx, 5 " ibid ., 6 . 99 Gen. xxxi , 18 . 98 Galat . Jui , 16.
(29 ) El licel cujusmodi allegorias habere debeant . (31 ) Cum exterminatore . Pharao exterminalor di
Sic recie habel codex Belvacensis . Libri autem ciuir a radice yog abstraxil , exterminavit .
edili , el licet qui ejusinodi, etc. ( 32) 2x Hebraice patrem sonal, cum allixo ZX
(30) Interpretatur princeps , elc . A radice 77 patrem meum ; yba autem regem , unde Abimelech
principalum lenuil . recie interpretaiur, pater meus rex .
 ( 97 IN GENESIM HIOMILIA VII. 198

facta est , in eo maxime quod dicit " , quia sanavil A pretatione sustollat, sic verba Spiritus sancti non
eas Deus, et pariebant. Concluserat enim illas ne pa inepuis el Judaicis fabulis decolorel , sed plena ho
rerent. Quantum possumus in tam diflicilibus locis nestatis, el plena virtutis atque utilitatis assignel.
sentire, putamus uxorem Abimelech naluralem Alioquin quæ nobis ædificatio erii legentibus Abra
posse philosophiain dici ; ancillas vero ejus , di ham tanlum patriarcham , non solum mentitum esse
versa el vana pro qualitate seclarum commenta Abimelech regi , sed et pudicitiam conjugis prodi
dialectice. Interea Abrahain impertiri cupit etiam disse ? Quid nos ædilical tapti patriarchæ uxor , si
gentibus donum divinæ virlitis , sed nondum est putelur contaminationibus exposita por conniven
tempus a priore populo transire ad genies gratiam tiam maritalem ? Iliec Judæi putent, el si qui cum
Dei . Nam et Apostolus 95 , licet sub alia specie et eis sunt lillere amici, non spiritus; nos auleru spi
alia figura, dicit la :nen mulierem alligatam esse legi, ritalibus spiritalia comparaníes, et aclu et intelleciu
quandiu vir ejus vivit . Si culem mortuus fuerit vir, spiritales eſliciamur in Christo Jesu Domino nostro,
solutam esse a lege viri , ul jam non sit adultera , cui est gloria el imperium in sæcula seculorum .
si fueril cum alio viro . Oporlel ergo mori prius le Amen .
gem litteræ , ut ita demium libera jam anima spiri HOMILIA VII .
lui nubal, el novi lestamenti matrimonium sorlia . B De nativilale Isaac , el quod a lacle depulsus est .
lur. lloc autem in quo nunc sumus, lempus est 1. Moyses nobis legitur in Ecclesia . Deprecemur
vocationis gentium , el mortis legis , quo possint li Dominum , ne secundum verbum Apostoli , eiiam
beræ animæ jam soluta a lege viri novo viro nu apud nos , cum legitur Moyses, velamen sit posi'uin
bere Christo . Quod si edoceri vis quomodo lex mor super cor nostrin '. Lectum est enim quia genu
lua sil, considera el vide ubi nunc sacrificia , ubi eral Abraham filiuni Isaac , cum esset centum ali110
punc allare, ubi templum , ubi purificationes , ubi norum . Et dixit Sara : Quis , inquil ", nuntiabit
solemnitas Paschæ . Nonne mortua est in his omni. Abrahæ quod lactat puerum Sara ? Ei lunc, inquit,
bus les ? Aul si possunt isti amici el defensores circumcidit Abraham puerum die octava . Hujus pueri
Tiileræ , custodiant lilleram legis . Secunduin hunc diem nalalem non celebrat Abraham , sed celebrat
crgo allegoriæ ordinem , Pharao qui est homo ime diem depositionis (33) a lacle, el facil conviviuin
mundus et exterminator, Saram , id est virlutem magnum . Quid ? putamus quia propositum sit Spi
accipere omnino non poterat . Porro Abimelech, ritui sancto historias scribere, el narrare quod a
id est qui munde el philosophice vivebat, polerat lacte depulsus sil puer, et convivium factum sil ,
quidem accipere , quia in corde mundo quærebal , quorodo luseril, aliaque puerilia egerit ? An per
sed nondum tempus advenerat. Manel ergo apud Cliæc putandum est quod divinum aliquid nos edo .
Abraham virtus , manet in circumcisione, donec cere velit , et dignum quod humanum genus Dei vo
lempus veniat, ut in Christo Jesu Domino nostro , cibus discat ? Isaac risus vel gaudium interpreta
in quo habitat omnis plenitudo deilalis corporaliter 86, lur (34 ). Quis ergo est qui talem filium generel ?
integra el perfecta virtus ad Ecclesiam gentium Ille nimirum qui dicebal de his quos per Evangee
Iranseat. Tunc ergo el domus Abimelech, el ancillæ lium genueral * : Vos enim estis gaudium meum el
ejus, quas sanavil Dominus, parient Ecclesiæ filios. corona gloriæ Dei. De hujusmodi fliis cum fuerint a
Hoc enim lempus est, quo sterilis parit , et quo lacle depulsi , lit convivium et lielitia magna ,de his
mulii sunt filii deserlæ , magis quam ejus quæ habet qui non jam lacte indigent, sed cibo forii, qui propose
virum 97. Aperuit enim Dominus vulvam sterilis, et sibililale sumendi exercitalos habent sensus ad dis .
ellecla est fecunda, ita ut pariat gentem de semel. crelionem boni vel mali 6. Super his lalibus cum de
Sed et sancti clamant, et dicunt98 : Domine, a limore pelluntur a lacle, lit convivium magnum . Super
tuo in ventre concepimus, el peperimus; spiritum salutis illis autem non potest exhiberi conviviuin , nec ha
luæ fecimus super lerram . Unde et Paulus similiter beri lülilia , de quibus dicit Apostolus ? : Lac vobis
dicit " : Filioli mei , quos ilerum parlurio, donec for D dedi potum , non escam. Nondum enim poteralis ,
metur Christus in vobis . Tales ergo parluril 78 e: sed nec adhuc quidem poleslis . Et ego non potui loqui
Tales filios general omnis Ecclesia Dci . Nam qui se vobis quasi spiritualibus , sed quusi carnalibus , quasi
minat in carne , de carne et melel corruptionem .Fi. parvulis in Christo . Dicant nobis isti qui simplicil . s
lii autein spiritus isti sunt, de quibus et Apostolus intelligi volunt Scriptoras divinas, quid est : Non
dicil ', mulierem salvam fuluram per filiorum pro potui vobis loqui quasi spiritalibus, sed quasi carnali
creationem , si permanserit in fide el castilale . Eccle bus, quasi parvulis in Christo , ·lac vobis potum dedi,
sia igitur Dei sic intelligal Paratus, sic generationes non escam ? Possuntne hæc simpliciter (35) accipi ?
accipial, sic patrum gesta decora el honesta inter 2. Sed interim redeamus ad ea unde digressi su
" Genes. IX , 17 , 18. 95 Rom . vii , 2,3. 96 Colo ss . II , 9. 97 Gal. iv , 27. 98 Isa . xxvi , 18 . 99 Galat .
IV, 19 . · Galal , vi , 8 . ? | Tim . H , 15. 3 Il Cor.3 , 14 . * Genes . XX1 , 4, 7 . 51 Thess. 11, 20. 6 Hebr .
V , 12 et 14. ? I Cor. 111 , 1 , 2 .

( 55) Depositionis . Codex Remigianus, depulsionis. (35) Codex Ebroiccusis simpliciter ; libb . cdili ,
(31) Risus rel gaudium interprelatur. A radice similiter.
llebraica pny risit, arrisil .
199 ORIGENIS 209

mis. Lælatur Abraham , et convivium facit magnum A quæ sunt Spiritus Dei. Sluliitia est enim illi , el non
in die qua depulil a lacle Isaac lilium suum . Post polesl intelligere , quia spiritaliler dijudicatur 16. Et
hæc ludil Isaac, el ludit cum Ismael. Indignatur lli ergo, si babes in le fruclum Spiritus Dei , quod est
Sara quod lilius ancillæ ludat cum filio liberæ , et gaudium , charitas, pax , patientia ' s, Isaac esse poles ,
lusum illum perniciem putat , consilium datAbrahæ , non secunduin carnem nalus , sed secundum repro
et dicit ' : Ejice ancillan et filium ejus. Non enim missionein , el esse filius liberæ, si tamen poles et tu
hæres erit filius ancillae cum filio meo Isaac. Hæc secundum Paulum dicere 16 : In carne enim arbulan
quomodo intelligi debcanil, non ego nunc commen les, non secundum carnem militamus. Arma enim mi
labor . Apostolus ila disseruit , dicens 8 : Dicite mihi liliæ nostræ non sunt carnalia , sed polentia Deo ad
qui legem legistis , legem non audistis ? Scriptum est destructionem munitionum, cogitationes destruentes ,
enim quia Abraham duos filios habuil , unum de an el omnem (56) altitudinem extollentem se adversum
cilla , el unum de libera . Sed is quideni qui de ancilla , scientiam Dei . Si pores talis esse, ut digne libi aple
secundum carnem natus est ; qui vero ex libera, per lur etiam illa Apostoli sententia , quæ dixil "! : Vos
repromissionem , quie sunt allegorica . Quid ergo ? aulem in carne non estis , sed in spiritu, si lamen Spiri
Isaac non est secundum carnem nalus ? Non eum lus Dei habitat in vobis; el lu ergo si lalis es, non es
peperit Sara ? Non est circumcisus ? lloc ipsum B secundum carnem nalus , sed secundum spiritum
quod ludebat cum Ismaele, non in carne ludebat ? per repromissionem , et eris hæres repromissio
Hoc est enim quod mirabile est in Apostoli sensul , num , secundum quod dictum est 18 : Hæredes qui
quod de quibus non potest dubitari quin secundum dem Dei , cohæredes autem Christi. Non eris colz
carnem gesta sint, haec ille dicit esse allegorica , res ejus, qui secundum carnem natus est , sed cohp
ul nos quid faciendum sit in cæteris noverimus, et res Christi, quia elsi cognovimus Christum secun
in his maxime, in quibus nihil divina lege dignum dum carnem , sed nunc jam non novimus 19 .
historica videlur indicare narratio. Ismael ergo se 3. Et lamen secundum ea quæ seripta sunt, non
cundum carnem nascilur ancillæ filius. Isaac vero video quid moverit Saram , ut lirium ancillæ juberet
qui erat liberæ filius, non nascitur secundum car expelli . Ludebat cum filio suo Isaac. Quid laseral,
nem , sed secundum repromissionem . Et dicit de his aut quid nocuerat, si ludebat ? Quasi non hoc in
Apostolus, quod Agar in servilutem genuerit car ælale illa eliam gralum esse debuerit, quod luserit
nalem populum ; Sara vero quæ erat libera , popu. filius ancill:e cum Glio liberæ . Tum deinde el Apo
lun genuerit qui non secundum carnem , sed in li stolum miror, qui ludum hunc persecutionem pro
bertate vocatus est , qua libertate liberavit eum с nuntiavit, dicens : Sed sicul lunc is qui secundum
Christus ° , Jpse enim dixit, quia si vos Filius libera carnem nalus fuerat ( 37 ) , persequebatur eum qui
veril , vere liberi eritis 40. Quid vero his addit expo secundum spiritum , ila el nunc , cum utique'nulla
nens Apostolus , videamus : Sed sicut lunc, inquit " , perseculio Ismaelis adversum Isaac mola reſeratur,
is qui secundum carnem est , persequebatur eum qui nisi hic solus ludus infantiæ . Sed videamus quid in
secundum spiritum , ila el nunc . Vide quomodo nos hoc ludo intellexerit Paulus , el quid indignata sit
Apostolus docel , quia in omnibus caro adversatur Sara . Superius jam exponentes spiritualiter, loco
spiritui , sive populus ille carnalis adversalur virlulis posuimus Saran . Si ergo caro cujus perso
huic populo spiritali , sive etiam inter nos ipsos, si nani gerit Ismael , qui secundum carnem nascitur,
quis adhuc carnalis est, spiritalibus adversalur. spiritui blandiatur, qui est Isaac , et illecebrosis
Nam et lu si secundum carnem vivis , et secundum cum eo deceptionibus agat , si delectalionibus illi
carnem conversaris , filius es Agar, el propterea cial , voluptatibus mollial , bujuscemodi ludus car
adversaris his qui secundum spiritum vivant. Sic nis cum spiritu , Saram maxime, quæ est virtus,
ut etiam in nobis ipsis si requirimus , invenimus offendit, el hujuscemodi blandimenla acerbissimam
concupiscere carnem adversus spiritum , et spiri . persecutionem judicat Paulus. Et tu ergo , o
lum adversus carnem , el bæc sibi invicem adver- D auditor horum , non illam solam persecutionem
sari " 2. El invenimus legem in membris nostris 13 putes, quando ſurore gentilium ad immolandum
79 repugnantem legi mentis nostræ, et captivos idolis cogeris : sed si forle le voluplas carnis illi
nos ducentem in lege peccati . Vides quantæ sunt cial, si libi libidinis alludal illecebra , bæc, si vir .
pugnæ carnales adversus spiritum ? Est adbuc el lutis es filius , tanquam persecutionenı maximam
alia pugna his pene omnibus violentior , quod ii qui fuge . Idcirco enim et Apostolus dicit " : Fugile
legem secundum carnem intelligunt , adversantur fornicationem . Sed si injustitia blandiatur, ut per
his qui secundum spiritum sentiunt, et persequun sonam polentis accipiens ( 38 ) , el gratia ejus Oesus ,
tur eos. Quare ? quia animalis homo non percipit ea non reclum judicium feras, intelligere debes , quia
Genes. XX1 , 9. 8 Galat, iv , 21 et seq . ibid . , 31. 10 Joan.viii , 36. 11 Galal , iv , 29 . 13 Gala !
V, 17 . 13 Rom . vii , 23. 1 Cor. 11 , 14. 18 walal. V , 22 . 16 II Cor. x , 3 et seqq. '17 Roni. viii , 9 .
18 ibid . 17 . 19 II Cor . v , 16. 20 Gala!, sv , 29. 31 I Cor. vi , 18.
( 36 ) Munitionum , cogitationcs destruentes , et ( 37 ) lidem mss . , natus fuerat, quod in libb .
omnem , etc. Sic recte habent mss . Male vero libri editis omittitur .
editi, cogitationum, destruentes omnem , etc. ( 38 ) Aliquot mss . , accipias.
 201 IN GENESIN HOMILIA VII . 202
sub specie ludi Llandam persecutionem ab injustitia A gnala est Sara , videamus. Ejicit ancillam So et
paleris. Verum el per singulas malitie species, Glium ejus, sed tamen dal ei ulrem aquæ . Nor.
etiamsi molles el delicalæ sint el ludo similes, bas enim habebat maler ejus puleum aquæ viva , nee
persecutionem spirilus dicilo , quia in his omnibus polerat puer laurire de puteo aquam . Isaac habe .
virtus otſendilir. bal puteos, pro quibus el certamina patitur adver
4. Duo sunt ergo filii Abraham , unus de ancilla sus Philisthinos 99. Ismael autem de uire bibit
el unus de libera : uterque lamen filius Abraliam , aquam , sed liic uter quasi uler delicil , et ideo silit
licel pon uterque de libera . Proplerea cl is qui de ( 41 ) el non invenit polum . Tu autem qui secun
ancilla nascitur, heres quidem non fit cum filio dum Isaac repromissionis es filius , bibe aquas de
liberæ , accepil lamen dona el non dimittitur va luis fontibus el de luis puteis ; aquæ non euani
cuus. Accepit el ipse benedictionem , sed filius foras, sed intus in luis plateis currant luæ aquæ * 9.
liberæ accepit repromissionem . Fit et ille ( 39 ) in Ille vero qui secunilum carnem nalus est , de ulie
gentem magnam , sed iste in populum adoptionis. aquam bibil, et aqua ipsa delicil ei , el in muliis
Spiritaliter ergo omnes quidem qui per fidem delicit. Uler legis est lillera , de qua ille carnalis
veniunt ad agnitionem Dei , possunt filii Abrahæ populus bibil , el inde intellectum capit : quæ lice
B
dici . Sed in his sunt aliqui pro charitate adhæren lera frequenter ei delicit , et explicare se non
les Dco, alii pro melu et limore ſuluri judicii. potesi . Iu niuliis enim deſectum patitur historialis
Unde el apostolus Joannes dicil 2 * : Qui limet , non intelligentia. Ecclesia autem de evangelicis et
est perſeclus in charitale. Perſecla autem dilectio apostolicis fontibus bibit, qui nunquam deficiunt,
foras millil limorem . Isle ergo qui in charitate sed in plateis suis percurrunt, quia in latitudine
perfectus est , el de Abraham nascitur, et filius spiritalis interpretationis abundant semper et
1. beræ est . Qui vero non perfecla charitale, sed fluunt . Bibit et de puleis, cum prolundiora quæque
ſuluræ pænæ melu et suppliciorum timore mandata haurit el scrulatur ex lege. Per hoc , arbitror,
custodil , est quidem el ipse filius Abrahæ , accipit mysterium etiam Dominus ( 42 ) et Salvator noster
et ipse dona, id est operis sui mercedem , quia dicebat ad Samaritanam , ubi velul si cum ipsa Agar
etiam qui calicem aquæ ſrigidæ dederil tantum in loquerelur, aiebat 11 : Omnis qui biberit ex hac
nomine discipuli , non peribit merces ejus 43. Tamen aqua , siliel iterum ; qui autem biberit de aqua quam
inferior illo est qui non servili limore , sed in cha ego dabo ei , non siliel in alernum , Et illa dicit ad
rilatis liberlale perfectus est. Tale aliquid etiam Salvatorem 33 : Du mihi , Domine, hanc aquam , ut
Apostolus ostendit , cum dicit ” : Quandiu quidem C non sitiam , neque veniam huc haurire. Post hæc
hæres parvulus est , nihil diſſerl a servo , cum sit Dominus ad eam ( 43 ) : Qui credil , inquit 33 5 in
dominus omnium , sed sub luloribus el actoribus est , me, fiel in eo fons aquæ salientis in vilam alernam .
usque ad præfinitum tempus a paire. Parvulus ergo 6. Errabal ergo Ayar per deserlum cum plero ,
est qui lacle alitur, et expers est sermonis justitiæ , el puer plorabal , et projecit eum Agar , dicens , Ne
nec polest cibum solidum accipere sapientiæ divi videam mortem filii mei. Post hæc cum jam quasi
ne , el scientize legis , qui non potest spiritalia moriturus fuissel abjectus, el flevissel, adest ei
spiritalibus comparare , qui nondum potest di angelus Domini , el aperuil oculos Agar, at vidit
cere i5 : Cum autem faclus sum vir, quæ erant par prileum aquæ vivae . Hæc ad historiam referri quem
tuli deposui (40 ) ; iste ergo nihil differt a servo . Si admodum possunt ? Ubi enim invenimus quod
vero relinquens initiorum Christi sermonem ad Agar clausos habuerit oculos, el aperii sunt
perfectionem feralur, el quæ sursum sunt quierat, postmodum ? Nonne luce clarior est in bis intelli
ubi Christus est in dealra Dei sedens, non quae super gentia spiritalis et mystica , quod abjectus est is qui
terram ºs, el contempletur non ea quæ videntur, sed secundum carnem est populus, el tandiu jacel in
quæ non videntur ? , neque in divinis Scripturis fame el siti , non famem ( 14 ) panis perferens, neque
sequatur occidentem litteram , sed vivificantem D silim aquæ , seil silim verbi Dei 3 * , donec aperiantur
spiritum : ex illis erit sine dubio , qui non accipiunt oculi synagogie ? lloc est quod Apostolus dicit esse
spiriium servilutis iterum in limore , sed spirilun mysterium : Quia cæcilas contigil er parle ir
adoptionis, in quo clament : Abba Paler 28 , Israel, donec plenitudo gentium introiret , el lunc
5. Quid interim agat Abraham postquam indi omnis Israel salvus fierel . Isla est ergo cæcitas in

13 | Joan iv , 18. 23 Malth. x , 45. a Gal . iv, 1 , 2 . 35 I Cor. xi , 11 • 26 Coloss . 111, 1 . 27 || Cor. iv, 18.
18 Rom . yill , 15. 29 Genes . XXVI . 30 Prov . v , 15 , 16. 31 Joan . iv, 13. 3. ibid . ! 5. 33 ibid . Albino
Amos vii, 11 . 38 Rom . xi , 25.

( 39 ) Mss. , fit et ille ; libh . edizi , fial el ille.
40 ) Libb . editi, evacuavi quæ erant parvuli , sed
mss. ut in nostro textil .
41 ) Mss . , silil ; libb . editi, pelit .
42 ) Libb . editi : pro hoc arbitror mysterio quod
etiam Dominus, seil mss. ul in nostro lexili .
( 43 ) Post hæc Dominus ad eam , elc . Memorize
PATROL. GR . XII .
lapsus est in Origene , nam quae sequuntur Domini
verba, non poslea , sed antea dicta sunt, nempe i
14 , et aliis vocibus.
( 44 ) Siti , non famem . Sic codex Belvacensiz
melius quam libb . editi in quibus legilur : sili . Non
enim famem .
7
203 ORIGENIS 204
Agar, quæ secundum carnem genuil : quæ tandiu A ciliis est ei , quia in filio qui nascerelur ex Sara
in ea permanel , donec velamen lilleræ auſeralur complebitur isla promissio. Accenderat ergo ani .
per Evangelium Dei ( 45 ) , el vidcat aquam vivam . mum ipsius in amorem filii, non solum posteritatis
Nunc enim jacent Judæi circa ipsum puteum , sed gratia , sed el promissionum spe . Sed hunc in quo
oculi eorum clausi sunt : et non possunt bibere de ei positio sunt promissiones magnæ istä el mirabi
puteo legis el prophetarum . Sed el nos caveamus, les , hunc, inquam , filium in quo vocalum est no
quia frequenter el nos circa puteum jacemus aquæ men ejus Abraham , holocaustum Domino jubelur
vive , id est circa Scripturas divinas, el erramus in offerre in uno ex montibus. Quid lu ad hæc, o Abra
ipsis . Tenemus libros el legimus , sed spiritualem ham ? Quæ et quales cogitationes moventur in corde
sensum non a tingimus. El ideo opus est lacrymis luo ? Prolata est vox a Deo , qux disculial el probel
el orationibus indesinentibus postulare, ut Dominus lidem tuam . Quid ad hæc dicis ? Quid cogitas ? Quid
aperial oculos nostros ; quia et illi cæci qui sede retraclas ? Pulasne revolvis in corde luo, quia , si in
bant in Jericho 36 , nisi clamassent ad Dominum , Isaac data est mihi repromissio, hunc autem offero
non fuissent aperti oculi eorum . Et quid dico, ut holocaustum , superest ut non sperelur ulla promis.
aperiantur oculi nostri ? quia jam aperti sunt. Jesus sio (46) ? Aut magis illa cogitas el dicis , quia im .
B
enim venit aperire oculos cæcorum . Aperti ergo possibile est mentiri eum qui repromisit; quidquid
sunt oculi costri , el de lillera legis velamen abla illud fuerit, promissio permanebit? Verum ego , quia
tum est . Sed vereor ne nos ipsi eos somno ilerum minimus sum , tanti patriarchæ cogitationes non
profundiore claudamus, dum non vigilamus in valeo perscrutari , nec scire possum , vox Dei que
intelleclu spiritali , neque solliciti sumus ut somnum ad tentandum eum processeral , quas ei cogitationes
discutiamus ab oculis nostris , el contemplemur moverit , quid animi attulerit, cum jubereluc uni
quæ spiritalia sunt, uti ne cum populo carnali circa cum jugulare. Sed quoniam spiritus prophetarum
ipsain aquam positi erremus, quin potius vigilemus , prophetis subjectus est " , Paulus apostolus qui per
el cum Propheta dicamus 37 : Si dedero somnum spiritum , credo, didicerat quid animi, quid consilii
oculis meis, el palpebris meis dormilationem , aut Abrabani gesseril , indicavil dicens "s : Fide Abra
requiem lemporibus meis , donec inveniam locum hain non hæsitavil , cum unicum offerrel, in quo ac
Domino, tabernaculum Deo Jacob . Jpsi gloria et ceperat repromissiones, cogitans quia el a morluis
imperium in sæcula sæculorum . Amen . eum suscitare polens est Deus. Prodidil ergo nol is
HOMILIA Vill . cogitationes viri fidelis Apostolus , quod fides re
De eo quod oblulit Abraham filium suum Isaac. с surrectionis jam tum haberi cæperit in Isaac .
4. Adhibere huc aures, qui accessistis ad Dominum , Abraham ergo resurreclurum sperabat Isaac, et
qui fideles esse vos creditis, el considerale diligen credebal ( 47 ) fularum , quod adhuc non erat fa
tius quemadmodum fidelium fides probatur ex his cluni. Quomodo ergo filii sunt Abrahain , qui factum
quix recitala sunt nobis. El ſaclum est , inquil 88, non credunt in Christo, quod ille futurum credidit
post hæc verba, tentavit Deus Abraham , el dixit ei : in Isaac ? lino, ut apertius loquar, sciebat in se
Abraham , Abraham . Et ille dixit : Ecce ego . Observa Abraham fuluræ veritatis imaginem præformari ,
singula quæ scripta sunt. In singulis enim si quis sciebal de semine suo nasciturum Christum , qui el
scil in alium fodere , inveniel lliesaurum ; et fortassis offerendus essel lotius mundi verior hostia , el re
etiam ubi non existimalur, latent mysteriorum surrecturus a mortuis .
preliosa monilia. Abram vocabalur vir isle prius, 2. Sed nunc interim lentabal, inquit * , Deus Abra
el nusquam legimus quod hoc homine vocaverit ham el dicit ad eum : Accipe filium fuum charissi
eum Deus , aut dixerit ei , Abram , Abram . Non mum quem diligis. Non enim suffecerat dixisse
enim a Deo vocari poterat nomine delendo , sed filium , sed adjicilur et charissimum . Esto el hoc :
vocal eum hoc nomine quod ipse donavit , et non quid adhuc additur el quem diligis ? Sed vide len
solum vocat eum hoc nomine , sed et ingeminat. D tationis pondus . Charis et dulcibus appellationibus
Cumque ille respondisset : Ecce ego , dicit ad ilerum ac sæpe repetitis , palerni suscitantur affe
eum 38 : Accipe filium luum charissimum quem diligis ctus, ul amoris evigilante memoria ad immolandum
Isaac , el offeres mihi eum . Vade , inquit, in terram filium paterna dextera relardarelur , el adversus
excelsam , et ibi offeres eum holocaustum in uno fidem animi lola carnis militia repugnarel, additur
ex montibus, quem ostendero libi . Nomen quidem lentalionis lempore : Accipe , inquil , ergo filium
cur ei donaverit Deus , el vocaverit eum Abraham , quum charissinum , quem diligis,Isaac. Eslo , Domi
ipse interprelatus est, quia patrem , inquit , mul ne, quia commenjoras de filio patrem , addis el cha
larum gentium posui le . Hanc repromissionem dedit rissimum , quem præcipis jugulari . Suflicial !oc ad
81 ei Deus, cum haberet filium Ismael, sed polli supplicium patris. Addis rursum , et quem diligis.
38 Malth . XX, 30 . 37 Psal . cxxxi , 4, 5 . 38 Genes. XXII , 1 . 39 ibid . 2. 10 Genes . XVII , 5. " I Cor .
XIV, 32 . 48 Hebr. xi , 17 . 43 Genes. XXII , 1 , 2.
( 15 ) Per Evangelium Dei. Tres mss . Turu (47) Alias, credidil . Et paulo infra , sciebat se
nenses, per angelum Dei. Abraham ſuluræ veritatis imaginem præformari.
(46) Ita mss . Alias vero , illa promissio .
 205 IN GENESIM HOMILIA VIII . 206
Sint et in lioc parenti triplicala supplicia . Quid opus A die offert sacrificium Deo, el in die tertia purifica
est adhuc ul commemores et Isaac ?Nunquid nescie lur. Et resurrectio Domini tertia est die ; el mulla
bat Abraham quia filius suus ille charissimus , ille alia intra hanc diem mysteria concluduntur .
quem diligebat, Isaac vocaretur ? .Sed cur hoc addi 5. Respiciens, inquit 47 , Abraham vidit locum de
lur in lempore ? Ut recordarelur Abraham quia longe , el dixil ad pueros suos : Sedele hic cum asina,
dixeras ad eum quod in Isaac vocabilur tibi semen " , ego aulem el puer ibimus usque illuc, et cum adora
et quod in Isaac erunt tibi repromissiones . Fit et verimus, reverlemur ad vos . Pueros di:rillit. Non
commemoratio nominis, ut et promissionum quæ enim polerant ascendere pueri cum Abraham ad
sub hoc nomine factæ sunt, desperatio subeat . Sed holocausti locum quem ostenderat Deus. Vos ergo ,
bæc omnia, quia lentabat Deus Abraham . inquit, sedele ; ego autem el inſans ibimus, el cum
3. Quid post hæc ? Vade , inquit 65, in terram ex adoraverimus, revertemur ad vos . Dic mihi, Abraham ,
celsam in unum ex montibus , quem tibi ostendero , et verum dicis ad pueros, quod adores , el redeas cum
ibi eum oſſeres holocaustum . Intuemini per singula infante , an fallis ? Si verum dicis , ergo non facies
quomodo fiunt tentationis augmenta . Vade in lerram eum holocaustum . Si fallis, lantum patriarcham non
excelsam . Nunquid non poluerat duci prius Abraham decel fallere. Quid eniin animi in le indicat sermo
cum puero ad illam terram excelsam , et imponi B hic ? Verum , inquil, dico, et holocaustum oſſero
prius in montem quemcunque delegerat Dominus, pucrum . Idcirco cniin ligna mecum porlo , el cum
el ibi ad eum dici ut offerret filium ? Sed prius ei ipso redeo ad vos . Credo enim el lides mea hæc
dicitur quia offerre debeat filium suum , e : tunc ju- est , quod el a morluis suscitare eum polens est
betur ire in terram excelsam , el ascendere in mona Deus 48 .
lem . Quo hoc spectat ? Ul dum ambulat, dum iler 6. Post hæc accepit , inquit , Abraham ligna ad
agit , per totam viam cogitationibus discerpatur, ut holocaustum , et superposuit ea Isaac filio suo, et
binc perurgente præceplo , hinc vero unici affectu accepit ignem in manibus suis , el gladium , et abie .
obluctante crucietur. Propterea ergo etiam via injun runt simul . Quod ipse sibi ligna ad holocaustum
gilur , etiam montis ascensio , ut in his omnibus spa portal Isaac, illa figura est , quod et Christus ipse
tium certaminis accipiat affeclus el fides, amor Dei et sibi bajulavil crucem , et lamen portare ligna ad
amor carnis , præsentium gratia el exspectatio futuro holocaustum sacerdotis officium est. fit ergo ipse
rum . Millilur ergo in terram excelsam , et non sufficit hostia , et sacerdos. Sed et quod additur, et abierunt
patriarchæ tantum opus Domino peracluro lerra ambo simul, ad hoc refertur. Cum enim Abraham
excelsa, sed el moniem jubelur ascendere , scilicet
с velut sacrilicalurus ignein portarel el cullruni , Isaac
ut fide elatus terrena derelinquat et ad superna con non vadit post ipsum , sed cum ipso, ut ostendalur
sceudal .
cum ipso pariter fungi sacerdotio . Quid post hæc ?
4. Surrexit ergo Abraham mane, ei stravit asinan Dixit , inquit 80 , Isaac ad Abraham palrem suum :
suam, el concidit ligna ad holocaustum . El accepit Paler. El hæc pro tempore a filio prolata lentationis
filium suum Isaac, et duos pueros , el perrenil ad lo esl vox . Quomodo enim pulas immolandus filius per
cum , quem dixerat ei Deus die lertia 46. Surrexit hanc vocem viscera palerna concussit ? Et quamvis
Abraham mane. Quod addidit mane, ostendere for Abraham rigidior esset pro fide, reddit tamen etiam
Lasse voluit, quia initium lucis splenderet in corde ipse affectionis vocem , et respondit : Quid est, fili ?
ejus. Sıravit asinanı suam , ligna præparavit , At ille : Ecce , inquit " , ignis et ligna , ubi ovis est
assumpsit filium . Non deliberal , non detracial , non ad holocaustum ? Ad hæc respondit Abraham : Deus
communical cum ullo homine consilium , sed slaliin providebil sibi orem ad holocaustum , fili. Movet me
occupat iler. Et pervenil, inquit , ad locum , quem Abrahæ satis diligens et caula responsio . Nescio
dixerat ei Dominus die lerlia . Omillo nunc quid sa quid videbat in spiritu, quia non de präsenti , sed
cramenti contineal dies lertia , sapientiam et con de futuro dicit : Deus providebit ipse sibi ovem ; fu
silium tentantis intueor. Sic in proximo non erat D tura respondit filio de präsentibus requirenti . Ipso
mons aliquis, cum totum ageretur in montibus, sed per namque sibi Dominus overn providebat in Christe,
triduum iter protenditur, ut per lolum triduum secur quia et sapientia ipsa sibi domum odificavit " , et ipso
sanlibus curis, palerna viscera crucientur , et omni se humiliavil usque ad mortem 53 : el omnia quæcunque
hoc spalio (48) tam prolixo intueretur filium 82 legeris de Christo , non necessitale , sed sponte
paler, cibum cum eo sumeret, tot noctibus puer facta reperies .
penderet in amplexibus palris, inhæreret pectori , 7. Perrexerunt ergo ambo, el venerunt ad locum
cubitaret in gremio ? Vide inquantum lentatio cumu quem dixeral ei Deus 54. Moyses cum venisset ad
Jatur. Tertia tamen dies semper apla fit sacramen locum quem ostendil ei Deus , non permillitur
tis. Nam el populus cum exissel de Ægyplo , tertia ascendere, sed ante ei dicitur 58 : Solve corrigiam
" Genes. xxi, 12 ; Rom . ix , 7 ; Hebr. xi , 18 ; Gal . 111 , 16 . 46 Genes. XXII , 2. 6jbid . 3. 7 ibid . 4, 5.
Hebr . 11 , 19. 49 Genes. XXII, 6. 80 ibid. 6. 01 ibid. 7 , 8. 89 Prov, ix , 1 . 53 Philip . II, 8.
** Genes . XXll , 9 . 88 Exod . 111 , 5.
( 48) Sic mss. Alias , el per lolum Iriduum vi et adverbium semper, quod ex mss . restituimus in
scera crucianlur ul omni hoc spalio . Paulo post iidem phrasi quæ infra labelur, tertia tamen dies semper
hiss. , lo: noctibus puer renderel. Alias puer deerat, apla fil sacramentis .
 207 OKIGENIS 203
calceamenti de pedibus tuis. Abrahæ nihil horum A præferas Deo , non agnoseeris quia limeas Deum ,
dicitur, et Isaac, sed ascendunt, nec calceamenia nec dicelur de le, quia nunc cognovi quia limeas
deponunt. In quo illa fortassis est ratio , quod Moy lu Deum . Et tamen considerandum est, quia ange .
ses , quamvis essel magnus, tamen de Ægypto ve lus hæc refertur ad Abraham loculus, el quia in
niebal, el erant aliqua mortalitatis vincula pedibus conseqientibus evidenter bic angelus Dominus Os
ejus innexa . Abraham vero el Isaac nihil horum Icnditur. Unde pulo quod sicut inter nos bomines
habent, sed veniunt ad locuin , ædilical Abraham habilu repertus est ut homo, ita et inter angelos
altare , imponit ligna super altare (49), colligat hbilu est reperlus ut angelus ( 50 ) . El ipsius se
prerum , præparal se ad jugulandum . Malli estis quentes exempluni angeli in cælo lætanlur super
palres in Ecclesia Dei , qui hæc audistis . Putas 100 peccatore penitentiam agente 69, et de profe.
aliquis vestrum ex ipsa bistoriæ narratione tantum cribus hominum gloriantur . Ipsi enim velut procu
constantia , tanlum animi robur acquiril , ul cum rationem animarum nostrarum tenent, quibus, dum
forle amittitur filius morte communi, et omnibus adhuc parvuli sumus, velut luloribus ct actoribus
debita , etiamsi sit unicus, etiainsi sil dileclus, committimur usque ad præfinitum tempus a Pa .
adducat sibi in exemplum Abraham , et magnani tre 61. El ipsi ergo nunc de proiectu uniuscujusque
mitatem ejus ante oculos ponat ? Et quidem a le non B nostrum dicunt, quia nunc cognovi quia tu limes
exigitur istud animi magnitudinis, ut ipse alliges Decr . Verbi causa , propositum habeo martyrium ,
filium , ipse constringas, ipse gladium pares, ipse non ex hoc dicere ad me angelus poleril, quia nunc
unicuin jugules. llæc omnia a le mysteria non quæ cognovi quod lu limes Deum . Deo enim soli cogni
runlur. Proposilu sillem et mente constans esto, lum est propositum mentis. Si vero accessero ad
fide fixus lalus offer filium Dco . Esto sacerdos agones, prolulerc bonam conſessionem , quæ infe
aniina Gilii lui. Sacerdotem autem immolantem Deo d'untur constanter cuncta susccpero , lunc polest
non decel flere . Vis videre quia exigitur hoc a le ? dicere angelus, velul confirmans me ei corrobo
In Evangelio Dominus dicit 86 : Si filii Abraham es rans : Nunc cognovi quod limes Deum , Verum
selis , opera utique Abrahæ facereris . Ecce istud est biec dicia sunt ad Abraham , il pronuntiatus sit
opus Abrahæ . Facile opera quæ fecit Abraham , sid timere Daim . Quare ? quia non pepercit lilio suo.
non cum tristitia : Ililarein enim dalorem diligit Nos vero conferamus hæc cum Apostoli dictis, ubi
Deus 67. Quod si el vos lam prompti fueritis , a Deo dicit de Deo 62 : Qui proprio Filio suo non pepercil,
dicelur vobis 98 : Ascende in terram excelsam , el in sed pro nobis omnibus tradidit illum . Vide Deum
mnontem quem ostendero tibi , et ibi offer inibi Glium magnifica cum hominibus liberalitale certantem .
с
luum . Non in profundis terræ , nec in convalle le Abraliam mortalem filium non moriturum obtulit
lus , sed in allis el excelsis montibus offer filium Deo, Deus immortalem Filium pro omnibus tradi
Tuum . Oxtende quia files in Dominum fortior es dil morti. Quid nos ad hæc dicemus ? quid retribuie
quam carnis affeclus . Amabal enini, inquit, Abra mus Domino pro omnibus quie retribuit nobis 68 ?
ham Isaac filium suum , sed amori carnis printulit Deus Pater propter nos proprio Filio non peper
amorem Dei , et inventus est non in visceribus car . cil 64. Quis vestrum putas andiel aliquando vocem
nis , sed in visceribus Cbrisli, id est in visceribus angeli dicentis : Nunc cognovi quia limes tu Deuil,
verbi Dei et veritatis et sapientiie. quia non pepercisti filio luo vel filiæ luæ , vel uso
8. Extendil, inquil 59 , Abraham manum sunm , ul ri , aut non pepercisti pecuniæ , vel honoribus sX
acciperel gladium , et jugularel filium suum , et voca. culi, el ambitiouibus inundi, sed omnia conteni
vil eum angelus Domini de cælo , el dixit : Abraham , psisti et omnia duxisli ut stercora , ut Christum lu
Abraham . Al ille dixil : Ecce ego . El dizil : Ne in criſaceres, vendidisti omnia el dedisti pauperibus,
jicias manum luam super puerum , neque ſacias ei el secuitus es verbum Dei ? Quis vestrum , putas, au
quidquam . Vunc enim cognovi quia tu limes Deum . diel ab angelis hujuscemodi vocem ? lerum Abra
In hoc ergo sermone solel objici nobis , quod Deus v ham audit hanc vocem , el dicitur ad eum 65, quia
nunc se cognovisse dicat , quia Abraham limeat non pepercisli filio luo dileclo propler me.
Deum , quasi qui ante ignoraverit. Sciebat Deus et 9. El respiciens, inquit 66 , Abraham oculis suis
non cum latebal, quippe qui novil omnia ante ridil , el ecce aries lenevalur cornibus in virgullo Sa
quam liant ; sed propter le hæc scriplii sunt : quia bech . Diximus, pulo , in superioribus quod Isaac
el lu credidisti quidem Deo , sed nisi opera fidei formam gereret Christi, sed el aries hic nihilomi.
83 expleveris, nisi in omnibus præceptis etiam nus formann Christi gerere videtur. Sed quomodo
dillicilioribus parueris, nisi sacrificium obtuleris, et Christo uterque conveniat, el Isaac qui non est ju
ostenderis quia nec patrem , nec matrem , nec filios gulatus, et aries qui jugulatus est , operæ pretium
66 Joan . VIII , 59 . 57 || Cor , ix , 7 . 58 Genes , xxu , 2. 69 ibid . 10 el seng . 60 Liic. XV , 10. 61 Galal.
IV , 2. 62 Rom . vii, 32. 63 Psal. cxv , 12. 6* Rom . vii , 32 . 68 Genes . XXII , 12. 66 ibid . 15 .

(49) Sic mss . Alias , ædificant allare : Abraham tibus adfuisse senserit Origenes, consule Huetium
ponit ligna. Origenian. lib . II , quasi. 3, num . 2. Vide ejusdem
(50) Utrum Christum antequam homo fierei, sub quæstionem quintam , ubi omnem Origenis de ange
slantialiter in angelis hominum salutem promoven - lis doctrinam fuse el docie aperit.
909 IN GENESIM HOMILIA IX . 210

est noscere . Christiis Verbum Dei est , sed Verbum A sed nobis quæ offerimus redlon ::nlur. Deus enim
caro fuclum est 67. Unum igitur in Christo de supe nullius indigel, sed nos vull diviles esse, nostrum
rioribus est , allerum ex bumana natura el virginali desiderat per singula quæque profectum . llæc 10
ulero susceptum . Palilur ergo Cbrislus, sed in bis figura ostenditur etiam in bis que gesta sunt
carne ; el perlulit mortem , sed caro , cujus hic aries erga Job) . El ille enim propter Deum perdidit omnia
forma est : sicut el Joannes dicebal 68 : Ecce agnus cum dives essel . Sed quia pertulit bene agones pa
Dei, ecce qui tollit peccala mundi. Verbum vero in lientiæ , el in omnibus quæ passus est , magnani,
incorruptione permansii, quod est secundum spiri mus fuil , el dixit 70 : Dominus dedil, Dominus abs.
tum Christus, cujus imago est Isaac . Ideo ipse el lulil : ut Domino placuit , ita factum est , sit nomen
hostia est , et pontifex secundum spiritum . Nam qui Domini benediclum : vide all ultimulo quid de eo
oller! hostiam Patri secundum carnem , ipse in al scribitur : Recepil, inqiril 7, omnia dupla quæ ami.
lari crucis offertur, quia sicu ! diclum est de co : seral. Vides quid est amillere aliquid pro Deo , hoc
Ecce agnus Dei , ecce qui tollit peccatum mundi ; ita est multiplicala recipere libi . Et aliquid amplius
de eo dictum est 69 : Tu es sacerdos in alernum se . Evangelia promilluni 78 , centuplum tibi pollicen•
cundum ordinem Jelchisedech . Tenetur ergo corni lur, insuper et visain ælernam , in Christo Jesu Du
bus aries in virgullo Sabech . B mino nostro, cui est gloria el imperium in sæcula
10. Et accepit , in quit 70, arielem , et oblulit eum sæculorum . Amen .
holocaustum pro Isaac filio suo, el vocavit Abraham HOMILIA IX .
nomen loci illius, Dominus videt . Scientibus hæc De repromissionibus secundis ad Abraham factis.
audire, intelligentia spiritalis evidens panditur via . 1. Quantum legentes progredimur, tantum nobis
Omnia enim quæ gesta sunt, ad visionein perve sacramentorum cumulus angelur. El ui si quis exi
niunt. Dicitur mamque quia Dominus videt. Visio. guo vectus navigio ingrediatur mare, donec terræ
autem quam Doniinus vidil , in spiritu est, ut ei lu vicinus est , minus meiuil : cum vero paulatim in
liæc quæ scripta sunt, in spiritu videas ; el sicut alium fuerit progressus, et undis intumescentibus,
in Domino corporeum nihil est , ila eliam lu in his vel in excelsum aliolli cæperit, vel cisdem dehi
omnibus corporeum nihil sentias ; sed in spiritu ge scentibus in ima deduci ; ibi vero mentem pavor
neres etiam tu filium Isaac , cum habere cæperis ingens el formido perculii, quod exiguam ralem
fructum spiritus, gaudium , pacem . Quem tamen fi lam immensis fluctibus credidit : ila etiam nos pali
lium ila demum generabis, si , ut de Sara scriptum videmur, qui exigui meritis el ingenio tcnues, inire
est " , quia defecerunt Sarie muliebria , et lunc ge tam vastum mysteriorum pelagus audemus. Sed si ,
с
nuit Isaac , ita deficiant et in anima lua muliebria , orantibus vobis, Dominus dignetur Spiritus sui
ui nihil jam muliebre el effeminalum habeas in sancti auram nobis prosperam dare , secundo verbi
anima tua, sed viriliter agas, el viriliter præcingas cursu porlum salutis intrabimus. Videaikus ergo
lumbos luos ; si sit peclus luum thorace justitiæ nunc quæ sunt, quæ nobis recitala sunt. El voca
munitum , si galea salutis et gladio spirits accin . vil , inquit ? ', angelus Domini Abraham secundo de
garis. Si ergo deficiant muliebria fieri in anima cælo , dicens : Per memetipsum juravi, dicit Domi
lua, generas filium de conjuge lua virlute et sapien nus : Proplerea quod fecisti verbum hoc, el non pe
lia , gaudium ac lætitiam . Generas autem gaudiuni, percisti filio luo dilecio propler me, benedicens bene
si omne gaudium existimaveris, cum in lentationes dicam le , el multiplicans multiplicabo le , el erit se
varias incideris " , el istud gaudium offeras in sa men luum sicut siellæ cæli in multitudine, et sicut
crificium Deo . Cum enim lællis accesseris ad arena maris , quæ non potest dinumerari, etc. Solli
Denin, iterum tibi reddit quoil obiuleris , el dicit cilum bæc el intentum auditorem requirunt. No
libi " s, quia iterum ridebilis me, el gaudebit cor re vum est enim quod dicit : El vocavil , inquit, ange
sirum , et gaudium vestrum nemo auferel a vobis . lus Domini Abraham secundo de cælo. Quod lanien
Sic ergo quæ obtuleris Deo, multiplicata recipies . D addit (51 ) , non est novum . Nam benedicens benedi
Tale aliquid , licel . per aliam liguram , refertur in cum le, el anle jam dictum est ; el muliiplicans mul
Evangeliis , cum per parabolam dicitur accepisse liplicabo le, ante promissum est ; el erit semen
quis mnam uit negotiaretur et patrifamilias pecuniam tuum sicul stellæ cæii , el sicul arena maris, el prius
quæreret. Sed si attuleris quinque multiplicala in fierat pronuntiatum . Quid ergo est nunc amplius
decem , libi ipsi donantur, tibi conceiluntur. Audi quod secundo clamatur e colo ? Quid novi veteri
enim quid 84 dicit 15 : Tollite , inquit, lunic mnam , el repromissionibus additur ? Quid plus præmii
date illi qui habet decem mnas. Sic ergo videmur datur in eo quod dicit : Proplerea quod fecisti ver
quidem Domino negotiari, sed nobis cedunt nego bum hoc, id est propterea quod filim oblulisti,
liationis lucra : el videmur offerre Domino bostias, propterea quod non pepercisii unico filio tuo ? nihil

67 Joan , 1 , 14 . 68 ibid. 29. 69 Psal . cx , 4. 70 Gen. xxii , 13. 71 Gen. xvii, 11 . 72 Jacob . 1 , ...
53 Joan . xvi. 17 et 22. 7 " Luc. xix . 13. 75 ibid. 24. 76 Jobi, 21 . 77 Jb xiii , 10. 78 Malih . XlY ,
29. " Genes. XXII , 15 et seqq.

(51 ) Alias , addidir . Mss ., addil.

211 ORIGENIS 212

aliud aildilum video , eadem repetuntur, quæ prius A filio luo . Ostendil ergo quod propter oblationem vel
fuerant repromissa . Ergo superfluum videbitur ea passionem ülii , promissio firma sit : evidenter de
dem sæpius retractari ? imo necessarium (52) . In signans quod propter passionem Christi populo ex
sacramentis enim fiunt cuncla quæ fiunt. Abraham gentibus, qui ex fide est Abrahæ , maneat firma pro
si tantum secundum carnem vixisset , el unius po missio . El nunquid in hoc solo secunda firmiora
puli quem secundum carnem genuit, paler fuisset, sunt primis ? In multis hujuscemodi adumbrala in
urna sulliceret repromissio . Nunc vero ut ostenderet venies sacramenta . Primas tabulas legis in litlera
eum primo patrem futurum eorum , qui sccundum confregit Moyses et abjecit ; secundam legern in
carnem circumcisi sunt, circumcisionis suæ lem spiritu suscepit , el sunt firmiora secunda quam
pore dalur ei repromissio , quæ ad populum cir prima. Rurslis idem ipse cum omnem legem in qua
cumcisionis pertinere deberel . Secundo quia paler luor libris comprehendisset , Deuteronomium
essel futurus etiam eorum qui ex fide sunt, el qui scripsit (54) , quod secunda lex dicitur. Ismael pri
per passionem Christi veniunt ad hæreditatem , lem mus est, secundus Isaac , el similis in secundo præ
pore nihilominus passionis Isaac , promissio reno lationis forma servalur. Hoc el in Esau el in Jacob,
valur, quæ pertinere debeat ad eum populum , qui in Ephrem et Nanasse, in mille aliis similiter in
passione Christi ac resurrectione salvalur. Et ea B venies adumbratum .
dem quidem repeti videntur, sed longe diversa 2. Scd redeamus nunc ad nosmetipsos, el mora
suni . Ma enim quæ prius dicta sunt, et ad priorem lem locum per singulos quosque tractemus. Aposto
populum pertinent, in terris dicia sunt. Sic eniin lus dicit , sicut jam superius memoravinius 84 : Primus
dicit Scriptura 80 : El eduxil eum foras, de labore homo de terra lerrenus, secundus homo de cuelo cæie.
naculo scilicel , el dixit ei : Respice stellas cæli , si stis . Qualis lerrenus, tales el terreni ; et qualis cæle
dinumerari possunt a multitudine. El addidit : Sic slis, lales el coelestes . Sicul portavimus imaginem ter
eril semen luum . Ubi autem secundo repelitur re reni , poriemus et imaginein cælestis . Vides quid osteg
promissio , designat quia locutus est ei de cælo, et dil , quia , si permanseris in eo quod primum est , quod
dalur promissio de lerra prima, sccunda de cælo . de terra est , reprobaberis , nisi le commutes, nisi
Nonne aperte hic illud designare videtur, quod conversus fueris , nisi cælestis effectus imaginem cæ .
81 : Primus homo de terra lerrerus, lesiis acceperis. Hoc idem est , quod alibi dicit 45
Apostolus dicit
secundus homo de cælo cælestis ? Isla ergo promis Exuenies (55) vos veterem hominem cum actibus suis,
sio, quæ ad fidelem populum pertinel, de cælo esi , el induentes novum , qui secundum Deum creatus est.
illa de lerra . In illa scrmo lantummodo fuit , hic in- c Idipsum et alio loco scribit 86 : Ecce velera iransie
terponitur jusjurandum , quod interpretatur ad lle runt, ſacia sunt omnia nova . Idcirco ergo proniis
bræos scribens sanclus Apostolus hoc modo di siones suas renovat Deus, lil ostendal tibi quia de
cens : Volens, iniquil 82 , Deus ostendere pollicila bes et lu renovari. Non permaliel iile in veteribus,
tionis hæredibus immobilitatem (53) consilii sui , in ne et lu velus homo permaneas. De cælo haec loqui
terposuil jusjurandum . Et iterum : Honines, inquil, lur, ut el lu imaginem cælesiis accipias . Nam quid
per majorem sui jurant , Deus autem quoniam nemi. libi prodest ( 56) si Deus innovet promissiones, et lu
nem habuil per quem jurarel majorem , per memel non innoveris ? si ille de cælo loqualur, el lu de
ipsum juro, dicit Dominus . Non quod Deum juris terra audias ? Quid tibi prodest si Deus se juramento
jurandi necessitas urgerel . Quis enim ab eo exige constringil , et lu bæc quasi communem audiens
rel sacramentum ? Sed sicut interpretatus est apo . fabulam Iranseas ? Quare non consideras quod pro
slolus Paulus, quo per hoc immobilitatem consilii pler le Deus eliam ea quæ naluræ suæ apla minime
sui cultoribus designaret. Sic et alibi per Prophie videntur, amplectitur ? Jurare dicitur Deus, ut lu
tani dicitur 83 : Juravit Dominus, nec pænitebit eum , audiens paveas et intremiscas, el melu conslerna
ni es sacerdos in @lernum secundum ordinem Mel lus inquiras, quid illud tantum est pro quo Dens
chisedech. 85 Tunc deinde in prima repromissione D jurare dicitur ( 57 ) . Fiunt ergo hæc, ul lu allentus
non habet positam causam cur data sit repromis cl sollicitus lias, el audiens libi repromissionem
sio, nisi lantum quod eduxit eum foras, el ostendit, parari in cælis , vigiles el requiras qualenus divi
irquil, ei stellas cæli , el dixit , Sic erit semen luum . nis promissionibus dignus exsistas . Verumtameo
Nunc vero addit causam propter quam juramento hunc locum et Apostolus interprelatur, dieens 97,
confirmat promissionem firmam futuram . Dicit quia Abrahæ promisit Deus , el semini ejus : non dixit
enim : Quia fecisti verbum hoc , el non pepercisti et seminibus quasi in muliis, sed tanquam in uno , el
B0 Genes . xv , 5. 81 | Cor. xv , 17 . 82 flelır , vi , 13, 17 , 83 Psal . cx , 4 . 84 I Cor. xv , 47 , 48 , 49 ,
Coloss . III , 9. 86 I Cor. v, 17 . 87 Galat . 111 , 10 .

mss . ut in nostro lexlu . Infra iidem mss. , nisi ini .

(52) Alias, relraclare el minus necessarium , mss .
nt in nostro lexlil . Paulo jufra jidem miss . , ипа
sufficeret repromissio . Alias , una suſeceral repro
missio .
( 53) Alias , pollicitationes hæredibus per inmobili
salem , ci paulo infra, per majorem suum jurant. Sed
lum quod eduxit eum foras . In edilis deest vox nisi.
(54) Alias, scribil. Mss . , scripsil.
( 55 ) Mss . exuentes. Alias, exuile.
( 56 ) Alias , nunquid libi prodesl.
(57) Aljas , dicarur,
 IN GENESIM HOMILIA IX. 214
213
semini luo, qui est Christus. De Christo ergo dici- A nos lerræ ; depellens ipsos angelos potestate et do
: Multiplicans multiplicabo semen tuum , et minatione, quam habebant in nationibus, provoca
eril (58) sicul stellæ cæli in multitudine, et sicut vil eos ad iracundiam. Et idcirco dicit 99, quia asii
arena quæ est ad oram maris . Quis jam expositione lerunt reges lerræ, el principes convenerunt in unum ,
indiget, ut scial semen Christi quomodo multiplice adversus Dominum , et adrersus Christum ejus. El ideo
lur, qui videl a finibus terræ usque ad fines terræ adversantur etiam nobis , atque agones contra nos et
propagalam prædicationem Evangelii , et nullum certamina concitant . Hinc el Apostolus Christi : Lu
ctamen est , inquit ', nobis non adrersum carnem et
pene esse jam locum qui non semen verbi suscepe
rit ? Hoc namque et in initiis mundi præfiguraba . sanguinem , sed adversum principatus et polestales, et
lur, cum dicerelur Adæ 89 : Crescile el multiplica mundi hujus reclores . Proplerea ergo vigilandum no
mini. Quod et ipsum dicit Apostolus so , in Christo bis esi , el sollicite agendum , quia adversarius noster,
dici el in Ecclesia . Quod autem dixit : Sicul stellæ sicut leo rugiens, circuit , quarens quem transvorela.
cæli in multitudine, el adjecil , sicul arena quæ est Cui nisi restiterimus forles in fide, rursum nos in ca
ad oram maris innumerabilis , forlasse quidem di plivitalem revocabit. Quod si nobis eveniat, ingra
cal aliquis cælestis numeri ſiguram Christianoruin lum faciemus opus ejus, qui cruci suæ aflixit princi
B
populo , arenæ maris Judaico convenire. Ego tamen palus el poleslales , cum fiducia triumphans eos in
hoc magis pulo quod utrumque exemplum utrique semelipsum , el qui venit captivos dimittere in re
populo possit aptari. Nam et in illo populo fuerunt missionem '. Quin potius fidem Christi sequentes,
muki justi el prophetæ , quibus stellarum cæli me qui triumphavit eos , disrumpamus vincula eorum ,
rito comparatur exemplum : el in nostro populo quibus nos devinxerunt potestati suæ . Vincula vero
sunt multi qui terrena sapiunt, et quorum sluliitia quibus nos constringunt, passiones el vitia nostra
gravior est arena maris ; in quibus præcipue hære sunt, quibus landiu innectimur, donec carnem no
ticorum turbas arbitror depulandas. Sed ne nos stram crucifigamus cum vitiis el concupiscentiis , el
quidem securi simus ; donec enim quis nostrum ila demum disrumpamus vincula eorum , el projicia
non deponit imaginem terreni, et induit imaginem mus a nobis jugum ipsorum S. Igitur occupavil se
cælestis, terrenis comparatur exemplis. Unde el men Abrahæ civitates adversariorum , id est semen
Apostolus ex bis , ut opinor, molus in cælestibus et verbi, quod est prædicatio Evangelii et fides Chri
lerrestribus corporibus resurrectionis formal ima sti . Sed dico : Nunquid iniquitale usus est Domi
ginem , dicens" : Alia quidem cæleslium gloria , nus, ut eriperel gentes de potestate adversariorum ,
slia aulem lerrestrium . Et stella ab stella differt in с el ad fidem suam dilionemque revocarel ( 60) ? Ne
clarisale, ita eril el resurrectio morluorum . Sed et quaquam . Erat enim aliquando pars Domini Israel ,
Dominus cum dicit 92 : Ila luceal luz vestra corum sed illi peccare fecerunt Israel a Deo suo, el pro
hominibus, ut videntes homines opera vestra bona pler peccata sua dixit eis Deus ó : Ecce peccatis re
glorificent Patrem vestrum qui in cælis est , loc slris distracli estis , el propter peccata vesira di
idem commonel eum qui novil audire. spersi estis sub universo cælo . Sed iterum dicit ad
3. Quod autem Christus semen Abrahæ el filius eos?: Si fuerit dispersio vestra ab extremo cæli us
Abrahæ sit, si vis evidentius Scripturæ verbis di que ad extremum ejus, inde congregabo vos, dicit Do
scere, audi quomodo in Evangelio scriptum est : minus. Quia ergo principes hujus mundi invaserant
Liber, inquit , generationis Jesu Christi filii David , parlem Domini, necesse habuit pastor bonus reli
filii Abraham . In hoc ergo completur el ille sermo clis in supernis nonaginta el novem descendere ad
quem dicit ** : Hæredilale capiel semen luum civila terras , el unam ovem quæ perieral quærere , inven
les adversariorum . Quomodo hæreditate cepit Chri lamyne et humeris revectam , ad supernum perſe
slus civitates adversariorum ? Per hoc sine dubio clionis ovile revocare 8. Sed quid mibi prodest si
quod in omnem terram esiit sonus apostolorum 95 , el . semen Abrahæ qui est Christus, hæreditale possi.
in orbem lerræ verba eorum 96. L'nde et ad iracun- D deal civilales adversariorum , et meani civilalem
diam escitali sunt angeli illi , qui singulas quasque non possideal ? si in mea civitale , hoc est in anima
nationes sub poleslale retinebant (69) . 86 Cum mea, quæ est civitas Regis magni, neque leges ejus,
enim dividerel Excelsus gentes secundum numerum neque instituta serventur ? Quid sibi prodest quod
angelorum Dei , Tunc pars ejus facta est Jacob, el fu universum mundum subjecil, el adversariorum ci
niculus hæreditaris ejus Israel 97. Christus enim ad vitales possidel, si non el in me adversarios suos
quem dixerat Paler 98 : Pele a me , el dabo libi gen vincat, si non destrual legem , quæ est in membris
les hæreditatem fuam , el possessionem tuam lermi meis repugnans legi mentis meæ , el captivum me
Genes. XXII , 17. 89 Genes. 1 , 28. 90 Ephes. v, 32. 9 I Cor. xv , 40 et seq . 49 Matth . v , 16. 93 Matth . 1,1 .
* Genes. XIII , 17. 95 Psalm . xvIII , 3. 96 Rom . x, 18. 97 Dell. XXX11 , 8 , 9 . 98 Psal. 11, 8. 99 ibid. 2. ' Eph .
11 , 16. ' I Peir. v, 8. Coloss. II , 14. * Luc. xiv, 19. * Psal. v , 3. Nehem.1. ? ibid . 8 Malili . xvii, 12.

(58) Editi, el erunt . Mss., el eril. Paulo post infra mss . , sed illi peccare fecerunt Israel
(59) Vide Huelium Origenianorum lib. Ji , quæst. a Deo suo el propler peccala . Alias , sed quia peccatis
5, num . 26 , 30 et 32. recesserant a Deo suo, propler peccala .
(60) Sic mss . Alias, deditionemque revocarel ?
215 ORIGENIS 216
ducit in lege peccatis ? Sic ergo unusquisque no- A nudilis. Abraham enim duos filios habuit, et cæle
strum satis agal, lil el in sua anima, el in so cor ra , quibus addit : Quæ sunt allegorica . Nunquid sa
pore vincal Christus adversarios suos, el subjiciens cramenta legis eis aperuil, qui neque audiunt, lie
cos ac triumphans eriam suæ animæ possideal ci que legunt legem ? Sed legem legentibus dicebat :
ritalem . lloc enim modo de parle ejus ellicimur, Legem non audistis . Quomodo ergo polero mysle
de parle meliore quæ est sicut stella cæli in clari ria legis et allegorias', quas ab Apostolo eilocti
tile, ulet nos benedictionem Abralie capere possi sumus , aperire el prodere his, quibus et auditio et
inus, per Christum Dominum nostrum , cui est lio . leclio legis incognita esi ? Asperior fortasse vobis
nor el gloria (61 ) in sæcula sæculorum . Amen . videor , sed non possum linire parietem lapsantem .
ITOMILIA X. Timeo enim illud quod scriptum esl 13 : Populus
De Rebecca , cum exissel ad aquam hauriendan , et meus , qui beatificant vos , seducunl vos , et semilas
occurrissel ei puer Abrahæ . pedum vestrorum conturbant , tanquam filios meos
1. Isa : c, inquit Scriptura ' o, crescebatet conforta charissimos moneo . Miror si nonduin vobis innoluit
batur, id est gaudiuin crescebal Abrahæ respi via Christi : si ne hoc quidem audistis, quod non
cienti non ad ea quæ videntur, sed quæ non viden est lala el spaliosa , scd arcta el angusta via est
tur . Non enim gaudebal de præsentibus Abraham , B quæ ducit ad vitam 16. Et vos ergo intrale per an
neque de divitiis mundi el actibus sæculi. Sed vis gustam portam , relinquise pereuntibus latitudinem .
andire Abraham unde gauderet ? Audi Dominum ad Vox præcessil, dies autem appropinquavil , ul filii
Judæos dicentem " : Abraham pater resler desidera lucis ambulate ' 7. Tempus breve esl , superest ui el
ril il viderel diem meum , el vidii , el garisus esi . qui habent uxores (64) , tanquam non habentes sint,
Per boc ergo crescebal Isaac , per quod Abraha et qui utuntur hoc mundo, tanquam non ulanlur 18.
visio illa qua videb.it Christi diem , el spes quæ in Sine intermissione orandum Apostolus præcipil 18.
ipso esl , gaudia cumulabal, Aique utinam efficere Vos qui ad orationes non convenitis, quomodo im
mini etiam vos Isaac el essetis gaudium matris plelis sine interniissione, quod semper omilljlis
vestræ Ecclesia ! Sed vereor ne adhuc in tristitia Sed el Dominus præcipit 20 : Vigilale el orale nie in
el gemilu Ecclesia filios parial. Annon est ei tristi irelis in len ! alionem . Quod si illi vigilantes el oran .
tia el gemilus, cum vos non convenitis (62) ad les , el semper verbo Dei adhærentes, lentationem
audiendum Dei verbum , el vix ſeslis diebus ad lauren nequaquam effugerunt , quid faciunt hi qui
ecclesiam proceditis, et hoc non tam desiderio verbi, diebus tantum solemnibus ad ecclesiam conve
quam studio solemnitatis, cl publicae quodammodo с niunt ? Si justus vix salvus fet, peccutor et impius
remissionis oblenlu ? Quid igitur ego faciam , cui ubi parebunt 21 ? Pigel me dicere aliquid ex his quae
dispensatio verbi credita est ? Qui licet inutilis ser lecta sunt. Nam et Apostolus dicit de hujuscemodi
vis sim , accepi tamen a Domino distribuendam sermonibus, quia ininterprelabiles sunt ad dicen
familiæ Dominicæ tritici mensuram . Sed vide quid dum ; quoniam vos , inquil " , imbecilles facii estis
addil sermo Domini : Distribuendam , inquil "?, in ad audiendum .
tempore irilici mensuram . Quid ergo faciam ? Ubi 2. Videamus tamen hoc quod nobis modo recila
vel quando vestrum tempus inveniam ? Plurimum imm est . Rebecca , inquil 23, veniebat cum filiubus
ex hoc , iino pene lotum tempus mundanis occupa civilalis haurire aquam de puleo. Rebecca quotidie
tionibus teritis in ſoro , aliud in negotiatione con veniebat ad puleos, quotidie hauriebal aquam . Et
sumitis ; alius agro , alius litibus vacal , el ad au quia quotidie vacabat ad puteos, idcirco inveniri
diendum Dei verbum nemo, aut pauci admodum poluil a puero Abraham , et in matrimonium sociari
vacant. Sed quid vos de occupationibus culpo ? Quid Isaac . IIæc fabulas putatis esse , et historias narrare
de absentibus conqueror ? Præsentes etiam et in in Scripturis Spiritum sanctum ? Animarum est
Ecclesia positi non estis intenti , sed communes ista eruditio, et spiritalis doctrina, quæ le insti
ex usu fabulas leritis, verbo Dei vel lectionibus D luit, et docet quotidie venire ad puleos Scriptura
divinis terga convertilis . Vereor ne et vobis di rum , ad aquas Spiritus sancti, el haurire semper
calur 87 a Domino illud , quod per prophelam di ac plenum vas domum referre, sicut faciebat et
clim est 13 : Converterunt ad me dorsa , et non fucies sancia Rebecca, quæ non aliter jungi potuisset lan
suas . Quid igitur ego faciam , cui ministerium ver 10 patriarcha. Isaac , qui ex repromissione nalus
bi Dei creditum est ? Que leguntur mystica sunt, cst , nisi hauriendo aquas; el in lantum hauriendo,
in allegoricis exponenda sunt sacramentis . Possum lil non solum polare possel eos qui domi sunt, sed
ne surdis el aversis auribus ingerere margaritas et puerum Abrahæ ; et non lanlin puerum , sed et
verbi Dei ? Non ita egil ( 63) Apostolus. Vide enim co usque abundaret aquis, quas hauriebal de pu •
quid dicit : Qui legem , inquil " , legiris, legem non teis, vil el camelos possetadaquare , usquequo cesa
9 Rom . vii, 23 . 10 Genes , xxl , 8. 11 Joan . viii , 56 . 19 Luc. XII , 42 , 13 Jerem , xvii, 17 . 16 Galal.
Ma
IV, 21 . 15 s :, jul , 12. 16 Marth . vii , 13 . 17 Rom . XIII , 12 . 18 I Cor . vi, 29. 191 Thess . v , 17 . 30 rc .
XIV , 58. 21 1 Peir . iv , 18. 2 : febr. v, 11 . 23 Ge.cs. XXIV, 15 .
(61) lia mss . Alias, gloria el imperium . ( 63) Mss . , egit , alias ait ,
(62) Cum vos non convenilis , etc. Citat hunc lo ( 64 ) Vox uxores deest in editis, sed reperitur
cu Jonas Aurelian . lib. i De instil. laic . , cap . 11 . in nós .
217 IN GENESIM HOMILIA X. 218
carent, inquit , bibentes . Mysteria sunt cuncia A mus . Habelote patientiam , quia de Rebecca nobis,
quæ scripta sunt : vult le Christus sibi desponsare : id est de patientia , sermo est . El necesse est nos
ad le enim loquitur per prophetam , dicens 18 : De cos qui collectam negligunt, el audire declinant
sponsabo le mihi in æternum , el desponsabo le mihi verbum Dei , paululum per patientiam castigare ,
in fide el misericordia , el cognosces Dominum . Quia qui non desiderant panem vitæ , nec aquam vivam ,
ergo vull el le sibi Christus despondere ( 65 ) , id est qui non exeunt de castris, nec procedunt de domi
desponsare, præmittit ad le istum puerum . Puer bus luteis, ul colligant sibi manna , qui non veniunt
jste sernio propheticus est , quem nisi prius susce ad petram , ul bibanl de spiritali petra. Petra enim
peris , nubere Christo non poteris . Scilo lamen quia est Christus, ut Apostolus ait 39. Ilabelole, inquam ,
nemo inexercitalus et imperilus sermonem prophe vos paululum patientiam . Sermo enim nobis est ad
licum suscipil, sed qui scil haurire aquam de pro · negligentes, et eos qui male babent. Sani enim non
ſundo puiei, el qui in tantum scil haurire, ut etiam indigent medico, sed male habentes 33. Diciie mihi
bis suficial qui irrationabiles el perversi videntur, vos (68) qui tantummodo festis diebus ad ecclesiam
quorum figuram tenent cameli : ut et ipse possit convenitis, cæleri dies rion sunt festi ? non sunt dies
dicere , quia sapientibus et insipientibus debitor Domini ? Judæorum est, vlies cortos ei raros obser
sum 6. Denique sic dixeral in corde sio plier iste : B vare solemnes. Et ideo ad eos dicit Deus 8 , quia
Ex his , inquit ?? , virginibus, quæ veniunt ad aquam , neomenias vestras, el sabbala , et diem magnum non
quacunque direrit mini : Bibe iu , el camelos tuos siastineo. Jejunium , el ferias , el dies ſestos restros
atayuabo , ipsa eril sponsa domini mei. Sic ergo odil anima mea . Odil ergo Deus eos qui unum diem
Rebecca, que interpretatur patientia (66) , 111 vidit pulant fesium diein esse Domini. Christiani omni
puerum , el inspexit propheticum verbum , deponit die carnes agni comedunt, id est carnes verbi Dei
de humero hydriam . Deponit enim elatam Grace quotidie sumunl. Pascha enim nostrum immolatus
facundiæ arrogantiam , et ad tam humilem ac lam est Christus 35. El quia lex Pascha talis est , ul in
simplicem se inclinans propheticum sermonem di vespera comedatur, propterea in vespera mundi
cit : Bibelu , el camelos tuos aunquabo . passis est Dominus, ut tu semper manduces de
3. Sed dicis fortasse, Si puer prophetici sermonis carnibus Verbi , quia semper in vespera es , usque
lenel figuram , quomo.lo potatur a Rebecca , quam quo venial mane. El si in hac vespera sollicitus lur
ipse magis polare deberet ? Vide ergo ne forte sicut ris, el in fletu ac jejuniis, atque omni labore justi
et Dominus Jesus, curn ipse sit panis vitæ , et ipse liæ vilam duxeris , poteris el iu dicere 36 : Ad ve
pascat animas esurientes, ipse rursum csurire se speram demorabitur pelus, el ad matulinum lælilia .
С
fatelur cum dicit 28 : Esurivi, el dedistis mihi man Liptaberis enim mane , id est in sæculo futuro, si in
ducare, et iterum cum ipse sil aqua viva et polum hoc sæculo fruclum justitiæ flelu et labore colle..
det omnibus sitienti bus, rursum ipse dicit ad Sama geris. Venile ergo el vos dum tempus est, bibamus
ritanam " : Da mihi bibere ; sic el propheticus ser de puteo visionis ubi Isaac deambulabat, el ubi
mo , cum ipse polum det sitientibus, nihilominus procedit ad exercitium . Observa quanta geruntur
ipse ab his polari dicatur, cum studiosorum exer ad aquas. El lu invitaris quotidie venire ad aquas
citia et vigilantiam suscipit. Ista ergo talis anima, verbi Dei , et assistere puleis ejus , sicut faciebat
que agil cuncta patienter, quæ tam prompla est Rebecca, le qua dicitur 37 : Virgo eral decora val
et tanta eruditione subnixa, quæ de profundis han de el vir non cognoveral eam . Et hæc , inquil, exiit
rire scientiæ Quenta consuevil, ipsa potest copulari sero haurire aquam .
nuptiis Christi. Nisi ergo quotidie venias ad pule 4. Nec hoc frustra scriplum est de ea . Verumla- .
leos, nisi quotidie haurias aquas, non solum alios men movel me , quid est quod dicirur : Virgo eral,
polare non poteris , sed et ipse quoque sitim verbi vir non cognoveral eam ; quasi vero aliud sil virgo
Dei palieris . Audi el Dominum dicentem in Evan nisi quam vir non contigil ( 69 ) . Ei quid sibi viilelur
gelis "o : Qui sitil , veniat, el bibar . Sed lu , lil vi..D ailiitamentum in virginem , ut dicatur quia vir non
deo, nec esuris, nec sitis justitiam , el quomodo 88 cognoveral eam ? Est enim aliqua virgo quam eon
poleris dicere 31 : Sicut cervus desideral ad fontes tigerit vir ? Sape jam dixi quod in his non historia
aquarum , ita desiderat anima mea ad le, Deus, Siti narrantur, sed mysteria contexuntur. Tale ergo in
vil anima mea ad Deum vivum ( 67) : quando veniam hoc aliquid indicari pulo. Sicut Christus anime
el parebo ante conspectum ejus ? Obsecro vos qui vir dicitur, cui mubil anima cumi venit ad fidem :
auditorio verbi semper assistilis , patienter accipite, ila el huic contrariis vir ille est , cui nubil anima
donec paululum negligentes el desides commonea cum declinal ad perfidiam . Ipse ille qui el inimicus
** Gen. xxiv , 19 . 23 Ose. ll , 19 , 20 . 26 Rom . 1 , 14 . 27 Gen. xxiv , 14 . 28 Malchi XXV , 35. 29 Joan .
19, 7. ?, Joan . vii , 37 . 31 Psal. XLII , 1 , 2. 32 | Cor. iv , 10. 33 Luc. v , 31 . 3 * Isa . 1 , 13 , 14 . 36 1 Cor.
1 , 7. 36 Psal. SXIX , 5 . 37 Gen. xxv , 16 .
(65 ) Sic mss . Alias, vuit le sibi desponsare. (68) Dicilc mihi vos , elc. Ciral hunc locum Jona ;
( 66 ) Rebecca quæ interpretatur patientia, a 27 mul Aurelianensis lib . i De instil . laic. , cap . 11 .
Tilm e: 1772 exspeciavit . ( 69 ) Alios , aliqua sit virgo quam vir contigeril.
(67 ) alias, ad Deum fontem vivum . Sed in mss . Sed . inss. ut il nostro le; xtu .
dersi vox foniem .
219 ORIGENIS 220
homo dicitur, cum lolium superserit tritico 28. Non A Raguel " . Nondum moveris , ut hæc intelligas
ergo sufficit animæ ul casta sit corpore , opus est spiritaliter dici ? Aut putas semper casu contingere,
ul el vir hic pessimus non cognoverit eam . Polest ut patriarchæ ad puleos veniant el ad aquas con
enim fieri ul habeat quis in corpore virginitatem , jugia sortiantur ? Qui hæc ita putat, animalis homo
el cognoscens islum virum pessimum diabolum est, et non percipit quæ sint spiritus Dei " . Sed qui
atque ab eo concupiscentie jacula in corde susci vull maneal in his, maneal animalis (71 ) : ego Pau
piens, apima perdideril castitatem . Quia ergo Re lum apostolum sequens , dico hæc esse allegorica ,
becca virgo erat sancla corpore et spiritu , idcirco el sanctorum nuptias conjunctionem dico esse ani
ejus duplicat laudem el dicil : Virgo eral , el vir non mæ cum verbo Dei . Qui enim jungit se Domino ,
cognoverat eam . Vespere ergo venit ad aquas. De unus spirilus est 43. Hanc autem conjunctionem
vespera jam supra diximus . Vide aulem prudentiam animæ cum verbo, cerlum est non aliter fieri posse ,
pueri, non vult assumere sponsam domino suo nisi per instructionem divinorum librorum , qui
Isaac, nisi quam inveneril decoram el pulchram fa ſiguraliter pulei appellantur. Ad quos si quis ve
cie virginem , et non solum virginem , sed quam niat, el haurial ex his aquas, id esl meditando in
non contigerit vir, et nisi quam repererit aquas his , sensum el intellectum percipial alliorem , ju
haurienlem , non vult aliam despondere domino suo, veniet nuptias Deo dignas. Conjungitur enim anima
non ei dat ornamenta , nisi lalis sit . Non dat inau- ejus cum Deo. Desilil etiarn de camelis , id est dis
res , non bracchialia . Manet incomposita , inerudila , cedit a viliis , abjicil ( 72) irrationabiles sensus, et
incompla. Puiamus quia paler Rebeccæ vir dives conjungitur Isaac. Dignum namque est ut Isaac
non habebat bracchialia el inaures, quas impone transeal de virlule ad virtutem . Qui virtutis filius
ret filiæ suæ ? Tanta ejus negligentia eral , aut ava est Saræ , nunc conjungitur el socialur patientiæ ,
rilia , uị lilije ornamenta non daret ? Sed Rebecca quæ est Rebecca . Et hoc est transire de virlule ad
non vull de auro Bathuelis ornari . Non suni ei con virlutem , el ex fide ad fidem . Sed et ad Evangelia
digna ornamenta hominis barbari el imperiti. De veniamus **. Ipse Dominus cum ex itinere faligalus
domo Abrahæ requiri! monilia, quia patientia de fuissel , videamus ubi requiem quæril. Venil, inquit,
domo sapientis ornatur. Non potuerunt ergo aures ad puleum , el scdebal super eum . Vides ubique sibi
Rebeccæ recipere decorem suum , nisi venirel puer concordare mysteria , vides Novi et Veleris Tesla
Abrahæ, et ipse eas ornarel . Nec manus ejus or menti consonas formas . Ibi ad puleos et ad aquas
namenta suscipiunt, nisi quæ miserit Isaac . Vult venitur , ut invenianlur sponsæ (73) , et Ecclesia
enim aurea (70) in auribus suscipere verba , el au- c Christo in lavacro aquæ conjungitur. Vides quan
reos aclus in manibus habere. Sed hæc prius acci lus nos sacramentorum cumulus perurget , quanta
pere non poluil, nec mereri, nisi venisset ad pu sunt quæ occurrunt, explicare non possuiņus , sallem
leos haurire aquas. Tu qui non vis venire ad aquas, hac incitare le debent ad audiendum , ad conve
qui non vis in auribus luis aurea prophetarum ver niendum , ut ctiam si nos aliqua pro brevitate trans
ba suscipere, quomodo poteris ornatus esse in do currimus , lu cum relegis el requiris , etiam ipse
ctrina , ornalus in actibus , ornalus in moribus ? disculias el invenias , certe vel in horuin inquisi
5. Sed , ut omillamus plurima, neque enim com lione permaneas , lil el le verbum Dei inveniens ad
menlandi nunc tempus est , sed ædificandi Eccle aquam assumal, el conjungat sibi, ul elficiaris cum
siam Dei , el pigriores ac desides auditores exem eo unus spiritus in Christo Jesu Domino nostro
plis sanctorum el mysticis explanationibus provo cui est gloria el imperium in sæcula sæculorum.
candi : secula pueruin Rebecca , venit ad Isaac. Se Amen .
cuia enim sermonem propheticum Ecclesia venit ad
HOMILIA XI.
Christum . Et ubi eum invenil ? Ad puleum , in
quit 39, juramenti deambulantem . Nusquam re De eo quod Abraham Celhuram accepit uxorem , el
ceditur a puteis, nunquain desistilur ab aquis. D quod Isaac habitavit ad puleum visionis .
Rebecca invenitur ad puleuin . Rursum Rebec 1. Semper nobis sanctus Paulus apostolus occa
ca ad poleum invenit Isaac . Ibi primos ejus siones præbet intelligentia spiritalis, el pauca licet,
contemplatur aspectus , ibi desilit de camelis , lamen necessaria studiosis ostendit indicia, quibus
89 ibi a puero sibi demonstratum vidit Isaac . llæc quod lex spiritalis sil , in omnibus agnoscalur. Ipse
pulas sola reſerri de puleis ? et Jacob ad pu igitur de Abraham el Sara disputans quodam loco
leum venit , et ibi invenit Rachel , et ibi in ail 48 : Non , inquit, infirmatus fide consideravil suum
nolescit ei Rachel bona oculis et decora aspectu 60 . corpus emortuum , cum fere centum annorum essel ,
Sed et Moyses ad puteum invenit Selforam filiam : el emorluam vulvam Saræ . Hunc ergo quem ille dicit
38 Matth . XIII . 39 Genes. XXIV , 62 . 40 Genes. XXIX . 41 Exod . II . 42 | Cor. 11 , 14 . 43 I Cor. vi, 17.
" Joan , iv , 6. 48 Rom . IV , 19.
(70) Vult enim aurea , elc . Hunc locum carpit san ( 72) Alias , abjiciet.... el conjungetur Isaac. Scd
clus Eustathius in tractatu De pythonissa . niss . ul in nostro lexlu.
(71 ) Alias animal, sed mss, animalis. Paulo infra (73 ) Sic mss . , editi vero consonantes formurs.. .
11:85 ., unus spirilus est . Edili, unus est spirilus cum ul invenialur sponsa .
eu.
221 IN GENESIM HOMILIA XI . 222
emorlui corporis in centenario annorum numero A calores porcis comparantur , qui in peccatis velut
fuisse , et Isaac magis virlute' fidei quam corporis in stercore felido volutanlur. El David ex persona
ſecunditate genuisse , Scriptura nunc refert acce peccatoris pænitentis dicit 51 : Computruerunt el
pisse uxorem . Cethuram nomine , et filios ex ea plu exesc sunt cicalrices meæ.
rimos genuisse, cum ſere centum triginta el seplem 2. Si quis ergo vestrum est , in quo odor peccati
videretur annorum . Nam Sara uxor ejus decem ab jam nullus est , sed odor justitiæ , suavilas miseri
eo annis junior scribitur , quæ centesimo vicesimo cordiæ, si quis sine intermissione orando offert Do
el septimo anno defuncta , indicat Abraham super mino semper incensum , et dicil 5 : Dirigatur ora
centum triginta seplem annorum fuisse , cum Cethu lio mea sicul incensum in conspectu tuo , elevalio
ram accepit uxorem . Quid ergo ? putamus quod in manuum mearum sacrificium vesperlinum , hic Ce
laulo patriarcha per idem tempus incitamenta car thuram duxit uxorem . Sic ergo senum nuplias in
nis viguerint ? Et qui olim naturalibus molibus terpretari dignius puto , sic pulchre inita patriar
emortuus dicitur, nunc ad libidinem (74) redivivus charum in ultima jam el defecta tale conjugia , sic
putabitur ? An , ut sæpe jam diximus , patriarcharum necessarias filiorum procreationes existimo nume
conjugia mysticum aliquod indicant sacramentum ? randas. Ad tales enim nuptias el hujuscemodi sobo
B
Sicut et ille , qui dicebal de sapientia *8 : Hanc ego lem , non ita juvenes ut senes apli sunt. Quanto
cogitavi uxorem adducere mihi. Forlassis ergo jam enim quis carne plus ſessus est , tanto erit animi
lunc et Abraham simile aliquid cogitavil, el quam virtule robustior , el sapientiæ complexibus aplior.
vis esset sapiens, hoc ipso tamen sciebat, quod sa Sic et ille in Scripturis 63 vir juslus Elchana duas
pientiæ nullus est finis , nec discendi terminum sene simul refertur habuisse uxores , quarum una Fe
clus imponil. Qui enim consuevil eo modo sortiri nenna , alia Anna dicebatur , id est conversio
matrimonium , quo de ipso superius indicavimus, id el gralia (76 ) . Et primo quidem dicitur de Fe
est qui virtulem habere in conjugio solet , quando nenna filios suscepisse , id est de conversione, et
polest ab hujuscemodi cessare conjugio ? Sarx nam poslinodum de Anna , quæ est gratia . Profectus
que dormilio, virlutis csl intelligenda consummatio . eleniin sanctorum Scriptura ſiguraliter per con
Qui vero consummatä el perfectæ virtutis est , jugia desigual. Unde el lu poles , si vis, hujusce
semper necesse est ut in aliqua eruditione versetur. modi nuptiarum maritus exsistere , el , verbi causa ,
Quam eruditionein conjugem ejus sermo divilis si hospitalitatem libenter exerces, hanc libi con
appellat. Secundum hoc pulo quod et in lege cælebs jugem videberis assumpsisse. Huic si addideris
et sterilis maledicto subjacel. Dicit enim : Maledi pauperum curam secundam videberis sortilus
С
clus qui non reliqueril semen in Israel. Quod si hæc uxorem . Quod si el patientiam tibi jungas el mani
de carnali semine dici putentur , omnes Ecclesiae sueludinem , cælerasque virlutes, lot videberis ac
virgines sub maledicto posite videbuntur. Et quid cepisse usores , quot virtutibus gaudes. Inde ergo
de Ecclesiæ virginibus dico ? Ipse Joannes, quo ma • est quod nonnullos patriarcharum simul plures
jor inter natos mulierum nemo ſuit 47 , et alii san habuisse conjuges, alios defunctis prioribus acce
( toram plurimi , semen secundum carnem non reli pisse alias , Scriplura commemoral : ut illud
queruni, quippe qui nec iniisse quidem matrimonia figuraliter indicetur, quod quidam plures simul pos
referuntur. Sed et certum est illos spiritale semen sunt exercere virlules , alii non prius quæ se
el spiritales filios reliquisse, el habuisse unumqucm quuntur incipere , quam priora perduxerint ad
que conjugem sapientiam , sicut et Paulus per perfeclum . Inde denique Solomon plures simul ha
Evangelium filios generabat " . Accepit ergo senex buisse refertur uxores , cui dixerat Dominus 84 :
emortui jam corporis Abrabam Ceiburam uxorem. Sapiens ante le non ſuit talis , el post le non erit.
Ego pulo secundum hanc, quam supra exposuimus Quia ergo dederat ei Dominus multitudinem pru
rationem , quod melius lunc uxor accipitur , quando dentiæ , sicul arena esl maris , ul judicarct po
eniorluum corpus est , quando mortificata sunt pulum suum in sapientia , ideo plures simul po
D
menıbra . Major enim ad sapientiam sensibus nostris lerat exercere virtutes. Sane præler hoc , quod
capacitas 90 inest, quando morliſicatio Christi cir ex lege Dei edocemur , si etiam ex his eruditio
cumfertur in corpore nostro moriali 49. Denique nibus , qu:e extrinsecus videntur esse in sæculo,
Cethura quain nunc senex Abraham sortitur in ma aliquas contigimus ; verbi causa, ut est eruditio
trimonium , thymiama interpretatur ( 75) , quod est litterarum , vel artis grammatica , ut est geometrica
incensum , vel bonus odor. Et ipse enim dicebal doctrina , vel ralio numerorum , vel etiam diale
sicut Paulus dixit 80 , quia Christi bonus odor sumus . clica disciplina ; et hæc omnia extrinsecus quæ
Quomodo autem quis Christi bonus odor ellicitur, sila , ad nostra instilula perducimus , atque in
videamus . Peccalum res est ſelida . Denique pec assertionem nostræ legis asciscimus , lunc vide
Sap. vill , 9. *7 Maith . xi, 12. 48 I Cor. iv , 15. 49 || Cor. iv , 10. 50 II Cor. 11 , 15. 81 Psal . XXXV!1,
6. 6 Psal . cxli , 2. 83 | Reg. l . 06 All Paralip. 1 , 12 .
( 74) Ila mss. editi, a libidine. Paulo post editi , Hebraica pop , adolevil , suffivit.
mysticum aliquid indicant el sacrulum . Sed inss . Ut ( 76) Fenehna dicitur Origeni conversio a verbo
in nostro lexlii. nab , aspexil , convertil , Anna vero graria a radice
(75) Cechura thymiama interpretatur a radice -777, gratiam fecit , misericors, graliosus ſuil.
 223 ORIGENIS 221
bimur vel alienig enas in matrim onium sumpsisse, A donet hanc benedictionem , ut habilare merear al
vel etiam concubinas . El si de hujuscemodi con putem visionis ! Quis potest scire el intelligere
jugiis disputando , disserendo ( 77 ) , contradicentes quae est visio , quam vidit Isaias filius Amos ? Quis
redarguendo , convertere aliqnos poderimus ad polest scire quæ est visio Naum ? Quis potest intel.
lidem , et si suis eos rationibus el artibus supe ligere quid contineat illa visio quam vidit Jacob in
rantes , veram philosophiam Christi el veram pie- Bethel, cum aliirel in Mesopotamiam , ubi dixil os ;
tatem Dei suscipere suascrimus : luncer dialectica Hæc est domus Dei, el porta cæli ? Et si quis polést
vel rhetorica videbimur quasi ex alienigena qua singulas quasque visiones, vel quæ in lege sunt,
dim , vel concubina , filios genuisse. Igitur ad vel quae in prophelis, scire et intelligere , ille habi.
tales nuptias , vel ad luujuscemodi filios procrc tal ad pliteuin visionis . Seil et hoc diligentius
andos , per sencclam nullus excluditur, imo po . perspice, quod ita magnam benedictionem accipere
lins bæc casta progenies maturæ ætati plus con a Domino meruil Isaac , ut habitarel ad puteum
venit. Sicut et nunc Abraham grandævus , el , il visionis. Nos vero quando satis mereri poterimus
Scriptıra dicic 05 , senex el plenus dierum Cethuram si forle Transitum liabere possimus per puleum
ducit uxorem . Sed ne lioc quidem latere nos de visionis . Me lamen permanere meruit in visione et
bel ex his quæ per historiam referuntur , quæ et B habitare, nos parum quid illuminati per Dei miseri
quales sint generationes , quæ ex ipsa propagantur. cordiam sentire, vel suspicari de unaquaque visione
Si enim horum meminerimus , facilius de diversis vix possumus. Si tamen poluero unum aliquem
gentibus que in Scripturis dicuntur , polerimus intellectum sentire de visionibus Dei , nam diem
agnoscere : verbi causa , ul cum dicitur quod Moy- videbor fecisse ad puleum visionis. Si vero non
ses accepit uxorem filiam Jethro sacerdotis Madian , solum secundum lilleram , sed aliquid el secundum
qui Madian invenilur filius fuisse Ceiburæ el Abra spiritum allingere , biduum videbor fecisse apud
ham 66. Agnoscimus ergo , quod uxor Moysi er se puteum visionis. Qiiod et si moralem locum conti
minc Abraham sil , et non fuerit alienigena . Sed et gero , fecerim triduum , vel cerle etiam si non
cum scribitur regina Cedar, sciendum nihilominus polvero omnia intelligere , assidco tamen Scriptu.
est , quod el Cedar ex ipso genere Cethură descen ris ( 79 ) divinis, et in lege Dei meditor die ac
dal et Abraham . Sed et in generationibus Ismael nocle , et omnino nunquam desino , inquirendo,
similia invenies. Quas si diligenter intuearis , plu- discutiendo, tractando , el cerle, quod maximum
rimas in his quæ cæteros latent historias depre est , orando Deum , et ab ipso poscendo intellectum ,
hendes. Sed el nos interim hæc in aliud templis C qui docet hominem scientiam , videbor eliam ego
remillentes (78) , ad ea quae in consequentibus rc habitare ad piteun visionis . Sin vero negligam
citala sunt properemus.
neque domi exercear in verbo Dei , neque eccle
3. Et factum est, inquil 57, postquam mortuus est siam ad audiendum verbum Dei frequenter ingre .
Abraham , benedixit Dominus Isaac filium ejus , et diar, sicut nonnullos in vobis video, qui diebus
habitavil ar puleum visionis . De morie Abraham lanlınmodo solemnibus ad ecclesiam veniunt, qui
quid nobis amplius dicendum est , quam sermo Do hujuscemodi sunt , non habitatii apud puleum
mini in Evangeliis continet, dicens 58 : De resurre visionis. Ego autem vereor ne forle qui ita negli
clione autem morluorum non legistis quomodo dicit gentes sunt, etiam cum ad ecclesiam veniunt, non
in rubo , Deus Abraham , el Deus Isaac , el Deus Ja bibant de puleo vitæ, nec reliciantur, sed occupa
cob ? Deus autem non est morluorum , sed vivorum . tionibus vacent cordis sui et cogitationibus quas
Omnes enim illi vivunt ? Oplemus ergo el nos hujus
modi morlein , sicuil et Apostolus dicit 59 , ut mo secum
plurarumdeſerunt,
puleis elsilientes
discedant nibilominus ab Scri
. Festinale ergo vos , el
riamur peccato , vivamus autem Deo. Talis namque satis agile , ut ista ad vos Domini benedictio
Abrahæ mors intelligenda est , quie in tanlum dila- veniat, qua apud puteum visionis habitare possitis,
laveril sinus ejus, ut omnes sancti qui de quatuor Dut aperiat Dominus oculos vestros , el videatis
91 terræ partibus veniun !, in sinum Abraliæ porlen puteum visionis, et percipiatis ex co aquam vivam ,
lur ab angelis. Sed videamus jain quomodo post mur quæ fiat in vobis fons aquæ salientis in vitam æter
tem ejus benedixerit Dominus Isaac filium ejus, el nam 6. Si quis autem raro ad ecclesiam venial,
quæ est isla benedictio . Benedixit , inquit, Dominus raro de Scripturarum fontibus haurial , el quæ
Isaac, et hobitavit ad puteum visionis. Hæc est enim audit, continuo discedens , et aliis negotiis occupa
omnis benedictio , qua benedixit Dominus Isaac, ut lus omillal, hic non habitat apud puleum visionis.
babitaret ad puteuir. visionis . Intelligentibus gran Vis tibi ostendam quis est , qui nunquam recedit a
dis est isia benedictio . Ulinain et Dominus mihi pileo visionis ? Apostolus Paulus, qui dicebal 65 :
** Genes. xxiv , 45 . 86 Exod . 11 . 87 Genes.
60 Genes. XXVII, 17 . 61 Joan . iv , 14 . 62 xxv . 11. 58 Marc. xli , 26, el Luc . XX , 37.
II Cor . ii, 18 .
59 I Petr.'ll ,

(77 ) Disserendo , deest in antea editis , sed repe ( 78 ) Sic mss . Alias . deprehendas .... ir aliut
riluir in mss . Paulo post editi, superantes, ad veram lemrus præiermillentes .
philosophiam Christi , et reram societatem Christi , ( 79 ) Alias , assideo tamen in Scripturis. Sed
pielalem Dei ; at mss . ut in nostro lexlu . mss . ut in nostro lexlu .
 IN GENESIM HOMILIA XII . 226
Nos autem omires re'erala facie gloriam Domin A Abiit Rebecca interrogare ad Dominum . Abiit. Quio
speculamur. El lu ergo si semper perscrulcris abjit ? Ex eo loco in quo non erat Dominus , abiit
propheticas visiones, si semper inquiras , semper ad cum locum in quo eral ? lloc enim videlur indi
discere cupias, hæc mediteris , in iis permaneas, care cum dicitur : Abiit interrogare Dominum .
percipis el lu benedictionem a Domino, el habitas Nonne ubique est Deus ? Nonne ipse dixit 69 :
apud puleum visionis. Et libi enim apparebii Domi Cælum el terram repleo , dicit Dominus ? Quio ergo
nus Jesus in via , el aperiet tibi Scripturas, ita ul abiit Rebecca ? Ego puto quod non de loco ad locum
dicas 68 : Nonne cor nostrum ardens erat in nobis, abierit , sed de vila ad vitam , de acu ad actum , de
cum aperirel nobis Scripturas ? Apparel autem his, bonis ad meliora transieril, de utilibus ad utiliora
qui de ipso cogitant, el in ipso mediantur, atque perrexeril, de sanctis ad sanctiora properaveril.
in lege ejus die ac nocle versantur . Ipsi gloria et Absurdum namque est si ila putemus imperilam
imperium in sæcula seculorum . Amen . fuisse Rebeccam et indociam , quæ in domo sapientis
IIOMILIA XII . * Abrahae sub viro eruditissimo Isaac lucrat instituta ,
ut intra aliquem locum Dominum pulaveril esse
De conceplu Rebeccæ el partu . conclusum , et illuc iret interrogare, quid parvulo
1. Per singulas quasque lectiones cum legitur B rum intra uterum exsultatio designarel. Vis autem
Moyses, orandus est nobis Paler Verbi, ul impleat videre , quia ex more venil boc sanctis , ut, cum
etiam in nobis illud, quod in psalmo scriptum aliquid a Deo ostendi sibi viderint, vel abire , vel
est : Revela oculos meos , el considerabo mirabilia transire se dicant ? Moyses cum vj.lisset rubum
de lege tua . Nisi enim ipse aperial oculos nostros, ardere et non exuri , adinirallis visum dixit 10 :
quomodo videre poterimus lania hæc , quar in pa Transeum , el ridebo visum hoc . Non utique et ipse
triarchis sacramenta formantur, quæ nuncin puteis, significabal se aliquod lerrä spatium transiturum ,
nunc in nuptiis, nunc in parturitionibus, nunc non montes conscendere , nec digredi prærupla
etiam in sterilitatibus figurantur. Reſert namque convallium . Prope ipsum eral visio , in ore el in
præsens lectio 65 , quod Isaac rogavit Deum pro oculis ejus. Sed dicit , transeam , il ostendal se
Rebecca uxore sua , quia sterilis eral, el exaudivil commoniluim visione cælesti ad superiorem vitam
illum Deus , el concepit, el exsultabant , inquit, pueri debere conscendere , ab bis in quibus eral , ad
in utero ejus. Primo omnium intiiere , quid istud est meliora Transire . Sic crgo et nunc reſerlur de
quod plurimæ sanclarum ' mulierum in Scripturis Rebecca , quod abiit interrogare Dominum : quæ ,
sleriles fuisse referuntur, sicut ipsa Sara , ecce et ut diximus, abiisse non passibus pedum , sed mene
nunc Rebecca . Sed et Rachel dilecta Israel sterilis C lis profectilus existimanda esi. Ei lu ergo, si cæ
fuil. Anna quoque maler Samuelis , sterilis scribi peris intueri non ea quæ videntur, sed quæ non
lur. Sed el in Evangeliis Elisabeth sterilis fuisse videntur, id est non carnalia , sed spiritalia , non
memoralur . ln omnilius autem istis unus hic lilulus præsentia , sed ſulura , abiisse diceris interrogare
designatur, quod post slerilitatem sanctum omnes Dominum . Si cruas le de conversatione veleri, el
ediderint parlum . Sic ergo et hæc nunc Rebecca a consortio eorum cum quibus turpiter el notabi
slerilis fuisse dicitur : sed oravil, inquil, Isaac , liler viseras, honestis vero le ac religiosis actibus
pro ca Dominum , el eraudivit illum el concepit, el sceies ; cum requisitus fueris inter sodales lurpi
eisultabunt pueri in ulero ejus. Sterilis hæc ecce ludinis, et in calervis noxiorum nequaquam fueris
quid ron epit. Filii sterilis antequam nascantur, reperliis , dicelur et de le quia abiit interrogare
exsultant, et que desperaveral sobolem , genies et Dominum . Sic igitur sancti non de loco ad locum ,
populos gestal in utero . Sic enim dicit : Abiit , sed de vita ad vitam , de institutis primis abeunt ad
inquit 66 , Rebecca interrogare Dominum , el dixil ei instilula potiora .
Duminus : Duæ gentes in utero luo sunt, el duo 3. Dixit ergo ei Dominus ? : Duæ gentes in utero
populi de venire iuo separabuntur. Longum esl şi D tuo sunt, el duo populi de venire luo segregabuntur.
velimus nunc exsultationem puerorum adhuc in El populus populum superabil , el major serviet
92 ulero habitan tium perscru tari. Longium est si minori. Quomodo populus populum superaverit, il
de bis interpretationes el ænigmata que scribit est Ecclesia Synagogam , el quomodo major serviat
Apostolus proferamus , quid mysterii, quid cause minori , etiam ipsis Judæis licet non credentibus
contineant, cur , antequam nascantur pueri, aut nolnm est. De bis ergo quä palam sunt et valde
aliquid in hoc s:rculo agant boni vel ali , dicilur omnibus trila , dicere superfluum pilo. Illud , si
de his 67 , quia populus populum superabil , el major placeat, addamus, quod unumquemque nostrum ,
serriet minori ; cur , antequam de matris ulero pro qui hæc audit , ædificare el instruere queat. Ego
ceilerent, dicitur per prophelai 68 , quia Jacob puto quod et de singulis nobis hoc dici potest , quia
dileri, Esau aulem odio habui. Iiec supra nostram duæ gentes et duo populi intra nos sunt . Nam e!
linguam sunt, et supra audituni vestrum . virtutum populus intra nos est , el viliorum nibilo ,
2. Nunc interilli videamus quid est quod dicitur : minus populus intra nos est . De corde enim nostro
63 Lne . Siiv , 32. 6 Psal . CXVII, 18 . 68 Genes . xxv, 21 . 66 ibid . 23 . 67 ibid. 68 Molac .
2, 3 . 65 Jer. xxli, 24. 10 Exod . 111 , 3. 11 Genes. XXV, 23.
227 ORIGENIS 228

proceduni cogilationes malæ, adulteria , [urla, falsa A nias commovebunt, el incipient replere terra sua el
lestimonia " , doli , contentiones, hæreses, invidiæ , luto puleos meos. Nam utique si permitterent isti
comessationes, el bis similia . Vides quantus malo Philisthini, et ego volebam accedere ad Dominura
rum populus intra nos est ? Si vero mereamur illam meum patientissiinum Jesum , qui dicit 78,quia ego ve .
vocem dicere sanclo Spiritui 78 : A limore luo , nientem ad me non repello : volebam accedere, et sic
Domine , in utero concepimus, el peperimus, spirilum ul dixerunt ei discipuli +9 : Domine, quis peccavil , hic
salulis luæ fecimus super terramı; lunc et alius intra an parentes ejus, ut cæcus nascerelur ? Et ego vole
nos populus invenitur in spiritul generalus. Frucius bam interrogare eum el dicere : Domine, quis pec
enim spirilus est charilas, gaudium , pax , patientia, cavit , hic Esau, an parentes ejus , ut sit lolus hirsu
humilitas, mansueludo, continentia, castitas ' , el lus , et horridus nasceretur, ut in ulero supplantarelur
his similia . Vides el alium populum qui el ipse a fratre ? Sed si voluero interrogare de bis verbum
intra nos est : sed iste miuor esi , ille major. Sem Dei , el inquirere, stalim mihi lites Pbilisthini el ca
per enim plures sunt mali quam boni , el vilia lumnias novent. Et ideo nos relinquentes hunc pu
numerosiora virtutibus. Sed si tales simus, qualis leum et vocantes eum inimicitias , alium fodiamus.
Rebecca , el mereamur de Isaac , id est de verlo 5. Post hæc , inquit so , seminavit Isaac hordeum,
B
Dei habere conceplum , etiam in nobis populus et invenit centuplum . Benedixit autem illum Dominus,
populum superabit, el major serviet minori : serviet el magnificatus est homo el processu major fiebal,
elenim caro spiritui, el vilia virtutibus cedent . Et quogiusque magnus factus est valde. Quid est quod
impleti sunt , inquit 75, dies ejus ul purerel , el erant Laac hordeum seminavit, el non frumenluin , el be
gemini in venire ejus . llic sermo, id est impleri nedicitur in eo quod hordeum seminal, el maguili
sunt dies ejus ul parerel, nunquam fere nisi de calur quonsque magnus fiat ? Apparel ergo , quia
sanctis mulieribus scribitur. De hac namque Re nondum magnus eral ; sed posteaquam seminavit
becca dictum est hoc , el de Elisabethi malre Joan hordeum el collegil centuplum , lunc factus est ma
nis , el Maria matre Domini nostri Jesu Christi. gnus valde. llordeum jumentorum maxime cibus
Unde mihi videtur eximium aliquid , el præter ca est, aul servorum rusticorum . Est enim species
teros homines bujuscemodi parlus ostendere , el asperior, et quæ velul acuminibus quibusdam
repletio dierum ortum perſectæ sobolis indicare. contingentem stimulare videalur . Isaac sermo
4. Exiit autem filius, inquit 78 , primilivus, rubens, Dei est , qui sermo in lege hordeum seminal,
el lotus tanquam pellis hirsulus. Cognominavit el in Evangeliis triticum . Ium enim cibum per
aulem nomen illius Esau. El postea exiit frater c ſectioribus et spiritalibus , hunc imperitioribus et
ejus, el manus ejus implexa eral culcaneo Esau , animalibus parat : quia scriplum esl 81 : Homines el
el appellavil nomen illius Jacob . Refert de his alia jumenla salvos facies , Domine. Isaac sermo legis
scriplura , quod Jacob supplantavil in venire fra hordeum seminal, el tamen in ipso hordeo invenit
Irem suum , et hujus rei indicium sit , quod centesimum fruclum . Invenis enim et in lege mar
manus ejus implexa eral calcanco fratris sui Esali . lyres, quorum est centesimus fruclus. Sed et Domi.
Qui Esau de ulero malris suæ processit hirsulus nus noster in Evangeliis Isaac , perfectiora quæque
tolus lanquam pellis , Jacob autem levis et sim : apostolis, Turbis autem plebeia et communia loque
plex . Unde el Jacob a luctando nomen acccepit balur. Vis autem videre, quod etiam ipsius hordei
( 80 ) . Esau vero , ut aiunt qui llebræa nomina cibos incipientibus exhibuit ? Scriplum est in Evan
interpretanlur, vel a rubore , vel a Terra , geliis &a , quod secundu paverit lurbas. Sed illos quos
93 id est rubrus , vel terrenus, vel , ut aliis visum primo pascil, id est incipientes , hordeaceis pani
est , laclura dictus videtur . Verum quæ sint istius bus pascil . Postea vero, cum jam proſecissent in
nativitatis privilegia , cur autem ille supplantaverit verbo el doctrina, triliceos eis exhibebal panies 88.
fratrem , el levis ac simplex nalus sit , cum utique , Sed post hoc Dominus, inquit, benedixit Isaac, et
sicut dicit Apostolus ” , ex uno luerit Isaac paire d magnus factus est valde. Parvus erat Isaac in lege,
nostro utriusque filii conceptus, vel cur ille iolus sed processu temporis lit magnus. Fil magnus pro
hirsutus el borridus, et, ut ita dicam , peccali el cessu lemporis in prophetis. Nam in sola lege non
nequitiæ squalore circumdatus , non est meum dis dum magnus est , quippe quæ el velamine lecia est.
culere. Si enim voluero in allum lodere, et aqua Crescit ergo jam in prophetis. Cum vero pervenerit
viva lalenles venas aperire continuo aderunt Phili ad hoc usque, ul el velanien abjicial, lunc erit ma
slhini, el litigabunt mecum , el rixas inihi el calum . gnus valde . Cum cæperit littera legis velut palea

78 Malih . xv, 19 ; Gal. v , 20 . 78 Isa . xxvi , 18 . 74 Galat. v , 22 , 23. 78 Genes. XXV , 24 .

46 jbid . 25 el 26 . 17 Rom . 18 . 78 Joan . vi , 37. 79 Joull. IX , 2. B0 Genes . XXVI, 12. 81 Psal. xxxv, 8.
89 Malih . xiv. 83 Malih , sv.

( 80) A verko ypy , calcaneum apprehen : lil, cal
caneo, supposito luciaioris instar pessumdedil, lit
nomen Jacob , quod in porlu calcem fratris sui
tenuit, quasi ipsiim in primogenitura supplantare
volens. "Non male ergo asserit Origenes eum a
luctando nomen accepisse , sed miscel etymologias
Esau el Edom . Esau enim a radice wy, factura,
dici polesi , Edom vero ab Ow , ruber, rubicundus,
dicitur, aut homo e terra crealus.
 229 IN GENESIM HOMILIA XIII . 230

bordei ejus secerni , et apparuerit quod spiritalis A venimus exercitia. Ecce enim , refert Scriptura ,
est les , lunc Isaac magnificabitur, el fiet magnus quod Isaac , postquam benedixit illum Dominus et
84 magnificatus est valde , aggressus est opus magnum .
valde. Vide enim quia et Dominus in Evangeliis
paucos panes frangii , el quod millia reſicit populo El coepit, inquit, fodere puleos, puleos quos fode
rum , el quanti cophini reliquiarum supersunt. Do • ranl pueri ejus in tempore patris ejus Abraham 87
nec integri sunt panes, nemo saluralur, nemo reli sed oppilaverant eos Philisthini, el impleveranı ter
citur, nec ipsi panes videnlur augeri . Considera ra ( 81 ) . Primo ergo habitavit apud puleuip visio
ergo nunc , quomodo paucos panes frangimus ; de nis , el illum inalus a puteo visionis aggreditur alios
Scripturis divinis paucos sermones assumimus, quod puleos aperire . Et non primum novos puleos, sed
millia hominum saluranlur . Sed nisi fracti fuerint quos foderat pater ejus Abraham . Et cum fodisset
isti panes, nisi in partes coinminuti a discipulis, primum puleuin , zelati suni, inquit, eum Philisthini.
hoc est, nisi minutatim littera fuerit discussa et Al ille zelo eorum non est delerrilus, nec cessit in
fracta , sensus ejus ad omnes non potest pervenire. vidiæ : sed ilerum , inquil 88 , ſodil puleos , quos fo
Cum autem pertractare cæperimus et singula quæ derant pueri Abraham patris ejus, et oppilaverant
que discutere , tunc turbæ quidem quantum pole eos Philisthini post mortem Abrahæ patris ejus ; et
runt sumant. Quod autem non potuerint, colligen- B posuit illis nomina, secundum nomina quæ posuerat
duin esl cl reservandum , ne quid pereat . Servamus pater ejus . Fodil ergo illos puleos, quos pater suus
ergo el nos , si quid turbæ capere non possunt , et foderal, el qui per malitiaia Philisthinoruw terra
colligimus in copbinis et sportis . Denique cum paulo fuerant repleti . Fodil et alios novos in valle Geräte
ante fregissemus panem de Jacob et Esau , quanta rarum (82) , non quidem ipse, sed pueri ejus : et
de illo pane fragmenta superaverunt quæ nos dili invenit , inquil 89 , ibi puteum aquæ vivæ. Sed rigali
genter recollegimus ne perirent , et servamus in sunt pastores Gerararum cum pastoribus Isaac, di
sportis vel coplinis, usquequo Dominus de ipsis cenles suam esse aquam , el appellavil nomen pulei Ini
quid etiam fieri jubeat , videamus. Nunc autem quan quilas. Inique enim gesserunt cum eo . Sed Isaac re
tum possibile est , vel de panibus comedamus , vel cedit a malilia eorum , el rodit iterum alterum pu
de puleis bauriamus. Tentemus facere etiam illud , teum , et pro ipso nihilominus, inquit, allercabantur,
quod sapientia commonet, dicens R8 : Bibe aguas de et appellavil nomen ejus Inimicitiam . Et recessit inde,
luis fontibus, el de luis puleis , el sil libi fons luus el rodil iterum puleum alium , et non sunt rixati de eo.
proprius. Tenta ergo el lu , o auditor, habere pro Ideo el appellavil nomen ejus Ampliludo , dicens,
priumi puteum , et proprium fontem ; ut et lu , cum quia nunc dilatavil nos Deus, el auxil nos super ler
apprehenderis librum Scripturarum , incipias etiam C ram . Bene in quodam loco sanctus Apostolus, con
ex proprio sensu proferre aliquem intellectum , et siderans mysteriorum magnitudinem , dicit ' : Ei
secundum ea quæ in Ecclesia didicisti , lenta et lu ad hæc quis idoneus ? Simili modo, imo longe dissi
bibere de fonte ingenii lui . Est intra le natura mili , quanto illo longe inferiores sumus, etiam nos
aquæ vivæ, sunt venæ perennes, el irrigua fluenta videntes lantam in mysteriis altitudinem (83) pu
rationabilis sensus, si modo non sint lerra et rude leorum , dicimus : El ad hæc quis idoneus ? Quis
ribus opplela. Sed satis age fodere terram luam , et eniin digne valeal explicare , vel puleorum sacra
porgare sordes , id est ingenii lui amovere desi menta tantorum , vel eorum quæ gesta pro puteis
diam, el lorporem cordis excutere. Audi enim quid referuntur, nisi invocemus Patrem Verbi viventis ,
dicit Scriptura 48 : Punge oculum , el proferi lacry et ipse in ore nostro verbum dare dignetur, ul si
mam ; punge cor, el proferi sensum . Purga ergo et tientibus vobis possimus aliquantulum aquæ vivæ
la ingenium tuum , ut aliquando etiain de luis fon haurire ex his lam copiosis et multiplicibus puteis ?
libus bibas, el de luis puleis haurias aquam vivam . 2. Sunt ergo putei , quos foderunt pueri Abra
Si enim suscepisti in le verbum Dei , si accepisti ab ham , sed lios Philisthini repleverunt terra . Hos ergo
Jesu aquam vivam el fideliter accepisti , fiel in te p primum purgare aggreditur Isaac. Philisthini aquas
fons aquæ salientis in vitam æternam , in ipso Jesu oderunt, terram diligunt. Isaac aquas diligit , puteos
Christo Domino nostro, cui est gloria et imperiuni semper quæril, veleres purgat , novos aperit. Inluere
in sæcula sæculorum . Amen. nostrum Isaac , qui pro nobis oblatus est hostia,
venientem in vallem Gerararum , quam interpre
94 HOMILIA XIII
tantur maceriam (84) , sive sepem ; venientem , in
De puleis quos fodit Isaac, el repleli sunt a
Philisthinis. quam , ul medium parietem sepiens solvat iniinici
1. Solita erga puteos semper patriarcharum in lias in carne sua , venientem tollere maceriam , id
86 Eccle, xxl , 19. 87 Genes. XXVI , 15 . 88 ibid . 18. 89 ibid . 19 el
84 Matth . XIV . 85 Prov , v, 15 , 18 .
seq. % II Cor. Ji , 16 .
( 81 ) Editi, foderunt... oppilaverunt... impleverunt, (84) Locus in editis corruplus, ubi legilur ma
sad mss. ut in nostro lexiu . chærum sive sepem, venienlem in aquam, ut medium
(82) Aliquot mss . , Geraris, quoties in editis legi- parietem sepis' solval , el inimicitias in carne sua,
rum . venientem lollere machæram , id est peccatum quo in .
Gerara
lor( 83) Sic mss., editi vero, tantum mysterii alii. ler nos separat el Deum , machæram quæ est media ,
Iudinem . etc. Al mss. ut iu noslro lexiu , el recte omning ;
 231 OPIGENIS 232
est peccatum , quod inter nos separarel Deum , ma- A Isaac et novos puteos, imo pueri Isaac ſodiunt,
ceriam , quæ est niedia inter nos el cælestes virtu . Pueri sunt Isaac, Matthæus, Marcus, Lucas el
tes , ut faciat vtraque unum , el ovem qui errave Joannes . Pueri ejus sunt Petrus , Jacobus et Judas ;
ral , humeris suis reportet ad montes , el restituat puer ejus est el apostolus Paulus, qui omnes Novi
ad alias nonaginta novem , quæ non erraverunt. lic Testamenti puleos ſodiunt. Sed el pro bis altercantur
ergo Isaac Salvator noster , cum venisset in islam illi qui lerrena sapiunt, nec nova condi paliuntur,
vollem Gerararum , primum omnium illos puleos fo nec velera purgari. Evangelicis puteis contradicuni,
dere voluit , quos foderant pueri Patris sui; legis apostolicis adversantur. Et quoniam in omnibus con
scilicet el prophetarum voluit puleos innovare (85) , tradicini, in omnibus litigant, dicitur ad eos 96
quos Philisthini terra repleverall. Qui sunt isti , qui Quoniam indignos vos ſecistis gratia Dei, ex hoc jum
terra pileo ; replent ? Illi sine dubio qui in lege ier ad genles ibimus.
renam el carnalem intelligentiam ponunt, cl spiri 3. Post hæc ergo lodil terljun puteum Isaac, et
talem ac mysticam claudunt, ul lieque ipsi bibant, appellavil nomen loci illius Amplirudo, dicens quia
neque alios bibere permittant. Audi Isaac, Domi nunc dilatavil nos Dominus, el auxit nos super ler
num nostrum Jesum Christum ( 86 ) in Evangeliis rami 97. Vere enim dilatalus est Isaac, el auctum est
dicentem 91 : Væ vobis, Scribæ et Pharisæi hypocri- B nomen ejus super terram , cum adimplevit in nobis
tæ , quonianı lulistis clavem scientiæ , el neque ipsi in scientiam Trinitatis. Tunc enim lanlum in Judæa
troislis , neque intrare volentes permisislis. Isti sunt nolus eral Deus , et in Israel magnum nomen ejus
ergo, qui puleos , quos foderant pueri Abraham , nominabalur 98 ; nunc autem in omnem terram exivil
lerra repleverunt, qui legem carnaliter docent, et sonus eorum , et in fines orbis terræ verba eorum "9.
aquas sancti Spiritus maculant. Qui puleos ad hoc Euntes cnim pueri Isaac per universum orbem terræ
babent, non ul aquam proferant, sed ut lerram po foderumt puleos, el aquam vivam omnibus ostende
nant. Hos ergo puteos aggreditur fodere Isaac. Et runl, baptizantes omnes gentes in nomine Parris, el
videamus quomodo eos ſodil . Cum pueri Isaac , qui Filii , el Spiritus sancli · Domini eniin est terra, el
sunt apostoli Domini nostri transirent, inquit, per plenitudo ejus ' . Sed et unusquisque nostrum , qui
segeles Sabbalo vellebant spicas , et confricanles verbum Dei ministral, puteum fodil, el aquam vi
manibus manducabant. Tunc ergo dicebant ci isti , qui vam quæril, ex qua relicial auditores. Si ergo inci
terra repleverant puteos Patris ejus " : Ecce discipuli piam etego veterum dicta discutere, et sensum in eis
lui faciunt Sabbatis quod non licet . Ille ul lerrenum quærere spiritalem , si conatus fuero velameu legis
corum fodcrel intellectum , dicit ad eos '3 : Non a'novere , el ostendere allegorica esse quæ scripla
legistis quid fecit David , cum esuriret ipse , el qui с suni , fodio quidem puleos , sed statim mihi movebunt
cum ipso erant, quomodo intraril ad Abiathar sacer calumnias amici lilleræ , el insidiabuntur mihi, ini
dolem , el panes proposilionis manducavil ipse el micitias continuo el persecutiones parabunt , veri
pueri sui , quos non licebal munducare nisi solis sa lalem negantes stare posse nisi su per terram . Sed
cerdotibus ? El his addidit : Si sciretis quid est , mi nos si Isaac pueri sumus , puleos aquæ vivæ diliga
sericordian volo , il non sacrificium , nunquam uli n.us el fontes , a litigiosis el calumniatoribus rece
que condemnasselis innocentes. Sed illi ad hæc quid damus, el relinquamus eos in terra quam diligunt.
referunt ? Rixati sunt cum pueris ejus, el dicuntºs: Nos vero nunquam cessemus pulcos aquäe vivæ ſo .
Non est hic homo a Deo , qui Sabbatum non custodil. diendo : el nunc quidem velera , nunc etiain nova
lloc 95 ergo modo fodil puleos Isaac, quos foderant discutiendo , elliciamur similes illi evangelico scriba',
pueri patris sui. Puer patris sui erat Moyses , qui de quo Dominus dixil ? , quia profert de thesauro suo
foleral puterm legis . Pueri patris sui eraril David nova el velera . Sed el si quis eorum me nunc audiat
et Salomon, et prophelæ , el si qui alii sunt, qui disputantem , qui sæculaies litteras novil, dicit forlas
libros scripseranit Veieris Testamenti, quos lerrena se , Nostra sumeista quæ dicis, el nosiræ artis eruditio
et sordida repleverat intelligentia Judæorum . Quam est ; hæc ipsa quedisputas et doces, nostra eloquentia
cum vellet purgare Isaac , el ostendere quia quæcun est . El novel mihi liles velut Philisthinus quidam ,
que lex et prophetae dixerunt, de ipso dixerunt, dicens, quia in meo sulo ſodisti puleum , et videbitur
risali sunt cum eo Philisthini. Sed discedit ab eis . sibi merito vindicare, quæ propriæ terre sunt. Ve
Non enim potest esse com cis , qui in puteis nolunt rum ad hæc ego respondebo , quia habel onmis
aquam habere , sed terram . Et dicit eis 95 : Ecce lerra aquas , sed qui Philisthinus est, et terrena
relinquetur vobis domus vesira deserta . Fodil ergo sapil, riescit in omni terra invenire aquam , nescil

o1 Liic. xi , 52. 02 Matth . Xil , 2. 93 ibid .

9x Joan . jx , 16. 96 M : 11h . XXIII , 38 . 96 Act. XIII , 46.
97 Genes. XXVI , 22 . 98 Psal. Lxxv , 1 .
99 Psal . xviii , 5. i Malth . XXVIII , 19 . : Psal . xxi , 1 . 3 Malili .
Xill , 52.

nisi quod yza , Gerara , non significet maceriam , sed
peregrinationem a 77, peregrinari, vel conflictum ,
a na, conflixit; vel sectionem , a 1977, secuil.77 ) all
tem significat muceriam . Origenes itaque legebat
‫ גדו‬pro ‫גרר‬
(85) Alias, vult quos foderanl ... vull puteos inno-,
vare . Sed mss . ut in nostro lexiu .
(86) Vos Christum deest in anlea editis, sed re
perilur in miss . Infra mss., el aquas sancti Spiritus.
Alias , et aquam sancti Spirilus.
233 IN GENESIS HOMILIA XIII.

in umni anima inveniri rationabilem sensum et ima- A imago Dei latens, et hunc puteum Philistini, id est
ginem Dei (87 ) , nescit fidem , pietatem , religionem potestates adversæ , repleverunt terra. Quali terra !
posse in omnibus inveniri. Quid tibi prodest habere Carnalibus sensibus, el terrenis cogitationibus, et
eruditionem , el nescire da uli , et habere sermonem, propterea portavimus imaginem terreni . Tunc ergo
et nescire loqui ? Istud opus proprie pueroruin Isaac cum portaremus imaginem terreni, Philistini reple
esi, qui in omni terra fodiunt ' puleos aquæ viva, verunt lerra pulcos nostros. Sed nunc quoniam ve
id est, omni animæ verbum Dei logusuntur, et inve nit noster Isaac , suscipiamus ejus adventum , et
niunt fruclum . Denique vis videre , unus puer Isaac,fodiamus puleos nostros, el abjiciamus ab eis ter
quantos puleos in terra alienigenarum foderil ? Vide ram ; purgemus eos ab oinnibus sordibus, et a cun
Pauluin , qui ab Hierusaleın in circuilu usque ad clis cogitationibus do eis el terrenis, et inveniemus
Illyricum replevit Evangelium Dei . Sed per singu in eis aquam vivam, illam , de qua dicit (88) Domi
los istos puleos persecutiones passus est Philistino nus 13 : Qui credit in me, llumina de venire ejus fluent
ruin . Audi ipsuin dicentem : Quanta mihiaccide aquæ vivæ . Vide quan!a sil liberalitas Domini . Pu
runt Iconii, Lystris , quanta in Epheso ? Quolies leos repleverunt Philistini , el venas nobis aquarum
cæsus et quoties lapidalus est ? quoties pugnavit ad exiles et tenues inviderunt, el pro his nobis fontes
bestias ? sed permansit usquequo exiret ad latitu- R redduntur et flumina.
dinem , id est usquequo in lotius orbis terræ lati 4. Si ergo et vos bodie hæc audientes fideliter
tadine Ecclesias collocaret. Sie ergo putei, quos percipiatis auditum , operatur et in vobis Isaac,
fodit Abraham , id est, Scripturæ Veteris Testamenti, purgal corda vestra a terrenis sensibus, et videntes
repleli sunt terra a Philistinis , sive a malis docio hæc lanta mysteria in Scripturis divinis esse lalen .
ribus, Scribis et Pharisæis, sive etiam adversariis tia , proficielis in intellcctu (89), et proficietis in spi
poteslatibus : et obturatæ sunt eorum venæ , ne po ritalibus sensibos. Incipietis eliam ipsi esse docto .
tum præbeant bis qui ex Abraham sunt . Non enim res, el procedent ex vobis fumina aquæ vivæ .
populus ille bibere potest de Seripturis, sed sitim Adest enim Verbum Dei, et hæc nuric ejus est ope
patitur verbi Dei donec veniat Isaac el aperiat eas ratio, ut de anima uniuscujusque nostrum removeat
ul bibant pueri sui. Gratia ergo filio Abrahæ Chri- terram , et aperiat fontem vivum. Intra le enin esi ,
slo , de quo scriptum est : Liber generationis Jesu et non extriosecus venit, sicut el regnum Dei inira
Christi, flii David, filii Abraham, qui venit et aperuit le est. El prolier illa " , quæ perdiderat drachman ,
nobis puteos. Ipsos enim aperiebat illis, qui dice non illam invenit extrinsecus, sed in domo sua ,
bant' : Nonne cor nostrum ardens eral in nobis, cum с posteaquam accendit lucernam , et mundavit deinune
aperiret nobis Scripturas ? A peruit ergo hos puteos, gordibus et immunditiis , quas longi temporis igna
et vocarit eos, inquit , sicut vocaverut eos Abraham via et hebeludo congesserat, et ibi invenit drach ·
pater suus. Non epia immulavit vocabula puteorum. mam. Etlu ergo si accendas lucernain , si adhibeas
El est mirom quod Moyses etiam apud nos Moyses libi illuminationem Spiritus sancti, et in lumine
appellatur, et prophetæ unusquisque suo nomine ejus videas lumen , invenies intra le drachmam.
appellanilor. Non enim Claristus in eis nomina, sed Intra le aainque est collocata imago regis cælestis.
intelligentiam coinmutavit. Commulavit autem in Cum enim laceret hominem ex initio Deus, ad ima
eo, ut jam ultra bon allendamus Judaicis fabulis, ginem et similitudinem suam fecit eum ; et hanc
et genealogiis infinitis, quia a verilale quidem au imaginem non extrinsecus , sed intra eum colloca
dilum avertunt , ad fabulas aulem convertuntur '. yil. Hæc in te videri non poterat, donec domus lua
Aperuit ergo puteos, et docuit nos, ut non aliquo sordida eral , immunditiis et ruderibus repleta. Isle
loco quæramus Deum , sed sciamus quod in onini fons scientiæ intra le erat situs, sed non polerat
lerra offertur sacrificium nomini ejus 10. Nunc enian fuere, quia Philistini repleverant eum terra , et fe
illud esi leinpus quando veri adoratores adorant cerant in te imaginem terreni. Sed tu porlasli qui
Patrem , neque in Hierosolymis, neque in 96 dem tunc imaginem lerreni, nunc vero his auditis
monte Garizim , sed in spiritu et verilate " 1. Nom ab illa omni mole et oppressione lerrena per Ver
ergo in loco, neque in terra habitat Deus, sed in bum Dei purgalus , imaginem coelestis in le splen
corde habitat. El si locum Dei requiris, cor mun descere facilo . Hæc ergo iinago est de qua dicebat
dum est locus ejus. In hoc namque loco habitatu Pater ad Filium 18 : t'aciamus hominem ad imaginem
rum se dicit; cum per prophetain ait 18 : Habilabo et similitudinem nostram . Filius Dei est picior hujus
in eis, et inambulabo ; et ipsi erunt mihi populus, el imaginis. Et quia talis ac tantus est pictor , imago
ego ero illis Deus, dicit Dominus. Vide ergo quia ejus obscurari per incuriam potest , deleri per ma ·
forle etiam in uniuscujusque nostrum anima est pu liljam non potest . Manel enim semper imago Dei in
leus aquæ vivæ, est quidam cælestis sensus , et le, licet to tibi ipse superducas imaginein terreni.
* Rom . IV , 19. 8 II Tim . vi, 11 . Matth . 1 , ' Luc. xxiv , 32. o Genes . XXVI , 18. • JI Tim. iv, 4.
18 Malach . 1 , 11. " Joan . iv, 21 , 23. " Levit. xxvi , 12. * Joan .vii , 38. 1* Luc. XV , 8. 18 Genes, 1, 26.
( 87) Alias , invenire rationabilem sensum ad ima dicit.
ginem Dei . Al mss . ul in nostro texlu . (89) Alias, proficitis in intelleclu el proficilis, mss .,
( 88) Alias, illam quam dicit ; miss . , illam de qua proficietis in intelleciu el proficielis.
PATROL , GR . XII. 8
 235 ORIGENIS 236
Islam pictoram lu tibi ipse depingis, cum enim le A nobis sufficial scientia Scriptararum , sed et alios
libido fuscaverit, induxisti unuin colorem terrenum. doceamus, et alios instruamus, ut bibant homines,
Si vero et avaritia æsluas ( 90 ), miscuisti et alium . bibant et pecora . Audiant prudentes, audiant sim
Sed el cum le ira sanguineum facit, addis nibilonii- plices quique : sapientibus et insipientibus debilor
nus et tertium colorem . Superbiæ quoque alius ad est doctor Ecclesiæ , polare homines, potare debet
ditur ſucus, el impielatis alius. Et sic per singulas el pecora : quia et Propheta dixil " : Homines el
quasque malitiæ species, velut diversis coloribus jumenta salvos facies, Domine, illuminante nos, ei
congregatis, hanc imaginem terreni, quam Deus in purganle corda nostra ipso Donino Jesu Christo
le non fecit, lu tibi ipse depingis. Propterea ergo Salvatore nostro , cui est gloria el imperium in
deprecandus est nobis ille , qui dicit per prophe sæcula sæculorum . Amen .
lam 16 : Ecce ego deleo sicul nubem iniquitales luas , HOMILIA XIV .
el sicul caliginem peccata lua. El cum deleveril om
De eo quod apparuil Dominus Isaac ad puleum jura .
nes islos in te colores, qui ex fucis malitiæ sumpli menii, el de pacto quod composuit cum Abimelech.
sunt, lunc resplendebit in le imago illa quæ a Deo 1. Scriplum est in propheta ex persona Domini
creata est . Vides ergo quoinodo divinæ Scripluræ dicentis "8 : El in manibus prophelarum assimilatus
B
formas inducunt et figuras , quibus ad agnitionem sum. Qui sermo illud indical , quod cum unus sit
vel purgationem sui anima doceatur . Vis adhuc et Dominus noster Jesus Christus per substantiam
aliam videre formam hujus imaginis ? Sunt quædam suam , el nihil aliud quam Filius Dei sil , in liguzis
lilleræ quas Deus scribit, quædam litteræ quas nos lamen et formis Scriplurarum , varius ac diversus
scribimus. Peccati lilleras nos scribimus. Audi ostenditur. Verbi gratia, sicut in superioribus er
Apostolain dicentem : Delens, inquit ” , quod adver- posuisse nos inemini, quod ipse fuisset in typo
sum nos eral chirographum in decrelis , quod eral Isaac, cum offerrelur ad holocaustum , ipsius la
contrarium nobis, lulit illud de medio, affigens illud men el aries formam lenerel. Ego amplius dico
cruci suæ . Istud quidem quod dicit chirographum , quod in angelo qui loculus est ad Abraham , et dicit
peccatorum nostrorum cautio fuit. Unusquisque ei " : Ne injicias manum luam in puerum , ipse osten
elenim nostrum , in his quæ delinquit efficitur debi ditur , qui iterum dicit ad eum : Propterea quod ſe
tor, el peccati sui lilleras scribit. Quia et in judicio cisti verbum hoc, benedicens benedicam le. Ovis, vel
Dei, quod Daniel consedisse describit '8, libros dicit agnus qui immolatur in Pascha , ipse dicitur, et
apertos, sine dubio qui peccata hominum conline ovium pastor ipse signatur ; et pontifex , qui offert
rent. Hos ergo ipsi nobis scribimus per ea quæ de с sacrificium , nihilominus ipse describitur. Spon
linquimus . Hujus enim rei et illa imago est , quae in sus tanquam Verbum Dei ipse appellatur, el lan
Evangelio dicitur de villico iniquitatis , qui ad unum quam sapientia ipse rursus sponsa nominalur : sic
quemque debitorem dicit " : Accipe lilleras luas, el ut el propheta dicit ex persona ipsius " : Tanquam
sedens scribe ocloginia , el cælera quæ referuntur. sponso posuit mihi mitram , lanquam sponsam ador.
Vides ergo , quia unicuique dicitur, accipe litteras navil me ornamento ; et mulla alia , quæ nunc inte
luas. Unde constal nostras lilleras peccato , lilleras rim persequi longum est. Sicut ergo ipse Dominus
autem Dei juslilia scribi (91 ) . Ita enim dicit Aposto pro loco et lempore , formam sui singulis quibus
lus 30 : Vos enim eslis epistola scripla non atramenlo, que accommodat causis ; ita eliam sancti, qui ejus
sed Spiritu Dei vivi , non in tabulis lapideis, sed in la lypum gerebant, pro locis et temporibus et causis ,
bulis cordis carnalibus. Habes ergo in te litteras Dei, mysteriorum liguras egisse credendi sunt : sicut et
97 el litteras Spiritus sancti.Si vero delinquas, ipse nunc fieri in Isaac videmus, de quo recilalum est
tibi conscribis peccati chirographum . Sed vide nobis * : Ascendit, inquit, inde ad puleum Jura
quia cum semel accessisti ad crucem Christi el ad menii, et apparuit ei Dominus nocie illa, el dixit :
gratiam baptismi, chirographum tuum cruci affixum , Eyo sum Deus Abraham palris lui , noli tinere. Te
et in fonte baptismi delelum est . Non rescribas D cum enim sum , el benedicam le , et multiplicubo se
ultra quæ deleta sunt, nec repares quæ abolita men luum, propler Abraham patrem tuum. Hujus
sunt, solas in le serva litteras Dei , sola in le per Isaac duas nobis figuras exposuit apostolus Pau .
maneat Scriptura Spiritus sancti . Sed redeamus lus » : unam qua dixil, quod Ismael quidem filius
ad Isaac , et fodiamus cum ipso puleos aquæ vivæ : Agar, populi secunduni carnem , Isaac vero populi
eliamși obsistunt Philistini , eliamsi rixanlur, nos qui ex fide est, formam lenel ; et aliam qua ait ** :
tamen perseveremus cum ipso puleos fodiendo , ut Non dixit el seminibus, quasi in multis , sed semini
et nobis dicatur ?: Bibe aquam de luis fontibus, el luo lanquam in uno, qui est Christus. Tenel ergo Isaac
de luis puleis , el in tantum fodiamus , ul superabun- populi figuram , et Christi. Chrisium autem tanquam
dent aquæ putei in plaleis nostris, ut non solum Verbum Dei, non solum in Evangeliis loqui , sed et ia
16 Isa . SLIV , 22. 17 Coloss. 11, 14. 18 Dan . yil . 19 Luc. xvi , 7 . ] 1 Cor. 1 , 2 , 3. 31 Prov, v, 15.
13 Psal . xXXV, 8. 13 Osee , xii , 10 Genies . XXII , 12 . 35 Isa . 181 , 10. 36 Genes. XXVI, 23, 24 . 37 Galat.
IV. 18 Galal . Ji, 16 .
(90) Sic mss ., alias, avaritiæ studeas . Infra mss . , (91 ) Alias, nostras esse lilleras peccati ; lilleras
per singulas quasque malilice species ; editi, per sin . auiem justiliæ Deus scribii . At mss. ui in nostro
gulas quasque malitias, lexlu
 IN GENESIM HOMILIA XIV . 237
lege certum est et prophetis. Verum in lege incipien- A creaverit, scribunt . In hoc consentiunt legi Dei .
Ies, in Evangeliis perfectos docel. Et Isaac ergo for . Aliquanti etiam hoc addiderunt, quod Deus cuncta
mani nunc Verbi, quod in lege vel propbetis esl, lenet . per Verbum suum el ſecerit, et regat, el Verbum
2. Ascendit igitur Isaac ad puleum Juramenli, el Dei sit , quo cuncta moderentur. In hoc non soluri
apparuit illi Dominus. Ascensionem legis et ante legi , sed eliam Evangeliis consona scribunt. Mora-
jam diximus ornatum templi esse , et eorum quae lis vero et physica, quæ dicitur. philosophia , pene
inibi divina gerebantur obsequia . Polest et augmen . omnia quæ nostra sunt sentiunt. Dissident vero a
lum prophetarum legis ascensio nominari : el pro nobis, cum Deo dicunt esse materiam coæternam .
plerea forte ad puleum Juramenti ascendisse dici Dissident, cum negant Deuin curare morialia , sed
tur, et ibi apparuisse ei Dominus. Nam per pro providentiam ejus supra lunaris globi spatia cohi
phelas juravit Dominus * , et non pænitebit, quod beri . Dissident a nobis, cum vilas pascentium ex
ipse sit sacerdos in æternum secundum ordinem stellarum cursibus pendunt. Dissident, cum sempi
Melchisedech . Ad puleum ergo Juramenti , visus est lernum dicunt hunc mundum , el nullo fine clau
ei Deus, futura in eo promissa confirmans. Ei ædi dendum . Sed et alia plurima sunt, in quibus no
ficavit ibi altare Isaac, el invocavit nomen Domini, biscum vel dissident, vel concordant. Et ideo Abi
et fizie ibi tabernaculum suum. Foderuni autem ibi B melech, secundum hanc figuram , aliquando in pace
pueri Isaac puleum 10. Ædificat quidem Isaac etiam esse cum Isaac, aliquando dissidere describitur. Sed
altare in lege, et ligit tabernaculum suum . In Evan et hoc non pulo quod oliose Spiritui sancto, qui
geliis vero, non tabernaculum figil, sed domum bæc scribit , curæ fuerit comprehendere, quod duo
ædilical , et fundamentum collocat . Audi enim alii cum Abimelech venerint, id esl Ochozath ge
dicentem Sapientiam de Ecclesia : Sapientia , in ner ejus, et Phicol dux exercitus ejus. Interprela
quit" , ædificavit sibi domum , el supposuit seplem lur aulem Ochozath (93 ), lenens , et Phicol os om .
columnas. Audi de hoc etiain Paulum dicentem 39 : nium . Ipse autem Abimelech, paler meus rex . Qui
Fundamentum enim nemo potest ponere, præter id tres , ut ego arbitror, imaginem lotius philosophia
quod positum est , quod est Jesus Christus . Ubi ergo lenent, quæ apud eos in tres parles dividitur, logi .
tabernaculum est , etiamsi ligatur, sine dubio re cam , physicam , ethicam , id est rationalem , natu
solvendum est : ubi vero fundamenta sunt, et supra ralem , moralem . Rationalis est illa , quæ Deum pa
pelram æditicalur domus, nunquam resolvitur do trem omnium confitelur, il est Abimelech . Natu
mus illa . Fundala enim est supra pelram . Fodil la. ralis illa esi, quæ fixa est, et lenet omnia , velut na
men et ibi puteum Isaac , nec unquam cessal pu luræ ipsius viribus nitens , quam profitetur Ocho .
C
teos fodiendo , donec oriatur (92) fons aquæ vivæ, zath , qui dicilur tenens . Moralis est , qua in ore
el Nuininis iinpetus lælificet civitatein Dei SS. est omnium , et ad omnes pertinet, et pro commu
3. Sed el Abimelech , ille qui dudum honorare. ni siinilitudine præceptorum , in omnium ore versa
rat Abraham , venit nunc cum amicis 98 suis de lur, quam designat iste Phicol , qui os omnium
Geraris ad Isaac" : Et dicit illis Isaac : Quid ve interpretatur. Hi ergo omnes in hujusceniodi eru
ristis ad me ? Vos enim odislis me, et ejecistis me a dilionibus instituti , veniunt ad legem Dei, el di
robis . Ad hæc illi respondent : Videntes , inquiunt, cunt : Videntes ridimus quia est Dominus tecum ,
ridimus quia ex Dominus lecum , el dirimus : Fiat el diximus : Fia! conjuratio inter nos et inter le,
conjuratio inter nos el le, et constituamus lecum pa et constiluamus tecum paclum , ne facias nobiscum
clum , ne facias nobiscum malum , elc. Iste Abime mala , sed quemadmodum nos le non sumus exsecrali,
lech, ut video, non semper pacem habet cum Isaac , ila et lu benedictus Domino. Possunt quidem isti
sed aliquando dissidel, aliquando pacem requirit . Ires, qui pacein requirunt a Verbo Dei , et præve
Si meministis quomodo in superioribus diximus de nire cupiunt pacto socielalem ejus, figuram lenere
Abimelech , quod personam teneat sludiosorum et magorum , qui ex Orientis partibus veniunt eruditi
sapientium sæculi, qui per eruditionem philoso- D paternis libris, et institutionibus majorum , el di
phiæ mulla eliam ex verilale comprehenderunt ; cunt 38 : Quia videntes vidimus nalum regem , et
intelligere potestis quomodo hic cum Isaac, qui vidimus quia Deus est cum ipso, et venimus adorare
Verbi Dei, quod in lege esl, lenet ſiguram , neque eum . Sed et si quis ille est qui hujusceniodi erudi
in dissensione semper polest esse, neque semper in tionibus institutus, videns quia Deus erat in Christo ,
pace. Pbilosopbia enim neque in omnibus legi Dei mundum reconcilians sibi , el admiralus operum ejus
conlraria esi, neque in omnibus consona . Mulli inajeslalem , dical : Videnies vidimus quia est Domi
enim philosophorum unum esse Deum , qui cuncta nus tecum , et diximus : Fial conjuraliu inter nos.
* Psal. cx , 4. 30 Genes. XXVI , 25. si Prov , ix , ! . " I Cor. 111 , 11 . 33 Psal. xLv, 3. 3* Genes . XXVI ,
27, 28 , 29 . as Malih . 11,9
, 2.
( 92) Mss . , orialur ; editi, ſodiatur. Infra mss. , ri lenuil , a qua lit Inn possessio. Constr. DITIN . Phi
denles, inquiunt , vidimus ; editi pro inquiunt, ha col verlilur os omnium ; na enini construciuni est
bent inquil, el pro nobiscum malum , exhibent no 190s, oris, cui si addas in omnis, omne, ownes,
biscum mala
omnia, habebis 999 Phicol os omniwe.
(93) Ochozath interpretalur lenens, vel polius
possessio. Radix Hebraica esl TIN cepil, prehendit,
 959 ORIGENIS 240

Accedens ( 94) enim ad legem Dei necessario' dicil 38: A fuseali : sed in simplicitate et puritate cordis am .
Juravi el statui ut custodiam mandalu tua .'' plectamur verbum , et divinæ sapientiæ famulemur ,
4. Sed quid petunt ? Ne facias nobis, inquiunt, qui et Christus Jesus Dominus noster, cui est glo
mala ; sed sicut nos te exsecrati non sumus , ila el tu ria et imperium in sæcula sæculorum . Amen .
benedictus Domino . Remissionem peccatorum per HOMILIA XV .
liee deposcere mihi videntur, ne recipiant mala . De eo quod scriptum est *** : « Et ascenderunt ex
Benedictionem postulant, non retributionem . Deni Ægyplo, et uenerunt in terram Chanaan, ad Ja
cob patrem suum , el nuntiaverunt ei dicentes, quia
que vide quid sequitur, Et fecit illis , inquit 37 , con filius tuus Joseph vivil , el ipse principalum agit
vivium magnum Isaac, et manducaverunt , el bibe tolius terræ Ægypti . »
runt. Certum est enim , quia qui ministrat verbum , 1. Observandum est nobis Scripturas sanclas le
sapientibus el insipientibus debitor est . Quia ergo gentibus , quomodo in singulis quibusque locis
convivium sapientibus exhibet , idcirco dicitur, ascendere ponatur (95) et descendere. Si enim dili
quia non parvum , sed magnam convivium fe- gentius considerenius, inveniemus quia nunquam
cit . El lu , si non sis adhuc parvulus el lacle non fere in sanctum quis locum dicitur descendisse ,
'indigeas, sed exercitalos deſeras sensus, et erudi neque ad vituperabilem conscendisse memoralur .
B
tione plurima præmissa , ad intelligentiam verbi Quæ observationes ostendunt Scripturam divinam
Dei capacior venjas, fil eliam tibi convivium ma non , ut plurimis videtur; inerudito el agresli ser
gnum . Non libi olera languidorum parabitur eibu's, mone coinpositam , sed secundum disciplinam di .
nec lacle nutrieris , quo parvuli nutriuntur sed fa . vinæ eruditionis aptatam , neque tantum bistoricis
ciet tibi minister verbi convivium magnum . Lo- narrationibus , quantum rebus et sensibus mysticis
quetur tibi sapientiam , quæ inter perfectos profer servientem . Invenies ergo scriptum eos (96) , qui ex
tur , sapientiam Dei in mysterio absconditam pro semine Abraham nascunlur, descendisse in Ægy
ferel tibi, quam nemo principum hujus sæculi co plum , el rursum filios Israel ascendisse de Ægy
gnovil. Revelabit tibi Christum secundum hoc, quod plo. Denique et de ipso Abraham sic dicitur * :
in eo omnes thesauri sapientiæ et scientiæ abscon Ascendit autem Abraham de Ægyplo , ipse et uxor
diti sunt. Faciel ergo tibi convivium magnum , ei ejus, et omnia qure ejus erant, et Loih cum ipso in
ipse tecum epulabitur , si le non inveniat talem , ut deserlum . Tum deinde et de Isaac dicitur , quia
dicat tibi , quia non potui vobis loqui quasi spiritalibus , apparuit ei Dominus , et dixit ei : Ne descendas in
sed quasi carnalibus ; tanquam parvulis in Christo lac Ægyplum . Sed el Ismaelitæ , qui portabant Qulis.
vobis potum dedi, non escamºs. Corinthiis hoc dicit, chata, et resinam , et gultam , el ipsi ex semine
quibus el addit : Cum enim sint inter vos contentiones Abraham erant, in Ægyptum descendere referun
el dissensiones, nonne carnales estis el secundum ho lur, cum quibus Joseph descendisse in Ægylum di
zinem ambulatis ? Istis non fecit magnum convivium cilur 6. Sed et post hæc : Videns, inquit 43, Jacob
Paulus , in lantum , ut cum esset apud eos, el egeret , quia est commercium frumenti in Egyplo, dixit ad
nulli oneri esset, nec panem gratis ab aliquo man filios suos : Uiquid desides eslis ? Ecce audio quia
Qucare:; sed sibi 99 et omnibus qui secum erant, est frumentum in Ægypto, descendite illuc, el emile
nocle et die laborantes manus suæ ministrarent. nobis escns , il vivamus, et non moriamur. Et paulo
Tam ergo longe aberant Corinthii , quibus magnum post : Descenderunt, inquit, fratres Joseph in Egy
convivium fieret, ut ne minimum quidem , vel exiguam pium comparare frumentum . Sane cum detentus
apud eos prædicalor verbi Dei poluerit habere convi fuissel Simeon in Ægypto , et novem fratres ejus
vium . Qui vero sciunt audire perfectius, qui erudi . diinissi reverterentur ad patrem , non est scriplum
los et exercitalos ad audiendum verbum Dei dele quia ascenderunt ex Ægypto , sed imponentes, in
runt sensus, istis (il magnum convivium ; cum istis quit “ , frumentum super asinos suos abierunt . Ne
epulatur Isaac, et non solum epalalur , sed et 'sur que enim digne dicerenlur ascendere , quorum fra
gens cum juramento eis pacem de futuris promillit. D ler vinctus tenebatur in Ægyplo , cun quo et ipsi
Oremus ergo et nos lali mente , lali lide accedere Faenle et animo sollicili , velut quibusdam charila
ad audiendum verbum Dei, ut facere nobis digne lis vinculis cruciabantur astricti . Cum aute: 13
lur convivium magnum . Sapientia enim jugulavit cepto fratre el agnilo Joseph , seil et Benjamin oct •
hostias suas , miscuil in cratere vinum suum, et mi. lis ejus oblato , cum lætitia revertuntur, lunic dici
bil servos suos * , qui omnes quolquot invcnerint, lur quia ascenderunt ex Egyplo, el venerunt in
perducant ad convivium suum. Tanluin est, ut et lerran Chanaan ad Jacob pairem suum . Tunc etiam ,
stos ingressi convivium Sapientiæ non rursum no . quando dicunt ad patrem 66 , quia Joseph filius luus
biscum indumenta insipientiæ deferamus, non infi rivil, et ipse principatum agit lotius terræ Ægy
delitatis veste circumdati , non peccalorum maculis pli ( 97 ) . Necessario enim ab infimis et humilibus
36 Psal. CXVIII, 106 . 31 Genes . xxvi , 30 . 38 I Cor. 111 , 1 , 2 , 3 , 89 Prov. ? X , 2 , 3 . 39 * Gen. XLV, 25, 26.
49 Gen. XIII, 1 . "1 Genes, xxvi , 2. 4 Genes , XXXVII , 28. Ge
43 Genes . Sun , 1 , 2 , 3 , 4 . ** ibid ., 26.
nes . XLV , 25. 16 ibid. , 26.
(94) Alias, ascendens , sed mss . , accedens. scriptum est eos .
(95) Mss . , ponalur ; edili commemoratur.
(97) Alias, principatum tenel et agil . Mss . ut la
( 96) Sic mss . , alias, servientem invenies. Ergo nostro l'alu .
211 IN GENESIM HOMILIA XV . 212

dicuntur ail ardua et excelsa conscendere , qui Jo- A gratiam merebantur accipere , ci dicentenı " : Spi
seph vivere nuntiant, el principalum lolius Ægy . rilum notile exstinguere. Tanquam crgo tale aliquid
pli gerere. Hæc interim ad præsens nobis occur passus fuerit Jacob , quale Paulus præcepit fieri non
rere de ascensione el descensione poluerunt : ex debere, et reparaveril se per ea , quae ei nuntiala
quibus sludiosi quique occasiones habere possunt, fuerant de vila Joseph, dicitur de eo * : Et reac
plura de Scripluris sanctis pro hujusmodi asser cendil spiritum suum Jacob, el dixit Israel : Magnuni
tione probamenta colligere. inihi est , si adhuc filius meus Joseph vivit . Sed hoc ob
2. Videamus sane quoniodo audire debeamus de servandum est , quia qui reaccendit spiritum suum ,
co quod scriplum est, quia Joseph filius luus vivit. eum scilicet qui pene videbalur exstinctus, Jacob
Ego hæc non communiter dicta suspicio . Si enim , dicitur ; ille autem qui dicit : Magnum mihi est , si 7
verbi causa , ponamus qaia poluissel vinci a libidine , filius meus Joseph vivil , quasi intelligens et videns
el peccasset cum usore domini soi , non puto quod magnam esse vitam quæ est in Joseph, spiritalis isle
hoc a patriarchis de eo nuntialum fuissel pairi ejus non jam Jacob , sed Israel scribitur, tanquam qui
Jacob , quia filius tuus Joseph vivit . Hoc eniin si fe mente videat veram vitam , quæ est verus Deus
cisset, sine dubio non viveret (98) . Anima enim quæ Christus . Non solum autem de hoc motus est, quod
peccal , ipsa morietur 67. Sed ei Susanna eadem do- B audivit , quia Joseph filius tuus vivit 88 ; sed et de illo
cel , cum dicit ** : Angustiæ mihi sunl undique. Si maxime, quod annuntiatum esl ei , quia ipse sit qui
enim hoc fecero, id est si peccavero, mors mihi esl ; principalum teneal lotius Ægypti . Hoc enim vere
et si non fecero, non effugiam manus vestras. Vides magnum est ei , quod in dilionem suam redegit
ergo et ipsam morlem in peccato posuisse. Sed et Ægyplum . Calcare enim libidinem , fugere luxu
ad primum hominein a Deo prolata sententia , ea riam , omnesque voluptales corporis premere ac
dem continet, cum dicit 49 : Qua die manducaverilis frenare, hoc est principatum gerere totius Ægypti .
CI eo, morte moriemini. Statim namque ut prævari Et hoc est quod apud Israel magnum ducitur, et in
calus esl mandatum , mortuus est. Mortua est enim admiratione habelur. Si quis vero est , qui aliqua
anima quæ peccavit, et arguitur serpens fefellisse, quidem vilia corporis subjuget, aliis vero cedat et
qui dixit " : Non morte moriemini. Et hæc de eo subjaceat, de isto non integre dicitur quia princi
quod dictum est a filiis Israel ad 100 Jacob, quia patum agit totius terræ Ægypli , sed , verbi causa,
Joseph filius tuus vivit. Quibus similia etiam in po unius forte, aut duarum , vel trium civilalum vide
slerioribus referuntur, cum dicitur 81 : El resusci bitur gerere principalum . Joseph vero, cui nulla
talus est spiritus Jacob patris eorum : et dixit Israel : corporis libido dominala est, lotius Ægypti prin
C
Magnum mihi est , si adhuc Joseph filius meus vivil . ceps et dominus fuil. Dicit ergo non jam Jacob
Quod in Latino dicitur : resuscitatus est spiritus sed Israel reaccenso spiritu : Magnum mihi est , si
ejus, in Græco avecwTtUpnSev scriptum est. Quod achuc Joseph filius meus vivil, ibo el videbo eum are.
non lam resuscitari , quam reaccendi, ut ila dicam , tequam moriar. Sed ne hoc quidem oliose relin
significat, el reigniri (99) . Quod dici solet , cum quendum est, quod non animam , sed spiritum , lan
forte in aliqua materia ignis eo usque deficit, ut quam meliorem sui parlem , resuscilalum , vel re
exstingui videatur, et si forle fumentis adhibitis re accensum dicit. Splendor elenim lucis , qui erat in
parelur, reaccensus dicitur. Aut si lucernæ lumen eo, eliam si exstinclus in eo penitus non est , lunc
eo usque pervenial, ut putelur exstingui, si forte cum obtuleruni filii ejus tunicam Joseph , hodi san
inſuso oleo resuscitelur, licet minus polito sermo guine maculatam , sed mendacio eorum decipi po
nie, reaccensa lucerna dicitur. Similiter et de la m luit , ita ut scinderet vestimenta sua , el poneret
pade, vel aliis hujuscemodi luminibus appellabitur . saccum super lunibum suum , el lugeret filium suum ,
Tale ergo aliquid el ' in Jacob indicare videbitur bic ncc vellet omnino consolari, sed diceret , quia de .
sermo , quod donec longe fuit ab Joseph et non est scendo ad filium meum lugens in infernum 68 ; tunc
ei annuntiatum de vila ejus , veluti defecerat in eo p etiam si, ut diximus, non erat penitùs exstinctum
spiritus ejus, et lumen quod in ipso fuit , fomentis in eo lumen, maxima lamen ex parte ſuerat obscu -
deficientibus jam fuerat obscuratum . Ubi vero ve ratum , quod decipi potuit, quod vestimenta scin
nerunt, qui ci annuntiarent de vita ejus , id est qui dere, quod falso lugere , quod implorare morten ),
dicerent, quia vita erat lux honinum 59 , reaccendit quod in infernum cuperet lugendo descendere . Pro .
in se spiritum suum , et reparatus est in eo fulgor pter hæc ergo nulic resuscitai et re ccendit spiri
luminis veri. lum suum , quia consequens erat , ut lumen, quod
3. Quod autem possit interdum divinus ignis in eo obscuraverat fraus mendacii, reaccenderel et
exstingui eliam in sanctis et fidelibus, audi aposto refoveret veritatis auditus.
lum Paulum præcipientem his , qui dona Spiritus et 4. Verum quia diximus, quod Jacob est qui reac

" Ezechi . xviii , 4 . 18 Dai , XIII, 22 . 49 Genes, II , 17 . 50 Genes . II, 4. 51Genes . XLV , 27 . 02 Joast.
I, s. 53 I Thess . v, 19. Bi Genes. XLV, 27., 28 . 68 ibid . , 26 . 56 Genes. XXXVII, 35 .
(98 ) Mss . , viverel, alius, vivebal.
( 99) Edili, resusci:are quam reaccendere... ei reignire. At mss . in nostro lexiu .
 ORIGENIS 243
213
Condit spiritum suum ; Israel vero est, qui dicit : d dabal , Israet appellabalur. Sane quod dicitur, quia
Hagn um mihi esl, si adhuc filius meus Joseph vivil, sepelierunt sepullores Ægypti non Jacob, sed Israel,
ples et tu, qui hæc audis, incipiens ab eo loco , grandis videtur quæstio . Sed ego arbitror, quod il
cloi sc riplum est 57 , quia dixit ei, Jam non Jacob vo lorum in hoc vitiuin exponatur, quibus, pro eo quod
c.ibil ur numen luun , sed Israel, quia invaluisti ad exosus est omnis intelleclus bonorum , et omnis
j'cum , el cum hominibus potens faclus es ; omnem perspicacia intelligentie cælestis, Israel ab eis se
cripturam decurrens, invenire hujus vocabuli diſ peliri dicatur ; quia apud impios sancti mortui sunt
Serenliani , Verbi causa , cum dicit 68 : Annuntia mi el sepulti . Hiec in quantum ad præsens occurrere
hi nomen luum , hic is qui ignoral nomen , non Israel poluit de differentia Jacob et Israel , memorala siat
esse dicitur, sed Jacob. Ubi vero non edunt nervum , nobis.
qui obsłupuit in latitudine femoris patriarchæ " , 5. Dignuin sane post hæc videlur inlueri et pro
non Glii Jacob , sed Slii Israel esse dicuntur . Ille spicere , quæ ad ipsum Deus loquatur, et quomodo
vero qui respiciens, vidit Esau venientem , el cum eum , velut ad quosdam agones proficiscenteın cor
ipso quadringentos viros, el adoravil septies forui roborans et cohortans, millat ad Ægyptum . Ait
calorem , et profanum , el eum qui pro una esca enim : Noli rimere descendere in Ægyplum , hoc
vendidit primogenita sua, non Israel, sed Jacob B est dicere : Congressurus adversus principalus et
dicitur. Sed et cum ei offert dona , et dicit 60 : Si potestales , el adversus mundi hujus (qui figuraliter
inveni gratiam coram le , suscipe hæc munera de ma Ægyplus appellatur ) rectores tenebrarum harum ,
nibus meis, propler quod vidi faciem luam , sicut qui noli limere, coli trepidare. Quod si el causam scire
videt faciem Dei ; hic non erat Israel, sed Jacob. Et vis cur timere non debeas , audi promissionem
ubi audivit quia contaminala est Dina filia ejus, el meam 68 : In genlen enim magnam facian le ibi,
lacuit Jacob , usquequo convenirent filii ejus ; el descendanı lecum in Ægyplun , el ego le revo
non dicitur Israel . Sed et lu , ut dixi , similia si cabo inde in finem . Non ergo timel descendere in
observes, invenies. In præsenti igitur lectione, Eyyplum , non limet agones hujus mundi et ob
non Jacob , sed Israe! dicit : Magnum mihi isl, sistentium dæmonum subire certamina , cum quo
si adhuc filius meus Joseph vivil. Sed el cum in agones descenderit Deus. Denique audi aposto
101 venit ad poleum Juramenti , et offert hostias luin Paulum dicentem : Amplius , inquit 69, ego quam
Deo pålris sui Isaac , non Jacob dicitur, sed Israel. omnes illi laboravi , non autem ego , seu graliu Dei
Verum si requiras , cur in visu nocle loquens ad mecum . Sed cum Hierosolymis adversus eum com
eum Deus, non dicit Israel, sed Jacob , forle propler mola fuissel sedilio , el agonem clarissimum pro
с
hoc , quia nox erat, et adhuc per visum , el nondum verbo et prædicatione Domini desudarel, astilit ci
palam vocem Dei audire merebatur. Et cum intrat in Dominus, et dixit eadem quæ nunc dicuntur ac
Ægyptum , now Israel , sed Jacob dicitur, el filii ejus Israel : Noli , inquit C7 , limere, Paule, quia sicut le
cum ipso , el cum stat anle Pharaoneni , ut benedicat stificalus es de me Lierosolymis , ila le oporlet et
cum , non Israel , sed Jacob nominalur. Neque enini Romæ lestimonium dare. Verum ego amplius adhuc
capiebat Pharao Israelis benedictionem . El Jacob non aliquid hoc in loco arbitror latere mysterii. Movel
Israel est , qui dicit ad Pharaonein , quia parvi el enim me quod dixit 68 : In genlem magnam faciam
pessimi sunt dies vilæ suze 61. Quod ulique nunquam le et descendam lecum in Ægyptum , el inde le re
diceret Israel . Post hæc vero, non de Jacob , sed de vocabo in finem . Quis est isle , qui factus est in
Israel dicitur 6s, quia vocavit filium suum Joseph , et gentem magnam in Ægyplo , el in fine revocalus
dixit ei : Si inveni gratiam in conspeclu lko , pone est ? Quantum ad Jacob illud special, de quo dici
manum luam sub femore meo, el facies super me pulatur, non videbitur esse verum . Non enim revo
misericordiam et veritatem . Et qui adoravit super catus est in finem de Ægypto, quippe qui defuncius
fastigium virgæ Joseph , non eral Jacob , sed Israel. in Ægypto est. Absurdum autem erii, si quis in eo
Tum dcinde cum benedicit filio Juseph , Israel dici- D revocatum dicit a Deo Jacob, quia corpus ejus re
lur. Et cum convocat filios suos , dicit 63 : Conve porlalum est. Quod si recipiatur, non erit verum ,
nile ul annuntiem vobis , quæ erenient vobis in no quod Deus non est Deus mortuorum sed vivorum
vissimis diebus . Congreganini, filii Jacob , el audile Non ergo convenit hoc de corpore mortuo intelligi,
Israel patrem vestrum , Sed fortasse requires, quare sed super vivis et vigentibus approbari. Videamus
filii Jacob dicuntur, qui conveniunt ; Israel vero ergo , ne forte, vel Domini descendentis in bunc
Jicitur, qui benedicit eos . Vide ne forte hoc indi. mundum el in genlem magnam , hoc est in Eccle
cetur, quod illi nondum eo usque profecerant , ut siam ex gentibus facti ( 1 ), consummatisque omni
Israel meritis equarenlur. Et ideo illi filii Jacob bus ad Patrem regressi ; vel proloplasti in hoc fi
dicuntur tanquam inferiores , ille vero .qui jam gura formelur , qui in agones descendit in Æ ; y
perſeclus erat , el benedictiones futurorum conscius plum , cum de paradisi deliciis ejeclus , ad hujus
87 Genes. XXXII , 28 . 58 Genes . XXXII 29 . 59 ibid . 32. 60 Gencz. XXXIII, 10 . 61 Genes. XLVII, 9.
“ ibid ., 29. 68 Genes. xlix , 1 . 66 Genies . XLVI , 3. 68 ibid . , 3 , 4 . 66 'I Cor. IV , 10 . 61 Act.
XXIII , 11 . 68 Genes . XLVI , 3. 69 Mall . XXII ,
( 1 ) Mss. , facii; editi , faciam .
245 IN GENESIM HOMILIA XVI. 20

mundi labores ærumnasque deducitur , proposito A duceret populum adorare eas, et per hoc velut im
sibi cum serpente certamine, cum dicitur 16 : Tu positis manibus suis excæcavit el clausil oculos Israel
illius observabis caput , el ipse luum observabit cal ne viderent impietatem suam , de quo dictum est ? :
caneum ; et iterum cum ad mulierem dicitur 71 Propler impietalem Jacob hæc omnia, et propter pec
quia ponam inimicitias inter le el ipsum , et inter se calum domus Israel. Quae aulem impielas Jacob §:
men luum el semen illius. Nec tamen eos in hoc Nonne Samaria ? Sed si quis forte nęget debere ea
certamine posilos deserit Deus , sed semper est quæ sub specie pielalis futura a Deo dicta sunt,
cum ipsis . Complacet in Abel , corripit Cain , Invo ad parlem viluperabilem flecti , dicemus quia et
calus adest Enoch . Noe mandat in diluvio arcam verus Joseph Dominus et Salvator noster , sicut
salutis exstruere. Abraham deducit de domo patris corporalem manum suam posuit super oculos cæci,
sui el de cognatione sua. Isaac et Jacob benedicit, et reddidit ei visum quem perdiderat 80 ; ila
filios Israel educit ex Ægyplo " . Per Moysen legem eliam spiritales manus suas posuit super oculos
lilleris scribit , per prophetas quæ deerant implet , legis qui per corporalem intelligentiam Scribarum el
hoc est esse cum eis in Ægyplo. Quod autem dicit : Pharisæorum fuerant excæcali, et reddidit eis visum,
Revocado le inde in finem , hoc est , arbitror , sicut ut his quibus aperit Doininus Scripturas , spiritales in
superius dicimus , quod in fine sæculorum unigeni- B lege visus et intellectus aperiat (2 ). Alque utinam et
lus Filius ejus pro salute mundi usque ad inferna nobis injiciat Dominus Jesus manus suas super oculos,
descendii, et inde proloplasluni revocavil. Quod ut incipiamus et nos respicere non ea quæ videntur, sed
enim dixit ad latronem " : Hodie mecum eris in quæ non videntur ; et aperiat nobis illos oculos, qui
paradiso , hoc non illi soli dictum , sed et omnibus non intuentur præsentia , sed futura , et revelet
sanctis intellige, pro quibus in inferna descenderat. nobis cordis aspeclum, quo Deus videtur in spiritu ,
In hoc ergo verius quam in Jacob adimplebitur , per ipsum Dominum Jesum Christum , cui est glo
quod dictum est, quia revocabo te inde in finem . ria et imperium (3) in sæcula sæculorum. Amen .
6. Sed el unusquisque nostrum eodem ordine, HOMILIA XVI.
aique eadem via , Ægyplum et agones 102 ingre- De eo quod scriptum est 81 : « Et acquisivit Joseph
ditur, et si mereatur ut Deus semper maneat cum omnem terram Ægyptiorum Pharaoni : vendiderunt
eo , faciet eum in gentem magnam. Magna enina enim Ægyptii terram suam Pharaoni, quia obli
nuit eos fames , el facla esl lerra Pharaonis, et
gens est virlulum numerus el justitiæ multitudo, in populum sibiin servilulem redegit, a summis finibus
qua sancti quique multiplicari dicuntur et crescere . Ægyptii usque ad summos fines ejus. )
Completur in eo etiam illud quod dictum est, quia c 1. Secundum Scripturæ fidem nullus Ægyplius
retocabo te inde in finem . Finis enim perfectio re liber . Pharao enim populum sibi in servilulein re
rum et virtutun, consummatio ponitur. Propler hoc degit, nec aliquem intra Ægyptiorum fines liberum
denique et alius quidam sanctorum dicebat " : Ne dereliquit, sed in omni lerra Ægypti adempla li
seroces me in dimidio dierum meorum . Et iterum berlas est. Et propterea forle scriptum esi 88 : Ego
magno patriarchæ Abraham Scriptura testimonium sum Dominus Deus lúus qui edusi le de lerra Ægy
perbibel **, quoniam defunctus est Abraham plenus pri , de domo servitulis . Facla est ergo Ægyptus do
dierum . Hoc est ergo 16 : Revocabo le inde in finem ; mus servitutis, et, quod est infelicius , voluntariæ
velut sidiceret : Quoniam certainen bonum certasli , servitutis, namn de Hebræis quanvis referalur (4)
fidem servasti, cursum consummasli , revocabo te quod in servitutem redacti sint, et quod jugum do
jam de hoc mundo , ad beatitudinem futuram , ad minationis erepla libertate pertulerint, violenter la
perfectionein vilæ æternæ , ad justitiæ coronam , men ad hoc memorantur adducti . Scriplum est
quam reddet Dominus in Ginem sæculorum omnibus enim 88 , quia Ægyptii abominabantur filios Israel,
qui diligunt eum. el per potentiam opprimebant Ægyptii filios Israel
7. Videamus autem quid eliam inde sentiendum violenler , et affligebant vilam eorum in operibus du
D
sit quod dicit " : El Joseph ponel manus suas super ris, luto et lalere , et omnibus operibus quæ erant
oculos fuos . Mulla quidem inira hujus sernionis in canpis, in quibus omnibus in servilutem eos re
velamen arcanæ intelligentiæ conlegi arbitror sa digebant cum vi . Intende ergo diligentius quomodo
cramenta , quæ contingere el pulsare alterius lem Hebræi scribuntur violenter in servitulem redacti,
poris est. Nunc interim non videbitur absque ra quibus naturalis inerat libertas , quæ non eis facile
tione dici , quod et prioribus nostris quibusdam vi vel per deceptionem aliquam, sed cum vi exlorque
sum est, prophetiam quamdam in hoc designatam batur. Pharao vero Ægyptium populum facile sibi
videri : quoniam quidem de tribu Joseph fuit Je in servitutem redegit , nec scribitur quod cum vi
roboam 78, ille qui fecit duas vaccas aureas, ul se hoc fecerit. Proclives enim sunt Ægyptii ad dege

10 Genes . III , 15. 71 ibid . 75 Exod . XIV . 18 Luc. XXIII , 43. ** Psal. ci , 25. 18 Genes . XXV, 3.
5* Genes. XLVI, 4 . 11 ibid . TA III Reg. XII. 19 Mich . 1 , 5. 80 Joan . ix . '81 Genes . XLVII , 20 , 21 .
* Exod . XX , 2. Exod . 1 , 12-14.
(2) Sic mss. ; alias, aperuit Dominus Scripluras (4) Alias, legatur. Infra mss . , memorantur addha
spiritales, in lege visus ei intellectus appareal . cli. Edili . , memorantur addicti ,
(3) Alias, cui gloria est et poleslas,
47 ORIGENIS 218

nerem vilam , el cito ad omnem famulatum deci- A In quo utique nemo dixerit Paulum dure egisse, qui
dunt viliorum . Respice ad originem generis , el in hominem de Ecclesia ejecit et Salanæ tradidil. Sed
venies quod paler eorum Cham , qui nuditatem ri in illum sine dubio culpa reſerlur, qui pro aclibus
serat patris 8 , hujuscemodi sententiam meruil ut . suis meruit ut non ei esset in Ecclesia locus , sed
filius ejus Chanaan servus esset fratribus suis, quo Satanæ consortio niererelur adjungi. Ita ergo el
in eo nequitiam morum argueret conditio servilo .. Joseph , cum nihil Hebrææ libertatis , nihil Israeli
lis. Non ergo immerito ignobilitatem generis deco lica nobilitatis in Ægyptiis providisset , digna ser «
lor posterilas imitatur. Hebræi vero etiamsi in ser vilia digno dominalui sociavit. Ego etiam amplius
vilutem redigantur, eliamsi lyrannidem patiamur ab aliquid dico. Invenies el in divinis dispensationibus
Ægypliis, violenter et necessitate patiantur.Idcirco Tale aliquid gestum , in co quod dicit Moyses es :
ergo liberantur de domo servitutis , et ad liberia- Cum dividerel Excelsus gentes et distingueret fines
lem pristinam , quam inviti amiserant, revocantur. gentium , secundunt numerum angelorum Dei posuit
Denique etiam divinis legibus cavetus 88, at si forle eas , el facla est pars Domini Jacob, funiculus hære.
emerit quis Hebræum puerum , non eum perpetua dilalis ejus Israel . Vides ergo quoniam pro meritis
servilule possideat, sed sex annis serviat ei , septi- , unicuique genti angelorum slaluitur principalus,
B
mno vero anno exeat liber. De Ægyptiis nihil tale pars aulem Domini gens efficitur Israel ( 8 ). -
censetur , nec usquam divina lex curam gerit liber 3. Post hæc sequitur : Vendiderunt , inquit so,
Talis Ægyptiorum , 103 quia eam sponle perdide. , Ægyptii terram suam Pharaoni; obrinæil enim eos
runt (5) , 'sed æterno eos conditionis jugo ac servi fames. Vituperalio mihi videtur et in hoc Ægyptio. ,
luli perpeluz derelinquit. rum contineri. Non enim facile de Hebræis scriptum
2. Hæc ergo si intelligamus spiritaliter quæ sit invenies, quia obtinuit eos fames. Licet enim
Ægyptiorum servitus , agnoscimus quia servire : scriptum sit, quod invaluit fames super terram ,
Ægyptiis non aliud est quam obnoxium fieri carna non tamen scriptum est , quod obiinuit fames
libus vitiis, el dæmonibus esse subjectum . In quod Jacob , aut filios ejus , sicut de Ægyptiis dicitur
alique unumquemque non extrinsecus illata neces quod obtinuit eos famies. Quan vis enim veniai
sitas cogit, sed segnitiés animi, el libido ac volu etiam ad justos fames , non tamen obtinet eos ;
plas corporis subigit , cui se animus per socordiam propter quod et gloriantur in ea , sicut Paulus inve .
subdit ( 6 ). Qui vero libertatis animæ curam gerit, nitur libenter gloriari in hujuscemodi passionibus,
et dignitatem mentis cælesti cognatione nobilitat, cum dicit ® : In fame, et sili, el frigore, el nuditate.
isle ex filiis Israel est. Qui etiamsi violenter oppri- c Quod ergo justis exercitium virtutis est, hoc injaslis
malur ad tempus, non tamen liberlatem suam in pæna peccati est. Denique elian) Abrahæ tempori
perpeluum perdel. Denique et Salvator nosler de bus scriptum est " , quod facta est fames super
libertale et servitule in Evangelio disserens, ita lerram , et descendit Abraham in Ægyplum habitare
loquilur : Omnis, inquit , qui peccal, servus est ibi, quoniam inualuerat fames super terram . Ei
peccali. Et jlerum dicit : Si manseritis in verbo utique si, ut quidam putant, incaute et imperite
meo , agnoscetis veritatem , et veritas liberos faciet essel sermo Scripturæ divinæ compositus, polueral
vos. Quod si quis forte dicat nobis, Quomodo ergo 1 dicere, quod descendit Abraham in Ægyptuó babie,
per Joseph omnis terra in possessionem traditur lare ibi , quia invalueral super euni fames. Sed
Pharaoni ? Et omnis isla servilus quam superius inluere quarta distinctione ulatur sermo divinus,
exposuimus, ex peccati conditione suscepta , quo quanta cautela . Cum de sanctis refert, famem dicit
modo per sanclum virum mioistrala dicitur Pha invaluisse super terram ; cum de injustis , ipsos
raoni (7) ? Possumus ad hæc respondere , quod fame dixil oblenlos. Neque ergo Abraham , neque
ipse Scripturæ sermo excusal sancli viri minisie Jacob , neque filios eorum oblinet faines. Sed et si
rium , cum dicit quod semetipsos vendiderunt invalescat, super terram dicitur invalescere . EX
Ægyptii et possess iones suas. Non ergo ad dispen- D temporibus Isaac nihilominus scriptum est " , quia
santem culpa reflecti tur, ubi digna' dispens alorum facta est fames super. lerram , præter illam famem
merilis providentur . Invenies enim tale aliquid et priorem quæ ſacla esl temporibus Abrahæ . In tantum
a Paulo fieri By, cum ab eo is , qui senielipsum pru aulem non potest oblinere fames Isaac , ul dicat ad 1
fæditale ‘aciuum consorcio sanctorum fecit indi euin Dominus : Noli descendere in Ægyptum , sed
goum , traditur Salande, ut discal non blasphemare. habila in terra quamcunque ostendero libi , el in ea
8- Genes. 18. 88 Exod . XXI . 66 Joan . vhi, 34, 31 , 52. A7 ( Tim . 1 , 20 . 88 Deuler. XXXI, 8 , 9.
69 Genes. XLVII, 20... Il Cor. XI, 27. 91 Genes . xvui , 10, . 9 : Genes. XXVI, 2, 3.
(5) Sic mss.; editi vero , Ægyptiæ qui eam sponie rilus ... est peccali conditione suscepla , per hanc
perdiderant. temporalem servirutem significatur, quomodo per
( 6 ) Alias subegit, cui se animus per concordian sarcium virum in servilutem omnis terra addicitur
subdil ; at mss. ut in nostro lexlu. Paulo post Pharauni ?
editi, cælesti cogitatione nobililal ; miss. cælesti ( 8 ) Consule clarissimum Huetium Origeniano
cognatione nobilital. rum libro secundo, quæst.quinta, num . sec, el seq?!--
( 7) Ila mss. , alias vero , ei cuns omnis istú ser ubi ventilaturOrigenis sententia délulclaribus angelis.
 219 IN GENESIM HOMILIA XVI . 250

kabita , el ego ero tecum, Secunduin banc, ut arbi . A fanies, quæ invalescal super lerram ? Qui enim de
tror, observantiam longe post isla tempora Propliela lerra sunt, el terrena sapiunt, et non possunt
ditebal * : Jwenis fui , etenim senui, el non vidi percipere quæ sunt Spiritus Dei , famem verbi Dei
justum dereliclair , nec semen ejus quæren's punem . patiunilur, legis mandata non audiunt, correptiones
Et alibi ” : Non occidet Dominus ( 9 ) fanie animam prophetarum nesciant , apostolicas consolationes
justi. Ex quibusomnibus declaratur terram quidem ignorant , non sentiunt Evangelii medicinam . Et
posse pati ſamem , el eos qui terrena sapiunt . Quo ideo de his merito dicitur , quod invaluit fames
rum autem iste cibus est , ul faciant voluntatem super eos . Justis auleni, et in lege Domini medi
Patris qui in cælis est , et quorum animam panis tantibus die ac nocle , sapientia præparal mensam
ile alil, qui de cælo descendit , nunquam possant suam , occidit victimas suas, miscel in cratere
famis inedia laborare . Idcirco ergo observanter vinum suum 99 , et summa voce clamat, non ul om
Scriptura divina non dicit eos fame oblineri quibus nes veniant , non ut abundantes , non ut divites ,
novit esse scientiam Dei, et cibum cælestis præ neque ut sapieniles hujus mundi diverlant ad se,
beri sapientiæ . Sed et in tertio Regnorum libro sed si qui sunt, inquit, inopes sensu , veniant ad
similem de relatione fannis invenies habitam esse me , id est, si qui sunt humiles corde, qui a Christo
B
cautelam , ubi cum lames invaluisset super terram , didiceruut' miles esse et humiles corde ! , quod
dicenters audis Eliam ad Achab # 5 : Vivit Dominus alibi dieitur spiritu pauperes , sed fide divites , isti
Deus virtutum , Deus Israel, in cujus conspectu sto ,conveniant ad epulas sapientiae , et dapibus ejus
si ir lis annis ' ros vel pluvia fuerit super terram ,
reſecti depellant famem quæ invalescit super ter
nisi per sermonem oris mei . Et post hæc mandator ram . Vide ergo ne et la forte inveniaris Ægypijus,
a Dordino eórvis ut pascant prophelam , et út et oblineal te fames , ne forle sæculi actibus occu
aquam bibat de 104 torrente Corrath ( 10 ) . Et patus aut avaritiæ vinculis strictus, aut luxuriæ
iterum in Sarepla Sidonize mandalur mulieri effusione resolutus , alienus efficiaris a pieliliæ
viduæ pascere prophetain , ut cui non amplius cibis , qui semper in Dei ecclesiis exhibentur. Si
quam unius diei supererat victus , largiendo inde ' enim avertas auditum ab his, quæ vel leguntur in
fciens fieret, et multipliciter abundaret exhaustus. ecclesia , vel disputantur, sine dubio famem verbi
Hydria enim farinæ et capsaces olei secundum Dei paticris. Si vero de Abraham stirpe descendas,
verbum Domini non defecit pascendo prophetam . et nobilitatem Israelitici generis custodias , pascit
Similia quoque invenies etiam in temporibus Elisi 19 semper lex , pascunt prophelæ , exhibent libi et
cum filius Ader ( 11 ) rex Syriæ ascendit adver с apostoli opulenta convivia . In sinibus quoque
sum Samariam , et obsedit eam : Et facta esi , Abrabam , et Isaac, el Jacob , in regno Patris
inquit " , ames magna in Samaria usquequo effice recumbere te invitabunt Evangelia , ut ibi mandu- .
retat caput asini quinquaginta siclis argenteis, et ces de ligno vile , et bibas vinum de vile vera , vi
quarlarium stercoris columbini quinque argenteis . num novum cuni Christo in regno Patris ejus. Ab
Sed subito per verbum proplietæ fit mira conver his enim cibis non possunt jejunare , nec famein pali
sio, dicentis 97 : Audi verbum Domini. Hæc dicit filii sponsi , donec cum ipsis est sponsus.
Dominus Deus : Sicut hac hora crastino mensura 5. Refertur sane in consequentibus ', quod terra
similaginis siclo uno , et duce mensuræ horiei siclo sacerdotum Ægyptiorum non sit in servitutem
uno in porlis Samariæ erunt . Vides ergo ex his om redacia Pharaoni, neque cum cæteris Ægyp : iis
wibus quid colligatur, quia cum terram fames vendiderint semetipsos, sed quod extrinsecus accc ;
obtineat, non solum non obtinet justos , sed medela perint , vel frumenia , vel munera , non a Joseph,
polius per eos intentalæ cladi defertur. sed ab ipso Pharaone, el propler lioc tanquam
4. Com ergo videas hujusmodi observantiam in familiariores cæteris , non vendiderint lerram
0unibus peile Scripluræ sanctæ locis integre suam Pharaoni ; sed per hoc nequiores esse cæleris
custodiri , converte hæc ad tropicum el allegori- D ostenduntur, qui pro nimia familiaritate , quæ erat
cun sensum , quem ipsorum nihilominus prophe. eis cum Pharaone, nihil immulationis recipiunt,
larum sermonibus edocemur. Unus enim ex duo . sed permaneni in mala possessione , ei sicut his
decim prophetis åperle el evidenter spiritalem dici qui in lide et sanctitate profecerant , dicit Domi
famem nudo sermone pronuntiat dicens 98 : Ecce DUS :: Jam non dico ros servos , sed amicos , ila
dies teniunt, dicit Dominus, el emillam famem super dicit ei istis Pharao, tanquam qui ad summum
letram , non famem panis , neque silim aquæ , sed gradum nequitiæ et ad sacerdotium perditionis ascen
famem audiendi verbum Domini. Vides quæ sit derint : Jam non dico vos servos , sed amicos. Deni
fames, quæ oblimet peccalores ? Vides quæ sit que vis scire quid intersit inter sacerdotes Dei et
** Psal. SXXVI , 25. 94 Prov . x , 3. 98 JII Reg . XVII, 1 . 96 IV Reg . Vi , 25. 97 IV Pieg. VII, 1. 58 Anos
VIII, 11 . Prov. ix , 2, 3, 4 . 1 Malili . V, 4 ; X1 , 29, 2 Genes . XLVII, 22 seqq. • Joan. XV , 15.

( 9 ) Alias, Deus ; at mss . , Dominus. ( 11 ) Filius Ader. lia mss . quorum nonnulli
110 ) Mss., Corrath . Editi, Corraph. Paulo infra habeni Filius lader. Vulgata Lalina , Benadab.
mss., largiendo indeficiens fieret. Alias, largiendo Libri edili Origenis, filius Adadezer,
ea wdeficiens fieret.
251 ORIGENIS

sacerdotes Pharaonis ? Pharao terras concedit A lur. At vero Israeliticus populus honoral decadem
sacerdotibus suis , Dominus autem sacerdotibus suis perfectionis numerum . Decem enim verba legis ac
partem non concedit in terra , sed dicit eis . : Ego cepit, et Decalogi virtute instruclus ignota mundo
gum pars vestra . Observate ergo qui hæc legilin , huic sacramenta divina largitione suscepit. Sed et
omnes Domini sacerdoles , el videte quæ sit diffe in Novo Testamento similiter venerabilis est decas,
renlia sacerdotumn, ne forte qui partem habent in sicut et fructus spiritus devis exponitur germinare
terra el terrenis cultibus ac studiis vacant , non virtutibus 8. El servus fidelis de negotiationis suæ
Lam Domini quam Pharaonis sacerdotes esse vi lucris decem mnas ofert Domino, et decem civila
deantur. llle est enim qui vult sacerdoles suos lum accipit poteslalem ' . Verum quia vnus auctor
habere possessiones terrarum , el exercere agri , est omnium , et finis et initium (12) unus est Chri
non aninæ culturam , ruri el non legi operam slus, idcirco et populus deciinas quidem ministris
dare, Christus autem Dominus noster sacerdotibus el sacerdotibus præslat, primogenita vero offert
suis quid præcepit audiamus. Qui non abrenuntia primogenito omnis creaturæ , et initia initio om
veril, inquit , omnibus quæ possidet , non polest pium ; de quo scriplum est 10 : Qui est inilium,
meus esse discipulus. Contremisco hæc dicens. Meus primogenilus omnis crealuræ . Vide ergo ex his om
enim primo omnium , meus, inquam , ipse accusa- B nibus differentiam populi Ægyptiorum et populi ls
tor exsisio , ineas condemnationes loquor. Negat rael, et differentiam sacerdotum Pharaonis, et sa
Christus suum esse discipulum , quem videril ali cerdotum Domini, et discutiens temetipsum , per
quid possidentem , et euin qui non renuntiat omni vide de quo populo sis, et cujus ordinis sacerdo
bus quæ possidel. Et quid agimus ? Quomodo bæc lium leneas. Si adhuc carnalibus sensibus servis,
aut ipsi legimus, aut populis exponimus, qui non si adhuc quinario numero vectigal exsolvis , et re
solum non abrenuntiamus his quæ possidemus, sed et spicis ea quæ visibilia et temporalia sunt, et non
acquirere volumus ea quæ nunquam habuimus auile. respicis ea quæ invisibilia et æterna sunt, de Æ
quam veniremus ad Christum ? Nunquidnam quia gypto te populo esse cognosce. Si vero Decalogum
nos redarguit conscientia, tegere et non proferre quæ legis, el decadem Novi Testamenti, quam supra
105 scripta sunt possumus ? Nolo duplicati cri exposuimus, semper ante oculos habes, el de bis
miuis fieri reus. Confiteor et palam populo au. decimas offers, el primogenila sensus lui in lide
diente, confiteor hæc scripla esse : eliamsi non immolas primogenito ex mortuis, et initia lua refers
dum implesse me novi . Sed ex hoc saltem commo ad initium omnium , verus Israelita es, in quo do
niti ſestinemus implere , festinemus transire a sa lus non est " . Sed et sacerdotes Domini si semel
с
cerdotibus Pharaonis, quibus lerrena possessio est, ipsos discutiant, et a terrenis aclibus liberi sint et
ad sacerdoles Domini , quibus in lerra pars non est, possessione mundana , vere possunt dicere ad Domi •
quibus portio Dominus est. Talis enim erat ille, num 18 : Ecce nos dimisimus omnia, et seculi sumus
qui dicebal 6 : Tanquam egentes , mullos autem lo le ; atque audire ab eo, quia vos qui secuti estis me,
cupletantes. Ul nihil habenles, et omnia possidentes. in regeneralione omnium , cum veneril Filius hominis
Paulus hic est qui in talibus glorialur. Vis audire in regno suo, sedebilis et vos super duodecim thronos,
quid etiam Petrus de seipso pronuntiet ? Audile judicantes duodecim tribus Israel..
eum cum Joanne pariler profilentem et dicentem ' : 7. Post hæc videamus quid dicit Moyses : Et ha
Aurum el argentum non habeo, sed quod habeo hoc bitavit, inquit ' , Israel in Ægypto , in terra Gessen ,
tibi do. In nomine Jesu Christi surge et ambula. Interprelatur autem Gessen proximitas (13), vel
Vides sacerdotum Christi divilias, vides nihil ha propinquilas . Per quod ostenditur, quia etiamsi iu
bentes , quanta et qualia largiuntur. Islas opes lar- Ægyplo habitet Israel , non tamen longe est a Deo,
giri non potest lerrena possessio. sed proximus est ei el conjunctus, sicut etiam ipse
6. Contulimus sacerdoles sacerdotibus, nunc , dicit " , quia ego descendam tecum in Ægyplum , el
si videlur, et populum Ægyplium populo Israelitico D ego ero lecun . El nos ergo etiam si videmur in Æ
conferamus. Dicitur enim in consequentibus , quia byplum descendisse, etiamsi in carne posili agones
post famem el servitutem populus Ægyplius quin mundi hujus el certamina sustinemus, etiam si in.
las offerat Pharaoni . Econtrario vero Israeliticus ler eos habitamus qui deserviunt Pharaoni, lamen
populus decimas offert sacerdotibus. Vide et in boc si prope Deum simus, si in mandatorum ejus medi
Scripturam divinam ingenti ratione subnixam , vide tatione versemur, et præcepla ejus ac judicia per
Ægyptium populum quinario numero tributa pen quiramus ( hoc est enim prope esse Deo, semper
denlem . Quinque enim sensus corporei designanlur, quæ Dei sunt cogilare, quæ Dei sunt quærere ), el
quibus populus carnalis deservit. Seniper enim Æ Deus semper erit nobiscum per Jesum Cliristum
syptii visibilibus rebus et corporalibus obsequun

Num. sviII , 20 . * Llic . xiv, 33. 6 II Cor. vi , 10. Act. iii , 6. 8 Galat. v , 22 , 23 . • Malih. XIV.
1• Coloss. 1, 18. 11 Joan . 1 , 47. 19 Maluh . xix , 27, 28 . 13 Genes. XLVI, 27 , 16 Genes. XLVI , 4.

( 12) Alias, et fons, el inilium . Sed mss. ut in no ( 13) Gessen proximilas interprelalur a radica
stru lertu w:: accessil , appropinquavit.
 253 IN GENESIM HOMILIA XVII. 254
Dominum nostruin , cui est gloria in sæcula sæculo . A Ruben in concubinam patris efferbuerit Namina li
rum . Amen. bidinis, et paternium maculaverit lorum , sed
HOMILIA XVII. quod in initiis laudis ei aliquid videtur ascribere
De benedictionibus patriarcharum . dicens : Tu virtusmea , idcirco fit ut gravius no
1. Sciendum est primo, quod in singulis quibus. letur in crimine, qui cum virius patris haberelur,
commemorat, mulla sit in ipsa ordinis conscric patri. Quale est et illud quod dicilur per prophe
piione diversitas. Alius ordo est in ipsa eorum na- tam 18 : Ego te planiavi vineam fructiferam lolam
ljvitale conscriplus, alius cum terram Ægypti una veracem ( 15), quomodo conversa es in amaritudinem
cum patre suo Israel el sobole posteritatis reſe. vitis alienæ ? Secundum vero intelligentiam , vide
runtur intrare. Alius nunc cum benedictiones obi lur mihi Ruben prioris populi Judæorun ferre posse
turi parentis excipiunt, alius cum egressæ de Ægye personam , qui el primogenilus est, et initium filio
plo tribus, vel cum in deserio commemorantur rum sicut propheta dicit 18 : Israel primo enilus
aliquid agere, vel terrain repromissionis ingressæ meus. Primo namque illis dala sunt eloquia Dei.
in monte Gebal pro benedictionibus et maledictio . Quod aulein durus fuerit ille populus et lemerarius,
nibus staluuntur. Alius etiam cum divisionem B Scripturæ denuntiant. Dicit enim de eis pro
lerrae hæreditatis sorle suscipiunt. El in tantum phela ” : Omne quod loquitur populus hic, durum
ordo iste varialur, ut interdum quidam ex ipsis, est. Et iterum alibi de ipsis dicit ?! : Vos semper
nec ascripti inveniantur in numero. Quod utique dura cervice el incircumcisi corde. Palri vero Deo
certum est non absque aliqua ratione variari, et irrogavit injurias, cum convertit ad eum dorsum ,
exslare causas probabiles, quibus in alio loco ille, et non faciem suam . Torum autem concubinze
in alio vero alius præleratur. Sed de his nobis polluil quem ascendii, id est legem veleris le
nunc proposition non est, nisi ea tantummodo , stamenti quam sæpe prævaricando maculavit. Quod
prout Deus dederit, explicare, quæ in benedictio aulem in conculiiva persona lex veteris tesla
nibus quasmortis tempore a patre suscipiunt conti menti ponatur, Paulus docuit dicens ? : Abraham
nenlur. 106 Quæ quidem benedictiones ex eo fortasse duos filios habuit, unum de ancilla, et unum de li
solummodo appellari poluerunt, quod in novissimis beru . Hæc aulem sunt duo leslamenta . In quo Agar
dicitur 's : El hæc loculus est eis paler eorum el bene. quæ concubina fuit, in veleris testamenti ponilur
dixit illos, unumquemque secundum benedictionem typo. Una etenim erat perfecla columba genitricis
suam benedixit illos. Cæleruniin iniliis ubi convocat suæ , quæ virgo casta regina sponsoregi Ecclesia
cos paler, non quasi ad benedictionem convocal, sed per Evangelium jungitur Christo . Sed et moralis
ila scriptum est 16 : Vocavil aulem Jacob filios suos nobis in hoc ila lractabilur locus. Ruben interpre
et dixit : Congregamini ul annuntiem vobis quæ oc- latus est a majoribus, filius qui videtur (16 ), hoc
cursura sunt vobis in novissimis diebus. Quod utique est visibilis et carnalis, ipse, credo, de quo dicit
magis prophetiam significat , per quain quæ eis Apostolus * : Primus homo de lerra lerrenus. Et
eventura sunt præsignantur. In ipso aulem corpore alibi * : Si enim is qui videlur nosler homo cor
et serie verborum , neque benedictiones lantum , rumpitur, sed qui intus est renovalur; hunc eumdem
neque futurorum sola prænuntiatio , quantum mo- qui videtur exteriorem hominem appellans. El ile
res, vel propositum eorum , vel etiam quædam ab rum dicit , quia non primo quod spiritale est, sed
eis gesta notabiliter arguuntur. Quie res nobis quod animale . Primo ergo omnis homo in hoc
Iripertitam , ut in aliis fecimus, explanationis ma- mundo carnaliter vivil, et secundum carnem mo
teriam subjicit, ila ut benedictiones historiæ locum vetur. Et primus est carnalis molus in concupi
servent, prophetia vero mysticum alque dogmali scentia libidinis, qui cum primæ juvenlutis tempus
cum , morum correptio (14 ) el objurgatio moralem obsederit, duruin et lemerarium simul et lascivum
dirigat stylum . Djuvenem rediit, ascendentem etiain super cubile
2. Ruben , inquit '', primogenilus meus , virtus palris , et polluentem loruin Palernum , id est ,
mea et initium filiorum meorum , durus in conver- eliam pra:cepla el monila naluralis legis , quæ in
salione, durus et lemerarius contumelias irrogasli. nobis est et nunc palernus lorus dicitur, prævari
Tanquam aqua non effervescas. Ascendisti enim su - canlem . Est enim jutra nos lex quædam naturalis
per cubile patris lui. T'u polluisti torum ubi as- quæ arguit unumquemque peccantem , et malum
cendisti. Incestus historia neminem lalet, quomodo ci esse suggerit quod delinquit, Cubile ergo legis
· " Genes. XLIX , 28. 16 ibid ., 1. 11 Genes. XLIS , 3, 4. 18 Jer. 11, 21. 19 Exod. iv, 22. 20 Isa. vm , 12.
HI Act. vii, 51. 32 Galal. iv, 22. 38 I Cor. XV, 47. " Il Cor. iv , 16. 35 I Cor. xv, 46.
(14) Morum correptio . Recle omnes mss., male qui videtur. Nimirum a la filius, et nyt vidil. In
vero editi , quorum correptio , lofra ubi mss. habent, fra anlea editi , sed qui intra est, renovalur. Mss.,
effervescas.., efferbuerit ; in editis legitur fervescas... sed qui intus est renovalur. Paulo post mss., el pri.
ſerbueril. mus est carnalis molus. Alias, et prius est carnalis
(15 ) Alias, feracem , almss ., veracem reclius . molus.
(16) Ruben interpretatus esi a majoribus, lilius
 ORIGENIS 256
hujus temerat , ac scdem secreli ejus maculai, qui A maledictus furor, quia temerarius est, et ira illo
præceps et infrenis fertur ad vitia . rum , quia indurala est . Dividam illos in Jacob, et
3. Simeon el Levi fratres perfecerunt iniquitatem ro dispergam eos in Israel. Videndum est ne forte di
luntatis suæ. In consilium eorum non introeal anima visio ista quæ bic commemoralur, talis sit qualis
me , et in consilio eorum non innilantur viscera mea , el illa de qua in Evangelio dicitur * , quia cum
quoniam in ira sua occiderunt homines, et in cupidi venerit dominus servi illius, dividel eum , parlem .
tale sua subnervaveruni laurum , Malediclus furor que illius cum infidelibus ponel, vel cerle, ut audivi
eoru'r , quia temerarius esi , ei ira illorum quiaquemdam ex sanctis Patribus disserenlem , quia
indurala esi . Dividam illos in Jacob, el dispergam
divisio simul et dispersio nominatur, pro eo quod
illos in Israel 26. Quantum quidem ad historiam nonnulli ex ipsis Domino crediderunt, et alii in in
pertinet , videlur illud eorum culpare commissum ,lidelitate permanserunt, divisi dicantur hi qui ab
quod Emmor filium Sichem , qui post sororis eorum eis separantur, el veniunt ad fidem , et dispersi bi
concubilum familiæ Israel volueral sociari , fraude
quorum patria lemploque per orbem terræ incre.
et circumventione jugularunt, atque omnes ejus dulum dispergilur genus ( 17 ) . Videtur el por
populos peremerunt ; quando el dicebat eis Israel ipsos tripartitiis iste motus lolius animæ designari.
pater eorum , quia odibilem me fecistis in hoc B lui quibus Ruben servat primam nblam sanguinis
mundo " ? ; malediclum enrum ſurori lemeritatique cum macula effusi. Secumdam iræ vel furoris spe.
imprecatur, et dividendos eos per populum Israel ciem tenet Simeon, qui et ipse ex furoris ejus de
proleslalur ; utpole ex ipsis levitas et sacerdotes mouslratur opprobrio . Tertiam formam molus ir
futuros, qui sorte lerram propriam non habuerunt. ralionabilis lenet Levi , quippe cui etiam legem ser
Spiritalis autem de his explanatio talis mihi quedam vare permissum est. Has ergo tres species videtur
posse videlur aptari , quod Simeon et Levi , Scribarum mihi omnis prope anima quæ in hunc mundum ve
el Pharisæorum Judaici populi possint ſerre perso nit primis motibus culpabiliter agere, usqueqno
nam , de quibus dictum est 18 : Consilium fecerunt peccatorum vitiis prægravata el malorum societats
Scribæ et Pharisæi ut Jesum tenerent , de quo consilio ſessa , ad locum possit poenitentiæ pervenire. Judas
dicit sanctus qui mente Deum videbat 9 : In con enini post trzec sequitur, qui pnrgat confessionis
silium eorum non introeal anima mea . Falsis lesiibus peccata , quia Judas confessio interpretatur (18)
adhibitis 107 condemnabant Jesum . Non , inquit, in lingua Hebræa.
consilio eorum innitantur viscera mea . Non tibi hoc 4. Ait ergo 35 : Juda , le collaudent frálres tui,
videtur dicere 30 : Mundus ego sum a sanguine justic manus luæ super dorsum inimicorum tuorum. Po
hujus, mundus ego sum a sententia quam decerni lest hoc vel ad ipsovo Judam , vel ad eos qui er
lis adversus innocentem ? Quia in ira sua , inquit, ipsius videntur esse progenie referri , qui regnum
occiderunt homines , el in cupiditate sua subnerva gentis illius administranles inimicorum terga do
verunt laurum . Requiro quos homines occiderunt, muerunt. Sed et in Christo competenter accipitur
cum cerlum sil ante passionem Domini neminem qui a fratribus suis, id est ab apostolis quos ipse
credentium esse punitum , nisi forte quis ipsis fratres in Evangelio nonyinavit, merito collaudatur :
ascribat eliam sanguinem prophetarum ; quia , ut jnimici vero ejus super qnorim dorsa mánus ejus
dicit Dominus " , a sanguine Abel justi usque ad est, illi intelliguntur quos Paler promittit sub pedes
sanguinem Zachariæ omnis qui effusus est sanguis ejus se positurum , dicens 34 : Sede a deteris meis,
justorum ab ipsa generatione requiratur. Sed vi donec ponam inimicos tuos sub pedibus luis. Sunt
deamus ne ſorte et illos homines occiderint quos ergo inimici , donec increduli sunt et infideles, et
persuaserunt clamare " : Sanguis illius super. nos ideo caduntur in tergo qui posteaquam conversi
el super filios nostros. Et in cupiditale sua subner fuerint efficiuniur fratres, el collaudant eum qui
vaverunt laurum. Taurum appellari Filium Dei le eos in adoptionem Patris vocatós sibi et cohæredes
gimus in Scriplurarum liguris , nimirum in Evan- D ſecil et fratres. Bene autem terga inimicorum cædi
gelio, ubi scriptum est ex persona filii senioris di dixit a Christo . Omnes enim qui adorabant idola,
centis ad palrem * : Ego semper lecum ſui, et man lerga dabant Deo : sicut el per prophetam Dominus
datum luum nunquam prælerivi , el nunquarn dedisti : exprobrat dicens 87 : Qui converteruni ad me dorså
mihi hvedum ut cum amicis meis epularer. Cum au sua et non faciem . Aæc ergo dorsa cædit , al colle
tem venit filius luus hic junior, qui dilapidavit om. versi aliquando terga deot idolis, et faciemn erigauit
nem substantiam suam , occidisli ei vitulum sagina ad Deum , et faciant hoc quod in consequentibus
lum . Istum ergo laurum sive virulum consilio suo scriplum est 38 : Et adorent te filii patris tui. Tunc
Scribæ et Pharisæi subnervasse dicuntur ; quorum enim eum adorant, cum filii Patris fuerint effecti,

26 Genes . xlix , 5, 6, 7, 8. 27 Genes . XXXIV , 30. 28 Malih . XXVI , 4. 99 Genes. SLIS , 6 . 30 Malti .
XXVII , 24 . 31 Matth . XIII. 33. 3: Matth . XXVII , 25. 33 Luc. XV, 29, 30 . 3* Lilc, xii , 4 ). 38 Genes. ALIS,
8. 36 Psal . cix , 2. 37 Jerem , li , 27 . 38 Genes. XLIX , 8 .

( 17 ) Alias , quorum patria lutumque ' per orbem . quæ in Hiphil sonal conferi. Infra edili , Regnum
Al miss. iit in nostro lexlll . gentis illius ministrantes. 'Mss. , administrantes.
( 18 ) Judas confessio interpretatur a ralicc 7TH
 IN GENESIM HOMILIA XVI . 258

et Spiritum adoptionis acceperint, in quo clament : A ostenditur. Sed videamus quare ut leo el yl calu
Abba paler 3. Nemo enim dicit Dominum Jesum lus leonis dormit. De catuli quidem somno jam
risi in, Spiritu sancio 40. Iste sermo paulo durius superius dictum est quod valde convenienter, ap
refertur ad Judam , nisi abusive dicamus adoralos tatur in Christo , qui tribus diebus et tribus nocti
esse quasi reges a fralribus suis, id est a cæteris bus in corde lerræ sepultus somnum mortis im.
contribulibus, filios Juda . plevil. Ut leo autem hoc modo debere intelligi ar
5. Catulus leonis Juda, de germine ejus ascendil : bitror . Mors Christi oppressio et triumphus dæino
recubans dormisti sicul leo , et sicul catulus leonis . num fuit. Omnem namque prædam quam leo ille
Quis suscitabit eum " ? In his versiculis non jani contrarius invaserat prostralo homine et dejecio ,
concludimur, sed pene excludimur : nam calulum hic leo interripuit . Denique rediens ab inferis ( 22)
leonis si ponamus Judam dici posse pro virtute bele el ascendens in allum , captivam duxit caplivila
landi, quomodo exponitur quod de germine ejus di tem ** . Hoc ergo modo el in somno suo leo fuit vin
citor ascendisse ? Germen aulem hic in Græco saa cens . omnia et debellans, et destruxit eum qui
oebs dicitur (19) , quod magis virgultum vel ramus habebat mortis imperium , et velul calulus leonis
rectius interpretatur, qui de radice repullulare, die tertia suscilatur. Quis suscitabit eum ? Recle
B
vel de ipso robore arboris solet . Ex quo ergo vir quasi inquirentis prophetæ personam quæ suscila
gulto, vel ex quo ramo Judas ascendisse dicitur ? rit Cbrislum sermo significat. Quia Apostolus qui
vel quomodo recumbens dornisse ut leo el ut calu dem dicit ** , quia Deus qui suscilavit eum a mor
lus leonis, ita ut quæratur quis eum suscitet ? Nisi luis, suscitabit et mortalin corpora vestra propler
forte aliquis vim faciens velit ita asseverare ex inhabitantem spiritum ejus in vobis . Et iterum
germine processisse Judam , id est , ut superius Christus dicit in Evangeliis “ : Solvite templum
diximus, vel ex virgulto , vel ex ramo ; quod de hoc, et ego in tribus diebus suscitabo illud : hoc
ipsa patris fortitudine el virtule significet, qui vir autem dicebal de templo corporis sui. Quia ergo et
tulis confidentia recubet, el requiescat ut leo et ipse se dicit suscitare templum suum , el Deus
ut calulos leonis , nec eum ausus aliquis sil susci illum dicitur suscilasse , recie prophetit stupore
tare, dum pro magnitudine virium et potentia bel lanlæ Patris et Filii unitatis atque indiscretionis
latorum suscitare eum nullos audeat ad prælia . allonilus ait : Quis suscitabit eum (23) ?
Sed mullo convenientius aptabitur huic loco mysli 6. Non deficiet princeps ex Juda , neque duz de
ca expositio , 108 in qua calulus leonis Christus femoribus ejus usquequo veniant ea quæ reposila
non solum tropice , verum etiam physice (20) dc- c sunt ei (24) , vel , ut in aliis exemplaribus habetur ,
signatur : nam Pliysiologus de calulo leonis hæc veniat is cui reposilum est , el ipse erit exspecialio
scribit quod cum fuerit nalus tribus diebus et gentium * . Hic locus manifeste refertur ad Judam :
tribus noctibus dormiat, lum deinde patris fremita constal enim usque ad nativjlalem Christi non de
vel rugitu tanquam tremeſactus cubilis locus susci fecisse principes ex genere Judie , nec dụces de
les catulum dormientem . Iste calulus ergo ascendit femorihus ejus usque ad Herodem rege:n , qui se
es germine : ex virgine enim natus est. Non ex cundum historiæ fidem quam Josephus scribit **,
semine, sed ex virgine absque concubitu viri , et alienigena fuisse , el per ambitionein in regnum
absque semnine naturali nascitur Christus, velut Judæorum dicitur irrepsisse ; stalim ergo ut hoc.
virgullom sive ramus. In quo manifestissime et factuin est , et ut defecit dux de femoribus Judæ ,
teritas carnis assumptæ ex virgine declaratur in advenit ille cui erat regnuin repositum . In quo
saero sancto germine, et à contagio humani et car quomodo gentes sperent, Evangelii fides et Eccle
nalis seminis excusalur (21 ) . Recumbens dormisri siarum docet propagatio . Reposita autem dicuntur
sicut leo , el sicut calulus leonis. Manifestissime re ea que opportuno tempore proferenda sunt. Sicut
cubuisse et dormisse dictum de passione mortis el Christus in finem sæculorum advenisse dici ur,
40 1. Cor. xli , 3. 41Genes.xlix , 9. ** Ephes. IV, 3. 43 Roin . iii, 11 . ** Joan . 11;
» Rom . viii , 15 . 46 Ant . lib . xiv , cap . 2.
19. 15 Genes. Slix, 10 .
(19) Blao tóc dicitur. Sic , mss. Libri vero D Tryphone illud i åróxeitai veram esse LXX le
clionem , non auieni,the attoxelusva auth. In Hebreo
elili, Baiov dicitur.
(20) Alias , Tropicus , verum etiam physicus. Sed habelur abow rai 10 tu usquequo venial Schilo.
miss. ut in rostro textu. Paulo post iidein mss., pa Hieronymus vertit donec veniat qui millendus est.
tris fremitu rel rugilu : editi , palris gemilu vel mugitu.Quasi_legissel ‫ שילוח‬, vel ‫ שילח‬-lecepl
,, ) us
simili
(21 ) Excusalur. Sic libb . editi et miss.; mihi la ludine lillerarum , 7 el 1. Viliosam autem ſuisse
men admoduin suspecta est ista vox , excusalur, Hieronymi lectionem inde palet , quod veteres in :
pro qua malim , excluditur. lerpretes Septuagiola el Aquila non mbow sed
( 22) Alias , quique rediens ab inferis . bow legerint . Aquila vertit à TÓXELTAL, Septua
( 23) Siemss.rectius quam edili in quibus legitur, ginta de arroxaljeva aŭto, quasi ex w , id est
altonitus est , quis suscilavil eum ? cui, vel , quæ, specialo , ut vocali e, elib ei , po
( 24) Veniant ea quae reposita sunt ei, vel, ut in silo 7 pro 4 , nempe is pro ;5 ; sunt enim live,
aliis exemplaribus habetur, venial is cui repositum
re permutabiles. Dividebant itaque vucembu
est . Prior lectio, cã troxeluava aŭtõ . Altera o
SFÉKELTA !, Sancti Patres modo illam , modo alterami in ng elit que ci , suppl. reposila sunt. Sic Ezech.
aubibenl. Conlendit autem Justinus in Dinlogo cum XX1 : Donec veniat iui est judicium .
259 ORIGENIS 260
cum dicit Apostolus " : Ecce nunc lempus accepta- A illud videtur ostendere, quod Christi in carne pa
bile, scilicet ad salulem gentibus inferendam . Si sili gesta in ipso credentes imilanlur. Palmes vero
vero quis in omnibus cupiat cursum utriusque ex illud intelligitur, quod palmes arbori connectilur et
positionis aplare, polest extorquere fortassis, ut confirmalur a lapsu , quo adminiculo fretus ventos
etiam de Christo hæc boc modo videantur intelligi : ac turbines contemnit et respuit, futurorum bono
quia non deficiet princeps ex Juda, id est hic qui rum indicat spem ; quia fideles quique non solum
post resurrectionem ejus Ecclesiarum princeps in his quæ gerunt , sed el in his quæ sperant et
ordinatur. Et dux de femoribus ejus. Duces quoque credunt, futuram consummationem salutis exspe
Christianorum de femoribus Christi hoc modo ex cland. In quo quasi ad qnamdam patientje arbo
ponel. Membra Christi esse dicit Apostolus 68 fide rem spe juncti el confirmati , lentalionum procel
lem populum sine dubio spiritaliter intelligenda . las ac lurbines ferunt , quod de historiali Judi in
Possint ergo et femora ejus spiritaliter intellecla Icrpretari nulla mihi ralio videlur posse permillere,
indicare eos qui pro firmilale (25) et constantia nisi Judaicis fabulis annuentes , pulemus ita posse
fortitudinis omne corpus Ecclesiæ sustentare viden intelligi , pro eo qnod dicunt pariem tribus Judæ ,
tur et ſerre. Vel quia humani seminis indicium quam in lerræ hæreditale suscepit, ita refeitam
solet in femorum appellatione figuraliter dici , apud B esse vineis, ut tanquam nullo alterius generis exsi
nos autem qui seminal, verbum seminal ; polerunt stente virgullo tanta vilis esse copia videalur,
ergo qui ministerium verbi Ecclesiæ exhibent, de De animal quidem alligandi ad aliud genus arboris
Christi femoribus intelligi duces usquequo veniant detur facultas. Sed hæc , ut diximus, Judaica magis
quæ reposita sunt. Et videbitur ita posse intelligi, commenta videbuntur : nobis autem mystica, et
quod usque ad consummationem sæculi non dee plus ctiam si sola sit, placel expositio.
runt isti duces , donec veniant ea quæ reposita
sunt, quæ præparavit Deus his qui diligunt eum . Et 8. Lavabit in vino stolam suam , el in sanguine ure
ipse eril exspectatio gentium , in die scilicet judicii , amiclun suum " . Videbuniur et hxc quantum ad
cum omnes genles et populi Christum judiceni in historicam expositionem agrum fertilem vite, unepo
pavore cordis el tremore conscienliæ exspecta 6o exūs vini abundantiam significare. Sed nobilio
bunt. rem sensum mystica producit ex positio nostra. Nam
7. Alligans ad vilem pullum suum , et ad pal stola Christi quæ lavalur in vino, merito ejus in .
milem asinam suam * . Hoc de Christo et proprie telligitur Ecclesia , quam ipse mundavil sibi san
et singulariter dicitur : ipse enim alligavit ad vitem guine suo, non habentem maculam aut ruganı 53 :
с
pullum suum qui dixit so : Ego sum vilis vera . Ad Non enim , inquit Apostolus 5 , argento, vel auro re
hanc vero vilem pullum suum alligavil et ad palmi- dempli estis, sed prelioso sanguine Unigenili a Deo. In
tem asinam suam . Pullus est er gentibus populus, hujus enim sanguinis vino , id est lavacro regene
cui utique nunquam adhuc legis onus fuerat impo rationis a Christo lavatur Ecclesia . Consepelimur
situin , et super quem nemo nisi ipse Christus inse enim per baptismum in mortem 85 , el in sanguine
derat. Pullus vero a sina sunt hi qui de priore populo ipsius , id est in morte ipsius baprizanur. In sali
qui nunc in figura asinæ nominalur, electi sunt ad guine autem uvæ quomodo amictum suum lavil, vi.
109 salutem , de quibus propheta dicit " : Si fue dendum est . Amiclus propinquior quædam vel se
rint filii Israel quasi arena maris , reliquæ salve crelior corpori vestis videlar esse quam stola. Ili
fient . Abjecta ergo asina quæ onus legis in inlide ergu qui prius per lavacrum loti slola ejus fuerant
lilale portare maluil, pullus ex ipsa natus eligitur, effecti, posteaquam ad sacramentum sanguinis ure
id est novellus ex velere per lidem populus asci pervenerunt, vel interioris mysterii secretiorisque
scitur, ac populo ex gentibus socialur . Vitis ergo facti sunt participes, amictus ejus esse dicuntur.
Christus ex ea parte dicitur, qua naluram susce Lavalur enim et in uvæ sanguine anima, com sa
pil humanam , ad quam Deus Verbum suum pullum cramenti hujus cæperit capere rationem . Agnita
alligat : id est populum suum conjungit , et sociat namque et intellecta virtule sanguinis Verbi Dei,
ei conversationi quam ipse exegit in carne ; ut quanto capacior effecla fuerit anima, tanto purior
imitatione ipsius, pullus , qui ad ipsom alligatus est , fit et lavatur quotidie ad scientiæ profectum , el
elliciatur cum illo et filius Dei , el cohæres Christi. jungens se Deo non solum amictus ejus, verum
Palmilem vero de quo in initiis quid signiſicaret non eliam unus jam cum ipso spiritus fiel. Huic contra
exposuimus (26) , intelligere possumus hoc modo. rius eral amiclus ille populi Israel, in quo ut gentis
Fides quar. in Christo est, el præsentis vilæ regulamimpudicitiain designaret, non tam amictum quam
tenel, et ſulure spei fiduciam præslal. Vilis ergo præcinctorium nominavit. Quod Jeremias circum

" Il Cor. vi, 2. 18 I Cor. vi , 15 . 49 Genes. XLIX , 11 . 80 Joan, xv , 1. " Isa. x , 22 ; Rom , II, 87.
" Genes. SLIX , 11 . " Ephes. v , 27 . 86 1 Petr. 1 , 18. 38 Roni. vi , 4.

( 25) Sic mss ., alias vero , fideliun populum sine (26 ) Mss . , non exposuimus Alias deest particula
dubio intelligendo spiritaliter judicare eos qui pro
firmilale .
261 IN GENESIM HOMILIA XVII . 263
dare lumbis suis , et auferre rursus, atque in Eu- A Super eos qui lacle aluntur, denles ejus sunt candidi.
phraten jubetur abscondere $6. id est, hi qui perfectum cibum capere possunt et
9. Gratifici oculi ejus a vino , el dentes ejus lacle comedere, super illos sunt qui tanquam parvuli ad
candidiores 57. Vides quomodo historialem intel huc lacle indigent. Denique et in lege , ea animan .
lectum erga finem præcipue amputat el abscindit . lia quæ ruminant, et sumplum cibum ad denies
Si enim adhuc contentiosius agentes dicere veli denuo revocant , quem subtiliter minutatimque
mus, quia gratifici sunt oculi Judæ ex vino, pro sustentationi (28) corporis tradunt, munda esse
abundantia , ut supra diximus, vini , et abundantia animalia designantur. Aptissime sane etiam candi .
poculorum : quid de candidis dentibus responde- dos dentes ejus dicit. Omnes enim qui perfecti sunt,
bimus, et qualitati lactis prælatis ? In quo adver et qui Scripturarum cibos dignis et competentibus
suin veritatem impudenter non est agendum , sed interpretationibus explanantes subtilem el minu
interruptione intelligentiæ historialis exclusi ad tum intelleclum , qui spiritualis dicitur, Ecclesiæ
spiritualis expositionis ordinem redeamus. Gratifici, corpori subministrant , candidi debent esse et puri,
inquil, oculi ejus a vino. Superius ostendimus apo alque ab omni malo liberi, ne forte dicalur eis 67 :
stolica auctorilale 88 membra Christi dici dignos Qxi alios doces,leipsum non doces . Verum quoniam
B
quosque fidelium , el diversa singulariter membra divina Scriptura non solum sacramentorum debet
nominari, pro eo quod unusquisque omni Ecclesiæ scientiam continere , verum etiam mores gestaque
corpori dependit officiuin . Erunt enim pedes Christi, informare discentium ; sic enim et Sapientia per
qui currunt ad faciendam pacem , qui pergunt ad Salomonem dicit 68 : Describe hæc tibi dupliciler el
subveniendum his qui in necessilate sunt positi . tripliciter in corde luo , el arca quæ construeb : lur a
Erunt manus Christi , quæ ad misericordiam exten Noe , bicamerata et tricamerala fieri jubelur ; co
duntur, quæ auxiliuio indigentibus ferunt, quæ in nemur et nos posteaquain dupliciter isla , prout po
validis ad adininiculum porriguntur. Sic erunt et luimus sentire , descripsimus, id est secundum hi
oculi Christi , qui scientiæ lumen universo corpori sloriam et secundum myslicum intellectum , nunc
prestant. Sicut in Evangelio scriplum est 89 : Lu. in quantum recipere locus potest , eliam moralem in
cerna corporis tui est oculus luus. Gratifici ergo eo discutere sermonem : ut Scripturam sludiosi,
Sunt oculi isti : sermo enim scientiæ sale conditus non solum quid in aliis , vel ab aliis gestum sit ,
est “, ut det gratiam audientibus . Non ergo per sed etiam ipsi intra se quid gerere debeant docean
hoc solum gratiſicus dicilur , quia scientiæ sermo tur. Judas confessio interpretatur. Qui ergo vel pec
nem ministrat, sed quod habet in se, gratiam facit. C cata sua confessus pænitentiam gerit , vel Christum
His enim , inquit Sapiens " , auditis, sapiens sapien in persecutione coram bominibus confitetur, col
tior erit. Gratifci ergo sunt oculi ejus a vino, quia laudatur a fratribus suis, Lætitia enim el gaudium
nibil est aquarum in verbo scientiæ , nihil fluidum , est angelis in cælo super uno peccalore poenitentiam
nihil frigidum , sed vinum quod lætificat cor homi agente 6. Ab ipsis ergo lanquain a fratribus ( unius
nis, el quod infunditur vulneribus illius qui inci elenim et Creatoris et Patris filii sunt et homines
dit in latrones " , quo scilicet audientium vulnera et angeli) collaudantur. Verum is qui confitelur
peccatorum non solum olei lenilale miligentur, ve Dominum Jesum , quia in Spirilu sancto confitetur,
rum etiam vini austeritale purgentur. El quis est, manus ejus super dorsum inimicorum efficiuntur.
inquit Apostolus 63, qui me !ætiſcal , nisi qui contri Qui enim anle exhibueral membra sua servire ini
slatur ex me ? 6- Candidi dentes ejus super lac. Sie quitati ad iniquitatem , nunc ea exhibens servire
pius de membrorum Christi ordine et ratione jam jusliliæ in sanctificationem , jam fugientium se ini
micorum suorum , id est dæmonum , lerga vexat et
disinus, 110 et eadem frequentius in eis locis
repetere absurdum videtur. Denles ergo ejus super cædit. Sic enim pugual non quasi aerem cædens,
sed dæmones fugans : quique ob nimios profeclus
lac candidi erunt hi, qui fortem el solidum cibum D velut Dei jam in se participium habens eliam ado
verbi Dei mandere et comminuere ad summain
subtilitalem dentibus possunt ; de quibus dicit Apo rari dicitur a filiis Patris sui . Filios Patris sui quasi
in morali loco possumus intelligere minoris meriti
stolus in Epistola ad llebræos 68 : Perfeclorum aulem
fideles , qui in eo majores quosque el perfectiores
est cibus solidus, qui pro possibilitate sumendi exer
citalos habent sensus ad discrelionem boni el mali. adorant , quo: eorum opera humiles ac subjecti ve
De imperfectis autem Corinthiis (27) dicit : Lac nerantur et laudant : unde ad Ecclesiam dicitur 70
vobis polum dedi, non escam , nondum enim poteralis. Adorabunt vestigia pedum luorum .

# Jer. 1. 39 Malih , vi , 22 . 60 Coloss . IV , 6. 61 Prov. 1, 5.

37 Genes. XJ.1X , 12. ** I Cor. vi , 15 .
" Luc. x, 34. 63 II Cor. 11, 2. 6* Genes . xlix , 12. 61 Hebr. v , 14 . 66 I Cor. iii, 2. 67 Rom . II , 21 .
" Prov. IXII , - 20. 69 Luc. xv, 10 . 70 Isa, LX , 14 .

( 27) Aljas , semiperfectis autem Corinthiis. ( 28 ) Alias, subrililer minulalum sustentationi .

263 ORIGENES 264

MONITUM

AD ORIGENIS EEHTHTIKA IN EXODUM ,

Triplex fuil Origenis in Exodum tenyn,texlov genus ; lomi nimirum , excerpla seu scholia, et homiliæ .
Tomorum fragmenta tria Græce exhibet Philocaliæ caput vicesimum sextum ; fronti enim fragmenti se
cundi praefixus est hic titulus : Και πάλιν έν άλλο τόμο εν ταις αυταίς εις την "Έξοδον σημειώσεσιν . Ει in alio
como in iisdem ad Exodum observationibus. Tria hæc fragmenta primo loco repræsental nostra editio.
Excerpla seu scholia commemorat Hieronymus apud Rufinum lib . v Invectiv. pag. 225. Ai nibil horum
hodie superest, nisi forte aliquid inde excerplum habeant èxhoyai in Exodum , quæ sub Origenis nomine
in Calenis Gra:cis manuscriptis circumferuntur, quasque nos tomorum fragmentis subjunximus.
Homilias denique edidit Origenes, quas Rufinus in fine commentariorum ejus in Epistolam 111 ad Ro
manos perorans, magno a se labore translatas monel, dum supplere, inquit, cupinus ea , quæ ab Origene in an
ditorio Ecclesiæ ex lempore non lam explarationis quam ædificationis intentione perorala sunt , sicut in homi.
liis sive oraliunculis in Genesim et in Exodum fecimus Quem Inborem adimplendi que deerani, idcirco
suscepimus, ne pulsatıc quæstiones et reliclæ (quod in homil tico dicendi genere ab illo fieri solet) Latino
leciori fastidium generarent. Ex his duodecim tantum commemorat Cassiodorus De instil. div . lill. cap. 1,
sed credecim hodie supersunt, quæ a neinine, quod sciam , in dubium revocantur. Duplex ex homilia
octava fragmentui affert Jonas Aurelianensis episcopus lib . I De institutione laicali , cap . 19, et ejusdem
libri cap. 13 , allerum exhibet ex homilia decima. Id unum oplarent erudili ut labore supplendi quæ de
esse existimabal, Rufinus supersedisset. Cum enim jam textus Græcus perierit, vix certo distingui potest
ubi solus Origenes loqualur, aut ubi suas nobis inerces obtrudat Rufinus. Ulul est , cum extemporaneæ
sint hæ homiliæ , ex illarum numero sunt quas Origenes lesie Eusebio lib. vi Histor. eccl ., cap. 36, jam
sexagenario major a notariis excipi permisit, cum id antea fieri nunquam concessissel ; proindeque post
annum Christi 245 habilæ sunt.

ΕΚ ΤΩΝ ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ

ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΞΟΔΩΝ

Εις το · 'Εσκλήρυνε Κύριος την καρδίαν Φαραώ .

EX ORIGENIS

COMMENTARIIS IN EXODUM

lo illud : Induravit Dominus cor Pharaonis.

( 29) · Induravit autem Dominus cor Pharaonis, et A
noluit dimillere ipsos 71. , Verba illa lolies in Exo
do repelila : « Induravit Dominus cor Pharaonis ; )
el : « Ego indurabo cor Pharaonis, , leclores fere
omnes turbant, lum qui Scriplura. non credunt , lum
qui se credere profitentur : non credentibus enim ,
id quoque cum aliis multis, non credendi causa
esse videtur, quia de Deo indigna Deo dicuntur. In
dignum autem Deo est, duritiem ellicere in corde
cujusquam et efficere duritiem ut quis resistat vo
Juntati ejus qui indurat : Et quomodo, inquiunt,
absurdum non est , quædam facere Deum , ut quis
ejus voluntati non pareal ? Videntur enim nolentis
14 Εxod . , 27.
(29) Sequentia fragmenta Commentariorum in
Exodum desumpla sunt e Philocaliæ capitc vicesimo
sexto ,quod coniulimus cum quatuor mss . , scilicet
• Εσκλήρυνε δε Κύριος την καρδίαν Φαραώ , και
ουκ ήβουλήθη εξαποστείλαι αυτούς, » Πολλάκις εν τη
"Εξόδω κείμενον τό : « Εσκλήρυνε Κύριος την καρ
δίαν Φαραώ, 5 και , « Εγώ σκληρυνω την καρδίαν
Φαραώ, και σχεδόν πάντας τους εντυγχάνοντας ταράς
σει , τούς τε άπιστουντας αυτή και τους πιστεύειν
λέγοντας. Τούς μεν γάρ άπιστούσι μετ' άλλων πολ
λών και τούτο απιστίας αίτιον είναι δοκεί , ότι λέγε
ται περί Θεού τα ανάξια Θεού . Ανάξιον δε Θεού το
ενεργείν σκλήρυνσιν περί καρδίαν ούτινοσούν, και
ενεργείν σκλήρυνσιν επί τω άπειθήσαι τη βουλήματι
του σκληρύνοντος τον σκληρυνόμενον: Και πώς , φα
σιν , ουκ άτοπον τον Θεόν ενεργείν τινα, επί τω άπει
cum duobus Regiis, uno Coisliniano , el allero e biblio
theca domini Foucauld Regi a sanctioribus cousili.s.
 IN EXODUM .
263
θείν αυτού το βουλήματι , δηλον γάρ ότι μή βουλo- A morigerum habere mandalis suis Pharaonem hard
μένου πειθόμενον έχειν (50 ) οίς προστάσσει τον Φα
ραώ ταυτα δοκεί λέγεσθαι τα βήματα . Τοις δε πι
στεύειν νομιζομένοις διαφωνία ουχ ή τυχούσα γεγέ
νηται , διά το : Έσκλήρυνε Κύριος την καρδίαν
Φαραώ και οι μεν γάρ πειθόμενοι μή άλλον είναι
Θεόν παρά τον δημιουργών φρονούσιν ώς άρα κατά
αποκλήρωσιν ο Θεός δν θέλει ελεεί , όν δε θέλει σκλη
ρύνει , αιτίαν ουκ έχοντος του , τόνδε μεν ελεείσθαι,
τόνδε δε σκληρύνεσθαι υπ' αυτού . "Ετεροι δε βέλτιον
παρά τούτους φερόμενοι, φασί πολλά και άλλα κεκρύ
φθαι της Γραφής αυτούς νοήματα, και ου παρά τούτο
της υγιούς πίστεως τρέπεσθαι · εν δε των αποκεκρυμ
μένων είναι και τον περί ταύτης της γραφής ( 31)
υγιή λόγον . Οι δε έτερον θεόν φάσκοντες παρά τον
B
δημιουργών, δίκαιον μεν αυτόν είναι θέλουσι και ουκ
αγαθόν , σφόδρα ιδιωτικώς άμα και ασεβώς ενεχθέν
τες, εν τω χωρίζειν δικαιοσύνην αγαθότητος, και
οίεσθαι ότι οίόν τε έστι δικαιοσύνης είναι έν τινι χω
ρίς αγαθότητος ( 52 ),και αγαθότητα δίχα δικαιοσύνης
όμως δε και τούτο λέγοντες εναντία τη ιδία υπολή-
ψει περί δικαίου προσίενται Θεού , σκληρύνειν την
καρδίαν Φαραώ , και απειθή αυτήν κατασκευάζειν
εαυτώ. Ει γάρ και το κατ' αξίαν απονέμων εκάστω δ-
καιος , και από της εαυτών αιτίας κρείττοσιν ή χεί
ρoσι γεγενημένους αποδιδούς ών επιτήδειον έκαστον juνίι, οι fierei ipse injustissimus : qui enim indu
τυγχάνειν επίσταται , πώς δίκαιος, ο αμαρτίας χείρο-
νος αίτιος γενόμενος το Φαραώ ; και ουχ απλώς
αίτιος , αλλ' όσον (35) εφ' οίς εκείνου εξεδέξαντο συν
εργήσας εις το γενέσθαι αυτόν άδικώτατον. Επ ' ου C possint, qui indurel cor Pharaonis . Quare urgendi
δεν γάρ αναφέροντες άξιον προαιρέσεως δικαίου θεού
την σκλήρυνσιν της καρδίας Φαραώ, ουκ οίδ' όπως
δίκαιον θεόν, κάν καθάπερ διηγείσθε βούλωνται , πα
ι
ραστήσαι δύναντα τον σκληρύν οντα την καρδίαν Φα
ραώ · όθεν θλιπτέον αυτούς εν τοις κατά τον προκεί
μενον τόπον , όπως ήτοι παραστήσωσι πώς δίκαιος
σκληρύνει , ή τολμήσωσιν ειπείν , ότι επεί σκληρύνει ,
πονηρός και Δημιουργός : ή μήτε εύπορούντες αποδεί
ξεων προς το τον δίκαιον σκληρυντικών είναι τινος,
μήτε τολμώντες το επί τοσούτον ασεβές (54) προέ-
σθαι περί του κτίσαντος ως πονηρού , καταφύγωσιν επί
ετέραν οδον, εξηγητικήν του , « Εσκλήρυνε Κύριος
την καρδίαν Φαραώ , και αποστάντες του εκ του νομί
(30) Βουλομένου πειθόμενον έχειν, etc. Sic re- D num , justum illud, tertium malum esse fngelbat.
cle liabent Philocaliæ manuscriptæ , in libris aulemi
antea ellitis pro βουλομένου legitur βουλόμενος , et
insuper desunt sec verba : ταύτα δοκεί λέγεσθαι τα
ρήματα .
(51) Philocalia edita , περί αυτής της γραφής.
(32 ) Και οίεσθαι ότι οίόν τε έστι δικαιοσύνης
είναι έν τινι χωρίς αγαθότητος. Ηec desiderall
lur in libris antea editis, sed supplentur e mss.
(53) Αίτιος, αλλ ' όσον , etc. Alias deest , αίτιος , Id commentum Syrino cuidam , non Mareioni , Eu
nt
quod restituu codices mss .
(34 ) Μήτε τολμώντες το επί τοσούτον ασε
bés, etc. Sic recie habent mss . Male autem Philo .
colia edita , μήτε τολμώντες το επί τοσούτων προέ
Oxi, elc . Scribit Epiphanius hæres. xlii, cap. 3 ,
6 , 7 , 13 , praeter duo illa principia, opificem nempe
jodicem et justum et bonum Deum , lerliuin a
Marcione fuisse inductinin , malum nempe, qui et
diabolus . Trium ergo suorum principiorum hoc bo
PATROL . GR . XII .
30
esse verba . lis autem qui credere putantur, non le
vis controversia exoritur ex his verbis : « Indura -
vit Dominus cor Pharaonis. » Qui enim credunt
Deum non alium esse quam mundi opificem , sen
liunt Deum fortuilo , cujus vult, miscreri , et quem
τull , indurare, cum causa nulla sit , cur hujus mi
serealur, alius ab eo induretur. Alii qui polioreni
sententiam sequuntur, alia mulla Scripturæ 112
sensa sibi abscondila esse dicunt ; nec se ideo a
recia fide averti : unum vero ex recondilis esse sa
nam hujus loci interpretationem . Tertii quidam
aliuin esse Deum ab opifice, et justum esse volunt,
sed non Lonum, stulle id quidem et impie, cum ju
stitiam a bonitate separant, et putant fieri posse
ut quis justitiam habeat sine bonitate el bonitaleni
sine justitia ; qui elsi hoc dicunt , opinioni suæ con
Iraria de justo Deo admitiunt, nimirum indurare
ipsum cor Pharaonis, et illud sibi facere immori
gerum . Si enim is est juslus, qui pro dignilale uni
cuique tribuit, et iis, qui ex se meliores vel dete
riores evaserint , reddit que unicuique ipsorum no
vit esse idonea : quomodo juslus est, qui gravioris
peccati causa Pharaoni fuit ? Sed non simpliciter
causa , sed in quantum ea quæ illi susceperunt ad
rationem cordis Pharaonis ad nullam referunι
dignam justo Deo volunteleim , nescio quo pacio
juslum Deum , elsi ul exponitis velint, ostendere
sunt in iis quæ ad hunc locum faciuot, ut vel ex
plicent quomodo justus induret, vel dicere audeant ,
quia indurat, malum esse Opificem ; vel cum de
monstrare non possint justum aliquem indurare ,
nec eo procedere audeant , ut Opificem malum esse
dicani, ad aliam viam confugiant, qua explicent :
Induravit Dominus cor Pharaonis ; » et desinant
ex eo quod verba intelligere se putant , proprias de
justo Deo sententias tollere. Denique , quisquis sit
hujus sermonis sensus , ignorare se faleantur . Hec
igitur de Deo in proposita questione per partes
sint inquisita . Quoniam autem ad locum de na
lura , ii qui aliquos existimant in perditionem et in
Auctor dialogi De orthodoxa fide quosdam scribit
e Marcionis schola tria hæc ponere principia ; ita
lil principium bonum justum non sit ; juslum item
non sit bonum ; maluin nec juslum sit , nec bonum :
alios vero ex eadem schola duo tantum , ut mox
Ostendimus, slaluere principia , bonium et malum .
Christum autem opilice natum quidam e Marcioni
lis ; alii ex illis malo progenitum eum statuebant.
sebium ascripsisse lestatur auctor Prædestinali a
Sirmundo editi lib . i hæres. 24. Ai Tertullianus
lib . i adv . Marcionem, cap. 6 , duo duntaxal po
suisse illum principia asserit : « Alioquin , inquit,
certi Marcionem dispares deos constiluere ; alteruin
judicem , ferum , bellipolenlem ; alterum milem , pla
cidum , el tantummodo bonum atque oplimum . )
Huetius .
9
267 ORIG ENES
teritum esse factos, hac etiam adducunt , prolbari Αζειν τα κατά τάς λέξεις νοείν , τάς ιδίας αναιρείν
sententiam 113 suam iis verbis : Induravit Donri -
nus cor Pharaonis ; ) age et de his istos interroge ·
mus. Qui conditus est in interitum , nihil unquam
boni facere potest , cum ipsi ad honesta tendenti
nalura ipsa repugnet. Quid ergo opus est Pharao
nem , filium , ut dicilis , interilus, a Deo indurari, ne τινας εκ της κατασκευής επ' απωλεία γεγονέναι,
populum dimillat ? si eniro non foret induratus, di
misisset. De illo igitur hoc modo respondeant :
quid fecisset Pharao , nisi fuissel induralus ? Si enim
dimisisset non induralus, non eral perditæ naturæ ;
al si non dimisisset, nihil necesse erat ipsius cor
indurari : nec enim dimisisset, etiam non induratus .
Quanam adlem aclione el vi in principalem ejus τον Φαραώ , απωλείας , ώς φατε , υιόν τυγχάνοντα ,
facultatem ipsum induravit ? et quomodo eum accu
B
sat, dicens : « Quia non obtemperas mibi, ecce ego
interficiam omnia primogenita tua , el cognoscent
omnes ΑΕgyptii , quia ego suin Dominus ; quasi
propterea, que putantur erunnie iis infligantur,
üt Deum cognoscant . Alque in libris Machabæorum
Simile quid dicitur 11 : « Adhorlor omnes , qui li
brum hunc legunt, ne animum contrahant propter
calamitales : sed existiment ea quæ eveniunt, non
ad exitium , sed in disciplinam generis nostri esse :
nain diu non relinqui impios, scd statim in pænas
incidere, magni est beneficii argumentum . Non
enim ut in aliis gentibus exspecial sustinens Domi
nus , ut denique dimissis peccatis ipsorum , eos post
ea ulciscalur , ila et de nobis slaluit , qui calami
tate populum suum erudiens non relinquit. » Sic
enim in pænas propter peccala incidere magni est
beneficii argumentum , Pharao quoque, qui post in
duralum cor suum objurgatur et una cum populo
suo punilur, vide num jusie , alque ob proprium de
liclum vituperelur et punjalur. David autem , prolit
tempus poscebat , Dei factus imitalor, de Joab Si
Iononi mandat urti enim propter codem Abner filii
Ner el propter delicta interficiat . Deinde subjungit 70:
« El deduces canos ejus in pace ad inferos. , Per
spicum vero est , ut nobis Hebraeus renuntiavit ,
eum , quod fuerit castigatus , in pace dormiturum ,
non jam debita illi pæna el tormento , propterea
quod id jam susceperit, postquam ex hac vita dis
cesserit. Sic etiain nos minas omnes accipimus ex
sacris Scripturis, et ex vi ac operatione magnitudi-
11 Jl Macc . vi , 12 el seq . 73 IHL Reg. 11 , 6.
(53 ) Philoc . nia . , ομολογήσωσι . Libl . eliti, όμο
λογήσουσι.
( 36) Επει δε εις τον περί φύσεως τόπον , etc.
Valentiniani eorumque conseclanei, cum triplex
hominum genus statuerent , πνευματικών , ψυχικών ,
el υλικών , seu χοϊκών, postremos illos all interitum
facios a Deo , boni quidquam agøre non posse decer
nebant. Vide nos ad Comment, in Malih . XVII , 24,
et in Jean . iv , 46, lom . xviil , el in Joan . VIII , 41 ,
jom . xxxi. Videndus quoque Origenes tom . 111 De
principiis , cap. 1 , ubi quæcunque fere hic disserit ,
continentur ; et homil. 6 in Exod ., el homil. 2 in
Jerem . , ubi Maner Origenis ætale posteriorem
perstringi falso Genebrardus existimavii, ci lib . I
268
περί δικαίου θεού νοήσεις . Το δε τελευταίον, κάν
άπορείν ό τι ποτέ ο λόγος υποβάλλη ομολογήσω
σιν (55): ταύτα μεν ούν εσπαράχθω εξεταζόμενα περί
Θεού εν τω προκειμένω προβλήματα. Επει δε
εις τον περί φύσεως τόπον (56 ) οι υπολαμβάνοντές
και ταύτα φέρoυσι , λέγοντες δηλούσθαι και διδά
σκουσι διά του « έσκληρύνθαι υπό Κυρίου την καρ :
δίαν Φαραώ , και φέρε ταύτα αυτών πυνθανώμεθα: "Ο
επ' απωλεία κτισθείς, ούκ άν ποτε ποιήσαι τι των
κρειττόνων δύναιτο, αυτής της ενυπαρχούσης φύσεως
αντιπραττούσης αυτω προς τα καλά . Τίς ούν χρεία
σκληρύνεσθαι υπό του Θεού , ίνα μή αποστείλη του
λαόν ; Ει γάρ μή έσκληρύνετο , απέστειλεν άν. Απο
κρινέσθωσαν δή περί τούτου λέγοντες , τί αν εποίησε
Φαραώ ει μή έσκληρύνθη ; Ει μεν γαρ απέλυε μή
σκληρυνθείς , ουχί φύσεως απολλυμένης ήν · ει δε μη
απέλυε , περισσόν το σκληρύνεσθαι αυτου την καρ
δίαν , ομοίως γάρ ουκ απέλυε και μη σκληρυνθείς. Τι
δε ενεργών ο Θεός περί το ηγεμονικόν αυτού έσκλή
ρυνεν αυτόν και και πώς αυτόν αιτιάται λέγων, « 'Ανθ'
ών απειθείς μοι , ιδού εγώ αποκτενώ τα πρωτότοκά
σου , και γνώσονται γάρ , φησί , πάντες οι Αιγύπτιοι
ότι εγώ δεν είμι Κύριος και ως διά τούτο των νομιζο
μένων χαλεπών επαγομένων αυτοίς , ίνα γνώσι τον
Θεόν . Εν δε τους Μακκαβαϊκούς τοιουτόν τι λέγεται:
« Παρακαλώ τους εντυγχάνοντας τήδε τη βίβλω, μη
συστέλλεσθαι διά τάς συμφοράς , νομίζειν δε τα γινό
μενα μή προς όλεθρον , αλλά προς παιδείαν του γέ
νους ημών είναι και γάρ το μή πολύν χρόνον εάσθαι
δυσσεβούντας , αλλ' ευθέως περιπίπτειν επιτιμίοις,
μεγάλης ευεργεσίας εστί σημείον : ου γάρ καθάπερ
επί των άλλων εθνών αναμένει μακροθυμών ο Δεσπό
της , ως εις τέλος αφειμένων (37) αυτών των αμαρ
τημάτων , ύστερον αυτούς εκδική ούτω και εφ' ημίν
έκρινε , παιδεύων δε μετά συμφοράς, ουκ εγκαταλείπει
τον εαυτού λαόν . Ο Ει γάρ το επι πίπτειν επιτιμίοις
διά τα αμαρτήματα , μεγάλης ευεργεσίας έστι ση
μείον, επιτιμώμενος και ο Φαραώ μετά το έσκληρύν
θαι αυτου την καρδίαν , και κολαζόμενος άμα τω λαώ
αυτού , όρα ει μή ου μάτην επιτετίμηται , μηδέ επί τω
ιδίω κακό ( 58). Οιονεί δε Θεού μιμητής γινόμενος
D κατά το επιβάλλον τους καιρούς ο Δαυίδ , εντέλλεται
Περί αρχών , cap. 5 et 8, et lib. I cap . 5 , et tract.
35 in Malih ., et lib. v contra Celsum . Videndus
item Irena'us lib . 1 , cap . 1 ; et Tertullianus adv.
Valentin. , et Epiphanius hæres. XXXI, cap. 7.Porro
in eam videntur inducti sententiam Valentiniani ex
Joan. 1 , 9 , 10 , et Joan . V , 4 , 18 , et Jude 19.
Præluseranit ipsis Stoici simile quid propugnanics;
quos eleganter confulat Cicero in libro De Falo.
HUETIUS .
( 37 ) Μss., ως εις τέλος αφειμένων . Ρhilocalia
elita , ως εις τέλος αφιεμένων .
(38 ) Μss. , το ιδίω κακώ. Libelli editi , αυτώ ιδίω
κακό .
 200 IN EXODUM .. 270

περί του Ιωά6 τω Σολομώντι κολάσαι αυτόν διά τα Anis, 114 et ordine opificiorum Dei , qui aspectabilia
ημαρτημένα εις 'Αβενήρ, υιόν Νήρ, και αποκτείναι el quæ non videntur condidit ; lemporaria ilem et
διά τα έπταισμένα , είτα επιφέρει : « Και κατάξεις(59) æterna ; ul qui unus el idem sit in oninibus, qui
αυτού την πολιάν εν ειρήνη εις άδου . » Δήλον δε ότι , Pater Donini et Servatoris nostri bonus, el justus,
ώς και ο Εβραίος ημίν απήγγειλε, το δια του κολα et sapiens; el ad eum scopum Scripturas deducere
σθήναι αυτόν εν ειρήνη κοιμηθήσεσθαι , ουκ έτι οφει- nilimur, ut ostendamus omnia esse Doni Dei , ct
λομένης αυτώ κολάσεως και βασάνου, διά το έντεύ- justi , el sapientis, nec in nminima quidem re , allen
θεν ήδη απειληφέναι αυτόν , μετά την εντεύθεν απαλ tis et prudentibus errare videamur. Ad id autem ,
λαγήν. Ούτω δ' ημείς και πάσαν απειλών , από τε των ut ejus bonitati, justitiæ et sapientiæ , quæ dicuntur,
ιερών Γραφών , και από της ενεργείας της κατά το congruant, Deo Servatore opus habemus. llæc igi
μέγεθος, και τάξεως των δημιουργημάτων παραδεχό tur de iis verbis : « Induravit Dominus Deus cor
μεθα Θεού του κτίσαντος τα βλεπόμενα , και τα μή Pharaonis, ) existimamus . Medicus est anime ver
βλεπόμενα , τα πρόσκαιρα , και τα αιώνια, ως ενός lium Dei, remediis variis el admodum tempestivis
όντος και του αυτού κατά πάντα τη Πατρί του Κυρίου et qu: e ægrotis maxime congruunt, ulilur ; horum
και Σωτήρος ημών αγαθών και δικαίω , και σοφή , και alia plus , alia minus laboris el molestiæ iis afferunt,
επί τον σκοπόν εκείνον τας Γραφάς άγειν αγωνιζό- Β qui curantur . Rursunt remedia interdum dis entanee
μεθα , του μεν δεικνύναι πάντα αγαθού Θεού , και σο nec cohærenter, aliquando secus fiunt, interdum
φου, και δικαίου , ουδέ κατά το τυχόν υπονοηθέντες celerius aut lardius ; el posiqaam ægri peccato
αν τοις γε νούν έχουσιν αποπίπτειν · κατά δε το εφαρ- velut saginati fuerint , vel postquam illud extremis ,
μόζειν , ή μή , τη αγαθότητι αυτού , και δικαιοσύνη, ut ita dicam , lubris alligerint. llorum omnium
και σοφία τα λεγόμενα , Θεού σωτήρος δεόμενοι . testimoniis plena est divina Scriptura , cum aspe
Τοιαύτα τοίνυν και περί του Εσκλήρυνε Κύριος ο riora duriorave remedia plus minusve populo adhi
Θεός την καρδίαν Φαραώ, και υπονοούμεν . Ιατρός έστι bita in Scripturis legantur, quaeque illi ad conver
ψυχής ο λόγος του Θεού , οδοίς θεραπείας χρώμενος sionem el emendationen contigerunt; in bellis ma
ποικιλωτάταις και αρμοδίαις προς τους κακώς έχον- joribus , vel minoribus ; fame diuturniori , vel mi -
τας και επικαιριωτάταις ( 10 ) · τών δε της θεραπείας nus diutina . At dissentanee, lum pula ,, cum dici
οδών , αί μέν εισιν επί πλείον , αι δε επ' έλαττον πό lur 7" : « Non advertam ad filias vestras cum se
νους και βασάνους έμποιούσαι τοις εις ίασιν αγομέ- prostituent, et ad conjuges vestras cum adultera
νους πάλιν τ' αυ βοηθήματα, ότε μεν απεμφαινόντους bunlur, , Forlassis enim animas quæ corporea , et
γίνεται, ότε δε ουχ ούτως έχει , και πάλιν τάχιον ή quæ jucunda esse putanlur, multum expelunt, re
βράδιον και μετά το έμφορηθήναι της αμαρτίας, ή C linquit , donec salietate , que nmaxime appetunt , al
μετά το , ώσπερ ειπείν , μόνον άψασθαι αυτής. Μαρ- jecerint , quasi ea velint evomere , nec ad ea , satia
τυριών δε τών εις έκαστον πλήρης πάσα ή θεόπνευστος læ nimirum et gravissimis pænis exercitãe , statim
Γραφή , σκυθρωπoτέρων βοηθημάτων επί πλείον ή rediture sint . Serius autem curantur, que contein :
έλαττον αναγεγραμμένων γεγονέναι τω λαώ, και συμ- psissent in eadem iterum recidere , quod malis abso
βεβηκέναι αυτώ υπέρ επιστροφής και διορθώσεως: lulæ slalim ſuissent. Novil aulem opiſes Deus sin
εν πολέμους μείζοσινή ελάττοσι , και λιμοϊς πολυχρο- gularum afectiones , et ut ei convenit , solus scienter
νωτέροις , ή ολιγοχρονιωτέροις . 'Απεμφαινόντως δε ac perile medicinam facere potesi , el quod cuique
εν τω « Ουκ επισκέψομαι επί τας θυγατέρας υμών Congruit, el quando , adhibere . Atque ut in quibus
όταν πορνεύωσι , και επί τάς νύμφας υμών όταν μοι dam corporis morbis, si malum ad intima, ut ita
χεύωσι. , Τάχα γάρ επί πλείον αφιεμένας ( 41) ψυ- dican , penetraverit , medicamentis quibusdam ad
χάς των σωματικών και ηδέων είναι νομιζομένων extimam superficiem malerianm allralhit medicus ,
παρ' εαυτοίς εγκαταλείπει έως κορεσθείσαι αποστρα molestissimas inflammationes, tumores el dolo
φωσι των ών ορέγονται , οιονεί και εμέσαι αυτά βου res plures iis, quos antequam curarelur susti
λόμεναι , και ουκ άν έτι ταχέως τους αυτούς , διά το nebat , afferens ; ut fieri consuevit in iis qui
D
ως επί πλείον έμπεφορήσθαι αυτάς, και επί τοσούτον a rabido cane morsi sunt, et aliis quibusdam , qui
βεβασανίσθαι , περιπεσούμεναι. Βράδιον δε επί την ejusmodi malis aficiuntur : sie Deum arbitror oc
θεραπείαν άγονται αι καταφρονήσασαι αν του δεύτε cullam 115 malitiam , quæ ad intimam animam
ρον τοίς αυτούς περιπεσείν, διά το τάχιον απηλλά- penetravit , tractare. Ει guemadmodum le Iujus.
χθαι των κακών . Οίδε δε ο τεχνίτης Θεός τάς δια modi ægrolo medicus dicit : Ego inflammationes
θέσεις εκάστων , και ως επιβάλλει αυτό , μόνος faciam in loco vulneris, el has aut illas partes fi
στη μόνως δυνάμενος τάς θεραπείας προσάγειν, ciam ut intumescant, ut graviorem abscessum fa .
16 Osee . IV , 14 .
(59) Μss., και κατάξεις , etc. Philocalia elita , exemplaris, lum LXX Seniorum editiones habent
za! où xatábeis . Verissimuin est quod a Genebrardo, 7η Νό» , και ου κατάξεις, cui scriptura onlines
ei deinde à Tarino observatum est legisse Orige- omnino interpreles consentiunt. Huetius.
bem , xal xatábeis , id enim omnino ratiocinatio ejus (30) Philocal. ms ., επικαιροτάταις .
postulat. Et ab Hebraico quoque contextui negandi 'Αφιεμένας . Οmnino legendum εφιεμένας , el mix
particulam abfuisse Origenes ipse lestificatur. At παρ' εαυταίς, id quod vidii Genebrardus .
universæ quæ hodie circumferuntur, cum Hebræi
271 ORIGENES 212
ciant. Ilec dicentem medicum si quis peritus au- Α τι χρή, και πότε εκάστω ποιείν . "Ωσπερ εε επι
diat , non vituperabit, imo vero laudabil, qui hæc τινων σωματικών παθημάτων , εις βάθος του , εν
se facturum minitelur : sed alius medicinæ igna ούτως είπω , κεχωρηκότος κακού , ο ιατρός εις την
ruis , dicet alienum facere a professione medicorum , επιφάνειαν διά τινων φαρμάκων έλκει και επισπάται
qui cum sanare debeal , ad inflammationes et abs την ύλην, φλεγμονές χαλεπάς εμποιών και διοι
cessus rem deducal. Sic etiam existimo Deum di δήσεις , και πόνους( 42 ) πλείονας ών είχε τις πρίν επί
xisse : « Ego indurabo cor Pharaonis. » Hæc, qui ut το θεραπευθήναι οδεύσαι» ώσπερ έθος ποιείν αυτοίς
Dei oracula accipit , dicentis auctoritatem reverilus επί λυσσοδήκτων , και ετέρων τινών τα παραπλήσια
approbat : el omnis qui quærit, invenit quomodo τούτοις πεπονθότων · ούτως οίμαι και τον Θεόν οικονη
in his etiam Dei bonitatem ostendat ; apertius qui- μείν την κρύφιον κακίαν εις το βάθος κεχωρηκυίαν
dem ad salutem populi , qui multis miraculis ad της ψυχής. Και ώσπερ λέγει ο ιατρός επί τουλέ
fidem adducitur; secundo in Egyptiis, quicunque τινος: Εγώ φλεγμονές ποιήσω περί τον τόπον της
miraculis stupefacti Hebræos secuturi erant : « Pro ανέσεως , και διοιδήσαι αναγκάσω τάδε τινά μέρη,
niscuus , inquit " , populus multus Egyptiorum ώστε απόστημα χαλεπόν εργάσασθαι· λέγοντος δε
una cum iis egressus est ;, arcanius vero el allius ταύτα του ιατρού, ο μεν ακούων αυτού επιστημονι
fortasse et ad Pharaonis ipsius utilitatem , qui jaun B κώτερος (43) , ουκ αιτιάσεται , αλλά και επαινέσεται
venenum non occultaret, nequc cupiditatem cobi τον ταύτα οιονεί απειλούντα εργάσασθαι· ο δε τις
beret, sed protraherel , el in apertum proferret, el λέξει φάσκων αλλότριον της των ιατρών επαγγελίας
fortasse agendo dissolveret , ut juhærentis malitiä ποιείν , το δέον (44) υγιάζειν , επί φλεγμονές και
eballitione ac ejectione facta , imbecillam postea αποστήματα άγοντα · ούτω δε οίμαι και τον Θεόν
baberel, quæ mala ſeit, arborem , et fortasse demum ειρηκέναι τό : Εγώ σκληρυνω την καρδίαν Φα
exsiccalain , cum mergitur Pharao ; neque ideo, ραώ» , και τούτων γεγραμμένων , ο μεν ακούων ως
ut quispiam existimaril , ul penilus interiret , sed Θεού λογίων , το μεν αξίωμα του λέγοντας τηρών
ul ejectis peccatis allevarelur, et forle in pace ex αποδέχεται, και ζητών πάς ευρίσκει και εν τούτοις
lanto bello animi ad inferos descenderel. Sed for αγαθότητα του Θεού παραστήσαι γινομένην (45 )
silan egre patienturlectores , violentum et alienum φανερώτερον μεν επί σωτηρία του λαού , διά πλειο
esse arbitrati , quod dicebamus, utile fuisse Pha νων παραδόξων πιστοποιουμένου και δεύτερον περί
raoni cor ipsius indurari , el pro co fecisse quæ των Αιγυπτίων , όσοι έμελλον τα γινόμενα καταπλης
cunque scripta sunt usque ad submersionem . Sed τόμενοι ακολουθείς τους Εβραίους : Επίμιχτος γάρ,
vide nuin inde, remola omni dubitatione , quæ φησί, λαός πολύς των Αιγυπτίων συνεξήλθεν αυ
C
dicta sunt probare possimus. « Mulla , inquil Da τους και απορδητότερον δε και βαθύτερον τάχα, και
vid ' , flagella peccatoris ; ' el filius ejus docet , επί το όφελος γενέσθαι αυτό το Φαραώ, ουκ έτι
Deum, quemcunque diligit el approbat filium , lla αποκρύπτονται τον ιον , ουδέ τήν έξιν συνέχoντι , αλλ'
gellis objurgare . Ipse præterea David promissio έλκοντι και εις τουμφανές άγoντι αυτών , και τάχα
nem de Christo el credentibus in eum vaticinans, διά του πράττειν εκλύοντι , ίνα πάντα τα της ενυπαρ
ail " : « Si dereliquerint filii ejus legem meam , el χούσης κακίας εκβράσματα επιτελέσας , άτονον
in judiciis meis non ambulaverint; si justificationes ύστερον έχη τό των κακών οιστικών δένδρον ( 46 ),
meas violaveriut , el mandala mea non custodie τάχα ξηραινόμενον επί τέλει, ότε καταποντούται, ουχ
rint , animadvertam in virga iniquilates ipsorum , ώς οιηθείη άν τις επί το παντελώς απολέσθαι , αλλ'
el in Hagellis scelera eorum ; al misericordiam επί τώ αποβαλόντα τα αμαρτήματα κουφισθήναι,
meam non dissipabo ab eis. , Dei 116 ergo gratia και τάχα εν ειρήνη από τοσούτου πολέμου της ψυχής
est cum in iniquum animadvertitur virga , et in pec εις άδου καταβήναι . 'Αλλ ' εικός δυσπαθώς έξειν τους
calorem Magellis. Ει quatenus non flagellatur quί εντευξομένους , βίαιον υπολαμβάνοντας είναι το λεγό .
peccat , correctioni et einendationi nondum subji- μενον , ώς άρα συμφέρον γεγονέναι το Φαραώ το
citur. Quare miniatur Deus 18 , si magna fant pec- D έσκληρύνθαι αυτού την καρδίαν , και υπέρ αυτού
cala Judæorum , « non amplius animadversurum in πάντα τα αναγεγραμμένα γεγονέναι , μέχρι και της
filias eorum cum se prostituerint , et in sponsas καταποντώσεως . "Ορα δε ει δυνάμεθα εντεύθεν το
ipsorum cum fuerint adulteratæ. , Et alibi ail " : δυσπειθες περιελόντες πειθώ ενεργάσασθαι του περί
Quia expurgavi le, et non es purgatus , non irascar των ειρημένων . « Πολλαι αι μάστιγες , φησίν και
libi amplius , neque æmulabor propler le amplius.) Δαυτό , του αμαρτωλού , ο δε υιός αυτου διδάσκει , ότι
Ergo quibus non irascitur peccantibus, ut ila di μαστιγοι ο Θεός πάντα υιον δν παραδέχεται . "Ετι δε
cam , bile incensus non irascitur. Observandung αυτός ο Δαυίδ απαγγελίαν προφητεύων την περί
prælerea mipas, quæ per prophelas jaciuntur, his Χριστού , και των εις αυτόν πιστευόντων, φησίν:

78 Exod. ΙΙ , 38. 16 Psal . XXXI , 10. 11 Psal.Lxxxvui , 31 el see . 78 Os e IV , 14 . 79 Ezech . xvv, 13.
( 42) Ilórous deest in libris antea editis , sed sup (45) Γινομένην . Forte legendum γινομένοις .
plelur e mss . (46) Δένδρον. Ηuelius ad marginein rejecit κέν
( 45 ) Unus codex ms . , επιστημονικώτερον . τρον . Infra legendum videtur, αλλ' εικός δυσπειθώς
(44) Ποιείν , το δέον, etc. Legendum videtur , έξειν, etc.
πο: εϊν τον δέον , etc.
 273 IN EXODUM .
• Εάν εγκαταλείπωσιν οι υιοί αυτού τον νόμον μου , A fere verbis concludi : « Cognoscent , quia ego
και τους κρίμασι μου μη πορευθώσιν · εάν τα δι
καιώματά μου βεβηλώσωσι , και τας εντολάς δε
μου (47) μή φυλάξωσιν , επισκέψομαι εν ράβδω τας
ανομίας αυτών , και εν μάστιξι τάς αδικίας αυτών :
το δε έλεός μου ου μή διασκεδάσω απ ' αυτών. »
Ουκούν χάρις Θεού εστι το άνομον ( 48) επισκεφθή
ναι ράβδω, και τον αμαρτωλόν μάστιξι. Και όσον
γε ου μαστιγούται ο αμαρτάνων , παιδεύσει και
διορθώσει ουδέπω υπάγεται • διό και απειλεί ο Θεός ,
εαν μεγάλα γένηται τα αμαρτήματα των την Iου
δαίαν oικoύντων , Μηκέτι επισκέψασθαι επί τας
θυγατέρας αυτών όταν πορνεύωσι, και επί τάς νύμ-
φας αυτών όταν μοιχεύωσι . 5 Και αλλαχού φησιν ·
« 'Ανθ ' ών εκαθάρισά σε (49 ) και ουκ εκαθαρίσσης ,
ού θυμωθήσομαι επί σοι έτι , ουδε ζηλώσω επί 3 sunt : at si causa est, non erat ille perdits na
σοι έτι . » Ουκούν οίς ου θυμούται αμαρτάνουσιν, ίν ' lurz . Est hoc quoque credendum quod hinc
ούτως είπω, χολούμενος ου θυμούται. Παρατηρητέον
δε και επί ταίς προφητικαίς απειλαϊς επί τούς πολλούς ,
ότι επιλέγεται το « Γνώσονται ότι εγώ είμι Κύ
διος. » Και απειλεί ου μόνον Ισραηλίταις , αλλά και
Αίγυπτίοις, και 'Ασσυρίους (50) , και ετέρους εχθρούς
του λαού. Τούτο δε το επί τέλει πολλών νομιζομένων
απειλών και εν τη Εξόδω αναγέγραπται . 'Αρα γάρ
ο σκληρύνων σκληρών σκληρύνει ; σαφές δ' ότι σκλη-
ρόν ου σκληρύνεται , αλλ' από απαλότητος και σκλη-
ρότης ( 51) εις σκληρότητα μεταβάλλει: απαλότης δε
καρδίας κατά την Γραφήν επαινετή , ώς πολλαχού
τετρήκαμεν . Λεγέτωσαν τοιγαρούν ει χρηστος και
Φαραώ τυγχάνων , γεγένηται πονηρός , αλλά και ήτοι
αιτιώμενος ο Θεός το Φαραώ ( 52) , μάτην αιτιάται , *
του μάτην : ει μεν ούν μάτην , πώς έτι σοφός και
δίκαιος ; ει δε μή μάτην , αίτιος ετύγχανε των αμαρ
τημάτων των κατά την απείθειαν τώ Φαραώ και ει
αίτιος, ου φύσεως ήν απολλυμένης εκείνος . Πι
στευτέον (53 ) μέντοιγε και τούτο, διά το καταχρώ
μενον τον Απόστολον τοίς εντεύθεν ρητοϊς λέγειν ·
• Αρ' ούν δν θέλει ελεεί , όν δε θέλει σκληρύνει.
Έρείς ούν μοι , Τ : έτι μέμφεταικαι το γάρ βουλή -
ματι αυτού τίς άνθέστηκε; » τις ο σκληρύνων και
ελεών ; ου γαρ δή ετέρου το σκληρύνειν, και ετέρου
το ελεειν κατά την αποστολικήν φωνήν , αλλά του
αυτού . " Ήτοι ούν οι εν Θεώ ( 34) ελεούμενοι του σκλη
ρύνοντος εισε την καρδίαν Φαραώ , και μάτην ανα
πλάσσεται αυτοις έτερος Θεός , ή αγαθός . Κατ' αυ D
τους Θεός, ουκ ελεήμων μόνον , αλλά και σκληρύνων,
και ουκ έτ' αν είη , ώς υπολαμβάνουσιν , αγαθός. Πάντα
δε ταύτα επίτηδες επί πλείον εξατάσαμεν προς τους
άβασανίστως εαυτούς χαριζομένους το νενοηκέναι ,
και επιβαίνοντας τη απλότητι των ημετέρων, ενι
στάμενοι και δεικνύντες ότι ούτε εις & υπολαμβά
80 Rom. IX , 18 , 19. 81 Psal . vi , 2, et XXXVII , 2.
(47) 'Εντολάς δε μου . Εxpungenda videtur par
licula oś.
(48) Το άνομον . Lego , τo τoν άνομον .
(49) Ανθ' ών εκαθάρισά σε , etc. Ηec ex Ezech .
XXIV , 13 , pelita sunt, ut ex Hebræis et Vulgata , et
reliquis interpretationibus satis constat . At Vul
gala tõv O editiones mullum inde rccedunt .
ΠτΕΤΙυς ..
274
Dominus ; ) et minalur non Israelitis modo, sed
etiam Ægyptiis , et Assyriis, et aliis inimicis populi
sui . Id vero quod in fine omnium ejusmodi commi
nalionum additur, in Exodo quoque scriplum esl.
Nunquid ergo qui indural , durum indurat ? aperlum
autem est durum non indurari, sed præ mollilu
dine , duritiem in duritiem commulari. Mollitudo
vero cordis Scripluræ sententia laudabilis, ut ple
risque in locis a nolis est observatun. Dicant ita
que an Pharao de bono faclus sit malus ; sed et an
Deus , cum Pharaonem reprehendit , injuria necne
reprehendat : si temere ; quomodo sapiens et justus
esl ? si non temere ; causa ſuil peccalorum , quæ
a Pharaonis duro el immorigero animo profecla
petitis verbis usus Apostolus dicit 80 : Ergo quem
vult miseratur, el quem vull indurat. Dices ergo
mihi : Cur etiam succensel ? voluntati enim ejus
quis restitit ?, quis cst qui indurat el qui mise
ratur ? non enim alicrius est miserari, alterius in
durare , juxta vocem Apostoli ; sed unius et ejus
dem . Ergo qui misericordiam in Deo consequuntur,
ejus sunt qui cor Pharaonis indural; et frustra
ipsis alius deus fingitur , quam bonus . Ipsorum etiam
sententia , Deus , lion solum misericors , sed etiam
indurans, nec amplius fuerit, ut existimant, bonus.
Hæc autem adversus cos qui citra curam el dis •
φuisitionem , tantarum rerum sibi intelligentiam
arrogant , et nostrorum simplicitati insultant, data
opera pluribus sumus perseculi , nisu omni ur
gentes ac ostendere conantes, neque ad ea quæ de
Deo existimant, neque ad ea quæ de nalura tra
dunt , sibi quidquam , ut putant, hunc quem habemus
conferre sermonem . Nos autem , quos multiplex
ratio in hanc sententiam induxit, existimamus et
dolorem , el molestiam , el laborein , el castigatio
nem quæ a Deo inferuntur, runquam conlra 117
eos esse ; sed iis semper conducere qui patiun
lur . Duriora igitur , quæ Deo tribui putantur no
mina , furor el jra , arguere el erudire dicuntur ,
ul hic 88 : Domine, ne in ſurore luo argueris ine,
neque ira lua erudieris me ; , cum is, qui hæc pre
calur , oret ne opus habeat reprehensione a ſu
rore Dei , et eruditione per iram ipsius , quasi fu
lurum sit ut aliqui furore Dei arguantur el ira
ipsius erudianlur. Alque ut his dictis magis ac
magis assentiamur , e Novo quoque Testamento
similia testimonia petenda sunt , dicenle Serva
tore 83 : « Ignem veni millere in terram , atque
81 Luc . ΧΙΙ , 49.
(30) Και 'Ασσυρίοις . Ηec in libris antea editis
omissa sunt, sed supplenlur e mss.
( 31 ) Η σκληρότης . Deest in aliquot mss . et
abesse polesl.
(52 ) Το Φαραώ . Quidam mss . , τον Φαραώ .
(53) Πιστευτέον . Forte legendum πευστέον .
(34 ) Unus codex nis . , Χριστώ .
275 ORIGENES 216
nlinam jam arsisset ; nisi enim salutaris essel Α νουσι περί Θεού , ούτε εις & δογματίζουσι περί φύ
ignis, quem venit millere in lerram , et hominibus σεως , συμβάλλεται αυτοίς , ως οίονται , ο λόγος και
salutaris , nunquam ea dixisset boni Dei Filius. κατά το ενεστηκός εξεταζόμενος. " Ημείς δε πολλα
Sed et Petrus , qui verbo Ananiam et Sapphiran χόθεν πειθόμενοι , και πόνος και κόλασιν τα προσα
quod peccassent , Deo mentili, non hominibus, inter γόμενα από του Θεού νομίζομεν γίνεσθαι , ουδέποτε
fecit , non id modo curavit ut ædificarentur qui κατά των πασχόντων, αλλ' αεί υπέρ αυτών . Και τα
in Christi fidem ex viso religiosiores et magis pii χαλεπώτατα γούν Θεώ νομιζόμενα προσάπτεσθαι των
erant futuri, sed et morientes ; volens eos per re ονομάτων, θυμός και οργή , ελέγχειν και παιδεύειν
pentinam mortem expialos , nec opinantes corpore λέγεται εν τω: « Κύριε , μή το θυμό σου ελέγξης
liberare , qui et aliquid unde justificarentur habe με, μηδέ τή οργή σου παιδεύσης με , και του ταύτα
bant ; quia vel dimidium bonorum suorum in usuin εύχομένου , δεομένου μή δεηθήναι ελέγχου του διά
egent'um delerant. Ei Paulus eum , qui cum pro θυμού Θεού, και παιδεύσεως της διά της οργής αυ
consule Sergio Paulo erat , dicto obcæcans , per του , ώς τινών ελεγχθησομένων των θυμό του Θεού ,
dolores el molestiam ipsum ad pietatem conver : και παιδευθησομένων τη οργή αυτού . "Ινα δε μάλλον
tit, dicens ipsi 83 : θ plene onini dolo et fallacia, προσιήμεθα τα λεγόμενα, και από της Καινής Δια
fili diaboli, hostis omnis justitia , non desines per- B θήκης παραπλησίοις ρητοϊς χρηστέον , του μεν Σω
verlens vias Domini rectas ? et nunc eris cæcus τηρος λέγοντος · « Πύρ ήλθον βαλείν επί την γην ,
non videns solem usque ad tempus. , Quodnam και είοε δε εκάη ( 55):, ουκ άν γάρ μη σωτηρίου
lempus ? An cum propter peccala correcļus , motus όντος του πυρός , ο ήλθε βαλείν επί την γην , και
pænitentia dignus eral fulurus, qui solem videret ανθρώπους σωτηρίου , έλεγε ταύτα και του αγαθού
animo el corpore , ul enuntiaretur divina virtus in Θεού Υιός . Αλλά και ο Πέτρος ανελών τώ λόγω τον
restitutione visus ipsius ; et animo , quia fide sus . 'Ανανίας και την Σάπφειραν , αμαρτήσαντας εν τω
cepta , Dei cultum erat alepίurus ? Sed et Denas ψεύδεσθαι ουκ ανθρώπους , αλλά τω Κυρίω, ου μόνον
el Hermogenes, quos tradidit Satanæ ut discerent πεφρόντικε της οικοδομής των εκ του οράν το γε
non maledicere, simile quid illis passi sunt : et sui γενημένον ευλαβεστέρων εσομένων εις την εις Χριστον
Corinthi patris uxorem habueral, Traditur ipse Sa πίστιν, αλλά και των αποθνησκόντων · βουλόμενος
Lanæ in perniciem carnis, ul spiritus servaretur in αυτούς κεκαθαρμένους των αιφνιδίω θανάτω και παρά
die Domini. Non cst igitur mirum si omnia in Pha προσδοκίαν απαλλάξαι του σώματος , έχοντάς τι και
paone induralo, el lot denique pænis circumsesso δικαιώσεως , έπει καν το ήμισυ των υπαρχόντων δε
Mlivina benignilale administrantur. Hæc autem in δώκασιν εις την χρείαν των δεομένων . Και Παύλος
præsens, ut inciderunt, de eo 118 dicta sint : C δε τον συν τω ανθυπάτα Σεργία ΙΙαύλω τώ λόγω
• Induravit Dominus cor Pharaonis . Porro si quis τυφλών διά των πόνων επιστρέφει αυτόν εις θεοσέ
servala in Deuum pietale, his meliora et ab impie- βειαν , λέγων αυτώ · « Ω πλήρης παντός δόλου και
Late remolissima , cum divine Scripture testimo- πάσης ραδιουργίας , υιε διαβόλου , εχθρέ πάσης δι
Η
piis, invenerit, ea nostris præferenda sunt. καιοσύνης, ου παύση διαστρέφων τάς οδούς Κυρίου
τάς ευθείας , και νυν έση τυφλός μη βλέπων τον ήλιον άχρι καιρού . ) Ποίου καιρού ; ή του ότε επι
τιληχθείς και βασανισθείς ( 56) διά τα αμαρτήματα , έμελλε μετανοών άξιος γίνεσθαι αμφοτέρως τον ήλιον
ιδείν κατά ψυχήν και κατά σώμα , ένα εξαγγέλληται η θεία δύναμις επί τη αποκαταστάσει των όψεων (57 )
αυτού και κατά ψυχήν , ότε έμελλε πιστεύων όνασθαι της θεοσεβείας; Αλλά και Δημάς, και Ερμογένης ,
ούς παρέδωκε το Σατανά , ένα παιδευθώσι μή βλασφημεϊν , παραπλήσιον τι πεπόνθασι τοις προειρη
μένους . Και ο έν Κορίνθω την γυναίκα του πατρός εσχηκώς , και αυτός παραδίδοται το Σατανά εις όλεθρον
της σαρκός, ίνα το πνεύμα σωθή εν τη ημέρα του Κυρίου . Ου θαυμαστόν ούν ει και τα περί τον Φαραώ τον
σκληρυνόμενον, και επί τέλει τοιαύταις κολάσεσι περιβαλλόμενον από αγαθότητος οικονομείται Θεού .
Ταύτα δε ημίν επί του παρόντος , ως υπέπεσεν , ειρήσθω περί του , « Εσκλήρυνε Κύριος την καρδίαν
Φαραώ. ) Εάν δέ τις τό προς τον Θεόν ευσεβές τηρών , κρείττονα , και μηδαμώς ασεβείας εφαπτό
μενα ευρίσκη , μετά μαρτυριών των από των θείων Γραφών , εκείνοις μάλλον χρηστέον .
El alibi . D Και εν ά1.1οις περί του αυτού.
Ad illum præterea locum . hæc meditor : num "Ετι δε έφίστημι εν τοις κατά τόπον , μήποτε (38 )

6. Aet . xii, 10 , 11 ,

(33) Είθε δε εκάη . Ιta in lionilia 3 in Ezecli .
quam verlit Hieronymus , conceptus est iste Lucæ
lociis : « Ignem veni miliere in jerram , et utinain
jam ardeat. » llinc confirmalur prolata ab Hugone
Grolio loci hujus Lucæ interpretatio , qui in anti
φuis codicibus ita scriptus exstal : Και τί θέλω, ει
45m avñpor ; func autem ila distinguit Grotius :
Και τι θέλω; ει ήδη ανήφθη , et sic exponit : « Quid
autem est quod opio ? utinam jamjam accendatur, ,
Ei enim cum indicativo, ulinam , apud Hellenistas
significare erudite confirmat. lluic expositioni asti.
pulatur non Syrus modo , sed Arahs etiam et Persa;
et multo magis ipse, vt liquet, Origenes, quem non
ila in Luca legisse crediderim , uii hoc loco scri
plum est; sed cum locum ex inemoria recitarel ,
sententiam eamdem aliis verbis relulisse verisimile
est . lluetius .
(56) Και βασανισθείς. He voces desiderantur in
libris antea editis , sed supplenlur e mss .
( 57) Των όψεων . Lege της όψεως.
( 38) Μss . μήποτε . Libb . editi , μηδέποτε , male .
 IN EXODUM . 278
277
ώσπερ οι ιατροί των λυσσοδήκτων τον ιον επισπώ- A quemadmodum medici , eorum qui a rabido cana
μενοι επί την επιφάνειαν , ίνα μή ένδον νεμόμενος morsi sunt, virus in apertum extrahentes, ne ine
διαφθείρη τον άνθρωπον , χαλεπωτέρας έμποιούσε lus depascens hominem perimat , graviorenı faciunt
διαθέσεις και φλεγμονάς: ούτως ο Θεός την έγκρυ sensum doloris et inflammationes ; ita Deus abdi .
πτομένης και εμφωλεύουσαν τοις βάθεση της ψυχής tam et inclusam imis veluli animi medullis pra .
κακίαν , διά της αυτού ιατρικής επισπάται εις τα vitalem medicina sua foras extrahit, ul aperta et
έξω, ώστε φανεράν αυτήν και εναργεστέραν γενέσθαι , Evidens fial , ul congruentem deinde curationem
ένα μετά τούτο την εξής επάγη θεραπείαν. Τοιαύτα adhibeal. Quo pertinere arbitror hæc in Deulero
δε ηγούμαι και τα εν τω Δευτερονομίω ρητά, τούτον nomio scripta 86 : El recordaberis universam
έχoντα τον τρόπον · « Και μνησθήση πάσαν την οδόν viain per quam deduxit le Dominus Deus luus, an
ην διήγαγέ σε Κύριος ο Θεός σου τούτο τεσσαρακοστόν num jam quadragesimum in solitudine, ut alllige
έτος εν τη ερήμω, όπως κακώση σε , και πειράση relle el lenlarel, et cognoscerentur quæ in corde
σε, και διαγνωσθή ( 59) τα εν τη καρδία σου , ει φυ luo sunt ; an serves mandala ejus , necne ; et af
λάξη τας εντολάς αυτού , ή ού . Και εκάκωσέ σε και flisil le el inedia fatigavit , el pavil lc manna ,
έλιμαγχόνισε (60 ) σε · και έψώμισε σε το μάννα , και quollu non noveras , neque noverant patres lui ;
ουκ ήδεις συ , και ουκ ήδεισαν οι πατέρες σου · ίνα But enuntiaretur tibi quod non in solo pane vivet
αναγγείλη σου ότι ουκ επ' άρτω μόνω ζήσεται άν homo , seu in omni verbo , quod procedit per os
θρωπος , αλλ' επί παντί ρήματι εκπορευομένη διά Dei , vivet homo. , Observa in bis Deum alligere
στόματος Θεού ζήσεται άνθρωπος. Τήρει δε εν el tentarc , ut dignoscantur quæ in cujusque corde
τούτοις ότι κακού ο Θεός και πειράζει , ένα διαγνω siini, ul que sint quidem , sed in profundo recon
σθή τα εν τη εκάστου καρδία , ως όντα μεν , εναπο dita , quæ per angores el molestias in apertum
κείμενα δε τω βάθει , και εις φανερόν διά των κα prorumpunt. Ejusmodi est, quod in libro Job ei a
κώσεων ερχόμενα . Τοιουτόν έστι και το εν τω Ιώβ Domino per Turbinem el nubes declaratur 88 : « Αr
υπό του Κυρίου διά λαίλαπος και νεφών απαγγελλό . bitraris me aliam ob causam lecum esse colloculum ,
μενον (61 ) προς τον Ιώβ , ούτως : « Ούει με άλλως σου nisi 119 ut justus appareres ; » nec enim dixit ,
χειρηματικέναι, ή ένα αναφανής δίκαιος , ούτε γάρ ut fieres justus, sed ul appareres , cum talis etiam
είπε , γένη δίκαιος , αλλ' , ένα αναφανής, τοιούτος ών και ante tentationes ſuisses, appareres aulem in iis qux
προ των πειρασμών,αναφανής δε έντοϊς συμβεβηκόσιν. accidissent .
Και πάλιν έν άλλω τιμω εν ταις αυταίς εις την c Rursus in alio tonio , in iisdem ad Erodum commen
"Έξοδον σημειώσεσιν (6- ). tariis .
"Έλεγε δε τις των καθ ' ημάς, από της συνηθείας το Dicebat aliquis e nosiris coætaneis , per ea quæ
ζητούμενον παραμυθούμενος, ότι πολλάκις οι χρηστοι in usu sunt , id , quod jam quæritur, molliens ,
κύριοι μακροθυμούντες επί τους αμαρτάνοντας των sape bonos dominos palientes in delictis servo
οικετών , λέγειν ειώθασι (63) το, « Εγώ σε απώλεσα , rum dicere solere : « Ego le perdidi , ego le im ·
και, « Εγώ σε πονηρόν εποίησα , και μετά του ήθους probum feci ; » hoc pacto cum afectu quodam
εμφαίνοντες , ότι η χρηστότης αυτών και μακροθυμία ostendentes bonitalem el patientiam suam cau
πρόφασις δοκεί γεγονέναι της επί πλείον πονηρίας. sam videri altulisse, cur eorum cresceret impro
"Ωσπερ ούν τούτων λεγομένων δύναται τις λέγειν bitas . Quomodo igitur, cum hoc dicuntur, cavillari
συκοφαντών , ότι ώμολόγησεν ο δεσπότης πονηρόν quis potest, fassum esse dominum , se servum im
πεποιηκέναι τον οικέτην ούτω τα υπό της αγαθότη probum fecisse : sic que a benignitate Dei proſe
τος του Θεού πρόφασις γενόμενα της σκληρότητος cla sunt, quasi causa fuerint indurationis Pharaoni,
του Φαραώ , έσκληρυκέναι αναγέγραπται την καρδίαν cor Pharaonis indurasse dicuntur . Apostoli allem
Φαραώ. Παραμυθήσεται δε ούτος (64) εξ αποστολι verbis , hic ea quæ cogitavit , leniel 86 : 1 An divi
κων ρητών, και νενόηκεν ειπείν : « " H του πλούτου της D lias bonitatis ipsius el sustentationis et patientise
χρηστότητος αυτού και της ανοχής και της μακρο contemnis , ignorans benignitatem Dei le ad pæni
θυμίας καταφρονείς , αγνοών ότι το χρηστών του Θεού lentiam deducere ? sell propler duritiem el cor pre
εις μετάνοιάν σε άγει και διά δε την σκληρότητά σου , nilere nescium , coacervas libi iram in die iræ , ut
και αμετανόητον καρδίαν θησαυρίζεις σεαυτώ οργήν declarationis, et justitiæ Dei, qui reddet unicuique
έν ημέρα οργής , και αποκαλύψεως , και δικαιοσύνης pro operibus ejus . » Ipse idem Apostolus in Epi
του Θεού , ός αποδώσει εκάστω κατά τα έργα αυτού. Ο stola ad Romanos ait 87 : « Si autem Deus volens
"Ο αυτός γούν Απόστολος εν τη προς Ρωμαίους επι ostendere iram , el potentiam suam nolam facere ,

86 Deut. VII, 2, 3. 88 Job XL , 3. 86 Ron) . Π , 4, 5 , 6 . 87 Rom . ΙΧ , 22 .

(39) Μss . διαγνωσθή , Tarius el Πuetiuς γνωσOή .
(60) Ελιμαγχόνισε. Scrib . έλιμαγχόνησε.
( 61) Μss. , απαγγελλόμενον . Lib. editi, επαγγελ
κόμενον .
(62) Εν τοίς αυταίς εις την "Εξοδο » σημειώ
CECI. Quid sint or LLELÚGELS diximus in Origenianis
lib . III , cap . 2. Hac appellatione scripta el conti.
uentur quæ ad aliud scriplum adjiciunilur. Itaque
plena comentaria, quos tomos inscripsit Origenes,
el scholia vocabulo isto significata reperias, nam
utraque ad contextum adjiciebantur, cujus gratia
fuerant elaborata . Hoc autem loco toni uotantur .
Huetius .
(65) Μss . , ειώθασι . Lib. editi , είώθεσαν .
( 64) Unus codex us . , ούτος. Lib . elit , ού
τως .
979 EX ORIGENE 280

tulit multa patientia vasa ire parata in interitum; » Α στολή φησιν · ι Ει δε θέλων ο Θεός ενδείξασθαι την
quasi patientia ipsius talerit vasa ire el veluti pro- οργήν , και γνωρίσει το δυνατόν αυτού , ήνεγκεν εν
creaverit . Si enim , quod leuis et patiens fuerit, πολλή μακροθυμία σκεύη οργής κατηρτισμένα εις
non puniens peccantes , sed miseratus , vasa illa απώλειαν , ώς της μακροθυμίας αυτού ενηνοχυίας
abundarunt ; ipse quodammodo patientia sia vasa τα σκεύη της οργής, και οιονεί γεγεννηκυίας. Ει γάρ
iræ tulit , el , ut ita dicam , ipse omnia fecil vasa παρά το μακροθυμεϊν αυτόν ου κολάζοντα τους αμαρ
iræ alque adeo ipse induravil cor eorum . Cum enim τάνοντας , αλλ' ελεούντα , έπλεόνασε τη χύσει , αυτός
lot signis et prodigiis factis non oblemperal Pharao , πως ήνεγκε τη εαυτού μακροθυμία τα σκεύη της όρ
sed post tot et tanta monstra repugnat , quomodo γής , και ίν ' ούτως είπω , αυτός τα πάντα πεποίηκε
pon durior el infidelior arguitur ? cum durities el σκεύη οργής , και κατά τούτο , αυτός έσκλήρυνε την
incredulitas ex prodigiis oriri potuisse videalur. καρδίαν αυτών. "Οτε γάρ σημείων τοσούτων και τε
Simile est id in Evangelio 88 : « Ego ad judicium in ράτων γενομένων του πείθεται ο Φαραώ , αλλά μετά
hunc mundum veni ; non enim Servatori proposi . τηλικαύτα ανθίσταται , πώς oύ σκληρότερος και απι
lum fuil venire ad judicium , sed ex eo quod vene στότερος ελέγχεται και της σκληρότητος και απιστίας
rit , consecutum est ut ipse ad judicium venerit eo δοκούσης εκ των τεραστίων δυναμένης γεγονέναι.
ruin , quί post miracula ipsi non crediderint ; sed β " Ομοιον δε και το εν τω Ευαγγελία: Εις κρίμα
ct iu ruinam corum venil. εγώ εις τον κόσμον τούτον ήλθον ου γάρ προέθετα
ο Σωτήρ εις κρίμα ελθείν , αλλ' ήκολούθησε το εληλυθέναι αυτόν , το εις κρίμα αυτόν εληλυθέναι των
μετά τα τεράστια ου πεπιστευκότων αυτώ · αλλά και εις πτώσιν ελήλυθε .
El post alia , in hunc modum . Και μεθ' έτερα ούτως .
Prodigia facta, suscipientibus quidem et creder Τα τεράστια γινόμενα , τοις μεν δεχομένους και
tibus , ut promiscuisillis Egyptiis , qui cum populo πιστεύουσιν , ως παρά τους επιμίκτους Αιγυπτίους
egressi sunt , inisericordia fuere ; non credentibus τοίς συνεληλυθόσι τω λαώ , έλεος ήν τοϊς δ ' άπει
aulem duritiem cordis inserunt . Tum prælerea ex θούσι σκληρότητα ταϊς καρδίαις αυτών επιφέρει. Και
Evangelio quædam his similia proferri possunt, quæ εκ του Ευαγγελίου δε έτε παρά τα ειρημένα έστι τα
malorum auctorem aliquibus Servalorem Ioqui vi- όμοια παραθέσθαι περί του και τον Σωτήρα κακών
ilenlur 8' : « Væ libi regio Zin , væ tibi Bethsaida, αίτιον δοκεϊν γεγονέναι τισίν : « Ουαί σοι χώρα
quia si Tyri el Sidone facta ſuissent signa quæ apud Ζιν (65) , ουαί σοι Βηθσαϊδά , ότι ει εν Τύρω και Σι
vos facta sunt, jam olim in sacco et cinere sedenles δώνι εγένετο τα σημεία τα γενόμενα εν υμίν , πάλαι
pænitentiam egisseat . Calerum dico vobis , lolera αν εν σάκκο και σποδα καθήμενοι μετενόησαν. Πλήν
bilius erit Tyro et Sidoni quam vobis , , et cætera . λέγω υμίν , Τυρω και Σιδώνι ανεκτότερον έσται και
Deus eniin qui duritiem et incredulitatem incolarum υμίν, και και τα εξής: προγνώστης γάρ ο Σωτήρ (66)
regionis Zin , et Bethsaida , et Capharnaum præno ών της απιστίας των εν χώρα Ζιν , και των εν Βηθ
verat, et sciebat tolerabilius fore genti Solomorum C σαϊδά , και των εν Καπερναούμ, και ότι ανεκτότερον
in die judicii quam illis, cur 120 miracula patra- γίνεται γη (67) Σοδόμων εν ημέρα κρίσεως , ή έχει
hat in regione Zin et Bethsaida , videns propter νοις , διά τι τα τεράστια επετέλει έν χώρα Ζιν , και
tiæc tolerabilius fore in die judicii Tyriis el Sido έν Βεθσαϊδά , ορών ότι διά ταύτα ανεκτότερον γίνε
niis, quam his ? ται εν ημέρα κρίσεως Τυρίοις, και Σιδωνίοις, ή του
τοις ;
Et post alia. Και μεθ' έτερα .
( Tu autem dices Pharaoni, Hæc dicit Dominus : • Συ δε έρείς το Φαραώ Τάδε λέγει Κύριος : Υιός
Filius primogenitus meus Israel. Dixi vero libi : πρωτότοκός μου Ισραήλ. Είπα δε σοι, Εξαπέστειλον
Dimille populum meum , ut me colant ; si autem τον λαόν μου , ίνα μοι λατρεύσωσιν. Ει δε μή βούλει
non vis dimillere ipsum , videsis , ego interficiam εξαποστείλαι αυτόν , όρα γούν , εγώ αποκτενώ τον.υιόν
filium luum priinogenitum % . , Dicendum igitur est σου τον πρωτότοκον . » Λεκτέον ούν τοϊς φάσκουσι δι
ijs , qui justi Dei hæc esse opinanlur , el ex nuda καίου ταύτα είναι Θεού , και υπολαμβάνουσι κατά το
dictione induralum esse cor Pharaonis regis pι- πρόχειρον της λέξεως έσκληρύνθαι την καρδίαν Φα
tant , ne dimilleret populum ipsius, quomolo justus , ραώ βασιλέως , ίνα μή εξαποστείλη τον λαόν αυτού,
D
est qui induravil cor , et minatur , nisi dimiserit, πώς δίκαιος και σκληρύνας τε την καρδίαν , και απει
interfecturum filium ejus primogenitum ? Si enim λών , ει μη απολύσει , αποκτείναι τον πρωτότοκον αυ
urgeantur , eum malum esse falebuntur . Rursus του υιόν; Θλιβόμενοι γάρ πονηρόν αυτόν ομολογή
deinde alia illos inde averlent et eo adducent, ut σουσιν . Είσα πάλιν από ετέρων ανατραπήσονται, και
31011 nudæ diclioni adhærescant, quæ ipsorum sen αναχθήσονται (68) εις το μή τη προχείρω λέξει δου
lentia Opificis justitiam fueri non potest. Deuique λεύειν , ου δυναμένη κατ' αυτούς σώσαι το δίκαιον
semel nunc coacti fuerint hæc expendere, eo του Δημιουργού . "Απαξ δε εάν νυν αναγκασθώσε βε
88 Joan , 1x , 39. 85 Μatth . Χι , 21 , 22 . 90 Εxod. IV, 22 , 23.
(63 ) Xópa Zir. Vulgatus textus Græcus Matthæi, (67 ) Vox yo que decral in libris antea editis, hic
Χοραζίν . suppletur e codicibus niss.
(66) Ο Σωτήρ . Sic hallent mss . Libri autem editi , (68) Aliquot niss . , συναχθήσονται .
ο Θεός .
391 SELECTA IN EXODUM . 282

βιασμένως ταύτα εξετάζειν , αναβήσονται επί το μη- A pervenient ut non amplius Opificem vituperent, sed
χέτι κατηγορείν του Δημιουργού , αλλά φάσκειν αυτόν ipsum bonum esse aflirment. Ergo interrogandi
αγαθόν είναι , Πυστέον ούν των οιoμένων νενοηκέναι sunt , qui se id pulant intelligere : « Induravit Do
τό : « Έσκλήρυνε Κύριος ο Θεός την καρδίαν Φα minus Deus cor Pharaonis , , an hæc vere a Deo
ραώ , και πότερον αληθώς πιστεύουσι λέγεσθαι ταύτα dici per Moysem divino spiritu aſllatum , an false,
υπό του Θεού , διά Μωϋσέως ενθουσιώντος , ή ψευδώς • pulent. Si enim false , neque justus ipsorum opi
εί μέν γάρ ψευδώς , ούτε δίκαιος έτι (69) κατ' αυτούς nione , neque verus erit Deus : neque vero Deus .
ο Θεός , ούτε αληθής , και όσον επί τούτοις ουδε Θεός : Sin autem vere , cogitent num eum ul arbitrio li
ει δ' αληθώς , κατανοείτωσαν ει μή ως αυτεξούσιον αι bero præditum reprehendat dicens : Al si non
τιάται λέγων · « Ει δε μή βούλει εξαποστείλαι αυτόν και vis eum dimillere ; , el alibi 98 : Quousque non
και άλλαχού : « "Έως τίνος ου βούλει έντραπήναι με ; » vis revereri me ? , Illud enim : « Quousque non vis
Το γάρ , « "Έωςτίνος ου βούλει έντραπήναι με ; » δυσ revereri me ? , l'haraoni dicitur , ad eum pudore
ωπητικώς λέγεται προς τον Φαραώ ουκ εντρεπόμε- suffundendum , qui non vereretur ; non quod non
ον , ου παρά το μή δύνασθαι , αλλά παρά το μή possel , sed quod nollet. El quod dicitur a Moyse
βούλεσθαι . Και το λεγόμενον δε παρά Μωϋσέως πρός Pliaraomi 94 : Uι cognoscas quia Domini est terra ;
τον Φαραώ , « "Ινα γνως ότι του Κυρίου η γη , και Β et tu , et famuli lui , scio quia nunquam timuistis
σύ , και οι θεράποντές σου , επίσταμαι ότι ουδέποτε Dominum , » significat fure ul limeant : quod qui
πεφόσησθε τον Κύριον , και δηλοί ότι φοβηθήσονται • dem adversus berelicos probat Deum esse bonuin
όπερ αρμόζει προς τους ετεροδόξους, περί τε αγα et non esse pereuntem nalurain .
θότητος Θεού , και περί του μή είναι απολλυμένην
φύσιν .

ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ ΕΚΛΟΓΑΙ

ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΞΟΔΟΝ (70).

EX ORIGENE SELECTA IN EXODUM .

• Και δώσω χάριν τω λαώ τούτω ενώπιον των C 121 « El dabo gratiam populo huic coram Ægy
Αίγυπτίων . " Οταν δε αποτρέχoιτε , ουκ απελεύσεσθε pliis . Cum autem aufugietis , non recedetis vacui . ,
κενοί . » Αύτη ή επαγγελία το 'Αβραάμ προεδέδοτο : Olim Abralie facta fueral haec promissio, dicente
• Μετά ταύτα , λέγοντος του Θεού , εξελεύσονται ώδε Deo 8 : « Post liæc egredientur huc cum mulla su
μετά αποσκευής . » pellectile. )
• Και κατίσχυσεν η καρδία Φαραώ , και ουκ εισή . Et obfirmatum est cor Pharaonis, et non audi
κουσεν αυτών, καθάπερ ενετείλατο αυτοίς Κύριος . vit eos, sicut preceperat eis Dominus . Dixit autem
Είπε δε Κύριος προς Μωϋσήν: Βεβάρυται η καρδία Doininus ad Moysen : Aggravatum est cor Pharao
Φαραώ , του μη εξαποστείλαι τον λαόν . » Το, • Βεβά nis, ut non dimillat populum 96.1 Quod, post mu
ρυται η καρδία Φαραώ , ο λεγόμενον υπό του Κυρίου , talam in serpentem virgam Aaron , ac postquam
μετά την μεταβαλούσαν είς δράκοντα ράβδον του 'Αα illa Magorum virgas deglutieral, a Domino dicitur :
ρών , και καταπιούσαν τας των Μάγων ράβδους, άξιον « Aggravatum est cor Pharaonis, ) operæ pretium
ιδείν, ει έτερόν εστι του , « έσκληρύνθαι την καρδίαν es ! videre silne aliud ab eo, quod sæpius dicluni
Φαραώ, και λεγομένου πολλάκις , καίτου, και κατισχυκέναι. » est , induralum esse cor Pharaonis , ac in valuisse. »
Και γάρ και τούτο ούτως είρηται , « Και κατίσχυσεν Νam lioc quoque ita dictum est : « Ει invaluit εor
η καρδία Φαραώ, και ουκ εισήκουσεν αυτών καθώς D Pharaonis , et non audivil eos, sicut Ioculus fueral
ελάλησε Κύριος . » Δοκεί δέ μοι ή μεν ενδιδούσα καρ Dominus. , Mihi videtur cor illud quod cedit, ac se
δία προς τα θεία , απαλύνεσθαι και μη ισχύειν ανθί facile præbet ad divina, emolliri, nec possc resi •
στασθαι τη θειότητα, και μη βαρύνεσθαι , μηδέ έλκε slere deilali , nec gravari , nec inſerne in terrain
9 Exod. viii , 2. 9 Exod . x , 5 . 93 Εxod . Is ,29, 30. • Exod . 111 , 21 . 95 Gen. XV , 14. 96 Exod .
τΙΙ , 13 , 14 .
(69) "Etı Deest in libb. antea edilis, nec non isla (70) Fragmenta hæc desumpta sunt e schedis
que paulo infra leguntur : το γαρ, έως τίνος ου βού mss. Combelisii , qui ea cxscripsit e mss. bibliothe
λει έντραπήναι με , sed restituuntur auctoritate co cæ Regie.
dicurn manuscriptorum .
283 EX ORIGENE 28
resque corporeas trahi ; quod autem renititur et A σθαι κάτω εις γην και ύλην · η δε αντιτείνουσα και
divine adversatur voluntati , indurari et instar lapi- εναντιουμένη τη θείω βουλή ματι , σκληρύνεσθαι και
dis repercutere ac repellere sermonem , perque su αντιτυπείν δίκην λίθου , και αποκρούεσθαι τον λόγον,
perbiam cum quadam falsi nomiuis fortitudine re και κατ ' απόνοιαν ανθίστασθαι μετά τινος ψευδωνύ
sistere. Necesse autem est ut cor sic comparalum , μου ισχύος . 'Ανάγκη δε την τοιαύτην καρδίαν καθελ
a nequitia quae suople genio deorsum vergil , Ira κομένην υπό της κακίας ούσης κατωφερούς , βαρύ
clum gravelur. Non tamen bæc eadem ratione cor νεσθαι . Ου μήν κατά την αυτήν διάνοιαν ταύτα τη
di eveniunt , quanquam uni eidemque cordi nialo καρδία συμβαίνει , ει και μια και τη αυτή συμβέ
accidit lil invalescal et gravelur . Nam , ut alicubi 6ηκε φαύλη ούση το κατισχύειν και το βαρύνεσθαι.
dictum est , cor modo lapideum fit et indurescit, Η μεν γάρ , ώς είρηται που, λιθίνη γίνεται η καρ
modo divinæ naturæ non cedil ut præstantiori ; sed δία και σκληρύνεται η δε ου παραχωρεί ως κρείτ
τονι τη θεία φύσει · αλλά θεομαχείν ισταμένη κατ'
contra obnitens adversus Deum pugnare el inva
lescere dicicur. αυτής και ισχύειν λέγεται .
« Είπε δε αυτώ Μωϋσής , Ως άν εξέλθω την πόλιν,
« Dixit autem ei Moyses : Cum egressus fuero de
civitale, expandam manus meas ad Dominum , et εκπετάσω τας χείρας μου προς Κύριον , και αι φω
voces cessabunt, et grando, el pluvia ultra non B ναι παύσονται , και η χάλαζα , και ο υετός ουκέτι
erit º7 . , Omnium enim opifex imperio naturam ce έσται . » "Ο γάρ πάντων δημιουργός προς την κέλευ
dentem habet. σιν τήν φύσιν είκουσαν έχει .
Τού αυτού . Σημειωτέον ότι ου πάντα τη βά
Ejusdem . Observandum est non omnia Moy
sem prodigia facere virga , sed et manibus el verbo , βδω τερατουργεί Μωϋσής , αλλά και χερσί και λόγω,
ne virgæ vim magicis prxstigiis plurimi ascribe ένα μή την ράβδον μαγικαίς απάταις τελείσθαι οι
rent. πολλοί νομίσωσι .
« Tollat unusquisque ovem per domos familia • Λαβέτωσαν έκαστος πρόβατον κατ' οίκους πα
rum °8,1 etc. A decimo jubel ovem sumere , atque τριών » , και τα εξής . Από της δεκάτης φησί λαμ
ad quartum decimum usque diem alere, 122 no βάνειν πρόβατον και τρέφειν έως ιδ '· και επονομά
menque imponere, dicendo : Ovis hic aid hoc et ad σκι λέγοντας , Τούτο το πρόβατον θύεται υπέρ τούδε
illud immolatur ; ita ut illi decem nomina non su : και τούδε ουχ υπερβαινόντων αυτών ι' όνομάτων
perent. Immolatur autem luna quarta decima inter και τη ιδ' θύεται ανάμεσoν των εσπερινών, αρχο
μένης της ιε'· ώς γίνεσθαι από της λήψεως μέχρι
medias vesperas, inchoanle quinta decima, ut a die
quo suitur, ad eum quo immolatur , quinque dies c της Φύσεως ημέρας ε' , ότε πληρές εστι της σελήνης
το φώς .
intercurrani, quando pleno luna orbe lucel .
« Ovis perſeclus, masculus, anniculus erit vo « Πρόβατον τέλειον , άρσεν , ενιαύσιον έσται υμίν. και
bis ºs . , Auniculus ovis Christus est . Nihilo enim Ενιαύσιον πρόβατον ο Χριστός εστι . Το γαρ εν μη
cum destitui aut ei aliquid deesse per annum si δεν υστερείσθαι μηδε ελλιπές τι έχειν διά του ενιαυ
gnificatur. του δηλούται .
« Και σφάξουσιν αυτό πάν το πλήθος συναγωγής
« Ει immolabunt eum oιnnis multitudo celus fi
liorum Israel ad vesperam ! . , Ad vesperam jube υιών Ισραήλ προς εσπέραν . » Προς εσπέραν δε κε
mur ovem immolare, quod extrema hora verus 110 λευόμεθα σφάξαι το πρόβατον , επειδή και εσχάτη
bler ovis , Salvalor in mundum vencrit. ώρα το αληθινόν ημών πρόβατον εις τον κόσμον ήλθεν
ο Σωτήρ .
« El sument de sanguine, et ponent super duos « Και λήψονται από του αίματος, και θήσουσιν επί
posles et super linen, in domibus , , elc . Immola των δύο σταθμών , και επί την φλιάν, εν τούς οίκους )
mus , ac dornos nostras, hoc est corpus, sanguine και τα εξής . Θύομεν δε , και χρίομεν τους οίκους -
unginus , si quidem unctio fides est in Christian, μών τώ αίματι· λέγω δε το σώμα, είπερ χρίσις πί
qua exterminatoris potentiam everti credimus . J. D στις εστίν ή εις αυτόν , δι' ής πιστεύω την του ολο
autem uncii, id est , postquam Christi fidem am θρευτου δύναμιν καταργουμένην . Μετά δε το χρισθή
plexi sumus, lum ad esum venire jubemur, non ut ναι ημάς , τουτέστι πιστεύσαι εις τον Χριστόν, τότε
crudas , aut coctas aqua , sed ul igni assas carnes και επί την βρώσιν έρχεσθαι κελευόμεθα · μήτε δε
coinedamus. ώμα , μήτε έψημένα εν ύδατι, αλλ ' οπτά πυρί .
Quicunque autem comederit fermentum , dis « Πάς ος αν φάγη ζύμην, εξολοθρευθήσεται η ψυ
perdelur anima illa de Israel ' , , Peribit homo pro χή εκείνη εξ Ισραήλ . » Εξολοθρευθήσεται άνθρωπος
pler fermentum , et universorum Deus qui leges ένεκεν ζύμης και ο τών όλων Θεός και χρηματίζων
garcit, qua ratione disperdit mæchum , qua ratione τους νόμους , ώς ολοθρεύει μοιχόν , ώς ολοθρεύει πόρ
disperdii adulierum , qua ratione disperdit cinz νον , ώς ολοθρεύει παιδοφθόρον , ούτως ολοθρεύει τον
dum , eadem disperdil habentem fermentum in do έχοντα ζύμην εν τη οικία αυτού εν τη των αζύμων
mo siia die azymorum . An huc Deo dignum ? lloc ημέρα . Τούτο κατά Θεόν εστι και τούτο κατά νόμον τον
ne legi cælesti consentaneum ? Verum dixcrim , si ουράνιόν εστιν ; Αλλ ' είπoιμι αν ότι εάν έχης ζύμη

17 Exod . IX , 99 . 98 Exod. XII , 3. 99 ibid . 5. • ibid , 6 , ibid . 7. 3 ibid . 15.

285 SELECTA IN EXODUN . 286

πονηρίας , και μη εξολοθρεύσης πάσαν ζύμην κακίας Aquile hilleas fermentum malitia , nec fermen
από του ηγεμονικού σου · αύτη γάρ έστιν η αληθινή lum omne nequitiæ disperdas de lua mente (hæc
οικία σου· ο Θεός των όλων νομοθετεί εξολοθρευθή enim vera lua domus est) , universorum Deum jube
ναι σε μη αποβαλάντα την ζύμην την παλαιάν από re, ut disperdaris, qui velus fermentum a te non ab
σεαυτού . Xρή γάρ σε ελθόντα εις τον καιρόν των jeceris . Necesse enim est ul, cum veneris ad tem
νέων , νέον γενόμενον μηδέν έχειν αρχαίον. • Τα αρ * pus novoruin , novus ipse effectus, nibil vetusti re
χαία παρήλθε, και και τα εξής . "Ορα πως έδει εορτά lincas. « Velera transicruni " ,, elc . Vide qua ra
ζειν εν μηνί των νέων την εορτήν των αζύμων . tione debebal solemne agi festum azymorum in
mense novorum .
• Καθίξετε της φλιάς, και επ' αμφοτέρων των σταθ « Tingelis limen , el super ambos postes , de
μων, από του αίματος και εστι , παρά την θύραν. ) sanguine qui est juxta ostium S. , Limen quidem ,
ελιάς μεν , ώς αποδέδωκέ τις των προ ημών , του λο ul majorum quidam exposui!, rationis vim ; ambos
γικού αμφοτέρων δε σταθμών , θυμικού και επιθυ autem postes, vim iræ ac cupiditatis.
μητικού ,
Τού αυτού . Ου γαρ εντός γενόμενον τον ολο Ejusdem . Non enim exterminatorem , cum
θρευτήν δι' επινοίας εκβάλλομεν , αλλ' όπως αν μηδε Β jam intus receptus est , arte expellimus , sed ne
την αρχήν παρεισδύη , φυλακήν διά του νόμου ποιού oninino subintrel, lege cavemus . In en autem po
μεθα. Φυλακή δε εστι και ασφάλεια , το , τώ αίματι sita cautio ac presidium , si ingressus limen ac
του αμνού τήν τε φλιάν και τους σταθμούς της εισό posles agni sanguine signemus.
δου καταστημαίνεσθαι .
« Έγενήθη δε μεσούσης της νυκτός , και Κύριος 123 ( Faclum est autem mediante nocle, et
επάταξε πάν πρωτότοκον εν γή Αιγύπτω. » Δι ' αγ Dominus percussit omne primogenitum in terra
γέλων γάρ ο Θεός τάς θανατηφόρους ταύτας επάγει ΑΕgypti S. , Deus namque per angelos liasce leti
πληγάς, ως και εν ταις Βασιλείαις έγνωμεν πως εν feras plagas immillil, uti etiam in Regnorum libris
μια νυκτί ο άγγελος ανείλε των Ασσυρίων ρπε' χιλιά- legimus quomodo angelus una nocle centum octo
δας. ginta quinque millia Assyriorum occidit '.
• Ούτος ο νόμος του Πάσχα : Πάς αλλογενής ουκ « llæc est lex Paschae : Omnis alienigena non
Εδεται απ' αυτού . Και πάντα οικέτην τινος, και αρ comedet de eo . Et omnem cujuspiam famulum ,
γυρώνητον περιτεμείς αυτόν , και τότε φάγεται απ' servumque emplicium circumcilles eum, et ( unc
αυτού , και τα εξής. Ακολούθως τους παρατεθείσι comedel de eo ,, etc. Ordine quodain ad cas quæ
C
τρίτος εστίν ούτος νόμος, ον είπε πάλιν ο Κύριος proposite sunt , nec lex tertia est quam Dominus
πιρά τους δύο νόμους . Πρόσχες δε τή ακριβεία της ilerun ) promulgavit præler leges duas . Allende
Γραφής, ότι ουκ είπε τούτον τον νόμον τον περί του autem Scripturæ diligentiam ; legem hanc qua
liάσχα ο Κύριος εν τη αρχή . Ει γάρ ειρήκει έτι όν Pascha sancitur, non a principio tulit Dominus.
των εν Αίγυπτο πριν απάραι εκ της Αιγύπτου τον Alioqui cum adhuc essent in Ægypto , ac necdum
"Ισραήλ, το, « Πάς αλλογενής ουκ έδεται απ' αυτού . profecto Israele , si dixissel : « Oinnis alienigena
Και πάντα οικέτην τινός , και αργυρώνητον περιτε non comedel ex eo . Et omnem cujuspiam servum
μείς , και τότε φάγεται απ ' αυτού , και ουκ άν εξελη ac emptitium circumcides , et lunc comedet ex eo , )
λύθησαν και πολύ μικτος πολύς όχλος ο εξελθών εξ Αι non exiisset ingens illa promiscua multitudo que
γύπτου. 'Ετήρησεν ούν τον νόμον τούτον , ίνα μετά ex Ægyplo egressa est . Retinuit itaque hanc le
του έξελθείν τους βουλομένους δοθή άλλος νόμος. Και gem , ut iis qui egredi voluissent, darelur alia lex .
μετ ' ολίγα . Εάν αλληγορώμεν ταύτα εις την ψυ El post pauca. Si hæc ad mentem nostram refera
χήν ημών, έρούμεν ότι οικογενείς μέν εισιν οι συμ mus , dicemus vernaculos esse, congenitas nobis
πεφυκότες ημίν και γεωργηθέντες λόγοι , και επιστη ac nostra partas industria scientias, quibus a con
ναι από συμφύτων εννοιών αρξάμενοι αργυρώνητοι D genitis notionibus scire auspicamur ; enoplos autem
δε, όσοι εκ διδασκαλίας ημίν επιγίνονται έξωθεν από pretio, eas que foris ex doctrina per disciplinas
των μαθημάτων . Πάντας ούν φησι περιτέμνειν και accedunt. Omnes ergo jubet circumcidi ac emua
καθαίρειν , και τους οικογενείς , και τους αργυρωνή dari lum vernaculos, lum emplitios. Nemo autem
τους. 'Αλλογενή δε ουδένα δεί προσλαμβάνειν , οίον alienigena assumendus est , cujusmodi sunt qui
αλλότριον δόγμα προσιεμένους: αλλογενή γαρ ου πα doctrinam alienam admillunt. Non enim recipitur
ραδέχεται , ός βούλεται βεβηλώσαι την εορτήν του alienigena, qui Domini solemnitatem vult polluere .
Κυρίου. Και μετ' ολίγα . Ει γάρ έν Εκκλησία εσθίεις Et post pauca. Si enim Dei sermones in Ecclesia
λόγους Θεού , εσθίεις δε και εν Ιουδαίων συναγωγή , comedis , atque etiam in Judeorum synagoga come
παραβαίνεις την λέγουσαν εντολήν, « Εν οικία μιά dis , transgrederis mandaLum quod dicit : In una
βρωθήσεται . » Ει δε μεταλαμβάνεις λόγων Θεού , εν domo comedetur. , Sin Dei sermones ia una domo,
οικία μιά τη Εκκλησία είτα καταλιπών αυτήν , υπο nempe Ecclesia percipis , lumque ea relicla , opinaris
λαμβάνεις μεταλαμβάνειν Θεού εν αιρετική συναγω le Dei participem ellici in hæreticorum synagoga ,

• 1 Cor. 1 , 17. * Εxod. XII , 02 . 6 ibid . 29. 1 IV Reg. ΧΙΧ , 35 . 8 Exod . XII, 43 , 44.
 937 EX ORIGENE 288

curn lex dicat : « In una domo comedetur, in una A γη , λεγουσης της εντολής, « Εν οικία μια βρωθήσε .
domo non comedis. Unam itaque domum intellige ται , και συ ουκ έσθίεις έν οικία μιά. Μίαν ουν νοήσαι
Ecclesiam el nusquam extra Ecclesiam ovem co οικίαν την Εκκλησίαν μηδαμου ούν έσθιε του προβά
mede. του έξω γενόμενος της Εκκλησίας .
« Et non efferetis e domo de carnibus foras ). « Και ουκ έξοίσετε εκ της οικίας των κρεών έξω. »
Ecclesiasticum sermonem extra Ecclesiam docere Εκκλησιαστικών λόγον ού δεί έξω της Εκκλησίας
non licet , uti nec extra domum carnes efferre : πρεσβεύειν, ώς έξω της οικίας μή εκφέρειν τα
in Judeorum, inquam , aut hereticorum synago- κρέα: φημι δε εις συναγωγήν Ιουδαίων ή αιρετικών
gam . Perinde enim est ac si margarite ante porcos όμοιον γάρ έστι τω δίψαι τους μαργαρίτας έμπροσθεν
projiciantur. των χοίρων .
Omnis incircumcisus non comedet ex eo 10.1 « Πας απερίτμητος ουκ έδεται απ' αυτού, Πάν γέν
Omnem animi felum spiritalem superanlem lerrena νημα ψυχής νοητόν υπερβαίνουν τα υλικά (υλικά δε
( sunt autem terrena feminea) circuincidere oportet τα θήλεα ) περιτέμνειν και καθαίρειν δεί, ίνα ούτως
ac emundare , ut sic aliquis Paschalis carnes perci . μεταλαμβάνη τις των κρεών του Πάσχα ως αυτόχθων
pial. Sicut autem indigena , sic 124 el advena . δε της γης, και ο προσήλυτος γίνεται · ου γάρ τα σπέρ
Non enim semina ingenua pluris æstimat Deus , sed B μετα προτιμά ο Θεός τα ευγενή, αλλά προαίρεσιν
animi proposituin approbal. αποδέχεται .
Ejusdem . Incircumcisum carne appellat qui car Τού αυτού . 'Απερίτμητον τη σαρκί τον μή περι
nalia a se non resecuit ; sicut etiam incircumcisum τεμνόμενον τα σαρκικά φησιν , ώσπερ και απερί
oculis, qui ea inluetur quæ non oportet . τμητον οφθαλμοίς τον βλέποντα προς α μη δει.
Ejusdem. Videle ne quis vestrum incircumcisus Τού αυτού . "Οράτε μή τις υμών απερίτμητός εστι
sit corde , ne quis incircumcisus sit jis circumci τη καρδία μή τις ου περιτέτμηται τάς περιτομάς ας
sionum generibus quibus Scriplura circumcidi do ο λόγος διδάσκει περιτέμνεσθαι . Ποίας δε ταύτας;
cet . Quenam vero illa? sunt quibus probro datur, απερίτμητοι τα ώτα ονειδίζονται τινες όντες και
quod incircumcisi sint auribus ; qui non circumcisi όσοι ου περιτέτμηνται την ακοήν , ακάθαρτοι εισιν.
sunt auribus, immundi sunt, lucircumcisus labiis 'Απερίτμητος χείλεσιν, ο μη περιτεμνόμενος τους
est, qui non ampulal alienos el impuros sermones . λόγους τους εναντίους και ακαθάρτους. Ούτως έστι
Sic incircumcisum carne liceal dicere, qui carnalia και απερίτμητον τη σαρκί ειπείν , τον μή περιτεμνό
non resecal ; incircumcisum oculis, qui videt ea μενον τα σαρκικά πράγματα και απερίτμητον
quæ non decei , nec intuitum purgal; et incircum οφθαλμοίς, τον βλέποντα α μη δεί, και μη καθαίροντα
C
cisum carne qui facit ea quæ nou oportel. το ορατικόν » και απερίτμητον σαρκι , τον πράττοντα
& μή δεί.
« Profecti autem filii Israel de Socchoth , cashra • Εξάραντες δε οι υιοι Ισραήλ εκ Σοκχώθ , εστρα
melati sunt in Oihom juxta deserlim " . , lu Nu τοπέδευσαν εν Οθωμ παρά την έρημον . » Εν τοις
meris scriplum est's , e a Butha ad oram Iroth , 'Αριθμούς κείται , « από Βουθά επί στόμα Ίρώθ· και
quod est contra Beelseplıron prope Borra , ) castra έστιν απέναντι Βεελσεπρών εχόμενα του Βορρά ,»
melatos esse filios Israel . παρεμβεβληκέναι τους υιούς Ισραήλ .
El lulit sexcentos currus electos , et omnern • Και έλαβε εξακόσια άρματα εκλεκτά , και πάσαν
equitatum Ægyptiorum , el tristalas super omnes 13.1 την άτοπον των Αιγυπτίων, και τριστάτας επί πάντων.»
Qui contra tres pugnare poterant, vel qui in acie Τους πρός τρείς δυναμένους μάχεσθαι , ή τους εν τη
post anlesignanum ac secundum ab eo, tertio ordine παρατάξει μετά τον πρωτοστάτης και τον δευτεροστάτην
stabant. Alii ila exponunt, contra liostiles manus ισταμένους εν τη τρίτη τάξει . "Αλλοι δέ φασιν, ώς εις
magnos adornatos esse currus qui Ires homines ca τας χείρας των πολεμίων άρματα εποίουν μεγάλα,
perent, quorum unus aurige oflicio fungeretur, ώστε και τρείς χωρείν, ίνα ο μεν εις ηνιοχει , οι δε
duo vero alii certarent ; aut eos qui super tres D δύο πολεμούσιν· ή τους επί τριών ίππων βεβηκότας.
cquos ascenderent. Antiqui enim in bellis binis aut Οι γάρ παλαιοί εν τούς πολέμους επί δύο ή τριών ίππων
lernis equis utebantur, cum aurigantes exirent. επωχούντο εξιόντες άρματηλάται . " Η τριστάτην λέ
Vel tristalem vocat, qui sedente rege terlius starel, γει τον εν τω καθέζεσθαι τον βασιλέα, τρίτον ιστά
aut tertiam haberel sedemn , cujusmodi eral David μενον , ήτοι τρίτην έχοντα καθέδραν · οίος ήν ο Δαυίδ
apud Saul , ul in primo Regnorum invenies. παρά Σαούλ, ώς εν τη πρώτη των Βασιλειών ευ
ehsst ܶ‫ܕ‬.
Illic posuit ei Deus justificationes, el judicia , et Εκεί έθετο αυτό ο Θεός δικαιώματα και κρίσεις,
illic eum lentavil's. Cum tentat Deus, lentat ul και εκεί αυτόν επείρασε . » " Οτε Θεός πειράζει, επ'
prosil , non ut noceat. Quapropter dictum est 18 : ωφελεία τεειράζει, ουκ επί τω κακοποιήσαι· διό και
« Deus intentalor malorum est , , Ui et post pauca ελέχθη , ότι « Ο Θεός απείραστός έστι κακών, και ώς και
subjungit : « Si auditu audieris Dominum Deum μετ' ολίγα επάγει ο λόγος: Εάν ακοή ακούσης Κυ
luum , omnem morbum quem intuli Ægyptiis, non ρίου του Θεού σου , πάσαν νόσον, ήν επήγαγον τοις
• Εκod . Xu , 46 . 10 ibid . 48. 14 Εxod . XIII , 20. 15 Νum . XXXIII , 7. 15 Εxod . XIV , 1. 16 Exod , XV, 25 .
18 Jacob . 1 , 13.
 € 89 SELECTA IN EXODUM . 290
Αίγυπτίους, ουκ επάξω επί σε . » Ο ούν φέρων τους A inducam super te. » Qui ergo strenue fert tentatio
πειρασμούς γενναίως, στεφανούται . "Αλλο δε έστιν nes, coronam recipit. Secus autem se res habel in
επί του διαβόλου εκείνος γάρ πειράζει , ίνα τους diabolo . Is enim lentat , ut sibi obsequentes interfi
πειθομένους αυτό θανατώσης και ο μεν Θεός πει ciat . Ac Deus quidem tental non fuluri ignorantia ,
ράζει ούκ αγνοών το εσόμενον , πλήν διδούς το αν sed homini facultatem faciens quod velil operandi ,
θρώπω πράττειν και θέλει διά το αυτεξούσιον . propler arbitrii libertalem .
« Τούτο το βήμα και ελάλησε Κύριος: Σάββατα , ανά. Hoc est verbum quod loculus est Dominus :
παυσις αγία τω Κυρίω αύριον . ) 'Απογράφομαι τα Sabbala , requies sancta Domino cras 16. , 125
περί του σαββάτου ειρημένα: πρώτον κατά το ρητόν , Εxpono que de Sabbado dicta sunt, primo secun
έν’ίδωσι τι σημαίνει το γράμμα δεύτερον δε κατά dum nuda verba , ut videant quid significet liitera ;
την αναγωγήν, καθ ' ήν είπoιμι αν ήμέραν σαββά deinde secundum spiritalem intellectum , justa
του ενεστηκέναι το δικαίω καταλύσαντι τα του quem dixerim diem Sabbati justo incumbere qui
κόσμου έργα, και δοξάζoντι τον Θεόν , και σχολάζoντι, destruxerit mundi opera , qui Deum glorifical , ac
μήτε του τόπου ενώ έστηκε του Χριστού , αφιστα- quieterm agit ; qui neque a loco in quo sletii ,
μένω μήτε πυρ καίoντι , κατά το μηδέν αμαρτάνειν Christo nimirum , recedit , nec ignem accendit pec
μήτε βαστάγματα αίροντι. Βάσταγμα όρους βαρύτε- B cando, neque fert onera . Onus monte gravius omne
ρος πάσα αμαρτία · διό έλεγεν ο Υμνωδός : « " Ωσει peccatum ; quamobrem dicebat Psalmista 17 : « Sic
φορτίον βαρύ έβαρύνθησαν επ ' εμέ . Έτέρα δε ul omus grave gravala sunt super me. , Allera
απογραφή αν είη σαββάτου , καθ ' ήν απολείπεται aulem expositio Sabbati sil , juxta quam ( relin
σαββατισμός τω λαώ του Θεού , και ανάπαυσις ιερά quitur sabbatismus populo Dei 18 , requies sacra
και αγία . Ο δε ποιήσας πάντα τα έργα αυτού , άξιος el sancla . Qui vero omnia ejus fecit opera , is
κρίνεται εκείνου του σαββάτου σχολάζων ουδενί ή «lignus halbetur lioc Sabbato , nulli alteri rei vacans,
τη θεωρία της αληθείας, και της σοφίας. Ταύτα δε quam contemplandæ veritali et sapientiæ . Hæc au
διά το μεμνήσθαι ενταύθα τον Μωϋσέα περί του lem idcirco exposuimus quod Moyses hoc loco re
σαββατίζειν , παρεθέμεθα . ligionis Sabbati meminerit.
• Και πατάξεις την πέτραν, και εξελεύσεται εξ · Et percuties pelram , el exibit ex ea aqua 10. Ο)
αυτής ύδωρ . » Πέτρα παρεικάζεται ο Χριστός διά το Christus petræ comparatur ob inconcussam vini
άσειστον και ακλόνητον . Ερήρεισται γάρ εν τοις αγα ac firmitatem , Firmala enim in bonis est divina
θαίς ή θεία τε και υπερτάτη φύσις. excellensque valura .
• Εγώ γάρ ειμι Κύριος ο Θεός σου , Θεός ζηλωτής, « Ego enim sum Dominus Deus lous, Deus zelo .
C
αποδιδούς αμαρτίας πατέρων επί τέκνα, επί τρίτην “ tes , realdens peccata patrum in filios in tertiani et
και τετάρτης γενεάν τους μισούσι με , και ποιών έλεος quarlam progeniem , his qui oderunt me, el facices
εις χιλιάδας τοις αγαπώσι με , και τοις φυλάσσουσι misericordiam in millia , his qui diligunt me, et
τα προστάγματά μου . » Τίνα τούτο το ρητόν ουκ servanl præcepta mea 30. 1 Quern non turbarunt
έτάραξεν ; Εί ήμαρτε μεν ο πατήρ , ο δε υιός , και η hæc verba ? Si pater peccavit , flius, tertiaque ac
τρίτη, και η τετάρτη γενεά απολαμβάνει την αμαρ- quarta progenies peccatum recipit . Ηinc alii Deu
τίαν, ώς τους μεν κατηγορήσαι και του δεδωκότος accusant qui leges dedit, alii non accusant quidem ,
τους νόμους Θεούς τους δε μή κατηγορήσαι μεν , αλη vere tamen ejusmodi quædam fure sperant ac
θώς δέ ελπίζειν τοιαύτά τινα , και προσδοκών, ότι τα exspectant ul eorum peccata filij recipiani. Ila sen
αμαρτήματα αυτών οι υιοί απολαμβάνουσιν . Ιουδαίοι liunt Judæi , ut tamen alium non admillant deum .
ταύτα νομίζουσιν , ουκ απαλλάττοντες άλλον θεόν . llæc ipsa credunt Samarilæ , qui et ipsi unius se
Σαμαρείς ταύτα υπολαμβάνουσιν , ως και αυτοι δο Dei participes esse opinanlur. Hæretici, quibus non
ξάζοντες μετεσχηκέναι του ενός Θεού . Οι από των αι placet bonum aut justum esse Deum posse, qui
ρέσεων ουκ άρεσκόμενοι το αγαθόν ή δίκαιον είναι reddit peccala patrum in sinum filiorum , aiunt non
Θεόν δύνασθαι, τον αποδιδόντα αμαρτίας πατέρων εις D esse justum ac Donum legis Deum , qui reddit pec
κόλπον τέκνων αυτών , λέγουσιν, ότι και του νόμου Θεός cala palrum in filios, sed alium quemdam esse illo
ουκ έστι δίκαιος , ουκ έστιν αγαθός , αποδιδους τα majorem deum . Qui vero Ecclesiæ doctrinam se
αμαρτήματα των πατέρων επί τους υιούς· αλλά τις quitur , nec Judæi more corporeo sensu accipit
εστίν εκείνου μείζων θεός. Ο δε εκκλησιαστικός , quæ dicuntur, nec sicut hæreticus alium Deum
ούτε ως Ιουδαίος σωματικώς ακούει των λεγομένων, comminiscitur , sed inter utrumque medius incedit ,
ούτε ως αιρετικός αναπλάσσει άλλον , αλλ' έστηκεν aiique , bene quidem lec scripta esse, sed eorum
αμφοτέρων με σος , και λέγει καλώς μεν ταύτα γε quæ scripla sunt sensum sibi non esse perspectum .
γράφθαι · ουκ οίδα δε των γεγραμμένων τον νούν . Animum igitur cuncti advertile, el Deum orale ut
'Ανατείνατε ούν τας διανοίας πάντες , και αιτήσα vobis revelel quo pacto bonus sit qui reddit pecca
σθε, ένα υμίν αποκαλύψη ως αγαθός εστιν , ο αποδι la palrum in filios. Quinam patres ? testes adhi .
δους αμαρτίας πατέρων επί τέκνα . Τίνες οι πατέρες ; beamus Scripturas ; sacra scruleniur eloquia. Ait
φέρε τας Γραφάς μάρτυρας: εξετασθήτωσαν τα λό Salvator ac Dominus Jesus Christus peccatoribus' :
14 Exod. Χνι , 25 . 17 Psal . XXXVII , 5. 18 Ηebr . IV , 9 . 19 Exod.x , 6. 10 Εxod . Xx , 5, 6 . 31 Joan .
VH1 , 44.
191 EX ORIGENE 902
Vos ex patre diabolo estis , 126 et degileria p - Α για τα ιερά . Λέγει ο Σωτήρ και Κύριος Ιησούς Χρι
Iris vestri vullis facere, Ille homicida est ab initio , στος τους αμαρτάνουσιν , ότι « Υμείς εκ του πατρός
el in veritate non steril . , Ergo si quis peccat , ex του διαβόλου έστε , και τας επιθυμίας του πατρός
paire diabolo est , eamque ob rem peccatum dia υμών θέλετε ποιήσαι . Εκείνος ανθρωποκτόνος έστιν
boli in filium redditur. Ille primus peccator est, qui απ' αρχής , και εν τη αληθεία ουχ έστηκεν . 5 Ουκούν
mibi peccatum suggerit : ego autem secundus sum εί τις αμαρτάνει , εκ του πατρός του διαβόλου έστι,
peccalor, qui illius consilium non rejecerim , sed και διά τούτο το αμάρτημα του διαβόλου αποδίδεται
illius vim receperim , cum stare debuerim instru επί τον υιόν . Πλήν εκείνος έστιν ο πρώτος αμαρτω
clus armatura Dei , el habens sculum lidei , il tela λός , ο υποβαλών μου το αμάρτημα : εγώ δε είμ: ο
omnia ignila nequissimi in meä fidei sculo exstin δεύτερος αμαρτωλός, ο μή έκβαλών το βούλημα αυ
guerem " . Cum igitur pecco , que sunt diaboli fa του , αλλά παραδεξάμενος αυτού την ενέργειαν · δέον
cio, qui in cor misil ut hoc vel illud peccatum lao με στήναι καθωπλισμένον την πανοπλίαν του Θεού,
cerem . Primum ejus recipio jaculum , tumque eo και έχοντα τον θυρεον της πίστεως , ίνα πάντα τα
recepto , etiam illum admitlo . Nam de Juda ita βέλη του πονηρού τα πεπυρωμένα σβεσθή εν τω
quoque scriplum est , non primum ingressum esse θυρεό της πίστεώς μου. Εάν ούν αμαρτάνω, ποιώ τα
B
Satanam in eum , sed primum cum diabolus jam του διαβόλου βεβληκότος εις την καρδίαν, ένα τόδε το
misissel in cor ul traderet eum Judas Simon Isca αμάρτημα , ή τόδε ποιήσω . Πρώτον παραδέχομαι
riotes , lum post buccellam in eum introiisse Sala αυτού το βέλος , και όταν παραδέξωμα : αυτό, τότε
nam . Ergo si sanctus sum , patrem habeo Deum ; και αυτόν παραδέχομαι . Και γάρ επί του Ιούδα
sin antem suin peccato r , patrem habeo diabolu m , ούτω γέγραπται , ότι ου πρώτον εισήλθεν ο Σατανάς
imo, eum etiam qui proxime auctor peccati fuerii, εις αυτόν , αλλά πρώτον του διαβόλου βεβληκότος εις Ι
pula Antichristum , seu diaboli angelum aliquem , την καρδίαν ένα παραδώ αυτον Ιούδας Σίμων και
aut dæmonium cujus suasionem recepi : et inpil Ισκαριώτης, είτα μετά το ψωμίον εισήλθεν εις αυτόν
meri omnino mihi sunt patres , si peccator sim , uti ο Σατανάς . Ουκούν έχω πατέρα , ει μεν άγιος είμι,
vicissim , si justus fuerim , pater meus est Deus, Θεόν · ει δε αμαρτωλός είμι , τον διάβολον έχω πατέ
quemadmodum ait Salvator 3 : Filioli, adhuc ρας αλλά και τον προσεχώς φέρε ειπείν ενεργήσαν
modicum vobiscum sum . » Et iterum : ( Filia , τα Αντίχριστον , ή άγγελόν τινα του διαβόλου, η δαι
fides tua le salvam fecil. , Et rursus : • Fli , di μόνιον, ου την ενέργειαν παρεδεξάμην. Και άπαξα
milluntur tibi peccata. ) Sic alios quoque patres πλώς εισί μοι πατέρες μυρίοι , εάν γένωμαι αμαρ
novi, secundum id quoll Abralie dictum est 18 : ς τωλός ώσπερ πάλιν εάν γένωμαι δίκαιος, πατήρ μου
les
Tu autem ibis ad patres luos, , 100 carna εστίν ο Θεός , καθάπερ φησίν ο Σωτήρ, « Τεκνία, έτι
patres, neque enim erant fideles , neque sancii, il μικρών μεθ ' υμών ειμι. Και πάλιν , « 6ύγα
liquet ex eorum historia . Si enim sanclus ejus τερ , ή πίστι ς σου σέσωκ έ σε . 5 Και πάλιν , « Τέκνον,
paler, non ci diceretur 26 ( Egredere de terra αφέωνταί σου αι αμαρτίαι . » Ούτως οίδα και άλλους
lua , et de cognationc lia , el de domo patris lui. ) πατέρας , κατά το γεγραμμένον τώ Αβραάμ: « Συ δε
Habel enim sermo sensum corporeum , babel et απελεύση προς τους πατέρας σου , ού προς τουςκατά
spiritalen . Si patres intellexisti, vide jam quid iu σάρκα πατέρας: ου γάρ ήσαν πιστοί , ουκ ήσαν άγιο ,
recipias , qui a diabolo aut a suljectis ei spirilibus ως δήλον εκ της ιστορίας της γεγραμμένης περί
npulsionem peccando susceperis. Faclus igitur αυτών . Ει γάρ άγιος αυτού ο πατήρ , ουκ άν έλεγε
i:lorum filius , a bono Deo le visitante recipis. αυτώ, «"Εξελθε εκ της γης σου , και εκ της συγ
Neque enim visital patrem tuum , sed le visitat , ac νείας σου , και εκ του οίκου του πατρός σου. » "Έχει
dicit tibia? : ( Audi, filia, et vide , el inclina aurem γάρ ο λόγος το σωματικών , έχει και το πνευματι
luam ,, elc . , proqıe sua benignitale tibi dal.Tenam κόν Εί νενόη κας τους πατέρας, όρα λοιπόν ότι
que mali patris filium visitat , peccata reddens. « Visi απολαμβάνεις σύ , ο παραδεξάμενος την ενέργειαν,
tabo in virga iniquitates vestras 28 , licet sancti silis , D διά το ήμαρτηκέναι , υπό του διαβόλου , ή τινος των
127 visitabo ( el in verberibus peccata eorum . ) υπ' αυτόν πνευμάτων . Γενόμενος ούν εκείνων υιός,
Quorsunt ? ut 4 misericordim me:ini non dispergam απολαμβάνεις από αγαθού Θεού σε επισκεπτομένου.
ab eis 28. » Ubi enim aliquem reliquerit, non am - Ου γαρ επισκέπτεται τον πατέρα σου , αλλ' επισκέ
plius castigat aut Nagellai . « Flagellal » enim non τπτεται σε , και λέγει σοι , « "Ακουσον, θύγατερ,
onines , sed , omnem filium quem recipit Domi και ιδε, και κλίνον το ούς σου , και τα εξής :
nus 30 ; » diciturque apud prophetam de maximis και δίδωσι σου ως αγαθός. Επισκέπτεται γάρ
peccatoribus 34 : « Non visitabo super filias vestras σε τον υιόν του πονηρού πατρός , τα αμαξ
cum fornicatæ fuerint, el super sponsas vestras cum τηματα αποδιδούς. • Επισκέψομαι ούν εν βά
fuerint constupratæ . » Tandiu est ex quo peccat Εδω τας ανομίας και υμών των αγίων επισκέψομαι
diabolus a crealione ac mundi constitutione, nec ci δει και εν μάστιξι τάς αδικίας αυτών , και Διά τί ; ένα το
ignis nec Magellum . Non enim pænarum dignus est • έλεός μου μη διασκεδάσω απ' αυτών , "Οτε γάρ κα

17 Γsil.
21 Eplies . VI, 16 . 23 Joan . ΧΙΙΙ , 3) . 24 Μatth. Ix , 22 e: 2 . 25 Gen. XV , 15 . 18 Gen. ΣΙΙ , 1 .
XLIy , 11 . 28 sal . LXXXVIII , 3ύ . 39 Psal . LXXXVIII, 31 . 30 Ηeb . XII , 6. 31 Osee ιν , 14 .
 SELECTA IN EXODUM . 8:14
τελίπη τινά, ουκέτι αυτόν κολάζει , ούτε μαστιγοι . A qua a Deo indiguntur , nec potest dialiolus lice
• Μαστιγοι και γαρ ου πάντας, αλλά και πάντα υιον όν Γe 39 : « Domine, ne in ira lua arguas me, , etc.
παραδέχεται Κύριος. ) Και λέγεται εν τω προφήτη Quisquis ergo sibi peccati conscius est , orei ut pu
περί των πάνυ αμαρτωλών · τ Ουκ επισκέψομαι επί niatur. Præstat quidem nihil commisisse quod pe
τας θυγατέρας υμών όταν πορνεύσωσι , και επί τάς nam mereatur. Sin autem pena dignum quidpiam
νύμφας υμών όταν μοιχευθώσι . Τοσούτω χρόνω και eginus, sic puniamur ut präsenti quidem ævo re
διάβολος αμαρτάνει από κτίσεως , και καταβολής κό cipiamus, post hæc vero in sinu Abrahæ requiesca -
σμου, και ούτε πυρ , ούτε μάστιξ ου γάρ άξιός έστι mus .
των κολάσεων των από του Θεού. Ου γαρ δύναται ειπείν ο διάβολος , « Κύριε , μή το θυμό σου ελέγξης
με , και και τα εξής . "Έκαστος ούν συνειδώς εαυτώ αμαρτίας , ευχέσθω κολασθήναι . Καλόν μεν γάρ το
μηδέν άξιον κολάσεως πεποιηκέναι . Ει δέ τι άξιον κολάσεως πεποιήκαμεν, ούτω κολασθώμεν , ώστε εν
θάδε μεν απολαβείν, μετά δε ταύτα εις τους κόλπους 'Αβραάμ αναπαύσασθαι.
« Και ταύτα τα δικαιώματά μου , και παραθήση ενώ- Β « Et hæ sunt justificationes quas propones coram
πιον αυτών . Εάν κτήση παίδα Εβραίον, και τα eis . Si enieris servuni llebruin 3s , , etc. Necesse
εξής. Αναγκαίον εξετάσαι τί νόμος, και τι πρόσ est ut exquiramus quid sit lex , quid præceptum ,
ταγμα, τί δε δικαιώματα , και κρίματα , και μαρτύρια , quid item justificationes , ac judicia, et testimonia,
και εντολαί . Δικαιώματα μέν ούν έστι , το ενθάδε εί el mandala . Justificationes ilaque sunt, quod hic
ρημένον , « Εάν κτήση παίδα Εβραίον, και και τα dictum est : « Si emeris servum Hebræum , ) ac
εξής, περί αυτου ειρημένα κρίμα δε , ίνα ιερέως θυ quæ sequuntur de eo dicta ; judicium , il si Glia sa
γάτηρ εάν μοιχευθή , πυρί κατακαίηται · εντολαί δε , cerdotis consluprata fuerit, igne comburator; man
• Ουκ έσονταί σοι θεοί έτεροι", πρόσταγμα δε , « Κατα dala vero 34 ; , Non erunt tibi dii alii ; , præce
35
βάς δια μάρτυραι τω λαώ , και πλυνάτωσαν τα ιμά- pίum : « Descendens testare populo , el abluant
τια αυτών και μαρτύρια δε , • Διαμαρτύρομαι υμίν vestimenta sua ; , lestimonia denique 36 : Testor
σήμερον τον ουρανόν και την γήν. ) vobis hodie cælum el lerram . )
• "Εξ έτη δουλεύσει σοι • το δε έτει το εβδόμω , Sex annis serviet tibi; anno autem sepe:mo
απελεύσεται ελεύθερος δωρεάν . Ο Σημαίνει η εν τω abibil liber gratis 37. · Significat quæ in septimo
εβδόμων ελευθέρωσις, έτι δε και η εν τω σαββάτω των indulgebatur libertas, adhuc autem el quæ Sab
C
έργων κατάπαυσις την εν χάριτι ημϊν δια Χριστού bato erat ab operibus requies, nostram in gratia
ελευθερίαν . per Christum libertatem .
• Προσάξει αυτόν ο κύριος αυτού προς το κριτή Adducel eum dominus ejus ad tribunal Dci 38 ,
πιον του Θεού . » Ακύλας και Σύμμαχος είπον, « πρός Aquila et Symmachus dixerunt, « al deος . » Deos
τους θεούς. Θεούς δε τους κριτές ονομάζουσι , και ililem , judices appellant, ac Dei judiciuin eorum
θεού κριτήριον , την τούτων ψήφον . sententiain ,
• Τρείς καιρούς του ενιαυτού εορτάσατέ μοι . Την Tribus temporibus anni festum agelis mihi.
εορτήν των αζύμων φυλάξασθε . Επτά ημέρας έδεσθε Solemnitatem azymorum custoilie. Septem diebus
άζυμα, καθάπερ ενετειλάμην σοι, κατά τον καιρόν eidelis azyma, sicut præcepi libi tempore mensis
του μηνός των νέων . Εν γάρ αυτώ εξήλθες εξ Αι novorum . In ipso enim egressus es de Ægyplo .
γύπτου. Ουκ οφθήση ενώπιόν μου κενός , και εορτήν Non apparebis in conspectu meo vacuus, et solem
του θερισμού πρωτογενημάτων ποιήσεις των έργων nitatem inessis primarum frugum facies operum
σου , ο Αι εορται τοίνυν του Θεού , οίς έστι πνεύμα , luorum 39. » Dei itaque solemnitates jis spiritales
πνευματικαί εισι » και ουδείς χοϊκός εορτάζει τας sunt, quibus spiritus est , nec ullus terrenus spiri
εορτάς πνευματικώς. • Τίς γάρ συμφωνία δικαιοσύ- D Liliter festa peragit , « Que enim concordia justitize
νης και ανομίας και ένα μή τα εξής λέγω. Ου δύναται el iniquitalis 60 ?, ne quæ deinceps sequuntur di
χοϊκός εορτάσαι εορτάς πνευματικάς , ώσπερ ουδε cam . Non potest lerrenus festa spiritalia celebrare,
πνευματικός εορτήν χοϊκήν. Και μετ ' ολίγα. Τι uti neque spirilalis festa terrena . El post pauca .
έστιν ο μήν των νέων και τους αισθητούς φήσεις καρ Quid esi 128 mensis novorum ? Fructus, inquies,
πούς: ούπω ενέστηκεν ο μήν των νέων , του ενιαυτού sensiles. Nondum advenit mensis novorum , cum
φέρε ειπείν όψιμωτέρου όντος . Το δε , εαν γένηται exempli causa annus tardior est . Quod si ejusmodi
ποτε ενιαυτός , ώστε μηδε φέρειν την γην τους καρ- aliquando contingat annus , ut nullos terra fructus
πους, άρα δυνάμεθα εορτάζειν εν τω μηνί των νέων, feral , num possumus in niense novorum diem le
ως κεκέλευκεν ο Θεός εορτάζειν τους εορτάζοντας ; slum agere, sicul præcepit Deus ? ergo singulis
Ουκούν δεί κατ ' ενιαυτόν την εορτήν εορτάζειν. Επα annis festum percolendum . Subit rursus ctiam de
πορώ δε πάλιν και περί του δευτέρου νόμου , του secunda lege , que secundain celebritatem special,
κατά την εορτήν την δευτέραν . Φησί γάρ ο εορτήν dubitatio . Ait enim : « Celebritutein τηessis prima
του θερισμού των πρωτογεννημάτων. Εάν τις σπεί rum frugum . ) Si quis seminet, nec primæ fruges
Ρη, και μη γένωνται οι καρποι πρώτοι, αλλά τελευ proveniant, sed novissime, is initium messis pri

* Psal . vι , 2. 3. Εxod . XXI, 1 . 36 Exod. Xx , 3 . 86 Εxod. XIX , 10. 16 Deut . Xxx , 19 . " Εxod. XXI , 2.
ibid., 6. 30 Exol. XXIII , 14 , 15 , 16 , 10 Cor. VI , 14 .
 205 EX ORIGENE 26
narum frugum celebrare non poterit. Necesse enimΑταίοι, ούτος ουκ άν δύναιτο εορτάσαι την αρχήν του
cst lialiere le fruges, ut festum agere possis. Quid θερισμού των πρωτογεννημάτων.Δεί γάρ έχειν σε
vero, si agram non habeo, quomodo festum hoc γεννήματα,ίνα δυνηθής εορτάζειν. Τι δε, αν χώραν
agere polero, cum Scriptura dical : « Ει solemnita- μη έχω, πως αν δυναίμην την εορτήν ταύτην εορτά
tem nessis primarum frugumfacies operum tuo- ζειν, της λέξεως λεγούσης, « Και εορτήν θερισμού
Γυν, guccunque seminaveris in agro tuo ? , Νοη των πρωτογεννημάτων ποιήσεις των έργων σου , ών
Seminavi , architectus sum. Non Seminavi, Texlor εάν σπείρης εν τώ αγρώ σου ; » ουκ έσπειρα , οικο
sum ; agrum non habeo , quomodo possum alterum δόμος ειμί • ουκ έσπειρα,υφάντης ειμί αγρόν ουκ
festum agere ? quod item special ad tertium : έχω, πως δύναμαι την δευτέραν εορτάζειν εορτήν;
« Ει solemnitales consummationis in exitu anni. Και δη και περί την τρίτην, « Και εορτήν συντε
λείας επ' εξόδιο του ενιαυτού. »
Et post alia . Quid sibi vull Scriplura cum cele Και μεθ' έτερα. Τί βούλεται λόγος ημίν λέγειν και
brare nos jubet festum anymoruni in mense novo- κελεύων ημάς εορτάζειν την εορτήν των αζύμων το
rum ? Depone velerein hominem cum actilus suis : μηνί των νέων ; Απόθου τον παλαιόν άνθρωπον συν
el et in mense novorum solemnitatem celebres, Ια . ταις πράξεσιν αυτού . Και να γε ποιήσης την εορτήν
quoque novus eflicere, ut mensis celebritatis novo- εν τω μηνί των νέων, και συ νέος γενού, ένα γένητα!
rum, tuus mensis fiat. Noνorum enim, non veterum ο μήνα της εορτής των νέων , και σος μήν. Νέων γάρ,
niensis est iste. Qua ergo ratione novum quoque te και ου παλαιών εστιν ούτος ο μήν. Πώς oύν δεί.
fieri oportebit ? Cum solemnitatum rationes explo - σει νέον και σε γενέσθαι · Νοήσας τας εορτάς,την
ratas haberet apostolus Paulus, de festo novorum εορτήν των νέων και απόστολος Παύλος φησιν,« Εκδ
ait 1 : Exspoliailes vos velerem Imominem cum ac. σάμενοι τον παλαιών άνθρωπον συν ταϊς πράξεσι,
tibus suis, et induentes novum eum qui renovatur αυτού , και ενδυσάμενοι τον νέον τον ανακαινού
in agnitionem, secundumimaginem ejus, qui crea- μενον εις επίγνωσιν κατ ' εικόνα του κτίσαντος.
vit. Uι igitur festum agas in mense πονοruin , ne- Ουκούν ένα αγάγης την εορτήν εν μηνί των νέων,
cesse est ut novus fias, el omnem deponas velast: - νέον σε γενέσθαι δεί, και πάσαν αποθέσθαι παλαιό
tero . Deinde quam μrimani agis solemnitalem? So- τητα. Είτα ποίαν εορτήν πρώτην άγεις και ότι την εορ
leumnilalein nempe anymorum, docenle Apostolo : την των αζύμων, μάνθανε από του Αποστόλου : « Το
• Pascha enim, inquit , nostrum pro mollis immo- γάρ πάσχα ημών , φησίν, υπέρ ημών ετύθη Χριστός
latus est Christus. Itaque festum agamus, non in ώστε εορτάζωμεν μη εν ζύμη παλαιά, μηδε εν ζύμη
fermento veleri, neque in fermento analitiae et ne- κακίας και πονηρίας, αλλ' εν αζύμοις ειλικρινείας
quitie, sed in anymis sinceritatis et veritatis. 5 Si- και αληθείας. » "Αμα δε συνάγαγε τα νενομοθετη
mul autem collige leges de azymis, ac videbis quam μένα περί της εορτής των αζύμων, και όψει μεν το
sint a ratione alieni qui ad spiritalem litere sen- άλογον των τα ρητα ως πνευματικό μη προσεχόν
sum non alleidunt, sed spiritalia tanquam inutilia των, καταφρονούντων δε των πνευματικών ώς μη
spernunt. χρησίμων.
« Non apparelbis in conspectu meo vacuus 2. » Ουκ οφθήση ενώπιόν μου κενός . » "Ισθι ότι πάς
Scito omnem hominem aut vacuum aut plenum esse. άνθρωπος και κενός εστιν, η πλήρης. Ει μεν γαρ οία
Si enim non halbet Spiritum sanctum, non habet έχει άγιον Πνεύμα, ουκ έχει γνώσιν του κτίσαντος,
Creatoris notitiam, nor: recepit vilain Jesum Chri . ου παρεδέξατο ζωήν Ιησούν τον Χριστόν· ει ουκ οεε
stum; si non novit Ρatrem qui in celis est, si non τον Πατέρα τον εν ουρανοίς, εί ου βιοί κατά τον λό
vivil ex ratione, ad legis celestis norman, non γον, κατά τον νόμον ουράνιον · ου σωφρονεί, ου δι
sobrie, non juste agit ; vacuus est qui ejusmodi est. καιοπραγεί» ο τοιούτος κενός εστιν. Ει δε κεχώρτα:
Οui autenι 129 capil Deum qui dixit Φ. 8 : Ιη- τονειπόντα Θεόν : Ενοικήσω εν αυτοίς, και εμπερι
habitabo in eis, et inanbulalo, el ero eis Deus, και πατήσω, και έσομαι αυτοίς Θεός , ούτος ουκ έστι κε
is non vacuus, sed plenus est. D νος, αλλά πλήρης.
« Τribuslemporibus anni apparebit oιnne mascu- « Τρείς καιρούς του ενιαυτού οφθήσεται πάν άρσε
linum fuum corato Domino Deo tuo 66, Dican νικόν σου ενώπιον Κυρίου του Θεού σου. 5 Τίέστιου
quid sibi locus isle velit. Quod agimus, aut femi. δητον είπoιμι άν. “Ο πράττομεν, ή θηλύ έστιν, και
wa, aut mas est. Si femincuni est quod agimus, aut αρσενικόν. Ει μεν ούν θηλυκόν έστιν ο ποιούμεν,
corporeum est aut carnale. Seminantes enim in σωματικόν έστιν, ή σαρκικόν. Σπείροντες γάρ εις την
carne, non marero sed ſeminam edimus animæ fe σάρκα, ποιούμεν θήλυ το γέννημα της ψυχής, στα
Tum , nempe enervem , mollemque ac materia cras άρρεν· αλλ' εκνενευρισμένον, απαλόν τε και υλικό».
sum . Si vero xlerna spectantes et ad meliora allen Ει μέντοι βλέποντες τα αιώνια, και προς τις κρείς
turn habenles auimum, fructus spiritus elimus , τoσιν έχοντες την διάνοιαν, καρποφορούμεν τους
omnes fetus nostri mares sunt. Que igitur offerun- καρπούς του πνεύματος, και πάντα τα γεννήματα
tur in conspecta Dei, quicque Creatoris oculis ap- ημών άρρενά εστι. Τα τοίνυν φερόμενα ενώπιον του
1 Coloss. !11. 9, 10. 1 1 Cor. V, 8.
•6 Εxod. XXII, 17.
* Ειod. Xxni, 15 . 4.43 Levit. ΧΧν1, 12; H Cor. TI , 18.
297 IN EXODUM HOMILIA I. 298

0207, tá za! doOnsbueva tñ 4 €! TOŨ xtioavtos, åp- A parent, hæc mascula , non ſeminea sunt. Neque
σενικά έστιν, ουχί θήλεα . Ου γαρ τα θηλυκά, και τα enim feminea aut corporea dignatur Deus respi
σωματικά αξιοί βλέπειν ο Θεός. cere.

ORIGENIS IN EXODUM .

110MILIA PRIMA . Iriarchæ. i Joseph autem , inquit, erat in Ægyplo.

1. Videtur mihi unusquisque sermo divinæ Scri Erant autem omnes anime de Jacob septuaginta
pluræ similis esse alicui seminum , cujus natura liæc quinque. » Simile huic mysterio et illud esse pulo ,
esi, ut cum jactum fuerit in lerram , regeneralum quod per prophetam dicitur, si quis advertere po
in spicam , vel in quamcunque aliam sui generis B lest : « In Ægyplim descendit populus meus , ut ba
speciem multipliciter diffundatur, et tanto cumula bitaret ibi , el in Assyrios vi abductus est (72) " . ,
tius, quanto vel peritus agricola plus seminibus la Si quis ergo potest invicem sibi ista conferre , et ex
boris impenderit, vel beneficium terræ fecundioris his quæ vel a prioribus nostris, vel etiam a coæqua
indulserit. Sic ergo efficitur ul culturæ diligentia libus , sed el a nobis nonnunquam disputala sunt,
esiguum semen , verbi causa , sinapis, quod est mi intelligere poterit quæ sil Ægyplus in quam popu
nimum omnium , elliciatur majus omnibus oleribus, lus Dei non tam ad babitandum quam ad incolen
el fiat arbor : « Ila ut veniant volatilia cæli , et ha .. dum descendit, qui etiam sint Assyrii , qui eos virn
biient in ramis ejus 67. , Ita el bic sermo qui nunc facientes abduxerunt, consequenter adveriet 130
nobis ex divinis voluminibus recitalus est, si peri quis sit patriarcharum numerus el ordo, quxve
tum inveniat et diligentem colonum , cum primo eorum domus el familie designentur, quæ una cum
allaclu videatur exiguus et brevis, ut cæperit excoli Jacob patre suo ingressæ dicuntur in Ægyptum .
el spiritaliter tractari , crescit in arborem , in ra Descendit enim Ruben cum lola domo sua , el Leri
mos et in virgulla diffunditur ; ita ut possint venire cum lota domo sua , sed el cæteri omnes . Joseplı
disputatores , rhelores, oratores hujus mundi ( 71 ) , autem , inquit, erat in Ægypto, el uxorem de Ægye
C
qui velut aves cæli levibus pennis , verborum dun plo accepit , et licet ibi positus, tamen in patriarcha
laxat pompa , excelsa sectantur et ardua , et rationi rum numero habetur. Si quis ergo potest spirila
Lus capri velint habitare in ramis islis , in quibus liter isla discutere el Aposloli sensuni sequi " , quo
non loquendi decor est, sed ralio vivendi . Quid ergo discernil el segregat Israel , el dicit esse queindam
faciemus el nos de his quæ lecta sunt nobis ? Si mihi secundum carnem Israel , ut alium sine dubio india
Dominus concedere dignarelur spiritalis agri cullu cel esse secundum spiritum ; sed et si quis sermo
te disciplinam , si peritiam colendi ruris donaret, nem Domini diligentius consideret, quod hoc ipsum
unus sermo ex his quæ recitala sunt in lanlum pos . designat cum dicit de quodain " : « Ecce veriss
sel longe laleque diffundi, si tamen et auditorum Israelita , in quo dolus non est ; » et dat intelligi
capacitas sineret, ut vix nobis ad explicandum suf. esse aliquos veros Israelilas, aliquos sine dubio non
ficerel dies . Teulabimus tamen pro viribus nostris veros ; poterit fortasse spiritalibus spiritalia con
aliqua disserere , eliam si neque nobis universa ex ferens et novis velera ac veleribus nova comps .
plicare , neque vobis cunela audire pos bile est . nens, mysterium Ægypti et patriarcharum in eam
Quia el nos ipsum agnoscere, quod supra vires no descensionis ( 73) advertere. Sed el differentias tri
stras sit horum scientia, non parvæ arbitror esse p buum contemplabitur, ut conjiciat quid eximium
periliæ . Videamus ergo quid slalim in iniliis Exodi visum sit in tribu Levi, quod ex ea sacerdotes Do
leclio coplineal, el qua possumus brevitale quantum mini eliguntur ac ministri; quid etiam in ! ribu
ad ædificationem auditorum sufficit, persequamur ; Juda præcipuum Dominus senserit, quod ex ea reges
si tamen precibus vestris juvelis, ut adsit nobis assumuntur el principes ; el quod est majus omn .
sermo Dei , et ipse dux nostri dignelur esse ser nium , quod ex ipsa eliam Dominus el Salvalor no
monis. sier secundum carnem riascicur. Nescio enim si
2. « llæc sunt, inquit , nomina filiorum Israel , hujusceniodi privilegia ad illoruin merita referenda
qui ingressi sunt in Ægyplum una cum Jacob patre sint, ex quorum stirpe women vel originem ducunt,
suo , unusquisque cum universa domo sua intrave id est vel ad ipsum Judam , vel ad Levi , vel ad
Punt , Ruben , Simeon , Levi , Judas, i el cæteri pa unumquemque eorum , qui tribui nomen dedit. Mo

" Malib . XIII , 32. *8 Exod. 1 , 1 , 2. Isa . LII , 4. 80 I Cor . x , 18 . 5 Joan. 1, 47.

( 71 ) Sic mss. Alias , 1 disputalores et rhelores eliam a coæqualibus. , Alias, 1 vel etiam ab æqua
bajuis mundi, , libus. )
(72) Aliquot mss ., r ut habitaret ibi et Assyrio ( 73) Alias, i descensionem . ,
fum vi abduclusest. · Paulo post mss. , 1 vel
PATROL . GR . XII . 10
 299 ORIGENIS 300
vel enim me in hac inlentione et illud , quod Joan- A habere , aut nequeunt . Denique statim in initiis
nes in Apocalypsi de populo hoc qui Christo credi ipse Adam quid dicit (76) ? « Hoc nunc os de ossi
dii , scribit " . Dicit enim quia ex tribu Ruben duo bus meis, el caro de carne mea " , , nec lamen
decim millia , ex tribu Simeon duodecim millia , si addidit : Et anima de anima mea . Sed velim mihi
militer aulem et ex singulis quibusque tribubus diceres, o Adam , si os de tuis ossibus agnovisti , et
duodena millia , quos simul omnes dicit esse centum carnem de tua carne sensisti , cur non intellexisti
quadraginta quatuor millia , qui se cum mulieribus eliam animam de lua nima processisse ? Si eniin
non coinquinaverint, sed virgines permanserint. Quod omnia quæ in le erant tradidisti, cur non etiam
utique cum dicitur, nec qualiscunque vel inepla animæ facis cum cæteris mentionem , quæ melior
potest esse suspicio quin ad islas tribus Judæoruin lolius hominis pars esi ? Sed videtur per hæc in
Simeon , et Levi , et cæleras que de Jacob genus du lelligentibus indicium dare, quod (77) cum dicit :
cuni, possint revocari. Ad quos igitur palres isle Os de ossibus meis , el caro de carne mea, quæ
numerus virginum referendus sil , lam æqualis, lam de terra sunt sua esse profiteri, non audere vero sua
integer, tamque composilus, ita ut nullus altero dicere quæ scit non esse de terra . Sed et Laban
saperior aut inferior numerelur, ego quidem pro similiter cum dicii ad Jacob, quoniam i os meum,
gredi ultra inquirendo non auden, sed el hactenus B et caro mea es tuos , , nec ipse amplius aliquid vi
pene.cum aliquo discrimine incedo. Apostolus 12 delur audere suum dicere, nisi quod lerrenæ esse
men quasdam sispiciones his qui aliius intuari pos consanguinitatis agnoscil . Alia quippe est animarum
sunt, subjecit, cuin dicit 58 : Propter quod flecio cognatio, quæ vel Jacob descendenti in Ægyptum
genua mea ad Patrem Domini nostri Jesu Christi, socialur, vel cæteris patriarchis et sanctis sub epu.
ex quo omnis paternitas in cælis et in terra nomi meratione 131 mysticæ posteritatis ascribitur.
natur . , Et quidem de terrenis paternitatibus in Sed qui vicinunn lerra: naviganles servare dispo.
tellectus non videtur esse difficilis : patres etenim suimus cursum , et ipsam quodammodo oram lil
tribuum vel domorum , ad quos successio posteritatis loris stringere, in altum nescio quomodo undarum
refertur, simul omnis paternitas appellantur ( 74 ) . nos violentior æslus abducit. Redeamus igitur ad ea
In cælo vero quod dicit, quomodo aut qualiter sint quæ consequenter adduntur .
patres , aut pro quibus posteritatibus cælestis pa 4. « Morluus est , inquilos, Joseph et omnes ira .
ternitas nominetur, ipsius est nosse solius , cujus tres ejus , et omnis generatio illa . Filii auteni Israel
I cælum caeli esi , lerram autem dedit filiis hoipi creverunt et multiplicati sunt, et in multitudine
hum 07. ) magna diffusi sunt, el invaluerunt multom valde ;
с
3. Descenderunt ergo in Ægyptum patres , Rubea , multiplica vil enim illos lerra . » Donec viverel Jo .
Simeon, Levi , i unusquisque cum omni domo seph , non refertur quod multiplicati fuerint flii
sua " . . Quomodo quis et hoc edisserat, quod cum Israel , nec aliquid omnino in his de augmentis et
omni domo sua introierunt in Ægyplum ? Quibus numerosilale memoratur. Ego credens verbis Do
additur ( 75) : « Et omnes, inquil, animæ quæ in - mini mei Jesu Christi, in lege et prophetis nola qui
Troierunt cum Jacob, lxxv . , Hic jam nominando dem unum aut unum apicem non pulo csse mysle.
animas pene nudaveral mysterium sermo prophe riis vacuum , nec pulo aliquid horum transire
ticus quod ubique contexerat, ut proderet quod posse, donec omnia fiant. Verum quoniam exiguæ
non de corporibus , sed de animabus hæc dicil. Ye capacitatis sumus , ea nunc tantum pulsemus, quibus
rumtamen habet adhuc velamen suum . In usu nam lutius incedamus. Antequam moreretur noster Jo
que esse creditur, animas pro hominibus appellari . seph, ille qui distractus est triginta argenteis ab
Interim Lxxv anime descenderunt cuin Jacob in uno ex fratribus suis Juda , valde pauci erant filii
Ægyplum . Islæ sunt animæ, quas genuit Jacob. Israel. Cum vero pro omnibus guslavil morlem, per
Ego non pulo quod quilibet hominum possit animam quam destrusil eum qui habebat mortis imperium ,
signere, nisi si quis forte lalis sil , qualis ille qui D id est diabolum 65, multiplicatus est fidelium popu
dicebal 67 : « Nam elsi multa millia pædagogorum lus, ei diſlusi sunt filii Israel , el multiplicavit eos
habeatis in Christo , sed non mullos patres . Nam in lerra , el creverunt nimis valde. Nisi enim , sicut
Christo Jesu per Evangelium ego vos genui. , Isti ipse dixit 63, cecidisset granum frumenti in lerram
Lales sunt , qui generant animas, et pariuriunt eas , et morluum fuisset , non utique fructum hunc plu .
sicul el alibi dicit 68 : Filioli mei, quos ilerum rimum lotius orbis terræ Ecciesia allulisset . Igitur
parturio donec formelur Christus in vobis. ) Alii posteaquam cecidit granum in terram el morluum
enim hujusmodi generationis curam , aut nolunt est , omnis hæc ex ipso surrexit fidelium seges, et
81 Bi Psal . cxIII , 16 . 58 Esod . 1 , 1 . 86 Exod . 1 , 5 . 57 I Cor. iv, 15.
Apoc . vu . 83 Ephes. III, 14 .
03 Galat . iv 19 . 89 Genes . 11 , 23 . 60 Genes. xxix , 14. 61 Exod . 1 , 6 , 7 . 62 Hebr. 11 , 14. 63 Joan . III, 24 .

(74) Sic mss . Alias vero , « vel domorum sunt, ad
quos successio ... palernitas nominalur. 1
(75) Aliquot mss ., ( de quibus dicitur . )
( 76) Alias , i qui dicit. i Mox pro his vocibus ,
« nec lumen addidit, el anima de anima mea , ,
codex Remigianus habel : « Cur non intelleristi
etiam animam de lua anima processisse ? )
( 77 ) Vel expungendum illud a quoti, o vel infra
legendou e sua esse profitetur, non audel vero. )
 3C1 IN EXODUM HOMILIA I. 302
multiplicati sunt filii Israel, et invaluerunt nimis A quitur gentem suam , corporeas scilicet voluptates,
valde. In omnem enim terram exivit sonus apo el vitiorum ducibus ad consilium convocatis , initur
stolorum , el in fines orbis terræ verba eorum 6,1 deliberalio adversus filios Israel quomodo circum.
el per ipsos, sicut scriptum est 68 , « verbum Do veniantur, quomodo opprimantur, ut luto et lateri
mini crescebal , el multiplicabatur. ) Hiec quantum bus amigantur, ut mares exponant, feminas alant ,
ad mysticum pertinet intelleclum . Sed et moralem ul ædificent civilates Ægypti , el civitates munitas.
in his non omillamus locum . Ædificat enim ani Non nobis hæc ad historiam scripta sunt (80 ), neque
mas auditorum . Igitur et in te si moriatur Joseph ,' pulandum est libros divinos Ægyptiorum gesta
id est si mortificationem Christi in corpore luo susci narrare ; sed quie scripia sunt, ad nostram doctri
pias, el mortifices membra liia peccalo , lunc in le nam el conmonitionem scripta sunt : ut lu qui hæc
multiplicabuntur filii Israel . Filii Israel sensus boni audis, si forte jam gratiam baptismi consecutus es ,
et spiritales accipiuntur. Si ergo sensus carnis mor el annumeratus es inter filios Israel , ac suscepisti
liliccnlur, sensus spiritus crescunt , et quotidie emo in le Deum regem , et post bæc declinare volueris
rientibus in le viliis, virtutum pumerus augelur , ad opera seculi , agere aclus lerræ , et lutea explere
sed el terra le multiplicat in operibus bonis, quæ ministeria , scias et agnoscas quia surrexit in le
per oflicium corporis ministrantur. Verum si vis ut Brex alius , qui nescit Joseph , rex Ægypti , et ipse le
ostendam tibi de Scripluris, quis est quem terra cogit ad opera sua , et ipse le facit laterem sibi
multiplicaverii, inluere apostolum Paulum quomodo operari et lutum . Ipse est qui le superposilis magi
dicit 66 : « Si aulem vivere in carne , bic mihi fructus stris et compulsoribus ad opera terrena flagris ac
operis est , el quid eligam ignoro. Coarctor enim cx verberibus agit, ut ædifices illi civitates . Ipse est
duobus, desiderium habens dissolvi et esse cum qui le facil discurrere per sæculum , maris ac lerra
Christo , multo enim melius, permanere autem in elementa pro cupidiiale Turbare. Ipse 132 est hic
carne magis necessarium propiervos . , Vides quomodo Ægypti rex , qui te forum pulsare litibus facil, et
bunc terra multiplicat ( 78) ? Dum enim manel in pro iguo lerre cespite propinquos jurgiis ſaliga
lerra , id est in carne sua , multiplicatur condendo re , et , ut ita dicam (80 “ ) , castitali insidiari , deci .
Ecclesias , multiplicatur acquirendo populum Deo , pere innocentiam , domi fæda, foris crudelia , intra
el ab Hierusalem in circuilli iisque ad lllyricum Dei conscientiam flagitiosa conimiilere . Cum ergo tales
Evangelium prædicando . Sed videamus quid addi videris aclus luos , scito le regi Ægyptio militare ,
lur in consequentibus. quod est mundi hujus spiritu agi (81 ) . Si vero et
5. « Surrexit autem , inquit 67 rex alius in aliquid de hoc etiam altius sentiendum est , polest
с
Ægyplo, qui nesciebat Joseph, el dixit genti sue : videri rex iste qui nescit Joseph, diabolus, « insi
Ecce gens filiorum Israel grandis multitudo est, et piens ille qui dixit in corde suo : Non est Deus @9 , 1
valet super ros . ) Primo omnium requirere volo genti suæ , lioc est apostatis angelis, colloqui , et
quis est rex in Ægyplo qui scil Joseph , et quis est dicere 70 < Ecce gens filiorum Israel magna mul
rer qui nescil Joseph. Dum enim ille regnarel qui titudo est , » de his scilicet qui possunt menle Deum
sciebat Joseph , non referuntur allicti esse filii videre, i el potentior est nobis. Venile itaque, cir
Israel , neque in lulo et latere consumpti, neque cumscribamus illos ne ſorte increscant, el cum
masculi eoruin necati , et feminæ vivificalæ . Sed acciderit nobis bellum , consentient et hi cum ad
cuni surrexil isle qui non noveral Joseph , et cæpit versariis, et expugnantes nos exibunt de terra
ipse regnare, lunc hæc omnia gesta referuntur. nostra . , Sed unde hoc sentit diabolus ? unde in
Quis ergo est isle rex , videamus. Si Dominus regit telligit quia magna gens sit Israel , et ipso fortior ,
nos, el sensus mentis nostræ illuminalus a Domino nisi quia sæpe congressus est , sæpe habuit lucia
Christi semper memoriam lenel , faciens illud quod men , et sæpe superalus est? Scit enim et ipsum
Paulus ad Timotheum scribit 68 :( Memor esto Je Jacob luctalum esse, el adjutorio angeli obtinuisse
sum Christum resurrexisse a morluis ; , dum hæc D adversarium , et invaluisse cum Deo. Non dubito
meminit (79) in Ægyplo , id est in carne nostra, spiri- quin et aliorum sanctorum senserii luclamen , et
Lus noster regnum cum justitia lenet, el lilios Israel, spiritalia perlulerit sæpe certamina , el inde dical (32 )
quos supra diximus rationabiles sensus , vel animæ quia gens filiorum Israel magna est valde , el valet
virtutes, in lulo et latere non consumit, nec curis super nos. Sed et illud quod limet , nequando eve
eos lerrer: is et sollicitudinibus alleril . Si vero per niat eis bellum , et consentiant adversariis ejus, el
dideril horum memoriam sensus noster, declinave devictis eis discedant de terra sua , videtur mihi ex
ril a Deo, nescieril Christum , lunc sapientia carnis, his quæ sanctis patriarchis vel prophetis de adventu
quæ inimica est Deo, succedit in regnum , et allo Christi nonnunquam indicata fuerant, præsensisse ,
* Psal. xviii, 5. 06 Act . vi 7
, . 66 Philip. 1 , 22 , 23, 24. 67 Exod . 1 , 8 , 9 . 68 II Tim . 11 , 8. **Psal.
XI , 1. 7. Exod . 1 , 9 , 10.
(78) Mss. « Slunc lerra multiplical. 1 Alias , « hæc (80 ") Mss ., ( ut non illud dicam ;, libb. editi ,, ut
lerra multiplicat. ) ita dicam . )
(79) Alias, dum hic vivit, , sed mss . ut in no (81 ) Alias, < immundi spiritus imperio agi. )
slro textu . (82 ) Alias, « dicit, , el infra , i sed el illud quod
linienl; » al niss , ut in nostro lexiu .
(80) Vide 1. 11 Origen . , quæsi 13.
303 ORIGENIS 304
et inde scire quod sibi immineat bellum . Sentit A perdicem se dictum , quæ non peperit congregasse,
venturum qui exnat principalus ejus el polesta et quod hi quos non cum judicio congregavil, in
les " , et cum fiducia triumphel eos , el alligat in dimidio dierum suorum derelinquent eom , el se
ligno crucis suæ. Igitur convocata omni gente sua quentur Doininum et Cre : lorem suum Christum
circumvenire et circumscribere cupit in homini. Jesum , qui eos genuit (85 ) . Ille autem congregavit
bus rationabilem sensum , qui nunc ſiguraliter dici quos non genuil. Et ideo remanebil stultus in no.
lur Israel ; et ideo præfecil eis magistros operum , vissimis suis, cum ad factorem et ad parentem soum
qui eos cogall discere opera carnis, sicut et in universa , quæ nunc pro hujus tyrannide congemi
Psalmis dicit " : « Et admisli sunt gentibus el di scit , creatura conſugerit. Et hoc indignalur, et
diceruni opera eorum . , Docel cos et civitates dicit " , o ne expugnanles, inquit , nos, exeantde
ædificare Pharaoni, Philom (83) , quze in nostra lin Terra nostra . , Non vull nos exire de lerra sua ,
gua significat os defectionis, vel os abyssi ; et Ra sed vult ut semper portemus imaginem lerreni . Si
messes (84 ) , quæ interpretalur commolio linee ; enim ad adversariuin ejus confugerimus, eum qui
Ethon , id esi Heliopolis quæ dicitur civilas solis . nobis præparavit regna cælorum , necesse est ut
Vides quales sibi civilales ædificari præcipit Pha relinquamus imaginem terreni , et suscipiamus ima
rao ! Os , inquit, deficiens ; deficil namque os, cum B ginem cælestis. Propterea ergo Pharao statuit ma
nendacium loquitur, el a verilale probationibus gistros operum , qui nos suas artes doceant, qui nos
delicit . Ille enim ab initio mendax fuit , et ideo artilices malilie faciant, qui nobis magisterius
lales sibi civitales æ lificari vuli . Vel etiam os maloruin præbeant . El quia multi sunt isti magistri
abyssi , quia abyssus perditionis , el interitus est el doctores malitiæ , quos præfecii Pharao , el 133
locus. Et alia ejus civitas commotio lineæ est . Om est ingens multitudo hujuscemodi compulsorum , qui
nes enim qui eum sequuntur, ibi congregant thie omnes exigunt, imperant, et extorquent opera lerre:
sauros suos, ubi linea exterminal, el ubi fures na : ideo veniens Dominus Jesus fecit alios magistros,
eftodiunt et furantur. Sed el civitatem solis ædifi . el doctores, qui pugnantes adversum illos , el suba
cant falso nomine, pro eo quod convertil se sicut jicientes omnes eorum principatus, el pole liles,
angelus lucis . Jo his ergo prævenit, in his occupal et virtutes , defendant a violentiis eorum filios
mentes, quæ ad hoc l'acte sunt, lll videant Deum . Israel , et doceant nos opera Israelitica : el rursam
Prospicit tamen imminere sibi bellum , el malurum doceant nos mente Deum videre , relinquere opera
genti suæ adfuturuin sentil exilium . Ideo dicit quia Pharaonis, exire de terra Ægypli , abjicere Ægy
gens Israel valel super nos . Utinam el de nobis hoc С plios et barbaros mores , deponere lolum veterem
dical , sential nos valere super se ! Quomodo sentire hominem cum aclibus suis, el induere novum , qui
hoc poterit ? Si cum mihi cogitationes injicil ma secundum Deum creatiis est renovari semper de
las , el concupiscentias pessimas , ego non susci. die in diem ad imaginem ejus qui fecit nos (86)
piam , sed jacula ejus ignita sculo fidei repellam , si Christi Jesu Domini nostri cui est gloria et impe
in omnibus quæcunque suggerit menti meæ , ego rium in sæcula sæculorum . Amen .
Inemor Christi mei Domini , dicam * : , Vade re HOMILIA II .
iro , Salana . Scriptum est enim : Dominum Deum De obstetricibus,
luum adorabis, el ipsi soli servies. 1 Si ergo hæc 1. Mulla quidem adversum gentem Dei molilur
omni fide , omni constantia agamus, dicit el de rex iste , qui non novit Josep !) , el artes nocendi
nobis, quia gens Israel magna est , et valet super nos . novas seniper inquirit. Verum nunc calliditas ejus
Sed et hoc quod dicit 78 : « Nė forle accidat nobis supereminel modum , cum obstetricum ministerio
bellum , et consentiant el hi cum ailversariis no sobolem gentis conatur exstinguere , quarum arte
siris ; » es prophelicis vocibus prævidit venturum solel vilə servari . Quid enim dicit ? « El dixil , in
sibi bellum el derelinquendum se a liliis Israel , et quil 78 , rex Ægyptiorum obstetricibus Hebræorum ,
quia consentient adversario ejus, et adjicientur ad D quarum uni uonen erat Sephora , el nomen alle
Dominum . Hoc est enim quod de eo Jeremias pro rius Phua , et ail : Cum obstetricabitis flebræas, el
plela prædixeral 78 : « Clamavit perdix , congrega prope partum erunt, si masculus fuerit, occidite il
vit quæ non peperit , fecit divitias suas non cum lum , si ſemina , vivificale . » Sed his adjungitur in
judicio , in dimidio dieruin ejus derelinquent eum , consequentibus 78 : « Timuerunt autem obstetrices
et in novissimis suis erit slullus. , Intelligit ergo Deum , et non fecerunt sicut præceperat illis res

91 Col. 1. 13 1 * Psal . cvi , 35 . 18 Joan . viii , 44 . ** Matth . iv , 10. 78Exod . 1 , 10. 16 Jer, xvii, 11 .
11 Exod. 1 , 10. 78 Exod . 1 , 15 , 16 . 79. ibid . 17 .

(83) Philom , Hebraice ang Si ducatur ex tos ,
oris et Den absolvi, absumi, deficere, utcunque in
terpretabitur os defectionis , nain melius redderelur
os perfectionis, si veru bang ex opel olan abyssus,
abyssi, derivaretur,verti posset os abyssi, ui Hebraice
scribitur ‫ פתם‬, no ‫פרהום מ‬..
(84) Ramesses, Hebraice Dolayn a verbo Dyon 10
nare, commoveri, el voce do linea , blalla ; recle
interpretatur commotio linere .
( 85) Sic mss. Alias, qui nos genuit, ,
( 86) Alias , Qui fecit nos in gloriam et laudem
suam . Sed mss . ut in nostro textu.
 303 IN EXODUM HOMILIA II . 306

Æyypti , et vivificabant masculos. , Si secundum A spectui habentur et contemplui . Inde contumeliis

historice narrationem ( 87 ) suscipienda essent quæ expositi sunt , inde replentur opprobriis , inde odia
scripta sint, videtur hoc quod dicit Scriptura , quia in eos el persecutiones agitantur , qnia odit eos
non fecerunt obstetrices secundum quod præcepe Pharao , odit hujusmodi mares , qui feminas amal.
rat eis rex Ægypti , stare non posse. Non enim in Iste etiam obstetrices corrumpere aggreditor , el per
veniuntur obstetrices non vivificasse feminas , quas ipsas jinplere quod desideral , quarum etiam no
præcepit res Ægypti vivificari . Sic enim ait 80 , e si mina nobis per provisionem Spiritus sancti , qui
masculus est, occidite illum ; si femina, vivilicate . ) hæc scribi voluit , indicantur . Sephora ( 88 ) , inquit,
Et si non fecerunt obstetrices sicut præccperal rex una, quæ interprelalur passer ; el Phua (89) , que
Ægypti , debuerant utique sicut masculos vivifica apud nos vel rubens, vel verecunda dici potest . Per
bant contra præceptum regis , ita feminas occidere , has igitur vecari mares el vivificari solas feminas
ul et hoc esset contra præceptum regis . Nam fe quærit.
minas vivificasse , secundum præceptum est fecisse 2. Sed quid dicit Scriptura ? « El timebant , in
Pharaonis. Hæc interim propter eos qui amici sunt quil 81 , obstetrices Deum , et non fecerunt sicut
literæ , e : non pulant legem spiritalem esse et spi . o præcepit eis rex Ægypli. , Islas obstetrices dixe
pitaliter intelligendam . Sed nos qui omnia quæ runt ante nos quidam , rationabilis eruditionis for
scripta sunt non pro narrationibus antiquitatum , mam lenere . Obstetrices enim medicæ quædam
sed pro disciplina et utilitate nostra didicimus sunt ( 90) , el tam masculos nascentes 134 quam
seripta , hæc quæ leguntur, etiam nunc fieri non so feminas fovent. Eruditio ergo ista communis ralio .
Jum in hoc mundo, qui Ægyplus liguraliter dicitur, nabilis scientiæ , ad omnem propemodum pervenit
sed in unoquoque nostrum deprehendimus. Requira. sensum , omnes instruil, omnes fovel. Si quis in ea
mus ergo quomodo rex Ægypt! , qui est princeps virilis animi fuerit , el voluerit cælestia quærere et
hujus mundi , vivificari mares non vult , feminas divina sectari , veluti medicatus, el foliis per hujus
vull . Si meministis, sæpe ostendimus disputantes , modi eruditionem (91 ) , ad divinorum intelligen
quod in feminis caro et affeclus carnis designatur , tiam paralior veniet. Una est enim velut passer que
vir autem rationabilis sensus , et iniellectualis sit celsiora docel el rationabilibus doctrinæ pennis inu
spiritus . Sensum autem rationabilem , qui polest altum volare provocal aniinos. Alia quæ rubens est
cælestia sapere , qui potest intelligere Deum , et que vel verecundi, moralis est , mores componit, vere
sursuni sunt quærere , hunc odil Fharao rex et cundiam docel , instiluil honeslalem . Mihi tamen ,
princeps Ægypti , hunc necari cupit et interimi. C. - C quoniam dicit de his Scriptura , quia 1.mebant
pit autem quæcunque carnis sunt vivere , et quæ Deum , et non fecerunt præcepta regis Ægypti , vi
ad materiam pertinent corporalem , hæc non solum dentur obstetrices islæ duæ utriusque Testamenti
vivere , sed et augeri et excoli cupit. Vull enim ut figuram servare , el Sephora quæ passer interpre
omnes carnalia sapiant, temporalia desiderent, quæ latur, legi, qu : e spiritalis est , posse conferri ; Phua
supra terram sunt quærant, nemo elevel ad cælum vero quæ rubens , vel verecunda est , indicare Evan
oculos suos, nemo requirat unde huc venerii, nemo gelia , quae Christi sanguine rubent, et per univer
patriam paradisum recordetur. Cum ergo videris sum mundum passionis ejus rutilant cruore. Ab
homines in voluptatibus el deliciis vilam ducere , his ergo animæ quæ nascuntur in Ecclesia , velut
luxu Quitare , epulis , vino , conviviis , cubilibus et obstetricibus medicantur, quia ex Scripturarum le
impudicitiis operam dare , in istis scias quod rex clione cuncla in eas eruditionis mcdicina confertur.
Ægypli masculos necal , el viviſicat feminas. Si Tental tamen Pharao per hæc nccare Ecclesiæ ma
vero rarum quemque videas unum ex mille ad Do sculos, cum studiosis quibusque in Scripturis divi
minum converti, oculos sursum erigere , quæ per nis bæreticos sensuis el perversa dogmata suggerit.
pelua sunt et æterna quærere , contemplari non ea Sed stal iinmobile fundamentuin Dei . Timent eniin
D
quæ videntur, sed quæ non videntur, odisse delicias, obstetrices Deum , id est timorem Dei docent, quia
amare continentiam , luxuriam fugerc , excolere ( initium sapientiæ timor Domini 88. » Sic denique
virtutes , istum quasi masculum , quasi virum nc competentius aplari puto et illud quod in posteriori
cari cupil Pharao , persequitur , insectatur , mille bus scriptum est , ubi dicit 63 : « Quia limebant obsle
alversus eum machinis pugnal. Odil lales , vivere trices Deum , fecerunt sibi domos (92-93) . » Quod
eos in Ægypto non sinil. Inde ergo est quod in hoc dictum nullam consequentiam secundum litteram
mundo servi Dei et omnes qui Deuin quærunt , de habere potest . Quis enim ordo est , ut dicat : « Quia
39 Esod . 1 , 16 . 81 ibid . 17. 82 Psal . cx , 10. 83 Exod . 1 , 21 .

( 87) Vide lib . 11, Origen. , quiesi . 13 . enim mihi videtur radicem habere a exclama
(88) Sephora , Hebraice,775w a radice aw elegans ' vit.
esse , inale interpretatur passer, oprime vero veric ( 90) Sic mss. Alias, « media quædam sunt. )
relurpasser,si Hebraice scriplunessel, 67723 a radice (91) Alias « eruditiones. )
97 evolavit. (92-93) Fecerunt sibi domos. In Hebræo fonte ha
( 89) Phun, llebraice 79 unde interpretari possit belir, el fecit eis domos, » id est propagavii ea
Tüteris , vel rerecunda , ignorare me ſalcor. Phua rum sobolem . Vide lib . ii Orig ., quest. 13 .
307 ORIGENIS 308

limebant olistetrices Deum , fecerunt sibi domos ? . A el orationibus superandum . Propterea et oblata
quasi proplerea domus fiat , quia timelur Deus . sibi omnia regna mundi, et gloriam eorum contem
doc si ila accipiatur ut scriplum est , non solum nit , ut et lu contemnens gloriam mundi possis
nihil consequentiæ , sed et inanitatis plurimum ha superare lentantem . Ægyptii vero , quibus Pharao
bere videbitur. Sin aulem videas quomodo Scri dedit præcepla , feminas tanlum vivificant, oderurt
pluræ Novi ac Veteris Testamenti timorem Dei do masculos ; oderunt namque virlutes , vitia lantun
centes domos Ecclesiæ faciant, ut universum orbem et voluptates nutriunt. Et nunc igitur insidiantur
lerræ orationum domibus repleant , tunc quod Ægyptii, si forte flebræis nascatur aliquismasculus ,
scriptum est , rationabiliter scriplum videbitur . Sic ut stalim persequantur et interficiant, nisi caveant,
ergo islæ obstetrices , quia liment Deum et limorem nisi observent , el occultent germen masculinum.
Dei docent , non faciunt præceptum regis Ægypii , Denique refert Scriptura 88 quod de tribu Levi que
sed vivificant masculos suos, nec tamen dicitur quia dam genuil masculum (95) , et videns infantem esse
paruerint præceplo regis Ægypti , ut viviſicarent fe eleg :intem , occultavit eum mensibus tribus. Vide si
minas. Ego confidenler audeo dicere secundum non propterea nobis præcipitur , ne bonos aclus in
Scripturæ sensum (94) :Obstetrices istä non viviſi publico geramus, ne justitiam nostram coram horni
B
cant feminas. Neque enim vitia docentur in Eccle nibus faciainus, sed ul clauso oslio oremus Patrem in
siis aut luxuria prædicatur , aut peccala nutriun tur 135 occullo, et quod facit dexlera nostra, id nesciat
ri
( hoc enim vult Pharao , cum vivilica ſeminas jubel), sinistra . Nisi enim in occullo fuerit, diripielur ab
sed sola virtus excolitur, et ipsa sola nutritur. Ve- Ægyptiis , invadelur, in flumen jactabitur, undis et
rum bæc ad unumquemque nostrum referanus. Et Auctibus submergetur. Ergo si facio eleemosynam ,
lui si limes Deum , non facis præceptum regis Ægy. quia opus Dei esl , masculum genero. Sed si ita
pli . Ille enim tibi præcipit ul in deliciis vivas , ut faciam , ut hominibus innotescal, et ab hominibus
Niligas præsens sæculum , ut præsentia concupiscas. laudem quæram , el non eam occulta vero, rapla est
Tu si Deum times , el exhibes obstetricis oflicium ab Ægyptiis cleemosyna mea , et in flumen demersa
animæ lux , si ei salulem conferre cupis , non facis est, et tanto labore , lanloque studio Ægyptiis mase
hæc , sed viviſicas masculum qui in le esi , interio culum genui . Propterea , o vos , populus Dei qui
rem tuum honinem medicaris et foves, et ipsi per hæc auditis, nolile putare, ut sæpe jam diximus ( 96 ),
aclus aut intellectus bonos vitam conquiris æter veterum vobis fabulas recitari , sed doceri vos per
ham hæc , ut agnoscalis ordinem vitə, instilula morum ,
5. Sed post hæc ubi vidit Pharao quod per obste с fidei , virtutisque certamina.
trices non possel necare masculos Israel , præce 4. « Videntes » ergo isti de tribu Levi e elegantem
pil , inquit 84, omni populo dicens : Omne masculi esse infantem , celaverunt eum mensibus tribus.
num quodcunque natum fuerit Hebræis , in flumen Cumque non possent amplius celare eum , sumpsit,
projicile, el omne femininum vivificate . , Videte quid inquit , maler ejus libin (97 ) , et linivit bitumine,
princeps bujus mundi præcipit suis ul infantes no et injecit infantem in eam , el posuit in palude sá
stros rapiant, el in flumen projiciant, primæ statim cus Aumen , el observabat soror ejus de longe, ut
nalivilati nostrorum insidiantes continuo , ulubera videret quid accideret ei . Descendit autem filia Pba
Ecclesiæ prima contigerint, irruant, diripiant, per- raonis, ut lavarelur in flumine, et audivit ploran
sequantur , undis el fluctibus hujus sæculi absor tem infantem , et misit, inquit, et assumpsit eum,
beant. Videle quid audialis, sapientia Dei per Salo el dixit filia Pharaonis, quia de infantibus Hebræo
monem dicit 85 : « Intelligibiliter intellige que ap rum est hic. » Post hæc jain reſertur quomodo so
ponuntur tibi , . Vide statim ut nalus, imo ut renalus ror ejus dixit , ut malrem pueri vocarel, que eum
ſueris , quid tibi imminet. Hoc illud est , quod in nutrirel. Et dixit , inquitº , ad illam filia Pharaonis :
Evangelio legis 86 , quia Jesus stalim ul ascendit de Custodi mihi hunc infantem , et nutri eum mibi,
baptismo , « duclus est a spiritu in desertum uil D ego autem dabo tibi mercedem . Cumque nutrisset
tentaretur a diabolo, o lloc ergo est quod et hoc loco eum , et fortior factus esset , induxit illum ad Gliam
Pharao præcepit populo siio, Hebræos infantes sla Pharaonis, el factus est ei in filium , et nominavit
Lim ut nati fuerintinvadant, diripiant,aquis submer nomen ejus Moysen , dicens quia de aqua eum as
gant . Hoc fortassis est quod per Prophetam dicitur.87: sumpsi. Singula hæc immensis repleta mysteriis,
Quia intraverunt aque usque ad aniinam meam . tempus exigint grande, el lotius diei spatium si in
Delixus sum in limo profundi , el non est substail his consumamus , vix fortasse sufficiet . Breviler
lia . , Sed proplerea Chrisliis superavit el vicit , ut tamen aliqua nobis pro Ecclesiæ ædificatione pulo
tibi vincendiiler aperiret . Propterea jejunans vicii, sanda sunt. Pulo Gliam Pharaonis Ecclesiam quæ
ul el lu scias hujusmodi genus dæmoniorum jejuniis congregalur ex gentibus videri posse , quæ quamvis
84 Exod . 1 , 22 . 85 Prov . xxii, 1 . 86 Matth . iv, 1 . 87 Psal . LXVIII , 1 , 2. 88 Exod. 11 , 1. 89 Exod. 11,
2 el segg . 00 Exod. 11 , 9 .
( 94) Alias, « Scripturæ sensus . I ( 97 ) Tibin . Septuaginta reliquerunt vocem fle
( 95) Alias, ( masculinum , , braicam 72'n quæ significat arcam aut potius vas
190) Vide lib. i Origen. , quæsl. 13 . navigationi aplum .
 309 IN EXODUM HOMILIA III 310

impium et iniquum habeat patrem , tamen dicitur A egregium , totum elegans. Tolum enim magnum
ad eam per Prophetam " : « Audi, filia, el vide, est, quidquid spiritale , quidquid sublimis intelli
et inclina aurem tuam , et obliviscere populum genliæ est. El oremus Dominum Jesum Christuin
tuum , el domum patris lui , quia concupivit rex spe ut ipse nobis revelet et ostendal quomodo magnus
ciem luam . , Hæc ergo est quæ exiit de domo pa est Moyses , et quomodo sublimis est . Ipse enim re
tris el venit ad aquas , ut lavaretur a peccatis quæ velat, quibus vuli , per Spiritum sanctum . Ipsi
contraxeral in domo patris sui . Denique slalim gloria el imperium in sæcula sæculorum . Amen .
viscera misericordiæ suscipit, et miseratur inſan TIOMILIA JII .
tem . Hæc ergo Ecclesia ex gentibus veniens, in pa De eo quod scriptum est : « Ego nulem gracili voce
lude invenit jacentem Moysen , abjectum a suis et sum , el lardus lingua. )
expositum , dat eum nutrici, et nutritur apud suios , 1. Donec esset Moyses in Ægypto et erudiretur
ibi agit infantiam . Cum autein fortior factus est , omni sapientia Ægyptiorum , non erat gracili voce
lonc inducilur ad eam , et adoplatur in filium . nec lardus lingua , 136 nec profitebatur (99) se
Moyses autem quia lex appellatur, in multis locis esse ineloquentem . Erat enim quantum ad Ægy
jam sæpe dissertum est . Veniens ergo Ecclesia ad plios , el sonoræ vocis, el eloquentiæ incomparabilis.
aquas baptismi suscepit etiam legem , quæ tamen B Ubi autem cæpit audire vocein Dei et eloquia di
lei eral intra libin conclusa , pice et bituinine vina suscipere, lunc sensit exilem el gracilem vo
oblita . Tibis genus est legminis, ex virgis aut ex cem suam , tardamque et impeditam esse suam in .
papyro contextum , vel etiam ex arborum cortice lelligit linguam ; lunc se pronuntial mulum ' , cum
formatum , intra quod injeclus infans videbatur cæpit agnoscere verum illud Verbum , quod erat
expositus . Jacebal ergo lex conclusa intra hujus in principio apud Deum " . Sed quo facilius quod
modi legmina , el pice ac bitumine oblita, vilibus dicimus possit adverli , ulamur hujusmodi similitu
et terreis Judæorum sensibus (98) sordebal ob dine. Mutis animalibus quamvis sil imperilus et
sepla , usqnequo Ecclesia veniret ex gentibus et indoclus, rationabilis homo si comparelur, videbi
assumerel eam de luteis el palustribus locis , alque, lur eloquens ad comparationem eorum que el
intra sapientiæ aulas el regalia !ecla conscisceret. rationis et vocis expertia sunt ; si vero eruditis et
Hæc tamen lex infantiam suam apud suos transigit. eloquentibus viris , atque in omni sapientia proba
Apud illos enim qui spiritaliter eam intelligere ne tissimis conferatur, el incloquens et mulus videbi
sciunt , parvula est el infans, et lacientiuin habens lur. At si ipsum quis contemplelur divinum Ver
cibos. Cum vero ad Ecclesiam venit , cum Ecclesiæ c bum , ipsamque divinam respiciat sapientiam , quan
ingreditur domum , fortior est et validior Moyses. lævis sit eruditionis, el quanlæcunque sapientiæ ,
Amolo enim velamine lilleræ, perfectus in lectione multo amplius quam apud nos sunt pecudes , ipse
ejus cibus et solidus in venitur. Quid tamen est apud Deum mutum se animal profitebitur. lloc ni
quod et mercedem nutrimentorum a lilia percipit mirum erat Moyses. Quod et bealus David intuens,
Pharaonis, illa apud quam lex et nata est , et nu et tali ordine semelipsum ad divinam sapientiam
Irita ? Quid est quod Synagoga accipit de Ecclesia ? librans, dicebal 95 : Ul jumentum faclus sum
Pulo illud intelligi posse , quod idem Moyses scri apud le . , Secundum hoc ergo et prophetaruin
bil, dicens : « Ego in non gentem in æmulatio maximus Moyses in præsenti lectione dicit ad eum ,
nem vos inducam , in gentem insipientem in iram quod gracili voce sil , et lardus lingua, quod et non
vos concitabo. retSynagoga ergo de Ecclesia istud sit eloqnens. Omnes enim homines ad compara
mercedis accipit , ut ulira idola non colat. Videns lionem Verbi divini , non solum ineloquentes, sed
enim eos qui ex gentibus sunt, ita ad Deum con el muti putandi sunt.
versos esse , ul ultra idola nesciant, Deum præler 2. Quia igitur in id intelligentiæ profecit ut
onum neminem venerentur , ipsa erubescit idola agnoscerel semetipsum ,in quo est pars maxima sa
ultra jam colere . Istud ergo recipit beneficii de D pientiæ , remunerat eum divina dignatio. Audi
Ecclesia Synagoga, quod ei parvulam nutrisse visa quam optimis magnificisque muneribus, « Ego, in
est legem . Sed et nos etiam si Pharaonem habui quit ' , aperiam os luum , el instruam le quæ opor
mus patrem , etiam si nos in operibus malis genuit teat ie loqui. » Beati sunt, quorum Deus os aperit
princeps hujus mundi, cum venimus all aquas, ut loquantur. Prophetis Deus aperit os , et replet
assumamus ad nos legem Dei , nec nobis sordeat illud eloquio suo , sicut in præsenti dicit : « Ego
lilleræ ejus vile legumen el obscurum , quæ parva aperiam os llum , el instruam le quæ oporteal le
ejus sunt et lacientia concedamus, quæ perſecla loqui. » Sed el per David dicit Deus º7 : « Dilala os
el valida sunt , sumamus, atque bæc intra cordis luum , el replebo illud . , Similiter et Paulus di
nostri tecta regalia collocemus. Grandem el vali cit 98 : « UI detur mihi sermo in adapertione oris
dum habeamus Moysen , nihil de ev parvum , nihil mei. » Eorum ergo qui verba Dei loquuntur, os
humile sentiamus ; sed magnifcum lotum , lolum Deus aperil. Vereor autem ne sint aliqui, quorum
" Psal . xliv , 11. 9 Deuter. IXXII , 21 . 93 Exod . iv, 10. 9 Joan . 1 , 1 , 95 Psal . LXX1, 23. go Exod .
IV, 12. 97 Psal . LXXX1,10. 98 Ephes . vi , 19 .
(98) Mss . , leiris Judæorum sensibus. , ( 99) Alias, ' profiletur. ,
 311 ORIGENIS 512

econtrario os diabolus aperiat. Nam qui loquitur A Si quando ergo vana dicuntur, si quando inania,
mendacium , certum est quia diabolus aperuit os inepla , lurpia, profana, scelesta proferuntur , qui
ejus ut mendacium loqueretur. Qui faisum lesti novit Domini eruditionem , claudit aures, el avertit
monium dicit , qui scurrilitates ac turpitudines el auditum , el dicil 10 : « Ego aciem sicut surdus non
cælera hujusmodi de ore suo proferunt , diabolus audiebam , et sicul mutus , qui non aperui : os
aperuil os eorum . Vereor ne et susurronuni el de suum . » Si vero ad utilitatem animæ pertinent quæ
Tractorum os diabolus aperiat, sed ei eorum qui dicuntur si de Dco sermo est, si mores docel , vir.
oliosa verba proferunt, pro quibus reddenda in die lules invital, vitia resecal, patere debent aures
judicii ratio est . Jam vero qui iniquitatem in ex bujuscemodi cloquiis; el non solum aures , sed
celsum loquuntur, qui negant Dominum meum Je el cor, el mens, et lola ad hujuscemodi audi
sum Christum in carne venisse , vel qui Spiritum tym animæ janua pandenda est . Sunima tamen
sanctum blasphemant, quibus neqne in præsenti 137 moderatione præcepti usa est lex : ut non di
neque in futuro særulo remilletur , quis dubilet ceret : Non audies auditum vanum , sed non reci.
quod os corum diabolus aperiat ? Vis tibi et hoc de pies . Nam vana frequenter audimus. Marcion quæ
Scripturis ostendam , quomodo hujusmodi homi loquitur, vana suril. Valentinus quæ loquilur, ya.
nibus, qui adversum Christum loquuntur, os dia- B na sunt ; et omnes qui contra crea:crem Deum lo
bolus aperit ? Vide quid scriplum est " de Juda , quuntur, vana sunt quæ loquuntur. Sed tamen fre
quomodo refertur quia introivil in illum Salanas, quenter nos audimus ea , ut adversum ea respon
el quia misit in cor ejus diabolus, ul Iraderet Do dere possimus : ne forte subripiant simplicioribus
minum . Ipse ergo aperuil os ejus, ut loqueretur quibusque fratrum nostrorum per sermonis orna
cum principibus et Pharisæis, quomodo eum trade lum . Audimus ergo hæc; sed non recipimus. Dicta
rel , accepta pecunia ! . Unde mihi videlur non esse sunt enim de ore illo quod diabolus aperuit. Et
parvæ gratie intelligere os quod aperit Deus, et intel ideo orandum nobis est , ut dignelur Dominus ape
ligere os quod aperit diabolus. Non est sine sancti rire os nostrum ; ut possimus et contradicentes re
Spirilus gratia hujusmodi os el verba discernere. vincere , el obturare os quod diabolus aperuii. Hæc
Et ideo in divisionibus spiritalium gratiarum addi de eo qnod scriptum est " ! : « Ego aperiam os tuum,
tur etiam hoc , quod datur quibusdam discretio el instruam le , quæ oporleai le loqui. » Non solum
spirituum . Ergo spiritalis est gratia per quam autem Moysi promillilur os aperiri a Domino, sed
spirillis discernilur, sicut el alibi dicit Apostolus :: et Aaron . Dicitur enim et de ipso " : « Ego ape
« Probate spiritus si ex Deo sunt ( 1 ) . » Sed sicut riam os luum , et os illius , el instruam vos quæ fa
с
Deus aperil os sanctorum , ita puto quod el aures cialis . , Occurrit enim et Aaron Moysi , el exili de
sanctoruin Deus aperiat ad audienda verba divina . Ægyplo . Occurrit autein ei . Ubi ? in quali loco ? in
Sic enim dicit Isaias propbela : « Dominus aperuit Terest eniin ubi occurrat Moysi is, cujus os aperien
mihi aurem , ut sciam quando oporleat dici ver dum esi a Deo . Occurril cnim , inquil, in montem
bum . , Sic et oculos aperit Dominus, sicul ape . Dei . Vides quia merito aperitar os ejus, qui potest
ruil oculos Agar : 1 El vidit puleum aquæ vivæ . occurrere in montem Dei . Petrus , et Jacobus, El
Sed et Elisæus propheta dicit 6 : 1 Aperi , Domine, Joannes, in montem Dei ascenderunt, ut transfor.
oculos pueri , ut videat quia plures nobiscum sunt malum Jesum videre mererentur , et Moysen clim
quam cum adversariis. Et aperuil, inquit, Domi- ipso alque Eliam viderent in gloria . El lu ergo nisi
nus oculos pueri , et ecce lolus mons plenus erat ascenderis ad montem Dei , et ibi occurreris Moysi,
equitibus , el curribus, auxiliisque cælestibus. Cir . il est nisi exce!sum legis ascenderis sensum , nisi
cumdat enim angelus Nomini in circuitu limentium ad spiritalis intelligentis cacumen evaseris, non est
eum , ut eripiat cos ' . , Aperit ergo, ut diximus, os luum apertum a Domino. Si in bumili loco lille
Deus, et os , el aures , el oculos, ut vel loquamur, ræ sleleris,et historiæ lexlum Judaicis narrationi
vel cernamus, vel audiamus quæ Dei sunt. Sed et D bus inneclas, non occurristi Moysi in montem Dei ,
illud non otiose accipio quod dicit prophela : « Eru nec os luum aperuit Deus, neque instruxit le quæ
ditio , inquit “, Domini aperuit mihi aurem . » Hoc oporleal le loqui . Sisi ergo Aaron occurrisset Moyo
mihi videlur ad nos, id est communiler ad omnem si ini monte , nisi ejus sensum sublimem vidisset el
Dei Ecclesiam pertinere. Si enim in Domini eru arduum , nisi excelsam ejus intelligentiam perspe
ditione versemur,' aperil el nobis aurem Domini xisset ; nunquam ei locutus fuissel verba Dei, ne
eruditio . Auris vero quæ per eruditionem Domini que virtutem signorum prodigiorumque tradidissel,
aperitur, non semper aperla est, seil aliquando neque participem eum tanti mysterii conscivissel.
aperta , aliquando clausa est . Audi legislatorem 3. Verum quoniam longum est de singulis per
ducentem ' : « Ne receperis (2) auditum vanum . ordinem dicere, videamus ingressi ad Pharaonem

" Joan . Sill , 27 . · Malth . XX81 , 15 . * I Cor. xi , 10. • 1 Joan . iv , 1 . Isa . 1. , 5 . 8 Genes . X11 , 19.
IV Reg . vi , 17 . 7 Psal . XXXIII , 7. 8 Isa . 1 , 5. . Exod . XXIII , 1 . 10 Psal. XXXVII , 13. 11 Exoil . iv , 12.
12 jbjil. 15 .

( 1 ) Alias , « qui ex Deo sunt. » ( 2) Aljas , i respexeris , i

313 IN EXODUM HOMILIA III. 314
Moyses et Aaron quid dicunt 's : « Heec dicit Domi- A in aliis folum triduum ipse possidet. Sed illi beati
nus : Dimille populum meum , ut serviant mihi in qui integrum ab eo triduum secedunt, el nullam in
eremo. , Non vult Moyses ut populus in Ægyplo eis suam possidet diem . Non ergo pulelis , quia tunc
posilus serviat Domino , sed ut exeat in desertum , lan !ummodo eduxit Moyses populum de Ægypto . Et
et ibi serviat Domino. Hoc est sine dubio quod nic Moyses , quem habemus nobiscum (habemus
ostendit, quia donec quis in tenebris sæcularibus enim Moysen, et prophetas), iid est lex Dei vult te
manel , el in negotiorum obscuritale versalur , non educere de Ægyplo ; si audias eam , vull le longe
potest servire Domino. Non enim potest duobus facere a Pharaone. Eruere le cupit de opere luti et
dominis servire : non potest Domino servire et palearum ; si tamen audias legem Dei , et 138 spi
mammonæ " . Exeundum igicur nobis est de Ægy ritaliter intelligas. Non vult le in carnis et lene
plo ; relinquendus est mundus, si volumus Domino brarum actibus permanere, sed exire ad eremum ,
servire. Relinquendus autem , dico , non loco , sed venire ad locum perturbationibus et fluctibus sæculi
animo ; non itinere proficiscendo , sed fide profi vacuum, venire ad quiclem silenlji. Verba enim sa
ciendo. Audi hæc eadem Joannem dicentem 18 : pientiæ in silentio el quiele discuntur. Ad hunc
Filioli , nolile diligere mundum , neque ea quæ ergo locum quietis cum veneris, ibi poleris immo.
B
in mundo sunt , quoniam omne quod in mundo lare Domino, ibi legem Dei et virtutem divinæ vo
est, desiderium carnis est , et desiderium oculo cis agnoscere. Propterea ergo cupit le Moyses ejicere
rom , 1 Et quid tamen dicit ? Quomodo, vel quale de medio fluctuantium negotiorum , et de medio
nus proficisci jubel ex Ægypto , videamus : « Viam , perstrepentium populorum . Propterea cupit te exire
inquil 15, irium dierum ibimus in eremo , et ibi de Ægyplo, id est de lenebris ignorantiæ ; ut legem
immolabimus Domino Deo nostro. 1 Quæ est via Dei audias, el lucem scientiæ capias. Sed obsistit
trium dierum , quæ nobis incedenda est, ut exeun Pharao ; relaxare le non vull reclor lenebrarum
les de Ægyplo pervenire possimus ad locum in harum ; non vult le alstralii de lenebris suis , et ad
quo immolare debeamus ? Ego viam illum intelligo scientiæ lumen adduci : el audi quid dicit : Quis
17
qui dixit : « Ego sum via , el verilas , el vila . ) est , inquilº , cujus audiam vocem ? Nescio Domi
Hæc via triduo nobis incedenda est . Qui enim con num , et Israel non dimillam . , Audi quid respon
fessos fnerit in ore suo Dominum Jesum , et cre dit princeps hujus mundi, nescire se Deui dicit.
diderit in corile suo, quod Deus illum suscitavit a Vides quid agit cruda superbia. Donec in laboribus
morluis tertia die , salvus erit 18. Hec ergo est hominum non est, el cum hominibus non flagella
tridui via , per quam pervenilur in locum in quo C lur ?a ; propterea lenuit eum superbia. Denique vi
Domino immolelur el reddalur sacrificium laudis. debis eum paulo post quantum proficit in flagellis ;
Hæc, quantum ad mysticum pertinet intellectum . quanto melior verberalus eflicilur. Isle qui modo
Si vero etiam moralem , qui nobis perutilis est , dicit : « Nescio Dominum , , postea cum vim sense
requirimus locuin , iler tridui de Ægypto profici rit verberum , dicturus est * 3 : « Orale pro me Do
scimur, si ita nos ab omni inquinamento anime et minum , , et non solum hoc, sed etiam contestanti
corporis ac spiritus conservemus , ut , quemadmo bus magis falebitur quia digitus Dei est in virtule
dum dixit Apostolus " , integer spiritus vester et signorum . Nemo ergo ila inerudilus divinæ sit di
anima , el corpus in die Jesu Christi servelur. , sciplinæ , ut flagella divina perniciem pulel , ul ver
Tridui iter proficiscimur de Ægypto , si rationa bera Domini pænalem, credat interilum , Ecce Pha
lem , naturalem , moralem sapientiam de rebus rao durissiinus : tamen proficii verberatus. Ante
mundialibus auferentes ad slalula divina conver verbera Dominum nescil ; verberalus supplicari pro
timus; tridui iter de Ægypto proficiscimur, si pu se Dominum rogal . Est profectus ju pænis, hoc
rificantes in nobis dicta , facia , vel cogilala ( tria ipsum agnoscere quod merueris pcenam . « Nescio
sunt enim hæc , per quæ peccare homines possuni), ergo, ait , Dominum , el Israel non dimil10 . ) Sed
D
elliciamur mundi corde, ul possimus Deum videre . vide in Evangeliis , quomodo verberatus emendel
Vis autem videre quæ hujusmo di sunt, quæ in hanc vocem . Scripliim est enim quia ciamaverunt
Scripturis indicat Spiritus sanctus ? Pharao bic , dæmones ad Dominum , el dixerunt ? * : « Quid ve
qui est princeps Ægypti , ubi se videt vehementius nisti anle lempus lorquere nos ? Scimus le qui sis :
perurgeri, ut dimiltat populum Dei , secundo loco Tu es Filius Dei vivi . » Ubi tormenta senserunt,
hoc cupit impetra.e ne ongius abeant, ne iolum sciunt Dominum . Ante flagella dicit : « Nescio Do
Iriduum proficiscantur, et dicit : « Non Jonge niinum , el Israel non dimilio, , sed postea Israel
abeatis. , Non vult longe a se fieri populum Dei ; dimillil, el non solum dimillit, sed et ipse perus
vult eum si non in facio , vel in sermone peccare : gebit eum exire . Nulla enim socielas lucis ad lene
si non in sermone , vel in cogitatione delinquere. bras ; nulla pars fideli cum infideli 26. Sed quid
Non vult ut lolum a se triduum proficiscantur. Vult adhuc addit in responsis suis ? « Quare , inquit 26 ,
in nobis vel unum diem suum habere ; in aliis duos ; Moyses et Aaron , pervertitis populum ab operibus ?

Exod . v , 1 . * Luc. XVI , 13. 18 1 Joan . 11 , 1 :3, 16. 16 Erod . III, 18. 17 Joan . xiv, 6. 18 Rom . x , 9 .
19 | Thess . v , 90 Exod. vill , 28 . 21 Exod . v , 2. Psal.lxx1, 5. 13 Exod . vir, 8 . 9 * Malih .
VIII , 29 ; Marc, 1 , 2.. 38 11 Cor. , 14 , 13 . 28 Exod . v , 4 .
315 ORIGENIS 316

Diseedile unusquisque ad opus vestrum . Donec A quam prædicatio divina nascatur, non est tribula-,
secum est populus, et lutum operatur ac lalerem , lio, non est tentatio : quia nisi buccinel tuba , non
donec in paleis occupalus est, non pulat eum esse committitur bellum ; ubi vero signum belli luba
perversum , sed recin itinere incedere. Si vero dicat, prædicationis ostenderit , ibi , inquit, sequilur
Volo ire viam irium dierum el servire Domino, per alllictio , ibi omnis tribulationum pugna con
verti populum dicit per Moysen el Aaron . Hoc qui- surgit. Ex quo ergo loqui cæpit Moyses et
dem dicebatur antiquis. Sed el hodie si Moyses 139 Aaron ad Pharaonem , affligitur populus Dei.
el Aaron , id est propheticus el sacerdotalis sermo Ex quo in animam luam sermo Dei perlatus est,
animam sollicitet ad servilium Dei , invitelque eain necessario certamen intra le virtutibus adversum
exire de sæculo, renuntiare omnibus quæ possidet, vilia suscitatur ; prius vero quam veniret sernio
operain dare divinæ legi el sequi verbum Dei, con qui argueret, vitia intra te in pace durabant : sed
tinuo audies dici ab his qui Pharaoni unanimes et ubi sermo Dei facere cæpit uniuscujusque discri
amici sunt : Videle quomodo seducuntur homines men , tunc perturbatio magna consurgit, et sine
el pervertuntur , quales adolescentes ne laborent, foedere nascitur bellum . Cum injustitia enim quando
nc militent , ne agant aliquid quod eis prosil , reli potest convenire justitia , impudicitia cum sobrie .
B
clis rebus necessariis et ulilibus ineptias sectantur lale, cum veritale mendacium ? Et ideo non magno
et olium . Quid est servire Domino ? Laborare no pere perturbemur, si videlur odor noster exsecra
lunt , el inertis olii occasiones requirunt. Hæc erant bilis esse Pharaoni. Exsecrationi namque et vitiis
lunc verba Pharaonis, hæc et nunc amici ejus et ducitur virtus. Quin potius ut in posterioribus
familiares loquuntur. Non solum verbis res agitur, dicit , quia stelil Moyses ante Pharaonem , stenus
sequuntur el verbera ; flagellari jubet scribas He. eliain nos contra Pharaonem el non feclamur, sed
bræorum , paleas non dari , opus exigi ; hæc pertu stemus i succincti lumbos nostros in veritale, et
lerunt palres, ad quorum figuram sæpe etiam po • calceati pedes in præparatione Evangelii pacis ,
pulus Dei qui est in Ecclesia palitur. Invenies enim , Sic enim nos horlalur Apostolus dicens 38 : « State
si consideres eos qui se ex integro principi hujus ergo el nolite iterum jugo servitutis inhærere. »
mundi trailiderunt, prosperis successibus agere , Iterum dicit 36 : « In quo slamus , et gloriamur in
omnia eis, ut ipsi pulant, feliciter evenire ; servis spe gloriæ Dei . , Stamus aulem confidenter, si
autem Dei sæpe ne hæc quidem humani viclus Dominum deprecemur, ut staluat pedes nostros
humiliä el parva succedere. Istas enim pulo videri super petram , ne nobis illud eveniat, quod idem
paleas , quæ a Pharaone ministrantur. Fil ergo a Propheta dicit 38 : « Mei autem paulominus moli
sæpe, ut Deum timentes vili hoc etiam et paleis sunt pedes , el paulominus effusi sunt gressus mei.)
simili indigeant victu . Sæpe etiam persecutiones Stemus ergo ante Pharaonem , id est obsistamus
sustinent lyrannorum , perſerunt crucialus el sæva ei in certansine, sicut el Petrus apostolus dicit " :
tormenta , ila ut fatigali nonnulli dicant ad Pharao « Cui resistile fortes in lide. , Sed et Paulus oibi.
nem : Uiquid lu amigis populum luum ? Superali lominus dicit 37 : « Slale in fide et viriliter agile. )
namque verberibus nonnulli a fide decidunt et con Si enim fortiter slelerimus, consequelur illud quod
fitentur se esse populum Pharaonis. « Non enim orabat Paulus pro discipulis dicens, quia « Deus
omnes qui ex Israel , hi sunt Israelitæ , nec quia conlerel Salan sub pedibus vestris velociter 18, )
sunt semen , sunt omnes et filii »7. Isti ergo qui Quanto enim nos constantius et ſortius stelerin'is,
dubii sunt, et in tribulationibus faligantur, etiam tanto infirmior el invalidior erit Pharao. Si autem
28
contra Moysen et Aaron loquunlur, et dicunt ! : nos vel infirmi cæperimus esse , vel dubii , ille ad
« Ex qua die intrastis el existis vos ad Pharaonem , versum nos validior et constantior liel. El vere
exsecrabilem fecistis odorem nostrum coram eo . ) illud implebitur in nobis , in quo Moyses dedit
Verum dicunt isti , licet ignorent ſorlasse quod di liguram 39. Cum enim ipse elevaret manus, vince
cunt, sicut el Caiphas ille verum dicebai, quia D batur Amalech . Si vero velut lassas dejicerel, et
I expedit vobis ul morialur unus pro populo “ , , brachia infirma deponeret , invalescebat Amalech.
sed quid dicerel nesciebat. Nam , ut Apostolus di Ha ergo etiam nos in virtule crucis Christi er .
cil 30 , < Christi bonus odor sumurs ; sed aliis, in lollamus brachia , el elevemus in oratione sancta
quil, odor de vila in vilam , aliis autem odor de manus in omni loco sine ira el disceptatione, ut
morle in mortem . » Ila el propheticus sermo sua Domini mereamur auxilium . lloc idem nanque el
vis odor est credentibus ; dubiis vero el incredulis, Jacobus apostolus cohortatur, dicens 60 : « Resislile
et bis qui se populum confitentur esse Pharaonis, autem diabolo , et fugiel a vobis. , Agamus ergo
odor exsecrabilis elicitur. Sed et ipse Moyses dicit omni lide , ut non solum fugiat a nobis, sed et con
ad Dominum , quia « ex quo loculus sum cum Pha leratis Salanas sub pedibus nostris , sicut et Pha
raone, alllixit populum fuum " . , Certum est rao demersus est in mare , clin profundo abyssi
enim quia antequam sermo Dei audiatur, anle exstinclus. Nos autem si recedamus de Ægypto
Ephes.
17 Rom . ix , 6 , 7. 18 Exod. v, 21 . 29 Joan . xi , 50 . 30 II Cor.it , 15 , 16 . 31 Exod . v , 23 . 39 38 Ro:D.
VI , 14 , 15. 33 Galal . v , 1 . 34 Rom.v, 2. 38 Psal. LXXIII , 2. 36 I Peir. v , 9. 37 Il Cor. xvi , 13.
XV , 20. 19 Exod. xvii, 11 . Jacob. iv, 7 .
 318
IN EXODUM HOMILIA IV .
317
viliorum , fluctus sæculi tanquam iter solidum A manu ejus , additur : « Facies , inquit , ea in
erademus, per Jesum Christum Dominum nostrum , conspectu Pharaonis. Ego autem induro cor Pha
cui est gloria et imperium in sæcula sæculorum . raonis, el non dimillet populum meum . , Hic prime
dictum est a Domino : « Ego induro cor Pharaonis. 1
Amen . Sed el secundo ubi enumerati sunt principes Israel,
LIA IV .
De decem plagis , HOMI
quibus percussa est Ægyptis . post pauca addit ex persona Domini : « Ego , in
1. Historia quidem famosissima nobis recitala quit 46 , induro cor Pbaraonis , et multiplico signa
esl , el quæ pro sui magnitudine universo mundo sit mea, )
cognila , per quam designatur , quod ingentibus 2. Quod si credimus divinas esse has lilleras et
signorum ac prodigiorum verberibus Ægyptus cum per Spirituin sanctum scriptas , non pulo quod lam
Pbaraone rege castigata sit , ut Hebræorum popu indigne de divino Spiritu senljamus , .ut forluitu in
lum , quem ex liberis patribus natum violenter in tanto hoc opere facta sil ista varielas , ut nunc
serrilulem redegerat , ingenitæ redderet libertali. quidem Dominus dicatur indurasse cor Pharaonis ,
Verum ila gestorum contexla narratio est , ut si nunc autem non a Domino, seit quasi sponte indu
singula diligenter inspicias, plura in quibus hæreal ralum dicatur. Equidem confiteor me minus ido
intellectus quam in quibus expedire se possit inve B neum , et minus capacem , qui valeam in hujusce.
nias. Et quia longum est singula per ordinem modi varietatibus divinæ sapientiæ secreta rimari.
Scripluræ dicta proponere , continentiain totius Paulum lamen apostolumn video , qui propler inba
historiæ compendiosius recensebimus. Igitur primo bitantei in se spiritum Dei dicere confidenier au
signo projecit . virgam suam Aaron , et facia est debat : « Nobis autem revelavit Dominus per
draco, el convocati incantalores et malefici Ægy spiritum suuni. Spiritus enim omnia scrutatur,
pliorum fecerunt similiter ex virgis suis dracones. etiam alta Dei . , Hunc , inquam , video tanquam
Sed draco , qui ex virga Aaron fuerat effectus, intelligentem quid differat induratum esse cor Pha
absorbuit dracones Ægyptiorum . Quod cum slupori raonis , et indurasse cor Pharaonis Dominum
esse debuerit Pharaoni , et ad credulitatem profi dicere . Alibi quidem dicit ** : « An divilias boni
cere, in contrarium versum es !. Dicit enim Scri talis ejus, el patientiæ , et longanimitatis contemnis,
plura , quia « induralum est cor Pharaonis, el non ignorans yuia patientia Dei ad pænitentiam le addu .
exaudivil eos " .1 Et hic quidem dicit, quia indai cil ? Secundum duritiam autem tuam , et cor inipe
ratum est cor Pharaonis , sed et in prima nihilomi nitens thesaurizas libi iram in die iræ , el revela
nus plaga , ubi aqua in sanguinem vertitur, similiter ctionis justi judicii Dei . , Per quod eum sine dubio,
rescriplum est , et in secunda cum ranæ debuliiunt, qui sponte induratus est , culpat. Alibi vero velut
sed et in tertia com ciniphes ingruunt ; in quart a quæstionem super hoc quamdam proponens dicit " :
quoque cum cynomyia educitur, et in quinta ubi « Ergo cui vull miseretur, el quem vult indurat.
manus Domini fit super pecora Ægyptiorum , paria Dicis itaque mihi : Quid igitur adhuc conqueritur ?
super boc dicuntur et similia . In sexla vero , ubi Voluntali enim ejus quis resistit ? » Addit etiam
sumpsit favillam de fornace Moyses , et respersit , his : 10 homo, lu quis es qui contra respondeas.
el facta sunt ulcera et vesicæ ferventes in homini Deo ? » Per quod de eo qui a Domino dicitur indura
s
bus et in quadrupedibu , el jam non poterant slare tus, non tam quæstionis absolutione quam aposto
malelici in conspectu Moysi , non dicitur quia indu lica auctorilale respondil , credo non judicans
ralum est cor Pharaonis, sed terribilius aliquid dignum pro incapacitate auditorum , chartis et
dicitur. Scriptum est enim " , quia induravit alramenlo hujuscemoiti absolutionum secrela com
Dominus cor Pharaonis, el non audivit illos , quem millere. Sicut el in alio loco 80 de quibusdam ver
admodum constituit Dominus. ) Rursum in septima, bis ipse dicit , audisse se quædam quæ non licet
cum grando et ignis Ægyptum vastal universam , hominibus loqui. Unde el in consequentibus , em
induratur quidem cor Pharaonis, sed non a Domino . D qui non tam sludiorum merilo quain sciendi cupi.
In octava , ubi locusta producitur, Dominus dicilur dilate secretioribus se quæstionibus curiosius im
indurare cor Pharaonis . Sed el in nona cum lene mergit, magnilici doctoris severitate delerret , cum

brä palpabiles fiunt per lolam terrani Ægypti ,
Pharaonis cor Dominus scribitur indurare . Ad
ultimum quoque cum exstinctis primogenitis Ægy
pliorum Hebræus populus discessisset, post multa
dicitur * : « El induravit Dominus cor Pharaonis
regis Ægypli, el servorum ejus, et insecutus est
post filios Israel . 1 Sed et cum Moyses ** de terra
Madian 140 ad Ægyptum mittitur , et præcipitur
ei facere omnia prodigia , quæ dedit Dominus in
dicit 51 : O homo, lu quis es qui contra respone
deas Deo ? Nunquid dicit figmentum ei qui se
finxit : Quid me fecisti sic ?, el cælera . Unde ct
nobis hæc observasse tantum et inspexisse sulli
cial , atque ostendisse auditoribus quanla sint in
lege divina profundis demersa mysteriis, pro qui
bus dicere in oratione debeamus 51 : « De profundis
clamavi ad te , Domine. )
3. Sed et illa non minus mihi intuenda videlor

" Exod. vii , 13. 41 Exod . x , 20 .
MI Cor. 11, 10. 15 Rom. 11, 4 , 5 .
" Psal. CXIX, 1 .
46 Exod . vn , 3.
Exod . xiv , 8 . 4. Exod . ill . 45 Exod . iv , 21 .
80 II Cor. III , 4. 81 Rom . ix , 20 .
49 Rom . 1x , 18 et seqq.
319 ORIGENIS 320
observatio , cum quædamr verbera Aaron inferre A nona rursum contemnitur Pharao, et præcipitur
dicitur Pharaoni vel Ægypto, quædam Moyses, ad cælum nianus extendere Moyses , ut fiant in
quædam vero ipse Dominus . Nam in prima plaga , lola terra Ægypti palpabiles tenebræ ; et non qui
cum aquas verlit in sanguinein , Aaron dicitur dem per se intral, sed vocatur a Pliaraone. Simi
levasse virgam et percussisse aquam . Sed et in liter el in decima cum primitiva delenlur, el co .
sccunda, cum percussit aquas , et eduxit ranas, el gitur cum festinatione exire de Ægypto, Sunt et
in terlia cum extendit manu sua virgam , et per aliie permultæ observationes, in quibus singulis
cussil pulverem terræ , et facti sunt ciniphes. In divinæ demonstrantur indicia sapientiæ. Invenies
his tribus verberibus Aaron ministerium fuil. in enim quod priino non ſectilur Pharao, nec divinis
quarlo vero Dominus fecisse dicitur ul adveniret verberibus cedii , cum aquæ in sanguinem versu
cynomyia, el replerel domos Pharaonis. Sed et in sunt. Iu secundo vero parum quid molliri videtur.
quinto cum exstinguuntur pecora Ægyptiorum , « Vocavit enim Moysen el Aaron , el dixit ad eos :
Dominus nihilominus fecisse dicitur verbum hoc . Orale pro me ad Dominum , ut tollat ranas a ine ,
In sexto vero Moyses aspergil favillam de fornace, el a populo di! eo, el dimillam populum 87. , Ini ter
et fiunt ulcera el vesicæ cum fervore in hominibus tio magi ceduul , el dicunt ad Pharaonem : Di.
et pecoribus. Sed el in seplimo Moyses elevat B gitus Dei est hoc , In quarto per cynomyiam ver
manum suum in cælum , el fiunt voces in cælo , et beralus dicit 88 : « Euntes immolate Domino Deo va
grando, el discurrit ignis super terram . In octavo stro, sed non longius lentelis iler . Orate igitur pro
quoque ideni Moyses extendit manum suani in ine ad Dominum . ) In quinto nece pecudum cædi
coelum , et Dominus inducit ventum tota die et lola lur , el non solum non cedil, sed et amplius indu
nocle, et adducit locustas. Sed et in nono idem ralur. Similiter et in sexto super plagas ulcerum
nihilominus Moyses extendit manum suam in cæ facit. In septimo vero cum grandine vastalar el
lum , et fiunt tenebræ el caligo super omnem ler ignibus : « Misit , inquit , Pharao, el vocavit Moy
ram Ægypti . In decimo vero, finis el perfectio sen et Aaron, et dixit illis : Peccavi , et nunc Do
101ius operis a Domino ministralur. lla enim minus justus est, ego autem et populus meus impii.
scripium est " : « Factum est autem circa mediam Orale igitur pro me ad Dominum . ) In oclayo cum
noctem , et Dominus percussil omne primogenitum locustis urgeretur : « El ! estinavil, inquit , Plia
in terra Ægyptii , a primogenilo Pharaonis , qui rao, el vocavit Moysen el Aaron dicens : Peccari
sedebat super ihronum ejus, usque ad primogeni ante Dominum Deuni vestrum et in vos, suscipite
luna captivæ quæ est in lacu , et omne primogeni с peccatum meum etiam nunc , et orale pro me ad
lum pecoris . ) Dominum Deum vestruin . , In nono cum lenebris
4. Esl et alia in his differentia , quam observa offunditur : « Vocavit , inquil 61 , Pharao Moysen et
vimus , quod in prima quidem plaga , cum aqua in Aaron dicens : lle , servile Domino Deo vestro. )
sanguinem fuit, nonduni dicitur Moysi ut intraret ' Jam vero in decimo cum primitiva hominum er .
ad Pharaonem , sed dicitur ei ** : « Vade in occur 'slinguuntur et pecorum : « Vocavit , inquit **, Plia
sum ejus ad ripam fluminis , cum procedit ad rao' Moysen el Aaron nocte , el dixit illis : Surgile
aquam , ) In secunda veru plaga , posteaquam prima el exile de populo meo , et vos el lilii Israel, ile,
ab eis constanter et fideliter ministrala esi , dicitur servite Domino Deo vestro , sicut dicitis ; oves et
ad en 83
: 1 Intra ad Pharaonem , el ingressus boves vestros assunientes pergile, sicut dixistis.
dic : llæc dicit Dominus, , el reliqua. Jam vero in Benedicile autem el me. El cogebant Ægyptii
tertia , ubi ciniphes inferuntur, magi qui prius obsti pulum quam celerrime exire de terra Ægy
leraul, cedunt conſidenles quia digitus Dei est pli . Dicebant enim , quoniam omnes nos moric
hoc 88 : , in quarta quoque vigilare jubelur Moyses mur. )
niane, el stare contra Pharaonem procedentem 5. Quis est ille, quem repleat illo spiritu Deus,
ad aquam , cum cynomyia replentur Ægyptiorum D quo replevit Moysen et Aaron , cum haec prodigia
domus . In quinta nihilominus, ubi pecora Ægy el signa perficerent, ut eodem spiritu illuminatus
ptiorum delentur, intrare jubetur ad Pharaonem possit quæ per illos sunt gesla disserere ? Aliter
Moyses. In sexta sane contemnitur Pharao, el non enim non arbitror bas ingentium rerum varietates
refertur quud intraverit Moyses vel Aaron ad Plia ac differentias explanari, nisi eodem spiritu quo
Taonein , quia ſacla sunt ulcera el vesicæ cum fer gesta sunt, disseraulur, quia el Paulus apostolis
vore etiam super malelicos Ægypli, el non poterani dicit 63 , quod spiritus prophetarum prophetis sul
resistere Moysi. lii septima vigilare jubetur mane jectus sit . Non ergo quibuscunque ad esplanandum
valde, el s are contra Pharaonem , cum grandinem dicla prophetarum , sed prophetis dicuntur esse
et ignem producit el voces . Jo octava præcipitur subjecta. Verum quoniam idem beatus Apostolus
141 intrare ad eum , cum locusla producitur. In hujus gratiæ , id est prophetalis doni, tanquam ex

88 Exod . vi, 29 ** Exod. vii , 15. 85 Exod . vii, 1 . 66 ibid . 19. 67 ibid . 8 . 88 ibid . 25, 23.
" Exoil . ix , 27,28. 60 Exod x , 10. ci ibid . 24 . 62 Exod . xil , 31 , 32 , 33. 68 I Cor. XIS ,
 821 IN EXODUM HOMILIA IV . 322
parle sil el in potestate nostra , imitalores nos A eorum poenas et realum sanguinis exigunt. lla
heri jubet , dicens 86 ; 1 Æmulamjui autem dona enim et ipse Dominus dicit ?, quia omnis san
meliora, magis a utem ut prophetelis ; , lentemus el guis qui effusus est super terram , a sanguine Abel
dos æmulationem suscipere bonorum , et si quid justi usque ad sanguinem Zachariæ , requirclur a
est in nobis, a nobis exigere, a Domino vero pleni- generatione hac . ) Per secundam vero plagam , in
ludinem muneris exspectare. Pro hoc enim dicitur qua ranæ producuntur, indicari figuraliter arbitror
a Domino per Prophetam 68 : 1 Aperi os tum , et carmina poelaruin , qui juani quadam el inflata
replebo illud ; ) pro illo vero alia Scriptura dicit 60 : modulatione, velut ranarum sonis et cantibus
Punge oculum , et producit lacrymam ; punge cor, mundo huic deceptionis fabulas intulerunt. Ad nihil
el producii sensum . 1 Ne ergo ex desperatione si enin , illud animal utile esi , nisi quod sunum vocis
lenlio nos tradamus, quod utique non ædilical Ec- improbis el imporlunis clamoribus reddit. Post
elesiam Dei , de quibus possumus , et in quantum hoc ciniphes producuntur. lloc animal pennis qui
possuinus breviter repelamus . dem suspendilur per aera volitans, sed ila subtile
6. Puto ergo, ut sentire possum , quod Moyses est et minulum , ut oculi visum , nisi acule cer
1 ad Ægyptum veniens el deferens virgam , qua ca nentis, effugiat; corpus tamen cum insederit, acer
sligai el verberal Ægyplum decem plagis , Moyses B rimo terebral stimulo , ila ut quem volitantem vi
hic lex Dei sil ; quæ data est huic mundo, ul eum dere quis non valeat , sentiat stimulanten . Hoc
deceni plagis, id est decem mandatis quæ in Deca ergo animalis genus dignissime puto arii diale
logo continentur, corripiat et emendet. Virga ergo clicæ comparari, quæ minutis et subtilibus verbo
per quam gerunlur hæc omnia , per quain Ægy rum stimulis animas lerebral, el canta callidila le
plus subjiciluir et Pharao superalur, crux Christi circumvenit, ut deceptiis nec videal nec intelligat
sit , per quam mundus bic vincitur, el princeps unde decipitur. Quario quoque in loco cynomyiam
Lujus mundi cui principatibus el potestalibus Cynicorum seclæ comparaverim , qui ad reliquas
triumpliatur. Quod autem virga projecla sit draco , deceptionis suit improbitales, etiam voluplalem et
vel serpens , et devorat Ægyptiorum magorum libidinem summum prædicant bonum . Quoniam
serpentes , qui id similiter fecerant; serpentens pro igitur per bæc singula prius deceptus est mundus,
sapientia poni vel prudentia, indicat evangelicus adveniens sermo, el lex Dei hujuscemodi eum cor
sermo cum dicit 67 : « Eslote prudentes tanquam replionibus arguit, ut ex qualitate pænarum qua
serpenlcs. ) Et alibi 68 : 1 Serpens eral prudentior litales proprii agnoscal erroris. Quod vero quinto
omnibus animantibus et bestiis quæ erant in pa in loco animalium nece vel pecudum Ægyplus ver
с
radiso. a Crux ergo Christi , cujus prædicatio stul beratur, vecordia in hoc arguilur stultitiaque more
lilia videbatur, quam Moyses, id est lex , continet, talium , qui tanquam irrationabilia pecora cultum .
sicut Dominus dixit 69 : « De me enim ille scri el vocabulum Dei diversis iniposiierunt ſiguris , non
psit ; , hæc , inquam , crux de qua Moyses scripsit, solum hominum , sed el pecudum , ligno el lapidibus
posiqaam ' in terra projecta est, id est posteaqua in impressis, Hammonem Jovem in ariele venerantes,
ad credulitalem et fidem hominum renil, conversa et Anubin in cane, Apin quoque colentes in lauro ,
est ir sapientianı, el lantam sapientiam , quie omnem cætera quoque quæ Ægyplus deorum portenla
Ægyptiorum , id est hujus mundi sapientiam devo miratur, ut in quibus cullum credebant inesse di
rarei. Intuere ergo quomodo slultam fecit Deus vinum , in his viderent miseranda supplicia . Ulcera
sapientiain hujus mundi, posteaquam manifestavit post hæc et vesicæ cum fervore sexto in verbere
Christum , qui crucifixus est , Dei virtutem esse producuntur. Et videtur mihi quod in ulceribus
et Dei sapientiam ; el universus jam mundus com arguatur dolosa el purulenta malitia, in vesicis lu
prehensus est ab eo qui dicit 70 : « Comprehendens mens el inilala superbia, in fervore ire ac ſuroris
comprebendam sapientes in aslutia eorum . ) Quod insania. llucusque per errorum suorum liguras
vero aquæ fluminis vertuntur in sanguinem , satis D mundo supplicia temperantur.
convenienler aplatur. Primo quidem ul is Ouvius 7. Post hæc vero verbera veniunt de supernis
cui Hebræorum parvulos crudeli nece tradiderant, voces, inquit , tonitrui , sine dubio el grando , et
auctoribus sceleris poculum sanguinis redderet , ignis discurrens in grandine. Vide temperamen
el cruorem polluli gurgilis , quem parricidali cæde lum divinæ correptionis ; non cum silentjo ver
maculaverant, polando sentirent. Tum deinde, ut berat , sed dal voces, el doctrinam cælitus milit,
allegoricis legibus nibil desit , aquæ verluntur in per quam possit culpam suam castigalus agro cere
sanguinem , el sanguis suus Ægypto propinatur. mundus. Dat el grandinem , per quam el tenera
Aquæ Ægypli , erratica el lubrica philosophorum adhuc vastentur nascentia vilioruin . Dal el ignem ,
sunt dogmala , quæ parvulos quosque sensu , et sciens esse spinas el tribulos, quos debeat ignis
pueros intelligentia 142 deceperunt ; ubi crux ille depasceré, de quo dicit Dominus 78 : « Iguem
Christi mundo huic veritatis lumen ostendit, necis veni mitlere in lerram . ) Per hunc enim incentiva

68 Genee
.
* I Cor. x1 , 31 , el I Cor. xiv, 1 , 68 Psal. LXXVI , 10 . 66 Eccli . xvil , 24. 67 Matth . x , 16.
III , 1 . ** Joan , V, 46. 1 Cor. lll , 19 . 71 Malili. xxn1, 55 . * Luc . XII , 49.
 323 ORIGENIS 321

voluptatis et libidinis consumuntur. Quod autem A ab ea subducit exempla , quibus mordeantur et des
locustarum in octavo loco fit mentio, pulo per hoc pascantur omnes inquieli molus ejus et lorbidi,
genus plagæ , dissidentis semper a se et discor quo et ipsa dicat, quod Apostolus docet " , it
dantis humani generis inconstantiam confulari. comnia ) sua , secunduni ordinem fiant. , Ubi vero
Locusla enim cum regem non habeat, sicul Scri sufficienter fuerit castigata pro moribus el proemen
plura dicit 73 : « Una acie ordinatum ducit exer datioris vitæ correptione coercita, cum auctorem
citum ; i homines vero cum rationabiles a Deo verberum senseril, et confiteri jam cæperit quia di
facti sint, neque semetipsos ordinate regere po gilus Dei esi , et parum quid agnitionis acceperit,
luerunt , neque Dei regis palienter moderamina lunc præcipue gestorum suorum tenebras videl,
perlulere. Nona plaga lenebræ sunt, sive ut mentis lunc errorum suorum caliginem sentit. Cuinque in
eorum cæcitas arguatur, sive ut intelligant divinæ hoc venerit, lunc merebilur ul exstinguantur in ea
dispensationis el Providentiæ obscurissimas esse primogenita Ægypti, In quo aliquid intelligi posse
rationes . Posuit eniin Deus tenebras latibulum arbitror, Omnis anima cum ad supplementum wla
suum , , quas illi audacier el temere perscrutari tis advenerit, et velut naluralis in ea quædam lex
cupientes, et alia ex aliis asserentes , in crassas cæperit sua jura defendere, primos sine dubio mo
B
et palpabiles errorum lenebras devoluti sunt. Ad lus secundum desiderium carnis producit, quos ex
ultimum primitivorum infertur interitus, in quo concupiscentia vel iræ fomite vis incentiva com
sil fortassis aliquid supra nostram intelligentiain , moverit. Unde quasi præcipuin el quod non sit
quod commissum ab Ægyptiis videatur in Eccle commune cum cæteris hominibus, de solo Christo
siam primitivorum , quæ ascripta est in cælis. Unde propheta dicit 80 : « Butyrum el mel manducabil,
el exterminator angelus ad hujuscemodi ministe priusquam faciat aut proferat maligna, eligel bo
rium millilur75, qui parcal illis lantum , qui utros num . Quoniam priusquam sciat puer bonum aut
que postes agni sanguine inventi fuerint habere malum , resistil malitiæ , ut eligal quod bonum est.
signalos. Delentur interiin primogenila Ægyptio- Alius autem propheta tanquam de semetipso loquens,
rum , sive hos principalus el potestales, et mundi dicebat 81 : Delicia juventutis meæ et ignorantiz
hujus rectores tenebrarum dicamus, quos in ail meæ ne memineris. » Quia ergo primi isti anime
venlu suo Chrislus dicitur traduxisse 76, hoc est molus secundum carnem prolati in peccatum ruuzl,
captivos duxisse , et triumphasse in ligno crucis ; merito in morali loco Ægyptiorum primitiva ponun
sive auctores et inventores falsarum quæ in hoc lur, quæ ealenus exstinguunlur, si relique vitæ
mundo fucrunt religionum dicamus, quas Christi c conversatio emendatiorem dirigat cursum . Sic ergo
veritas cum suis exstinxit el delevit aucloribus. in anima quam lex divina ab erroribus susceptai
Hiec quantum ad locum myslicum spectal . castigal el corrigit , etiam primogenita Ægyptiorum
8. Jain vero si etiam moralis nobis figura tra intelliguntur esse delela , nisi post bæc omnia in
ctanda est, dicemus quod unaqueque anima in hoc infidelitale perdurel , et nolit adjungi Israeliticæ
mundo, dum in erroribus vivil el ignorantia veri plebi, ut exeal de profundo el evadal incolumis, sed
tatis , in Ægypto posita est. Huic si appropinquare in iniquitate permaneat, el descendal tanquam
creperit lex Dei , aquas ei vertit in sanguinem , id plumbum in aquam validissimam . Iniquitas enim
est Quidam et lubricam juventutis vilam convertit secundum Zachariæ prophelæ 82 visum super talen
in sanguinem veleris vel novi testamenti. Tum luin plumbi sedel. El ideo qui permanel in iniqui
deinde educit ex ea vanam et inanem loquacitatem , lale , lanquam plumbum demergi diciiur in prolun
et adversum Dei providentiam ranarum similem dum . Sane quod in superioribus observavimus, quem
querelam . Purgat eliam malignas cogitationes ejus , dam prodigia per Araoil, quædam per Moysen,
el ciniphum mordacitati similes calliditatis aculeos quædain vero per ipsum Dominum ministrata, in
disculit. Libidinum quoque morsus cynomyiæ spi- telligi calenus possunt, lit agnoscamus in quibus
culis similes depellit , stultitiamque in ea et intel- D dam per sacrilicia sacerdotum el obsecrationes
lectum pecudibus siinilem delet ; per quem e homo, pontificum nos esse purgandos, quod Aaron persona
cum in honore essel , non intellexit, sed compa designal; in quibusdam vero per scientiam divine
ralus est jumentis insipientibus ,et similis factus est legis emendandos, ut Moysi designal oficium ; in
illis 77. , Arguit enim el ulcera peccatorum , alque aliis autem , sine dubio quæ difficiliora sunt, ipsius
arrogantiae iuniorem fervoremque in ea ſuroris Domini egere virtute .
143 exstinguil. Adhibel post hæc etiam voces fi 9. Sed ne illud quidem putandum est nobis ina
liorum tonitrui, id est evangelicas apostolicasque niter observatum , quod primo quidem Moyses non
doctrinas. Sed el castigationem grandinis admovel, intrat ad Pharaonem , sed occurrit ei exeunti ail
ut luxuriam voluptatesque coerceat. Adhibet simul aquas, postmodum vero intrat ad eum , post hoc non
el ignem pænitentiæ , ut el ipsa dical * 8 : « Nonne cor jorrat, sed accersilus accedit. Et in hoc ila arbi
nostrum ardens eral intra nos ? , Nec locustaruin® Tror intelligi posse, quod sive nobis in verbo Dei ,

7a Prov . xxx , 27 . The Psal . xvii , 12. 18 Exo : 1 . XI . 76 Coloss . II , 15 . * Psal . XLVIII , 13. 8 Luc.
XXIV , 32. * 1 Cor. siv , 40 . 80 isá . vu ,tö. 81 Psal. xxv , 7, 13 Zach. v , 7.
5
 323 IN EXODUM HOMILIA V. 393
el religionis assertionis certamen est adversum A ad Ecclesiæ instructionem merilo dalam , Judæi
Pharaonem ; sive etiam obsessas ab eo animas a ergo hoc solum intelligebant , quia profecti sunt filii
potestate ejus conamur eripere, et est nobis in Israel de Ægypto , el prima profectio eorum fuit ex
disputatione luclamen ; non statim in prima fronte Ramesse, et inde proſecti venerunt in Sochoin , et
ingredi debemus ad ultima quæstionuin loca , sed de Sochoth profecti, venerunt in Oibon, ad Epaile
occurrendum nobis est adversario , el occurrendum leum juxta mare . Tum deinde quod ibi nubes eos
al aquas suas. Aquæ enim suæ sunt auctores gen precesserit , el secula sil petra , de qua biberunt
lilium philosophorum.Ibi ergo nobis primum dispu aquam . Transierunt etiam per mare Rubrum , et
lare volentibus, occurrendum est , ut ipsos argua venerunt in desertum Sina. Nobis autem qualem
mus el ipsos errasse doceamus. Post hoc jam in tradiderit de his Paulus apostolus intelligentiæ re
grediendum nobis est et ad interiora certaminis. gulam , viilea inus. Corinthiis scribens in quodam
Dicit enim Dominus 83 : « Nisi prius quis alligave loco ita dicit 89 : « Scimus enim quia palres nostri
rit forlein , non potest introire in domum ejus et omnes sub nube fuerunt, el omnes mare transierunt,
vasa ejus diripere . ) Prius ergo alligandus est fortis et omnes in Moyse baptizati sunt in nube et in
et quæstionum vinculis constringendus , elila in mari, el omnes eamdem escam spiritalem mandu
troeundum ad diripienda vasa ejus et liberandas B caverunt, et omnes eumdein polum spiritalem bi
animas, quas deceptionis fraude possederal. Quod beruni . Bibebant autem de spiritali consequente eos
cum sæpius fecerimus , el steterimus contra ipsum ; pelra, petra vero erat Christus. » Videtis quantuin
steterimus autem eo modo, quo Apostolus dicil 86 : differal ab historica lectione Pauli traditio. Quod
Slate ergo succincti lumbos vestros in veritate ; ) Judiei Transilum maris pulant, Paulus baplismum
et iterum 85 : « Slate in Domino, el viriliter agite ; ) vocal ; quam illi existimant nubem , Paulus Spiri
cum ergo hoc modo slelerimus adversum ipsum , lum sanctum ponit ; el buic simile intelligi vult
ille artifex antiquus el callidus eliam vinci se si illud, quod Dominus in Evangeliis præcepit dicens "o :
mulabil et cedere , si forte per hoc negligentiores « Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancio ,
nos efficiat ad certamen . Sed el penitentiam simu non potest intrare in regnum Dei . » Et rursum
labil, el deprecabilur nos discedere quidem , sed manna , quod Judæi cibum veniris et satietatem
non longe discedere. Vult nos esse sibi aliqua ex existimant gulæ , escam spiritalem nominat Paulus.
parle vicinos, vull nos a suis finibus non longe dis El non solumn Paulus, sed et Dominus de eodem in
cedere. Sed nos nisi ab eo longius recedamus et Evangelio dicil !! : « Patres vestri manna mandu
transeamus mare, et dicamus : 1 Quantum interja caverunt in deserlo , el morlui sunt. Qui autem
C
cel ortus ab occasu , elongavit a nobis iniquilates manducaverit de pane quein ego do ei , non morielur
nostras ** ; » salvi esse non possumus. Propler quod in æternum . » El post hoc dicit : « Ego sum panis
deprecemur misericordiam Domini, ul et nos eri vivus , qui de cælo descendi, , Tum deinde de se
pial de terra Ægypti , de polestate lenebrarum , el quenti petra aperte pronuntiat Paulus, el dicil " :
Pharaonem cum exercitu suo lanquapı plumbum « Petra vero eral Christus. 1 Quid igitur agendum
demergal in aquam validissimam . Nos autem libe nobis est, qui liujusmodi a Paulo Ecclesiæ magistro
rali, cum gaudio et exsultatione hymnum e cantemus intelligentiæ instituta suscepimus ? Nonne videtur
Domino, gloriose enim honorificatus est 87 , » quia juslum , ut Traditam nobis hujusmodi regulam simili
ipsi gloria el honor in sæcula sæculorum . Anien . in cæleris servemus exemplo ? An , ut quidam volunt,.
HOMILIA V. hiec quæ laulus ac lalis Apostolus tradidit, relin
De profectione filiorum Israel de terra Ægypti. quentes, rursum ad Judaicas fabulas convertamur ?
1. Doctor gentium in fide el veritate apostolus Mihi quidem (3) si hæc aliter quam Paulo videtur,
Paulus 88 tradidit Ecclesiæ , quam congregavit ex exponam , hoc puto esse manus dare inimicis Chri
gentibus, quomodo libros legis susceplos ab aliis , sli , el hoc esse quod prophela dicit 93 : 1 Vix qui
sibique ignotos 144 prius , et valde peregrinos de- D potal proximum suum subversione turbulenta. )
beret advertere , ne alienia jnstilula suscipiens, et Accepla ergo a bealo Paulo apostolo semina spiri
institutorum regulam nesciens, in peregrino Trepida talis intelligentiæ , in quantum nos Dominus preci
ret instrumento . Propterea ergo ipse in nonnullis bus vestris illuminare dignabilur, excolamus.
intelligentiæ tradit exempla, ut el nos similia obser 2. Et levantes, inquit , filii Israel de Ramesse,
vemus in cæleris , ne ſorte pro similitudine lectio venerunt in Sochoth , el profecii de Sochoth , vene
bis el instrumenti Judæorum nos effeclos esse di runt in Othon . » Si quis est qui proficisci de Ægypto
scipulos crederemus. Hoc ergo differre vull di paral, si quis est qui cupil obscuros mundi hujus
scipulos Christi a discipulis Synagogæ, quod legem actus et errorum lenebras derelinquere, primo
quam illi male intelligendo, Christum non recepe omnium ex Ramesse ei proliciscenduin esl. Ra
runt, nos spiritaliter intelligendo, ostendamus eam messe vero interprelalur commotio lineæ. Şi ergo
83 Matth . XII , 29. 86 Eph . vi , 14 . 85 Philip , iv , 1 ; I Cor.xvi. 13 . 86 Psal . cır , 12. 87 Exod . xv, 1.
* I Tim . 11 , 7. ' 89 Cor. x, 1 , 2, 3 , 4. 90 Joan.si , 5 . 91 Joan . vi , 49 , 50, 51 . 98 I Cor . a , 4 . 98 ila .
bac. 11 , 15. 9$ Exod. x11 , 37; XIII , 20.
(3) Vide lib. 11 Origen . , quæst . 13.
327 ORIGENIS 328

vis venire in Sochoch , 1it Dominus tibi dux sit , el A in Christo, in morte ipsius baplizentur , et ipsi
in columna nubis le præcedat, el sequatur le pelra, consepeliantur, et cum ipso die tertia resurgant a
quæ tibi escam spiritalem el poluin nibilominus morluis ; quos el secundum hoc quod dicit Aposlo
præbeal spirilalem , proficiscere, el exi es Ramesse, lus , Simul secum suscilavil, simulque fecit se
nec thesaurizes ibi , ubi linea exterminal , ubi fures dere in cælestibus. » Cuin ergo libi tertii diei my
ellodiunt et furantur ºs . Hoc est quod aperte et slerium fuerit susceplum , incipielle deducere Deus,
Dominus in Evangeliis dicit " : « Si vis perfectus el ipse tibi viam salutis ostendere.
esse, vade, vende omnia quæ habes, el da pauperi - 3. Sed videainus quid post hæc dicitur ad Moy.
bus, el habebis thesaurum in cælo , el veni, sequere sen , quæ via præcipitur eligenda. « De Olhon, in
me. » Hoc est ergo proficisci de Ramesse et sequi quil ', conversi, iter facile inter Epauleum et in .
Christum . Videamus autem quis sit el castrorum ter Magılalum , quod est contra Beelsepbon . , llæc
locus ad quem venitur ex Ramesse . « Venerunt, autem sic interpretantur. Epauleum quidem ascen.
inquit, in Sochoth . , Sochoch ( 4) labernacula in sio lorluosa ; Magdalum (6) , lurris ; Brelsephon, us
telligi apud llebræos tradunt interpreles nominum . censio speculæ , vel habens speculam . Tu fortasse
Cum ergo derelinquens Ægyptum , discusseris abs credebas, quia iter quod Deus ostendit. planum
le lineas 10tius corruptelæ , el viliorum incitamenta B essel el molle , ei nihil prorsus haberet difficultatis
rejeceris , habitabis in tabernaculis. Habilamus aut laboris. Ascensio est et ascensio lortuosa (7).
enim in tabernaculis, ex quibus nolumus exspoliari , Non enim proclive iler est, quo tenditur ad virtutes ;
sed supervestiri . Ilabitatio autem tabernaculorum sed ascenditur, el angusle ac dilliculier ascendi
expedilum , el absque ullis impedimentis indicat tur. Audi ctiam Dominum in Evangelio dicentem ",
esse eum , qui ſestinat ad Deum . Sed nec in hoc quia arcla el angusta via est , quæ ducit ad vitam .)
1
quidem standum est , urgenda est profectio . Mo Vide ergo quantum consonal Evangelium cum lege.
venda sunt castra etiam de Sochoth , ei festinan In lege ostendilur virtutis via ascensio lortuosa.
dum est , ut venialur in. Othon . Oibon (5 ) vero in In Evangeliis dicitur arcta et angusla via quæ du
nostram linguam verti dicunt signa eis . El merilu . cit ad vitam . Nonne hic aperie etiam cæci videre
Hic enim audiens dicit " , quia « Delis antecedebat possunt, quod legem et Evangelia unus augue idem
eos per diem in columna nubis, et per noclem in spiritus scripsit ? Est ergo jler quod incedunt as
columna ignis ; » non hoc invenis factuni apud Ra censio tortuosa , el ascensio speculæ, vel habens
niesse, nec apud Sochoth , qu e secunda proficiscen speculam . Ascensio ad aclus pertinet, specula ad
libus castra dicuntur. Sed lerlia castra sunt, in fidem . Ostendit ergo quia et in actibus, et in Gide
quibus fiunt signa divina . Recordare que superius C mulia est difficultas, et mullus labor. Multæ enim
lecta sunt, cum dicebat Moyses ad Pharaonem 98 : tenlationes nobis occurrunt, mulla in fide ofendi
lier trium dierum ibimus in deserlo , et imaiola cula , volentibus agere quæ Dei sunt. Tum deinde
bimus Domino Deo nostro . , Hoc ergo erat triduum , in lide mulla invenies lorluosa , plurimas quæstio
2d quod festinabat Moyses, el contradicebal Pharao , nes , multas objectiones hæreticorum , multas con
ille enim dicebat » : « Non eatis longius. , Non tradicciones infidelium . Hoc ergo iter agendum est
permittebat Pharao ad locum signorum pervenire sequentibus Deum . Sed est et turris in hoc itinere.
ſilios Israel , non permittebat eos intanlum proficere,Quæ est isla lurris ? Illa nimirum , quam Dominus
ul possent tertii diei mysteriis perfrui. Audi enim in Evangelio dicil ? : Quis vestruni volen's larrim H
prophetam quid dicit ' : Resuscitabil nos Deus ædificare, nonne prius sedebil, et computabit sum
post biduum , el in die tertia resurgemus , el rive plus, si babel unde perſiciat ?, Ista est ergo tur
mus in conspectu ejus . , Prima dies nobis passio ris , sedes ardua et excelsa virtutum . Sed videns
Salvatoris est , el secunda 145 qua descendit in hæc Pharao , audi quid dicil : Errant, inquit, isti .
infernum , tertia autem resurrectionis est dies . El Apud Pharaonem , qui Deum sequitur, errare dici
ideo in die lertia , Deus antecedebat eos, per diem
D tur, quia , ul diximus, sapientiæ iter lorluosum est,
in columna nubis, per noclem in coluinna ignis. mullos habens flexos , mulias dificultates, plurimos
Quod si secundum ea quæ superius diximus, in his anfractus. Denique cum confilearis unum Deum ,
verbis recte nos Apostolus docct baptismi mysle . eademque confessione Patrem , et Filium , et Spiri
ria contineri ; necessarium est ul qui baptizantur tum sanciuni asseras ( 8) unum Deum , quam tor

98 Malib . vi , 20. 96 Malih . XIX , 21 . 07 Exod . Xul, 21 . 98 Exod. v , 3. 99 Exod. " II, 28 . · Ose. l,
3. | Cor . x . • Rom . vi , 3. • Eplies . 11 , 6. 5 Exod . xiv , 2. • Mailh . vii , 14 . Luc. xiv, 28.
( 5) Radix est d'lixit. Aquilonis, a Sya , Dominus, et ypy, aquilo , septentrio.
(5) Ab his signum , el alfixo . Qui autem Beelsephon interprelantur ascensionem
(6) Magdalum lurris, Beelsephon, ascensio specula , speculæ , respexerunt procul dubio ad radices 177 ),
vel habens speculam , a radice 67a, magnum esse , cre ascendil el 703 , speculatus est .
scere, fu Stan, lurris; a sya vero , dominatus est, ( 7 ) Alias, i el descensio tortuosa , , sed mas. ut
dominium habuil , el D3 specnlalus esl , utcunque in nostro textu .
erui polest Dominus speculæ aut habens speculam , ( 8 ) Alias, e asseris . )
nam melius Beelseplion interpretaretur Dominus
 321 IN EXODUM HOMILIA V. 350

luosum , quam difficile, quam inextricabile videtur A clam vitam quærenti est in itinere mori, quam ne
hoc essc infidelibus ! Tum deinde cum dicis Domi proficisci quidem ad perfectionem quærendam .
nom majestatis crucifixum , et Filiuin hominis esse Unde et eorum falsa videtur opinio, qui dum ni
qui descendit de cælo , quam torluosa hæc viden JAjs arduum iter virtutis exponunt, dumque multas
tur, et quam diflicilia ! Qui audit , si non cum fide ejus difficultates, multaque pericula el lapsus enu
audial, dicit quia errant isti ; sed lu fixis eslo, nec merant, ne ineundum quidem id aut incipiendum
dubites de hujusni odi fide , sciens quia Deus tibi judicant . Sed mullo melius est me in hoc itinere vel
ostendit hanc fidei viam . Ipse enim dixit : « Tol mori , si ita necesse est , quam inter Ægyptios per
lentes de Othon castra , collocate ea inter Epau manentem necari , el falsis atque amarissimis ila
leum , et inter Magdalum contra Beelsephion . Fu ctibus obrui . Sed interim clamat Moyses ad Domi ·
giens ergo Ægyptum venis ad hæc loca , venis ad num . Quomodo clamat ? Nulla ejus vox clamoris
bias operum ascensiones et fidei, venis ad ædificium auditur, et lamen dicit ad eum Deus 17 : « Quid cla
turris, venis etiam ad mare, et occurrunt libi Alu mas ad me ?, Velim scire quomodo sancti sine vo
clus. Non enim iler vil:e sine tertationum flucli ce clamant ad Dominum . Apostolus docet , quia
bus agitur . Sicut et Apostolus dicit : « Omnes qui dedit Deus Spiritum Filii sui in cordibus nostris ,
volunt pie vivere in Christo, persecutiones patien . B clamantem : Abha pater. » Et addit : « Ipse spiri
tur. , Sed Job nihilominus pronuntiat , quia tus interpellat pro nobis gemitibus inenarrabili
i lentatio est vila nostra super terram . Hoc est bus. » Et iterum : « Qui autem scrutatur corda,
ergo venisse ad mare. scit quid desideret spiritus, quia secundum Deum
4. Sed si Moysen, id est legem Dei sequens agas postulat pro sanclis 18. , Sic ergo interpellante Spi
hoc iter, Ægyptiu3 te quidem persequitur et inse. ritu sancto apud Deum, per silenlium sanctorum
clatur, sed vide quid fiat : « Levavit , inquil " , an clamor auditur.
gelus Domini , qui antecedebat castra Israel , el abiit 5. Et quid post hoc ? Jubelur Moyses virga pera
post illos. Elevavit et columna nubis a facie eorum , cutere mare, ul ingredienti populo Dei dehiscat et
el slelil post illos, et intravil inter castra Ægyplio cedat, ac voluntati divinæ elementorum famulen
rum et Israelitarum . ) Hæc columna nubis populo tur obsequia ; et aquæ quæ limebantur, dextra lx .
quidem Dei efficitur murus , Ægyptiis vero obscu vaque famulis Dei murus effectæ , non solum perni.
ritatem imponit et tenebras . Non enim transfertur ciem nesciant, sed el munimen exhibeant. Cogitur
columna ignis ad Ægyplios, ut videant lucem , sed ergo fluctus in cumuluin , et unda in semelipsam
in tenebris permanent, quia « dilexerunt tenebras c repressa curvalur. Soliditatem recipit liquor, el so
magis quam lucem " . , El liiergo si ab Ægyptiis re lum maris arescit in pulverem , ut sicca planta po
cedas, el de polestale danonum fugias, vide quanta pulus Dei transirel. Bonitatem Dei creatoris intelli
divinilus tibi præparantur auxilia , vide quantis ge , si voluntali ejus obiemperes , si legem ejus se
adjutoribus uleris . Tantum est ut permaneas fortis quaris, ipse tibi elementa eliain contra sui naturan
in fide, nec le Ægypliorum equitalus et quadriga servire compellit. Audivi a majoribus tradituin ,
rum formido perlerreat , niec reclames contra legem quod in isla digressione maris , singulis quibusque
Dei et Moysen , el dicas , sicut quidam ex illis dixe tribubus filiorum Israel , singulæ aquarum divisio
ruul "8 : « Tanquam non essent sepulcra in Ægy . nes factæ sint , el propria unicuique tribui in mari
plo, ita eduxisti nos, ut in deserlo hoc moriamur . aperta sil via , idque ostendi ex eo, quod in Psal .
Melius fuerat nos servire Ægyptiis, quam mori in mis scriptum est 19 : « Qui divisil mare Rubrum in
deserto hoc . , Häc fatiscentis in lentatione animi divisiones. , Per quod mulle divisiones docentur
verba sunt. Sed quis ila bealus est, qui sic lenta ſaclæ , non una . Sed et per hoc quod dicitur 30 :
tionum pondus expediat, ut nulla menti ejus cogi bi Benjamin junior in stupore, principes Juda
Latio ambiguitatis obrepat ? Vide magno illi Eccle duces eorum , principes Zabulon , el principes Neplı
siæ fundamento , el petræ solidissimæ, super quam D Thalim , » nihilominus unicuique iribui proprius
Christus fundavit Ecclesiam " , quid dicalur a Do enumerari videtur ingressus. Hæc a majoribus ob
servala in Scripluris divinis, religiosuin credidi
bilasli?, inquit
Verumt,amen
mino : « Modicæ quia fidei, quare
? 8 , dicunt 146 ſue
16 : « Melius du non lacere. Quid ergo nos docemur per hæc ? Jam
ral nos servire Ægyptiis, quam mori in eremo, i superius diximus quis sit in his Aposloli sensus ” .
tentationis et fragilitatis hæc verba sunt . Alioquin Baptismum hoc nominal in Moyse consummatum
falsum est ; longe enim melius est in eremo mori , in nube el in mari , ut et lu qui baptizaris in Chri
quain servire Ægypljis . Qui enim in eremo mori slo , in aqua el in Spirilu sancio , scias insectari
lur, hoc ipso quod separatus est ab Ægypljis, et quidem post le Ægyplios , el velle le revocare ad
discessit a recloribus lenebrarum , et de poleslale servitium suum , reclores scilicet hujus mundi, et
Salana , habuit aliquem profectum , etiam si ad in spiritales nequitias, quibus antea deservisti. Quae
legran pervenire non potuit. Melius enim perſe. conantur quidem le insequi, sed lu descendis in
18 Exod . xiv,
10 Job vii , 1 . si Exod . xiv , 19. 19 Joan . ui, 19 .
& Exod. xiv , 2. 9 Il Tim . vi, 12. 18 Rom . viii , 15 , 26 , 27
16 Exod . xiv , 12. 17 ibid . , 15.
11 , 12. 16 Malih . xvi , 18 . 10 Malih . xiv, 31 .
! Psal. cxxxv , 13. 30 Psal . LXVII , 28, 29. 21 I Cor. x , 2.
11
PATROL , GR . XII .
3771 ORIGENIS 332
aquam et evadis incolumis ; atque ablutis sordibus A gnius hæc dices , si habueris tympanum in manu
peccatorum , homo novus ascendis , paratus ad lua, id est si carnem tuam crucilixeris cum vitiis
cantandum canticum novum. Ægyptii vero post le el concupiscentiis, el si morliſicaveris membra lua,
insequentes, demergentur in abyssum , etiamsi vi quæ sunt super terram. Et tamen videamus quid
denlur rogare Jesum , ne interim millal eos in abys dicit : « Canlemus Domino, gluriose enim honoriu
sum " . Sed el alium ex his accipere possumus in ſicalus est , , quasi non sulliceret : « honorificatus
telleclum . Si Ægyptum fugias , si ignorantia lene est, , sed addidit : « gloriose honorificatus est. »
bras relinquas, et sequaris legem Dei Moysen , ob Equidem quantum possum conjicere, videtur mihi
viet autem tibi mare, et contradicentium tibi flu aliud esse glorificari, aliud gloriose glorificari. Nam
clus occurrant, percule iu obluctantes undas virga Dominus meus Jesus Christus, cum carnem , ex
Moysi , id est verbo legis , el vigilantia Scriptura- Virgine Maria pro salute nostra suscepit, glorifica
rum iter tibi ipsi disputando per adversarios pande, lus est quidem , quia venit quærere quod perieral *8.
cedent unda continuo, et superati fucius locum non tamen gloriose glorificatus est. Dicitur cnim
victoribus dabunt , mirantibusque el allonitis ac de ipso 47 , quia « vidimus eum , el nou habebat spe.
stupore defixis his qui paulo ante adversabantur, ciem neque decorem , el vultus ejus ignobilis super
legitimis lu dispulationum lineis reclum fidei iter B filios hominum . Glorificalus est et cum ad crucem
secabis, et inlantuin doctrinæ verbo proficies, ut venit, et pertulit mortem . Vis scire quia glorifica
auditores tui , quos in virga legis eruclisti , ipsi jam lus est ? Ipse dicebal 28 : « Paler, venit hora, cla .
contra Ægypti os, velut fluctus maris insurga nt, et riſica Filjum luum , ut Filius tuus clarilicet le.
non solum impugnent eos , sed el superent et exstin Erat ergo ei gloria , etiam ipsa passio crucis, verum
guant. Exstinguit namquc Ægyptium , qui non agil gloria hæc non erat gloriosa , sed humilis. Denique
opera tenebrarum . Exstinguil Ægyplium , qui non dicitur de eo : « Humiliavil se usque ad mortem,
carnaliter, sed spiritualiter vivit . Exstinguit Ægy mortem autem crucis. » De quo etiam propheta
pliam , qui cogitationes sordidas el impuras vel dee prædixerat 36 : Morte turpissima condemnemus
pellit ex corde, vel omnino non recipit , sic . eum . » Sed et Isaias dicit de eo 31 : < In huimili
ul et Apostolus dicit 23 : 1 Assumenles sculum fi late judicium ejus sublatum est. ) In his ergo om
dei in quo possumus omnia jacula maligni ignita nibus glorificaliis est Dominus, sed , ut ita dicain,
exstinguere. , lloc enim modo possumus etiam ho humiliter, non gloriose glorificalus est. Verum quia
die Ægypti os videre mortuos , el jacente s ad litlus, « hæc oportebat pali Christum , et sic introire in
submergi quadrigas eorum el equos. Possumus gloriam suam » , , cum venerit in gloria Patris et
eliam ipsum Pharaonem videre demergi , si tanta C sanctorum angelorum , cum venerit in majestate sua
fide vivamus , ut Deus conterat Salanam sub pedi- judicare terram , quando et verum Pharaonem , id
bus nostris velociter per Jesum Christum Doini est diabolum interficiet spiritu oris sui, cum ergo
num nostrum , cui est gloria et imperium in sæcula refulgebit in majestale Patris sui , el post adventum
sæculorum . Amen . humilitatis , secundum nobis in gloria ostendet
adventum , lunc non solum glorificalur Dominus,
110MILIA YI . sed el gloriose glorificatur , cum omnes ila honori
De cantico quod cantavit Moyses cum populo , el ficant Filium , sicut honorificant Patrem 33.
Maria cum mulieribus. 2. < Equum el ascensorem projecit in mare :
1. Mulla quidem cantica fieri legimus in Scriplu . adjutor el prolecior factus est mihi in salutem "..
ris divinis, horum tamen omnium primum istud est Homines qui nos insequuntur, equi sunt, el , ut ila
canticum , quod Ægypliis et Pharaone submerso po dicam , omnes qui in carne nati sunt, singulariter
pulus Dei 147 post victorian cecinit . Moris quippe qui sunt, sed hi habent ascensores suos. Sunt equi,
sanctorum est, ubi adversarius vincitur, tanquam quos Dominus ascendit, et circumeunt omnen ler
qui sciant non sua virtute, sed Dei gratia victoriain D ram : de quibus dicitur 38 : « El equiləlus luus sa
faclam , hymnum Deo gratulationis offerre. Acci. lus. , Sunt autem equi, qui ascensores habent dia
piunt tamen , hymnum canentes , etiam tympanum bolum (9) ei angelos ejus. Judas equus erat; sed
in manibus suis, sicut de Maria sorore Moysi et donec ascensorem habuit Dominum , de equitalu
Aaron referlur. Et tu ergo si mare Rubrum trans fuil salutis. Cum cæteris enim apostolis missus,
ieris , si Ægyptios in mari submergi videris et ex ægrotis salutem et sanitatem languentibus præsla
stingui Pharaonem , alque in abyssi profundum præ bat . Sed ubi se diabolo substravil, post buccel
cipitari , potes hymnum canere Deo, poles vocem lam enim introivit in illum Satanas 36, et ascensor
gratulationis emillere, et dicere : « Cantenius Do ipsius effectus est Salanas , et illius habenis du
mino , gloriose enim honorificalus est , equum et clus adversus Dominum et Salvatorcm nostrum
ascensorem projecit in mare 28. , Melius autem et di cæpit equitare. Omnes ergo qui persequuntur sad

92 Malih. III. 28 Ephes . vi , 16 . 26 Rom. xvi , 20 . 35 Exod. xv, 1. 16Maith . xvIII , 11. 27 Isa . Lill , 2, 3 .
28 Joan . XVII , 1. 29 Philip . 11 , 8. 30 Sap. ii , 20. 31 Isa. LHI, 8. 31 Luc. XXIV , 26 . 33 Joan . v , 25.
** Exod. xv , 1 , 2. 36 Habac . III , 8. 36 Joan . XIII , 27.
(9) Sic mss .; alias vero , ( ascensorem habent diabolum . ,
 333 IN EXODUM HOMILIA VI .

clos, equi sont hinnienles, sed habent ascensores, A clum , vel centesimum , vel sexagesimum , vel trice
quibus aguntur, angelos malos , et ideo feroces simum . Triplex namque est eliam bene agendi vja ,
sunt. Si ergo videris aliquando persecutorem luum nihilominus enim vel opere, vel cogitatione,' vel
nimium sævientem , scilo quia ab ascensore suo verbo boni aliquid agitur. Hoc enim significal et
dæmone perurgetur, eļ ideo sævus, ideo Truculentus Apostolus , cum dicit "2 : « Qui autem ædificat super
esi. Dominus ergo e equum et ascensorem projecit fundamentum hoc, aurum , argentum , lapides pre
in mare, et factus est mihi in salutem . Hic Deus liosos, , Iriplicem bonorum indicans viam . Subjun
mens, el honoriſcabo eum , Deus patris mei, el git nihilominus triplicem etiam malorum , cum di
exaltabo eum , , Hic ergo et meus est Deus , et cit : « Ligna , foenum , stipulam . » Isti ergo lerni
Deus patris mei. Pater noster qui nos fecit et ge stalores sunt angeli nequam de exercilu Pharaonis,
nuit, Christus est, et ipse dicit : Vado ad Pa qui slant in hujuscemodi viis , observantes unum
Irem meum et Patrem vestrum , Deum meum et quemque nostrum per hæc iter agere in peccatum ,
Deum vestrum , , Si ergo agnoscam quod Deus meus quos demergit Dominus in Rubrum mare, et ignitis
sit Deus, glorificabo eum . Si vero etiam istud agno eos in judicii die fluctibus lradel, ac pænarum pe
scam , quomodo patris mei Christi sit Deus, exal lago teget , si tu Deum sequens de eorum le pole
tabo eum . Altior namquc intellectus est , quomodo B slale subtraxeris .
Christus ut unius Dei constringal el muniat verita 4. Deciderunt in profundum quasi lapis " . ,
tem , Deum suum dicit , quem nalura Patrem vocal. Quare deciderunt in profundum tanquam lapis ?
« Deus conlerens bella , Dominus nomen est illi 38. o Quia non erant tales lapides, de quibus suscilari
Nolo pules, quia tantum visibiles puignas conlerit possent filii Abrahæ ; sed tales, qui amarent pro
Pominus, sed et illas conierit, quæ nobis sunt non fundum , et liquidum diligerent clementum , id est
adversus carnem et sanguinem , sed adversus prin- qui amarain el fluxam præsentium rerum erent
cipalus et poleslales ( 10) , et adversus mundi hujus voluptatem . Unde el de ipsis dicitur " : « Demersi
rectores tenebrarum harum 80. ( Dominus enim sunt tanquam plumbum in aquam validissimam .
nomen est illi , i el non est ulla creatura , cujus Peccatores graves sunt. Denique et iniquitas super
Dominns non sit. lalenlum plumbi sedere monstratur, sicut Zacha .
3. « Quadrigas Pharaonis, et exercitum ejus pro rias propheta dicit : « Vidi, inquil 45, mulierem
jecil in mare. Eleclos ascensores, lernos slalores sedentem super talentum plumbi, el dixi : Quæ est
demersit in Rubrum mare *. , Pharao velui polen hæc ? El respondit : Iniquilas, , Inde est ergo quoc!
tior in malitia , et regnum nequitiæ tenens , quadri- iniqui demersi sunt in profundum , sicut plumbum
gas agit. Non illi salis est unum equum ascendere, C in aquam validissimam . Sancti autem non deiner
sed plures simul agilal , plures simul plagis torlos gunlur, sed anıbulant super aquas, quia leves sunt,
verberis cogit . Quoscunque videris in lusuria tur el peccali pondere non gravanlur. Denique Domi
piores, in crudelitale seviores, in avaritia lelrio nus et Salvalor noster super aquas ambulavit **.
res, in impiela le flagitiosiores, scilo hos de quadrigis Ipse est enim qui vere peccatum nescil. Ambulavit
esse Pharaonis ; ipsis sedet, ipsos currui siio sub el discipulus ejus Petrus, licet paululum trepidave
jurgit, in ipsis ferlur el volital , et per aperlos ril. Non enim tanlus erat ac talis, qui nihil omnino
scelerum campos effusis eos agit habenis. Sunt el de specie plumbi in se haberel admisiun. Habuit ,
alii electi ascensores, elecli sine dubio ad malitiam . licet parum . Propter quod dicit ad eum Dominus *7 :
148 Sed jam de ascensoribus supra diximus : nunc « Modicæ fidei, quare dubilasli ? , Idcirco igitur qui
eliam qui sunt lerni slalores videamus. Mihi videntur salvus fil, per ignem salvus fit , ut si quid forte de
terni stalores pro eo dici , quod triplex est boininibus specie plumbi habuerit adinislum , id ignis decoqual
peccandi via . Aut enim in facto, aut in dicio, aut in el resolvat, ut ellicianlur omnes aurum bonum :
cogitatione peccatur, Et ideo lerni slalores per singu . quia aurum terræ illius bonuin esse dicitur , quain
los quosque dicuntur, qui lres islas in nobis peccandi habituri sunt sancti, et sicul fornax probat au
D
obsideant vias , el speculentur semper , atque in insi rum *8 , sic homines justos lentalio . Veniendum
diis agant, ut aut ille ex misero homine sermonem ma est ergo omnibus ad ignem ( 11 ) , veniendum est ad
lum elicial, aut ille iniquum opus extorqucal, aut conflatorium . Sedel enim Dominus, et conflai, el
ille cogitationem pessimam rapiat. Denique el semen purgat filios Juda * . Sed et illuc cum venitur, si
verbi Dei ubi cadit el deperit, triplex describitur quis multa opera bona , et parum aliquid iniquila
locus" . Unus secus vjara refertur, qui conculcatur tis attulerit, illud parum tanquam plumbum igni
ab hominibus ; alius in spinis ; alius in petrosis. Et resolvitur ac purgalur, et lolum remanet aurum
( contrario lerra bona afferre dicitur triplicem fiu purum . Et si quis plus illuc plumbi deiulerit, plus
* Joan . xx , 17 . 38 Exod . xv , 3 . 39 Ephes. vi , 12. 40 Exod . xv , 4 . 41 Matih . XIII. 49 I Cor. Jii , 12 .
u Exod . sv , 5. 4* ibid . 10. ' ns Zach . v , 7 . 48 Malih . XIV . 47 Malth . XIV , 31 . 48 I Cor. 111 , 12 15.
" Malach . Hi , 3.

( 10) Alias, ' principes et polestales. ? rum libro secundo, quæstione undecima , num . 2 ct
( 11 ) Veniendum est ergo omnibus ad ignem . De seqq.'
hoc loco consule clarissimum Hielium Origeniano
333 ORIGENIS 336
exurilur, ut amplius decoquatur, ut etsi parum A 1 Extendisti dexteram taam , et devoravil cos
aliquid sit auri , purgatum tamen resideal . Quod si lerra ; ; quasi ut devorarenlur a terra, bæc causa
aliquis illuc lolus plumbeus venerii , fiel de illo hoc fucrit quod extendit Dominus dexteram saam. Si
quod scriptum est , demergetur in profundum , tan consideres quomodo Dominus exaltalus in cruce
quam plumbum in aquam validissimam , Sed longum tota die extendit manus suas ad populum non cre
est si per ordinem velimus exponere, sufliciat pauca dentem 65 , sed contradicentem, el qualiter inſidelem
perstringerc. populum , qui clamavit 56 : « Crucifige , crucifige
5. « Quis , inquit so , similis tibi in diis, Domine ? eum , ) mors admissi sceleris oppressit : evidenler
Quis similis tibi ? Gloriosus in sanctis, mirabilis in invenies quomodo extendit dexieram suam , et de
majestatibus, faciens prodigia . , Quod dicit : « Quis voravit illos terra . Nec tamen penilas desperandum
similis tibi in diis ? » non simulacris gentium com est . Possibile namque est , nt, si forte resipiscat
parat Deum , nec dæmonibus, qui sibi falso deorum qui devoralus esi, rursum possil evomi, sicut Jo
nomen asciscunt, sed deos illos dicit , qui per gra nas . Sed et omnes nos puto quod aliquando lerra 5
liam et participationem Dei dii appellantur. De devoratos in inferni penetralibus retinebal, el pro
quibus et alibi Scriptura dicit 8 ! : « Ego dixi : plerea Dominus noster descendit non solum usque 1
Dii estis . , Et iterum : « Deus stetit in congrega - B ad terras , sed usque ad inferiora terra : el ibi nos
lione deorum , , Sed hi, quamvis capaces sint Dei , invenit devoratos, et sedentes sub umbra mortis ;
et hoc nomine donari per gratiam videantur, nullus el inde educens non jam locum terræ , ut iterum
lamen Deo similis invenitur, vel in potentia , vel in devoraremur, sed locum præparat nobis regni ce
natura. Et licet Joannes apostolus dicat : « Filioli , lorum ,
nondum scimus quid futuri sumus, si autem revela 7. « Deduxisti in justitia lua populum luum hunc,
lum nobis fuerit (de Domino scilicet dicens), simi quem liberasli , Consolatus es in virtute lua , in
12
les illi erimus * , » similitudo tamen hæc non ad na requie sancta lua 87, , Dominus populum suum , 1
luram , sed ad gratiam revocalur. Verbi causa , ut quem liberavit per lavacrum regenerationis, dedu 12
si dicamus picturam similem esse ei , cujus imagocit in justitia , consolatur etiam euin per consola
in pictura videtur expressa , quantum ad gratiam tionem Spiritus sancti in virlule sua , et in requi :
pertinel visus , similis dicitur, quantum ad substan sua . Futurorum namque spes, laborantibus requinoa
tiam , longe dissimilis. Illa enim species carnis est, parit ; sicut et in agone positis dolorem vulnerum
et decor corporis vivi , isla colorum fucus est , el mitigat spes coronæ .
s
cera labulis sensu carentibus superposita. Nullus ergo с 8. Audierunt gentes et iratæ sunt , dolore
in diis similis Domino , nullus enim invisibilis , nul comprehenderunt habitalores Philistiim . Tunc fe
lus incorporeus , nullus immutabilis , nullus sine stinaverunt duces Edom , et principes Moabitarum ,
initio et sine fine, nullus creator omnium , nisi Pa apprehendio illos timor el iremor . Tabuerunt omn
ler cum Filio et Spiritu sancto . nes inhabitantes Chanaan 68 ( 12). 1 Quantum ad hi
6. « Extendisti dexteram luam , devoravit eos sloriam pertinet, nullum ex his gentibus interſuisse
terra 68. Impios quidem et hodie devorat lerra . mirabilibus quæ facta sunt , constat (13). Quomodo
Annon tibi videtur terra devorare illum , qui sem ergo videbuntur tremore delerriti , vel festinasse, 1
per de terra cogitat, qui semper 149 terrenos ut dicit, vel irali esse Philistiim , et Moabitæ , et
habet actus , qui de terra loquitur, de lerra liligat, Edom , el reliquæ quas enumerat nationes ? Sed si
lerram desiderat, et omnem spem suam ponit in redeamus ad intelligentiarn spiritalem , inveniemus
quia Philistini, id est cadentes populi , et Edom , 15
lerra ; qui ad cælum non respicil , qui fulura non
cogitat, qui judicium Dei non meluit, nec heata qui interpretatur lerrenus (14) , irepidant, el horum
ejus promissa desiderat, sed semper de præsenti oinnium principes cursilant , et pavent constricti
bus cogitat , el ad terrena suspiral ? Talem cum doloribus , cum vident regna sua , quæ in inferno
videris , dicilo quia devoravit eum terra . Sed et si D sunt , penelrata ab eo qui descendit in inferiora
quem videris luxuriæ carnis et voluptatibus cor lerræ, ut eriperel eos qui possidebantur a morte.
poris deditum , in quo animus nihil valet, sed lolum Hinc eos comprehendit timor el tremor, quia sen
libido carnis oblinuit, dicito el de hoc quia devo serunt magnitudinem brachii ejus. Hinc etiam la
ravit eum terra. Adhuc me movet quod ait 86 : buerunt omnes inhabitantes Chanaan , qui mulabiles
80 Exod. xv , 11 . 51 Psal. LXXXII , 6, 1. 89 1 Joan . iii , 2. 68 Exod. xv, 12. B* ibid . 85 Jsa. LIV, 2.
86 Luc. XXIII , 21 . B7 Exod . xv, 13. 68 ibid. 14 .

( 12) Vide lib. 11 Orig . , quæst . 13 .
( 13) Quantum ad historiam pertinel , nullum ex
his gentibus interſuisse mirabilibus quæ facta sunt ,
constat.
turorum Esto, sed quid velat
esse prophetiam hæc canlici accipiunt
, quemadmodum verba fue
melioris notae interpreles. Sane Hebræa verba ad
futurum tempus sic verti possunt : « Audierunt po
puli, contremiscent, dolor apprehendit habitatores
Palæstinæ . Tunc territi sunt inillenarii Edoin , ro
buslos Moab apprehendel tremor. Cadet super eos
terror el pavor. )
( 14) Philistini , id est cadentes populi, el Edom
qui interpretatur terrenus. A radice oba volulare
se in pulvere, et voce by populus ; Philistim utcua
que dici possunt cadentes populi, quia qui volutan
lur in pulvere, ceciderint oportet . Edom vero optic
me reddi polest terrenus ab ATN lerra
 IN EXODUM HOMILIA VI. 338
337
interpretantur el mobiles ( 15) , cum vident moveri A et creavit le el acquisivit le ? , Videlur enim unus
regna sua, alligari fortem , et vasa ejus diripi . quisque illud acquirere, quod non fuit suum . Inde
Venial ergo super eos limor et tremor magnilu- denique et bæretici dicunt de Salvatore , quia non
dinis brachii lui 58*. » Quid timent dæmones ? Quid erant sui, quos acquisivil , Dalo elenim prelio mer
tremunt ? Sine dubio crucem Christi , in qua trium catus est homines quos Creator ſecerat. Et cerlum
phati sunt, in qua exuli sunt principatus eorum et esi , aiunt, unumquemque non illud emere , quod
potestates. Timor ergo et lremor cadet super eos , suum est . Apostolus enim ail 68 ; « Prelio empli
cum signum in nobis viderint crucis fideliter fixum , estis. , Sed audi quid dicit propliela 68 : « Peccatis
et magnitudinem brachii illius, quod Dominus ex vestris venundali estis , el pro iniquitatibus vestris
pandil in cruce , sicut dicit " : « Tola die expandi dimisi matrem vestram . , Vides ergo, quia Dei qui
manus meas ad populum non credentem , el contra dem creatura omnes sumus , unusquisque vero,
dicentem mihi, 1 Non le ergo aliler timebunt, nec peccatis suis venundalur, et pro iniquitatibus suis
aliter tremor tuus veniet super eos , nisi videant in a proprio creatore discedit . Dei igitur sumus se
le crucem Christi , nisi el lu poleris dicere 60 . cundum quod ab eo creati sumus. Ellecti vero su
• Mihi autem absit gloriari , nisi in cruce Domini mus servi diaboli, secundum quod peccatis nostris
B
mei Jesu Christi , per quem mihi mundus crucifixus venundali sumus. Veniens autem Christus redemit
est, el ego mundo . ) nos cum serviremus illi domino, cui nosmetipsos
9. « Fiant lanquam lapis donec transeat populus peccando vendidimus. Et ita videlur tanquam suos
luus, Domine , donec transeat populus luus hic, quidem recepisse, quos creaverat , lanquam alienos
quem acquisisli " . , Fieri lanquam lapidem , non aulem acquisisse , quia alienum sibi dominum
est natura esse lapidem . Non enim fieret, nisi quod sive errando , sive peccando quæsiverant . El for
non eral . Hoc propter illos dicimus, qui malze na lasse recle quidem dicitur redemisse nos Christus,
iurze Pharaonem , vel Ægyptios dicunt fuisse, et qui pretium nostri sanguinem suum dedit. Quid
non ex arbitrii libertate in hoc esse deduclos ; sed tale autem ut nos mercarelur etiam diabolus de
el propter eos, qui creatorem Deum accusant lan dit ? Ergo, si videtur , ausculla . Homicidium , pe
quam sævum , quod homines verlal in lapides. Hi cunia diaboli est . llle enim ab initio homicida
ergo priusquam blasphement, considerent summa est 07. Fecisti homicidium , diaboli pecuniam sus
libratione, quæ scripla sunt . Non enim dixil : cepisti . Adulterium , diaboli pecunia est . Diaboli
· Fiant lanquam lapis , ) el lacuil , sed tempus sla - enim in eo imago est el superscriptio. Commisisti
luil, el mensuram condemnationis deceruil . Ailc adulterium , accepisti diaboli numisma. Furlum ,
enim : « Donec transeat populus luus, Domine. ) falsum testimonium , rapacitas , violentia , hæc on
Quo scilicel post transitum populi non sint tanquam nia diaboli census esi , et diaboli thesaurus. Talis
lapides. In quo mihi videlur prophelix aliquid la enim pecunia de ejus moneta procedit. Hac igilur
lere. Video eniin quia prior populus, qui fuit anle pecunia emit ille , quos emil, el ellicit sibi servos
nos, factus est lanquam lapis durus et incredulus. omnes , qui de hujuscemodi censu ejus quanlu
Verum non ea tenus , ut in lapidis natura perma- lumcunque susceperint. Verum ego vereor, ne eliam
neat, sed donec transeat populus hic , populus hic aliquos de aslantibus , quos noscimus, diabolus mer
quem Dominus acquisivit (16) : 1 Cæcilas enim ex cclur occulte, ne etiam aliquibus nostrorum hanc
parle contigit in Israel , secundum carnem , i do pecuniam , quam supra enumeravimus, ingerai , et
nec 150 plenitudo gentium subintroirel 68. » Cum faciat illos rursum suos , et rursum pro eis tabulas
enim plenitudo gentium subintraverit, tunc etiam servitutis , et peccati chirographum scribat , atque
omnis Israel, qui per incredulitatis duritiam factus immisceat servis Dei eos, quos peccati prelio sibi
fuerat sieut lapis , salvabitur. Et vis videre quomodo fecerit servos . Solet enim , quia inimicus homo est,
salvabitur ? « Potens est, inquil 63, Deus de lapidi crilico iniscere zizania. El lamen si quis forte hu
bus istis suscitare filios Abrahæ . » Manent ergo D juscemodi pecuniam a diabolo deceplus accepit,
lapides nunc , donec transeat populus luus, Do. non usquequaque desperel ; misericors enim est
mine , populus luus bic quem acquisisti . Sed si el miserator Dominus , el creaturæ suæ non vult
ipse Dominus creator est omnium , videndum est mortem , sed ut convertatur , et vivat 68. Pænitendo ,
quomodo bic acquisisse dicalur, quæ sua esse non flendo, satisfaciendo deleat quod admissum est .
dubium est. Dicitur et in alio cantico Deuterono Dicit enim proph 69, quia , si conversus inge
mii 6 : « Nonne hic ipse Deus luus , qui ſecil le, mueris, lunc salvus eris. , Paulo latius progressi

38 * Exod . XV , 16. 80 Isa , Lxv , 2. 60 Galal. vi , 14. 61 Exod. xv, 16 . 69 Rom . xi , 25 . 63 Malih , u , 9.
** Delil. XXXII , 6 . 68 I Cor. vii , 23. 66 Isa . 1, 1 . 68 Ezech . XXXIII , 11 . 69 Ísa.
ILY , 22. 67.Juan . VIII , 44.

( 15) Inhabitant Chanaan , qui inulabiles interpre naan , cujus incolæ cum ob maris viciniam merca
lantur et mobileses
. A radice se movil sese , mutus ,
luræ dediti fuerint, inde yuso, mercalor , neguliator.
agitalus ſuit, el propositione a , interpretari quo
(16) Dominus acquisivii. Vox Dominus in editis
quomodo possunt Chananæi mobiles vel mutabiles .
Verumtanien in Lexicis Hebræis radici yadde . omissa , reperitur in inss .
presel, prostravit, subjacet Tyas Canaan , regio Ca
 339 ORIGENIS 316
sumus, dum voluinus exponere quomodo Deus quæ A eſlicitur, ne libi aliquid desit . Audi et Paulum di
sua sunt dicatur acquirere , el redimere Christus centem 76 : . Dei agricultura , Dei ædilicalio estis. )
sanguine preliosó quos emeral diabolus vili mer Quod ergo istud est sanctimonium , quod non mana
cede peccati . hominis factum est , sed manibus Dei paralum !
10. « Inducens planta eos in monte hæreditatis Audi sapientiam dicentem " , quia « ædificavit sibi
luä 70. , Non vult nos Deus in Ægyplo plantare, domam . , Ego autem hoc de incarnatione Domini
nec in dejectis et in humilibus locis, sed in monte rectius intelligendum puto . Non enim manu homi
hæreditatis suæ vull plantare quos planlal. Tum num factum est , id est , non opere humano lemplum
1
præterea quod addit : 1 Inducens planta eos ; ) carnis ædificatur in virgine , sed , sicut prædixerat
nium tibi videtur tanquam de pueris dicere, qui in Diniel 78 , lapis sine manibus excisus crevit, et fil
ducuntur ad scholas , inducuntur ad lilleras , indu clus est mons magnus. Istud est sanctimonium car
cuntur ad omnem eruditionem ? Intellige ergo per nis assumpla , el sine manibus, id est absque opere
hæc, si lamen habes aures audiendi, quomodo Deus hominum , de monte humanie naturæ el substantiæ
plantat : ne forle cum audis eum inducere et carnis escisum .
plantare, putes eum ficus in terra , aut alia hujus 13. « Doinine , qui regnas in sæculum , el in s2
B
cemodi virgulla deligere. Audi et alibi quomodo culum , et adhuc 79. Quoties in sæculum dicitur,
plantat Deus. Propheta dicit 7 : < Vincam ex longitudo quidem temporis , sed esse finis aliquis
Ægypto translulisti , el expulisti gentes, el plan- indicatur , et si in aliud sæculum dicatur, aliquis
tasti eain . Pervium iter fecisti anle eam , planlasli sine dubio longior quidem, tamen ponitur finis ; et
radices ejus, el replesti terram . Operuil montes quoties sæcula sæculorum nominanlur, fortasse li
umbra ejus , et arbusta ejus cedros Dei . » Adver cet ignotus nobis, tamen a Deo statulus aliquis ler
listi jam quomodo plantat Deus , et ubi plantal ? niinus indicatur. Quod vero addit in hoc loco : 1 et
Non plantat in vallibus , sed in montibus excelsis adhuc, » nullum sensum lermini alicujus aut finis
et sublimibus locis. Quos enim educit de Ægyplo, reliquit . Quodcunque enim illud cogitaveris, in quo
quos de sæculo adducit ad fidem , non vult eos ile finein pules posse consistere, semper libi dicit
rum in humilibus collocare , sed conversationem sermo propheticus : « El adhuc , , velul si loquatur
eorum vult esse sublimem . Vull nos in molilibus ad te , el dicat : Putas in sæculum sæculi Dominum 1
habitare, sed in ipsis nihilominus montibus non regnalurum ? « El adhuc . ) Putas in sæcula sæcu
>
vult nos super lerram repere , nec ulira vull vineam lorum ? Et adhuc ( 17 ) . , Et quomodocunque di
suam humi dejectos habere fructus, sed vult pal- C xeris illud de regni ejus spatiis, semper tibi dicit
mites ejus sursum duci, in allo collocari , tradices propheta : « El adhuc . ,
fieri , el traduces non in quibuscunque humilibus 14. « Quoniam intravit equitalus Pharaonis cum
arboribus, sed in excelsis et in aliissimis cedris quadrigis et ascensoribus in medium mare, et in
Dei. Cedros Dei ego prophelas et apostolos puto , duxit super eos Dominus aquas maris . Filii aulem
quibus nos si adjungamur vitis quam de Ægyplo Israel ambulaverunt per siccum in medio mari 88. )
Translulit Deus, et per ramos corum nostri palwi El lu si filius Israel es , poles ambulare per siccum
les diffundantur, atque ipsis innixi traduces quæ in medio mari . Si fueris in medio nationis pravæ et
c!am efficiamur charitatis ad invicem vinculis con perversæ sicul lumen solis verbum vitæ continens
nexi, fruclum sine dubio plurimum afferemus. Nam ad gloriam , polest fieri ut in medio peccatorum in
i omnis arbor quæ non facit fruclum bonum ex cedenlem le non infundat lumor peccati , potest
ciilelur, et in ignem millelur 79. , fieri ul transeuntem le per hunc mundum nulla li
11. « In præparata babitatione lua , quam præpa bidinis unda respergat , nullus cupiditatis æslus
rasti , Domine 18. » Vide clementis Domini bonita verberel. Qui aulem Ægyplius est el sequilur Pha
lem , non vult te inducere ad laborem , non vull ut raonem , ille viliorum fluctibus mergitur . Qui vero
ipse libi facias habitaculum , jam le ad præparatam D sequitur Christum , el sicut ipse ambulavil, ita el
deducit habitationem . Audi Deum dicenlem in ipse ambulal, aquæ ei murus fiunt dextra lævaque,
Evangelio "* : 1 Alii laboraverunt , el vos in labores ipse aalem media via incedit per siccum . Non de
eorum introistis . , clinat ad dexteram , neque ad sinistram , usquequo
12. Sanctimonium , Domine, quod præparave exeat ad libertatem , el hymnum victoriæ Domino
runt manus, luz 78. , Sanctimonium , 151 dicitur concinal dicens 81 : « Cantemus Domino, gloriose
labernaculum Dei , vel templum ab eo quod sancli enim honorificatus est , , per Jesum Christum Do
licat accedentes . lloc nou dicit manu hominis fa minum nostrum , cui est gloria, et imperium in se
cluin , sed manu Dei . Quid ergo ? Propter le Deus cula sæculorum . Amen .
el plantal, et ædificat, agricola ellicitur, structor

70 Exod . xv, 17 . 71 Psal , LXXIX , 9. T2 Matth . vii , 19. 19 Exod . xv , 17 . 76 Joan , iv , 38. 18 Exod.
av , 17. 76 I Cor . 111 , 9 . 77 Prov . IX , 1 . 78 Dan . 11 , 31 . 79 Exod . xv , 18 . 80 ibid . , 19. 81 ibid . , 1 .

( 17) Pulas in sæcula sæculorum ? Et adhuc. Hæc in antea editis omilluntur , sed habentur in 188.
 IN EXODUM HOMILIA VI .

HOMILIA VU . A amarum quippe hoc seniil et asperum . « Si enim,

De amaritudine aquír Merrhæ. inquit Apostolus 85 , quæ destruxi, hæc iterum ree
1. Post Iransitum maris Rubri, et magnifici se difico , prævaricalorem me constituio . 1 In hac ergo
crela mysterii, posl choros el lympana, post trium amaritudine Merrhæ , id est in ista littera legis ,
phales hymnos, venitur ad Merrham . Merrhæ autem posuit Deus justitias et lestimonia . Non libi lioc vi
aqua erai amara , quam non poteral populus Dei bi delur dicere, quia velut in vasculo quodam , ila in
bere. Quid ergo post lanla el lam mirifica mirabi. legis littera sapientiæ et scientiæ suæ thesauros
lia ad amaras aquas el periculum sitis adducitur condiderit Deus ? Hoc est ergo quod dicit 86 : « Et
populus Dei ? Ail cnim 82 : i El venerunt filii ibi posuit ei Deus justitias et testimonia . , Hoc
Israel in Merrham , et non poterant aquam bibere erat quod et Apostolus dicebat 87 : Habemus au
de Merrha, quia amara erat , et propter hoc appel lem thesaurum hunc in vasis fictilibus , ut sublini.
lalum est nomen loci illius amaritudo. , Sed quid las virtutis Dei sit , et non ex nobis . » Ut ergo pos
addit post bæc ? Clamavit, inquil 83, Moyses ad sit bibi aqua hæc de Merrha , ostendit Deus lignum
Doininum , el ostendit illi Dominus lignum , el inisit quod millalur in eam , lil qui biberil ne morialur,
illud in aquam , et facta est dulcis aqua . Et ibi , in non amariludinem senliat . Unde consial, quod si
quit , posuit illi Deus justitias et judicia . » Ibi , ubi B quis sine liguo vitæ, id est sine mysterio crucis ,
amaritudo , ubi sitis, et quod est gravius, sitis in sine fide Christi, sine intelligentia spiritali bibere
abundantia aquarum , ibi posuit ei Deus justitias el voluerit de legis littera , per amariludinein nimianı
judicia . Alius non erat locus dignior, aplior, ube morietur. Hæc sciens Paulus apostolus dicebat 88,
rior, quam isle, in quo amariludo est ? Tu !n pro quia « lillera occidit . » Hoc est aperle dicere, quia
plerea quod dixit : « Ostendil illi Dominus lignum , aqua Merrhæ occidit, si non mulala bibalur el in
el misit illud in aquam , et facta est dulcis aqua ; 1 dulcedinem versa fueril.
mirum admodum est , ui Deus lignum ostenderet 2. Sed quid addidit ? Postquam posuit illi Deus
Moysi , quod milleret in aquam , el facerel eam dul- justitias el judicia : « Et ibi , inquit 89, tentabat
cem . Efficere Deus aquam dulceni sine ligno non eum dicens : Si auditu audieris vocem Domini Dei
polerat ? Aut Moyses nesciebat lignuni, ul ei Deus lui , et quæ placent coram illo feceris, el audieris
ostenderel ? Sed videndum est quid decoris in his præcepla ejus et custodieris, omnem infirmitatem
interior babeat sensus. Ego pulo quod lex si secun quam induseram Ægypliis , non inducam super le.
dum litleram suscipialur, satis amara sit, et ipsa Ego enim sum Dominus Deus tuus , qui sano le , ,
sit Mercha . Quid enim təm aniarum , quam ut puer с Videlur mihi quo prospeclu dalæ sint justifica
oclava die circumcisionis vulnus accipial , el rigo tiones, el judicia , el testimonia legis exponere, ut
rem ferri lenera palialur infantia ? Amaruin salis , lentarct, inquit, eos Deus si audirent vocem Do
el peramarum est hujusmodi poculum legis, intan mini, et quæ mandabantur, custodirent. Nam quan
lum ul populus Dei , non ille qui in Moyse bapliza lum ad priorem populum speclat , quid eis boni ,
lus est in mari et in nube, sed iste qui in spiritu et aut perfecti murmurantibus el contradicentibus
aqua baptizalus est, non possit bibere de isla aqua ; mandarelur ? Denique paulo post etiam ad idola
sed ne gustare quidem de circumcisionis amarilu convertuntur, et obliti beneficiorum et mirabilium
dine potest , neque hostiarum ferre amaritudinem Dei capul vituli slaluunt . Propterea ergo dantur
valet , nec Sabbali observantiam . Si vero ostendat eis præcepta , in quibus lententur. Inde est quod et
Deus lignum quod miuitur in hanc amaritudinem , per Ezechielem prophelam dicit Dominus ad eos
11: dulcis aqua fiat legis, polest de illa bibere. Quod quia « dedi vobis praecepta , ci justificationes non
est istud lignum , quod Dominus ostendit Moysi ? Sa bonas, in quibus non vivetis in eis , » Tentali enim
lomon edocet nos , cum dicit de sapientia, quia in præceptis Domini non inveniuntur fideles. Ideo .
« lignum vilæ est omnibus amplectentibus eam 86. ) enim « inventum est eis mandalum quod erat ad
Si ergo lignum sapientiæ Christus missum ſuerit D vitam , hoc esse ad mortem " ; 1 quia unum alque
in lege, el ostenderit nobis quomodo intelligi de idem mandatum si servetur, vitam ; si noli serve .
beat circumcisio, quomodo Sabbata , quomodo lex lur, general morlem . Secundum hoc ergo quod non
lepra servanda sil , qualiter mundi et immundi dis servantibus generat mortem , dicuntur mandata non
crimen babealur , lunc eflicitur aqua Merrhäe dul bona, in quibus non vivant in eis (18) . Sed quia ad
cis, el amariludo lilteræ legis convertitur in dulce miscuit eis lignum crucis Christi, et in dulcedinem
dinem intelligentiæ 152 spiritalis, et tunc polest versa sunt, et spiritaliter intellecta servantur, ea
bibere populus Dei. Si enim non interpretenlur hæc dem ipsa mandata vila appellantur ; sicut el alibi
spiritaliler, populus qui idola dereliquil , et ad dicit " : « Audi , Israel , mandala vilæ. » Sed videa
Deum conſugil, si audiat legem de sacrificiis præ mus quid eis promillilur si serventur. « Si, inquit,
cipientem , continuo reſugil el non potest bibere : servaveritis præcepta mea, non inducam super vos
** Exod. xv, 23. 83 ibid . , 25 . 8+ Prov . III , 18 . 88 Galal . 11 , 18 . 86 Exod . xv, 25. 87 || Cor. iv , 7 .
u ll Cor. ili , 6. 89 Exod . xy, 25 et 26 . 90 Ezech . XX , 25. 91 Roni . vii , 10. 02 Baruch . 11 , 9.

( 18) Alias, ( in quibus non vivat in eis . )

313 ORIGENIS 344

omnes ægritudines, quas induxi Ægyptiis " , Quid A decima die mensis , murmuravit populus adversum
ergo videtur dicere ? si quis servel mandata, nullam Moysem dicens : Ulinam mortui fuissemus in terra
ir gritudinem patiatur ? hoc est , neque febriat, ne Ægypli , cum sederemus super ollas carnis , et
que alios dolores corporis ſeral ? Non pulo quod manducaremus panes ad salietalem , quoniam edu
bc sint quæ promittantur divina mandala servan xisti nos in desertum hoc , necare omnem synaga
libus. Alioquin indicio nobis est Job justissimus, et gam fame. » Esto quod propter correptionem le.
totius pietatis observantissimus, quia a capite gentium indicelur populi peccatum , quia murmura.
usque ad pedes repletur ulcere pessimo . Non his veril , el ingratus fuerit beneficiis divinis , cum cæ
carere dicuntur infirmitatibus, qui mandala custo leste manna susciperet ; quid etiam dies describi
diunt , sed non habebunt illas infirmitates quas lur, in qua murmuraverit populus ? « Secundo, in
Ægyptii habent. Ægyplus namque mundus figura- quil, mense , quintadecima die mensis . » Quod uti.
liter appellatur. Diligere ergo roundum , et ea quae que non absque ratione scriplum est. Recordare
in mundo sunt, Ægyptius languor est. Dies obser de legibus Paschæ quæ scripta sunt, et invenies ibi,
vare, el menses, et lempora , signa requirere, stella hoc esse tempus quod slaluitur ad secundum Pa
rum cursibus adhærere , Ægyplius languor est. scha faciendum bis qui immundi in anima fuerint,
B
Deservire carais luxuriæ , et voluptatibus operam vel occupati in negotiis peregrinis. Qui ergo non
dare, vacare deliciis , Ægyptius languor est. Caret fuerunt immundi in anima, vel non longe peregri
ergo his infirmitalibus et languoribus, qui mandala nabantur , quartadecima die primi mensis Pascha
custodit. fecerunt. Qui autem longe percgrinabanlur, et im
3. Post hæc dicit, quia e venerunt in Helim , el mundi erant, secundum Pascha in hoc tempore fa
erant ibi duodecim fontes aquarum , et sepluaginta ciunt , quo et manna de cælo descendit. In die quo
arborespalmarumºs., Putasne habet aliquid rationis, primum Pascha lit, non descendit manna de cælo,
quod non anle in Helim ducitur populus, ubi erant scd in boc quo secundum Pascha lit. Videamus
duodecim Coples aquarum , quibus nihil amaritudi ergo nunc quis sit in his ordo myslerii. Primuw
nis iveral, imo polius ubi erat amenitas plurima . Pascha primi populi est. Secundum Pascha , BO
es densitate palmarum ; sed primo ductus est ad strum est. Nos enim fuimus immundi in anima, qui
aquas salsas, el amaras , quibus per lignum mon colebamus lignum et lapidem , et ignorantes Deum ,
stralum a Domino dulcibus effectis, postea venitur his qui nalura non erant dii serviebamus. Nos etiam
ad fontes ? Si historiam solam sequamur, non mul eramus , qui longe peregrinahamur, de quibus dicit

lum nos ædificat scire ad quem locum primo vene- c Apostolus ºr : quia fuimus e hospites el peregrini
rit , et ad quem secundo . Si vero rimemur in his lestamentorum Dei , spem non habenles, et sine Deo
mysterium latens , invenimus ordinem fidei. Primo in hoc mundo errantes. , Verumtamen non datur
enim ducitur populus ad litteram legis. Ab hac lil manna de cælo in illa die , qua primum Pascha fit,
tera legis , donec permanet in amaril dine sua , re sed in illa qua secundum . Panis enim qui de cælo
cedere non potest ; cum vero per lignum vilæ dul descendil ºs, non venit ad illos , qui primam solem
cis fuerit effecla, et intelligi lex spiritaliter cæpe vilalem celebrabant , sed ad nos , qui secundam
rit, lunc de Veleri Testamento transitur ad Novum , suscepimus. « Nostrum enim Pascha immolatus est
et venitur ad duodecim apostolicos fontes . Ibi etiam Christus " , ) qui verus nobis panis de cælo de
arbores reperientur sepluaginta palmarum . Non scendil. Sed interim videamus quid est , quod in
enin soli duodecim aposluli fidem Christi prædica bac die geslum monstratur. 1 Quintadecima, įu
verunt , sed et alii sepluaginta missi ad prædican quil ' , die mensis secundi murmuravit populus, et
dum verbum Dei referuntur, per quos palmas vi dixit , quia melius fuerat nos mori in Ægyplo,
cloriæ Christi mundus agnoscerel. Non ergo sufli quando sedebamus super ollas carnium . , 0 populus
cil populo Dei aquam Merrhæ bibere , quamvis in ingratus desiderat Ægyptum , qui Ægyptios vidit
dulcedinem versa sil ; quamvis per lignum vitæ et D exstincios ! Carnes Ægypti requirit, qui Ægyptiorum
mysterium crucis oinnis litteræ amariludo depulsa carnes vidit maris piscibus el cæli alitibus dalas.
sil . Solum velus instrumentum non suflicit ad bi Murmur ergo adversum Moysem , imo adversum Deum
bendum ; sed veniendum est ad Novum Testamentum levant. Sed hoc primo quidem ignoscitur, ignoscitur
de quo absque scrupulo bibitur, absque ulla dilli el secundo, fortassis et lerlio : verumlamen si non
cullale potalur. Judæi etiam nunc apud Merrham desinani, sed persistant, audi quid posthac murmu
sunt, im nunc 153 assident ad aquas amaras. rantem populum consequatur. In Numerorum libro
Nondum enim eis Deus ostendit lignum , per quod refertur , quod el in suis scripturis relesuit Apo
dulces fierent aquæ ipsorum . Etenim prædixit eis pro stolus dicens 3 : « Neque murmuraveritis, sicut qui
pheta " , quiac nisi credideritis , neque intelligetis. , dam eorum murmuraverunt , el a serpentibus per
4. Post hæc scriplum est 98 : « In secundo mense , ierunt. , Murmurantem populum venenatus in
inquit , postquam de Ægypto profecti sunt, quinta eremo depascitur serpensium morsus. Videamus

93 Exod . xv , 26. 9. ibid ., 27 . 98 Isa . vil , 9 . 96 Exod . xvi , 1 , 2, 3. 97 9& Joan . vi, 53.
Eph . 11 , 12.
" I Cor. v , 7. • Exod . xvi , 1 , 2 , 3. Nuin . XXI . 3 I Cor . x , 10.
315 IN EXODUM HOMILIA VII .
nos , qui hæc audimus, nos, inquam , pro quibus A
scripta sunt: illis enim ad correctionem facta sunt ,
scripta sunt autem propter nos, , in quos fines sæ
culorum devenerunt . , Si non desinimus murmu
rare , si non cessamus a querelis nostris , quas fre
quenter habemus adversus Deum , observemus ne
simile offensionis incurramus exemplum . Elenim
cum de cæli intemperie, de infecunditate Cructuum ,
de raritale imbrium , de prosperitatibus aliorum , et
de aliorum improsperitate causamur, hoc est ad
versus Deum murmur allollere. Sed hæc inilia lia
bentibus ignoscitur ; in eos vero, qui non desinunt,
graviter vindicatur. Milluntur namque in eos ser
pentes, id est immundis spiritibus traduntur vene
nalisque dæmonibus , qui eos morsibus occullis ac
latentibus perimant , atque internis el intra cordis B
penetralia conclusis cogitationibus absumant. Sed
obsecro vos, prosint nobis præmissæ correptionis
exempla : illorum poena , emendatio nostra sit. Die
cit enim Deus , quia « audivi murmurationem filio
rum Israel ' . » Videlis quia non latet Deum mur
muratio nostra : audit omnia , el quod non statim
ponit, pænitentiam nostra conversionis exspe
elat,
5. Sed quid post hæc recitatum est ? « Dixil ,
inquit , Dominus ad Moysem : Ecce ego pluam vo
bis panes de cælo , et exibil populus , et colliget
unius diei in diem , ut lenlem illos si ambulant in
lege mea , an non . Et erit in die sexlo , parabunt
quodcunque intulerint (19), et erit duplum quod . С
cunque intulerint quotidianum in die. » E30
quidem super hac scriptura velim primo cum Ju
dpis habere sermonem , quibus credita dicuntur
eloquia Dei ' , quid illis videatur de eo quod dicit 8 : Sed quid est quod dicit , ut in die sexto duplum col
Sex diebus continuis colligetis. , Die autem sexlo
duplum colligetis. Apparet autem sextam diem no
minari illam , quæ anle Sabbatum ponitur , quae
apud nos Parasceve appellatur. Sabbatum autem ,
seplima dies esl. Quæro ergo qua die cæperit manna
cælitus dari , el volo comparare Dominicam nostram
cum Sabbalo Judæorum . Ex divinis namque Scri
pluris apparel , quod in die Dominica primo in terris
datum est manna . Si enim , ut Scriptura dicit , sex
diebus continuis colleclum est, septima autem die ,
quæ est Sabbati , 154 cessalum esl , sine dubio
initium ejus a die prima, quæ est dies Dominica,
fuil. Quod si ex divinis Scripturis hoc constal, quod
die Dominica Deus pluit manna de cælo, et in Sab
bato non pluit , intelligant Judæi jam lunc prælatum
esse Dominicam nostram Judaico Sabbato , jam lunc
ia
indicatum quod in Sabbalo ipsorum grat Dei ad
ens de celo nulla descenderit , panis cælestis qui
esl sermo Dei , ad eos nullus venerit . Dicit enim el
I Cor. x , 11. • Exod. xvi , 12. ibid. 4,5. ? Rom .
11 Rom . XIV , 2 . 1* Psal . xvii, 10. Exod . xvi , 22.
( 19) Alias , i quicunque inlulerint, » sed inss . ,
" quodeunque iniulerini. ,
( 20) Quid est hoc ? Filij Israel conspecto primum
manna , dixerunt 19712 , quid est hoc ? Hinc no
miuum interpretes derivaruol nomeu manna . quod
346
alibi prophela ° : « Diebus multis sedebunt filii Israel
sine rege, sine principe, sine propheta, sine hostia ,
sine sacrificio , sine sacerdote. ) In siostra enim
Dominica die semper Dominus pluit manna de cælo .
Sed et hodie ego dico , quia pluit Dominus manna
de cælo. Cælestia namque sunt eloquia isla , quze
nobis lecta sunt , et a Deo descenderunt verba quæ
nobis recitata sunt , et ideo nos felices qui lale
manna suscepimus. Semper manna nobis dalur de
cælo, illi infelices dolent , el suspirant, et se mise
ros dicunt, quia manna , sicul acceperunt patres ip
sorum , ipsi non merentur accipere . Illi nunquam
manna manducant : non enim possunt illud inandu
care , quod est minulum sicut semen coriandri , et
candidum sicut pruina. Nihil enim in verbo Dei mi
nutum , nihil sublile , nihil sentiunt spiritale , sed
tolum pingue , lolum crassum : « Incrassalum est
enim corpopuli illius 10. ) Sed et interpretatio no
minis hoc idem sonal . Manna enim interprelatur
quid est hoc (20) ? Vide si non ipsa nominis virtus
ad discendum le provocat, ut, cum audis legem Dei
recitari , inquiras semper , et interroges , el dicas
doctoribus : Quid est hoc ? lloc enim est quod in
dical manna . Tu ergo si vis manducare manna , id
est si cupis suscipere verbum Dei , scito illud mi
nutum esse et valde sublile sicut semen coriandri .
Habel enim aliquid in se oleris , quo nutrire et re
creare possit infirmos , quia qui infirmus est,
at
olera manduc " . , Habet aliquid rigoris, el ideo ut
pruina est. Candoris autem et dulcedinis habet
plurimum . Quid enim candidius, quid splendidius
eruditione divina ? Quid dulcius , quidve suavius
eloquiis Domini , quæ sunt super mel et favum " !
ligatur in repromissione , quantum sufliciat etiam
Sabbalo 13 ? Hoc secundum nostram intelligentiam
non oliosi , nec securi præterire, vel transire debe
mus. Sextus dies est hæc in qua nunc sumus vita :
in sex enim diebus Dominus fecit hunc mundum,
Hac ergo die lanium reponere el recondere debe
mus , quantum suſficiat et in fuluro die. Si quid
enim hic boni operis acquiras, si quid justili:e, mi
sericordia el pietatis recondas, hoc libi in fuluro
sæculo erit cibus. Nunquid non ita in Evangelio
p legimus, quia qui acquisivil hic decem talenta , ibi
accepit decem civitates , et qui acquisivit quatuor,
accepit quatuor civitates 16 ? Hoc est quod et per
aliam figuram Apostolus dicil 18 : Quod enim semi
naverit homo, hoc et melel. Quid ergo agimus
nos qui amamus illud recondere, quod corrumpatur,
non quod permaneat , el perduret in crastinum ?
Divites hujus sæculi ea recondunt quæ in hoc sæ
culo , imo cum sæculo corrumpuntur. Si qua autem
ix . 8 Exod . xvi, 26 , 22 . • Ose. III, 4. 10 Isa. vi, 10.
1. Malih. XXV. 15 Galat, vi , 7.
recentiores malunt deducere a verbo 28 , in pih.
paravil, præparavil ila ulja, man , manna sil præ
paralus cibus aut comparatus sine labore , ut appel
lalur Sapientiæ cap . xvi , 20 .
 347 ORIGENIS
348
bona opera recondunt , illa permanent usque iu A invenerunt angelos com ingenti claritate ad sepul
crastinum .
crum sedentes, el dicentes " : « Non est bic, re.
6. Denique sic scriptum est , quod qui infideles surrexil a mortuis. Venile el videle locum ubi po
fuerunt, servaverunt, inquit, de manna , et ebul. situs erat, el ile, dicite discipulis ejus quia resur
lierunt ex eo vermes, el compulruit 16. , Illud autein rexil , el præcedet vos in Galilæam . » Visa est ergo
quod pro die Sabbali reponebalur , non est corru mane majestas Doniini, cum per angelos resurre
plum , neque vermes ebullierunt in eo , sed perman ctio nuntiala est.
sil (21 ) integrum . Ei tu ergo si propter præsentem 8. Additur autem in consequentibus : « Vespere,
vitam tantummodo el propler amorem sæculi the inquit 25, manducabilis carnem , el mane replebi
saurizes, continuo vermes ebulliunt. Quomodo ver mini panibus. ; Et de hoc velim scire, quali ordine
mes ebulliunt ? Audi de peccatoribus , et iis qui Judæi prophelæ dicta suscipiatis. Quid enim con
præsens sæculum diligunt , quæ sit prophelæ sen sequentiæ videbitur, ut aut vespere carnes sine pa
lentia : « Vermis enim , inquit, eorum non morielur,
nibus comedalis (22 ), aut mane panes absque pul
el ignis eorum non exstinguelur '7. » Isti sunt vermes menti adjectione manducetis ? Quid in hoc giviui
quos general avaritia, isti sunt vermes quos general muneris, quid temperanienti gratiæ cælestis osten
divitiarum cæca cupiditas iis qui habent pecunias, B ditis ! Hoccine est in quo agnosci Deum ponilis,
el videntes in necessitale fratres suos , claudunt quod carnes in vespera sine panibus comedantur ?
ab eis viscera sua. Proplerea et Apostolus dicit 18 : El majestatem Dei dicitis apparere , si rursum pa
« Divitibus aulein hujus sæculi præcipe non superbe nes sine carnibus comedantur ? Sed vobis ista ser
sapere , neque sperare in incerto divitiarum , sed vale , et iis qui acquiescunt vobis, el in colurnicibus
diviles sint in operibus bonis , facile tribuant, com agnosci posse Deum putant. Nos aulem quibus in
municent , et thesaurizent sibi veram vitam . » Sed fine sæculi, vel ad vesperam mundi, < Verbum caro
dicit aliquis : Si manna verbum Dei esse dicis, factum est * , » in illa carne agnosci dicimus Deum ,
quomodo vermes facit ? Nec aliunde fiunt vermes quam suscepit ex Virgine. Istas enim Verbi Dei
in nobis, nisi ex verbo Dei . Sic enim dicit ipse 19 : carnes, neque mane aliquis, neque meridie mandu
« Nisi venissem el loculus eis fuissem , peccatum cavit, sed ad vesperam . Adventus enim Domini in
jion haberent. » Post susceptum ergo verbum Dei si carne ad vesperam faclus est : sicut et Joannes di
quis peccat , efficitur ei ipsum verbum vermis , qui cil 97 : « Pueri, novissima hora est. » Sedi et mane,
ejus seinper conscientiam fodiat, el arcana pecloris inquit, replebimini panibus. » Nobis et panis, ver
ejus rodar.
7. Sed quid nos adhuc amplius docel sermo divi C cælo bum Dei est (23). Ipse evim panis vivus, qui de
descend it , et vitam dat huic mundo 28. Sen
nus 20 ? « Et ad vesperanı , inquit, scietis quia ego sum quomodo dicit mane dari hunc panem , cum ad
Dominus , mane autem videbilis majestalem Do ventum ejus in carne faclum dixerimus ad vespe
mini . , Et de hoc velim mihi Judæi responderent , ram ? Hoc modo intelligendum puto , quod ad ve
quomodo ad vesperam agnoscitur Dominus , speram quidem vergentis mundi et prope fineta
mane autem videlur majestas ejus. Ubi Domi - cursus sui posili Doniinus venerit , sed adventu silo,
pus agnitus est ad vesperam , et ejus majestas visa quoniam ipse est sol justitiæ , novum credentibus re
est mane ? Respondele nobis qui erudimini ab paraverit diem . Quia ergo novum mundo scientiæ
infantia usque ad seneclutem semper discentes lumen accendit, diem (24) suum quodammodo ef
155 et nunquam ad scientiam veritatis pervenien fecit el suum mane lanquam justitiæ sol produxil,
les " : Quare non intelligitis hæc prophetice dici ? el in hoc mane replentur panibus qui ejus præ
Sed si vis isla intelligere , non potes nisi per Evan cepla suscipiunt. Nec mireris quia verbum Dei et
gelium . Ibi namque invenies scriplum , quia « vc caro dicitur, el panis , et lac dicitur, et olera dici
spere Sabbali , quæ lucescit in prima Sabbati , venit tur, el pro mensura credentium , vel possibilitate
Maria Magdalene et Maria Jacobi ad sepulcrum et D
sumentium diverse nominatur. Polesl lamen et hoc
inveneruni lapidem revolutum a monumento . , Ibi intelligi, quod post resurrectionem suam quam
audies terræ molum factum , monumenta disrupla , mane ostendimus factam , credentes repleverit pa.
centurionem et milites qui ad custodiam positi nibus, pro eo quod libros legis et propbelarum
erant, dicentes '3 : Vere hic Filius Dei erat . , ignotos prius et incognitos dederit nobis , el ad in
Agnilus ergo est per hæc in vespera Dominus , quia structionem nostram hæc Ecclesiæ instrumenta coll.
ipse Dominus est agnilus in virtute resurrectionis . cesserit , ut ipse sit panis in Evangelio : cæleri vero
Sed quomodo mane gloria ejus visa est ? Cum ve libri legis vel prophetarum , vel historiarum , plures
nissent aliæ mulieres prima Sabbati valde mane , appellati sunt panes, ex quibus repleantur qui ex
16 Exod . svi , 20. 17 Isa . LINI ,
24 . 18 TTim. VI , 17 , 18 , 19. 19 Joan . xv, 22. 30 Exod . xvi , 6, 7.
91 || Tim . III , 7 . 29 Matth . XXVIII , 1 ; Marc. xvi , 1 ; Luc . XXIII, 2. 93 Maith . XXVII, 54 . 26 Maith .
XXVIII , 6. 28 Exod . xvi , 12 . Joan . 1 , 14 . 97 1 Joan. 11 , 19. 28 Juanl . vi , 33.

(21) Alias, permanet . ) (23) Alias, ( nobis in quo posilus est panis, ver
( 22) Sic mss.; alias vero « suscipiant.... come bum Dei est . ) Sed mss . ut in nostro textu.
dani..., manducent ? ,
(24 ) Mss., « dicm . Alias , i mane . 1
349 IN EXODUM HOMILIA VIN . 750
gentibus credunt. Quod lainen non sine prophetica A strum ardens crat intra nos , cum aperiret nobis
auctoritale faclum docemus. Prædixerat nainque Scripturas ? » Et aliis ipse ignis est , qui conflagral
Isaias prophela boc modo 29 : ( Ascendent in inon spinas de terra mala , id est qui malignas cogila
iem , bibent vinum , ungentur unguento. 1 Trade liones in corde consumit . Et ideo peccatoribus qui
hæc omnia gentibus : consilium enim Domini om dem , neque vermis arguens unquam (26) moritur,
nipotentis est hoc. Si ergo competenter el carnes neque ignis exurens aliquando restinguitur ; justis
ad vesperam accepimus, et panibus replemur mane, aulem et fidelibus permanet dulcis et suavis. « Gue
quia nec possibile erat nobis mane carnes edere, stale enim el videle, quoniam suavis est Dominus 3838 ,
nondum enim lempus erat, sed nec meridie polera ipse Dominus et Salvator nosler Jesus Christus, cui
mus. Vix enim angeli edunt carnes meridie, et illi est gloria el imperium in sæcula sæculorum . Amen .
forlassis ordini meridianuin conceditur tempus. HOMILIA VIU ,
Præterea ei illud intelligere possumus quod uni De initio Decalogi .
cuique nostrum mane est , el inilium diei illud lem 1. Omnis qui didicit contemnere præsens sæcil
pus, quo primum illuminamur, et ad lucem fidei ac lum , quod figuraliter Ægyplus appellatur, el per
cedimus. In hoc ergo lempore , quo adhuc in principiis verbum Dei , ut secundum Scripturas dicam , trans
lidei ( 25 ) sumus , carnes Verbi Dei comedere non B Jalus est, et non invenitur, quia ad sæculum fulu
possumus, id est perleclæ el consummalæ doctrinæ rum ſestinat ac tendit, de hujusmodi anima dicit
nondum capaces exsistimus. Sed post longa exer Dominus 39 : « Ego sum Dominus Deus luus, qui
citia , post proſectum plurimum , cum jam proximi eduxi te de terra Ægypti , de domo servitutis . , Non
sumus ad vesperam , el ad ipsum finem perfectio . ergo hæc ad illos tantum dicuntur, qui de Ægypto
his urgemur , lunc demum solidioris cibi el perfecti profecti sunt, sed multo magis ad le, qui nunc audis
verbi capaces fieri possumus. Nunc ergo festine isla , si tamen proficiscaris ex Ægyplo, el E : ypliis
nius cæleste manna suscipere : istud eniin manna , ultra non servias, dicit hæc Deus: « Ego sum Domi
proul vult quisque, talem saporem reddit in ore nus Deus luus, qui eduxi le de terra Ægypti , de domo
ejus. Audi enim el Dominum dicentem iis qui ac servilutis. , Vide si non negotia sæculi, et aclus
cedunt ad se 30 : « Fiat libi secundum fidem luam . ) carnis , domus est servitutis : sicut rursum ccon 1
El lu ergo si verbum Dei , quod in Ecclesia prædi. trario relinquere sæcularia , et secundum Deum vic'
calur, lota fide, lota devotione suscipies, fiet tibi vere, domus est libertalis , sicut et Dominus in
ipsum verbum , quodcunque desideras . Verbi gra- Evangelio dicit : « Si permanseritis in verbo meo ,
tia , si tribularis , consolatur le dicens 81 : 1 Cor C vos agnoscetis veritatem , et veritas liberabit vos . )
contritum et bumiliatum Deus non spernil. » Si Ergo Ægyplus domus est servilllis, Judea vero et
lælaris pro spe ſulura , cumulat libi gaudia dicens 31 : Jerusalero, domus est libertatis. Audi et Apostolum
le
( Lælamini in Domino el exsulla justi. ) Si ira de bis secundum sapientiam quæ ei in ministerio
cundus es, mitigat te dicens 33 : « Desine ab ira , dala fucrat , pronuntiantem : « Quæ aulem sursum
et derelinque indignationem . ) Si in doloribus, sa est, inquit , Hierusalem , libera est , que est maler
s
nat le dicens 3* : Dominu į sanat omnes languo omnium nostrum . , Sicut ergo Ægyplus, isla lerrena
res luos. , Si paupertate consumeris, consolatur le provincia, filiis Israel domus dicitur servitutis , ad
dicens 35 : Dominus e allevat de lerra 156 inopem , comparationem Judææ el Hierusalem , quæ eis do
etde stercore erigit pauperem .) Sic ergo manna verbi mus ellicitur libertatis : ita ad comparationem cæ
Dei reddit in ore luo saporem quemcunque volueris. lestis Hierusalem , quæ , ut ila dicam , maler est lio
Hoc iamen si quis infideliter suscipial , el nou com bertatis, lolus hic mundus, et omnia quæ in hoc
eilal, sed abscondat , vermes ex eo ebulliunt. Pu mundo sunt, domus est servitutis . Et quoniam de
lasne eousque deducendum est verbum Dei, ut paradiso libertatis pro pæna peccati ad hujusmodi
etiam vermis fieri pulelur ? Non le hic lurbel au ventum fueral servitutem , idcirco primus sermo
dilus, audi Proplietain ex persona Domini dicen- v Decalogi, id est prima mandalorum Dei vox de lie
lem * : « Ego autem sum vermis' el non hono. 1 bertale profertur, dicens : « Ego sum Doniinus Deus
Sicut enim ipse est qui fit aliis in ruinam , aliis au luns, qui eduxi le de lerra Ægypti , de domo servi .
lem in resurrectionem ; ita et ipse est qui nunc in lutis . , llanc vocem in Ægypto posilus audire non
wanna fidelibus quidem dulcedo mellis , infidelibus poteras , etiamsi libi injungalur ut Pascha facias,
autem vermis efficitur. Ipse est enim sermo Dei , etiamsi accingaris lumbos , et sandalia accipias in
qui iniquorum mentes arguit, el correptionuin spi- pedibus, etiamsi virgam teneas in manu, et azyma
culis peccatorum conscientias lerebral. Ipse est qui cum amaritudine comedas. El quid dico in Ægypto
et iguis efficitur in cordibus illorum , quibus ad positus hæc audire non poteras ? Sed ne inde qui
aperit Scripturas , qui dicunt 37 : « Nonne cor no dem profectus in prima slalim mansione hæc audire
99 Isa . LVII . 20 Matil . viii , 13. 31.Psal. 17. 32 Psal . xsx1 , 11 . 33 Psal . xxxVI , 8. 34 Psal . cui , 3.
as Psal . cXll, 7 . 36 Psal. xxI , 7. 87 Luc. XXV, 32 . 33 Psal. xxxill , 8 . 39 Exod . xx, 2. 49 Joan . Fill ,
31 , 32 . " Galar. iv , 26 .
125 ) Vox , « fidei, , deest in anlca editis , sed (26) Alias , « argucns iniqua.
kabelur jn mss.
351 ORIGENIS

potuisti , nec in secunda , nec in tertia , nec cum A quem omnia , el nos per ipsum . » Sed et in multis
Transires Rubrum mare, etiamsi ad Merrhain vene aliis invenies Scriplur.e locis deos nominari , sicut
l'is, et fuerit ibi amaritudo in dulcedinem versa , et alibi dicit 67 : Quoniam Dominus summus, ler
etiamsi in Helim veneris ad duodecim fontes aqua- ribilis, et rex magnus super omnes deos ; , et " :
rum , el sepluaginta arbores palmarum , etiamsi Ra Deus deorum Doniinus loculus est ; ) ,et olo
phidim præterieris , cælerosque profectus ascen medio autem deos discernit. , De dominis idėra
deris : nondum , ad hujuscemodi verba idoneus Apostolus dicit 80 : « Sive throni, sive dominatio
judicaris, sed cum perveneris ad montem Sina. nes , sive poleslales, omnia per ipsum, et in ipso
Mullis ergo ante laboribus peractis, multis ærum omnia creata sunt. 1 Dominationes autera nihil
nis et tentationibus superatis, vix aliquando me aliud sunt , quam ordo quidam el multitudo domi
reberis præcepla suscipere libertatis, et audire a norum . In quo , ut mihi videlur, sensum legis lu
Domino : « Ego sum Dominus Deus luus , qui eduxi cidiorem fecit apostolus Paulus. Tale est enim quod
te de terra Ægypti , de domo servitutis. , Verum hic dicit : Licet sint multi domini qui aliis gentibus
sermo nondum sermo mandati est, sed quis sit qui dominentur, et dii multi qui ab aliis colantur, sed
mandat, ostendit . Nunc ergo videamus quid sit ini nobis unus Deus , ' unus Dominus. Quid aulem cau
B
ljuin decern mandalorum legis : el si non occurri sæ sit in diis multis, vel dominis multis, si intenle
mus ad omnia , inilia sallem , prout Dominus dede el patienter auditis, ipsa nos Scriptura poleril edo
rit, explicemus. cere. Ait enim idem Moses in Deuteronomii can
2. Primum ergo mandatum est : « Non erunt lico 81 : Cum divideret, inquit, Excelsus, gentes,
lihi dii alii , præler me. , Et post hoc sequitur *3 : 1 el dispergeret filios Adæ, slaluit terminos gentium,
Non facies (27) libi . idoluni, neque ullam simili secundum numerum angelorum Dei, el facta est
tudinem , quæcunque in cælo sursum sunt , el quæ portio Donjini populus ejus Jacob , funiculus bære.
cunque in lerra deorsum sunt, 'et quæcunque sunt ditatis ejus Israel . , Angelos igitur (29 ), quibus re
in aquis sublus terram , et non adorabis illa , neque gendas gentes commisit Excelsus, vel deos appel
coles illa. Ego enim sum Dominus Deus tuus , lari , el dominos constat ; deos quasi a Deo dalos,
Deus zelans, qui reddo peccata patrum in lilios , in et dominos quasi a Domino sortiti sint potestatem ,
lerliam el quarlam progeniem iis qui oderunt Undc et Dominus dicebat ad angelos qui non ser.
me , et faciens misericordiam in millia , iis qui vaverunt suum principalum * : « Ego dixi : DÄ
diligunt me et qui servant præcepla mea . , llæc estis, el blii Excelsi omnes. Vos aulem ut honi
omnia simul, nonnulli pulant esse unum manda - c nes moriemini, et sicut unus de principibus cade
lum . Quod si ila putelur, non complebitur 157 lis ; , imitantes scilicet diabolum , qui princeps
decem numerus mandatorum , Et ubi jam erit De omnium faclus est ad ruinam . Unde constat quod
calogi veritas ? Sed si eo modo dirimatur, quo et exsecrabiles illos ſecil prævaricatio, non natura.
nos in superiori pronuntiatione distinximus, inte Tibi ergo , o populus meus Israel , qui pars Dei es,
ger decem mandalorum numerus apparebit. Est qui funiculus hæreditatis ejus effectus es, e non
ergo primum inandalum ** : Non erunt tibi dii crunt , inquit *s, alii dii præter me ; » quia vere
alii præler me ; ) secundum vero : « Non facies Deus unus est Deus, el vere Doininus unus est Do
tibi idolum , neque ullam similitudinern , - elc . In- minus. Cæteris vero, qui ab ipso creati sunt, con
cipiamus ergo a primo mandalo . Sed el ego au tulil nomen istud non natura, sed gratia . Verum
xilio indigeo ipsius qui hæc præcepit Dei , ad di ne existimes hæc tantum ad illum dici Israel , qui
cendum , el vos purgatioribus egetis auribus ad au Secundum carnem nalus est . Multo magis hæc ad
diendum . Si quis ergo vestrum habet aures au. le dicuntur, qui Israel ellectus es menle Deum vi
diendi, audial quomodo dictum est : « Non crunt dendo, el circumcisus es corde, non carne. ' Nam et
libi dii alii præler me. , Si dixisset , Non sunt dii si in carne gentes sumus, in spiritu Israel sumus,
præler me, absolutior sermo viderelur. Nunc au- D propter eum qui dixit 5* : « Pete a me et dabo tibi
tem quia dicit : « Non erunt tibi dii alii præler gentes hæreditatem tuam , el possessionem tuam
me (28) , » non negavil quia sint, sed ne illi sint cui lerminos lerræ, ) El propter eum qui iterum di
hæc omnia præcepla dantur, inhibuit. Hinc pulo xit 6 : Paler, omnia mea lua sunt , et lua mea
apostolum Paulum sumpsisse illud , quod ad Co sunt, et glorificalus sum in his, , si lamen ita agas,
rinthios scripsit, dicens *6 : « Si quidem sunt qui ut dignus sis pars esse Dei , et in funiculo hæredi
dicuntur dii , sive in cælo, sive in lerra. , Et ad latis ejus metiri . Alioqui si indigne agas, exemplo
dit : « Et sicut sunt dii multi, et domini multi , no sint tibi illi , qui ad hoc vocati fuerant, ut essent
bis tamen unus Deus Paler, ex quo omnia , et nos pars Dei , el peccatis suis boc meruerunt, ut vis.
per ipsum, et unus Dominus Jesus Christus , per pergerentur per omnes gentes. Et qui prius educli
w Exod . xx , 3 . 43 ibid . 4 , 5 , 6 . ** Exod . 1x , 3 . 48 ibid. A. 48 I Cor. VUI, 5 ; 6. 7 Psal. XLVI, 3 .
48 Psal . xlix , 1 . 49 Psal . LXXXI , 1 . 80 Coloss. 1, 16. 51 Deut XXXII,
. 8, 9. • 52 Psal. LXXXI, 6, 7. 53 Exod .
XX , 3. B* Psal . ll , 8. 55 Joan , xv: 1, 10 .
(27 ) Alias , « non facias. » (29) Vide lib . 11 Origen . qu. 5.
(28) Alias, « dii alieni. )
 IN EXODUM HOMILIA VIII. 334
353
fuerant de domo servitutis, nunc rursum (quia « qui A hæc sciens Apostolus, dicitos , « quia idolu nihil m
peccal, servus est peccati " , ) non jam Ægyptiis est in mundo . , Non eniin aliqua ex rebus exstan
solis, sed oninibus gentibus serviunt. Ergo dicilur tibus assumitur species, sed quod ipsa sibi oliosa
el tibi, qui per Jesum Christum existi de Ægyplo, mens et curiosa repererit . Similitudo vero est ,
et de domo servitutis eductus es : « Non erunt libi cum aliquid ex his que sunt vel in cælo vel in
lerra , vel in aquis, formalur , sicut superius dixi
præle
dii3.aliiPost r me
hæc vide ,
57. amus quid eliam secundum vi mus . Verumtamen non sicut de iis quæ in terra
delur continere mandatum . « Non facies tibi ipsi sunt vel in mari similitudinibus in promptu est pro
idolum , neque omnem similitudinem eorum quæ nuntiare , ila etiam de cælestibus : nisi si quis di
sunt in cælo , vel quæ in lerra, vel quæ in aquis, cal de sole , et luna, el stellis hoc posse sentiri . Et
et quæ sublus terram 88. , Longe aliud sunt idola , horum namque formas exprimere gentilitas solet.
et aliud dii , sicut ipse nos nihilominus Apostolus Sed quia Moyses eruditus erat in omni sapientia
decel. Nam de diis dixit 59 : ( Sicut sunt dii multi, Ægyptiorum , etiam ea quæ apud illos erant in oc
et domini multi . , De idolis autem dicit 60 , « quia cullis el reconditis, prohibere cupiebat : sicul ,
nihil est idolum in mundo . 1 Unde mihi videtur non verbi causa , ut nos quoque appellationibus ulamur
Transilorie hæc legisse quæ lex dicit . Vidit enim B ipsorum , Hecalen quam dicunt, aliasque dæmonum
differentiam deorum, et idolorum ; el rursum diſe formas, quæ Apostolus « spiritalia nequitiæ in co
rentiam idolorum , el similitudinum . Nam qui de lestibus » vocal 62. De ipsis fortassis, el prophela
idolis dixit quia non sunt, non addit quia simililu dicil 63, quia cinebrialus est gladius meus in ce
lo , , llis enim formis et similitudinibus invocare
dines non sunt. Hic autem dicit :
(OU TOMTELS (30) geautã t « Non facies tibiipsiido- dæmonia moris est iis , quibus talia curæ sunt , vel
είδωλον , ουδε παντός lum , neque similitudinem ad repellenda , vel etiain ad vitanda mala , quie
omnium . ) Aliud est ergo nunc sermo Dei universa complectens simul abju
ομοίω
hov , xa μα . Its
Ο poy
"Αλλο είδω facere idolum , aliud si
opolwua. rat et abjicit, et non solum idolum fieri velat, sed
'Ozoiwym uży ráp ŠOTLY, militudinem . Et siqui el similitudinem omnium quæ in lerra sunt, el in
LIV MOLTS ixouos, il tetpa- dem Dominus nos ad ea aquis, el in cælo.
nãou, onpiou orde te- quæ dicenda sunt illumi 4. Addit autem et dicit : + " Non adorabis ea,
Xrougrias, 7 0.6 (wypa- nare dignetur, ego sic ar O TIPOSKUVAGELS autois, neque coles eas . , Aliud
. ) est colere , aliud adorare .
φίας ομοίωμα . Είδωλον bitror accipiendum quod, ουδέ λατρεύσεις αυτοίς . »
Potest quis interdum et
CÈ, osa avatuttoūga Yu- verbi causa, si quis in c " Adlo tepooxuveiv, xalăth
χή ποιεί, ουκ εξ υπαρ- quolibet metallo auri vel λο λατρεύειν . Ο μεν γάρ invilus adorare , sic :i
YÓVtWV TPW TOTÚTIUS olov argenti, vel ligni, vel la εξ όλης ψυχής δουλεύων nonnulli regibus adulan
dvap je.Yuévoy to Swoy pidis faciat speciem 158 TOÚTOLS , OÙ Móvov apos- les, cum eos ad hujusce
& mot å vOpátou xal ititou . quadrupedis alicujus , vel κυνεί, αλλά και λατρεύει . modi studia deditos Vide
serpentis, vel avis, et staluat illam adorandam , 'oo xaOutroxp.vóuevos, rint , adorare se simu
non idolum , sed similitudinem ſecil. Vel etiam si xal old EOvn nolūv, lant idola , cum in corde
picluram ad hoc ipsum slaluat, nibilominus simi où latpevet udv, TEPOTXU- ipsorum certum sit, quia
litudinem fecisse dicendus est. Idolum vero facit vsi bé. Espńcals OÈ toloú- nibil est idolum . Colere
ille, qui secundum Apostolum dicentem , quia e ido TOUS èy tois 'Ap :Ouois vero , est lolo his affectu
lum nibil est, , facit quod non est . Quid est aulem χαριζομένους γυναιξί, και el studio mancipari . U
quod non est ? Species quam non vidit oculus , sed είδωλα προσκυνούντας . trumque ergo resecat ser
ipse sibi animus fingil. Verbi gratia , ut si quis hu mo divinus , ut neque affectu colas, neque specie
manis membris capul canis , aut arielis formel , vel adores. Sciendum lamen , quod cum decreveris
rursum in uno hominis habilu duas facies fingat, præcepli ejus servare mandalum , et omnes cæle
aut huma no peclo ri postr emas partes equi aul pi D ros deos et dominos repudiare , et præler unum
seis adjungal. Hæc el jis similia qui facil, non si Deum et Dominum neminem habere vel Deum vel
militudinem , sed idolum facit. Facit enim quod Dominum , hoc est bellum sine fædere denuntiasse
non est, nec habet aliquid simile sui . Et idcirco oinnibus cæleris. Cum ergo venimus ad gratiam
VERSIO NOVA .
VERSIO NOVA.
* Non facies libi idolum , neque ullius similitudi ** Non adorabis ea , neque coles ea. ) Aliud est
nem . ) Aliud idolum el aliud simililudo. Similitu adorare et aliud colere. Nam qui lolo animo hisce
do enim est si piscis , aut quadrupedis, aut besliæ servit , non modo adoral , vei um eliam colil . Qui
simulacrum arle aul pingendo feceris; idolum vero autem rem simulate ac propler gentes facil, non co
quidquid animus ex his quæ primario non exsistuni , lil quidem , sed adorul. Ejusmodi reperies in Nu
meris , qui ut mulieribus placeant idola adorant
secum ipse efformarii : cujusmodi fuerit animal, quod
mislim homine el equo cunslel.
60 ibid . 4. 81 I Cor. viii , A.
** Joan . viii , 34. 87 Exod . xx , 3. 88 Exod . xxv , 4. 69 I Cor. vii, 5.
“ Ephes. VI , 12. 63 Isa. XIXIV , 5. 63• Exo d. sX , 5.
( 30) Ou comCels , elc . Græca hujus nec non sequentis fragmenti verba desumpta sunt e schedis
manuscriptis Combelisii .
355 ORIGENIS 356
baptismi, universis aliis diis el dominis renuntian- A mus ad Cbrislum , cum adhuc , ut superius dixi,
tes, solum confitemur Deum Patrem , el Filium , et fornicarctur anima nostra a Deo , et essel cum
Spiritum sanctum . Sed hoc confitentes, nisi lolo amatoribus suis dæmonibus. Sed posteaquam dixit :
corde diligamus Dominum Deum nostrum , el lola « Reverlar ad virum meum priorem ; » et venit ad
anima, et fola virtute adhæreamus ipsi , non sumus Christum , qui eam ex inilio ad imaginem suam
efecti pars Domini ; sed velut in confinio quodam creavit, necessario locum dedit adulter spiritus,
positi , et illos offensos patimur, quos refugimus, et ubi vidit legitimum virum . Suscepli ergo sumus a
Pominum ad quem confugimus propitium non efli Christo , et mundata est domus nostra a peccatis
cimus, quem non ex lolo et inlegro corde diligi prioribus, et ornata est ornamentis sacramentorum
mus. Et ideo lugel nos propheta quos videt hujus fidelium , quæ norunt qui initiati sunt. Sed non
cemodi inconstantia fluctuare , et dicit : Vor , slalim doinus hæc habitatorem habere Christuin
duplices corde et animo . » Et iterum 65 : « Usque merelur, nisi sil vila ejus et conversatio ita saneta,
quo claudicatis utrisque genibus vestris ? , Sed et ila pura et inconlaminabilis , ut templum Dei esse
apostolus Jacobus dicit 66 : « Vir duplex animu in merealur. Non enim domus (33) adhuc, sed icin.
constans est in omnibus viis . 1 Sumus ergo nos, plum esse debel in quo habilet Deus. Si crgo al
B
qui non integra nec perfecta fide sequimur Deum ceptam gratiam negligat , el implicel sc negotiis
nostrum , et ab alienis recessimus diis , velut in sæcularibus, continuo spiritus ille immundus red
medio quodam confinio posili : et ab alienis quasi il , et vindicat sibi domum vacantem . El nc ilc.
fugaces cædimur, et a nostro Domino tanquam insta ruin possil expelli , alios secum seplem spiritus
biles el dubii non defendimur, Annon hoc est , quod adhibet nequiores, el fiunt novissima hujusmodi
el prophetæ spiritaliter imaginantur. de amatoribus hominis pejora prioribus ; quia lulerabilius fuerat
Hierusalem , cum dicunt , quia amalores lui ipsi ini non redisse ad virum priorem animam semcl me.
mici facti sunt tibi *7 ? Ita ergo intellige el animæ luie relricantem , quam egressam post confessionem
multos fuisse amalores , qui delectati sunt decore viri , rursum adulteram fieri. Nulla crgo e socicias,
ejus , cum quibus meretricala est. De quibus el di sicut dicit Apostolus 7o, lemplo Dei cum idolis,
cebal 68 : « Post amalores meos ibo, qui dant mihi nulla consonantia Christo el Belial . , Si Dei su
159 vinum meum, et oleum meuin , , et cælera . mus , tales esse debemus ut compleatur illud quoil
Sed venil jam illud tempus, ut diceret : « Reverlar dicit de nobis Deus " 1 : 1 Quia habitabo in cis, cl
ad virum meum priorem , quia melius mihi crat in cis ambulabo , et ipsi erunt mihi in populum .
tunc , quam modo. , Regressa es crgo ad virum El sicut alio loco prophela dicit " : Exite de
luum priorem , offendisti sine dubio amalores luos C medio eorum , et separamini, dicit Dominus, qui
cum quibus adulteria commiliebas. Nisi ergo nunc portalis vasa Domini. Exite, et immundum nolite
tola fide permaneas cum viro tuo , et lolo ei ore contingere, el ego recipiam vos , el ero vobis in
glutineris, ex multis sceleribus quæ commisisti , patrem , et vos erilis mihi in filios et filias, dicit
suspecta es ei , oninis molus luus , et aspectus luus, Dominus omnipotens. , Propterea crgo dicit" :
ipse etiam incessus, si fuerit negligentior, displi « Non erunt libi dii alii præler me, nec facies tibi
cebil . Nihil ulira in le lascivum videre, nihil dis ipsi idolum , neque similitudinem ullam quæcunque
solulum el prodigum potest . At ubi parum quidem in cælo soni, el quæcunque in terra , el quæ in
a viro luo diverleris; ocuios, slalim necesse est aquis, non adorabis ea , neque coles ea. I
memoriam fieri priorum . Ut ergo priora deleas, 5. « Ego enim sum Dominus Deus luus, Deus
et lides tibi possit haberi in reliquis, non modo zelans 7. , Vide benignitatem Dei, quomodo til
agendum tibi nihil est impudicum , sed ne cogitan nos doceal , et perfectos faciat , ipse fragilitatem
dam quidem . Vide enim quod scriplum est : « Cuin , humanorum non recusat affectuum . Quis enim
inquit , immundus spiritus exierit ab homine, audiens Deum zelantem non continuo mirelur, el
vadit per loca arida , quæril requiem , el non invc humanæ fragilitatis viliuin pulel ? Sed omnia
nit. Tunc dicit : Reveriar in domum meam unde D propter nos agil et patitur Deus, el ul possimus
exivi . Ei si veniens invenerit eam vacantem , mun edoceri, notis et usitatis affectibus nobis loquitur.
dalam et ornatam , vadis, et adducit secum alios Videamus ergo quid est hoc quod dicit , quia
seplem spiritus nequjores se, el intrantes in domom Deus zelans ego sum . Sed ut contemplari facilius
illam habitant in ea (31 ) . Et crunt novissima ho possint divina , de humanis , secundum ea quæ
minis illius pejora prioribus . » Hec si adverlamus , superius disseruimus, doceamur exemplis. Omnis
quomodo possumus vel in parvo negligentiæ locum mulier aut sub viro est et subjecta legibus viri ;
dare ? labitavit ( 32) enim in nobis immundus aut meretrix est , el ulitur libertate peccandi. Qui
Epiritus, antequam crederemus, antequam venire ergo ingreditur ad meretricem , scit se ad eam
6. Eccli . 11, 14 . 65 I! I Reg sviii , 21 . 66 Jacoli . 1 , 8. 67 'Thren . 1 , 2. 68 Osee . 11 , 5 . 67 Luc. XI, 24, 25,
26 . 70 11 Cor. vi , 15. 71 ibid . 16. 78 ibid . 17, el Isa . Lil , 11 . 73 Exod . xx , 3, 4, 5. 7. ibid . 5.
( 31 ) Alias, i ce in : rans in doinum illam habitat Aurelian . i De instil . laic . , cap . 19.
in ea , , (55 ) Non enim domus, etc. Exsiaietiam hic loctis
(32) flabilavil, elc. Exstat hic locus apud Junam apud eumdem Jonam , ibideni .
357 IN EXODUM HOMILIA VIII. 368

ingressum esse mulierem que prostituta est , el A munditiis volutari. Quod ct si forte aliquando eve
cunctis ro !entibus patel ; el indignari non potest , niat infeliciter, sallem ut converlalur, et redcal el
si cum ea etiam alios videt amatores . Qui vero peniteat, miseratus exspecial. Novuin enim hoc
legitimo utitur matrimonio , non patitur uti uxo bonitatis est genus, ut etiam post adulterium re
rem peccandi poleslale (34) , sed accenditur zelo verlenlem tamen el ex lolo corde pænitentem
ad castilatem matrimonii conservandam , quo pos suscipiat animam . Sicut et ipse per prophetam di
sit ex ea fieri legitimus pater. Hoc ergo exemplo cil 18 : 1 Numquid mulier si exierit a viro, et dor
intelligamus omnem animanı, aut prostitulam esse mierit cum alio viro, revertelur ad virum suum ?,
dæmonibus, el babere plurimos amatores, ita ut Nonne contaminatione contaminabilur ? Tu autem
intrel ad eam modo quidem spiritus fornicationis , fornicata es cum amaloribus multis , et reverieba
illo discedenle intret spiritus avaritia , post bunc ris ad me. , ltem alibi dicit 79 : El posteaquam
veniat superbiæ spiritus , inde iræ , inde invidia , Sornicala es in omnibus bis, dixi : Revertere ad
post eliam vana gloriæ, aliique cum eis plurimi nie ; et nec sic reversa es , dicit Dominus. , Hic
spiritus immundi. Isli aulem omnes , ita cuin in ergo Deus zelans si requirit et desiderat animain
lideli anima meretricantur, ut aller alteri non in luam adhærere bi , si le serval a peccato , si cor
videat, nec zelotypia moveantur ad invicem . Ej B ripil, si castigat, si indignatur, si irascitur , el vel..
quid dico quod alter alterum non excludat ? Imo ul zelotypia quadam erga te ulilur, spem tibi esse
el invitant se invicem , el sponte se convocant , salutis agnosce . Si vero castigalus non resipiscis ,
sicul paulo ante jam diximus quod in Evangelio correplus non emendaris (36) , verberalus con
scriplum est de illo spiritu qui exiit ab homine, lemnis; scilo quod si eousque peccando profeceris,
discedit a te zelus ejus, ci dicelur tibi illud, quod
et regressus adduxit secum septem aliós nequio
res se spiritus, ut in una anima simul habita per Ezechielem prophetam ad Hierusalem dicitur 80 :
rent. Sic ergo nullam zelotypiam amalorum suo Proplerea discedel zelus meus a le , et non ira
rum patitur anima , quæ dæmonibus prostituta est. scar ultra super le. » Vide misericordiam el piela
Si vero legitimo conjuncta sit viro, illi viro cujus tem boni Dei . Quando vult misereri, indignari se
malrimonio Paulus animas conjungit et social, dicit , el irasci , sicut per Jeremiam dicit 81 .' Do
sicul et ipse dicit 78 : « Slalui enim vos uni viro lore et flagello castigaberis, Hierusalem , uti ne
virginem caslam exhibere Christo ; » 160 et de abscedat anima mea abs le, » Hæc si intelligis, nii
quo in Evangeliis scriplum 76, quia res quidam fe serantis Dei vox est ; ubi irascitur et zelatur, ibi
adhibet dolores el verbera , « Flagellat enim om
eit nuptias filio suo ; in hujus ergo viri nuplias c
eum se anima dederit, et legitimum cum eo sortita nem filium quem recipit 8 . Vis autem audire indi
fuerit matrimonium (35) , etiamsi ſuit aliquando gnantis Dei terribilem vocem ? Audi quod dicit per
peccatrix , etiainsi meretricata est, tamen si se buic prophelam ; cum enumerassel mulla nefanda quæ
viro tradidit, ultra eam peccare non patitur. Non commiseral populus , addit etiam hæc 83 : « Et pro
polest ſerre ut rursum anima que se soriila est pler hoc, inquit, non visitabo super filias vestras,
cum fornicantur, neque super nurus vestras cum
virum , alludat cum adulteris, quia excitalur super
eam zelus ejus viri , el defendit conjugii castitatem . mechanlur. , lloc est terribile , hoc extremum ,
Et ideo zelans dicitur Dominus, quia animam sibi cum jam non corripimur pro peccatis , cura jam non
mancipalain non palilur dæmonibus admisceri . corriginur delinquentes. Tunc enim cum excessc
Alioquin si eam viderit temerantem jura conjugii , rimus peccandi modum , Deus zelans avertit a no
el occasionem quærere ad peccandum , lunc , ut bis zelum suum , sicut superius dixit : Aufe
scriptum est , dat ei libellum repudii , et dimillit retur enim zelus meus a le , et non irascar super
eam dicens 7 : 1 Ubi est libellus repudii matris le ulira. , Hæc de eo quod dictum est : « Deus ze
vestræ quo divisi eam ? , Quibus etiam addit et di lans. ,
cit : « Ecce peccatis vestris venundali estis , el D 6. Videamus nunc ct quod sequitur, quomodo
propter iniquitates vestras dimisi matrem vestram . ) reddi dicuntur peccata patrum in filios, in tertiam
llæc qui loquitur zelans est , el zelo coiomolus et quarlam progeniem . In hoc enim sermone SO
hæc dicit ; post agnitionem enim sui , post illumi lent nos hæretici suggillare, quod non sit boni Dei
nationem verbi divini , post gratiam baptisni , sermo , qui pro peccatis alterius alium plecti dicat .
Sed secundum ipsorum rationem , qui Deum legis
post confessionem fidei, et lot lantisque sacramen
tis matrimonium confirmatum , non vult nos ultra mandantem hæc licet non bonum (37) , justuin la
peccare, non patitur animam cujus ipse vel spon men dicunt , ne ipsi quidem possunt ostendere,
sus, vel vir appellatur , cum dæmonibus ludere , quomodo secundum sensuin suum justiliæ suæ con
venire videatur , si alius alio peccanto puniatur.
scorlari cum immundis spiritibus , cum vitiis et im
Je 79 ibid . 7 . 80 Ezech . XVI , 43 . 81 Jer.
16 II Cor. XI , 2. 46 Matth . XXII , 2. 17 Isa . L, 1 . 78 r . III , 1 .
VI, 8 . 81 Heb. Sii, 6. 88 Osee. iv, 14 . 84 Ezech . xvi , 43 .
(38) Alias, « in uxore potestatem peccandi . , (76 ) Alias, 1 correctus non emendaris, 1
( 35) Alias, i el legitimo cum soriila fucril ma . (37) Alias , dum legis mandatum licet non boo
trimonio . ) null, )
359 ORIGENIS
Superest igitur ui Dominum deprecemur, ut osten- A
dat nobis quomodo præcepta hæc justo honoque
conveniant Deo . Sæpe jam diximus , quod Scriplii
ræ divinæ non omnia ad exteriorcm lonjinem , sed
perplura ad interiorem loquuntur. Interior igitur
homo noster aui Deum dicitur habere patrem , si
secunduin Deum vivit , el quæ Dei sunt agil ; aut
diabolum , si in peccatis sil, el voluntales illius ge
ral : sicut evidenter in Evangeliis Salvator osten
dit, cum dicil 85 : « Vos de patre diabolo estis, et
desideria patris vestri facere vultis. llle homicida
fuit ab initio , el in veritate non slelil . « Sicut ergo
semen Dei in nobis dicitur manere, cum verbum Dei
servantes in nobis non peccamus, ut Juannes di
cil 86 : « Qui autem ex Deo est , non peccat , quia
semen Dei manet in eo ; , ita etiam cum a diabolo B
ad peccandum suademur , semen ejus , suscipi-
mus (38 ). Cum vero eliam implemus quod suase
rit , lunc jam el genuit nos. Nascimur enim ei filii
per peccatum . Verum quoniam peccanles vix fere
accidit, ut sine adjutore peccemus , sed aut mini
stros peccati , aut adjutores semper requirimus; ver
bi causa , si adulterium quis molitur, non potest
hoc solus admillere, sed necesse est etiam adul
Ieram consorlem fieri sociamque peccati ; lunc
præterea elsi non plures , esse tamen ne
cesse est aliquem vel aliquam in ministeriis
ad societatem peccati (39) ; qui omnes velul unus ex
altero secundum persuasionis ordinem generali, ex
patre diabolo noxiæ nativitatis progeniem ducunt. c
161 El ut ad ea quæ scripta sunt veniamus, Domi
nus majestatis Jesus Christus Salvalor noster cru .
cifxus est. llujus piaculi auctor et pater sceleris
sine dubio diabolus est. Sic enim scriptum est 87 :
« Cum autem incroisset diabolus in cor Judæ Isca
riolis , ut traderet eum . , Pater ergo peccati diabolus
est. Iste in hoc scelere primum filium generat Jui
dam , sed solus hoc Judas implere non poterat. Quid
ergo scriptum est ? « Abiit , inquil 88 Judas ad
Scribas et Phariseos, el ad Pontifices, dicens eis :
Quid mibi dalis, el ego vobis eum tradam ? » Nasci
tur ergo ex Juda generatio tertia el quarta peccati.
Et hunc ordinem deprehendere poteris etiam in
singulis quibusque peccatis. Nunc ergo videamus
secundum hanc quam diximus progeniem , quomoilo
Deus peccala patrum reddar in filios, in tertiam et
quartam progeniem , el in ipsos non reddal patres.
Nihil enim de patribus dixit Deus . Diabolus ergo
qui peccandi jam modum excessit , sicut propheta
dicit 89 , quemadmoduin vestimentum in sanguine
concrelum , non erit mundum , ita et ipse non erit
88 Joan. iii , 44. 84 1 Joan . III, 9 . 87 Joan . XIII , 2. BR Malth . XXVI, 14 , 15. 89 Isa . 15 , 5. 30 Mailh.
VIII , 29. 91 Ezech . XXXI : 1, 11 . 92 I Tim . II, 4. 93' Psal. LXXXIX , 32. On Psal. xLv , 10 .
98 Prov. 1 , 24 .
(38) Suscipimus . Alias , a efficimur, ,
(39) Mss. Turonenses, 1 de ministris et nuntiis
ac sociis peccati. )
(40) Quo tempore extrema supplicia dæmonibus
vel indicta , vel infligenda Origenes crediderit, con
mundus in hoc sæculo , neque corripitur pro pec
calo , neque flagellalur : omnia namque ei servala
sunt in futurum ( 40) . Unde el ipse sciens sibi istud
slalulum tempus esse pænarum , dicebat ad Salva
lorem 30 : « Quid venisli anle lempus lorquerc
jios ? , Dum ergo stat hic mundus, peccala sua non
recipit diabolus , qui est peccantium pater. Red
dunlur autem in filios , id est in eos quos genuit
per peccatum . Etenim homines in carne posili
corripiuntur a Domino , verberantur, flagellantur.
Non enim vult Dominus mortem peccatoris , sed ut
revertalur, et vivat " . El propterea benignus et
misericors Dominus reddit peccata patrum in filios,
ut quoniam patres, id est diabolus et angeli ejus,
cæterique principes mundi hujus el rectores lene
brarum harum (el ipsi enim efficiuntur patres pec
cati , sicut el diabolus), quoniam , inquam , patres
isti indigni sunt qui in präsenti sæculo corripian.
lur, scu in futuro recipient quæ merentur , filii
corum , id est , quos peccare persuaserint, et qui
nihilominus per ipsos asciti fuerint ad consortium
societatemque peccali , hic recipiant quæ gesse
runt ; ul purgatiores ad fulurum sæculum pergant,
et ultra diabolo socii non efficiantur in pæna.
Quia ergo misericors est Dominus, et « omnes ho
mines volt salvos fieri ' , , propterea dicil "3 :
« Visitabo in virga ferrea facinora eoruin , et in
flagellis peccata eorum . Misericordiam auiem meam
non auferam ab eis. ) Visitat crgo Dominus animas,
et requirit, quas iste pessimus persuasione peccati
genueril paler, et dicit ad unamquamque earum " :
( Audi , filia , et vide el inclina auremn liam , et
obliviscere populum luum , et domum patris lui. )
Visilal ergo le post peccatum , et commionel le, et
in flagello el virga le visitat pro peccato quod tibi
paler diabolus suggessit (41 ) , ut rcddal tibi illud in
sinum , id est dum in corpore degis. El sic com
plelur, reddi peccata patruin in sínum filiorum in
lertiam el quarlani progeniem . Deus enim zelans
csi , et animam quam sibi despondit in fide, non
vult illam perinanere in contaminatione peccali;
sed vull eam cito purgari, vull eain velociler abji.
cere onmes immunditias suas, si cui forle subjecta
est ( 42) . Si vero permanet in peccatis, et dicit : Non
D audiemus vocem Domini , sed facientes faciemus
voluntales nostras , et incendemus ignem regi.
ne coeli, sicut exprobratur per prophetam " :
tunc servantur etiam ipsi ad illam Sapientic
sententiam , quæ dicit 96 : . Quoniam quidem
vocabam , et non obaudiebalis , sed irrideba
lis sermones meus ; itaque el ego vestræ perdi
05 Jer. v , 18.
sule clarissimum lluelium Origen . lib. 11, quxst. 5,
pum . 22 el scq .
( 41 ) Alias , i pro peccatis quæ tibi pater diabo
Jus . )
(42) Alias , ( si cui forte subreplum est,
 361 IN EXODUM HOMILIA IX . 362
tioni superridebo ; i vel illam quæ posita est illis A Sancla sanctoruin . Post secundum autem velamen ,
in Evangelio dicente Domino 97 : « Discedile a me tabernaculum quod dicitur sanctum , habens au
in ignein ælernum , quem præparavit Deus diabolo reum allare incensi , el arcam testamenti , el intra
el angelis ejus. 1 Ego oplo ut, dum in hoc sæciilo eam duas tabulas, et manna , et virgam Aaron
sum, visilet Dominus peccala mea , el liic mihi quæ frondueral. » Sed jis addidit : « De quibus
restitual, ut ibi dicat etiam de me Abraham , sicut non est modo dicendum per singula . , Quod ergo
disit de paupere Lazaro ad divitem 98 : Menenlo, ail , de quibus non est modo dicendum , » quidam
ili, quod recepisti bona in vila lua , el Lazarus si ad illud tempus referunt quo Hebræis scribebat
militer mala . Nunc autem hic requiescil , lu vero Epistolam . Aliis vero videtur, quod pro mysterio
cruciaris. , Proplerea ergo cum corripimur , cum rum magnitudine omne tempus præsentis vitæ ad
castigamur a Domino , esse non debemus ingrali, hæc explananda idoneum negel. Verum non usque
sed intelligamus propterea nos in præsenti sæculo quaque iristes nos relinquit Apostolus, sed , ut sibi
corripi, ut in fuluro requiem consequamur, sicut moris est , a perit pauca de multis : 111 clausum sit
et Apostolus dicil 99 : « Cum aulein Casligamur a quidem negligentibus, inveniatur autem a pulsain
Domino, corripimur, ne cum hoc mundo danine tibus, el quærentibus aperiatur. Repelit ergo
mur . , Propterea deniqne ei healus Job libenter B rursum de tabernaculo , el dicit S : . Non enim in
suscipiebat cuncia supplicia , el dicebat : quia , , si sancia manu facla ingressus est Jesus exemplaria
bona accepimus de manu Domini, nonne et mala veroruin , sed in ipsum cælum , ut appareat nune
lolerabimus ? Dominus dedit , Dominus abstulit; vultui Dei per velainen , id est per carnem suam . ,
sicut Domino placuit , ila factum est ; sit nomen Qui ergo velamen interioris labernaculi, carnem
Domini benediclum . , Reddit aulem el misericor Christi interprelatus esl , sancia autem ipsum cæ
diam in millia iis qui diligunt eum . Qui enim di lum , vel coelos, Dominum vero Christum pontifi
ligunt, correptione non indigent, neque enim pec cem eumque dicit introiisse semel in sancta ,
cant, sicut et Dominus dicit : « Qui diligit me, ælerna redemptione invenla ', ; ex his paucis ser
nandata mea custodit. » Et ideo i perfecta dilectio monibus, si quis intelligere novit Pauli sensum ,
foras mittit limorem . , Ob hoc ergo diligentibus potest advertere quantum nobis intelligentiae peli
sola misericordia posila est, beati enim misericor gus patefecerit. Sed qui satis amant litteram legis
des ", quia ipsis miserebilur Deus in Christo Jesu Moysi , spiritum vero ejus refugiunt, suspeclum ha
Domino nostro , cui est gloria el imperium in sæ bent apostolum Paulum interpretationes hujusce.
cula sæculorum . Amen . c modi proferentem .
HOMILIA . IX. 2. Videamus ergo si non etiam veterum sanctorum
De Tabernaculo. aliqui opinionem tabornaculi longe aliam , quam isti
1. Si quis digne intelligal, vel ex Ægyplo Hebræo nunc existimant, habuere. David namque eximius
rum profectionem , vel transilum 162 maris Rubri , prophetarum , quam magnifice de tabernaculo sen
sed el omnein hanc viam , quie agitur per desertum til , ausculla : - Dum dicitur, inquit , mihi per
et melationes singulas quasque castrorum ; si ho singulos dies, ubi est Deus tuus ? bæc memoralus
rum ita exstiterit capax , ut eliam legem Dei susci sum , el effudi in me animam meam , quoniam in
pial scriplam non atramento , sed Spiritu Dei grediar in locum tabernaculi admirabilis , usque ad
vivi ; si quis, inquam , ad hæc ita per ordinem domum Dei . , Et iterum quarlo decimo psalmo
profecluum perfecle veniat, ut singula quæque ima dicit : « Domine, quis habitabit in labernaculo
plens in spiritu asseculus sil , et ea quæ in bis in Luo ? aut quis requiescet in monte sancto luo ?
dicantur augmenta virlulum , ille poleril conse : Qui ingreditur sine macula , el operatur justi
quenter etiam ad visionem el intelligentiam laber liam , ) etc. Quid ergo est iste locus labernaculi
naculi pervenire . De quo tabernaculo nullis qui . admirabilis, ex quo pervenitur usque ad domum
dem in locis memoralit Scripluræ divinæ , el indi- D Dei , cujus quia memor factus est , effusa est in ipso
care quædam videntur, quorum vix capax esse anima ejus, el velut quodam intolerabili desiderio
possit humanus audilus ; præcipue lamen apostolus resolulus est ? llane landem credendum est, quia
Paulus de intelligentia labernaculi quædam nobis istud tabernaculuin quod ex pellibus el corlinis,
prodil scieatiæ excelsioris indicia , sed nescio quo atque operimentis ciliciis , aliisque nostri usus
pacto fragilitatem furlassis intuens auditorum , maleriis constabat, Propheta desiderans effunde
claudit quodammodo ipsa quae pandit. Dicit nam ret animam , ac lola mente converteretur (44) ? Vel
que ad Hebreos scribens 7 : 1 Tabernaculum enim cerle quomodo verum erit de islo dici tabernaculo
factum est primuin , in quo erat candelabrum , et quod non habilet in eo nisi « innocens manibus,
mensa (43) et propositio panum , quod dicebalur el mundo corde , qui non accepit in vanum animam
Lu
98 c . I,XV 25. 99 I Cor. x1 , 32. Job 1, 21 . · Exod. 1x , 6. a Joan . xiv , 21 .
Malih,
1 »Joan. iv , xxv,
18 . 41 ,
Matth . v , 7. 6 JI Cor. , 3. ' Hebr. ix , 2, 3. 8 ibid . 24 . 9 ibid . 12. 10 Psal. xli , 4.
** Psal. x1 , 1 , 2 .
(13) Alias deeral, i el mensa . '
144) Alias, « effunderelur animo ac fola mente corrueret . ,
12
PATROL . GR . XII .
 363 ORIGENIS
sha !) : , cum Regnorum prodat historia 18 habi- A preciosos, æs, liim pra crea byssum , coccuin, bya
lasse in tabernaculo Dei sacerdotes pessimos filios cinthum , ct purpuram , pelles etiam arielum rubras,
pestilenliæ , et ipsam quoque arcam testamenti ab et pelles lıyacinthinas, sed et ligna impulribilia,
Allophylis captam , apud impios et profanos fuisse pilos quoque caprarum ad constructionem laberna
detentam " ? Ex quibus omnibus constal longe alio culi offerat. Mulieres quoque sapientes in arte tex
sensu Prophetam sentire de labernaculo hoc, in trina requiruntur, et fabri qui aurum vel argentum ,
quo dicit quod non babitet in eo nisi o innorens vel æs , lapides eliam aplare voverint, aurum et
manibus el mundo corde, qui non accepil in vanum ligna formare. Tum deinde mensuræ traduntur
animam suam , nec fecit proximo suo malum , el alriorum . Quæ alria extenla tentoriis , columnis ere
opprobrium non accepit adversus proximum cla , seris stabilita , el funibus distenta firmantur.
suum 16. , Talem ergo oporlel esse hujushabitalo Fiunt præterea quædam velaminibus distincta , quæ
rem tabernaculi, quod finxit Dominus, et non homo. appellantur sancta , el alia nihilominus secundo di
Sed veniamus etiain ad Evangelia , si quid in ipsis rempla velamine, quæ dicuntur Sancia sanctorun.
dici de tabernaculis invenimus , ut per sententiam Collocatur intrinsecus arca lestamenti , supra quam
Domini indubitatum possit esse quod quærimus. cherubim extensis alis, seque invicem contingenti .
Invenimus ergo ipsum Salvatorem Jesum Christum B bus slaluantur, ibique ex auro velul basis tabula
tabernaculum non unum , sed plura memorantem, quædam collocatur, quæ appellatur (45) propitiato
et non temporalia, sed alerna , cum dicit !? : « Fa rium , sed el altare aureum incensi ( 46) . Tum pra
ci !e vobis amicos de inigno Mammona , ll, cum de lerea exteriori loco candelabrum ponitur aureum in
feceritis, recipiant vos in @lerna tabernacula. » parle austri , ut respiciat ad aquilonem . In parte
Audisti pronuntiantem Dominum æterna esse ta vero aquilonis mensa collocalur, el propositio pa.
berpacula , audi nunc et Apostolum dicentem 18 : num super eam . Necnon el altare holocaustorum (47)
« Tabernaculum nostrum quod de cælo esl, super- juxla velamen interius ponitur. Sed quid ego de
indui cupientes . , Nondum libi ex his omnibus iler his revolvo per singula ? Vix ad hæc tantum enar
aperitur, quo derelicta lerra sequens propheticum randa suficimus, vix nobis ipsa rerum malerialium
et apostolicum sensum , el (quod omnium maximum forma adduci ante oculos polest , et quomodo quis
ESI) sequens verbum Christi lola mente el loco latentia in his mysteria expedire sufficiel? Veruni
sensu ascendas in coelum , atque ibi ælerni taber. lamen causa pro qua fieri deberet tabernaculum,
naculi magnificentiam quæras , cujus figura per in superioribus invenitur prædicta dicente Domino
Moysen adumbratur in lerris ? Denique sic ad eum ad Moysen : « Facies ( 48) , inquit , mihi sanctifi
с
eliain Dominus dicit : « Vide , inquit , omnia calionem , et inde videbor vobis. , Vult ergo Deus,
facilo secundum figurain, quæ tibi osiensa est in ut faciamus ei sanctificationem . Promiltit enim
monte. , Verum humana mens , et nostra præci- quia , si fecerimus ei sanctificationem , possit a no
pre, qui nos minimos, aut etiam nullos in divina bis videri . Unde el Apostolus ad Hebræos dicit " :
sapientia novimus, 163 cousque fortassis possit « Pacem sequimini et sanctificationein , sine qua
accedere, il sential quidein hæc, quæ divinis vo nemo videbit Deuin . , llæc ergo est sanctificatio,
luminibus inseruntur , non de terrenis , sed de quam jubel Dominus fieri, quam et Apostolus in
cælestibus dici , et formas esse non præsentium , virginibus esse voll us , ut sint sanctæ corpore el
scd futurorum bonorum , non corporaliuin , sed spirilu : sciens sine dubio quod qui fecerit Domino
spiritualium rerum : quomodo autem horum narra sanctificationem per cordis sui el corporis puritatem ,
tio aplari possit cælestibus et æternis, nec nostræ ipse videbit Deum. Faciamus ergo et nos sanctifica.
mensuræ est dicere, nec vestræ , ut opinor, capaci tionem Domino , et omnes unam , el unusquisque
latis audire. Pauca tamen , si nos orantibus vobis per singulos unam. Omnes fortasse sanctificationem
Dominus illuminare dignelir, quæ ad Ecclesiæ Ecclesiam facimus (49) quæ est sancta , non lia
ædificationem pertineant, aperire lentabimus. D bens maculam aut rugam " , hoc modo, si columnas
3. Jubetur ergo universus populus , unusquisque habeat doctores el ministros suos , de quibus dicit
pro viribus conferens, facere tabernaculum , ut qun Apostolus ' * : « Petrus, Jacobus et Joannes, qui
dammedo onines sinul unum sint tabernaculum . videbantur columnæ esse, dextras dederunt mihi el
Collatio vero ipsa non fit necessitale , scd sponte . Barnabæ socielalis . , In tabernaculo ergo hoc, co
Ait enim Dominus ad Moysen , ut unusquisque, sicut lumnæ seris interjectis junguntur, dum in Ecclesia
visum fuerit cordi ejus , aurum , argentum , lapides doctores datis sibi dextris socianlur. Sed columniæ
19 Psal . xxi11 , 4 . 13 | Reg . II . 14 I Reg . 1v . 15 Psal . xii, 4. 16 Psal . xiv , 3 . 17 Liic . IV , 9.
18 Il Cor . V , 2. 19 Exod . xxv, 40. 10 Exod . xxv , 8 . 21 Hebr. XII , 14. * I Cor. vii , 34 . " Ephes . v, 27
21 Galat . II, 9.
(45) Alias, 1 velut basis eis quædam collocalur (47) Allare holocaustorum eo loco ponil , ubi al
ac sedes, quod appellatur.) Sed mss. ut in nostro lare eral incensi, alqui crat in alrio sacerdolum sub
Lexlu . dio. Hebr. xii, 11.
(46) Altare aureum incensi . Allare incensi eral in (48) Alias , i facietis. )
jancio, ut patet ex Exod. cap . xxx . Verisimile ergo (49) Alias, « unam , vit omnes sanctificationem
2st deceplum fuisse Origenein loco male a se intel Ecclesiam faciainus. , Mss. ut in nostro lex10 .
lecto qui exslat Hebr. 1x, 4.
385 IN EXODUM HOMILIA IX . 366
islæ inargentatæ sint, et bases earum inargenlatæ . A ricordiæ . Sed et alia nihilominus Apostolus indu .
Binæ autem bases columnis singulis deputentur . Una menla nobiliora designal, cum dicit * : « Induite
quæ caput dicitur, et superponitur ; alia quæ vere vos Dominum Jesum Christum , el carnis curam ne
basis appellatur, et columuæ velut fundamentum feceritis ad concupiscentias. » Ista sunt ergo indu
subjicitur. Inargentate ergo sunt columnæ idcirco, menta , quibus ornatur Ecclesia .
quia verbum Dei prædicant, accipiunt per spiritum 4. Potest aulem el unusquisque nostrum etiam
< eloquia Domini, qnæ sunt eloquia casta , argentum in semetipso constituere tabernaculuin Deo . Si
igne probatum 25. » Isti aulem prædicationis suæ enim , ut quidam ante nos quoque dixerunt (53) ,
bases habent prophetas. Super fundamentum enim tabernaculum hoc lotius mundi lenel figuram , mun
apostolorum et prophetarum Ecclesiam collocant (50 ), di autem etiam singuli quique babere imaginem
quorum testimoniis utenles, fidem Christi confir possunt , cur non el labernaculi unusquisque in se
mant. Capıl autem columnarum est ille, ut opinor, melipso formam possit explere ? Has ergo debet co
de quo dicit Apostolus , quia i caput viri Christus lumnas sibi aplare virlulum , columnas argenteas ,
est . , Seras vero columnarum , societatis aposto id est patientiam rationabilem . Polest enim esse
licæ dalas sibi invicem dextras jam diximus. Ten quidem in homine, quæ videatur patientia, sed quæ
loria quæ ansulis assula , et circulis suspensa , al . B rationabilis non sit. Nam et qui non scalit inju .
que innexa funibus, ad modum cortinarum viginti riam, el propterea non reddit, paliens videtur, sed
el octo in longum, ilque in latum quatuor cubitis non est rationabilis ista patientia , Isle ergo habet
distenduntur, habealur reliqna credentium plebs, quidlem columnas, sed non sunt argente: e (54). Qui
quæ hærel et pendet in funibus fidei. Funis enim vero propler verbum Dei patitur, el fortiter fert,
triplex non rumpitur , quæ est Trinitatis fides, ex isle columnis argenteis decoralus est et munitus.
qua dependet, et per quam sustinelur omnis Ec Polest in se el atria distendere, cum dilalaverit cor
clesia . Viginti autem et octo cubitorum , quot in suum secundum Apostoli vocem dicentis ad Corin
Thios 30 : Dilatamini et vos . , Polest se el seris
longum dislenditur , et in lalum qualuor , alrii unius
mensura , pulo quod inseria lex Evangeliis designe . munire, cum se unanimitale dilectionis astrinxerit.
lur . Seplenarius namque numerus legem significare Potest super argenteas bases stare, cum super sla
solet, pro multis seplenarii numeri (51 ) sacramen bilitatem verbi Dei , verbi prophelici el apostolici
lis. Si consocialur ad quatuor, qualer seplem con collocatur. Polest habere in columna deauralum
sequenler viginti et oclo numerum faciunt, Decem capul , si capul aureum sit ei lides Christi. « Omnis
vero hæc atria funt, ut integrum perfectionis nu namque viri caput, Christus est " . . Decem vero
с
merum teneant , et legis Decalogum 164 signent. atria potest in semetipso distendere, cum non in
Jam vero cocci , et hyacinthi , byssi , ac purpuræ uno lantum verbo legis dilatalur, neque duobus,
specie, mulla ac diversa opera explicantur. Inde aut tribus, sed in loto Decalogo legis spiritalis in
lentoria, inde velum exterius et interins, inde lota telligentiæ dilatare amplitudinem potest, aut cum
sacerdotalis el pontificalis vestis , auro el gemmis fructum spiritus , gaudium , pacem , patientiam , be
espeditur adjunctis. Sed ne diutius per singularum nignitatem, modestiam , lidem , continentiam , adje
demoremur species virtutum , possumus breviler cla , quæ est maler omnium , charilale, prolulerit *.
dicere, illa significari per hæc quibus ornaretur llabeat adhuc in se anima isla , quæ non dederit
Ecclesia (52) . Fides ejus auro conferri polest, serio somnum oculis suis, nec palpebris suis dormitatio .
prædicationis ejus argento ; lapidibus pretiosis , æs nem , nec requiem temporibus suis , donec inveniat
patientiæ , lignis imputribilibus scientia , quæ per locum Domino, tabernaculum Deo Jacob *8 ; ha
lignum venit, aut incorruptio castitatis, quæ nun beat, inquam , in se delixum et altare, in quo ora
quam velerascit ; bysso virginitas ; cocco confessio lionum bostias el misericordiæ victimas offeral
dis gloria ; purpuræ charitatis fulgor ; hyacintho Deo ; in quo continentiæ cullro superbiam quasi
spes regni cælorum . Islæ sint interim maleriæ, ex D laurum immolet, iracundiam quasi arielem jugulet,
quibus omne tabernaculum construatur, induantur luxuriam omnemque libidinem tanquam bircos et
sacerdotes, ornetur et pontifex. Quorum indumenta hædos litet. Sciat tamen ex his etiam sacerdotibus
quæ sint , vel qualia , in alio loco pronuntiat Pro separare dextrum brachium , et pectusculum , ct
pheta, et dicit " : Sacerdoles lui induantur justi maxillas, id est opera bona el opera dextra . Nam
tiam . , Sunt ergo omnia ista indumenta justitiæ. sinistrum nihil reservet. Peclusculum quoque inte
Ei iterum Paulus apostolus dicit 28 : « Induite vos grum, quod est correclum , el mens Deo sacrala ; et
viscera misericordiæ . ) Sunt ergo indumenla mise maxillas ad verbum Dei loquendum . Sciat sibi in

13 Psal. x1, 7. 26 II Cor. x1 , 3. 97 Psal . CXXXII, 9 . 38 Coloss . ui, 12 . 29 Rom. xii, 14. 30 ] | Car.
T !, 13. I Cor. vi , 3. 3: Gal. v , 22. 33 Psal . cxxxI , 4, 5.
( 50) Ecclesiam collocant. Sic mss. Alias vero sim (53) Ul quidam anle nos quoque dixeruni. Vide
pliciter, ( collocantur. 1 Josephum lib. III Antiq. et Philonem De vita
(51) Alias, « septimi numeri . i Moysis .
(52) Ornarelur Ecclesia. Mss . , « significatur Ec (54) Alias, , argentate . )
clesia, ,
307 ORIGENIS 36€

sanctis cliam candelabrum luminis collocandum , A Sed et aurea lamina in fronte resplendeat, quod
ul sint ci lucernæ semper ardentes, el lumbi suc petalum appellatur, in quibus utrisque veritas el
cincli ", el ipse tanquam servus , qui exspeclat do manifestatio dicitur collocala (57). Ego in his quæ
minum suum redire de nupliis. De his enim lucer in pectore locari dicuntur, sermonem evangelicue
nis et Dominus dicebat 38 : « Lucerna corporis lui sentio , qui quadruplicalo ordine verilalem filei
est oculus luus . » Sed istud candelabrum lucerna nobis et manifestationem Trinitatis exponit , concia
rum in austro collocet, ut ad aquilonem respiciat. referens ad caput , ad unius scilicel Dei naturam .
Accenso clenim luminc, id est vigilanti corde respi. In his est ergo omnis veritas, et omnis manifestatio
cere sempor debet ad aquilonem , et observare eum veritatis . Igitur si recle vis pontificalum gerere
qui ab aquilone est . Sicut et propheta videre se Deo , evangelicus sermo, ct Trinitatis fides semper
dicit succensum lebelem , vel ollam , el faciem ejus libi habeatur in pectore. Cui convenit eliam aposlo
a facie aquilonis 88. Ab aquilone enim accenduntur licus sermo tam virtute, quam numero , lantum ut
mala universæ terræ . Vigilans ergo el sollicitus et nomen Dei semper babealur in capile, el ad unum
ardens inluealur semper astutias diaboli, et semper Deum cuncta referantur. llabeat etiam in interiori
aspiciat unde sil ventura tentatio , unde hostis irrual, bus pontifex partibus operimenta sua , habeat pu
unde inimicus obrepal . Dicit eniin el Petrus apo- B denda contecta ; lil corpore el spiritu sanctus sil,
stolus 37 : « Quia adversarius vesler diabolus, sicut el cogitationibus et operibus purus sit. Habeat etiam
leo rugiens, circuit quærens quem transvorel. per indumenti circuilum tintinnabula, ul ingre
Mensa quoque propositionis habens duodecim pa diens, inquit " , sancta , del sonilum , et non intret
nies, in parte collocelur aquilonis respiciens ad cum silentio . Ei hæc lintinnabula, quæ semper 80
austrum . Panes isti , apostolicus ei tanu nuniero nare debent , in extremo vestimenti sunt posila,
quam virtule sil sermo , quo indesinenter ulens (55) idcirco, credo, ut de extremis temporibus et fine
( quotidie namque hos anle Dominum jubelur ap mundi nunquam sileas , sed inde semper sones, inde
ponere ), rursum respiciat ad austrum , unde Do. dispules el loquaris, secundum eum qui dixil " :
inimus venit : « Dominus enim ex Themam ve « Memor esto novissimorum tuoruin , el non pecca
viel, , sicut scriptum est 38 quod est de austro. bis. . Ad hunc ergo modum homo noster interior
Habeat in penetralibus pectoris sui eliam altare Deo pontiſex adornelur, ut introire possit non so
incensi , ut ipse dicat 39 : « Quia Christi bonus lum in sancta , sed el in Sancta sanctorum ;
oor sumos . o Dabeat et arcam lestamenti, in possit adire propitiatorium ubi sunt cherubim , el
qua sint tabule legis, ut in lege Dei meditelur C inde appareal Deus . Sancta possunt esse ea, quz
die ac nocie , el memoria ejus arca et biblio in præsenti sæculo habere sancta conversatio po
theca efficialur librorum Dei , quia el propbeta lest. Sancta vero sanctorum , in que semel lanlun
165 beatos dicit eos qui memoria tenent mandala modo intralur, ad cælum esse transilum pulo, ubi
ejus, ut faciant ea . Sil intra ipsum urna mannä re est propitiatorium , et cherubim , ubi et mundis
posila, intelec tus verbi Dei subtilis el dulcis. Sit et corde apparere poterit Deus, vel quia Dominus die
virga Aaron intra eum , doctrina sacerdotalis, el cil : 43 · Ecce regnum Dei intra vos est . Hæc inte.
florida severilas disciplinæ , supra omnem vero glo rim quantum ad præsens in transcursu occurrere
riam sil ei pontificalis ornatus. Polest enim intra sensibus nostris poluil, quantumque moderari al
se agere pontificatum pars illa quæ in eo est pre ribus poluimus auditoruin , de tabernaculo dicta
tiosissima omnium , quod quidam principale cordis sini, ut unusquisque nosirum studeal facere intra
appellant, alii rationalem sensum , aut intellectua . $9 tabernaculum Deo . Non enim frusıra de patribus
" Tem substantiam , vel quocunque modo appellari referlur **, quia in tabernaculis läbitaverunt. Ego
potest in nobis portio nostri illa , per quain capaces sic intelligo Abraham habitasse in labernaculis , el
esse possumus Dei . Isia ergo pars in nobis velut Isaac, et Jacob . Construxerunt namque isti intra
quidam pontifex exornetur indumentis , el monili - D se labernaculum Deo , qui se lantis ac talibus vir
bus pretiosis , ac podere byssino. Indumenti hoc lulum splendoribus adornaverunt. Refulgebat nam
gelus est , quod usque ad pedes deducitur locum que in eis insigne regium purpura, propter quod
contegens corpus . In quo designalur , ut primo dicebatur ad Abraham a filiis lleth 45 : A Deo res
omnium folus sit castitale vestilus. Accipial post in nobis lu es . Splendebal el coccus : proplerea
modum el humerale gemmalum , in quo fulgor enim ad jugulandum duxit Deo unicum , et pro
operum collocatur , ut videntes honines opera sua plerea dextram illius angelus lenuil * . Splendebat
magnificent Patreni qui in coelis est ( 56) . Acci hyacinthui, cum cælum semper inluens cæli Domi
num sequebatur. Sed el in cæleris similiter orna .
piat et logium , quod rationale dici potest , pectori
um
superposil , quaterno lapidum ordine distinctum . batur. Ego sic intelligo et diem festum labernacii
36 Malih , vi , 22. 36 Jer. 1 , 13. 37 | l'elr. v , 8 . 38 Habac . ii, 3 . 39 II Cor. ii . 1o
31 Luc . XII , 35 . 15 Gen , XXIII,
* C Malil . V , 16 . 41 Exod. XXVIII , 33. 42 Eccli . vii , 40. ** Luc . XVII, 21. ** Hebr. XI , 9.
6. 16 Gen. XXII .
(55) Alias , ( utimur, , Sed omnes mss ., i blens. ) (57 ) Manifestationem et verilalem Onawstv xz?
( 56) Sic mss . Alias vero , i opera vestra bona aangesav vocant LXX Interpretes, quod Hebrizi
magnificent Patreni vestrum qui in culis est . ) Urim el Tummim .
369 IN EXODUM HOMILIA X. 370

lurum qui mandatur in lege, ul exeat populus ceria A scripta referuntur : « Quod si stelerit, inquitas,
die anni, et in tabernaculis habitel, habens ramos
palmarum , el frondes salicis ac populi , el ramos
arboris frondosæ "7. Palma victoria signum est illius
belli, quod inter se caro el spiritus gerunt Arbor sacerdotes, et anle judices, quicunque illi fuerint
autem populus, el salix , lam virlule quani nomine
virgulta sunl castilatis. Quæ si integie conserves,
habere potes el nemorose ac frondentis arboris
ramos , quæ est æterna et bea la vila , cum le Do
minus in loco viridi collocaverit super aquam re
ſectionis, per Christum Jesum Dominum nostrum ,
cui est gloria et imperium in sæcula sæculorum .
Amen .
HOMILIA X.
De muliere prægnante, quæ duobus viris litigantibus
abortiveril.
1. Quod si liligabunt duo viri , et percusserint
mulierem prægnantem , el exierit infans ejus non
dum formalus , detrimentum patietur quantum in
diserit vir mulieris, el dabit cum honore . Quod si
formalus laeril, dabit animam pro anima , oculum
pro oculo, dentem pro dente, manum pro manu ,
pedem pro pede, combusturam pro combustura ,
vulnus pro vulnere, livorem pro livore *8. , Primo
omnium in his requirendum esse puio, sub quo
legis titulo hujusmodi slalula censentur. 166 Non
enim , ut simplicioribus videlur, cuncta quæ sla
luuntur lex dicitur, sed quædam quidem lex , quæ
dam testimonia , alia mandata el justitiæ, quædam
judicia appellantur. Quod evidentius in unum colle
с
clum , oclavus decimus edocet psalmus, cum dicil " :
" Lex Domini irreprehensibilis , convertens animas :
testimonium Domini fidele , sapientiam præstans
parvulis. Justitie Domini reclie lætificantes corda,
præceptum Domini lucidum illuminans oculos. Ti
mor Domini sanctus permanens in sæculum sæculi,
judicia Domini vera , justificata in semetipsa. » Cum
ergo istæ diversitales eorum quae in lege slalula
sunt, habeanlur, nunc sermo qui habetur in ma
nibus, sub titulo justitiarum vel justificationum
scriptus est. Sic enim dicit superius 50 : « El bæ
justiliæ, quas propones palam eis. » Non est autem
præsentis lemporis uniuscujusque horum exponere
differentias, exigimur enim ad explanationem ho
rum quæ lecia sunt. Sciendum sane est quod pars d
aliqua ex his de quibus disserendum nobis est , in
Evangelio secundum Matthæum posita est, dicente
Domino hoc modo 81 : « Audislis quia dictum est
antiquis : Oculum pro oculo, dentem pro dente .
Ego autem dico vobis , non resistere malo . Sed si
quis le percusserit in dextram maxillam , converte
ci el alieram . , Sed forlassis qui Scripluras allen
lius legit, dical ea quæ de Evangelio scripla memo
ravimus , non de hoc Exodi sumpla loco , sed magis
Deuteronomii, ubi nihilominus hoc modo quædam
lestis iniquus, lestinioniuin ferens adversum homi
nem de impielate , slaluentur utrique homines,
quibus est controversia , ante Dominum , et ante
in diebus illis , et discutient judices diligenter , et
examinabunt. Et si invenerint quia teslis iniquus
leslatus est injusle, et surrexit adversum fratrem
suum , ſacielis ei quemadmodum ipse conatus est
facere fratri suo , et auferetis palignum de medio
vestrum , ut cæteri audientes melum habeanı, el,
non adjiciant ultra facere secundunı verbum hoc
malum inter vos. Non parcel oculus luus super
eum , animam pro anima, dentem pro dente, manum
pro manu , pedem pro pedc . Videntur quidem in
B ulroque loco similia dici , non tamen evidenier
ostenditur ex quo potissimum loco sermo qui in
Evangelio posilus est , videatur assumplus, cum di
cil 03 : « Quia audistis quod dictum est : Oculum pro
oculo , dentem pro dente . )
2. Verumtamen nunc ad ea quæ nobis in Esodo
scripta sunt , sermo vertendus est , ubi duo viri liti
gant, el percutiunt mulicrem prægnantem , et ile
percutiunt, ul exeat infans ex ea , vel forinalus jain ,
vel nondum formalus. Primum quidem videamus
de eo qui nondum formalus exierit , quomodo ill
belur dainno pecuniæ percuti unus ex his qui lili
gant, cum a Scriplura culpa litis, non ad unum ,
sed ad utrumque referalur ? Quid etiam quod vir
mulieris indicit, vel imponit ei , et non eis ? el da
bil, et non polius dabunt cum honore ? Et quis išic
est honor ? Quod si inſans jam formatus exieril ,
percussa a litigantibus viris prægnante muliere ,
animam dari pro anima facile intelligimus, hoc est
ut morie vindicelur admissum . Quit sequuntur
aulem , operæ pretium est explicare : « Oculum pro
oculo , dentem pro dente . » Neque enim videtur
esse possibile, ut infans quem percussa mulier
abortierit , quamvis formatus exierit , intelligamus
quod viri litigantis calce percussus oculum in ventre
perdiderit, pro quo percussor (58) orbari oculo a
judicibus debeat . Sed ponc, sit et hoc, quia jam
formalus refertur, quid el de dente dicemus ? Nun
quid in veutre matris dentes habuit, quos percu
lieutis iclus exculeret ? Si vero hoc referamus ad
cam quæ abortierit, quomodo rursus conveniel, lil
aborliens mulier oculum perdat, aut dentes doleal ?
Sed pone quia percussa dicatur in oculo , aut in
denle , el ivde causa aborsus exorla sil , pone livo -
rem , pone vulnus acceperil, quid etiam dicemus
combusturam pro combustura ? Nunquid litiganti
bus viris assistens mulier comburi poluil, ul con
bustura pro combustura solvatur ? Quæ lainen sin -
gula videntur mibi nec in Deuteronomii quidam
locis, ubi similiter scripta referuntur, facimur

* Deut. xvi . 48 Exod . xx 23 , 24 , 25 . 49 Ps . XVIII , 8 , 9 , 10 . 50 Exod . isi , 1 . 31 Matth . 1. liii .

* Deul. Xlx , 16 , 17 , 18, 19, 20, 21 . 53 Alatih . v , 38.
(58) in editis deest vox percussor, quæ reperitur in mss .
 571 ORIGENIS 579
bere exitum posse . Ponamus enim et ibi exsurrexisse A dealur, quod viros parere diximus, jam dudum
testem iniquum , lestimonium falsum dicenlem ad præmisimus quomodo membrorum appellationem
versum hominem de impietale . Adhibealur uterque suscipere debeas, ut recedas a corporeis sensibus,
judicio, inquirant judices diligenter, deprehendant el interioris hominis capias intellectum . Si autem
accusalorem vel lestem illum falsa dixisse : quo vis ut adhuc et in hoc de Scripturis tibi satisfaciam ,
modo judex qui parcere non debet falso lesti , et audi Apostolum dicentem : « Filioli mei, quos
animam rei pro innocentis anima damnare ; quo iterum parturio , donec formelur Christus in vobis..
modo , inquam , poterit etiam oculum pro oculo Perfecti ergo sunt el viri fortes, qui stalim ut con
eximere ? Quasi vero is qui injuste accusabalur, in cipiunt, pariunt , id est, qui conceplum fidei ver
oculo lædendus fuerit ab accusatore, aut in dente, bum in opera pro lucunt. Anima autem quæ con
vel manu, vel pede . Hæc autem a nobis dicta sunt, cepil , el in ventre relinet , et non parit, isla mulier
ostendere volentibus, quod in utroque loco quæ appellatur, sicut et propheta dicit 68 : ( Dolores
scripla sunt , edisseri non facile queant . Oportebat parlus advenerunt ei , et virlus pariendi non est in
enim prius secundum historiam discutere quæ le ea . , Hæc ergo anima , quæ nunc pro infirmitate
guntur, et sic, quoniam lex spiritalis est, spirita sui mulier appellatur, duobus inter se litigantibus
lem in his intelligentiam quærere . B viris , et in certamine scandala proferentibus, quod
3. Verum, quantum ad præsens spectat , eliam habere semper verborum contentio solel, percuti
ipsa nobis allegoriæ pars, quæ semper patere la lur et scandalizatur, ita ut verbum fidei, quod le
tius solet , in angustum cogitur. Tamen , prout pos nuiler conceperat, abjiciat et perdal, el bæc est
sumus, quid nobis io hoc loco videatur , explanare lis et contentio ad eversionem audientium . Si ergo
lentabimus. Frequenter diximus , quod in Scri nondum formalum anima quæ scandalizata est, abu
pluris eisdem vocabulis, eisdemque officiis, mem jecerit verbum , qui scandalizavit , damnum dici
bra animæ nominentur , quibus utuntur , vel lur pati . Vis scire quia est in aliquibus formalum
appellantur corporis membra, verbi causa , ut verbuin , in aliquibus nonduin formalum ? Evidenter
167 cum dicitur * : Vides festucam in oculo nos docel Apostoli sermo, quem supra memoravi
fratris tui , et ecce in oculo luo trabes subjacel. 1 mus , cum ait 68 : « Donec formelur Christus in
Cerlum est enim quod non de oculo corporis dicat, vobis . , Christus autem est Verbum Dei. Per quod
in quo irabes jaceat , sed de oculo animæ. El cum oslendit, quia eo tempore quo scribebat, nondum
dicit 68 : « Qui habet aures audiendi, audiat ; 1 et : erat in illis formatum Verbum Dei. Si ergo non
Quam speciosi pedes evangelizantium pacem ! , dum formatum exierit, damnum paljetur. De dam
с
et mulla bis similia . Hæc autem idcirco præmisi nis doctorum eliam Apostolus docet, cum dicit" :
mus, uli ne super membrorum nos vocabulis simi « Si cujus aulem opus arseril, damnum palielur.
litudo conturbel. Sint ergo duo viri isti qui liti Ipse autem salvus erit, sic tamen quasi per ignem. )
gant , duo disputantes, et de dogmatibus vel quæ Sed et Dominus in Evangeliis dicit 68 : « Quid enim
stionibus legis secum invicem conquirentes, et , prodest homini , si universum mundum lucrelur,
ut Apostoli sermone dicamus, rixantes circa ver aniniam autem suam perdat, aut damnum faciat ?
borum pugnas. Unde et idem Apostolus sciens in Unde videlur ostendi quod quædam peccata ad
ler fratres hujusmodi liles exsurgere , præcipit , et damnum quidem pertineant, non tamen ad inter .
dicit "7 : Noli verbis contendere, ad nihil enim ilum ; quia qui damnum passus fuerit, ipse lamen
utile est , nisi ad subversionem audientium ; , et salvari dicitur, licet per ignem . Unde credo el
alibi 58 : . Quæstiones aulem legis devita , sciens Joannes apostolus in Epistola sua dicit quædam
quod generant lites. Servum aulein Dei non oportet esse peccata ad mortem , quædam non esse ad
litigare. » Quia ergo isti qui in quæstionibus lili mortem . Quæ autem sint species peccalorum ad
gant, ad subversionem audientium litigant , idcirco mortem , quæ vero non ad mortem , sed ad damnum,
percutiunt mulierem prægnantem , el ejiciunt in- o non pulo facile a quoquam hominuin posse discerni.
fanlem ejus, vel formalum jam , vel nondum forma Scriptum namque est 67 : 1 Deticla quis intelligit?.
tum . Mulier prægnans dicitur anima, quæ nuper Verumlamen ex his quæ in Evangelio per parabolas
Dei concepit verbum . De tali aulem conceptione referuntur, ex parte aliqua cognoscere possumus
legimus in alio loco scriptum 58 : 1 A timore luo , cujusmodi sint , quæ damna nominantur, cum ibi
Domine , in utero concepimus , et peperimus. » Qui iteruin videamus ad luerum depulari quædam , quæ
ergo concipiunt, et slalim pariuni , isti nec mulieres per negotiationem quæsita dicuntur. Verbi gratia, &
cxistimandi sunt, sed viri , el perfecti viri . Denique cum referuntur super quinque mnas acquisitæ esse
audi el prophetam dicentem 60 : « Si peperit lerra aliæ quinque, vel super duas acquisitæ aliæ duæ " :
in una die, et nala est gens de semel . , Isla ergo aul cum drachma, vel denarius, vel talentum po
est generatio perfectorum quæ slatim sub die , ut nitur, el quasi pecunia quædam in quæstu operum
concepta fuerit, nascitur. Verum ne libi novum vi . nominalur ; sed el cum dicitur og paterfamilias po
86 Maith . vii , 3, 4 . B5 Malih . Xull , 9. 86 ksa . LII , 7 . 87 || Tim . 11 , 14 . 58 ibid . 23 . 89 Isa. XXVI,
18. 60 Isa . Lxvi , 8. 61 Gal. iv , 19. 62 Isa . xxxvII , 3 . 63 Galat, iv, 19 . 64 I Cor. III, 15. e Malth.
INI, 26. 66 I Joan . v, 16. 67 Psal. xvIII , 13. 68 Malih . XXV . 68 Malili . Vill
373 IN EXODUM HOMILIA XI . 374
nere rationem cum servis suis, et offertur ei unus, A Dei, auferatur dens ejus , qui non bene Scriplura
qui debebat decem millia talenta . Talis ergo qur rum comminuit et alırivit cibos. Fortassis enim
dam ratio damni est : ut , verbi gratia , qui pro mer propler hoc et alibi dicitur a Domino " ; 1 Denles
cede sua accepturus eral decem mnas , non accipiat peccatorum contrivisti. , Et alibi nihilominus scri
decem , sed oclo , vel sex , aut etiam minus : et hoc bitur 78 : « Qui manducal unam acerbam , obslu
damno percuti dicitur is, qui causam scandali in pescent dentes ejus. » Et alibi " : « Molas l'eonuin
firmiori et muliebri praebuit animæ . confringel (63) Dominus . , Sic ergo per membra
4. Dabit autem , inquit 70 , secundum quod in dicilur lædi anima el perculi , manum quoque pro
dixerit , vel imposueril vir ejus , el dabil cum manu el pedem pro pede deposcitur. Manus est
honore. Animæ discentis vir , magister ( 59) ejus animæ virlus , qua lenere aliquid el constringere
est ; secundum quod indirerit ergo vir iste, vel potesi , velul si dicamus aclus ejus, et ſortitudo ;
Christus qui omnium magister est, vel qui pro et pes quo incedit ad bona vel mala . Quia ergo si
Christo Ecclesiæ præest doctor animarum , ille qui scandalum patiatur anima, non solum in fide, sed
ad subversionem audientium verbis contendit , pa et in actibus dejicitur, qui per manum significantur ;
tielur damnum pro anima illa , quæ nondum forma el pedes auferentur illius , qui offendiculum præ
lum abjecit infantem . Quod potest forle de scan- B buit, et manus quibus non bene operatur, et pedes
dalo catechumeni accipi nondum formali. Polest quibus non bene incedii. Recipiei etiain combuslu
enim fieri, ut rursum ipse qui läsit, instrual, re rain pro conibuslura , qua combussit, et gehenna
parel, restituat animae ea quæ perdidit, et hæc jam tradidit animam . Per quæ singula ostenditur, ut
faciet cum bonore, ciim modestia , cun patientia ; isle pcrcussor omnibus detruncatis membris, a
sieul Apostohıs 168 dicil " : « Cum mansuelu corpore excidaliir Ecclesiæ ; ut cæleri , inquit " ,
dine corripiens eos , qui resistunt (60) ; » non cum videntes limorem habeant, et non faciant similiter,
lite, sicut prius , cum scandalum intulit. Quod si Idcirco el Apostolus cum doctorem describit Eccle
formalus jam fuerit infans , dabit animam pro siæ 78, inter cælera præcipit eum non esse percusso
anima . , Formalus infans polest videri sermo Dei rein , ne percutiens prægnantes mulieres, animas insie
in corde ejus animæ , quæ gratiam baptismi con pientes , ponal animam pro anima, oculuin pro oculo ,
secuta est , vel quæ evidentius el clarius verbum dentem pro dente. Tales sunt et illæ animæ quas
fidei concepit. Hæc ergo si nimia contentione etiam Doininus in Evangelio deflet cum dicit 7 : « Væ
doctorum percussa abjecerit verbum , et inventa prægnantibus et nutrientibus in illis diebus, , in
.
fuerit esse de illis, de quibus dicebat Apostolus C quibus scandalizabunlur, si fieri potest , eliam
« Jam enim quædam conversæ sunt relro post Sa electi . , Sciendum tamen est quod non est per
tanam , s animam pro anima dabil . Vel de die ju feciorum scandalizari, sed aut mulierum , aut par
aicii accipiendum est apud Deum judicem , qui po vulorum , sicut et Dominus in Evangelio dicit " :
lest animam el corpus perdere in gehennam : « Si quis scandalizaverit unum de pusillis istis mi
quia et alibi dicit propheta ad Jerusalem " 8 : « Dedi nimis . , Pusillus ergo est , et minimus , qui scan
commutationem tuam Ægyptum , Æthiopiam , et dalizari polest : « Spiritalis autem dijudical om
Soenen (61 ) pro le . 1 Vel certe polest fortassis nia 8 , , omnia probal , et quod bonum est , conti
etiam illud aptari, ut qui sibi conscius tanti scan. nel , et ab omni se specie mala abstinet. Hær , prout
dali fuerit, ponat animam suam pro anima illius , occurrere potuerunt, in præsenti capitulo diximus.
quem scandalizaverit, et usque ad mortem det Poscamus vero a Domino , lit quæ perfecta sunt ,
operam quomodo redeat, quomodo reparetur, quo ipse nobis revela re dignetur per Jesum Christum
modo restituatur ad fidem . Ponal etiam oculum pro Dominun nostrum , cui est gloria el imperium iir
oculo , si oculum lesit animæ , id est intellectum sæcula sæculorum . Amen .
ejus turbavit ; auferatur oculus ipsius ab eo, qui HOMILIA XI .
Ecclesiæ præesl, et intellectus ejus ille lurbulentus D De siti populi in Raphidin , el de bello Amalecilarum ,
et ferox qui scandalum generat, desecelur (62). et de præsenria Jethro .
Sed et si dentem læsit auditoris , quo suscipiens 1. Quoniam omnis qui vult pie vivere in Ebri
cibum verbi Dei , vel comminuere vel molaribus slo, persecutionem paritur 88, ci ab hostibus im
lerere solitus eral , ut subtilem ex bis ad ventrem pugnalur , agens iter vile hujus semper debet esse
a
anim trans mille ret um
sens ; si hunc dent em ille armalıs , el stare semper in castris . Ideo et de po
verav it t
et evelli , ut conte ntion e s
ipsiu non possi t pulo Dei refertur : « Profecta est , inquit 83 , omnis
anima subliliter et spiritaliter suscipere verbum synagoga filiorum Israel de c'eserlo Sin , secundum

7. Exod . xxi , 22. 71 II Tim . 11 , 25. " I Tim . v , 15. 13 Isa. XLII, 3 . ** Psal. 111 , 8. 78 Jerem . XXX1 , 30.
** Psal. Lyil , 7. 77 Deuter. XIX , 20 . 78 | Tim . III , 3. 7 : Maith . XXIV , 19 et 21 . 80 Malih . xvill , 6 .
" I Cor. 11 , 15. 88 ll Tim . m , 12. 83 Exod . xvii , 1 .
(19) Alias , i animæ discenti , si vir magister. » « Soenen .
(60) Alias , « corripientes eos qui resistunt veri (62) Alias, i deserelur. 1
tati. i
(63) Alias, « confregil. »
(61) Alias, Sidonem , , male. Omnes mss . ,
375 ORIGENIS 376

castra sua , per verbum Domini. » Est ergo una A sitim siam . Sed hæc petra , nisi fuerit percussa ,
quidem synagoga Domini, sed hæc in qualuor ca aquas non dabil : percussa vero fontes producit.
stra dividitur. Quatuor namque castra describun Percussus enim Christus , et in crucem actus , Novi
Ihr circa tabernaculum Domini posila , sicut refer Testamenti fontes produxil : et proplerea dictum
tur in Numeris 44. El lu ergo si semper vigiles , et est de eo " , quia « percutiam pastorem el disper
semper armatus sis , el scias le in castris Domini genlur oves . » Necesse ergo erat illum percuti. Nisi
militare, observa illud mandalum , quia , nemo mi . enim ille fuisset percussus, el exisset de latere ejus
Jitans Deo , implicat se negotiis sæcularibus, ul ei aqua et sanguis, omnes nos silim verbi Dei palere.
placeat cui se probavil 88 ; ) quia si ila milites, ut mur. Hoc ergo estº , quod et Apostolus interpretatus
a rebus sæcularibus liber sis et in castris Domini esi , quia « omnes eumdem manducaverunt cibum spi
agas semper excubias , et de le dicitur, quia per ritalem , etomnes eumdem spiritalem biberunt polum .
verbum Domini exeas de deserto Sin et venias in Bibebant autem de spiritali, sequente pelra , pelra
Raphidin. Sin enim tenturio interpretalur ; Raphi vero eral Christus, , Observa lamen quod dixitlocin
93
din vero sanilas judicii (61) . Qui bene cxil de len loco Deus ad Moysen : « Antecede populum , et die
latione, el quem tentatio probabilem reddir , iste lecum majores nalu , id est presbyteros populi. , Non
B
venit ad sanitatem judicii. In die enim judicii sa solus Moyses ducit populum ad aquas petræ , sed e!
nus eril, 169 el sanilas cum eo eril , qui in ten seniores populi cum ipso . Non cnim sola lex annun
Liilione non fuerit vulneratus : sicut el in Apoca tiat Christum , sed et prophetæ , et patriarchæ ,el
Jypsi scriplum est 86 : « Qui autem viceril , dabo ei omnes majores nalu .
de ligno vilæ, quod est in paradiso Dei mei . , Ve 3. Post hæc bellum describitur gestum cum
nii ergo ad sanitatem judicii, qui bene disponit ser- Amalecitis , pugnasse refertur populus el vicisse..
mones suos in judicio . Antequam manducaret panem de cælo , el biberel
2. Sed quid est quod sequitur ? « Sitiil ibi , in aquam de petra , non referlur populus pugnasse,
quil Ⓡ7 , populus aquam , el murmurabant adversum sed dicitur ad eun P* : Dominus pugnabil pro
Moysen . » Videatur fortasse ex superfluo dictum , vobis, et vos lacebitis , » Est ergo tempus quando
quod dixit, quia aquam sitieril populus . Suffecerat Dominus pugnat pro nobis , nec permittit nos len
enim dicere , quia siliil, quid opus fuerit addere , tari supra id quod possumus, nec impares viribus
aquam . sitiit ? Non est superflua adjectio. Siunt enim sinit ad fortis venire congressum . Denique et Job
diversæ siles , et unusquisque liabel propriain silim . omne illud tentationis suæ famosissimum certamen
Qui beati sunt secundum verbum Domini 88 , esu- C jam perfectus implevit. El lu ergo cum cæperis
riunt, et justitiam sitiunt ; et alii nihilominus di manducare manna , panem cæleslem verbi Dei , et
cunt 89 : « Sitivit anima mea ad ic , Deus . i Qui bibere aquam de petra , cumque ad interiora do
vero peccatores sunt, paliuntur non sitim aquæ , cirinæ spiritalis accesseris , speralo pugnanı; el
neque famem panis , seil sitim audiendi verbum pra para le ad bellum . Bello igitur imminente, vi
Dei 9. lucirco igitur et hic addit , quia populus si deamus quid præcipiat Moyscs : « Dixit , inquit " ,
tiil aquam , qui debuit Deum silire , qui debuit si ad Jesum : Elige tibi ipsi viros , el exi , et conflige
lirc justitiam . Verum quia Deus vere eruditor est cum Amalec craslino . , Usque ad hunc locuin
infantium , el magister insipientium , corrigit cul beati (65) nominis Jesu nusquam facta est mentio.
pas, el emendal errores , el dicit ad Moysen ul su Hic primum vocabuli hujus splendor effulsit. Hic pri
mal virgain , el percutiens pelram , educat eis mum vocavit Moyses Jesum , el dixit ei 96 : Elige
aquam . Vull enim eos jam de petra bibere, vull eos libi ipsi viros. Moyses vocal Jesum , lex vocal
proficere, el ad interiora venire mysteria. Murmu Christum , ut eligat sibiipsi viros polentes de pu
raverunt enim adversus Moysen , el propterea jubet pulo . Non poterat Moyses eligere , sed Jesus sulus
Dominus ut ostendal eis petram , ex qua bibant. Si est qui possit potentes viros eligere, qui dixil º' :
D
quis est qui legens Moysen murmural adversus eum , « Non vos mie , elegistis , sed ego vos elegi . » Ipse
ct displicel eis lex , quæ secundum lilleram scripla enim electorum dux , ipse polentium princeps, ipse
est, quod in multis non videtur servare consequen- qui confligit cum Amalec. Ipse est enim qui intral
tiam , ostendit ei Moyses pelram , quæ est Christus, in domum fortis et alligat fortem , el vasa ejus di
ct adducit eum ad ipsam , ut inde bibal et reliciat ripit .

86 Num . II . 88 II Tim . 11 , 4. 86 Apoc . 11, 7 . 87 Exod . xvii , 12 . 88 Malih . v , 6. 89 Psal . xLII, 2.

90 Amos VIII , 11 . 91 Zach . sui, 7. 98 I Cor. x , 3, 4. 93 Gen. xvii , 5. 84 Exod . xiv, 14. 95 Exod .
XVII , 9. 96 ibid . 97 Joan . xv , 16.

(64) Sin enim lentalio interpretatur, Raphidin vero
sanilás judicii . Unde Sin lentatio interpretari pos
sit ignoro, nisi forle ducalur a verbo deficiente 1703
lollere, quod in Pih . sonal, lentavil , probavil. Ra
phidin vero optime redditur sanitas judicii a Ver
bisa sanavit 777 judicavit.
(65) Exod . xv , 9 , primum LXX Interpretes Jo
sue appellarunt Jesum . Hinc allegoriam suo more
ducit Origenes , quam ne pules omnino oliosam
esse , adnotat Genebrardus enim qui olim dicebalur
Josue , post captivitalem Babylonicam brevius ap
pellalum Jesuin Syriace . Unde el Christus Josue
nomen habuit juxta vctus , Jesus vero juxta reccns
Judæorum idioma.
377 IN EXODUM HOMILIA XI. 378

4. Sed interim videamus quid nunc historia pr:esens A lulos , clama ad Deum , ut dicit Apostolus : « Ora
relesal : « Ascendil, inquil 98, Moyses in verticem col lioni instantes, el vigilantes in ea . , Hæc enim est
lis. ) Nondum ascendit in verticem montis, sed in ver Christiani pugna , qua superat inimicum . Pulo alle
licem collis. Servaba tur enim ei lunc ascendere in ver lem quod per hanc figuram eliam duorum popu
licem montis, cum ascensurus erat Jesus , et cuin ipso lurum Moyses forniam designet, el ostendat ununu
Moyses, et Elias , et ibi transformandus in gloria . esse populum ex gentibus qui elevet manus Moysi ,
Nunc ergo velut nondum glorificatus ex transfor el erigal eas , id est qui in sublime extollal ea quæ
matione Jesu , nondum ascendit in vcrtirem mon scripsit Moyses, et in excelso eorum intelligentiam
lis, sed ascendit in verticem collis : « Et factum est, stolual , el per lioc vincat; alium autem esse qui ,
inquit , cum elevaret Moyses manus , superior quoniam non elevat manus Moysi, nec extollit cas a
fieba ! Israel . , Moyses quiilem eleval manus , non lerra , nec allum in eo aliquid el subrile conside
extendit ; Jesus autem qui universum orbem terræ ral, vincilir ab adversariis , el prosiernitur.
exallalus in cruce complexurus eral bracbiis suis, 5. Post hæc venit ad montem Dei Moyses, el oc
dicil ' : « Extendimanus meas ad populum non cre currit ei Jethro socer suus 10. Al ille exit ei obviam
dentem , el contradicentem mihi. » Moyscs ergo de castris , et non eum ducit ad montem Dei , sed
elevat manus suas , et cum elevaret manus , vince- B ducit eum ad tabernaculum suum . Non enim pote
batur Amalec . Elevare manus, hoc est opera et rat sacerdos Madian ascendere ad montem Dei , sed
actus elevare ad Deum , et non habere aclus deor nec in Ægyplum descendere poluit vel ipse , vel
sum dejectos , et humi jacentes , sed Deo placitos , uxor Moysi, sed nunc ad eum , venit cum filiis ejus .
el ad cæluna ereclos . Elevat ergo manus, qui the Non enim potest descendere in Ægyptum , et subire
saurizat in cælun, ubi enini thesaurus ejus, ibi et agones Ægyptios , nisi qui fuerit athleta probabilis ,
oculus ejus, ibi el manus ejus . Eleval maons et ille et talis qualem dicit Apostolus " , quia « omnis qui
qui dicit ' : « Elevatio nianuum 170 mearum sa in agone contendit, ab omnibus continens est (67 ) ;
crilicium vespertinum . , Si ergo elevenlur actus el illi quidem ut corruptibilem coronam accipiant,
nostri , et non sint in terra , vincitur Amalec. Sed vos aulem incorruptam . Ego igitur sic curro , non
el Apostolus : præcipit levare sanctas manus sine quasi in incertum ; sic pugno, non quasi aerem ver
ira el disceptatione ; ct ad quosdam dicebat : berans. , Moyses ergo quia magnus erat el potens
Demissas manus , el dissoluta genua erigite , et athleta, descendit ad agones et exercilia virtulum .
rectos gressus facile pedibus vestris . 1 Si ergo Sed el Abraham descendit in Ægyplum , quia erat
servat populus legem , eleval Moyses manus , et ipse magnus el polens athlela . Nam de Jacob quid
ailversarius vincitur. Si non serval legem , iuvalescit C dicam , qui ipso nomine athleta est 12 ? Lucialor
Amalec. Quia igitur el nobis pligna est adversus enim et supplantator (68 ) interpretatur. Et ideo
principes, et polestales , et mundi hujus reclores te cum descendisset in sepluaginta quinque animabus
nebrarum , si vis vincere , si vis obtinere , eleva in Ægyplum Jacob , faclos est sicut siellä сæli in
manus , el eleva aclus luos, et conversalio tua non multitudinem . Sed omues qui descendunt in Ægy
sit in terris, sed sicut dixit Apostolus 8 : Super plui , ila pugnant et ita expediunt agones, ut in
lerram ambulantes , conversationem habemus in multitudinem fiant , et ut stellic cæli multiplicentur.
cælo. » Et ila poteris superare populum adversan Aliis in contrarium cedil descendisse in Ægyplum .
lem libi Amalec , ita ut dicatur de le etiain 6 : Scio ego Jeroboam fugientem a Salomone descen
Quia in manu occulta expugnabat Dominus Ama. disse in Ægyplum , et non solum non crevisse in
lee. , Eleva et lu manus ad Deum , et imple man mullitudineni, sed et scidisse el corrupisse popu
datum , quo Apostolus dicit ? : Sine in lermissione lum Dei , quia descendens in Ægyptum accepit a
orale (66) : 1 el tunc fiel quod scriptum est 8, quia Susachim rege uxorem Thecimcha uxoris ejus so
I sicut vilulus ablingil in campis herbam viridem , rorem 13 (69 ) . Sed interim venit Jethro ad Moysen ,
ita ablingel populus bic populum qui super terram D adducens secuin filiam suam usorem Moysi, et li
est. , Per quoil , ut a majoribus accepimus, indi lios ejus . « Et venit , inquil " , Aaron el omnes
cari dicitur , quia populus Dei non lain manu et presbyleri de Israel manducare panem cum socero
asinis, quam voce el lingua pugnabat, id est ora Moysi in conspectu Dei . , Non omnes paneru man
lioncm fundens ad Deum , prosternebal inimicos. ducant in conspectu Dei , sed qui presbyteri sunt,
lia ergo el lu, si vis vincere inimicos, eleva aclus qui seniores, qui perfecti sunt , el merilis probali ,

98 Exod . xull , 10 . 99 ibid. 11 . · Isa . Lxv , 2, ei Rom . x , 21 . • Psal . cxl, 2. 3 | Tim . 11 . llebr.
3 : 1 , 12, 13. Phil. ii , 10 . 6 Exod . xvii , 16. ? 1 Thess. V , 16 . & Num . XXII , 4 . 9 Coloss . IV, 2.
15 Esod . XVIII . I Cor . ix , 25. 11 Gell , XXVI. si Exod . xlIi , 12 .
13 111 Reg . II .
( 66) Alias, r oranles . ) menæ uxoris ejus sororem . Aut Origenes , aut in
( 67) Alias , , ab omnibus se abstinel. , Sed mss . terpres ejus Rufinus boc loco memoria lapsus esi .
ut in nostro textu . Non eniin Jeroboam , sed Ader accepit ab Ægypti
( 68) Luclulor enim el supplantator , elc . Ab 228 rege uxoren Thecimenx sororc ! 1 . Vide III Reg. 1 ,
calcuneum lenuit el supplanluvil. 19.
(69) Accepil a Susachin regem uxorem Theci
379 ORIGENIS 380
ipsi manducant panem in conspectu Dei , qui ob- A genarii, præsint minoribus judiciis, que ad singulos
servant illud quod A postolus dicit 18 ; « Sive man quosque perrinent dirimentes. Puto autem hanc
ducalis , sive bibitis, sive aliud quid facilis, omnia ipsam liguram non solum in præsenti sæculo Eccle
ad gloriam Dei facile, » Omnia ergo quæ faciunt siæ datam , verum etiam in futuro servandam . Audi
saucti , in conspectu Dei laciunt. Peccator aulem denique quid Dominus dicat in Evangelio : « Cum
a conspectu Dei fugil. Denique scriptum est , sederit , inquit » , Filius hominis super thronui
quia Adam , postquam peccavit , fugit a conspectu gloriæ suæ , sedebilis et vos super duodecim thro.
Dei , et interrogalus respondit 16 : « Audivi vocem nos, judicanles duodecim tribus Israel. , Vides
luarn , el abscondi me quia eram nudus. , Sed et ergo quia non solum Dominus judicat , cui omne
Cain postquam pro fratricidio ( 70) cundemnalus a judicium Pater dedit, sed et constituit sibi et alios
Deo est , « exiil , inquit ' 7 , a facie Dei , et babitavit principes qui judicent populum de minoribus cau
in lerra Naid . » Esiit ergo a facie Dei , qui indignus sis ( 72 ), verbum autem quod gravius fuerit referant
est conspectu Dei . Sancli autem manducant el bi ad ipsum . Idcirco dicebal et Dominus de quodam
bunt in conspectu Dei , et omnia quæ agunt , in quidem , quia « reus erit consilio, de alio aulem,
conspeclu ejus agint. Ego lius adhuc locum i reus erit judicio , , et de alio, « reus erit gelen
præsentem discutiens , video quia qui pleniorem B næ ignis ^ . , Sed el de omni verbo otioso dicimur
scientiam Dei accipiunt el plenius divinis imbuti præstaturi rationem , el non dixit quia Deo presta.
sunt disciplinis, isti etiam si malum faciunt, coram bimus rationem , sicut de perjurio dicit " : « Red
Deo faciuni, in conspeclu ejus faciunt, sicut ille des autem Domino juramenta lua . ) Verum et
dixit 18 : « Tibi soli peccavi , et malum coram le i regina austri surgel in judicio cum viris genera
feci. » Quid ergo plus habet qui malum coram Deo lionis hujus, el condemnabit eos ? . , Ecce el aliud
facit ? Illud profecto quod continuo pænitel, et di- judicii genus . Qui habet aures audiendi audiat " ,
cit '' : Peccavi . , Qui autem discedit a conspcclu liec enim omnia typus et umbra sunt cælestium,
Dei , nescit converti, et peccatum pænitendo pur el imago ſuturorum . Verum sicut scriplum legi
gare. Hoc ergo interest , walumn coram Deo facere, mus , quia ( non satiatur oculus videndo nec
el a Dei conspectu non discessisse peccantem . auris audiendo (73) , » nec nos saljari possumus
6. Sed ut video Jethro non ſrustra venil 171 intuendo el considerando quæ scripla sunt, quot
ad Moysen , nec frustra manducavit pancm cuin ex partibus nos ædificent, quantis nos instruant
senioribus populi in conspectu Domini . Dat enim modis. Elenim cum perspicio quod Moyses pro
consilium Moysi probabile satis et utile , ul eligat с pheta Deo plenus, cui Deus facie ad faciem loque
viros , et constitual principes populi , viros Deuin balur, consilium accepit a Jethro sacerdote Madian,
colentes , viros potentes , et odienles superbiani. admiratione nimia stuporem mentis incurro. Dicit
Tales enim oportel esse principes populi, qui non enim Scriplura : El audivit Moyses vocem
solum superbi non sint , sed et qui oderint super soceri sui, el ſecil quæcunque dixit ei . , Non dixit
biam , id est ut non solum ipsi absque vitio sint , quia mihi Deus loquitur, el quid agere debeam ,
sed et in aliis oderint vitia. Non homines dico cælesti ad me sermone defertur, et quomodo consi
odisse, sed vitia : « Et ordinabis , inquit , eos lium ab homine accipiam , et ab homine gentili,
tribunos , el centuriones , et quinquagenarios, et alieno a populo Dei ? Sed audit vocem ejus, et facit
decanos , et judicabunt populum omni hora . Ver omnia quæ dicit, el non quis dicat , sed quid dical,
bum autem quod gravius fuerit referent ad le. ) auscultat. Unde et nos si forte aliquando invenimus
Audiant principes populi el presbyteri plebis , quia aliquid sapienter : gentilibus dictum , non continuo
dlebent omni bora populum judicare , semper el cum auctoris nomine spernere debemus et dicla,
sine intermissione sodere in judicio, dirimere lites, nec pro eo quod legem a Deo dalam lenemus, con
reconciliare dissidentes, in gratiam revocare discor venit nos lumere superbia , el spernere verba pru.
des (71 ) . Discat unusquisque ex Scripturis sanctis D dentium , sed sicut Apostolus dicil 48 : « Omnia
officium suum . Moyses , inquil, lit sit in his quæ ad probantes, quod bonum est tenentes. , Quis autem
Deum sunt , et verbum Dei edisserat populo. Cæ hodie eorum qui populis præsunt , non dico si jam
teri auteni principes quos appellant tribunos (tri aliqua ei a Deo revelala sunt, sed in legis scientia
buni enim ex eo dicuntur, quod tribui prxsini), aliquid meriti habel , consilium dignatur inferioris
cæleri ergo tribuni , vel centuriones , vel quinqua saliem sacerdotis accipere ? nedum dixerim laici ,

18 I Cor. x , 31 . 16 , Gen . III , 10. 17 Genes . iv , 16 . 18 Psal . L, 4 . 19 || Reg. NII, 13. 30 Exod.
XVIII , 21 2 ! Malih . XIX , 28 . 22 Malib . v . 22 . 10 ibid . 33. 25 Malih . XII , 42. 28 Malih . XIII , 45
3o Eccle . 1 , 8 . 97 Exod . XVIII , 24. 28 | Thess, v, 21 .

(70) Alias , « parricidio . Sed mss . , « fratri- Genebrardus , nam sancti de hoc mundo judicabunt
cidio . , approbando el judici assistendo.
( 71 ) Alias , in gratia recordare discordes . » Al (73) Alias , i sicut scriptum est , quia non satiatur
mss . ut in nostro lexiu , oculus visu , nec auris audilu , i sed niss. ut in
( 72) « Alios principes qui judicent populum de nostro lcxlu
minoribus causis. . . Cavenda hæc recte monet
581 IN EXODUM HOMILIA XII. 383

vel gentilis. Sed Moyses qui erat homo mansuelus A. Quia lempus breve est, superest ut et qui habent
super omnes " , acccpit consilium inferioris, ut et uxores , tanquam non habentes sint , et qui emunt,
formam humilitatis populoruro principibus daret, lanquam non possidentes , et qui ulantur hoc
et fuluri sacramenti designaret imaginem . Sciebat mundo, tanquam non utantur . Præterit enim habi.
enim fulurum quandoque, ut gentiles bonum con lus hujus mundi , , præterit temporale regnum , ut
siliau proferrent apud Moysen , ut bonum et spiri perpetuum venial et æternum : sicut et in oratione
talem intelleclum afferrent ad legem Dei ; el scie dicere jubemur : « Adveniat regnum tuum 39 :)
bat quia audiet eos lex , et faciet omnia sicut in Christo Jesu Domino nostro , cui est gloria et
dicunt. Non enim potest facere lex sicut Judæi imperium in sæcula sæculorum . Amen .
dicunt, quia infirmatur lex in carne s , id est in HOMILIA XII .
lillera, et nihil potest secundum lilleram facere : De vultu Moysi glorificato, el velamine quod ponebat
nihil enim ad perfectum adducit lex " . Secundum in fucie sua.
autem consilium quod nos afferimus ad legem , 1. Lectio nobis Exodi recitata est, quæ nos ad
possunt omnia spiritaliter fieri. Possunt et sacrifi- intelligentiæ inquisitionem , vel incitet, vel repellat.
cia spiritaliter offerri, quae 'modo carnaliter non Incilat mentes studiosas et liberas ; desides et
B 39 : Quia
possunt. Polest et lex lepræ spiritaliler servari, occupalas repellit, 'scriptum est enim
quæ secundum litteram non potest. Sic ergo quo vidit Aaron et omnes filii Israel Moysen , et eral
modo nos intelligimus, quomodo nos sentimus, et glorificata facies ejus, el color vultus ejus, el limue
consilium damus , omnia facit lex ; secundum lille. runt accedere ad illum , ) Et post pauca : Ponebal,
ram autem non omnia , sed admodum pauca . inquit 60, Moyses velamen super faciem suam . Cum
7. Post hæc autem cum profectus essel Jethro , aulem introiret (74) in conspectum Domini, ut
el venisset Moyses ex Raphidim in deserlum Sina , loqueretur illi , deponebat velamen . ) Hæc autem
ibique in columna nubis descendisset Dominus ad Apostolus disserens magnifico illo sensu quo in cæ
Moysen , ut videns populus crederet ei , et verba teris ulitur , de quo dixit " : « Nos autem sensum
ejus audiret , ait Dominus ad Moysen " : « Descende, Christi habemus , ait : Quod si ministerium mortis
protestare populo , et purifica illos lodie , et cras , in lilleris defornatum (75) in lapidibus fuit ad
et lavent vestimenta sua , et sint parali in diem gloriam , ita ut non possent intendere filii Israel in
tertium . » Si quis est qui ad audiendum verbum faciem Moysi propter gloriam vultus ejus, quæ abo
Dei conveniat , audiat quid præcepit Dominus : letur, quomodo non magis ministerium Spiritus erit
sanctificalus venire debel ad audiendum verbum , c in gloria ? » Et iterum paulo post dicit : « Et non
lavare debet vestimenta sua . Si enim sordida huc sicut Moyscs ponebat velanien super faciem suam ,
deluleris vestimenta , audies el lu 33 : 1 Amice , ut non intenderent Glii Israel in faciem vultus ejus.
quomodo huc introisti non 172 habens vestein Oblusi sunt enim sensus eoruin , usque in hodiernum
pup: ialem ? , Nemo ergo polest audire verbum diem . Cum enim legitur Moyses, velamen est positum
Dei, nisi prius fuerit sancıilicalus , id est nisi fuerit super cor corum , : Quis non admirelur mysle
sanctus corpore et spiritu , nisi vestimenta sua riorum magnitudinem ? quis non pertimescat notam
laverit. Ingressurus est enim paulo post ad cænam cordis ollusi ( 76) ? Glorificala est facies Moysi,
nuplialem , manducaturus est de carnibus Agni, sed non poterant intendere in faciem vullus ejus
polalurus est poculuin salutaris. Nemo intret ad filii Israel , non poterat intendere populus Synago
banc cænam sordidis vestimentis. Hoc enim et gæ. Si quis autem conversationem , el vitam polest
alibi Sapientia præcepit dicens 35 : In Qinni tem habere eminentiorem quam reliquum vulgus, isto
pore sint vestimenta lua munda , , Lola sunt enim potest intueri gloriam vullus ejus. « Et nunc enim ,
semel vestimenta lua Cum venisti ad gratiam sicut dicit Apostolus , velamen est posituin in
baptismi, purificatus es corpore, mundalus es ab lectione Veteris Testamenti :) et nunc Moyses glori
omni inquinamento carnis el spiritus. Quæ ergo D ficalo vultu loquitur, sed gloriam quæ est in vullu
Deus mundavit, lu immunda ne feceris. Audi igitur ejus non possumus inlueri. Idcirco autem non pos
nunc et sanctificationis genus : Ne accesseritis , sumus, quia adhuc populus sumus , et nihil sludii,
inquit 95, ad mulierem bodie , et crastina , ul die nihil meriti, plusquam reliqua plebs, habemus . Ve
lertia audialis verbum Dei . , Hoc est quod et rum quia dicit sanctus Apostolus : « Idipsum autem
Apostolus dicit 36 : « Bonum est homini mulierem velamen in lectione Veteris Testamenti manet , ,
son langere ; , salvo tainen remedio bis qui pro amputaret nobis omnem intelligentii spem lanti el
infirmitate sua remedio indigent nuptiali . Verum talis Apostoli prolata sententia , nisi addidisset * ' :
Lamen consilium audiamus Apostoli dicentis 37 8 ( Cum aulem quis conversus ſuerit ad Dominum ,

13 Num. XII , 3. 80 Rom . VII . 31 Hebr . 11 , 19. 39 Exod .X , 10, 11 . 33 Matth. XX11, 12. 34 Eccle. 1x, 10 .
13 Exod. xix , 15 . 36 I Cor. vi, 1 . 37 I Cor. vii , 29 , 30 , 31. 38 Matth . vi, 10. 39 Exod. XXIV, .30.
* ibid . 34 . 1 il Cor . mi, 7 . 42 II Cor . III , 14. 43 ibid . 16.
( 74) Mss. , « introiret. » Editi libb.,o introierit. ) ( 76 ) Notam cordis oblusi ? sic mss. Libri autem
( 75) Mss ., i deformalum . , Libb . editi , « forina editi, o velamen oblusi cordis ? ,
m.
 383 ORIGENIS 381
auferetur velamen . » Igitur causam auferendi A Si enim ille qui adest, qui audit, et intentus est , et
velaminis, conversionem nostram esse dicit ad quæ audit relractal , el disculit, et quæ assequi non
Dominum . Ex quo colligenda sunt nobis indicia, potest, percontatur, el discii, vix polest ad liberia
quod donec legenles Scripturas divinas lalel ros lem scientiæ pervenire ; ille qui abscondit aures
intellectus, donec obscura sunt nobis et clausa quæ suas ne audiat, el terga in faciem legentis obverlii,
scripla sunt, nondum conversi ad Dominuin sumus . quomodo dicendus est velameu babere superposi
Si enim conversi essenius ad Dominum , sine dubio lam cordi, ad quem ne ipsum quidem velamen lil
auſerrelur velamen . leræ quo sensus velatur, qui est sonus vocis, acces
2. Sed et hoc ipsum converti ad Dominum quale sil ? Evidens igitur figura est , quomodo gloriosa
sil videamus. Et ut evidentius scire possimus quid eflicilur facies Moysi : habent enim gloriam ea quæ
sil conversus, dicendum nobis (77 ) prius est quid loquitur : sed bac legitur, et occullatur, el est on
sit aversus. Omnis qui , cum recitantur verba legis , nis gloria cjus intrinsecus.
communibus fabulis occupalur, aversus est. Omnis 3. Illud quoque inluere quale sit , quod in lege
qui, cum legitur Moyses , de negotiis sæculi, de pe vultus quidem Moysi glorificatus refertur, licel ve
cunia , de lucris sollicitudinem geril , aversus est . lamine contegalur ; manus aulein ejus intra sinum
Omnis qui possessionum curis stringitur, et divi- B missa , leprosa facia memoratur sicut nix. In quo
tiarum cupiditate distenditur, qui glorize sæculi et mihi videtur forma totius legis plenissime designari.
mundi honoribus sludei , aversus est. Sed et qui ab In vultu enim ejus sermo legis, in manu opera de
his quidem videlur alienus, assistit autem et andil signantur . Quia ergo ex operibus legis nullus erat
verba legis , el vullu atque oculis intentus, corde justificandus, nec aliquem ad perfectum adducere
lamen el cogitationibus evagatoir aversus est . Quid polerat lex , idcirco manus Moysi li prosa fil, et in
ergo est converti ? Si his omnibus lerga vertimus, sinum reconditur, tanquam nihil perſecti operis
et studio , actibus , niente , sollicitudine , verbo Dei habitura : facies vero ejus glorificaia est , sed vela
operam demus , el in lege ejus die ac nocle meili mine legitur ; quia sermo ejus habet scientiæ
Icmur, omissis omnibus Deo vacemus , exerceamur gloriam , sed occultam . Unde et prophiela dicit :
in testimoniis ejus, hoc est conversuin esse ad « Nisi audieritis, occulte plorabit ( 80) anima ve
Dominum . Tu ergo, si volueris filium luum scire stra , , el David dicit 46 : e lucerta el occulla sapien
lilleras quas liberales vocant, scire grammaticam , liæ quæ manifestasti mihi. , In lege, ergo Moyses
173 vel rhetoricam disciplinam , nunquid non ab solam faciem habel glorificatam , neque manus ejus
0 :1!nibus eum vacuum et liberum reddis ? Nunquid , c habent gloriam , imo polius el contumeliam : sed
non omissis celeris , huic uni sludio dare operam neque pedes (81 ). Denique solvere jubelur calcea
facis ? Pædagogos , magistros , libros , impensas, ni mentum suumi, sic nulla erat gloria in pedibus
hil prorsus deesse facis , quoadusque perfectum ejus, licel et lioc fieret non sine alicujus forma my
propositi studii opus reporlet. Quis nostrum ila se slerii . Novissima nanique pars hominis pedes suul.
ad divinæ legis studia convertit ? Quis nostrum ita Ostendebatur ergo quod in novissimis temporibus
operam dedit ? Quis lanlo studio ac labore divina solveret Moyses calceamentum suum ul acciperet
qua'rit studia , quanto quæsivit humana ? Et quid alius sponsam , et illa vocaretur domus discalceali
conquerimur si quod non didicimus, ignoramus ? usque in hodiernum diem . Nihil ergo aliud in leg !
Aliqui vestrumi ( 78) ul recitari audierint quæ legun- gloriosum habet Moyses, nisi solam faciem . In
tur, slalim discedunt. Nulla ex his quie dicta sunt Evangeliis autem lotus glorificatur ex integro.
inquisitio ad invicem , nulla collatio , nusquam me Audi enim quid dicalur in Evangeliis 67 : Cum
moria mandati illius, quo le divina lex commonet : ascendissel Jesus in montem excelsum , assumens
Interroga patres tuos , et dicent libi ; presbyteros secum Petrum , et Joannem el Jacobum , transforma 1
tuos , et annuntiabunt libi **. Alii, ne hocipsum qui lus est ibi coram ipsis : el ecce apparuerunt, inquit,'
dem patienter exspectant, usquequo lectiones (79 ) in D Moyses et Elias in gloria , colloquentes cum eo. 1
Ecclesia recitentur. Alii vero nec si recitantur sciunt, Bic non refertur quia glorilicalus est vullus ejus,
sed ili remotioribus Dominicæ domus locis, sæculari seli quia folus apparuil in gloria , colloquens cum
bus fabulis occupantur. De quibus ergo ausus sum di Jesui , et ibi ei complelur illa promissio, quam acce
cere, quia , cum legiturMoyses, jam non velamen super pit in monte Sina , cum dictum est ei 48 : « Peste
cor corum , sed paries quidam el murus est posillis. riora mea videbis. » Vidit ergo posteriora ejus.
" Deut . XXXII , 7 . 45 Jerem . XIII , 17 . 46 Psal . 1 , 8,
*7 Matth . XVII, 1 , 2 , 3. 49 Exod . XXXIII , 23.
( 77 ) Dicendum nobis, ele. Cilat hunc locum Jo lilur ex Origenis libris lum editis lum mss. qui
nas Aurelian . lib . I , De Instil. laicali, cap. 13 .
usquequo exhibent.
(78) Aliqui veslrum , etc. Cilatur hic locus ab eo (80) Alias , . Nisi audieritis occulla plorabit, - elc.
de m Jona ibid . em
í 19) Alii ne hoc ipsum quidem palienter exspe Sed mss.habent
Grieca ut in: εάν
nostro
δε μήlexiui, nec , aliler
ακούσητε Vulgata
κεκρυμμένως
cla nl, usquequo lectiones , etc. Citaiur hic locus in κλαύσεται , etc.
con cilio Parisiensii sexlo lib . II , cap . 12. Ubi pro (81 ) Mss. , ' pedes, , rectius quam editi libri in
usq uequo, male vulgala Scriptura habet, quod, legen quibus legilur pedibus, 1
dui eral quoad . Nam lectiv quod pro quoad reſel. 1
385 IN EXODUM HOMILIA XII.
Vidit enim quæ in posterioribus el novissimis die- A parvitate intelligentiæ meæ sentire possum , pulo
bos facta suni, el gavisus est . Sicut enim Abra quod Verbum Dei pro eo quod auditoribus interest,
ham concupivit videre diem Domini , et vidit , el ga
visus est *' : ita et Moyses concupivil videre diem
Domini, el vidil, el gavisus est : el necessario ga
risus est , quia jam non solum vullu glorificalus
descendit de monte , sed lotus glorificalus ascendit
in montem . Gavisus est sine dubio Moyses, qnod
eum de quo dixeral 60 : - Prophetam vobis susci
labit Dominus Deus vester ex fratribus vestris , sic
ut meipsum audietis per omnia ; , nunc adesse
cernebal, el fidem facere sermonibus suis. Et ne
cunclaretur in aliquo, audit paternain vocem dicen-
lem 51 : « Ilic est Filius meus dilectus , in quo mihi
bene complacui : ipsum audite. ) Moyses dudum
disit, « illum audietis ; , nunc Pater dicit : 1 Hic
est Filius meus, ipsum audite ; » el præsentem de
quo dicil , ostendit . Gaudere etiam mihi pro hoc
videtur Moyses, quia et ipse quodammodo nunc de
ponit velamen conversus ad Dominum , cum eviden
ler quæ prædixit implentur ; vel cum tempus ad
venit, ut per Spiritum sanctum quæ obtexeral re
Yelentur.
4. Retraclandus tamen est sancti Apostoli sensus ,
el considerandum quid ei visum sit , cum dixissel 58 :
« Si autem conversus quis luerit ad Dominum , au
ferelur velamen , , ut adderel : « Dominus autem
spiritus est ; » per quod quasi interprelari videtur
quid est Dominos. Quis enim nescit quod Dominus
spiritus est ? Sed 174 nunquid in hoc loco de Domini c clos, sapientiam autem non hujus sæculi , neque
vel nalura , vel substantia tractabatur, ut diceret
quia Dominus spiritus est ? ' Videamus ergo ne non
solum cum Moyses legitur, sed el cum Paulus legi
lur, velamen sil positum super cor nostrum . Et
maniſeste, si negligenter audimus, si nihil studii
ad eruditionem el intelligentiam conferimus, non
solum legis el prophetarum Scriptura , sed el apo
stolorum el Evangeliorum grandi nobis velamine
legilur. Ego autem vereor, ne per nimiam negligen
tiam el stoliditatem cordis , non solum velala sint
nobis divina volumina, sed el signala ; ul si delur
in manus hominis pescientis litteras liber legendus,
dical quia nescio litteras : si detur in manus ho .
minis scientis lilleras , dicat quja signalus est .
Unde ostenditur non solum studium nobis adhiben- D intelligentiam spiritalem , si lamen convertamur ad
dum esse ad discendas lilleras sacras , verum et
supplicandum Do :nino, el diebus ac noclibus obse
crandum , ul veniat Agnus ex tribu Juda, et ipse
aceipiens librum signatum dignetur aperire . Ipse
est enim qui Scripturas adaperiens, accendit corda
discipulorum , ita ut dicanı 63 : « Nonne cor nostrum
erat ardeus intra nos , cum aperiret nobis Scripli
ras ? » Ipse ergo etiam nunc nobis aperire dignelur
quid est quod Apostolo suo inspiravit ut diceret :
« Dominus autem spirilus est, ubi aulem spiritus
Domini, ibi libertas. » Ego quidem quantum pro
50 Deul . XVI , 15 . 81 Malih
** *|| Joan
Cor., vill
II ,, 56
17 .. 35 || Cor . v , 16. of Joan . 1 , 14 .
21. 6 ibid . vi , 7 . 6 ! Il Cor. 111 , 18.
386
ul sæpe jam diximus , nunc via , nunc veritas , nunc
vita , nunc resurrectio nominalur, nunc etiam caro,
nunc vero spiritus dicitur. Quamvis enim verc ex
Virgine substantiam carnis acceperit in qua el cru
cem pertulit, et resurrectionem iniliavit ; lamen
est ubi Apostolus dicit 55 : « Etsi cognovimus Chri
slum secundum carnen , sed nunc jam non novi
mus. » Quia ergo et nunc sermo ejus ad sublilio
rem et spiritalem intelligentiam provocat auditores,
el vult eos nihil carnale in lege sentire , dicitur :
Qui vull auferri velamen de corde suo, converla
lur ad Dominum , non quasi ad carnem Dominum ,
est enim el hoc , quia « Verbum caro factum esi 36 ;
B
sed quasi ad spiritum Dominum . Si eniin quasi ad
spiritum Dominum convertatur, de carnalibus ad
spiritalia veniel, el ad libertatem de servitule trans
ibit : 1 ubi , enim e spiritus Domini, ibi et liber
las 87. , El ui adhuc evidentius fiat quod dicitur,
ulamur et aliis Apostoli sensibus. Ad quosdam dicit
quos senserat incapaces, quia ? nihil me judicavi
aliud scire inter vos , nisi Christum Jesum , et hunc
crucifixum 58. , Istis lalibus non dicebal quia Do
minus spiritus est , nec dicebat eis quia Christus
Dei sapientia est 89. Non enim poterant agnoscere
Christum secundum hoc quod sapientia Dei est , sed
secundum hoc quod crucifixus est. Illi autem qui .
bus dicebai 60 : « Sapientiam loquimur inter perfe
principum hujus mundi, qui destruuntur, sed lo
quimur Dei sapientiam in mysterio absconditam ; )
non indigebant ut Verbum Dei secundum hoc susci
perent , quod caro factum est , sed secundum hoc ,
quod sapientia in mysterio abscondita est . Sic ergo
el in hoc loco, iis qui de carnali ad spiritalem in
lelligentiam provocanlur, dicitur : « Dominus au
lein spiritus est ; ubi autem spiritus Domini, ibi et
libertas . , Ui autem ostenderet, quia ipse jam per
venit ad seientia libertatem , et esuius esi de vela
minis servitule, addit his , el dicil 61 : « Nos autem
omnes , revelata facie , glorian Domini speculantes. I
Si ergo et nos Dominum deprecemur, lil velamen
de corde nostro dignetur auſerre, capere possunius
Dominum , et libertatem scientiæ requiramus. Sed
quomodo invenire possumus libertatem , qui servi .
mus sæculo , qui servimus pecuniæ , qui servimus
desideriis carnis ? Ego meipsum corripio , meipsum
judico, ego meas culpas arguo, viderint qui audiunt,
quid de semetipsis sentiant. Ego interim dico
ynod, donec alicui borum de ervio , non sum con
versus ad Dominum , nec ullam consccutus sun
liberlalem donec talia me negolia et sollicitudines
stringunt. Illius a quo constringor negotii el sollici
ludinis servus sum . Scio enim scriplum esse, quia
. XVII , 5 . 69 II Cor. III , 16 , 17. 08 Luc. XXIV , 32 .
67 11 Cor. lll , 17 . 58 I Cor. 11 , 2. " I Cor. lg
387 ORIGENIS 388

unusquisque a quo vincilur, huic el servus addici- A reur enim ne forte eliarsi Dominus revelare digue
lur " , etiam si me amor pecuniæ non superat (82), lur alicui , sicut forle dignalur ( de me enim non
eliai si possessionum el divitiarum cura non slringit, sum ausus dicere ) , vereor , inquam , et valde da
laudis tamen cupidus sum , et gloriam sector huma bilo , si inveniat auditores (85) : et cum ita sil, ne
nam , si de hominum vultibus et sermonibus pendeo, forle ab eo qui explanare conabitur , requiratur ,
quid de me ille sential , quomodo ille me habeal , ne Dominicæ margaritæ ubi , vel quomodo , vel ante
illi displiceam , si illi placeam . Donec requiro ista , quos miltanlar. Verum quoniam magnopere exspe
servus horum sum . Sed volebam ex hoc sallem cialis ut aliqua ex his quæ lecta sunt, disseranlar,
satis agere , si possim liber fieri , si possiin jugo et præcipit mihi Dominus meus dicens 66 : « Opore
fædæ bujus servitutis absoivi (83) , et pervenire ad lebat te dare pecuniam meain ad mensam , et ego
libertatem secundum Apostoli commonitionem di veniens cum usuris ulique exegissem eam : , ipsum
centis 63 : « In libertatem vocali estis , nolite fieri rogabo, ut verbum meum suam pecuniam ſacere di
servi hominum . » Sed quis mihi dabit hanc manu gnelur, uli non meam pecuniam , non meum aurum
missionem ? Quis me ab hac servilule turpissima li vobis , sed ipsius fænerem , ipsius vobis verbo, et
berabil, nisi ille qui dixit : 64 « Si vos Filius libe ipsius sensu loquar , el ad auditus vestri hæc defe
B
raverit, vere liberi erilis ? » Etenim scio quia ser ram mensam . Vos jam viderilis suscipientes Domi
vus non polest libertale donari , nisi fideliter ser nicam pecuniam , quomodo usuras ejus venienti Don
viens , nisi Dominum diligens. Et ideo etiam nos mino præparelis. Usuræ autem sunt verbi Dei , ha
fideliter serviamus , el ex lolo corde, el ex toto bere in usu vite et acluum ea quæ præcepit sermo
animo, el ex lola virlule nostra diligamus Domi Dei . Si ergo audicntes verbum ulimini eo , el agilis
num Deum nostrum , ut mereamur libertate donari secundum ea quæ auditis, et secundum hæc vivitis,
a Christo Jesu Filio ejus Domino nostro , cui est usuras Domino præparalis : el polest fieri ut unus
gloria et imperium in sæcula sæculorum . Amen . quisque vestrum de quinque talenlis facial decem ,
175 HOMILIA XIII . et audiat a Domino 67 : « Euge, serve bone et fidelis,
De his quæ offeruntur ad tabernaculum . eris poleslalem habens super decem civilales.
1. Jam quidem el prius de tabernaculo pro viri . Tantum illud ,videle , ne quis vestrum acceplam
bus dixeramus ; verum quoniam sæpe in Exodi li pecuniam , aut in sudario colligel , aut defodial in
bro repetitur ipsa descriptio ; dicitur enim el cuin lerram , quia hujusmodi hominis in advento Domini
Dominus præcepit Moysi qualiter fieri debeat , et quis sit exilus bene nostis. Tentabimus igilur pau
iterum cum Moyses præcepit populo, ut offeral con- c ca de mollis , imo pauciora de paucis , quippe qui
struendo operi materias , sicut hæc lectio continet, bus el noster sermo librandus, et vester audilus.
quæ nobis modo recitala est : sed et postmodum 2. Primo igilur omnium videamus quid est quod
enumerantur singula, cum per Beselehel , et cæleros dicit Moyses ad filios Israel 68 : Sumile a vobis
sapienles viros fabricantur, el ilerum , cum ad con ipsis redemplionem Domino , omnis qui conceperil
speclum Moysi deferuntur; el rursum , cum per præ corde, offerat initia Domino. , Non vull Moyses, ut
ceplum (84) Domini dedicantur ; fil præterea el in aliquid offeras Deo quod extra le est, « a vobis ipsis,
aliis , vel libris, vel locis , horum commemoratio , et inquit, sumile, et initia offerte Domino , prout unus
frequenter repelitur , utpote quod necessario coille quisque concepit corde . ) Aurum jubetur el argen
monetur; nunc ergo recitalus est nobis ille serio, lum deferri , æs el cæleræ maieriæ , quomodo hoc
ubi dicit 68 : « El disil Moyses ad omnem synago possuin ego de meipso offerre ? Nunquid intra me
gam filiorum Israel , dicens : Hoc est verbum quod aurum nascitur aut argentum , et cælera quæ juben
præcepit Dominus dicens : Sumite a vobis ipsis re lur ? Nonne hoc unusquisque de prompluariis et de
demplionem Domino. Omnis qui concepit corde , scriniis suis profert? Quid est ergo quod dicit Hoy
offeral initia Domino : aurum , argentum , æramen ses, offerte a vobis ipsis, el unusquisque sicut con
lum , hyacinthum , purpuram , coccum duplicalum , D cepit corde ? Illud quidem aurum el argentum cæ
el byssum tortam , pilos caprarum , et pelles arie leræque maleriä unde tabernaculum constructum
tum rubricatas, et pelles hyacinthinas , ligna impu est , constat de scriniis et promptuariis uniuscujus.
tribilia , et lapides sardinos , et lapides ad sculptu que prolatum , Spiritalis autem lex aurum requirit
ram in humerali et podere ; el omnis sapiens corde ad tabernaculum , quod intra nos est , argentum
in vobis veniat , et operelur oinnia quæ præcepit quod intra nos est , et omnes reliquas materias il
·Dominus. » Cum considero meipsum primum , el dis. las deposcit, quas et intra nos habere possumus, et
culio, piget ad hæc aperienda manum millere. Ve. proferre de nobis. Dicit enim Scriptura , quia

68 II Pelr . II , 19 . 68 Gal . v , 13, el I Cor. vi, 23. 6* Joan . viii, 36 . 6 Exod. xxxv, 4 , 5, 6 , 7, 8, 9.
u Matth . XXV, 27. 67 Luc. xxix , 17. 68 Exod. XXXV , 4 . 69 Rom . x , 8 , 9.

( 82) Alias, 1 superel, , sed mss. e superal. » (84) Mss. , ' per præceplum , Libh. editi , pra
(83 Alias omittitur i fædæ, » et legitur : « Si cepto. )
possim de jugo hujus servitutis absolvi , , sed mss . (85) Si invenial auditores, elc . Sic mss. Libri an .
lectionem nostri lextus exhibent. lem edili babent, , si inveniam auditores , 1 elc .
580 IN EXODUM HOMILIA SII.
prope' est verbum in ore luio , quia , si conſessus A
fueris in ore tuo Dominum Jesum , el credideris in
corile luo , quod Deus illum suscitavil a mortuis ,
salvus eris . ) Si ergo credideris in corde luo, cor
tuum , el sensus luus aurum est . Obtulisti igitur
aurum ad tabernaculum, id est fidem cordis lui . Si
vero confessus fueris, sermonem obiulisli , sermo
nem confessionis argentum . Idcirco ergo dicit Moy
ses qui est lex spiritalis , ( sumite a vobis ipsis. )
Hæc a le ipso sumis, hæc intra te sunt, hæc etiamsi
nudus sis, habere potes. Sed et quod addidit , ( unus
quisque sicut concepit corde, , huc respicit . Non
enim poleris aliquid de sensu luo offerre Deo , vel
de verbo luo , nisi prius quæ scripla sunt corde
conceperis , nisi intentus fueris , el diligenter audie
ris, non potest aurum luum probatum esse, nec ar
gentum : requiritur enim ut probalum sit. Audi
Scripluram dicentem 40 : « Eloquia Domini, eloquia
easta, argentum igne probatum , purgalum septu
plum . » Si ergo quæ scripla sunt corde conceperis,
erit aurum iuum , id est sensus luus probus, et ar
gentum luum , qui est sermo luus, 176 probatum.
Quid etiam de ære dicemus ? opus est et ære ad la
bernaculi constructionem . Videtur quidem æs pro
fortitudine suscipi , et loco poni posse fortitudinis
el constantiæ : sed ne quis dical, Hoc divinare ma
gis est quam explanare , ubi quod dicitur , non de
Scripturarum auctoritale munitur , pulo ergo es ac
cipi posse pro voce . Aliud enim est serino , aliud
vox. Sermo dicitur loquela rationi subuixa. Vox C verbi causa , quo arca testamenti oblegilur
vero est, verbi causa , si Latine, si Græce dicalur, si
elevatius , si pressius. Sed bæc necessario ul de
Scriptoris probemus , exigitis . Audi quid dicat
Apostolus " : « Si linguis hominum loquar el an
gelorum , charitalem autem non habeam , factus sum
ut æramentum sonans , aut cymbalumn linniens. )
lla ergo loqui linguis, el interpretari ex alia in aliam
linguam , æris oblatio est. Necesse est enim omnia
babere labernaculum Dei , et nibil deesse in domo
Domini. Est igitur , ut diximus, æris oblatio vox .
Vox autem est quæ alterius sensum in alteram line
guam vertit. Sermo vero est , qui sensum proprium
proſert (86 ). Omnia ergo offerantur Deo, el sensus,
et sermo, el vox .
3. Quid de cæteris dicemus ? Multa sunt enim , el del econtrario si veniens Dominus inveniat aliquid
singula discutere opus est ingens. Verum quid prod
erit, ut nostro quidem ingenti labore dicantur , ab
occupatis vero auditoribus , et vix unius horæ pun
clo verbo Dei assistentibus spernantur, et pereant? optarem , si fieri posset , esse aliquid meuin in illo
Nisi enim Dominus ædificaverit domum , in vanum
laboraverunt qui ædificant eam 7. , Verumtamer. arca conlegitur , vel ex quo candelabrum fit lumi
nos , ut supra dictum est, tradimus ad mensam pecu
niam Domini, videat enim unusquisque auditorum ,
quomodo suscipiat quæ traduntur. « Unusquisque
autem , inquil 78 , nostrum , sicut corde conce
pil, offerat inilia Domino . » Quod dixit initia, quæro
** Psal. xII , 6, " I Cor. XIII, 1 . 78 Psal. cxxvi, 1. , 73 Exod . xXXV, 5.
(86) Mss ., ' profert, alias, « refert. 1
390
que sint initia auri , vel quæ primitiæ argenti ?
Quomodo autem de cocco, el purpura , el bysso vi
dentur conferri priinilise ? Aut quomodo sicut cordle
conceperit quis offert ? Hoc jam singulos nostrum
pulsal, videamus simul el quomodo corde concepi
mus . Quanti modo hic præsentes sumus , el sermo
Dei Iractalur ? Sunt qui concipiunt corde quæ lecta
sunt, sunt qui omnino non concipiunt, quæ dicun
lur, sed est mens eorum el cor aül in negotiis aut
in actibus sæculi , aut supputationibus lucri : et
præcipne mulieres, quomodo putas corde concipiunt,
quae lantum garriunt , quæ tantum fabulis obsire .
punt , ul non sinant esse silentium ? Jam quid de
mente earum , quid de corde disculiam , si de infan
libus suis, aut de lana cogitent , aut de necessariis
B
domus ? Vereor magis ne sequantur illas , de qui
bus dicit Apostolus " : Quæ discunt circumire do
mos, non solum verbosæ , sed el curiosæ , loquenler
quæ non oportel. , Quomodo ergo istä lales corde
concipiunt ? Non concipiet corde quis nisi vacet
corde , nisi sit mente liber et toliis intentiis , nisi
corde vigilet , non potest corde concipere, el oflerre
dona Deo . Quod si hactenus negleximus , ex hoe
sallem allentiores simus, el sollicilc iniendamus ,
ul possimus menle concipere. Justum est enim , ut
in tabernaculo Domini inveniatur unusquisque ha
bere portionem suam . Non enim lalet Deum unis
quisque quid ei offerat. Quam gloriosum tibi esl ,
si dicalur in tabernaculo Domini : Aurum istui,
, illius
esl ; argentum ex quo bases et columnæ sunt, illius
est ; æs de quo annuli, el candelabrum , el nonnullæ
columnaruin bases factæ sunt, illius est ; sed el la
pides isti humeralis, el logii , illius sunt; et purple
ra qua ornatur pontiſex , illius est , et coccus illius
esi , et cætera quæque per singula . Et rursum quam
indecorum , quam miserum erit , si Duminus ve
niens requirere ædificium tabernaculi, nihil muneris
lui inveniat in eo, nibil a le cognoscal oblatum . Sic
indevolus , sic infidelis vixisti , ut nihil nicmoriæ
luæ in tabernaculo Dei esse gestieris ? Sicut enim
princeps hujus mundi venit ad vnumquemque no
strum , et quærit si quid de suis actibus inveniat in
nobis, el si quidem invenerit, sibi nos vindical : ila
luum in tabernaculo suo , ibi le defendit , el suum
te dicit, Domine Jesu , præsta mihi , ut aliquid mo
numenti habere merear in tabernaculo tuo. Ego
auro, ex quo propitiatorium fabricatur, vel ex quo
nis et lucernæ. Aut si auruin non habeo , argentum
sallem aliquid inveniar offerre quod proficiat in co
lumnas , vel in bases earum . Aut cerle vel æris
aliquid habere merear in tabernaculo, unde circuli
fiant, el cælera quæ sermo divinus describil. Uli.
** I Tim v , 13.
JO1 ORIGENIS 312
nam mubi esset possibile unum esse ex principibus A plicatum . Diflicilia hæc ad intelligendum , et al
et offerre gemmas ad ornamentum pontificis hume proferendum multo difficiliora . Veruntamen , prout
ralis, el logii! Sed quia hæc supra me sunt , cerle Dominus dederit , lentabimus explanare. Oportet
vel pilos caprarum habere merear in tabernaculo enim et dici aliqua, el aliquanla servari. Videamus
Dei , lanlum ne in omnibus jejímus el jufecundus crgo qua ratione coccum dixeril duplicalum. Color
inveniar. « Unusquisque ergo sicut concepit corde. » iste , ut diximus, ignis indical elementum . Ignis
Videle si concipitis , videle si lenelis , ne forle ef autem duplicem habel virtutem , unam qua illu
fluant quæ dicunlur, et pereant. Volo vos admonere minal, aliam qua incendil. llæc est historiæ ratio.
religionis vestræ exemplis : noslis qui divinis my Veniamus el ad intellectualia. Etiam in ipsis ignis
sleriis interesse consuestis , quomodo cum suscipi- duplex est ( 89 ) . Esl ignis quidam in hoc sæculo,
lis corpus Domini, cum omni cautela el veneratione est et in futuro . Doniinus Jesus dicit 78 : « Ignem
tervalis, ne ex eo parum quid decidal, ne consecrali veni millere in terram . 1 Ignis iste illuminat. Item
muneris aliquid dilabalur (87) . Reos enim vos cre rursus Dominus dicet in futuro operariis iniqui
dilis , et recte creditis, si quid inde per negligentiam latis 77 : lie in ignem æternum , quem præparavit
decidat. Quod si circa corpus ejus conservandum Pater meus diabolo et angelis ejus . , Ille ignis in :
lanla ulimini cautela , el nierilo utimini ; quomodo B cendit. Verumlamen isle ignis, quem venit nittere
putatis minoris esse piaculi verbum Dei neglexisse , Jesus, illuminal quidem omnem hominem venien
177 quam corpus ejus ? Initia ergo jubentur of lem in hunc mundum 78 , habel tamen aliquid quod
ferre , hoc est primilias. Qui offert quod primum el incendal , sicut confitentur illi qui dicunt " :
est , nccessario habeat ipse quod reliquum est. Nonne cor nostrum ardens eral inlra nos, cum
Vide quantum nos oporiel abundare auro , quan adaperirel nobis Scripluras ? » Simul ergo el in
lum argento , ac reliquis omnibus que jubentur cendebat et illuminabat , adaperiens Scripturas.
offerri, ut et Domino offeramus, et nobis supersit. Nescio autem si et ille ignis in futuro sæculo qui
Primo enim omnium debel sensus meus intelligere incendit , habeat aliquid quod et illuminer. Est
Deum , el ipsi offerre primitias intellectus sui , utergo, ul ostendimus, nalura ignis duplex, el ideo
cum Deum bene intellexerit , reliqua consequenter jubetur offerri coccus duplicatus. Quomodo ergo
aghioscal . Hoc etiam sermo faciat, hoc et omnia nos offerre possumus ignein islom duplicatum ad
quæ in nobis sunt, agant. Sed videamus el caiera, ædificium tabernaculi, videamus. Si doctor es, er:
hyacinthum el purpuram , et coccum duplicatum , struis tabernaculum ædificans Ecclesiam Dei ; dicit
el byssum lortam . Qualuor ista sunt ex quibus ergo el ad le Deus quod el ad Jeremiam dixit 60 :
conficiuntur vel pontificis indumenta vel cælera с Ecce dedi verba mea in os tuúm , ) id est ignem.
quæ ad sacrum parantur ornalım . De his dixerunt Si ergo docens el ædificans Ecclesiam Dei, increpes
quidam ante nos (88) : el sicut non decel aliena lantummodo el arguas el castiges, el peccata pa
ſurari, ila conveniens pulo bene dictis alterius puli exprobres, nihil autem consolationis proſeras
non abuti falenlem . Ista ergo, ul et prioribus vi de Scripluris divinis , obscurum nihil esplanes,
sum est , quatuor elementorum , ex quibus et nihil scientiæ profundioris altingas, nec aliquid
mundus constal et corpus humanum , tenent figu intelligentiæ sacralioris aperias , oblulisti quidem
ram , id est aeris , ignis , aquæ et terræ. Hyacine coccum , sed non duplicatum . Ignis enim tuus il
thus ergo ad aerein reſerlur, hoc enim ipse indicat cendit tantummodo , el non illuminal. El rursum
color, sicut el coccus ad ignem . Purpura aquæ si docens mysteria legis aperias , secrelorum ar
lenel figuram , quasi quæ de aquis accipiat fucum . cana discutias , peccanlem vero 1101 arguas, ne
Byssus lerræ, quia oritur ex terra . Habemus ergo gligentem non corripias , severitatem disciplinæ
el nos bæc omnia in nobis, el quia ex his pri non leneas , obtulisti quidem coccum , sed non
milias Domino jubemur offerre , ideo dicit 78 : duplicalum . Ignis enim luus tantum illuminal , non
« Sumile ex vobis ipsis , et offerle primilias Do- D accendit . Qui ergo recte offeri , et recle dividil,
mino . ) coccum offert duplicalum , ut cum scientiæ lymine
4. Verum istud considerandum puto , quod cum igniculum severitatis admisceal .
de cæleris simpliciter dixit Moyses , tantum de 5. Quid autem sibi velit et byssus lorta videa:
cocco addidil duplicalum , el byssuin Torlam . Re mus . Et hic enim dedit aliquid additamenti prie
quiritur ergo, cur alias quidem malerias, ex quibus cæteris elementis. Byssum diximus terrs habere
cl cxtera indicantur elementa , simpliciter dixerit; formam , quod est caro nostra. Cariem ergo non
coccum quo ignis designalur, solum posuerit du vult offerri Deo fluilantem luxu , el deliciis resolii

78 Exod. xxxv, 5. 78 Luc. xii , 49. 77 Mauli, xxv , 41 . 78 Joan . 1, 9. * Luc . xxiv, 32. 80 Jer. 1 , %.

87) Ne consecrati muneris aliquid dilabatur. Ita
etiam Tertullianus lib . De corona : « Calicis aut
panis etiam nostri aliquid decuti in terram anxie
patimur , ,
(88) Quidam ante nos . Joseph . lib . Ili Antiq . ,
cap. 8, et Philo De vila Moysis .
(89) Libri antea editi : « £ t ad intellectum alium.
Etiam ignis ipse duplex est, sed manuscripti ut
in nostro lexlu .
393 IN EXODUN HOMILIA XII. 394
lam , sed torqueri jubet eam et constringi . Qais A omnia opera manuum suarum quæ in mandalis
ergo est qui lorquebat carnem suam ? ille nimirum Domini agit .
qui dixit 81 : « Macero corpus meum , el in servi . 6. Additur post hiec, quia el apud quem inventa
lutem subjicio, ne forte cum aliis prædicaverim , sunt ligna imputribilia , obtulit Deo. Si quis diligit
ipse reprobus efficiar, a Sic ergo est offerre et Christum Dominum , lignum imputribile et in incor
byssum lorlain , carnem abstinentia, vigiliis et me ruptione offert Domino. Beatus ergo apud quem
dilalionum labore conficere. Offeruntur el pili ca invenitur, vel sensus incorruplus, vel corpus incor
prarum . lloc genus pecudis in lege pro pecca : o ruplum , et hoc offert Deo. Unde el bene valde
jubetur offerri. Pilus vero species est emortua , dixit 85 : « Apud quem inventa sunt ligna impu
exsanguis el exanimis. Nunc qui offert, ostendit in tribilia . , Non enim apud omnes inveniuntur ligna
se sensum peccati jam moriuum , nec in membris imputribilia . De auro non dixit neque de argento ,
suis ulira vivere att regnare peccatum . Pelles apud quem inventum est . Potest enim apud omnes
quoque offeruntur arielum . Arielem eliam anle inveniri sensus el sermo . Sed nec de quatuor co
nos quidam pro furore posuerunt. Et quia pellis loribus hoc dixit. Omnium namque est ex qualuor
morlui animalis indicium est , ostendit in se ſuro constare secundum corpus elementis . Ligna autem
rem mortuum qui Deo offert arielum pelles . Post B imputribilia , id est, incorruptionis et virginitatis
hæc : « El viri , inquit 8s, acceperunt a mulieribus gratia , apud rarum quemque inveniri potest , sicut
suis, omnes quibus visum esl sensu (90) , el allu et Dominus dicit 88 : « Non omnes capiunt verbum
lerunt gemmas, et inaures, el annulos, el 178 istud, sed quibus datum est . )
discriminalia, el dextralia . , Vides el hic quomodo 7. Sed el e principes, inquit 87 , obtulerunt , dona
illi aferunt dona Deo , qui corde vident , qui in sua . Quze sunt isla dona quæ principes offerunt ?
tellectum corde concipiunt, qui mentem intentam Gemmas , inquit, obtulerunt, et lapides smarag
et dedilam habent ad verbum Dei . Isti ergo affe dos, et lapides repletionis , et lapides adhumerales .
runt munera , et afferunt etiam a mulieribus suis Lapides repletionis dicuntur , qui ponuntur in lo
inaures, inquit, et gemmas , et dextralia . » Mu gio , hoc est qui in pectore pontificis collocantur,
lier (91 ) secundum allegoricam rationem , sæpe inscripti nomine (92) tribuum filiorum Israel . Hoc
jam diximus, quod caro accipitur el vir rationa- quod dicitur logion , id est rationale , qui est
bilis sensus. Bonæ sunt ergo islæ mulieres qna pannus exiguus ex auro el gemmis, coloribusque
obediunt viris suis . Bona est caro quæ jam spiritui variis , el superhumerali contra pectu ; pontificis
non repugnat, sed obtemperat el consentit, el ideo annectebatur, forniam habet sensus rationabilis
« si duobus vel tribus in vobis convenerit, ex qua C qui in nobis est. In hoc posili dicuntur lapides
cunque re pelieritis fiet vobis , » dicit Dominus 88 . repletionis , qui tamen cohærent , et connexi sunt
Offerunt ergo a mulieribus suis inaures . Vides ad lapides humerales, alque ex his continentur
quomodo Domino offertur auditus. Sed et dextralia aşıricii . Humeralis ornalus indicium est actuum
Domino offeruntur ; opera dextra , et opera bona , bonorum . Aclus ergo cum ratione el ralio clim
quæ per carnem geruntur. Hæc Domino offerat actibus sociatur, ut sit consonantia in utroque :
rationabilis sensus . Sed et discriminalia offerun Qui enim fecerit el docuerit, bic magnus voca
lur. Ofert discriminalia, qui bene scit discernere bitur in regno coelorum 88. , Sit ergo in nobis
quid agendum sit , quid vitandum , quid Deo pla sermo de actibus pendens, el sermonem actus
ceat, quidve displiceat, quid justum sit , quid in exornent. Hic enim pontificis refertur ornalus. Sed
juslum . Isla sunt discriminalia quæ Domino offe ad hæc explenda principes requiruntur : isle or
runlur . Hæ ergo mulieres inaures Domino offe nalus eorum est , qui tanlum profecerunt, ut præ
runt, quia suntmulieres sapientes. Neverunt enim , esse populis mereantur. Offerunt etiam oleum prin
inquit 83. , mulieres sapientes, et fecerunt quæcunque cipes ad usus duplices profuturum , lucernis et
necessaria erant ad indumenta pontificis. » lllæ vero D chrismali . Debel enim lucerna eorum qui populis
mulieres quæ inaures suas obtulerunt ul fierel vi præsunt , non abscondi , aut sub modio poni, sed
lulus , insipientes erant , quæ a veritate quidem super candelabrum , ut luceat omnibus qui in domo
averterunt auditum , ad fabulas aulem impieta sunt 89. Sed et incensi compositionem principes
lenique se converterunt, el ideo obtulerunt inaures offerunt , quæ componatur per Moysen in olore
suas , ut ficrel caput vituli . Sed et in Judicum suavitatis Domino, ut et ipsi dicant, quia « Christi
libro 86 aliud nihilominus idolumn invenimus ex bonus odor sumus 9. , Et posteaquam obtulit po
malierum inauribus factum . Islæ ergo beate mu pulus, vocavit , inquit , Moyses omnem sapientem
lieres , beata isla caro , quæ Domnino offert in ad fabricandum , el architectum , ut componerent,
aures suas, et dextralia sua, el annulos suos, et el fabricarentur singula quæque quæ scripta sunt .

81 I Cor . IX , 27. 89 Exod . XXXV , 22. 83 Malib . xviii , 19 . 83 • Exod . XXIV , 25 et 29 . 81 Jud . XVIII.
* Exod. xxxv , 24 . 86 Matth . Xix , 11 . 87 Exod. xxxv , 27 . 88 Matth . v , 19 . 89 ibid. 15. 90 JI Cor . 11 , 5.
(90 ) Manuscripti , « visum est sensu . ) Libb . ( 92 ) Mss. , i inscripii nomine. , Libb . edili ,
editi, i visus est sensus. ) « scripti per nonina. )
(98 ) Mss ., i mulier., Libb. editi , « inulieres . »
PATROL . GR . XII . 13
 395 EX ORIGENE 39 €
Sed et mulieres, inquil , sapientes vocavit , ut fa- A Quid enim libi prodes ! si habeas liæc , el uti his
cerent quæ convenirent in tabernaculo Domini. nescias , neque agnoscas quomodo unumquodque in
Vides hæc omuia quæ fiunt, a sapientibus fieri, et suo tempore , et in suo loco aprare debeas el pro
mulieres sapientes vocantur, et viri sapientes, ferre ? Eu ideo danda nobis est opera , ut sapienle3
Omnia enim opera Domini in sapientia fiunt. Venit simus , et hæc quæ aud :mus de Scripturis san
ergo unusquisque sapiens sensu , et facit opera clis proferre in tempore et aptare possimus, com
Domini . Non suficit nobis si offeramus tantum , ponere alque ex his adornare tabernaculum Deo
sed opus est ut cum sapientia ea quae in nobis Jacob , per Jesum Christum Dominum nostrum ,
sunt operemur , sciamus miscere aurum cum bysso , cui est gloria et imperium in sæcula sæculorumi .
etcoccum duplicare , vel miscere cum purpura . Amen .

MONITUM

2
AD ORIGENIS EXEGETICA IN LEVITICUM .

179 Excerpla seu scholia in Leviticum scripsisse Origenem testatur Hieronymus apud Rufinum lib. 1!
Invect. Scripsii, inquit , in Genesim libros tredecim ; mysticarum homiliarum libros duos ; in Exodo Escer
pla ; in Levitico Excerpla. Ilorum nihil hodie superest , nisi forte aliquid inde sumptum exhibeant ix
Loyal illæ in Levilicum , quæ sub nomine Origenis in Calenis Græcis manuscriptis circumferuntur, et
priori loco in hac nostra editione repræsentantur.
Præter Excerpla, Origenis homilias in Leviticum Latine vertisse se monet Rufinus in peroratione ad
interpretationer Commentariorum ejusdem Origenis in Epistolam ad Romanos. Sexdecim commemorat
Cassiodorus De institutione divinarum litterarum , capite primo. Reliqui vobis, inquit, praslanie Domino,
si legere volueritis, homilias prædicii Origenis , id est, in Genesi sexdecim , in Erodo duodecim , in Lerilico
sexdecim . Totidem hodie passim lum in præcedentibus operum Origenis editionibus, tum in manuscri
plis codicibus perantiquis Origenis nomen præ se ferunt. Cerle ex iis vel unus codex manuscripius San
gero . litteris uncialibus exaraliis videtur sexlo vel septimo circiter Ecclesiæ sæculo . Prælerea Jonas
Aurelianensis episcopus qui sæculo nono florebal, lib. 1 De institutione laicali, cap . 5 , 16 et 18 , varia ex
Origenis homiliis affert fragmenta quæ iisdem verbis in hodiernis sexdecim homiliis legiintur. Denique
Calenæ inanuscriptæ in Levilicum fragmentum Græcum Origeni ascribunt , quod numero secundo homi
lize octavæ apprime respondet. Nullus ergo dubitandi locus est quin vere Origenis sint.
Nec quemquam movere debet, quod Græcum ex homilia secunda in Leviticum fragmentum babelur
Philocaliæ capite primo , cujus ne apicem quidem in homilia Latina editionis secunda, aliisve reperias .
Nam 1 • Quis certò affirınare possil non ea particula decurtatam el mutilatam fuisse hanc homiliam a
Rufino quem infra genuinum illarum interprelem esse probabimus ? 2° Homilias Origenis pro interpre
cum studiosorumve libilli variis modis fuisse selectas ei ordinalas, diversasque illarum ſuisse collectiones
quarum aliæ plures, aliæ plures homilias babuerint, ex eo probatur tum quod Jonas Aurelianen
sis episcopus lib. i De institutione laicali , cap . 5 , ex homilia Origenis in Leviticum prima fragmentum
exhibet, quod hodiernæ editiones in secunda tantum repræsentant; lum quod cum homilia quarta dicat
Origenes se jam supra de lineis vestibus sæpe egisse , et homilia sexta sparsiin se el sæpe de consecra
tione sacerdotis el unctione disseruisse, nihil tamen ejusmodi in snperioribus exstel ; lom denique quod
cum bomiliæ, in Jeremiam ab Hieronymo Latine redditit', alio oriline in editione Latina collocatæ sint
quam in codicibus Græcis,ubi modo plures , modo pauciores numero habentur, idem homiliis in Leviticum
contigisse proclive est existimare, variasque illarum fuisse collectiones, in quarum una secun :Juin
lennerit locum illa , unde prodiit Philocaliæ fragmentum , homilia quæ ab hodierna abest collectione .
Objici etiam polesi islas homilias etiam inter libros sancti Cyrilli haberi : Sed, inquit Bellarminus
De scripl . eccl., num . 225 , vere Origenis sunt, non sancii Cyrilli : nam el phrasim Origenis servant, et
erroribus ejusdem scalent . Huc adde quod ex homiliæ septimä numero quario liquet has bomilias Cesa
reæ in Palæstina habitas fuisse, ubi 180 sanctum Cyrillum serinones ad populum habuisse nullo eccle
siasticæ historiæ monumento traditur .
Harum porro homiliarum non alium interprelem quam Rufinum quæri debere, breviter demonstro.
Gennadius testatur quidquid Origenis versum est , a Rufino versum esse, exceptis iis quæ verlit Hiero
nymus. Al is in Catalogo, nominatim recensens quæ vertit ex Origene, homiliarum in Leviticum nullam
facil mentionem : el Paulinus in peroralione quam adjecil Commentariis in Epistolam ad Romanos pro
filelur se vertisse Origenis in Leviticum homilias. Faleor namque , inquit, Heracli frater amantissime,
quod dum luis desideriis satisfacere cupio, oblitus sum pene mandari quo præcipitur, Onus supra vires
iuas ne levaveris : quamvis nobis nec in cæleris quæ le insistente, imo polius pensum diurni operis exigente 1
in Lalinum vertimus , deſueril plurimus labor, dum supplere cupimus ea quæ ab Origene in auditorio 1
Ecclesiæ ex tempore , noi lam explanationis, quam ædificationis intentione perorala suni ; sicut in homi
liis sive in oraliunculis in Genesim et in Exodum fecimus , el præcipue in his quæ in librum Levitici ab illo 1
1
quidem perorandi stylo , a nobis vero explanandi specie translata sunt. Quem lavorem adimplendi quæ de
erant, idcirco suscepimus, ne pulsatæ quaestiones el reliclæ , quod in homiletico dicendi genere ab illo fieri
solel, Latino lectori ſasiidium generarent. Sed utinam boc labore adimplendi quæ deerant, supersedissel' 1
Ex ejus cuim licentia factum esl ut qui legit has homiliaz, incertus siluruin legat Origenem an Rufinuin .
Cæterum cum , judice Rulino, ex tempore pronuntiatæ sini, nonnisi post annum Christi 245 haberi powe
ruul, uli diximus in monilo ad homilias in Exodum ,
561 SELECTA IN LEVITICUM . 398

ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ ΕΚΛΟΓΑΙ

ΕΙΣ ΛΕΥΙΤΙΚΟΝ .

EX ORIGENE SELECTA IN LEVITICUM .

Και ανεκάλεσε Μωϋσήν. Λευϊτικόν ωνόμασται , Α El vocavit Moysem " . Leviticus liber appellatus
επειδή το της ιερωσύνης και τα τών θυσιών και όσα esi , quoniam ea quæ ad sacerdotium , et ad sacri
τοιαύτα προσέταξεν ο Θεός, εν τούτω Λευϊτικό φέ- ficia pertinent , et quecunque ejusmodi precipit
ρεται . Έχει μεν ούν και η " Έξοδος του Θεού νομοθε- Deus , in hoc Levitico continentur. Habet quider!
σίας• όπως δε ετελέσθησαν οι ιερείς χρισθέντες , και eliam Exodus Dei præcepta , al quomodo initiaren
όπως κατεσκευάσθη η σκηνή και σύμπηξιν έλαβεν lur sacerdotes uncli , quomodo fabricalum sit taber
αρμόνιον, και άλλα πλείονα ιστορεί το Λευϊτικόν. Εί naculum el congruam acceperit structuram , ilem
δε και έτερά τινα περιέχει , ου θαυμαστόν, επιγραφή alia mulla memoral Leviticus. Quod si ei alia
γάρ έστι , Λευϊτικόν , του εν αυτώ καιριωτέρου δηλω- quedam continet, nihil mirum : inscriptio enim ,
τικόν . Leviticus, tantum quæ in eo majoris sunt momenti ,
significat..
Τού αυτού. Τον περί θυσιών λόγον οι μη ορθώς Ejusdem . Qui rationem sacrificiorum non recte
ενορώντες καταφρονούσιν ή ως ευτελούς νομοθεσίας , perspiciunt, ii vel legean ul vilern et nihil dignum
και μηδέν άξιον του Δημιουργού εχούσης , η αυτού Creatore babentem contemnunt ; vel ipsum Greatorem
του Δημιουργού ώς ευτελή νομοθετούντος ασεβώς κα ut vilia præcipientem impie condemnant : sed qui
ταψηφίζονται. Ο δε νοήσας το του Δαυίδ και του Β intellexerit Davidis et Apostoli verba , illius quidem
'Αποστόλου , του μεν λέγοντας : ' Αποκάλυψαν τους dicentis 98 : - Revela oculos meos, et intelligam
οφθαλμούς μου και κατανοήσω τα θαυμάσια εκ του mirabilia de lege lua ; , hujus vero clamantis 93 :
νόμου σου " του δε βοώντος : « Ο νόμος πνευματι « Lex spiritalis est, , is sane videre polest digna
κός έστι , και δύναται διαβλέψαι ως άξια Θεού έστιν Deo esse quæ in his latent præcepla .
αποκεκρυμμένα εν τούτοις μαθήματα . Homo ex vobis, si afferal munera Domino " .
"Ανθρωπος εξ υμών , εάν προσαγάγη δώρα τω Observavimus sæpe in Scripturis munera de 181
Κυρίω . Τετηρήκαμεν δε πολλαχού των Γραφών τα animalibus dici , sacrificia autem de rebus inanimis,
μεν δώρα επί των ζώων λέγεσθαι , τάς δε θυσίας επί juxta id quod in Genesi dicitur 68 : « El respexit
των αψύχων κατά το έν τή Γενέσει λεγόμενον · « Και Deus super Abel , et super munera ejus ; super
επείδεν ο Θεός έπί "Αβελ, και επί τοις δώρους αυτού , Cain aulem , et super sacrificia ejus non advertit . ,
επί δε Κάϊν και επί ταϊς θυσίαις αυτού του προσ Illud insuper dicendum : ubi de animalibus agitur :
έσχεν. "Έτι δε και τούτο ρητέον , επί μεν των εμ 1 Homo, inquit, ex vobis si afferal munera ; , ubi
ψύχων "Ανθρωπος , φησίν, εξ υμών, εάν προσαγάγη vero de inanimalis, « si anima. » Inanimalum offert
δώρα και επί δετων αψύχων, « εάν ψυχή . » Το άψυ- C anima , ut es irrationali rationale solum relinquia
χον ή ψυχή ίνα του μεν αλόγου το λογικόν μόνον tur, el inanimalo ab igne consumplo solum super
καταλείπεται , και του αψύχου υπό του πυρός νενικη sil aniinalum .
μένου απομείνοι το έμψυχον μόνον.
Προχεoύσι το αίμα επί το θυσιαστήριον. Θυ Eſundent sanguinem ad altare 98. Altare holo
σιαστήριον καρπώσεως ο βωμός λέγεται , εφ' ού θυ causti ara dicitur , in qua sacrificia holocausti offe
σίαι ολοκαυτώσεως : θυσιαστήριον δε θυμιάματος , το runlur, altare vero incensi, interior est ara .
έσω θυσιαστήριον.
Τού αυτού. Επειδή έχαιρον ταις θυσίαις οι Ιου Ejusdem . Quoniam sacrificiis delectabanlor Ju
δαίοι εν Αιγύπτω ταύταις προσεθίσαντες , ώς και η dei , utpole iis in Egypto assueti , ut docet vitulus
εν τη ερήμω μοσχοποιία μαρτυρεί, επέτρεψεν ο Θεός in deserlo conflatus, hæc sibi offerri perinisit Deus ,
ταύτας αυτό προσαγαγείν , ταύτη χαλινώσας της ut eorum ad plures deos colendos inordinale procli
πολυθείας τάς ατάκτους ορμάς και του μή θύειν δαί ves animos refrenarel el a sacrificando dæmoniis
μοσι . Averteret .,

91 Levit . 1 , 1. 1 Psal . CΧVΙΙ , 18. 95 Pom . για , 4. 96 Levil. , 2. 90 Gen , V, 4 , 3 . 96 Levit . 1, 5 ,

399 EX ORIGENE 400

Si autem anima una peccaverit non sponte ®7 . Non A Εάν δε ψυχή μία αμάρτη ακουσίως . 'Ακούσιον
sponte fit quod quispiam agit malum . Observandum έστιν όπερ άν τις ποιή κακόν. Σημειωτέον ότι το α
ignorantiam involuntariam , peccatum vocari a Scri γνόημα το ακούσιον , αμαρτίαν καλεί η Γραφή . Και
plura . Imo aliorum quorumdam meminit Paulus , άλλων τινών μέμνηται ο μακάριος Παύλος φά : κων:
dicens 98 : 1 Umbram enim babuit lex futuro Σκιάν γάρ είχεν ο νόμος των μελλόντων .
ruin . )
Ejusdem . Illud quod dicitur : « Si anima pecca Τού αυτού . « Ψυχή εάν αμάρτη ακουσίως, φησί ,
verit non sponte et non ſecerit de omnibus manda και μη ποιήση από πασών των εντολών Κυρίου, και
lis Domini, , naturæ consentaneum est. Sunt enim κατά φύσιν έχει . " Έστι γάρ τάχα τινά και προστά
forte quædam præcepla Domini quæ non facienda γματα Κυρίου , και ου δεί ποιείν κατά το · "Έδωκα
sunt juxta illud 99 : « Dedi eis præcepta non bona . ) αυτούς προστάγματα ου καλά . » Ψυχή ούν αμαρτά
Anima ergo peccal non sponte , quando oblentu pie νει ακουσίως, ότε προφάσει ευσεβείας το μή δέον
tatis id quod lex velat , servat . Et sacrificio indigel τηρεί. Και δείται θυσίας προς άφεσιν · ου δεομέ
ad veniam obtinendam . At sacrificio non indiget νου θυσίας του δρώντος εξεπίτηδες: ως ο γεγονός
qui consullo agit, sicut is qui Judæus factus est Ιουδαίος ένα Ιουδαίους κερδήση , και περιτεμών τον
ut Judæos lucrifaceret, et circumcidit Timotheum . B Τιμόθεον .
Anima illa quæcunque tetigerit omnem rem immun " Η ψυχή εκείνη ήτις εάν άψηται παντός πρά
dam, aut morlicinum " . Morticinum vocat Deo mor γματος ακαθάρτου, ή θνησιμαίου . Θνησιμαίον δε
luum hominein quicuin neque cibum sumere opor φησι τον αποθανόντα τω Θεώ άνθρωπον, η χρή μηδε
leat. Qui enim ipsum letigerit, immundus est . Illud συνεσθίειν· ο γάρ απτόμενος αυτού ακάθαρτός έστι.
quoque immundum est quod ab adversario nostro Και τούτο ακάθαρτόν εστι το θηρευθέν υπό του αν
diabolo capίum est . Pecora immunda fuerint illi qui τιδίκου ημών διαβόλου . Κτήνη ακάθαρτα είη αν, οι
jumentorum instar ad verbum accesserunt, et ad προσελθόντες μεν τώ λόγω κτηνώδεις , προς θάνατον
morlem peccarunt, neque digni facti sunt qui δε αμαρτήσαντες , και μη γενόμενοι άξιοι σωθήναι
salvarentur etiam cum jumentis , juxta illud :: κάν μετά κτηνών , κατά το λέγον ρητον· ι 'Ανθρώ
« Homines et jumenta salvabis, Domine. ) πους και κτήνη σώσεις, Κύριε . )
Omnis qui tetigerit eas , sanctificabitur . Quidam Πώς ός εάν άψηται αυτών αγιασθήσεται. Τινές
illur , sanctificabitur, ) exponunt , I contamina το ο αγιασθήσεται , και μολυνθήσεται φασίν, ου διά
bitur, non quidem , ut opinor , propter sacrificium, την θυσίαν , οίμαι, αλλά διά το τολμηρόν αυτού απτο
sed propier audaciani 1angeniis . Aggeus enim di- c μένου. 'Αγγαίος γάρ φησιν· « "Ος άν άψηται , μιαν
cil * : « Qui leligeril, contaminabitur. ) θήσεται. )
Ejusdem . Dicimus sacrificia sacerdotibus magis Τού αυτού . Λέγομεν ως διατροφής αφορμή μάλ
fuisse alimentorum materiam , et umbram 182 λον τοίς ιερεύσιν ήσαν αι θυσίαι και σκιά της ευ
pietatis. Duplex oritur lucrum e sacrificiis ; pri- σεβείας. Διπλούν δε εστι το κέρδος το από του θύειν
mum , quod inde Deus honorelur ; secundum , quod και ότι Θεώ προσάγεται τιμή , και ότι & θύει
quæ quispiam immolarit, ea non facile adorabil, τις ουκ αν προσκυνήσειεν , ουδε αν οιηθείη Θεόν
neque Deum esse putabit . είναι .
El non moriemini 5. Mortem bæc verba minari Και ου μη αποθάνητε . Θάνατον ο λόγος έoικεν
videntur sacerdotibus vinum el siceram bibentibus, απειλείν ιερεύσιν, οίνον και σίκερα πίνουσιν , ηνίκα
cum in tabernaculum ingrediuntur. Oporlel enim αν εις την σκηνήν εισπορεύωνται . Δεί γάρ τους υπέρ
os
episcop qui orant pro populo , non solum fugere του λαού εύχομένους επισκόπους αποστρέφεσθαι από
ebrielalem quæ a vino oritur, sed et eam quæ a μέθης, ου μόνον της από οίνου , αλλά και της των
rebus el raliocinationibus humanis proficisciliir. πραγμάτων , και διαλογισμών ανθρωπίνων . Ουχ ώς
Nec absurde illud velal , sed quod sciret impoten άτοπον δε απαγορεύει τούτο , αλλ' ότι ήδει το ακρα
tes animi Israelilas in id quodcunque aggrederen . D τες των Ισραηλιτών , ότι οπόταν άψοιντο, εις άμε
far, immodice ferri. Uι cum in Sancta ingrederen- τρίαν έχώρουν . "Ιν' ότε εις τα άγια εισπορεύονται,
lur, sobrium baberent mentis sensum , el facilein νηφάλιον το της ψυχής ακριβές έχωσι , και λεπτόν
Dei recordationem . του Θεού μνημόσυνον .
Quare non comeditis illud quod fuit pro pec Δια τί ουκ εφάγετε το περί της αμαρτίας εν
calo in loco sanclo 6. Ostendit sacerdotibus non com τόπω αγίω ; Δείκνυσι δε ότι μή των ιερέων εσθιόν
edentibus, imperfectum esse sacrificium , el pec των , ατέλεστος ή θυσία , και η αμαρτία μένει : έχρήν
catano manere . Oportebat enim ut et de sanguine γάρ και εκ του αίματος εισενεχθήναι, και αυτούς
inferrelur, et ipsi comederent. φαγείν .
Si hodie oblulerunt quæ pro peccalo illorum sunt' . Eί σήμερον προσαγηόχασι τα περί της αμαρ
Quandoquidem , inquil, Nadab et Abiud qui Deum τίας αυτών . Επει συνέβη , φησί , τοις περί Ναδάς
offenderant, mortui sunt, quando tempus erat com και 'Αβιούδ προσκρούσασι τω Θεώ αποθανείν , ότε

1 Levit . V , 2. 1 Psal. ΧΧΧν , 7 . 3 Levιι . 51 , 18 .

31 Levit . Iv, 27. 98 Ηebr . Χ , 1 . 99 Execli . Xx , 25 .
6
Agg. 11 , 13 . B Levil. , I. ibid ., 17. 7 ibid . , 19
401 SELECTA IN LEVITICUM . 402
καιρός ήν φαγείν αυτούς το περί αμαρτίας του λαού Α elere illos quod fait pro peccato populi ut remic
του αφεθήναι και ήμαρτε , πως οι εν αμαρτίαις ημείς lerentur ei peccata , quo pacto nos qui liodie in pec
σήμερον έλεγχθέντες διά του φαγείν την άφεσιν catis esse convincimur, comedendo veniaın prome
προξενήσομεν; Xρή γάρ τον ιερέα πρότερον περί rebimur? Oportet enim sacerdotem prius pro seipso
αυτού εξιλάσασθαι . placare Dominum .
Ταύτα τα κτήνη α φαγέσθε. Θηρία μεν ούν ου llæc sunt pecora quæ comedetis 8. Belluæ igitur
δαμώς έστι καθαρά πάντα γάρ ακάθαρτα κατά τον nequaquam sunt mundæ : omnes enim sunt immundas
ειπόντα νόμον » Πάν και εάν πορεύεται επί χειρών juxta legem dicenlem 3 : « Οmne gradiens supc
αυτού εν πάσι τοις θηρίοις , ακάθαρτα έσται υμίν . ) manus , in omnibus bestiis , immunda erunt vobis.
Είη δ' αν γενικώς θηρία πάντες οι ώμότατοι των αν Generalim bestiæ fuerint homines crudelissini de
θρώπων , περί ών φησιν ο Προφήτης : « Εν τω έγγί- quibus dicit Propheta 10 : « Dum appropiant super
ζειν επ' εμέ κακώντας του φαγείν τας σάρκας μου ) me nocentes, ut edant carnes meas , , etc.
και τα εξής.
Παν κτήνος δικηθούν όπλών . Δικηλή τον ευσε Omne pecus quod ungulam dividit " 1. Bifidum va
βώς εν τω αιώνι τούτο πολιτευόμενος και διά τον cal eum qui pie in hoc sæculo vivit , et tolo deside
μέλλοντα αιώνα επ' εκείνον σπεύδοντα προς δε το Brio ad futurum contendit, quique ut ungulam divi
διχηλείν και ονυχιστηρας ονυχίζειν περιαιρούμενον dat , et findal fissuras , remover a manibus, hoc est ,
τα περιττά και νεκρά , από των χειρών , τούτ' έστι ab operibus superflua et mortua , item a pedibus ,
πράξεων και ποδών , τουτέστι της πορείας . Προς boc est, ab itinere suo ; et qui insuper ruminando
τούτοις και ανά μηρυκισμών ουκ αποτιθέμενον μόνον non solum non abjicit spiritalem cibum sed et illum
την πνευματικής τροφήν , αλλά και αναμιμνησκόμε rememoral el assidue pertractat .
νον και συνεχώς αυτήν μελετώντα .
Ούτος ο νόμος περί των κτηνών και των πε Hæc est lex de pecoribus el volatilibus él omni
τεινών και πάσης ψυχής. Πολύν ποιείται λόγον περί anima 19. Mullum habet sermonem de mun lo et
καθαρού και ακαθάρτου: πρώτον αγίαν είναι την ψυχήν immundo . Primum , sanctam esse aniniam doces.
εκπαιδεύει. Ει γάρ το φυσικόν τοιούτον οίον εκ προσ Si enim ejusmodi nalura quæ jussu Dei facta est,
τάγματος Θεού γέγονεν , ακάθαρτον , πόσο μάλλον το immunda est , quanto magis id quod a mala volun
από μοχθηράς προαιρέσεως , και ουκ εκ προστάγμα tale el non jussu Dei factum est ? Si id quod Deus
τους θεού γεγονός ; Εί το ού Θεός ποιητής ακάθαρ- fecit, immunduin 183 esse quispiam existimave
τον είναι νομίζοι τις , πόσω μάλλον το εναντίως έχον c rit , quanto magis id quod voluntati Dei adversatur,
προς το του Θεού βούλημα , και ποιούν όπερ απη el facit quod prohibuit ?
γόρευσεν ;
'Ανθρώπω εάν τινι γένηται εν δέρματι χρωτός Homini si cui facta fuerit in cute corporis ejus 13
αυτού ουλή. Ανάγεται ταύτα επί τινας μώμους cicatrix 48. Ilzc referuntur ad quasdam animæ labes,
της ψυχής . Και ώσπερ επί των του σώματος τραυ Et quemadmodum in corporis vulneribus interdum
μάτων μετά την θεραπείαν έσθ ' ότε ίχνος του πε post sanitatem vestigium aflliclæ partis in cicatrice
πoνθέναι τους τόπους καταλείπεται εν τη καλουμένη relinquitur , sic anima que peccati νulnus accepe
ουλή: τον αυτόν τρόπον η λαβούσα τραύμα αμαρτίας rit, licet sanitatem consequatur , quamdam veluti
ψυχή , κάν τύχη θεραπείας , οιονεί ουλήν ενίοτε έχει cicatricem residuam habet . Et discere oportet quo
καταλειπομένην. Δεί δε και τον τρόπον του απ' pacio mundelur, vel non mundelur.
αυτής καθαρισμού και ου καθαρισμού εξεπίστασθαι .
'Ανδρί ή γυναικί ώ εαν γένηται αυτή αφή λέ Viro et mulieri si fuerit in eis laclus lepræ " .
πρας. Παρατηρητέον εφ' ών μεν λέγεται ανθρώπων : Observandum est de quibus dicatur : « llomiui si
• Εάν τινι γένηται εν δέρματι χρωτός αυτού· ή D cui facia fuerit in cule corporis ejus ; ; vel : « Viro
« 'Ανδρί ή γυναικι , ώ εαν γένηται εν αυτοίς αφή λέ el mulieri si ſuerit in eis laclus lepræ ; , de quibus
πρας και εφ' ών δε Σαρξ , εάν γένηται εν τω δέρ vero dicalur 15 : « Caro , si facta fuerit in cule ejus
ματι αυτού έλκος » ή Σάρξ εαν γένηται εν τω ulcus ; ) vel 16 : « Caro si facta fuerit in cule ejus
δέρματι αυτού κατάκαυμα πυρός , ο Ταύτα δε θραύμα combustio ignis. » Haec autem sunt vulnus .
εστιν.).
Τα ιμάτια αυτού έσται παραλελυμένα . Διά Vestimenta ejus dissula erunt 17. His indicat animo
τούτων αινίττεται μη δείν συγκρύπτειν τα αμαρτή- leprosum non debere occultare el celare peccala .
ματα , και σκεπάζειν αυτά τον την ψυχήν λελε πρω Quemadmodum vestimenta dissula non operiunt
μένον. " Ωσπερ του παραλελυμένου τα ιμάτια ου ιurpiludinem, sic leprosum omnibus palere vult, nec
[ουκ ) εσκέπασται η άσχημοσύνη : ούτως βούλεται πά esse sepulcrum dealbatum , Circa os autem contegi,
σιν εκκείσθαι μη γενόμενον τάφον κεκονιαμένον. Το est non habere facultatem aperiendi oris ; exire

Levit. x1,2. 9 ibid., 27. 10 Psal. ΧΧνι, 2. " Levit . ΧΙ , 3 . 11 ibid . , 46 . 18 Levit . ΧΙΙ , 2. 1. ibid. , 20 .
14 ibid. , 18. 16 ibid. 24. 17 ibid . , 45 .
103
vero e castris , est non amplius admisceri sanclo- A δέ γε περιβεβλήσθαι το στόμα , έστι το μή έχειν παρ
Uin cælui . δησίαν ανοίξει το στόμα το δε της παρεμβολής εξοί
χεσθαι , το μηκέτι τοίς των αγίων αυτών συναυλί
ζεσθαι χοροίς.
El jugulabuni aviculam unam in vase leslaceo 18 .
Maclatur avicula in vase leslaces in quod injecta
est aqua vivens , ut fiat mundalio aqua el sanguine,
que exierunt e lalere Salvatoris . Lignum cedrinum
vocat salutis nostræ lignum . Coccum lortum typus
erat preliosi sanguinis per quem mundatur univer
sus orbis. Arbitror autem hyssopo , spiritus ca
forem; filo vero coccineo Verbi ad carnem deseen-
sum significari.
Caput suum et barbam radelur ' s. Caput raditur
circa dogmata maxime capitalia ; barbam quæ sym
bolum est viri , cum viri relinquit peccata ; super
cilia , cum fastum, et , ut ita dicam , supercilium
deponit . Symbolum autem vocat bæc quæ animæ
adhærescunt, et male in ea pullulant, quæque mor
talitatis capilli nominantur .
Sumet duos agnos sine macula anniculos 40. In tria
dividit sermo que offeruntur . Altero significatur
remissio peccatorum ; altero , lotum hominem Deo
addictum esse debere ; tertium vero indicat , id quod
offertur ad ipsum pertinere qui mundatur ab operi
bus suis. Fortassis 184 autem tres simile decime c
assumuntur , ut una quidem cum mactalo agno sil,
secunda cum aliero , tertia vero cum ove. Jam igi-
tur in quinta purificatione habet non farinam, sed
similam que materia panis mundi symbolum est ,
eamque in oleo conspersam. Quod quidem oleum
utpote nutricns lucem , assumitur ad eum quem mi
nistrat lucis , non ignis usum . Absque eo autem quod
ad conspersionem similæ assumitur, oleo , habet
aliud oleum quod per sacerdotem adducitur inmen
sura colylæ. Et omnino videlur mibi sacerdote in
digere illud : < Sistet sacerdos mundans homi
nem qui mundalur, et hæc ante Dominum . ,
El veniel cujus est ipsius domus, et annuntiabit sa
cerdoti 15. Neque dicimus legislatorem praecipere ut D τω ιερεί . Και ουδέποτε φαμεν κατηγορήσοντα της
quispiam ad sacerdotem venial accusalurus domum
suam , sed potius tanquam ex medico remedium
mali periturus . Dicimus itaque Judeorum Synago-
gam lepra infectam fuisse . Annuntiantis persona ,
est sanctorum prophetarum chorus , qui summo
Sacerdoti ante indignationem annuntiant desperatio-
nis Judeorum mala, non odio , neque mala volun-
lale, sed verecundia erga beneficum , confitenles
quidem illorum peccala , sed misericordiam nihile-
minus pro eis postulantes.
18 Levil . xiv , 5. 19 ibid . , 9. 20 jbid ., 10 .
ORIGENIS 404
Και σφάξουσι το ορνίθιον το εν εις αγγείον
οστράκινον . Θύεται το ορνίθιον εις αγγείον όστρά
κινον , προεμβληθέντος εις αυτό ύδατος ζώντος , ένα
γένηται ο καθαρισμός ύδατι και αίματι, άπερ εξήλ
θεν από της πλευράς του Σωτήρος . Ξύλον δε κέδρι
νόν φησι το της σωτηρίας ημών ξύλον . Το δε κεκλω
σμένον κόκκινος τύπος ήν του τιμίου αίματος, δι' ου
καθαίρεται ο κόσμος όλος. Οίμαι δε τον ύσσωπον ,
την διά του πνεύματος θερμότητα : το δε σπαρτίον
το κόκκινον την προς σάρκα σύμβασιν του Λόγου
δηλοι .
B
Την κεφαλήν αυτού και τον πώγωνα ξυρηθή
σεται . Ξυράται την κεφαλήν , κατά τα κεφαλαιωδέ
στερα και αρχικώτερα των δογμάτων κατά δε τον
πώγωνα , όπερ σύμβολόν εστι του ανδρός, αποτιθέ
μενος τα του ανδρός αμαρτήματα κατά δε τάς οφρύς,
πάσαν οίησιν , και ίν' ούτως ονομάσω , οφρύωσιν απο
τιθέμενος . Σύμβολον δέ φησι ταύτα προσφύντα και
εξανθήσαντα τη ψυχή , νεκρότητος τρίχες ονομαζό
μενα .
Λήψεται δύο αμνούς άμώμους ενιαυσιαίους .
Εις τρία ο λόγος διαιρεί τα αναφερόμενα εν μέν την
λύσιν των προημαρτημένων εν δε, το όλον αναφέ
ρεσθαι τω Θεώ · έτερον δε, το αναφερόμενον επ' αυ
τόν τον καθαριζόμενον των υπ' αυτού γινομένων.
Τάχα δε και τα τρία της σεμιδάλεως δέκατα παραλαμ
βάνεται , έν ' εν μέν των δεκάτων τη σφαζομένων αμνώ
συναχθή , και το δεύτερον τώ λοιπώ , και το τρίτον
το προβάτω . "Ήδη τοίνυν επί το πέμπτο καθα
ρισμώ έχει ουχί άλευρον, αλλά σε μίδαλιν, όπερ σύμ
βολόν έστιν ύλης άρτου καθαρού , και ταυτην ελαίω
πεφυραμένην όπερ ώς τρέφον φώς , φωτός χρείαν
και ου πυρός επιτελούν παραλαμβάνεται . "Έχει δε
καθ' εαυτό χωρίς τού εις φύρασιν της σεμιδάλεως πα
ραλαμβανομένου ελαίου, έλαιον και διά του ιερέως ανα
φέρεται μέτρου κοτύλης τυγχάνον . Και πάνυ δοκεί
μοι ιερέως δέεσθαι το: « Στήσει ο ιερεύς ο καθαρίζων
τον άνθρωπον τον καθαριζόμενον , και ταύτα έναντι
Κυρίου . »
Και ήξει τίνος αυτού η οικία , και αναγγείλει
οικίας της εαυτού δείν ιέναι τινά προς τον ιερέα, τον
νομοθέτης είπεϊν · αλλ' ώσπερ δή μάλλον εξ ιατρού
τω συμβεβηκότι φάρμακον εξαιτήσoντα . Λελεπρώ
σθαι δη ούν φαμεν τήν των Ιουδαίων συναγωγήν . Το
δε του αναγγέλλοντός έστι πρόσωπον , και των αγίων
προφητών χορός : οί και εξαγγέλλονται τα μεγάλα
αρχιερεί , τουτέστι προ της αγανακτήσεως, της απο
νοίας των Ιουδαίων τα πάθη, ου μίσει , ουδε απεχ
θεία, αλλ' αιδοί τη περί τον ευεργέτην συνομολο
γούντες μεν τα εκείνων πλημμελήματα, ελεείσθαι δ'
ούν όμως παρακαλούντες .
11 ibid . , 11. 21 ibid., 35 .
 IN LEVITICUM HOMILIA I. 406

ORIGENIS IN LEVITICUM .

HOMILIA PRIMA (93) . A Mors mibi erit ; ) si julem non consensero, non
1. Sicut in novissimis diebus Verbum Dei ex Ma effugiam manus vestras. Sed melius est me sine
ria carne vestitum (94) processit in hunc mundum , ullo geslo (98) incidere in manus vestras, quam
et aliud quidem erat quod videbatur in eo , aliud peccare in conspectu Domini " 3. , Incidamus ergo
quod intelligebatur; (carnis namque aspectus in eo et nos , si ila necesse est , in oilreclationes vestras,
patebal omnibus, paucis vero et electis dabalur di lanlum ut veritatem verbi Dei sub lilleræ legminic
vinitalis agnitio ;) ita el cum per prophetas vel le cooperiam ad Christum jam Dominum conversa
gisialorem verbum Dei profertur ad homines, non cognoscat Ecclesia : sic enim dicit Apostolus ",
absque competentibus profertur indumentis. Nam quia « si conversus quis fuerit ad Dominum , auſe
sicut ibi carnis, ita hic litteræ velamine legitur : ut
relur velamen : ubi enim spiritus Domini , ibi li
littera quidem aspiciatur tanquain caro, lalens vero bertas , » Ipse igitur nobis Dominus , ipse sanclus
intrinsecus spiritalis sensus tanquam divinilas sen Spiritus deprecandus est , ut omnem nebulam ,
liatur.Tale ergo est quod et nunc invenimus librum omnemque caligincm quæ peccatorum sordibus con
Levilici revolventes, in quo sacrificiorum ritus , etcrela visum nostri cordis obscural, auferre digne
hostiarum diversitas , ac sacerdotum ministeria ile lur, ut possimus legis ejus intelligentiam spirilalem
B el mirabilem conlueri , secundum eum qui dixit *8 :
scribuntur (95 ) . Sed hæc secundum litleram , quæ
tanquam carc Verbi Dei est el indumentuni divini « Revela oculos meos, el considerabo mirabilia de
talis ejus, digni fortassis vel aspiciant , vel audiant lege tua . » Igitur quam possumus breviler pauca
et indigni . Sed et beati sunt illi oculi, qoi velamine 1
persiringamus ex multis , non tam singulorum ver
lillere oblectuni intrinsecus divinum Spiritum vi borum explanationi studentes (hoc enim facere per
dent (96 ) ; el beati sunt qui ad hæc audienda nun olium scribentis esi ) , sed quic ad ædificationem
das aures interioris hominis deſerunt . Alioquin Ecclesiae pertinent, proferentes : ut occasiones po
aperle in his sermonibus occidentem litleram sen tius intelligentiæ auditoribus demus , quam exposi
tient. Si enim secundum quosdam eliam nostrorura lionum Jaliludinem persequamur (99) , secundum
intellectum simplicem sequar , et absque ulla , ut illud quod scriplum est * : Da occasionem sa .
ipsi ridere nos solent, stropha verbi et allegoriæ pienti ,et sapientior erit. )
185 nubilo vocem legislatoris excipiam , ego ec 2. Principium ergo Levitici dicit , quia vocavit
clesiasticus sub fide Christi vivens, et in medio Ec Dominus Moysem , el loculus est illi de tabernaculo
clesiæ posilus , ad sacrificandum vitulos el agnos, testimonii, ut promulgaret filiis Israel sacrificio
el ad offerendam similam cum thure et oleo divini c rum leges et munerum , et ail " : « Si homo munus
præcepti auctoritate compellor. Hoc enim agunt , ofterel ( 1 ) Domino , offeret ex bobus vel pecoribus, ,
qui deservire nos historiæ , el servare legis litleram id est agnis vel hædis. « Si vero ex avibus, lurlures
cogunt. Sed lenipus est nos adversus improbos pre vel pullos columbarum. , Si vero non homo, jed
sbyteros uli sanctæ Susannæ vocibus, quas illi qui anima offerat munus Deo , ex simila , inquit , 38 , le
dem repudiantes, historiam Susanna de catalogo rat panes azymos coclos in clibano , vel certe simi.
divinorum voluminum desecarunt . Nos autem et lam ex sarlagine in oleo conspersam , aut ex crati
suscipi mus et opportu ne contra ipsos proferi mus, cula in oleo (2) nibilominus subaclam . Tum deinde
dicentes : « Angustiæ mihi undique (97). » Si enim edocemur quia fermentalum nihil omnino oportel
hoc consensero vobis , ut legis lilleram sequar , offerri ad altare Dei , neque mel usquam ( 3) sacrili
38 Ps al. cxvill , 18. 26 Prov. 1x, 9. 97 Levil , 1 , 2, 14.
1 Dam . Xil1 , 22, 23. ** I Cor . ii, 16.
19 Levil. II , 4.

( 93) Collatæ sunt hæ homiliæ cum quatuor mss , D (97 ) Veteres editiones : 1 Angustia mihi sunt
uno Sangermanensi velustissimo cujus character undique, , sed codes Sangermanensis omjllit ver
ur cialis est ; altero Gemeticensi ; tertio Beccensi, et bum ( sunt. )
quarto bibliothec:e R. P. Franciscanorum Cadomen (98) Codu. Gemeticensis et Cadomensis , ( nullo
siu m . gesto ; , Sangermanensis, « nullo geslu . i
(94) E :t Maria carne vestitum . Sic babent omnes (99) Mss. Sangerm . et Gemelic., ' persequa
mss. Libri vero antea editi , 1 ex Mariæ carne ve mur ; ; alias , 1 prosequamur. )
slitum . ) ( 1 ) Omnes mss., i offeret. 1 Alias , I offeral, ,
(95) Omnes mss ., « describuntur ; , libb . edili , Mox codd . Cadomensis et Gemelicensis, « ex bobus
i ascribuntur. , Infra iidem libb. editi , « caro Verbi el pecudibus. )
Dei est, el indumentum divinitatis ejus, digni fore ( 2) Omnes mss ., ( in oleo. » Alias deest, « in . )
lasse, » sed miss, ut in nostro textu . ( 3) Codd . Sangerm . el Gemelic ., i mel usquaix . o
(96) Codes Sangermanensis, « vidcant. , Alii , Alias, é mellis quidquam . »
vident , ,
 407 ORIGENIS
ciis admisceri , sed sale saliri omne sacrificium vel A
munus . Secundo in loco de primitiarum præcepit
sacrificiis, quæ recentia losla ac bene purgata of
ſergi Vomino jubet . Posthæc sub eadem legis con
tinentia de sacrificiis salutaribus injungitur, primo
ex bobus, secundo ex ovibus, in quibus tamen li
ceal , sive in agnis, sive in hædis vel feminas of
ferre, vel mares , et nihil præter hæc animalia de
cernit in sacrificiis salutaribus offerendum . Sed re
pelamus paululum , et videamus primo omnium
quid est quod dicit : « Homo es vobis si offerat mu
nus, » quasi vero possit alius aliquis offerre quam
homo. El ulique suffecisset dicere , si quis ex vobis
offerat munus : sed nunc dicit : « Si homo ex vo
bis offeral munus. 1 In consequentibus vero dicit :
B
( Si autem anima offeral minus. In posterioribus
porro, cum secundo jam loquitur Dominus ad Moy
sem, el mandat de sacrificiis pro peccalo offerendis ,
ila dicit : « Si pontifex peccaverit , offerat illud et
illud '. , Vel si omnis Synagoga peccaverit , vel si
princeps peccaveril (4) , vel si anima una peccave
rit : mandatur singulis quibusque quid offerant " .
Quid ergo ? inanem putamus esse istam personarum
distinctionem , ut aliud quidem offerendum sub ho
minis appellatione , aliud sub animæ , aliud sub
pontificis, aliud vero sub synagogæ , aliud etiain
sub principis , vel sub unius animæ cognominatione
mandelur ? Ego interim pro exiguilale sensus mei,
hoc in loco hominem quem appellavit , et primum
in omnibus posuit ad offerendum munus Deo , in- C ejus, sicut ipse Dominus dixit » : « Quia non cae
telligendum esse omne humanum arbitror genus,
el ipsum dici hominem qui holocaustum offerat vi
tulum ex bobus sine macula. Iste autem vitulus
sine macula , vide si non ille saginatus est vitulus
quem pater pro regresso (5) ac restitulo sibi illo
qui perierat filio , quique omnem ejus substantiam
dilapidaveral , jugulavit , et fecit convivium magnum , bernaculi teslimonij 37 , , in posterioribus repelit
et lætitiam habuit 30, ita ut latarentur angeli in
cælo super uno peccatore pænitentiam agente. Ho
mo ergo isle qui perierat el inventus est , quoniam
zibil habuit propriæ substantiæ quod offerrel, cun
cla namque dilapidaveral vivens luxuriose, invenit
istum vitulum cælitus quidem inissum , sed ex pa
triarcharum ordine, el connexis ex Abraham gene
rationum successionibus venientem , el idcirco non D Ecclesia primitivorum est , idem ipse sanguis asper
Jixit vitulum et siluit, ut videalur vitulus quicun
que mandalus , sed vitulum ex bobus , id est , ex pa
19 Levii . iv . 30 Luc . xv . 31 Isa . Lu1.9 . 3. Joan. , 11 .
XII, 33. 36 Ephes. 1 , 22. 3. Levil . I , 3 . 38 ibid . , 5.
(4) lidem mss . , princeps peccaverit ; » alias ,
« principes peccaverint. )
(5 ) « Pro regresso . , Sic codex Sangermanen
zis. Alias deeral , « pro . » Infra idem ms . , 1 erit
autem masculus sine macula , masculus vere est . )
Alias !egilur, « est , pro « erit , » el , a vero , pro
( vere . )
( 6) Codd. Gemelic. el Cadomensis, « imponel . ,
Sangerm ., , imponit. » Alias , imponent. I
(7 ) Codex Sangerm ., 1 adversum . 1 Alias, « con
ira. )
408
Iriarcharum generatione venientem . Erit autem
masculus sine macula . Masculus vere 186 est,qui
peccalum quod est feminez fragilitatis ignoral. So
lus ergo ille masculus, solus sine macula est, qui
peccatum non fecit , nec dolus inventus est in ore
ejus a , el qui acceplus contra Dominum offertur ad
ostiuin tabernaculi . Ad ostium tabernaculi non est
intra ostium , sed extra ostium . Extra ostium ele
nim fuit Jesus, quia e in sua propria venit, el sui
eum non receperunt 38. , Non est ergo ingressus
tabernaculum illud , ad quod venerat, sed ad ostium
ejus oblalus est in holocaustum , quia extra castra
passus est. Nam et illi mali coloni venientem filium
Patrisfamilias ejecerunt ſoras extra vineam , el oc
ciderunt 33. Hoc est ergo quod offertur ad ostium
labernaculi acceplum contra Dominum ; el quid lam
acceplum quain hostia Christi , qui seipsum obtulit
Deo ?
3. Et tamen « imponet (6) manum suam , in
quit ® , super caput hostiæ , el jugulabunt vitulum
contra Dominum , et offerent filii Aaron sacerdotis
sanguinem , et effundent sanguinem ad altare in
circuilu, quod est ad ostium tabernaculi testimo
nii. , Polest quidem videri oh hoc dictum , quod de
filiis Aaron erant Annas el Caiphas, et cæteri omnes
q'ri consilium agentes adversum (7 ) Jesum pronun
liaverunt eum reum mortis, el effuderunt sanguinem
ejus circa basim altaris tabernaculi lestimonii . Ibi
enim effunditur sangnis , ubi erat altare et basis
pit perire prophetam extra Hierusalem . , Posuit
ergo el manum suam super capul viluli : hoc est
peccata generis humani imposuit super caput (8)
suum . Ipse est enim capul corporis Ecclesiæ suæ * .
Sed et hoc fortasse non sine causa fit, quod cum
superius dixisset , « applicabil eum ad ostium la
, et
ilerum dicit , « ad allare quod est ad ostium la
bernaculi testimonii 88. o quasi non eumdem locum
sub eadem narratione semel designasse suffecerit.
Nisi quia forle hoc intelligi voluit, quod sanguis de
su non solum in Jerusalem effusus est , ubi erat al
lare , el basis ejus , et labernaculum testimonii, sed
et quod supernum allare quod est in cælis, ubi et
serit ( 9) , sicut et Apostolus dicit, quia pacificavit
per sanguinem crucis suæ, sive quæ in terra sunt,
33 Malth . XX1 , 39. 34 Levit: 1,4,5. 38 Luc.
( 8) Omnes miss., ' corpus . , Sed præstare vide
tur priorum editionum lectio i caput. )
( 9) Priores editiones , « super illud altare quod
est in cælis , ubi et Ecclesia primitivorum est,
idem ipse sanguis aspersus erit. , Hinc iterum in
sequentibus sæculis passurum Christum videbatur
Huelio Origenes affirmare, sed cum aliam omnino,
eam nempe quain sequimur, exhibeant lectionem
omnes codices manuscripli, id unum sequitur ex
hoc loco sensisse Adamantiin ,Christi mortem se
mel obitam in terris , non solum hominibus, sed
 IN LEVITICUM HOMILIA I. 410
409
sive quæ in eelis 39 , Recte ergo secundo nomi- A in fide Christi, alia autem illis qni jam perfecti sunt
nat altare, quod est ad ostium tabernaculi testimo in scientia et charilale ejus , aptare , hoc est mem
nii , quia non solum pro terrestribus, sed etiam pro bratim 187 vitulum divisisse. Sed et qui novit
cælestibus oblatus est hostia Jesus , et hic quidem ostendere quæ fuerint legis principia , qui etiam in
pro hoininibus ipsam corporalem materiam sangui- prophetis profec'us accesserit , quæ vero in Evan
nis sui fudit , in coelestibus vero ministrantibus, si geliis plenitudo perfectionis habeatur ; vel qui do
qui illi inibi sunt , sacerdotibus , vitalem corporis cere potest , quo verbi lacle alendi sint parvuli in
sui virtutem , velut spiritale quoddam sacrificium Chrislo, et quo verbi olere reficiendi ( 11 ) sint qui
immolavit. Vis autem scire quia duplex hostia in infirmantur in fide, quis eliam sit cibus solidus et
eo fuit , conveniens terrestribus, et apta cælesti- fortis, quo impingnandi sint athletæ Christi ; qui
bus ? Apostolus ad llebræos scribens dicit 40 : « Per hæc singula novil spiritali ratione dividere , potest
velamen , id est carnem suaio . , Et iterum interius hujusmodi doctor ille sacerdos videri, qui imponit
velamen interpretatur cælum , quod penetravit Je super altare holocaustum per membra divisum . Ad
sus, ut assistat nunc vultui Dei pro nobis , ( sem dit et ligna aliari , quo ignis animelur el ardeat , is
per, inquit , vivens ad interpellandum pro his. ) a quo non solum de corporalibus virlulibus Christi,
Si ergo duo intelliguntur velamina, quæ velut pon B sed etiam de divinitale ejus sermo miscetur. De
tifes ingressus est Jesus, consequenter el sacrifi sursum enim est divinitas Christi , quo ignis isle
cium duplex intell gendum est , per quod el lerre ſeslimat. Convenienter ergo omnia hæc quæ in cor
stria salvaverit et coelestia . Denique el ea quæ se pore a Salvatore gesla sunt, cælestis ignis absum
quuntur, plus cælesti sacrificio quam terreno vi psit , et ad divinitatis ejus naturam cuncla restituit.
dentur aptanda. Lignis tamen adhibitis ignis iste succenditur . Csque
4. < El decoriantes, inquit * , holocaustum divi ad lignum enim in carne ( 12) passiv fuit Christi.
dent illud membratim , el imponent filii Aaron sa Ubi aulem suspensus in ligno esi , dispensatio car
cerdotis ignem super altare, e ! constipabunt ligna nis finita est. Resurgens eniin a mortuis ascendit
in ignem , et imponent filii Aaron sacerdotis divisa in cælum , quo iter ejus natura ignis ostendit. Un
membra, et capul, et adipes , et ligna quæ sunt su de et Apostolus dicebal**, quia « el si cognovimus
per altare. Interanea vero el pedes lavabunt aqua , Christum secundum carnem , sed nunc jam non
et imponel sacerdos omnia super allare , hostia est novimus, , Holocaustum namque carnis ejus per li
el sacrificium odor suavitatis Domino. , Quomodo gnum crucis oblatum , terrena cælestibus, et livinis
decorielur caro verbi Dei , quod hic vilulus nomi humana sociavil . luteranea sare cum pedibus aqua
C
Dalur, et quomodo membratim dividaiur a sacer dilui jubel sermo præcepti , sacramentum baptismi
dolibus , operæ pretium est advertere . Ego pulo sub ligurali prædicatione denuntians. Nam intera
quod ille sacerdos detrahit corium vituli oblati in nea diluit, qui conscientiam purgal. Pedes abluit,
holocausiuin , et deducil pellem qua membra ejus qui consummationem suscipit sacramenti, et scit
conteguntur , qui de verbo Dei abstrahit velamen quia qui, mundus est , non indiget nisi ut pedes
illeræ , et interna ejus quæ sunt spiritalis intelli livel" , et quia parlem quis habere non potest cum
gentiæ membra , denudal : et hæc membra verbi Jesli , nisi laveril pedes ejus.
interioris scientiæ , non in bumili aliquo loco ponit, 5. Verum si hæc etiam ad moralem locum incli
sed in allo et sancio , id est , super aliare collocal : nare velis , babes el lli vitulum , quein offerre de
enm non indignis hominibus, el humilem vitam ac beas. Vitulus est, et quidem valde superbus, caro
terrenam ducentibus pandit divina mysteria, sed il Ina : quam si vis munus Domino offerre, ut eam
lis qui altare Dei suol, in quibus semper ardet di castam pudicamque custodias , adduc eam ad ostium
vinos ignis, et semper consumilur caro . Super hos tabernaculi, id est , ubi divinorum librorum susci
ergo lales membralim sivisus isle holocausti vilu pere possit auditum . Masculinum sit munus lium ,
lus collocatur. Dividit namque membratim vitulum , D feminam nescial, concupiscentiam respual, fragili
qui explanare per ordinem potest , el competenti lalem refugiat , nihil dissolutum requiral aut mulle .
distinctione disserere , qui sit profectus , Christi Impone etiam manum tuam super hostiam tuam ,
Imbriam contigisse ; qui vero , pedes ejus lavisse ut sit accepta Domino, el jugula illam contra Domi
lacrymis, el capillis capitis extersisse ; quanto au num , hoc est , impone ei continentiæ frenum , el
tem iis polius sil capul ejus unxisse myro ( 10 ) : sed manum discipline ne auferas ab ea , sicut imposuit
el in pectore ejus recubuisse quid babeat eminentiæ . manum carni suæ ille qui dicebal 45 : « Macero cor
Horum ergo singulorum causas disserere, el alia pus meum el servituti subjicio , ne foric cum aliis
quidem incipientibus, alia vero iis qui jam proficiunt prædicavero, ipse reprobus elliciar. » El jugula eam
** Coloss . I , 20. 40 Hebr . x , 20. 41 Hebr . vii , 23. 42 Levit. xxi , 7 , 8, 9 . 43 II Cor. V, 10. * Joan . IC
I !! I , 8. 45 I Cor. ix , 27 .
eliai angelis et aliis caelestibus virlutibus pro (11) Cod . Sangerm ., ( reficicndi . , Libb . editi,
fuisse. Vide lib . 11 Origenian. , quæst. 3, num . 20 ( relovendi. , Codd . Gemelic . ei Cadomensis, ilo
ei 44 . vendi, ,
( 19) Codex Sangerm . , i myro. » Alias, myr ( 12) Omncs mss ., in carne. » Libb. editi , i car
rha . nis. )
 11
contra Dominum , mortificans sine dubio membra A
lua quæ sunt super terram . Sed et Glii Aaron sacer
dotis offerant sanguinem ejus. Sacerdos in te est,
ei filii ejus, mens quæ in le est el sensus ejus, qui
merito sacerdos , el filii sacerdotis appellantur : soli
euim sunt qui intelligent Deum , el capaces sunt
scientiæ Dei . Vult ergo sermo divinus, ul raliona
bili sensu carnem tuam in castitale offeras Deo,
secundum quod Apostolus dicit *6 : Hostiam vi
vam , sanclam , placentem Deo , rationabile obse
quium vestrum, , Et hoc esl per sacerdotem vel
filios sacerdotis oferre sanguinem ad altare, cum
et corpore et spiritu quis caslus efficitur. Sunt
enim el alii , qui offerunt quidem holocaustum car
nem suam , sed non per ministerium sacerdotis. B et bene purgata sit . Oleum quoque et thus ui impo
Non enim scienter ( 15) , nec secundum legem quæ
in ore sacerdotis est offerunt, sed sunt quidem
casti corpore, animo autem inveniuntur incesti .
Aut enim gloriæ humanæ concupiscentia macu
lantur , aut cupiditate avaritiæ polluuntur, aut invi
diæ ac livoris infelicilale sordescunt, vel furentis
odii el iræ immauilale vexantur. Quicunque ergo
tales sunt, licet corpore casti sint, tamen non offe
runt holocausta sua per manus el ministerium ( 14 )
sacerdotis. Non est enini in eis consilium , et pru
dentia , que sacerdotio fungitur apud Deum : sed
sunt ex illis quinque virginibus stultis , quæ virgi
nes quidem fuerunt, el castitatem corporis serva .
verunt, oleum autem charitatis, et pacis , et reli
quarum virtutum , in vasis suis condere nescierunt , C lum suum , resperyit septies contra Dorninum, et
et idcirco exclusæ sunt a thalamo sponsi 67 : quo linil ex eo cornua altaris incensi. Cæteras autem
niam sola carnis continentia ad allare Dominicum
non potest pervenire, si reliquis virtutibus et sa
cerdotalibus minisieriis deseratur. Et ideo qui hæc
legimus vel audimus, in utramque parlem operam
demiis ( 15) , casti esse corpore , recti menite , mundi
corde , moribus emendati, proficere in operibus ,
vigilare in scientia, lide, et actibus, gestis , et in
tellectibus esse perfecti, ut ad similitudinem hostiæ
Christi conformari mereamur , per ipsum Dominum jubelur offerre . Sed iri peccato Synagogæ dicitur .
nostrum Jesum Christum ( 16), per quem Deo Patri
omnipotenti cum Spiritu sancto est gloria et impe gogæ , et lecerit unum ab omnibus mandatis Domi
rium in sæcula sæculorum . Amen .
HOMILIA II .
De sacrific iorum ritu , hoc est de muneribus el sacri
ficiis ( 17 ) salutaribus , el pro peccatis ; el quomodo
offert pontifex pro peccato suo, el pro peccato
st
** Rom. XII, 1. 47 Malih . XXV. 18 Levit . IV , 5 .
( 13) Cod . Sangerm ., ( scienter . , Libb . editi,
scientes . )
( 14) Idem ms. , e ministerium . , Libb ) . editi , omi
nisteria . )
( 15) Omnes mss . , ( demus. , Libb . editi , « dare
debemus . )
(16) Christum . Deest in codice Sangermanensi.
( 17) ln libb. antea editis omittitur, « el sacri
ficiis, , sed reperitur in codd . Gemelic. el Cado .
mensi.
( 18 ) Libb . antea editi , offerat ex animalibus, id
ORIGENIS 412
Synagogæ , vei pro animà quæ ex populo lerre
peccaverit non voluntate.
1. Superior quidem de principio Levitici dispu
latio edocuit nos legem sacrificiorum , 188 que
inunera appellantur , ui si bomo munus offerret, er
animalibus id offerrei, hoc est ex bobus (18), vel
ovibus , vel etiam capris ; si vero ex avibus, turtu
rum par , aut duos pullos columbinos adhiberet. Si
vero anima offeral munus, simi !am offerret ex cli
bano , id est panes ex simila azymos , aut similam
oleo conspersam ex sarlagine vel etiam cra! icula.
Si autem sacrificium offeral primitiarum , de pri
miliis frugum ( 19) , ut simila sit recens, id est no
va , igni quoque eam lorreri vult, et medio fractam
esse, ne mulium minulatum sit , quia primiliæ sunt,
nantur super eam , et sic offeratur. Ai vero si
quis (20) offerat sacrificium salutare, ex bobus ju.
betur offerre , vel etiam ex ovibus sive capris, et
exceptis his nullum aliud sacrificii genus substitui.
lur in salutaribus hostiis. Nam pro peccatis non
voluntariis (21 ) , generaliter quidem anima jabetur
offerre, el post hæc per diversas ilur, variasque
personas : et jubetur, si quidem pontifex sit qui
deliquit, et offert sacrificium pro peccato, ut villl
lum in bolocaustum offerat, sed non eo rilu, quo
illum pro munere obtulit. De hoc enim tantum adi
pes , et duos renes cuin adipibus suis , el adigem
qui legit interiora, imponet super allare holocall
storum . De sanguine quoque ejus intingens digi
carnes cum corio, et interaneis, et stercore extra
castra igni cremari jubel in loco mundo. Observan
dum sane est , quod in peccato pontificis non addi
dit legislator, quia per ignorantiam , aut non volun
tale peccaverit. Neque enim cadere ignorantia po
lest (22) in eum , qui ut cæleros doceret , prove
clus est . Si autem lotius Synagogæ peccatum fue
rit , vitulum nihilominus in holocaustumi Synagoga 14
« Si ignoraverit, et lacuerit verbum ab oculis Syna
ni , quod non fiel. 1 Unde apparet etiam omnem
Synagogam posse delinquere per ignorantiam . Quod
D
el Dominus confirmat in Evangeliis cum dicii " :
( Paler, remille illis, non enim sciunt quid faciunt.)
Quod si princeps fuerit qui offert hostiam prc pec
* Luc. xx111 , 34.
offerrel ex bobus , , sed omnes mss . ut in nostro
textil .
(19) Cod . Sangerm ., « de primis fructibus. Cod.
Gemelic., ode primis frugibus id offerat, ul simila.!
Cod. Cadom ., i de primis frugibus ut oterat, ut si
mila. · Cod . Beccensis, « de primis frugibus ut of
ſerat in simila . )
(20) Cod. Sangerm ., i et sic offeratur a viro. Si
quis . )
( 21 ) Idem , e non solum voluntariis. ,
( 22 ) idem , ' potest . ) Libb . edili, o poterat. )
 413 IN LEVITICUM HOMILIA II. 414

cato, hircum ex capris jubetur offerre, non holo- A ritus Dei . Stultitia enim est illi , el non potest in
caustum , sed tantum ut de sanguine ejus imponat telligere , quia spiritaliter dijudicatur . Spiritalis au
sacerdos super altare , et omnem adipem ejus offe lem examinat omnia. , Isle ergo qui anima nomina
rat in altari : reliquum autem sacerdotibus rema tur, non potest offerre omnia, quia examinare non
neal (23) ad edendum , sanguine tantum ad basim 189 potest omnia : sed offert solam similam et
altaris effuso . Si vero anima ſueril , inquit , una panes azymnos , id est , communem hanc vilam ,
quæ offert pro peccato , capram feminam oſferat : verbi gratia , in agricultura , aut in navigando, aut
rilu scilicet eodem , quo hircum superius diximus in aliquibus communis vitæ usibus positain , offert
immolatum : « Quod si non valueril, inquil 80, ma tamen etiam ipse munus (27 ) Deo , licel solam si
nus ejus , ad capram , vel ad agnum , par lurlurum milam dicatur offerre oleo tantum conspersam .
offerel, aut duos pullos columbarum . » Quod si nec Omnis enim anima eget oleo divine misericordiæ,
hoc inveniet , decimam partem cpbi (24 ) similagi nec præsentem vitam evadere quispiam polest , nisi
nis sine oleo et sine thure mandatur offerre . Hæc ei oleum cælestis miserationis adfuerit . Secundo
quidem nobis singula priori lectione recitala sunt, in loco, primitiarum , id est de iniliis frugum man .
verum explanatio eorum , quoniam tempore exclu dalur oblatio . Quod , si bene meministis , in die
debamur, omissa est , de qua nunc paucis conimo- B Pentecostes fieri lex jubet. In quo illis plane umbra
nere studiosos quosque, el eos qui eliam præteri dala est , nobis autem veritas reservata est . In die
tarum meminerint lectionum , absurdum non puto, enim Pentecostes oblato orationum sacrificio, pri
quanquam ad ea quae nuper recilala sunt, urgea mitias advenientis sancti Spiritus apostolorum suis
mus. pit Ecclesia . El vere hæc fuerunt recentia, quia
2. Et primo velim videre quæ sil isla differen erat novum , unde el muslo repleti dicebanlur 53.
lia , quod alia quidem hominem dicit offerre, alia ( Igni tosta , » Igneæ namque linguæ supra singu .
animam , alia pontificem , alia Synagogam , alia los consederunt. « El medio fracta. , Frangebantur
principem , alia unam animam ex populo terræ . Et enim media, cum lillera separabalur a spirilu . « El
pulo quidem hominem illum debere intelligi, qui bene purgala . » Purgat namque omnes sordes præ
ad imaginem et similitudinem Dei factus , ration2 sentia sancti Spiritus, remissionem tribuens pecca
bililer vivit . Hic vero munus offert Deo vitulum , torum . Oleum quoque misericordiæ huic sacrificio
eum carnis superbiam vicerit . Ovem , cum irralio infunditur , et thus suavitatis , per quod Christi bo
nabiles motus insipientesque correxerit. Hæduin , nus odor efficimur. Post hæc de sacrificiis salutari
cum lasciviana superaverii. Oferl etiam par turiu bus dicit, quæ ex animalibus, id est hobus, vel ca
с
rum , cum non fuerit solus, sed mentem suam ver pris , atque ovibus otferuntur, et nihil his ultra sube
bo Dei velut vero ( 25) conjugi sociaverit, sicut hoc stiluitur ad immolandum , sed ne aves (28) quideni,
cenus avium , unum dicitur et castum servare con quæ superius in offerendis jouneribus fuerant sub
'ugium . Offert etiam el duos pullos coloribarum , slilutæ . Isle enim qui salutares hostias oſferi, sine
cum et ipse intellexerit mysterium , quo oculi dubio jam suæ salutis est conscius : et ideo qui ad
sponsæ sicut columbæ dicuntur ad plenitudines salutem pervenit , necesse est ut quæ magna ci per
aquarum , el collum ejus sicut lurturis Bl . Hæc ergo fecia sunt offeral. Sic enim et Apostolus dicit **
sunt bominis secundum quod supra exposuimus, Perfectorum autem est cibus solidus. , Deiiinc ad
munera . Animæ aulem munera , longe inferiora de offerendas pro peccatis victimas sacrificiorum ordo
scribit. Anima hæc neque vitulum habet, neque dirigitur , in quo el secundo dicitur 68 : « Loculus
ovem , neque hædum quem offerat Deo : sed ne par est Dominus ad Moysem , dicens : Anima quæcunque
quidem turlurum , aut duos pullos invenit colum peccaverit coram Domino , non voluntale. , Recie
barum . Similam tantum habel, ex ipsa panes azy animam dicit , quam peccare describit. Non enim
mos offert a clibano, ex ipsa in sarlagine opus ſa spiritum vocasset , quem dicerel peccalurum (29) .
ctum, vel in craticula oleo permistum . Unde (26) D Sed ne hominem quidein hunc diceret, in quo ne
videlor mibi hæc qnæ anima appellata est , homo quaquam imago Dei peccato interveniente consta -
ille, quem Paulus animalem bominem nominal, in rel . Non ergo est spirilus ille qui peccal : « Fruclus
telligendus : qui eliamsi peccatis non urgealur, nec enim spiritus est ( ul describit Apostolus " ) chari
sit præceps ad vitia , non tamen habet aliquid in se tas, gaudium , pax , patientia , i el cælera his similia ,
spiritale, et quod figuraliter carnes Verbi Dei repu quæ etiam fructus vitæ appellantur. Denique et alibi
lentur. Sic enim ipse de eo Paulus apostolus dicil 69 , dicit 87 : « Qui seminat in carne , de carne melet
quia e animalis homo non percipit ea quæ sunt Spi corruptionem ; et qui seminat in spiritu , de spiritu
** Levil. v , 7 . 58 Cant. 1 , 9, 14. 02 I Cor. 11 , 14 « Acl. 11 , 13. Bo Hebr . v , 14 . 88 Levit . iv , 1 , 2.
** Gal. v , 22. 87 Gal . vi , 8 .
(23) Idem , ( remaneat. , Libb . editi , « remanel . ) ( 27) Codex Sangerm ., o ipsc munus . ) Libb . editi,
(24) Omnes mss . , 1 ephi , , Libb. editi , i offæ , , ipsa mundus, , male.
male. aves. , Libb. editi , i de
(28) Cod. Sangerm .
(25) Ompes mss. , ( vero . 1 Libb. edili , « viro . ) avibus . )
(26) Unde. Deest in anlea editis, sed exstat in (29) Idein ms . ' peccaturum . , Libb. editi , ' pec
codice Sangerm . calorem . )
 415 ORIGENIS 416

melet vilam æternam . , Quoniam ergo alius est A calo. Sed ille qui offertor in munere super 190
qui seminat, el alius est in quo seminatur ; semina holocausti allare consumitur. Qui vero pro peccalo,
tur autem vel in carne cum peccalur ul melalur extra castra , cum corio , el interaneis ac stercore,
corruptio , vel in spiritu cum secundum Deum vi in loco mundo jubetur exuri , adipibus solis id al
vilur utmelalur vita æterna : constat animam esse , tare oblatis et renibus. Quæ singula dividere ac
quæ vel in carne , vel in spiritu seminat , et illain discernere, quamvis el supra nostras vires sit, et
esse quæ vel in peccatum ruere possit , vel converti supra auditum vestrum , tamen aliquas vobis ad in
a peccato . Nam corpus sequela ejus est ad quod- lelligendum occasiones conquirere , atque in me
cunque delegerit : et spiritus dux ejus est ad virtu dium proferre lentabiinus. Vide ergo ne forte Jesus
lem , si eum sequi velit . quem Paulus dicit 61 pacificasse per sanguinem
3. Sed hæc generaliter dicta sunt, nunc vero per suum non solum quæ in terris , sed el que in cælis
species dividuntur. « Si pontifex , inquit 88 , qui un sunt , idem ipse sit vilulus, qui in cælis quidem non
ctus est peccaverit , ut populum faceret peccare , pro peccato , sed pro munere (32) oblatus est , in
oſſeret pro peccalo suo vitulum de bobus sine ma lerris aulem ubi ab Adam usque ad Moysem regna.
cula Domino . , Terror simul et misericordia in vil peccalum , oblatus sit pro peccato . Et boc est
divinis legibus ostentatur . Ilane landem lutum est B passim esse extra castra , extra illa , opinor, castra,
nihil, ne pontifex quidem ? et qui pontifex ? Ipse quæ viderat Jacob , angelorum Dei castra cælestia,
qui unclus est , ipse qui sacris ignibus divina suc . de quibus scriptum est in Genesi 69 : « Et suspiciens
cendit altaria , qui Deo mupera et salutares hostias Jacob vidil castra Dei in apparatu , el occurrerant
immolat ; qui inter Deum et homines medius qui illi angeli Dei , el dixit Jacob cum videret eos , Ciao
dam repropitiator intervenit (30) , nec isle , inquam , stra Dei sunt hæc. , Extra illa ergo castra cælestia
ipse immunis manel a contagione peccati . Sed vide est omnis, in quo habitamus nos , locus iste terra
misericordiam Dei , el plenius eam , Paulo docente, nus , in quo in carɔe passus est Christus. Quod
cognosce . Ipse enim ad llebræos scribens dicit 89 : vero dicit , quia cum stercore exuritur el intera
• Omnis nanique pontifex ab hominibus assumpluis, neis , vide ne forle ad comparationem cælestium
pro hominibus constituitur ad offerendas hostias corporum corpus istud humanæ naturæ , stercus li
Deo . » Et paulo post : « Lex , inquil 60 , homines guraliter appelletur. Terra enim est , el de lerra
constiluit sacerdotes infirmitatem habentes , ut sumplum . Sed et cophinus ille stercoris qui ad ra•
possint sicut pro sua , etiam pro populi infirmitate dices succidendæ ficulneæ millitur , quid aliud
offerre . » Vides ergo dispensationem divinæ sapien quam niysterium suscepiæ in corpore dispensatio.
с nis ostendit ? Nec tamen ei interanea deesse di
liæ . Sacerdotes stalnit, non eos qui omnimodo pec
care non possent, alioquin non essent homines, sed cuntur . Quamvis eniin vilen servi gesserit formal,
cos qui imilari quidem debeant illum , qui peccatum pleniludo tamen in eo divinitatis habitabat. Hæc
non fecit ; offerre ( 31 ) autem hostias primo pro quamvis audacter discussa sint , lamen quia (33)
suis, postea pro populi delictis . Sed quid præcipue fidelium quorumque nutriri seinper ad majora de
in hujusmodi sacerdote mirandum est ? non ut non bet audilus , eadem quoque etiam de Synagogæ vi
peccet , quod fieri non potest , sed ut agnoscat el lulo accipienda sunt .
intelligat peccatum suum . Nunquam enim se einen 4. In morali autem loco potest pontifex iste sen
dal , qui peccasse se non puital . Simul quia et faci sus pietatis el religionis videri , qui in nobis per
lius potest indulgere peccantibus, is qui alicujus oraliones el obsecrationes quas Deo fundimus, velut
infirmitatis suæ conscientia remordetur. Qua est quoddam sacerdotio fungitur. llic si in aliquo deli
autem oblatio sacerdotis pro peccato ? Vitulus, in querit , omnem continuo qui intra nos est bonorum
quit, ad holocauslum . Secundo invenimus offerri a acluum peccare populum facit. Neque enim recti
pontifice vitulum in holocaustum , semel pro pec operis aliquid gerimus, cum in pravuin declinaverit
88 Levit . iv , 3 . 89 Hebr . v , 1 . 60 Hebr. vii , 28. 61 Ephes. I. 69 Genes . XXXII , 1 , 2,
(30) Qui inter Deum et homines medius quidam re- D v ; Hieronymus epist . 128 , et ad Malachiæ , cap. 11,
propiiialor intervenit , ele . Eodem ferme modo ante ei alii passim . Verumtamen Augustinus lib. 11 Con
Origenem Pbilo Judaeus loquitur lib . i De Monur tra Parmenianum , cap.8 , ex I l'imoth . x1 , 5, arguit
claid : Βούλεται τον αρχιερέα ο νόμος μείζονος μεμοι eun Donatistam , quod quodam loco mediatorem
ράσθαι φύσεως ή κατά άνθρωπον , εγγυτέρω προσ disissel episcopum inter populum et Deum .Sed ſa
ιόντα της θείας, μεθόριον , ει δε τ ' αληθές λέγειν , cile hæc conciliantur. Solus Christus, aiunt lleo
αμφοίν, ίνα διά μέσου τινός άνθρωποι μεν ιλάσκων logi, mediator est naluræ ac redemptionis ; sacer
ται Θεόν , Θεός δε τας χάριτας ανθρώποις υποδιακόνη doles aulem mediatores sunt ministerii et interces
τινί χρώμενος ορέγη και χορηγή . « Postulat lex in sionis.
pontifice naluram humana majorem , ut qui au di (31) Codex Sangerm . , i offerre . , Libb. editi ,
vinam propius accedat , silus , si verum fateri licet , r offert. )
in utriusque confinio , ul per mediatorem aliquem (32) Qui in cælis quidem non pro peccalo, sed pro
bomines quidem Deum propilient , Deus vero gra munere , etc. Vide Bluelium Origenianorum lib. ll,
lias hominibus, aliquo usus ministro , porrigal at. quæst. 3, num . 24 .
que largiatur. » Ila quoque auctor Constil. apostol. (35) Particula « quia , , deest in antea editis, sed
lib . II , cap. 25 ; sancius Basilius Constitul, monasi., restituitur e codice Singermanensi.
cap . 22 ; Chrysostomus in Vidi Dominum homil.
 IN LEVITICUM
417
dux bonorum operum , sensus , et ideo ad hujus A
emendationem non qualiscunque hostia , sed ipsius
l: saginali viluli requirilur sacrificium . Similiter et
Synagogue culpa , boc est, omnium quæ intra nos
sunt virtutum emendatio , non aliter quam ex Chri
sti mortificatione reparalur . Si vero princeps , in
quit 69, peccaverit, hircum offerel (34) ex capris .
Princeps isle polest videri vis rationis quie intra
nos est. Quæ si peccet in nobis , el slullum aliquid
agamus, perlimescenda nobis est illa sententia Sal
valoris, quae dicil 6* : « Vos estis sal terræ . Si au
lem sal infatuatum fuerit , ad nibilum valet nisi ut
projiciatur foras , el conculcelur ab hoinivibus. )
label ergo el isle hostiam suam . Sed et anima una ,
inquit , si peccaverit, capram feminam similiter
oſſeret, secundum illam substitutionem hostiarum , B
quam superius memoravimus . Sed fortasse dicant
auditores Ecclesiæ (35 ) : Melius fere agebatur cum
antiquis, quam nobiscum , ubi oblatis diverso rilu
sacriticiis , peccantibus venia præstabatur . Apud
nos una tanlummodo venia est peccatorum , quze per
lavacri gratiani in initiis datur. Nulla post ha'c pec
canti misericordia , nec venia ulla conceditur. De
cel quidem districlioris esse disciplinæ Christianum ,
pro quo Christus morluus est ( 36) . Pro illis oves ,
birci , boves jugulabantur et aves , et simila con
spergebalur : pro le Dei Filius jugulalus est , et ile
rum le peccare delectat ? Et tamen ne tibi bæc non
lam erigant animos pro virtule, quam pro despera
HOMILIA II . 418
nes peccatorum in Evangeliis. Est ista prima , qua
baptizamur in renissionem peccatorum . Secunda
remissio est in passione martyrii. Tertia est , quæ
pro eleemosyna dalur (38) . Dicit enim Salvalor 66 :
Verumtamen dale eleemosynam , et ecce omnia
munda sunt vobis . » Quarta nobis fil remissio pec
calorum , per hoc quod el nos remillimus peccata
frutribus nostris . Sic enim dicit ipse Dominus
191 et Salvalor noster, quia e si remiseritis (39)
fratribus vestris ex corde peccata ipsorum , et vobis
remillet Pater vester peccala vestra . Quod si non
remiseritis fratribus vestris ex corde , nec vobis
remillel Paler vester 67 ; » el sicut in oratione nos
dicere docuit 68 : « Remitte nobis debila nostra ,
sicul el nos remillimus debitoribus nostris. » Quinta
peccatorum remissio est , cum converterit quis
peccatorem ab errore viæ suæ. Ita enim dicit Scri
plura divina 69 , quia « qui converli fecerii pecca
lorem ab errore viæ suæ , salva ! animam ejus a
niorle (40 ), el cooperit multitudinem peccatorum.s
Sexta quoque fil remissio per abundantiam chari .
lalis, sicul ei ipse Dominus dicit 70 : 1 Amen dico
libi, remittuntur ei peccala mulla , quoniam dilexit
mullum . » Et apostolus dicit " : Quoniam chari
las cooperit multitudinem peccatorum , » Eši ajhuc
ei septima, licet dura el laboriosa, per poeniten .
liam remissio peccatorum , cum laval peccator in
lacrymis stratum suum , el fiunt ei lacrymæ suæ
panes die ac nocle , et cum non erubescit sacerdoti

lione dejiciant, audisti quanta sint in lege sacrilicia с Domini indicare peccalum suum (41 ) , et quærere
pro peccatis, audi núnc (37 ) quaniæ sint renaissio medicinam , secundum cum qui ait 7 : « Dixi :

23 . 64 Milllli v , 13 . 65 Levil . iv , 28 . 66 Lur, si , 41 . 67 Malih . vi , 14, 15. 68 ibid ., 12.

63 Levil. IV ,
* Jacob , v , 20. 70 Luc . vii , 17. " I Petr . iv , 8 . 72 Psal . xxX1 , 5 .
(34) Idem ms . , I offerel. , Libb . editi , i ofl'e
ral,(35)) Sed forlasse dicanl auditores Ecclesiae , elc .
Audilores Ecclesize quos hic profert unam solum
per baptismum peccatorum remissionem agnoscen
les, calechumeni erant audientes dicti , qui omnia
Gidei Christianæ mysteria nondum edocti erant, qui
que t'nila concione ab ecclesia arcebantur. Nihil
ergo nirum aliam eis nondum innoluisse peccato
gra m concednem
ruintiaremissio itur .præler
Prudenticam enimquæ per
consil prioruli
io baptism
sacxiulomurum Pa tr es ut ba pt is mi gratie iæco ns er va nd ie tus
ma m studium inderent, pænitent sacramen
tum calechumenis et recens baptizatis occultabant : D prima Origenis in Leviticum ab Jona Aurelianen
verbi gratia , Clemens Romantis epist . 2 ad Corin
thios, cap . 6 , sic loquitur : 'Husi ; èàv pet ophou
μεν το βάπτισμα άγιον και αμίαντον , ποια πεποιθή
σει εισελε υσό μεθ α εις το βασί λε ιο ν του Θε ού ; « Nos ,
nisi baptisma purum et immaculatum servaverimus,
qua confidentia intrabimus in regiam Dei ? , Et
Cap. seq . : Των μή τηρησάντων την σφραγίδα , ο σκώ
ajtūv vermis
Vaverunt,
ang UTÝCE !.non
oj temeeorum « Qu i sigillum, Sic
motieliir. ser
non Her
mas lib . ll , mandalo 4 , dixit audivisse ser a qui-
busdam doctoribus quod alia pænitentia non est ,
nisi illa cum in aquain descendimus, et accipimus
remissionem peccalorum nostrorum , ulterius non
peccare, sed in castilate permanere . , Sic Trenæus
lib. iv Adversus hæreses verelur ne post agnitionem
Christi , remissionem ultra non habeamus delicto
Pam , quia Christus non amplius morietur. Denique
Tertullianum libro De pænitentia , cap . 7 : « Pigel
secundæ , imo jam ullimäe spei sublexere mentio
neni, » ne retractans de residuo auxilio pænitendi,
spalium adhuc delinquendi demonstrare videatur.
Al vero ubi servi Dei lapsi erant , et sanctitatem
baptismatis amiserant, tum sancti Patres laborios
el duræ pænitentiæ , ut loquitur hoc loco Origenes,
remedium eis indicabant. Cielerum dici etiam pos
sit hoc loco Origenem quorumdam Montanislarum
qui tum forte concioni aderant , objecta sibi propo
nere ac diluere .
( 36) Mss . , i morluus est . » Libb. edili : obla
est. )
(37 ) Audi nunc , elc . Citalur bic locus ex homilia
si
episcopo lib . i De insi, luic ., cap . 5.
(38 ) Edilio Merlini el codex mis. Sangerm ., ' quæ
pro eleemosyna dalur ; » Genebrardus autem ,
i quæ per eleemosynam dalur . Codd . Cadomells
sis el Geneticensis , ' qui per elecmosynas da
tur. )
( 39 ) Mss . , I remiseritis. , Libb . edili , i dimi
seritis. )
(40) Codex Sangerm ., « animam a morle . , Libb.
edili , i animam ejus a morte. !
(41) Cum non erubescil sacerdoti Domini indicare
peccalum suum . Coufer quæ habet Origenes bomil.
seq . num . 4 : « Etenim omni genere pronuntianda
sunt et in publicum proferenda cuncta quæ egeri
mus, si quod in occulto gerimus, si quod in sermone
solo , vel etiam intra cogitationuni secreta commisi
mus, cuncia necesse est publicarí el proferri , pro
ferri autem ab illo qui et accusator peccali est el
 119 ORIGENIS 420
Fronuntiabo adversum me injustitiam meam Do- A 5. Sed videamus quid etiam de his quæ nufer
mino, et tu remisisti impietalem cordis mei . , In recitata sunt, sentiendum sit 78 : « Si autem , inquit
quo impletur et illud, quod Jacobus apostolus di anima una peccaverit nolens ex populo terræ , fa
cil 78 : « Si quis aulem in firmatur, vocet presby ciendo unum ab omnibus mandatis Domini quod
teros Ecclesiæ , et imponani ei manus (42) , ungentes non fiel, et deliquerit, el nolum factum fuerit illi
eum oleo in nomine Domini , el oratio fidei salvabit peccatum quod peccavit, adducet donum suum ca
infirmum , et si in peccatis fuerit, remillenlur ei , , pram de hædis, feminam sine macula adducet pro
Et tu ergo cum venis (43) ad gratiam baptismi , peccato quod peccavit. » Et omnem post hæc sa.
vitulum oblulisti, quia in mortem Cbristi bapli criſicii ritum , secundum quod supra exposuimus,
zaris. Cum vero ad inariyrium duceris, hircum ob enarravit . De anima quam sub peccato factam di
iulisti, quia auciorem peccali diabolum jugulasti. cit offerre, qualiter sentiendum sit , in superioribus,
Cum vero eleemosynam feceris , et erga indigentes prout potuimus, explanavimus : quod vero in hoc
a declum misericordiæ sollicila pietale dependeris, loco addidit , dicens : « Ànima si peccaveril ex po
allare sacrum lædis pinguibus onerasti. Nam si pulo terræ, » non mihi videtur Oliosum . Quis enim
ex corde remiseris peccatum fratri tuo , el iracun
B dubitaret, quin ea quæ dicit lex , ad animas, vel ad
dæ lumore deposito, milem intra le el simplicem populum , qui sunt in terra , dicerentur ? Quid ergn
recollegeris animum , immolasse te arielem , vel necessarium fuil , ut ad hoc quod dixit : 1 Anima
agnum in sacrilicium obtulisse confide. Porro una si peccaverit, » adueret : « Ex populo terræ ?)
autem si divinis lectionibus instructus sis (44) me Sed videndum est , nc forle ad distinctionem alle.
ditando sicut columba , et in lege Domini vigilando rius populi qui non est de terra , hæc anima quæ
die ac nocte, ab errore suo converteris peccalo peccaverit (48 ), de populo lerrx esse dicatur. Ne
rem , et abjecia nequitia ad simplicitatem eum co que enim convenire dictum hoc polest illi, qui die
lumbæ revocaveris, atque adhærendo sanctis , fe cebat 76 : « Nostra aulem conversatio in cælis est,
ceris eum societatem turturis imilari, par turlurum unde et Salvatorem exspectamus Dominum Je
aut duos pullos columbarum Domino oblulisti. sum . , Quomodo ergo islam animam merito dixerim
Quod si illa quæ spe et fide major est , charitas , de 192 populo terræ , quæ nihil habet commune
abundaverit in corile tuo , ita ut diligas proximum cum terra , sed lola in cælis est , et ibi conversator
luum non solum sicut leipsum , sed sicut ostendit ubi Christus est in dexlera Dei sedens, quo el re
ille qui dicebat ** : « Majorem hanc charitatem dire desiderat , et esse cum Chrislo , mullo enim
Leino habet , quam ut animam suam ponat pro c nielius ?? , sed permanere in carne necessarium
amicis suis , ) panes similaceos (45) in charitatis ducit ( 49) propter nos ? Hæc eniin anima quæ pec
oleo subaclos , sine ullo fermento malitiæ et nequi cat , de populo terræ est , faciens unum ab omnibus
liæ, in azymis sinceritatis et veritatis oblulisse mandatis Domini, quod non et . Diu me in hoc
cognosce. Si autem in amaritudine flelus lui (46) sermone quidaın stupor altonitum tenuit. Non enim
ſueris luctu , lacrymis et lamentatione conſeclus, si consequenter dictum video, quod peccaverit anima,
carnein luam maceraveris , et jejuniis ac multa et fecerit unum ex mandatis Domini quod non fiel.
abstinentia aridam ſeccris , el dixeris , quia sicut Si enim mandatum Domini est, quomodo fieri non
frixorium confrixa sunt ossa mea , lunc sacrificium debuit , cum utique ad hoc dentur mandata Do
similam a sartagine , vel a craticula obtulisse te mini, ut liant ? Et quomodo hic dicitur peccasse
noveris (47 ) : et hoc modo inveniris lu verius, et anima (50) quæ fecerit unum de mandatis Domini,
perfectius secundum Evangelium offerre sacril . quod non fiet ? El fortassis aliquibus videbilur er
cia , quæ secundum legem jam offerre non potest ror elocutionis per interpretes faclus : sed mili
Israel. D curiosius inquirenti compertum est omnes inter

73 Jac. v, 14. Joail . XV , 13 . 75 Lev . iv, 27 et
incentor . Ipse enim nunc nos ut peccemus instigal,
ipse etiam , cum peccaverimus , accusat. Si ergo in
vita præveniamus eum , el ipsi nostri accusatores
simus , nequitiam diaboli inimici nostri el accusa
loris effugimus. Sic enim et alibi proplieta dicit :
Dic lu iniquilales luas prior, ill justificeris , ) etc.
Hinc sane quivis als omni præjudicata opinione
liber colligei multum ab heierodoxorum doctrina
abfuisse Origenem , quippe qui cuin Ecclesia calho .
lica Romana docel vere poenitentem non erubescere
debere omnia peccata sua eliam occulla non solum
Deo, sed etiam sacerdoti indicare , et medicinam
ab eo quærere.
(42) Et imponant ei manus. Ex memoria laudat
Origenes verba Jacobi apostoli qui secundum omuia
exemplaria scripsit : « el orent super eum . ?
( 43) Codex Sangerm ., ( venis . , Libb. edili , ve
peris. , Paulo post idem us. codex , iin mortem
seqq . 76 Philipp . 111 , 20. 7' Philipp. 1 , 22, 23.
Christi baptizaris . , Libb. editi , e in morte Christi
baptizaris. )
(44) Instructus sis. Deest in antea editis, e sis, '
al reperitur in codice Sangermanensi.
(45) Libb . antea cuili , « ponat quis pro amicis
snis, panes similagineos , i elc . , ai mss. ut in no
stro textu .
( 46) Pronomen i lui , deest in antea editis, sed
reperitur in codice Sangermanensi.
(47 ) Idem codex Sangerm ., i obtuleris et hoc modo
invenieris . )
(18) idem codex , peccaveril. Libb. editi , epelo
cavil . )
(49) Idem codex , « ducit . , Libb , editi , dicit. 1
( 50 ) Mss., e anima, , Libb. edili , i animain . 1
Paulo post mss ., 1 error elocutionis per interpre
les facius . , Libb . editi, errorcm locutionis per
interpretes factum . )
 IN LEVITICUM HOMILIA II . 422

A preles similiter prolulisse, et ideo non elocutionis A mandatum quomodo vel taurorum vel agnorum
error , sed profundioris intelligentiæ requirendus hostia deberel offerri. Sed qui legem spiritaliler
est sensus. In quantum ergo nobis occurrere po intelligit, spiritaliter hæc quærit oferre. Si vero
* test, hæc mihi videtur absolutio . Mandala Domini quis ( 52) secundum speciem mandati carnalis ob
quædam dala sunt ut fiant , quaedam ut non Giant . tulerit, hæc est anima una ex populo terræ , qua:
Sed ea quæ fieri debent , necessitas poposcil huma peccavit nolens faciendo unum ab omnibus nianda
na , ut inserta illis proferrentur, quæ fieri non de ris Domini quod non fiet, et deliquit, et ideo ad
berent. Verbi gratia , ul de his ipsis quæ nunc ha jungit in subsequentibus 80 : « Et cum notum factum
bemus in manibus sacrificiis proferamus exemplum , fuerit illi peccatum quod peccavi !, adducet munus
aynus immolari jubetur in Pascha 78 , non quod vere suum ante Dominum (53) . » Debet enim munus of
agnt hostiam per singulos annos requireret Deus, ferre anima , cum ei innoluerit , quia Deus non
sed quod designaret (51 ) immolari debere illum quærit carnale sacrificium : quia « sacrificium Deo
agnam , qui tollit peccatum mundi. Hoc ergo fieri est spiritus contribulatus 81. , Nolum fit ergo ei
voluit , illud noluit . Sic enim per Isaiam dicit 78 : peccatum suum , cum didicerit a Domino dicenle 89 :
Quo mibi mulsitudinem sacrificiorum vestro - Misericordiam malo quam sacrificium ; » el cum
rum , dicit Dominus ? Plenus sum holocaustis arie B agnoverit immolare sacrificium laudis in Ecclesia ,
tum , el adipem agnorum , el sanguinem hircorum el reddere Altissimo vota sua, per Christum Domi
el taurorum nolo . , Audisti quomodo non volt hos num nostrum , cui laus et gloria in sæcula sæculo .
liam arietum , nec adipes agnorum ? dedit lamen rum . Amen .

'Εκ των 'Ωριγένους εις το Λευϊτικόν. Από
της εις το Λευϊτικόν ομιλίας δευτέρας , ευθύς
μετάτην αρχή.
Μη νοήσαντες (54 ) δε διαφοράν Ιουδαϊσμού όρα
του και Ιουδαϊσμού νοητού , τουτέστιν Ιουδαϊσμού
Ε, φανερού και Ιουδαϊσμού του εν κρυπτώ , οι από των
αθεωτάτων (55 ) και ασεβεστάτων αιρέσεων , ευθέως
διέστησαν από του Ιουδαϊσμού , και του Θεού του
Ε. δόντος ταύτας τας Γραφάς, και όλον τον νόμον , και
ανέπλασαν έτερον Θεόν παρά τον δεδωκότα τον νόμον C
και τους προφήτας, παρά τον ποιήσαντα ουρανόν και
γην. Το δε ουχ ούτως έχει , αλλ ' ο δεδωκώς τον νο- .
. μον , δέδωκε και το Ευαγγέλιον : ο ποιήσας τα βλε
πόμενα, δέδωκε και τα μη βλεπόμενα . Ούτω δε έχει
συγγένειαν, ώστε τα αόρατα του Θεού από κτίσεως .
κόσμου τους ποιήμασι νοούμενα καθοράσθαι . Συγγέ-
νειαν έχει και τα βλεπόμενα του νόμου και των
προφητών προς τα μη βλεπόμενα , αλλά νοούμενα
του νόμου και των προφητών . Επεί ούν συνέστηκεν
1: ή Γραφή και αυτή οιονεί εκ σώματος μεν του βλε-
πομένου, ψυχής δε της εν αυτώ νοουμένης και κατα
λαμβανομένης , και πνεύματος του κατά τα υποδεί
γματα, και σκιάν των επουρανίων : φέρε , επικαλεσά
μενοι τον ποιήσαντα τη Γραφή σώμα και ψυχήν και
πνεύμα, σώμα μεν τους προ ημών , ψυχήν δε ημίν, p corpus, animain el spiritum fecit , corpus iis qui nos
πνεύμα δε τοις εν τω μέλλοντα αιώνι κληρονομήσουσι precesserunt , animam nobis, spiritum iis qui in
ζωήν αιώνιον , και μέλλουσιν ήκειν επί τα επουρά fuluro sæculo vitam ælernam possidebunt , et ad
el νια , και αληθινά του νόμου , έρευνήσωμεν ου το cælestia , veritatemque legis venturi sunt; ani
γράμμα, αλλά την ψυχήν επί του παρόντος . Ει δε
Ο οί τε εσμεν, άναβησόμεθα (56 ) και επί το πνεύμα,
κατά τον λόγον τον περί των (57) αναγνωσθεισών
. θυσμών.
78 Exod. XII. 19 Isa . 1 , 11. 80 Levit. IV, 28 .
(31) Codex Sangerin . , « designaret, ) el paulo
pasl ... qui lollit peccalum mundi. » Libb. edili ,
significaret.... qui lollerel peccata mundi. )
(62) Idem codes ms., quis, i el infra , hæc est
amma., Libri edili , « quæ , el infra, « hac anima.)
(33) Ideni codes, i Dominum .,Libb , editi,« Deum .,
(54) Novcartes. Huel. editio in inargine habet
Ex Origenis Commentariis in Leviticum . - E sea
cunda in Leviticum homilia , statim a principio.
Judaismi qui oculis videtur , et ejus qui mente
percipitur, hoc est Judaismi manifesti et Judaismi
occulti discrimen cum non intelligerent impii el
omni exsecratione digni hæretici, slalim a Judaismo
et harum Scripturarum loliusque legis auciore Deo
defecerunt, et alium Deum ab eo qui legeni et pro
phetas dederal , quique cælum et terram feceral ,
confinxerunt. Quod certe alienissimum est . Qui enim
dedit legem Deus , dedit et Evangelium; qui fecit
ea quæ videntur, dedit el ea quæ oculis non cer
nuntur ; et cognationem habent inter se quæ vi
dentur, el que non videntur . Eam autem cogna
tionem habent , ut invisibilia Dei a creatura mundi
per ea quæ facta sunt, intellecta 193 conspician
lur. Cognationem habent quæ videntur in lege et
proplhelis , cum iis que non videntur , sed intelli
guntur in lege et proplhetis. Cum igitur conster
Scriplura quoque ipsa velul ex corpore quod cer
nilur, el ex anima, quæ in ipso intelligitur ei con
cipilur , et ex spiritu secundum exemplaria el um
bram cælestium , age, eo invocalo qui Scripluræ
mam , non litleram in præsenti investigemus : si
vero tantum efficere possumus , juxta ration en
sacrificiorum , que modo lecta sunt, ad spirit um
ascendamus.
81 Psal . 1 , 19. 82 Osee VI , 6 .
νομίσαντες .
(55) Οι από των αθεωτάτων, etc. Marcionilas ,
eorumqiie asseclas lacessit. Huetius.
(56) Αναβησόμεθα . Huelius malebat αναβοσώ
μεθα .
(57) Tor repl tör, elc . Sic Philoc , ins . In libris
aniea editis deest , tóv .
 ORIGENIS 124
HOMILIA III. A in carne posi us, ci teneri poluit, el occidi. Nam
De eo quod scriptum est 83 : « Si aulem anima pecca ponanius, verbi gratia, si Dominus majestatis non
terit, et audierit vocem juramenti, et hic testis sit venisset in carne, non arguissel Judæos, nor: eis
aut viderit, aut conscius fuerit , si non indicaveril, fuisset gravis etiam ad vivendum , non utique feneri
el ipsa accipiet peccatum ejus. Et anima quæcun poluisset, neque ad morlem tradi; nunquam sine
que letigerit omnem rem immundam , autmorlici dubio venisset sanguis ejus super ipsos, et super
num , aut a ſera capium , ) elc .
filios eorum . Sed quia venit in carne, el pro nobis
1. De sacrificiis quæ offeruntur ab his qui per peccatum factus est, et hæc pali poluit, idcirco ipse
ignorantiam , vel qui non voluntale peccaverint, dicitur peccare populum fecisse, qui fecil eum is
sermo est. Unde et in superioribus, cuin de pontili- se posse peccare.
cis sacrificiis (58 ) diceremus, observavimus non ?. Sed vidcamus jam (63) quid agit et ista 194
esse scriptum de eo, quia ignoraveril. Sed si quis anina, quæ audit rocem juramenti, el testis esi,
bene meninil eorum quae dicta sunt, pitest nobis vel quæ vidit aliquid et conscia est, et non indi
dicere, quia sacrificium quod pontificem pro pecca- cal ; ex quo accepit etiam ipsa peccatum ejus sine
to diximus oblulisse, figuram Christi tenere posui- dubio , qui inique autegil aliquid , aut juravit. Hie
mus, et conveniens non videbitur ut Christus qui B etiam secundun historiam nos ædificat, el docel,
peccatum nescit, pro peccato (59) dicatur oblulisse ne unquam in peccatis alterius polluamus conscies
sacrilicium ,licet per mysterium res agatur, et idem tias nostras, ne consensum male agentibus præbea.
ipse pontifex, idem ponatur et hostia . Vide ergo si mis. Consensun autem dico, non solum pariter
el ad hoc possumus hoc modo occurrere, quia Chri- agendo , sed etiam quæ illicite gesta sunt, relicendo .
slus peccatum quidem non fecit, peccatum tamen Vis autem scire quia consentiant hac etiam eran
pro nobis factus est : dum qui erat in forma Dei, in gelicis præceptis ? Ipse Dominus dicit 88 : « Si ri
forma servi esse dignatur : dum qui inmortalis es!, deris frairem tuum peccare, argue eum ipler le et
moritur, el impassibilis patillir, et invisibilis vide- ipsum solum . Si le audierit , lucralus es fraires
tur, el quia nobis hominibus vel mors, velreliqua trum . Quod si te non audierit, adhibe lecum alius
omris fragilitas in carne ex peccati conditione sue duos, vel tres. Quod si nec ipsos audierit , dic Eccle
per iucla est : ipse etiam qui in similinudinem ho . siæ . Si vero nec Ecclesiam audierii, sit tibi sicut
minuin factus est, et habitu reperius ut homo, ethnicus el publicanus. , Sed evangelicum price .
zine dubio pro peccalo quod ex nobis susceperat, plum in eo perfectius datum est, quod inditandi
quia peccata nostra portavit, vitulum immaculaluni, peccati (61) modum disciplinamque constituit . Vrs
hoc est carnem incontaminalam obtulit hostiain vuli enim le , si forle peccatum videris fratris tui,
Deo . Sed quid faciemus de eo, quod in sequentibus continuo evolare ad publicum , et proclamare pas
jungilur ? Ubi enim dicit 86 : « Si quidem pontifex sim , ac divulgare aliena peccata : quod esset utique
qui unclus est, peccaverit, , ibi additur : « Ul po- non corrigentis, sed potius infamantis. Solus, in
pulum facerel peccare, oſſeret pro peccato suo . ) quil, inler le el ipsum solum corripe eum . Ubi enia
Quomodo ergo conveniel ut quia per carnem suam , servari sibi mysterium viderit ille qui peccare .
quam suscepit ex nobis Jesus, ipse peccatuin factus ril (65 ), servabil et ipse emendationis pudorem . Si
est, peccare fecerit populum ? Ausculta el de hoc, vero diffamari se videat, illico ad denegandi impa
si forte cum aliqua consequentia (60) possumus dentiam convertelur ; et non solum non emendare
respondere. Passio Christi credentibus quidem vi- ris peccatum , sed et duplicaveris. Disce ergo es
Lim , mortem vero non credentibus confert. Quam - Evangeliis ordinem . Primo, inquit, solus inter te
vis enim salus gentibus sit per crucem ejus et justific ipsum . Secundo adhibe tecum alios duos, vel ires.
calio , Judæis tamen interilus est et condemna- Quare duos vel ires ? « In ore enim , inquit 57 , du :
lio . Sic enim et scriptum est in Evangelio (61) 85 ; rum , vel trium lestium stabil omne verbum , » Qan
« Ecce hic natus est ad ruinam et resurrectionem niam quidem tertio correptionem mandat ad E
mullorum , , Et hoc modo per peccatum suum , hoc clesiam deferendam , secundo vult duos, vel to
est per carnem in crucem aciam , in qua nostra estes adhiberi ; quibus præsentibus correptus, si
peccata susceperal, nos quidem credentes liberavit emendare se non vult, cum ad Ecclesiam delatus
a peccalo ; populum vero non credentem peccare fuerit ejus peccatum , possit duobus adhibitis lesui
fecit, quibus ad incredulitatis malum , eliam sacri- bus confutari : frequenter euim accidit, ut voleas
legii (62) accessit impietas. Ei boc modo pontifex quis evangelicum implere mandalum , calumnialer
iste per suum peccatum peccare populum fecit, dum videatur si crimen deferatad Ecclesiam , el delicial
83 Levit. v, 1 et seqq. 8* Levil. iv, 3. 85 Luc.11, 31. 86 Matth . XVII, 15 , 16 . 8. ibid .
(58) Codex Sangerm ., « sacrificiis. , Libb. edili, (62) Codd. Cadomensis el Sangerm ., " sacrilegii. )
« sacrilico. ) Libb. editi, ( sortilegii. )
(59) Libb. antea editi, a vero Christo qui pecca (65) Videamus jam , etc. Ciratur hic locus ab Jobs
tum nescit, ut pro peccalo , , sedms. Sangerm , ut Aurelian . lib . i De instit, laic ., cap. 18 .
in nostro textu . (64) Codes Sangerm ., i peccati. , Libb . edit .
(60) Libb . editi , i cum aliqua consonantia . ) peccatuin . )
Codd . Beccensis et Sangerm . lll in nostro textu . (65 ) Idem is., ' peccat. )
(61) Codex Sangermanensis, « in Evangeliis. )
 425 IN LEVITICUM HOMILIA NI. 426
testibus. Ne ergo hoc accidat, idcirco duos vel Tres A passa esl, et erogavit omnem substantiam suam in
testes in secunda conventionc jussit adbiberi. Cum medicos, nec aliquid proficere potuit, per immun
ergo Evangelii (66 ) tale mandatum sit, et les przeci. ditiam peccati in hoc devoluta esi. Teligerat enim
pial quia si lacuerit, accipiet peccalum ejus : scien - peccatum , et idcirco flagellum carnis acceperat.
dum est, quod si quis ea quæ videl in delicto pro . Sed postquam fide plena letigit fimbriam Jesui, sletit
ximi sui, vel non indicat secundum regulam supe - luxis sanguinis ejus, et repente facta est munda.
rius dalam , vel in testimonium vocalus, non quae quarante per lantum tempusvixitimmunda. Elquem
vera sunt diserit, peccatum quod commisit ille admodum cum tetigisset Dominum et Salvatorem ,
qnem celal, ipse suscipiel, et pæna commissirevol- . 195 dixit ipse 98 : « Quis me tetigit ? Egn evini
velur ad conscium . Sufficienter ergo in hoc capite , sensi virtutem exisse de me ; , illam sine dubio
ipse nos edificavit textus historiæ . Pulo tamen virtutem , quæ mulierem sanaverat, et ſecerat eam
quod et illa anima, quæ legil scriplum in lege Dei, mundam , sic intelligendum est, quia si quis conti
quia ajuravit Dominus, nec eum pænitebit, tu es gerit (68) peccatum , exeat ex ipso peccato virtus
sacerdos in æternum secundum ordinem Melchise . quædam maligna , quæ eum qui se conligit faciat
dech 88, , audit vocem juramenti, ut faciunt Scribæ immundum , et hoc est vere contigisse immundum .
et Pharisæi semper hæc meditantes, sed iacent, el ” Simili ratione etiam de morticino hominis , vel de
enuntiare ad populum nolunt, ne Christi testeniurmorticino pecoris mundi aut immundidicendum est.
adventum . Proplerea ergo ipsi accipient peccatum , Morticinum namque hominis contingit is qui in pec
in quo non enuntiantes ad populum quæ rera sunt, calis suis mortuum quempiam vel sequitur, vel imi.
peccare faciunt (67) Israel. tatur. Sed quia singulorum (69) differentiæ requi.
3. Post bæc alia lex promulgalur. « Anima, in . rendæ sunt, singula recenseamus. Hominis morlici.
qnil8', quæcunqueletigerit omnem rem immundam , num , sicul supra diximus, illud possumus dicere,
aut morticinum jumentorum immundorum , et la - quod Apostolus ad Corinthios dicit : , Scripsi, in
luerit eum , el inquinalus est, aut si leligeril al quit 93, vobis in epistola , ut non commisceamini
immunditia hominis, ab omni immunditia, ex qua fornicariis; non iitique fornicariis hujusmundi, au i
inquinelur, , etc . Hæc quidem apud Judæos inde avaris , aut rapacibus, aut idolis servientibus, alio
center satis et inutiliter observantur. Uiquid enim quin debueratis de hoc mundo exisse. Nunc autein
immundus habealur qui conligerit, verbi causa, scripsi vobis, ut non commisceamini, si quis fraier
acimal mortuum , aut corpus hominis defuncti ? nominalur ſornicalor, aut immundus, aut avarus,
Quid si prophetæ corpus sil ? quid si patriarchæ , c aut idolis serviens, aul maledicus, aut ebriosus, aut
vei eliam ipsius Abrahæ corpus ? quid si el Ossa rapax , cum hujusniodi nec cibum sumere. , Illu:
Samuelis contigerit, immundus erit ? Onid si Elisæi est ergo hominis morlicinum contingere, qui ei se
Ossa contingal que et mortuum suscitant? Immun socium saltem in cibo præbuerit, qui in Christo huo
dus erit ille qui contingit , et immundum faciunt mo effectus, rursuin in peccatis est moriuus. Nam et
ossa prophetæ etiam illum ipsum , quem a morluis illa vidua, de qua dicit Apostolus ' , , quæ in deli
suscitant ? Vide quam inconveniens sit Judaica in - ciis vivens mortua est, , morticinum hominis dici
telligentia . Sed nos videamus primo quid sil tanie polest. Sed et animalia morticina nibilominus quae
gere, el quis sit luctus qui facial immundum . A poslo - sunt in Ecclesia , requirenda sunt. Si simpliciores
fus dicit 90 : Bonum est hominimulierem non tan - quique ad hoc quod nihil prudentiæ egerunt, etiam in
gere. , Hic lactus immundus est ; lioc est enim peccatorum sordibus volutentur, hos si quis seguia
illud , quod Dominus in Evangelio dixit 91 : « Si lur, vel langat co lactu quo supra exposuimus, mor
quis videritmulierem ad concupiscendum , jam me - ticinum animalium (70) letig 't. Quod auiem Eccle
chalus est eam in corde sno. , Teligit enim corsia habeal el animalia, audi quomodo dicit in Psal.
ejus concupiscentiæ vilium , et inimunda facla est mis95: « llomines el jumenta salvos facies, Domine.
anima ejus. Si quis ergo hoc modo langit aliquam D lli ergo qui verbi Dei et rationabilis instituti slu
rem , id est velpermulieris concupiscentiam , vel per dium gerunt,homines appellantur. Qui vero absang
pecuniæ cupiditatem , vel alio quolibetpeccati desi - bujusinodi sludiis vivunt et scientiæ exercilia non
derio, immundum leligil, et inquinalus est. Oportet requirunt, fideles lamen sunt, animalia quidem , sed
ergo le si quid tale contigeris, scire quomodo offe - munda dicuntur. Sicut enim sunt quidam homi
ras sacrificium , secundum ea quæ in superioribus nes Dei , ita sunt quidam et oves Dei. Scri
memoravimus, ut mundus cllici possis. Vis tibi plum est enim quia Moyses non erat ovis Dei,
ostendam quæ est anima quæ tetigil immundum , sed homo Dei. Et Elias non erat ovis Dei, sed
el immunda facla est, et rursum letigit nundum , bomo Dei. Sic enim ipse dicit 96 : « Si homo Dei
el facta est munda ? Illa quæ profluvium sanguinis sim ego, descendal ignis de cælo el consumal le,
88 Psal. cix , 4. 89 Levit. v, 2, 3. 80 I Cor. vii, 2. 92 Malih . v, 28. 9 Luc. vIII, 46 . 93 I Cor . v,
9, 10 et seq . si Tim . v, 6. 95 Psal. xxxv, 7. 99 IV Reg . 1,10.
(66) Cum ergo Evangelii, etc. Exslat hic locus ligil.
apud Jonain Aurelian . lib . i De ir stil. laic. , cap. 18 .
»
(69) Idem ms. , ( sed si singuloruni, » etc .
(67) Idem , < faciunt; , libb . edili, a faciani. (70 ) ldemn ms., i animalium , , Libly. edili, san .
(68) Idem ms., I couligeril. , Libb. editi, i con - mal. i
Patrol. GR. XII.
427 ORIGENIS 423
et quinquaginta luos. , Vis autem (71 ) audire de A aliquid de istis, pronuntiet peccatum quod pecca .
ovibus Dei ? Dicitur per propheta m 97 : « Oves mcæ , vil , el offeret pro his quæ deliquit Domino pro pec
oves sanctæ sunt, dicit Dominus. » Et iterum Sal calo quod peccavil, feminam de ovibus , , etc. Quo
valor dicit in Evangelio 98 : « Oves meæ vocem modo quidem si pronuntiavero labiis meis , vel
meam audiunt. » Et non puto quia dixisset de ho juravero benefacere, et non faciam , peccati reus
minibus , quia vocem meam audiunt homines , sed sim , dillicultas non est ostendere : 196 quomodo
oves . Sed hæc qui habet aures audiendi audiat, autem si jurem vel pronuntiem malefacere, et non
quomodo vocem audiunt oves , homines autem ver fecero, peccaverim , verbo assignare diflicile est .
bum (72) ejus audiunt. Ista ergo sunt aniinalia mun Absurdum enim videlur, verbi gratia , ut si per ira
da quidem propter Christum , morticina autem pro cundiam dixero me hominem occisurum , el non ſe.
pter peccatum . Quæ si quis tetigerit , hoc est , si cero , ne pejerare ( 76 ) aut fallere videar, cogar ad
secutus fuerit quis in peccato, immundus erit. Et si explendum opus , quod temere et illicile promisi.
quis hujusmodi hominis morticinum contigerit, id Quæramus ergo quæ sil res , in qua , si promittimus
est ejus qui secundum rationem vivens , primo, et nos malefacere , el non fecerimus , peccamus ; si
in verbo Dei semetipsum exercens, postinodum de vero fecerimus, excusemur a peccato , ut rationa
cidit in peccatum ; si quis eum sequatur aut imi- B biliter stare præcepti veritas possit. Quantum in
lelur, hominis contingit morticinum , ei erit im hoc loco intelligendum videtur, malefacere adver.
mundus. Sed el a fera caplum si contigeris, im sari alicui est, et non indulgere ei ul faciat quod
mundus eris . Quæ est fera ? leo est , an lupus, quæ vult . Et nos ergo cum venimiis ad Deum , el vove.
rapit homines, vel jumenta ? lla, credo, fera est , mus ei nos in castitale servire, pronuntiamus la
de qua dicit Petrus apostolus " , i quia adversarius biis nostris el juramus nos castigare carnem no
vester diabolus, sicut leo rugiens circuit, quærens slram , vel male ei facere, atque in servilutem eam
quem transvorel (73) . Cui resistile forles in lide. , redigere, ul spiritum salvum facere possimus. Sic
El rursum de quibus dicit apostolus Paulus ? : « In enim et ille jurasse se dixit , qui ait : « Juravi, el
Trabunt enim post discessum meum lupi rapaces, stului servare omnia præcepta lua. 1 Quia ergo
non parcentes gregi. , Ab istis ergo feris si caplum carnis vox est, quæ dicit : « Non enim quod volo
videris , noli euin sequi , noli contingere , ne et lu agu, sed quod odi illud facio , » amicla sine dubio
eificiaris immundus. Sunt prælerca et alia immun ab spiritu , el coarctala ( 77) est ; resistit enim el re
da animalia , quorum morticinum velat contingi. pugnat adversum spiritum , el nisi male ei fiat, ut
Immunda animalia sunt homines, qui extra Chri c alligatur el infirmelur, non potest dicere spiritus ' :
slum sunt, in quibus neque ralio , neque religio ulla < Cum infirmor, lunc polens sum , lluic ergo caroi
est . Horum ergo omnium morlicina, id est peccata , resistenti et repugnanti adversum spiritum , si quis
si videas , dicit tibi legislator, ne contigeris, ne ad- juraverit el pronuntiaverit malefacere, el afiligere
lamineris ( 74 ) , ne allrectaveris . Etistæ sunt immun ac macerare eam , el non fecerit, peccati reus est,
diliæ , quæ merito fugiendæ sunt. llominis aulem la in quo juravil cruciare se carnem suam , el servi
clum noli refugere vel mortui corporis, cui magis luli subjicere, el non fecil. Eodem autem jura •
sepultura religiose deferenda est . Judaicie istä sunt mento el spiritui decernit benefacere. In quo enim
et inutiles fabulæ , speciem quidem pietatis haben carni malefacil, spiritui beneſacit. Si quis ergo hoc
ies, virtutem vero ipsius denegantes. Prima ergo juraverii, el non ſeceril, peccati ellicitur reus. Vis
lex de immunditiis data est . Si quis juramenti ali autem scire quia nec polest uni eorum beneleri,
cujus vel delicti leslis fuit, el non indicavil ( 75) , nisi alii malefeceris, audi etiam Dominum ipsum di
et per boc immundus quodammodo effectus est centem * : « Ego occidam , et vivere faciam . , Quid
eliam ipse societale peccati . Secunda les , qua occidit Deus ? Carnem utique. Et quid vivere facit?
contingere immundum aliquid ac morlicinuni ve Spiritum sine dubio . Et rursum in sequentibus di
talur. D cit ? : « Percutiam , et ego sanabo. » Quid percutit ?
4. Tertia nunc lex promulgalur hujusmodi: Et Carnem . Quid sanat ? Spirituin . Prorsus ut illa deli
anima , inquit , quze juraverit , pronuntians Jabiis ciat , iste proficiat ; ut faciat te mortificatum carne,
suis malefacere, aut benefacere secundum omnia vivificatum spiritu ; ne forte et tu mente servias legi
quæcunque dixerit homini cum juramento , et la Dei , carne autem , si mortificata non fuerit, obstrin
luerit eum , et hic cognoverit, et peccaverit unum garis (78) legi peccati. Si ergo istum ordinem pro
97 Ezech . XXXIV 98 Joan . x , 27 . 99 I Petrul , 8. 1 Act . XX , 29 . · Levit. ti , 4 et seqq . * Psal.
4 Rom. . v !! , 15. 5 || Cor . xii , 10 . 6 Deul . xxxi , 39 . ? ibid.
CXVIII , 106 .

( 71 ) Libb. editi , « enim , ; sed mss . , I allem , ; radtamineris . )

Infra codex Sangerm ., , et non puto quia dixissct. )
Libh, edili, i el non prilo eum dixisse . )
( 72) Codex Sangerm . ( verbum . , Libb . edili ,
( verba . )
( 75 ) Idem ms ., i transvoret. , Libb . edili , « de
vorel. )
( 74) Idem ms., ( adtaminaveris. , Libb . editi ,
( 75) Codd. Sangerm . et Gemetic ., a indicavit. i
Libb . editi, e indicabit. )
(76) Cod . Sangerm ., ' pejerare. » Libb . editi ,
( perjurare. )
( 77) Idem ms. , I coarctata . , Libb. edili, i coer
cila .
( 78 ) In col. Sangerm . deest e obstringaris.
 429 IN LEVITICUM HOMILIA JI . 430
miseris, el serrare non quiveris, audi quid legis A dem , id est divinitatis ejus secreta velabat ; renibus
ordo praecipiat : « Si peccaverit , inquit , unum aulem , lioc est corporali materiæ , quæ ex nobis caste
aliquid de istis , pronuntiet peccatum quod pecca sumpla fuerat , cohærebat ; et media inter carnem
vil ( 79 ) . » Est aliquod in hoc mirabile secretum , quod Deumque posita , deificandam (82) , sanctificandam
jubel pronuntiare peccatum . Etenim omni genere 197 sacris altaribus, et divinis ignibus illustran
pronuntianda sunt, et in publicum proferenda cun dam et conservandam secum ad cælos , naluram
cla quæ gerimus (80) . Si quid in occullo gerimus, carnis imponit. Renunculi aulem ignibus traditi,
si quid in sermone solo , vel etiam intra cogitatio- quis dubitet quod nullos in Christo fuisse indicent
num secrela commisimus, cuncta necesse est pu genitalium partium motus ? Quod vero de sanguine
blicari, cuncia proferri : proferri autem ab illo qui hostiæ septies ante Dominum sacerdos respergere
el accusator peccati est et incentor. Ipsc enim memoralur, evidenter sancti Spiritus virtus sep
tunc nos ut peccemus instigat , ipse etiam cum lemplicis gratiæ (83 ) sub mysterio designatur.
peccaverimus accusat . Si ergo in vita præveniamus Quatuor cornua altaris , quæ sanguine liniuntur,
eum , et ipsi nostri accusatores simus, nequitiam Christi passionem referri quatuor Evangeliis indi
diaboli inimici nostri et accusatoris effugimus. Sic cant, qui penna jecoris offertur. In jecore ira ju
enim et alibi propheta dicit : « Dic lu , inquit , ini- B gulatur. In penna velox et concita vis furoris os
quitales luas prior , ut justificeris . , Nonne evi . lenditur. Reliquus autem sanguis, qui ad basim al
denter mysterium de quo tractamus ostendit, cum taris effunditur, puilo quod illius gratiä ſormam de
dicit : Dic tu prior ? ut ostendat tibi quia præve signet, qua in novissimis diebus posteaquam pleni
nire illum debeas , qui paratus est ad accusandum . ludo gentium subintroieril, omnis qui reliquus fue
Tu ergo, inquil, dic prior, ne le ille præveniat : rit Israel , ad ultimum velut ad basim altaris po : i
quia si prior dixeris, el sacrificium pænitentiæ ob lus, effusionem Christi sanguinis etiam ipse susci
tuleris , secundum ea quæ in superioribus diximus piei . De agnis vero ei liædis, lurluribus et column .
offerenda , el tradideris carnem luam in interitum , bis, sed et simila conspersa in oleo , aut in panibus
ul spiritus salvus fiat in die Domini, dicelur et libi, azymis cocia , quantuin res pati puluil, supra di
quia percepisti et lu in vila lua mala, nunc vero ctum est .
hic requiesce. Sed et David eodem spiritu loquitur 6. Videamus nunc quæ lex proponitur in offercn .
in Psalınis , et dicit 10 : « Iniquitatem meam nolam dis hostiis pro peccato. « El locutus est , inquit ' ' ,
ſeci, el peccalum meum non cooperui. Dixi , Pro Dominus ad Moysen dicens : Anima si qua latueril ,
nuntiabo adversum me injustitiam meam , el tu re- c et peccaverit non volens a sanctis Domini, offerat
misisti impietatem cordis mei . , Vide ergo quia pro delicio suo arielem immaculalum de ovibus,
pronuntiare peccalum , remissionein peccati mere emplum prelio argenti siclo sancio, in eo quod de
tur. Præventus enim diabolus in accusativne, ultra liquil, ci quod peccavit a sanctis , redilet , el quin
nos accusare non poterit ; el si ipsi nostri simus las adjiciet ad illud, et dahil illum sacerdoti, ei sa
accusatores, proficit nobis ad salutem ; si vero ex cerdos exorabit pro eo in aricte delicti, et remille
speclemus ut a diabolo accusemur , accusatio illa lur ei . » In superioribus legibus, quæ de immundi
cedit nobis ad pænam ; habebit enim socios in ge liæ sacrificiis referebantur, sicubi dixerit offeren
henna , quos convicerit criminum socios . dum , verbi causa , ovem , aut hædum , addidit :
5. Multum erit nunc hostjarum diversitates, et Quod si non suflicil manus ejus ad hædum , aut ad
sacrificiorum ritus, ac varietales exsequi, et longe agnum , ofſerat par lurturum , aut duos pullos co
alterius operis , quam ejus verbi, quod in communi Juwbinos. Et iterum : Quod si nec ad hoc suficiel ,
auditorio vulgus excipiat. Verum ut aliqua in Trans offerat similaginem . In hac vero lege , ubi de pec
cursu perstringere videamur , omnis quidem pene calo quod in sanctis commillilur, disserit , nullam
hostia quæ offertur, habet aliquid formæ et ima substillitionem inferioris hostiæ secundæ , vel tertiie
D
ginis Christi. In ipsum namque omnis hostia reca subrogavil, sed slaluit solum arielem oſferendum ;
pitulatur, in tantum ut postquam ipse oblatus est , nec aliter ostendit solvi posse peccatum quod in
omnes bostiæ cessaverint, quæ eum in lypo el um sancta commilliluir , nisi arielein jugulaverit : et
bra præcesserant ; de quibus, prout potuimus , in su non simpliciter arielem , sed arielem pretio emplum ,
perioribus quomodo vitulus ( 81 ) a pontiſice oblalus , et cerlo pretio , e siclo , inquit, sancio . , Quid igi
sive in munere, sive pro peccato , formam ejus habe lur ? si quis pauper ſueril , et non habuerit siclum
rel , ostendimus. Adipes vero qui offeruntur in mune sanctum unde mercari possit arielem , peccalumn
re , operientes interiora et renibus cohærentes , polest cjus non solvelur ? Querendäe sunt ergo unicuique
sancta illa ejus anima intelligi , quæ interiora qui el diviliæ , ut peccalum ejus possil absolvi . Verum

* Levil . v , 5. ' Isa.slili , 26 . 10 Psal . xxx11,1 . 11 Levir . v , 14 , 15 , 16 .

(79 ) Si peccaverit, etc. Cilat hunc locum Jonas
Aurelian . lib . i De ins!il. laic., cap. 16 .
( 80) Libb . editi, quæ egerimus, si quod in oc
culto gerimus, si quoi , , etc. , sed cod . Sangerm .
110 in nostro lestu .
( 81 ) Libb. edili, s in superioribus diximus quo
modo vitulus, , sed in cold . mss , deest, « diximus.)
( 82) In codice Sangerin . deest, « deificandam . )
( 83) Idem codex habet, « spiritus simplicis gra
lia . )
 431 ORIGENIS

si dignctur Domiņus, vel nobis oculos ad videndum , A clis susceptam non reddidit. Unde vel his auditis in
vel vobis ad audiendum aures cordis aperire, quid memoriam revocet , quod ea quæ dudum sibi fue.
sibi velit legislatoris sensus operlus mysteriis (84) rant in verbo Dei commissa , neglexit. Reddat ergo
requiremus. Et primo quidem videamus hoc ipsum et hoc quod accepit, et addat ad id quintas 198
quod recitalum est secundum litteram quale sit . eo modo quo ante jam diximus : id est , ut bis
Videlur enim de his dicere in quorum manibus quinta sint, et unus superaddatur. Videanius ergo
sancta commissa sunt , id est quæ in Domini donis quomodo quinque isti reddantur . Quinque nume
oblata sunt : verbi gratia , vota et munera quæ in rus frequenter, imo pene semper, pro quinque
Ecclesiis Dei ad usus sanctorum , et ministerium sensibus accipitur. Scire ergo debemus hoc modo
sacerdotum , vel quæ ob necessitatem pauperum , a islus quinque sensus in sanctis actibus posse resti
devotis et religiosis mentibus offeruntur. De his si tui , ul si forte præsumpsimus abuli eis in sæcula.
quis qualibet præsumptione suwiraxerit, decernil ribus actibus , et impendimus usum eorum in his,
lex , lil si rememoratus fuerit peccasse se , el sponte quæ lion secundum Deum gessimus , restituamus
compunctionem cordis acceperit ; de eo enim qui nunc el ipsos quinque sanctis actibus religiosisque
non sponte compungitur, sed alio arguente convin- , ministeriis, et alios bis quinque addamus, qui
B
citur, difficilius remedium est ; hic ergo , qui sponte sunt interioris hominis sensus : per quos vel mun .
recordatus fuerit peccatum suum , reddel, inquit, di corde effecti Deum videmus , vel aures habemus
illud ipsum quod subtraxerat, et aduet ad illud ad audienda ea qiæ docei Jesus, vel odorem capi
quintas, el offerel arielem pro peccato emplum mius illum quem dicit Apostolus " , « Quia Christi
prelio siclo sancto. Quod dicit, addet ad illud quin bonus odor sumus Deo ; , vel etiam gustum sumi
las, simpliciores quique existimant ita dictum , nt, 13
mus illum , de quo dicit Propheta i i Guslate,
verbi causa , si quinque nummi subiracti suni , el videle , quoniam suavis est Dominus ; ; vel ta.
unus addatur, ut pro quinque sex redilere videalur. clum illum quem dicit Joannes " , quia < oculis
Sed qui in disciplina numerorum peritiam gerunt, nostris inspeximus, et manus nostræ palpaverunt
longe aliter istius vocabuli numerum supputant. (86) de verbo vilie . His autem omnibus unum
Nam el in Græco non habet déje Titov ,quod simplici superaddamus , ut ad unum Deum hæc cuacla
ler quintas facil, sed habel ĖTlToe Je Tetov, quod nos referamus . Et hæc quidem de restituendis bis,
quidem possumus dicere super quintas : nisi dice qua qualibel culpa ex sanctis ablala fuerant, dicta
retur istud specialis cujusdam numeri apud illos sint.
esse vocabulum , quo indicelur (85 ) pro quinque 8. Quid vero dicemus de sacrificio arielis prelio
С
alios quinque dandos, et unuin super ; ut verbi empli, el preció sicli sancti , qui pro peccati expia .
gratia intelligatur qui furalus sit quinque nummos , lione jubelur offerri ? Dives fulurus esi , qui prelio
ipsos quidem quinque restituere , el alios quinque arietis possit delicla purgare . Quæ sunt isle divi
uno superaddilo . Nec tamen hæc continuo pro ſur tiæ , requiramus. Docel nos sapientissimus Salomoa
lis aut fraudibus intelligenda sunt , sed quod eliam dicens 18 : 1 Redemplio animæ viri , propriæ divi
si quis pro usibus necessariis sibi de sanctis pe liæ ejus . 1 Audis verba sapientiæ , quomodo neces
cuniam sumpsit, el moras allulil restituendo , hu sariis cum proprietatibus, vim uniuscujusque ser
jusmodi lege constringitur. Quæ lex eliam secun monis enuntiant ? Divilias dicit aplas ad ani
dum litterain ædificare debel audientes. Valde enim mæ redemptionem , et divitias non alienas , ne
utilis et necessaria est observatio, lis præcipue que communes, sed divilias proprias. Per quod
qui ecclesiasticis dispensationibus præsuni , ut sciant ostendil esse quasdam divitias proprias , quasdam
sibi ab his quæ in usum sanctorum oblala sunt, vero non proprias . Sed hoc evidentius Dominus in
cautius et diligentius observandum . Evangeliis declaravil , cum dixit 18 : 1 Quod si in
7. Sed et nos quibus isla ſorle non accidunt, vi alieno lideles non fuistis , quod vestrum est , quis
deamus qua ex parle sermo legis ædificet. Et ego D dabit vobis ? » Osten /lens per hoc præsentis sæculi
hodie, licet peccator sim , tamen quia dispensatio divitias non esse nostras proprias, sed alienas.
mihi verbi Dominici credila est , sancta Dei videor Transeunt enim , el sicul umbra prætereunt. Pro .
habere commissa. Neque nunc primuin , sed sæpe priæ vero sunt illie diviliæ , de quibus prophela
jam el olim dispensatione hac erga vos utimur . Si diril 17 : « El ad te congregabo divitias gentium . )
quis ergo ex vobis suscipiat a me Dominicam pe Ex his fortassc diviliis el Abraham dives factus
cupiam , el , ut fieri solet , egressus Ecclesiam , el est valde in auro , el argenlo , et pecoribus atque
diversis occupationibus sæculi raplus, oblivioni que omni suppellectili 18. Vis tibi ostendam ex quibus
· audierat dedit , nec opus aliquod ex verbo quod thesauris descendant istæ divitie ? Audi apostolum
suscepit, implevil, iste est qui pecuniam de san Paulum dicentem de Domino Jesu Christo 19 : 1 In

18 Prov. xiii , 8 . 16 Luc . XV , 12. 17 Zacb. XIV.

12 11 Cor. 11 , 15 . 13 Psal. XXXIII , 9 . 14 I Joan . 1 , 1 .
18 Gencs . XIII . 19 Coloss . 11 , 3 .
(84) Omnes mss . , ' operlus inysteriis. 1 Libb . dicarelur. ,
edili, iapertis mysteriis . ) ( 86 ) Codex Sangerm . , r palpaverunt , » Libb .
(85) Omnes mss., 1 indicelur. , Libb . edili , , in edili , « coniectaverunt. ,
 IN LEVITICUM HOMILIA IV. 434

quo sunt , inquit , omnes thesauri sapientiä el A cuniæ Dominicæ nomen est , et in multis Scriplu
scientiæ abscondili. , Sed et in Evangeliis Domi rarum locis , diversis appellationum nominibus
nus dicit " , quia scriba dives « profert de thesau . pecunia Dominica memoratur. Sed quædam
ris suis nova el velera . , De his et apostolus Pau proba , quædam vero reproba dicitur . Proba eral
lus dicit ? ' , quia in omnibus divites facti estis in illa pecunia 26, quam paterfamilias peregre pro
illo, in omni verbo, el in omni scientia . , Ex his fecturus, vocatis servis suis dedit unicuique so
ergo diviliis, quæ ve thesauris sapientiæ et scientiic eundum virtutem suam . Proba erat et illa pe
proferuntur, mercandus nobis est iste aries , qui cnnia , quæ denarius nominatur, qui cum 199
offerri debeat pro peccatis illis scilicel quæ in mercenariis pactus est , et a novissimis dalus
sancta commissa sunt, et sicli sancti annumera est usque ad primos . Scire ergo le oportet , quia est
sione mercandus . Jam superius diximus quod ct alia pecunia reproba . Audi proplielam dicentem "7 :
omnis hostia typum geral el imaginem Christi, ( Argentum vestrum reprobum .) Quia ergo est qux
mullo magis ariev , qui el pro Isaac quondam a dam proba , quædam vero reproba , propterea
Deo substitutus est immolandus ? . Siclo igitur Apostolus , velut ad probabiles trapezitas , pro
sancio comparandus nobis est Christus, qui pecca bantes , inquit 28 , omnia, quod bonuin est obtinen
la nostra dissolval. Siclus sanctus fidei nostræ B
les . , Solus enim est Dominus noster Jesus Christus,
formam lenet. Si enim fidem obtuleris tanquam qui le hujusmodi arlem possit edocere, per quam
pretium , Christo velut ariele immaculalo in ho scias discernere, quæ sit pecunia, quæ veri regis
stiam dalo remissionem accipies peccatorum . Sen imaginem tenet ; quæ vero sit adulterina , et ut
tio quod in explanando vires nostras mysteriorum vulgo dicitur, extra monelam formala , quæ nomen
superal magniludo. Sed quamvis non valeamus quidem habeat regis , veritatem autem regize figu
cuncla disserere, tamen sentimus cuncta repleta ræ non teneat. Multi namque sunt qui nomen
esse mysteriis. Et ideo studiosis quibusque indicia Christi habent, sed verilatem non habent Christi.
posuisse sulliciat, quibus excitali ad altiora horum Et propter hoc dicit apostolus Paulus 29 : « Oporle!
el profundiora perveniant, el intelligant ex quibus enim et hæreses esse , ul probati manifesti fiant
eis gregibus queratur vilulus ad hostiam , ex qui- inter vos. » Idcirco igitur et in præsenti lectione
bus ovibus aries providendus sil . I Habeo enim legislator , lolus ad mysticum et spiritalem respi
( inquit Jesus 23 ) et alias oves, quæ non sunt de ciens sensum , addidit ut aries isie, qui ob hoc
hoe ovili , et illas oportet me adducere : ul liat comparalur, ut peccalum possit absolvere , non
unus grex el unus pastor. » Sciant eliam ubi lur- c qualicunque siclo , hoc est , non qualicunque pecu
lures , ubi columbæ requirendæ sunt. Oculi , in wia, sed siclo sancio comparetur. Quod si non
quit , luj sicut columbæ super plenitudines aqua respiciebat ad mysterium , quid ralionis esse vide
rum . » Ad aquarum ergo plenitudines properan batur, ut aries emplus offerretur ad hostiam , et
dum est , in his enim spons describitur pulchri cerlo pretio ? el non suflicil nomen pecuniæ siclo
ludo. « El collum , inquit 28 , luum sicut lurturis . » nominasse , sest addidit el sanclo siclo ? Quid si
In columbis oculi prædicantur. Quod enim dixit, haberet aliquis in gregibus suis arietes optimos et
( columbæ super plenitudines aquarum , 1 ferunt divinis sacriliciis dignos ? Aut quid si aliquis ita
lioc genus avis , cum ad aquas venerit , quia ibi pauper esset, ut siclum sanctum habere non possei!
sulet accipitris insidias pati , venientein desuper Hæc est ergo legislatoris moderatio , ut nisi quis
inimicum , volitantis umbra aquis inspecta depre habeat certum pecuniæ modum , peccalum ejus non
hendere, el oculorum perspicacia fraudem periculi possit absolvi ? Quod aperte secundum litteram
imminentis evadere . Quod si el lu ila prospicere quidem videtur absurdum ; secundum spiritalem
polueris insidias diaboli et cavere , sacrificium Deo vero intelligentiam certum est quod remissionem
columbas obtuleris. Sed et quibus talia curæ sunt, peccatorum nullus accipiat , nisi delulerit integram ,
illud etiam requirant, ex quibus eis agris simila D probam el sanciam fidem , per quam mercari possit
debet offerri. Ego arbitror quod ex illius lerræ arielem ; cujus nalura hæc est , ut peccata creden
segelibus, quæ facit alium centesimum , alium tis abstergal. Et hic est siclus sanclus, probata , ut
sexagesimum , alium tricesimum fructum . Requis diximus, et sincera fides, id est , ubi nullus perfi
rant etiam , nisi , plusquain debel , curiosum videa diæ dolus, nulla hæreticæ calliditatis perversitas
lur, quibus molentibus simila ista ad sacrificia admiscelur, ut sinceram fidem offerentes prelioso
præparelur. Nec eos laleal duas esse quæ nio Christi sanguine , tanquam immaculate hostiä
lupt , quarum una assumetur, el alia relingue diluamur, per quem est Deo Patri omnipotenti,
lur. Ex illius ergo mola quæ assumenda est , cuin Spiritu sanclo , gloria el imperium in sæcula
similam oportebit offerre . Sed el siclus sanctus, sæculorum . Amen .
qui ad arielis pretium necessarius dicitur, vide HOMILIA IV.
undle et quomodo perquirendus sit. Siclus pe De eo quod scriptum est 30 : Si peccaverit anima,

** Matth . XIII, 52. 11 I Cor. 1 , 5. 19 Genes. XXU . 13 Joan , x , 16 . 26 Cani. v, 12. 18 Cant . vii , 4
18 Matth . XXV . 17 Jer. vi , 30. 181Thess. V , 21 . 29 I Cor. x1,19 . 30 Levit , vi , 2.
435 ORIGENIS 436

et præteriens præterierit præcepla Domini , el A Absil , absit, inquam , ut hæc ego de aliquo fide
menlielur proximo suo super deposilo , aut sucie lium sentiam . Confidenter ergo de vobis dico, quia
late , ) el caelera .
vos non ita didicistis Christum , neque ita docii
1. Si secundum divius legis fidem hæc quæ estis , sed neque lex ipsa bæc sanctis et Gdelibus
leguntur nobis , Dominus loculus est ad Moysen , præcipit. Vis scire , quia non ad sanclos et justos
pulo quod tanquam Dei verba non debeant secun ista dicantur ? Audi Apostolunı ista distinguentem :
dum incapacitalem audientium , sed secundum « Justo , inquit 3e, lex non est posita , 200 sed
majestalem loquentis intelligi. « Dominus, inquit se >, injuslis, et non subditis , scelestis el contaminalis,
locutus est . » Quid est Dominus ? Apostolus libi parricidis, matricidis, , el horum similibus. Quia
respondeat, et ab ipso disce quod Dominus spiri ergo hujusmodi hominibus Apostolus legem dicit
ius est 39. » Quod si ljbi Apostoli sermo non sulli imposilam , Ecclesia Dei , quam absit in hujusinodi
cit, audi ipsum Dominum in Evangeliis loqueu facinoribus maculari, relicta aliis littera , sanctius
lem 33 , quia « Deus spiritus est. ) Si ergo el Do ædificelur a spiritu .
minus , et Deus spiritus est , quæ spiritus loquitur
spiritaliter debemus audire . Ego adhuc el amplius 3. Videamus itaque nunc quod est depositum ,
aliquid dico , quia quæ Dominus loquitur, non spi- B quod fidelium unusquisque suscepit. Ego puto quod
ritalia lantum , sed et spiritus esse credenda sunt. et ipsam aniinam nostram , et corpus depositum
Non meo sensu bæc , sed de Evangeliis approbabo. accepimus a Deo . El vis videre majus aliuú deposi
Audi Dominum et Salvalorem nostrum ad discipu lum , quod accepisti a Deo ? Ipsi animæ tuæ Deus
los suos dicentem 34 : 2 Verba que loculus sum imaginem suain et similitudinem commendavit.
vobis, spiritus el vila sunt. , Si ergo ipsius Salva Istud ergo depositum , lam integrum tibi restituen
loris voce didicimus , quia verba quæ locutus est dum est (89) , quam a le constat esse susceptum . Si
apostolis, spiritus el vita sunt, nequaquam dubitare enim sis misericors, sicut Paler luus in cælis mise
debemus, quod etiam quæ per Moysen loculus est , ricors est , imago Dei in te est , et integrum depu
spirilus et vita credenda sint. silum servas . Si perfectus es, sicut Pater tuus in
2. Sed videamus quæ sint , de quibus nunc prout cælis perfectus est , imaginis Dei in le depositum
possumus, aliqua dicere debemus. « Et loculus est , manet. Similiter et cætera omnia , si pius , si justus
inquil 35 , Dominus ad Moysen , dicens, Anima quze es , si sanctus, si mundus corde ; el omnia quæ in
canque peccaverit , et præteriens præterieril pre Deo præsto sunt per nalurani, si tibi per imila
cepla Domini, et mentielur proximo super deposito , c tionem subsistanı , depositum apud le divinæ
aut societale, aut rapina : aut nocuit aliquid proxi- º imaginis salvum est . Si vero econtrario agas , el
11 : 0 , aut invenil perditionem , el mentielur de ea , pro misericorde crudelis , pro pio impius, pro
aul juraverit inique de uno ab omnibus quecun • benigno violentus, pro quielo turbulentus , pro
que fecerit homo, ul peccet in bis : et eril cum liberali rapor exsistas, abjecta imagine Dei , dia
peccaverit, et deliquerit, et reddet rapinam quam boli in le imaginem suscepisti , el bonum deposi
rapuit, aut injuriam qua nocuil, aut depositum lum tibi divinitus commendatum abnegasti. Aut
quod commendalum (87) est ei , aut perditionem , non hoc erat quod sub mysterio Apostolus electo
quam invenit ab omni re , pro qua juraverit injuste, discipulo mandabat Timotheo , dicens 37 : 0 Timo
el restituel ipsum capul, el quintas insuper auge thee, « bonum depositum custodi . , Ego etiam illud
bil, el cujus est ei reddei, qua die conviclus fuerit . ) addo, quod et Christum Dominum depositum susce
Hucusque interim ( 88) peccati species exponuntur, pimus , et sanctum Spiritum depositum habemus.
postea vero purgatio ejus per hostias imperatur. Videndum ergo nobis est , ne hoc sancto deposito
Si qui infirmi sunt ct incapaces profundioris non sancte ulamur , el cum nos in consensum sui
mysterii, ædificentur ex lillera , et sciant quia si peccala sollicitant , jurenius nos non suscepisse
quis præteriens præterierit præcepla Domini, et D depositum . Quod utique si habeamus in nobis,
mentilus fuerit proximo super deposilo , aut socie peccato consentire non possumus. Sed et ipse sensus
late , aut rapina , peccati ingentis statuetur reus. rationabilis, qui in me est , commendatus mibi esi,
Sed absit boc ab Ecclesia Dei , ut ego credam esse ut eo ilar ad intelligentiam divinorum ; ingenium ,
aliquem in coolu isto sanctorum , qui se tam inſeli memoria , judicium , ratio , el omnes qui intra me
citer agat, ut depositum proximi sui neget , aut sunt molus, commendali mihi videntur a Deo , ut
societalem fraúde contaminet , aut vel ipse aliena eis ular in his quæ præcepit lex divina . Si vero
diripiat, aut ab aliis rapla suscipiat, et pro his si ad malas artes solers et perspicax vertamus inge
ab eo requiraniur, contra conscientiam juret. nium , el rebus Dei abularnur in his quæ non vult

at Ibid . 1 . 32 Il Cor. III , 17 . 33 Joan . iv , 24 . 31 Joan . vi, 64. 35 Levit.vi , f et seqq . 36 I Tim . 1, 9.
37 il Tim . I , 14 .

(87) Omines manuscripti, commendatum . ) qui infirmi sunt. » At mss . ul in nostro textu .
Linh . edili , i commodatum . ) (89) Sic manuscripti ; libri vero edili , julegro
( 58) Libh, edili, i enim , i el paulo pusi , i sed tibi restituendum est . )
 157 IN LEVITICUM HOMILIA IV . 438

Deus ; hoc est abjurare depositum , et beneficia A rapaces , regnum Dei possidebunt. 1 Est tamen
vertere in perfidiam . aliquid (90) et secundum spiritalem intelligentiam
4. Videamus nunc quid etiam societas intelli culpabiliter rapere, sicut illi laudabiliter rapiunt
genda sil . Putas est aliquis, qui secundum lileram regna cælorum . Ut verbi causa , dicamus, si homo
commoneri debeal , ne forte in ratione pecuniæ , nondum pu us a vitiis, nondum segregatus a
vel qualibet alia specie societatis , socium fraude profadis et sordidis aclibus , velit se cælui san
decipiat ? Ullimæ misericordiæ est anima illa , in clorum et perfectorum lalenler ingerere et sernio
quam cadere adhuc fraudis hoc genus potest . nem quo perfecta et mystica tractantur audire ,
Verumtamen quoniam mulla est in homine fragili hujusmodi homo secretorum et perſecloruin scien
las, etiam de his commoneamus , quia nec Aposlo tiam non bene rapit . Meminisse enim oporlel præ
lum piguil ista mandare. Dicit enim 38 : « Ne quis cepli Salvatoris , quo dicit 68, quia į nemo miltit
circumscribai in negotio fratrem suum , quoniam vinum novum in utres veteres, alioquin el ulres
vindex est de his omnibus Deus . ) Nunc vero 201 rumpentur, et vinum peribit : , ostendens
requiramus, quæ sit etiam societas spirilus . Audi quod animæ nondum renovatæ , sed in vetustate
de his ipsis verbis Apostolum dicentem 39 : « Si litteræ (91 ) perduranti, non oporteat novorum
quod solatium charitatis , si qua societas spiritus, B mysteriorum , quæ per Christum mundus agnovit,
si qua viscera miserationis , implete gaudiun secreta commilli.
meum . 1 Vides societatis legem , quomodo intel 5. Addit dehinc legislator 49 : « Aut si quid no
lexit apos ! olus Paulus . Audi et Joannem , quomodo cuil proximo, vel invenit perditionem . , Lex litteræ
uno eodemque spirilu proloquatur. « El societalem , hic videtur mandare, ut si quis invenit quod alius
inquit “ , habemus cum Patre , el cum Filio ejus perdidit, et requisitum fuerit, reddat, nec perjuret
Jesu Christo . , Et iterum Petrus dicit ; « Consor pro eo. Est et hæc utilis audientibus ædificatio .
les , inquit * , facti estis divinæ naturæ , ) quod est Multi enim sine peccato pulant esse , si alienuin
socii. Et iterum dicit apostolus Paulus * 2 : « Que quod invenerint, teneant et dicant : Deus inili de
enim societas luci ad lenebras ?, Quod si luci ad dit ; cui habeo reddere ? Discant ergo peccalum hoc
lenebras societas nulla esl , polest ergo societatem esse simile rapine, si quis inventa non reddat.
lux habere cum luce . Igitur si nobis cum Patre , et Verumtamen si hoc tantum quod secundum litteram
Filio , et Spiritu sancio societas dala est , viden putatur , legislator voluisset intelligi, polueral di
dum nobis est , ne sanctam istam divinamque cere : Si invenit quod perierat , vel quod aliquis
societatem peccando abnegemus. Si enim agamus c perdiderat. Nunc autem cum dicit : « Invenit per
opera tenebrarum , certum est quia societatem ditionem , » amplius nos aliquid voluit intelligere ,
negavimus lucis . Sed et sanctorum socios nos dicit Qui nimis peccant , in Scripturis perditio appel
Apostolus, nec mirum . Si enim cum Patre et Filio lantur, sicut in Ezechiele propheta legimus dictum :
dicitur nobis esse societas, quomodo non el cum « Perditio, inquit 80 , factus es, el non subsistes in
sanctis, non solum qui in lerra sunt , sed et qui in æternum lempus. 1 Est ergo ostendere qui mullum
cælis ? quia et Christus per sanguinem suum paci- quærendo invenit perditionem : ut verbi gratia , di
Scavit cælestia et terrestria , ut cælestibus terrena camus : hæretici ad construenda et defendenda
sociarel. Quod evidenler indical, ubi dicit gaudium dogmala sua mullum perquirunt et disculiunt in
7
esse in cælis super uno peccatore pæniten- Scripturis divinis , ut inveniant perditionem . Cum
tiam agente *3 . Et rursum cum dicit , eos qui resur enim multa (92) quiesierint testimonia , quibus
gunt a mortuis, futuros esse sicut angelos Dei in astruant quæ prave sentiunt, perditionem sibi in
cælo * , et cum ex integro hominibus coelorum renisse dicendi sunt. Sed si forte aliquis horum
regna promiliil. Hanc ergo societateni dirumpit, et audiens in Ecclesia verbum Dei catholice tractari ,
abnegat , quicunque malis actibus suis malisque resipiscat , et intelligat quia quod invenerat perditio
sensibus ab eorum conjunctione separatur. Post D est , reddet, inquit , quod invenil. Et is qui perdi
hæc de rapina dicitur : raptores sunt mali et tionem invenit, et ille qui rapinam , sed et ille qui
boni; ei boni quidem illi , de quibus dicit Salvator , depositum abnegavit , et omnis quicunque aliqua ex
quia regnum cælorum diripiunt 45. Sunt autem et parle animæ nocuit proximo, aut juravit injusle :
mali raplores , de quibus dicit prophela 46 : « El i Restituet, inquit , ipsum caput , el quintas su
rapina pauperum in domibus vestris est . ) Apo . per augebit, et ei cujus est , reddet , » secundum eam
stolus vero abruple pronuntiat, dicens *? : Nolite duntaxat expositionem quam de quintis addendis
errare, quia neque adulteri, neque molles, neque ante jam diximus. « Et offeret, inquit 89 69 ,, Domino
masculorum concubitores , neque fures , neque arielem de ovibus sine macula, prelio in id quod
38 1 Thess . IV , 6 . 39 Philip . iv , 1 . 40 | Joan . 1 , 3. 41 ] Petr . 1 , 4 . 42 II Cor. vi , 14. 43 Luc. xv , 7.
* Matth . XX11, 20. 45 Malib . XI, 12 . 46 Isa . 111 , 14 . 47 | Cor, vi, 10. +8 Mattl . 1x , 17 . 48 Les
vil.vi, 2, 3. Bo Ezech . sXVII , 36. 81 Levil.vi , 5 . $ 2 ibid . 6, 7.
( 90) Est innen aliquid. Ita codex Sangerm . a malitie. )
libri vero edili , « et tamen aliqui sciunt. ) (92 ) Libb . editi , « mullum . , Mss ., « mulla . ;
(91) Codex Sangerm ., « littera . , Libi). cditi,
439 ORIGENIS 440
deliquit, el orabit pro co sacerdos contra Domi- A. litus, cor contritam el bumiliatum Deus non sper.
num , el remitetur ei pro uno ab omnibus quæ fe nii. , Cum ergo singuli prophetarum , vel etiam
cil et deliquit in eo . » Diximus in superioribus, apostolorum consilium his qui delinquunt, dede
quid est offerre arietem , el hunc pretio sicli sancti rint, quo possint corrigere vel emendare peccalum ,
emplum . Nunc superest, ut differentiam illam di merito his vendidisse arieles ad sacrificium vide
camus : quod ibi pretium posuit sicli sancti, hic buntur. Quid autem pretii a comparantibus su
tantummodo pretium dicit , nec quantitatem pretii , mani, illud opinor, legendi studium , vigilias au
nec nomen pecuniæ designavil. In superioribus diendi verbi Dei , et super omnia dignissimum pre
enim ubi pro peccato quod in sancta commissum lium obedientiam pulo , de qua dicit Dominus 60 :
fuerit, lex dabalur, siclum sanctum diximus nomi « Obedientiam malo quani sacrificium , et diclo au
nalum , el siclum nomen esse pecunize ; ut alibi dientiam magis quam holocausta. )
obolus, alibi drachma, alibi mna, vel talentum , 6. Post hæc subsequitur 61 ; Et loculus est , inquil,
vel minutum æs vel denarius dicitur. Hic ergo nihil Dominus ad Moysen, dicens : Præcipe Aaron el filiis
borum nominalur, sed tantum pretio offerendus (93) ejus , dicens : Haec est lex 202 holocausti : lloc ho
aries dicitur. Interest enim peccare in sanctis, et locaustum in crematione sua crit super altare lola
peccare extra sancta . Vis el alibi videre hanc ip B pocie usque in mane : el ignis altaris ordebit super
sam distinctionem ? Audi quomodo in Regnorum illud , nec exstingueur. Et induel se sacerdos lll
libris dicit Heli sacerdos ad silios suos 63 : Si nicam lineam , el campestre lineum induet circa
enim peccaverit quis in hominem , exorabit pro eo corpus suum ; el auferet hostiam , quam consumpse.
illud
sacerdos . Si autem in Deum peccaveril, quis exo rit ignis , el holocaustum de altari, el ponet
rabit pro eo ? , Similiter et Joannes apostolus di secus altare ; el despoliabil se stola sua, el indue
lur stola alia ; el ejiciet hostiam quæ cremala est
citoh : « Est peccatum ad mortem , non pro illo
alico ul orelor. » Quia ergo diversilales peccatorum extra castra in locum mundum . El ignis super al
discere ex spiritali lege debemus, in quibus pec tare ardebil, nec exstinguelur, el comburel super
calis tantum niodo emendus sil aries, in quibus illud sacerdos ligna mane, et constipabil in illud
vero siclo sancto mercandus, qui etiam sint isti holocaustum , el imponet super illud adipem salu
qui vendant aricles , requiramus. Ego arbitror ip- taris, el ignis semper ardebil super altare , nec
ses esse istos , qui arietes ad sacrificium distra exstingnielur. , Audi semper debere esse ignem
hunt, qui sunt et illi , qui oleum ad lampadas vir super aliare el lu , si vis esse sacerdos Dei, sic
ginum vendunt, de quibus dicebant illæ pruderiles с ul scriptum est : « Omnes enim vos sacerdo
Elullis virginibus 38 : « lie ad vendentes, el emile les Domini erilis. , Et ad le enim dicitur 63 :
vobis . 1 Vendunt ergo vel oleum luminibus, vel « Gens elec : a , regale sacerdotium , populus in acqui
is
arietes sacrifici , qui alii nisi prophe tæ sancti et sitionem . , Si ergo vis sacerdotiuin agere animæ
apostoli , qui mihi cum peccaveru ostendunt, el luie , nunquam recedat ignis de altari luo . Hoc est
consilium dant quomodo debeam corrigere errores quod et Dominus in Evangeliis præcipit ** , ut
meos el emendare peccata ? Vendit mihi Isaias esint lunibi vestri præcincti, et lucernæ vestræ sem
arielem ad sacrificandum pro peccalo , cum mihi per ardentes. , Semper (94) ergo tibi ignis fidei,
dicit , tanquam ex Dei persona 56 : Holocausta el lucerna scientiæ accensa sil . Sed el quod dixit,
zrietum , et adipes agnorum , el sanguinem hirco a lunibi vestri przecincii , , Dominus in Evangelio :
lumn el laurorum nolo , , Et paulo post subjungit o : hoc idem est , quod el nunc legislator præcepit , ut
« Auferle nequitias ab animis vestris , a conspectu campestri lineo præcingatur sacerdos, el ia veleri
oculorum vestrorum ; discite bonum facere , eripile cinere deposito , innovel sacros ignes. Oportet enim
injuriam accipientem , judicale pupillo , el justili etiam nos dicere 65 : 4 Ecce vetera transicrunt,
cale viduam , et venite disputemus, dicii Dominus . et facta sunt omnia nova . » Campestri enim lineo
Ei si fuerint peccata vestra ut phænicium , ut nivem D cingillir , vel , sicut alibi dicitur, femoralibus uli
dealbabo ; si autem ut coccinum , ul lanam canili tur, qui luxuriam fluxe libidinis cingulo restrinxe
dam elliciam . , Vendit mihi arielem el Daniel cum ril castitatis. Ante omnia enim sacerdos qui divi
dicit 58, quia « non est locus ad sacrificandum in nis assistit altaribus castilate debel accingi, nec
conspectu tuo, ut possimus invenire misericordiam . aliter purgare velera el instaurare poterit nova ,
Sed in anima contrib ulata et spirilu humilit atis nisi lineisindualur (95) . De lineis sæpe jam dictum
suscipiamur velut in multitudine agnorum pin est , el lunc maxime cum de indumentis sacerdola -
guium , sic liat sacrificium nostrum in conspectu tuo libus dicebamus, quod species isla formam leneal
hodie . , Vendit nobis el David arielem sacrificii , castitatis : quia origo lini ila e terra ducitur, et de
1 cum dicit 69 : « Sacrificium Deo spiritus contribu lerra editur, ut ex nulla admisiione concepla sil.
53
I Reg. 11 , 25 . 54 | Joan . v , 16 . 85 Matth . XXV , 9 . 66 Isa , 1 , 11 . B ? ibid . 16 , 17 , 18 . 58 Dall , dll ,
58 , 39 . °89 Psal li , 19. 60 | Reg. xv , 22. 61 Levit . vi , 8 el seqq. 69 Jsa . LSI , 6. 63 | Peir. 11 , 9.
St Luc. XII , 35. 68 (1 Cor. v , 17 .
(95) Pretio offerendus . lia codes Sangerm . Libri lis , sed reperitur in mss .
301eni cdili, pretium quo oſſerendus . ' ( 95 ) Codex Sangerm ., « indualur . , Libb. editi ,
(94) Adverbium , i semper, , deest in antea edi e indutus. )
 IN LEVITICUM HOMILIA IV . 442

Observandum tamen est quod aliis indumentis ša- A hanc dedi ab hostiis Domini. Sancta sanctorum
cerlos utilur dum est in sacrificiorum ministerio , sunt, sicul esl pro peccalo el pro delicio . Omnes
el aliis cum procedit ad populum . Hoc faciebal et masculi sacerdotum edent eam . Legitimuin æler
Paulus scientissimus pontificum , et peritissimus sa num in progenies vestras ab hostiis Do :nini. Om
cerdotum . Qui cum esset in coetu perfectorum , lan nis qui letigerit ea , sanctificabitur. , In his qu : e
quam intra Sancta sanctorum posilus, el slola per proposita sunt, mos quidem sacrificandi sacerdoti
fectionis indulus dicebal 66 : « Sapientiam loquimur bus dalur, et observantiæ quibus coli Deus , vel pu
inter perfectos, sapientiam autem non hujus mundi, riſicari populus videretur, vel etiam in necessariis
neque principum hujus mundi, qui destruuntur, victus causa consulerelur sacerdotibus el ministris.
sed loquimur Dei sapientiam in mysterio abscondi Offerendæ enim similæ in sacrificio mensura posila
lam , quam nemo principum hujus sæculi cognovil . Si est , quæ decima pars ephi appellatur, huic oleum
enim coguo vissent, nunquam Dominum majestatis superſunditur, et thus superponitur. Sed cum ad
crucifixissent. : Sed post hæc tanquam ad populum altare pervenerit, sacerdos , inquit , plenam manum
exiens niulat stolam , et alia induitur Jonge inſe ex eo sumel, ila ut intra plenitudinem manus con
riore , quam illa . Et quid dicit 07 ? « Nibil aliud, cludat 203 et oleuin quod inſusum est , et thus
B
inquit, judicavi me scire inter vos, nisi Jesum Chri quod superpusitum est, ut sit hoc libamen el sacri
stum , et bunc cruciſixum . , Vides ergo islum do licium Deo in odorem suavitatis . Cælera , inquit,
clissimum sacerdotem , quomodo indutus sit . Cum maneant sacerdotibus ad edendum , sed edenda ea
est iturus inter perſeclos, velul in Sancla sancto . tradidit lex in loco sancio, in atrio tabernaculi, ila
rum , alia utitur slola doctrina . Cum vero exit ad ut nihil fermentelur ex eis. Hanc enim , inquil,
eos, qui incapaces sunt, mulal stolam verbi et infe . dedi parlem sacerdotibus, et hæc sunt Sancia san
riora docet ; el alios lacte potát,ut parvulos ; alios elorum . Sed el illud observari voluit , ut soli ma
oleribus nutrit, ul infirmos ; aliis vero forles præ sculi edant ex eo, femina nulla contingat. Addit et
paral cibos , his scilicet « qui pro possibilitale su hoc, quod qui letigerit ea sanctificetur. Sed si ve
mendi exercitalos habent sensus ad discretionem limus nunc ab jis qui in manifesto Judæi sunt, re
boni, vel mali 68. , Sic sciebat Paulus mutare slo quirere de singulis qua ratione illud hoc modo di
las, el alia uli ad populum , alia in ministerio san clum sit, aut illud alio moilo, absoluta nobis re
dorum . Ipse autem pontific um pontifex , el sacer sponsio ne satisfacient , diceniles : Ila visum est le .
dolum sacerdos Dominus el Salvalor noster, de gein danti, nemo disculit Dominum suum . Et ideo
quo dicit Apostolus 69, quia e pontiſex sit ſulurorum с cedenles cis in cæleris, de hoc novissimo sermone
bonorum , ) audi quomodo primus hæc feceril, et requiramus , ut dicant quomodo omnis qui tetige
ila discipulis suis hæc imitanda reliquerit. Evange ril ex sacrificio sanctorum , sanctificelur. Si homi
lium refert de eo, el dicit 70 , quia in parabolis cida tetigerit , si profanus, si adulter, si incestus (96 ),
loquebatur ad lurbas , et sine parabolis non loque sanctilicalus erit ? Non enim excepit aliquem , sed
balur eis. » Seorsuni aulem solvebat ca discipulis dixit : « Omnis qui religerit ea , sanctificabitur. ,
8.lis. Vides quomodo ipse docuil aliis indumentis Ponamus enim , quod etiam nunc integer sil stalus
uti debere pontificem , cum procedit ad turbas ; illius templi, offerantur hostiæ , sacrificia consu
aliis, cum eruditis el perfectis ministrat in sanctis . mantur. Ingressus esl aliquis templum scelestus,
Unde oplandum nobis est el agendum , lie tales nos iniquus, impurus, invenit carnes ex sacrificiis pro
inveniat Jesus, ita imparatos et ita sæculi sollici positas, el leligil cas , sanctilicalus continuo pro
ludinibus alligalos , ut cum tarbis loqualur nobis nuntiabitur ? Enimvero nullo modo, vel rei nalura ,
in parabolis, ut videntes non videamus, et audien vel veritas religionis hoc recipit : et ideo redeun
les non audiamus ; sed potius inter eos inveniri dum nobis est ad expositiones evangelicas alque
mereamur , ad quos dicit 7 : 1 Vobis datum est apostolicas, ut lex possil intelligi. Nisi eniin vela.
nosse mysteria regni Dei . 1 D men abstulerit Evangelium de facie Moysi , non
7. Post hoc : « Hæc est , inquit 79 , lex sacrificii potest videri vultus ejus , nec sensus ejus intelligi.
quod offerent filii Aaron sacerdotis ante altare con Vide ergo quomodo in Ecclesia apostolorum disci
Ira Dominum . Auferet ab eo plenam manum de puli adsunt his qux Moyses scripsit , .cl defendunt
similagine sacrificii cum oleo ejus, et cum omni ca , quod el impleri queant, el rationabiliter scripla
tbure ejus, quæ sunt ad sacrificium , et imponel su sunt. Judæorum vero doctores , et impossibilia hæc
per altare hostiani odorem suavitatis , memoriale et irrationabilia , sequentes litteram faciant.
ejus Domino. Quod autem superfuerit ex ea , man 8. Igitur sacrificium , pro quo hicc omnia sacrifi
ducabit Aaron el Glii ejus. Azyma edelur in loco cia in typo el ligura præcesserant, unum el perſe
sancio , in atrio tabernaculi lestimonii manduca- . clum , immolatus est Christus. llujus sacrificii car
bunt cam . Non coquetur fermentatum , partem illis nem si quis teligerit , continuo sanctilicatur. Si
66 Cor. 11 , 6, 7 , 8 . 6? ibid . 2 . 68 lebr. v , 14 . 69 llebr . 1x , 11 . 40 Malih . XIII , 34 . 71 ibid . 1 ..
12 Levit. vi , 14 el seqq .

(96) Idem ms., , si inceslus. , Libb. editi , « si incestuosus. 1

 443 ORIGENIS
immundus est, mundatur ; si in plaga est (97 ) , sa- A vir quæritur,qui carnes sancias possit comedere, et
natur. Sic denique intellexit illa , de qua paulo ante comedere non in quocunque loco, sed in loco sancio,
menjoravi, quae profluvium sanguinis patiebatur 73 , intra atrium tabernaculi . Audiant hæc qui scindunt
quia ipse esset caro sacrificii, el caro Sancta sau Ecclesiam , el peregrinas ac pravas inducenies do
clorum ; el quia vere intellexit quæ essel caro San ctrinas putant se sacras carnes extra templum Dei ,
cla sanctorum , idcirco accessit. El ipsam quidem et extra aulain Dominicam posse comedere. Profania
carnem sanctam contingere non audet : nondum sunt eorum sacrilicia , quæ contra mandati legem
enim mundata fuerat, nec quæ perfecta sunt, ap geruntur. In loco sancio edi jubentur intra alria
prehenderat ; sed fimbriam leligil vestimenti , quo tabernaculi testimonii. Atria tabernaculi teslimonii
sancta caro legebatur , el fideli laclu virtutem eli sunt, quæ fidei murus ambit, spei columnæ suspen
cuit ex carne, quæ se et ab immunditia sanctilica dunt , charilalis amplitudo dilatat. Ubi hæc non
ret , el a plaga quam patiebalur sanarel . Non libi sunt , carnes sanctæ nec haberi possunt, nec comedi.
videntur islo magis ordine stare posse dicla Moysi, 9. Bene autem quod et ea , qnæ ex sacrificio
quibus dicit : Omnis qui leligerit ex carnibus san 204 similaginis offeruntur, plena manu cum oleo
clis sanctificabilur ? Has enim carnes , quis nos offeruntur et thure, in odorem suavitatis Domino.
expūsuimus, tetigerunt omnes qui ex gentibus cre B Istum locum breviter explanavit apostolus Paulus
diderunt . Has tetigit et ille, qui dicebal " : « Fui ad Philippenses , dicens 73 : « Repletus sum acci
inus enim el nos aliquando slulti et increduli, er piens ab Epaphrodilo, ea quæ a vobis inissa sunt in
rantes , servientes desideriis et voluptatibus variis, odorem suavitatis , bostiam acceptam , placenter
in malitia et invidia agentes, odibiles, odientes invi Deo . » ln quo ostendit, quod misericordia quidem,
cem . Sed cum benignitas et humanitas illuxit Salva quæ erga pauperes fit, oleum infundit in sacrificio
toris nostri Dei , salvos nos fecit per lavacrum rege Dei ; ministerium vero quod sanctis deſertur, sua.
nerationis et renovationis Spiritus sancti. , Et alibi vitalem thuris imponit. Sed hoc plena manu fieri
dicit : « Et hæc, inquit , quidem fuistis , sed justifi- debere præcipitur. Sic enim idem Apostolus dicit " ,
cati estis, sed sanctificati estis in nomine Domini no quia « qui parce seminat, parce et metet. Qui au
stri Jesu Christi, et in spiritu Dei nostri. » Si enim , lem seminat in benedictione , de benedictione et
ut diximus , tangat quis carnem Jesu eo modo quo melel vitam æternam , ) Est lamen aliquid in ipso
supra exposuimus, tota fide , omni obedientia accedat sacrificio , quod memoriale appellatur, quod oferri
ad Jesum , tanquam ad Verbum carnem factum , iste Domino dicitur. Ego si possem die ac nocte in lege
tetigit carnem sacrificii , et sanctificatus est. Tangit c Domini meditari, el omnes Scripturas memoria re
autem carnes Verbi et ille, de quo dicit Apostolus 76 : Linere, memoriale sacrilicii mei Domnino obtulissem .
· Perfectorum autem est cibus solidus eorum qui Certe si non omnia possumus , saltem ea quæ nunc
pro possibilitate sumendi exercitalos habent sensus docentur in ecclesia , vel quæ recitantur, njemoria
ad discretionem boni ac mali, o Tangit ergo et ille commendemus ; ut exeuntes de ecclesia , et agenles
carnem Verbi Dei , qui interiora ejus disculil, el opera misericordiæ , et implentes divina præcepla,
occulla polest explanare mysteria. Et nos si habe sacrificium cum thure et oleo ofleramus in memo
remus talem intellectum , possemus singula quæ riam Domino. Ex his ergo edocemini, ut que audi
scribuntur in lege, spiritali interpretatione discer stis ( 98 ) in ecclesia, tanquam munda animalia , veluti
nere , et oblectum uniuscujusque sermonis sacra ruminantes ea revocetis ad memoriam , el cum corde
mentum , in lucem scientiae subtilioris educere ; si vesiro quæ dicta sunt conferatis . Quod si aliqua
ita docere possemus Ecclesiam , ut nihil ex his quæ memoriæ superfuerint, et intellectum vestrum $u
lecia sunt remaneret ambiguum , nihil relinquere- peraverint, facile quod præsentis mandati auctori
lur obscurum , fortassis et de nobis dici poterat , las præcipii , dicens 80 : . Quod autem superluerit
quia tetigimus carnes sanctas Verbi Dei el sancti ex his, manducabunt ( 99) Aaron el filii ejus. » Si
ficali sumus. Sic autem accipio el illud quod dictum D quid superaverit el excesserit intelleciuin luum vel
est , quia omnes masculi ex sacerdotibus edent eam . memoriam luam , serva Aaron : hoc est , reserva
Nulla enim ſemina , nec remissa et dissoluta anima sacerdoti , reserva doctori , ut ipse hoc manducet,
polerit edere carnes sanctas Verbi Dei . Masculus ipse discutiat, ipse exponat ; sicut et alibi idem
quæritur qui eas edal . Masculi denique sunt, qui Moyses dicit R1 : « Interroga palres luos, et annun
perducuntur ad numerum , nusquam feminæ , nus liabunt tibi , presbyteros luos , el dicent tibi . Ipsi
quam parvuli numerantur . Unde et Apostolus dice enim sciunt quomodo hæc azyma debeant mandu
bat 77 : « Cum autem factus suin vir, deposui que cari , et in azymis sinceritatis et verilatis exponi.
erant parvuli . » Talis ergo iste masculus, el lalis 10. Additur in sequentibus 88 : « El locutus est
13 Marc . v. 76 Til , 111 , 3 . 5 I Cor. vi , 11 . 76 llebr.v, 14, 78Philip. iv, 18.
71 I Cor . x ! II , 11 . Tº lI Cor.
IX , 6 . 80 Levil . vi , 10 . 81 Deil. XXXII , 7.8 Levil . vi , 19 el seqq .

(97) Idem ms. , 1 sanctificalur si immundus est,
sanatur si in plaga est. )
(98) Idem ms., < audistis . , Libb, edili , « audi
tis. )
( 99) Idem nis . , 1 ex his , manducabunt. , Libb .
editi, « ex iis manducabit. i Infra idem ms ., , idem
Moyses dicit . , Libb . edili , ( ipse Moyses dicit. !
415 IN LEVITICUM HOMILIA V. 446
Dominus ad Moysen, dicens : Hoc munus Aaron el A ciantur, sicut et Dominus fecisse refertur in Evan
filiorum ejus, quod offerent Domino in die qua un geliis 83, ubi benedixit panes, el dedit discipulis,
xeris eum , decimam partem ephi similaginis in sa . el discipuli confringentes apposuerunt turbis . Et
crificio semper, dimidium ejus mane, el dimidium cum satiati fuissent oinnes, sliperfuerunt, inquit,
ejus post meridiem . In sartagine ex oleo fiel et fragmentorum cophini duodecim . Istud est ergo
conspersain (1) offerel eain teneram , sacrificium de sacrificium ex fragmentis , cum minutalim quæ
fragmentis, sacrilicium in odorem suavitatis Do. sumt legis sancla discuiimus, ul spiritalem ex his
nino. Sacerdos qui uncius fuerit pro eo ex filiis cibum purumque capiamus. El hæc, inquit, est
ejus , faciat ea : lex æterna : omnia consommabun lex ælerna. Joannes quidem apostolus in Apo
lur. Et omne sacrificium sacerdotis holocaustum calypsi dicit esse Evangelium æternum 84 : in
erit, et non edelur. , lu cæleris quiilem præceptis, venimus et hic scriplum esse legem ælernam ,
pontifex in offerendis sacrificiis populo præbet offi- 205 sed isti qui legem secundures lillerain sequi
cium ; in hoc vero mandalo , quæ propria sunt cu - volunt, velim mihi nunc dicerent quomodo lex hujus
ral, et quod ad se spectat, exsequilur. Jubetur enim sacrificii esse possit æterna : cum utique destrucco
ex die , qua unclus fuerit, semper et in perpeluum templo, subverso altari, el omnibus quæ diceban
offerre similaginem oleo conspersam , lenerain ex B lur sancla profanatis, rilus iste sacrificiorum non
sartagine. Iiique cognominat sacrificium ex fra- potuerit permanere. Quomodo ergo æternum di
gmentis, in odorem sua vitalis ; et hoc lege æterna cent, quod olim cessasse el finilum esse jam con
permanere, et transmilli ad posteros jubet. Adiit slat ? Restat ut secundum eam partem lex hæc
sane observandum ,ne ullum sacrificium sacerdotis, æterna dicatur, qua nos dicimus legem esse spiri
hoc est, quod pro seipso offeret (2) , edatur a quo - lalem , el per eam spiritalia posse offerri sacrilicia ,
quam ; sed holocaustum fiat, quod est igni absumi. quie neque interrumpi unquam neque cessare pos
Præceplum quidem secundum lilleram clarum est, sunt. Non enim in loco suit (5), qui subverlilur,
velim tamen videre qui in hoc lypus, ct quæ figura aul in tempore quod mutalur, sed in fide credentis,
Sorinelur. Dimidium sacrificii hujus mane vult of- el in corde sacrificantis . Sane quod ait , Non edelur
ferri, et dimidium vespere, certa mensura simila de sacrificio sacerdotis, sed holocaustum erit, cer
oleo conspersæ teneræ a sarlagine. Vide si non, ut ium est ad Domini el Salvatoris nostri personam
cgo suspicor, sacrificium sacerdotis hæc ipsa sit lex , referri. De illius enim sacrificio non eilelur, sed
quæ per Moysen promulgatur, cujus dimidium malle holocaustum erit. Hoc in loco sacrilicium , verbum
jubelur offerri, dimidium vero ad vesperam . Quam ipsum accipiendum est , et doctrina, de qua nullus
legem in duas partes dividi præcepit, in litteram edet, hoc est nullus disputat, nullus relractal, sed
videlicet et spiritum . Et dimidiam quidem partem , holocaustum est. Quidquid enim dixit , quidquid
quæ est lillera, offerri jubet mane, primo scilicet slaluit, æterna consecratione perdurat, nec aliquis
legis tempore : quod illis quibus lunc secundum ita insanus (4) invenitur aut profanus, qui retra-
lilleram dala est, novam lucem et novum protulit clare de ejus sermonibus possil ; quos tanquam ho
diein , dimidium vero ejus offerri jussit in vespe - locaustum , sacrificium Deo oblatum , in omni cultu
ram . In vespera enim nobis datus est Salvatoris el veneralione habere debemus : quia cælum el
adventus, in quo pars illa dimidia , hoc est sensus Terra transibunt,verba aulem ejusnon Transibunt88,
vel spiritus legis, secundum quod lex spiritalis est, sed semper manent, sicut el ipse semper manel.
offeratur oleo conspersa lenera. Oleum ad miseri- Per ipsum Deo Patri cum Spiritu sancto gloria et
cordiam revocalur, quæ debet in sacerdotibus ab imperium in gæcula sæculorum . Amen .
undare . Tenera ad subtilem et puram intelligentiam HOMILIA V.
pertinet. Quod autem a sartagine dicitur, puto quod De eo quod scriptum est : « Hæc lex pecculi: in loco
districtum , el multa continentia aridum , ei lorri- quo jugulabuntur holocausta , occident el id quod
dum velii esse sacerdotem , in quo nihil remissum peccali est, » elc .
haberiad luxuriam , nibil fluilans ad libidinem pos- 1. « Et loculus est Dominus ad Moysen dicens :
sil. Quod autem sacrificium ipsum ex fragmentis Loquere ad Aaron, el ad filios ejus dicens : Ilic
nominavit jo odorem suavitalis, puto quod fra - est lex peccati : In loco quo jugulantur (5 ) holocau
gmenta sacerdolum velit intelligi : cum legis per sla, occident et id quod peccati est contra Domi.
eos litlera frangitur, et cibus ex ea lalens intrinse- num : Sancta sanctorum sunt. Sacerdos qui offerel
cus spiritalis elicitur ; ut audienles turbæ refi- illud, in loco sanclo edel, in atrio labernaculi lesti
89 Malih . Xiy. 86 Apoc. XIV, 6. 88 Malih . XXIV , 15 .
(1) Idem ms. , i el conspersam ; , et paulo post, edili, « jubelir offerre. ,
« sacrificium de fragmentis, sacrilicium in odorein . ; (3 ) Idem ms., 1 sunt. , Libb . editi, i est . )
In antea editis legitur, conspersa, , et post « fra 4) Idem ms., cita insanus. , In antea editis deest,
gmentis , non repetitur a sacrificium . » Infra idem cia .
13., « lex ælerna . ) Libb .editi, « lege lerna. ) (5 ) Codex Sangerm . , o jugulantur. , Libb . editi,
(2) Idem codex Sangerm ., i offerer. , Libb , edili, jugulabuntur. , Infra idem ms., 1 sacerdos qui
flerl. , Infra idem ills., jubetur offerri. , Libb . offerct. » Libb. cdili , i sacerdos qui offent. o
 ORIGENIS • 448
monii. Omnis qui tangit de carnibus ejus, sanctifi- A in futuro hæreditatem vilæ æternæ consequentur,
cabilur ; et cuicunque aspersum fuerit ex sanguine per quam perveniantad regna cælestia : eam nunc
ejus , super vestimentum quodcunque respersum quam diximus legis animam requiramus, quantum
fuerit, et ipsum lavabilur in loco sancto . Et vas ad præsens interim spectat. Nescio autem si pos
fictile in quocunque coctum fuerit, confringelur : sumus etiam ad spiritum ejus ascendere in his ,
si autem in vase æreo (6) coclum fuerit , defricabit quæ nobis de sacrificiis lecta sunt. Debemus enim
illud et diluet aqua . Omnis masculus ex sacerdo . eum , quem 206 diximus in occulto Judæum , sicut
cibus edel ea : Sancia sanctorum sunt Doinino . Et ostendimus quia non carne, sed corde circumcidi
omnia quæ pro peccalo sunt, ex quibus illatum fue- tur ; ita ostendere quia et sacrilical non in carne ,
ril a sanguine eorum in labernaculo testimonii de. sed corde , el quia edet de sacrificiis non carnem ,
precari in loco sancio, non edenlur, sed igni com - sed spiritum (10).
burenlur 86. , Hæc omnia nisi alio sensu accipiamus, . 2. Sed videamus jam quæ sunt illa quæ referun
quam lilleræ lexlus ostendit , sicut sæpe jam dixi. tur in lege. « Et loculus est, inquit, Dominus ad
mus, cum in ecclesia'recilanlur, obstaculum magis Moysen dicens : Loquere ad Aaron, el filios ejus
el subversionem Christianæ religioni, quam hörla - dicens : Hæc lex peccali ; , et cælera quæ in præ
lionem (7 ) ædificationemque præstabunt. Si vero senli recitata sunt. Elante jam disisse nos memini,
discutialur el inveniatur quo sensu hæc dicta sunt, quia lex non semper eisdem datur : sed alia quidem
el digne Deo qui hæc scribere dicitur, adverian dalur filiis Israel, alia autem filiis Aaron, alia eliam ,
lur, liel quidem Judæus quihæc audit, sed non ille sicut jampridem observavimus,Moysi et Aaron : est
qui in manifesto , sed qui in occullo Judæus est : el alia lex quæ soli Moysi dalur, ita ut nec Aaron
secundum illam diflerentiam Judæi, quam distinguit legis ipsius particeps ſial. Quarum per singula dis
apostolus Paulus (8) dicens 87 : « Non enim quiin tinctiones et diversitales , quis ila scientiæ dopo
manifesto Judæus est, neque quæ manifeste in carne illuminalus a Deo est, ul possit integre aperteque
est circumcisio , sed qui in occullo Judæus est eire disserere ? lnvenimus enim in consequentibus præ
cumcisione cordis , qui spiritu , non littera , cui ceplum Dominiad solum Moysen dari, et juberi ul
laus (9) non ab hominibus, sed ex Deo est. , Quam peclusculum arielis perfectionis Moysi delur ,
differentiam Judæi visibilis et Judæi invisibilis non sicut præcepit, inquit, Dominus Moysi. In qua por
intelligentes impii hæretici, non solum ab his Scri- tione neque Aaron , neque filii ejus participes tiuni.
pluris reliigerunt, sed el ab ipso Deo, qui legem El invenitur lex quæ pertinet ad arietem perfectio
hanc et Scripturas divinas hominibus dedit, alque c nis, non posse pervenire usque ad Aaron, neque ad
condidit , confinxerunt, cum utique fidei veritas Israel, sed ad solum Moysen , qui eral amicus Dei.
unum eumdemque Deum legis el Evangeliorum le - Verum quid opus est, quæ postmodum recitanda
neal, visibilium et invisibilium creatorem : quia et sunt, prævenire ? Nuncinlerin lex recitala est, quæ
cognationem plurimam visibilia cum invisibilibus ad Aaron et filios ejus promulgalur, lex peccati, live
Servant, ita lil Apostolus dical 88, quia e invisibilia est hostiæ quæ offertur (12) pro peccalo : « In loco,
Dei a crealura mundi per ea quae facta sunt, intele inquil, in quo jugulantur holocausta , ibi occident
lecia conspiciuntur. Sicut ergo cognationem sui ad el id quod pro peccato est, in conspectu Domini :
invicein gerunt visibilia el invisibilia , terra el cæ Sancta sanctoruin sunt. » Mulla quidem jam , Deo
lum , anima el caro , corpus etspiritus, et ex horum juvante , de sacrificiorum rilu secundum spiritalen
conjunctionibus constat hie mundus ; ila etiam intelligentiam in superioribus dicta sunt, sed et
sanctam Scripturam credendum est ex visibilibus nunc si gratia Domini nos visitare dignetur, et vos
et invisibilibus constare : veluti ex corpore quodam . orationibus adnila mini, addemus quæ dederit Do
lillerde scilicet quæ videtur ; el anima, sensus qui minus. Hostiarum quædam quidem sunt Dei solius,
intra ipsam deprehenditur; et spiritu , secundum id D ita ut qullushominum participel ex ipsis. Quædain
quod etiam quædam in se cælestia leneat, ut Apo - sunt Aaron sacerdotis , et filiorum ejus : quædam
stolus dicit 89, quia , exemplari el umbra deser_ ipsius, et filiorum , el filiarudi ejus, ita ut etiam
viunil cælestium . , Quia crgo hæc ila se habent, uxorem sacerdotis edere liceat ex bis, Quædam
invocantes Deum , qui fecit Scripturæ animam , et sunt sacerdotum , el filiorum ac filiarum eorum ,
corpus el spiritum : corpus quidem jis qui ante nos sed de quibus edere liceat etiam filios Israel. El in
fuerunt, animam vero nobis, spiritum autem iis qui illis quidem hosliis de quibus licet edere filios
86 Levit. vi, 24 el segg . 87 Rom . 11, 29. 88 Rom . 1, 20 . 89 Hebr. vill, 5 .
(6 ) Idem ms., ( vase æreo . , Libb . edili , i vas reperitur in codice ms. Sangerm .
# reum . ) (9) Codex Sangerm . 1 cui laus. , Libb . editi,
(7 ) Idem ms., hortationem . , Libb). editi, a ra - ( cujus laus. )
tionem . , lbidem ms., « discutialur el inveniatur.) (10 ) Idem mis. , i carnem ; sed spiritum . , Libb .
Libb . edili, < Jisculiantur el inveniantur. , Paulo edili,' carne, sed spirili. ; Paulo post idem ms.,
post idem ms., i digne Deo qui hicc scribere dici quæ in præsentj. , Libb . editi, « quæ paulo ante. )
lur. , Libb , editi, i digne Deo quæ hic scribuntur.) (11) Libb . editi, « filiorum ; , sed mis., i filios. )
(8 ) Nomen s Paulus , deest in antea editis, sed (12) Idem mis ., offerunlur. »
 419 IN LEVITICUM HOMILIA V. 450
Israel, sine dubio habent participium eliam sacer - A Deum , sicut ipse per prophetam dicit º' : « Nonne
doles et filii sacerdotum ; non tamen ex omni ho . cælum et lerram ego repleo (16 ), dicit Dominus ?,
siia , quam edel sacerdos, etiam filios Israel edere Audiergo,ipse oinnipotens Deusquid etiam de te ,hoc
licebit. Igitur cum istæ sinthostiarum differentiæ , esi, quid de hominibus dical. labitabo, inquilº3, in
illam quam diximus solius Dei esse , ex qua neque eis, el.inter ipsos ambulabo., Plus aliquid addit(17)
Moysen , nieque Aaron , neque filios ejus participare erga personam tuam ., Elero, inquil " , eis in palrem ,
fas esl, aliquando quidem holocaustomala nomi- 207 et ipsi erunt mihi in filios et filias, dicit
nari invenimus ; aliquando vero non holocausto- Dominus. , Habet hic nundus Filium Dei, habet
mala , sed holocarpomala, veluti si dicamus quod Spiritum sanctum , secundum quod dicit Pru
lotus (13) fructus sit, ille scilicet qui Deo offertur. pheta 98 : 1 Verbo Domini cæli firmati suni, el spi
Est ergo prima legislatio de sacrificiis , si tamen rilu oris ejus omnis virtus eorum . , Et iterum
vel observastis vel relinelis diligenter quæ lecia alibi 96 : « Spiritus enim Domini replevit orbem
sunt ac disserta, et non transcurrunt aures vestras terrarum . , Andi et libi quid dicit Christus 97 :
in vanum , vel quæ a nobis dicuntur, vel quæ ex Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus usque
divinis voluminibus recitantur. Prima ergo est hoc ad consummationem sæculi. » El de Spiritu sancto
slia , holocauslomala . Neque enim oportebat aliam B dicitur 98 : « Effundam de spiritui meo super om
primo hostiam nominari, nisi e: m quæ omnipotenti nem carnem , et prophetabuni. , Cum ergo videas
Deo offerebatur. Secunda hostia est, quæ ad eden - habere le omnia quæ mundus habet, dubitare non
dum sacerdotibus mancipatur. Terlia, de quia etiain debes quod etiam animalia quæ offeruntur in ho
filios Israel contingere , vel edere, ipsos scilicet qui stiis, habeas intra le , el ex ipsis spirituales (18 )
offerunt, fas est. Sed silios Israel non omnes, nisi offerre debeas hostias. Sed de illis, prolil polui.
illos tantum quimundi suril. Soli enim qui mundi muis , in superioribus explanavimus.
sunt de sacrificiis edere jubentur. Verum istas om - 3. Nunc vero illud addimus quod dicit, quia in
nes hostias lu qui in occullo Judæus es, non in ani- loco in quo juguiantur holocausta , ibi etiam hostiæ
malibus requiras visibilibus : nec in mulis pecori. pro peccato . Vide quam mulla misericordia et be
bus inveniri pules, quod oſferri deceal (14) Deo . Dignitas Dei est , ut ubi holocauslum jugulatur illud
Islas hostias intra leipsum require, et invenies quod soli Deo offertur, ibi eliam hostia quæ pro
eas intra animam tuam . Intellige te babere in- peccato est, immolari jubeatur; quo scilicet intel
Tra lemetipsum greges boum , illos qui benedicun- ligat se qui peccavit, et pænitet, et conversus ad
lur in Abraham . lutellige habere le el greges oviuin , Dominum contribulati spiritus hostiam jugulat, in
et greges caprarum , in quibus benedicti el multi - loco jam sancto slare, et sociari his quæ pertinent
plicali sunt patriarchæ . Intellige esse intra le etiam ad Deum . Ibi ergo immolatur hostia pro peccato ,
aves cæli. Nec mireris quod hæc intra le esse di- ubi et holocaustum , in conspectu , inquit, Domini.
cimus, intellige le et alium mundum essc par- Est fortassis in conspectu Domini offerre sacrili
vum (15), el esse intra le solem , esse lunam , etiam ciuni, et non offerre in conspectu Domini. Quis
stellas. Hoc enim siita non esset , nunquam dixisset ergo est qui offert (19) in conspeclu Doinini ? Ille,
Dominus ad Abraham 30 : 1 Aspice in cælum , elut opinor , qui non exiit a conspectu Domini, sicut
vide stellas, si dinumerari possunt a multitudine, Caiu 99, et effectus est linnens el tremens. Si quis
sic erit semen tuum . , Nec mireris, inquam , si di- ergo est qui babet liduciam astare in conspectu
citur ad Abraham , quia sic erit semen tuum sicut Domini, el non fugit a facie ejus, nec aspectum
stellæ sunt coeli ; de illis scilicet qui ex fide ejus ejus peccati conscientia declinal, iste in conspectus
geniti rationabiliter vivant, ac divinas leges el prp . Domini offert sacrificium . Hanc ergo hostiam qua
cepla custodiant. Audi amplius aliquid Salvatorem offertur pro peccatis , dicit esse Sancta sanctoruin .
ad discipulos dicentem 91 : « Vos estis lux mundi. , Majus aliquid audere vuli sermo, si lamen el ve
Dubilasne esse intra le solem el lunam , ad quem o ster sequatur auditus. Quæ est hostia quæ pro
diciluir, quia lux sis mundi ? Vis adhuc amplius peccatis offertur, et est Sancta sanctorum , nisi
aliquid de le ipso audire, ne forte parva de le el unigenitus Filius Dei, Dominus meus Jesus Chri
humilia cogitans, tanquam vilem negligas vilam slus ? Ipse solus est hostia pro peccatis, et ipse est
luam ? Habel bic mundus gubernatorem suum , h : - hostia Sancta sanctorum . Sed quod addil : Sa
bel qui eum regat et habitel in ipso omnipotentem cerdos, inquit, qui offert illud , edel illud , , videtur
9 Genes, xv, 5. 91 Malth . v, 14 . 9. Jerem . xxii, 24 , 93 II Cor. vi, 16 . ibid . 18 . 98 Psal. xx311, 6.
96 Sap. 1, 7. 97 Malih . XXVII ,20 . 98 Joel. 11 , 28. 99 Genes. iv .
ms., tolum , ) edili, « in ipsis ainbulabo. )
(14)) Idem
(13 lilem is., « deceal. , Libb . edili, i debeat. ) (17) Idem ms., « addit. , Libb. editi, i adhuc
Paulo post idein ms., ( invenies eas intra. , Libb . audi. i
ciliti, i invenias iuira. ) (18) Ms., « spirituales. » Libb. editi , I spirita
in parvo. ) liler. ;
(16 ms., (e replco.
Idem ms.,
(15 )) Idem , Libb .edili, , impleo, i (19) Ms., i offerer, , et paulo post, « ille, opinor,
Paulo infra ms., inter ipsos ambulabo , ; Libb . qui non exil. )
451 ORIGENIS
difficile esse ad intellectum (20 ) . Illud enim quod A eum 9 : « Locus enim in quo slas , terra sanela
edendum dicit , ad peccatum referri videtur : sicut est. » Similiter ergo el in Ecclesia Dei locus san .
et alibi dicit de sacerdotibus propheta ' , quia ctus est , fides perfecta , charitas de corde puro,
« peccata populi mei manducabunt . , Unde et hic el conscientia bona . Qui in his slat in Ecclesia, in
ostendit sacerdotem peccatum oſſerentis come loco sancto stare se agnoscal. Neque enim in terra
dere debere . Sæpe ostendimus ex divinis Scriptu quærendus est locus sanctus , in quam semel dala
ris , Christum esse el hostiam quæ pro peccalo sententia est a Deo dicénte 10 : « Maledicla terra
mundi offertur, et sacerdotem qui ofſerat hostiam . in operibus luis ( 25 ). 1 Fides ergo integra et san
Quod uno verbo Apostolus explicavit (21 ) , cum cla conversatio , locus est sanclus. In hoc itaque
dicit : : « Qui seipsum obtulit Deo . , Hic ergo est loco positus sacerdos Ecclesie , populi peccata
sacerdos, qui peccata populi comedit el consumit, consumal , ut hostiam jugulans verbi Dei , el do
de quo dictum est 3 : « Tu es sacerdos in æternum ctrinx sanæ victimas offerens, 208 purgel a pec
secundum ordinem Melchisedech . ) Salvator ergo calis conscientias auditorum . Edel (26) ergo sa
et Dominus meus peccata populi edit . Quomodo cerdos carnes sacrificii in atrio tabernaculi lesti
edit peccata populi ? audi quid scriplum est : monii , cum intelligere potuerit quæ sit ratio in
B
« Deus, inquit , noster , ignis consumens est . his, quæve mysteria , quæ describuntur de alriis
Quid consumit Deus ignis ? Nunquid tam inepti (22 ) tabernaculi testimonii . Ad hæc enim atria secrela
erimus, ut pulemus quod Deus ignis ligna consi el recondita nullus accedit , nulli hæc nisi sacer
mal , aut stipulam , aut fenum ? Sed consumit Deus dotibus paleant : si tamen palcant , si scientia sua
ignis humana peccata , illa absumit, illa devorat, et intellectu mystico polileriul corum secreta pe
illa purgat, secundum quod el alibi dicit : « Et netrare. Scio autem esse el alia quædam in Ecclesia
purgabo te igni ad purum . » Hoc est manducare dogmata secreliora , quæ adire nec ipsis sacerdo
peccatum ejus qui offert sacrificium pro peccato. libus liceal. Illa dico , ubi arca reconditur, ubi urna,
Ipse enim peccata nostra suscepit, et in semetipso ubi manna el tabulæ testamenti. Illuc ne ipsis
ea tanquam ignis comedit et absumit. Sic denique quidem sacerdotibus datur accessus, sed uni lan .
econtrario eos qui permanent in peccatis , nors tum pontifici, el huic semel in anno certis qui
dicitur deglutisse , sicut scriptum est : « Deglu- busque el mysticis purificationibus conceditur istea
tiel ( 23) mors prævalens. » Hoc puto esse quod in intrare secrelum . Sunt et alia Ecclesiæ dogmata,
Evangelio Salvator dicebat : « Ignem veni miltere ad que possunt pervenire eliam Levitr , sed in
in terram , et quam volo ut accendatur. » Alque c feriora sunt ab his quæ sacerdotibus adire con
ulinam et mea terra accendatur igni divino , ut cessum est. Scio et alia esse ad quæ possunt acce
ultra non afferat spinas et tribu! os. Sic intelligere dere etiam filii Israel , hoc est , láici ; non tamen
debes el illud , quod scriplum est ' : 1 Ignis ac alienigenæ , nisi ascripri jam fuerint in Ecclesia
census est ab ira mea , comedet terram el genc Domini, « Ægyptius enim tertia generatione in
rationes ejus. ) Dicit ergo lex 8 : « Sacerdos qui trabil ( 27) in Ecclesiam Dei " . , Credo propter
obtulerit , edet illud in loco sanclo , in atrio taber fidem Patris , et Filii , el Spiritus sancti , in quam
naculi testimonii. , Consequens enim est , ut se credit omnis qui socialur Ecclesi :e Dei , lertiam
cundum imaginem ejus qui sacerdotium Ecclesiæ generationem mystice dictam . Verumtamen scien
dedit , etiam ministri et sacerdotes (24) Ecclesiæ dum est , quod ex hostiis quæ offeruntur, licel
peccata populi accipiant , et ipsi imitantes magi- concedantur sacerdotibus ad edendum , non tamen
strum , remissionem peccatorum populo tribuant. omnia conceduntur ; sed pars ex ipsis aliqua Deo
Debent ergo et ipsi Ecclesiæ sacerdotes ila per offertur, et altaris ignibus traditur : ut sciamus
fecti esse, el in olliciis semper sacerdotalibus eru etiam nos quod et si conceditur nobis aliqua er
dili , ut peccata populi in loco sancto, in atriis la divinis Scripturis apprehendere el agnoscere, samt
D
bernaculi lestimonii , ipsi non peccando cousu tamen aliqua quæ Deo reservanda sunt : quæ cum
mant. Quid autem est in loco sancio manducare intelligentiam nostram superent (28) , sensusque
peccatum ? Locus erat sanctus , in quem perve eorum supra nos sil , ne forle aliter a nobis quam
nerat Moyses , secundum quod dictum est ad se habel veritas , proferantur, melius igni ista ser

· Ose . IV , 8. Hebr. ix , 14. 3 Psal . cix , 4 . * Deul . iv , 24 . Isa . 1 , 25 . 6 Luc. XII , 49 . i Deul.
Exod. ill , 5 . 10 Genes . III , 17. " Deuiler . XXIII , 8 .
XXXII , 22 . 8 Levil , vi , 26. 9

(20) Ms., « intellectum . , Libb . editi , intelligen
dum . )
(21 ) Ms. , ( explicat . )
(22) Ms., o inepti.. Libb. editi, « imperiti., Paulo
post idem ms., I stipulam aut fenum . ; Libh. edili,
a stipulam aut ferrum ,
(23) Ms., 1 deglutiet. , Libb, edili, « deglulivil. )
(24) Libb. edili, a ministri ejis siil, el sacer
doles, , sed in manuscripto codice deesl , ejus
sinl. )
(25 ) Ms., operibus luis. » L'bb. edili, « oprre
luo. , Paulo posi idem ms. , ' peccata consumali
Libb . editi , ' peccata consumit. 1
( 26) Ms. , edel. , Libb . editi, i edil. )
(27) Ms. , intravil. , Mox libb . antea edili,
( credo fidem Patris ei Filii , et Spirilis sancti, ir
quiain credunt omnes qui sociantur, , sed ms. ut in
nostro textu ,
( 28) Ms., i superent. , Libb . edili, « superant.
 433 IN LEVITICUM HOMILIA V.

vamus (29) . Et ideo etiam in hoc loco , quæ quidem A renibus, el omnibus interioribus viscerum , luue
concessa sunt hominibus ad edendum , pronil po- vere purgalus omni vilio libidinis jugulasti hostiam
tuimus intra tabernaculum Domini consumpsimus; piro delicio , el obtulisti sacrificiuin Deo in odorein
si qua vero supersunt, et vel vos in audiendo, vel suavitatis. « Sacerdotis , inquit ' 8 , qui offeret et re
nos superant in dicendo, servemus igni altaris , propitiabil illud (32) , ipsius cril. , Discant sacer
tanquam eam partem , quæ pro peccato super altare dotes Domini, qui Ecclesiis præsunt, quia pars eis
Domini jubetur offerri. dala est cum his, quorum delicia repropitiaverint.
4. « Et hæc est , inquit ' , lex arielis qui pro Quid autem esi repropitiare delicium ? Si assume
celicto est : Sancia sanctorum . In loco in quo ju pseris peccatorem , et monendo , hortando , do
gulant (30 ) holocauslomata , jugulabunt ei arietem cendo, instruendo, adduxeris eum ad pænitentiam ,
qui pro deliclo est contra Dominum , ) etc. Videtur ab errore correxeris , a vitiis emendaveris, el elfe
quidem in Scripturis divinis frequenter peccatum ceris eum talem , ul ei converso propitius fiat Denis
pro delicio , el delictum pro peccało indifferenter pro delicio , repropitiasse diceris. Si ergo talis
et absque aliqua distinctione nominari : in hoc la fueris sacerdos, et talis fuerit doctrina lua et
men loco invenitur ( 31 ) esse discretum . Nam cum sermo tuus, pars libi dalur (33) eorum quos cor
superius in hostia pro peccato ritum sacrificij B rexeris ; ut illorum merilum lua merces sit , et
alque ordinem tradidissel, nunc separatim mandat 209 illorum salus lua gloria . Aut non el Apo
saerificium pro delicio ; et quamvis eodem ordine stolus hæc ostendil, ubi dicit " ? , quia « quod super
alque eadem observantia cuncta mandentur, et adilica verii quis mercedem accipiet ? , Intelli
addat in novissimis 13 : « Sicut id quod pro peccalo gant igillir sacerdotes Domini, ubi eis dala portio
esi, ita et id quod pro delicto esi , lex una eril eo esi , el in boc vacent atque his operam dent. Non
rum ;, lamen voluit ostendere csse aliquid diſſe se inanibus et superſluis actibus implicent, sed
rentiæ in his, quibus sacrificia divisa mandavit. In scianl se in nullo alio parlem habituros apud Deum ,
quo ego puto delictum quidem commissum esse nisi in eo quod oſſerunt ( 34) pro peccatis , id est ,
levius aliquanto , quam peccatum . Nam invenimus quod a via peccati converterint peccatores. Nolan
de peccato dici, quod sit peccatum ad mortem 14 . dum etiam illud est , quod quæ offeruntur in lolo
De delicto non legimus quod esse dicatur ad mor canslum , interiora sunt ; quod vero exterius est ,
iem . Scio tamen et illam differentiam , quæ non Domino non offerlur . Pellis Domino non offertur,
nullis sapientium visa est , quod delictum quidem nec cedit in holocaustomala . Talis (55) fuil et ille
sil , cum non facimus ea quæ facere debemus ;
с filius Juda , qui dicebalur Her 18, quod interpretatur
peccatum vero sil , cum committimus ca quæ com pellis . Propterea et Her ( 36 ) pessimus eral , el occi
millere non debemus. Sed hæc quoniam non sem dil eum Deus, quia isti tales Domino non offeruntur.
per in Scripluris divinis sub ista distinctione ili 5. « Et omne sacrificium quod liet in clibano, ei
venimus, idcirco generaliter affirmare non possil omne quod liei in craticula, vel in sartagine, sa
mus. Igitur eodem modo atque eadem traditione cerdotis qui offeret illud ipsius erit 19. , Quid dici
de sacrificio quod pro delicto offerlur, accipien mus ? Putamusne quod omnipotens Deus qui re
dum est , quo et supra exposuimus de eo quod pro sponsa Moysi cælitus dabat, de clibano, el craticula,
peccato est. Similiter enim jubentur adipes arie el sarlagine præceperit (37) ; ut disceret populus
lis , ii qui circa renes sunt, et ii qui interiora ope per Moysen , quia per hæc Deus eis propilius fiet, si
riunt, imponi super altare : ut et lu qui hæc au quædam in sartagine frixerint, quædam in clibano
dis, scias omne quod est intra le crassius el operit coxerint, quædam in craticula assaverint ? Sed non
interiora lua , debere ie offerre igni altaris, ut pur ila Ecclesiæ pueri Christum didicerunt, nec ita in
gentur omnia interiora lua , et dicas el lu , sicut et eum per apostolos erudili sunt, ut de Domino ma
David dicebat 18 : « Benedic, anima mea , Dominum , jestatis aliquid lam humile et tam vile suscipiant.
el omnia interiora mea nomen sanctum ejus , , D Quin potius secundum spiritalem sensuin , quem
Nisi enim ablala fuerit crassiludo illa quæ legit spiritus donat Ecclesiæ , videamus quod sil istud
interiora lua , non possunt subtilem et spiritalem sacrificium , quod coquatur in clibano , vel quis isle
capere sensum , nec possunt intellectuin capere sa clibanus intelligi debeat. Sed ubi inveniam modo
pientix , el ideo Dominum laudare non possunt. ad subilum Scripturam divinam , quæ me doceat
Quod si ablatum fuerit omne quod pingue est de quid (58) sit clibanus ? Dominum meum Jesum in
11 Levit. vi, 1 . 13 ibid . 7. 141Joan . y . 16 Psal. cii, 1 . 16 Levit . VII , 9. 17 I Cor. III, 14.
13 Genes . IxxvIII , 6. 19 Levil.vii , 9.
(29 ) Ms. , i ista servamus. , Libb. edili , « ista propiliasse diceris . Libb. editi , « repropitiare di
Serveirus . ) ceris . )
( 30 ) Ms., « jugulant. , Libb. editi, « jugulantur. ) ( 33) Ms., « dalur. , Libb. edili, o dabilur. )
( 51) Ms., 1 invenitur esse discrelum . , Libb . (34 ) Ms., I offeruni. , Libb. editi, i offertur. )
editi, rinvenietur discretum . ) ( 35) MS., in holocausto. Naw lalis. )
( 32) Ms. , e ofieret el repropitiabit illud . , Libb. (36 ) Ei Her. Deest in ms.
editi, offert illud ei repropivabil pro delicio ..) ( 57 ) Ms., ' præceperii. , Libb. edili , i praci
Infra ms ., i repropitiare delicium . i Libb). edili , perel. )
( repropiliare pro delicio.1 Paulo post ms . , i rc (38) Ms., ' quid. , Libb . edili , quis. )
435 ORIGENIS

vocare me oportel , ut quærentem me faciat inve- A ostium ejus , et ait 2 : 1 Amice, commoda mibi
nire, et pulsanti aperial , ut inveniam in Scripturis Tres panes , quoniam amicus mihi supervenil de via,
clibanum , ubi possim coquere sacrificium meum , el non habeo quod apponain ci . » In quibus, ut
ul suscipiat illud Deus . Et quidem invenisse me breviler perstringamus, nox est tempus boc vitæ ,
puto in Osee propheta ubi dicit 90 : « Omnes mee et tres panes sunt, unus qui in clibano, alius qui
chantes, sicut clibanus succensus ad comburen in sarlagine, leriis qui in craticula coquitur.
duin . , Et iterum " : « Incaluerunt, inquit, sicut 6. Post hæc inquil 18 : « Et omne sacrificium
clibanus corda eorum . , Cor ergo est hominis cli faclum in oleo , sive non factum , omnibus filiis
banus. Istud aulein cor si vitia succenderint, vel Aaron eril singulis equiliter. Quod sacrificiom
diabolus (39) inflammaverii , non coquel, sed exu factum est in oleo , vel quod esi non factum in oleo!
rel . Si vero ille id succenderit, qui dixil " : « Ignem Sacrificiunr salutare (42) in oleo fieri jubetur, sicut
veni millere in terram , ) panes Scripturarum di supra jam diximus. Sacrificiur. vero pro peccato
vinarum el sermonum Dei , quos in corde siiscipio, non lilin oleo . Dicit eniin 26 : « Non superponel ei
non exuro ad perditionem , sed coquo ad sacrili oleum , quoniam pro peccato est. » Quod ergo pro
cium . El fortassis illa coqui dicunlur in clibano , peccato est , nec oleum laetitiæ ei , nec thus suavi
quæ interiora sunt et recondila, nec proferri facile B latis imponitur. De peccantibus enim dicit Aposto
ad vulgus possunt ; sunt enim multa in Scripturis lus 27 : « Et lugeam eos, qui ante peccaverunt el
divinis hujusmodi, sicut apud Ezechielem : 3 , cum non egerunt pænitentiam . » Nec odor in eo suavi
vel de cherubim , vel de Deo el de illa magnifica talis est , 210 quia ex persona peccatoris dici
visione describitur. Hicc si in clibano non coquan lur 28 : « Computruerunt et corruplæ sunt cicalri
lur, comedi ila ut sunt cruda non possunt. Neque ces meæ . , Hiec interim a nobis observala sunt de
enim credendum est , quod sit animal quoddam in superiori capitulo , ubi lex sacrificii scribitur pro
forma leonis posilum , quo vehalur Deus, vel aliud delicto . Non aulem dubito multa esse, quæ nos
in forma vituli (40) , aul aquilæ. Hæc ergo el si qua laleant, el sensum nostruni superent ( 43) . Non
hujusmodi sunt , non sunt cruda proferenda , sed in enim sumus illius nierili, ut et nos dicere possi
cordis clibano sunt coquenda. Tria itaque sunt mus ' : Nos aulem seisum Christi habemus. )
hæc, in quibus dicil sacrificia debere præparari , in Ipse enim solus est sensus, cui paleant universa,
clibano, in sartagine, in cralicula : et pulo quoi quæ in legibus sacriliciorum intra lilleræ continen
clibanus secundum sui ſormam proſundiora, el ea tur arcanum . Si enim mererer ut darelur mibi

quæ sunt inenarrabilia significel in Scripturis divi- c sensus Christi, etiain ego in his dicerem » : « l'i
nis. Sarlago vero ea quæ si frequenter ac sæpe sciamus quæ a Deo donala sunt nobis, quæ et !9
versenlur, intelligi el explicari possunt. Cralicula quimur. , Sed nunc contenti parvitale sensus
autem ea quæe palam sunt, el absque aliqua obie nostri, secundi capituli videamus exordium .
alione cernuntur. Triplicem namque in Scripturis 7. « Hæc est , inquit " , lex sacrificii salutaris,
divinis intelligentiæ inveniri sæpe diximus modum , qiiod offerent Domino. Siquidem pro laudatione
historicum , moralem el mysticum . Unde et corpus ofleret illud, el allerel ( 44) ad sacrificium panes
inesse ei , el animam , ac spiritum intelleximus. laudationis ex simila lactos in olen , et lagana
Cujus intelligentiæ triplicem formam sacrificiorum azyma uncta oleo , et siniilaginem conspersam ia
triplex hic apparalus ostendit . Sed el alibi inveni oleo. Super panes ſernientalos ollerel munera sua,
mus, id est in his ipsis, quæ de sacrificiis memo quia sacrificium laudationis salutaris ejus est ; el
ranlur, dici canistrum sanctuni perfectionis, in offeret ab eo unum de omnibus muneribus suis,
quo lres panes haberi mandantur. Vides consonare separationem Dornino ; sacerdoti qui effundel san
sibi sacramentorum omnium formas ? Capistrum guinem salutaris , el carnes sacrificii laudalionis
perfectionis , in quo tres panes poni jubentur, quid salutaris , ipsi crunt, el in qua die donum offertur,
aliud debemus accipere, nisi Scripluras divinas , D manducabunt, et non derelinquent ex co in mane . »
cibos auditoribus tripliciter apponentes ? Vis tibi et Sacrificium hoc , quod salutare appellatur, in duas
de Evangeliis similis mysterii proferamus exempl.. ? dividit partes, el unam quidem laudationis nomi
Recolamus Domini vocem , ubi dicit, quia media nat, alteram voti , alrumque lamen sacrificiun , sa
nocie ( 41 ) venit quidam ait amicum suum pulsans lulare nominalur. Verum quoniain non est nobis
30 Osee. vii , 4 . 21 ibid . 6 . 22 Luc. XII , 49 . 23 Ezech . s . 24 Luc. x1 , 5 , 6 . 25 Levil, vii , 10. 36 Lerit.
V, 12. 27 || Cor . xii , 21 . 18 Psal. XXXVIII , 5. ? ' I Cor. 11 , 16. 30 ibid . 12 . 31 Levil. vii , 11 el seqi .

(39) Ms., ! diabolus. , Libb . edili , « libido, i
Paulo post idem ms ., ' panes scripturarum . » Libb .
elili, « panem , , etc.
(40) Ms. , 1 vel aliquid in forma vituli. )
(41 ) Ms. , ( media nocle. , Libb . edili, , medio
nocris. , lúfra idem nis . , I quod apponan ci . ,
Libby, editi, i quoil ponam ei . !
( 42) Ms. , 1 saluiare . , Libb . eliti , I saluta
ris. )
(45) Libh . aptea editi, « latent el sensum no .
strum superant. , Et paulo post, « ipsi enim plus
est sensus Christi cui patent, , sed ms, ui in
nosiro textu .
(44) Ms., ( offerel illud , el afferet. , Libb. edili,
Offerent illud , et offerent. , hifra idem 11.8 . , ' qui
effundel sanguinem . , Libb. edili , i qui effun
dit , , etc. Paulo posl idein ms ., ( ex eo in mane. »
Libb). edili, i cx eo usque in mane , i
 457 IN LEVITICUM HOMILIA V. 458
nunc secundum lillerain instaurare sacrificia , re- A super panes fermentalos sacrificium mandat in
quiramus in nobis quisnam est tanuis ac talis , qui poni ? Verum diligentius intuere, quia non ad sacri
sacrificium salutare et sacrificium laudis offerat Acium , sed ad ininisterium sacrificii fermentalis
Deo. Ego illum esse arbitror, qui in omnibus acti- panis assunitur. Quid ergo hoc sil , videamus (47) .
bus suis facit laudari Denim , el impletur per eum Dominus in Evangeliis humanam doctrinam Pba
illud quod Dominus et Salvator noster dicit 81 : riscorum , qui iradebant traditiones præcepta lio
« Ut videant homines opera vestra bona, el magni- minum , ſermentum appellat , cum dicit discipu
licent Patrem vestrum , qui in cælis est : » Ille ergo lis 400 : 1 Observale a fermento Pharisxorum . )
oblulit sacrificium laudis , pro cujus actibus, pro Similiter ergo humana doctrina esi , verbi causa ,
cujus doctrina , præceptis, verbo , et moribus, et grammatica ars, vel rhetorica , vel etiam dialectica ,
disciplina , laudalur et benedicitur Deus , sicul econ Es qua doctrina ad sacrificium quidein, hoc est in
Trario sunt illi , de quibus dicitur 38, quia « per vos his quæ de Deo sentienda suni , nihil suscipiendum
nomen meum blasphemalur inter gentes. » Observa est , sermo vero lucidus, el eloquentiæ splendor,
lamen et hic, quomodo panes ex simila facti in ac disputandi ratio , ad ministerium verbi Dei de
oleo, et lagana azyma uncta oleo , el simila con center jubelur admitti. An non super hoc fermen
spersa in oleo ponitur , el triplici ilerum sacramento B lum habebat verbi Dei sacrificium posilum ille qui
hostia salutaris offertur, et ad ultimum , « sacerdoti , dicebat * 1 : « Corrumpunt mores bonos colloquia
inquit , qui effundit sanguinem sacrificii salutaris , mala ? , El 42 :: Crelenses semper mendaces ,
ipsi erit. » Superius dixit 38 : « Sacerdoti qui re mala bestiæ, ventres pigri , , el alia his similia ex
propitiabit, ipsi erit , » llic , i sacerdoti qui effundit ſermento sumpla Græcorum .
sanguinem sacrilicii salutaris, ipsi eril . , Digno or 211 8. Quod autem dicit *3, sub die comede
dine utitur, prius enim rcpropitiatio quærenda est, lur, nec derelinquelur ab eo usque in mane, à con
el post hæc offerendum sacrificium salutaris. Neque ſeramus cum cæteris sacriſiciis , et videamus quæ
enim salus esse cuiquam polest , nisi prius sibi propi sit ratio quod in hoc quidem sacrificio salulari,
lium faciat Deum . « Sed el carnes, inquit * , sacri eadem die , quæ offeruntur præcepit comedenda : in
ficii laudationis salutaris ipsi erunt (45). , Supe alio vero sacrificio , eliam in secundam diem servari
jam diximus quod carnes in Scripluris solidum indi indulget, el usque in tertiam , lertia vero jam die
cant cibum , perfectamque doctrinam . Secundum igni tradi quæ superfuerint , ne polluant offeren
Scripturas scio esse anime cibum quemdam lac lem . Quid ergo habeat isla differentia , videamus.
tis , el alium cibum animde olerum et alium Sed vere indigenius auxilio Dei , qui omnes adipes
carnis, sicut ipse Apostolus de quibusdam dicit : C conlegentes interiora nostra dignelur abscindere,
Quia lacte vos potavi , nou esca . Nondum enim et omne crassioris sensus velamen auferre, ut hæc
poleralis, sed nec adhuc polestis. Adhuc enim estis secundum id quod a Deo mandari dicitur, possimus
carnales. El iterum alibi dicit 39 : « Alius quidem advertere. Conferamus igitur ipsam sibi Scrip111
credil se manducare omnia, qui autem infirmus est ram divinami, et quam aperuerit nobis absolutionis
olera manducet . 1 El rursum alibi 39 : « Perfecto . semilam subsequamur. Invenimus enim de sacrifi
rum autem est cibus solidus, » etc. lic ergo care cio Paschæ , quod in vespera immolari jubelur, dar.
nes sacrificii salutaris, quod ofertur pro lauda mandalum sinililer ul nihil remaneat ex carnibus
tione, ipsius jubentur esse sacerdotis . Ex simila usque in mane. Non est ergo otiosum quod hesier .
vero tripliciler oblata, ut supra diximus, unum mas carnes vesci non yull nos sermo divinus , sed
lanlam quod placuerit sacerdoti deputatur : cætera recentes semper el novas , eos maxime qui sacri
offerenlis (46) sunt laici , ila lainen ut sub die co licium Paschæ , vel sacrificium laudis immolant
medanlur, nec remaneal ex bis aliquid in mane . Deo , novas vero carnes , el recentes ipsius diei
Carnes ergo in quibus solidus cibus est , et perfecta edere jubet, hesternas prohibel. Recordatus sum
seientia, sacerdotibus deputantur, quia debent in D simile aliquid el prophetam Ezechielem dicere ,
omnibus esse perfecti, in doctrina, in virlule , in cum ei Dominus præcepisset, ul coqueret sibi panes
moribus. Si enim hoc in se non habuerint, de sa in stercore humano. Respondit enim Domino el
crificiorum caruibus non edenl. Unum vero illud dixil 4* : 10 Domine, nunquam contaminata est
quod separalur, tanquam præcipuuin ex tribus anima mea , et morticinum aut immundum non in
quæ ex simila præcepla sunt, in hoc illam partem Troivit in os nieum . Sed neque caro Westerna ile
scientiæ arbitror designari, de qua superius dixi troivit in os meum . , De quo sæpe apud memel
bus, quæ perfectam indical profundamque doctri- ipsum requirebam quænam essel ista prophetæ
nam . Sed requires forlasse , cum superius fermen- exsultatio, qua velut magnum aliquid ante Deum
lum penitus abjecerit de sacrificiis , quomodo nunc proferrel, et dicerel , quia nunquam carnem besler.
3* Malih . v, 16. 38 Rom . 11, 34. 36 Levil . vii , 14 . 38 ibid ., 7 . 36 ibid , 15 . 37 I Cor. Jii , 2. 38 Rom .
Iiv, 2. 29 Hebr. v , 14. 40 Malta . XVI , 6. 41 1. Cor. xv , 33 . ** Til. I, 12. 43 Levil. vii , 15 . ** Ezech .

( 45) Ms. , , erunt. , Libb. edili , i edunt. ) duni, videamus, » sed ms. ut in nostro lexiu . Paulo
(40) Ms. , i offerentes . 1 post idein mis ., Iradebant traditiones. » Libb.
(47) Libbs, antea edili , , quid ergo l: ic sit agen editi, « tradebant traditionem . ,
PATROL . GR . XII , 15
 459 JEIGENIS 460
nam manducavi. Sed , ut video, hinc edoctus, et ex A 9. Dicitur ergo in sequentibus , quod si vo .
istis imbulus mysteriis, hæc propheta loquebatur lum fueril, aut si voluntarium sacrilicaverit munus
ad Dominum , quia non ila abjectus el degener sum summm , quacunque die obtulerit sacrificium suum ,
sacerdos , ut hesternis, id esl veleribus carnibus edelur el allera die . Et quod superfuerit de carni
Vescar . Audite hæc, omnes Domini sacerdotes, et bus sacrificii usque in diem lertium , igne crema
alientius intelligite que dicuntur. Caro quæ ex sa bitur. Si autem manducans manducaveril ex carni
criliciis sacerdotibus deputatur, verbum Dei est quod bus die tertia , non erit acceplum ei , qui ollert il .
in Ecclesia docent. Pro lioc ergo figuris mysticis lud, non reputabitur ei , coinquinatio est . Anima
commonenlur, ut cum proferre ad populum sermo . autem si qua manducaverit ex co, peccalum acci .
nem cæperint, non hesterna proferant, pon velera piel. , Hoc est nimirum quod et David dicit in
quæ sunt sccundum lilleram proloquantur, sed per Psalmis 80 : « Fial oratio ejus in peccalum , , quando
gratiam Dei nova semper proferant , el spiritalia non solum nihil meriti, sed etiam culpæ mullum er
semper inveniant. Si enim ea quæ didiceris a Ju . sacrificiis quæritur. Audis enim legislatorem de
dæis besterno, hæc hodie in Ecclesia proſeras , hoc cernere, quia si quis manducaverit ex eo quod su
estliesternam carnem sacrificii edere. Si meministis, perfuerit in tertiam diem , peccatum accipiet . Unde
ctiam in oblatione ( 48) primiliarum eodem sermone B cognoscendum est quanta humanæ conditioni pec.
usus est legislator , ut sint, inquil, nova el recentia . calorum labes immineal , cum orialur eliain in de
Vides ubique ea , quæ ad laudes Dei pertinent (hoc peccalum , unde hostia propitiationis offertur. llec
enim est sacrificium laudis) nova , el recentia esse credo 212 considerans bealus David , dicebat in
debere , ne forle cum vetera profers in Ecclesia , Psalmis 31 : « Peccata quis intelligii ? , Voti igitur
labia lua loquantur, el mens lua sine fruclu sit . et voluntatis sacrificium est , quo el secunda quidem
Sed audi quid dicit Apostolus : « Si , inquit , lo die resci fas est , penitus vero abjuratur in tertiam .
quar linguis, spiritus meus orat, sed mens mea Sed dal remedium negligentibus. Si , inquit , inta
sine fructu est . Quid igitur est ? Orabo, inquit, spi lidus fueris, el non potueris omnes carnes sacrifici
rilll , orabo el mente : psallam spiritil, psallam el secunda finire die , nihil de his in die lertia come
mente . , lla ergo el lu si non ex eruditione spiri das , sed igni trade quod superest, Si enim volue
lali (49) , ex doctrina gratiæ Dei præsentem el re ris post duos dies manducare de sacrificio , pecca
centem proluleris sermonem in laudibus Dei , OS lum accipies . Ego , proul sensus mei capacitas ha
yuidem luum offert sacrificium laudis, sed mens bel , in hoc biduo puto duo lestamenta intelligi, in
lila pro sterilitate hesternæ carnis arguitur. Nam C quibus liceal omne verbum quod ad Deum pertinet
et Dominus panem , quem discipulis dabat, et di ( hoc enim est sacrificium ) requiri , et discuti ,
cebal eis * : 1 Accipite et manducale, » non dislil atque ex ipsis omnem rerum scientiam capi . Si
lit, nec servari jussil in crastinum . Hoc forlasse quid autem superfuerit , quod non divina Scri
mysterii continetur etiam in eo quod panem portari plura decernal , nullam aliam tertiam scripturam
con jubel in via ul semper recentes, quos intra le debere ad auctoritatem scientiæ suscipi , quia liæc
geris , verbi Dei panes proferas. Denique Gabaonite dies tertia nominalur , sed igni lradamus quod
illi propterea condemnantur, et ligni cæsores , vel superest , id est Deo reservemus. Neque enim in
aquæ geslatores fiunt qui panes veleres ad Israe præsenti vita Deus scire nos omnia voluil , maxime
litas delulerunt, quibus les spiritalis jubebal sein cum et id Apostolus dical " : « Quia ex parte scimus,
per uti recentibus et novis 67. Alia sane sacramen et ex parle prophetamus. Cum veneril aulem quod
lorum figura est , quæ jubel etiam in allera die, perfectum est , destruentur illa quæ ex parle sunt. I
quod superfuerit edi , nihil vero in tertiam diem Isle est ergo ignis, cui quæ in tertium diem super
reservari , de qua suis locis videbimus. Sed ne illud fuerint , servare debemus, et non lemeritate pre
quidem nos lateat , esse quoddam tempus, in quo bene sumpla assunamus nobis cunctorum scientiam , ut me
dictio sit veleribus vesci . Nam de anno septimo, u rito nobis dicatur ab eodem Apostolo 88:, nescientes ne
qui remissionis aunus vel sabbaticus nominalur, ita que quæ loquuntur,neque de quibus affirmani. Ne for
dicitur 48 : « Manducabis, inquit, velera , el velera le ergo non fiat acceptum sacrificium nostruin , el hee
velerum , , Tunc sub septimi anni mysterio, ut di ipsum quod ex divinis Scripturis cupimus scientiam ca
ximus, benedictio est velera manducare, nunc vero pere , verlalur nobis in peccatum ,servemuseas mensu
prohibetur. Sed multus est excessus hærere per ras, quas nobis per legislatorem lex spiritalis enuntial,
hæc singula (50) , et ex occasione lestimoniorum 10. < El carnes quæcunque laciæ fuerint ab
longius evagari , cum explanatio nunc sacrificiorum omni immundo, non manducabuntur, igni crenia
habealur in manibus. buntur. Omnis mundus manducabit carnes, el ani.
* I Cor. xiv , 14 . 46 Malib . XXVI , 26 . 17 Jos . 18 . 48 Levit . xxv , 22. 49 Levit . vii , 16, 17, 18 .
BO Psal. cix, 7 . 81 Psal. xvIII , 15 . 89 I Cor . XII, 9 . 33 1 Tim . 1 , 7 .

(48 ) Ms. , ( oblatione . » Libb . eliti, oblationem . , sed ms. ut in nostro lexlu .
( 19) Libb , anlea editi , « Psalmumi dicam spirilli, (50 ) Ms., « mullum est excessus habere per hec
psalmum dicam et mente . Ita ergo et lu sive ex singula. , Paulo posi libb , edili, « cum explanaiio
eruditione spiritali, el ex dono gratiae Dei, , cic . ; nem sacrificiorum habeamus in manubus. ;
G1 IN LEVITICUM HOMILIA V. 462
ma quæcunque manancaverit carnes sacrificii salu- A sanctificati essent prius el mundi effecti, carncs eis
taris quod est Domino , et immunditia ejus in eo non daret Deus. Bene autem clementiam Domini
fueril, peribil anima illa de populo suo . Et anima legislator ostendit, ut non dicerel quia non man
quæcunque tetigerit omnem rem immundam , vel ducet carnes in quo fuit immunditia , sed ail ,
ab immunditia hominis, vel quadrupedum immun in quo immunditia ejus in ipso est. Nemo eleniin
dorum , vel ab omni abominamenlo (51 ) immundo, ſere invenitur , in quo non fuit immunditia . luve
et manducaverit ex carnibus sacrificii salutaris niri aulem potest , in quo fuerit quidem , sed audita
quod est Domini, peribit anima illa de populo lege Domini ulira jam non sil . Quod si permanet
suo * . , Triplices immunditiæ causas hic legislator in eo immunditia sua , et his auditis converti non
exposuil. Unam , ne carnes sacrificiorum aliqua im vult el emendari , peribil , inquit , anima illa do
munditia contingantur. Aliam , ne is qui edit carnes populo suo . Tertia est immunditiæ species , qua is
sacrificii immundus sit , et immunditia ejus in ipso qui mundus est, si aliquid contigit immundum , non
sil . Tertiam , quod elsi carnes mundæ sint , et tam suo peccato, quam aliena contagione polluitur ;
ipse qui edit mundus sil, tamen ne contigerit ali ul pula si quis societur amicitiis el consortio bo .
quid immundum , vel a pecoribus vel ab avibus ( 52) , ininis lividi, vel iracundi , vel adulteri, el ipse qui
vel ex omnibus quæ immunda pronuntiata sunt. B dem propriis actibus non inseralur sceleribus
Et liæc quidem voluntas est legislatoris de ritu sa . ejus, videal tamen eum , et intelligat 213 quo
crificiorum corporalium sancientis. Secundum no modo fratrem suum odit et homicida esi ,
stræ vero expositionis ordinem , ubi carnes sanctæ vel quoniodo insidiatur alienæ mulieri et adulter
verba intelliguntur (53) esse divina, bujusmodi ha est , vel quomodo in cxleris quibusque sacrilegus
benda est observatio , quia sæpe accidit mundas est , nec deprehensis his discedal ab ejus consortio ,
carnes contingi ab aliquo immundo, ut , verbi causa iste est qui contigit immundum , vel animal, vel
dixerim , si quis de Deo Patre , ac de Unigenito avem , vel morricinum , el aliena immunditia ipse
ejus , et Spiritu sancio , digno deitatis mysterio pollulus est . De diversitatibus autem immundorum ,
purum faciat sincerumque sermonem , similiter et prout occurrere poluit , in superioribus diximus.
de omnibus crealuris rationalibus lanquam a Deo Aut non et Apostolus secundum hanc eamdem præ
factis ad hoc ul caperent el intelligerent eum , non cepil formam , cum dicit 87 : « Nunc autem scribo (55)
autem consequenti mysterio afferal etiam carnis vobis in epistola , ut non commisceamivi fornica
resurrectionem . Primus quidem ejus sermo quo- riis, si quis frater nominatur fornicalor, aut ava
niam ( 54 ) perſecle et sancte disseruil, solidus ci- c rus , aut idolis serviens, aut ebriosus , aut rapax ,
bus csl, carnes sanctae sunt, hoc vero quod his allo cum hujusmodi nec cibum sumere ? , In quibus
ditur, resurrectionem carnis negando, quia alie omnibus quid est aliud quod præcepit, nisi ne alie
num a fide esl, superioribus junclum perfectis et nis peccatis el immunditiis polluamur ? .
Edelibus verbis , sanclas carnes contaminavit et 11. < El loculus est, inquit 88 , Dominus ad Moy
polluit. Ideo ergo præcepit legislator ne manducen sen dicens : Loquere filiis Israel dicens : Omnem
lur hujusmodi carnes, quibus immunditia infideli adipeun boum , et ovium , et caprarum , non edelis,
Latis alicujus adjungitur . Propterea et Apostolus el adeps morticinorum , el a fera caplorum non erit
dieil " : « Etenim diem feslum celebrernus non in ad omne opus, el in esca non edelur. Omnis qui
fermenlo veleri ; neque in fermenlo malitiæ el ne adipem edel ex pecoribus ex quibus offertis ab eis
quiliz , sed in azymis sinceritatis el veritatis . » Sc hostiam Domino , peribit anima illa de populo suo.
cundum immunditiæ genus est , ne ipse qui carnes El omnem sanguinem non edelis in omni habila
edil, immundus sil , et immunditia ejus in ipso sit , tione vestra a pecoribus, et a volatilibus. Omnis
quod hoc modo intelligi potest , verbi gratia , si sit anima quecunque manducaverit sanguinem , peribit
aliquis baluræ florentis , el ardentis ingenii , non anima illa de populo suo . , Adipes quidem eoruni
continuo aplus videbitur ad suscipienda verbi Dei D animalium , quæ in sacrificiis offeruntur, et alio
mysleria , sed quæritur etiam hoc, il prius a pro rum nonnullorum edi vel in usu baberi abnegat
fanis actibus , el immundis operibus separetur, el legislator, sanguinem vero omnis carnis comedi
ita demum eruditionis capax fial , si prius capax velat. In superioribus locum mysticum pertractan
fuerit sanctitalis . Simile his in Numeris legimus tes, ubi vitulus in holocaustum dabalur pro pecca
scriptum , ubi Dominus carnes coelilus dedit filiis lo , el adipes imponebantur altari , sanguinem qui
Israel el dicit 56 : « Sanctiſicamini in crastinum , dem quo ex parte aliqua cornua liniebantur, reli
ni manducelis carnes , , hoc ostendens, quod nisi quus vero ad basim effundebatur altaris , in eorum
5* Levil. vii, 19 el seqq . 65 I Cor. v , 3. Num . XI , 13 . 67 | Cor . v, 9. 58 Levit. vii , 22 et seqq .

(51) Ms. , « abonsinamento . » Libb . edili , « abo
mivalo . )
(52) Ms., ( a bobus . , Et paulo post , « legis ,
20 « legislatoris. ,
(53) Lib ). antea editi, intelligantur. i
Ol Libb . cdili, i quem . » Et paulo post, i quod
his addit , resurrectionis carnis negando gloriam ,
quia , » etc .; sed ms . ut in nostro iexlu .
(53 ) Ms. , scribo. , Libb . editi , e scripsi. o Ibic
dem in ms. deest, « ſornicariis. » Paulo post ms. ,
a nisi ne alienis , , etc. Libb . editi , ( nisi ne nos
ab alienis, i elc .
463 ORIGENIS
accepimus (56) figuram , qui residuus dicitur Israel , A ejus , id est opera ejus ? Opera namque sunt, que
et postquam plenitudo gentium subintroierit, salu
lem in novissimis speral. Adipes vero animam dixi
inus Christi, quæ est Ecclesia amicorum ejus, pro
quibus animam suam posuit. Polest ergo fieri el in
hoc loco , ut quod mandalur ne quis adipes edal ex
his quæ Domino offeruntur, hoc sit quod et Domi .
nus dicit 89 : Ne quis scandalizelunum ex his mi
nimis, qui credunt in me. Quod autem sanguis nul
lius animalis edi jubelur, illud fortasse sil, quod de
Israelitis dicit Apostolus 60 : Dicis ergo, si fracti
sunt rami,ut ego inserar. Bene,propter incredulila
tem fracti sunt. Tu autem fide stas ( 57) , noli alium
sapere , sed time. » Et iterum 61 : « Noli gloriari
adversus ramos, 1 quo scilicet casui eorum nullus
insulier. Ne forte sicut idem Apostolus dicit, ei lu B dium , pacem , patientiam , unanimitatem , el cætera
excidaris, et illi si non permanserint in increduli
late inserantur. Sanguis aulem pulo quod populus dicit 66 : « Et bolocaustuin luum pingue fiat, , Or.
ille compelenler intelligalur. Non enim ex fide, ne
que ex spiritu Abraliaw , sed tantum ex sanguine
ejus descendunt.
12. Post hæc 6 : 1 Et locutus est Dominus ad
Moysen , dicens : Filiis Israel loquere dicens : Qui
oflert sacrificium salutaris sui Domnino , oferet mu
Bus suum Doinino in sacrificio salutaris sui. Manus
ejus offerent hostiam Domino, adipem qui super
pectuscului est , el pinnam jecoris : offeret et ita ,
ut ponalur donum co :atra Dominum . Et imponet
sacerdos adipem , qui est siiper pectusculum , super
allare, et eril pectusculum Aaron el filiis ejus, el
с
brachiuni dextrum dabilis separationem sacerdoti
a sacriliciis salutaribus vestris . Qui offert saigni
nem salutaris, et adipem ex filiis Aaron , ipsi eril
brachium dextrum in parle ; peclusculuni enim in
positionis, el brachium demplionis accepi a filiis
Israel a sacrificiis salutaribus vestris, et dedi ea
Aaron sacerdoti , et filiis ejus , legitimum æternum
a Oliis Israel . » Hoc est sacrificium quod dicitur sa
lulare. Quod sacrificiu : n nemo offert Domino, nisi
qui sapus est , et salutis suæ conscius, gratias Do
mino reſerl. Nemo ergo qui æger est animo, el lan
guidus in operibus, offerre potest sacrificium sa
lulare. Vis videre quia nemo æger el languidus po
lest illud offerre sacrificium ? Leprosus ille , quem
in Evangelio Dominus curasse describitur 63, non D
poleral offerre hostiam , donec lepræ ægritudine
tenebalur, Cum autem accessit ad Jesum , el mun
datus est , lunc jubetur ei a Domino offerre munera
ad altare , « quod præcepit , inquit , Moyses in le
stimonium illis. , Audisti quis sit , qui offerre debet
hostiam salutaris, audi nunc quomodo debeat of
ſerre , « Manus, inquit, ejus offerent bostiam Do
mino. , Nunquid nun evidenter clamat legislator ,
quia non homo est qui offert hostiam , sed manus
89 Malih . VII , 6. 60 Rom . XI, 19. 61 ibid . , 18.
6 Gal . v, 22. 66 Psal . xix , 4.
( 56) Ms. , i accepimus , · Libb . editi , i accipi
mus. > Lufra libb . editi, « in novissimis sperant. ,
nis . , in novissimis speral. 1
464
commendant hostiam Deo. Si enim altracta si ma
nus tua ad dandum , el expansa ad accipiendum ,
intra le est adhuc lepra lua , el offerre non poies
hostiam sajularis . Manis ergo ejus offerent sacrif
cium salutaris, el manus ejus offerent ea , quæ Do
mino offerenda suni, id est adipem qui super pe
clisculum est , el pinnam jecoris . In boc loco ubi
nos habeinis, manus cjus offerent liostiam Do
mino, , in Græcis babetur pro hostia oxaprouara,
quod intelligitur omnem l'ructuin : per quod osten
dit non posse Domino offerre omnem fructum eum
qui infructuosus est , qui non aſſert fructum justi
liæ, fruclum misericordiæ , vel etiain fruclus spiri
lus, quos enumerat Apostolus 65 , charitatem , kali
his similia. Unde el in alio 214 loco Propheta
lert ( 58) ergo adipes , qui super pectusculum sunt,
el pinnam jecoris , qua: superponantur altari . De
adipibus sæpe jam dixiinus. Quod autem dicit, adi
pes qui super pectusculum sunt, peclosculum tuum
intellige esse cor tuum , de quo libi auferendæ sunt
omnes malæ cogitationes ; inde enim procedunt, et
altaris igni ( radendæ sunt, ut possit cor loon
mundum effectum Deum videre . Sed el pinnam je
coris præcepit offerendam . Diximus et ante, jecoris
pinnam , loca iracundiæ (59) , vel cupiditatis espo
ni ; offeri enim pinnam jecoris, qui ex sc omne vi
lium iræ el furoris cxcidit. Adipes ergo qui sunt
peclusculum , imponuntur altari , ipsum vero peclus
culum , Aaron el filiis ejus . Sed et brachium de
xtrum separari præcepit, el esse eis mier :s loco ex
sacrificio salutari . Vide quibus inuneribus honora
lur sacerdos. Peclusculum accipit, et brachium , sed
brachium dextrum . Pulamus non esse aliquid ra
lionis, quod ex omnibus membris animalium , que
jugulantur in sacrificiis, hæc potissimum membra
delecta sint ? Ego polo quod si quis dicit se esse sa.
cerdolem Dei , nisi habeat pectus ex omnibus
membris electum , non est sacerdos ; el nisi babeat
brachium dextrum , non polest ascendere ad altare
Domini, nec sacerdos nominari. Quod ergo est sa
cerdotis pectus, aut quale ? Tale ego pulo esse,
quod plenum sit sapientia, plenum scientia, plenum
omni divina intelligentia ; el quid dico plenum in
telligentia ? imo quod plenum sit Deo , quale est el
brachiuin sacerdotis quod ei offerunt filii Israel pro
salule sua qua salvantur. Forme sunt singula isla
quæ scribuntur in lege, eorum quæ in Ecclesia ge
ri debeant. Alioquin nec fuisset necessarium legi
hæc in Ecclesia , nisi ex his ædificatio aliqua all.
dientibus præberelur. Si ergo sacerdos Ecclesiæ
per verba , et doctrinam , et mullam sollicitudinem
62Levil. vui , 28 et seqq. 63 Matth . VIII . 6* ibid ., 4.
(57) Ms. , 1 sla . , Libb. editi, v stas. 1
(58) Ms. , i offert. » Libb . editi , « offerel .
(59) Ms. , ' parlem , loca iracundiæ , ,
 465 IN LEVITICUM HOMILIA VI . 466

suam , el laborem vigiliarum , convertere potuerit A lem communis est, dubium non est quod multoruin
peccatorem , et docere eum , ut meliorem viam se sit , et ideo communis dicatur. Grande est in hoc
quatur, ut ad timnorem Dei redeal , cogitet spem sermone mysterium , quod Israel secunduw carnein
futuram , a malis aclibus desinal , et convertalur in usu sensum quidem babel, sed intellectum non
ad bonos; si , inquam , lale opus fecerit, consequens habet. Communem dicunt et illi hominem immun
esi,eum , qui ipsius labore (60) salvatur, Deo gra dum , sed cur communis dicatur, ignorant. Discant
tias agere, el offerre hostiam salutaris, pro eo ergo ab Ecclesia , quia qui salictus est , solius Dei
quod salutem conseculus sil. In qua hostia pars est, el cum nullo ei communio est . Qui autem pec
eficitur sacerdotis, peciusculum el brachium de calor est et immundus, multorum est . Multi enim
Xirum : ut sit indicium quod pectus ejus et cor dæmones possident cum , el ideo communis appel
quod anle mala cogitabal , sacerdotis labore con latur . Denique el ille qui in Evangeliis a Domino
versum , recepit cogitationes bonas , et ila munda curatus est , cum interrogatus essel , Quod tibi
tum est, ut etiam Deum possit videre . Similiter et nomen est ? dixit : Legio, multi enim sumus 68 .
in brachio illo (61 ) indicium est, quod mala ejus Hæc licet in excessu quodam , necessario tamen ad
opera el sinistra , quæ sunl'utique prava , el non dila videntur, ut mysterium pectusculi appositio
B
hona, convertit in dextra , ut essent secundum uis , et brachii separationis, quare scriptum sit
Deuoi ; et hoc est dextrum brachium , in quo pars dissereremus, quæ est æterna portio sacerdotibus
esse dicitur sacerdotis. Sed el vos deprecamur, 215 data, in qua dignos nos facere dignetur, ut
qui hæc auditis, delis pectuscula , oſferalis pectora per cordis puritatem , et operum probitatem (64) ,
vestra sacerdotibus Dei , ut auferant ex his omne in divino sacrificio habere participium mereamur ,
quod crassum est , ut sacerdotalem eam faciant per æternum pontificem Dominum ei Salvatorem
portionem . Date nobis eliam brachia , sed dextra a noslrum Jesum Christuin , per quem est Deu Patri
vobis poscimus brachia : sinistrum nihil volumus, cum Spiritu sancto gloria el imperium in sæcula
dextra a vobis opera requirimus. Sed et hoc quod sa culorum . Amen .
addit pectusculum dici appositionis el brachium HOMILIA VI (65).
demptionis, non mihi sine causa dictum videlor. El De indumentis pontificis et sacerdotum 70 .
ideo velim requirere quid est quod apponendum 1. Causam , qua quidem hæc quæ nobis recitan
est ad pectusculum ( 62) , ut fiat pectusculum appo lur, aut intelligi possint (66) , aut non intelligi
sitionis. Posteaquam ablatum fuerit a corde luo breviter ostendit Apostolus ? ' , dicens ab ejus ocu
omne quod crassum est, el emundatum fuerit ab C lis posse Veleris Testamenti velanien auferri , qui
omni operimento , vel inquinamento (63) , quod igni conversus ad Deum fuerit ; ex quo sciri voluit ,
tradendum est , restat ut apponatur ei gratia Spiri- quod quanto minus liæc nobis plana sunt, lanto
lus sancti, et tunc fiet pectusculum appositionis , minor est ad Deum nostra conversio. Et ideo omni
sed et brachium separationis , sive demptionis. viriule nitendum est, ut ab occupationibus sæculi ,
Quomodo erit et brachium separationis ? Si scias, el a mundanis actibus liberi , et ipsas etiam , si fieri
ei intelligas discernere qus, sint opera lucis, et quæ potesi , superfluas sodalium fabulas relinquentes ,
sint opera tenebrarun , el separes aclus luos de verbo Dei operam demus, el in lege ejus medite
lenebris, ut sint opera tua in lumine, brachium mur die ac nocte , ul Wulo corde conversi, revelalam
luum ellicitur brachium separationis ; vel cum se el apertam Moysi faciem possimus aspicere, et
paraveris le ab omni fratre inquiele ambulante ; maxime in his , quæ nunc recitata sunt, vel de sa
vel certe cum secundum prophetam 67 separant se, cerdotalibus indumentis, vel de consecratione pon
el exeunt de medio peccalorum , qui portant vasa lificis, in quibus talia quædam dicuntur, ut etiam
Domini . Denique vernacula quadam consuetudine illum ipsum carnalem Israel ab historica intelli
Scripturæ , commune esse dicitur quod immundum gentia penitus excludant ; et ideo ad hæc explanan
est. Sicut el ad Petrum vox de coelo dicit 68 : « Quoid D da ( 67) , non bumani ingenii viribus nitendum est ,
Neus mundavil, lu commune ne dixeris. , Conse sed orationibus el precibus ad Deum fusis. In quo
quenter ergo si id quod immundum est , commune etiam vestri adjutorio indigenus, ut Deus Pater
appellatur, quod sanctum est, nominabilur sepa Verbi det nobis verbum in apertionem oris nostri,
ralum . Sed et illud addimus . Si quis Dei solius ul possimus considerare mirabilia de lege ejus.
servus est, communis non potest dici . Si quis au 2. Est ergo initium eorum quæ hodie recitata
67 Isa , XLII el lll . 68 Act . X , 15. 69 Marc. v, 9. 70 Jevil, vil el vill . " 1 || Cor . ill .
(60) Libb , edili , qui in ipsius labore . » collata est cum tribus aliis mss . Beccensi , Gemeti.
161) Ms. , 1 illo . o Libb . editi illud . ) censi , et Cadomensi.
( 62) Ms. , ' pectusculo . , (66) Mss .; possint. » Libb. edili , i possint. !
(63) Vel inquinamento. Deest in ms. Infra iidem mss ., ( lanto minor est . i Libb. editi ,
( 64) Ms. , i ut pro cordis puritale, el operum pro tanto minus est , ,
bílale . ) (67) Libb . edili , nobis ad hæc exponenda, , sed
(65 ) In velustissimo codice Sangermanensi, qui mss. ut in nostro lexlu. Infra iidem mss . , sin
lolus lilleris uncialibus scriptus est , desideralur apertionem . , Libb. editi , ju adapertionen .'»
bac bomilia sexta, oec non seplinja . Sed utraque
467 ORIGENIS 468
72 : « Jlæc unctio Aaron , et un- A nisi anıc lotus fueris . « Lavamini ergo , el mundi
funt, in his verbis
clio filiorum ejus ab hostiis Domini, qua die appli eslole , el auferle neqnilias ab animis vestris 15. )
cuit coş sacrilicare Domino, sicut præcepit Dominus Nisi enim hoc modo lotus fueris , non poteris in
dare illis , qua die uuxit illos a filiis Israel , legiti- duere Dominum Jesum Christum , secundum quod
mium æternum in progenies eorum . Hæc lex est dicit Apostolus 76 : « Juduile Dominum Jesum Chri
holocaustorum , el pro peccalo , el pro delicto , et slum , el carnis curam ne feceritis in concupiscen
consummationis, et sacrificii salutaris , sicut man liis . , Lavel te igitur Moyses , ipse le lavet , et ipse
davit Dominus Moysi in monte Sina , qua die præ le indoal. Quomodo le lavare potest Moyses, fre
cepit filiis Israel offerre munera sua corain Domino quenter audisti . Sæpe enim diximus quod Moyses
in deser lo Sina. » Cum propo sueri t dicer e legisl a in Scripluris suis pro lege ponatur , sicut in Evan
o
lor, hæc uncti filio rum ejus, non subju nxit quæ gelio dictum est ? : « Habent Moysen et prophetas,
esscl unclio , nec qualiter unxissel exposuit , sed audiant illos . , Lex ergo Dei est que te la val , ipsa
hoc quidem in sequentibus facit , nunc vero posl sordes luas 216 diluil , ipsa , si audias eam , pec
eaquam dixit : hæc unctio Aaron el filiorum ejus , calorum tuorum maculas abstergil : ipse est Mov
nibil de unctione subjunxit. Profecto ut ostende ses , hoc est lex quæ sacerdotes consecrat, nec
B
rel , quia bæc quæ supra dixeral, id esl pecluscu potest sacerdos esse, quem non lex constituerit sa.
lum impositionis , el brachium separationis, ipsa cerdotem . Multi enim sunt sacerdotes , sed quos
essent (68) unclio Aaron el filiorum ejus , ne puta non lavit lex , neque puros reddidit verbum Dei,
remus illa pro carnibus dicla , sed ut docerel etiam neque abluit a peccatoruin sordibus sermo divaus.
ipsa sub sacramento unctionis inserta . Denique in Sed et vos , qui sacrum baptisma desideralis acci
consequentibus repetit ea , quæ superius exposue pere, el gratiam spiritus promereri , prius debetis
ral , et dicit : Hæc lex holocaustorum , el sacrificii , ex lege purgari, prius debetis, audilo verbo Dei , vi
el pro peccato . Hæc , id est quæ supra exposila liorum gerinina resccare , et mores barbaros ſe
est , et videtur esse évaxsgahalusis , id est recapi rosque componere , ut mansuetudine et humilitate
Lulatio sacramentoruni, quæ in superioribus latius suscepta , possitis etiam gratiam sancti Spiritus ca
fuerant enarrata . Post hæc vero subjungit : « Et pere. Sic enim dicit Dominus per prophetam is :
loculus est Dominus, inquit 73, ad Moysen , dicens : ( Super quem requiescam , nisi super humilem , et
Sume Aaron , el filios ejus , el stolas et oleum un quielum , el Irenentem sermones mcos?, Si hu
clionis, et vitulum qui est pro peccato, et duos milis ron fueris el quictus, non polest inhabilare
arietes, el canistrum azymorum , et omnem syna- c in le gratia Spiritus sancti , si non cum tremore
gogam convoca ad januam tabernaculi lestimonji. suscipis verba divina . Superbam namque el con
Ei fecit Moyses sicul præcepit ei Dominus, et con lumacem animam , et fictam refugit Spiritus san
vocavit synagogam ad januam tabernaculi testimo Clus . Debes ergo prius meditari legem Dei , ut si
nji. Et dixit Moyses ad synagogam : lloc est verbum forle actus lui intemperati sunt, et mores incon
quoi mandavit Dominus facere. Et applicuil Moy- dili , lex Dei le emendet el corrigat . Vis videre quia
ses Aaron fratrem suum , et filios ejus, et lavit cos Moyses semper cum Jesu est , hoc est lex cum Evan
aqua : el vestivit eum tunica , et præcinxit eum geliis ? Doceat (71 ) le Evangelium " , quia cum
zona , el vestivit eum Tunica interiore , el imposuit transformalus esset in gloriam Jesus , etiam Moyses
ei humerale (69) el cinxit eum secundum facturam el Elias simul cum ipso apparuerunt in gloria , ut
humeralis, et constrinxit eum in ipso , el imposuit scias quia lex et prophetæ , et Evangelium ( 72) in
super eum logiuin et imposuit super logium mani unum semper conveniunt, el in una gloria perma
festationem el veritatem , et imposuit mitram super nent. Denique el Petrus cum vellel eis tria facere
caput ejus , et posuit super mitram ante faciem ejus Labernacula , imperitiæ notalur , tanquam qui ne
laminam auream sanctificatam sanctam , sicut præ sciret quid dicerel. Legi enim , et prophetis , el
ceperat Dominus Moysi. , Intentis auribus ei vi- D Evangelio non tria, sed unum est tabernaculum ,
gilanti corde consecrationem pontificis vel sacer quæ est Ecclesia Dei . Laval ergo primo Moyses sa
dotis audile , quia et vos secundum promissa Dei , cerdotem Domini, el cum cum laveril, el purgatum
sacerdotes Dei estis, ( gens enim sancta , el sacer reddideril a sordibus viliorum , post hæc induit
dolium sanctum (70) estis ? * . » Accepit , inquit , eum . Sed consideremus quæ sint ista indumenta ,
Moyses secundum præceptum Domini Aaron el quibus induit Moyses Aaron fratrem suum ponti
filios ejus, et primo quidem laval, poslea vero in ficem primum , si forte possibile sil etiam le ( 73)
duit eos . Considerate diligentius ordinem dictorum , indui eisdem indumentis , el esse pon !ilicem . Est
primo laval, postea induit. Non enim potes indui, quidem unus pontifex magnus Dominus nosier je
71 Levil. vii , 35 et seqq. 73 Levil , vii, 1 et seqq. * | Pet. 11 , 9. 75 Isa . 1 , 16 . 96 Rom . xili , 14 .
77 Luc. XVI , 29. 78 isa . Lxvi , 2. 79 Mallli. xvi .
(68) Mss ., « essent. » Libb. edili, ( essel . ) ( 71 ) Libb, edili, i docel. , Mss., « doceat. )
( 69) Mss. , shumçrale, 1 Libb . edili , hume ( 72 ) Libb. edili , 1 Evangelia. » Mss. , 1 Evange
ralel!. ) lini , i
(710) In mss . Geneticcnsi el Cadomensi deest , ( 73) Mss . , ile, , Libb . edili, « libi. ,
I l !llum ), )
460 IN LEVITICUM HOMILIA VI . 470

slis Christus, sed ille non solum sacerdos , sed el A sui possit advertere. Lavit ergo eum , et induit.
sacerdotum sacerdos est , el non solum pontifex , Quali indumento ? Tumica, inquit, el præcinxil eum
sed pontificum pontifex, nec sacerdotum princeps, zona , ei iterum vestivit eum tunicam talarem , vel ,
sed princeps principum sacerdotum . Sicut el rex ut alibi legimus, interiorem . Duabus, uil video, lu
non dicitur plebis , sed regum rex , et Dominus non nicis per Moysen induitur pontiſex . Sed quid fa
servorum , sed Dominus don rum . Potest ergo ciemus quod Jesus sacerdotes suos apostolos no
fieri, si el lu lotus fueris per Moysen , el ſueris stros prohibuit niti duabus tunicis 83 ? Dixera
ila mundus , quasi quem Moyses laverit tantus mus quod Moyses et Jesus , id est lex et Evan
ille ( 74) ac talis, ut possis etiam pervenire ad hæc gelia sibi invicem consonarent. Posset fortasse
indumenta quæ profert Moyses, el stolas istas , qui. dicere aliquis quia quod præcepit Jesus duas lu
bus induit Aaron Iratrem suum , et filios ejus . Sed nicas non habendas, non est contrarium legi, sed
non solum indumentis opus est ad sacerdotales in perfectius lege , sicut et cum lex homicidium
fulas, verum el cingulis. Sed priusquam de specie velal , Jesus allem eliam irac !ındiam resecat ,
ipsa indumentorum dicere incipiamus , velim con et cum lex prohibel adulterium ** , Jesus eliam
ferre illa infelicia indumenta , quibus primus homo 217 concupiscentiam cordis abscindit . Sic ergo
B
cum peccassel , indutus est , cum his sanctis et fi . videbilur el duabus ibi tunicis pontificem , el kic
delibus indumentis. Et quidem illa dicitur Deus una apostolos induisse . Sit quidem etiam iste sen
fecisse : « Fecit enim , inquit 80 , Deus lunicas pel sus, probabilis si videtur, ego tamen non intra bu
liceas, et induit Adam et mulierem ejus. 1 INæ ergo jus intelligentiæ angustiam pontificalia sacranienla
tunicæ de pellibus erant ex animalibus sumptæ . concludo. Amplius mihi aliquid ex ista forma vide
Talibus enim oportebat indui peccatorem , pelliceis , tur ostendi ; pontifex est , qui scientiam legis lenet ,
inquam (75) , tunicis, quæ essent mortalitatis, quam et uniuscujusque mysterii intelligit rationes, et ut
pro peccato acceperal, et ſragilitatis ejus quæ ex breviler explicem , qui legem el secundum spiritum ,
carnis corruptione veniebat , indicium . Si vero jam ct secundum litteram novil.Sciebat ergo pontifex ille,
lotus ab his fueris , et purificatus per legem Dei , quem lunc ordinabat Moyses, quia essct circumcisio
voduet le Moyses indumento incorruptionis ; ila ut spiritalis, servabal lamen el circumcisionem carnis,
nusquam appareat turpitudo lua , et ut absorbealur quia incircumcisus pontifex esse non poterat . Habe
mortale hoc a vita. bat ergo isle duas lunicas . Unam ministerii carnalis,
3. Videamus ergo quali oriline pontifex consti . el aliam intelligentiæ, spiritalis. Sciebat quia et sa
luitur : 1 Convocavit , inquit 81 , Moyses synagogam , C crilicia spiritalia offerri debent Deo , offerebat ta
el dicit ad eos : Hoc est verbum quod præcepit Do men nihilominus el carnalia . Non enim poterat
minus. o Licet ergo Dominus de constituendo pon esse pontiſex eorum qui tunc erant , nisi hostias
liſice præcepissel , et Dominus elegisset , tamen immolarel. Ita ergo convenienter ille pontirex dua
convocalur et synagoga. Requiritur enim in ordi bus indutus tunicis dicitur. Apostoli verò qui di
nando sacerdote el præsentia populi , ut sciant cluri erant85, « quia si circumcidamini, Cliristus
omnes, et certi sint , quia qui præstantior esl ex vobis nihil proderit, , et qui dicturi erant 88 , ne
omni populo , qui doctior, qui sanctior , qui in mo vos judicet in cibo, aut in polli, aut in parle
omni virtute eminentior, ille eligitur ad sacerdo diei festi, aut neomenia , aut Sabbalo , quæ sunt
lium , et hoc astante populo , ne qua postmodum umbra futurorum , , isti ergo ut hujusmodi secun
retractatio cuiquam , ne quis scrupulus resideret. duin lilleram legis observantias penitus repudia.
Hoc est autem quod et Apostolus præcepit in ordi rent, nec occuparent discipulos Judaicis fabulis, et
natione sacerdotis, dicens 8? : « Oportet autem il imponerent his jugum , quod neque ipsi , neque pa
lum el testimonium habere bonum ab his qui foris Tres eorum portare poluerunt 87 , merito duas luni.
sunt, » Ego tamen el amplius aliquid video in eo cas habere prohibentur, sed sullicit eis una , et hæc
quod dicit, quia convocavit Moyses omnem synago- D interior. Nam istam quæ foris est , el qus. desuper
gam , el pulo quod convocare synagogam , hoc sit apparel, legis tunicam nolunt. Unam namque eis
colligere omnes animi et in unum congregare virlile Jesus, el ipsam interiorem habere permillit . Im
les , ul cum sermo de sacerdotalibus sacramentis ponit ( 76 ) tamen Moyses pontifici et humeralem ,
habelur, vigilent omnes animi virlules , el intentæ qui est humerorum quidam ex circumductione ve
sint, nihil in eis sapientiæ , nihil scientiæ , nihil stis ornalus . Humeri autem operum figuram le
desil industriæ , sed adsit omnis multitudo sen nent, ac laboris indicia. Vull ergo pontificeni esse
suum, adsit omnis congregatio sanctarum cogita eljam is operibus ornalum , nec sufficit sola scien
lionum , ut quid sit pontifex , quid unctio , quæ in tia , quia « qui fecerit et docuerit, hic magnus vo
dumenta ejus , conferens intra sacrarium cordis cabilur in regno cælorum 88. 1
Bo Genes . 111 , 21. 81 Levil. vii , 4 , 5. 83 I Tim , JUI 7 . 83 Luc . III , 11 . 84 Matth . v, 27 et seqq .
85 Galat. V , 2. 86 Coloss. II , 16. 87 Act. xv, 10. 88 Malth . v , 19.

( 74) In libb. editis deest, « ille , , sed reperitur (76) Libh , edili , « imponel ; » ms. Gemelicensis ,
in miss.
o imponil. »
(75) Libh. editi, inquit, , sed mss . , I inquam . 1
471 ORIGENIS 472
4. " El cinxit, inquit 89, eum secundum facturain A quia non ante alios docere, quam nos instructi et
humeralis. » Jain et superius dixerat quia cinxit rationabiles esse debemus . Super hæc autem addi
eum zonam super lupicam , el modo iterum cingi lur veritas , quia veritas est summa sapientia. le
lur secundum ſacluram humeralis. Quod est istud nique prophela hunc eumdem ordinem serval cum
duplex cingulum , quo constriclum vull esse ex dicil " : « Seminale vobis ad justitiain , el melite
omni parle pontificein ? Constriclus sit in verbo , fruclum vitæ, illuminate vobis lumen scientiæ .
constrictus in opere, expedilus ad omnia , nihil re Vides quomodo non dicit primo e illuminale vobis
missum , nihil habeat dissolutum . Accinclus sil ani lumen scientiæ , , sed primo ( seminale vobis ad
mi virlutibus , constriclus sil a corporalibus viliis , justilian ), el non sulficil seminare, sed « melire,
nullum animæ lapsum , nullum corporis timeat, inquit, fruclum vilie , 1 ut post bæc possilis implere
ulroque cingulo semper utalur ut sit sanctus cor quod sequitur, illuminale vobis lumen scientia . )
pore et spiritu . Bene autem el secundum facluram Sic ergo 218 etiam hic imponitur humeralis or
humeralis cingitur. Secundum facta enim sua et nalus, et non suflicit solus ornalus (79) , sed et
secundum opera sua cingulo virtutis vtitur. El post zona constringitur. Sed ne boc quidem satis esi ,
hæc , inquitº , imposuit super eum logium , ) secundo adhuc cingitur, ut ita demum ralionale
quod est rationale, i el imposuit super logium ma B possit imponi, el post hæc manifestatio subsequa
nifestationem , et veritatem , el imposuit mitram tur el veritas . His indumentis pontiſex ulatur. Tali
super caput ejus . , Sed videamus quid logium , ornatu debet indui, qui sacerdotium geril .
quod est rationale, significet. Posteaquam nudilas 5. Sed nondum finivit, et alius adhuc ornalis
lecia est , el indumentis turpitudo velala (77) , post addendus est , necesse est ut accipiat etiam coro
eaquam munitus operibus et cingulo utroque fir nam . Propterea accipil primo cidarim , quod est
matus esi , logium ei , id est rationale, lunc iradi vel operimentum quoddam capitis, vel ornamen
lur. Logium sapientiæ indicium est, quia sapientia lum . El post hæc superimponitur ei mitra . Ante
in ralione consistit. Sed quæ sit sapientiæ hujus facieni, id est, a fronte pontificis , lamina aurea
ct rationis virtus ostendit. Imponit enim super ra sanctificata , in qua sculplum dicitur vocabulum Dei,
tionalem , manifestationem el veritatem . Non eniin Verum iste capitis ornalus, ubi nomen Dei imposi
sufficit pontilici babere sapientiam , et scire om . tum dicitur, post illa omnia quibus inferiora cor
nium rationem , nisi possit etiam populo maniſe poris membra fuerant exornala , superponitur. In
stare quæ novit . Ideo ergo imponitur rationali ma quo mihi indicari videtur , quod super omnia , que
niſeslalio, ut possit respondere omni poscenli se de mundo vel de cæteris creaturis sentiri, aut in
с
rationem de fide et veritate . Ponitur autem super telligi possunt , eminentior tanquam auctoris om
illud et veritas, ut non illa astrual , quæ proprio nium scientia Dei sil . El quia ipse caput est on
excogitare potest ingenio , sed quæ veritas label, nium , ideo et ornalus iste super omnia capiti super
nec unquam a veritale discedat, ut in omni ser ponitur. Nihil enim post hæc adjicitur pontificis ca
mone ejus semper veritas maneat . Hoc est ergo pili . El ideo miseri sunt illi de quibus dicit Aposlo
superposuisse rationali manifestationem el verita lusºs , quia non tenent a caput , ex quo omnis jon
lem . Iufelices illi , qui hæc legenles omnem intelli clura connexa el compaginala crescit in incremen
gentiam suam erga sensum vestimenti corporalis lum Dei in spiritu . , Sed nos si bene intelleximus
eflundunt! Dicant nobis quale est vestimenlum ma quis sil sacerdotis ornatus, quive super omnia ho
nifestationis, aut indumentum quale est veritatis . nor capilis ejus , mysteriorun divinorum profunda
Si quis unquam vidil , si quis audivit manifestatio rimantes, non scire lantum hæc et audire, sed et
nem el veritalem vestimenta noininari , dicant no implere desideremius el facere, quia non auditores
bis quæ sint mulieres quæ isla lexerint, in quo legis justificabuntur apud Deum , sed factores. Po
hæc unquam sint confecla textrino . Sed si verum les enim el lu , ul sæpe jam diximus, si studiis et
vultis audire, sapientia est quæ hujusmodi conſe- D vigiliis tuis hujuscemodi tibi præparaveris inda
cit indumenta . llla occultorum manifestationem , menta, si te ablueril , el mundum feceril sermo le .
m
illa lexit rerum omuium veritate . Hanc ergo ore gis , el inciio chrismatis, el gralia in le baptismi
mus a Domino ( 78) ut accipere mereamur , el ipsa incontaminala dura verit , si indutus fueris indu
nos lalibus circumdabit indumentis. Sed et ipse mentis duplicibus litters ac spiritus , si etiam due
ordo rerum quam sanctus sil , et quam mirabilis, pliciter accingaris, ut carne et animo castus sis,
intuerc. Non ante logiuni , el postea bumerale, quia si humerali operum , el sapientiæ rationali orneris,
non ante sapientia quam opera , sed prius opera si eliam mitra libi el lamina aurea , plenitudo sciel
haberi debent, et postea quærenda sapientia est. liæ Dei capul coronel, scito le etiamsi apud homi
Tum deinde non ante manifestatio quam rationale , nes laleas et ignoreris, apud Deum lamen agere
89 Levit. viii , 7. 90 ibid. , 8. 910see. x , 12. 92 Col. 11 , 19.
(77) Omnes mss . , ( Velala . » Libb. editi , i vola ( 79) In mss . deest , « solus ornalus. , Infra mss .
lur. ) habent, vel alius adhuc ornalus. , lui libb. editis
(78) Omnes mss ., ( a Domino. » Libb . editi , , ad dcesi , ( alius. )
Dominunil . )
 IN LEVITICUM HOMILIA VI . 474
473
pontilicatum intra animæ tuæ templum . « Vos eniin A indumenti indicium castitalis videri, quo vel femora
estis templum Dei vivi , si spiritus Dei habitat in operiri, vel constringi renes videntur ac luinbi, ne
vobis ' . , Post hæc quæ de consecratione ejus di forle, inquam , non semper in illis qui liinc erant
cuntur et de unctione, sparsim nobis el sæpe sacerdotes, has partes dicat esse constrictas. Ali
disserta sunt. quando enim et de posteritate generis , et de stic
6. Quod autem dicil " : « Et applicuit Moyses cessu sobolis indulgelur . Sed ego in sacerdotibus
filios Aaron , el induit eos tunicas , et præcinxit eos Ecclesiæ hujusmodi intelligentiam non in :roduxe
zonas, et imposuit eis cidares, sicut præcepit Do. rim . Aliam namque rem video occurrere (82) sacra
minus Moysi , » attendendum est quæ sit differen mento . 219 Possunt enim et in Ecclesia sacerdo
tia horum (80) sacerdotum , ad majora sacerdotia . les et doctores filios generare, sicut et ille qui di
Istis neque bina indumenta traduntur, neque hu cebat 95 : « Filioli mei, quos iterum parturio , do
meralis neque rationalis , neque capitis ornatus, nec formetur Christus in vobis. , Et iterum alibi
nisi tantum cidaris et zonæ , quæ tunicam strin dicit 98 : « Tamelsi mulia millia pedagogorum ha
gant. El isli ergo accipiunt sacerdotii gratiam , et bealis in Christo, sed non mullos patres . Nam in
isti funguntur officio , sed non ut illi qui el lume Christo Jesu per Evangelium ego vos genui, , Isti
B
rali et rationali ornalus est , qui mavi ſestatione et ergo doctores Ecclesiæ in hujusmodi generationibus
veritale resplendel , qui aurez laminæ ornamento procreandis aliquando constrictis femoralibus (83)
decoralur. Unde arbitror aliud esse in sacerdoti uluntur, el abstinent a generando , cum taies inve
bus officio fungi, aliud instructum esse in omnibus nerint auditores, in quibus sciant se fructum ha
et ornatum . Quivis enim potest solemni ministerio bere non posse . Denique et in Actibus apostolorum
fungi ad populum , pauci autem sunt qui ornati mo refertur de quibusdam , quod non potuerunt (84 ),
ribus, instructi doctrina, sapientia eruditi , ad ma inquit ” , in Asia verbum Dei loqui , , hoc est
nifestandam veritatem rerum peridonei , et qui imposita habuisse femoralia , el continuisse se ne
scientiam fidei non sine ornamento sensuum et filios generarent , quia scilicet tales erant auditores,
assertionum fulgore depromant, quod aureæ lamina in quibus el semen periret, et non posset baberi
ispili impositus designat ornatus . Unum igitur est successio . Sic ergo Ecclesiæ sacerdotes, cuin inca
sacerdotii nomen , sed non una , vel pro vitæ me paces aures viderint, aut cum simulatos (85) inspe
rilo, vel pro animi virtutibus dignitas. Et ideo in xerint et hypocritas auditores, imponant campe
his quæ lex divina describil , veluti in speculo in stre , utantur femoralibus , ne pereat semen verbi
spicere se debet unusquisque sacerdolum : et gra- G Dei , quia el Dominus eadem mandat et dicii.98 :
dus merili sui inde colligere , si se videat in his « Nolite miltere sanctum canibus, neque margari
omnibus, quze supra exposuimus, positum , ponti las vestras ante porcos , ne forte conculcent eas
ficalibus ornatum (81 ) ornamentis; si conscius sibi pedibus, et conversi dirumpant vos . , Proplerea
sit quod vel in scientia , vel in actibus , vel in do ergo si quis vult pontifex non tam vocabulo esse,
clrina lantus ac talis sil , scial se summum sacerdo quam merilo , imitetur Moysen , imitetur Aaron .
tium non solum nomine, sed et meritis obtinere . Quid enim dicitur de eis ? quia non discedunt de
Alioquin inferiorem sibi gradum positum noverit labernaculo Domini . Erat ergo Moyses indesinenter
eliamsi primi nomen acceperil. Nos sane non debet in labernaculo Domini . Quod autem opus ejus erat ?
prælerire etiam hoc, quod potcst a studioso le ut aut a Deo aliquid disceret , aut ipse populum do
clore proferri, in quo et ego sæpe mecum ipse ceret. llæc duo sunt pontificis opera , iit aut a Deu
bæsilavi. In Exodo enim legens, ubi de sacerdo discat legendo Scripturas divinas , et sæpius medi
lalibus macdalur indumentis invenio octo esse spe tando , aut populum doceat . Sed illa doceat , que
cies, quæ pontifici preparantur. Hic vero septem ipse a Deo didicerit , non ex proprio corde , vel ex
tantummodo numerantur . Requiro ergo quid sil , humano sensu , sed quæ Spiritus sanctus docet . Est
qnod omissum est. Octava species ibi ponitur cam- D et illud opus quod facit Moyses : ad bella non va
pestre , sive, ut alibi legiinus , femoralia linea , de dit , non pugnat contra inimicos. Sed quid facil ?
quo hic inter cætera siluit indumenta. Quid ergo Oral : et donec ille orat, vincit populus ejus. Si re
dicemus? oblivionem dabimus in verbis Spiritus laxaverit et dimiserit manus, populus ejus vincitur
sancli, ut cum cætera omnia secundo enarraverit, et fugalur. Orel ergo el sacerdos Ecclesiæ indesi
una eum species superius dicta laluerit ? Non audeo nenter , ut vincal populus qui sub ipso el liostes in
hec de sacris sentire sermonibus. Sed videainus ne visibiles Amalecitas, qui sunt dæmones, impagnan
forle, quoniam in superioribus diximus hoc genus les cos qui volunt pie vivere in Christo . Et ideo nos
** II Cor. vi, 16 ; el I Cor. III , 16. 94 Levit. viii , 13 . 95 Gal . iv , 19. 96 I Cor. iv, 15 . 97 Act. svi, 6.
* Matth . vii , 6.
(80) Opues mss. , ( horum . , Libb. edili , mi ribus. )
norum . ) (84 ) In mss. Gemelic .et Beccensi legitur, « polui
(81 ) Yox , ornatum , , deest in antea editis , sed mus. , Et infra , i continuisse filios generare, quia
reperitur in mss. scilicet, ctc .
(82 ) Mss., ( occurrere . , Libb. cditi , i currere. ) (85) Omnes mss. , i simulatos. Lib . editi, e si
(83) Mss . , « femoralibus. » Libb. edili , i femo mulalores . ,
 ORIGENIS 476
475
ineditantes in his, et hæc die ac nocle ad memo- A dolibus , vel principibus sacerdotum vitæ regulas
rian , revocantes , et orationi instantes ac vigilantes ponens, dicit eos non debere esse 220 vino mullo
in tú, deprecemur Dominum ut nobis ipse horuin servientes, sed sobrios esse *. Sobrietas enim om .
quæ legimus scientiam revelare dignetur, et osten nium virtutum maler esi , sicut econtrario cbrielas
dere quomodo spiritalem legem non solum in in omnium viliorum . A perle enim pronuntiavit Apo.
telligentia, sed et in actibus observemus, ut spirila stolus dicens : : « Vinum, in quo est luxuria , , ut
lem gratiam consequi mereamur illuminati per legem ostenderes ex ebrietate , veluti primogenitam filiam
Spiritus sancti , in Christo Jesu Domino nostro , cui generari luxuriam . Tum præterea et Salvator, Du
est gloria el imperium in siecula sæculorun . Anien . mini el regis auctoritate sacerdotibus simul et po
HOMILIA VII , puli leges ac jura constituens : « Allendile, inquil ",
ne forle gravenliir corda vestra in ebrielale , et
De eo quod mandatum esl Aaron et filiis ejus , ul vi
num et siceram non bibant , cum ingrediuntur ta crapula , el in sollicitudinibus sæculi, el veniat su
bernaculum lestimonii, vel cum accedunt ail altare , per vos subitaneus interilus. , Audistis ediclum
el de pectusculo apposilionis, et de brachio sepa
rationis, et de mundis el immundis animalibus,vel Regis æterni , et lamentabilem finem ebrietatis vel
cibis 99 crapulæ didicistis. Si quis vobis peritus et sapiens
Plura quidem superiori lectione fuerunt recitata, B medicus his ipsis verbis præciperet , el dicerel, Al
cx quibus temporis brevitale constricti pauca ad lendile vobis , ne quis, verbi gratia , de illius , vel
modum diximus. Non enim nunc exponendi Scri illius herbæ succo avidius sumat ; quod si fecerit,
pturas, sed ædificandi Ecclesias ministerium geri subilus ci veniel interi !us, non dubito quin unus
mus , quamvis et ex his, quæ a nobis anle lraciala quisque propriæ saluiis intuitu præmonentis me
sunt , prudens quisque andilor evidentes ad intelli dici præcepla servaret . Nunc vero animarum et
gendum possit semilas invenire. Et ideo ex his quo corporum medicus, simulque el Dominus, jubel
que , quæ nunc lecta sunt , quoniam cuncta non ebrietalis herbam el crapulæ vitandam , similiter et
possumus, aliqua tamen , quæ ædificent auditores , sollicitudinum sæcularium velut mortiferos succos
velut agri pleni , quem benedixit Dominus, flosculos cavendos. El nescio si quis nostrum non in bis con
colligemus. Quid ergo sit quod nobis nunc lectum sumitur, uti ne dixerim saucialur. Est ergo ebrie .
esi, videamus. « El loculus est Dominus Aaron di las vini perniciosa in omnibus, sola namique es!,
cens : Vinum et sicerain ' non bibelis lu et Gilii le quæ simul cum corpore et animam debilem reddal.
cum , cum intrabilis in tabernaculum lestimonii, In cæleris etenim polest fieri , ut secundum Aposto
aut cum acceditis ad altare , et non moriemini. Le lum cum infirmatur corpus, tunc magis potens sit
с
gitimum æternum in progenies vestras , discernere spirilus , el ubi is qui deforis est homo corrumpi.
inter medium sanctorum et contaminalorum , et lur, ille qui intus est renovetur ". In ebrielalis vero
inter medium imniundorum , el inter medium ægritudine, corpus simul et anima corrumpitur,
mundorum , et instruere filios Israel omnia legi- spiritus pariter cum carne vitiatur. Omnia membra
lima quæ locutus est Dominus ad eos per ma debilitat, pedem , manum , linguam resolvit , oculos
num Moysi ' . , Lex evidens dalur, el sacerdo tenebrat, mentem velat oblivio (86) , ita ut homi
libus, et principi sacerdotum , ul cum accedunt ad nem se nescial esse nec sential. Habel ergo istud
altare, vino abstineant, el omni polu quod inebriare primo dedecoris corporalis ebrietas, jam vero si dis
polest , quod Scripturæ divinæ appellatione verna cutiamus quot modis mens inebrialur humana, in
cula , siceram moris est nominare . Vull ergo sermo veniemus ebrios etiam eos qui sibi sobrii videntur.
divinus sobrios in omnibus esse Domini sacerdotes , Iracundia inebriat animam , furor vero eam plus
ulpole qui accedentes ad altare Dei orare pro po quam ebriam facit , si quid tamen esse ebrietate
pulo debeant, et pro alienis intervenire delictis, amplius potest . Cupiditas et avaritia , non solum
qui portionem in terra non habeant, sed ipse Do cbrium , sed el rabidum hominem reddunt . El ob
minus portio eorum sil : sic enim dicit de his Scri- D scenæ concupiscentiæ inebriant animam , sicut
plura : 1 Filiis , inquit , Levi non dabilis parlem e contrario el sancte concupiscentiæ inebrianteam ,
in medio fratrum suorum , quia ego portio eorum sed ebrietale sancta illa de qua dicebat quidam
Dominus Deus ipsorum . , Vuli ergo istos, quibus sanctorum 8 : « El poculum luum inebrians quam
ipse Dominus portio est, sobrios esse, jejunos, vi præclarum est !, Sed postmodum de ebrietatis di .
gilantes in omni tempore , maxime autem cum ad versitale videbimus, nunc interim vide quanta sunt
exorandum Dominum , el sacrificandum in conspectu quæ inebriant animam : el formido inebrial eau , et
ejus altaribus præslo sunt. Quie inandata in tantum vana suspicio. Invidia autem el livor, supra omnem
vim sui servant, et omni observantia custodienda ebrielalem macerant eam . Sed enumerari non pos
sunt , ut el Apostolus hæc eadem Novi Testamenti sunt quanta sunt, quæ infelicem aniinam vilio
legibus firmei . In quo similiter ctiam ipse sacer ebrielalis afficiant. Nunc interim de sacerdotibus

9. Levit . x et XI. 1 Levil . x , 8 el seqq . * Num . XVIII , 20 , et Jos . XIII , 14. * I Tim . vii. " Til. 1.
* Ephes. V , 18 . * Luc . XX1 , 34. i fi Cor . iv , 16 . 8 Psal. xxii, 5.
(86 ) Codex Cadomensis, « debilia ſiuni : pes, ma lal oblivio, sicque alii mss., nisi quod oniillunt,
nuis , lingua resoluta ; oculos lenebræ , menlem ve fiunt. ,
477 IN LEVITICUM HOMILIA VII . 478

ridicamus, quos accedentes ad altare, vino lex prae- A it ibi " * : Inebriabuntur ab uberlate domus tuæ
cipie abstinere . Et quiden quantum ad historicum et torrentem voluptatis tuæ potum dabis illis (90) . )
pertinet præceptum , sufficiant ista quæ dicta sunt. In Jeremia quoque dicit Dominus 18 : 6 El inebriabo
Quantum autem ad intelligentiam mysticam spe populum meum , , Et Isaias dicit 16 :( Ecce qui
ctal, in sequentibus tenebitur (87) nostra professio, serviunt mihi bibent, vos autem sitielis. , Et mulla
que secundum auctoritatem Pauli apostoli , Domi de hujuscemodi ebrietate in Scripturis divinis in
mus el Salvalor noster futurorum bonorum pontifex venies memorari. Quæ ebrietas sine dubio pro gau
dicitur . Ipse est ergo Aaron , filii vero ejus, apo - dio animæ el lætitia mentis accipitur, sicut el ali
stoli ejus sunt , ad quos ipse dicebat 10 : « Filioli , bi distinxissc nos meminimus, aliud esse nocle
adhuc modicum vobiscum sum. , Quid ergo præ inebriari , el aliud die inebriari.
cepil lex Aaron el filiis ejus ? ut vinuin el siceram 2. Si ergo intelleximus sanctorum quæ sit ebrie.
non bibant, cum accedunt ad altare . Videamus quo las , el quomodo hæc pro læuitia sanctis in promis
modo id vero pontifici Jesu Christo Domino nostro , sionibus datur , videamus nunc quomodo Salvator
el sacerdotibus ejus ac filiis, nostris vero apostolis , noster non bibit vinum , usquequo bibat illud cum
possimus aplare. Et perspiciendum primo est , quo sanctis novum in regno Dei . Salvator meus luget
B
modo prius quidem quam accedat ad allare verus eliam nunc (91 ) peccata mea , Salvator meus lælari
hic pontifex , cum sacerdotibus suis bibit vinum : non potest donec ego in iniquitale permaneo. Quare
cum vero incipit accedere ad altare, el ingredi in non potest ? quia ipse est advocalus pro peccatis
labernaculum lestimonii, abstinct vino. Pulas pos nostris apud Patrem , sicul Joannes symmysla ejus
sumus invenire lale aliquid ab eo gestum ? Pulas prænuntiat dicens 17 quia i el si quis peccaverit ,
possunius Veteris Instrumenti formas, Novi Tesla advocalum habemus apud Patrem Jesuun Christum
menti gestis et sermonibus coaptare ? Possumus, si justum , el ipse est repropitiatio pro peccatis no
Ros ipsuin Dei Verbum et juvare el inspirare di stris . 1 Quomodo ergo polest ille , qui advocalus est
gnetur. Quærimus ergo quomodo Dominus el Sal pro peccatis meis , bibere vinum lülitiæ, quem ego
valor noster, qui est verus pontifex , cum discipulis peccando contrislo ? Quomodo polest iste, qui acce
suis, qui sunt veri sacerdotes , antequam accedat ad dit ad altare ut repropitiet me peccatorem , esse in
altare Dei , bibat (88) vinum ; cum vero accedere lætitia , ad quem peccatorum meorum mæror sem
cæperil, non bibat . Veneral in hunc mundum Sal per ascendit ? Vobiscum , inquit , illud bibam in re
vator , ut pro peccatis nostris carnem suam offer gno Palris mei. Quandiu nos non ita agimus, it
ret hostiam Deo. Hanc priusquam offerret, inter C ascendamus ad regnum , non potest illud vinum bi
dispensationum moras vinum bibebat. Denique di bere solus, quod nobiscum se bibere promisil. Est
cebatur homo vorax , el vini polator, aniicus publi ergo landiu in mærore, quandiu nos persistimus in
canorum , el peccatorum . Ubi vero lempus advenit errore . Si enim Apostolus ipsius lugel quosdam qui
crucis suæ , et accessurus erat ad altare ubi immo ante peccaverunt , el non egerunt poenitentiam in
laret hostiam carnis suæ , accipiens, inquit “ , ca his quæ gesserunt 18 , quid dicam de ipso, qui filius
licem , benedixit, et dedil discipul's suis dicens : dicitur charitatis ? qui semetipsum exinanivit pro
Accipite, et bibile ex hoc. ) Vos, inquit , bibile , pler charitatem quam habebat erga nos , el non
qui (89) modo accessuri non estis ad altare. Ipse quæsivil quæ sua sunt, cum esset æqualis Deo , sed
aulem lanquam accessurus ad altare, dicit de se 12 : quæsivil quæ nostra sunt, el propter hoc evacuarit
1 Amen dico vobis, quia non bibam de generatione se 19 ? Cum ergo ista quæ nostra sunt quæsierit ,
vilis hujus, usquequo bibam illud vobiscum novum nunc jam nos non quærit, nec quæ nostra sunt co
in regno Patris mei. » Si quis vestrum auribus ad gitat, nec de erroribus nostris mæret , nec perdi
audiendum purificatis accedit, ineffabilis mysterii liones nostras et contritiones deflet, qui flevil super
intueatur arcanum . Quid est quod dicit quia e non Jerusalem , et dixit ad eam 20 : « Quoties volui con
bibam ex generatione vitis bujus, usquequo bibam D gregare filios quos , sicul gallina congregat pullos
illud vobiscum novum in regno Patris mei ? , Dice suos , el noluisti ?, Qui ergo vulnera nostra susce
bamus in superioribus promissionem sanctis honze pit , et propter nos doluit tanquam animarum no .
hujus ebrielalis dalain , cum dicunt ' 3 : « El pocu strarum el corporum medicus , modo vulnerum
lum tuum inebrians, quam præclarum est ! » Sed et nostrorum putredines negligit ? « Computruerunt
in aliis multis 221 Scripturæ locis similia legimus , enim ( ut ail Prophela ) el corruptæ sunt cicatri
. Hebr. ix, 11. 10 Joan. Xili , 33. 11 Matth . xxvi , 27 . 19 jbid . 29. 13 Psal . xxiii , 5. 1 * Psal. xxvi , 9 .
Jerem . XXXI , 14. 16 Isa . Lxv , 13. 17 1 Joan . II , 1 , 2. 18 II Cor. XII , 21
21.. - Philipp. II , 40 Matth .
IX1, 37. 11 Psal, XXXVII, 5.
(87) Mss . , 1 in sequentibus tenebitur . , Libb. dabis illis . » Libb. editi , et torrente bonitatis luæ
edili, e in superioribus lenelur. ) polabis eos. )
( 88) Mss., s bibal, i el paulo post , « non bibat . ) (91) Salvator meus lugel etiam nunc, elc . Quo
Libb. edili, " bibebat , 1 ei paulo post, « non bibe sensu Jixerit Origenes Christum etiam nunc lugere
bal. ) peccata nostra , fuse el docie aperit clariss. Hue
(89) Mss . , ( qui . » Libb, edili, , quia. , iius Origenian . lib . ii, quæsl . 3, num . 29 .
'90) Mss. i el torrentem voluptatis luæ volum
 4.9 ORIGENIS 480
ces nostræ , a facie insipientiæ nostræ. , Pro his A intellexisti quid sil ex parle, et quid sit ex integro
ergo omnibus assistit nunc vullui Dei , interpellans esse subjectum , redi nunc el ad id , quod de subje
pro nobis , assistit altari , ut repropitiationem pro clione Domini proposuimus : el vide quia cum omnes
nobis offerat Deo : el ideo dicebal lanquam acces corpus ipsius, ct membra esse dicamur, donec sunt
surus ad istud altare , quia jamn c non bibam de ge aliqui in nobis , qui nondum perſecta subjectione
neratione vitis hujus , donec bibam illud vobiscum subjecti sunt, ipse dicitur non esse subjectus. Cum
novum.. , Exspectat ergo ut converlamur , ut ipsius vero consummaverit opus suum (94) , el universam
imilemur (92) exemplum , nt sequamur vestigia ejus crealuram svun ad summam perſectionis adduxerit,
et læletur nobiscum , et bibal vinum nobiscum , in lunc ipse dicelur subjectus in his, quos subdidit Pa
regno Patris sui. Nunc enim quia misericors est et tri, el in quibus opus quod ei Pater dederal , con
miserator Dominus, majore affectu ipse quam Apo . summavit, ut sit Deus, omnia in omnibus. Verum
stolus suus flel cum flentibus , cupil gaudere cum liæc quorsuin spectant ? ut intelligamus id quod
gaudentibus " . Et multo magis lugel ipse eos qui supra lraclavimus , quomodo non bibil vinum , vel
ante peccaverunt et non egerunt pænitentiam 28. quomodo bibil antequam intraret in tabernaculum ,
Neque enim putandum est, quod Paulus quidem lu antequam accederet ad altare. Non bibit autem
geal pro peccatoribus, et fleat pro delinquentibus ; B nunc, quia assistit allari , et lugel peccata mea ; et
Dominus autem meus Jesus abstineal a flelu cuna rursum bibet posthæc , com subjecta ei fuerint
accedit ad Patrem , cum assistil allari , el repropi- omnia, el salvalis omnibus ac destructa morte pec
liationem (93) pro nobis offert ; et hoc est acceden cati , ulira jain necessarium non erit offerre hostias
lein ad altare nou bibere vinum lætitiæ , quia adhuc pro peceato . Tunc enim erit gaudium et lætitia , et
peccatorum nostrorum amaritudines palitur . Non lunc i exsultabunt ossa humiliala 28, » et implebi
vult crgo solus in regno Dei bibere vinum , nos ex tur illud quod scriplum est 29 : « Auſugiet dolor, et
special. Sic enim dixit ? ' : « Donec bibam illud vo tristitia , el gemilus. » Sed et illud non omillamus,
biscum . » Nos sumus igitur qui, vitam nostram ne quod non solum de Aaron dicitur ul non bibat vi
gligentes , lætitiam illius demoramur. Exspeclat nus num , sed et de filiis ejus cum ingrediuntur ad san . '
ut bibal de generatione vitis hujus. Cujus vitis ? Il cla . Nondum enim receperunt lelitiam suam ne
lius utique cujus ipse erat ſigura dicens 28 : « Ego apostoli quidem (95) , sed el ipsi exspectant , ut el
sum vilis, vos palmites. » Unde ilerum dicit 96, quia ego lætitiæ eorum particeps fiam . Neque enim de
a sanguis meus vere est polus, el caro mea vere est cedenles hinc sancti , continuo integra meritorum
cibus. 1 Vere enim in sanguine uvälavit stolam suorum præmia consequuntur; sed exspectant eliam
suam . Quid ergo est ? Exspeclat lætitiam . Quando C nos, licet moranles, licet desides . Non enim est illis
exspectat ? Cum consummavero , inquit , opus meum . perfecta latitia , donec pro erroribus nostris dolent
Quando consummat hoc opus ? Quando me qui suoi et lugent nostra peccata . Iloc fortasse mibi dicenti
ultimus, et nequior omnium peccatoruin , consuni non credas . Quis enim ego sum , qui confirmare
malum fecerit el perfeclum , lunc consuminal opus sententiam tanti dogmatis audeam ? sed habeo bo.
suum . Nunc enim adhuc imperfectum est opus ejus , rum lestem , de quo non potes dubitare . Magistes
donec ego maneo imperfeclus. Denique donec ego enim gentium est in fide el veritate apostolus Pau
non suin subditus Patri , nec ipse dicitur Patri esse lus. Ipse igitur ad Hebreos scribens , cum enume
subjectus. Nou quod ipse subjectione indigeat apud rasset omnes sanctos patres , qui per fidem justili
Palrem , sed pro me , in quo opus suum nondum cati sunt, addidit post omnia etiam hoc : Sed isti,
consulinmavil , ipse dicitur non esse subjectus. Sic
inquit 30 omnes testimonium habentes per lidem ,
euim legimus *7 , quoniam corpus sumus Christi , et nondum assecuti sunt repromissionem , Deo pro 10
membra ex parte. Quid autein est quod dicit ex bis melius aliquid providente , niti ne sine vobis
parte, videamus. Ego nunc , verbi gratia , subjeclus perfectionem consequerentur. , Vides ergo quia
suin Deo secundum spirilum, hoc est proposito el D
exspectat adhuc Abraham , ut quæ perfecta sunt con
voluntale ; sed quandiu in me caro concupiscit ad sequatur. Exspectat et Isaac et Jacob , et omnes
versus spirilum , el spiritus adversus carnem , et prophela: exspectant nos ut nobiscum perfectam
rondum polui subjicere carnem spiritui , subjerlus beatitudinem capiant. Propter hæcergo etiam mysle
quidem sum Deo , verum non ex integro , sed ex rium illud in ultimam diem dilati judicii custoditur.
parle . Si autem poliero etiam carnem meam et Unum enim corpus est , quod justificari exspectatur,
omnia membra mea in consonantiam spirilus tra unum quod resurgere dicitur in judicio. Licet
here , 222 lunc perfecte videbor esse subjeclus. Si enim sint mulla membra , sed unum corpus , non
Rom . xii , 15. 93 II Cor. XII , 21 . 21 Mall . xxvi , 29. 25 Joail . xv , 5. 96 Joan , vi , 56. 37 I Cor.
27. 28 Psal . L, 10. » Isa . XXXV , 10 . 30 Hebr. xi , 39. NII ,
(92) Mss. i ut ipsius imitemur . » Libb. cdili , « el num . 16.
ipsius imitemur . i
(95 ) Nondum enim receperuni læliliam suam ne
(93 ) Mss., 1 repropitiationem . , Libb. editi , apostoli quidem , etc. Quis sit genuinus hoc loco
propitiationem . ,
Origenis sensus, aperit lluelins Origenian. lib . II,
(94 ) Cum vero consummarerit opus suum , elc. quiest, 11 , Huin , 10 .
Consule Huetium Origenianorum lib . II , quesi . 11 ,
 481 IN LEVITICUM HOMILIA VII . 482

potest dicere oculus manui, Non es mihi necessa- A cum 88 : « Dispersa sunt ossa nostra secus infernum . )
ria " , , etiam si sanus sil oculus, el non sit tur Quia ergo dispersa erant, propterea dicit per alium
balus. Quantum pertinet ad videndum , si desint ei prophetam 39 : « Congregetur os ad os , et junctura
reliqua membra , quæ erit oculo lætitia ? aut quæ ad juncturam , el nervi, et vena , el pelles. » Cum
videbilur esse perſectio si manus non habeat ? și enjin hoc factum fuerit , lunc eomnia isla dicent :
pedes desini, aut reliqua menıbra non adsint ? Quia Domine, quis similis tibi ? Eripiers inopem de manu
el si est præcellens aliqua oculi gloria , in eo maxi fortioris ejus 40 .. Unumquodque eniin os ex istis
me est, ut vel ipse dux sit corporis, vel cæterorum ossibus inops eral, et allerebatur fortioris manu .
membrorum non deseralur officiis. Hoc autem nos Non enim habebat juncturam charitatis, non ner
per illam Ezechielis prophetæ visionem doceri vos patientiæ , non venas vitalis animi, el lidei vi
pulo, cum dicit congregandum os ad os, el juncturam gorem . Ubi vero venit qui dispersa colligerel , et
ad juncturam , et nervos , ac venas , el pellem , ac qui dissipala conjungerel, consucians os ad os, el
singula locis suis esse reparavda. Denique vide juncturam ad juncturam , ædificare copil sanctum
quid addit propheta : 1 Ossa , inquit ' , isla , ) non corpus Ecclesiæ . Hæc inciderunt quidem extrinse
dixit omnes homines sunt , sed dixit , i ossa isla cus huic disputationi, sed necessario explanala
domus Israel est. ) Habebis ergo lætitiam de hac B sunt, il manifestior fieret pontificis mei ingressus
vita discedens, si fueris sanclus. Sed lunc erit ple in sancla non bibentis vinum usquequo sacerdotio
na lætitia , cum nullum tibi membrorum corporis ſungerelur. Post hæc tamen bibet (97) vinum , sed
deest. Exspectabis enim tu alios, sicut el ipse exspe vinum novum , el vinum novum in coelo novo , et
clalus es . Quod si tibi, qui membrum es, non vide in nova terra , et in novo honiine, cum hominibus
tur esse perfecta lalilia si dcsil aliud menubrun ; novis, el cuin his qui cantant ei canticum novum ,
quanto magis Dominus el Salvalor noster , qui ca Vides ergo, quia impossibile est de nova vite novum
put et auctor est lotius corporis, non sibi perfeclam poculum bibi ab eo , qui adhuc indulus est velerem
dicil esse lætitiam , donec aliquid ex irenbris de hominem cum actibus suis . « Nemo enim , inquit " ,
esse corpori suo videt ? El propterea forte oralio millit vinum novum in ulres veleres . , Si vis ergo
nem fundebat ad Patrem , dicens 33 : « Pater sancie, et lui bibere de hoc novo vino, innovare, et dic ***
glorifica me illa gloria , quam habui apud le prius . quia , « Et si exterior homo noster corrumpitur, sed
quam mundus essel. ) Non vult ergo sine le reci qui inlus es ! renovalur de die in diein , , Et quidem
pere perfectam gloriam suam , lioc est sine populo de his sullicienter dictum .
suo, qui est corpus ejus , el qui sunt membra ejus. 3. Mulla sunt et alia , quæ recitala sunt (98). Sed
с
Vuli enim in isto corpore Ecclesiæ suæ et in istis quoniam cuncta non possumus, eligendum est de
membris populi sui , ipse velut anima habitare ; ut quibus dicere debeamus . El quoniam quid essel
omnes inolus, atque omnia opera secundum ipsius bibere, el non bibere vinum pro viribus diximus,
habeat voluntatem ; ut vere compleatur in nobis nunc quid sit etiam comedere pectusculum separa
illud prophetæ dictum : « flabilabo in eis , el ambu lionis , et brachium ablationis, videamus. Post hæc
labo. , Nunc autem donec perfecti non sumus de mundis, et immundis, vel cibis, vel animalibus,
omnes, sed adhuc sumus in peccalis , ex parle in inquanlum Dominus dederit , el lemporis spatiuni
nobis est , el ideo « ex parle scimus , el ex parte fuerit,disseremus. Dicit ergo Scriplura 68 : « Pectus-,
prophelamus 35 , » donec quis pervenire merealur culuin segregationis , el brachium ablationis man
ad illam mensuram , quam dicit Apostolus 38 : « Vi ducabis in loco sancio , tu et filii lui, el domus lua
so aulem jam non ego , vivil vero in me Christus. ) lecum ; legitimum enim libi , el legitimum filiis luis
Ex parte ergo , ut dicit Apostolus , nunc membra datum est de sacrificiis salutaribus lilioruin Israel,
ejus sumus, el ex parle ossa ejus sumus. Cum au brachium ablationis , et pectusculum segregationis.)
lemn conjuncta fueriiil ossa ad ossa , el junclurie ad Non omne pectusculum , segregationis est pectuscu
jancturas (96 ) , secundum hoc quod supra diximus, D lum ; nec omne brachiuin ablationis et separationis
lunc etiam ipse dicel de nobis illud propheticum 37 : est brachium . Sed quoniam ad Dominum meumi
Omnia ossa mea diceni : Domine, quis similis tibi? , Jesum personam pontificis revocavimus, et ad filios
Onija namque ossa isia loquuntur, el bymnum di ejus sancios apostolos , videamus quomodo ipse
Col.l, et gratias agunt Deo . Meminerunt enim bene- quidem pectusculum segregationis manducal, et
ficii ejus, et ideo r omnia ossa mea dicent : Domi. filii ejus , alii autem non omnes possunt segrega - :
ne , quis similis libi ? Eripiens pauperem de manu tionis peclusculum manducare . Quid igitur est ,
fortioris ejus. , De istis ossibus cum adhuc essent quod a rebus omnibus segregatur, nec est commune
223 dispersa, antequam veniret qui ea colligeret et cum reliquis, nisi sola substantia Trinitalis ? Si
congregaret in unum , dictum est et illud propheli ergo intelligam quidem rationem mundi, non pos

31 I Cor. xi, 20 . 39 Ezech . XXXVII , 11 . 33 Joan . xvii , 51. 31 Levit. xxvi , 12 . 35 | Cor. xii, 9.
* Galal, 11 , 20. 37 Psal . xxxiv , 10. 3* Psal . cxL , 7 . +39 Ezech. xxxvii , 7 , 8. 40 P'sai.XXXIV , 10 .
* Matth . ix , 17. 19 II.Cor. iv , 16 . 13 Levil . X , 14.
( 96) Mss. i juncturas . , Libh , edili, juncturam .» (93) Duo mss., i recitanda sunt. ,
197 ) Mss . , i biber, , Libl) , edili , i bibil . o
483 ORIGENIS 48!
sim autem etiam de Deo intelligere sicut dignum A dicat quis auditorum , Cur vim facis Scriptura ?
est, neque revelala mihi fuerit scientia Dei, man- Animalia dicuntur, animalia intelligantur. Ne ergo
duco quidem pectusculum , sed non peclusculum aliquis hæc depravari humano credat ingenio ,
segregationis. Etiamsi poluero dicere , Ipse enim apostolica in eis auctoritasevocanda est. Audiergo
mihi dedit omnium quæ sunt scientiam veram , ut primum omnium Paulus de eis qualiter dicat
sciam rationem mundi, et virtutem elementorum , Omnes enim , inquit *7, per mare transierant, et
initium el ſinem , inedielaleni temporum , permula . omnes in Moysem baplizati sunt in nube el in mari,
lionum vicissitudines, et conversiones temporum , et omnes eamdem escam spiritalem manducave
anni circulos, el stellarum dispositiones : horum runt, el omnes eumdem potum spiritalem biberunt.
omnium scientia , quia rationabilis est, pectusculi Bibebant autem de spiritali consequente eos pelra :
cibus est, sed non peclusculi segregationis. Si au - petra autem crat Christus. ) Paulus hæc dicit :
tem potuero de Deo sentire quæ magia, quæ san- llebræus ex Hebræis, secundum legem Pharisæus,
cla , quæ vera sunt et secreta , tunic manducabo el doctus secus pedes Gamalielis, qui utique nun.
peclusculum segregationis, cum id , quod ab omni quam auderet spirilalem escam , et spiritalein po
creatura eininel et segregalur , agnovero. Primus luin appellare, nisi hunc esse sensun legislatoris
ergo pectusculum istud verus pontiſex meus come- B per traditam sibi verissimæ doctrinæ scientiam di
dit . Quomodo comedit? ' « Nemo, inquil **, novit dicissel. Unde et illud addit, tanquam confidens, et
Patrem , nisi Filius, , Secundo in loco manducant cerius de ciborum ratione mundorum , vel immun
et filii ejus. « Nemo enim novit Patrem , nisi Filius, durum , quod non secundum lilleram , sed spirita
el cui voluerit Filius revelare. 1 Quibus autem aliis liter observanda sint, et dicit 48 : « Ne quis ergo
nisi apostolis suis revelat ? Sed et brachium sepa- vos judicet in cibo, aut in polu , aut in parle diei
rationis, vel ablationis, sicut et superius diximus, ſesti, aul neomeniæ , aut sabbatorum (99), que
actus sunt el opera eminentiora cæteris, quæ uti- sunt umbra futuroruin . , Vides ergo quomolo hæc
que primus ipse Salvalor el Dominus meus imple - omnia , quæ de cibis velpolu loquiturMoyses,Paco
vit. Quomodo implevil ? « Meus, inquilas, cibus est, lus, qui melius ista didicerat quan hi qui nunc
ut faciam yoluntatem ejus quimemisil, etperficiam jaclant se esse doctores, omnia hec umbra dicit
opus ejus.» Cum ergo facit voluntatem ejus qui esse ſulurorum . Et ideo, sicut diximus, ab hac um .
misil eum , in hoc non pectusculum , sed brachium bra ad verilatem debemus ascendere. Christianiset
separationis comedil. Similiter aulem et apostoli a Christianis (1) sermo est, quibus apostolicorum
ejus, cum faciunt opus evangelistie , et eſliciuntur , dictorum chara esse debet auctoritas. Si quis vero
operarii inconfusibiles, recle tractantes sermonem arrogantia lumidus apostolica dicta conleninit aut
veritatis, separationis vel ablationis brachium co - spernit, ipse viderit . Mihi autem , sicut Deo el Do
medunt. Vis adhuc planins videre quomodo Salva . mino nostro Jesu Christo, ita et apostolis ejus
lor separationis brachium comedai? Audi quid dicat adhærere bonum est, el ex divinis Scripturis se
au Judæos : « Si ſeci, inquil* , opera in vobis, quæ cundum ipsorum traditionem intelligentiam capere.
mullus alius ſecil, pro quo horuin vullis me occi. Erit aulein opportunum fortasse tempus, si lamen
dere ? , Vides quomodo ipse vere manducat bra . Dei voluntas in hoc fuerit , et rerum tranquillitas
chium separationis, qui opera lam segregala el lam fuerit (nescimus enim quid pariat superventura
sublimia fecil, quair nullus alius fecit. dies), ut etiam ex Veteri Testamento assignenius,
4. Sed jam videamus aliqua etiam ex his , quæ de secundum id quod apostolis visum est, rationem
mundis, atque immundis, vel de cibis, vel anima. ciborum (2) mundorum , vel inmundorum , sed et
libus lecia sunt; el sicut in explanatione poculi de animalium , vel avium , vel piscium , de quibus in
umbra ascendimus ad veritatem spiritalis poculi, lege scribitur, intelligentiam ad homines referen
ila eliam de cibis qui per cimbram dicuntur , dam . Sed nunc quoniam latiore uti explanatione
ascendamus ad eos qui per spiritum veri sunt cibi. | non csl lempus, duobus luminibus apostolorum ,
Sed ad hæc investiganda, Scripturæ divinä lesti- Petro el Paulo lestibus contenti simus. Etquidein
moniis indigemus, ne quis pulet (amant enim ho. Paulus que senseril, jam protulimus. Petrus vero
mines exacuere linguas suas ut gladium ) ne quis , apostolus cum essel in Joppe , et orare vellet, ascen
inquam , pulet, quod ego vim faciam Scripturis di- dit in superiora 49. Ego tamen el hoc ipsum (5)
vinis, el ea quæ de animalibus, quadrupedibus, vel quod noluit in inferioribus orare , sed ascendit ad
etiam avibus, autpiscibusmundis, sive immundis, superiora, non frustra dici accipio . Neque enim
in lege referuntur , 224 ad homines traham , el de tanti apostoli consilium ex superfluo superiora de
hominibus hæc dicla esse contingam . Fortassis enim legit ad orandurn , sed , quantum ego arbitror, ut
* Malth .xl, 27. 48 Joan. iv, 34. Joan. x, 32. 47 I Cor. x, 2 el seqq. Col. 11,10. * Arl s.
(99) Duo mss., ( sabbalo. ) ul in nostro lextu .
(1) Omnes inss., Christianis, el a Christianis. ) (3) Male in antea editis legilur, ( ergo statim et
Libb, erliti, « Christiani, el ad Christianos. ) hoc ipsum , ; elc., omissis his verbis, i non frustra
(2 ) Libb . antea edili, i secundum eain quæ apo - dici accipio , , quæ supplentur e niss.
stolis visa est ralionem , ciborunt, i elc ., sed mss.
 285 IN LEVITICUM HOMILIA VII . 486
ostenderetur quod Petrus quia morluus erat cum A manebat. Venit ergo Cæsaream , invenil multos
Christo , quæ sursum sunt quærebat, ubi Christus apud Cornelium congregalos, el ait ad cos post
est in dextera Dei sedens80, el non quæ super ler- mulla : « Et mihi, inquil 87, ostendit Deus ne
ram . llluc ascendebal, ad illa lecta, ad illa fastigia , minem communem aut immundum dicere homi
de quibus dicit el Dominus 51 : 1 Qui in lecionem , , Non videlur tibi Petrus apostolus quadru
est, non descendat tollere aliquid dc domo. , De- pedia illa omnia , et replilia, el volatilia dilucide
nique ul scias quia non hæc suspiciose (4 )'de Pe. ad hominem transtulisse, et homines intellexisse
tro dicimus, quia ad superiora conscenderit , ex ea quæ sibi in linteo cælitus lapso fuerant demon
consequentibus approbabis. 1 Ascendit, inquit 5%, strala ?
ad superiora, ul oraret, et vidit coelum aperium . 5. Sed fortasse dicat aliquis : De quadrupedibus
Nondum libi videlur Pelrus ad superiora non solum quidem , el reptilibus, et avibus reddidisti (6 ) ralio
corpore, sed mente ac spiritu conscendisse ? « Vic nem , quod homines intelligi debeant ; da etiam de
dit, inquit 53, cælum apertum , et vas yuoddam his quæ in aquis sunt. Quoniam quidem lex etiam
deponiul linleum in terrain , in quo erant 'omnia de ipsis munda esse quædam , el alia designal in
quadrupedia , el reptilia , el volatilia coeli, et audi- munda, nihil in his ut verbis meis credatur expo
vit vocem dicentem sibi : Surge, Pelre, occide et B sco, nisi testes idoneos dedero. ipsum vobis Domi
manduca ; , de his sine dubio imperans mandu - num et Salvatorem nostrum Jesum Christum testem
candis quadrupedibus, et serpentibus, el volatilibus, horum et auctorem dabo, quomodo pisces homi
quæ superposila linteo ad eum cælitus sunt delala . nes esse dicantur. « Simile est , inquit 08 , re
At ille : « Domine, inquil 5 , lu scis quia nunquam gnum coelorum reli misso in mare, quod ex omni
commune aut immundum introivit in os meum . Et genere piscium colligit, et cum repletum fuerit ,
vox, inquit, ad eum secundo : Quod Deus munda sedenles supra litlus condunt eos qui boni sunt it.
vit, tu commune ne dixeris ; el hoc factum est per vasis, qui autem mali, foras mittuntur. , Eviden
ler. El post hoc, inquit , receplum esi linteum in ler edocuit eos qui relibus colligi dicuntur pisces,
cælis. De mundis hic et immundis animalibus vel bonos homines esse, vel malos. Isti ergo sunt,
ratio est. De quibus, rerum scientia cælitus doce- qui secundum Moysem pisces vel mundi vel immun
lur apostolus quoniam quidem eminentiorem se , et di nominantur. His igitur ex auctoritate apostolica
majorem non habebat in terris , et docelur non una alque evangelica comprobatis, videamus quomodo
voce nec una visione, sed irina. Ego nec hoc ipsum , unusquisque hominum vel mundus, vel immundus
quod tertio hæc dicuntur, oliose dictum suscipio . possit ostendi. Omnis homo babet aliquem in se
Tertio ci dicitur, et per illum omnibus noliis : C cibum , quem accedenti ad se proximo plæbeat.
Quod Deus mundavit, lu commune ne dixeris . , Non enim potest fieri, ut cum accesserimus adin
Quæ enim mundavit , non sub una appellatione vicem nos homines, el conseruerimus sermonem ,
mundantur, neque sub secunda, sed nisi et tertia non aliquem , vel ex responsione, vel ex interroga
tione, vel ex aliquo geslu aut capiamus inter nos
in Palre, el Filio , etSpiritu sancto fueris mundatus, gustum , aut præbeamus. Et si quidem mundus
mundus esse non poteris , Propterea ergo quæ pro homo est, et bonæ mentis is , de quo guslum ca
emundatione ostendebantur, non semel, neque ite- pimus, mundum sumimus cibum . Si vero inimun
rum , sed lerlio ostenduntur, et tertio præcipiun - dus sit quem contingimus, et immundum cibum ,
luir . Erant ergo omnia in illo linieo quadrupedia, secundum ea quæ supra dicta sunt, sumimus. El
el reptilia , el volucres cæli. Et post hæc cogitabat, propterea , pulo, apostolus Paulus de lalibus, velul
inquit, intra semetipsum Petrus, quid hoc esset. immundis animalibus, dicit 59 : « Cum hujusmodi
El adhuc eo cogitante supervenerunt, inquit 58, bi nec cibum sumere. , Verum ut evidentius tibi pal
qui a Cornelio centurione missi luerant ex hac civi. Tescant ad intellectum quæ dicimus, de majoribus
lale (5j, id est a Casarea in Joppe. Ibi namque erat , sumainus exemplum , ut inde paulatim descenden
Petrus, el hospitabalur apud Simonem quendam coeles usque ad inferiora veniamus. Dominus et Sal.
riarium . Bene aulem Petrus apıld coriarium manet, valor noster dicit 60 : Nisimanducaveritis carnem
illuin fortasse , de quo dicit Jacob 56 , quia « pelle meet meam , el biberilis sanguinem meum , non habebitis
carne 225 induisti.» Sed hæc in excessu dicia sint. vitam in vobis ipsis. Caro mea vere est cibus, et
Interim superveniunt qui missi fuerant a Cornelio sanguis meus vere est polus. , Jesus ergo quia 10
ad Pelrum : quos ille suscipiens, audit ab eis quæ tus ex lolo mundus est, tola ejus caro cibus est,
sibi Cornelius mandat. El descendens de superiori- el tolus sanguis ejus potus est ; quia omne opus
bus, venit ad Cornelium . Descendit, dicil : adhuc ejus sanctum est, et omnis sermo ejus verus est.
enim deorsum erat Cornelius, et in inferioribus Propterea ergo et caro ejus verus est cibus, et san
50 Coloss. 111, 1. BiMatth.xxiv, 17. 5! Act. X, 9, 11. 53 ibid . ibid ., 14 et seqq. 85 ibid . 88 Job,
1, 11, 67 Act. x, 28. 68 Malih. X111, 47 . 89 Cor. v,11. " Joan , vi, 54 c1'56.
( 4) Mss., 1 Oliose. (6) Oinnes mss., r reddidisti, , Libb. editi, « red
(6 ) Ex civitale, etc . Hinc liquel Origenem lasce in didimus.
Leviticum homilias Cesareit irabuisse .
487 ORIGENIS 488

guis ejus verus est polos . Carnibus enim el sanguine A cidit ? « Qui non habet , inquit , gladium , ten
verbi sui tanquam mundo cibo ac poli , potat et dal lunicam suam et emal gladium . , Ecce et hæc
reficit omne hominum gencs , Secundo in hoc loco litlera Evangelii est, sed occidit. Si vero spirita
post illius carnem , inundus cibus est Petrus, el liter eam suscipias, non occidit , sed est in ea spi
Paulus, et omnes apostoli . Tertio loco discipuli eo rilus vivificans. Et ideo sive in lege , sive in Evan
rum : et sic unusquisque pro quantitate merilo geliis quae dicuntur, spiritaliter suscipe , quia e spi
rum , vel sensuum puritate , proximu suo mundus ritalis dijudicat omnia , ipse vero a nomine dijodi
efficitur cibus. Hæc qui audire nescil , delorqueat dicatur 66. , Oi ergo diximus, omnis homo habet
fortassis, et averlat andilum secundum illos, qui in se aliquem cibum , ex quo qui sumpserit, si qui
dicebant 61 : . Quomodo dabit nobis hic carnem dem bonus est , el de bono thesauro cordis sui pro
suam manducare ? Quis polest audire enim ? El dis ſert bona , mundum cibum præbet proximo suo. Si
cesserunt ab eo . » Sed vos si filii estis Ecclesiæ , si vero malus, et profert mala, immundum cibum
evangelicis imbuti mysteriis , si Verbum caro ſa præbel proximo suo . Potest enim quis innocens et
clum habitat in vobis, agnoscite quæ dicimus, quia reclus corde, munduni animal ovis videri , et præ
Domini sant, ne ſorte qui ignorat ignorelur 6s , bere audienti se cibum mundum tanquam ovis, quæ
Agnoscile quia figuræ suni, quae in divinis volumi- B est animal mundum . Similiter et in cæleris. Et ideo
nibus scripta sunt, el ideo tanquam spiritales et omnis homo, ut diximus, cum loquitur proximo
non tanquam carnales examinate , el intelligite quæ suo, et sive 226 prodest ei ex sermonibus suis,
dicuntur. Si enim quasi carnales ista suscipilis, sive nocel, el mundum ei , aut immundum efficitur
lædunt vos, et non alunl. Est enim et in Evangeliis animal, ex quibus vel mundis utenduni, vel immun
liuera quæ occidit , non soluni in Veleri Testamen dis præcipitur abstinendum . Si secundum hanc in
10 occidens lillera deprehenditur. Est et in Novo Te. telligentiam dicamus Deum suinmum (8) leges ho
stamento littera , quæ occidat eum , qui non spi minibus promulgasse , pulo quod digna videbitur
rilaliter quæ dicuntur adverterit. Si enim secundum divina majeslale legislatio . Si vero assideamus lil
lilleram seqnaris hoc ipsum quod dictum est 08 : lera: (9), el secundum hoc, vel quod Judæis, vel id
« Nisi manducaveritis carnem meam ( 7) , el bibe quod vulgo videlur accipiamus quæ in lege scripla
ritis sanguinem meum, , occidit hæc litlera, Vis tibi sunt, erubesco dicere et confiteri, quia tales leges
el aliam de Evangelio proferam litteram , quæ oc dederit Deus. Videbuntur enim magis elegantes et

61 Joan . vi , 53, 61 , 67 . * I Cor . xiv, 38. 63 Joan. vi , 54 . 6* Luc . XX11,36. 65 J Cor . 11 , 15.

(7) Si enim secundum litteram sequaris hoc ipsum c operibus Justini mariyris , respons. ad qu. 35, atque
quod dictum est : Nisi manducaveritis carnem meam , Ælianus loco supra citalo , Ægyplii mullis bestiis
élc . Id unum significal hoc loco Origenes carnem ad präsa gia vtebantur, cunclaque animalia præter
Christi non manducari more aliorum ciborum circa suem , quedi exsecrabantur , quoque vescebantur
externum symbolum . Hoc nihil pertinet ad remi sa solo , adorabant. Imo el ipsum suem ab Ægyp! iis
cramento eucharistico comprehensam . Vide Hue nonnullis adoralum e - se lesiis est bisloria Barlaami
liuin Origenariorum lib. ii , quæst. 14 , num . 2 . apud Damascenum cap . 27. Item de Ægyptiaca circa
(8) Mss ., ( summum , , Libb. editi , ( omnipo hoc animal indulgentia babemus sententiam Eudoxi
lenlem . ) eodem Æliani capite, atque Anaxandridis versus in
(9 ) Si vero assideamus lilleræ, etc. Ex hoc aliisque Athenaei Deipnosophistis, lib . vii, p. 299, 300. Hinc
similibus locis clariss. Huelius Origenianorum lib . II, itaque velituin Judæis porcinam comedere : hinc ad
quæst. 13 , num . 2 , probal non semel ab Origene lille immundarum numerum relala animantes universe
ralem Scripturæ sensuin pessumdari, licet ibidem quæ pro præsagis habebantur : hinc ex pecudibus
dum . 4 agnoscat ab eodem aliquando suam litteræ di diis Ægyptiorumi, mansueliores sacrificiis el dapi
gnitatem servari. Cæteruin idem peccavit Tertullia - bus deputalæ fuerunt,aliæ vero impuraruni nomine
nus lib . v adversus Marcionem , cap. 5 , scribens nihil donalæ : quo cullus indigna judicarenlur ea quæ
lam contemplibile esse, quam ciborum exceptionem apponebantur altaribus el mensis, quæque ab epulis
per Moysem præceptam . Tolerabilius id fuerit quod impuritatis causa ejiciebantur. Præclare Tertullia
Plutarchus homo cihnicus in Symposiacon lib. iv, mus lib . Il contra Marcionem , cap . 18 : « El si lex
problemale 5 , agens de Judæorum abstinentia ab D aliquid cibis detrahit, et immunda pronuntial ani
esu carnis suillæ , censuerit fabulas videri leges ac malia quæ aliquando bencdicta sunt, consilium er
rilus populi Judaici , nisi is habeat rationes quas ercendæ continentiae intellige, et frenos imposilos
dam graves , quas non afferal. Alqui non desunt illi gulæ agnosce , quæ cum panem ederet angelorum ,
ejusmodi rationes parlim plıysicæ , partim morales. cucumeres el pepones Ægyptioruin desiderabat.
Physicas quasdam affert sanctus Thomas prima se Agnosce simul ei comitibus gulæ , libidini scilicet
cundie quäpsl. 102, art. 6 ,langiturque a Plutarcho atque luxurie prospectum , quæ fere ventris casti
loco supra citalo , el alibi ; cui adjunge Ælianum gatione frigescunt. Manducaveral enim populus et
lib. x De animal., cap. 16. Morales sumuntur aut Diberal, el surrexeralludere. Proinde ut el pecunie
ex animantium instinctu , de quibus multa el varia ardor restinguerelur ex parle , qua de vicius ne
videre est passim in saliciis Patribus et apud Ari cessitale causalur, preliosorum ciborum ambitio de
steam lib .' De LXX Interpretibus , circa medium , tracla est . Postremo ul facilius homo ad jejunali
quem locum proferi Eusebius Preparal . evangelic. dum Deo forniarelur, paucis et non gloriosis escis
lib. viii , cap . 9 , el apud Philonem Judæum sæpe ; assuefaclus, el nihil de lautioribus esuriturus. » Es
aut ex consuetudinibus Ægyptiorum , nimiuinque liis itaque dicendum est cum Judæi certis cibis alie
vanæ genti addictorum llebræorum . Nam ut docet stinere jubentur, Dei in ferendo mandato non fuisse
Origenies lis. iv Contra Celsum , Theodorilus quæst. 1 consiliuin ui solam legis lilleram servarent, sed po
in Leviticuin , el sermone De sacrificiis , lom . IV , p. lius ut ad præcepti causas allendcrent.
584 , 585 ; auctor Responsionum ad orthodoxos, in
 489 IN LEVITICUM HOMILIA VII . 490
rationabiles hominum leges , verbi gratia , vel Ro- A disciplinam, et abjecisti sermones meos post le. ,
manorum , vel Atheniensium , vel Lacedæmoniorum . In quo eridenter ostendit islum ruminantem qui
Si vero secundum hanc intelligentiain , quam docet dem , sed ungulam non dividentem , el ideo im
Ecclesia , accipiatur Dei lex , lunc plane omnes hu mundus est quicunque est lalis . Et iterum est
manas supereminet leges , et vere Dei lex esse cre alius, vel ex his qui extra religionem nostram
delur. Itaque bis ita præmissis, spiritali , ut commo sunt, vel ex his qui nobiscum sunt ; qui dividun .
nuimus, intelligentia de mundis et immundis ani- quidem ungulas, el ila incedunt in viis suis, ut
malibus aliqua persiringamus. aclus suos ad futurum sæculum præparent. Multi
66
6. « Omne , inquit , pecus quod ungulam 227 enim ila el ex philosophis sapiunt , et futurum
dividii, el ungulas habel, el reducit ruminationein esse judicium credunt. Immortalem namque animam
in pecoribus , hæc manducabilis . Præterea ab his sentiunt, et remunerationem bonis quibusque posi
non manducabitis, quæ reducunt ruminationem , et lam conlilenlur. Hoc et hæreticorum nonnulli fa
non dividont ungulas , et habent ungulas. Camelus, ciunt, el quantum expetit ( 10) , limorem futuri ju
quoniam reducit ruminationem , el ungulam non dicii gerunt, et actus suos tanquam in divino exa
dividit, immundum erit hoc vobis . Et lepus, quo mine requirendos cautius lemperant. Sed horum
niam reducil ruminationem , et ungulam non divi . B uterque non ruminat, nec revocal ruminationem ,
dit, immundum hoc erit vobis ; el lerinacius, quia Non enim ea quæ in lege Dei scripla sunt audiens,
reducit ruminationem , el ungulan non dividil , im . meditalur, ac revocat ad subtilem et spiritalem in
ruundum hoc vobis , el sues, ) etc. Decernit ergo telligentiam : sed statim ul audierit aliquid, alt
ne manducentur hujusmodi animalia, quæ ex parle contemnit , aut despicil , nec requirit qui in viliori
videntur esse munda, et ex parte immunda : sicut bus verbis pretiosus lateat sensus. Et habent isti
Camelus ex eo quod ruminal, mundus videlur ; ex dividentem quidem ungulam , sed ruminationem
eo autem quod ungulas divisas non habel, immun non revocant. Tu autem , qui vis esse mundus, con
dus dicitur. Post hæc jain nominal et leporem et venientem habelo vitam , consonam el scientiæ , et
berinaciuni , sed el ipsos dicit ruminare quidem , actus intellectui : ut sis in utroque mundus, ut et
sed ungulas non diviilere. Alium vero ordinem fa revoces ruminationem , el ungulam dividas, sed et
cit eorum , qui econtrario ungulam quidem divi ungulas ut producas, sive abjicias. Requiramus et
dunt, sed non ruminant. Primuin ergo videamus hujus rei testimonium , quomodo ungulas produci
qui sunt isti , qui ruminant, et ungu am dividunt, mus , vel , ut alibi legitur , abjicimus. Scriptum est
quos mundos appellat. Ego arbitror illum dici ru in Deuteronomio : « Si , inquilos, exieris ad bellum
minare, qui operam dat scientiæ, et in lege Domini C adversum inimicos tuos , el videris ibi mulierem de
medijalur die ac nocle . Sed audi quomodo dictum cora specie , el concupieris eam , assumes eam , et
est : « Qui dividil , inquit, ungulam , et revocat rades omnem pilum capilis ejus, et ungulas ejus,
rominationem . , Revocal ergo ruininationem , qui et indues eam vestimentis lugubribus ; et sedebit
ea quæ secundum litteram legil , revocal ad sensum in domo lugens patrem suuin , el malrem suam , et
spiritalen, el ab infimis el invisibil bus ad invisi domum paternam suam , et post triginta dies erit
bilia el altiora conscendit. Sed si medileris legem libi uxor . i Sed nunc non boc est propositum , ut
divinam , et ea quæ legis, ad subtilem el ad spirita hæc quæ in testimonium vocata sunt, explapenlur ;
lem intelligentiam revoces , vila autem tua el aclus sed propterea diximus, quia et bic de ungulis men
lui non sunt tales, ut habeant discretionem vilis Ho facta est . Verumtamen el ego frequenter exivi
præsentis et futuræ hujus sæculi el sæculi super ad bellum contra inimicos meos, el vidi ibi in præ
venturi; si non ista competenti ratione discernas, dam mulierem decora specie. Quæcunque enim be
el dividas, camelus es lorluosus ; qui cum intelle ne et rationabiliter dicla invenimus apud inimicos
ctum acceperis ex meditatione legis hujus divinæ , nostros, si quid apud illos sapienter et scienler
non dividis , neque segregas præsentia et futura, dictum legimus, oportet nos mundare id, et ab
nec angustam viam a via spatiosa secernis. Sed ad scientia quæ apud illos est auferre el resecare om
buc manifestius quod dicitur explanemus . Sunt qui ne quod emortuum et inane est, hoc enim sunt om
assumunt testamentum Dei per os suum , et cum nes capilli capitis et ungulæ mulieris ex inimico
legem Dei in ore habeant, vita et actus cui longe a rum , spoliis assumptæ , et ita demum facere eam no
verbis eorum et sermonibus discrepant. Dicunt bis uxorem , cum jam nihil ex illis quæ per infide
enim et non faciunt ; de quibus et Prophela dicit 67 : litalem morlua dicuntur, habuerit, nihil in capile
Peccalori autem dixit Deus : Quare tu enarras habeal morluum , nihil in manibus , ut neque sen
justitias meas , et assumis lestamentum meum per sibus, neque actibus , immundum aliquid , aut mor
os tuum ? , Vides ergo quomodo ille ruminat, qui luum geral. Nihil enim mundum habent mulieres
lestamentum Dei babel in ore suo . Sed quid in hostium nostrorum , quia nulla est apud illos sa •
sequentibus ad eum dicitur 68 ? « Tu aulein odisti pientia, cui immunditia aliqua non sii admisla. Ve
« Levil . xi , 3 el seqq. 67 Psal. xlix , 16. 68 ibid . 17 . 69 Deut. xxi , 10.

( 10) Mss ., 1 expedil . » Libb . editi , « spectat. )

PATROL. GR . XII . 16
491 ORIGENIS 492

lim tamen dicerent mihi Judæi quomodo apud eos A raptu vivunt. He sunt animæ, quæ secundum loc
ista serventur. Quid causa , quid rationis est de quidem , quod rationabiles et imbulæ 228 sunt li
calvari mulierem , et ungulas ejus demi ? Verbi cau beralibus institutis, vel rationabilibus disciplinis,
sa , ponamus quod ita invenerit eam is qui dicitur volatilia videntur. Legunt enim el requirunt, rel
invenisse, ut neque capillos , neque ungulas habeat, de ratione cæli , vel quomodo mundus Dei provi .
quid habuit, quod secundum legem demere jubere dentia gubernetur ; secundum hæc ergo volatilia no
lur ? Nos vero quibus inililia spiritalis est , el arma minantur . Si vero hujusmodi homines inique agant ,
non carnalia, sed polenija Deo ad destruenda con et contra legem faciant, diripiant proximos, ul ,
silia , decora mulier si reperta fuerit apud hostes, cum in verbis esse videatur eruditio coelestis, in
el rationabilis aliqua disciplina, hoc modo purifi- actibus carnalia el mortua opera gerant, recte rul
cabimus eam quo superius diximus . Oportel ergo lures vel aquilæ dicendi sunt, quæ de excelsis ail
eum qui mundus est , non solum dividere ungulas, carnes morluas ac fælidas delabuntur. Ad hoc re .
el non solum præsentis sæculi el fuluri actus et ferenda est et accipitris rapacitas, et cælerorum
opera discernere, sed et ungulas producere , vel , omnium ; ex quibus, quædamn sunt volatilia rapaci
ut alibi legimus, abjicere, ut purificantes nos ab tati studentia, quædam vero non tam rapacitatem ,
operibus mortuis, perunaneamus in vila . B quam obscuritatem el tenebras amantia. « Omnis
7. Hæc quidem generaliter dicia sint de anima enim qui male agil , odil lucem , et non venit ad
libus : illa vero quæ in aquis sunt, quia dicuntur, lucem ? ,, lll sunt nocluæ el vespertiliones , el cæ
siquidem habeant pinnas el squamas, munda esse ; lera quæ lex pronuntiavil immunda . A quibus om
si vero non habeant, immunda, nec edi debere ; il nibus spiritali nos observantia custodientes, el ci
lud in his ostenditur, ut si quis est in aquis istis , bum ex mundis animalibus appelenles, eliam ipsi
et in mari vitæ hujus, alque in fluctibus sæculi po puri eſliciemur et mundi, per Christum Dominum
silus, lamen debeat satis agere , ut non in profun nostrum : per quem est Deo Patri cum Spiritu
dis jaceal aquarum , sicul sunt isti pisces qui di sancto gloria et imperium in secula sæculorum .
cuntur non habere pinnas neque squamas. Hæc Amen .
namque eorum natura perhibetur, lit in imis sent DOMLIA VIU .
per el circa ipsum cænum demorentur , sicul sunt De eo quod scriptum est 79 : « Mulier quæcunque con
ceperil semen , el pepererit masculum , immunda
anguillæ , el huic similia, que non possuwt ascen eril septem diebus, i el ( e diversitatibus lepræ ac
dere ad aquæ summitatem , neque ad ejus superio purificationibus leprosi.
ra pervenire. Illi vero pisces qui pinnulis juvantur, 1. Medicum dici in Scripturis divinis Dominun
с
ac squamis muniuntur, ascendunt magis ad supe . nostrum Jesum Christum , etiam ipsius Domini sen
riora , el aeri huic viciniores liunt, velut qui liber lentia perdocemur, sicut dicit in Evangeliis na :
lalem spiritus quærant. Talis est ergo sanclus quis « Non indigent sani medico, sed qui male habent.
que, quia intra retia fidei conclusus, bonus piscis Non enim veni vocare justos, sed peccatores in pe
a Salvatore nominatur : qui etiam millitur in vas, niienviam . , Omnis autem medicus ex herbarum
veluti pinnas habens et squamas. Non enim ha succis vel arboruli, vel etiam metallorum venis,
buissel pinnas, non resurrexissel de cæno incredu. vel animantium naturis, profutura corporibus me
litatis, nec ad rele lidei pervenisset, nisi pinnis ad dicamenta componit. Sed herbas islas si quis forle
julus ad superiora venisset. Quid est autem quod antequam pro ralione artis componantur aspicial,
el squamas habere dicitur ? lanquam qui paralus siquidem in agris , aut montibus, velut fenum vile
sil velera indumenta deponere. Ai enim qui squa conculcat el præterit . Si vero eas intra medici
mas non habent, velut ex integro carnei suut et scholam dispositas per ordinem videril , licet odo
loti carnales , qui deponere nihil possunt. Si quis rem tristem , fortem el austerum reddant, tamen
ergo habel pinnas, quibus ad superiora nilalur, suspicabitur eas curæ vel remedii aliquid continere,
inundus est . Qui vero non habel pinnas, fed in in- D etiamsi nondum quæ , vel qualis sit sanitatis ac re
ſerioribus permanet, et in cæno semper versatur, meJii virtus, agnoverit. Hac de cominunibus me
immundus est . Similiter autem de avibus. « Non , dicis diximus. Veni nunc ad Jesum cæleslem me
manducabis, inquit 70 , hæc, quia iminunda sunt ; dicuni, intra ad hanc stationem medicinæ ejus Ec
aquilam , et vulturem , , el cælera his similia . His clesiam , vide ibi languentium jacere multitudinem .
elenim avibus semper mortuorum corporum cibus Venit mulier, quæ ex parlu immunda effecla esi ,
esi, el ex mortuis cadaveribus vivunt. Omnes ergo venil leprosus, qui exira castra separatus est pro
qui hujusmodi vilam gerunt immundi habendi sunt. immunditia lepræ , quærunt a medico remedium
Ego pulo el illos in his nominari, qui alienis in quomodo sanentur , quoniodo mundenlur ; el quia
cubanl mortibus el arle quadam vel fraude testa Jesus hic qui medicus est ,ipse est et Verbum Dei,
menta subjiciunt. Hujusmodi enim homines, vultu ægris suis non herbarum succis, sed verborum sa
res et aquilæ merito appellantur, velut mortuorum cramentis inedicanienla conquirit. Quæ verborum
cadaveribus inhiantes. Scio el alia volatilia , quæ medicamenta si quis incultius per libros tanquam

70 Leril . , 13. y ! Joan . 11, 20 . 79 Levit . xi el xill . 78 Malth . ix , 12 , 13 .

493 IN LEVITICUM HOMILIA VIII . 494

per agros videat esse dispersa, ignorans singulo- A « Ubi autem venit plenitudo temporum , misit Deus
rum dictorum virtutem , ut vilia hæc et nullum ser Filium suum , factum ex muliere, factum sub lege,
monis cullum habentia , præteribit . Qui vero ex ut eos qui sub lege erant redinerel ; , responde
aliqua parte didicerit animarum apud Christum esse bimus ei , quia in hoc Apostolus mulierem non pro
medicinam , intelliget profecto ex his libris qui in corruptela integritatis , sed pro sexus indicio no
Ecclesia recitantur, tanquam ex agris et montibus, minavit ; ut quia dicebat Filium Dei missum , simul
salulares herbas assumere unumquemque debere, et illud quod communi omnium ingressu in hunc
sermonum dunlaxat vim ; ut si quis illi ( 11 ) est in mundum ( 15) venisset , exponeret. Est porro el æla
anima languor, non tam exterioris frondis et cor tis istud vocabulum , ejus scilicet , qua feminino
ticis quam succi interioris hausla virtule sanelur. sexui de annis pubertatis excedilur, et ad id tem
Videamus ergo adversum immunditiam parlus , et pus, quo habilis viro videatur esse , Iransitur ( 16) .
contagionem lepræ , præsens hiec lectio quam di Sicut el econtrario vir appellatur is qui adolescen
versa, el quam varia purificationum medicamenta liæ lempus excesserit , etiamsi uxorem nondum ha
conficiat. beat , cujus vir esse dicalur ; quo nomine appellari
2. « Et locutus est, inquil " , Dominus ad Moy solent etiam hi , quos femineæ admistionis macula
sen dicens : Loquere filiis Israel , et dices ad eos : B nulla perstringit . Si ergo recle dicitur vir pro
Mulier quæcunque conceperil semen , et pepererit sola virili ætale ( 17 ) , etiam is qui nullius admis
masculum , immunda cril septem diebus. ) lionem ſeminæ noverit : quomodo non eadem con
Hapéaxsiy ( 12) 666el tó + Primo consideremus sequentia etiam virgo quæ intemerata permansit,
• Εάν σπερματισθή , και secundum historiam , si pro sola ülalis maluritate mulier nominatur ( 18) ?
προτασσόμενος του . Και non videlur qu :: si ex su Denique et Abraham cum puerum milteret Meso
téxn ápjev . , 'AXX' ¿ Qi- perfluo addilum e mulier polamiam in domain Bathuelis ul inde acciperet
στημι μήποτε ένα προφη- quae susceperit Semen Isaac filio suo uxorem , et puer curiosius perconta
τικώς η Μαρία ουκ εκ ( 13) , el pepererit mascu relur , ait ad eum 76 : Quod si noluerit mulier
TOū ÉTTEEPatisoal TEXOŪ . lum , , quasi possit ali sequi me, reducam filium luum illuc ?, et non
G2 äpsev, un vopisoñj a- ler masculum parere , nisi dixit , quod si noluerit virgo sequi me . Hæc ergo
κάθαρτος είναι γεγεννη- Senmine concepto . Sed dicta sint nobis de co quod observavimus scriplum ,
κυία τον Σωτήρα , είρηται non ex superfluo additur. quia non superfluo addidit legislator '' , mulier
όλον τούτο. Έδύνατο δε Αd discretionem namque si conceperit semen , et pepererit filium ; , sed
xa! jen neposxEluÉVOU coû illius, quie sine semine с esse exceptionem mysticam , quæ solam Mariam a
I liv otrEPURTIGON, , vo concepit el peperit, istum reliquis mulieribus segregarel , cujus partus non
είσθαι μη ούσα ακάθαρ- sermonem pro celeris ex conceptione seminis , sed ex præsentia sancti
tas h Mapia . Ou vào áo ( 14) mulieribus legisla- Spiritus et virtute Allissimi fuerit .
as ñv yurn , anda tiap- tor adjecit : ut non om 3. Nunc vero ( 19) requiramus etiam illud , quid
θένος.. nem mulierem quæ pe caus : e sit quod mulier quæ in hoc mundo nascen
perisset, designaret immundam , sed eam quæ conce libus ministerium przebet, non solum cum semen
plo semine peperisset . Addi quoque ad hoc etiam susceperit immunda fieri dicitur , sed et cum pe
illud polest, quod lex ista , quæ de immunditia scri pererit . Unde el pro purificatione sua jubetur
bitur, ad mulieres 229 pertinet. De Maria aulem offerre pullos columbinos, aut lurtures pro pecca
dicitur , quia virgo concepit, el peperit. Ferant lo , ad ostium tabernaculi testimonii , ul repropi
ergo legis onera mulieres , virgines vero ab his tiet pro ipsa sacerdos ; quasi que repropitiatio
nem debeal , el purificationem peccati pro eo quod
babeantur immunes. Sed si nobis aliquis occur
rat argulus , et dicat quia et Maria mulier in nascenti in hoc mundo homini ministerium præ
Scripluris nominatur : sic enim dicit Apostolus 78 : buit. Sic enim scriptum est 78 : « El repropitiabit

† Vers . nov . D sceplo peperit masculum , pularelur immunda esse ge

Illud, « Si conceperit semen , ) quod proponitur nito Salvatore . Sed absque harum vocum adjectione :
his verbis : « Et pepereril masculum ,) videbitur esse Si conceperil semen , ) polerat etiam Maria intelligi
superfluum . Sed vide ne forle omnino hæc simul dicta non esse immunda. Non enim similiciler eral mulier,
sini, ne Maria quæ juxra prophetas semine non SIL sed virgo.

? Levil, 211 , 2 75 Galat . iv , 4 . 76 Genes ., xxiv , 5 . 78 ibid . 7 .

1 ) Codex Sangerm ., « illi. , Libly. edili, sille .
,12) Græca hiec in omnibus fere Calenis Græcis
mss. reperiuntur.
( 15) Codex . Sangerm ., i quæ susceperit semen . )
Libb). edili , i que conceperit semen . ;
( 14) Codex Sangerm . el alii,« pro cæteris. , Libb.
edili,' præ cæleris. , Infra idem ms . , i ad mulie
res pertinel. , Libb . editi , iad mulierem perti
nel. )
( 15) Libri antea editi , « quia pro communi om
71 Levit. x11 , 2.
nium vita ingressus in hunc mundum , , etc , sed
omnes mss. ut in nostro lexlii .
( 16) Mss., i transitur, , Libb . editi , i transi
lus. )
(17 ) Libb . editi , « vir ille pro sola temporis æla
le . , Mss. ut in nostro lexlu .
( 18 ) Mss., i nominatur. , Libb . editi, a nomine
tur. , Infra codex Sangerm ., ' puer curiosus. )
( 19 ) Codex Sangerm ., r vero . ; Libb . editi , er
80. )
 495 ORIGENIS 196

pro ipsa sacerdos , el mundabitur. » Ego in talibus A celum interemplurus est. » Vides ergo quomodo in
nihil audeo dicere , sentio lamen occulla in his quæ Spiritu sancto prædixit de magno celo quem in
dam mysteria coolineri , el esse aliquid latentis ar lerfecturus esset Dominus, cujus lypus erat celus
cani , pro quo et mulier quæ conceperit ex semine, ille Jonæ : unde et Dominus, qui interſecturus erat
et pepereril , immunda dicalur, el tanquam peccati celum istum diaboluni, dicii 85 : Sicut enim Jo
rea offerre jubeatur hostiam pro peccato , et ita pu nas tres dies el tres nocles fuil in ventre ceti , ila
rificari . Sed et ille ipse qui nascitur, sive virilis, oporlel et Filium hominis esse tribus diebus et
sive feminei sexus sit, pronuntiat de eo Scriptura 79 tribus noctibus in corde terre . , Quod si placet
quia non sit i mundus a sorde , etiamsi unius diei audire quid etiam alii sancti de ista nalivitale sen
sil vila ejus . » Et ut scias esse in hoc grande nescio serint, audi David dicentem 86 : « In iniquitatibus,
quid, el tale quod nulli sanctorum ex sententia inquit, conceptus sum , el in peccatis peperit me
venerit , nemo ex omnibus sanctis invenitur diem maler mea ; ) ostendens quod quæcunque anima in
festum , vel convivium magnum egisse in die nala carne nascitur, iniquitatis et peccati sorde pollui
lis sui , nemo invenitur babuisse lætitiam in die tur ; et propterea dictum esse illud , quod jam su
natalis filii, vel Gliæ suæ . Soli peccalores super perius memoravimus : quia , nemo mundus a sor
B
hujusinodi nalivilale lætantur. Invenimus elenim de , nec si unius diei sit vita ejus. Addi bis etiam
in Veteri quidem Testamento 80 Pharaonem regem illud polesi, ul requiratur quid causæ sil, cum
Ægypti , diem natalis sui cum festivitale celebran baptisma Ecclesiæ pro remissione (21 ) peccatorum
Lem , in Novo vero Testamento Herodem 81. Uler. delur , secundum Ecclesiæ observantiam eliam
que lamen eorum ipsam festivilalem nalalis sui parvulis baptismun dari ; cum utique si oibil essel
proſusione humani sanguinis cruentavit. Ille eniin in parvulis quod ad remissionem deberet et indul.
præpositum pistorum , hic sanctum prophetam gentiam pertinere, gralia baptismi superſua vide
Joannem obtruncavit in carcere. Sancli vero non relur. Mulier ergo quæcunque conceperil semen , et
solum non aguni festivitatem in die nalalis sui , sed pepererit masculum , immunda erit seplem diebus ;
el Spiritu sancto repleti exsecraolur lunc diem . sicul et illa , quæ secundum dies purgationis suz
Neque enim laulus ac talis prophiela (Jeremiam septem diebus segregatur ab omni mundo . Quia in
dico , qui in utero matris sanctificatus est , et pro sanguine immundo facit seplem dies , iu sanguine
pheta in gentibus consecratus) libris in æternum autem mundo triginta et tres dies ; sed hoc in
mansuris aliquid inaniter condidissel, nisi secrelum masculi nativitate, duplos allem dies facil in na
quid contineret , el ingentibus mysteriis plenuin , c livitate feminæ. Incipit ergo esse in sanguine mun
ubi dicit '' : « Maledictus dies in quo natus sum , do ab octava die el est in sanguine mundo diebus
el nox in qua dixerunt : Ecce masculus, Maledictus triginta tribus, hoc est tribus decadis, et tribus
qui annuntiavit patri meo , dicens : Nalus est libi monadis. Ei cum cæperit esse in sanguine mundo
nasculus. Lælelur homo ille sicul civilales quas illa que peperit , lunc circumcidit infantein : < 0c
Dominus destruxit in furore, et non pænituit . i lava enim die circumcides, inquit 87 , carnem præ
Videlurne libi hæc tam gravia el tam onerosa im pulii ejus. , Hæc est lex lilleræ , sed require tu
precari prophela poluisse , nisi sciret esse aliquid quam circumcisionem Apostolus prædicel, quam
is isla nativitale corporea , quod et hujusmodi nos el suscipere el habere jubel . « Nos enim, in
dignum maledictionibus (20) viderelur , et pro quo quit 88, sumus circumcisio, qui spiritu Deo servi
legislator lot immunditias accusaret , quibus con mus. , Et quod in Psalmo ail 89 : 1 Alienati sunt
gruas purificationes consequenter imponeret ? Lon peccatores a vulva , o considera si non de illis boc
gum est aulem , et alterius lemporis , ut lestimonia dicit, qui illam circumcisionem suscipiunt , qua
quæ de propheta sumpsimus , explanemus ; quia nos circuincidi Apostolus velal ; el lunc est quando
nunc non Jeremiæ , sed Levitici nobis propositum alienantur peccalores a vulva, cum non spiritu , sed
est disserere lectionem . Sed et Job non sine Spi- D carne circuinciduntur. Quia qui in lege circumci
ritu sancto loquens, maledicebat dicm nativitatis duntur, a gratia exciderunt. Igitur immunda lieri
sua , dicens 83 : « Maledicta dies in qua nalus sum , mulier dicitur, quæ concepto semine peperil ma
el nox in qua dixerunt : Ecce masculus; nox illa sit sculum ; quæ autem feminam pepererii , non solum
tenebræ ,et non requirat 230 eam Dominus denuo , immunda erit , sed dupliciter immunda . Bis enim
neque veniat in dies anni, nec numeretur inter seplenis diebus in immunditia scribitur perma
dies mensium . , Quod si tibi non videtur hæc Job nere.
prophelico et divino Spiritu loqui, ex his considera 4. Sed interim quæ peperit masculum , octava die
quæ sequuntur : addidit enim 8 : « Sed maledical et qui nalus est circumciditur, et illa oil munda.
cam , qui maledixit illum diem , in quo magnum Satis operosa res est (22) , in hac brevitale lempo

9 Job). XIV, 4. 80 Genes. SL , 20 . 81 Marc . vi , 21 . 89 Jerem . xx . 14 , 15 . 83 Job. NI, 16. 8 * ibid.

85 Malih , XII , 40. 86 Psal . L , 7. 87 Levit. it, 12. 88 Philip . III , 3 . 89 Psal . LVIII , 4.
m
( 20) Libb. editi , « maledictionis . , Mss . , 7 ale Libb. editi , « in remissionem . 1
dictionibus. )
( 22) Libb . editi, e satis illa operosa res est. , lo
(21) Codex Sangerm . el alii , « pro remissione. » mss . Omillitur, « illa . )
 497 IN LEVITICUM HOMILIA VIII. 498
ris ista contingere, lamen ut in transcursu aliqua A usque ad pedes ejus. Vel tertia species , in carnis
dicamus, septimana hæc præsentis vitæ lempus vi- cule fit ulcus, et sanalur; et fit in loco ipso ul
deri potest. In septimiana namque dierum consum - ceris cicatrix.alba, Aut in carnis cule fit aduslio
malus est mundus. In quo donec sumus in carne ignis, el post hæc sanala adustio erit lucida alba,
positi, ad liquidum puri esse non possumus, nisi aut cum rubore candida. Quinta species, cum viro
oclava veneril dies, id est nisi futuri sæculi lem - aut mulieri fit in capite, aut in barba contagio
pus adfuerit. In quo tamen die qui masculus est lepræ . Ullimia vero scribitur species, cum lit in
(23), et viriliter egerit, statim in ipso adventu fu - calvitie , vel in recalvatione contagio lepræ ru
luri sæculi purgatur, et statim munda efficitur ma- bicundæ , quæ est lepra eſllorens in calvitio , vel
ler, quæ genuit eum . Purgalam namque viliis car in recalvatione. Hæcul compendio expositionis
nem ex resurrectione recipiet. Si vero nihil in se utamur, quoniam quidem nunc propositum nobis
habuit virile adversum peccatum , sed remissus et est breviter auditores ex his quæ recitala sunt
effeminalus fuit in actibus suis, cujus peccatum lale admonere, nec est tempus (27) ad liquidum sin
est, quod non remillalurneque in præsenti sæculo , gula quæque discutere, referenda mihi videntur ail
neque in futuro : iste transit el unam el aliam unamquamque speciem peccatorum , et in his animæ
septimanam in immunditia sua , el terlia demum maculæ , quæ ex peccatis ei accidunt , intuendæ .
incipieule oboriri sepliipana, purgatur ab immun . Dicendum igitur primo est designari per hæc pec
dilia, quam feminam pariendo contraxit. Hosliæ cala , quæ in hac vila posili commillimus ; ex
vero, quæ pro hujusmodi immunditia jubenturadhi. quibusaliqua curari nunc possunt, aliqua vero non
beri, dupliciter distinguuntur. Primo jubelur agnus possunt. Secundo vero el de illis ipsis, quæ post
offerri anniculus sine macula in holocaustum , et hanc vitam nobiscum transeunt, significari intel
pullus columbinus, aut lurtur pro peccato. Secun . ligendum est, et esse in ipsis quædam ila animabus
da vero mandalur hostia, si,inquit ( 24), non inve- infisa , ul nequeant aboleri ; alia vero esse, quae
nerit manus ejus quod sulliciat ad agnum , accipiat purgationem possint recipere secundum inspectio
duos lurlures, aut duos pullos columbarum , unum nem el judicium pontificis illius, quem occulta la
ad holocaustum , et alium pro peccato . Unde el mic lere non possunt, quique dispensabit animas sin
rum videlur quod oblatio Mariæ non habuerit ho. gulorum secundum hoc quod in eis maculas lepre ,
stia:n primam , id estagnum anniculum , sed secun- aut expiabiles , aut inexpiabiles viderit. Cujus
dam ; lanquam cujus manus non suffecerit ad pri rei differentias de præsenti lectione colligere, et
mam . Sic enim scriptum est de ea : Venerunt, in - c per singula secundum Scripluræ hujus indicium ,
quit 'o, parentes ejus, ( ut ofterrent pro eo ho - quæ possunt nos movere, rimari, extemporaneus,
stiam , secundum quod scriplum est in lege Domini, ul jam superius dixi, isle sermo non patilur. Vix
par lurlurum aut duos pullos columbarum , 1 Sed eniin hæc multis possent voluminibus digesta com
et in hoc ostenditur verum esse illud quod scriplum poni ab his quibus Dominus de lectione Veteriz
est, quia Christus Jesus ( cum dives esset, pro no- Testamenti velamen absıraxit. Nos ergo pro vi
bis (25) pauper factus est º . 1 Ideo ergo etmatrem ribus nostris, quantum proferri in niedium conve
de qua nasceretur, elegit pauperem , et patriam nit , exsequamur, apostolo nobis Paulo pandente
pauperem , de qua dicitur !? : « Et lu , Bethlehem , intelligentiæ viam : qua dicit legem umbram fuis .
minima es in millibus Juda, , el reliqua. Verum rorum habere bonorum 93, non ipsam imaginem
hæc breviter transcurrere cogimur, nec singula rerum ; el secundum id quod ea que de bobus in
quæ scripla sunt discutere (26 ) quoniam quidem lege (28) videntur scripta, non de bobus, quorum
festinamus aliquid etiam de 231 legibus lepræ Deo cura non sit, sed de apostolis adverlenda pro
quæ recitatæ sunt, pertractare. nuntiat. In quod consequenti utique ratione edo
5. Invenimus ergo sex species propositas esse cemur, quod et ea quæ de lepra scribuntur umbra
de hominum lepra ; quæ sex species hoc modo D sit in aliis habens imaginem veritatis. Igitur adhi
describuntur. Aut eniin in cuilc corporis fil cica - beamus primo, si videlur, ipsam Scripturæ um
trix , el signum exalbidum , el lunc lil in cule cor- bram , et tunc de ejus verilale requiramus. In vul
poris ejus contagio lepræ . Aut eMorens eMorebit neribus corporum posteaquam curata fuerint, re
lepra, el conteget omnem culem contagio a capile manel interdum ipsius vulneris signum , quod ci
90 Luc. 11, 24 . 91 JI Cor. viii, 9. 9 Mich. v , 2. 93 Hebr. x, 1.
(23) In quo tamen die qui masculus est, etc. Con - sensus dispendio abesse polest. Infra codex San
sule Huetium Origenianorum lib . II, quæst. 11, germ ., sex species propositas esse. » Libb . editi,
num . 17 . i sex species positas esse . )
(24 ) Libb . antea editi, i aut pulli columbini , aut (27 ) Codex Sangerm ., 1 lempus. , Libb . edili ,
turlures pro peccato . Secundo vero mandalur ho - . ( lemporis. )
slia : si, inquit, » etc ., sed mss . ut in nostro lexlu . (28) Libb . edili, intelligi. · Codex Sangerm .
(25 ) Pro nobis. Desideratur in antea editis, sed et alii, c in lege. , Infra iidem mss., o umbra sit in
suppletur e mss. aliis liabens. , Libb. editi, eumbra sint, et in aliis
(26 ) Libb . editi post, i discutere, , addunt, « va habeant. .
lemus, , quod abest ab omnibus mss. et absque
499 ORIGENIS 500

catrix appellatur. Vix enim est qui ila curelur, ul A cante inferuntur, intuere nunc illam animam , je
nullum suscepii vulneris residere videatur indicium . qua dicit Dominus, quia ego adduxi cicatricem
Transi nunc ab ista legis umbra ad veritatem ejus, ejus. Post vulnera sine dubio cicatricem adducit,
el intuere quomodo anima quæ peccati vulnus ac el sanitatem . « El curabo eos, et manifestabo eis
ceperit , etiamsi curelur, tamen habel peccati ci pacem et lidem . Si ergo post cognitioneni et me
catricem in loco vulneris residentem . Quæ cicatris dicinam Dei , si post maniſestationem pacis el fidei
non solum a Deo videlur, sed et ab eis qui acce quam per Christum suscepimus, rursum in istam
perunt ab eo gratiam , qua pervidere possint animæ cicatricem ascendal aliquod peccati prioris indi .
langliores, el discernere quæ sit anima ita curala , cium , aut signum aliquod erroris veleris junove
ul omni genere vestigium illati vulneris abjecerit; lur; lunc fil in cute corporis nostri contagio le
el quæ curala sit quidem , sed feral adhuc veteris præ , quæ inspicienda est per pontificem , secundum
morbi in ipso vestigio cicatricis indicia. Quod au ea quæ legislator exposuil .
lemn sint quædam animæ vulnera , Isaias docet , 6. Secunda vero species est lepræ , ( si enorue
dicens " : 1 A pedibus usque ad capul non est vul rit, inquit 38, in cule, ita ut legat omnem culem
aus, neque livor, neque plaga cum fervore, , de corporis a capite usque ad pedes , per omnia quæ
delictis hæc procul dubio populi loquens : quia B cunque sacerdos inspexerit. » Cum ergo oninem
sunt aliqui quibus possit adhuc medicamentum culem corporis obiexerit , lunc mundum eum esse
malagnatis imponi . Alii vero quod sint intantum sacerdos a contagione pronuntial. Sed in qua
peccalores, ut eis nec cura possit adhiberi, hoc cunque die appargerit in eo color vivus, rursum
modo idem prophela designat : « Non esi , in judicatur immundus per hoc quod color in eo virus
quit ® , malagma imponere, neque oleum ( 29 ) , apparuit, quem ante non habuit. De hoc quidam
neque alligaturas . ) Quod autem contritio , et plaga eliam ante me dixeruni, per colorem vivum indi
doloris per corruptionem , curæ causa imponantur cari rationem vitæ quæ in homine est ; qua non
animæ Jeremias docet , dicens 98 : « Sic dicit Do dum in arima posila , si quid illic peccati fial, re
minus : Suscitavi contritionem plaga lua cum do pulatur pro eo quod videatur nondum rationis
Jore ; non est qui judicet judicium tuum ; cum do capax esse is qui delinquit. Cuin aulem ratio in eo
lore curala es, utilitas non est in le . Omnes amici locum ac tempus invenerit, si quid jam contra ra
lui obliti sunt lui , nec jam interrogabunt de le : lionem agal, videri eum jure culpabilem. Nos au
quia plaga inimici percussi le correptione valida lem diligentius quæ scripta sunt contuentes , arbi
pro omni iniquitate lua , quoniam multiplicata sunt с tramur magis hæc de illis accipienda , quibus vel
peccata lua . Quid vociferaris super contrilione lua ? phrenesi, vel furore , vel quocunque ex pacto oc
Violenius est dolor tuus , propter multitudinem ini. cupalus vel oppressus esl sensus , el agunt contra
quilaium tuarum prævaluerunt peccata lua , ei ſece rationem . Mundi ergo isti a lepra , id est immunes
runt tibi hæc. Propterea omnes qui devorant le de appellantur a peccalo , qui aclus sui , vel molus,
vorabuntur, et omnes inimici lui carnes suas ( 50) non habent sensum . Quod si forte apparuerit in eo
devorabunt: el erunt qui le allixeruntin afllictione, vivus color corporis , hoc est sensus sui reparata in
el omnes qui devastaverunt te , dabo in deprædatio eo lueril sanilas, el post hæc aliquid contra ratio
nem ; quoniam revocabo sanitatem luam , et a vulneris nem recti justique gerat , reputari ei peccatum di
lui dolore revocabo le, dixit Dominus . , Memento di cilur es ea parle qua vivus color , id est sensus in
ligentius que audieris a propheta de vulneribus, et eo vivæ rationis apparuerit.
de cicatricibus, el de lumoribus dici . flæc eniin nobis 7. Tertia lex de leprosis est cum in cule cor
pecessaria sunt ad expositionem cicatricum , vel poris ulcus eflicilur, et in loco ulceris cicarrix
vulnerum , vel aliorum hujuscemodi quæ in lepræ alba cum rubore invenitur. Ulceris autem causa
inspectionibus memorantur. Addemus lamen adhuc est , cum in corpore humor sordidus abundat el
qua et in alio loco idem Jeremias ad animæ vulnera, D noxius. Ita ergo et in anima ulcera intelliguntur
et curas , in quibus lamen vestigia vulnerum rese ea , qua: ex immundis cupiditatibus , vel sordidis
derint post obductam cicatricem , his sermonibus cogitationibus effervescunt, Quæ si forte per fidei
memorat 97 : « Ecce ego adducam cicatricem ejus, graliam et remissionem curata sunt peccatorum ,
et simul curabo eos , et manifestabo eis pacem el el sana facta est anima, residel tamen cicatrix ; el
lidem , el 232 convertam captivitalem Judie (31 ) , si ipsa cicatrix non habet similem corporis colo
el captivitalem Jerusalem . , Si ergo sufficienter a l'em , sed est albidior , lepra esse pronuntiatur. Ita
propheta didicimus de vulneribus et cicatricibus enim lucida videntibus (32) est et clara cupiditas,
animarum , et curis ac sanitatibus, quæ Deo medi ul eliam porro videntibus peccati in se residents
* Isa . I , 6 , 98 ibid . 96 Jer. xxx , 12 et seqq . 87 Jerem . XXXIII , 6. 98 Levil . xii , 12 .
(29) Neque oleum . Deest in libris antea editis , vocabo sanctitaleni, , Sed mss ., i revocabo sani
sed suppletur e mss. Infra recte codex Sangerm ., talein , )
e contritionem plaga lua cum dolore. , Libb. editi, ( 31 ) Codex Sangerm ., i el convertam Judam . )
i contritionem plage luæ cum dolore. ) (32 ) Videntibus. Deesi in libb . antca edilis, sed
(30) Omnes mss ., i luas . v lufra libb . edili , « re suppletur e codice Sangermanensi,
3 ‫ان‬ IN LEVITICUM HOMILIA VIII . 502
ostendat indicia ; el fortassis peccati talis , quod A fronte ejus defluxerint, recalvus est , et mundi's est . )
ad mortem sit ; et ideo non solum alba cicatrix Et convenienter hæc referuntur ad animam , ut cum
esse, sed el rubicunda describitur . Quod vero hu ea quæ sui natura mortua sunt abjicit ac deponit ,
miliorem ipsam cicatricem dicit videri , certum est munda esse dicatur. Sed post hæc si ea quæ prius
quia bujusmodi macula peccati humilem el deje . purificata fuerant, repullulare sordidius el humi
clam animam faciat. lius, quam dignitas puritatis expelit , videbuntur ,
8. Quarta est lex , ubi dicitur, quia si in cute iminundam ac leprosam animam reddent (35) . Et
fiat aduslio ignis, el post hæc cum sagala fuerit hoc jam generaliter de omni leproso , in quo fuerit
adustio, ipsa splendida fiat , el alba cum rubore, contagio lepræ , el humilior videbitur a reliqua
vel certe exalbida , et visio ejus humilior reliqua cute ; humilius namque est omne animæ vilium a
cule, el hanc dicit esse lepram , quæ in aduslio reliquis ejus virtutibus. Lex quæ spiritalis est, alia
nem eſlloruil (33) . Vide ergo si non adustio est in quædam decernil . « Vestimenta , inquit , cjus dis
omni anima quæcunque recipit jacula maligni sula sint , et capul ejus revelatum , et os ejus ad
ignila ; aut si non igni aduritur , omnis qui ardet opertum . , Per quæ designat cum qui in anima lepro
in amore carnali. Istæ sunt ergo adustiones et suc sus est , id est qui peccatis confixus est , non opor
censiones ignis . Sed et ille aduslionem palitur , qui B lere assuere sibi legumenta , el lurpitudines operire
gloriæ bumanæ cupiditate succenditur, et qui ira peccati . Sicut enim is cujus vestimenta dissula
vel furoris æstibus inflammalur. Quod si forte cu sunt, nudam atque inteclam gerit lurpiludinem cor
re! ur ab bis vulneribus anima per fidem , el post poris : ila oportet eum qui peccatis aliquibus obse
sanitalem receplam contemplo eo dixit 99 : « Ecce ptiis est , mala sua el flagitia nullis verborum assu
jam sanus factus es, noli peccare , ne quid libi de mentis, nullis excusationum velaminibus operire :
lerius contingal;, incipiat veleris vilii fructus ex uti ne fiat sepulcrum dealbatum , quod deforis qui
obducta cicatrice proferre, nec exæquelur cicatrix dem apparet liominibus speciosum , intus autem
ad reliqui corporis ciilem , sed sit humilior, et plenum est ossibus mortuorum , el oinni immun
illum adhuc relineat colorem , quem habuit lepræditia. Vult ergo lex divina peccatorem non so .
lempore ; lepra ejus in adustione refloruit , et ideo lum vestimenta non assuere , sed et caput non con
immundus a sacerdote judicatur. legere : ut si quod est capitis delictum , id est si in
9. Quinta species lepra est, cum in capite con . Deum aliquid commissum est , si in fide peccatum
lagio elicitur, aut in barba viri , sive mulieris, est , ne hæc quidem habeantur obiecta , sed omni
ita ut visio contagionis ipsius humilior sit a cute bus publicentur, ut interventu et correplione om
corporis, et hæc est lepra capitis , vel barbæ. Vide C nium emendetur, el veniain mereatur. Verumtamer
ergo si potest fieri, ut lepra capitis putelur in eo , leprosus iste , os tantummodo jubetur obtegere.
qui non habet caput Christum , sed alium aliquem , Quid est hoc quod omnes co oris partes nudas
verbi causa , Epicurum voluptatem summum bo habere præcipitur, et os solum operire jubelur ?
nuin prædicantem , num tibi et capil , et barba Nonne palam est et in aperto posilum , quod ei qui
talis hominis videlur immunda ? Sed el is qui cum in lepra peccati est , clauditur sermo, clauditur os,
debeat esse vir, et agere tanquam perfeclus, si ut fiducia sermonis et docendi auctoritas excluda
forle facile et tanquam puer vincatur a peccato , lur ? « Peccatori enim dixit Deus : Quare lu enar
eliam ipse lepram barbæ habere dicendus est ; quia ras justitias meas, et assumis testamentum meum
cum vincere deberel malignum , el sacerdotali ho per os quum * ? » Clausum ergo habeal os peccator,
nore, qui in barba designalur, incedere , adole quia qui seipsuin non docuit , docere aliuin non po
scentie vitiis impeditus, lepram barbae perpetitur. test : ideo os suum jubetur operire , qui male agendo,
Mulierem autem animam in Scripturis indicari loquendi perdidit libertatein . « Immundus, inquit ,
cam , quæ non tam proferre semen verbi , quam erit , et separalus sedebit foris, extra castra erit
suscipere potest , sæpe dictum est ; quæ lepram conversatio ejus. · Claruni est quod omnis immun
D
habere designalur in capite, si virum qui capul dus abjicialur a conventu bonorum , et segregelur a
mulieris est , id est doctorem pollutum habeal et cælu , castrisque sanctorum ; et ideo dicit, quia
immundum , ut Marcionem , aul Valentinum , aut extra castra erit conversatio ejus. Quod si forle
aliquem ejusmodi sequens. mundalus ſueril, sponte quidem , a semetipso non
10. Serta jam et ultima species leprae ponitur, venit ad sacerdotem ; sed offertur, inquit, ab alio,
quæ lil in calvitie vel recalvitie ( 34 ) ; quieres nec intrat in castra . Neque enim conveniens erat ,
quantum in seipsis est , ' mundæ sunt. Sic enim ul ea die qua mundabatur, priusquam fierent pro
233 dixit el lex : « Si cujus, inquit ' , delluxerint eo quæ competebant, introiret in castra . Propter
capilli capitis , calvus est , mundus est. Si autem a quod « sacerdos, inquit " ,exibit ad eum foras extra
" Joan. v, 14. Levil. XIII , 40. ibid . 45. Psal. L, 16. "Levil . Xlli, 46. Levit . XIV, 8 .
(33) Codex Sangerm ., ich hoc dicit esse lepram (35 ) Libb. antea edili , repullulare cæperint
que in adustione eflloruerit. ) sordidius ... videbuntur immunda , ac leprosam , )
(34) Libb. editi , « calvitio vel recalvatione . , Sed etc. Codices vero mss . ut in nostro lexlu ,
codex Sangerm . el alii ut in nostro textu .
 503 ORIGENIS 504

castra. , Semper enim ad eum qui nondum polest A non ipse sacerdos immolare gallinam dicitur, non
introire in castra , exit ille qui potest exire extra dum enim dignus est hic qui fuit leprosis, ut ipse
castra , qui dicit $ : « Ego a Deo esivi , el veni in sacerdos pro eo imniolet. Propter quod nec sanguis
hunc mundum , ) Exit ergo ad eum sacerdos , et con gallinæ offertur ad altare , sed dicit quia occidelur
siderat si jam recepit sanitatem , si a lepræ conta gallina in vasculo fictili , in quo vase aqua viva sil
gione purgatus est . Cum autem viderit eum sacer missa , ut el aqua assumalur ad purificationen , et
dos , præcipit « ut accipiantur duæ galline vivæ , ei compleatur plenitudo mysterii in aqua el sanguine,
qui mundalur, et lignum cedrinum , el coccus lor quod dicitur exisse de lalere Salvatoris " , ci illud
lus, el hyssopus ' . , Videntur milj etiam hic duæ nihilominus quod Joannes ponit in Epistola saa " ,
islæ gallinæ, habere siinilitudinem quamdam duorum et dicil purificationem fieri in aqua , et sanguine,
hircorum , ex quibus unus Domino offertur , alius el spiritu . Unde et hic video omnia isla compleri.
in eremum emittitur ; ita enim et hic ex duabus Spiritus enim est gallina istius quæ occidiwr, el
gallinis una immolatur , et alia in campum dimilli aqua viva quæ in vase est , el sanguis qui super eam
lur. Dat ergo et hic qui purgalur a lepra , aliqnam diffusus est , non quod per hæc iterandam baptismi
partem quæ abjiciatur in eremum : alia autem pars, gratiam sentiainus, sed quod omnis purificatio pec
Doinino offertur pro eo . Nondum tamen hic qui pur B calorum , etiam hec quæ per poenitentiam quæritur,
gatur a lepra , el offert gallinas , etiam illam ipsam ( 36) illius ope indiget, de cujus lalere aqua processit
quæ pro eo Domino offertur , ad altare offert el sanguis. Vide ergo quomodo et viva gallina , et
sicut lurlures , aut columbas. Nondum enim eadem lignum eedrinum , el coccinum lortum , el hyssopus
die is qui purgatur a lepra , divino altari dignus tingitur in sanguine pulli el aqua viva , ut ex hoc
efficitur. Propter quod mandat legislator, ut eadem aspersiis , el purificalus ex aqua et sanguine, in quo
die qua purgatur, accipiantur duæ gallinæ ad puri tincta est et illa gallina quæ in campum emittitur (38),
ficationem ejus. Pulo autem quod el lic illius gal et seplies contra Dominum respersus, is qui puri
linæ intellectus latenter habealur, per quam purifi ficalur mundus elliciatur ab o :nni immunditia, qua
calio efficitur peccatoris, de qua scriptum est 8 : fuerat ex lepræ contagiose possessins .
· Quoties volui congregare filios luos , sicul gallina ll . Seil et illud adverle , quomodo com superius
congregal pullos suos sub alis suis , et noluisti ? , dixerit " : « Hæc lex leprosi in qua die mundatus
Indigel lamen ut per lignum cedrinum purilicetur fuerit, o nunc his omnibus addit, el dicit : 1 el mun
is qui purificatur. Impossibile namque est sine ligno dus erit. , Si enim semel abjecta lepra mundalus
crucis, peccati lepram posse purgari, nisi adhibea с est, quomodo adhuc mundus erit ? Sed vide quia
lur et lignum in quo Salvator , sicut apostolus etiamsi mundetur quis a peccato , el non sit jam in
Paulus dixit exuil i principalus, et polestates , opere peccali , ipsa tamen vestigia sceleris commissi
triumphans eos in ligno. » Jungitur tamen ad en:un purificatione indigent, el ca quam exposuimus, et
daljonem lepræ hujus, etiam coccus lortus, socia . aliis nihilominus quæ mandantur (39) in consequen
luir et hyssopus. Coccus tortus figuram sacri san lilius. Observavimus eniin ad hoc quod scriptum
guinis continet, qui de ejus latere per lancere vul . est de lepra , in qua die mundalus fuerit, , post
nus exortus est. Et hyssopus. lloc genus herbæ nalu hac inler cælera quæ mandanlur , tertio di .
ranı habere medici ſerunt, ut diluat et expurget (37) clum esse , i el mundus eril , 1 et iterum ad
si quæ illæ pectori hominum sordes ex corruptione ultimum scriptuin esse , i el mundabitur. Unde
noxii humoris insederini. Unde el necessario in ex mihi videlur esse quasdam et in ipsa purificatione
purgatione peccatorum , hujuscemodi graminis figura differentias, et, ut ita dixerim , profectus quosdam
suscepla esi . Coccus vero quod sæpe sumplus sit ad purgationum . Polest enim el de illo qui cessat a
salutis subsidia , in divinis referri voluminibus in peccato dici , i el mundus eril , » sed non stalina ila
venimus, sicut in partu Thamar, cum e unus, in mundus videbitur , ut ad summam puritatis acces
quit 10 , prior protulit manum . Accipiens aulem D serit. Denique addit his quæ dixerat , , in quacun
obstelrix coccul , alligavil in manu ejus , dicens : que die mundalus fuerit, et emilletur, inquit " ,
Hic 234 exibit prior . , Sed et Rahab merelrix, viva gallina in campum , et lavabil vestimenta sua,
cum exploratores suscepisset, el paclum salutis ac is qui purificatur. » Post hæc autem , « omnem , in
ciperel , et illi : « Pone, inquiunt " , signum reslicul quit , pilum radel. » Et addit : « et lavabilur in
lam coccineam , el alligabis eam in fenestra isla per aqua . , Et post bæc additur : « Et mundus erit. ,
quain deposuisti nos . , Observa tamen et illud , quod Neque enim sufficit quod in responsione diserat

Joan , xvi , 28. ? Levil. Niv , 4 . & Matth . xxili , 37 . 9 Coloss. 1 , 15. 10 Genes . XXXVII , 28. is Jos.
11 , 18. 11 Joan . Aix , 34. 13 1 Joan . y. 1 * Levit . xiv , 2. 18ibid . 7 el seqq .
(36) Etiam illam ipsam , etc. Sic habent omnes ritur, Plinio sæpe , Dioscoride, aliisque quorum loca
codices mss . In anlea editis legitur, i etiam ipsa indicat Colelerius in not. ad epistol. Barnabæ
illa quæ pro eo Domino offertur , ad altare offerior cap . 8.
sicul lurlures, aut columbæ . ) ( 38) Mss . , ( emittitur. , Libh . editi, « dimillilur. )
( 37 ) Hoc genus herbæ naturam habere medici ſe ( 39) Libh . edili, ( alia nihilominus quæ man
runi, ul diluat el expurget, etc. Id a plurimis asse daiur. » Sed miss, ut in nostro lexlu .
 505 IN LEVITICUM HOMILIA VIII . 506

o mundus erit , , nisi adjecissel etiam bæc. Sordida A es , vide ne ultra capitis contrabas culpam . Capitis
ergo vestimenta habuit usque adhuc iste, qui purifi enim peccatum est, aliter quam fides Ecclesiæ con
catur a lepra , etiam post aspersionem , et nunc la linet, de divinis sentire dogmatibus. In barba vero ,
vare ea jubelur. Quæ tamen vestimenta , non mihi ul meminerit se ( 41 ) virilis ælatis deposuisse pec
per omnia malæ lexluræ videntur fuisse. Alioquin cala , el conversus fial sicut infans. In superciliis
abjici ea magis quam lavari præciperel . In quo autem arrogantiam dejicial , et male elalum ut ad
ostenditur neque per omnia alienam ſuisse a Deo humilitatem Christi inclinel supercilium . Secundo
conversationem ejus, neque pure omnino (40) et in ergo ad hunc modum omnis pilus corporis raditur .
legre custoditam , non enim lavaret vestimenta , nisi El sicut hæc geminantur, ita el vestimenta semel
fuissent sordida , nec iterum lotis eis uteretur , si in prima purificatione lavisse non suflicit, sed se
fuissent lextrini in omnibus alieni . Quod autem radi cundo præcipitur ul lavet vestimenta sua el corpus
jubelur omnem pilum , pulo quod omne quidquid suum aqua , el lunc qnarlo additur ' , i el mundus
emorlui operis animæ positæ io peccatis exortum erit. , Hæc autem fiunt intra castra quidem posilo
est (hoc enim nunc pili nominantur) , jubeatur ab . eo , adhuc lamen extra domum suam . Dicit enim ,
jicere. Peccalor enim omne quod ei sive in consilio post seplein diese in die oclava assumet sibi duos
B
natum est , sive in verbo , sive in opere , expedit si agnos . 1 Jam non alius assumit, sed ipse sibi as
vere purificari vult , ut eradat, et abjicial , nec re sumit. < Duos, inquit , agnos immaculatos, el ovem
sidere aliquid paliatur. Sanctus autem servare debet unam anniculam immaculatam , el tres decimas
omnem capillum , el si possibile est, nec ascendere similaginis conspersæ in oleo , el cyathum olei
debet ferrum super caput ejus , ne abscindere ali unum , ; post hæc quinta purificatione purificalls
quid de cogitationibus suis sapientibus, aut dictis , consumetur. Ex his duobus agnis , unus quidem
aul operibus possit. Inde denique est , quod et Sa immolatur , et dicitur pro delicto, in loco, in
mueli ferrum dicitur 18 non ascendisse super caput : quil " , in quo jugulatur pro peccato, el ubi holo
sed et omnibus Nazaräis " ? , qui sunt justi, quia causlomata fiunt in loco sancio . , Ecce jam dignus
justus, sicut scriplum esl 18 , r omnia quæcunque efficitur ut offerat sacrificium , qui potuit ad quin
fecerit, prosperabuntur, et folia ejus non decident . ) tam purificationem pervenire, et hostia ejus Sancta
Hinc et discipulorum Domini etiam capilli capitis sanctoruin fil. Alius autem agnus holocaustum eli
dicuntur esse numerati 19 : hoc est omnes actus , citur, in quo et repropitiari pro ipso sacerdos dici
omnes sermones , omnes cogitationes eorum servall lur, ut purgetur. Igitur primus agnus, qui pro de
lur apud Deum , quia juslæ, quia sanctæ sunt. Pec с licto est , videtur mihi virtutis ipsius formam tenere
calorum vero omne opus, oninis sermo , omnis co quam assumpsit is qui erat in peccatis , per quam
90
gilalio Jebel abscindi. Et hoc est quod dicitur : poluit a se propellere affectum peccandi, el malorum
Ut omnis pilus corporis ejus radalur , et tunc erit veterum pænitudinem gerere : secundus vero
mundus. Sed et hoc observa , quod non suflicil ei agnus figuram tenere illius jani recuperatæ virlulis,
pust purificationem , vel vestimenta lavisse , vel per quarn abjectis et procul fugatis omnibus viliis ,
ownem pilum rasisse , nisi et lotus ſuerit integrum se , et in integro obtulit Deo , et dignus
in aqua . Oportet namque eum abjicere omnes exslilit divinis altaribus. Ovis autem quæ post
sordes , omnem immunditiam , non solum de agnos, assumitur quantum conjicere in lam diffi
vestimentis, sed el de proprio corpore, ut nulla in cilibus locis valemus , fecunditatem pulo quod si
eo macula exstinctæ lepræ resideal. Tertio ergo gnificet ejus , qui conversus est a peccalo , el lotum
nunc purificalus, ita demum dignus efficitur ingredi se obtulit Deo, qua post omnia in bonorum operum
castra Domini , non tamen continuo permittilur ei felibus utitur, et innocentiæ fructibus pollet . In
introire domum suam , sed dicitur ut extra domum tria ergo purificationis hujus, id est conversionis
suam maneat seplem diebus, et radatomnem pilum ca a peccalo ratio dividitur. Prima est hostia , qua
pilis el barbæ, et superciliorum , quasi non suffecerit D peecala solvuntur. Secunda est , qua anima con
quod priusomnem pilum raseral, nuncaddilur, ut om . vertitur ad Deum . Tertia est fecunditatis, el fru
nem pilum capitis et barbæ, el superciliorum radat . cluum , quos in operibus pietatis is qui dicitur con
Idem namque videbatur dictum in eo quod dixeral om versus, ostendit. Et quia lres istæ sunt hostia, id
bem pilum radendum. Sed non mihi videtur inanis circo subjungil el tres mensuras ( 42) decimæ simi
235 esse ista repetitio. Vult enim peccatorem Jaginis assumendas, ut ubique intelligamus puri
posteaquam fuerit mundus , posteaquam remissio ficationem fieri non posse sine inyslerio Trinitatis.
nem per pænitentiam acceperit peccatorum , de Vide autem quod hic in quinta purificatione non
purgatione capitis admonere, et barbæ , el super assumitur farina , 'sed jam similam habet iste qui
cilioruin , velut si diceret ei : Ecce jam sanus factus purificalur a peccatis, simila ei ascribitur, unde
16 | Reg. I. 17 Num . vi . 18 Psal. 1, 3. 19 Malih . X, 30. 20 Levit. XIV, 8. 91 ibid . XIV , 10.
* ibid. 13.
(40) Omnino. Codex Sangerm. habet, « in Do. (41 ) Mss . , ( se . » Libb. editi , e semper. )
mino. Infra libb. edili, jubel omnem pilum ..... ( 42) El tres mensuras , etc. Sic habent miss. Libri
exortum est. Hoc enin: pili nomine jubeturabjicere . ) vero edili, i el tres mensuræ decimæ similaginis
Sed omnes mss. ut io nostro lesiu . assumendæ sunt . Ubique, , elc .
507
habeal jam panem mundum , et hæc oleo conspergi- A
lur. Sed et oleum ejus ad duos usus dividitur. Unum
quo simila conspergilur, alium quo sacerdos dcci .
pil integram mensuram cyathi, ut ait . In quo ut
ego sentio , et panis ejus pinguis efficitur pro mi
sericordia , et oleum quo lux vera el scientize ignis
accenditur, per manus sacerdotis capiti ejus iin
ponitur. Ita enim dicit : « Et staluel, inquit ' , eum
sacerdos qui mundal eum in conspectu Domini, ad
ostium tabernaculi testimonii. , Vides quia sacer
dotis est staluere enim qui convertitur a peccato ,
ul stabilis esse possil , et ultra non flucluare , nec
moveri omni vento doctrinæ . Staluit ergo eum non
solum intra castra , sed ad ipsum ostium taberna
culi testimonii anle Dominum . Ei posteaquain se
cundum ea quæ superius dicta sunt, offeruntur B
hostiæ pro purificatione , adhibet, inquit, el cyathum
olei , el separat illud ante Dominum . « Et accipiet ,
inquil " , sacerdos de sanguine , el ponel super ex
tremam auriculam ejus dexiram , el super ex
Iremam manum ejus dextram , et super extre
mum pedem ejus dextrum . » El post hæc, inquit,
accipiel sacerdos non ipsum cyathum olei , sed ex
ipso : « Et diffundel (43 ) , inquit, in manum suam
sinistram , el intinget digitum suum sacerdos in
oleo , quod est in manu ejus sinistra, et asperget
seplies anle Dominum ; » et iterum : « Es eo quod
superest in manu ejus sinistra , imponel super au
riculam ejus qui purificatur dextram , et super ex
tremam manum ejus dextram , et super extremum с
pedern ejus dextrum . » El post hæc : Id quod
relictum fuerit ex oleo, imponel, inquil, sacerdos
de manu sua super caput ejus qui purificatur. )
Vides quomodo ultimæ el summae purificationis est ,
aurem purificari ut purus et mundus servelur au
dilus. El manuin dextram , ul munda sint opera
nostra , nec aliquid immundum his admiscealur
el sordidum . Sed et pedes purificandi sunt, ut ad
opus bonum tantummodo dirigantur , nec ulira
lapsus juventutis incurrant. Seplies autem resper
gil sacerdos contra Dominum ex oleo. Posl oinnia
etenim quæ pro purificato celebrata sunt, postquam
conversus el reconcilialus est Deo , post immolatas
hostias , ordinis erat , ut et virtutem super eum
septemplicem sancti Spiritus invitaret, secundum D quidem , tanquam qui non feceril ea quæ convenit
eum qui dixerat : Redde mihi lætitiam saluta fieri antequam accedatur ad altare Dei . Omnes
ris tui , et spiritu principali confirma me. , Vel
cerie quoniam peccatorum corda Dominus in Evan
gelio 36 lestatur a seplem dæmonibus obsideri ,
competenter 236 septies ante Dominum sacerilos
in purificatione respergit, ut expulsio septem spi
rituum malignorum de purificati corde, septies
excusso digitis oleo declaretur. Sic ergo conversis
a peccalo , purificatio quidem per illa omnia datur,
23 Levit . xiv , 11 . 24 ibid ., 14 , el seg.
(13) Mss., « diſfundet, , Libh. editi, a defundet. )
(44) Codex Sangerm . el alii , « Abiud , , sicque
Septuaginta interpretes Exod . vi , 23, quanquam ex
ORIGENIS 508
quæ superius diximus. Donum autem gratiæ spiritus,
per olei imaginem designatur, ut non solum pur
gationem consequi possit is qui convertitur a pec
calo , sed et Spiritu sancto repleri , quo el recipere
priorem stolın , el annulum possit, el per omnia
reconcilialus Patri in locum filii reparari , per
ipsum Dominum nostrum Jesum Christum , cui
est gloria et imperium in sæcula sæculorum . Amen .
HOMILIA IX .
De sacrificiis repropilialionis, et de duobus hircis,
quorum unus sors est Domini, ei unus apopompæi,
qui dimittitur in eremum , el de ingressu pontifi.
cis in Sancta sanctorum .
1. Die propitiationis indigent omnes qui pecca
verunt, et ideo inter solemnitates legis , quæ figuras
continent cælestium mys.eriorum , una quædam
solemnitas habetur, quæ dies propiliationis appel
lalur. Hec ergo que nunc recitala sunt legislatio
est solemnitatis ipsius, quæ dies, ut diximus, pro
pitiationis vocitata est . Sed videamus primo quid
sibi velit lilleræ ipsius continentia , ul oranlibus
vobis, si lamen ila Nowino supplicelis ul exaudiri
mereamini, possimus accipere gratiam spiritus,
per quam explanare valeamus mysteria quæ con
tinentur in lege . Defuncti sunt duo filii Aaron Na
dab et Abiud ( 44) , cum offerrent ignem alienum ad
altare Domini. Necesse eral , ul cælesti doctrina
instrueretur Aaron quomodo oporterel eum ad altare
accedere , et quo supplicationum ritu propitium
faceret Deum , uli ne in ea ipse incurreret, in qu :
incurrerant filii sui, incaule el inconvenienter ac
cedentes ad altare Dei , alienum ignem , et non il
lum qui divinitus datus fuerat, oflerentes . Propler
ca ergo de his hoc modo prælata est lex : « Et lo.
culus est Dominus ad Moysen , posteaquam dö
functi sunt duo filii Aaron dum offerrent ignem
alienum ante Dominum . Et dixit Dominus ad
Moysen : Loquere ad Aaron fratrem lugin , ul nou
inirel omni bora in sancta interiora , quod est intra
velum ante conspectum propitiatorii quod est su
pra arcam Testimonii, et non morietur 37 , , Ex quo
ostenditur quod si in omni hora introeal in sancia
non præparatus, non indulus pontificalibus indu
mentis, neque hostiis quæ slalulæ sunt præparalis,
peque propitiato prius Deo, morielur. El juste
nos isie sermo contingit ( 45 ) , ad omnes pertinet
quod hic loquitur lex ; præcepit enim ut sciamus
quomodo accedere debeamus ad altare Dei . Altare
enim est super quod orationes nostras offerimus
Deo, ul sciamus quomodo debeamus offerre, scili
cet ut deponamus vestimenta sorilida , que est
earnis immunditia , morum vitia , inquinamenta lie
bidinum . Aut ignoras tibi quoque, id est omni Ec
28 Psal . L , 26 Luc . XI . 27 Levit . svi , I et seq .
Jlebr:po legendum esset , « Abiul, 1. vel « Abiliwa
( 45) Omnes mss. , I contingit. » Libb. evili ,
( constringil. )
505 IN LEVITICUM HOMILIA IX . 510

clesiæ Dei , et credentium populo sacerdotium A dicitur , quia terra sil , el in terram ibit **. Volens
dalum ? Audi qnomodo Petrus dicit de fidelibus : ergo Dominus et Salvator meus , hoc quod in ler
Genus , inquit 78 , electum , regale sacerdotium , ram ieral resuscitare (47 ) , terrenum suscepit cor
gens sancta , populus in acquisitionem . , Habes pus, ut id elevalum de lerra , porlaret ad cælum .
ergo sacerdotium , quia gens sacerdotalis es, et ideo Et hujus mysterii tenet figuram hoc , quod in lege
offerre debes Deo hostiam laudis, hostiam oratio scribitur , ut linea Tunica pontifex indualur. Sed
dum, hostiam misericordiæ , hostiam pudicitiæ , quod addidit sanctificata , non oliose audiendum
hostiam justitiæ , hostiam sanctitalis. Sed ut hæc est . Sanctificata namque fuit lunica carnis Christi,
digoe offeras , indumentis tibi opus est mundis, et non enim erat ex semine viri concepta , sed ex san
segregalis a reliquorum hominum communibus 38. li
clo Spiritu generala . < El femoralia , inquil as,
indumentis, et ignem divinum necessarium habes, nea sint super corpus ejus. , Femorale indumen
non aliquem alienum a Deo , sed illum qui a Deo tum est, quo pudenda corporis contegi et constringi
bominibus dalur, de quo Filius Dei dicit 29 : Ignem solent . Si ergo aspicias Salvalorem meum (48) sus
veni miltere in terram , el quam volo ut accenda cepisse quidem corpus , et in corpore posilum ,
lur. , Si enim non hoc , sed alio et huic contrario egisse bumanos aclus , id est vescendi, et bibendi,
B
igni utamur , illo qui se transfigurat sicut angelum et cætera similia : hoc autem solum opus rion
,
lucis, eadem sine dubio patiemur quæ Nadab pas- egisse quod ad pudenda corporis pertinel,carnem
sus est el Abiud . Præcipit ergo mandatum divinuna , que ejus neque nuptiis, neque filiorum , procrea
ut instruatur Aaron , ne omni hora intret (46) in tioni patuisse , invenies qualiter femoralia linea
sancia ad altare , sed cum fecerit prius ea quæ fieri sanctificata habuerit, ul vere de ipso dici debeat,
mandantur, ne forle morialur. quia c inhonestiora nostra abundantiorem habent
2. Sed primo omnium ostendamus quomodo hæc honorem 38. » Considera tamen et ipsum pontificis
quæ de sacrificiis conscribuntur, figuras esse Apo habilum , quia quod per naturam minus in eo hone
stolas dicit et formas, quarum veritas in aliis os . stum videtur, indutis femoralibus lineis , el zona
lendatur, ne forle auditores præsumere nos arbi constrictis , etiam secundum litteram de eo conve
trentur, et legem Dei in alium sensum quam scri nil dici , quia « inhonestiora nostra abundantiorem
pla est, violenter inflectere , quippe si nulla in his honeslalem habent. , lla ergo el omnis qui in ca
que asserimus, apostolica præcedat auctoritas. Pau slilale vivens imitalur Christum , hoc solum de hu
lus ergo ad Hebræos scribens, eos scilicet qui le manis actibus nescientem , ipse eliain lineis femo
gem quidem legerent et bæc meditala haberent, el c ralibus sanctificalis indulus est , et inbonestioribus
bene nola , sed indigerent intellectu , qualiter sentiri suis abundantiorein circumdedit honestalem . Tu
de sacrificiis debeat, hoc modo dicit 30 : « Non enini nica ergo linea sanctificata induitur , et femoralia
in sancta manufacla introivil Jesus exemplaria linea super corpus ejus sunt. Sed ne forie femora
verorum , sed in ipsum cælum , ul appareat nunc lia hæc quibus pudenda conteguntur, resolula (49)
vultui Dei pro nobis . , Etiterum dicit de hostiis 31 :
defluant, el lurpitudinem revelent , aut relegant,
« Hoc enim fecit semel seipsum hostiam offerendo . ) adjungit : « Non enim , inquit 37 , facies gradus ad
Sed quid de bis singulatim quærimus lestimonia ? OIN altare , ne forle in his revelelur lurpitudo lua . , Ne
nem epistolam ipsam ad llebræos scriptam si quis re ergo turpitudo lua defluentibus femoralibus revelelur,
censeal, et præcipue eum locum , ubi pontificem le zona , inquit , femoralia constringanlur. Quodam
gis confert pontifici repromissionis , de quo scriptum tempore exponentes Joannem Bapristam , el alias
237 est " : « Tu es sacerdos in æternum secun Jeremiam , quod Jeremias quidein zonai , Joannes
dum ordinem Melchisedech , ) inveniet quomodo vero pelliceam zonam circa lumbos habuisse dice
omnis hic locus Apostoli , exemplaria et formas retur, sullicienter ostendimus quomodo per hæc de
ostendit esse rerum vivarum et verarum , illa quæ claretur indicia ( 50) pars illa corporis apud hujus .
in lege scripta sunt. Oportet ergo nos quærere pon- D modi viros ila emorlua, ut neque vel levis molus,
lificem , qui semel in anno , id est per omne hoc neque alius quisquam in lumbis eorum fuisse cre
præsens sæculum , sacrificium obtulit Deo , indutus deretur, sed sola castitas , et pura pudicitia. Zona
Feste, cujus, Domino juvante , quæ sit qualitas osten ergo pontiſex linea cingilur, el cidarim lineam im
demus. ( Tunica , inquit " , linea sanctificala in ponit super caput suuin , omnia linea . Cidaris quod
duelur. » Linum de terra oritur, lunica ergo san dicitur ornatus quidam est , qui capiti superponi
etificata linea induitur verus pontiſex Christus, cum lur , quo ulitur pontifex in offerendis hostiis , vel cæ.
naturam lerreni corporis sumil. De corpore enim leri sacerdoles . Sed unusquisque nostrum ornare
18 I Peir. 11 , 9 . 93 Luc. XII , 49 30 Hebr.ix , 24. 81 Hebr. vii , 27. * Psal.cixit . ) 33 Levil , xvi , 4 .
* Genes . III , 19. 38 Levil . XVI, 4. 36 I Cor. xii , 25 . 37 Exod . xx , 26 ; Levit . xv , 4 .

(4€ ) Mss. , 1 intret. » Libb. edili, cialraret. , ( 48 ) Codex Sangerm . , ( nostrum . )

Paulo post mss., a seipsuin hostiam offerendo . la ( 49) Cod . Sangerm ., 1 dissoluta. )
libb. editis deest, « hostiam . ) (50) Omnes miss., 1 indicia. » Libb. editi , « in
( 47 ) Mss ., i resuscitare. » Libb . edili , « susci dicari . )
lare . )
 511 ORIGENIS 519
debet caput suum sacerdotalibus ornamenus . El. A habet, eliam quod babet auferetur ab eo , ) ul ei
enim quia omnis viri caput Christus est , quicunque addatur qui habet mullas mnas peccatorum . Verum
ita agit ut ex actibus suis conferal gloriam Christo , quoniam is qui in sorte Domini est , spem gerit non
caput suum qui est Christus ornavil . Potest et alio in præsenti sæculo, sed in futuro, el cujus sors Do
modo in nobis intelligi capitis ornatus. Quoniam qui- minus est , quotidie moritur ; propterea is quidein
dem quod est in nobis primum ac summum , el caput super quem sors Domini cecidit , jugulatur, el mo
omniurn , mens est, ad dignitatem pontificiam exco- ritur , ut sanguine suo purificet populum Dei; ille
lit caput suum , si quis inentem suam adornaverit autem qui in sorlem contrariam ceciderit, non est
sapientiæ disciplinis. Ista igitur sunt quibus indui dignus ut moriatur, quia qui in sorle Domini est non
præcipitur pontifex, et ita demum introire in sancta , est de hoc mundo : ille vero de hoc mundo est, qui
ne hæc non habens moriatur . in mundo dimittitur, et inundus quod suum est di
3. Jam vero de hostiis quædam quidem ipsius ligit . Ideo non occiditur, nec dignus est jogulari ad
mandantur debere esse pontificis, quædam vero a allare Dei , nec sanguis ējus ad basim altaris me
populo sumendæ (51 ) . Ipsius enim dicitur vilulus, retur effundi.
quod est in animalibus preciosius et robustius. El 4. Sed videamus quis est hic qui accipit eum,
secundum animal aries, quod in ovibus sine dubio B cujus sors apopompæi facta est , ul eum ejiciat in
preliosius est . A populo vero munera jubentur of eremum , « llomo, inquil " , paralus accipiel bir
ferri, aries a principibus , et hirci duo a populo . cum , qui venerit in sortem ejus, cui ceciderit sors
Unus qui dimittatur in eremum , qui el apopompæus apopompæi, et adducel eum in eremum . , Finis sor
nominatur, el unus qui Domino offeratur. Si esset lis istius eremus est , id est locus desertus, deser
omnis populo Dei sanclus , ei omnes essent beari , lus virtutibus , desertus Deo, desertus justitia , de
non fierentduæ sorles super hircis : el unus qui serius Christo , deserliis omni bono . El nos ergo
dem sortem ferret , ut dimilleretur in eremum , singulos manel sors una c duabus. Alit enim bene
alius vero ut Domino offerelur , sed esset surs una , agentes, sors Domini sumus , aut male agentes sors
et hostia una Domino soli . Nunc vero quoniam in nostra nos ducit ad eremum . Vis libi evidenter (53)
multitudine eorum qui accedunt ad Dominum , sunt ostendam quomodo istir duæ sorles semper ope
quidam Domini, alii autem sunt, qui milli ad ere rentur , el unusquisque nostrum aut sors Domini,
mum debeant , id est qui abjici merentur , el sepa all sor's apopomp:ei vel eremi fiat ? Considera in
rari ab hostia Domini : propierea purs hostiæ quæ Evangeliis illum divitem vivenlem splendide el lu
offertur a populo, id est unus solus hircus Domino c xuriose , el Lazarum ad januam ejus jacentem , ul
immolatur, alius aulem abjicitur, el in eremum di. ceribus plenum , el cupientem salurari de micis quæ
mittitur, el apopompæus nominalur. Sors lainen cadebant de mensa divilis , quis finis designatur
cadit super utrumque , et ille quidem qui in eremum utriusque : « Morluus est , inquil * , Lazarus, el ab
dimittitur, dicitur quod ipse auferal super se pec dictus est ab angelis in sinum Abrahæ . Similiter
cala filiorum Israel , et injustitias eorum , et iniqui allem el dives , el abductus est ad infernum in lo
tales ipsorum . Non enim ille hircus qui Domini sors cum tormenti ( 54) . 1 Animadvertis evidenter loca
efficitur, sed ille cujus sors est ut in eremum di sortis utriusque distincia . Vide etiam qui sunt qui
millatur, auferre ea dicitur, secundum illud, credo, abducunt (55) , angeli , inquil, qui semper parati
quod scriptum esl 38 : « Dedi commutationem luain sunt ad abilucendum . Ministri enim Dei sunt ad hoc
Ægyptum , et Æthiopiam , et Soenem ( 52) pro te , ipsum destinali, qui impleant sorlem quam libi ipse
ex quo lu honorabilis factus es in conspectu 238 paraveris. Si eniin bene vixeris, si fregeris esu
meo. , Peccata igitur eorum qui pænitentiam ege rienti panem loum ex animo, el nudum vestieris,
runt, el eorum qui dereliquerunt malitiam , super recluin judicium judicaveris, iniquo adversum ini
capita sua suscipiunt hi qui effecti sunt in sorle quitatem suam restiteris , nec posueris consilium
ejus, qui in eremuni dimittitur, qui seipsos dignos D tuum cum his qui laqueos innocentibus parant, sor
lali ministerio, vel bujusmodi sorle fecerunt. Con tem fuam facies Dominum . Si vero libidini inser
venit auten , velut econtrario aptari bis el illud quod vias , voluptatis amator sis magis quam Dei, sæcu
dictum est 89 : Qui habet dabitur ei , , Sicut lum diligas, malitiam non oderis , sortem tuam ſe
enim qui habet justitias dabitur ei : ita et qui habet cisti apopompæi, ut abducaris in eremum per ma
peccata, in tantum ut in sorle apopompei invenia num ministri Dei , qui in hoc ipsum a Deo ordinatus
Tur illius qui eremum emillilur ; ad lentur ei ea est : et ideo paraliis appellatur, quia personam nul
quæ abstergentur a sancis, ut et in ipsis complea lius erubescit, nec divitis , nec potentis, nec regis,
tur quod scriptum est *0 : 1 Ab eo autem qui non nec sacerdotis. Vis autem scire quia ad nos per .
38 Isa. XLII , 3. 39 Mallhi . Xull, 12. 40
to ibid . *1 Levil. xv!, 10 et 21. ** Luc. xvi , 22.

(51 ) Mss ., sumendæ . , Libb. edili , sumenila . )
(52) Mss . , 1 Soenem . , Libh , erlili , - Syenem . )
( 53) In libb . antea ediris deest , ' evidenler, 1
quoit restituitur ex mss.
(54) Codex Sangerm . o in sinus Abraham . Simili.
ler el dives abduclus est in locum tormenti . ,
(55) Libby. editi , i adducunt , ) et paulo post.
a ad adducendum . ', Sed mss , ut in nostro tesli ,
Cælerum consule Huetium Origenia norum lib. ll,
quæst. 5 , num . 34 ,
 513 IN LEVITICUM HOMILIA IX . 514
tinent quæ dicuntur ? Animana bæc quæ sories A 1 Cilm poleslale lraduxit , triumphans eos in
istas excipiunt (56), non sunt immunda, nec aliena semetipso . , Tradurii, quo traduxit , nisi ad ere
ab altaribus Dei , sed muoda sunt, el quæ in sacrifi mum , ad loca deserta ? Sicut enim illi qui confessus
ciis offerri solent ; ut scias bæc figurain lenere non est, aperuit. paradisi januas, dicendo *' : « Hodie me
eorum qui extra fidem sunt , sed eorum qui in fide cum eris in paradiso, i el per hoc omnibus creden
sunt. Hircus enim animal mundum est, el divinis tibus, el confitentibus ingrediendi aditum dedit ,
altaribus consecralum . Et lu ergo per gratiam ba . quem prius Adam peccante concluserat. Quis enim
ptismi consecratus es altaribus Dei , et animal ſaclis alius romphæam flammeam el versatilem , quæ ap
es mundum . Sed si non custodias mandatum illud posita est custodire lignum vitæ et fores para
Domini quod dixit 68 : « Ecce sanus factus es , jam ( isi so, poterat dimovere ? Quis alius cherubim per
noli peccare , ne quod tibi deterius contingat ; , sed vigili excubans custodia valebat inflectere ,nisi ipse
cuin esses mundus, rursum le peccati inquinamen . solus , cui data est omnis potestas in cælo el in
10 maculasti, el ex virtute ad libidinem , ex pu . lerra 61 ? Ui , inquam , præter ipsum nemo alius hæc
rilale ad immunditiam declinasti , luo vilio , cum facere poluit, ita principatus el poleslales, el recto
auimal mundum ſueris, sorti le apopompæi eremi res mundi, quos enumerat Apostolus. " , nemo alius
que tradidisti. B poterat triumphare, et abducere in eremum inferni,
5. Polest forla ssis et alio modo homo paratiis et nisi ipse solus qui dixit 88 : Gonfidile (59) , ego
mundus (57 ) , qui abducit eum cujus sors venit in vici munduni, , Idcirco ergo necessarium fuit Do
eremu :n, el eo ipso quo educil eum , quasi qui in minum et Salvatorem meum , non solum inter homi
mundum contigeril , dicitur lavare vestimenta sua nes hominem nasci, sed etiam ad inferna descen
ad vesperan ), el esse mundus, etiam ipse Dominus dere, ut sorlem apopoinpæi tanquam homo paralus
et Salvator noster intelligi ex ea parte , qua naturæ in eremum inferni deducerel , atque inde regressus,
bostræ, id est carnis el sanguinis vestimenta susce opcre consummalo ascenderet ad Patrem , ibique
pil, quæ in vespera laverit : propter quod et du. plenius apud allare illud cælesle purificarelur , ut
dum prophela de eo dixeral ** : « Et vidi Jesum sa carnis nostræ pignus, quod secum evexerat , perpe
cerdotem magnum , indulum vestimenta sordida, et lua puritate donaret. Hic ergo est verus dies pro
diabolum slanlem a dextris ejus, ul contradiceret pitiationis, cum propitiatus est Deus hominibus.
ei. » Lavil ergo in vivo, id esi in sanguine suo sio Sicul et Apostolus dicit 5 * : « Quoniam Deus erat in
lim suam in vespera , el factus est mundus . El inde Christo, mundum reconcilians sibi . , Et iterum de
fortassis erat (58 ) quod post resurrectionem Mariæ с Christo dicit 85 : 1 Paciſicans per sanguinem crucis
volenti pedes ejus lenere, dicebal 68 : « Noli me lan suze, sive quæ in cælo sunt, sive quæ in terra . 1
gere. » Vis autem adhuc videre, et aliam duaruin Mandalur ergo in lege , ut in die repropitiationis
sortium formam ? Considera duos illos , qui lem omnis populus humiliel animam suam . Quomodo
pore crucis ejus unus a dextris , el unus a sini. humiliet populus aniinam suam , ipse dicit : « Ve .
stra ejus pependerunt latrones , el vide iilum qui nient, inquit 58 , dies, cum auferetur ab eis spon
confitebatur Dominum , sortem factum esse Domini, sus , et lunc jejunabunt in illis diebus. , Plures
el abductum esse sine mora ad paradisum , il . ergo aguinlur dies festi secundum legem . Est qui.
lum vero alium blasphemantem , sorlem factum dam solemnis dies in mense primo, esl et alius in
239 esse apoponspæi, qui in eremum abducerelur secundo . Sed et in mense primo alia solemnitas
inferni . Sed et in eo quod dicitur, quia allixit cruci Paschæ , alia azymorum , licet conjuncla videalur
suæ principalus, et poleslales contrarias, et trium azymis Paschæ solemnitas. Principium enim azy
pbavit eas +6, sortem in eis apopompæi complevit, morum ad finem Paschæ conjungitur. Pascha au
el tanquam homo paralus abduxit eas in eremum . lem ille solus dies appellatur, in quo agnus occidi
Denique et in Evangelio Dominus dicit , quia lur . Reliqui vero azymorum dies appellantur. Sic
i cum exierit de homine immundus spirilus , vadit D eniin dicit 67 : Facies solemnitatem azymorum
per loca deserta , quærens requier , et non inve seplem diebus. , Hæc ergo est prima solemnitas .
nit. , Sic ergo potest el Salvalor noster bomo pa Post hæc, inquil 58 , cum demessucris messem
ralus intelligi, qui sortem quidem Domini, Eccle luam , el congregaveris nativitales ex agro luo, ſacies
siam suam fecerit, eamque divino consecraril altari , diem festum de initiis frucluum tuorum . » Qui dies
sortem vero apopompa i contrarias fecerit polesla est post seplem septimanas Paschæ , id esi Penie
les, spirilus nequiliæ , et mundi hujus reclores le coste , cum etiam dici jubelur, el mundabis (60)
nebrarum harum , quos , sicut dicit Apostolus 48, sancia de domo mea . Post bæc in septimo mense
** Joan. v, 14. ** Zach . II, 1 el 3 . 46 Joan . x , 17. 46 Coloss. 11 , 14 , 15 . 47 Malih. XII , 43.
" Coloss. in, 14. * Luc. XXIII , 43. 80 Genes. 111 , 24. 81 Mauh . XXVIII , 18 . 89 Ephes. vi , 12.
" Joan . avi, 33.36 II Cor . v, 19. 88 Coloss . 1 , 20. 68 Malib . ix , 15 . 87 Exod . XXIII , 15. 88 ibid . 16.

( 36) Mss ., « sorles islas excipiunt. » Libb. editi ,
• sorles accipiunt. '
(57) Mss. i mundus. , Libb. edili , immundus. 1
(58) Erat. Supplelur e mss .
(59; Codex Sangerm ., « conlidite quia ega, > elc.
( 60) Codex Sangerın . ) et mundavi. , Alii mss . ,
i emundavi. , Libb. editi, i et mundabis . , lurra
codex Sangerm ., i ubi esi el arca testimonii el al
tare . )
 515 ORIGENIS 516
aliæ aguntur solemnitales . Primo die mensis Neo- A moranlem intra Sancta sanctorum , et cllici in sor
menia tubarum , sicut dicitur in Psalmo 69 : , Tuba lem Domini.
canile in initio mensis tobæ . , Decima veru die 6. Quod autem dicimus de sorte , non sic acci
septimi mensis est solemnitas repropitiationis . In piat auditor, quasi sors talis aliqua dicatur, que in
hac sola die pontiſex induitur omnibus pontificalibus ter homines casi , et non judicio agi solet . Sors
indumentis, lunc induitur manifesta :ionem el veri Domini ita accipienda est , tanquam si diceretur
Talem , tunc ingreditur ad illa inaccessibilia , quo electio Domini, vel pars Domini ; et rursum sors
semel in anno accedi tantummodo licet , id est in ejus qui in eremum millilur accipienda est veluti
Sancta sanctorum . Semel enim in anno pontifex pars illa quæ pro indignilale sui a Domino sperni
populum derelinquens, ingreditur ad illum locum lur el abjicitur . Magis enim et sermo ipse apo
ubi est repropitiatorium , el super repropitiatorium pompei, abjecti et refutati significantiam continet.
cherubim , ubi est et arca testamenti , el allare in Ex quo possumus etiam illud intelligere , verbi
censi (61 ) , quo nulli introire fas esi, nisi pontifici gratia , ascendit in cor luum mala cogitatio , concu
soli. Si ergo considerem veruin pontificem meum piscentia mulieris alienæ , aut vicina possessionis,
Dominum Jesum Christum , qnomodo in carne qui- , intellige slatim hanc esse de sorte apopompzi, ale
dem posilus, per lolum annum erat cum populo , " jice conſestim , et expelle de corde llo . Quomodo
annum illum , de quo ipse dicit 60 : « Evangelizare abjicis ? Si babeas lecum prati hominis manum ,
pauperibus misii me , el vocare annum Doinini ac id est , si lectio divina sit in manibus luis , ei præ
ceplum , el diem remissionis , , adverte quomodo cepla Dei ante oculos habeantur, tunc vere inve
semel in anno isto , in die repropitiationis intrat in nieris paralus ad abjicienda el repellenda ea, que
Sancta sanctorum , hoc est , cum impleta dispens: - sunt sortis aliena. Sed et ira si ascendit in cur
lione penetrat colos, et intrat ad Patrem , ut eum luum , si zelus , si invidia , si malitia ad supplanlag
propilium humano generi facial, el exorel pro dum fratrem , paralus eslo ut abjicias ea , el expel.
omnibus credentibus in se. Hanc repropitiationem las, et emillas in eremuin . Si vero ascendat in
ejus qua hominibus repropitiat Patrem , sciens cor luum cogitare quæ Dei sunt, de misericor.
Joannes apostolus dicit 61 : « llæc dico, filioli, ut dia , de justitia, de pietate, de pace , hæc de sorle
non peccemus. Quod et si peccaverimus, advoca sunt Domini, hæc offerunlur ad altare , liæc pon
tum habemus apud Patrem , Jesum Christum , tiſex suscipit , et in his reconciliat tibi Deum .
justum , et ipse est repropitiatio pro peccatis no Propterea ergo et is qui ejicit eum in quo sors
stris. » Sed et Paulus similiter de hac repropitia - c apopompæi esl , hoc est malas cogitationes, malas
tione commemorat, cum dicit de Christo 6 : « Quem cupiditates, non est homo piger , nec occupalus ne
posuit Deus propitiatorem (62) in sanguine ipsius goliis sæcularibus, sed paralus est, el promptus,
per fidem , » Igitur dies propitiationis manet nobis ac vigilans ; qui eliamsi sordescere videatur pro eo
usquequo occidat sol , id est usquequo finem mundus quoil contigerit immundum , lavabil slatim vesti.
accipiat. Stamus enim nos pro foribus , operientes menta sua , et erit mundus. Quod intelligere possu
pontificem nostrum commorantem intra Sancta mus quantum ad unumquemque nostrum pertinet,
sanctorum , id est apud Patrem , et exorantem pro secundum moralem locum , esse hominem paratum ,
peccatis eorum , qui se exspectant , non pro om rationem ipsam quæ intra nos esl , per quam dis .
nium peccatis exorantem . Non enim 240 exorat cretio nobis boni maliqne esi, quæ etiam si videtur
pro his , qui in sorlem veniunt ejus hirci, qui emil sordescere dum discernit , el pertractat ipsa quie
lilur in deserlum . Pro illis exorat lantuin , qui sunt mala sunt ; tamen si ea abjicial, el expellat a corde,
sors Domini, qui eum pro foribus exspectant , qui non ac procul effugel, lunc melioribus cogitationibus
recedunt a templo , jejuniis et orationibus vacan velut purificala ac dilula , munda videbitur ratio
les . An lu pulas , qui vix diebus festis ad ecclesiam pabilis mens . Nec sane mireris, quod etiam ad per
venis, nec intentus es ad audienda verba divina , D sonam Salvatoris traximus hunc qui ejicit hircum ,
nec das operam ad implenda mandata , quod possil el expellit in eremum , quia dicitur lavare resti
sors Domini venire super le ? Oplamus tamen ut menta sua , el lieri mundus, propter illud quod le
vel his auditis operam delis , non solum in ecclesia gimus in propheta dici de Domino , sicut supra
audire verba Dei , sed et in domibus vestris exer diximus : El vidi Jesum sacerdotem magnum in
ceri et meditari in lege Domini die ac nocte , et dulum vestimenta sordida 63. 1 Quod si ulique pro
ibi enim Christus est , et ubique adest quærentibus assumptione carnis dici pie intelligitur , etiam
se . Propterea namque mandatur in lege , ut medi hic in lavandis vestiinentis polest ea figura ser
lemur eam cum imus in via , et cum sedemus in vari ( 63) .
domo, et jacemus in cubili , et cum exsurgimus ; 7. Videamus post hæc quæ sunt quæ pontifex
et hoc est, vere pro foribus exspectare pontificem facial : « Et sumel , inquil 64, plenum balillum car
89 Psal LXXX , 4. 60 Isa . LXI , 1 et 2 . 61 1 Joan . 11 , 1 , 2. 63 Rom . III , 25. 63 Zach . 111 , i el 3. ** Levit.
XVI , 12.
(61 ) Allare incensi solet collocare in Sancto ( 65) Cod . Sangerm ., i potest ad eum figura. )
sanctorum . Atqui erat in sancio. Colex Cadom ., i polest eadem figura. I
(62) Codex Sangerm ., ' propitiatorium . 1
517 IN LEVITICUM HOMILIA IX .
ponibus ignis de altari , quod est contra Domi- A lentarei , nonne diceres , Pereant omnia pro salute
num . » Legimus et in Isaia , quia ignc purgalur pro
phela per unum ex seraphim , quod missum esl (64)
ad euin , cum accepit forcipe carbonem unnin ex
bis qui erant super altare, et contigit labia pro
phelæ , et dixit 68 : « Ecce abstuli iniquitates luas . )
Mihi videntur mystica hæc esse , et hoc indicare,
quod unicuique secundum id quod peccal , si
dignum fuerit purificari eum , iuferantur carbones
membris ejus . Nam quoniam dicit propheta hic " :
olminuoda labia habeo, in medio quoque populi
immunda labia babentis liabilo, » incirco carbo
forcipe assumptus a seraphim , labia ejus mun
dat (65),quibus solis se mundum non esse prolitelur.
Ex quo ostenditur quod usque ad verbum tantum
modo peccalum ejus inveniretur, in facto vero vel
opere nullo peccaverit ; alioquin dixisset , quoniam
immundum corpus habeo , vel inmundos oculos
babeo, si peccassel in concupiscendo aliena, et
dixissel, iminundas manus habeo, si eas polluissel
operibus iniquis. Nunc autem quoniam in solo for
lasse sermone conscius sibi erat delicui illius, de
quo dicit Dominus 67 : « Quia etiam de verbo otioso
reddetis rationem in die judicii, - pro eo quod dif
ficile est etiam perfectis culpam vitare sermonis,
idcirco indigebat etiam propheta sola purgatione
labiorum. Nos auteni , si redeal unusquisque ad con • panem vivum qui de cælo descendit , habemus
scientiam suam , nescio si possumus aliquod mem
brum corporis excusare, quod non igni indigeal. El
propheta quidem quoniam ab omnibus mundus erat , c
idcirco meruit ut unus de seraphim milleretur ad
eum , qui ejus sola labia purgaret . Nos vero vereor
ne ignem non membris singulis, sed lolo cor
pore mereamur . Cum enim lasciviunt oculi , vel
per illicitas concupiscentias , vel per spectacula
241 diabolica , quid aliud nisi ignem sibi congre
gant? Cum aures non avertuntur ab auditu vano ,
ac derogationibus proximorum , cum manus a cæde
nequaquam, nec a rapinis ac deprædationibus con
linentur, cum pedes veloces sunt ad effundendum
sanguinem , cumque corpus non Domino, sed forni
cationi tradimus, quid aliud nisi lolum corpus lra
dimus in gehennam ? At hæc cum dicuntur, con
leinplui habentur. Quare ? quia fides deest . Alioquin
si libi hodie dicerelur, quia judex sæculi vull le D
crastino vivum exurere, et his auditis si esset libi
enius diei spatium liberum , quanta faceres ? quo
modo el per quos discurreres ? quam humilis, quain
lugens et sordidus oberrares ? Nonne effunderes
omnem pecuniam luam in eos , quorum interces
sione evadere posse le crederes ? Nonne omnia
quæ possides redemptionem faceres animæ lux ?
Quod si etiam aliquis le relardare aut impedire
65 Isa . vi , 7 . 66 ibid . 5. 67 Matth. XII , 36.
Amos . viii, 11 . 79 Galat. v.
(64) Libb . edili , s qui missus est , sed niss. ,
i quod missum est, ,
(65) Mss. , ' purgal. , Infra libb. edili, inveni
felur, ila quod facto vel opere. » Sed mss. ut in
nostro textu .
518
mea , nec quidquam remaneal , tantum ut ego vivam ?
Hoc quare faceres ? quia inde non dubitares, hinc
dubitas. Et ideo bene Dominus dicit 68 : « Putas
veniens Filius hominis, inveniet fidem super ler
ram ? » El quid ego dico de certis indubitatisque
periculis ? Tantummoilo si causa dicenda sil apud
judicem terrenum , quæ aliquem metum (66) ex le
gibus habere videatur, nonne omnibus vigiliis ex
cubatur, advocato patrono munera præparantur,
etiamsi anceps periculum sit , aut etiam solius notæ
melus vel damni ratio ? Nos quare non credimus,
quod omnes astabimus i alle tribunal Christi, ut
reportet unusquisque propria corporis proul gessit ,
sive bona sive mala 69. , Hæc si integre credere
B
mus, essel nobis secundum quod scriptum est ? :
< Redeir ptio animæ viri, diviliæ ejus . » Sed unde
possumus hæc, vel sentire, vel credere, vel intelli
gere , cum ne ad hæc ipsa quidem audienda con
veniamus ? Quis enim vestrum cum recitantur Scri
pluræ præbet auditum ? Deus per prophetam com
minatur, et quidem in ira magna ; i El millam
ſamem super terram , non famem panis , neque sitim
aquæ, sed famem audiendi verba Dei. » Sed nunc
Samem non misit Deus super Ecclesiam suam , neque
sitim ad audiendum verbum Dei . Habemus eniin
aquam vivam salienlein in vitam æternam . Cur nos
ipsos fecunditatis tempore fame necamus ac sili ?
Pigræ el desidis animæ est , in abundantia onnium
penuriam pali . Non audistis ex divinis Scripturis ? ,
quia certainen est inter homines carni adversum
spiritum , el spiritui adversis carnen ? El nescitis
quod si carnem solam nutriatis, et ipsam frequenti
mollitie ac jugi deliciarum fluxu foveatis, insolescet
necessario adversum spiritum , et fortior illo efficie
lur ? Quod si fial, eum sine dubio in ditionem suam
redaclum , suis coget legibus ac vitiis obedire . Si
vero ad ecclesiam frequenter venias , aurem litteris
divinis admoveas, explanationem mandatorum cce
lestium capias, sicut cibis et deliciis caro, ila spi
ritus verbis divinis convalescet ac sensibus, el ro
bustior effectus, carnem sibi parere cogel , ac suis
legibus obsequi. Nutrimenta igitur spiritus sunt,
divina leclio, orationes assiduæ , sermo doctrinæ .
His alilur cibis, his convalescit , his victor efficitur.
Quod quia non facitis, nolile conqueri de infirmi
lale carnis, nolile dicere quia volumus, sed non
possumus, volumus continenter vivere, scd carnis
fragilitate decipimur, el impugnamur stimulis ejus .
Tu das stimulos carnis luæ , tu eam adversus spiri
tum tuum armas , et polenlem facis , cum eam car
pibus satias, vino nimio inundas , omni mollitie
69Sº II Cor. V, 10. 70 Prov . xul, 8.
68 Luc. xvIII, 8.
(66 ) Codes Sangerm . , ( qui aliquem melum . 1
El infra, i advocali patroni munera, , sicque alii
mss . , ubi libri edili habent, • advocalo patrouo milo
nera . )
319 ORIGENIS 52C
palpas, et ad illecebras nutris . An nescitis quia non A Pontifex igitur noster Dominus el Salvalor aperit
polest ædificium istud Ecclesiæ ex leprosis lapidi manus suas , et suscipere vult ab unoquoque no
bus construi ? Audi quid dicit Apostolus 78 : Mo strum incensum compositionis minutum , necesse
dicum fermentum totam massam corrumpit. Ex est nos quærere species incensi. Libauum nobis
purgate ergo velus fermentum , ul sitis nova con quærendum est, et non qualecunque libanum, sed
spersio. , Sed ad propositum redeamus . dilucidum . Non vult a le suscipere pontifex obscu
8. < El accipiet , inquil ? , balillum plenum care rum aliquid , aut sordidum , dilucidum quærit. Sed
bonibus . , Non omnes purgantur eo igne qui de el galbanum a le poscit, cujus natura esl ul vehe
allari assumilur. Aaron purgatur illo igne, et Isaias , mentia odoris sui serpentes noxios fuget. Quærit
et si qui sunt similes illis. Alii vero qui non sunt autem a le et slaclen , colata enim el delæcala vult
lales , de quibus etiam meipsum compulo , alio igne esse , vel verba nustra , vel opera . Quærit et ony
purgabuntur (67 ) . Timeo ne illo de quo scriptum chem , quo velut scuilo quodam oblegatur anima et
est 78 : Fluvius ignis currebat ante ipsum , ) Iste illæsa permaneal (70) . Ja et le vull sculo fidei esse
ignis non est de altari . Qui de altari est ignis, ignis protectom , quo omnia jacula maligni ignila reslin
est Domini ; qui autem extra altare est, non est Do glas. Hæc tamen omnia vult a le esse composila :
B
midi , sed proprius est uniuscujusque peccantium , nil inordinalum , nihil inquietum , nibil indecens,
de quo dicitur 76 : « Vernis eorum non morietur, sed boc vult, ut omnia nostra composite et honeslo
et ignis eorum non exstinguetur. » Iste ergo ignis, fiant. Slal ergo eliain nunc verus pontiſex nosler
ipsorum est qui eum accenderunt, sicut el alibi Christus, et repleri vull manus suas incenso come
scriptum est ?? : « Ambulale in igne vestro, el in posilo minuto ; et ab unaquaque Ecclesia quæ sub
fiamma quam accendistis vobis. , Isaiæ autem non cælo est , considerat quid offeratur, quam inte
Sius ignis apponitur 18, sed ignis altaris, qui cir gre incensum suum diligenterque componal , quam
cumpurgabat labia ejus, et huic de quo dicitur 79 : ininulum id faciat, id est, quomodo unusquisque
« Et sumet batillum plenum carbonibus ignis de nostrum opera sua ordinet , et quumudo sensum ac
altari, quod est contra Dominum , et implebit ma verba Scriplurarum spiritali explanatione discutial.
nus suas incenso compositionis minuto. ) . Quod Nec angelorum ministeria ad hujuscemodi oflicia (71 )
quidem plenius Dominus noster ſecit. Implevit desunt. Angeli enim Dei ascendunt el descendunt
enim manus suas incenso minulo , de quo scriplum ad Filium hominis, perquirunt, el curiose agunt
est $0 : « Dirigatur oratio mea sicut incensum in quid in utroque nostrum inveniant, quod ollerant
conspectu luo , o Implevit ergo manus suas sanctis c Deo . Vident et perscrutantur uniuscujusque nostrum
opcribus , quae pro bumano genere operatus est. nientem , si habeat aliquid tale , si lain sanctum ali
Quarc autem compositionis incensum dicitur ? quia quid cogitel , quod Dio merealur offerri. Joluentur,
non est una species operum , sed ex justitia , el ex et considerant si quis nostrum ex his quæ dicuntur
pietate, ex continentia, ex prudentia, el ex omni in ecclesia corde compungitur, el animum couver
bus hujuscemodi virtutibus componitur hoc quod tit ad pænitentiain , si his auditis corrigere cogitat
placet Deo (68) . 242 Sed el minului quod addit, vias suas, et oblivisci prælerita, ac præparare se ad
non olivse intelligiinus. Non enim vult eum qui ad futura , saltem secundum Achab illum impiissimom ,
perfectionem lendit, verbum Dei crasse el carnali de quo dicit Dominus 88 : « Vidisti quomodo cow .
ter intelligere, sed minutum in his sensum subtilem punctum est cor Achab ? , Sed in lis omnibus quid
que perquirere, ut si forte audiat scriptum esse 81 : de illis dicam , qui nec audiunt auribus hæe, nec
« Non oblurabis os bovi trituranti, , ille hæc non corde recipiunt ? Quæ in illis compunctionis spes ?
de bobus intelligal, neque enim de bobus cura est quæ conversionis suspicio ; quæ emendationis ex.
Deo , sed de apostolis dici . Sed et si quis de provi spectatio ( 72) ? Si enim euam de his qui audiunt
dentia Dei rationem , quæ est minutissima et subli dubilainus, quid speramus de his qui omnino non
lissima, possit exponere , iste minuto incenso ma- D audiunt? Sed utamur verbis Domini 63, et dicamus :
num suam replere dicitur. Quis ergo nostrum ila Qui habent aures audiendi audiant, el qui audiunt
promplus est et paralus, uit ingressuro pontifici (69) sciant scriptum esse, quia cum conversus ingemue.
in Sancia sanctorum , incensum compositionis offe ris , tunc salvus eris , et scies ubi fueris . Et, si disc
ral minulum ? Necesse est enim nos singulos aliquid ris lu peccata tua prior, ego exaudiam le tanquam
offerre tabernaculo Dei , aliquid eliam pontificalibus populum sanclum . Audisti quomodo eliam si pecca
indumentis , aliquid vero quod per pontificis manus ior fuisti, tantum si conversus es, et destilisti a
ad ipsum Deuin per odorem suavitatis ascendal . peccato, jam sanclus appellaris ? Nihil ergo despe

93 I Cor. v , 6, 7 . 74 Levit. xvi , 12. 78 Dan. Mi, 10 . 76 Isa . LXVI.24. 77 Isa . L , 11 . 78 Isa . vi . 19 Levil.
XVI, 12. 80 Psal. cxl , 2. 81 I Cor. 1x , 9. 89 111 Reg. xxi, 29 . 83 Matth . XI.
(67) Codex Sangerm ., ' purgabimur. ) (70 ) Mss. , 1 oblegitur animal suum et illæsum
(68) Libb. editi , i li eo placelur Deus. , Sed permanel. )
mss . ui in nostro textu .
(71) Mss., « ab hujuscemodi officiis. »
(69 ) Codex Sangerm ., pontifici, Libb . editi , ( 72) Mss., 1 via .
o pontilice. »
 521 IN LEVITICUM HOMILIA IX. 522
randum est his qui compuuguntur et convertinlur obtuli ad aliare Dei . Si diligam fratres meos , ila
ad Dominum . Non enim superat bonitatem Dei ma ut aniniam meam ponam pro fratribus meis, si pro
litia delictorum . justisia , pro veritate usque ad mortem cerlavero,
9. Sumit ergo pontiſex batillum plenum carbonibus holocaustum obtuli ad altare Dei . Si membra mea
ignis de altari, quod est contra Dominum , et implet ab omni concupiscentia carnis mortificavero , si
manum suam de incenso compositionis minulo, et mundus mihi crucifixus sit, el ego mundo , holo
inſert in interiora velaminis. Intelligamus primo caustum obtuli ad altare Dei , et ipse mea. hostiæ sa
quid designet historia , et tunc quid sensus spiritalis cerdos eſficior. Hoc ergo modo sacerdolium geritur,
habeat requiremus. Duplex ædes est tabernaculi in prima æde, et hosliæ offerunlur, et ex hac æde
testimonii vel templi Domini. Prima est, in qua sanctificatis indulus vestimentis pontifex profici
allare holocaustum est (73 ), quod perpetuis ignibus scitur, el ingreditur in interiora velaminis , sicut
excitalur, in qua æde solis licet assistere sacerdoti superius Pauli verba posuimus, dicentis 86 : « Non
bus, el sacrificiorum ritus ac ministeria celebrare, in manu facla sancta , sed in ipsum cælun penelra
et neque Levilis, neque alii cuiquam ( 74) præterea vit , inquit , Jesus, et apparet valtui Dei pro nobis . )
indulgetur accessus. Secunda vero ædes interior Cæli ergo locus , et ipsa Dei sedes , per interioris
est, solo ab hac discreta velamine. Intra quod ve- B ædis figuram atque imaginem designatur. Sed mi
lamen , arca testamenti et propitiatorium , super rum conluere ordinem sacramentorum . Ingrediens
quod cherubim duo stalula surt, et altare in pontiſex in Sancta sanctorum , ignem secum de
ansi (75) collocatum est. In hanc ædem semel in hoc allari portat, et incensura in hac æde sise
anno primus quicunque erat pontiſex , oblatis prius cipit. Sed et vestimenta quibus indutus est , de hoc
hosliis propitiationis , de quibus supra exposuimus, loco sumpsil . Pułasne dignabitur Dominus meus
ingrediebatur, habens utramque manum repletam, verus pontifes el a me suscipere partem aliquam
Enam batillo carbonum , et aliam compositionis in incensi compositionis minuti quod secum deferat
censo, ut cum fuissel ingressus, stalim supposito in ad Patrem ? Putasne inveniet in me aliquid igniculi,
censo carbonibus fumus ascenderet, lolamque ædem et holocaustum meum ardens, ut dignetur ex eo
repleret, ul aspectum sanctorum , quem ingres balillum suum implere carbonibus, el in ipsis Deo
sus pontificis revelaverat , nubes velarel incensi . Si Patri odorem suavitatis offerre ? Beatus est cujus
libi sacrificiorum mos paluit antiquus, quid hæc tam vivos, tamque ignitos holocausti sui carbones
etiam secundum rationem mysticain contineant, invenerit, ul eos aplos judicel quos altari superpo
243 videamus. Duas audisti ædes : unain quasi nal incensi . Bealus in cujus corde invenerit lam suh
visibilem el palentem sacerdotibus , aliam vero in с tilem , lam minutum tamque spiritalem sensum , et
visibilem , et inaccessam , excepto solo pontifice, ila diversa virtutum suavitale composilum , ut reple
cæleri foris sunt. Prima ædes ista pulo quod intel re dignetur ex eo manus suas , Deoque Patri suavem
ligi possit bæc in qua nunc sumus in carne posili odorem intelligentiæ ejus offerre. At contra infelix
Ecclesia , in qua sacerdotes ministrant ad allare anima, cujus fidei ignis exstinguitur, et refrigescit
bolocaustorum , succenso illo igne, de quo dixit Jc charilalis calor : ad quam cum venerit cælestis
sus 86 : Ignem veni mittere in terram , et quam pontiſex noster , quærens ab ea ignitos el ardentes
Tolo ut accendatur . , Et nolo mireris quod hæc carbones super quos incensum offerat Patri , inve
ædes solis sacerdotibus paleat . Omnes enim qui nit in ea aridos cineres el frigidas favillas. Tales
cunqne unguento sacri chrismatis delibuii sunl, sa- • sunt omnes qui subtrahunt se et longe faciunt a
cerdoles effecti sunt , sicut el Petrus ad omneni verbo Dei , ne audienles sermones divinos accen
dicit Ecclesiam 85 : « Vos autem genus electum , et dantur ad fidem , incalescant ad charitatem , ignian
regale sacerdotium , gens sancta . ) Estis ergo genus lur ad misericordiam . Vis tibi ostendam quoinodo
sacerdotale , et ideo acceditis ad sancla . Sed el de verbis Spiritus sancti ignis exeat , et accendat
unusquisque nostrum label in se holocaustum suum , d corda credentium ? Audi dicentem David in psalmo
et holocausti sui ipse succendit altare , ut semper (76) 87 : « Elnquium Domini ignivil eum . » Et iterum
ardeal. Ego si renuntiem oninibus quæ possideo , in Evangelio scriptum est , postquam Dominus locu
et tollam crucem meam , el sequar Christum , holo luis est ad Cleopham : « Nonne cor nostrum , in
caustum obtuli ad altare Dei : aut si tradidero cor quit 88 1 eral ardens intra nos , cum aperiret nobis
pus meum ut ardeam habens charitatem , et glo- Scripluras ? , Tu ergo unde ardebis ? Unde inve
riam martyrii consequar , holocaustum meipsum nientur in le carbones ignis, qui nunquam Domini
* Luc. XII , 19. 88I Pet. ll, 9. 86 llebr . 18 , 21 . 87 Psal . cıx , 40 . 88 Luc. xxiv, 31 .

(73) In qua allare holocaustorum , elc . Jam monui
homil. 9 in Exoil . , num . 3, non fuisse in sancio al .
lare bolocaustorum , ut hic pulal Origenes, sed in
a:rio sacerdolum sub dio , ad quod accessus cliam
Levitis .
(74) Libb. editi , « alicui unquam . , Mss ., 1 alii
Cliquam . )
PATROL. GR . XII .
(75) El altare incensi, etc. Vide nolas ad num . 3
hoinil. 9 in Exodum , ubi monui altare incensi non
fuisse in Sancto sanctorum , sed in sancto , Origeni
fucum fecit a se male intellectus locus Heb . 1x, 4 ,
de quo consulendi interpretes.
(76) Mss. psalmo. Lib . editie psalmis. )
17
 823 ORIGENIS 524
igniris eloquio , nunquam verbis Spiritus sancti in- A rins tabernaculum , et cælorum excelsa conscen
89 .
flammaris ? Audi et ipsum David dicentem dere , jam non erit homo, sed secundum verbum
a Concaluit cor meum intra me, et in meditatione ipsius erit tanquam angelus Dei . Aut forle etiam
mea exardescit ignis. » Unde lu concalescis ? Unde ille super eum sermo complebitur quem ipse Do
ignis accenditur, qui nunquam in divinis meditaris ininus dixit 93 : « Ego dixi : Dii estis , el filii Excelsi
eloquiis : imo quod est infelicius , concalescis in omnes. ) Sive ergo spiritalis effeclus , unus cum
spectaculis circi , concalescis in equorum conlen Domino spiriliis fial ; sive per resurrectionis glum
lionibus, in certamine athletarum ? Atqui iste ignis riam in angelorum ordinem transcat,, recle jam
non est de altari Domini, sed is est , qui diciuir non erit homo ; sed unusquisque ipse sibi loc pre
ignis alienus ; et audisti paulo superius , quia qui slal , ut vel excedat hominis appellationem , vel intra
oblulerunt alienum ignem ante Dominum , exstincti conditionem hujus vocabuli censeatur. Si enim fa
suni. Coric : lescis et cum le repleverit iracundia , cius homo ab initio servasset illud quod ad eum
et cum le inflainmaverit furor , ureris interdum et Scriptura dicit 9 : Ecce posui ante oculos tuos
amore carnali, ac lurpissimæ libidinis jactaris in morlem et vilani , elige ujbi vilam ; , si hoc fecissel ,
cendiis. Sed omnis iste ignis alienus est el contra nunquam profecto humanum genus mortalis con
rius Deo, quem qui accenderil, sine dubio Nadal, B ditio tenuisset. Sed quoniam derelinquens vilan ,
et Abind perferet sorlem . mortem secutus esi , homo factus est ; et non solum
10. Ait ergo eloquium divinum 90 : « Et imponel homo, sed el terra , propter quod et in terram re
incensum super ignem in conspectu Domini, et dire dicitur 98. Requiro tamen quæ sil ista mors,
operiet fumus incensi ( 77 ) propitiatorium quod est quam dicit ante e oculos luos posui . , De vila enim
super testimonia , el non moriellir, el sumel de san non dubilalar quod semelipsum indicet Deus, qui
guine vituli, et respergel digilo suo super propitia . dicit 96 : « Ego sum veritas el vila . ) Qux est ergo
torium contra orientem . , Rilus quidem apud ve isla mors vite contraria , quam posuit Deus ante
teres propitiationis pro hominibus, qui fiebat oculos nostros ? De illo dici pulo , de quo Paulus
ad Deum , qualiter celebrarelur edocuit : sed lui qui dicit 97 : Novissimus inimicus destruetur mors. I
ad Christum venisti, pontificem verum , qui sanguinie Iste est ergo inimicus diabolus, qui primo quidem
suo Deum libi propitium fecit, el reconciliavit le ante oculos posilus, sed novissimus destruelur. Pue
Patri, non hærcas in sanguine carnis ; sed disce silus autem fuerat ante oculos , non ul sequeremur
potius sanguinem Verbi , et audi ipsum tibi dicen eum , sed ut vilaremus. Unde et arbitror quod ipsa
tem " , quia « hic sanguis meus est , qui pro vobis с per se anima humana, neque mortalis, neque im
effundetur in remissionem peccatorum . 1 Novil morlalis dici potest ; sed si contigerit vilam , ex
244 qui mysteriis imbutus est ( 78 ) , et carnem el participio vitæ eril immortalis ; in vitam enim non
sanguinem Verbi Dei . Non ergo immoremur in his incidit mors ; si vero averlens se a vila partici.
us
que el scientibus nota sunt, el ignorantib palere pium traxerit mortis, ipsa se facit esse mortalem .
non possunt. Quod autem contra orienteni resper El ideo propheta dicit 98 : 1 Anima que peccal , ipsa
git , non oliose accipias . Ab oriente tibi propitiatio morietur ; , quamvis mortem ejus nos ad inter
venit. Inde est enim vir, cui Oriens nomen est , qui itum substantiae sentiamus, sed hoc ipsum quo !
media tor Dei et homi num factu s est. Invit aris ergo alien a et extorris sit a Deo , qui vera vila esl, illors
per hoc, il ad orientem semper aspicias , unde libi ei esse credenda est. Nulla ergo participatio fit
oritur sol justitiæ , unde semper tibi lumen nasci- . justitiæ cum iniquilate, nulla societas lucis ad lene
lur : ut nunquam in tenebris ambules, neque dies bras, nulla consonantia Christo cum Belial 99. Si
ille novissimus le in lenebris comprehendat : ne elegimus vitam , semper vivemus , mors nobis non
.
libi ignorantize nox el caligo subrepat , sed ut sem dominabilur, et complebilur in nobis sermo Do
per in scientiæ luce verseçis, semper habeas diem mini, qui dixit ' : Qui credil in me, etiamsi mo
livei, semper lumen charitatis et pacis obtineas. D rialur , vivet . » Eligamus ergo vitam , eligamus
11. Addit post hiec Scriptura 9 : « Et non erit , lucem , ut in die honeste ambulemus, ul tl nos
inquit, bomo cum ingredietur pontifex intra vela sequentes Jesum intra velamen tabernaculi inie
men interius in tabernaculum les !imonii. , Quo . rioris , jam non simus ul homines mortales, sed
modo non erit homo ? Ego sic accipio , quod qui ul angeli immortales , cum novissimum inimicum
powerit sequi Christum , el penetrare cu co inic destruxerit morlem ipse Dominus Jesus Christus,

89 Psal. XXXIX , 3 . 90 Levil . xvi , 13 . 91 Matth . XXVI , 28 . 92 Levit. xvi , 17 . 93 Psal . LXXIII , 6.
** Deut. XXX , 15 . 95 Genes. Di, 13 . 90 Joan1.. XIV, 6. 97 | Cor. xv , 26. 98 Ezéib . XVIII , 4 . 99 || Cor.
VI , 14 , 15 . i Joan. XI , 25 .
( 77 ) Libb . editi post propitiatorium addunt, fuerit ubi mysteriorum non publicanilorum mentio
I conira orientem i quod abest dilm a mss. , lum a lit ; sed iniqua isthæc criminatio abunde refellidir
contextu Græco Septuaginta interprelim . vel ex celebri hoc Origenis effato sub initium
( 78 ) Novil qui mysteriis imbumus est , etc. Encha lib ) . I contra Celsum , apud Christianos, ut et apu.
risliæ mysterium non omnibus plebat. Nico parce philosophos et gentiles quedam esse xpúýta ili
de eo loquitur. Scio equidem a nonnullis vapulare εις τους πολλούς φθάνοντα , el εσωτερικά.
liutinum quasi plurimorum locorum interpolator
 525 IN LEVITICUM HOMILIA X. 526

qui est via , el verilas , el vila : cui gloria el impe. A dispensatio procuravit , ut el civitas ipsa , el lem
rium in sæcula sæculorum . Amen . plum , el omnia illa pariter subverlerentur : ne qui
HOMILIA X. forte adhuc parvulus et laciens in fide si videret
illa constare, dum sacrificiorum ritum , dum mini
De jejunio quod in die propilintionis fit, el de hirco
qui in eremum dimititur ? steriorum ordinem allonilus stuperet, ipso diver
1. Nos quilem , qui de Ecclesia sumis , merilo sarum formarum raperelur intuitu . Sed providens
Moysen recipimus, el scripta ejus legimus, sen Deus infirmitati nostræ , et volens multiplicari Ec
tientes de eo , quod propheta et Deo sibi revelante, clesiam suam , omnia illa subverti ſecit el penitus
in symbolis, et liguris, ac formis allegoricis con auferri , ul sine ulla cunctatione illis cessantibus hæc
scripserit futura mysteria, quæ in tempore suo vera esse , pro quibus in illis lypus præcesseral,
docemus impleta . Qui vero ejusmodi in eo non crederemas.
recipil sensum , sive Judæorum quis, sive etiam 2. Unde el nunc dicenda nobis sunt aliqua etiam
nostrorum est , is ne prophetam quidem eum ſuisse ad eos , qui pulanl pro mandato legis sibi quoque
docere potest : quomodo enim prophetam probabil, Judæorum jejunium jejunandum , el primo omnium
cujus lilleras asserat esse communes, futuri nullius sermonibus ular Pauli dicentis : quia si quis vult
conscias, nec occulti aliquid mysterii continentes ? Bunum aliquid custodire de observationibus legis,
Hunc itaque qui ita sentit, legentem hæc arguit ( obnoxius est universæ legis laciendæ ? . 1 Qui
sermo divinus, et dicit ? :( Pulasne intelligis ergo observat isla jejunia , ascendat el ler in anno
quæ legis ? , Est ergo lex , et omnia quæ in lege in Jerusalem , ut appareat ante templum Domini,
sunt, secundum Apostoli sententiain usque ad ut offerat se sacerdoti ; requiral allare quod in pul
verem versum est , offeral hostias nullo astante
tempus correctionis imposita, et sicut hi quibus
pontifice. Scriptum est enim , ut duos hircos je
artificium est signa ex ære facere, et statuas fundere,
antequam verum opus æris producant, alil argenti, junans populus offerat sacrificium , super quos sor
vel auri , figmentui prius luti ad similitudinem les milli debeant, ut unus ex his fiat Domini sors,
el hostia Domino offeralur ; alterius vero sors liat,
faturæ imaginis formant ( 79) : quod figmentum
necessarium quidem est, sed usquequo opus quod ut dimillatur in eremum vivis , qui el habeat in
principale esi , explealur : cum autem fuerit effectum
se peccata populi. llæc tibi omnia consequenter
opus illud propler quod figmentum luti fuerat for explenda sunt, qui vis secundum præceplum legis
malum , usus ejus ultra non quæritur : tale aliquid oliservare jejunium : de quibus a nobis quidem ,
prout potuimus, superiori disputatione dissertum
jälellige etiam in his, quæ in lypo et ligura Sulu C
corum in lege el prophetis, vel scripla , vel gesla est. Tamen quoniam dives est sermo Dei , et se
cundum sententiam Salomonis non simpliciler,
sunt. Venit enim ipse artifex et auctor omnium , et
legem quæ umbram habebat futurorum bonorum ®, sed el dupliciter el tripliciter describendus in corde

Transtulit ad ipsam imaginein rerum . Sed ne forte esi , lentemus etiam nunc addere aliqua ad ea , quæ
difficile tibi probari posse quæ dicimus videantur, dudum pro viribus dicta sunt, ut ostendamus quo
recognosce per singula . Eral prius Jerusalem urbs modo in typo futurorum etiam hic unus hircus Do
illa magna regalis , ubi lemplum famosissimum mino oblalis est hostia , et alius vivus dimissus .
245 Deo fuerat exstructum . Posteaquam vero ve Andi in Evangeliis Pilatum dicentem ad sacerdotes
uit ille, qui erat verum templum Dei , et dicebat el populum Judæorum 10 : Quem vullis de duobus
de lemplo corporis sui : 1 Solvite templum hoc , ) dimittam vobis , Jesum qui dicitur Cliristus , an
el quia cælestis Jerusalem cæpit aperire mysle Barabbam ? , Tunc clamavit omnis populus, ut Ba
ria : deleta est illa terrena, ubi cælestis apparuit : rabbain dimillerel , Jesu !n vero morti traderet.
in templo illo non remansil lapis super lapidem , Ecce habes hirciim qui dimissus est vivus in ere .
ex quo verum templum Dei facia est caro Christi. muni , peccata secum populi ferens , clamantis et
Erai prius pontiſex sanguine laurorum et hirco- D dicentis " : « Crucifige , cruciſige. , Isle est ergo
rum purificans populum : sed ex quo venit verus hircus vivus dimissus in eremum : et ille est hir
pontifex, qui sanguine suo sanctilicarel credentes , cus , qui Domino oblatus est hostia ad repropitianda
nusquam esi ille pontifex prior, nec ullus ei reli peccata , el veram propitiationem in se credentibus
ctus est locus. Altare fuit prius, et sacrificia cele- populis fecit. Quod si et hoc requiras, quis sit qui
brabantur : sed ut venit verus Agnus qui seipsum hunc hircum perduxit (80) in eremum , ul probelir
in eo eliam quod lollis sit et mundus effeclus ,
hostiam obtulit Deo , cuncia illa velul pro tempore
posila cessaverunt. Non libi ergo videtur quod se polest. Pilatus ipse accipi homo paralus. Judex
cundum figuram quam supra posuimus, veluti for quippe gentis ipsius erat , qui eum per sententiam
me fuerint quædam e lulo ficix , per quas verilalis suam emisil in eremum . Audi autem quomodo lo
exprimerentur imagines ? Propterea denique divina tus sit el mundus effectus. Cum ad populum dice
8 Levit. xvi , 5.
• Levit. XVI . & Act . viji , 30 . * Heb . 18. Ålleb . X , 1. 6 Joan . Ji , 19 . 1 Gal . v, 3 .
Prov . ii . 10 Malib . SXVII , 17 . 11 Luc. XXII , 21 .
in nostro lexlu .
necessarium formant : non
sit , sed« usquequo,
(79) Libb. editi. : elc . Sedfigment
quod mss . um
ut (80) Mss . , ' perduxit. » Libb . edili , « produxil, a
527 ORIGENIS ! 28

ret " : « Vullis dimillam vobis Jesum , qui dicitur A adire pontificem tuum Christum , qui utique non in
Christus ? » et acclamasset omnis populus, dicens 18 . lerris requirendus est , sed in cælis , et per ipsum
« Si bunc dimillis , non es amicus Cæsaris ; tunc debes offerre hostiain Deo. Vis tibi adhuc ostendam
poposcil , inquit, Pilatus, aquam , et lavil manus quale le oportet jejunare jejunium ? Jejuna ab
suas coram populo , dicens 1 " : « Mundus ego sum a omni peccato, nulluin cibum sumas malitiæ, nullas
sanguine ejus , vos videritis. » Sic ergo videbitur capias epulas voluptatis, nullo vino luxuriæ con
lolis manibus suis mundus effectus. Nostra igitur, calescas . Jejuna a malis actibus, abstine a malis
id est qui non umbræ el exemplari servimus, sed sermonibus , contine le a cogitationibus pessimis.
verilali , hæc est propitiationis dies , in qua data Noli contingere panes furtivos perversæ doctrinæ.
est nobis remissio peccatorum , cum pascha no Non concupiscas fallaces philosophiæ cibos , qui
strum immolatus est Christus 15. Quomodo ergo co le a veritate seducant. Tale jejunium Deo placet.
gnila verilale convertimur iterum ad infirma et Abstinere vero a cibis , quos Deus creavit , ad per
egena elementa hujus mundi, quibus rursus a ca - cipiendum cum gratiarum actione fidelibus, et hoc
pile servire vullis, dies observantes , el menses , el facere cum bis qui Christum crucifixerunt, acce
lempora , el annos ? Audi quomodo etiam prophela plum esse non potest Deo . Indignali sunt aliquando
B
hujusmodi jejunium respnit , et dicit 16 : « Non hoc el Pharisæi Domino , cur non jejunarent discipuli
jejunium elegi , dicit Dominus , neque diem ul hu ejus. Quibus ille respondit , quia non possunt filii
miliet homo animam suam , , Tu si vis jejunare sponsi jejunare quandiu cum ipsis est sponsus ” .
secundum Christum el bumiliare animam luam , Illi ergo jejunent qui perdiderunt sponsum , nos
omne libi tempus aptum est (81 ) lotius anni; imo habenles nobiscum sponsum jejunare non possumus.
lolius vitæ lux dies habelo ad humiliandam ani Nec hoc tamen ideo dicimus, ut abstinentiæ Chri
mam luam , si lainen didicisti a Domino Salvatore slianæ frena laxemus . Habemus enim quadragesi
nostro , quia milis esl et humilis corde '7. Quando mæ dies jejuniis consecralos. Habemus quariam
ergo non est libi humiliationis dies , qui Christum et sextam septimanæ dies , quibus solemniter jeju
sequeris, qui est humilis corde , el humilitatis ma namus (83) . Est cerle libertas Christiano per omne
gister ? Tu itaque si vis jejunare, jejuna secunduin lempus jejunandi, non observantiæ superstitione,
præceplum Evangelii , et observa in jejuniis evan sed virlule continentiæ . Nam quomodo apud eos
s
gelicas leges, in quibu hoc modo Salvalor de je . castitas incorrupla servalur , nisi arctioribus conti
juniis mandat 18 : - Tu autem si jejunas, unge ca nenliæ fulla subsidiis ? Quomodo Scripluris ope
put luum , et faciem tuam lava . » Quod si requiris Cram dabunt ? Quomodo scientiæ et sapientiæ slu
quomodo laves faciem tuam , Paulus apostolus do debunt ? Nonne per continentiam ventris el gullu
cel 19 quemadmoi'um , revelata facie gloriam Do ris ? Quomodo quis seipsum castrat propler regoom
mini contempleris, ad eandem imaginem formalus cælorum , nisi ciborum afluentiam resecet , nisi
a gloria in gloriam , tanquam a Domini spiritu . ) abstinentia utatur ministra ? Hæc ergo Christianis
Unge etiam capul luum , sed observa ne oleo pec- jejunandi oratio est. Sed csl et alia adhuc religiosa ,
cali : 246 Oleum enim peccatoris non impinguet cujus laus quorumdam apostolorum litteris prædi
capul luum *0 (82) . » Sed unge caput oleo exsulla calur. Invenimus enim in quodam libello 183“) ab apo
tionis, olco lætitiæ , oleo misericordiæ , ita ut se slolis dictum : « Beatus est qui etiam jejunal pro eo
cundum mandatum sapientiæ , misericordia et fides ul alat pauperem . ) Hujus jejunium valde acceplum
non deserant le . Proplerea enim el Apostolus , vo est apud Deum , el revera digne salis . Imitalur
lens abstrahere nos ab his visibilibus et terrenis , enim illum , qui animam suam posuit pro fratribus
el erigere animos sensusque nostros ad cælestia , suis . Quid ergo veteribus pannis nova indumenta
clamat el dicit " I : « Si resurrexistis cum Christo, miscemus ? Quid in ulres veteres millimus vinum
quæ sursum sunt quærite, non quæ super lerram . ) novum ? « Velera transierunt, ecce facta sunt on
D
Nonne aperte tibi dicit : Noli quærere in terris Je nia nova * , , per Christum Dominum nostrum,
rusalem , nec observantias legis , nec jejunium Ju cui est gloria el imperium in sæcula sæculoruin .
dæorum , sed jejunium Christi ? Jejunans enim debes Amen .
19 Marc . XV , 9. 18 Joan . XIX , 12. " * Malih . XXF11,24 . 15 I Cor. v , 7 . 16 Isa . Lvill , 5 . 17 Malth . II,
29 . 18 Matth . vi , 17. 18 || Cor. 1 ), 18 . 90 Psal. cxli , 6. 21 Coloss. 1 , 1 . 2. Matth . IS , 15. ** II
Cur v, 17.
(81 ) Codex Sangerm . , 4 apertum esi. ) el jejuniis parascevem ? » El cap. 2 : « Sic et apo
182) Mss .,, capul luum .Libb.edili, caput meum . ) stolos observasse, nullum aliud imponentes jugum
(83) Habemus quartam el sexlam sepiimane dies certorum , et in cominune omnibus obeundorum
quibus solemniter jejunamus. Antiquissimum est jejuniorum : proinde nec slationum , quæ el ipsæ suus
utriusque diei jejunium , quippe quod perinde ac quidem dies babeant, quarưæ feriæ el sexta ., Ejus
quadragesimale præcipitur canone apostol. 61 , dem jejunii mentio est apud Epiphanium hæres.
Constilul, apostol. lib. v, cap. 15 et 21, el a pseu LXXV,num . 6, et in Expositione fidei catholicæ , num.
do - Ignatio epistol. ad Philipp. cap. 13. De hoc je 22 ; item apud alios passim veteres lam Græcos
junio mentionem facit non uno in loco Tertullianus, quam Lalinos .
el staliones illis ipsis diebus obiri consuevisse si ( 834 ) Apocrypho.
guilical : ut in lib. De jejuniis contra Psychicos : (84 ) Codex Sangerin ., Domini, » El paulo posl,
( Curslationibus quartain et sextam sabbati dicamus, I quidve designel in Scripluris . )
 399 IN LEVITICUM HOMILIA XI. $ 30
SIOMILIA XI . A el mundanis negotiis obligatis , non quærens ea
De eo quod scriptum est : « Sancti estole , quia et quæ super terram , sed quæ in cælis sunt ; isle me
ego sanctus sum Dominus Deus vester. ; rilo sanclus appellalur. Donec enim permistus est
1. Nuper in auribus Ecclesiæ recitalus est sermo turbis , et in inultitudine fucluantium volutator,
Dei (84 ), dicens * : * Estote sancti quia et ego nec vacal soli Deo , neque segregalus a vulgo est,
sanctus sum Dominus Deus vester. ; Nonien boc non potest esse sanctus. Nam de eis quid dicemus,
( sanctus, , quid sibi velit, quidve significet in qui cum gentilium Lurbis ad spectacula maturant,
Scripturis divinis , diligentius requirendum est, ut el conspectus suos' atque audilus impudicis el ver
cum vim verbi didicerimus, etiam opus ejus possi bis el actibus focdant ? Non est nostrum pronuntiare
mus implere. Congregemus ergo de Scripturis di de lalibus. Ipsi enim sentire , el videre possunt
vinis , super quibus sanclum dici invenimus, el de quam sibi delegerint parlem . Tu ergo qui hæc audis,
prehendemus (85) non solum liomines , sed etiam cui lex divina recitalur (86) , quem ipsius etiam Dei
mula animalia sancla appellata , invenimus et vasa sermo convenit dicens : « Sancti estole , quia et
ministerii sancla vocitala , el vestimenta sancta dici , ego sanctus sum Dominus Deus vesler ; ) sapienler
et loca nihilominus, quæ in urbibus vel suburbibus intellige quæ dicuntur, ut sis beatus cum feceris ea .
posita sunt , et sacerdotibus deputata : ex mutis B Hoc est enim quod dicitur tibi : Separa le ab omni
quidem animalibus primogenita boum , vel pecorum non solum homine , sed et fralre inquiete ambu
sanctificari per legem Domino jubentur, el dicitur : lante , et non secundum traditiones apostclicas.
Ne facias in eis opus ullum quia Doinino sanctifi < Separamini etenim qui portatis , inquit 25 , vasa
cala sunt. Super vasis vero , cum in tabernaculo Domini, et exile de medio eorum , » dicit Dominus.
testimonii vasa ministerii , thuribula , vel phiale , Separa te a lerrenis actibus , separa le a concupi
vel cælera hujusmodi vasa , sancta appellantur. scentia mundi : « Omne enim quod in mundo est,
Super vestimentis, etiam stola pontificis Aaron et secundum apostolum ?8, concupiscentia carnis est,
lunica linea , et cætera hujusmodi vestimenta , el concupiscentia oculorum , quæ non esl a Deo. 1
sancla dicuntur. Si ergo intueamur quo sensu bæc Cum ergo separaveris le ab his omnibus , devove
omnia sancla vocala sunt , advertemus quomodo le Deo tanquam primogenitum vilulum , non opere
etiam nos dare operam debeamus , ul sancti esse lur per le peccatum , nec jugum tibi imponat mali
possimus. Nalus est mihi primogenitus bos , non lia ; sed esto semolus , el segregalus , usibus lan
mihi licet occupare eum ad opus commune : tum sacerdotalibus , tanquam primogenitum animal

est enim Domino consecralus , el ideo dicitur c mancipalus. Segrega te el secerne (87 ), tanquam
sanclus. Juntelligimus ergo ex hoc mulo anima phialæ sanclæ , el sancta thuribula , solius templi
li , quomodo lex quod sanctuin vult esse , nulli usibus et Dei ministerio vacans. Separa le , el sem
alii id deservire jubet , nisi Domino soli . Jie move ab omni pollutione peccati , el eslo semolus
rum paleras vel phialas quas dicit sanclas, illa el segregatus intra lempluin Dei , tanquam sancta
sunt quæ nunquam jubenlur exire de lemplo, 247 indumenta pontificis. In templo namque Dei est se
sed esse semper in sanctis, nec ullis penitus humna - gregatus el separalus ille qui in lege Dei meditatur
vis usibus ministrare. Similiter et vestimenta quæ die ac nocle , et qui in mandatis ejus cupit nimis.
sancta nominantur, non jubentur intra domum usui « Sancti ergo estole , dicit Dominus , quia el ego
deservire pontificis , sed in templo esse , el inde om sanctus sum . » Quid est , I quia et ego sanclus
nino nunquam efferri, sed ad lioc tantum consecrala suni ? , Sicut ego, inquit, segregatus sum , el longe
esse , ul eis Deo ministrans pontiſex indualur, et separalus ab onipibus quæ adoranlur, vel coluntur,
sint semper in templo , ad ceteros vero usus com sive in terra sive in cælo : sicut ego excedo omnem
munes , ulalur communibus indumentis. Similiter et creaturam , atque ab universis quæ a me ſacta sunt
paleris, ac phialis his quæ sanctæ appellantur, ad segregor ; ila el vos segregati eslole ab omnibus,
humanos et communes usus uli non licet , sed lan- D qui non sunt sancti , nec Deo dicati . ,Segregari au
lum ad divina ministeria . Quod si intellexisti quo lem dicimus non locis sed actibus, nec regionibus ,
inodo vel animal, vel vas, vel vestimentum sanclum sed conversationibus. Denique et ipse sermo in
appellatur , consequenter intellige quod his owser Graca lingua, quod dicitur öylos , quasi extra ter
vationibus et legibus etiam homo sanctus appelle ram esse significat . Quicunque enim se consecrave
tur. Si quis enim seipsuin devoverit Deo : si quis rit Deo , merilo extra terram , extra mundum vide
nullis se negotiis secularibus implicaverit, ut ei bitur : polest enim et ipse dicere : Super terram
placeat cui se probavil , si quis separalus est el se anibulanles , conversationem in cælis habemus 97.
gregalus a reliquis hominibus carnaliter viventibus, Salomon quoque in Proverbiis dicit 18 : « La

15 Levit. xx , 26. 95 !sa . LII , 11. 28 1 Joan . II , 16 . Philip. III , 20. 28 Prov. XX , 25

(85) Mss. , « deprehendemus. , Libb. editi , « de lur. » Tres alii mss . , i cui bæc divina recitasie
prehendimus. ) lur . , Libb . eliti , i cum lex divina recitalur. o
(86) Codex Sangern . , i cui les divina recila (87) Mss ., I segregare el secernere . »
531 ORIGENIS
qucus est viro forti cilo aliquid de suis sancti- A rel pæna non fueral ascriplum . Nunc ergo cadem
ficare . » Postea enim quam voverit , evenit pæni · repeluntur , el uniuscujusque pæna peccati decer.
lere . Et hoc est litique quod dicit ; Ne quis forte nilur : el ideo hæc recle justificationes et judicia
cum fruculis ex area , aut vinum ex torcularibus appellantur, quibus quod justum est recipere judi
colligil , el dixeril : Volo tantum offerre Ecclesiæ, vel calur ille qui peccat . Sed inluere ordinem divinæ
in usum pauperum ant peregrinorum tantum przce sapientiæ, non continuo pænas cum primis statuil
bere : si postea ex his quæ vovet aliquid ad vsus præceptis . Vuli enim ul non metu pænæ , sed amore
proprios præsumal , jam non de suis fructibus prie pietatis, patris præcepla custodias ; sed si contem
sumpsit, sed sancta Dei violavit. Et ideo laqueus pseris, non lam homini jam , quam contemplori mani.
fortis est sanctificare aliquid, hoc est vovere Deo, dalur pæna. Primo ergo benignitate provocaris ut
et postmodum poenitentia ductum ad usus proprios filius : « Ego enim dixi : Dii estis , et filii Excelsi
ea quæ consecraveral revocare. Sed et si nos ipsos omnes . » Quod si filius esse obedienis non ris , coil
consecramus et offerimus Deo , aut etiam si alios lemplor plecleris ul servus . Post liec dicil as :
vovemus , observemus hunc laqueum , ne forte post « Et si quis dormierit cum nuru sua , morte mo
eaquam nos Deo voverimus, iterum humanis usi rianlur ambo , impietatem feceruni , rei sunt. 1 £!
bus vel aclibus subjugemur. Vovet autem se unus- B has leges vel hæc præcepla absque pænis superius
quisque, verbi gratia , sicut Nazaræi faciebant tri dederal : dixerat enim 36 : ( Turpitudinem nurus
bus, aut quatuor , aut quoi placuisset annis templo luæ non revelabis , quoniam uxor filii tui esl , non
se consecrantes Dei , ut ibi semper vacarent obser revelabis turpitudinem ejus, , et omnia quze subse
vantes illa quæ de Nazaræis scripta sunt : ulco quuntur. Et hunc locum simili modo ibi absque sup
mam capitis nutrirent, nec ascenderet ferrum super pliciis , hic vero cum diversis suppliciorum generi
caput eorum lo ! o voli sui tempore (88) , ut vinum bus ascripsit. Quo in loco recordor sermonis illius,
non coutingerent, neque aliquid ex vile , el cælera quem bealus apostolus Paulus ad Hebræos scribens
quæcunque complexa fuissel voli professio . Sed el ait 37 : « Irritam quis faciens legem Moysi , sine ulla
alium quis ita vovet Deo , sicut Anna ſecil Samue miseratione duobus aut tribus lestibus moritur :
lem : anle enim quam nascerelur , oblulit eum di quanto majoribus suppliciis dignus putabitur, qui
cens 59 : E : dabo eum Domino dalum omnibus Filium Dei conculcaverit, el sanguinem testamenti
diebus vilde sux . , Ex quibus omnibus clarum est , pollutum duxerit, in quo sanctificatus est , et spiri
quomodo unusquisque noslrum , qui vull esse san lui gratiæ contumeliam fecerit ? , Sed quam ob
clus, consecrari debeat Deo, el nullis præterea ne causam mentionem fecerim scripturæ hujus, au
с
gotiis vel aclibus qui ad Deum minime pertinent sculta . Secundum legein adulter et adultera morio
occupari . moriebanlur, nec poleranl dicere pænitentiam pe
2. Post hæc scriplum est : « Servate , inquit 30 , limus , el veniam deprecamur. Non erat lacrymis
præcepla mea et facile ea , ego Dominus ; » el jis locus, nec emendationi ulla concedebalus facultas,
aldit : « Homo, homo si maledixerit patrem 248 sed omnimode puniri necesse eral , qui incurrissel
aut malrem suam , moriatur ; ; el post mulla quæ in legem . Hoc aulein servabatur et in singulis qui
præcepit, quibus etiam pænas prævaricationis ascri- busque criminibus quibus erat pæna mortis ascri
psit, addit in clausilla 31 : « El servale omnia pre pia . Apud Christianos vero si adulterium fuerit ad
cepta mea , el justificationes meas , el judicia mea . ) missum , non est priceplum ul adulier vel adultera
Unde el consequens mihi videtur requirere quid in corporali interilu puniantur : nec potestas data est
Jais singulis indicetur. Equidem secundum quod ob episcopo Ecclesiæ adulterum praesenti morte dam
servare potui, præceplum est , sive mandalum illud nare , sicut liinc secundum legem fiebat a presby.
quod , verbi gratia , in Decalogo dicitur 39 : « Non teris populi. Quid igitur ? dicemus quod lex Moysi
occides, non aJulterabis ; , hoc enim solum pre crudelis sit , qua : jubet puniri adulterum , vel adul
sipilur , et non ascribitur poena commissi. Nunc D teram ; el Evangelium Christi per indulgentiam
autem iterantur quidem eadem , additis his poenis : resolvit auditores in delerins ? Non ita est. Pro
dicitur enim 33 : « llomo, homo quicunque adultera plerea enim sermonem Pauli protulimus in supe
verit uxorem viri , el uxorem prosimi sui , morle rioribus dicentis : « Quanto magis deterioribus
morialur is qui adulteral , el quæ adulteratur. Et suppliciis dignus est qui Filium Dei conculcave
si quis dormierit cum uxore patris sui, turpitudi rii?, etc. Audi ergo quomodo neque bine crude
neni patris sui delexit , morle moriantur ambo , rei lis fuerit lex , neque nunc dissolulum videatur
enim sunt. » De bis aulem in prioribus jam dala Evangelium propter venie largitalem , sed in utro
fuerant præcepts , sed non observantem quæ mane que Dei benignitas diversa dispensatione teneatur:

23 30 Levit . XX , 8 , 9 . 31 ibid . 22 . 3. Exod . xx , 13 , 1 ) . 33 Levit . xx, 10. 36 Psale

I Reg. 1 , 11 .
LUXXII , 6. 35 Levit . xx , 12. 36 Levit . XVIII , 13. 31 Jlebr. x , 28, 29 .

( 88) Mss . Cadomensis , Gemeticensis , el Bec edili, s quæcunque , donec completa fuisset voli
censis , I folo vitæ suæ tempore. , Infra libb ) . proſessio , ; sed mss. omnes ut in nostro terlu.
 533 IN LEVITICUM HOMILIA XI . 531

hoc quod secundum legem , verbi causa adulter vel A dicem justum pænæ moderatio, non solum pro qua
adultera præsenti morle puniebatur , propter hoc litale , verum etiain pro quantitate.
ipsum quod peccati sui perlulit pænain , et com 3. Toler cælera ergo peccata quæ morle puniunto
missi sceleris exsolvit digna supplicia . Quid erit tur, relerl divina lex " quod ele qui maledixerit
post bæc, quod animabus eorum ultionis immineal, patri aut matri , morte morialur. » Nomen patris
si nihil aliud deliquerunt ? si aliud peccatum non grande mysterium est , et nomen matris arcana
est quod condemnet eos , sed hoc solum commise reverentia est. Pater tibi secundum spirituin Deus
runt, el lunc lantum cum puniti sunt , et legis pro est : maler Jerusalem cælestis est. Propheticis hiec
hoc supplicium pertulerunt? Non vindicabit Domi el apostolicis testimoniis disce. Hic ipse Moyses
nus bis in idipsum , receperunt enim peccatum scribit in cantico * : « Nonne hic ipse pater luns
suum , et consumpla est criminis pæna . Et ideo in acquisivit le ? , Apostolus vero dicil de Jerusalem
venitur hoc genus præcepli non crudele , sicut bæ cælesti 63 , quia « libera est , quæ csi , inquit, maler
retici asserunt accusantes legem Dei , el negantes omnium nostrum . , Primo ergo tibi pater Deus est,
in ea humanitatis aliquid contineri : sed plenum qui genuit spiritum tuum , qui el dicit ** : « Filios
misericordia , idcirco quod per hoc purgarelur ex genui et exallavi . , Sed et Paulus apostolusdicit * 6.;
peccatis populus magis, quam condemnarelur.Nunc B i Oblemperemus patri spirituum , el vivemus . ) Se
vero non infertur pæna corpori , nec purgatio pec cundo libi paler est carnis pater cujus ministerio
cali per corporale supplicium constat, sed per pe. in carne nalus es , aique in hunc mundum venisti ,
nitentiam ; quam utrum quis digne geral , ila ut me qui le porta vit in lumbis : sicut dicitur 46 de Levi ,
reri pro ea veniam possit , videlo. Multi sunt enim , quia in lumbis erat adhuc Abrahæ , quando oc
qui nec ad boc inclinantur , nec pænitentiæ refu currit ei Melchisedech , « regresso a cæde regum ,
gium quærunt ; sed cum ceciderint, surgere ultra et benedixit euni 67 , , el decimas accepit ab eo .
nolunt, delectantur in eo lulo quo häserint volu Quia igitur tam sacralum nomen esl patris , el lam
tari. Nos tamen non obliviscimur præcepli illius, venerabile, idcirco qui maledixerit patri aut matri,
quo dicitur 38 : « Qua mensura mensi fuerilis , ea morte morietur. Similia etiam de matre existi
dem remelielur vobis . , Diciinus enim el ad Deum , manda sunt, cujus labore, cujus cura , cujus mini
quoniam dedisti « nobis panem lacrymarum , el po slerio , el nalus, et nurilus es. Et ideo cporle ! le
lasti nos in lacrymis in mensura " ,, Sunl ergo secundum Apostolum parem gratiam referre pa
isia peccala , quæ dicunlur ad mortem : unde el rentibus. Si enim dehonoraveris patrem carnalem ,
colisequens est , ut quoties commiserit quis lale hujus contumelia ad patrein spirituum (90) redit ;
C
peccatum , lolics morialur. Multas enim esse peco et si injuriam feceris matri carnali , ad illam ma
cali mories significat etiain apostolus Paulus , cum ( rem Jerusalem cælestem redundat injuria . Sic et
dicit : « Qui de tantis mortibus eripuit nos , el servus si domino irreverens sit, per hunc corpo
eripil , in quo speramus quia et adhuc eripiel . , rolem dominum , in Dominum majestatis contume
Quas ergo hic morles plures commemoral , nisi liam jactal. Ille enim huic carnali domino suum
peccatorum ? Si enim hæc non dicerel de morti nomen imposuit. Et ideo nullo genere adversum
bus peccatorum , videbatur Paulus secundum sen palrem aut matrem , ne verbo quidem , habendum
lentiam suam immortalis esse mansurus ab hac certamen est, aut movenda contradictio . Paler est ,
communi morte , qui dicit, quia « de lantis mortibus maler est , ut ipsis videtur , agant, faciant , dicant :
eripuit nos , el cripit , in quo speramus quia et ipsi noverint . Quantumcunque delulerimus obse
albuc eripiel . ) Si enim eripuit , el eripiet , nun : quii, nondum reddinius vicem gratiæ , qua geniti
quam crit quando morialır quem Dominus sumus, quia portali , qua hausimus lucem , qua nil
249 semper cripiet. Et ideo secundum ca quæ irili sumus , fortassis el eruditi , et honestis ar
discussimus , videndum est ne forte aliquando (89 ) libus instituti. Et ipsis fortasse auctoribus agno
etiam gravius sit nobis, qui pro peccato communi D vimus Deum , et ad Ecclesiam Dei venimus, et ser
hac morle minime punimur, qua in illis quos legis monem divinæ legis audivimus . Propter hæc ergo
sententia corporaliter condemnabal : quia nobis omnia , quicunque maledixerit palri , aut matri ,
ultio reponitur in futurum , illos absolvebant com morle morieiur. Quod si hæc de corporalibus pa
Inissi sui persoluta supplicia . Quod et si aliquis rentibus decernuntur, quid illi facient , qui Deum
est qui ſorle prævenlus est in hujuscemodi pec Patrem maledicis vocibus lacessunt ? qui cum ne
catis, admonitus nunc verbo Dei , ad auxilium con gant conditorem esse mundi : aut qui cælestem
fugiat poenitentiæ : ut si semel admisil , secundo Jerusalem quæ est maler omnium nostrum , indi
non facial, aut si el secundo, aut etiam tertio præ gnis sensibus intelligentes dicta prophetica , ad
venilis est , ultra non adulat. Est enim apud jll conditionem terrenæ alicujus urbis adducunt ? Bo
38 Mauli. vii , 2 . 39 Psal. Lxxix , 6. * II Cor. 1 , 10 . 41 Levit. IX , 9. 4. Deut. XXXII , 6. 43 Gal. iv,
** Isa , ii , 2 . 45 llebr. Xll , 9 . 46 Gerl , xiv . 47 llebr . vil , 1 .

( 89 ) Colex Sangerm ., i aliquanto . )

i (90) Codex Sangerm ., a spirituum . Tres alii mss ., « spiritualem . , Libb . cditi , spiritus. e .
535 ORIGENIS 536
num ergo est observare, nequando aut carnalem A uxorem virginem de genere suo accipiel. Viduam
patrein , aul cælestem minus digna honorificentia autem et ejeciam , el pollutam , et meretricem , has
veneremur similiter et matrem ; observare etiam non accipiel ; sed virginem ex genere suo accipiel
omne mandatum , quod nobis pudicitiam , castila uxorem , et non maculabit semen suum in populo
temque commendai, ut neque in præsenti vila se suo ; ego Dominus qui sanctilico eum . , Fuerit qui
cundum legem obnoxii simus morti, neque secun dem etiam apud Judæos imago hujus observantix,
dum spiritalem legem (91) futura nos pæna ma el custodila sint quæ lex slaluil a pontificibus du
neat ignis æterni ; ex quo effugere et evadere om dæorum : sed el si diligenter cuncta serrala sint, et
nibus nobis concedat Dominus noster Jesus Chri si omuia quie lex præcepit , implela siat , nec sic
stus, cui est gloria et imperium in sæcula sæculo- quidem omnis hæc observatio magnum poluil fa.
rum . Amen . cere sacerdotem . Quomodo etenim magnus dici
HOMILIA XII . polest sacerdos, qui peccare potest ? Quod autem
De magno sacerdole. sub peccalo fuerint omnes etiam magni sacerdotes,
1. Omnis qui inter homines sacerdos est , ad illum et ex hoc ipso facile advertimus, quod lex præci.
sacerdotem ( 92 ) , de quo dixit Deus 48 : « Tu es pit , ut prius pro suis, post eliam pro populi pec
sacerdos in æternum secundum ordinem Melchi B catis offeral hostiam sacerdos. Quomodo ergo ma.
sedech ,, parvus est et exiguus. Ille est autem ma. gnus est sub peccato posilus ? Meus autein sacerdos
gnus sacerdos, qui polest penetrare cælos, el uni magnus Jesus idcirco magnus est, « quia peccalum
versam supergredi creaturam , el ascendere ad eum , non fecit, nec iuvenlus est dolus in ore ejus" ;
qui « lucem habitat inaccessibilem 49 , - Deum et el quia venit ad eum princeps hujus mundi , et non
Patrem universitatis. Propter quod et ille, qui apud invenit in eo quidquain . , Jileo ergo el Gabriel
Judæos magnus dicebatur sacerdos, introibal qui. archangelus nativitatem ejus annuntiat, et dicit " :
dem in sancta , sed manu facta , sed lapidibus ex ( Hic erit magnus, et filius Allissimi vocabilor. )
structa : non ascendebat in coelum , nec astare po Peccalum hominem parvum facit el exiguum , virins
terat apud Patrem luminum . Sed quia horum um eminentem præstat et magnum . Sicut enim ægri
bram implebat et imaginem , idcirco eliam magui tudo corporis exile et exiguum facit corpus ho
sacerdotis nomen per umbram gerebat et imagi- minis, sanitas vero lälum reddit el validum : ita
nem . Unde et Judæi per hoc quod ad fidem pro- intellige quia et animam ægritudo quidem peccati
ximi esse debuissent, quia apud ipsos adumbratio humilem facil et parvam , sanitas vero interioris
quædain et imago præluxerat ( 93 ) veritatis, dum hominis et virtutis opera, magnam faciunt eam et
с
Typos verilalein pulant, veritatem ipsam tanquam eminentem , et quanlum in virtutibus crescil, lant)
mendacium respueruni. Nos aulem qui recipimus prolixiorem reddit magnitudinem sui . Sic ego in
magnum sacerdotem , intelligere debemus quo lelligo illud quod de Jesu scriplum est , quia
Inodo vere ipse sit magnus sacerdos. Vere magnus proficiebat sapientia , et ætate, et gralia apud
sacerdos est qui peccata dimillit, non per san Deuin et homines. , Nam quis est hominum qui
guinem lauroruin et hircorum , sed per sangui. non proficial ælate in pueritia , ut hoc velul egre
nem 250 suum . Quia ergo cognovimus qui sit giam quiddam de Jesu scriberetur ? Ad le hæc dico,
magnus sacerdos, et confitemur ea quæ in lege qui corporaliter audis quod Jesus ælale proficeret.
scripta sunt, de magno sacerdote scripla esse , id Intellige ergo quia #late animæ proficiebat, et magna
est de Salvatore , quem vere magnum sacerdo fiebat aniina ejus propter magna et ingentia opera
lem esse superior tractatus ostendit : videamus quæ faciebal. Denique sciens et Apostolus banc wla.
nunc quæ sint, quæ de eo lex prophetico spiritu lem de interiori homine sentiendam , ita scribil " :
scribit . « Dunec omnes occurramus in virum perſectum , in
2. « El sacerdos, inquit $ , magnus ex fratribus mensuram ætatis plenitudinis Christi , o Nam se
suis, cui infusum est super caput ejus oleum chri- D cundum corpus crescere et magnum fieri, non est
smalis, et perfectas habet manus suas, ut induat in nobis. Corpus eniin ex genitali origine quanti
sancia vestimenta de capite cidarim non deponel , latis materiain sumit , ut vel magnum vel exiguuid
vestimenta sua non disrumpet, et ad omnem ani fiat. Anima vero in nobis habet causas , et arbitrii
man , mortuam non intrabit : in patre suo , vel libertatem , ut vel magna vel parva sit. Si ergo
malre sua non contaminabilur : el de sanctis non pusilla el parva sit anima, eliain scandalizari po
exibil , cl non coinquinabit nomen quod est san test. Sic enim scriptum est in Evangelio " , quia
clificatum Dei sui super se , quia Salcium oleum i expedil præcipitari in profundum maris, quam
chrismatis Dei sui in ipso est : ego Dominus . Hic scandalizare unum de pusillis istis. Qui magnis

18 Psal . cx , 4. 49 | Tim . VI , 16. 80 Levit . XXI , 10 et seqq . 61 Isa . LII , 9 . 68 Joan . xiv, 30.
18 Luc . 1 , 32 . Bt Luc. 11 , 52 . 88 Ephes. iv , 13. 86 Luc. xvii , 2.

(91 ) Legem . Deest in libb. editis , sed suppletur e ad illum , , sed in omnibus mss . Jeesl, e si allen
codice manuscriplo Sangermanensi. das, 1 quod abesse polest.
(92) Libb. antea edili , i sacerdos est , si allendas (93) Codex Sangerm ., praluseral. »
 531 IN LEVITICUM HOMILIA XII 538
est non scandalizatur, sed qui pusillus est . Qui A summalas, inquil63, habel manus . » Cuinam , quæ
magnus est, quodcunque viderit, quodcunque passus so, hominum hoc convenit dici ? In quo inortalium
fuerit, non declinat a fide. Qui autem pusillus est perfectas invenire possumus manus ? Etiamsi Aaron
animo et parvas, occasiones quærit quomodo scan iste sit cujus mentio fieri videliir , quomodo con
dalizelur, quomodo in fide videatur offendi. Pro summalas putabilur habuisse manus, quibus vitu
plerea denique oportet nos maxime his consulere, lum fabricavit, quibus idolum sculpsit ? Etiamsi
qui parvi sunt in fide : nec tanlam curam circa ipsum Moyseu proferas , quomodo consuinmalas
magnos el ſortes, quantam erga parvulos et insi habuisse videtur manus, qui non glorificavit Domi
pientes debemus impendere. Fortis enim omnia num ad aquam contradictionis ? Pro quo delicio
tolerat , omnia suffert, el nunquam cadit . Parvuli etiam vita jubetur excedere. Quod si el alium quem
vero, el infirmi in fide observandum est ne occa quam sanctorum memorare velis, occurril libi ser
sione nostri offendantur, et recedant a fide , ac mo Scripluræ, qui dicit 64 , quia « non est liomo
decidant a salute. Aut ostende mihi de Scripluris, super lerram qui facial bonum , et non percel . 1
ubi aliquis peccalor, aut parvi meriti , magnus ap Merito ergo solus Jesus consummalas habel ma
pellatus sil. Nusquam , ut opinor , invenies, Audi nus , qui solus peccatum non fecit, hoc est , qui
vero qui sunt, qui magni appellantur. De Isaac di . B perfecia et integra opera manuum habet. Et ideo
citor, quia prosciebat valde, usquequo factus est de ipso recte dicitur : « Qui consunimatas habet
magnus valde 57. Moyses magnus dictus est , et Joan manus, ut indualur sancia . » Hic enini est, qui vere
nes Baptista magnus diclus est, nunc autem Jesus indutus est sancia , non illa quæ in izpo erant, sed
fiagius dictus est , el post hunc jam nullus appel- ipsa quæ vere sancta sunt. Quod si vis audire de
latus est magnus. Prius enim quam adessel qui excelsioribus indumentis ejus , accipe verba pro
vere magnus est , ad comparationem reliquorum phetica : « Amiclus , inqui168, lumine sicut vesti
hominum magni appellati sunt sancti , quorum su menlo , abyssus sicul amictus (95) vestimentum
perius fecimus mentionem . Ubi vero advenit ipse, ejus. , Hic est mei magni pontificis habilus, quo
qui non ex comparatione cæterorum , sed sui ma indicatur proſunda scientia , et sapientiæ luce vesti .
guitudine vere magnus eral , de quo etiam scri lus, quæ vere sancta sunt indumenta . « Non , in
plum est 58, quia e exsultavit ut gigas ad currendam quil 68, auferet de capile suo cidarim . » Jam et
viam , » ulira jam nullus magnus appellalus est . prius diximus cidarim genus esse operimenti, quod
llic est ergo de quo scribitur : « Magnus sacerdos capiti superpositum pontifici præstat ornalum . Ilic
er fratribus suis . » Quibus fratribus ? De quibus c ergo magnus pontifex meus nunquam deponit sacri
dixit cum resurrexissel a mortuis 89 : Vade ad capitis ornatum . Quod sit aulem caput Christi, ab
fratres meos , el dic eis : Ascendo ad Patrem Apostolo disce qui dicit 67 : « Capul autem Christi
meum, el ad Patrem vestrum , ad Deum meum , et Deus. ) Merito igitur islum capitis sai, qui Deus
Deum vestrum . , Si autem vis ex antiquis litteris est , nunquam deponit ornalum , quia semper est
discere fratres Jesu , lege vicesimum primum psal Pater in Filio, sicut Filius semper in Palre. « El
mum, ubi ex persona Christi dicitur 60 : « Narrabo vestimenta sua non disrumpel 68. , Vere hic est
noinen luum fratribus meis , in medio Ecclesize qui vestimenta sua non disrumpit, sed semper ea
laudabo le. Ex fratribus ergo suis magnus est munda , semper integra , semper casta servavil. « Et
Jesus, ex his qui prius magni fuerant appellati , et ad omnem animam defunctain non intrabil 68. ,
sicut pastorum pastor est , pontificum pontifex, Quæ est anima defuncia ? Quam mortuam propheta
et dominantium Dominus , et regnim rex ; ila el dicit 70 : « Anima quæ peccat , ipsa morietur. , Su
magnorum magnus est ; el ideo addil , e magnus ex per hanc ergo animam mortuarn Christus non su
fratribus suis. )
pervenit , quia sapientia est , et sapientia non intrat
251 3. Post hæc vero, i cui, inquit 61 , infusum in animam malevolam . Ipsa est enim mortua , quia
est oleum chrismatis super caput ejus. ) Istud oleum D cui inest malitia , inest et peccatum . « Peccalum
noli requirere in terris , quod super caput infundi autem cum consummatum , inquil ' , fuerii , gene
tur magni sacerdotis, ut fiat christus : sed si vide ral morlem . , Et propter hoc Jesus non intrat ad
tur, disce a propbela David islud oleum quale sit : animam mortuam . Si autem vival anima, hoc est
Dileristi , inquit , justitiam , et odisti iniquita si non habet in se mortale peccatum , lunc Chri
lem , propterea unxit ic Deus, Deus luus oleo lali stus , qui est vila , venit ad animam vivenlem . Quia
lize præ participibus (94) luis . ) Istud est ergo sicut lux non potest esse cum tenebris, nec cum
oleum lætitiæ, quod capiti ejus infusum ſecit eum iniquitate justitia, ita nec vita polest esse cum
christum. Sed addit adhuc ad laudes ejus : Qui con morte. Et ideo si quis sibi conscius est quod ha
51 Gen. XIV . 88 Psal . xix , 6. 89 Joan . XX , 17 . 60 Psal . xxi , 23. " Levil. xxi , 10. 6 : Psal . xLIV, 8.
" Levil . xxi, 10 . 66 Ercle . vii , 21 . 68 Psal. civ, 2 el 6. 66 Levit . xxi , 10. 61 I Cor . x1 , 3 . 68 Le
til. XXI , 10. 65 ibid . 11 . 70 Ezech . XVIII , 4. ri Jac. 1 , 15.

(94) Mss ., ( participibus . » Libb . edisi, « consorti pallium amictum . , Paulo post mss . , ' quo indica
bus, i lur. , Libb. editi , quomodo indicatur . i
( 95) Mss. , sicut amictus. , Libb. edili , , sicut
 ORIGENIS 540

beat intra se mortale ( 96) peccatum , neque id a se A lunt, si hæc ad pontificem nostrum et Salvatoren
per poenitentiam plenissimae satisfactionis abjecit, 1100 referantur, quomodo secundum lilleram pro
non sperel quod intret Christus ad animam ejus, babitur, quod de sanctis non exeal magnus sacer
qui ad omnem animam defunctam non intral , quia dos , qui utique et uxorem accipiebal, sicut inferius
magnus sacerdos est . dicitur, virginem de genere suo ? Si de sanctis non
4. ( In patre suo el malre sua non contamina exit , si nusquam procedit , quomodo aut ad quos
bilur 78. , Hic Scripluræ locus difficillinius est ad usus accipere jubelur uxorem ? Neque enim potan.
erplanandum , sed si orationibus vestris Deum Pa dum est quod cum uxore intra sancta manere po.
trem Verbi deprecemini, ut nos illuminare digne luerit. Sed hæc pulent illi , quibus placent Judaicæ
lur , ipso donante poleril explanari. Omnis qui in • fabulx . Nos autem habemus sacerdolem magnaa
greditur hunc niundum , in quadam contaminatio secundum ordinem Melchisedech Christum Jesum,
ne eſlici dicilur. Propter quod et Scriptura dicit 73 : nunquam de sanctis exeuntem ; semper enim in
Nemo mundus a sorde, nec si unius diei fuerit sanctis est , et manet semper sanctus in verbissuis,
vila ejus . » Hoc ipso ergo quod in vulva matris est sanctus in actibus suis , sanclus in omnibus volon
posilus , et quod materiam corporis ab origine pa latibus suis, el solus est qui nunquam inveniatur
terni seminis sumil, in patre ei in matre contami- B extra sancta . Qui enim peccat, exii de sanctis ; et
halus dici potest. Aut Descis , quia cum quadraginta quotiescunque quis peccat , toties efficitur extra
dierum facius fuerit purr masculus, offertur ad sancta . Christus autem qui nunquam peccavil, aun.
altare, ut ibi purificelur, tanquam qui pollulus lue quam exiil de sanctis . Sed el lu qui sequeris Chri
rii in ipsa conceptione, vel paterni seminis , vel slum , el imitalor ejus es, si permaneas in verbo
uleri malerni ? Omnis ergo homo in patre el in m : Dei , si in lege ejus mediteris die ac nocte, si in
tre pollutus est , solus vero Jesus Dominus meus in mandatis ejus exercearis, semper in sanctis es,
hanc generationem (97 ) mundus ingressus est , in nec unquam inde discedis. Neque enim in loco san
inatre non cst pollulus. Ingressus est enim corpus cta quærenda sunt , sed in actibus, el vila , ac mo.
incontaminalum . Ipse enim eral , qui el dudum per ribus. Quæ si secundum Deum sint, et secundum
Salomonem dixeral : « Magis autem cum essem præceptum Dei babeantur , etiamsi in domo sis,
bonus, veni ai corpus incoinquinalum . , Non est ctiamsi in foro ; et quid dico in foro, eliamsi in
ergo contaminatus in matre, sed ne in patre qui theatro inveniaris verbo Dei deserviens , in sanct's
dem . Nihil enim Joseph in generatione ejus præ le esse non dubiles . Aut non tibi videtur Paulus
ler ministerium præstitil et affeclum . Unde et pro cum ingressus est thicalrum , vel cum ingressus est
с
fideli ministerio , patris ei vocabulum Scriptura con Areopagum , et prædicavit Atheniensibus Christum ,
ces it . Sic enim Maria ipsa dicit in Evangelio 75 : in sanciis fuisse ? Sed et cum perambulassel aras
Ecre ego et pater tuus dolentes quærebamus le . » el idola Atheniensium , ubi invenit scriplum Ignolo
Sic ergo solus est hic sacerdos magnus, qui neque Deo 77 , , et ex hoc verbo sumpsit Christi prædica
in patre pollulus sit , neque in matre . Vidcamus tionis exordium , etiam ibi aras gentilium lastrans
aulem si adhuc possumus aliquid subliminis, el pro in sanctis positus erat , quia sancta cogitabat. Sed
dignilale tanti pontificis invcnire. Pater omniuin el quicunque custodil se post acceptam gratiam
verus dicitur Deus. Matrem autem , Apostolus Jeru Dei ne incidat in homicidium , in adulterium , in
salein dicit esse cælestem 76. Omnes ergo qui pec furlum , in falsum testimonium , el alia similia; seu
cant, contaminantur in patre a quo creati sunt. permanet mundus ab omni contagione peccati , non
Sive enim egimus aliquid impium , sive loculi su exivil isle de sanctis, et non contaminavit sancli
mius, sive cogitavimus contra Deum , cum non crc ficationem Dei sui in semetipso, quia sanclum
didimus Deo contaminati sumus in patre . Atque oleum chrismatis Dei sui super ipsum est. lilud
utinam tunc solum per incredulitatem factum sit, oleum , de quo in Exodo scriplum est 78, quomodo
cessalum sit vero postqua m credidi mus ! Sic ergo D polest secundum litteram proprie oleum Dei dici,
etiam 252 contaminamur in inalre , si credentes quod arle myrepsica conſectum est a pigmentario ?
Deo, vel Ecclesiam ladimis, vel libertatem matris Sed si vis videre oleum Dei , audi quem Proplieta
cælestis indigna peccati servilute focdamus. Solus dical unclum esse oleo Dei , illum sine dubio de
vero Dominus noster Jesus Christus, qui peccalum quo dicit 79 : « Propterea unxil le Deus, Deus tuus
pescit, neque in palre , neque in matre contamina - oleo lætitiæ præ participibus tuis . , llic ergo est
lus est , el de sanctis non exivit . Fuerant quidem magnus sacerdos , qui solus oleo Dei unctus est , el
nonnulla et in superioribus proponenda Judæis, and in quo semper sanctum permaosit divini chrisma
quæ respondere non possent, sed omissis illis , de iis oleum .
hoc interiin sermone quid nobis dicant, vel ipsi , vel 5. Sed quid additur post bæc ? « llic usorem
qui secundum ipsorum sensum intelligi legem vo virginem de genere suo accipiel : viduam auteni,
12 Lev . xxi , 11 . 73 Job xiv, 4 , 5. Sap. viu , 20 . 78 Luc. 11 , 48 . 96 Galat . iv , 26. 77 Acl. xvii, 23.
78 Exod . XXIX . 79 Psal. xliv , 8 .
( 36) Mortale . Deest in libb , editis, se :) suppletur ( 97) Sic mss. Libb). vero edili, o in hac genera.
e muss . uone . ,
 IN LEVITICUM HOMILIA XII . 552
541
ei ojeclam , el merelricem non accipiet , sed virgi- A liat a lege viri , ut jam non sit adultera si nupserit
nem de genere suo, et non contaminabit semen Christo. Quod si eveniat, ut lex quidem animæ ipsi
suum in populo suo : ego Dominus qui sanctifco morjatur, id esl ul anima discedal a lege , nec la
eum &0. , Quia ergo lotius expositionis ordo ad ve men constringal se castioris connubii disciplinis,
et a lege discedens, evangelici dogmatis non susci
rum sacerdotem magnum revocalus est Christum ,
videamus nunc el quid de nuptiis ejus in !elligi de pial jugam : hæc nubere Christo non poterit , quæ
Jibertatis lasciviam quæsierit , non fidei virginalis et
beal. Paulus apostolus dicil 81 : « Volo autem vos
omnes mi viro virginem castam exhibere Christo.. simplicis cullum . Hic ergo sacerdos magnus uxo
rem virginem accipiel de genere suo. Potest et
Timeo aulem ne sicut serpens seduxit Evam astu
hoc dictum videri de genere suo , quod
lia sua , ita corrumpantur sensus vestri a simplici propter
anima Christi ex genere cl es substantia fuerit hu
fale, quæ in Christc est . ) Vult ergo Paulus omnes
manarum omnium animarum . Polesi el secundum
Corinthios virginen castam exhibere Christo : quod
ulique nunquam vellet , nisi id possibile videret, hoc, quod fratres vocat credentes in se , de genere
Unde et mirum fortasse videatur , quomodo li, qui suo dici anima quæ in fide tanquam nuptiis socia
lur. Illud tamen nolo vos laleat, quod llebrei ne
diversis peccatis corrapti ad fidem Christi vene B
root, omnes simul virgo casta dicaulur ; quæ virgo gant se scriplum habere, quod nos apud septua
lani sancta , lam casta sil , ul mercatur etiam Chri ginta Interpreles invenimus, de genere suo . Et recte
illi non habent scriptum , Ablala est enim ab illis
sti nupliis copulari. Verum quoniam hæc ad car
pis integrilalem referre non possumus , certum est propinquitas Dei, ablata est adoplio liliorum , et
Translata est ad Ecclesiam Christi. Illi ergo non
quod ad integritatem animæ specient, cujus secun
habent scripluin quia de genere Christi sini, sicut
dum ipsius Pauli sententiam , simplicitas fidei quæ
nec esse meruerunt. Nos autem qui hoc scriptum
in Christo cst , virginitas ejus appellata est , el per
Dabemus et legimus , gaudeamus quidem de digna
hoc quoniam cessanlibus, ve! philosophorum so
lione Dei , sed caule ei sollicile curemus, ne nos
plismalibus, vel uperstitionibus Judaicis in fide
vila nostra et accus ac mores faciant aliquando de.
simplici Christus sibi assumpsii Ecclesiam , virgi generes, ne et hoc ipsum nobis ad condemnationem
tem de genere suo accepit uxorem . Mujus namque
ducatur, quod cum genus simus Christi indiguis ,
filem non corrumpit philosophicus sensus, nec cir el fædis, ac diabolicis actibus serviamus. Qui ha
cumcisionis a mbitio , sed in simplicitate confessio
bei ergo spo : sam , sponsus est . Audis quomodo
nis tanquam in virginali integritate permansit. Sic sponsus dicitur Christus , sponsa vero anima dic
enim el dudum promiserat per prophielam dicens é? : Ciur, quæ fidei simplicitatc el acluum puritate ilicor
« Desponsabo le mihi in fide. » Omnis ergo secundum rupla probatur et virgc . Dicil cuim Dominus ci per
Apostolum , qui in Christo est, nova creatura est. Jeremiam proplietain 88 : Nonne sicut Domini
Et sicut idem Apostolus dicil 83 : « Ui exhibeat ipse
me ( 98 ) , el patrem vocasti , et principem virginita
sibi gloriosam Ecclesiam non habentem maculam , iis tuæ ?
aul rugam , aut aliquid ejusmodi, sed ut sit sancia 6. « Viduam aulem , el ejectam , el contaminatam
et immaculata . 1 Quomodo ergo eam quæ rugosa
non accipiel 86. » Si quis nostrum peccavcri:, ab
esi, facit esse sine ruga , nisi quia renovat eam ? jectus est , etiamsi non abjiciatur ab episcopo , sive
secundum quod scriptum est : 11310 i elsi is qui
quod laleal, sive quod interdum ad gratiam judicc
deforis est homo noster corrumpilur, sed qui inlus
fur, ejectus est lamen ipsa conscientia peccali. Nec
est, renovatur de die in diem . » Viduam sane,
prodest hominis gratia , cum Christus hujusmodi
el meretricem , et ejeciam non accipie! Christus,
animam tanquam abjeciam non recipiat in conju
nec intrat lalis anima thalamum sponsi. Qui enim gium . Igilur neqne viduam , sicut supra diximus, ac
ingressus fuerit illuc non babens indumenta nu cipiet, neque cjectam neque pollutam . Polluta aici
plialia , perferet illud quod scriplun esse no lur , quæ etiamsi non exintegro complevit peccatum ,
slis in Evangelio. Virginem ergo accipiel , vi- D tamen hoc ipso quoil cogitavil , quod voluit, quod
duam non accipiel , neque meretricem , neque optavit, etiamsi non admisil, pollula esi , el a magno
253 ejeciam , aut contaminatam . Meretricem quin pontifice non eligitur . Valdc enim puram , valde
dem , el ahjeclam animam , el pollutam cur non muundam el sinceram requirit animam , quam sibi
suscipiat Christus in conjugiuni, non est laboris junga ! : quia « qui se junxerit Domino, unus spiri
exponere ; vidua vero cur non in uxorem recipia lus est 87. » Unde etiam hoc ostenditur, quod sint
lur, diligentius intuendum est. Paulus apostolus ail differentia. peccatorum et qui peccaverit pecca
Romanos scribens, virum anime legem dicit, eam lum ad mortem abjectus sil : qui autem non peccat
que cum morluus fuerit vir, solutam esse pronu ad mortemi, sed inferius aliquid , pollutus sit. Sponsa
6o Levit. xxi , 14 . 81 il Cor . xi , 2. 82 Ose . 11 , 20 . 83 85 Jerem . III , .
Ephes. V, 27 . 8 * II Cor. iv , 16.
" Levil . 181 , 11. 87 I Cor . vi , 17 .
(98) Nonne sicut Dominum , clc . Apud LXX In hodie nya 7 « nonne amodo. , Verisimile au
terpretes legitur, ουχ ώς οίκόν με εκάλεσας. Undle len est pro 77012 « aniodo , septuaginta lmerpre
fursan suspicio oriri possit legendum esse lioc loco : les legisse 722y olyos , « domus, , unde scribarumu
HONUC sicut domuin , o cic, lo llcbrxo legitur incuria prodierii a Dominus. )
 543 ORIGENIS 544
autem Christi, neque abjecta , neque polluta potest A rum parlus, iste conceplus, ista sunt sancta conja
esse , sed virgo incontaminata , incorrupta , et gia , quæ conveniunt et apla sunt inagno pontifici
munda . Memento enim sermonis apostolici , quem Christo Jesu Domino nostro, cui gloria el imperiul
paulo ante proposuimus, dicentis 88 : « Ul exbibeat in sæcula sæculorum . Amen .
ipse sibi gloriosam Ecclesiam , non habentem macu HUMILIA XIII .
lam neque rugam , aut aliquid ejusmodi , sed ul sit RY
sancla et immaculata . ) De diebus festis, et lucerna, el candelabro, et oleo
and lumen , et de mensa , el panibus propositio *
7. Sed et meretricem non accipiet . Qux est ani nis 9 .
ma meretrix ? quæ ad se recepit amalores , de qui
1. Qui perfectus est , ab ipso Deo docelur de so
bus dicit propheta 89 : « Meretricala es post ama
lemnitatum ratione, el homine ad hæc discenda ma.
lores luos. » Qui sunt isti amatores qui intrant ad
animam merelricem , nisi contrariæ polestales , et gistro non utilur, sed a Deo discil , si quis polest
capere Dei vocem . Qui auiem non est lalis, sed in
dæmones , qui desiderium capiunt pulchritudinis
ferior, discit ab co qui didicerit a Deo. llæc ergo
ejus ? Pulchra namque a Deo creata est anjina, et
est de solemnitatibus duplex quaedam ratio doctrinæ.
satis decora . Audi quomodo ipse Deus dicit 9 :
B Una , qua illuminata per spiritum prophetica mens
. Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem docelur, quæ , ut ita dicam , magis intuiiu nientis
nostram . , Vide cujus decoris, cujus pulchritudinis 12
discitur quam sono vocis, per quam verilas ipsa,
est anima quæ imaginem habet et similitudinem
non umbra et imago veritatis agnoscilur. Hi vero
Dei . Ilanic pulchritudinem contrariæ potestales cum
aspiciunt, id est diabolus et angeli ejus, concupi qui ipsam Dei clarilalem capere non possunt , tec
lolum fulgorem veritatis intenta mentis acie con
scunt speciem ipsius; qui quia non possunt sponsi
spicari , audiunt de solemnitatibus secundo loco ab
cius fieri, meretricari cupiunt cum ea. Si ergo sus
his, qui primo didicerunt ; et cum illis veritaten
ceperis , o homo, in cubili animæ luxe adulterum
rerum ipsa inspectionis proprietas dederil, ad istos
diabo.'im , meretricala est anima tua cum diabolo. veritatis imbram profert solus audilus. Hujus nig
Si receperis angelos ejus, st“ spiritus diversos, qui sterii Apostolus conscius dicebat de Judaeis, quia
peccare le suadent, meretricala est cum eis anima
( umbre el exemplari deserviunt cælestium 9.1
tua ; si spiritus iræ , si invidiæ, si superbiæ , si im Ipsa enim cælestia Moyses vidisse describitur, lypos
pudiciliæ ingressus ſuerit ad animam tuam , et re autem et imagines eorum quæ viderat populo tra
ceperis eum , el consenseris ei loquenti in corde
didisse. Sic enim ad eum divinum dicit eloquium :
tuo, delectalus fueris his quæ tibi secundum suam C « Vide , inquit º , omnia facilo secundum forman
mentem suggerit, meretricalus es cum co. Mere
quæ ostensa est libi in monte. • Tale ergo estquo!
tricem ergo non accipicl sacerdos magnus, bl non et in hoc loco recilatum est , quia Dominus locutus
contaminabil semen suum in populo suo . Quod est fueril de solemnitatibus ad Moysen . Et post læe :
istud semen quod contaminari non vult ? In Evan
« Et loculus est Moyses , inquil 97 , dies solemnes(99)
geliis scriptum est 91 : Qui seminat , verbum se Domini Dei filiis Israel . , Transacto vero de his ser dhe
sinal, , Non vult ergo contaminari verbum Dei ab mone vidcamus quid post hæc edocelur Moyses.
his qui seminant. Qui sunt ergo qui seminant ? qui Primo de lucerna et candelabro , el oleo quod ei in
verbum Dei in Ecclesia proferunt . Audiant ergo funditur ; secundo loco de mensa , et panibus pro
doctores , ne forle'animæ contaminatæ , animæ positionis, ac numero eorum , et qui eis uli debeanl.
meretricanti, animæ infideli verba Dei credant , ne Intendamus ergo animum diligentius his quæ scri
forte millant sanclum canibus et margaritas ante pla sunt, el ad hic dignoscenda concedi nobis gra.
porcos : sed animas mundas, virgines in simplici liam Domini deprecemur, ut in his quæ legimus
lale fidei quie in Christo est eligant, ipsis conimit Jilleris, qnæ sit voluntas sancti Spiritus agnosca
tant secreta mysteria , ipsis verbum Dei, el arcana mus. Præcipe , inquit "8 , filiis Israel , ut deſerant
fidei 254 proloquantur, ut in ipsis Christus ſorme D libi oleum de olivis mundum expressum ad lumen,
lur per fidem . An nescitis quia ex isto semine verbi ut ardeal lucerna semper extra velum in taberna
Dei quod seminalur, Christus nascitur in corde au culo lestimonii, el accendent illam Aaron et filii
26
Jilorum ? Hoc enim Apostolus dicit " : « Donec for
ejus a vespere usque in mane contra Dominum iu
melur Christus in vobis . , Concipit ergo anima ex desinenler, legitimum æternale in progenies vestras.
hoc verbi semine, et conceptuun formal in se ver In candelabro mundo accendetis lucernas contra
bum , donec parial spiriluin timoris Dei . Sic enim Dominum usque mane. » Candelabrum mundum no
per prophelam dicunt animæ sanctorum •3 :( A minat, lucernas accendi per pontificem jubel, et
limore tuo, Domine, concepimus in ulero, el parlu • earum lumen ministrari ex oleo quod datur a po
rivimus, et peperimus spiritum salutis luxe quem fe- pulo præcepit . liaque nisi dederit oleum populus,
cimus super terram . , Iste est sanctarum anima sine dubio exstinguetur lucerna , el nen erit lamen
88 Ezech Gen. Marc . iv , 14 . 99 G : lat, 1v , 19. 93 Isa. SIT ,
Ephes, v , 27 . 89 . XVI . 90 1, 26. 81
18 . 94 Lev . XXIII et XXIV. 98 llebr . vii, 5. 96 ib
id . 97 Levil. XXIII , 44 . 98 Leril. Ixiv , i el 4c99.
( 99) Libb. editi , i de diebus solennibus , , sed mss . vt in nostro lexlu .
$ 45 IN LEVITICUM HOMILIA XIII . 346
in sanctis. Secundum litteram ergo hæc erat conse- A alio loco semilæ ælernæ nominantur. Quia ergo
quentia , ut conferret populus oleum inundum de secundum quamdam mystica in rationem inferiores
olivis expressum , ut ex eo ministraretur lumen partes crealuræ mundus hic intelligitur, ideo lu
lucernæ ; et Aaron accendebal lucernas a vespera cerna legis his , qui in hoc mundo lanquam lolius
usque mane, fomentis olei quod conlulerat popu . crealuræ pedes sunt, accensa memoratur. Lus au
lus, lumini pabulum præbens . lem æterna eril illis semitis, per quas in futuro
2. Verum quoniam lex spiritalis est , petamus a sæculo unusquisque pro meritis incedet. Sed de his
Domino (si tamen conversi sumus ad Dominum ) in suo loco sufficienter pro nostris viribus dictum
auferri nobis velamen de lectione Veteris Tesla est . Nunc ergo quoniam vespera est et nox usque
menti, ut possimus advertere quæ ratio sit cande ad consummationein sæculi, et usquequo novus dies
labri , vel lucernarum ejus secundum intelligentiam luluri sæculi el novæ lucis effulgeal, ardet unicui
spiritalein. Ante adventum Domini mei Jesu Christi, que nostruin lucerna hæc, intantum splendorem
sol non oriebalur populo Israel , sed lucernæ lumine luminis præbens, quantum olei copia uberlale ope
utebalur. Lucerna enim erat apud eos sermo legis , rum fueril ministrala . Denique el Job in quodam
pl sermo propheticus, intra anguslos conclusa pa loco, cum bona operum suorum exponerel, addidit
rietes, quæ non poterat in orbem terræ lunien B etiain hoc 6 : 1 Cum splenderet, inquit, lucerna su
ellundere. Intra Judaram namque concludlebalur per capul meum . » Splendet ergo unicuique no
scientia Dei , sicut et Propheta dicit 99 : « Nolus in strum lucerna hiec , inquanlum oleo bonorun ope
Julea Deus. » Ubi vero exorlus est sol justitiæ Do rum fuerit accensa . Si autem male agamus , el opera
minus el Salvator noster, et nalus est vir de quo nostra mala sint, non solum non accendimus, sed
scriptum esl ' : « Ecce vir, Oriens nomen est ei ; ) esslinguimus nobis islam lucernam : el completur
per universum mundum scientiæ Dei lumen effu . in nobis illud , quord Scriplura dicit , quia qui
sum est. Sermo ergo legis, el sermo propheticus erat male agil , in tenebris est , el qui odit fratrem
lucerna ardens, sed ardebat intra ædem , nec ultra suum , in tenebris ambulat. , Exstingit eniin lucer
poleral emittere splendorein suum . Quod autem nam charitatis, el ideo in lenebris ambulat. Annon
sermo legis el prophetarum lucerna dicatur, Domi libi videlur exstinxisse lucernam , qui lumen chari
kus ipse nos docuit dicens de Joanne Baptista :: talis exstinxit ? Qui autem diligit fratrem , in chari
illle erat lucerna ardens el lucens , et vos voluistis latis luce perdurat, et cum fiducia potest dicere 8 :
ad horam exsultare in lumine ejus. » Et alibi dicit , · Ego autem sicut oliva fructifera in domo Dei , .
quia e lex el prophetæ usque ad Joannem . » Lucer с elº : « Filii ejus sicut novella : olivarum ( ! ) in circuitu
na itaque ardens est Joannes, in quo lex concluditur mensie ejus , , Oleum ergo offerri jubelur a populo ,
et prophetæ. Donec ergo populus ille habebat oleum el oleum non qualecunque, sed mundum , et non
quod conferrel ad lumen , lucerna non est exstincla . ex quibuscunque seminibus (ut fieri diversis in re
Ubi vero defecit in eis oleum misericordiae , oleum gionibus mos est) , sed de olivis expressum , in qui
operum bonorum , nec inventa est apud eos puritas, bus indicium pacis ostenditur . Neque enim accepla
purum namque oleum quærebalur ad lumen , el quia possint esse Deo opera lua , nisi in pace peragan
deſecit in eis oleum misericordiæ , necessario ex lur : sicut el Jacobus apostolus dicit 10 : « Fruclus
stincla lucerna est. Sed quid dicemus quia illis hicc autem justitiæ in pace seminalur. , Et idcirco,
evenerunt, a nobis vero aliena sunt ista ? Imo ma credo , etiam Dominus discipulis suis tradebat fidele
jor cura est Christiano olei conquirendi. Vide enim depositum dicens " : « Pacem meam do vobis, pa
255 quomodo Dominus in Evangeliis per parabo cem meam relinquo vobis. 3 De hac ergo oliva oleum
law stultas virgines nominal, quæ oleum non poria premamus operum nostrorum , ex quo lucerna Do
bant in vasculis şuis ; et intantuin slultas, ut quo mino possit accendi , ut non in lenebris ambulemus .
niam defuit eis oleum ad succendendas lampades Hæc quidem a nobis dicta sunt , quantum ad lucer
suas, thalainis exclusæ sint nuptiarum , nec pulsan- D nam candelabri el oleum ejus special .
libus quæ olei curam neglexerant, ulira aperiri jus 3. Nunc vero videamus quid eliam in consequen
serit sponsus. Memini tamen dudum nos com cen libus de panibus propositionis scriptum sit. « Et
lesimi decimi oclavi psalmi exponeremus illum sumeris, inquit ' , siinilaginem , et facielis de ea
Versiculum , in quo scriplum est : « Lucerna pe duodeciin panes. De duabus decimis erit unus panis ,
dibus meis lex lua , Domine, el lumen scmilis el imponetis eos duas positiones , sex panes una pro
meis, » diversitatem lucerna et lucis pro viribus sitio super mensam mundam contra Dominum . Ei
oslendisse. Dicebamus eniin quod lucernam quidem imponelis super positionem thus mundum , et sa
pedibus, id est inferioribus corporis partibus de lem , el erunt panes in commemorationem appositi
pularit , lucem vero senilis dederit, quæ semitæ in Domino : die sabbalorum proponentur contra Do

** Psal. Lxxvi , 1. * Zach . vi, 12. * Joan.v, 55 . ; Luc. xvi, 16. Marth . XXV . * Psal . cxvii, 105.
• Job xxix , 3. I Joan. II, 11 . 8 Psal. Lii , 6. * Psal. cxxvII , 3. 10 Jacob . III, 18 . 11 Joan . xiv , 27 .
" Levil.XXIV , 5 et seqq.

(1 ) Libb. edili, « Oliva novella. , Mss. & novellä olſvarum . )

817
ninum semper a Oliis Israel , in lestamentum æter- A bus apposuil ; non quod i'a pauper essel, ut qua
num . Ei erunt Aaron , et filiorum ejus , et edent ea
in loco sancto : sunt cnim Sancta sanciorum . lloc
erit illis de eis quæ offeruntur Domino legitimum
eternum ( 2) . 1 Secundum ea quæ scripla simi, in
duodecim panibus duodecim tribuum Israel videlir
commemoratio ante Doniinum fieri, el præceplum
dari , lil sine cessatione isti luodecim panes in con .
spectu Domini proponantur ; ut et memoria duode
ciin tribuum apud eum semper habealur, quo vel
uli exoratio quædam et supplicatio per hæc pro
singulis fieri videalur. Sed parva satis el lenuis
est hujuscemodi intercessio . Quantum enim profe
cil ad repropitiandum , ubi uniuscujusque tribus
per panem fructus, per fructus opera consideranda
sunt ! Sed si reſeranlur hæc ad mysterii magnitudi- B munibus ueris ad populum inonitis, el moralem
nem , invenies commemorationem istam habere in .
gentis repropiliationis effectum . Si redeas ad illum
panem qui de cælo descendii, et dat huic mundo
vitam : illum panem propositionis, quem proposuit
Deus propitiationem ( 5) per fidem in sanguine ejus :
et si respicias ad illam commemorationem , de qua
dicit Dominus 13 : « Hoc facile in meam commemo
rationem ; , invenies quod isla est comunemoratio
sola , quæ propitium facit hominibus Deum . Si ergo
intentius ecclesiastica mysteria recorderis, in his
quia lex scribit , fuluræ veritatis invenies imaginem
præformaiam . Sed de his non est plura disse .
rere ( 4 ) , quod recordatione sola intelligi sullicil.
Possumus vero el aliter dicere . Oinnis sermo Dei
panis est , sed est differentia in | anibus. Est enim
aliquis sermo , qui ad communcm proferri possit
audilum , el edocere plel:em de operibus miseri
cordiæ , ac lotius beneficentie , ci iste est pavis qui
communis videbitur. Est vero alius, qui secreta
conlineal, el de fide Dei 256 et rerum scientia
disserat . Iste panis mundus est, el ex simila con
feclus , Iste in conspectu Domini semper ( 5) ponen
dus est, el super mensam mundam proponendus.
Iste solis sacerdotibus sequestralis est , el filiis
Aaron alervo muere condonalus. Verum ne pules
hæc nos propriis sensibus excogitata narrare , et
non in divinis observas e voluminibus, proferam
tibi de Scripturis quomodo apud diversos viros pa
nis diversitas pro merilo uniuscujusque servala esi . D esse , neque Velus el Novum Testamentum unum
Refertur in Genesi " quod Abraham patriarcha an
gelos suscepit hospitiv , similiter autem et Loi .
Sed Abraham , qui merilis priecellebat, panes ex si
mila apposuisse describitur , quos ei ėyxpuglas , id
est occullos ac reconditos nominavit. Lol vero eo
quod non habuit similam , ex farina panes hospili
1 ° Luc. 5511. 19. 16 Gen. xviII . 15 ibid ., 17 .
(2) Codex Sangarm ., ( piernale . )
(3 ) Idem , propitiatorem . ,
( 4) Sed de his won est plura disserere, etc. Plura de
mysterio Encharistiæ non sermocimabantur veteres
in concionibus ob presentiam catechumenoruin el
gentilium . Vide supra nolam ad homil. 2 in Levi
licum , num . 10.
ORIGENIS 518
habueril (6 ) similam , qui in divitiis non inferior pa.
Irno scribitur ; sed utriusque meritorum differentia
per hæc designalur indicia : quoil is quidem cui
erant a Domino mysteria revelanda, et ad quem di
cebatur 18 , « non celabo a puero meo Abraham quod
facturus sum , , qui imbuendus erat el edocendus
de occullis et secretis Dei , ille panes ex sinila
scribitur labuisse ; ille vero ad quem nihil sacra
menti deferebatur, sed ratio præsentis salutis et
vile , panes communes ex sola farina scribitur ha.
buisse conſectos. Et lu ergo si habes scientiam se
cretorum , si de fide Dei , de mysterio Christi, de
sancti Spirilus unitate poies scienter cauteque disse
rere , panes ex simila offers Domino. Si vero come
scis tantummo : lo locum tractare qui ad omnes per:
linel, communem le obtulisse noveris panem .
4. Sed videamus jam quæ sit confectio in istis
pauibus propositionis, qui ante Dominum poni semu
per jubentiir, i de duabus, inquit ? 6, decimis sil
panis unus, , Duas quidem decimas dixit, sed cu
jus mensuræ sint istæ decimæ non comprehendi;
cum utique consequens fuissel, si de quantitate si.
milze volebat agnosci , ipsam cujus duas decimas .
sumi jubebal, nominare mensuram . Quæ ergo ista
res est , cujus merisura et modus ( 7 ) nec compre
liendi poluit nec numerari ? Decem numerus ubique
perſeclus invenilur. Totius enim numeri ex ipso
ratio et origo consurgil. Competenter igitur auctor
с
el origo omnium Deus, sub hoc numero videtur
ostendi. Sed si in Ecclesia de solo Patre loquar, el
ipsius solius laudes proferani, unjus decimæ panem!
feci. Allt si de Christo solo lecero sermonem , at
ipsius enuntiavero (8 ) passionem , el resurrectionem
prædicavero, unius decimæ obluli panem . Si veru
dixero quia Pater cum Filio semper est, et ipse
facit opera sua : vel etiam si dixero quia Pater in
Filio est , et Filius in Patre, el qui videl Filium , vie
del et Palrem , el quia Paler et Filius unum sunt :
cx duabus decimis similæ mundæ obtuli unum pa
nem : panem verum qui vitam dat huic mundo.
llieretici non faciunt de duabus decimis unum pa
nem : negant enim creatorem Deum Patrem Christi
faciunt panem , nec unum Spiritum in utroque in .
strumento profitenlur. Nos autem in lege el Evan 1
geliis unum atque eumdem inesse sanctum Spiritum
dicimus, et isto quoque modo ex duabus decimis
unum panem propositionis offerimus. Qui ergo (8)
separant Christum a creatore Deo Patre suo liære
16 Levit. XXIV , 5 . 17 Joan . XIV , 7 .
( 5 ) Adverbium e semper, , deest in libb. editis,
seil suppletur e mss.
( 0 ; Libb. editi, e non habueril, » seil mss ., 1 ul
non habuerit. I
( 7 ) Codex Sangerm ., , cujus mensuræ modus. "
( 8j Idem , ( enumeravero. 1
(9) Idem , ( quia crgo, » etc.
1.49 IN LEVITICUM HOMILIA XIII . 550

tici , et Judæi qui solum Patrem recipiunt, et Ver- A intelligibiliter intellige quæ apponuntur tibi. , Quae
bıım el sapientiam ejus Christum non recipiunt, est ergo mensa polentis , nisi mens ( 11 ) illius qui
non faciunt ex duabus decimis unum panem . Nos dicebal 20 : « Omnia possum in eo qui me conſorlat
antein mensoræ quidem ipsius , id est substantiæ Christo , elºl : Cum infirmor, lunc potens sum ?,
nomien vel rationem comprehendere aut invenire In istius polentis mensa munda , hoc est in istins
non possumus : confitentes tamen Patrem , et Fi corde, in ipsius mente , Domino panis offertur. All
lium , unum facimus panem ex duabus deciinis : hujus potentis Apostoli mensam si sedes cænaturni,
non ut panis unus ex una decima fiat, el alius ex intelligibiliter intellige quæ apponuntur tibi , hoc
alia , ul sint ipsæ duæ decimæ separate, sed sint esi spiritaliter adverie quæ dicunlur ab eo , ut et
due istæ decime una massa , el unus panis. Quo 111 facere possis quod additur. Ait enim : « Sciens
modo duæ decimæ una massa fit ? quia non separo quia talia le oportet præparare . )
Filium a Paltre, nec Palrem a Filio : « Qui enim 5. Sed videamus quomodo hi duodecim panes
vidit me, inquil ' 8, vidit et Patrem . , Fiunt ergo proponantur : « Dux, inquil, 'positiones, in una po
panes singuli ex duabus decimis, el proponuntur silione sex panes. » Pulasne, oliosa est ista divisio ?
duabus positionibns, id est duobus ordinibus. Si Quid est quod duodecimus numerus iterum partitur
B
enim una posilio fieret, confusus el permistus es in sex ? Ilabel enim propinquitatem quamdam cum
sel sermo de Paire ac Filio. Nunc autem unus qui hoc mundo senarius numerus . In sex enim diebus
dem est panis, una enim voluntas est el una sub factus est iste visibilis mundus . Duo igitur ordines
stantia : sed duæ sunt positiones , id est duæ per habentur in hoc mundo , id est duo populi, qui fi
sonarum proprietales . Illum enim Patrem , qui non dem Patris ac Filii in una Ecclesia tanquam in una
sit Filius, et hunc Filium dicimus qui non sil Paler. mensa miunda custodiunt. « Et superponitur , in
Et hoc modo duas decimas in uno pane servamus , quit 23, super positionem thus mundum . , Thuris
ei duas posit iones ante Domi num profi temur . Sed species formam tenet orationum . Oporlel ergo pa
Fevera magni, ut ita dicam , cujusdam pistoris el nibus fidei orationum vigilantiam puritatemque
locli arlificis est, valde diligenter ( 10) istas servare conjungere. Pura autem oratio est , sicut Apostol113
mensuras , el ila temperare de Patre et Filio ser dicit " : « Levantes puras mantis sine ira el disce
inonem , conjungere ubi oportet, et rursum ubi platione. » Simul el odoris suavitas impleri ( 12)
competit separare , ut neque due mensuræ ali facit illud quod scriplum est 28 : Dirigatur oratio
quando desint, neque unquam nisi unus panis ap mea sicut incensum in conspectu luo , . Si quis
pareal. Duodecim ergo panes ex ista simila fieri C ergo orationes quidem offeral Deo , non tamen ha
Iniandantur secundum numerum tribuum quæ tunc beat mundam conscientiam ab operibus malis : hic
erant carnalis Israel . In quo mibi videtur forma thius quidem videlur panibus superponere , sed non
trli'is creaturæ rationalis contineri. Duodecim mam penilus ( 13 ) mundum . Nam si omne thus mundum
que pulantur esse generales ordines rationalis crea essel , non utiquc addidisset Scriplura , thus mun
lare, quorum figura erat in illis duodecim tribubus, dum super panes propositionis ponendum ante Do
In quibus erat unus quidam ordo regalis , qui Judas minum . Nec enim pules quod omnipotens Deus hoc
257 nominatur. Alius erat ordo sacerdotalis , el mandabat , et hoc lege sanciebat, ut ibus ci ex Ara
Lori appellatur. Eral et alius ordo Judæ vicinus , bia deferrelur . Sed hoc est thus quod Deus ab ho
qui Benjamin dicitur , in quo ordine et templum minibus sibi quæril offerri , ex quo capit odorein
Dei, et allare collocatum est . Alius ordo Issachar , suavitatis , orationes ex corde puro el conscientia
e Zabulon , el Ephrem , aliique quos nominatim de bona , in quibus vere Deus suscipit fragrantiam
signal Scriptura divina , quorum rationem non est suavitatis. « El erunt, inquit 25 , p.ines in comme
hunc temporis explicare. Est tamen uniuscujusque morationem propositi ante Dominum . In die Sabba
Iribus, vel ordinis panis ante Dominum . Et licet sii lorum proponetis ea . Si nondum libi manifestum
aliqua tribus, qu : e non ex libera , sed ex concubina Dest ( 14) quia panes isti verbum Dei e.1, ex his nunc
Israel descendal , el ex parle libera , ex parte ser sermonibus confirmare . Quid est enim quod nobis
vilis sil , lamen pro omnibus ex duabus decimis commemorationem Dei facial ? Quid est quod nos
panis proponitur anie Dominum , et in universis ad memoriam justitiæ , et totius boni revocet , nisi
æ
due decim siinil aginis constant. Propo ni autem verbum Dei ? Ideo ergo dicit , quia erunt in com
jubentur supra mensam niundam . Quis autem no . memorationem propositi ante Dominum . Addit et
sirum est, qui ita habeal miensam mundam , ut pa in die Sabbatorum , id est in requie animarum . Et
nes super eam Domino offerantur ? « Si sederis que major fideli animæ requies qnam memoria Dci ?
(inquit Salomon '9 ) cænare ad mensam polentis , quam in conspectu Dei versari ? quam in lide Patris

1 Joan. XIV , 9 . 19 Prov. xxIII , 1 . 20 Pbilip. iv , 15 . 21 II Cor . x31 , 10 . 22 Prov . xxii, 2 . 23 Levil .
XXIV , 7. * I Tim . 11 , 8. 25 Psal . cxli , 2. 28' Levit . xxiv , 7 , 8 .
( 10) Libb . editi, « cl valde artificiosi, diligenter, implere, » sed mss . ut in nostro lexili .
fed mss. lit in nostro lexlu . (13) Colex Sangerin ., penillis . ) Libe. edili,
( 11 ) Mss . , « mens, , Libb . edili , i mensa . , " ponit hus,
( 12) Libb. editi , e similiter et odoris suavitas ( 14) Libb . li , i eral. ,
551 ORIGENIS

ac Filij permanere ? quam orationes Domino lan- A parabolis , qui communis est vulgi . « Legitimum
quam odlorem suavitalis offerre ? « Testamentum , ælervale hoc eril 33. , Legitimum namque el æler
inquit 37 , æternum erit Aaron el filiis ejus, el man num est omne quod mysticum est. Nam præsentia
ducabunt ea in loco sancio . 1 Aaron el filii ejus ge hæc et passim visibilia , lemporalia sunt , et finem
Bus est elcctum , genus sacerdolale , quibus hæc cilo accipiunt : « Præterit enim habitus hujus mun
portio sanctorum donatur a Dco , quod sunius di 34. ) Quod si hujus mundi præterit, sine dubio et
oinnes qui credimus in Christo . Locum autem san . lilleræ habilus præteril, et manent illa quæ æterua
clum ego in lerris non requiro positum , sed in sunt, quæ sensus continet spiritalis. Si ergo intelle
corde. Locus enim dicitur sanctus , rationalis ani ximus primo quomodo Deus loquebatur ad Moysen,
ma , propter quod ct Apostolus dicit 98 : Nolite lo et Moyses filiis Israel , secundo etiam rationem can
cum dare diabolo. 1Animaergomea locus esi , si male delabri mundi , et lucernarum , atque olei ejus, ler.
ago, diaboli : si bene, Dei . Denique et spirilus ma lio quoque panes proposilionis ex duabus decimis
lignus e cum , inquil " , exierit ab homine , et cir . singulos confectos secundum ( 18) voluntatem spi
cuierit loca arida , el requiem non invenerit , lunc rillis intelleximus, demus operam quomodo el nos
dicit : Revertar ad locum meum unde exivi . » Locus hoc tanto el lam sublimi intellectu non elliciamur.
ergo sanctus anima est pura . In quo loco edere no- B indigni : sed ut anima nostra prius fiat locus san
bis mandatur cibum verbi Dei . Neque enim conve clus , et in loco sanclo capiamus sancta mysteria
pit ul sancta verba anima non sancia suscipiat ; per gratiam Spiritus sancti , ex quo sanctificalur
sed cuin purificaverit se ab omni inquinamento car omne quod sanctum est. Ipsi gloria et imperium in
nis el morum , tunc locus sanctus effecia cibum sæcula sæculorum . Amen .
capiat panis illius ( 15 ) qui de cælo descendit . Nonne NOMILIA XIV .
melius sic intelligitur locus sanctus, quam si pule
De filio mulieris Israelitidis , el Ægyplii patris , qui
inus strucluram lapidum insensibilium locum san nominans noinen , maledixit , ei de sententia Dei
ctum nominari ? Unile simili modo cliam tibi lex lata in eum .
ista proponitur, ut cum acceperis panem mysticum 1. Historia nobis recitala esl , cujus quamvis vi
in loco mundo manduces eum : hoc est , ne in ani dealur aperla narratio , lamen nisi diligentius con
ma contaminala et peccatis polluta Dominici cor linentiam ejus quæ est secundum litteram conse
poris sacramenta percipias : « Quicunque enim quamur, interior nobis sensus haud facile palebit.
manducaverii, inquil 30 , panem , et biberit calicein Est ergo Scripturæ sermo de quo disserendum est
Domini indigne, reus erit corporis el sanguinis Do hic : « El esiit , inquit * , filius mulieris Israelitidis,
с
mini. Probel autem se unusquisque, el lunc de pa el hic erat filius Æ yptii inter filius Israel : el liti.
ne manducel, el de calice bibal, 1 gaverunt in castris , is qui erat ex Israelitide (19), et
6. Sancla enim sanctorum sunt " . , Vides quo homo Israelita . El noininans filius mulieris Israeli
modo non dixit sancia laulummodo , sed Sancla lidis nomen maledixit : el adduxerunt eum au Moy.
sanctoruin : ul si dicerei, cibus iste sanctus non sen : el nomen matris ejus Salomith filia Dabri , es
est communis omnium nec cujuscunque 258 indi Iribu Dan : el miserunt eum in carcerem , ut judi
gni , sed sanctorum est . Quanto magis hoc et de carent de illo per praceplum Domini. El loculas est
verbo Dei recie meritoque dicemus, hic sermo non Dominus ad Moysen dicens : Ejice illum qui male
est omnium , nec cujuscunque , sed sanctorum est . dixit extra castra , et imponent omnes qui audi
Non quilibel verbi hujus potest audire mysterium , erunt manus suas super caput ejus, et lapidabuut (20)
nam tanlummodo ( 16 ) qui purificati sunt mente, qui eum omnis synagoga . , Videamus ergo primo quid
mundi sunt corde , qui simplices animo , qui vila sibi velit historia quam proposuimus , et quamvis
irreprehensibiles , qui conscientia liberi , ipsorum plana videatur , lamen adhuc evidentius eain len
est de hoc audire sermonem , ipsis possunt expla lemus sub oculis ponere. Ponamus ergo unum er
nari ista mysteria . « Vobis enim datum est, inquit " . D patre el matre Israelitici nominis generositale gau
Bosse mysteria ( 17) regni Dei ; , illis autem , id est dentem : alium ex dialre lamtum , non etiam ex pa
qui non merentur , qui non sunt lales ut merean . Tre, el velut ex parle nobilem , et ex parle non pa
lur , nec capaces esse possunt ad intelligentiam se Iris , que utique melior videtur , sed matris , quæ
crelorum ; illis non potest dari ille sacerdotalis inferior est. Si enim paler fuisset Israelita , el ma
panis, qui esl secretus, el mysticus sermo , sed in ler Ægyplia , esset aliquid amplius. Hoc enim fue

34 Lev . xxiv . 8, 9 . 18 Epl .-IV, 27. * Malih , XII . 43, 44 . 30 I Cor. x1 , 27 . 31 Levit . XXIV , 9. 3 Malib.
XIII , 11 . 33 Levil. XXIV , 9. 35 I Cor. vii , 31 . 35 Levil. SXIV , 10 et seqq.
( 15 ) Libb. edili , i capiat panem illum , , mss . ul serundum , i elc . , sed manuscripli ul in nostro
in nostro texli . leau.
( 16) Codex Sangerm ., ( nec quilibet verbi hujus ( 19) Libb . editi , rex Israelitide muliere, , sed a
poiesi audire mysterium . Tantummodo, s elc . Intra , mss. el a Graco sepluaginta Interprelum lestu
i ipsi possunt explanare ista mysteria . ) abest i muliere. )
( 17 ) Libb. cdili, a mysterium , , sed mss . , i my ( 20) Codex Sangerm . ( lapidabunt, » LXX Interp.
steria, ) 2 0066 Soust. Libb. editi , lapidabit. )
(18) Libb . editi , « singulos quosque confectos si
53 IN LEVITICUM IOMILIA XIV . "
rant Manasses et Ephrem . Nunc vero scriptum est , Å vero professione quidem Cliristianus est , intellectu
quia filius sit mulieris Israelitidis , el Ægyptii pa autem fi lei hærelicus et perversus csi , isle matreni
iris. Si ergo diligenter seculls es duos isios viros, quidlem Israelitidem , patrem vero Ægyptium habet.
unum ex integro nobilem , alium ex parle , intuere Quomodo ergo hoc accidit ? Cun Scripturas quis
nunc eos litigantes adinvicem : in qua lite is qui legil, et litteram quidem sequitur, intellectum au
patre Ægyptio et malre sola Israelitide genitus vi tem repudial spiritalem , hic malrem quidem Israe
dellir, nominans maledixerit, et ob hoc perduclus liticam habet, id esi , lilleram : sensum vero quia
sit is qui maledixeral ad Moysen . Moyses vero ne spiritalem non sequitur, sed carnalem , isli est Æ
que absolvere eum ausus esi , neque condemnare gyptius pater ; et ideo adversum ccclesiasticum el
sine Deo. Tradidit enim eum custodiæ usquequo a catholicum liligat , id est contra eum qui ex utra
Deo acciperel responsum quid velit fieri de co . Hæc que parle Israelita est , qui el secundum lilleram
est historiæ continentia, nunc autem videamus quæ Israelila est , et secundum spiritum , quia ipse se
sil in ea spiritalis ratio , quæ ædificare debel Ec cundum literam quidem Israelita est , secundum
elesiam . spiritum vero Egyptius. Quid ergo est utrisque
2. Primo omnium sermo dicit , quia exiit filius B litigantibus ? Necessario ille qui carnalem scquitur
mulieris Israelitidis el Ægyptii patris , et unde vel sensun , tanquam de Ægyptio genus ducens nomen
q : o exicril , non referi. Inveniuntur enim ambo in nominat, et maledicit. Nominal enim nomen Dei ,
castris posili , sicul indical sermo Domini, dicens :: el cum maledicio nominat : negat enim eum Crea
Erluc hominem qui maledixit foras extra caslra . 1 torem esse mundi, negai essc Patren; Christi. Nos
Si ergo de castris educitur, necessario in castris vero qui ex utroque genere Israelilæ sumus, el lil
erat. Quid ergo est quod cum nondum exissel de leram et spiritum in Scripturis sanctis defendimus,
castris , dicit de eo Scriptura divina 37 , i el exiit el litigamus adversum eos , qui ex media parle Is
filius mulieris Israelitidis ? , Ego pulo quia docere raelitæ videntur, et dicimus quia neque secundum
nos vull sermo divinus, quod qui peccai , dupliciter lillerom maledici oportet , neque secundum spirila
esire dicitur. Primo enim exit a proposilo bono, el lem intelligentiam blasphemari. Maledicus enim
recla sententia , exii a via justitiæ , exil a lege Dei . non solum in Deum , sed etiam in proximum apo
Postmodum vero cum confulalus fuerit pro peccato , stoli Pauli sententia a regno Dei excluditur. Vide
exit eliam de cælu el congregatione saliciorum . Ut enim quomodo dicit Apostolus 39 : « Nolile errarı ,
si verbi causa dicamus : Peccavit aliquis fidelium , neque ſornicarii, neque adulteri, neque molles, ne
iste eliamsi nondum abjiciatur per episcopi senten- c que masculorum concubilores, neque fures, neque
tiam , jam lamen per ipsum peccatum quod admisii, avari (21 ) , neque maledici regnum Dei posside
ejectus est ; el quamvis intrel ecclesiam , tamen bunt. ) Videle inter quæ crimina , inter adulteros,
ejeclus est , et foris esl segregalus a consortio el ina inter masculorum concubitores, inter avaros , quos
nimilate lidelium . Esiit ergo blius patris Ægyptii alibi dicit idolis servientes , etiam maledicos posuit ,
el matris Israelitidis. Qui penitus extra fidem est , el a regno Dei pariter cum illis exclusil. Videant
loius Ægyptius est . Qui autem inter nos esi , et crgo si qui os suum quotidiana pene consueludine
peccal , ex una quidem partc qua Deo credil , hoc vitio issuescunt, quiil eis periculi immineat.
259 Israeliticæ videlir originis : ex ea vero parle Pulantes enim leve et facile hoc esse peccalum non
qua peccal, de Ægyptio genus ducil. Duos ergo facile ca vent, sed considerent Apostolum quomo:lo
Scriplurá proposuit liliganles, unum ex integro maledicum a regno Dei excludil , el Deris per Moy
Israelitam , qui liligavit quidem sed non peccavit : sen quomodo maledicum puniri jubet. Unde el ego
islum vero cujus peccatum designal, maxima es valde admiralus sum , quod in hoc loco quem nabe
parte niistum esse Ægyptio generi indicat, ail mus in manibus , Scriptura non aperle designavit,
versum quem litigat Israelita , et forle compe quia iste qui ex Ægyptio genus ducil , maledixerit
D
lenler el rationabiliter litigat . Nam et in Exo . Deum , sed tantum posuit quia nominans maledixerit,
do Israelila et Ægyplius litigant, ubi Israelila et reliquit in medio vel de Deo, vel dc homine sile
superai , Ægyptius cadil 38. Igitur et ego hodie spicandum . Unde mihi videtur idcirco poluisse
si verilitem defendam , si puguem pro ecclesia aperle de Deo pronuntiare , ne de hominibus vide
slica lide adversum eum , qui ex parle quidem cre retur dedisse licentiain , el ideo vel de Deo vel de
dit Christo , et recipit Scripturas, sed non integre homine siluisse , ul de utroque caverelur.
sensuin earum nec fideliter recipil : litigo adver 3. Verum quoniam sententiam Apostoli proposui
sum eum , qui ex matre quidem Israelila est , ex mus , qui dicit maledicos a regno Dei escludendos ,
palre vero Ægyptius . Si quis ergo el fidei credu aliquid exposcit iste sermo solatii ne omnino de .
litale, el nominis professione Christianus est et sperationem villcamur indicere jis , qui quotidiana
catholicus, iste ex utraque parte Israelita esi , Qui pene maledicendi consuetudine rapiuntur, el ori sliv

36 Levit . XXIV , 14. 37 jbid . 10 . 38 Exod . xx . 39 I Cor . vi , 9, 10 .

121. In codice Sangerm . deest , neque ſures , neque avari..

18

РА OL . GR . X11 .
 535 ORIGENIS 559

adhibere custodiam vel ostium negligunt. Promis- A xissel . Exiit enim a veritate , exiil a timore Dei , a
sionis futuræ non unus est modus, neque simplex fide, a charilale, sicut superius diximus, quomodo
species ; sed sicut docuit ipse Dominus in Evange- per hæc quis exeal de castris Ecclesize, etiamsi per
lio ", cum beatos dicit pauperes spiritu , el ipso- episcopi vocem minime abjiciatur. Sicut econtrario
rum dicit esse regnum cælorum . Et ilem beatos interdum fit, ut aliquis non reclo judicio eorum qui
dicil miles, nec tamen eis cælorum regna , sed præsuni Ecclesiæ depellatur, el foras millatur.
lerræ hæreditatem promillil. Dicil bealos el paci Sed ipse non ante exiit, hoc est , si non ita egit
ficos, sed ne ipsis quidem cælorum regnum dedit, ul mererelur exire, nihil laeditur in eo, quod non
filios tamen eos Dei esse pronuntial. El cum diver recto judicio ab hominibus vidctur expulsus . Et ita
sis diversa repromillal, omnes hearos dicit qui ad oil ut interdum ille qui foras millilur, inlus sit :
promissa pervenerint , non tamen omnibus crelo . et ille foris, qui intus retineri videtur. Vis tibi oslene
rum regna pronisil ( 22) . Polest ergo fieri, ut ali dam el alium , qui a nullo ejeclus exiisse dicitur !
quis in cæleris forle operibus et actibus emendatus Scriplum est de Cain **, quia , exiit a facie Dei. s
sil el perfeclus, subripiatur ci tamen aliquando oris Quo exiit a facie Dei ? Ubi enim non erat facies
vitio, lapsuque sermonis : huic etiamsi secundum Dei ? Sed exiisse dicitur, pro eo quod legem nalu
Apostoli sententiam negantur regna cælorum , non B ræ egressus est , et ignaram lanti sceleris terram
tamen alterius beatitudinis abscinditur locus . Ve fraterno sanguine primus inſecil. Sunt tamen et
rumlamen eo magis si quis in cæleris perfectus qui bene exeunt, et beati sunt qui exeunt . Osten
est, elaborare etiam in hoc debet, ne ei subrepens dam eliam hoc de Scripluris. In Exodo scriplum
pravæ consueludinis vitium cælorum regna , quod est « Omnes, inquit, qui quærebant nomen Do
est omnium beatitudinum culmen , eripiat , quam : mini, exierunt (oras ad Moysen extra castra . v Isti
vis Dominus dixerit * 1 : « In domo Patris mei man bene exierunt extra castra , qui sequebantur Moy .
siones multæ sunt. , Poszumus adhuc addere etiam sen , id est , legem Dei . Ei de aliis dicitur 18 : « Esi
illud , quod nalura peccati similis est materiæ quæ le , populus meus , de medio corum , et immundum
igni consumitur, quam ædificari Paulus apostolus a nolite contingere, 1 Exiit ergo , inquit, filius mulie .
peccatoribus dicit , qui supra fundamentum Christi ris Israelitidis, et hic erat Glius Ægyptii , inter fie
ædificant ligua, ſenum , stipulam " . In quo mani lios Israel , et litigaverunt in castris , ille qui erat
feste ostenditur esse quædam peccata ita levia , ut (23) ex Israelitide muliere el homo Israelila . Vide
stipulæ comparenlur , cui utique ignis illatus diu non quanta cautela Scripluræ divinæ, si lamen inled
polest immorari. Alia vero feno esse similia, quæ с das , si diligenter inspicias : illum qui de Israelitide
ipsa non dificulter ignis absumal , verum aliquanto matre et de Ægyptio patre natus est, non dixit
lardius quam in stipulis immorelur. Alia vero esse , hominem ; illum vero qui ex utroque genere Israe
quæ lignis conferantur, in quibus pro qualitate cri lila eral hominem nominavit. Pulamus kæc fortui
minum diulinum el grande pabulum ignis inveniat. lu scripla ? Pulamus casu adjectum , ut ille non di
Ita ergo unumquodque peccatum pro qualitate, ceretur homo, et hic diceretur ? Non sunt ista for
260 vel quantitale sui , pænarum justa persolvil, luita , ratio est . Nihil enim in verbis Dei absque
Verumtamen quid opus est fidelibus, et his qui co profunda ratione conscriplum est . Ille namqne qui
gnoverunt Deum , de pænarum qualitatibus cogi ex parte Ægyplius , ex parle Israelita eral, rion
tare ? Quid opus est ligna, quid fenum , quid vel dum merebatur homo nominari. Isle vero qui es
ipsam stipulam fundamento Christi superponere ? integro Israelita erat , hoc est , qui wente Deum vi.
Cur non magis aurum , vel argentum , vel pretiosos debal, iste homo appellatur, ille homo interior,
lapides, prelioso superponimus fundamento, ubi qui ad imaginem Dei factus est, et polest videre
cum ignis accesserit , nihil inveniat quod absumat ? Deum .
Nam si accesseril ad stipulam , ex stipula favillas 4. Post hæc jam quæ il posterioribus referuntur
reddel et cineres. Si vero accesserit ad aurum , au- o non absque quadam quæstione sunt , de qua mulli
rum purius redilet. Hec nobis dicta sint pro his, quærentes, non multa explicare poluerunt. Sed si
qui negligunt oris inaledici consiietudinem resecare : vestris me orationibus juveritis , lentabimus etiam
qui etiamsi non ex corde maledicant, etiamsi non nos in medium proferre, quæ Dominus dederit.
voto et animo iniquo proferant maledicla , lamen Homo, inquit , si maledixerit Deum , peccalum
immunditiam labiorum secundum Isaiæ verbum , accipiet . Qui autem nominal nomen Domini, morle
ct inquinamenta oris incurrunt. Iste lainen qui li morialur. 1 Quid est hoc ? Qui maledixerit Deum
cet matre Israelitide, Ægyplio tamen patre proge non habet pænam mortis, sed qui nominaveril no
nilus est , exiit el nominaus nomen maledixit. De men Domini ? Nonne mullo gravius esl maledicere
quo ego puto quod nisi exiissel , nec litigasset ad Deum , quam nominare, quamvis in vanum nomi
versum verum Israelilam , nec nominais maledi nasse dicatur ? El quomodo qui maledicit, pecca

10 Matth . v , 3. 41 Joan . xiv , 2. " I Cor. , 12 . *3 Isa . vi , 5. ** Gen. iv, 16 . * Exod. IXXII 7.
46 Isa. Lii , 11 . " Levil. xxiv , 15.
(22) Codex Sangerm ., concessit . I
(23) Eral. Deest in libb. antea editis , sed suppletur e manuscriptis.
557 IN LEVITICUM HOMILIA XV . 553

tum suscipit lantum ; qui autem nominat, morle A rila nihil patiuntur adversi , sed cuncta cis pros
mullalur ? Hæc ergo sunt, quæ in hoc loco solent peris successibus ceduni, honores, divitiæ , polen
quipstionem movere, quæ ignorantibus sensum lia , sanitas quoque eis ipsa et corporis babiludo
Scripturarum , inconscquenler dicta videntur el famulantur ? Econtra innocentibus , ac piis , et co
incongrue. Putant enim quod ille qui nomen Dei lentibus Deum innumerabiles ærumnæ superve
maledicit, slalim puniri debeat ; ille vero qui no niunt, abjecti et humiles , conteinpli et sub cola
ninaverit, sufficiat accepisse peccatum . Sed nos phis polentium vivunt, nonnunquam etiam sævius
consequentiam sermonis tali quodam sensu lente eis morbi quoque ipsius corporis dominantur. Sed
mas aperire . Majus esse peccatum in quo maledi hæc, ut dixi, conqueruntur ignorantes qui sit or .
cilur Deus, quam in quo nominalur, dubitare non do in divinis judiciis. Quanto cnim grands eos
possumus. Restat ul ostendamus mullo esse gra- puniri volunt, de quorum potentia el inigu , alibus
vius accipere peccalum , et habere secum , quam ingemiscunt, tanto necessarium est differri punas,
morle mullari . Mors quæ pænæ causa infertur quæ si non differrentur, leinporales utique et levio
pro peccato, purgalio est peccati ipsius pro quo ju res essent, quia finem cum morle reciperent; nusic
belur inferri . Absolvitur ergo peccatum per pe vero quia differuntur , certum est quod æternæ
B
nam mortis, nec superest aliquiil , quod pro hoc erunt ei cum sæculis extendentur. Econtra igitur si
crimine judicii dies el pæna ætcrni ignis invenial. velint justis et innocentibus in præsenti sæculo
Ubi vero quis accipit peccatum , habel illud secumn , bona reddi, essent eliam ipsa bona lemporalia ct
ac permanet cum ipso, nec aliquo supplicio pæna celeri ierniino concludenda. Quanto aulem magis
quæ diluilur transii , cum ipso est etiam post mor differuntur in futurum , tanto magis erunt perpelua
tem : el quia temporalia hic non persolvil , ibi ex et nescient finem . Hoc est ergo, quod nos Scriplu•
pendit æterna supplicia. Vides ergo quanto gravius ræ hujus locus paucis sermonibus comprehensus
sit accipere peccatum , quam morle mulctari. Hic edocuil , ut sciamus multo esse gravius accipere
enim mors pro vindicta dalur, et apud justum judi peccalum , el habere, ac sccum ad inferna deferre,
cem Dominum non vindicalur bis in idipsum , sicut quam in præsenti poenam dare commissi. Et ideo
propheta dixit 6. Ubi autem non est soluta vindicta , hiec sciens expedire fidelibus apostolus Paulus di .
peccatum manet illis alernis ignibus exslingien cit de eo qui peccaverat : « Quein tradidi, inquilos,
duin . Quod autem (24) hæc ita se habeant, possum Satanæ in interitum carnis , : hoc est morlo
mullasse. Qui aulem sit fructus mortis hujus,
tibi testes ex divinis voluminibus adhibere Ruben et
ostendit in sequentibus, dicens : « Ui spiriluis sal
Judam patriarcbas loquentes ad patrem suum Jacob, C
vus fiat in die Domini nostri Jesu Christi, , Vides
cum vellent assumere secum Benjamin , et ducere ad
ergo quomodo aperle Apostolus utilitatem mortis
261 Ægyptum , propter sponsionem quam cum
hujus exposuit. Quod enim dicit, Tradidi in interi
Joseph fratre pepigerant . Ibi ergo Ruben ila dicit
49 : 1 Ambos filios meos occide, nisi re lum carnis, hoc est , in afflictionem corporis, quæ
ad patrem
solet a pænitentibus expendi, eunique carnis inter
duxero ad le Benjamin . , Judas vero ail 80 : Pec
itum nominavit, qui tamen carnis interitus, vilam
calor ero in le nisi reduxero eum libi . , Jacob
ergo pater ipsorum sciens multo esse gravins quod spiritui conferat. Unde el nunc si quis forte nostrum
recordalur in semetipso alicujus peccati conscien
promiserat Judas, qui dixeral, « Peccator cro in
liain , si quis se obnoxium novil esse delicio , con
te, o ab eo qui dixerat, « Occide filios meos , , Ru .
fugiat ad poenitentiam , et spontaneum suscipiat
ben quidem non credidit filium tanquam qui levio
carnis interitum , ut expurgatus in præsenti vila
rem elegerit pænam . Judæ vero Tradidit , sciens gra
spirilus noster, mundus et purus pergal ad Chri
vius esse quod elegeral . Hoc ergo modo conve
slum Dominum nostrum, cui est gloria et imperiuin
nienter aplavit Scriplura divina ei qui maledixit
in sæcula sæculorum . Amen .
Deum , ut peccatum sumal ; ei vero qui levins de
D
liquit, quod morle moriatur. Vis autem et de Evan
JIOMILIA XV.
geliis noscere quod qui receperit in bac vita mala
sua, ibi jam non recipiat ; qui autem hic non rece De venditionibus domorum et redemptionibus .
peril, ibi serventur ei omnia ? Docet nos exein 1. Tres diversas leges de domorum venditioni
plum Lazari pauperis, el illius divilis, ad quem di. bas el redemplionibus per Moysen in Levitico dalas
citar in infernis a patriarcha Abraham 81 : I Me. videmus, quaruin continentiam primo secundum
mento, lili, quoniam lu recepislı dona in vila lua, historiam perlraclemus, ut post hoc etiam ad spiri
et Lazarus similiter mala . Nunc autem lu quidem lalem sensum possimus ascendere. Domorum qux
cruciaris, bic vero requiescil. » Et solent homines dam sunt in urbibus muralis , quædam in vicis ,
ignorantes judicia Dei , quæ sunt abyssus mulla , vel agris non habentibus muros. Ait ergo , ut si in
conqueri adversum Deum , el dicere : Cur homines civilale murala vendiderit quis domum , per annum
iniqui, et injusti raplores , impii , scelesti , in buc integrum habeat copiam redimendi, post alinum
* Nahum , 1 , 8, 9. 49 Gen. XLII , 37 . 80 Gen. xLill , 9. B1 Luc. xvi , 25. B8 I Cor. v, 5 .

(24) Sic codex Sangermancnsis ; libri vero editi ,e exigendum . Quia autem , etc.
559 ORIGENIS 5601
vero poleslas recuperandi nulla conceditur. · Erit A scriptum est quia ædificaveril sibi domum , qui non
enim , inquit " , doinus ipsius emptoris certa 'pos habuerit timorem Dei . Que est ergo ista domus ,
sessio, si intra annum liberare eam non potuerit , et quale aedificium cst , Paulus exponit apertins cum
qui distraxit . , Secunda lex est, ut si domus quæ dicit 57 : Domnum habemus non manu factam ,
distracta est , in vico ſuerit qui murum non habet, aleriiam in cælis . , Hæc ergo est domus , quam
cui lamen vico ager adjaceat, liceat venditori et ædificare nemo polest nisi limeat Deum . Hæc est
post annum , et quandocunque poluerit , restituere domus quam exstruere, vel habitare nemo polesi,
pretium , et recuperare quam distraxeral domum . nisi in simplicitale mentis el puritale cordis. Sed
Tertia lex est , ul si ſorle domus sil Levitæ, vel sa quoniam accidere solel , ut etiam qui bene ædifica
cerdotis, ubicunque fuerit lalis domus, sive in civi veril, el domum sibi coelestem bene agendo el bene
Talc murata , sive in vico cui murus non cst , liceat vivendo , ac recle credendo construxeril, incurral
semper el in omni tempore, ut quandocunque po alicujus peccati debilum , el banc a crudelissimo
luerit Levita vel sacerdos redimat domum suam : ſeneralore ( 25) venundare cogalur , ac labores
nec unquam vel sacerdotalem vel Levilicam pos suos transfundere in alium , pietas et clementia
sessionem confirmari in alium qui non sit ejusdem legislatoris succurril , ut intra certum tempus re
B
ordinis , divina jura permittunt. Iste sunt ergo leges, dimi possil. « Si tamen invenerit, inquil 58 , manus
quibus utebatur populus ille prior, etiam secundum lua pretium quod restiluas . 1 Quale preliuni ? Pæ
hoc ipsum quod per historiani designatur, religiose nitentiæ sine dubio lacrymis congregalum , el ma
satis et pie sacerdotalibus vel Leviticis ordinibus nibus, id est labore boni operis inventum . Aunus
consulentes. autem iste intelligi potesi quem venit vocare Domi
2. Sed cilius hæc referamus ad nos, quibus lex nus annum acceplum , quo dimillal confraclos in
Christi, si eam sequamur , nec possessiones in remissionem , el salutem delicla sua confitentibus
Terra , nec in urbibus domos habere permittit. Et præbeat. Quod autem dicit domum in civitale mu
quid dico domos ? Nec plures tunicas, nec mullain rata : recie, ut ego arbitror, domus quæ in cælo
concedit possidere pecuniam : llabentes enim , csse dicitur, in civitale murala essc intelligitur.
inquil " , viclum el vestilum , bis contenti simus. , Murus est enim hujusmodi domibus ipsum coeli fir
Quomodo ergo nos dalas de domibus, sive intra ci mamentum . Sed talem domum rari quique habere
vitalem muralam positis , sive in vicis quibus muri possunt, illi fortassis qui super lerram ambulantes
non 262 sunt, observabimus leges ? invenimus in conversationem habent in coelis, et de quibus dicit
aliis Scripturæ locis , quod sermo divinus majore c A postolus59: « Dei ædificatio estis . » Cateri autern
quodam sacramento nominet domum , ut cum dicit qui in vicis habent dumos, quibus non est murus,
de Jacob , el quasi pro laude ejus ponil : Erat est tamen eis adjacens . ager ſecundus, illi fortassis
enim , inquil 55, Jacob homo simples habitans do- qui sibi babitaculum præparant in terra viventium ,
mum . , Et jierum invenio de obstetricibus He et in illa terra quam mansuetis Dominus promittit,
bræorum scriptum : « El quia , inquit , limebant dicens 60 : « Beati mites , quoniam ipsi hæreditale
Deum els ! elrices , fecerunt sibi domos. , Videmus possidebunt terram . , Istas ergo domos , si forte
ergo quod obstetricibus quidem faciendarum domo alicui , sicut supra exposuimus, lapsus acciderit ,
rum causa fuerit timor Dei ; Jacob vero simplicitas semper est recuperandi facultas, ut verbi gratia di
et innocentia causam dederit , ut habitaret domum . camus , si nos aliqua culpa mortalis inveneril ( 26).
Denique Esau , quia malus fuil, non cst scripluni quæ non in crimine mortali, non in blasphemia
de eo quia habitaverit domum , nec de alio aliquo fidei, quæ muro ecclesiastici el apostolici dogma

33 Levil . XXV , 30. ** I Tim . vi , 8 . 68 Geil . XXV , 27 .
6 * I Cor . iii , 9. 60 Malih . V, 4 .
(25) Libb. editi , vhanc crudelissimo ſeneratori,
sed in $ s , ut in nostro textu .
(26) Si nos aliqua culpa mortalis inveneril , etc.
Antonius Arnaldus libro Gallice scriplo cui lilulus,
De frequenti communione, cap . 4 , scribarum vilium
ascribit huic lectioni, el loco, i culpa mortalis, ,
ligendum esse e culpa moralis, » contendit : 1 ° Er..
ror, inquit, facile admili poluil unius adjectione
liller . 2 ° Evidens est , cum manifeste secum pal
gnent liec : « culpa mortalis qux non in crimine
mortali consistal ; » nec apud veteres ulluin une
quam reperiatur posilum discrimen inter culpam
mortalem , el « crimen mortale . » Econtra aperlus
est sensus, si legalur, ' culpa moralis quæ non in
crimine niortali. 3• Verbis sequentibus explicat
ipse Origenes quid culpæ moralis nomine intelligal
Juie nempe « vel in sermonis vel in worum vilio
consistat. , 4º Culpas quas criminibus mortalibus
opponit, veniales, non mortales ſuisse inde palet,
quod in line hujus loci vocentur « communia pecca
66 Exod. 1,21 . 67 || Cor.v , 1. -8 Levit. Ixv , 28 .
ta quæ frequenter incurrimus, semper pænitentiam
D recipiunt, el sine intermissione rediniuntur. , AL
vero quis tantillum in lectione Patrum versalus in
animum sibi inducat terlio Ecclesize, sæculo lam
facilem fuisse peccatorum lethaliuin remissionem !
5. Adiere poterat Arnaldus, in editione Basileensi,
el ip altera Grinzi locum esse datum huic lectioni ,
si nos aliqua culpa moralis inveneril, i elc. le
ram licet mihi multum arrideal Arnaldina corree
lio, quominus tamen eam sequar, multa deler .
rent : 1 ° Nulla manuscriplorum auctoritale nililur .
2. Si lectio quæ Arnaldo displicebat rejicienda lo
ret , lubentius ampleclerer alteram quam qualuor
quos consului, manuscripii codices, unus Beccensis ,
aller Gemelicensis, tertius Cadonensis, quartus
Sangermanensis sai recens, exhibent his verbis :
« Si aliqua culpa invenitur, non in crimine mor
lali. , ibi nec inoralis , nec morialis culpa opponi
lur crimini mortali. Al suspicionis nolam prie se
feri ejusmodi lectio e qualuor licel manuscriptis
 561 IN LEVITICUM HOMILIA XVI . 562

tis cincla est, sed vel in sermonis (27 ) , vel in no- A rerum futurarum , non quibus arguerenlur delicia
rum vitio consistal : hoc est vendidisse domum , sanctorum , sed quibus ostenderetur peccatores et
quæ in agro est , vel in vico cui murus non est. impios in partem sanctorum societatemque conscisci .
Nicc ergo venditio el bujuscemodi culpa semper Nunquam ergo sacerdotalis possessio a sacerdote
reparari polesi , nec aliquando tibi interdicilur de separatur, etiamsi ad tempus fuerit ablala , etiamsi
commissis hujusmodi pænitudinem agere . In gra ſuerit distracta , semper redimitur, semper repara
vioribus eniin criminibus semel tantum pæniten- tur, velut si diceret : « Charitas, , quæ perfecta est ,
liæ (28) conceditur locus ; ista vero communia, i omnia patitur, omnia speral (31 ) , omnia tolerat ,
quæ frequenter incurrimus , semper pænitentiam charitas nunquam cadit 65. , Sic ergo et possessio
recipiunt, et sine intermissione redimunlur. ac domus sanctorum nunquam cadit, nunquam au
3. « Quod si sacerdotalis fuerit, inquit , isla domus ſertur, nunquam ab eorum jure separalur. Quomodo
vel Levitica , ubicunque fuerit, sive in civitale , sive separari a sacerdotibus polesl domus quæ ædificala
in agro, semper habet redemptionem . » In hoc loco est supra fundamentum apostolorum et propheta
sacerdotalem sensum et Leviticam intelligentiam rum , in qua ipse est angularis lapis Jesus Christus 66 ?
quæro . Non enim inferior esse debel auditor horum Quod autem possit aliquando domus isla distrahi,
( 29), si fieri potest , illo ipso qui hæc scripsit el B lioc est, hujusmodi adlificatio incidere in peccalum ,
sanxil. Quid est 'ergo quod sacerdos et Levita du audi apostolus Paulus quomodo de talibus dicit :
67
mus suæ semper, cl ubicunque fueril, habet re Ut sapiens architeclus fundamentum , inquit
demplionem ? Secundum spiritalem intelligen- posui , alius super:edificat, unusquisque autem videat
jam sacerdos mens Deo consecrala dicitur, et quomodo superædificet. Fundamentum enim aliud
263. Levi appellatur is qui indesinenter assistit nemo polest ponere præter id quod positum est , quod
Deo el voluntati ejus ministral. Perfectio crgo in est Christus Jesus . Si quis aulem supra fundamen
intellectu et opere, in fide et actibus sacerdos et lum hoc ædificat aurum , argentuin , lapides prelio
Levita accipiendus est . Huic ilaque perſectæ menti sos , ligna, fenum , stipulam . , Vides ergo quia potes
si acciderit aliquando domum , quam habet non ma supra fundamentum Christi ædificare ligna , fenum ,
nu faclam æleroam in cælis, vendere et in manus stipulam , hoc est , opera peccati : quæ ædificat ( 31 “ ) ,
alierius dare : sicut contigit aliquando magno ps sine dubio vendidit domum suam emptori pessimo
triarchæ David , cum de lecto suo Uriæ Cethæi as diabolo, a quo unusquisque peccantium peccati pre
pexit uxorem : slatim eam redimil, slatiin reparal , tium (32) consequitur satisfactionem desiderii sui.
statim enim dixit 68 : « Peccavi . , Imo vero aliquid Hoc si forte incurrerit aliquis , quod absit ! cito re
С
adbuc sublimius in hoc sensu (30) debemus inspi dimal, cito reparet , dum tempus est reparandi, dum
cere, quomodo domus sacerdotum et Levitarum , pænitentiæ locus est , deprecantes in commune , ne
6sl, perſectarum mentium , semper delicia rediman ælernæ domus habitatione fraudemur, sed digni ha
lur, semperque purgenlur. Si quando Scripturas bearnur recipi in æterna tabernacula , per Christum
divinas legimus, el sanctorum Patrum in iis delicia Dominum nostrum , cui est gloria el imperium (33)
aliqua recensemus : si secundum apostoli Pauli sen in sæcula sæculorum . Amen .
tentiam dicimus 63, quia « hæc omnia in ſigura con HOMILIA XVI .
lingebant illis, scripta sunt autem propler commo De benedictionibus Levitici.
nilionem nostram ; , hoc modo semper domus eorum 1. In agonibus corporalibus gradus quidam et
redimitur, quia semper pro culpis eorum purgatio differentice singulorum quorumque observari ordi
el salisfactio a doctoribus adhibetur, ostendentibus num solent, ut pro qualitate certaminum , præmio
ex divinis Scripturis formas fuisse hæc et imagines remunerelur unusquisque victoriæ. Verbi gratia , si
61 Levit. xxv , 32. 62 || Reg. xii , 13. 63 1 Cor. x , 11 . 64 Hebr. x , 1. 65 I Cor . xIII , 7 , 8 . 86 Ephes.
11 , 20.67 I Cor. III , 10 , 11 , 12.
consignata ; nam in locum veteris cujus scriptura D est ejusmodi particulam adjeciam fuisse a Scolo
erasa est, obtruditur in codice mox citato Sanger qui veteris Ecclesie ignorans disciplinami qua letha
manensi. 3 • Lectio : « Si nos aliqua culpa moria lium criminum reis semel tantum pænitentia con
lis invenerit, quæ non in crimine moriali, , etc. , cedebatur, Origenis locum ad communem sui lem
præterquam quod citalur iisdem verbis ia Magistro poris scholasticorum opinionem paucis adjectis re.
sententiarum lib . iv , distinct. 14, reperilıir insuper vocare lentavit. Porro qui olim post actam pæniten
in omnibus velustioribus manuscriptis, verbi gra liam in eadem aut similia labebantur Nagilia , ab
lia Sangermanensi qui ex charactere inciali sexto omni deinceps sive publica sive privala pæniten
vel sepiimo Ecclesiæ sæculo scriplus videtur , et in lia repulsos fuisse abunde demonstrant Morinus
allero Fossalensi, nunc Sangermanensi qui etiam lib. v , cap. 27 , el Petavius in suis Adnotationibus
ælalem 800 agnorum arguit. ad Epiphanium , bæres. Lix .
(27 ) Omnes mss . , i sermonis. ) Libb. editi, « ser (29 ) Codex Sangerm ., ! auctor aurum , i elc .
monibus. , Infra miss . , I pænitudinem agere, , (30) Sensu . Deest in libh . antea editis, sed supe
Lith . editi, i ponitudinem gerere. ) pletar e manuscriptis.
(28) Semel ianlum pænitentiæ , etc. Libb . edili (31 ) Mss ., ( omnia speral . » Libly, ed . , ( omnia sup. )
babent, i semel tantum vel raro pænitentiz , ) elc . (31 ") Fort leg., « Qui hæc ædilical.
Sei istud , vel raro » abest ab omnibus inanie (32) Mss. , ' pretium. , Libb. editi, « præmium . )
scriptis codicibus nec agnoscitur a Magistro sen ( 33) Et imperium . Deest in libris cditis , sed sup
leuliaruri lib . iv , dist . 4. Undc nonnullis suspicio pleiur e ms, codisc Sangermanensi.
 503
inler pueros quis babeat agonem , si inter juvenes, A
si inter viros , quæ per singulos ordines observatio
haberi debeat , quid fieri liceat, quidve non liceat ,
et quæ certaminis regula custodiri , quid etiam post
hæc remunerationis merealur palma vincentis, ipsis
nihilominus agonicis legibus caulum est. Ita et
nunc omnipotens Deus observandæ legis suæ in hoc
mundo agonem mortalibus ponens, posteaquam tra
didit observanda quamplurima, el quid fieri quidve
non fieri debeal , ascripsit ; convenienter ad ullinjum
jam Levitici librum , in quo de singulis quibusque
observationibus constitulum est , quid muneris re
portel qui impleveril, el quid pænæ subeal qui non
observaverit , enuntiat. Sed si lex secundum quod
Judæi volunt, et hi qui eorum sensu Scripluras in
telligendas putant, non est spiritalis, sed carnalis, B
dubium non est quin observata carnaliter , benedi
cliones quoque carnales observantibus tribuat. Si
vero, ut Paulo videlur apostolo, lex spiritalis est ,
sine dubio et spiritaliter observanda est, et spirila
lis ex ea benedictionum speranda remuneratio . To
tius namque consequentiæ est , spiritalem legem
benedictiones dare spiritales , et ejusdem nihilomi
nus consequentiæ est , etiam maledicta et conde
mnationes legis spiritalis non esse corporeas . Sed ut
indubitalum sit quod dicimus , ipsius Pauli apostoli
voce ulamur , qua ad Ephesios scribens de spiritua.
libus benedictionibus hoc modo pronuntiat : « Bene
dictus, inquit 68, Deus el Paler Domini nostri Jesu
Christi, qui benedixit nos in omni benedictione spic
ritali in coelestibus in Christo . · Quoniam quidem
sciebat nonnullos legenles de benedictionibus posse
in id prolabi , ut eas corporates putarent el terrenas,
voluit eis evidentius aperire quæ sil divinarum be
nedictionum natura , vel ubi quærenda , et ideo ait :
Qui benedixit nos in omni benediclione 264 spi-
rilalt in cælestibus in Christo. , Sed et lioc quod
addidit, « in omni benedictione spiritali, , non est
otiosum , sed apostolicæ vehementiæ plenum . Nam
quia sciebat multa esse implenda , quæ mandantur
in lege, et in unoquoque mandato proprios exsistere
agones, in quibus per singula benedictionem qui
vincerel mererelur, ideo dixit : « Qui benedixit nos
in omni benedictione spiritali ; , ut et plures eas
ostenderet esse, et spiritales . Polest autem in hoc D communem posuit etiam cum injustis. Quæramus
sermone quo ait « in omni benedictione spiritali ; )
et illud intelligi , ut , verbi gratia , justus quique et tummodo dalur, et de qua mandalur nubibus ne
perſeclus capiat benedictiones Levitici, de quibus
nunc sermo est : capiat el eas quæ in libro Nume
rorum scriplæ sunt , sed et illas quæ in libro Gene
sis continentur benedictiones Noe ad Sem et Japhet ,
ct benedictiones Isaac ad Jacob, el ilem Jacob be
nedictiones ad Josepli, et Ephrein , el Manassem , et
post hæc ad duodecim patriarchas. Quia ergo nullie
sunt benedictiones positæ in divinis Scripturis , quæ
videntur quidem ad unumquemque sanctorum , ver
bi gratia , ad Sem , vel Japl:el, aut Joseph dirigi ,
" Eplies. I, 3. so Levil . XXVI , 3 . 70 ibid . 4 .
ORIGENIS 564
non tamen , ut quibusdam videlor, ila in illos solos
diriguntur, ut alius ex his participare non possil :
idcirco eas spiritales Apostolus nominavit, ul qui
cunque eſtici poluerit in virlule et spiritu, verbi
gratia , Sem , vel Japhet, vel Joseph , aut Isaac , aut
Jacob , sicut el Joannes fuit in spiritu el virtute
Eliæ, possit etiam ipse benedictionis illius particeps
fieri, cujus virtutem et spiritum gesserit .
2. Scd videamus nunc in Levilico benedictionum
quod sit exordium . « Si , inquit , in præceptis meis
ambulaveritis, et mandata mea custodieritis et ſe
ceritis ea , , Tria sunt quæ dicit : in præceptis am
bulandum , mandala custodienda, et facienda quc
mandata sunt. Unde videtur mihi præceplum esse,
verbi gratia, cum jubelur ut ille qui Sabbatum nou
servavit, ab omni synagoga lapidetur : aut qui ma .
ledixit Dominum ut lapidibus perimatur, el si qua
jubentur hujusmodi. Mandala vero esse, quibus
jubelur, verbi causa , decimas offerri Levitis, vel
lerin anno apparere Domino, vel non apparere va
cuum in conspectu Domini. Custodire est ergo
mandalum , intelligere vel advertere quæ jubentur.
Facere autem mandatum , est implere quæ jubentur.
Sic ergo intelligendum pulo quod dixit : « Si in
praeceptis meis ambulaveritis , el mandata mea cu- .
slodieritis, et ſecerilis ca. , Sed videamus quæ sit
prima benedictio iis qui ea quæ mandantur imple
verint . < Dubo, inquit , pluviam vobis in tempore
suo. » Igitur primo ad Judæos dicamus, et eos qui
simpliciter vel corporaliter hæc intelligenda opi
nantur : si pluvia hæc tanquain remuneratio pro
laboribus dalur iis qui mandata custodiunt , quo
modo et iis qui mandata non servant, una alque
eadem datur pluvia lemporibus suis, et universus
mundus communibus utitur pluviis a Deo datis ?
Pluit enim super justos et injuslos " . Quod si justis
el injustis Jatur pluvia , non erit eximia remunera :
tio iis qui mandala servaverint . Vide ergo quia
etiamsi Judæi non acquiescunt verbis Jesu Domini
nostri , lu tamen qui nomine ejus censeris, el Chri.
stianus appellaris, debes ei credere dicenti , quia
Pater suus cælestis communem hanc pluviam pluie
super justos et injustos : et non debes putare, quia
justis eximiam separaverit portionem hanc quan
ergo in Scripturis quæ sit pluvia , quæ sanctis tau .
pluant pluviam istam super injustos. Quæ ergo sit
isla pluvia, ipse nos Moyses horum legislator edo
ceal . Ipse enim dicit in Deuteronomio 7 : « Allen
de, cælum , el loquar, et audiat lerra verba ex ore
nieo, exspectelur sicut pluvia eloquium meum . ”
Nunquid mea verba sunt ista ? Nunquid rhetoricis
argumentis sensum divine legis violenter inflecti
mus ? Nonne Moyses est qui dicit pluviam esse quod
loquitur ? « Exspectetur , inquit , sicut pluvia elo.
quium micum , el descendant sicul ros verba mea ,
71 Milih . , 45. Te Deul, XXSII , 1,2 . 73 ibid .
595 IN LEVITICUM HOMILIA XVI. 560

sicut imber super gramen , et sicut nix super ſe- A in tempore : sicut et Irilici mensuram servus fidelis
el prudens in Evangelio conservis dare jubelur in
nuni. , Intende diligenter, auditor, ne putes nos vim
facere Scripturæ divinæ, cum docentes Ecclesiam tempore. Sed et alio modo possumus intelligere hoc
quod mandatur imber dandus in tempore. Puer est
dicimus vel aquas,vel imbres, vel alia quæ corporali-
aliquis, et parvulus in fide ; indiget pluvia, sed lactis
ter dici videntur, spiritaliter sentienda . Audi Moysen
quomodo verbum legis nunc pluviam nominal , nunc pluvia . Sic enim dicit ille, qui sciebat pluvias in
rorem vocat, nunc imbrem , nunc etiam nivem dicit . leipore dispensare : « Lac vobis polum dedi, non
Et sicut Moyses varia et diversa proloquitur lan escam , nondum enim poleralis 71. , Proſecil post
quam er gratia multiformis Dei sapientiæ prolo hæc in lide, crevit ætale et sapientia . Aplus sine
quens, ita et Isaias cum dicit " : « Audi , cælum , dubio faclus est , qui solidiorem percipiat cibum .
et percipe auribus, lerra , quoniain Dominus loculusInfirmatur aliquis, et non pro tempore, sed pro in
est. » Sed et unusquisque prophetarum cum ape firmilale capere non potest quæ robusta sunt : verbi
ruerit os, imbres deducit super faciem terræ, hoc causa ,non potest plene de castitale capere sermo
est auribus et cordibus auditorum . Hoc sciens nem ; oporlel compati el metiri doctrinam pro vi
apostolus Paulus dicebat 78 : « Terra enim venien riuin qualitate, el concedi talibus nuplias. Hoc est
oleribus pascere infirmum , et ad hujusmodi men
lem sæpius super se bibens imbrem , et gerini B
pans ( 34 ) herbam opporlunam iis a quibus colitur, suras aplare velut lenuem el rori similem pluviam
accipit benedictiones a Deo ; quæ autem protulerit verbi. Est autem alia terra , quze polest suscipere
validos imbres, ſerre etiam flumina verbi Dei , ra
spinas el tribulos , reproba est , et malediclo proxi
ma, cujus finis ad exustionem . , Nunquid hæc Apo pidos porlare (36) torrentes . De iis enim talibus
stolus de terra hac dixit ? Sed nec accipit terra hæc Propheta dicit in Psalmis 18 : « Et lorrentein volu
benedictiones a Deo , cum imbres biberit, et fruclum platis tuæ polum dabis illis. ,
produxerit. Sed neque si spinas ac tribulos post plu 3. < Dabo ego, inquil 79, vobis pluviam in tempore
viam prolulerit, consequelur malediclionem a Deo . suo, el dabit lerra nativitates suas, 1 Post primam
Sed nostra terra , id est , nostrum cor, si suscipiat benedictionem pluviæ, isla secunda est qua dicitur
frequenter venientem super se pluviam doctrinæ legis, lerra , suscepla pluvia , dare nativitates suas. Inveni.
et altulerit fructum operum , accipit benedictiones a mus quia et Isaac benedicens Jacob dixerit 80 : Det
Deo . Si vero nos opus spiritale, sed spinas el tribulos, tibi Dominus a rore cæli , et ab ubertate lerræ ple
id est sollicitudines sæculi habeat, aut voluptates, nitudinem frumenti el vini. , Putasne lale frumen
el divitiarum cupiditates , reproba est el maledicto lum in benedictione dabat Isaac filio suo Jacob.
с
265 proxima, cujus finis erit ad exustionem . Pro quale habent el peccatores homines , et quali abun
plerea unusquisque auditorum cum convenit ad dabat eliam impius Pharao ? Hæccine eral tanti
audiendum , suscipit imbrem verbi Dei : el si quidem patriarchæ benedictio ? Vis libi adhuc ostendam
fruclum altulerit.operis boni , benedictionem con quomodo el alii iniqui habeant multitudinem fru
sequelur. Si vero susceplum verbum Dei conlem menti ? Intuere illum in Evangelio , cujus ager mullos
pserit , et frequenter audita neglexerit , ac sollicitu altulit fructus, qui dixit 81 : 1 Destruam horrea mea,
dini se rerum sæcularium , libidinique subjecerit, el majora reædificabo, et dicam animæ meæ : Ani
tanquam qui spinis suffocaverit verbum , maledictio ma , babes mulla bona reposila in annos mullos ;
nem pro benedictione conquirit, et pro beatiludinis manduca , bibe , et lälare . 1 Talia ergo credimus esse
line (35) , finem exustionis inveniet. « Dabo ergo, bona , quæ divinis benedictionibus sanctis quibusque
inquit ' , vobis pluviam in tempore. » Necessario et fidelibus tradebantur ? Alios ergo terræ fructus
addidit et « in tempore . » Sicut enim imber iste aspicio , el aliter multitudinem nativitatis inlueor. Si
lerrenus si imporlune venial, id est, cum messis enim lerra mea afferal fructum , si palivitales suas
colligitur, cum frumenta feruntur in areis, obesse ex Domini benedictione producal , intelligel sensus
magis quam prodesse videbitur ; ita et ii quibus D meus, el explicare poterit quæ qualisque sit ista
pluvia verbi Dei ministranda coinmillitur, obser lerra , quæ accepta cælesti pluvia nativitales profe
vare debent hoc quod dicit Scriplura, ut in tempore rat rationabilium frugum . Testimonium de Evange
præbeant, id est , ne crapulalo el ebrio verbum Dei liis sume 3, quomodo exiit qui seminat seminare,
ingerant , nec occupato in aliis aniino, cum allen el aliud quidein cecidit secus viam , aliud autem
lus esse non potest : vel cum alicujus vitii languore super pelram , aliud super spinas, aliud aulem su
constrictus est , el non doclori , sed morbo proprio per terram bonam . Si ergo ea quæ ceciderint super
interior præstalur auditus. Prudenter ergo conjicial, terram bonam allulerint fructum , dedit lerra fru
ubi polest vacare inens, ubi sobrius, ubi vigilans, clum suum , el nativitales suas produxil, centesi.
ubi intentus auditor est, el ibi pluviam ministret mum , el sexagesimum , et tricesimum.

** Isa. 1 , 2. 78 Hebr. vi , 7 . 70 Levit . xxvi , 4. 71 Il Cor, 111 , 2 . 18 Psal . SxxvI , 8 . 79 Levit. XXXI, k.
A Gen. IVll , 28. 81 Luc. Xll , 18 . 89 Matilı. Xullo

(34) Codex Sangerm . , generans. ) i el pro beatitudinis remuneratione. »

(35) Libb . editi , i el benedictionis ſinem . , Co. ( 30) Libb . editi , « polare. , Ms. Sangerm ., ' porm
dix Sangerm ., i el pro beatitudinis line. , Alii , (are . )
567 ORIGENIS 568

4. Sed et ligna , inquit 53 , camporum dabunt A lis suscepisse vocabola : « Ligna ergo campi dia
fructum suum . , Habemus intra nosmetipsos ei li burit fructum suum R6 . , lloc credo de se sentiebat
gna camporum , quæ suun fructum producunt. Quæ el bealus David cum dicebat 8? : « Ego autem sicut
sunt ista ligna camporum , quæ fructum suum pro oliva fructifera in domu Dei , 1 Ex quo manifeste
ducunt? Quæ sunt isla ligna camporum ? Dicel ſor ostendit lignum olivæ juslum el sanctum homincin
tassis auditor : Quid iterum hic eurisilogus ( 57 ) dici .
agit ? Quid undecunque verba conquirit, ut expla 5. El comprehendet vobis triluralio vindemiam 85 3
nationem lectionis effugiat ? quomodo intra nos esse Si seminalum est in anima semien bonum , el suse
ligna docebit et arbores ? Si non lemere obirecies , cepta a Deo pluvia crevit, el venit ad spicam , ne
jam nunc audies, quia non potest arbor bona cessario consequelur et niessis : el si messis, conte
malos frucliis facere , neque arbor mala ſructus sequetur etiam triluralio , in qua frumenta purgen
bonos facere 84. , llabemus ergo arbores intra nos lur. Etenim anima quæ germinat, ex verbo Dei et
sive bonas , sive malas ; el quæ bonæ sunt, fruclus cælesti pluvia rigala germen producit ad messen ,
malos afferre non possunt, sicul quæ mala sunt, necesse est lil ipsa messis quan profert purgelir
fructus non afferent bonos. Vis tibi et arborum in area , id est, ul sensus quos genuerit anima in
B
ipsarum quæ intra nos sunl vocabula el appellatio medium proferal, et sive cum cæleris doctoribus,
nes expediam ? Non est ficus, neque malus, nec vi sive eliain cum ipsis quæ sentit divinis voluminibus
lis, sed una arbor justitia vocalur , alia prudentia , conferat : ut si quid in eis inane el superſuum , si
alia fortitudo , alia temperantia nominalur. Bi si quid paleæ simile fuerit aut aristis , Aanle in sc
vis, majorem adhuc arborum multitudinein disce, spirilu discretionis escutial , el purum frumentum
quibus fortassis dignius putabitur consilus eliam quo solo queal nutrire conservos, et mensuram
paradisus Dei . Est enim ibi arbor pietatis , est el trilici in tempore dispensare relineat. « Et con :
alia arbor sapientiæ , est et alia disciplinæ , est et sequelur, inquil, trituralio vindemiam , » Quia pas
alia scientiæ boni et mali. Super omnia vero est nis, ut Scriptura dicit 89 , confortal cor hominis ,
arbor vilæ . Non libi magis videtur quod Pater cæ el vinum lætificat , quæcunque de continentia, de
leslis agricola hujusmodi arbores in anima lua ex observantiis et custodia mandalorum Dei dicunlur,
colat , el 266 hujusmodi plantaria in lua mente hæc possunt videri' ſrumentum , ex quo panis ellici..
constituat. Sic ergo dicit Salvalor : « Non polest lur, et auditorum corda confortal. Ea vero quæ ad
arbor mala bonos fructus facere, neque bona fru scientiam pertinent, el occulloruin explanatione
elus malos facere. » lloc est quod docet: Arbor pu- c mentes lætificant audientiuni, vino ac vindemiæ vi
dicitiæ bona est , non potest afferre fruclus impudi debuntur aptanda . Cordi etenim lætitia tribuitur,
ciliæ. Arbor justitia. bona est , el afferre fructus cum ea quæc occulta el obscura sunt explicantur.
injustitiæ non potest. Sic et econtrario si babeas « El vindemia , inquit, comprehendet salionem , ,
malze arboris radicem in tua mente plantatam , bo Ui si dicainus : Primo seminavit quae legis sunt,
nos reddere non potest fructus. Si enim sit in le ra el posteaquam seminalum est , oravi ut darel Do
dix malitiæ , frucluis non dabit bonos. Si sit intra minus pluviam in tempore, el facta est messis. Post
cor tuum stultitive planta , nunquam , pruſeret sa hæc non maneo oliosus, sed iterum semino, accipio
pientiæ forem . Si injustitiae, si iniquitatis arbor Scripturam propheticam , et ex ea semino terras
sit , nunquam hujusmodi ligna gaudere bonis fructi et novalia auditorum . Post hæc semino el alia de
bus possunt. Si ergo servemus mandala Dei , susce evangelicis sermonibus. Diversa sunt quæ seminani
pta pluvia verbi Dei , de qua superius diximus, eliam . lur , per lolum annum possuinus seminare . Possu
arbores quæ in campis animæ nostræ et cordis mis eniin et de apostolicis litleris inulla semina
nostri latitudine plantatæ sunt, lætum el bone sua jacere. Seniper est quod seminetur , in omni vita
vitatis afferent fruclum . Vis aulem libi de Scriplu nostra oui nullum tempus est : quandiu respira
ris ostendam arbores vel ligna appellari has singu . D mus, seminemus. Tantum est , ut in spiritu semi
las quasque virtutcs, quas superillis memoravimus ? nemus, ut de spiritu melamus vitam æternam . i El
Adhibeo testem sapientissimum Salomonem dicen manducabitis panem vestrum in salurilale % . , Nec
tem de sapientia : « Lignum vitae est , inquit 88 1, hoc ego corporalis esse benedictionis ( 58) accipio ,
omnibus qui amplectuntur eam . ) Si ergo sapientia quasi qui custodial legem Dei , panem istum com
lignum vitæ esi , sine dubio el aliud lignum est monem in abundantia consequatur. Quid enim !
prudentiæ , et aliud scientiæ , et aliud justiliie. Neque Nonne impii et scelesti panem non solum in abun
enim consequenter dicitur ex omuibus virtutibus dantia , sed el in deliciis comedunt ? Magis ergo
solam sapientiam meruisse, quæ lignum vitæ dica si respiciamus ad eum qui disil " : « Ego sum
lur, cæteras autem virlules nequaquam similis sor panis vivus qui de cælo descendi , et qui mandu
#3 Levii . xxvi , 4. 84 Matth . vii , 18. 85 Prov. ii, 18 . 86 Levit . XXVI , 4. 87 Psal . Lu , 10. 88 Levit.
XXvi , 5. * Psal. civ , 15 . 90 Levit. XX ¥ 1,5. 91 Joan . vi , 51 .
(37) Libb. editi, verbilogus , , Sed mss , eu (28) Codex Sangerm ., i corporales esse bercdi
risilogus , ' quod merum esi Gıæcom eüpest.bros. ctiones. )
4 solers in inveniendis verbis. ,
$59 IN LEVITICUM HOMILIA XVI. 570

carerit bunc panem vivel in æternum ; , et adver- A lem , custodiat corda vestra , el sensus vestros. 1
tamus quia qui hæc dicebat , verbum erat quo anima Hæc est ergo pas , quam dat Deus super terram no
pascuntur : intelligimus de quo pane dictum sit in stram ,
benedictionibus a Deo, « Et manducabilis panem 6. « El dormielis, et non erit qui vos exterreal '. 1
vestrum in saluritale . » Similia jis etiam Salomon El Salomon in Proverbiis dixil : « Si enim sederis,
in Proverbiis pronuntiat de justo dicens " : « Justus sine timore eris ; ct si dormieris , libenter somnum
manducans replebit animam suam : animæ autem capies , et non timebis terrorem supervenientem
impiorum in egestale erunt. , lloc si secundum lit tibi , neque impetus impiorum supervenientes . ,
ieram accipias , quia juslus manducans replet Hæc illc dixit de justo el sapiente viro , et hæc in
animam suam , animæ vero impiorum in egestale benedictione dicuntur : « Dormielis, et non erit qui
erunt, , falsum videbitur. Magis enim animæ impio . vos esterrcal . » Si enim justus efliciar , nemo me
rum cum aviditate cibum sumunt, el saluritati stue exterrere poterit : nibil limeo aliud , si Deum ti
dent. Justi autem interdum et esuriunt. Denique meam : « Jusius enim , inquit , confidit ut leo , ,
Paulus jusius erat, et dicebal 93 : « Usque ad hanc el ideo non limel leonem diabolum , nec draconem
boram esurimus, el sitimus , et nudi sumus , el co Satanain , nec angelos ejus , sed dicit sccundum Da
iaplis cædimur. , Et iterum dicit : « In fame el B vid ® : « Non timebo a timore nocturno , a jaculo
sili, in jejuniis inuluis. » Et quomodo dicit Salo volante per diem , a negotio perambulante in lene.
mcn ", quia « justus manducans satiat animam bris , a ruina, el dæmonio meridiano . » Addit el il
silam ? Sed si intuearis quomodo justus semper el lud ? . « Dominus illuminatio mea , el Salvator
sine intermissione manducel de pane vivo, et re meus (40) , quem limebo ? Dominus defensor vilæ
pleat animam suam , ac saliet eam cibo cælesti , inex , a quo trepidabo ? » Et iterum 8 : « Si consi
qui est Verbum Dei el sapientia ejus , invenies stant adversum me castra , non timebit cor meum . ,
quoinodo ex benedictione Dei manducel justus pa Vides constantiain et virtutem animæ custodientis
nem suum in satietatc , i El habitabilis luli super mandala Dei , ei habentis fiduciam libertatis inge
terram vestram 98. , Iniquus nunquam lulus est , nuæ . Post hæc , i Exterminabo , inquil ' , bestias
sed semper movelur et flucinal, el circumfertur malas de terra vestra . , Bestiæ, inquil, istæ corpo
onni vento doctrinæ in fallacia hominum ad de . rales , non sunt niale , neque bonæ , sed medium
ceptionem erroris . Justus vero , qui legem Dei quiddam . Sunt enim mula animalia. Sed illa bestia
custodil, lulus habitat super terram suam . Sensus malæ sunt spiritales , quas Apostolus dicit ? ' , spi
enim ejus firmus est dicentis ad Deum º7 : « Confirma a rilales nequitias in coelestibus. » Et illa esi mala
ine, Domine, in verbis luis . » Confirmalus ergo, el bestia , de qua dicit Scriplura " : Serpens autem
267 tulus el radicalus habitat super terram , fun erat sapientior. omniuin besliarum quæ sunt super
datus in fide , quia ædificium ejus non est super lerrain . 1 Ipsa ergo est hæc mala bestia , quam
arenam posilum , neque radix ejus super pelram promillil Deus exterminalurum se de terra nostra ,
est ; sed domus quidem ejus fuudala super lerran , si ejus mandala servemus. Vis videre el aliam be
planta vero ejus radicala est in profundo terre, sliai malain ? ( Adversarius vester, inquil " , dia
toc est, in interioribus animæ ejus . Recle ergo ad bolus sicut leo rugiens circuit quærens quem trans
hujuscemodi animam dicitur in benedictionibus : voret (41 ) , cui l'esislite fortes in fide. , Quod si
1 El habitabitis tuli (39) siper terram vestram , et adhuc plures bestias vis discere , docebit le Isaias
dabo pacem super terram 98. » Quam p : ceni dal propheta, qui sub visione quam allilulavit quadru
Deus ? Istam quam habet mundus ? Negal se islam pedum in deserlo , lalia quædain prophecico spiritu
dare Christus. Dicit enim 99 : « Meam pacem do vo de besliis loquitur : « In tribulatione , inquit ' 3 , el
bis , meam pacem relinquo vobis ; non sicut lic angustia leo , cl calulus leonis ; inde et nati aspi
mundus dat pacem , ego do vobis. » Negal ergo se dum volantium , qui portabant super asinos et ca
pacem mundi dare discipulis suis, quia el alibi di- D melos divitias suas ad gentem quæ non proderit
cit ' : Quid putalis quia pacem veni millere in eis. , Nunquid ullo molo videri possunt hæc de
lerram ? non veni pacem millere , sed gladium . ) corporalibus besliis dicia eliam iis , qui valde amici
Vis ergo videre qua: pacem dal Deus super terram sunt lilleræ ? Quoinodo enim leo , el calulus leonis,
nostram ? Si lerra sit bona, illa quæ affert fructum vel aspides volantes possunt super camelos et asinos
centesimum , aut sexagesimum , aut tricesimum , portare divitias suas ? Sed evidenter contrarias po
illam pacem suscipiei a Deo , quam dicit Aposlo lestales dæmonum pessimorum propheta Spiritu
lus ? :: Pax aulem Dei , que superal omnem men sanclo replelus enumeral , eosque collocare divilias

9a Prov . $ 111,23. 98 | Cor , iv , 11 . or II Cor . xi , 27 , 98 Prov.xni, 25 . 96 Levit. sXVI , 5. 93 Psal . cx18 ,

2x. 9 Levil . XXV1 , 5, 6 . 99 Joan . xiv , 27. * Luc. x11,51 ; ei Malih . X , 54. * Philip . iv , 7. Levil . **** , 26 : 6
1,6 • Prov . III , 24 , 25 . 5 Prov , xxvii , 1 . 6 Psal . cix . ? Psal. XXVII , 1. ibid. 3 . Levil. sXVI , 6.
Ephes. VI , 12. '11 Gen. III , 1 . 19 | Pul. V , 8 . 13 Isa . XX8 , 6 .
( 39) Tuti. Deest in vulgatis cditionibus, sed sup diens . )
plelur e mss . (41 ) Libb. editi , o derorcl. 1 Mss . , ! Iransko
(40) Libb, editi , , salus mea . , alss . , « Salvator rsi . )
 571 ORIGENIS 579
deceptionum suarum super animas slolidis perver- A numerus ad litramque parlem accipi polest. Si ita
sasque , quas camelis el asinis per figuram compa que nos simus ex quinque laudabilibus , id est er
rat , designavil. Et iis bestiis ne traderetur anima quinque sapientibus , persequemur insipientes cen
Deum timens orahal prophela David dicens 16 : « Non tuin . Si enim sapienler et probabiliter pugnemus in
Iradas bestiis animam confitentem tibi . Et exter verbo Dei , si prudenter de lege Domini disseramus,
minabo, inquit ' 5, bestias malignas de terra vestra, convilcimus et fugamus infidelium multiludinem,
et pugna non transibil per terram vestram , , Mul Sicul enim quinque numerus , et sapientes indicat,
le sunt pugoæ quæ transeunt per terram nostram el insipientes ; ita et centenus numerus, el fideles
si legem Dei non custodimus , nec præcepta ejus ser indicat , el infideles. Nam et sub centenario ango
vamus. Redeal unusquisque ad animam suam, et rum numero Abraham Deo credidisse , et justifica
ipse se interna recordatione discutiat , et videat tus esse describitur , et, « peccalor qui morilur cel
quoinodo terra nostra , id est , caro nostra , nunc lam annorum malediclus eril ' . , Et hic centum
spiritu fornicationis , nunc iræ et furoris ur infideles a quinque sapientibus effugantur , el rur
getur , nunc avaritiæ jaculis agitatur , nunc lelis sum centum fideles, non tam numero centum quam
pulsalur invidiæ , nunc spiculis libidinis lere - perfectione signati , mulia millia infidelium perse.
bratur , et in quibuscunque concupiscit caro ad- B quentur. Fugant enim fideles doctores innumeros
versum spiritum , el spirilus adversus carnem , in dæmones , ne animas credentium antiqua fraude
lernis praliis semper agitatur . Quid autem dicam decipiant. « El cadent inimici vestri in conspectu
de cogitationum pugnis , quas cordi nostro sugge vestro gladio ' . , Qui sint inimici supra diximus ,
rit inimicus , ul nos exuat a fide Christi , et ab spe quo autem gladio dicantur cadere , requiramus.
vocationis nostræ ? Cum enim afflictiones tentatio Apostolus Paulus nos docet quis sit hic gladius,
mun , et molestias (42) sæculi suscilaverit nobis, cum dicit '8 : « Vivus enim est sermo Dei, et efficas,
consequenter jam suggerit cogitationi , superfluuin el penetrabilior omni gladio utrinque acuto, pertin
el ineplum esse hæc colerare pro Christo , multo gens quoque usque ad compagem animæ ac spiri
esse melius, securain et sine persecutionibus vitam liis , miembrorum quoque el medullarum , el est dis
Jucere . Hæc sciens el apostolus Paulus dicebal 16 : crelor cogitationum , et intentionum cordis. , Hic
Cogitationes destruentes , et omnem aliitudinem
est gladius , cujus acie (44 ) cadunt inimici nostri.
ez ! ollentem se adversum scientiam Christi, , Qui Sermo namque Dei est qui prosternit omnes ini.
ergo divina præcepta servaverit, et mandala ejus micos , et ponit eos sub pedibus suis , ut subditus
custodierit , et fecerit ea , hanc pugnan : , et hæc
fiat omnis mundus Deo. Vis adhuc et de alia Epi
bella non patitur, sed Deus auſerl ea de terra ejus, с stola Pauli discere , quia gladius sermo Dei sil?
ct non sinit ea transire per animain justi . « Et per Audi eum cum arma præparat militibus Christi,
sequemini inimicos vestros 7. Quos inimicos, visi quomodo dicil " : « El galeam salutis accipite , ei
ipsum diabolum et angelos ejus , el spiritus mali gladium spiritus quod est verbum Dei per omnem
gnos , el dæmonia immunda ? Persequemur ea non oralionem , el obsecrationem , evidentissime per
solum ut a nobis ipsis effugemus , sed el ab aliis hæc pronuntians , quia per verbum Dei , quod est
quos incursant, si divina præcepla servemus . « Per gladius utrinque aculus , cadent inimici nostri in
sequemini, inquil 18 , inimicos vestros, el cadent in conspeclu nostro . El respiciam super vos, el au
conspeclu vestro morte . . Si conterat Saranam gebo vos 38. , Plenum beatitudinis est hoc ipsiim ,
268 sub pedibus nostris velociler Deus , cadent si quem respiciat Deus. Vis videre si respiciat
inimici in conspectu nostro morle. Cujus morte ? Deus ad hominem , quanta sit salus ? Petrus ali
Ego arbitror quod nostra : si enim nos mortifice quando pene perierat, el ex consecratione aposlo
mus membra nostra quæ sunt super terram , forni lici numeri diabolo per os ancillæ pontificis inspi
calionem , immunditiam , si hanc morlem inferamus rante fuerat ereplus : sed ubi respexit ad eum de
membris nostris , illi cadent in conspectu nostro. D sus tantum , ubi ad cum placidi vullus ora com
Quomodo cadent in conspectu nostro ? Si lu justcs vertil , slalim reversus in semetipsum , el prola
sis, cecidit injustitia in conspeclu luo ; si caslus , cecidit psum de præcipitio revocans pedem , « Devil , in
libido ; si pius, etiain ipsa impietas corruil anle le . quit 26, amarissiine , , atque ita respectus a Deo,
7. « Et persequentur ex vobis quinque centum , locum suum flendo recepil , quem negando perdi
el centum ex vobis persequenlur mulla millia 19.1 deral. « Respiciam ergo , inquit , super vos , el al
Qui sunt isti quinque qui possunt persequi centum ? gebo vos. 1 Tanqnam si sol respicial segetem ti
Quinque numerus ( 43) et in laudabilibus ponitur, afferat fructus , quain utique si non respexissel,
el in culpabilibus. Quinque sunt sapientes virgines, infructuosa niansissel : ita Deus segelem cordis
el quinque insipientes ? . Sic ergo el centenarius nostri respiciens , et radiis nos verbi sui illuminaus,
1 * Psal . LXXIV , 19 . 15 Levit. xxvi , 5, 6. 16 II Cor. x , 5. 17 Levit. xxvi, 7. 18 Ibid. 19 Levil . Irl!,
20 Malili . xrv , 2 . 31 lsa . LXV , 20 . 21 Levi &.
t . XXVI , 8 . 93 lleb . IV , 12 .
XIVI , 9 . Maith . xxvi , 75 . Ephes . vi , 17. 13 ievil
( 42) Libb. editi , e molestiarum . , Mss ., « mole rus, , sed mss . omnes , i quinque nunierus , 1
slias
( 45) Libb . editi hic et infral, e quinqueuus nume ( 44) Codex Sangerm ., 1 a facie,
 573 SELECTA IN NUMEROS. 574
augel nos et multiplicat, ut ullra jam non simus A Non nos abominabitur anima Dei , si observemus
parvuli , sed magni efficiamur, sicut magnus factus ea quæ scripta sunt. Verumtamen velim requirere
est Isaac , el magnus factus Moyses , et magnus quid cst anima Dei. Nunquidnam putabimus (45)
Joannes. « El statuam lestainentum meum vobis quia Deus habeat animam sicut homo ? Absurdum
cuum ?'. , Vide quante promissiones promillantur, est boc sentire de Deo. Ego autem audeo et dico
si mandala servemus. Slatuam , inquit, testamen - quia anima Dei Christus est. Sicut eniin Verbum
lum meum vobiscum , et manducabilis velera , el Dei est Christus, et sapicntia Dei, el virlus Dei, ita
velera velerum , el ejicietis velera a conspectu 10 - el anima Dei est. Et hoc modo dicitur , quia e non
vorum . 1 Quomodo ejicimus velera a conspectu no - vos abominabitur anima mea , » id est Filiusmeus,
vorum ? Velera habuimus legem et prophetas, ve- sed < ambulabo inter vos 30. , Non mihi videlur
lera autem veterum , ea que ante legem fuerunt ab 269 quod hoc promillat Deus, quia in terra Ju
initio , cum mundus faclus est. Venerunt Evangelia dæorum ambulaturus sit : sed , quia si quis merue
nova, venerunt et apostoli. A conspectu horum eji- rit ita puri esse cordis , ut Dei capax sit , in eo so
cimus vetera . Quomodo ea cjicimus ? Legem secun - dicit ambulare Deus. < El vos erilis mihi populus,
dum lilieram ejicimus, ul staluamus legern secun - el ego Dominus Deus vester , qui eduxi vos de terra
dum spiritum .Possumus el hoc modo dicere: Ante - B Ægypli, cum esselis servi, el contrivi jugum vinculi
quam veniret bomo de coelo , et nascerelur bomo vestri 31. , Vere eduxit nos Deus de domo servitu
coelestis , eramus omnes lerreni , et portabamus tis : servi enim eramus peccali , quia ( omnis qui
imaginem terreni ; sed ubi venit honio novus , qui peccat , servus est peccati » . » El contrivit vincle
secundum Deum crealus est, ejicimus 'a conspectu lum juginostri, jugi quod imposuerat supra cervices
ejus velera , deponentes veterem hominem , et in - nostras ille quinos in captivitatem duxeral, el pec
duentes novum , qui secundum interiorem hominem calorum vinculis colligarat. Contrivit ergo peccati
renovatur de die in diem . « Et ponam tabernaculum vinculum , et jugum nostræ captivitatis excussit
meum in vobis *8. » Si hæc habemus in nobis , quæ Dominus noster Jesus Christus, et suum nobis suave
supra dicta sunt, si abjecio velerehomine innovatum jugum lidei etcharitatis ,et spei , ac lotius sanctila -
est cor nostrum , venit ad nos Deus, et habitat in iis imposuit. Ipsigloria in ilerna sæcula sæculoruki.
nobis, qui dixil 19 : « Et ponam labernaculum meum Amen .
in vobis , et non abominabitur vos anima mea . )
97 Levit. xxvi, 9. 28 Levil. xxvi, 11. * ibid . &• ibid. 12. Levit. xxvi, 12 el 13. s Joan. viii, 31.
(45) Codex Sangerm ., ' putabimus . , Libb. editi,« putamus. 1

MONITUM
AD ORIGENIS EXEGETICA IN NUMEROS.
Triginta Origenis in Numeros homilias commemoral Cassiodorus Institut. cap.i. Verum ocio tantum et
viginiihodie supersunt, quarum interprelem esse Rufinum liquel e sequenli ejus prologo , qui in plerisque
manuscriptis fronli illarum praefixus est. Nullus ergo dubitandi locus est, quin vere Origenis sinl, el inanis
sil Andrew Rireli observatio, auctorem homiliarum istarum Latinum esse ex eo arguentis, quod homilia
duodecima diſſerentia notelur inter i excudere , et i excidere'; , quæ , ut scile ail Hueiius Origenian .
lib. Iii, sect. 3 , num . 4 , soli Rufini interpretis munificentice accepta referenda sunt. Quod si quis insuper
objicial Origenem homilia in Jeremiam duodecima promiltere se de sacerdotalibus benedictionibus quce in
Numeris continentur, loculurum , nihil vero hodie ejusmodi in Rufiniuna collectione comparere, facilis est
responsio, nempe vel homilias islas pro consuetudine sua decuriasse el interpolasse Rufinum ; vel aliquas
jam ipsius alale excidisse ; vel, quod verisimilius est, de sacerdotalibus benedictionibus Adumantium disse
fuisse in alterutra e duabus homiliis deperdiris, quæ numerum explebant Triginta homiliarum quus Cassio
dorus vidit.
Prreier homilins, scholia eliam seu excerpia in Numeros edidit Origenes, sed in unum ita cum homiliis
permisia sunt ab interprete Rufino, cum Laline utraque verterel, ut pro eodem haberi possint. Quæcun
que, inquit, in Numerorum libro, sive homilelico stylo, sive etiam ex his quæ excerpla appellanlur, scriplit
reperinius, hæc, perurgenle le, Roniana, ut potuimus, voce ex diversis in unum collecta digessimus. , lilud
forle in causa est cur in ejusmodi homiliis quædam ex tempore pronuntiata , nonnulla vero ex olio scripla
el fusius pertractala videantur. Hinc eliam accidil, ul neutrius operis lempus cerlo jam assignari quell.
In prologo quiden tomorum Cantici canticorum , quos inler annum 238 el annum 244 , sub Gordiano scrie
psil Origenes, cilat Egyntixá sua in Numeros : Quomodo, inquil, differant opere ab operibus operum in
Numerorum libro craciuntibus, prout poluimus, dicium esl a nobis. , Id genus distinctionis exstal homilia
quinta in Numeros, sed quis asserere queat utrius operis pars sit hæc nepLXOTTÝ, homiliarum , an scholio
rum ? Si homiliarum , falsa est luelii sententia, illas omnes esse ex earum numero quas Adamantius post
@ lalis suæ annum sexagesimum ex tempore pronuntiavit; si scholiorum , nihil eyuidem jam velabil, quomi
Hus homiliæ in Numeros pronuntiatæ existimentur postquam Origenes cetacis sur, annum sexogesinum ara
573 ORIGENIS 576
ligit , sed id non certo 270 eruitur, ut pulavil idem fuetius, ex duodecima in Jeremiam homilia. Ibi
quippe tantummodo ail Origenes se , ubi finem dicendi fecissel, adhuc loculurum de Numerorum loco qui
legendus eral : quod sane non impedit, qnominus alias longe anteu homilias in Numeros habere po.
lueril,
In Catenis Græcis manuscriplis raria sub Origenis nomine circumferuntur fragmenta Græca in Nume.
ros . Ea nunc primum lypis pleraquemandavimus, licet incerii unde illa deprompserint Calenarum consar.
cinalores. Unum est quod aliquam habere videatur affinitalem cum loco homilice decimæ lertiæ .

ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ ΕΚΛΟΓΑΙ

ΕΙΣ ΤΟΥΣ ΑΡΙΘΜΟΥΣ .

ORIGENIS SELECTA IN NUMEROS ,

Nihil præter in manna oculi nostri 88. Man dictum A Ουδέν πλήν εις το μάννα οι οφθαλμοί ημών .
et, quod Hebræi qui primi insolitum spectaculum Μάν ωνομάσθη από του τους Εβραίους πρώτους
viderunt, dixerint ad invicem patria lingua : « Man ,, θέαμα ξένον ορώντας ειπείν προς αλλήλους τη πα
hoc est, « Quid hoc ? , Quod non dixissent, si , ut τρίω γλώσση , « Μάν , και τουτέστι , « Τι τούτο ; όπερ
quiilam ethnici asserunt , nalura horum locorum ουκ άν είπον , ει έθος ήν , ώς τινες των εθνικών φασι,
id ferre solebat all omni avo. Ει nunc si paululum τήν φύσιν τών τόπων απ' αιώνος τα τοιαύτα φέρειν.
quid ejusmodi decidit, memoriæ causa id accidii. Και νύν δε ει καταβαίνει μνήμης ένεκα μικρόν τι.
Et non ultra adjecerunt . Deest , « prophetare. » Και ουκέτι προσέθεντο. Λείπει , 1 του πρηση
Non amplius, inquit, prophetarunt. Seniel enim τεύειν. Ουκέτι , φησί, προεφήτευσαν . Εις άπαξ γάρ
proplictant, ut non adæquentur Moysi, sed ut inno προφητεύουσιν , ίνα μή εξισωθώσι Μωσει· αλλ ' ώς
lescat eos Spiritus fuisse parricipes, eliam omnes γνωσθήναι ότι μετειλήφασι , και πάντες άμα προφη
simul prophetant. Vnus enim in Christo Spiritus , τεύουσιν . "Εν γάρ εν Χριστώ το Πνεύμα, και μία δια
cl una per omnes virtus . πάντων ή ενέργεια.
El populus non promovit , quoadusque mundata Και ο λαός ουκ εξήρεν , έως εκαθαρίσθη Μαριάμ.
csi Maria 36. Remansit ibi labernaculum septem "Έμεινε δε ή σκηνή επτά ημέρας επί τον τόπον εις
liebus Marie gralia , ne in eo quo eral statu se. Β τιμήν Μαρίας, ένα μή τοιαύτη ούσα ακολουθή.
Guerell !»..
Mille libi viros 86, elc . Milli jubel quosdam , os Απόστειλον σεαυτώ άνδρας , και τα εξής. Απο
tendens non Iouge distare Palestinam , faciliusque σταλώναι κελεύει τινάς, δεικνύς ότι πλησιάζουσι μεν
cssc llebræis illuc ire quam in Ægyptum reverli ; τη Παλαιστίνη , της Αιγύπτου το τους Εβραίους
rumquc infidelitatem eis exprobrassel, lumulum in ετοιμότερον παραστήσας και το άπιστον εξελέγξας,
olescrlo minalur illis quibus mens dura permanerei, τάφον μεν την έρημον απονέμει, οίς ο νούς απέμεινε
l’ræslal enim impios mori , quam erralicc vivere . σκληρός θάνατος γάρ ασεβών , της εν τω ζήν πλά
νης αιρετώτερος .
El cognominavit Moyses Ause filium Yave, Jesum sy . Ιιαι επωνόμασε Μωυσής τον Αυση υιόν Ναυή,
Observandum est filium Nave typuin fuisse Christi "Ιησούν . Επισημαντέον ότι ο του Ναυή υιός τύπος
qui crrantem et miseratione dignum populum cum γέγονε του Χριστού , ός τον οϊκτιστον λαόν πλανώμε
Jiberassel, in coelum intulit, non in terram que νον ελευθερώσας, εις ουρανόν ανήγαγεν ουκ εις γην
devoral habitalores suos . εσθίουσαν τους ενοικούντας .
Proſecco non videbunt lerram , quam juravi pa . " Η μήν· ουκ όψονται την γην, ήν ώμοσα τοις
Iribus eorum 38. Observanduin est , eorum qui e terra C πατράσιν αυτών . Παρατηρητέον ότι τών εκ της
Egypti exierunt, quosdam in terrain prommissionis γης Αιγύπτου εξελθόντων εισήλθον εις την γην της
ingressos esse ; neque enim id Deus prohibuerial , επαγγελίας τινές · ουδέ γάρ ο Θεός τούτο απηγόρευ
sed ex iis qui ex Ægyplo egressi erant illos soluin σεν · αλλά μόνους τους είκοστοέτεις και επάνω των
qui ad vicesimum annum el supra pervenerant , εξελθόντων εκ γης Αιγύπτου μοσχοποιήσαντας ανεί
quique vitulum conflaverant, in deserto interſecil ; λεν εν τη ερήμω· φειδόμενος συγγενούς της νεότητος
parcens eoruni cognatis juvenibus qui nondun vi αυτοίς, οίς ο της ζωής χρόνος ούπω είκοστοέτης την
cesimum annum alligerant, el mullo 271 magis και πολλώ μάλλον τοίς βρέφεσι , και παιδίοις , έτος
infantibus, el parvulis usque ad pubertatis ætatem . της εφήβου ηλικίας.

88Num , 11 , 6. 8» ibid . 25. 33 No. 3, 13 . 86 Num , XI , 3. 37 ibid . 17 . 38 Num, Σιν, 25.

 SELECTA IN NUMEROS
Τού αυτού. Τούτο τύπος της αληθείας. « 'Εάν γάρ A
μη στραφήτε και γένησθε ώς τα παιδία , ου μή εισ
έλθητε εις την βασιλείαν. )
Arέλεσθε τα πυρεία τα χαλκά. "Ωσπερ ο χαλ
κούς όφις στη μείον της απιστίας αυτών , ούτω και τα
πυρεία των περί Κορέ και Δαθαν και ' Αβειρών πε
ρίθεμα όντα το θυσιαστηρίω.
Και τοις υιοίς Λευΐ ιδού δέδωκα παν επιδέκα
τον εν Ισραήλ. Είκότως απονενέμηνται τους ιερεύ
σιν αι απαρχαι , επείπερ ου κληρονομεί η Λευί φυ
λή , ουδέ κλήρον λαμβάνει ώς αι λοιπαι . Τούτο
πρόξενος της ακτημοσύνης τους ιερεύσιν ο κλήρος
του το θυσιαστηρίω συμμερίζεσθαι . Δεκάτας εδίδου
ο λαός τοις Λευίταις , και οι Λευϊται τους ιερεύσιν .
Μή εκ της πέτρας ταύτης εξάξομεν υμίν ύδωρ;
Ο Μωϋσής, μη δοξάσας τον Θεόν επί του λαού , έχω
λύθη, παρελθείν μετ' αυτού . "Ινα γάρ μή δν ετίμων
ζώντα , εν Θεού θεραπείαις τιμήσωσιν απελθόντα ,
αφανή τον τόπον [ίσ. τάφον ] πεποίηκεν.
Νυν εκλείξει η συναγωγή αύτη πάντας τους
κύκ.λω ήμών . Τούτο παράδειγμα έλαβεν ' ώσπερ ο
μόσχος εν τω στόματι τα χλωρά , ούτω και ο άγιος
λαός τοις χείλεσι στρατευόμενος εν τοις στόμασιν
έχει τα όπλα διά των ευχών. Και τούτο ειδώς ο Βα
λάκ εν τοις προτέρους πολέμους εναργώς γινόμενον ,
βούλεται και αυτός τους διά χειλέων όπλοις στρα
τεύεσθαι· και καλεί τον Βαλαάμ τον έχοντα τα όπλα
της εναντίας δυνάμεως εν τοις χείλεσι τας αράς.
Οι γάρ άγιοι άγγελοι συμπράττουσι τοίς δικαίοις εις c
τασωτήρια , και αγαθά έργα , και οι πονηροι δαί
μονες τους ασεβέσιν αμαρτωλούς ανθρώποις εις τα
ποντρά και βλαβερά της σωτηρίας των ανθρώπων
έργα. Οι μεν γάρ άγιοι στρατεύονται λόγους ευχών ,
οι δε ασεβείς και αμαρτωλοί λόγοις μαγειών .
Τού αυτού. Και η κατ’ αίσθησιν των πραγμάτων
ιστορία μεγάλης ωφελείας πεπλήρωται . Εκ δε της
προκειμένης ιστορίας μανθάνομεν πολλά , και ότι
έστι στρατεύεσθαι λόγοις , και μεγάλα πράγματα
οικονομείσθαι , και κατορθούσθαι διά λόγων» και οι
μέν άγιοι στρατεύονται λόγοις ευχών : οι δε ασεβείς
λόγους μαγειών .
Τού αυτού. Η εναντία δύναμις ουδέποτε ποιεί
έργον καλόν , αλλά πάντα χείρισταενεργεί και όπερ
ενεργήσει κακόν , ου δύναται αποκαταστήσαι εις το D malum , nequit ad melius revocare , neque enim
βέλτιον, ου γάρ έχει τάξιν του κρείττονος . Τη δε
κρείττονε δυνάμει πάντα δυνατά. Ο γάρ Θεός ημών
αλγείν ποιεί , και πάλιν αποκαθίστησιν , ενεργήσαι δε el rursus restituil ; facere autem malum nequit ;
κακόν ουκ έχει · ου γάρ καθ' έξιν μόνον , αλλά και
Τούουσίαν
κατ' αυτούαγαθός
. Εν εστιν
τούς .ανθρωπίνοις εστί τινα και
μαντεία τετελεσμένα , και θυσίαι , και τινα δώρα
προσφερόμενα τους δαίμοσιν· ώστε διά τούτων προσ
φερομένων μαντεύεσθαι τους βουλομένους. Μαν
τεία δέ έστιν έκαστον πράγμα . Ου γαρ αληθής
προδότησις .
Και ήλθεν ο Κύριος προς αυτόν. Κατά αλήθειαν
40 Num , AVI , 37.
* Matth . XVIII , 3. + Nun , xvill , 21 .
ΧΙΙΙ , 8.
378
Ejusdem. Hoc symbolum est veritatis . « Νisi enim
conversi fueritis el efficianini sicut parvuli , non
intrabitis in regnum cælorum 39. o
Tollite thuribula ænen *0 . Quemadmodum æneis
serpens signum est infidelitatis eorum , ita et thui
ribula Core, Datban el Abiron , que circumponun
lur aliari .
El filiis Levi ecce dedi omnem decimam in 1s
rael " . Jure sacerdotibus attributæ sunt primitiæ ,
quandoquidem hæres non fit tribus Levi , neque
sorlem accipit , sicut reliqnæ . Pauperlalem procu
rabal sacerdotibus sors qua allari addicti erant .
Decimas dabat populus Levilis , et Levilse sacer
dolibus ..
Nunquid ex petra hac educemus vobis aquam " ?
B
Cum Moyses non glorificassel Deum coram populo,
non permissum esl lit ultra progrederelur cum eo.
Ne enim quem vivum colebant , honoribus divinis
mortuum aflicerent, ab oculis omnium removit
sepulcrum ejus .
Nunc ablingel synagoga hæc omnes qui in circuitu
nostro * a . Hoc exemplo utitur : sicut vitulus oro
ablingii virentia , sic el sanctus populus labiis pu
gnans, in ore habel arma per preces. Id cum sciret
Balac in prioribus bellis manifeste contigisse , vult
et ipse labiorum armis pugnare , et vocal Balaam
qui contrariæ virlulis arma habet in labiis, nempe
maledictiones. Sancti enim angeli justos ad saluta
ria el bona opera , mali autem dæmones adjuvant
impios peccatores liomines ad mala opera que 8a
luti hominum ofliciunt. Sancti quippe pugnant
verbis precum , impii vero et peccatores verbis ma
gicis ..
Ejusdem . Etiam secundum lilleralem sensum
hæc historia magnas habet utilitates. Inde cnim
discimus multa ; pugnari posse verbis, magnas res
suscipi et ad felicem exitum perduci verbis , item
sancios pugnare verbis precum , impios autem ver
bis magicis.
Ejusdem . Contraria virlus nunquam opus bonum
facit, sed omnia pessima, el quodcunque fecerit
melioris ordinem habel. At præstantiori virtuti on
nia possibilia sunt. Nam Deus noster dolere facit
neque enim solum habilu , sed el substantia ipsa
bonus est .
272 Ejusdem . In humanis quædam etiam vati
cinia eduntur el quxdam sacrificia ad dona offe
runtur dæmoniis , ita ut his oblationibus valicinen
tur qui voluerini. Valicinium est res quælibet. Ne
que enim vera est prædiclio.
El venil Dominus ad eum ** . Secundum verita
43 Νum . ΧΧΙΙ , 4 . A Num .
42 Νum . Xx , 10 .

1en Balaamo allernt divina virtus quam non invo- Α Θεία δύναμις παρεγένετο προς Βαλαάμ ου κληθείσα
caral. Aderal aulem ut invocatos a Balaamo da υπ' αυτού . Παρεγένετο ούν , ίνα αποτροπιασμός ποιή
mones averlerel , el divinas prædictiones procu
rarel .
El insurrexil angelus Dei differre eum in via “ .
Angelus qui in via differt Balaamum , annon hic
eside quo disil Dcus ad Moysen quia , « Angelus ineus
præcedel vos cuslodiens vos in via ? ,
Vade simul cum hominibus istis 46. Non per Deum
licebat Balaamo ad Balzac abire : sed quia volebat
abire , abire sivil, monens ut ea sola quæ revelata
ipsi fuerint, Ioquatur , idque confirmat angelus qui
apparuit el lerruil.
Ædifica mihi seplem aras " . Sunt opera quæ B
etiam per aliud corpus efliciuntur , sive in bonis
sive in maliz . Ejusinodi erant quæ facta sunt in
Ægyplo a Moyse et Aaron el incantatoribus. Sed
si cum adversaria potestate pugnel divina virius ,
ipsa vincit, sicut virga Moysis virgas incantatorum
deglutiil.
Ejusdem . Solebal Balaam iisdem sacrificiis in
νοcare darmonia . Ejusmodi enim sacrificia offe-
rebantur in mundo dæmoniis. Idcirco Deus a priore
populo sacrificia exigebat , ut ea offerentes Deo ,
cessarent offerre dæmoniis. Quin et plerumque
symbola erant .
C
Ejusdem . Homo ilaque factus Salvator misit di
scipulos suos uii solverent asinam , hoc est , e vin
culis quibus eam alligaral adversaria potestas ,
spiritalis Balaam . Et solutam adduxerunt ad Je
sim , el imposuerunt asinæ vestimenta , hoc est ,
virtutes evangelicas , el ascendens Salvator super
eam , intravil in sanctam civilalem .
Et assumpsit Balac ipsum Bulaam in verticem
Pliogor 48. Existimabat Balac Balaami arie Iocis
concludi. Quapropler assumpsit eum in verticem
Phogor , pulans hunc maguin in de posse maledi
Cere populum Dei . Pliogor (46) autem interpreta-
lllr sunvilas , vel oris pellis , hoc est , summus gra
dus voluptatis, el mors verbi . 273 Unde Balsam
conabatur maledicere populum Dei .
Ejusdem . Duo sunt culmina virtutis, el malitiæ .
Moyses ad virlulis, Balaam vero ad malitiæ culmen
ascendit.
Von ivil , sicul consuetum ei eral , in occursum
auspiciis * . Hic Balaam symbolum erat populi
gentilis qui sequebatur prius auspicia , at videns
Dominum bis non expleri , cessavil. Quin et inter .
prelalur vanus populus, Gilius aulem Bcor inter
48 Νum . XXII , 22. 46 ibid . 35. 47 Νum . XXIII , 1 .
(46) Phogor, llebraice reddi potcst pellis
oris i ex 918 pellis , culis , el 70 i os, oris . 1
ORIGENIS 535
ση των καλουμένων υπό του Βαλαάμ δαιμόνων, και
τάς θείας προρρήσεις οικονομήση .
Και ανέστη ο άγγελος του Θεού ενδιαβάλλει
αυτόν επί της οδού . Ο ενδιαβάλλων έν τη σω
άγγελος τον Βαλαάμ , άρα μή ούτός έστι περί ουεί
πεν ο Θεός προς τον Μωϋσήν ότι « "Αγγελός μου προ
πορεύεται έμπροσθεν υμών διαφυλάσσων υμάς εν
τη οδώ ; »
Συμπορεύθητι μετά των ανθρώπων τούτων». Οίκ
επέτρεψε το Βαλαάμ ο Θεός απελθείν προς τον Ba
λάκ· επειδή δε απελθείν εβούλετο, συγχωρεί. Παρ
αγγέλλει δε αυτό μόνα τα αποκαλυπτόμεναειπείν
και ο άγγελος δε φανείς και φοβήσας τουτο βεβαια.
Οικοδόμησόν μοι επτά βωμούς . "Έστι δε και διά
σώματος ετέρου έργα γινόμενα, και εν τοις κρείτ
τοσι και εν τοις χείρoσιν . οίον ώς τα γινόμενα εν
Αιγύπτω υπό Μωϋσή και 'Ααρών και των επαοιδών.
'Αλλά συγκρινομένη η θεία δύναμις προς την αντι
κειμένην κατά πρόσωπον των αμφιβαλλόντων, αύτη
ή θεία δύναμις νικά: ώς ή ράβδος Μωϋσή τας των
επαοιδών ράβδους κατέπιεν .
Τού αυτού . Ειώθει ο Βαλαάμ ταϊς αυταίς θυσίαις
θεραπεύων προσκαλείσθαι τους δαίμονας. Τοιαύται
γάρ αι θυσίαι ετελούντο εν κόσμω τους δαίμοσι. Διά
τούτο ούν ο Θεός θυσίαις απαιτεί τον πρώτον λαών,
ένα διά το προσφέρεσθαι τω Θεώ , καταργηθή το
προσφέρεσθαι τους δαίμοσιν · ει και τα μάλιστα σύμ
βολα ήσαν .
Τού αυτού. 'Ενανθρωπήσας ούν ο Σωτήρ απέστειλε
τους μαθητές αυτού ίνα λύσωσι την όνον , τουτέστιν
εκ των δεσμών ών έδησεν ή αντικειμένη δύναμις, ο
νοητός Βαλαάμ και λύσαντες ήγαγον προς τον Ιη
σούν , και επιθέντες τη όνο τα μάτια , τουτέστι τάς
αρετάς του Ευαγγελίου και επικαθίσας αυτή ο Σω
τήρ εισήλθεν εις την αγίαν πόλιν .
Και παρέλαβε Βαλάκ τον Βαλαάμ επί την κό
ρυφήν του Φογώρ. Υπελάμβανεν ο Βαλάκ μεμέ
τρημένην την τέχνης του Βαλαάμ εν τοις τόπους.
Διό παρελάμβανεν αυτόν εις την κορυφήν του Φογώρ,
οιόμενος ισχύειν τον μάγος εκείθεν αράσασθαι τον
λαόν του Θεού τον Βαλαάμ . Φογωρ δε ερμηνεύεται
ήδυσμός, ή στόματος δέρμα , τουτέστιν , ακρότης
D φιληδονίας , και νεκρότης λόγου . Εξ ών επειράτο
αράσασθαι τον λαόν του Θεού ο Βαλαάμ .
Τού αυτού . Δύο εισί κορυφαι , τουτέστιν ακροτά
της (46 ) αρετής και της κακίας και ο μεν Μωϋσής
επί το άκρον της αρετής αναβέβηκεν, ο δε Βαλαάμ
επί το άκρον της κακίας .
Ουκ επορεύθη κατά το ειωθός αυτώ εις συνάν .
τησιν τοις οιωνούς . Σύμβολόν εστιν ο Βαλαάμ ούτες
του εκ των εθνών λαού όστις επηκολούθει τους οιω
νοις το πρότερον, γνούς δε ότι ακόρεστόν εστι Κυρίω,
ου προσέθετο αλλά μην και ερμηνεύεται μάταιος
48 ibid . 28. 19 Νum . XXIV , 1 .
(46 ) Fortelegendum : Δύο εισι κορυφαι , τουτέστιν
ακρότητες , αρετής και κακίας .
581 SELECTA IN NUMEROS . 582

λαός , υιός δε Βεώρ ερμηνεύεται δερμάτινος . Το A prelatur pelliceus. Vanus erat juxta priorem gen .
μεν μάταιος ήν κατά το πρότερον των εθνών , Βεώρ lium vivendi morem , Beor aulein juxta priorem
δε του έν ματαιότητα και εν νεκρότητι κατά το πρό morem illius populi qui in vanilale el in morte am
τερον δηλονότι. bulabat.
"Ανθρωπος ο αληθινώς ορών . Εγώ και ποτέ Βα Homo vere videns 50. Ego olim Balaam , populus
λαάμ , ο λαός ο μάταιος , διανοίξας τους έσω μου nempe vanus , apertis interioribus mentis meæ ocu
οφθαλμούς του νοός , και ιδών τον πνευματικών ποτε lis, et videns spiritalem Israel , divinamque erga
"Ισραήλ, και την κατ' αυτόν οικονομίας, της του eum æconomiam , dignus habeor quem regal Spi
ritus sanctus. Non convenit autem veleri Balaamo
αγίου Πνεύματος αξιούμαι . Ούχ αρμόζει το ποτέ
Βαλαάμ το, φησίν ο άνθρωπος και αληθινώς istud : - Dicit homo vere riders, etc. , sed ei qui
ορών , και και τα εξής , αλλ ' αρμόζει τη νυν Βαλαάμ. nunc est , Balaam .
Ως καλοί οι οικοί σου , Ιακώβ , αι σκηνaι σου , Quam bonæ domus lux, Jacob , tabernacula 1un ,
Ισραήλ. Το όνομα του Ιακώβ , ου του ενοικούντος Israel 5. Nomen Jacob , non inhabitantis no
έστιν , αλλά του οίκου : το δε του Ισραήλ όνομα , men est , sed habitationis . Nomen aulem Israel ,
του ενοικούντός έστι : του γάρ σωματικού πράγματός est inhabitantis. Rei enim corporeæ nomen est
B Jacob .
εστι το, Ιακώβ .
Ωσει νάπαι σκιάζουσαι . Νάπαι νοηται εισι σκιά Sicul nemora umbrantia 59. Spiritalia nemora
ζουσαι το εν ώ λογικά έγκαρπα και κατάκομα της umbrantia sunt illud in quo rationabiles arbores
πραγματικής αρετής . Παράδεισοι επί ποταμόν εισι fructiferae et bene comalæ strenuæ virtutis . Spi
νοητοί, τοπός ενώ λογικά πεφύτευται άρδόμενα ήτοι ritales paradisi super flumen sunt locus in quo ra
τη θεωρία των γεγονότων , ή τη θεωρία της αγίας tionabiles arbores plantate sunt, quas irrigal vel
Τριάδος . contemplatio rerum quæ accidunt, vel contempla .
lio sanctæ Trinitatis.
Τού αυτού. Οι εν σκηναίς οικούντες , των οδευόν Ejusdem . Qui in tabernaculis habitant , e nie
των εισί, και έστιν έξω του κόσμου τούτου οδος με mero viatorum sunt , et extra hunc mundum
γάλη και πολλαί σκηναί. Οι ένοικούντες, ουκ εισί των est via magna et tabernacula mulla . Qui inha .
αδευόντων , αλλά τών ισταμένων . bilant, non sunt e viatorum , sed e slantium nu..
niero.
Ωσεί κέδροι παρ' ύδατα. Κέδροι εισί νοηται παρ' Sicut cedri juxta aquas 58. Cedri spiritales quæ
ύδατα φυείσαι ψυχαί λογικαί άρδόμεναι τη γνώσεις junta aquas nascuntur, rationabiles sunt aniane
της αληθείας. quas irrigat cognitio verilalis .
Και κυριεύσει εθνών πολλών . Κύριός έστιν ο El dominabitur gentibus mullis 84. Dominus est
εξουσιαστικώς προστάσσων , δούλος δε και δουλικώς qui cum potestale imperat, servus vero qui servi
υπακούων. Κύριός έστιν ο τοίς ιδίους πόνους ονού liter obedil. Dominus est cui proprii labores pro
μενος και τη κυριότητι πεποιωμένος ελεύθερος Sunt , et quem dominium fecit a perturbationelibe
πάθους . Δούλός εστιν ο εμπαθής και επιδεής του rum . Servus est cui insunt perlurbationes, qui
κρείττονος , και χρήζων της επιστασίας του ιδίου præstantioris auxilio indiget , quique proprii do
κυρίου. Είσι δε κύριου πολλοί , μακάριοι δε οι niini cura opus habet. Sunt autem domini multi ;
τον Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν έχοντες κύ beali vero quorum Dominus noster Jesus Christus
ριον, dominus est .
Και υψωθήσεται η Γωγ βασιλεία αυτού. Βασι Et exaltabitur Gog regnum ejus 58. Regnum Gog
λεία Γων ερμηνεύεται δόματα. Κατά μίαν μεν εκ interpretatur munera . Ac juxta unam quidem expli
δοχήν δόματά έστιν αι δωρεαι του αγίου Πνεύματος : cationem munera sunt doua Spiritus sancti, juxta
κατά δε άλλην, « Ο επί του δώματος μη καταβάτω aliam vero 88 : « Qui in lecio est , non descen
εις την οικίαν αυτού. » "Έστιν ούν βασιλεία της D dat in domum suam. • Regnum igitur est ejus
τοιαύτης έξεως . modi .
Ο Θεός ώδήγησεν αυτόν εξ Αιγύπτου . Και 274 Deus deduxil eum ex Ægyplo 87. El Salva .
τον Σωτήρα κατά τό , « Εξ Αιγύπτου εκάλεσα τον lorem juxta illud : « Ex Ægyplo vocavi filium
υιόν μου , και και τον Ισραήλ. Τον μεν εκβάλλει , τον meum , 68 > el Israel . Aliuin quidem ejicit, alium
δε καλεί . vero vocal.
Τού αυτού . Ο χρηματισμός, τον Κύριον ήξειν Ejusdem. Vaticinium quo prædicitur adventus
εις Αίγυπτον, εδήλου της του Σωτήρος ημών Ιησού Domini in Egypίum , significabal Salvatoris nostri
Χριστού διακομιδήν την άμα τους γονεύσιν αυτού Jesu Christi deportationem una cum parentibus
ενησομένην . Αιγύπτω δε και ο κόσμος ούτος παρα- ejus futuram. Egyριο quoque hic mundus compa
βάλλεται . ratur.
Ως δόξα μονοκέρωτος αυτώ . Μονόκερώς εστιν Sicul gloria unicornis ei Bp . Unicornis secundum

10 Num . ΧΣτι , 3. 81 ibid . 5. 82 ibid . 6. 83 ibid.. 8. ibid . 7 . 85 ibid . 56 Marc. x1,25 . 61 Nun.
ΧΙ, 8. 68 Mall . , 15. 59 Νum . ΧΧιν , 8 .
E23 ORIGENIS 384
spiritalem sensum est Christus juxta il quod acci- Α νοητώς ο Χριστός κατά το συμβεβηκός: εξ ού μονό
dii . Ex quo unicornes mulli. Ab uno enim Jesu κεροι πολλοί . Από γαρ ενός Ιησού Χριστού πολλοί
Cliristo multis dalum est esse cliristis. Quidam μετέσχον είναι χριστοί . Τινές φασι και τον Ελαφον
aivol etiam cervum esse unicorncm . μονόκερον είναι .
Comellel gentes inimicorum suorum 60. De Christo "Έδεται έθνη των εχθρών αυτού . Περί του
Ioquitur : inter inimicos ejus eramus aliquando Χριστού εχθρών αυτού έθνη ήμέν ποτε ημείς. Έδε
nos gentes. Comedel igitur nos Christus, substan ται ούν ήμάς ο Χριστός , ή ουσιώδης αρετή νεμομένη
cialis nempe virtus qux consumel nos , juxta id ημάς , καθά λέγει : « Εμόν βρώμά εστι του ποιήσαι
quod dicit 61 : « Meus cibus est ut faciam volunla το θέλημα του πέμψαντός με. »
lem ejus qui misit me. )
Et crassiiudines eorum emedullabit 62. Tunc, in Και τα πάχη αυτών εκμυε.λιεί. Τότε , φησίν, όταν
quit, cum carneum habitum in spiritualem operibus την σαρκικήν κατάστασιν εις πνευματικήν διά της
Transmutabit. πραγματικής μεταποιή .
Qui benedicunt te , benedicti sunt 63. Duas in his Οι ευλογούντές σε ηλόγηνται Δύο πρόσωπα
indicat personas, unam eorum qui in Christum σημαίνει επί τούτοις εισί δε των πιστών και απί
credunt, alteram eorum qui non credunt. Ει paucis B στων επί του Χριστού . Και μετ ' ολίγα : Εν του .
interjectis : In his igilir eversus est inimicorum τοις μεν ούν ανατέτραπται και η των έναντιουμένων
Israel conatus, el magicæ artis perversitas. του Ισραήλ εγχείρησις, και η της μαγείας κακο
τεχνία .
Et pollutus est populus ut fornicaretur 6. flac Και εβεβηλώθη ο λαός εκστορνεύσαι. Ή δε
sententia , ut fornicarentur lelbrici et adorarent γνώμη του πορνεύσαι τους Εβραίους και προσκυνή
Beelphegor, vatis erat . Quapropler ait Moyscs 65 : σαι το Βεελφεγώρ, του μάντεως ήν. Διό φησι Μωύ
lie autem fuerunt filiis Israel , secundum ver σης: « Αύται δε ήσαν τοις υιούς Ισραήλ , κατά το
burn Balaam , ut recedere facerent et lespicere δημα Βαλαάμ, του αποστήσαι και υπεριδείν το βήμα
verbum Domini propter Beelphegor. ) Κυρίου ένεκεν Βεελφεγώρ. )
Et erit vobis lalus , quod ad Africum 66. A flumine Και έσται υμίν το κλίτος , το προς Λίβα.
Ægypti usque ad Euphraten promiserat Deus Από του ποταμού Αιγύπτου έως του ποταμού Εύ
Abrahamo. Cur igitur non dedit eis ? Numeri enim φράτου επηγγείλατο το 'Αβραάμ . Διά τί ούν ουκ
minorem erræ partem concessam indicani. Pula έδωκεν αυτοίς ; Οι γάρ 'Αριθμοί έλαττοτέραν διδο
autem illum daturum fuisse , si perinde atque is qui , μένην σημαίνουσιν . Οίμαι δε ότι δέδωκεν αν, εί κατά
promissiones acceperat , lideles ſuissent . Neque id τον λαβόντα τας επαγγελίας , πιστοί ήσαν . Και τούτο
caret verisim ilitudi ne. Sæpe eniin mala minalii s εικότως . Πολλάκις γάρ κακά απειλήσας ουκ επήγαγε,
non intulit , nempe ob penitentiam, ut exeniplo μετενόησαν γάρ ,ώς επί των Νινευιτών.
sunt Niniviiä .
Tantummodo e populo patris sui sint uxores 67 . Πλήν εκ του δήμου του πατρός αυτών έσον
lloc est igitur Dei præceplum , præter tribus Juda et ται γυναίκες. Προστάττει ούν ο Θεός πλήν της
Levi, nulii Tripui licere cum altera iribu matrimo Ιούδα και της Λευή μη εξείναι από φυλής εις φυλέν
no conjungi, ut non insolitum videatur illud quod συνάπτεσθαι , ίνα μή ξένον του Σωτήρος δειχθη
ab origine repelilum quadral in Salvatorem , o Rex el άνωθεν ερχόμενον , το, « Βασιλεύς καιιερεύς κατά την
saceruos secundum ordinem Melchisedec. ) τάξιν Μελχισεδέκ. »
60 Num . XXIV, 8. 61 Joan . iv , 34 . 62 Νum. ΧΧΙν , 8. 63 ibid. 9 . 66 Num , XXV, 1 . 65 Νum. IIII , 16.
86 Num . XXXIV , 3. 67 Νum . ΧΑΧΑ !, 6 .

275
ORIGENIS IN NUMEROS

HOMILIÆ .

PROLOGUS RUFINI INTERPRETIS AD URSACIUM (47 ).

Ut verbis libi , frater, beati Martyris loquar , bene admones, Donale charissime. Nam el promisisse we
memini, ut si quæ sint Adamuntii senis in legem Moysi dicta , colligerem , atque ea Latino sermone nosiris le
genda Transſerrem . Sed reddendæ pollicitationi non lempestivum , ut ille ait , sed tempestuosum nobis tempus
ac turbidum ſuil. Quis enim ibi stylo locus est , ubi hosiilia lela meluuntur, ubi in oculis est urbium agroruite

(47 ) Hunc prologum quem primus in lucem edidit sloriæ ecclesiasticæ Eusebii lib. vi , cap . 57, coninli
vir doctissimus Henricus Valesius in Nosis ad lli cum tribus miss . : 1 , ecclesiæ cathedralis Belvacen
535 IN NUMEROS IIOMILIA 1 . 886

que vastaiio, ubi fugitur per marina discrimina, el ne ipsa quidem absque melu habentur exsilia ? In conspe
clu elenim , ut videbas etiam ipse, noslro Barbarus, qui Regino oppido ( 48) miscebar incendia, angustissimo
a nobis frelo, ubi Italiæ solum Siculo dirimitur, arcebatur. In his ergo posilo , quæ esse ad scribendum secu
ritas potuil , el præcipue ad interprelandum , ubi non ita proprios expedire sensus, ul alienos aptare proponi
tur ? Tamen si quæ nox animos minore melu hostilis concussil excidii , el breve sallem lucubranili orium ded't ,
quasi ad solumen malorum levandæque peregrinationis gratia , quæcunque in Numerorum libro, sive homile
sico stylo , sive eliam ex his quæ Excerpla appellantur, scripla reperimus, hæc, perurgente le , Romana, ul
poluimus , voce ex diversis in unum ordinem collecta digessimus, le quoque ipso in quamplurimis juvante,
Ursaci, nostrum laborem , dum nimis cupidus, pueruli notarii lurdum putas esse ministerium . Scire lamen le
tolo, frater, quod hæc lectio vins quidem aperiat intelligentiæ , non tamen singillatim cuncta quae scripla sunt
disserat, ut in explicationum libris legisli ; quo scilicet eliom lector non reddatur oliosus , sed pungat cor
suum , sicul scriptum est , el producal sensum , el audilo verbo bono, il sapiens adjicial ad illud . Igirur ut
possum qure injunxisli explicare contendo . Jam enim ex omnibus quæ in lege scripla reperi, so!æ , ul puro , ine
Deuteronomium desuni oratiunculæ , quas , si Dominus juveril et sanilalem dederit oculis, cupimus reliquo
corpori sociare : quamvis amantissimus filius noster Pinianus, cujus re'igiosum cælum pro amore pudicitiæ
proſagum comitamur, injnngat et alia . Sed orale communiter, ul adsit Dominus, el temporibus pacem tribuat,
gratiam laborantibus donel , el fruclum operis nostri in profeclum legentium promal (49) .

IIOWILIA PRIMA . A cris voluminibus gestiunt erudiri ? Quid enim pro

1. Divinis numeris non omnes digni sunt, sed dest ista didicisse ? Aut quid animæ confertur ad
cartis quibusque prærogativis designantur hi qui salutem , si sciat quod pars aliqua populi numerala
intra numerum Dei debeant comprehendi. Ilujus au est in deserto, pars vero innumerala dcrelicta est ?
fem rei evidens indicium continct liber hic , qui scri Si vero sequentes Pauli sententiain legein spirita
bilur (50) Numerorum . ln quo refertur quod ex lem esse credamus, et spiritaliter que continet au
præceplo Dei neque mulieres deducantur ad nume diamus, ingens profectus animæ in iis quæ scripta
rum , femineæ sine dubio infirmilalis obstaculo, ne sunt apparebit. Docet enim me præsens lectio, quod
que servorum quisquam , utpote vita moribusque si transcendero puerilis ætatis insipientiam , si de
degeneres. Sed ne Ægyptiorum quidem ullus ex iis siero parvulus esse sensibus, et vir effeclus depo
qui eranl'admisti numeralur, profecto ut alienigene , suero quæ sunt parvuli, si , inquam , effeclus fuero
et barbari ; sed soli numerantur Israelitæ , et isti juvenis, et talis juvenis, qui vincam malignuni,
iicn omnes , sed a viginti annis , et supra . Nec sola aplus videbor iis, de quibus scriplum est 68, i om
ætatis habetur observatio , sed quærilor si et apluni nes qui procedunt in virtule Israel , , el dignus di
bellis robur ostendal : designatur enim per verbum vinis numeris computabor. Donec autem inest ali
Dei, ut numeretur omnis qui procedit in virlute B cui nostrum , vel puerilis el lubricus sensus , vel fe.
Israel (51 ) . Non ergo sola ælas, sed et virtus in minea et soluta (62) seguities, vel Ægyptios gerimus
Israelita requiritur. 276 Puerilis ætas non nume el barbaros mores, haberi apud Deuin in sancto et
ratur, nec apla divinis calculis ducitur, nisi forte consecralo numero non meremur. Innumeri enini
primogenili sint, aut sacerdotali vel Levitica stirpe apud Salomonem dicuntur esse qui pereunt; nume
descendant . Isti soli in pueris adducuntur ad nua rali autem omnes illi qui salvanlur . Ei vis libi
merum. Feminarum vero nulla prorsus adducitur. ostendam quia sanctorum numerus habetur apuni
Et quid videtur ? Possunt hæc vacua esse mysteriis ? Deum ? Audi quomodo de aslris quidem cælestibus
Sed hoc solum procurasse creditur Spiritus sanctus, dicit David 69 : « Qui nuineral multitudinein slella -
qui haec scribenda dictavil , ut sciremus qui lunc in rum , et omnibus eis nomina vocal. , Salvator vero
illo populo numerali sint, et qui sine numero man non solum discipulos suos electos sub numero sta
serini ? Et quis dabitur ex hoc profectus iis qui sa - luil, verum el capillos capitis corum dicit esse nu
69 Num . 1 , 3. 69 Psal . CXLVII , 4 .

sis ; 2, ecclesiæ cathedralis Ebroicensis ; 3 , mona . C Sancti Theodorici legilor, arctabalur. ,

slerii Sancti Theodorici 'prope Rhemos. - Collatix
sunt homiliæ cum sex mss. : 1 ° cathedralis ecclesize
Ebroicensis qui decimo sæculo exaratus videtur. Jo
eo desiderator homilia prima . 2º abbaliæ Sancti Pe .
tri Carnotensis, dalo huic monasterio ab Alveo ab) .
bate qui obiit ann. 955. 3. Majoris monasterii Turo
lensis. 4. Ecclesiæ cathedralis Bellovacensis. 5°
Ecclesiæ cathedralis Laudunensis, 6- Denique abba
liæ Sancti Martini Sagiensis .
( 48 ) Codd . Bellovacensis , et Ebroicensis, e qui
regi in oppido. , Codex Sancti Theodorici, qui
regini oppidi. , Mox pro « arcebatur, , in codice
PATROL . GR . XII .
( 49 ) Codex Belvaceusis el alter Sancti Theodorici
ponal. )
(50 ) Codex Laudunensis, « inscribitur. , Ebroi
censis, I describitur .
( 51 ) Nomen « Israel o deest in vulgatis editioni
bois, sed suppletur e niss . Ebroicensi el Sagiensi.
Paulo post libb . editi , « virtus in Israelitica plebc
requiritur. , Sed quatuor mss. Ebroicensis, Bello
vacensis , Turonensis el Sagiensis, ilin nostro lexiu ,
( 52) Libb . edili, resoluta. , Sed duo mss. Ette
vacensis el Ebroicensis, ( solula . )
19
587 ORIGENIS 588
meralos , ait enim 10 : 1 Vestri autem etiam capilli A la toleranda , quot profectibus, quot lentationibus,
capitis numerati sunt. , In quo uligne non illos di quot procliis pugnandum tibi est et vincendum , ut
cebal capillos esse numeralos, qui vel ferro allon possis ad divinum numerum pertinere (53), ut in
deri el projici solent , vel temporis ætale defluere ac compulo aliquo habearis apud Deum , ut inter san
perire ; sed illi capitis capilli apud Deum numerati clas tribus adnumerari dignus habcaris , ut visitari
sunt, qui in Nazaræis erant, quibus inerat virius possis , et per Dei sacerdotes Aaron et Moysen nu
Spiritus sancti ad prosternendos alienigenas. Vir merorum censibus ascribi . Suscipienda tibi est pri
lules ergo animi et multiludineni sensuum , qui de mo lex Dei , lex Spiritus sancti, offerenda sacrilicia,
principali mentis tanquain de capite apostolorum esplendæ purificationes, peragenda cuncta quæ lex
producebantur, capillos capitis appellavit. Sed in spiritus docel, ut possis aliquando ad Israeliticum
hæc per excessum quemdam devenimus, nunc ad numerum pertinere (54) .
propositum revertamur. 3. Ego adhuc amplius aliquid intueor in hoc
2. « El locutus est , inquil " , Dominus ad Moysen Numerorum libro mysterii . Ratio enim tri
in deserto Sina : 1 illa scilicet omnia quæ superius buum , et distinctio ordinum , socielas familia
compendiosa narratione comprehendimus, ubi pre rum , atque ordinatio cuncta castrorum , 277
B
cipitur numerari a viginti annis el supra omnis qui ingentium mihi sacramentorum prodit indicia :
procedit in virtute Israel . Si quis ergo procedit in apostolo nobis Paulo spiritalis intelligentie se
virtute, ipse numeratur, et non in qualicunque vir mina respergente. El age , jam quid omnis bæc
tule , id est, non in Ægypliorum virlule , neque in numerorum ratio , quid ordinum diversitas intelli
Assyriorum , neque in Græcorum , sed in virlule gentiæ mysticæ contineat , videamus. Exspectatio
Israel , ipse numeralur apud Deum . Est enim virius cerla nobis est resurrectionis mortuorum , cum hi
anini, quam Græcorum philosophi docent. Sed hæc qui vivunt , qui reliqui sunt , non prævenient in
non pertinet ad numerum Dei . Non eniin pro Deo, adventu Christi eos qui dormierunt , sed simul
sed pro gloria exercelur humana. Est et Assyriorum cum eis juncli el sociali , rapientur in nubibus ob
virtus , est Chaldæorum , quæ in astrologie sludiis viam Christo in aera , lerreni scilicet liujus loci
prædicalur. Sed non est ista virlus Israelitica , et corruptelam et mortis habilácula deserentes , sive
ideo non perlinel ad Deum . Est et Ægyptiorum vire omnes in aere , ut Paulus pronuntial, permansuri ",
tus in ea quam dicunt secreta sapientia, sed läc sive etiam aliqui ad paradisum aut alia quælibet
non adjungitur ad calculum Dei . Sola apud Deuin ex multis mansionibus quæ apud Patrem suat
virtus Israelitica numeralur . Haec est illa virtus, c transferendi loca ( 55) . Diversitas autem transla
quæ a Deo docelur, quæ per Scripluras divinas tionis , et gloria ex meritis sine dubio el actibus
discitur , qnæ per fidem evangelicam et apostolic uniuscujusque præstabitur, et erit unusquisque
cam traditur. Et ideo dicit ut illi soli numerentur, in eo ordine, quern sibi gestorum merila contu
qui progrediuntur in virtule Israel . Sed et illud lerint ; sicut el idem Paulus proleslalur dicens
consideremus, quid est quod nou starim ul egressus de resurgentibus 18 : « Unusquisque autem in
est de Ægyplo populus numeralur. Adhuc enim suo ordine. ) Hinc ergo accidet in resurre
persequebatur Pharao . Sed nec cum mare Rubrum clione, ut unusquisque aul in tribu Ruben spiritall
quidem transiens venit in desertum dicitur nume bus indiciis ascribatur, ob hoc profecto, quod ali
rari . Nondum enim lentali , nondum ab hoste fue quid in moribus, actibus , aut vila ipsi Ruben simile
rant impugnati. Confligunt adversum Amalech , et el consanguineum habuit. Alius autem in tribu
vincunt. Sed nec lunc quidem numerantur. Non Simeoni, fortassis pro obedientia . Alius in tribu
enim suflicit ad perfectionem lendenti una victoria . Levi , credo qui bene præfuit, sacerdotio, vel qui
Mannæ accipiunt cibum , el aquæ poculum de se bene ininistrans gradum sibi bonum acquisivil.
quenti hauriunt petra ; sed neque lunc numerantur. Alius in tribu Juda , non dubito quod is qui regios
Nondum enim in his ea quæ numeris apla ducun- D spiritus gessil , el bene rexit populum qui intra se
lur, adoleverant. Tabernaculum testimonii construj est , sensuum scilicet mentis el cogitationum cordis.
tor, sed nec in hoc quidem numerandi populi lem Sed et singulis quibusque tribubus unusquisque
pus advenit . Lex per Moysen datur, sacrificiorum sociabilur pro his quæ ad unamquamque earum,
mos traditur, purificationum ritus docetur, sancti vel in actibus cognala vel in moribus labuit. Erunt
ficationum leges el sacramenta conduntur, el lunc ergo hujusmodi quidam ordines in resurrectione
ad numerum ex præceplo Dei populus adducitur. mortuorum , sicut designalApostolus ; quorum ordi.
Describe hæc, o auditor, in corde luo dupliciter et num typus in hoc libro et figura præſormari mihi
tripliciter. Vide quanla tibi transeunda sunt, quan videtur. Sed et illud quod consociatione quadam

** Matth . X , 30. 11 Num . 1 , 1 . 79 | Thess . iv, 14. 13 I Cor. XV , 23.

(53) Codd . Bellovacensis et Turon ., ' pervenire. ,
Paulo post codd. Ebroicensis et Sagiensis, ( adnu
merari merearis , ut visitari possis. )
(54) Codex Bellovacensis, pervenire. )
(55) Vulgalæ editiones habeat : 1 alque ad para
disum in unam ex multis quæ apud Patrem sunt
mansionibus transferendi. , Sed omnes mss. ut ia
nostro lexlu . Cousule Huetium Origenianorum
lib. II , quæst. 11 , num . 9, 10, 11 et 12.
589 IN NUMEROS HOMILIA II . 590

tribuum el connexione, castrorum positio el meta- A HOMILIA 11.

tionis ordo describitur, pertinet sine dubio ad ali De ordine et collatione castrorum .
quem in resurrectione morluorum statum . Quod 1. Prima Numerorum lectio docuit, quod exer
tres ad orieniem collocalæ dicuntur tribus, tres ad cillis Dei qui exivil de terra Ægypti et iler egil
occidentem , tres eliam ad meridiem (56) el tres per desertuni , visitalus sit, lioc est, numeratus per
ultimæ ad aquilonem , qui durus dicitur venlus ; Moysen et Aaron , ac per singulas quasque iribus
sed el quod tribus Juda , quæ regalis est, ad orien sequestralus cerlo sub numero recensitus sit : quod
tem statuitur, ex qua ortus est Dominus noster, non nos velut cum lola simul libelli continentia expo
pulo oliozum , et quod Issachar huic jungitur, et nentes, formam diximus esse perscriptain , quomodo
Zabulon , et quod in quatuor partes trinus iste populus Dei egrediens de mundi hujus Ægypto , et
numerus ordinatur . Quæ quamvis positionum sua ad terrain repromissionis , id est , 278 vel ad
rum diversas habeant qualitates , omnes tamen in virlulum locum , vel ad regni coelorum gloriam
tra trinitatis numerum continentur. Et quod per hereditatemque festinans , ordinibus quibusdanı et
lolas has quatuor partes in unum numerum colligi meritorum gradibus deducatur. Et per hæc ostendi
tur eadem trinitas semper , pro eo sine dubio quod mus futurorum bonorum magnificentiam in legis
B
sub uno nomine Patris et Filii et Spirilus sancti imaginibus adumbralam . Nunc vero lectionis hujus
censenlur omnes, qui ex quatuor orbis partibus inisimm , quæ hodie recitata est , edocet nos qualiter
venientes invocant nomen Domini , recumbentes ab his qui Deo mancipali sunt , nec implicant se
cum Abraham el Isaac et Jacob in regno Dei . Hæc negotiis sæcularibus , componatur ordo castroruin .
a robis generaliter indicata sint volentibus lolius Ait enim 78 : « El locutus est Dominus ad Moysen
sacri hujus voluminis continentiain myslicam bre el Aaron dicens : Homo secundum ordinem suum ,
viter comprehendere, ut ex his intelligentiæ spiri et secundum signa sua , et secundum domus fami
talis occasione suscepta unusquisque et in reliquis liarum suarum castra collocet , filii Israel ex adverso
similem , aut etiam si cui amplius Deus revelat, in circuitu labernaculi testimonij considant. ,
superiorem el excelsiorem persequalur indaginem . Moyses dicit : Homo secunduin ordinem suum , et
Ego enim vere imparem me judico ad enarranda secundum signa sua, el secundum domos familia .
mysleria , quæ liber hic continet Numerorum ; rum suarum incedat in castris ; et Paulus dicit " :
multo aulem inferiorem ad illa , quæ Deuteronomi Omnia honeste el secundum ordinem fiant. Et
volumen includil . Et ideo festinandum nobis est non tibi videtur unus esse Spiritus Dei , qui et in
pervenire ad Jesum , non illum filium Nave, sed ad C Moyse loquitur , et in Paulo ? Secundum ordinem
Jesum Christum . Prius tamen pædagogo ulenles Moyses incedi mandat in castris ; secundum ordi
Moyse, el apud eum ruilimenta infantiæ deponentes, nem cuncta geri in Ecclesia præcipit Paulus. Et
sic lendamus ad perfectionem Christi. Moyses eniin Moyses quidem , qui legi ministrabal, in castris
1:01 mulla bella compressil. Jesus autem bella qui custodiri ordinem jubel : Paulus vero tanquam
dem universa compescuit, pacem vero omnibus Evangelii minister , non solum in actibus , sed in
dedil , ila ul scriplum sit , quia « cessavit terra ipso habilu , ordinaluin vuit esse Christianum ; ct
a bellis. , Terra repromissionis, terra hæreditatis, ideo dicit RO : « Mulieres similiter in habilu ornalo . )
terra quæ fuit lac el mel , ab Jesu distribuillir . Unde ego arbitror quod non solum in oſliciis et
.Beati, enim omiles, quia ipsis per Jesum « bæredi habitu servari ordinem volunt, sed dant intelligi
labunt terram 78. , Sed et ipsius distributionis inve quod sit aliquis elian in anima ordo , de quo dica
nies Typos et imagines præcessisse . Non enim olio lur quod unusquisque incedere debeat secundum
sum est quod aliis ultra Jordanem terra dividilur , ordinem suum . Qui ordo præcipue quidem ex ope
aliis intra Jordanem , et aliis primis, aliis vero rum fructu indicalur : nihilominus autem el ex
secundis, nonnullis eliam lerliis, et sic per ordinem magnificentia sensuum . Nam sæpe accidil , uil is qui
hæreditas terræ dividitur ; ubi unusquisque requie- D humilein sensum geril el abjectum , el qui terrena
scal sub ficu 'sua , el sub vite sua 76 , et non sit ulira sapit , excelsum sacerdotii gradum , vel cathedram
qui exterreal. Quie cuncla magnificis præsignala doctoris insideal (57 ) ; el ille qui spiritalis est , et a
mysteriis, ipse Dominus Jesus in die adventus sui lerrena conversatione lam liber ul possit exami
non jain per speculum et in ænigmale , sed facie ad nare omnia , et ipse a nemine judicari , vel inlerio .
faciem " in veritate complebit unicuique , secun ris ministerii ordinem teneat , vel etiam in plebeia
dum quod ipse noverit merita singulorum , qui multitudine relinquatur. Sed hoc est et legis et
cognitor cordis est, cui gloria et imperium in sæcula Evangelii slatula contemnere , el nihil secundum
sæculorum . Amen . ordinem gerere. Sed et unusquisque nostrum si de
cibo et polu sollicitus sil , el oinnein curam in rebus

11 Jos . xiv , 15. 78 Matth . v, 4 . 98 Zach . 111 , 10 . 71 I Cor . XIII , 12. 78 Num . 11 , 1 , 2. 79 I Cor .
IIV, 40. 80 Tit . 11 , 3.
(56) Codd. Sagiensis et Bellovacensis, mare. ' Paulo post eædem editiones e in plehe a multitudine
(57) Mss. Beliovacensis, Turonensis , et Ebroi . relinqualur .) Sed duo mss . Ebroicensis et Bello
censis, jusideal. Vulgatæ editiones i obsideat . ) vacensis ul in nostro lexiu .
 331 ORIGENIS 592
sæcularibus geral, unam vero aut duas horas ex A hominibus , lanta el in animis invenitur esse diffe
integro die eliam Deo depulet, et ad orationem rentia . Sicul et sapientissimum Salomonem memini MS
veniat in ccclesiam , vel in transitu verbum Dei quodam loco dicenten : « Sicut diversi sunt vullus
audiat, præcipuam vero curam erga sollicitudinem vultibus, ita el diversa sunt corda hominum , , Sed
sæculi et ventris expendat : iste non complet man unusquisque, ut ait Moyses , secundum signa sua
datum quod dicit , ut homo secundum ordinem incedat, id est , ne is , cujus humilia et despecia
suum incedat , vel quod dicil , ut omnia secundum sunt signa , elatior incedat, vel altior quam ani
ordinem fiant . Ordo est enim stalulus a Christo , morum suorum signa deposcunt. El ut aubuc
quærere prius regnum Dei el justitiam ejus el cre amplius diversitatis signorum ratio elarescat , adde
dere quod sccundo loco hæc nobis apponantur 81 . mus eliam hæc. Onines qui litteras norunt, 279
llomo ergo secundum ordinem suum incedat. Pu certum est quod viginti quatuor si Græca , viginti
lasne qui sacerdotio funguntur, et in sacerdotali tria si Latina lilleraruin elementa didicerint, el es
ordine glorianlur, secundum ordinem suum ince his omnia quæcunque scribenda sunt, scribunt.
dunt, el agunt omnia quæ illo ordine digna sunt ? Aliud tamen signum , verbi gratia , alpha quod Pau
Similiter autem el diaconi pulas secundum ordinem lus scripserit , liabel , et aliud quod Petrus; el sic
ininisterij sui inccdunt ? Et unde est quod sæpe B per singulos homines, qui lilleras norunt, diversa
audimus blasphemare homines, et dicere , Ecce scribendi per singulas quasque litteras signa repe
qualis episcopus , aut qualis presbyter , vel qualis ries . Unde el chirographia singulorum manibus
diaconus ? Nonne hæc dicunlur, ubi vel sacerdos scripta , propriis quibusdam signis et indiciis agno
vcl minister Dei ausus ſueril in aliquo contra ordi scuntur ; el cum siul elementa eadem , est tamen in
nem suum venire , et aliquid contra sacerdotalem ipsa similitudine lillerarum mulla dissimilitudo si
vel Levilicum ordinem gerere ? Quid autem el de gnorum . Igitur si integre tibi propositæ rei patuit
virginibus dicam , aut de continentibus vel omnibus exemplum , veni nunc ad molus mentis el animo
qui in professionc religionis videntur ? Nonne si rum , quibus ad aliquid concitantur gerendum . lo
quid inverecundum , vel pelulans, si quid prolervum liere singulorum virorum chirographa el vide quo
gesserint , arguit eos continuo Moyses et dicit , modo, verbi gratia, animus Pauli proposuit casti
« Homo secundum ordinem suum incedat ? ) Agno lalem , el animus nihiloninus Petri ; sed est propria
scat igitur unusquisque ordinem suum , et quid quædam castilas Petri , et alia castilas Pauli , etiamsi
dignum sit eo ordine quem suscepit, intelligal , el una eademque videatur. Denique alterius ipsorum
ita libret actus suos , ila etiam sermonem , incessum lalis castilas est , quæ requirat macerari corpus
с
quoque ipsum et habitum moderetur, ut cum ordinis suum , el subjici (58 ) servituti , et quæ adhuc die
cat 833 : « Castigo corpus meum , ne forte aliis præ
sui professione conveniat , ne audiat dici ad se a
dicans ipse reprobus inveniar ; , alterius autem
Deo , quia « propler vos nomen meum blasphemalur
inler gentes 82. ) castitas lalis est, quæ istud forle non timeal. Sini
liler el justitia habet aliquid proprietatis in Paulo,
2. Quid autem sit quod dicit , iet secundum
babet et in Petro. Eodem modo et sapientia cale
signa sua ,, videamus. Ego puto signa esse ea ,
ræque virlules. Quod si etiam in bis nominibus quæ
quibus uniuscujusque proprietas designa !ur : verbi
exempli causa posuimus, polest fieri ut cum unum
gratia , omnes quidem homines similes sumus , sed
sint per Spiritum Dei , sit tamen aliqua diversitas in
est propria quædam uniuscujusque distinctio , vel
ipsarum proprietale virtutum , quanto magis reliqui
in ipso vulln , vel in statura , vel in positione, vel in
omnes homines propria quædam signa in molibus
irabilu , per quæ, verbi gratia , Paulus quia Paulus animorum et animæ virlulibus gerunt ? Quæ Moyses
sit designalur, el Petrus quia Petrus sil , et non sit
mystica ratione perspiciens , scribit iu lege, ut
Paulus . luterdum autem etiam non videntibus
unusquisque secundum signa sua incedat in castris.
uniuscujusque signi diversitas dalur, ut ex voce et Polest autem fieri ul æmulatione operum bonorum
loquela agnoscat illum esse vel illum qui loquitur : D
ab inferioribus signis ad meliora el niagnificen
el secundum suæ proprietatis signum unusquisque tiora veniamus. Si enim recte a nobis intellectum
eliam sine corporali visione cognoscitur . Hoc modo
esi , hæc omnia quæ in lege scripta sunt, formas
arbitror esse eliam in animis signa diversa. Et alie
esse ſulurorum bonorum 84, el illius sæculi quod ex
rius quidem animi molus lenior est , milis, placidus , resurrectione morluorum speramus , cerlum est
tranquillus, æqualis ; alterius turbidus , elatus , aspe
utique quod si secundum
in presentiApostoli
vita habuerimus
rior, incitatior, petulantior. Alius circumspectus , meliorum , et exemplumsludium
poste
caulus , providus, sollicilus , impiger. Alius desidio riora obliviscentes ad ea quæ in anle sunt exten.
sus , remissus, negligens, incaulus. Et in his alius damur : in resurrectione mortuoruin , ubi sicul stella
plus, alius minus. Et audeo pronuntiare , quia ab stella differt in gloria 85 , ita et uniuscujusque me
ſoriassis quanla in specie vullus inest diversitas rita refulgebuni , poterimus utique ab inferioribusad
81 Matth . vi , 33. 82 Rom . II, 24. 83 I Cor . ix , 27. 84 Hebr. x , 1 . 88 I Cor . xv , 41 .

(58) Mss ., 1 subjici. » Libb . edili , e subjicere. ) .

 593 IN NUMEROS HOMILIA III . $94

meliora signa el ſulgentiora transferri, et splendi- A crisi . Melius autem dicimus ad comparationem
dioribus sideribus exæquari. Atque intanlum potest malorum . Vere aulein melius , el vere reclius , ac
nalura humana in hac vita proficere, ut in resur perfectius est, ut qui audit verbum Dei , audiat
rectione mortuorum non solum stellarum gloriæ, corde bono et simplici , audial corde reció el pa
sed et solis splendori valeat exæquari, secundum ralo, ul quasi in terra bona fructificet et crescal.
quod scriptum est 86 , quia « justi ſulgebunt in re Hæc in præfatione diximus propler nonnullos eorum
gno Dei sicut sol , , Hinc ergo est , quod el in infe- qui ad audiendum non simplici, nec fideli mente
rioribus dicit 87 : « secundum signa sua , per domos conveniunt. 280 De quibusdam dico calechume .
faniiliaruin suarum . Quod dicit, i per domos fa nis , quibus fortasse nonnulli etiam eorum qui jam
miliarum suarum, » in Græco jdem sermo posilus baptismum consecuti sunt, sociantur. « Non enim
est, quem et ibi Apostolus dicit , ubi ait 88 : « Hujus omnes qui ex Israel, ii sunt Israelitæ " ; , neque
rei gratia curvo genua mea ad Patrem Domini no omnes qui loti sunt aqua , continuo etiam san
stri Jesu Christi, ex quo omnis palernitas in cælo clo Spirilu loti sunt : sicut econtrario non omnes
el in terra nominalur. » Quas ergo hiç Paulus pa qui in catechumenis numerantur, alieni sunt et
lernitates dicit, ibi familias posuit Lalibus inter B ex perles Spiritus sancti . Invenio enim in Scriplu
pres, sed unus atque ideni sermo habeliir in Greco. ris divinis nonnullos calechumenorum dignos habi
Islæ sunt ergo paternilales, vel familiæ quas Paulus los Spirilu sancio , et alios acceplo baptismo indi.
quidem jam ostendit in coelis, Moyses autem sub gnos fuisse sancti Spiritus gratia . Cornelius cate
figuris adhuc legalibus describit in terris ; secun chumenus eral 93, el antequam ad aquam venirel,
dum quas incedere nos monet, ut possimus cæle meruit accipere Spiritum sanclum . Simon bapti
slibus paternitatibus sociari . Sunt enim , ut Paulus smum acceperat, sed quoniam cum hypocrisi acces
superius pronuntiavit, sive fawiliä istae dicendæ sunt, sit ad gratiam , repudiatur a dono Spiritus sancti.
sive palernitales in cælo , ex quibus forle est illa , quam Nolo dubiles et nunc esse in populo catechume
in alio loco nominat idem Paulus Ecclesiam primi norum aliquos Cornelios, ad quos dici possit , quia
livorum ascriplam in cælis 88 ; cui nos eveniet misericordiæ et orationes luæ ascenderunt in ce
sociari , si secundum ordincm incedamus et omnia lum (59) ; el rursum in populo fidelium esse ali
secundum ordinem geramus. Si nihil inordinatum , quos Simones, quibus confidenler dicendum sitº :
m
nihil inquielum , nihil in honesto invenia tur in 10 plene omni dolo el fallacia , fili diaboli, in!•
nobis , lunc el sicut firmamentum resplendebimus , mice omnis justitiæ . , IIc ego ad correptionett
et sicul stellæ et sol ipse refulgebimus in regno C mei ipsius loquor , non solum auditorum . Unus
Dei , per Christum Dominum nostrum cui enim el ego sum ex iis , qui audiunt verbum Dei .
est gloria el imperium in . sæcula sæculorum . .2 . Sed audiamus jam quid sermo divinus loqua
Amen . 98., Dominus
lur ad Moysen . « El locutus est , inquit 95
ROMILIA III . ad Moysen , dicens : Ecce ego assumpsi Levitas de
De eo quod scriptum est 90 : « Ego assumpsi Levilas medio filiorum Israel, pro omui primogenito qui
de medio filiorum Israel pro omni primogenilo adaperit vulvom ex filiis Israel , redemptiones eo
qui adaperil vulvam , , et reliqua . rum erunt, et erunt mihi Levitæ . Meum est enim
1. Scriptum est de manna , quia secundum lem omne primogenitum . Ex die qua percussi omne
puis illud si quis id ita assumpsisset ut præceperat primogenitum in terra Ægypti , sanctificari mihi
Deus , nutriretur ex eo ; si quis vero contra præ omne primogenitum Israel , ab homine usque ad
ceplum Dei , et contra slatulum divinitus moclum pecus meum erii , ego Dominus. » Levilæ assu
voluissel assumere , non fruerelur eo, ut vitali cibo, muntur pro primogenitis , cum utique non sint pri
sed vermes ebullirent ex co . El ila fiebat, ut una mogeniti. Levi enim tertius nascitur ex Lia . Pri
s
atque eadem species mannæ aliis quidem vermes D mus namque est Ruben ; Simeon secundu , terlius
el putredines generaret , aliis vero salubrem cibuin Levi ; et assumuntur in primoge nitos ii , qui naturs
conferrel, et vitæ necessarium . Igitur el nostrum non sunt primogenili. Nunquid hiec in lege Dei
manna verbum Dei est , el apud nos ergo sermo Oliose scripla esse credendum est ? An illud edoce
Dei aliis ellicilur ad salutem , aliis cedit ad pænam . nos , quod apud Deum non illi primogenili habcan
El propler hoc arbitror quod ipse Dominus et Sale lur, qui corporea nativitate præcedunt, sed ii quos
valor, qui est vivum Dei verbum , dicebat !! : « In proposito mentis inspecto, Deus ipse in ordinem
judiciuin ego veni in hunc mundum , ut non viden primilivorum judicat assumendos ? Sic enim apud
les videant, et. videntes cæci fiant. » Quanto me Deum Jacob posterior natu primogenitąs judieatus
lius esset nonnullis omnino nec audire verbum Dei , est , et Tenedictiones primilivatus (60) procurala
quam audire cum malitia , vel audire cum hypo divinitus parentis cæcitole suscepit 96. Ex proposito
86 Matth . Xili, 43. 87 Num . 11 , 2. R$ Ephes . 111 , 14 . R9 Hebr. XII , 23. 90 Num . JI. 91 Joan . ix, 32 .
1 : Rom . IX, 6. '93 Act . X. 9's Act. xii, 10 . 38 Num . ill . il et seqq. 96 Gen. xxvII .
(59) In cælum. Codd . Ebroicensis et Turon ., sis , ' primitivas . ) Nos codex Sancli Theodorici ,
e ad Dominum . , procurante divinitale parentis cxcitale, , etc.
(60 ) Codu . Ebroicensis, Turonensis, Bellovacen
 ORIGENIS 596
595
etenim cordis quod Deo paluit , etiam priusquam A el Manasse ; in aquilone vero Dan cum Nephthalim
in hoc mundo nascerentur , aut aliquid agerent boni et Aser. Ex his omnibus quasi per qualuor terræ
vel mali , pronuntiat Dominus de eis 97 , quia « Ja cardines in circuitu collocatis , in medio eorum
cob dilexi , Esau aulein odio habui. , Filii ergo utpote Deo proximi circa ipsum tabernaculum Dei
Levi primogeniti quidem non sunt secundum car constituunſur Levitæ, In castris quidem Juda quæ
nem , sed pro primogenitis assumuntur ; ut sit am sunt ab oriente, Moyses et Aaron ; in castris vero
plius aliquid pro primogenito assumi, quam pri- Ruben , Gerson ; in castris autem Benjamin ,
mogenitum nasci . < Ecce , inquit, assumpsi Levitas 281 Caath ; ubi vero Dan castra constituit , Me
ex medio filiorum Israel . » Dic simpliciler, As rari scribitur collocalus ; et ila in medio liliorum
simpsi Levilas ex filiis Israel . Quid est quod addis , Israel ex omni parte, el per circuitum , quasi in
serti cæteris et innexi videntur esse filii Levi . Hæc
et de medio filiorum Israel ? de quo medio ? Ter.
lius est Levi , ut supra diximus, inter filios Israel . sunt quæ nobis lillera legis exponit, ut ex his sa
De quo ergo medio assumanlur " Levilse cuperem cramentorum senina colligentes, lanquam gradibus
scire . Invenio in Scripluris beatam illam Sunamiti quibusdam ab humilibus ad excelsa , el a terrenis
dem quæ aluerat aliquando prophelam , responden ad cælestia couscendamus . Ascende ergo nunc,
lem cum fiducia regi Israel volenti sibi aliquid con- B audilor, si poles, et a terrenis sensibus intuitu
ferre beneficii , et dicentem 98 : « In medio populi mentis et perspicacia cordis elevare. Obliviscere
mei ego habito . , Amplius autem el magnificen paulisper lerrena, supra nubes el supra ipsum cæ
tius in Evangelio video scriplum de Domino el lum gressu mentis incede . Ibi require tabernacu
Salvatore nostro , dicente Joanne 99 : 1 Medius ve lum Dei , ubi præcursor pro nobis introivit Jesus, et
strum slal, quem vos nescitis. , Pulo ergo eum assistit nunc vultui Dei interpellans pro nobis . Ibi ,
qui nunquam declinaverit ad dextram , neque ail inquam , require quaternos istos ordines , slatio
sinistram , dici posse medium stare , i qui peccatum nesque castrorum . Ibi Israelitica agmina el excu
non fecit, nec inventus est dolus in ore ejus ' . 1 bias cerne sanctorum , el ibi illa quæ hic nunc quæ
Et ideo ille quidem , quia seniper stat , medius riinus primitivorum sacramenta rimare. Sed ego
stare dicitur. Si quis vero imitator ejus est, sicut non audeo illuc solus ascendere, non audeo me in
omnes sancti , et illa beala mulier, cujus superius hos tam secretos mysteriorum secessus sine au
ſecimus mentionen , stare quidem non dicilur. Non ctoritate magni alicujus doctoris immergere. Non
enim polest fieri, ut non aliquando , aut ad dextrain possum illuc ascendere, nisi præcedai me Paulus, et
quis inclinalus sil, aut ad sinistram . « Nemo enim ipse mibi viam novi bujus et ardui itineris osten
mundus a sorde ; nec si unius diei ſuerit vita C dat . Ipse ergo apostolorum maximus , qui scirel
ejus ' , , Habitare lainen dicitur in medio populi : inultas esse non solum in terris , sed et in cælis
el Levitæ ergo assumuntur de medio filiorum Is . Ecclesias, ex quibus el septem quasdam Joannes
rael. Levitæ sunt enim qui non cognoverunt dex enumerat : : ipse lamen Paulus ostendere volens
tram et sinistram suam , sed sequentes Moysen, id esse quamdam præter cas etiam primitivorum Ec
est legem Dei , non pepercerunt patri nec matri . clesiam , dicit ad Hebræos scribens * : « Non enim
El lu ergo si veniente lentalione, si veniente ira accessistis ad ardentem et lractabilem ignem , sed
peccati non inclineris ad dexteram , neque ad si . accessistis ad montem Sion, el civitatem Dei viven
nistram , nec prævaricalus fueris legem Dei , sed lis Jerusalem coleslem , et multitudinem angelorum
stes in medio fixus et stabilis , et non inclineris, collaudantium , el Ecclesiam primitivorum ascri
neque curves genua lua peccalo, nec pecudis capul , plain in cælis. i Igitur Moyses per qualuor castra
id est stultiliæ sequaris imaginem , assumeris de populum Dei divisum describit in terris : et Apo
medio filiorum Israel , et in primitivorum numero stolus quatuor ordines sanctorum (61 ) describit in
collocaberis . Hæc pro eo quod scriplum est, « el cælis, ad quorum singulos unumquemque nostruin
assumam Levitas de medio filiorum Israel . , dicit accedere. Non enim omnes ad omnes acce
D
3. Verum , si videlur, recurramus adhuc ad ip dunit , sed el alii quidem accedunt ad montem Sion ,
sum ordinem historiæ , qui reſerlur in Nuineris, el horum aulem paulo meliores accedunt ad civilalem
ex ipso mysterium primitivorum , ubi vel quomodo Dei viventis Jerusalem cæleslem ; qui aulein et iis
requiri debeat, contemplemur. Igitur recenseamus eminentiores sunt , accedunt ad multitudinem an
allenlius, quomodo distribuunlur duodecim tribus geloruiri collaudantium ; qui autem super istos
per lernas in qualuor parles , el per singulas quas omnes sunt , accedunt ad Ecclesiam primitivorum
que cæli plagas certa statione considunt : et inve ascriplam in cælis . Si ergo ex iis intellexisli quis
nicmus Judam quidem ab oriente slalui cum Issa sit ordo primitivorum , et quod sit nominis istius
char et Zabulon ; Ruben vero ab occidente, cum sacramentum , präpara le, el enitere quantum va
Simcon el God ; in meridie Ephreni cuin Benjamin les, si forle actibus, vila , moribus, fide, institutis

97 Malach . 1 , 2, 3. 9 IV . Reg . iv , 13 . 99 Joan . 1 , 26. ' J Peir . Ji , 22. * Job. xiv , 4, 5. • Apoc. 1 , 11 .
fir. Xll , 18 , 22 , 23 .
(61) Coud , Turon ., Belvacensis et Sancti Thcodorici, e sanctorum . » Libb. edili , sancios . I
 597 IN NUMEROS HOMILIA IV . 598
que proficias, ut possis accedere ad Ecclesiam pri- A exstincti , sanctificationem percipere Israelilarim
inilivorum , quæ ascripla est in cælis. Quod si non primogenili omnino non possunt. Quis ergo est iste,
tantum vales , sed es paulo inferior , accede ad qui primogenitos Ægyptiorum , id est principatus
multitudinem angelorum collaudantium . Quod el polestales dæmonum percussit ? Nonne Domi
nec ad islum ordinem poles ascendere , ad civila nus meus Jesus Chrisliis, qui est primogenilus
tem sallem Dei viventis Jerusalem coelestem prope omnis 282 crealuræ, qui principalus et poleslales
rare contende. Si vero nec ad hoc aptus es, saltem adversas traduxil, lriumphans eos in cruce ? Quos
ad montem contende Sion , ut in monle salveris. utique nisi ille percussisset , el triunphassel, san
Tanlum ne in terra resideas, ne in vallibus nia clificatio ad nos primitivalis venire nullatenus po
neas, ne in demersis et humilibus perseveres . Mihi luisset. Ul autem nobis primogenitorum benedictio
ita intelligendum videtur assumi primogenitos fi nes donaret, efficitur prius ipse primogenitus ex
lios Levi , qui ministrant Dco , el altari ejus taber morluis, ut sit in omnibus ipse primatum tenens ,
naculoque deserviunt , excubiisque perpetuis mini et nos credentes resurreclioni suæ assumeret pro
sleria divina concelebrani. primitivis, et in primitivorum ordine collocarel, si
4. Sed et quod ail , ' pro omni primogenito , qui lamien benedictionum gratiam usque ad finem lir .
B
adaperit vulvam , , non mihi facile videtur disseri mam retineamus, adjuti misericordia ipsius Domini
posse et explanari. Neque enim quicunque adape nostri Jesu Christi , cui est gloria et imperium (64)
rit vulvam , continuo dignus sanctificatione primi in sæcula sæculorum . Amen .
tivatus habendus est , quia et in Psalmis legimus , HOMILIA IV.
quod , alienali sont peccatores a vulva, errave
De eo quod scriplum est ', i viginti duo millia nu
runt a ventre , locuti sunt falsa . , Quod utique mero inventos esse Levilas , . primogenitos auleni
slare secundum litteram nullo modo potest. Quo . filiorum Israel viginti duo millia ducentos seplud.
modo eliam quis errare a via Dei poluil stalim ut ginta ires . )
de ventre matris exivit ? Aut quomodo potuit falsa 1. Numerorum liber est, qui legitur nobis, in quo
loqui nuper editus puer, vel qualemcunque pro multæ sunt numerorum differentiæ , quæ conscri
ferre sermonem ? Cum ergo impossibile sil vel er buntur de filiis Israel. Sed post filios Israel nume
rare aliquem a ventre, vel loqui falsa, necessa rantur etiam Levilæ seorsum . Non enim fuerant
rium erit et rentrem , et vulvam talem requiri cui recensili cum filiis Israel , et habetur eorum segre
convenire possil hoc dictum quod « alienati sunt gatus quidam , ac præcipuus præ cæteris numerus ,
peccalores ab utero, erraverunt a ventre, locuti c quo referuntur omnes simul viginti duo millia re
sunt falsa . » Et illa erit vulva , quam adaperit omnis perti , ita ut neque amplius aliquid , neque minus
primitivus , qui sanctificalur Deo . Adaperuit ali hoc numero inventum sit . Post lioc præcepit Domi
quando Deus vulvam Liæ , quæ eral clausa , el pe nus numerari etiam primogenilos filiorum Israel
peril patriarchas ; similiter et Rachel , ut pareret eodem ordine, quo Levitæ fuerant numerali, id est,
eliam ipsa cujus visus erat perspicax , et decorus ab uno mense et supra , et inveniuntur primogeniti
aspeclus. Sed el in multis aliis Scripturæ locis in filiorum Israel viginti duo millia , et ducenti seplua
venies adaperiri vulvas. Quarum si singula pro lo ginta tres. Putasne per hæc solam numeri histo
cis consideres , invenies quomodo et errent pecca riam docere nos voluit Moyses, et nullum in iis di
lores a vulva , et illi adaperientes vulvam , sanctili versitatibus numerorum conclusit solito sibi more
centur in ordine primitivorumn . « El erunt mihi, in mysterium ? Nihilne videbilur esse rationis quod
quit , Levitie ; meum est enim omne primitivum : ducenti septuaginta tres lantum abundare dicunlur
ex qua die percussi omne primogenitum in terra in primogenitis Israel , et in Leriticis ad viginti duo
Ægypti, mihi sanctiſicavi omne primogenitum . ) millia , neque abundare quidquam , neque deesse
Nolum est quid de jis historia contineat , quomodo describitur ? Viginti duo quidem numerus in Scri
percussa sint primogenita Ægyptiorum , cum popu- D pluris divinis, si quis observet , quod principalibus
lus Israel educerelur ex Ægypto 8. Hoc est ergo quibusdam causis ascriplus sit , frequenter inveniet .
quod in loco indicalur, quia non prius sanctificati Nam viginti duo prima apud Hebræos elementa
sunt primogeniti Israel quam percuterentur (62) tradunt esse lillerarum. Viginti el duo rursus a
Ægypliorum primogeniti : et quasi causam sancti protoplasto Adam usque ad Jacob , ex cujus semine
Sicationis horuin , interilum et necem ponit illorun . initium duodecim tribus sumunt, patres fuisse me
Unde et hic intelligendum est, esse quosdam pri moranlur. Tradunt etiam omnium creaturarura
mogenitos etiam in Ægyptiis , id est , in contrariis Dei species intra viginti et duo nuinerum colligi.
polestatibus, quasi elecios in malitia et primos in Sed et alia multa in Scripturis , si quis diligentius
ler (63) dæinonas : qui nisi percussi fuerint el exsequatur, sub hoc nuinero consecrala reperiet.

* Psal . LVII , 4. , Gen. XXX . " Num . III , 12, 13. 8 Exod . xl . Num . III , 39 , 43 .
(62) Mss. Sagiensis et Ebroicensis, perverleren genitos inter. )
Sur,
(64) In vulgatis editionibus dcesi , i el impcrium , )
( 3) Codd. Turonensis et Ebroicensis , ' primo quod supplelur e mss .
5.99 ORIGENIS
Propter hoc ergo el Levitæ, id est , qui deserviunt A constructionibus exemplari et umbræ cælestium
Domino, et primogeniti filiorum Israel admirabili deservieril . El bæc audiens, considera ne forte isti
hoc el sacralo numero ligulantur . Quod autem in qualuor ordines castrorum exemplum sint et um .
filiis Israel adduntur ducenti septuaginta tres, ne bra illorum quatuor ordinum , quos ad Hebræos
que otiosum mihi videlur, neque absolutionis viam scribens Paulus enumeravit in coelis. Et rursus
facile cerno, nisi Dominus velamen istud imposi. Israeliticis quatuor ordinibus castrorum , quaternos
lum a Moyse iis litteris adaperire nobis dignetur, adjice Levitarum ; quæ nos non lam explauare el
et auferre. Igitur humani generis in carne genera aperire , quam contigisse lantummodo , el puric
tio (sicul asserunt qui in talibus perili sunt) novem ribus sensibus (si qui tamen sunt qui puros buc
quidem mensibus continetur in vulva , sed non prius et liberos a sæcularibus cogitationibus ( 68 ) sensus
moveri fertur ad partum quam etiam decimi men delulerint) indicasse, el leviter perstrinxisse sufi
sis triduum transeat : et ila invenitur quod nume ciat. « Accipe, inquit " , numerum filiorum Caath. )
rus iste, id est, ducenti septuaginta tres dies illos Ecce ilerum alius introducitur ordo numerorum .
indicent, qui ex novem mnensibus , el triduo mensis Numerali sunt jam filii Levi ab uno mense et sil
decimi colliguntur, et fiunt simul ducenti septua . pra ( 69) , nunc numerantur filii Levi a vicesiino
B
ginta tres dies isti , quibus humano generi in hunc quinto anno , sed non ut in cæleris supra , sed us
mundum præbetur ingressus . Et ita in viginti qui que ad quinquagesimum annum , et fil iste præci.
dem el duobus numeris, omnium simul crealurarum puus numerus et elcctus. Additur enim iis : « Ome
rationibus mysticis summa colligitur . In his vero nis , inquil " , qui procedit administrandum ad
quæ ex abundanti in primogenitis inveniuntur opera tabernaculi testimonii . , Isti sunt qui nu
Israel , etiam nysterium bumanæ generationis ex . merantur meliore quodam , et præcipuo numero.
primitur . Post hæc cum in tres ordines divisi es Sicut enim in filiis Israel dicebatur : « Omnis qui
seni filii Levi , et ex tribus nominibus principum procedit ad proelium in filiis Israel ;, ila et bic di
singuli quique ordines censerenlur ( 65) , eliam in cilur : « Omnis qui procedit ad ministerium , ut fa
ipsis diversitates quædam non sine mysteriis ascri cial opera in labernaculo testimonii . , Post hæc
buntur. Nam Glioruin Caath primus ordo describi dicitur quæ sint opera filiorum Caath in medio fi
uur, el merilo : ex ipsu enim descendit Moyses et liorum Levi secundum plebes suas in labernaculo
Aaron , quibus sacerdotii sumina commillitur. Ex lestimonii . « Introibit, inquil " , Aaron el filii ejus,
ipso enim nascitur Amram . Ex Amrain autem cum elevata fuerint caslra , el depone ni velum , quo
Moyses, et Aaron . Secundus ergo est Gerson , qui leguntur sancta , et operient ex ipso velo arcani
с
primus quidem in nalivitale, sed secundus habetur Testamenti, , Et post hæc septem quædam species
in ordine. Sic enim lura dicit ' : « Filii au • enumerantur, quæ præcipiuntur operiri . Primo in
lem Levi , Gerson , Caath et Merari . , Sed ex filiis Joco , ut omnium preliosior ipsa arca leslameuli
Caath duo rursus ordines diriguntur , et ii quidem operiatur velo quo prius velabatur, sed et pelle de
qui ex Aaron descendunt, sacerdotio mancipantur, super hıyacinthina legatur. Additur etiam aliud
pars vero reliqua ad ministrandum sacerdotibus velamen desuper hyacinthinum . Secundo in loco
ordinatur, et idcirco in qualuor partes Levitarum mensa operitur. Tertio candelabrum . Quarto al
dividuntur oficia, ut sacerdotio quidem funganlur care aureum . Quinlo vasa ministerii. Sexto operi
Aaron el filii ejus , Sancla aulem sanctorumul mentum altaris cum quibusdam velamentis appo
portent in humeris suis ii qui reliqui sunt ex po vitur . Seplino in loco operitur et labrum , el nihil
pulo Caath (66). Quæ autem ad tabernaculum per horum omnium nudum relinquilur, aut revelaluill .
Linent testimonii vel ad atria ejus, et pelles , vel Denique additur etiam præceptum hujusmodi : « No
eliam velamenta , et quæcunque sunt minus dura , lite , inquit 15 , exterminare de tribu sua plelena
et ad onus levia , ut procurent filij Gerson. Colum . Caallı , o Quo scilicel exterminandos esse se sci
nas vero tabernaculi, et bases ejus, ci seras ( 67) , p rent, si forle ad hæc movenda manus suas mille.
uit porlent filii Merari . Idcirco et in recensendis eis rent, nisi unumquodque eorum prius a sacerilo
designanter Scriplura commemorat, ut recensea tibus fuissel obleclum .
lur virtus Merari : virtute enim opus est ad por 3. Nunc ergo redeamus ad islud tabernaculum
tandas hujusmodi sarcinas. Ecclesiæ Dei viventis, et videamus quomodo biec
2. Sed redeamus aliquando ad apostolum Paulum , singula observari oporteal in Ecclesia Dei a sacer
qui hæc omnia libero jam et revelato 283 oculo dolibus Christi. Si quis vero sacerdos est cui vasa
mentis aspiciens, cl veteris Testamenti velanien sacra , id est , mysteriorum sapientiæ secreta com
abjiciens, ail " , quia prior populus in hujusniodi missa sunt , discat ex jis, el observel, quomodo
10 Num . ii, 17. 1 Ilebr. vi , 5. 19 Num . iv , 2. 13 ibid ., 3. 55 Num. 1v, 5. 15 ibid . , 18.

(65) Coles Sancti Thcolorici, , principalum sin
guli quique ordines consequerentur.
( 66 ) klem co: lex , i exemplo Caail .
( 67 ) Codi. Ebroicensis ci Sagieusis pro , i el se
tas , i legunt, semissas . )
(68 ) Codex Sancii Theodorici, ı lentalinnibos .
Paulo post omnes mss . , « accipe , inquit, nume
run . , Libb. edili, s accipiat, inquit, munern . )
(69) Codex Sancti Theodorici, i ab uno anno el
Siipride
 602
IN NUMEROS HOMILIA V.
601
hrc oporicat intra velamen conscientiæ custodire , A mur (70) . Gens enim sancta , regale sacerdotium
nec facile proferre ad publicum . Aut si res poscit sumus et populus in acquisitionem 16 , tanlum ut
proferre, et inferioribus , id est, imperitioribus tra acceptam gratiam vitæ meritis exsequentes , cligni
dere, ne nuda proſeral , ne aperla os ! endal, el pe habeamur sanclo ministerio : ut cum discesserimus
nitus palentia , alioquin homicidium facit, et ex de hac vila , mereamur assumi , ul supra diximus ,
Terminal plebem . Externinalur enim omnis qui ialer sacerdotes Dei , el ministrantes arcælesta
secrela el ineffabilia sacramenta contigerit , non menti , in arcanis scilicet et reconditis mysteriis ,
dum nieritis el scientia in sacerdotii ordinem gra revelata facie gloriaın Domini speculemur, et in
G duimque translalus . Solis enim Giliis Aaron , sacer grediamur terram sanclam , cujus hæreditatem nobis
it doujbus scilicet, ipsam arcam lestamenti, et men præstabit Dominus noster Jesus Christus , cui est
sam , et candelabrum , et si quid est eorum quæ gloria el imperium in sæcula sæculorum . Amen .
ndimus HOMILIA V.
supra
concescomp rehe
. Alii aute, m nuda revel ala nt e
sum est operlac
a hæc videa vider
, imo De eo quod scriplum est : 1 Nolile exterminare de
Tribu sua plebcm Caall , ,
potius velata hæc in bumeris suis portent . Et filii 1. Responsa dans Dominus ad Moysen et Aaron ,
quidem Caath , quoniam ipsi licet non sint sacer B dicit 17 : « Nolite exterminare de tribu sua piebem
1. doles, sunt proximi sacerdotibus , in humeris suis Caath de medio filiorum Levi , sed hoc facile eis,
possunt ista portare ; alii vero sarcinas suas , et el vivent el non morientur cuni accedent ad Sancta
ministeria nec in humeris, sed in plaustris ponunt. sanctorum , 1 ct reliqua . Primo intelligamus ea ,
Ui enim prævenientes lectionem dicamus aliqua quæ secundum lilleram referuntur , el ila præ
etiam de iis quae locus adınonuit , cuin offerrentis stanle Domino ab intelleclu liliere ascendemus ad
a singulis quibusque tribubus plaustra , quatuor intelligentiam spiritalem . Intellige ergo prius ipsam
ex iis acceperunt filii Merari , duo antem Gerson collocationein tabernaculi lestimonii , intellige et
filii. Illi vero qui horum meliores sunt, plaustra Sancta sanctorum , quz interjecto a sanctis vela
non accipiunt. Inluere ergo nunc cujusmodi di mine dirimuntur, quæ inspici non licet ab ullo ho
visio efficitur in officiis minister ii divini , el quo minum , nisi a sacerdotibus solis. Post hirc intellige ,
nodo illa quidem quae sanc ta sunt , non imp o quomodo ubi ventum fuerit ul castra moveant filii
nuntur porlanda animalibus mulis , sed rationa Israel , solvitur labernaculum , et Aaron ac filii ejus
biles esse debent homines, el in huineris suis por sacer dotes intra Sancia sanctoruin operiunt singula
s
lare vasa , quibu minis trant ur a
Sancl sanct orum . quæ que operimentis ac velaminibus suis, el oblecta
TC .
Ea vero quæ graviora sunt el duriora, non lam c ea relinquentes in eodem quo fuerant loco, intro
ducunt filios Caaih , qui ad istud ollicium deputati
13 rationabilibus quam mutis porlanda animalibus
imponuntur. Sed et in ipsis est aliqua differentia . sunt , et faciunt eos elevare hunieris suis omnia illa

16 Nam illi qui graviora et duriora observan mini t quæ manus sacerdotalis oblexerat . Et propter hoc
sleria, plura habent animalia . Qualiior enim plau
sıra dantur fliis Merari . Filiis autem Gerson quia
erant prope olios Caath duo tantum plaustra suf si Sancta sanctorum nuda el patentia contigissent,
ficiont, ex quibus ostenditur quod operibus quidem
sior ibus
Jurio ribus m
, et , ut ita dica , cras , plur es
sunt, qui velul animalia inserviunt : ad ea vero
qua ratio nabil ibus procu rantu r, pauci ex iis qui
in his instructi aut erudili videntur , accedunt. Nam
for
ad illa quæ niyst ica sunt, et in secre tis recon dita ,
el solis sacerdotibus patent, non solum nullus ani
malis homo accedit , sed ne ipsi quidem qui ha
D qui
bere aliquid exercitii ei erudilionis videntur , non
dum lainen meritis et vila ad sacerdotalem gra
tiam conscenderunt. Non solum per speculum ea
.
et in ænigmale vident, sed et operta et velata sus
cipiont, el in humeris porlant , quo scilicet magis
ea acla operum , quam scientiæ revelatione cogno
scant. Quia igitur hujusmodi dispensatio est myste
rioruin Dci el ministerii quod habetur in sanctis ,
tales nos exhibere debemus , ut digni cfliciamur
284 ordine sacerdotii, ne veluit irrationabilibus
nobis onera gravia imponantur, sed tanquam ra
lionabiles el sancii sacerdotalibus ofliciis depute
dicilur a Domino : Ne exterminelis de tribu sua
plebem Caath ;, quasi in eo exterminandi essent,
quæ tion solum non contingere , sed ne intueri
quidem fas erat non velala . Si intellexisli quid
histo ric ordo contineat, ascenie nunc ad splen
dorem mysterii : et legis spiritalis lumen, si purus
tibi est mentis oculus , conluere . Si quis dignus ex
jis qui Deo ministrant, divina capere et vidcre mye
sleria , ad quæ contuenda cæleri minus capaces .
sunt , hic Aaron , vel filius Aaron esse intelligitur,
ingr edi potest ad ea quae adire aliis fas non
esi . Si quis ergo talis est , huic soli revelata palet
arca lesiainenti , hic videl urnam intra se ha -
bentem manna , liic considerat el intelligil propi
liatorium . llic jullelur et cherubim utrumque,
el mensam sanctam , et candelabrum luminis , et
allare incensi. Isle bæc considerat et intelligit
spiritaliter , id est qui verbo Dei et sapientiæ my
steriis operam dal , el Dco soli ini sanctis vacal..
Scial sanc cui hæc revelantur , el spiritaliter in
spicienda creduntur , non sibi lulum esse aperire ea,
el pandere quibus non licet pami, red operire

16 | Pel . II , 9. 17 Num. iv , 18.

170) Codex Sancti Theodorici, i ordine sacerdotii sancti, ne vel irrationabilibus deputen:ur. .
603
debel singula , el operta cæteris minus capacibus A
tradere portanda in humeris , et cervicibus impo-
nenda. Cum enim ex verbis mysticis erudili , el
perfecti quoque doctores opera populis injungunt, et
plebs agit quidem et implet quæ mandantur, non
tamen eorum quæ geruntur intelligit rationem : quid
aliud geritur, nisi operla et velala Sancla sanctorum
super humeros poriantur ? El ut adhuc manifestius
quæ dicuntur advertas, exemplis le ex divinis volu
minibus adhibitis informabimus. Moyses intelli
gebat sine dubio que essel vera circumcisio , intel
ligebat quod essel verum Pascha, sciebat quæ essent
veræ Neomeniæ, et quæ vera Sabbala : el cuin hæc
omnia intellexisset in spiritu , verbis tanien ea per
rerum corporalium species adumbrationesque ve
B
labal : et cum sciret verum Pascha immolan .
dum esse Christom , ovem corporalein immolare
mandat in Pascha . Cumque sciret diem festum
agi debere in azymis sinceritatis et veritatis ,
tamen de farina azymis præcipiebat agi diem
ſestum . Hæc ergo ei hujusmodi erant Sancta
sanctorum , quæ cum Moyses porlanda celeris
Iraderet , id est rebus et operibus implenda, co
operta lamen ea el velata communi sermonum tra
debat eloquio. Humeri autem quod operum indicium
Icneant , in multis Scripturæ sæpe locis ostendi
in'is . Sed et in ecclesiasticis observationibus sunt
nonnulla hujusmodi, quæ omnibus quidem facere
necesse est , nec tamen ralio eorum omnibus pa
let. Nam quod , verbigratia, genua flectimus oran с
tes, el quod ex omnibus cæli plagis ad so !am orien
lis parlen : conversi oralionem fundimus (71 ) , non
Sacile cuiquam piilo ralione compertum . Sed et
285 Eucharistiæ sive percipiendæ sive eo ritu quo
geritur explicandie , vel corum quæ geruntur in
baptismo verborum , gestorumque el ordinum atque
interrogationum ac responsionum quis facile expli
cel rationem ? Ei tamen omnia hæc operla et velata
porlamus super hurneros nostros : cum ita imple .
mus ea el exsequimur, ut a magno pontifice alque
ejus filiis tradita el commendala suscepimus. Cun
cta hæc ergo et horum similia cuin gerimus , nec
tamen corum assequimur rationem , levamus hume
ris nostris et porlamus adoperla el oblecla divina
mysteria , nisi quis sit inter nos Aaron aut filius D introducil, unum in quinquaginta, et alium in quina
Aaron , quibus isla conceditur nuda el revelala per
spicere. Jia tamen conceditur, ' t sciant sibi velanda autem el quingenti cognatus est numerus. Decada
18 Num . IV , 47 .
(71 ) Ad solum orientis parlem conversi oralionem
fundimus. Idem docet Origenes sub finem libelli
De oratione. Idem videre est apud Clementem Ale
xandrinum Strom . vii , ei apud anctorem Qua’sl. el
respons, ad orthodoxos, resp . 118 , ubi ail : TO 63
έθος παρ' ών είληφεν η Εκκλησία το εύχεσθαι ,
παρά τούτων ειληφέναι και το που εύχεσθαι. Τούτο
δε παρά των αγίων αποστόλων. Reveri ab apostolis
hunc Ecclesiæmorem tradillum esse docel ancior Con
stitutionum apostolicarum lib . 11 , c : p . 57 , p . 207 :
Και μετά τούτο συμφώνως άπαντες εξαναστάντες και
επ' ανατολάς κατανοήσαντες, μετά την των κατηχου
μένων και την των μετανοούντων έξοδον, προσευξά
σθωσαν τω Θεώ, το επιβεβηκότι επί τον ουρανόν του
ORIGENIS 664
læc el operienda, ubi cæteris dari ea et in opus
proferri ratio poposcerit..
2. Post hæc dicitur de Levitis : qui operentur a
vicesimo quinto anno el supra usque ad quinqua.
gesimum annum . « Omnis, inquit , qui procedit
ad opus operum et ad opera quæ portantur laber
naculi lestimonii . , Observa in his distinctionem
sermonum divinæ Scripturæ. Ubi de operibus filio
rum Israel loquitur, non dicit opera operum , sed
sola opera . Ubi vero de oſliciis Levitarum , non die
cit sola opera, sed opera operum . Sicut enim sunt
quædam sancta , sunt aulen el alia sancla sancio.
rum : ita sunt quædam opera , el alia opera ope
rum . Unde videtur mihi quia Moyses ubi sensit
e -se quædam opera visibilia quidem , sed quibus
inessel interior alia myslica el occulta intelligentia,
hæc non solum opera , sej opera operum dixerit ;
quæ vero communia , el præsenlis solum lemporis
opera intellexil, liæc solum opera nominaverit.Sunt
ergo quædam opera operum quæ ego pulo esse
omnia hæc, de quibus vel in præsenti lectione, vel
in Exodo el cæleris locis sub occultis præcipilar
mysteriis, el pro parte in præsenti , pro parte vero
explendis in futurum . Quæ tamen , ut diximus, 2011
opera operum , non cuilibet, sed Levilis solis tra
denda mandanlur. El inler Levitas ipsos non pris
ad hæc opera quisquam vocalır , nisi a vicesimo
demum et quinto anno vilæ suæ usque ad quinqua
gesimum . Sed non caret sacramento ne ipse qui
dem viginti quinque el quinquaginta numerus anno
rum . Nam in viginti quinque numero , quinque sen
suum perfectio declaratur, ila ui quinquies quina
numerentur. Quod utique indical eum vocari ad
opera operum in inysterio peragenda , qui ex onni
parte multiplicatis el purificalis sensibus invenilor
esse perſeclus. Quinquagesimus autem numerus
quod remissionis el indulgentiæ teneat sacramen
lum , in multis Scripturarum locis smpe el abun
danter ostendimus. Nam et quinquagesimus annus
est qui el jubilæus dicitur apud Hebræos, in quo el
possessionum el servitutis el debiti fil remissio, el
quinquagesimus dies post Pascha ſeslus traditur in
lege. Sed et Dominus in Evangelio cum parabolam
remissionis doceret el indulgentiæ , debitores quos
gentis fuisse denariis dicit obnoxios. Quinquaginta
ουρανού, κατά ανατολάς , υπομιμνησκόμενοι και της
αρχαίας νομής του κατά ανατολάς παραδείσου, όθεν
ο πρώτος άνθρωπος αθετήσας την εντολήν , όφεως
συμβουλία πεισθείς , απεβλήθη . « Deinde cuncti pa
riler consurgentes, el in orientem contemplantes,
egressis calechumenis el pænitentibus, oreni Deum
qui ascendit super cæluin cæli ad orientei , ac
recordaules antiquam possessionem paradisi, ad
orientem siti , uude primus homo, Dei mandalo ne
glecto, persuasus consilio serpentis , ejectus fuil. )
Verumtamen mos iufleclendi corporis versus na
scentem solem non placuil S. Leoni serm. 7
Christi Nativ. , c , 4.
 605 IN NUMEROS HOMILIA V . 600
enim quinquaginta faciunt quingentos. Sed el ex A niunt,propiliatorium nominentur . At qui meruerime
alia parte numerus isle sacralus fit. Septem enim multitudinem scientiä , el abundantes divitias in
septimanis si addatur unius numeri perfectio , quin - agnitione Dei, cherubim intelligi possunt. Cheru
quagimia faciunt dics. Similiter et septuaginta se- bim namque in nostra lingua multitudo scientiæ in .
plimanis si addatur unius decadă consummalio , lerprelatur. Sed hos omnes, qui per hæc singula
faciunt quingentos. Quod et si abundantius adhuc quæ supra enumerala sunt designanlur, porlari
sacramenta quinquaginta et quingentorum numeri necesse est, et portari in humeris. Unde fortassis .
placet colligere, habemus et in hoc ipso qui in ma- ul ego opinor, angeli qui ordinati sunt propter
nibus est Numerorum libro 19, ubi de hostiun spo - eos, qui hærediialem capiunt salutis " , ipsi sint,
liis quidam quidem offerunt in dona Dei quinqua qui singulos eorum quos supra diximus portant.
gesimam portionem , qui non processerunt ad Cum eniin solutum fuerit tabernaculum hoc, el coe
bellum, quidam vero quingentesimam ; et utique non perimus (72) ingredi ad illa sancta , et pergere ad
inauiter eliam hic quinquagesimus el quingentesi- locum repromissionis, ii qui vere sancti sunt, el in
mus numerus habetur. Sed et in Genesi ubi Deus sanctis sanctorum habentur,angelis sine dubio sub
Tractabat de indulgentia Sodoinorum si forte pos- vectantibus incedunt, et usquequo requiescal laber
sentad ven am pervenire, hujusmodi mysteriorum B naculum Dei, portantur in humeris et extolluntur in
conscius patriarcha Abraham a quinquagesimo nu- manibus. Quod prospiciens in spiritu Propheta dice
mero incipit pro indulgentia Sodomorum Domino bat : « Quoniam angelis suis mandavit de le, ut
supplicare, et dicit 30 : « Si inventi fuerint quin - in manibus lollant le, lie forle offendas ad lapidem
quaginta in civitate , non salvabis propier quinqua- pedem luum . » Quod quidem dictum putavit diabo
ginla civitatem ? , Jus de Salvalore accipiendum , sed cæcalus malitia ,
3. Sed ad propositum reverlamur. Oporlel ergo non intellexit eloquia Dominimystica. Neque enim
operari Levilas in sanctis usque ad quinquaginta Salvator meus angelis indigebat, ut non offenderet
annos, inferiores quidem opera, meliores vero opera ad lapidem pedem suum . Namque calumniatur dia .
operum : horum autem superiores , spiritalibus bolus Scripturam divinam , quihæcde Salvatore dicta
ofliciis deservire, el introire in Sancta sanctorum , prolulerit : non de illo, sed de omnibus sanctis hoc,
ibique operire quæ operienda sunt, et tradere filiis dicitur, quia angelis suis mandavit Deus pro populo
Caali porlanda humeris, etmanibus evehenda.Sed suo, ul non offendat ad lapidem pedem suum . Sed
el reliquis unicuique secundum ea quæ jam supe - el omnia quæ in hoc psalmo scripta sunt, justis
rius sæpe disserla suniordinantur. Verum ne nimia , quibusque magis quam Salvalori conveniunt. Libe
bac operimentorum velamentorumque cautela de - ral enim Dominus a ruina , et dæmonio meridiano
sperationem quamdam el moestitiam generet audi- non Salvalorem , quod absit a nobis ita intelligere,
toribus, pauca aliqua quæ et nobis pandere lulum sed omnem justum . Justi enim sunt, qui indigent
sit,el vobis fas sit aspicere , quoniam quidem , ut adjulorio angelorum Dei, uli ne a dæmonibus sub
prius diximus, genus regale et saccrdotium , gens ruantur , et ne corda eorum sagilla volante in
ancta et populus in acquisitione dicti sumus 1 tenebris lerebrenlur. Per ipsos angelos sub eodem
iperire lentabimus. Intelligamus ergo tabernacu - mysterio Paulus portandos esse quosdam confirmat
um testimonii omnes sanctos, qui sub testamento in nubibus cum dicit ?" : 1 Sed el nos qui vivimus,
Jeicensentur : et in hoc labernaculo esse quosdam quireliqui sumus, simul cum illis rapiemur in nul
elsioresmeritis el gratia superiores : et es jis ali- bibus obviain Christo ini aera. » Rapiuntur ergo ab
juos quidem candelabrum dici, ipsos ſorte aposto- angelis ii qui penitus purgati el leves effecti sunt a
os, qui illuminant accedentes ad Deum . Sed el si delictis . Portantur vero ii qui aliquibus adhuc reli
ui alii sunt, qui in hoc tabernaculo Dei omnibus quiis prægravantur. Portantur vero el columnæ la
igredientibus scientiæ et doctrinæ lumen osten - bernaculi a quibusdam , et alria , et cælera quæ a
unt, omnes isti candelabrum mysticum nominen- D Scriptura referuntur. Portantur autem non alby
Jr. Alii sint mensa sacra , scilicet quicunque ha - Israelitis, sed a Levitis , secundum hunc sensum
entpanes Dei, et reficiunt ac pascunt animas esu - quem in transcursu videmur brevi contigisse, relin
ientes justitiam . Alii sint altare incensi, quicun - quentes sensibus auditorum , ut si quisde iis majore
ue orationibus el jejuniis die ac nocle vacant in desiderio flagraverit, accendat sibi lumen scientiæ ,
inplo Dei, orantes non 286 soluro pro semelipsis, el majora horum oculo perspicaciore conjiciat.
del pro universo pupulo . li vero quibus arcana Nobis autem concedat Dominus, ut a talibus oper
ysteria credidit Deus,etoccultorum providentiæ suæ rariis portali el sublevati, libcreipur etdefendamur
diciorum secreta coinmisil, arca testamenti Dei a sagitta volante in tenebris, et a ruina, el demo
pellentur. Porro qui cum omni filucia per hostias nio meridiano, ne forle offendamus ad lapidem pea .
ecum , supplicationumque victimas Deum homi- dem nostrum , iisquequo perveniamus ad locum re .
bus repropitiant, el pro delictis populi interve- promissionis sanctoruin , per Christum Dominum
- Num . XX . 20 Gen , xvii, 24 . 5 I Petr . 11, 9. 2* Hebr . 1, 14 . 2.3Psal, xci, 11 . " I Thess , iv , 16.
(72 ) Mss., s cæperimus. , Libb. edili, i cæpimus, à
607 ORIGENIS

nostrum , cui est lionor et imperium (73) in sæcula A inquit ® , super eos spiritus, prophelaverunt om
sitculorum . Amen . nes. » Quod dixit , quia assumens de spiritu Moysi,
HOMILIA VI . dedi: septuaginta senioribus spiritum , non ita it
De eo quod scriptum est : « Exiil Moyses ad popu. lelligas quasi materialem aliquam corporeamque
lum , i el de septuaginta presbyteris , el de Æthio substantiam auferens Deus a Moyse in sepluaginta
pissa , quam Moyses accepil uxorem . secuerit portiones, el ita unicuique seniorum exi
1. Plura nobis simul recitata sunt, el de omnibus guam particulam dederit. Impium est ita intelli
jis dicere , nec temporis brevitas , liec mysteriorum gere naturam Spirilus sancii . Sed hoc inodo fign
magnitudo permittit. Licebit tamen ex ingentibus ram mystici bujus sermonis adverle, quasi Moyses,
campis paucos flosculos legere , et non quantum el spiritus qui erat in Moyse , clarissimi cujusdam
ager exuberal, sed quantum odoratui sufliciat car luminis fuerit lucerna , ex qua alias septuaginta
pere . Sicut el cum quis accedit ad fontem , non ei lucernas accenderit Deus , ad quas ila principalis
tanlum haurire necesse est , quantuni vena dives illius luminis splendor pervenerit , ut origoipsa
effuderit, sed quantum aren les sili miliget fauces, luminis nihil damni ex commercio derivationis ae
ne forle plus jus! o sumpla , fiat polanti salubris ceperit. Et hoc modo pie intelligitur quod scriptum
B est 33
unda pernicies. Et exiil , inquit , Moyses ad popu quia abstulit Dominus de spiritu Moysi,
lum , et locutus est ad eum verba Domini . , Donec el dedit septuaginta senioribus. a
verba Domini andil Moyses et ab ipso docelur, inlus 3. Sed videamus quid est quod ait in consequen
est, et in interioribus consistit atque in intimis secre libus : « El requievil, inquit * , super eos spiritus,
lis babelur. Ubi vero lurbis loquitur el populis, et prophetarunt omnes. » Requiescere spirilum nou
sinistrat ei qui intus non potest stare , exire dici in quibuscunque hominibus legimus : sed in sanctis
lur foras. Quid ergo formæ talis continel sermo ? el beatis . Requiescit enim spirius Dei in iis qui
Quod oninis doctor , el magister Ecclesiæ si de pro mundo sunt corde , et in iis qui purificant animas
fundioribus mysteriis aliquid moveal , si arcanum suas a peccato : sicut econtrario non inhabitat in
quid el reconditum de Dei sapientia proferat inter corpore subdilo peccatis , etiamsi habitavit ali
perſeclos, donec in profundis sensibus versalur, quando in eo . Non enim potest Spiritus sanclus (74)
intus esse, el ini interioribus consistere dicendus consortium pali el societatem spiritus inali. Cere
est . Cum vero loquitur ad turbas, et ea profert quæ lum est enim peccati lempore adesse in corde
sufliciant iis qui foris sunt, et quæ potest vulgus uniuscujusque spiritum malum , et agere partes!
audire, ſoras dicitur exisse, el loqui ad populum c suas . Cui utique cum locus dalur , et recipitur :
verba Domini. Hoc video el Paulum fecisse , el in vobis per cogitationes inalas , el concupiscentias
lus quidem fuisse, cum dicerel 28 : « Sapientiani pessimas, contristalus, et , ut ila dicam , coangu
auteni loquimur inter perfectos, sapientiam autem slalus sugalur de nobis Spiritus sanelus. Propter
non hujus mundi, neque principum hujus mundi , quod el Apostolus sciens hæc ita accidere, moue
qui destruentur. Sed loquimur Dei sapientiam in bat dicens : « Nolile contristare Spiritum sanctum ,
ryslerio absconditam , quam nemo principum bujus in quo signati estis in die redemptionis. » Igitur
mundi cognovit . , Vides quomodo inlus est , el in peccanles contristamus Spiritum sanctum : juste
lerna atque arcana divinæ sapientiæ penetrat Pau vero agentes et sancle, requiem ei paramus in
lus , cum hæc loquitur. Cum autem procedit ad po nobis . Unde el quod nunc ail de Sepluaginta pre
pulum , audi quid loquilur 27 : 287 « Omnis sernio sbyteris , quia requievit in eis spiritus , laudem
malus de ore vestro non procedat ; ) el : « Qui fu vilæ eorum el virtutes exposuit. Denique quia pe ,
rabalur , jam non furelur 28 ; et : 1 Unusquisque ritale cordis eorum et sinceritate mentis, alque in
vir uxorem suam habeal 29 ; ret : « Unusquisque telligentiæ capacitate requievit Spiritus Sanctus
proximum suum sicut seipsum diligat so ; , el : continuo et opératur in eis, nec otium patitur, ubi
« Unaquæque mulier virum suum habeat Ⓡ . , Hæc D operandi maleria digna suppeditat. Ait enim Seria
el si qua hujusmodi sunt, Paulus secundum doy plura : « El requievit in eis spiritus et prophetare
sis formam foras exiens , ad populum loquitur . runt. , In omnibus ergo qui prophetaverunt fe
2. Sed videamus el aliud caput , in quo referlur quievit Spiritus sanctus, nec tamen in aliquo ipso
quod septuaginta viros elegerit Moyses ex senio rum ita requievit sicut in Salvatore. Propter quod
ribus populi el habuerit eos anle tabernaculum el scriplum est de eo 35 , quia « exibil virga de 13
testimonii, et de spiritu Moysi accipiens Deus de dice Jesse el flos de radice ejus ascendet et re
deril sepluaginta senioribus, i el cum requievissel, quiescet super cum spiritus Dei , spiritus sapientiæ

98 Nuril, si , 21. 26 I Cor.ui , 6 el seqq. 37 Ephes. iv, 29. 28 ibid . , 28. 19 Cor. vii , 2. 30 Eples
v , 33. " ] Cor. vii , 2. 32 Num . xi , 25. 33a ibid 35 ibid. 35 Isa . xi , 2, 3.

(73) In vulgatis editionibus dersle el imperium , sanct , qui in le est quoque

usre
discede , , etc. Similia, angus lor, elestquart
tiabividere apud
quod suppletur e codice Sancti Theodorici.
(74) Non enim potest Spiritus sancius , etc. Sic Hilariuin ad psal . cxvii, apud Opłalım -lib. IV,pose
ſerc llermas lib . 11 , mandat. 5 , pag. 47 : « Quod si medium , Hieronymum lib . 1 adversus Joriniarsti,
iracundia aliqua super venerii , coniinuo Spiritus el apud alios :item Constil . apostol .lib. II, c. 27.
 IN NUMEROS HOMILIA VI. G10
609
et intelleclus, spiritis consilii et virtutis, spiritus A lur, non de Spiritu sancto locutus sit, sed de spi
scientiæ et pietatis , et replebit eum spiritus ritu peccati. Quod si Scriplure lestimonio tanlus
timoris Domini. , Sed fortasse dicit aliquis : prophela Moyses ostenditur aliquando habuisse in
Nihil amplius ostendisti scriptum de Christo , se spiritum Dei, aliquando veronon habuisse , pec
quam de reliquis hominibus. Sicut enim de cali scilicet tempore, certum est quia etde reliquis
ceteris dictum est, quia requievit super eos , ila prophetis similis forma tenenda sil. Quid aulem et
et de Salvatore dictum est, i requiescit super eum de David dicam ? qui pro Spiritu sancto , lanquam
spiritus Dei. » Sed vide quia supra nullum alium qui a se possil auſerri, oral ne auſeralur et dicit 39 :
spiriius Dei requievisse seplemplici hac virlule Ne projicias me a facie liia , el Spiritum sanctum
describitur, per quod sine dubio ipsa illa divini luum ne auſeras a me. , In sequentibus vero tan
Spiritus substantia , quæ quia uno nomine non po- quam pro culpa ablatum a se munus reposcil , et
lerat , diversis vocabulis explanalur , requiescere dicit : « Reddemihilætitiam salutaris tui, et spiritu
super virganı quæ de stirpe Jesse procederet, pro - principali confirma me. , Quid vero etiam de Sa
phetalur. Uabeo el aliud lestimonium quo docere lomone commemorem ? quem utique nemo dicel ,
possum in Domino et Salvatore meo Spiritum exi- aut sine Spiritu sancio judicasse judicia , vel lem
mio quodam genere, et longe aliter requievisse , plum Domino construsisse ; aut rursus in sancio
quam refertur in cæteris. Dicit enim Joannes Ba- Spiritu dæmonibus templa ſecisse , aut impiis mu
plista de eo 36 : « Quimisit me baptizare in aqua, lieribus flexisse latera sua. Etiam ille propheta , qui
ille mihi dixit : Super quem videris spiricum de- in tertio Regnorum libro in Bethel millebalur a
scendentem , el manentem in eo , , ipse est. Si Domino , in spiritu utique Dei, verba Dei loculus
dixisset « spirilum descendentem , i el non addi- esl 40 : non tamen in spiriiu Dei prævaricatus esse
dissel ( manentem in co , , nihil præcipuum præ præceptum Domini credendus est, quo jussus fuerat
cæteris babere videretur. Nunc autem addidit, i et non manducare panem in Bethel, propter quod et
manentein in eo, , ut essel hoc signum in Salva - a leone perimitur " . Sed longuin est ire per sin
lore, quod in nullo alio posset ostendi. De nullo gulos. Ego autem licet non iisquequaque pronun
enim scriptum est , quia manserit in eo Spirilus tiem , pulo tamen quod sint nonnulla etiam com
sanctus. Et ne quis me puiet in hoc derogare pro. munium hominum gesta , quæ quamvis peccato ca
helis, sciunt ipsi quia non eis derogo , præferens reani, non lainen digna videantur quibus interesse
eis Dominum meum Jesum Christum . Recolunt putemus Spiritum sanctum . Us verbi gratia dixe
enim singuli dicta sua, el inveniunt quod de nullo , rim , connubia quidem legitima carent quidem pec
alio dictum est 87 , quia « peccalum non fecit, nec calo , nec tamen tempore illo (75 ) quo conjugales
inventus est dolus in ore ejus. » Quia enim solus actus geruntur præsentia sancti Spiritus dabitur,
est sine peccato, qui peccatum non fecit , idcirco etiamsi prophela esse videatur, qui oflicio genera
in ipso solo mausit el permansit Spiritus. Si enim lionis obsequitur. Sed et alia plura sunt, in quibus
ipse est de quo singulare aliquid el eximium di- sufficit sola vis huniana, el neque res indiget, ne
citur, hoc quod supra diximus quia peccalum non que decel adesse præsentiam Spiritus sancti. Sed
ſecil, corislat reliquos omnes fuisse sub peccalo. in hæc per excessum quemdam incurrimus, dum
Si omnes , necessario el prophetas . Et quomodo ostendere volumus, super solum Dominum , et Sal
conveniet ut tempore peccati mansisse in eis dica - valorem meum Jesum mansisse semper spiritum
mus Spiritum sanctum : aut si tibi incredibile vi. Dei, in cæteris autem omnibus sanctis , el sicut in
delur prophetas postquam acceperant 288 spi- Sepluaginta senioribus , a quibus verbi hujus pro
ritum poluisse peccare , ad hunc ipsum Moysen cessit exordium , requievisse tantum spiritum Dei,
quein habemus in manibus reverlamur , qui utique el operalum esse in tempore eo , quo expediebat iis
maximus est et eximius prophelarum . Ipse de se per quos operabatur, et utile erat jis, quibus mi.
scribit, el testimonium dat de semelipso , quia pec- D nistraballir .
caverit in eo quo dixit 38 : « Audile me, increduli. 4. Sed et in consequentibus continel lectio quæ
Nunquid de petra isla producere vobis poterimus recitata est , quod Moyses Æthiopissam duxerit
aquam ? , lo jis enim dictis non sanctificavit Domi- uxorem , etMaria alque Aaron delraxerint de Moyse
num in aqua contradictionis : id est , non est fisus cur Æthiopissam duxerit, et aiunt * : « Nunquid
in virlule Dei, et non dixit , quia polens est Deus soli Moysi locutus est Dominus ? Nonne et nobis 10
de petra hac educere vobis aquam , sed quasi ex culus est ? El audivit , inquit, Dominus . , Et post
diffidentiæ cujusdam fragilitale respondit, dicens : hæc jubet eos exire ad tabernaculum lestimonii ,
· Nunquid poterimus vobis de peira hac educere alque ibi judicio quodam habito leprosa eſficitur
aquam ? , Quia ergo peccatum ei in iis verbis re Maria usque ad certum tempus , el sic revocalur
putatur a Deo , cerluin est quod hæc cum loquere ad castra . Quod ul compendiosius explicemus, Ma
26 Joan, i, 33. 37 Isa , LIII, 9. 38 Num . XX, 10. 39 Psal.li, 13. - JIReg. xii. 41 ibid. " Nuin .
XII,(752.) Carent quidem peccato , nec tamen lempore del ut locus ubi conjugalibus actibus dalur opera ,
illo, etc. Hinc in libello De oratione sub finem sua - orationi non depuletur.
 611
ORIGENIS
riam dicimus formam habuisse plebis prioris ; Moy. A veri videmus, el dicere "
irem tuum detrahebas, et : adv, Sed
ersens advers
us Gli matrfrais
um us
sen , id est legem Domini transisse ad connubium
Æthiopissæ hujus quæ ex gentibus congregata est . quæ ponebas scandalum . , Similiter autem et in
Hanc ergo Moyses , id est , lex spiritalis accepit alio psalmo ex persona justi scientis hoc Deo quan
uxorem : el pro hoc faclo Maria , quæ nunc syna maxime displicere dicitur *8 : Detrahentem ve
goga est, indignalur, et detrabit , una cum Aaron , culie adversus proximuni suiim persequebar. : Ex
cum sacerdotibus scilicel et Pharisæis. Derogat iis igitur omnibus divinæ Scripluræ sermonibus,
ergo usque in hodiernum Moysi nobiscum posilo velut gladiis quibusdam utrinque aculis, obtreclapi
plebs illa , el lurpe ei videlur , quia circumcisio fratribus, et derogandi sanctis vilium resecemus.
ca
nem rnis n no do ap
cet ud s, no ne c ob se rv ationen Le pra enim consequitur derogantes el cacologos,
Sabbati , nec Neomeniæ , nec sacrificia sanguinis , id est , maleloquos. Post hæc autem a moralibus ad
sed circumcisionem cordis , el peccandi olium , intelligentiam myslicam transeamus. Quamvis et
diesque festos in azymis sinceritalis el veritatis , et in superiore tractatu pauca jam dicta sint, tamen
sacrificia laudis, el non jam pecudum , sed viliorum quæ defuisse videntur, addemus. Videamus ergo
cædi victimas monet. Judical ergo de iis Deus, et quis est qui derogat Moysi , quis de eo male loqui
nuptias Æthiopissæ confirmat : el Moysen quidem B lur. Non solum Judæi, sed et hæretici ,qui non re
libenter cum ea liabilare sinil, ac requiescere : Ma cipiunt legern et prophetas, etiam ipsi detrahunt de
riani ve ro eji ex
cit tra ca st po
ra , el rro fac it a ta Moyse . Denique solent ei etjam crimen impingere,
bernaculo lestimonii , cuin qua ejicitur etiam Aaron .
dicentes , quia homicida fuit Moyses, interfecit enim
Jusuper autem et leprosa efficitur Maria . Aspice Ægyptium : el alia multa , vel in ipsum , vel in pa
nunc ad illam plebem , el vide quanta in illa est phetas blasphemo ore concinnant. Isti ergo quia
lepra peccati, quanta intelligentiæ caligo, quanta detrahunt Moysi , habent lepram in anima sua el
observantiæ fæditas , quanla turpitudo conspeclus. sunt in homine interiore leprosi, et ideo habentur
Verumtamen hæc lepra non perpeluo permanel , extra castra Ecclesiæ Dei . Sive ergo hæretici sint
sed ubi septi mana compl eri cæper it mund i , revo qui derogant Moysi , sive de Ecclesia sint qui de
cabitur ad castra . In fine enim mundi cum pleni trahunt fratribus, et male loquuntur de prorinis
iudo gentiuin introierit , tunc etiam omnis Israel suis, omnes qui hoc vilio aguntur, dubitandum non
salvabitur *3, el lunc est cum cessabit lepra de ſa est quin leprosi sint in anima sua . El Maria quidem
cie Mariæ : recip iel enim decus fidei, et splen do- inter veniente Aaron pontifice septima dic curatur :
rem Christi agnitionis accipiet , et restituelur vultus
nos vero si obtrectalionis vitio inciderimus in
ejus, cum fiet uterque unus grex , et unus pastor . C animæ lepram, usque ad finem septimanæ mundi,
In quo vere dicend um esl th : 10 alliludo divilia id est, usque ad resurrectionis lempus leprosi in
rum sapient iæ , el scientiae Dei , , qui ita conclus it anima permanebimus ( 76), el immundi : nisi durn
omnes sub peccalo , ut omnibus miserealur in pænitendi lempus est, corrigamur, et conversi ad
Christo Jesu Domino nostro , cui est gloria in sæ Dominum Jesum , ac supplicantes ei per pæniten
cula seculorum . Amen .
liam purgemur ab immunditia lepræ noslræ . Ego
289 HOMILIA VII. allem pulo quod non solus ille populus prior, neque
Rursum de Ethiopissa , el de lepra Mariæ quæ su soli hæretici , de quibus supra inemoravimus,de
perfuerat ** . trahunt de Moyse ; sed et omnis qui scripta ejus
Sicut Apostolus dicit *8, « llæc omnia in figura male intelligit, et qui spiritalem legem carnaliter
contingebant illis , scripla sunt autem propter com suscipit, Moysi derogal, quia de verbis spiritus car
monitionem nostram : ) quæro quid commonitionis naliler bomines docel. Audistis quid sibi judicii ob
accipianus ex eo quod lectum est nobis , quia de. liectatores et maleloqui, el quid damnationis ac
traxerunt Aaron el Maria de Moyse , el propler hoc quirant : audile nunc el quantum beneficii conſe
correpti sunt, Maria vero etiam leprosa efficilix . D rant iis , quibus oblreciant. Nunquaio invenimus
Tanta aulem fuil cura correptionis hujus, ut dum Lantas laudes Deum dixisse de Moyse famulo suo,
Maria septimanæ lempus expleret in lepra , populus quantas nunc dici videmus, quando ab hominibus
Dei non ageret iler ad terram repromissionis , ne ei derogalum est .
tabernaculum lestimonii moverelur . Primo interim 2. Audi ergo in consequentibus quid referal, et
moneor , el utiliter ac necessario moneor ex hoc quibus Moysen laudibus efferat Spiritus sanctus.
facto ne detraham fratri, ne male loquar de proximo « El descendit, inquit , Dominus in columna nu
meo , ne aperiam os meum ad derogandum non so bis, el stetit ad ostium tabernaculi testimonii. Et
lum sanctis, sed et quibuslibet proximis meis. Vides vocati sunt Aaron el Maria ct slelerunt ambo, el
quanla ex hoc indignatio Dei fuerit, quanta vindicia dixit ad eos : Audile verba mea . Si fuerit prophiela
processerit. Denique adversum peccatum istud si quis vestrum Domini, in visionibus ei agnoscar, et
mili indignatione eliam in Psalmis Deum commo in somnis loquar ci , non sicul famulo meo Moysi,
13 Rom . xi , 25, 26. 46 ibid . 33. ** Num . XII . 466 I Cor . x , 11 .
" Num . sil , 5 el seqq . 47 Psal . xLIX , 20 . 18 Psal . c1, 5.
( 76 ) Mss . , ' permanebimus. » Libb . edili, ( perinanemus. »
 613 IN NUMEROS HOMILIA VH . 614
qui in lola domo mea Gidelis est, os ad os loquor A legi, sed simus non solum anditores legis, sed et
ad eum , in specie, et non in ænigmale, et gloriam faclores, ut cum ipso Moyse conglorificari nieres
Dominividit. Et quare non limuistis delrahere fa - mnur. Ego autem pulo quod et illi materiam præ
mulo meo Moysi ? Et ira furoris Donini facta est slant ad deroganduin Moysi, qui, verbi causa, cuin
super illos, discesserunt, el nubes discessit a la legilur liber Levitici, vel lectio Numerorum , non
hernaculo. et ecce Maria facta est leprosa sicut ostendunt quomodo hæc quæ in ænigmale scripla
vik , Videte quid sibipana contulerint oblrecla - sunt, intelligi per speciem debeant, id est, qui non
tores, quid vero illi cui obtrectaverant, quæsive- spiritaliter ea quæ in lege leguntur exponunt. Ne
ript audis. Sibi turpitudinem , illi splendorem ; cessario enim qui audiunt ritum sacrificiorum , vel
sibi lepram , illi gloriam ; sibi opprobrium , illi ma- Sabbalorum observantiam , vel cælerorum similiumn
epificentiam quæsiverunt. Verumtamen Moyses in ecclesia recitari, ofſenduntur, et dicunt : Quid
priusquam acciperet Æthiopissam , non estscriplum hoc necesse est in ecclesia legi? Quo nobis pro
anis in specie loculus sit ei Deus, el non in ani. sunt præcepta Judaica, el spreti populi observantia ?
omale : sed ubi accepit Æthiopissam , lunc dicit Hæc Judæorum sunt, et Judæi de iis viderint. Ne
de eo Deus, quia os ad os loquar ad eum , in spe- ergo hujusmodi offendicula auditoribusaccidant(77),
cie, et non in xnigmale. ) Modo eniin cum Moyses B danda opera est ad scientiam legis , el secundum
venit ad nos, el conjunctus est huic nostræ Æthio hoc quod spiritalis est lex , intelligenda el expla
pissae , ler Dei jam non in figuris , el in imaginibus nanda sunt omnia quæ leguntur, ne doctorum causa ,
sicut prius, sed in ipsa specie veritatis agnoscitur ; imo desidia el negligentia , ab imperitis et indoctis
el quæ prius in ænigmale designabantur, nunc in derogelur Moysi ; sed convertamur ad Dominum , ut
specie et veritate complentur. Et ideo ille, qui auferal a nobis velamen litteræ ; il non nobis de
species figurarum et ænigmatum disserelat, di- formis vullus Moysi, sed gloriosus ac decorus ap
cil 80 : Scimus autem quoniam patres nostri om pareat, ita ut non solum non obtreclemus , sed et
nes sub nube fuerunt, et oinnes in Moyse baptizati pro magnitudine sensuum , laudem ei et gloriam con
sunt in nube el in mari, et omnes eamdem escam feramus. « Et ira furoris Domini facta est super
spiritalem manducaverunt, et omnes eumdem po- illos, el discesserunt, et nubes recessit a laberna
cum spiritalem biberunt. Bibebant autem de spiri- culo , elecce Maria facla est leprosa sicut nix 56.»
tali consequente eos pelra . Pelra autem erat Chri- Tra furoris Domini eſlicitur super eos, qui male
slus. , Vides quoinodo ænigmala legis Pauius ab- loquuntur, et delrahunt. Verunilamen quod dicit,
solvil, el species ænigmaluin docet, et dicit quia et nubes recessit a tabernaculo , el ecce Maria
pelra in ænigmate erat apud Moysem , 290 ante- C facta est leprosa sicut nix , , considerandum dili
quam jungerelur huic nostræ Æthiopissæ . Nunc in gentius est, quod prius recedit nubes, ei ila lepra
specie pelra Christus est. Nunc enim os ad os repletur : ut ostendatur quia etiam si est in aliquo
loquitur per legem Deus. Antea in ænigmale fuit gratia sancti Spiritus, et obtrectal, et detrahil, re
baptismus in nube et in mari, nunc autem in spe cedit ab eo post obtrectationem , el sic lepra reple
cie regeneratio est in aqua et in Spiritu sancto . tur anima ejus. Nam el populus ille prior habuit in
Tunc in ænigmate erat manna cibus, nunc autem se gratiam Dei, sed postquam in verum Moysen
in specie caro Verbi Dei est verus cibus, sicul et Dominum nostrum Jesum Christum extenderunt
ipse dicit 5 , quia « Caro mea vere est cibus , et linguas blasphemiæ suæ , discessit ab illis nubes, et
sanguis meus vere est polus. , Sic ergo janı nunc transivil ad nos in montem excelsum , cum Salvator
Moyses apud nos posilus, et huic Æthiopisse con noster Transformalus est, el nubes refulgens obum
unctus, vel ipse ad nos, vel Deus ad ipsum non bravit discipulos ejus, et venit vox de nube, di
loquitur in ænigmate, sed in specie. His autem ad- cens 68 : « Hic est Filius meus dilectissimus, in
litur : « Et gloriam , inquit 5s, Domini vidit. , quo mihi bene complacui. » Post hoc ergo Maria
Quando vidit Moyses gloriam Domini? Ego lunc facta est leprosa sicut nix . Donec a Jeral nubes,
lico, quando transformatus est Dominus in monte, Maria non erat leprosa , sed cum discessil. Donec
it aderat ei Moyses cum Elia, et colloquebanlur ei. enim visitatio Dei erat in populo illo , non erat le
Et ideo recle in consequentibus adjungit 88 : « Et prosus. Ubi vero discessit, ignoniinia vultus sui
luare non timuistis detrahere famulo meo Moysi? , contexit eum . Sed el nos limeamus ne ſorte effuge
Juod evidenter utique ad eos diclum dirigitur, qui mus a nobis hanc nubein male loquendo, male
Svangelia quidem suscipere videntur, derogant au - agendo,male cogitando : el lunc apparebit in nobis
em Moysi, etmerilo arguuntur, quia cum discant lepra peccati, cum deserueril nos gratia Dei.
er Evangelium quod Moyses una cum Elia vidit 3. « Et respexit Aaron ad Mariam , elecce erat le
loriam Domini, legi et prophelis ausisunt derogare . prosa . Et dixit Aaron ad Moysen : Precor, domine,
Lideo nos non detrahamus Moysi, nec derogemus ne contuleris in nos peccalum , quoniam ignoravi.
So I Cor. x , 1 et seqq. 51 Joan . vi, 56. • Num . XII, 8 . 8 ibid . 5* ibid. 9, 10 . 88 Malth. xvii, 5.
(77 ) Codex ms. Ebroicensis, « accidant. , Codex Saucli Theodorici, i contingant. » Lib. cditi, e ac
ejani . )
615 ORIGENIS
mus quod peccavimus . Ne fiat simile (78) morti, A dicat meliores qui morlui sunl mundo , et ens pro
et ut aborsus ejeclus de vulva matris , el comedit
dimidium carnis ejus 86. , Vult in boc ostendere quod
populus ille formalus quidem fuerit in vulva inatris
suæ synagogæ, non tamen pervenire polverit ad
perfecluin et integrum parium . Sicul enim alorsus
' imperſeclus et incompositus est parliis : ita el ille
populus aliquanto quidem tempore intra vulvam
malris , hoc est , intra synagogie institutionem posi
liis fuil : sed peccatis intercedentibus, formari ad
integrum , vivificarique non potuit : et ideo abjecti
sunt velut aborsus imperfeclus et immaturus, pec
calo scilicet consumente dimidium , ut ait , carnis
ejus. Est tamen interdum et aborsiis bonus . Bonus
aulem aborsus dicitur cuin aliis comparatur, sicut
el Ecelesiastes ait 67 : « El dixi : Bonus est aborsus
magis quam ille . , Qui ille ? « Qui in vanilate, in
quil 68, incedit et in tenebris ambulat. , Non ergo
absolute bonum dicit aborsum , sed bonum magis
quam vitam , quæ in vanilate ducitur, el in tenebris
ignorantire. El fit apud eum quædam comparatio
singulorum . Dicit enim et alibi ipse Ecclesiastes,
39
bonos esse mortuos magis quam viventes
Quibus rursus si compares aborsum , bonum
esse dicas (79) super utrumque . Si ergo consi .
deres qui sunt vivi , et qui sunt mortui, quibus
aborsus melior sit pro eo quod ne gustaverit
291 quidem vitæ mundi hujus auspicia , invenies
quæ sint in comparatione ista differentia . Con
sidera ergo quia non alios ibi. nominavit viven
C
les , sisi de quibus dicitur in Psalmis 60 : 1 Ve
rumtamen vanitas omnis homo vivens . , Omni
ergo homine qui in vanilate vivit . Non enim om
nis vita in vanitale est , sed illa vita quæ secun
dum carnem est , et secundum errores ac volu
plales sæculi, hæc est vila vanitalis (80) , el super
hanc est omnis qui buic vitæ mortuus est , et qui
dicit 61 : « Mihi autem mundus crucifixus est , et
ego mundo ; y el de quo dicitur 61 : Morlui ergo
estis cum Christo . , Isti ergo meliores sunt , quanı
illi viventes. Sed super hos esse dicitur aborsus ,
quia licet venisse videatur in carne , nulla tamen
vanitatis vitæ hujus sumpsit initia . Introducit lamen
Ecclesiastes el alium quemdam , ut videtur , etiam
isto meliorem , de quo dicit : 68 « Et oplivius est sii- D nisi Moysen ? Moyses oral pro illis. Et forte hoc
per hos duos qui nondum nalus est ; , hoc est , qui
ne ad conclusionem quidem vulvæ carnalis et cor
poreæ nativitalis venit injuriam . Sed el hoc ipsum
quod dicit Ecclesiasles on : « Laudavi omnes mor .
luos magis quam vivos , et eos qui vivunt usque
nunc , » quomodo non evidenter ostendit quod eos
B6 Num.xii, 10 et seqq. 87 Eccle . VI , 3. 58 ibid . 4. B9 Eccle . iv , 2. 60 Psal. xxxvII , 6. 61 Gibil.
VI, 14. 69 Coloss . III , 3. 63 Eccle. iv , 3 . 6 * ibid ., 2. 68 Exod. XIV . 66Galal. 11 , 19, 20. . I Cor , 18 , 3 .
68 lebr.vii, 19 . 69 Galal, iv , 19 . 70 Nuin . xii , 13 .
( 78) Manuscripti , e simile. , Libb. editi, i simi
lis, » male, cuin in Græco lexlu legatur osel loov.
(79) Libb. editi , « dicat, , sed mss., i dicas. )
180) Codex Bellovacensis « hæc vita est vanitas. ,
Codex Ebroicensis < hxc est vita vanilas .
610
nuntiet inferiores qui vivunt mundo ? Nam si secun
dum litteram velis intelligere , quomodo laudandi
sunt mortui magis quam viventes ? Laudari enim
solet quis in eo quod voluntale bona el proposito
egerit (81 ) . Mors aulem isla communis , nulli er
voluntale , nec ex proposito venil . Quomodo ergo
dignus laude videbitur in eo quis quod contra pro .
positum palilur ? Alioquin laudabilur el Pharao ter
Ægypli , qui submersus est in mare , super Mosen ,
qui de mari vivus evasit 65. Laudabuntur es
Ægyplii qui mortui sunt in aquis , magis quam po
pulus Dei , qui iransivit per siccum in medio mari.
Non ergo ita intelligas , sed scilo le laudandum esse
morluum cum polueris dicere 66 : < Christo con
B
crucifixus sum . Vivo autem jain non ego , vivit
aulein in me Christus, , Si renuntiasti sæculo , si
abjecisti vilia , si jam non moveris ad peccatuin ,
sed mortuus es peccalo , melior es quam ille qui
vivit peccato, el erit in le mors ista laudabilis. Nam
pro morte hac communi , qu :e lege naturæ unicui.
que venit , nemo laudatur. Hæc licet per excessum ,
commemorari tamen oportuit in eo loco ubi serno
Dei Mariam pro culpa obtrectationis , et pro plusz
correptionis aborsum dicit effeclam , ut ostende
remus quia est el viluperabilis , est et laudabilis
aborsus. Denique etiam Apostolus sciens in islis
quibus supra diximus ordinibus esse aliquem lac
dabilem aborsus ordinem , etiam de semetipso di .
cil 67 : « Novissime autem omniuin tanquam abor
livo visus est el mihi; , super vivenles se quidem
el super mortuos , post eos tamen qui necdum pali
sunt , numerans. Fit ergo sicut aborsus Maria. Non
eniin potuit populus ille ad perfectum formari in
lege , sicut et Paulus pronuntiat dicens 68 : « Ne
minem enim ad perfectum adduxit lex . , Denique
el idem Apostolus de quibusdam quos a fide dela
psos et velut in aborsum conversos ad perfectæ rur
sum nalivitatis instilula reparabat , ait 63 : 1 Fi .
lioli mei , quos iterum parturio donec formelor
Christus in vobis. )
4. < El proclamavit Moyses ad Dominum dicens :
Deus (82) , precor le, sana eam ? . , Et quem opor
lebat orare ad Dominum pro sanilale populi illius ,
erat quod cum Domino Jesu Christo colloquebalor,
cum in monte transformatus est , petens ab eo , ut
cum plenitudo gentium introisset, lunc omnis Israel
salvus fieret. < El dixit Dominus ad Moysen : Si
pater ejus exspuissel in faciem ejus , nonne eru
bescerel seplem diebus ? Separelur seplem diebas
(81 ) Codex Sancti Theodorici, egerit. » Libb .
cdili gerit . )
( 82) Libb. edili , « Deus meus, » sed in mss. et
in lexiu Græco deest , « ineus. 1
 017 IN NUMEROS HOMILIA VII , GIS

extra castra , et post hæc introibit " . , Quid est , A næorum , quam ego de filiis Israel in possessio
si pater ejus exspuisset in faciem ejus , crubesceret
septem diebus ? Mariam loco synagogæ posuiinus ,
buic exspuit pater ejus in faciem . Signum repudii
est in faciem conspui. Denique in lege scriptum est ,
ubi jubelur ul relictæ proximi proximus nubal (83) ,
si volueril proximus repudiare conjugium , ul dis
calcealus in faciem conspualur , et hoc dalum est
velut signum repudii . llinc ergo Maria, id est , po .
pulus ille cum repudiatur , a Deo conspui in faciein
dicitur. Habemiis et in alio loco significantiam spuli,
cum dicit Isaias 79 : « Omnes gentes sicul gullie si
tulx, elsiculsputum repulalæ sunt . ) Ostenditur ergo
in boc, quod etiam populus ille sicul gentes cæleræ ,
quæ ut spulum reputantur, abjectus est . El revera si
consideres honorem illum priorem , cum pontificalis
apud eos ordo florebat , cuin insignia sacerdotum ,
com Levitica ministeria , cum majestas lempli , cum
prophetalis splendor , el cum cælestibus super ter
ram consortiis utebantur, quis honor fuit ille ? quæ
gloria ? Et rursum si nunc aspicias quanto de lecore
horrescant , sine templo, sine altari, sine sacrificio ,
sine propheta , sine sacerdotio , sine ulla cælesti vi
silatione, dispersi per omnem terram profugique
viventes : quis non evidenter agnoscal quod con
spuit pater illius in faciem ejus, el perſudit vultum
eorum ignominia ? Septem ergo diebus separatur
extra castra . Diximus etiam in superioribus , quod
septem dies isti septimanam mundi istius desi
gnent. In septimana enim dierum , creaturæ lotius С essent cum quibus certamen nobis esset ac præ
visibilis substantiæ videntur esse productæ 73. Tunc
enim quæ non erant, facta 292 sunt. In septimana
vero totius mundi , secreta quadam el Deo soli co
gnita dispensatione, quæ tunc producta sunt , expli
cantur. Interim in hac septimana qua sequestrata
est Maria , non niovenlur castra filiorum Israel , sed
slant uno in loco conclusi , el nullus est cis omasino
profectis , donec mundetur Maria a lepra sua .
5. « El post liec , inquit ,promovil populus ex
Aserolli, el consederunt in deserlo Pharan , , Ase
rolla interpretatur domus perfecta (84 ) . Proficiscitur
ergo populus postquain Maria purgata est , a do
mibus perfectis , et venit in Pharan , quod inter
pretatur os visibile (85) . Mihi videlur os visibile
posse intelligi , quod Verbum caro factum est , et D principaliter faciunt , merito gigas appellatur. Tibi
invisibilis visibilis elleclus ; et hoc significari , quod
posteaquam finis et perfectio omnium quæ erga il
lum populum gerenda fuerant , venit, tunc transit ,
el venit ad euni, quem Verbum carnem laclum ante
non credidit. « Et loculus est Dominus ad Moysen
dicens : Mille viros , el considerent terram Chana
nem 75 , » et reliqua, in quibus de exploratoribus
terre narratur, qui missi renuntiant quod terra qui
dem sit bona et admirabilis ; habitant autem in ea
filii gigantum , in quorum conspectibus populus Dei
quasi locustæ videantur. El plures quidem despe
rant se posse salvari a filiis giganluin : Jesus tamen
non desperat , sed confirmai populi fidem com Ca
leb, qui est de tribu Juda, el dicunt 76 : « Si diligi :
nos Deus, introducel nos in terram hanc. , Quæ
esi ergo terra isla secundum spiritalem intellectum ,
quæ terra quidem sancta est , el terra bona , sed ab
impiis habitatur ? Qui sunt crgo isti hostes, qui ha
bilant in terra sanctorum ? El quomodo rjiciendi
sunt, ut illis ejectis sancti succedant in locum co
B
rum ? Redeamus ad Evangelia , redeamus ad Apo
slolum . Evangelia sanctis promillunl regna cælo-
rum . Apostolus dicit 17 ; I Nostra aulem conver
satio in cælis est . 1 In cælis ergo est locus hæredi
tatis , qui promillitur sanctis . Et quid putamus quo :l
nullus nunc adversarius sit in his locis quæ lili
promittuntur, quem tu inde debeas pugnando de
pellere (86-87 ) , ul liber ad ea quæ tibi promilluntur
loca evolare possis ? Et quomodo dicit Dominus 78
diebus Joannis Baptistæ, " quiae regnum cælorum vini
patitur , el vim inferentes rapiunt illud . , Nisi enim
essent quibus vis fieret , nunquam essent qui inde
depelli el extruili deverent, nunquam dicerelur per
vim diripiendum esse regnum cælorum . El nisi
lium , nunquam diceret Apostolus 79 : « Non est
nobis colluclatio adversus carnem et sanguinem ,
sed adversus principalus et potestates, adversus
mundi hujus rectores , tenebrarum harum , adversus
spiritalia nequitiæ in coelestibus. , De quibus etiam
illud Dei dictum divinitus per prophetam intelli
gendum videtur, ubi ail 60 : « El inebriatus est gla
dius meus in cælo . , Necesse est ergo spirilales
nequitias quæ in cælestibus esse dicuntur, qui suit
veri Chananæi, vinci abs lc , ul expeditus ad cæ
lestia regna transire possis , ut tu pro illis habitez
ibi . Scilo tamen gigantes eos esse. Gigas dicitur
omnis qui adversus Deum resistit. Quicunque ergo
adversalur Deo , el contrarius est veritati , quod illi
ergo præslalur ul devictis gigantibus intres in re
gnum quod illi perdiderunt, ut impleatur quod
scriptum est : « Quis accipiel a gigante spolia ? ,
Unde et Dominus dicebat in Evangelio 81 : Nemo
, polest introire in domum fortis , el diripere vasa
ejus, nisi prius alligaverit foriem ; » qui licel pro

? ibid . 79 Isa . XL , 15. 13 Gen. i el ll . 1 * Num . x11,16 . 18 Num. xil , I , 2 . 76 Num . XIV , 8. 17 Pli
89 Isa . XXXIV , 5. 81 Matth . XII 29 .
lip . 111 , 20. 78 Malih. X1 , 12. 79 Ephes. vi , 12.
(83) Codex S. Theodorici, i derelicta proximi modo inde erui possit , domus perfecta , , faleor
proximio nubat . » Codd . Ebroicensis el Belvacensis , me non videre.
a relictam proximi proximus nubat. ) (85) Pharan , quod interpretatur os visibile. Ex
(81) Aseroih interprelalur domus perſecia . Sic ha . 17 nimirum i os, oris, , el 1787 1 vidit. )
bent mss. In edilis pro e perfecta a legitur perfectir . (86-87) Libb. editi i quem tu debeas pugnando
31 ( atrium , , Plur. Constr. 8131 < alria , et evincere , » sed mss . ut in nostro lexlu .
synecdochice i domus . significari potest : quo
PATROL . GR . XII . 20
613 ORIGENIS 620
pler superbiam suam a domo cælesti jam sil ejectus, A adversus spiritalia nequilize in cælestibus. , Pro
lu lamen nisi viceris illum , non introibis in domum plerea el hanc pugnam spirilalem atque invisibilem
fortis . Nec vivci solum , verum el alligari illum pugnaturis, spiritalia arma, el invisibilia lela com
oportet. Nisi enim alligelur , baudquaquam lutum ponit, el dicit 86 : « Induite vos loricami charita.
essc poterit iter nostrum . Nunc ergo quantum ad tis (88 ), et galeam salutis, et assumile sculum fidei,
comparationem humanæ , el dæmonicæ naturæ , nos in quo possitis omnia tila maligni ignita exstinguere.
locustæ sumus , et illi gigantes ; el przecipue si du Sed et gladium spiritus, inquit, assumite, quod est
bia sit fides nostra , et si nos perterreat infidelitas , verbum Dei . , Cum ergo talibus le armaveris te
illi vere gigantes erunt, et nos locusta'. Si vero se lis , sequens Jesum ducem , non verearis gigantes il
quamur Jesum et credamus verbis ejus , ac fide los : videbis enim quomodo eos libi subjiciel Domi.
ejus repleamur , tanquam nihil erunt in conspectu nus Jesus : et sicut patres calcaverunt cervices
nostro . Audi enim quomodo nos hortatur , et dicit : gentium , ita el lu calcabis super cervices dæmo
• Si amat nos Deus , introdncet nos in terram hanc, , num . Ipse enim dicit iis , qui eum fideliter sequon
quoniam bona est , et fruclus ejus mirabilis. Typus lur 87 : « Ecce dedi vobis potestatem calcandi super
ergo, el figura quæ præcessit in patribus, completur serpentes , et scorpioncs , el super omnem virtutem
in nobis. Ejccerunt illi gentes, el consecuti sunt B inimici. , Vult enim semper Jesus res mirabiles ſa-,
bæreditatem eorum . Consecuti sunt enim omnem cere, vult de locustis vincere gigantes, et de jis que
lerram Judææ , et Jerusalem civitatem , el montem in terris sunt, cælestes superare nequilias. Et for
Sion. Hæc in illis impleia sunt , ail le autem quid tasse hoc est quod dicebat in Evangeliis 88, quia qui
dicitur? Non , inquil , accessislis ad ea quæ visibilia credit in eum , non solum faciet illa quæ ipse ſecil,
sunt, sed ad invisibilia .. Accessistis enim , inquil 82.83,
I sed majora , inquit, horum faciet. , Vere enim
ad montem Dei viventis, el ad civilalem coelestem majus mihi videtur quod homo in carne posilus,
Jerusalem , et ad mulliludinem angelorum . » Sed el fragilis, et caducus, lide lantum Christi el verbo
alibi idem Apostolus dicit 84 : « Jerusalem antem ejus armalus, superel gigantes, dæmonum legiones.
quæ sursum est, quæ esl maler omnium nostrum . 1 Quamvis ipse sit qui vincit in nobis , plus tamen esse
Si quis verbis Apostoli dicentis Jerusalein esse cæ- , dicit quod per nos vincii, quam quod per se vincit.
lestem , non accommodat lidem , polest ei hæc verba Tanlum est ut nos armis istis semper simus armati,
nostra recusare. Si vero verbis Pauli fides adhi et conversatio nostra semper in cælis sil. Om
benda est , sicut el cerle adhibenda est, et Jerusalem nis molus noster , ompis actus , omnis cogitatio,
cælestem esse credimus ad typum lerrenæ hujus, et с omnis sermo cælestis sit. Quanto enim nos illuc ar
quæ scripla videntur de hac lerrena ad illam cæleslem denlius ascendimus, tanto illi præcipilantius ruent :
293 reclius spiritali intelligentia conferemus . Ac el quanto nos magis augemur, tanto illi inſerio.
cessimus ergo, sicut Paulus dicit, ad cæleslem Je res (89) fient. Vita nostra si sancta sit , si secundum
rusalen ), sine dubio et ad coelestem Judæam : et Deum sit, illis conferet mortem . Si segnis et lusu
sicut illi de terrestri Judæa ejecerunt Chananæos, el riosa sit , potentes eos adversum nos el gigantes fa.
Pherezæos , et Evæos , reliquasque gentes : ita el ciel . Quanto ergo nos virtutibus crescimus, tanto
nos qui accessimus ad montem Dei , .el ad regna ca illi inferiores efliciuntur et fragiles. Sicut econtra
leslia , necesse est ut debellemus contrarias potesla rio si nos inlirmemur el terrena requiramus, illi
les , et spiritalia nequiliæ in cælestibus : et sicut fortiores fiunt. Et quanto nos dilalamur in terris,
illi ejecerunt Jebusæum de Jerusalem , el quæ prius lanto illis spatia in cælestibus largiora concedimus.
Jebris vocala ſuerat, postmodum appellata est Jeru Unde hoc magis agamus, ut nobis augescentibus,
salem : ita et nos oporlel , ut ita dicam , expellere illi minuantur ; nobis ingredientibus, illi pellantur :
prius Jebusæum de Jerusalem , el sic hæreditaleni nobis ascendentibus, illi cadant : sicut et ille ceci
ejus consequi . Sed illi quidem hæc faciebant ar dit, de quo dicit Dominus in Evangelio 69 : Ecce
niis visibilibus , nos vero invisibilibus. Illi vince- D vidi Satanam sicut fulgur cadentem de cælo ; !
bant corporalibus præliis, nos autem spiritali cer ut illis projectis , introducat nos illuc Dominus
lamine superamus . noster Jesus , el percipere regnum suum cæleste
6. Quod si vis audire, Paulus, qui non solum ma concedat. Ipsi gloria in æterna sæcula sæculorum.
gister gentium , sed el mililia. hujus magister est , Amen .
quomodo pugnaverit prior , audi quid ipse de se scri HOMILIA VIII.
bai, sicut eliam et supra memoravimus . « Non est , De iis quæ ab exploratoribus renuntiantur, et de
inquil 85 , nobis colluctatio adversum carnem el san indignatione Domini, ac supplicatione Moysi el
guinem ; sed adversum principalus et potestates, Aaron 90.
adversus rectores mundi hujus, lenebrarum harum , 1. Duodeciin missi sunt inspectores ex filiis Israel

82.83 Hebr. XII , 22. 8+ Galat . iv, 26 . 86.86 Ephes. vi , 14-17. 87 Luc. x, 19. 88 Joan . XIV, 12. * Luc.
$ , 18 . 9. Num . XH et XIV .

( 88) Codex Sancti Theodorici, i castilalis. )

189) Codex Sancti Theodorici,'ı lanto illi infirmiores efficiuntur et fragiliores. 1
G21 IN NUMEROS HOMILIA VII ) . 622

ad considerandam terram , quæ eis fueral repromissa, A tres nostri ſuerunt ille populus prior, nos autem
iique posl quadraginta dies regressi , diversa renun filii ipsorum sumus. Illi ergo quoniam peccaverunt,
tiant. Nam decem ex iis in desperationem popis abjecii sunt el ccciderunt : nos autem filii ipsorum
lum millunt, ita ul velint, abjecto Moyse, eligere pro ipsis surreximus, et erecti sumus, qui nescie
alium ducem et reverli in Ægyptum . Alii vero duio bamus bonum vel malum . Ex gentibus enim sumus,
bona nuntiant, et cohortantur populum permanere qui neque bona , quæ ex Deo veniunt, noveramus,
in fide , dicentes : « Si diligit nos Dominus , in neque mala , quæ ex peccalo generantur : si tamen
troducet nos in terram hanc. , Sed populus inſide succedentes in locum eorum qui abjecti sunt , lanti
litatis desperatione præceps agitur, el ad lapidan lapsus limeamus cxemplum , audientes cominoni
dos eos qui bona nuntiant, prosiliit . Majestas vero tionem Pauli dicentem '* : « Vide autem severitatem
Domini protegit eos in nubibus. « Et dicit Dominus et bonilatem Dei , in eos quidem qui ceciderunt se
ad Moysen : Feriam eos morte, et interimam eos , veritatem, in le aulem bonitatem , si lamen per
et faciam le , el domum patris tui in nationem ma manseris in bonitale. Alioquin el lu excideris, et
gnam, et multo magis quam hæc est 91.92 . , Fil ergo illi si non permanserint in incredulitale , inseren
tanla bæc comminatio a Domino , non ut passibilis tur. » Addit aulem post hæc Dominus, et dic !l 95 :
B
et iracundiæ vitio subjacens ostendatur divina na « Filii vero vestri erunt incolæ in deserlo quadra
lura , sed ut per hæc el Mosei charitas , quam erga ginta annis. » Et quid haberel mysterii numerus
populum habebat, et Dei bonitas , quæ super om iste , declarat, dicens : « Secundum numerum , in
nem malum agentem est ( 90) , innoteseeret. Scri quil 96, dierun quibus considerastis terram quadra
bitur enim irasci Deus , el comminari interitum po ginta diebus, pro die per annum , recipielis peccata
pulo , quo docealur homo tantum sibi esse apud vestra quadraginta annis . » Timeo ego mysterii lu .
Deum loci , lantumque fiduciæ , ut etiamsi sit ali jus secrela discutere . Video enim quod peccatorum
qua in Deo indignatio , obsecrationibus mitigetur in hoc ratio comprehenditur et pænarum . Si enim
bumanis : tanlumque de eo impetrare posse homi unicuique peccalori annus ascribitur ad pænam pro
nem , ut el propria statuta convertat. Bonitas enim ,unius diei peccalo, et secundum rationem dierum
que subsequitur 294 iracundiain , et Mosei fidu quibus peccatur, annorum lolidem numerus in sup .
ciani ostendit apud Deum , et alienam ab iracundiæ pliciis consumendus est : vereor ne forle nobis ,
vilio divinam docel esse naturam . Simul el mysle . qui quotidie peccamus et nullum forle vitæ nostræ
ricm in sæculis futuris explendum continet sermo, diem absque peccalo transigimus, ne ipsa forte sa .
per quem promittit Deus quod alium populum , hoc с cula , aut etiam sæcula sæculorum sufficere possint
abjecto, resuscitet . Ait enim : 1 Perculiam eos mor ad pænas luendas. In eo enini quod populus ille
le, el perdam eos , el faciam le et domum patris lui prior pro quadraginta dierum delicto quadraginta
in nalionem inagnam , multo magis quam hec esi . ) annis crucialur in deserto , nec terram sanclam in
Comminatio ergo hæc non est iracundia , sed pro troire permittitur, similitudo quædam futuri judicii
phelia . Assumenda namque erat alia nalio , id est videtur ostendi , ubi peccatorum ratio discutienda
populus iste nalionuin , sed non per Moysen . Excu est ; nisi erit aliqua fortasse etiam bonorum ope
savit namque se Moyses. Sciebat enim quia gens rum compensatio, vel etiam eorum quæ in vita sua
la magna, quæ repromillitur, non per Moysen vo unusquisque mala recipit, ut Abraham de Lazaro
canda eral, sed per Jesum Christum , et non Mosai docuil º7 . Sed hæc nullius est ad integrum nosse ,
cus, sed Christianus erat populus appellandus. Id nisi illius cui omne judicium tradidit Paler . Quod
circo igitur plurimum exorat Moyses pro populo autem dies peccati in annuin pænæ reputelur, non
illo. Doniinus vero modun correptionis librala mo solum in hoc libro, in quo nihil omnino est quod
deratione dispensal, et dicit , quia viri quidem , qui dubitari possit , ostenditur, sed et in libello Pasto
exierunt de Ægyplo , et lentaverunt me, atque in ris (91 ) , si cui tamen scriplura illa recipienda vi
creduli permanserunt, cadent in deserlo hoc, i el D detur, similia designantur. Sed forlasse aliquis ne
non videbunt , inquil 93 , lerram , quam juravi patri gel bonilati Dei convenire, ut pro unius diei pec
bus eorum ; sed ſilii ipsorum , qui sunt mecum hic, calo annum suppliciorum rependal : quinimo dicet,
quicunque ignorant bonum vel malum. , Sit for . Eliamsi diem pro die reddat, quamvis juslus, non
lassis aliquid eliam secrelioris mysterii in verbis tamen clemens videlur esse ant benignus. Audi ergo
Doinini dicensis : « Filii eorum , qui sunt niecum ad hæc , si forte possimus dillicullalem rei exem
hic. » Ubi hic ? aut quomodo mecum ? Qui habel au plis lucidioribus explanare. Si vulnus corpori in
res audiendi , audiat . Nos interim dicimus quia pa fligatur, aut os confringatur, aut nervorum junctura

93 ibid . 22. 94 Rom . xi, 95 Num . xiv, 33 . 96 ibid . 34 . 97 Luc. XVI , 25.
91.18 Num. Xiv, 11 et 12.
(90) Quæ super omnem malum agentem est. Sic igitur uno die perceperit fallacem dulcedinem ac
codd. Sagiensis , Carnutensis , Ebroicensis el Toro voluptatem , unoque die crucialus sil, anni spaljum
dies crucialus ejus valebit. Ita quot dies perce
nensis. Libb,etediti
( 91) Sed in libello super omnem
, « quæPastoris, mentem est. )
elc . Hermäe lib. ui , perit quisque voluptatem , lotidem anuis crucia
similitud. 6 , cap. 4 , hæc leguntur : « Quicunque lur, , etc.
623 ORIGENIS 621

resolvatur, sub unius hora spatio hujusmodi vul- A vita unusquisque vel minus vel amplius peccando
pera solent corporibus accidere, el plurimis posl quæsieril. Sed et « calix in manu Domini vini meri
modum crucialibus ac doloribus exactis , multo vix plenus esse dicitur mislo . , Miscebitur ergo sine
lempore sanari ; quanti enim tumores in loco , dubio upicuique, el liel judicium ejus non solum es.
quanta lormenta generantur ? Jain vero si accidal, malis quæ gessil, sed etiam ex bonis. Et tamen
ut in eodem vulnere, vel in eadem fractura iterum cum utraque misceanlur, fæx ejus, quam ego pulo
et sæpius quis vulnerelur , frequentiusque frangalur, malorum partem dici , non ad integrum exinanic
quantis hoc penis curari , et quantis polest cru lur. Sed hæc, ut diximus, in manu Dei sunt, no
ciatibus medicari ? Quanto autem tempore, si la - strum aulem est ad emendationem cilius festipara,
men potuerit, ad sanitalem perducitur ? et vix ali . ail pænitentiam sine dissimulatione converti, luge
quando ila curabitur, ut vel debilitatem corporis , re prælerila , carere ſulura , invocare auxilium Dei;
vel fæditatem cicatricis effugiat. Transi nunc ab statim enim ut conversus ingemueris, salvus eris.
exemplo corporis ad animæ vulnera . Anima quo Invenies enim advocatum , qui pro le interpellat
lies peccat, loties vulneralur . Et ne dubites pecca Patrem , Dominum Jesum Christum , mullo præstan
tis eam velut felis et gladiis vulnerari, audi Apo liorem quam ſuit Moyses , qui tamen oravit pro po .
stolum monenlem ut assumamus ( sculum lidei , in B pulo illo, el exauditus est. El forlasse propterea
quo possitis , inquit, omnia jacula maligni ignila Moyses scribitur intervenisse pro peccatis populi
exstinguere. » Vides ergo peccata maligui esse jacula, prioris , et impetrasse veniam , ut mullo magis nos
quæ in animam dirigunlur. Patitur autem el anima confidamus, quod advocalus noster Jesus indubila
non solum vulnera jaculorum , sed el fracturas pe tam nobis veniam impetrabil Palre : si lamec
dum, cum laquei parantur pedibus ejus, et supplan convertamur ad eum , et non recedat relro cor no
lanlur gressus ejus. Hæc ergo el hujusmodi vulnera strum, sicut et Joannes in Epistola sua dicit :
quanto tempore pulas posse curari ? 0 si possemus « Hæc autem dico, filioli, ut non peccelis. Quod et
per unumquodque peccalum videre quomodo bomo si peccaverit aliquis veslrum , habemus advocatura
nosier interior assidue vulneratur, quomodo sermo apud Patrem , Jesum justum , qui interpellat pru
malus 295 vulnus infligit ! Non legisli 98.98 : « Dicunt peccatis nostris . 1 Ipsi gloria in æterna sæcula sx
quia vulnerant gladii , sed non ila ul lingua ? » Vulne culorum . Amen .
ratur ergo per linguam anima, vulneratur el per co TIOMILIA IX .
gitationes el concupiscentias malas, frangitur au De barillis Core , el seditione populi adversum More
lein el conteritur per opera peccati . Quæ si omnia C sen , el de virgis in quibus virga Aaron germina:
videre possemus , el vulneralæ animæ sentire cica. vil ,
trices , certum est quod usque ad mortem resizlere 1. Apud Deum , ul intelligi dalur, nibil est in
mus adversum peccatum . Sed nunc sicut ji qui vel ulil •, nihil otiosum , sed el ea quæ hominibus alic
dæmone repleti , vel mente alienati sunt, non sen panda videntur et abjicienda, aliquid operis neces
liunt si vulnerentur, quia naturalibus sensibus ca sarii habere inveniuntur. Hunc aulem nobis intel
rent : ita el nos vel cupiditatibus sæculi amentes lectum suggerit præsens leclio, quæ de balillis Co
effecti, vel viliis inebriali , sentire non possumus re , et reliquorum qui cum ipso peccaverunt, com
quanta vulnera , quantas contritiones animæ pec memorat, quod ue hæc quidem jubel abjici Deris,
cando conquirimus. Et ideo consequentissima ratio sed fieri ex eis laminas ductiles atque ex iis altare
est pænæ , id est curæ ac medicationis tempus ex circundari. Refert ergo Scriptura , quia ex prile
tendi , et per unumquodque vulnus pro qualitate ceplo Dei , e accepit , inquit , Eleazar filius Aaron
plagæ medendi quoque spalia propagari . Sic ergo sacerdotis balilla rea , quæ oblulerunt ii qui es
el Dei æquilas ac benignitas etiam in ipsis animæ usti sunt, ei fecerunt ex eis circulos, et apposuie
suppliciis evidens fiel : et hæc audiens, qui pecca runt eos altari , ad commemoralionem filiorum ls.
vil , resipiscal , el ultra non peccel. Conversio enim Drael , ut non accedat quisquam alienigena, qui non
in præsenti vita , et pænitentia frucluose gesta , ce est ex semine Aaron , imponere incensum coram
Ierem confert hujusmodi vulveribus medicinam , Domino, ne fiat sicut Core , et conspiratio ejus sic
quia pænitentia non solum vulnus præteritum sa ul loculus est Dominus in manu Moysi . , Maui.
nal, sed et ultra animam peccato non sinit vulne feste quodam in loco Dominus per prophetam di :
rari . Imo et illud adjiciam : verbi causa , si pecca cil 6 : « Non sunt consilia mea sicut consilia vestra,
lor sum , nunquid eadein inihi erit pæna si semel nec cogitationes meæ sicul cogitationes vestræ . )
peccavi , quæ et si secundo, et tertio, et si frequen Si apud homines hodie judicaretur hæc causa, el
ljus peccen ? non ita erit : sed pro modo, el nu apud Ecclesiarum principes haberelur examen de
mero , el mensura peccati , etiam pænæ quantitas iis , verbi causa , qui diversa ab Ecclesiis docentes
melienda est . Deus eniin dabil e nubis panem lacry divinæ vindictæ pertulerint ultionem , nonne judica.
maruip et potabit nos in lacrymis, , sed in mensu rent, ut si quid locuti sunt, si quid Jocuerum, si
ra " . , Mensura autem hæc eril , quam sibi in hac quid etiam scriptum reliquerunt, universa pariter
99 Eccli . XXVIII , 22 . Psal. Lxxx , 6. Psal. Lsxiv , 9. Joan . 11, 1 , 2. Num . xvi et svii . " Nun.
XVI , 39, 40. Isa . LV , 8.
625 IN NUMEROS HOMILIA IX . 626

cum ipsorum cineribus deperirent ? Sed non sunt A est dicere , Oportet hæreticorum balillis altare cir
judicia Dei sicut judicia nostra . Audi enim quo cumdari , ut certa el manifesta omnibus fiat fide
modo de batillis eorum , qui contra prophetam Dei lium atque infidelium differentia . Cum enim lides
insurrexerant , jubentur fieri laminæ , et in circuitu ecclesiastica velut aurum cæperit refulgere, el præ
altaris alligi. Core figuram lenet eorum , qui con dicatio ejus ul argentum igne probatum inluentibus
tra ecclesiasticam fidem et doctrinam veritatis in resplendneril : lunc majore cum turpitudine et de
surgunt. Scriplum est ergo de Core, et de cælu decore hæreticorum voces obscuri aeris vilitale sor
ejus, quod in batillis æreis incensum obtulerint debunt. Vis autem scire quod quæ bona sunt, bona
ignis alieni. El jubetur quidem a Deo ignis alienus esse ex deleriorum magis comparatione noscunlur ?
dispergi el effundi : « Batilla vero , inquil ', quia Quis sciret bonam esse lucem , nisi noctis tenebras
sanctilicala sunt, facilo ea laminas ductiles, el cir sentiremus ? Quis dulcedinem no ceret nellis, nisi
cumda ex eis altare , quia oblala'sunt coram Do gustum amaritudinis accepissel ? Ipsum denique
mino, el sanctificata sunt. » Hoc ergo mibi per diabolum , el obluctantes adversum nos contrarias
banc figuram videlur ostendi , quod batilla ista , potestales si auſeras, virtutes animi sine obluctante
quæ Scriplura nominat ærea , figuram teneant Scri non poluerunt enilescere. Sic ergo el sacerdolum
B fidelium gloria non poterit resplendescere, nisi eani
pluræ divinæ. Cui Scripturæ hæretici ignem alie
nom imponentes, hoc est sensum et intelligentiam infidelium reprobatio et pæna commendel. Sed ex
alienam a Deo , et veritati contrariam introducen iis quæ legimus , singuli quique justoruin magis
les, incensum Domnino non suave, sed exsecrabile ex comparatione cæterorum clari videniur babili
oferunt. 296 El ideo forma Ecclesiarum sacerds apud Deum . Denique de Noe scriptum est'o , quod
libus datur; ut si quando tale aliquid fuerit exor essel justus et perfectus in generatione sua . In quo
lum , ea quidem quæ a veritate aliena sunt , ab Ec ostenditur quod non ex inlegro perfeclus, sed in
clesia Dei penitus abstrudantur : si qua autem generatione sua perfectus fuerit , el ad compara
etiam in ipsis hærelicorum verbis Scripluræ divi lionem cælerorum justus pronuntiatus sit . Simili
næ sensibus inveniuntur inserta , re pariter cum modo pulo etiain de Lol babendum . Quanto eniin
illis quæ fidei el verilali sunt contraria , respuan deteriores quotidie fiebant Sodomilæ , tanto ille ju
lur ; sanctificata sunt enim quæ de Scriptura divi slior apparebal. Sed el in hoc ipso libro quem har
na proferuntur, et Domino oblaia . Polesi autem et bemus in inanibus, cum ingressi essent ii qui in
alio adhuc modo intelligi quod de batillis præcipilur spexerant lerrain " , el decem ex iis meticulosis ser
peccatorum , ut jungantur et socientur allari . Et с monibus desperationem populi incussissent, duo veo
primo hoc ipsum quod ærca dicuntur, non otiosum ro reliqui, id est Caleb et Josue, bona nuntiarent,
videbitur. Ubi enim vera fides est , el integra verbi el hortarentur populuin permanere in proposito ,
Dei prædicatio, aut argentea dicuntur aut aurea : iinmortale eis a Domino merilum contulit non tan
ut fulgor auri declarel lidei puritalem , et argentum lum sua confessio, quantum formido sodalium .
igne probatum , eloquia examinala significet, Ista Neque enim iam maguilice in eis virtus animi cla
ergo quæ dicuntur ærea , in sono tantum vocis con ruisset , nisi reliquorum decem turpis iguaviæ for
sistunt, non in virtute spiritus, el sunt , ut Aposto nido paluisset . llæc autem diximus de balillis eo .
los dicit , « ul aramentum sonans, aut cymbaluni rum qui condemnati sunt, quæ altari jubentur af
linniens. » Ista ergo balilla ærea , id est hæretico figi, quod ex comparatione iuferiorum justi appa .
fum voces , si adhibeamus ad altare Dei , ubi divi . reant clariores , simul ut et posteris darelur exem
nus ignis et, ubi vera Dei praedicatio, melius ipsa plum , ne qui præsumptione superbi spiritus non
veritas ex falsorum comparatione ſulgebit. Si enim , sibi a Deo datum munus pontificalus invaderet, sed
ul verbi gratia dicam, ponam dicta Marcionis, aut ut illi cedal, quem non ambitio humana, non fa
Basilidis, aut alterius cujuslibet bieretici , et hæc vor corruptus asciverit, nec largitio condemuanda
sermonibus veritatis ac Scripturarum divinarum D subrogaverit , sed meritorum conscientia et Dei vo
testimoniis, velul divini altaris igne conſulem , non luntas assumpserit.
2. Pust hæc referlur : « El murmuraverunt, in
evidentior
ne impietas
bit eorumsi ex
? Nam ipsa comparatione appare
doctrina ecclesi.:stica simplex quil '' , blii Israel adversum Moysen el Aaron di
esset, el nullis intrinsecus hæreticorum dogmalum centes : Vos occidistis populum Domini. El factum
assertionibus cingeretur, non poterat lam clara , est cum irrueret synagoga super Moysen et Aaron ,
et tam examinala videri fides nostra . Sed idcirco in impelu ſugerunt ad tabernaculum testimonii.
doctrinam catholicam contradicentium obsidel op Illud vero obtexit nubes, el apparuit majestas Do
pognatio, ut fides nostra non olio (92) torpescat mini , el introivit Moyses el Aaron ad faciem laber
sed exercitiis elimelur. Propter hoc denique el Apo naculi testimonii. , Non legimus antea quia obtexe
rit nubes tabernaculuin , el apparuerit majestas Domi
stolus dicebal : « Oporlel auleip et hæreses esse,
ut probati quique manifesti liant inter vos. » Iloc ni , et receperit intra nubem Moysen et Aaron , nisi

1 10 Gen. vi , 9. 11 Num . xiv . 19 Num . Xvi , 41 , 42 , 43.

Num , xvi, 38. 8 I Cor. xii, 1. I Cor. XI , 9 .
(92) · Olio , deest in libb. editis, sed suppletur e mss . Belvacensi, Ebroicensi et Carnutensi.
 C27 ORIGENIS 623

nunc cum insurrexit in eos populus , et lapidare eos A spectu ejus, ut in confessione supplicationum molas
voluit . Discamus ex hoc quanta sit ulilitas in perse ejus el iracundiam mitigemus ; seil econtrario di
cutionibus Christianis, quantum gratiæ conferatur , cainus , Non est cura Deo de vila mortalium, nec
quomodo propugnator eis fiat Deus, quomodo abun pertinent hæc ad Deum , reliquit nos olim , nec ad
danler sanclus Spirilus infundatur. Tunc enim ma notitiam ejus ista perveniunt : si talia cogitemus in
xime gratia Dei adesi, cum hominum sævilia con cordibus nostris , el hæc de ore nostro procedant ,
citalur; et lunc pacem habemus apud Deum , cum certum est non esse in nobis Moysen el Aaron, le.
ab hominibus propter justitiam bella perpetimur. gis scilicet scientiam el fructus pænitentize , per
a Ubi enim abundavil peccalum , superabundavil (93) quos interitum imminentis exilii possimus cvadere.
-
el gratia " 3.1 Adoperuil ergo eos nube tabernaculi, Hoc pulo accidisse eliam populo illi qui fuit ante
el irruit synagoga super Moysen el Aaron , et ap nos , quando omnes declinaverunt , omnes simul
paruit gloria Domini. Quamvis magni sint vilæ me inutiles facti sunt " 7, el non fuit qui faceret bonila
rito Moyses et Aaron , quamvis animi virtutibus pol lem , non fuit usque ad unum . Si enim fuissel, nun
Jeani , apparere tamen eis Dei gloria non potuisset, quam utique dereliquisset cos Deus. Sed el nos tie HC
297 nisi in persecutionibus, in tribulationibus, in meamus ne ſorle simile aliquid inveniatur in nolis.
periculis , atque in ipsa pene morle jam positis. El B Timeo enim illam sententiam , in qua Dominus et
tu ergo non pules tibi dormienti et olioso apparere Salvalor noster, qui cuncta prænoscit, quasi dubi
posse gloriam Dei . Aul non el Paulus apostolus in tans dicit : « Pulas veniens Filius hominis inveniet
iis Dei gloriam consequi meruit ? Nonne super lidem super terram 18 ? , Jubentur ergo Moyses el
omnes caleros enuineral se in tribulationibus , Aaron exire de medio synagogæ , ut interimatursy
in necessitatibus , in carceribus ſuisse , ter virgis nagoga de semel. Sed videamus quid isti faciunt,
cæsum , semel lapidatum (94) esse, naufragia per sancti sunt ( 96) , perfecti sunt, el plus magis Evan
tulisse , pericula maris, pericula fluminum , pericula gelii discipuli quam legis , et ideo diligunt etiam
latronum , pericula a falsis fratribus ? Quæ quanto inimicos suos, atque orant pro persecutoribus suis.
Illis enim savientibus ut interficerent eos , isti pro
magis abundant , tanto amplius iis qui palienler
tulerint, conferunt gloriam Dei . cidunt in faciem suam super terram .

3. « Et loculus est Dominus ad Moysen et Aaron ,
dicens : Discedile de medio synagogæ hujus, el in
terimam eos semel : et cecideruul Moyses el Aaron
in faciem suam 18. , In Sodomis quidem quando ad C
minimum decem ( 95) requirebantur , per quos
vix si forte reperti essent, salvari possent ii qui ha
bilabant pentapolim Sodomorum : nunc aulem etiam
duo , si tamen inveniantur tales qualis Moyscs fuil
el Aaron , sufficere possunt , ul gens Israelitarum
lola salvelur. Quid ergo dicemus amplius esse in
jis duobus ? Que tanta virlus , quod merilum , quo
sexcenta inillia el co amplius liberentur ab interilu
vaslatoris ? Ego arbitror quod in Moyse lex signifi res fecerunt hoc, quod postmodum Evangelium do
cetur , quæ docel homincs scientiam el amorem
Dei : in Aaron supplicandi Deo , el obsecrandi eum
Sorma consistat. Si ergo accidat aliquando indi
gnari nobis vel universo populo Deum , et si jam
sententia ultionis procedit a Domino, redcal aulem
lex Dei in cor nostrum commonens nos el docens D
converti ad pænitentiam , satisfacere pro delictis ,
supplicare pro culpis : cessabit continuo iracundia ,
indignatio conquiescel , propitiabitur Dominus, quasi
Moyse el Aaron intercedentibus pro nobis , cl pro
universo populo supplicantibus . Si vero aliquando
oriatur indignatio Dei , el veniat pro peccatis nostris spiritaliter et evangelico sensu intelligimus el ex
sæva correplio ; indurenlur autem corda nosira ne
convertamur ad Dominum , neve humiliemur in con
4. « Et ait Moyses ad Aaron : Assume batillum,
et impone super illud ignem ab aliari , el injice illi
incensum , el effer velociler in castra , el exora pro
ipsis : exiit enim ira a conspectu Domini, et jam ce
pil vastare populum " 9. , Verum quoniam in bos
pervenimus locos , volo de bonilale Dei admonere
discipulos Christi , ne quis forle vestrum ab hære
licis conturbelur si quando certamen inciderit , illis
dicentibus quoniam Deus legis non est bonus , sed
justus , et Moysis lex non bonitalem continet , sed
justitiam . Videant ergo qui Deum pariter criminar 11
lur el legem , quomodo Moyses ipse el Aaron prio
cuit . Ecce diligit Moyses inimicos, el orat pro per
seculoribus suis , quod utique Christus fieri in
Evangeliis docet . Audite enim quomodo cadentes in
faciem super terram orant pro illis , qui ad interfi .
ciendos eos insurrexerant. Sic ergo invenitur el
Evangelii virtus in lege , et fundamento legis sub
vixa intelliguntur Evangelia. Nec veliis testamen
lum nomino ego legem , si eam spirilaliter intelli
gam . Illis tantummodo lex yelus ellicilur lestamen
lum , qui eam carnaliter intelligere volunt. El ne
cessario illis velus effecla est , el senuit, quia vires
suas non potest obtinere, Nobis autem , qui cam
ponimus, semper nova est : et utrumque nobis no
vum lestamentum est , non temporis ælale , sed in

19 Rom . v, 20. " Il Cor. xi . In Num , avi , 41, 45. 16 Gen. XVIII . 17 Psal . XIII , 3. 18 Luc. svili, 8.
13 Num . xvi , 46.
( 93) Libb. editi, « superabundabil. 1 (95) Mss. ( ad minimum decem , , Libb. edili,
( 94) Ter virgis cæsum , semel lapidatum . Sic lia ( minus decem , )
bent omnes mss.; male autem libb . edili, « ter las (90) Sic mss . Libb . autem editi , i faciunt, qui
vidaruin . ) Sancti sunt,
629 IN NUMEROS HOMILIA IX . 030

telligentiæ novitate . Annon el apostolus Joannes in A natus est in carne , adjecto eliam incenso, qui est
Epistola sua eadem sentit , cum dicit : (97 ) « Filioli , spiritus immaculatus , medius inter vivos el mor.
mandatum novum do vobis, ut invicem diligalis 20 ? , luos slelit, et mortem non fecit ultra grassari ; sed
cum utique sciret oliin datum esse mandalum dile sicut Apostolus dicil " , destruxit , eum qui labe
clionis in lege. Sed quoniam charitas nunquam bat mortis imperium , id est diabolum , ut qui credit
cadil , nec mandalum charitatis aliquando veterascii , in eum jam non morialur, sed vival in alernum " : ,
hoc quod nunquam velerascit , semper novum esse Hoc fuit ergo mysterium quod postea lulurum , jam
pronuntial. Semper enim observantes et custodien tunc ille qui populum vastabat , expavil. Agnosce
les in se charitatis mandatum novos reddit in spi- bat enim figuram batilli , et ignis , el incensi : el
rilu. Peccalori autem et charitatis fædera non qualis offerenda esset Deo bostia ab eo , qui medius
serranti , eliam Evangelia 298 velerascunt. Nec mortuorum vivorumque constiterat, prævidebat . Et
polest ei novum esse testamentum , qui non deponit illos quidem tunc imago præfigurata salvavit , ad
velerem hominem , et induitur novum , ac secundum nos autem salutis veritas ipsa pervenit. Neque
Deum creatum . Hortalur ergo Moyses pontificem enim indumenta pontificis purpura ac lana bysso
magnum , ut offerai incensum in castris ( 98 ) , el que contexta erubuisset angelus ille vastator , sed
exorel pro populo. Jam enim , inquit, vastari popu B ista qux futura erant indumenta magni pontificis
lus cæpit. In spiritu videbat Moyses quæ gereban intellexit, el jis cessit , quibus utique universa crea
lur. Vidil virtutem exisse ad castra , el yaslare ac lura inferior erat. Pulo autem quod non solum
perimere peccatores ; el propler hoc horlalur pon priino adventu Domini el Salvatoris nostri forma
lificeni assumere batillum , ignem de altari imponere, ista completa sil, sed eadem fortassis servabitur in
alque incenso superjecto exire el stare inter medium secundo . Veniet enim iterum Filius hominis : et
morluorum el vivorum , ne ultra proceilal vastatio , cuin venerit , sine dubio inveniet quosdam quidem
vel certo, ut verius habel se Scripluræ sermo, con mortuos , quosdam autem viventes. Quoil possumus
fraclio (99) . quidem et sic intelligere : quia nonnulli adhuc in
5. Sed primo, si videlur, historiæ ipsius imagi hoc vitæ slalu quo nunc sumus in veniantur , cum
nem describamus , ut cum rei geslæ species appa multi jam præcesserint morlui. Polest aulein et
fuerit , lunc demum etiam si quid est in hoc loco aliler accipi ; ul mortuos, corpora intelligamus: vi
mysticum requiramus. Intellige ergo populum illum ventes aulem , animas. Quidam tamen ex iis , qui
Israel in castris per ordines tribuum familiarumque ante nos interprelali sunt locum hunc , memini
dispositum , virlulem vero quamdam a Deo missam , quod mortuos dixerunt eos , qui niwielale scelerum
с
non sparsim , sed ex prima aliqua parte cæpisse in peccatis suis mortui intelliguntur: viventes an
populum morle vastare , el procedentem per ordi tem eos , qui in operibus vitæ permanserini. Ve
nem mortis stragem considera . Post hæc pontili rumtamen utrolibel modo stabit etiam in fuluro
cem indulum veste pontificali procedere, el portan magnus bic pontifex el Salvalor noster, medius vi
lem batillum , atque ignem cum incenso, lendere ad vorum et mortuorum . Sed el lunc forle medius vi.
illum locum , quo per angelum vastantem mors vorum el mortuorum slare dicendus est, cui sia
illata pervenerat' , el slantem in eo loco , ubi mors tuet oves quidem a dextris suis , hædos autem a si.
finem dederat primis , el eral vicina postremis. In nistris, et dicet iis qui a dextris sunt : « Venite, be
luere slantem pontificem , el objectione quadam nedicti Patris mei , percipite regnum , quod vobis,
sui , viventes a morluis dirimen ! em ; virtutem vero paratum est a constitutione mundi 23 , etc. , Jis au
repropitiationis ejus, et.incensi mysterium erubuisse tem qui a sinistris sunt dicel : « Ile in iguem aler
angelum vastalorem , et in hoc mortem quidem nur , operarii iniquitatis , quem præparavit Pater
finilam , vitam vero reparatam . Si intellexisti histo meus diabolo et angelis ejus , quoniam non novi
riæ ordinem , et oculis , ut ila dicam , cernere po vos * . » El sunt utique mortui ii , qui in ignem
luisti pontificem staniem medium inter vivos et mor milluntur æternum ; sunt autem vivi illi qui millun
D
luos : ascende nunc ad verbi hujus celsiora fastigia, tur ad regnum .
el vide quomodo verus pontiſex Jesus Christus as 6. « El cessavil , inquit ?" , vaslatio (1), vel, ut in
sumpto batillo carnis humanæ , et superposito igni aliis exemplaribus legi diximus, eonfractio : quod et
altaris , anima sine dubio illa magnifica cum qua magis interpretationis convenil veritati . Confractio
1 Joan. 11, 8. 21 Hebr. ii, 14. 22 Joan . iii , 15. 13 Maith . XXV , 34 . 3* ibid . 41 ; Luc xull, 27 .
15 Nom . xvi , 50.
(97) Filioli, mandalum novum do vobis , ul invi fuisse in exemplaribus Græcis , sed in Latinis. In
cem diligalis.Memoria hic lapsus est Origenes qui hodiernis Septuaginta Interprelum codicibus sola
ex Epistola Joannis laudat quod una « filioli o voce reperitur lectio, o paūgis « fractio ; , in Hebræo fonto
excepta, in ejus Evangelio tantum reperitur cap . legitur 2a plaga , pereussio. » Ad hanc signi
SIJI, 34. ficationein magis accedit vox ( confractio, ' gnam
(98) Libb. edili , « ut offeral incensum in castra , i ( vastatio, ,
sed mss. Ebroicensis el Belvacensis ut in nostro (1) In codice Ebroicensi legitur, ( quassario. Et
textu . mox ( interpretationi convenit veritatis. ) Sicque in
(99) Vastalio , vel cerle , ut verius habet se Scri codice Belvaceusia
plurx sermo , confraclio. Suspicor varietatem non
631 ORIGENIS
namqne est , quæ velut in vasis fictilibus ellicitur. A domos familiarum ipsorum , ab omnibus principibus
Peccatores ergo vasa fictilia fiunt, sicut Jeremias ipsorum duodecim virgas ; el uniuscujusque eorum
propheta designat in Lamentationibus 96 , dicens : nomeri scribe in virga sua : el nomen Aaron scribe
« Filii Sion, qui erant honorabiles el in auro elati , in virga Levi : est enim virga una (2) , per tribum,
quomodo reputati sunt in vasa fictilia , opera ma per domos familiarum suorum dabunt tibi . Et po
nuum liguli ? , E1 : 1 In domo magna non sunt , nes eas in tabernaculum testimonii contra arcam,
inquit Apostolus 97 , lantummodo vasa aurea , et ex quibus agnoscar tibi inde. Et erit homo quer
argentea , sed et lignea el fictilia : et alia quidem ad cunque elegero , virga ejus germinabil, el auferam
honorem , alia autem ad contumeliam . , Sunt ergo a le murmurationem filiorum Israel : in quibuscun
vasa ſiculia ad contumeliam , quæ et confringi pos que murmurant ipsi de vobis, , Omnis princeps tri
1
sunt . Sed consideremus diligentius quid in conse bus et pepuli habel virgam . Non enim polest quis
quentibus Apostolus de ipsis vasis fictilibus dicat : regere populum , nisi habeat virgam . Unde et Pau
Si quis, inquit 23 , emundaverit semetipsum ab iis , lus apostolus, quia princeps erat populi, idcirco di
eril vas ad lionorem sanctificalum , el utile Domino cebal : 1 Quid vultis ? In virga veniam ad vos, aut
ad onine opus bonum paralum . 1 In quo ostendere in charitate, spirituque mansuetudinis 53 ? , Omnis
videlur , quod el vas ipsum quod fit , et per quem fil, B ergo princeps tribuum habeat necesse est virgam
linus alque idem homo sil . Intellige ergo propositum silam , sed unus solus est , sicut Scriptura reſerl,
299 quidem hominis esse quod operatur : reli pontifex Aaron cujus virga germinavit . Verum quo
quam autem partem bominis ipsum esse vas, quod niam , ut sæpe ostendimus, verus pontifex Christus
fit vel ad honorem , vel contumeliam . Cum ergo est , ipse solus est , cujus virga crucis non solum
sensus noster quæ bona sunt eligit , el ad bonam nos germinavil, sed et floruil, el omnes hos credentium
conversationem trahit, facit nos vas utile . Cum au populorum allulit fructus. Quis autem iste est fro
lem neglexerit, el decideril propositum nostrum a Clus, quem attulit ? Nuces , inquit, qui fructus primo
boris, ellicimur vas ad contumeliam . Si ergo intel quidem indumento amarus est : sequenti munilor
lectus noster luteus sil, et de luto semper ac de el legitur. Tertio sumentem pascit ac nutrit. Talis
lerrenis cogilet , efficimur vas fictile, el opus ma ergo est in auditorio (3) Christi doctrina legis el
nuum liguli . Et forle propler hoc isle qui talis proplielarum . Prima lilleræ facies satis amara est,
est , incrcpalur ab Apostolo, quasi qui sensum ha quae circumcisionem carnis præcipit , quæ de sacrie
beos luleum et lerrenum , de magnis el iis quæ ca liciis mandat, et cælera quæ per occidentem lille
pere non potest , quæral el dicat : « Quid ergo ad ram designantur. llæc omnia tanquam amarum
huc conqueritur? Voluntati enim ejus quis resistil ?, C nucis corticem projice. Secundo in loco ad muni
Cui Apostolus quasi lulco respondit * : « Tu quis menta lesiæ pervenies, in quo vel moralis doctrita,
es, o homo, qui contra respondeas Deo ? Nunquid vel ratio continentia designalur. Que necessaria
dicit figmentum ei qui se fiuxit, Quid me fecisti quidem sunt ad custodiam eorum quæ servanlur
sic ? » Dicitur præterea corpus nostrum vas lietile , intrinsecus, frangenda quandoque tamen el sine
sive etiam legis lillera , in eo quod ait Apostolus 30 : dubio dissolvenda sunt. Ut si verbi gratia dicamus,
« Habentes autem thesaurum hunc in vasis fictili abstinentia ciborum , el castigalio corporis, donec
bus. , Utrumque enim in loc sermone accipi po sumus in corpore isto corruptibili el passibili , sine
lest , et quod in corpore nobis positis thesaurum dubio necessaria est. Cum autem confraclum ſue
gratiæ per Spiritum sanctum Dominus largialur, et rit ac resolutim , el resurrectionis teinpore incor
quod in sermonibus legis , qui viles ' el in contemptu ruptibile ex corruptibili redditum , alque ex ani
habentur pro eo quod nulla arte grammatica expo mali spiritale : non jam labore aMictionis ,nec abs
lili videntur, reconditus sit thesaurus sapientize et tinentie castigatione, sed qualitate, nulla jam cor
scientiæ Dei ; ita ut merito dici possil , quod in pori corrup !ela dominabitur (4 ). Sic ergo el nuc
ipsis sint thesauri sapientiæ, et scientiæ Dei abs- j necessaria abstinentiæ ratio videtur, et postmodum
conditi 3. Hæc nobis dicta sint de confractione, non quærenda. Tertio autem loco reconditum in iis
quä сessasse memoratur : nunc autem pauca etiam invenies el secrelum mysteriorum sapientix el
de sequenti historia disseramus, in qua virgarum scientiæ Dei sensum , quo nutrianlur el pascantur
commemoratio introducilur. animæ sanctorum non solum in præsenti vita , sed
7.739 El locutus est Dominus ad Moysen , dicens : etiam in fulura . Isle enim est pontificalis fruelis,
Loquere filiis Israel , el accipe ab eis virgam per de quo promillitur iis qui esuriunt el sitiunt justi

88 Thren . iv , 2 . 27 || Tim , ii , 20. 28 ibid . 21 . 29 Rom . ix , 19 el 20. 30 I Cor . iv , 7. 31 Col. 11, 3.

La Num . XVII, 1-5. 33 I Cor. iv, 21 .

(2) Est enim virga una . Sic recie codd . mss. Bet .
vacensis, Turonensis et Ebroicensis, ut in Græco
lesiu , ÉGT ! rào cácãos ula. Male in antea edilis le
gilur, , etenim virgam unam . )
(3 ) Omnes mss . , ( auditorio . , Libb. edii, cad .
juiorio . Paulo posi mss. ( per occidentem lilleram
designantur. , Libb. edili, « per occidentem litteram
demonstrantur . ,
( 4) Codd. Ebroicensis, Belvacensis et Turon .,
sed qualitate sui nulla jam corpori corruptibilia
dominabitur. )
633 IN NUMEROS HOMILIA IX . 031
tiam , quoniam salurabuntur * . Hoc igitur modo in A gloria : et seminatum corpus animale, surgal cor
Scripturis omnibus triplicis hujus sacramenti ratio pus spiritale * . Ista sunt quatuor quæ virga aridi
percurrit. Sic et Sapientia monet 36, ut describa corporis nostri in resurrectione germinabit. Sed et
mus ca nobis in corde tripliciter , ad respondendum , illud secundo in loco dicemus ; quia , sicut in iis pro
inquit, verbum veritatis iis qui proposuerint nobis. missionem suam Deus in quadruplum dedit et inulto
36 : quorum 3
Sic tres puleos fodit Isaac patriarcha plura et pretiosiora largitus est quam promisit, ita
solus ille tertius ab eo laliludo vel amplitudo nomi malto magis in oninibus Scripturæ locis , ubi aliqua IL
natur. Quia autem sacramentum sacerdotale est Dei promissio continelur, si quis tamen ad eam
.
virga nucis, idcirco arbitror eriam Jeremiam 37 pervenire merealur, in futuro multipliciter præpa
qui eral unus de sacerdotibus ex Anathoh , vidisse rabitur ; et sic vere complebitur illud quod Aposto
virgam nuceam , et prophctasse de ea illa quæ scri lus dicit **, quia i oculus non vidit , nec auris au
pla sunt vel de virga nucea , vel de lebele , sive de divil , nec in cor hominis ascendit, quæ præparavil
olla succensa : quasi si ostenderel per hæc in virga Deus iis qui diligunt eum . , Vide ergo quanta sint ,
nucea esse vitam , et in lebele succeuso esse mor el qualia, quæ non solum videre e ! audire nemini
lem. Vita enim el mors ponitur ante faciem no licuit, sed ne in cor quidem , id est ad cogilalionem
B
stram . El est vita quidem Christus in sacramento humanam poluit ascendere. Sive ergo lerram , sive
zucis : mors allem diabolus in figura lebetis suc cælum dixeris , sive solem lunc et ſulgorem visibilis
censi. Si ergo peccaveris , portionem quam pones luminis, omnia hæc oculus vidit , el auris audivit :
cum lebele succenso ; 300 si autem juste egeris , el non possunt esse ex illis quæ oculus non vidit,
ellicietuir portio lua in virga nucea cum magno pon nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit.
lifice. Sed et in Canticis canticorum 38 sponsa de Transgredere ergo hæc omnia , el transcende omne
scendere dicitur in hortum nucis , ubi etiam pariter quidquid vides , quidquid audis, quidquid etiam co .
cum nucibus sacerdotalium quodaminodo pomorum gitare poles, et illud scito esse reposilum jis qui di
copiam perscribirur invenisse. Verumtamen de vir liguni Deum , quod nec ad cogitationem cordis lui .
gis , ut dicere cæperamus, unum promisit Deus fru- quivil ascendere . Unde ego arbitror nihil in bujus
elum in virga , el plures dedit. Sed aliendile dili modi repromissionibus de rebus corporalibus cogi
gentius, si forte possimus liberalitateni Dei lar landum . Ratio enim materiæ corporalis non usque
giorem etiam ipsis suis promissionibus edocere : quaque sensum huaianæ cogitationis effugere polest ,
si ſurle el ex jis illam incffabilem bonitalem Dei quæ sed illa sunt quæ ad nullius sensum , nullius cor pos
in Scriplure lillera semper legitur, rimari alque sunt ascendere quæ in sola Dei sapientia continen -
с
investigare poterimus, cum largiorem in præstando, lur. Etenim videbitur hac ratione quod promissio
quam in promillendo videamus. num bona majori modo quam promissa sunt, dan
8. Igitur sermo Scripturæ de qua nunc loquimur lur : similiter et pænæ quæ peccatoribus commi
ita habel : « El erit, inquit, homo quemcunque ele naplur, multiplicatis crucialibus inſerende sunt ;
gero, virga ejus germinabit 39. , Hoc est solum sicut et in superioribus, ubi anous pro die ad vine
quod promisit Deus , ut virga ejus quem elegerit, dictam ponitur, exposuimus : nisi si quis tertium
germinet. Ubi vero ad rem venitur ut quod promis- aliquid posse fieri cogitet, colligens aliqua solatia
sum est ostendalur impletum : non unum illud ex iis que in comminatione ea , quæ ad David facta
quod promissum fuerat effectum dicitur, sed vide est * , continentur : ubi triduo pronuntiala est inor
quanla addantur. Ait enim : . Et ecce germinavit lis futuræ vastalio, el intra sex horas abbrevialum
virga Aaron in doino Levi 40. 1 Est loc unum illud videlur lempus esse supplicii . Sed hæc tibi proli
sine dubio quod fuerat repromissum ; sed adduntur cere possunt, ubi pænitentiæ tempus el satisfactio
et alia, et dicitur : « El produxit frondes el pro nis conceditur locus . Scribitur 45 lamen Deus malis 1
lulit flores, el germinavil nuces " . Cum ergo de quidem reddens in tertiam el quarlam progeniem
solo gerinine fuisset promissum , vide quania largi. D bouis autem faciens misericordiam non solum in
tur Deus, ut non solum germen produxerit, sed et lerliam el quartam progeniem , sed , ut Scriplura
frondes; et non solum frondes, sed et flores ; el dicit, in mille generationes.
germinaverit non solum flores, sed et fructus. Quid 9. Sed redeamus ad ea quæ de virgis dicere cæ
igitur est quod ex iis colligere el contemplari de peramus. Possumus adhuc etiam sic intelligere eo
beamus ? Prim oinnium resurrectionis ex morluis rum quæ in virga germinaverant, differentias. Om
fecramentum . Virga eniin arida germinat, cum nis qui in Christo credit , primo moritur, el post +
corpus exstincluin cæperit reviviscere . Quæ sunt hoc renascitur : el est etiam hæc figura , quod virga .
autem quatuor isla quæ resurgenti corpori præsta arida postmodum germinal. Est ergo primum ger
buntur ? Ut seminalum in corruptione, surgat in men prima hominis in Christo confessio . Secundo
incorruptione ; el seminatum in infirmitate, surgat frondescit, ubi renalus donum gratiæ Dei ex Spiri
ia virtute; el seminalum in ignominia, surgal in lus sancli purificatione susceperit . Inde afferi flo

3* Matth . v . 38 Provvil, 3. 36 Gen , XXVI . 37 Jer, 28 Cant. vi . 39 Num . XVII , 5 . 40 ibid . 8. ibid .
" I lor, xv , 42, 43. 43 I Cor. II , 9. ** Jl Rey.Av. 5 Esod.xx.
.
638 ORIGENIS
res , ubi proficere cæperit , el morum suavilale de- A cet in Deum . De hujusmodi enim peccatis non la
corari , ac fragrantiam misericordiæ et benignitatis cile remissionem aliquam videmus in legis lilleris
effundere. Ad ultimum quoque affert eliam fructus designari. Hæc autem diximus pro jis que recitata
justitiæ , quibus non solum ipse vival , sed el aliis sunt nobis : « El dixit , inquit, Dominus ad Aaron
præbeal vitam . Cum enim ad perſeclum veneril , et dicens : Tu et filii tui , el domus patris tui tecum
prolulerit ex se verbum fidei , verbum scientiæ Dei , sumetis peccata sanctorum . ) Polest quidem ila
et alios lucrifecerit , hoc est attulisse fructus quibus exponi locus isle ; ut per ea quæ offert pontiles
alii nutrianlur. Sic ergo singuli quique credentium pro peccato uniuscujusque, et purificat eam pro
de virga Aaron, qui Chrisius est , germinanlur ; quo quo obtulerit , scriplum sit : « Tu el filii tui,tecum
rom qualuor islæ differentiæ in aliis Scriptur.e lo sumetis peccala sanctoruin .,, Mibi autem non vide
cis velul alates qualuor designantur, quas Joannes lur oliosum quod sanctorum peccata commeinoral .
apostolus in Epistola sua distinctione mystica com In multis elenim Scripluræ locis sermo isle repe
prehendit,ait enim : « Scribo vobis , pueri, ; et , Litur . Unde requirendum est , quomodo et sancti
( scribo vobis , adolescentes, , et , I scribo vobis , dicantur aliqui, el de peccatis eorum scribatur.
patres . , In quibus utique non corporales ælates , Non enim , ul putant quidam , statim ut quis san
sed animæ profectuum differentias ponit, ut etiam B clus esse cæperit, peccare jam non potest, et con
hoc sacerdotalis virgac germine observavinius linuo sine peccato putandus est . Si enim sanctus
designari. Habentur ergo hæc 301 omnia non non peccaret , non utique scriptum esset : « Sume
tam in virga Aaron , quam in ea virga quæ exiit lis peccata sanctorum . » Si sanctus sine peccato
de radice Jesse : et Oos de radice ejus ascendit, esset, non diceret Dominus per Ezechielem pro
super quem requievil spiritus Dei " . In quo nec phetam ad angelos, quos millebat peccalores pu
hoc ipsum videtur oliosum quod exire dicitur nire 62:58 : « El a sanctis meis incipielis. ) Si enim
virga , et flos ascendere. Quamvis enim unus sit sancti sine peccalo sunt , quomodo ipsi primi sue
Cliris ! us per substantiam (5) , singulis tamen cumbunt suppliciis peccatorum ? Si sancti sine
diversiis efficitur , prout iodigel is in quo operalur . peccato essent, nunquam diceret Scriptura " , quia
Qui ergo segnior est el negligentior, pro disciplina ojustus in principio sermonis sui ipse sui accusa
fil ei Christus virga , et in virga non ascendere di lor lil. , Si sancli sine peccato essent, nunquam
citur, sed exire . Exeundum namque est ei qui iners Paulus apostolus diceret , Romanis scribens " S:
el segnis est de eo stalu in quo non recle consistit , « Nolile propter cibum solvere opus Dei ; , quibus
el transeundum ad alium slatum , tanquam virga c in principio Epistolæ scripseral 86 : 1 Omnibus qui
compulso, id esl severitate doctrinæ rigidioris ad sunt Romæ dilectis Dei , vocalis sanctis. » Et ile
monilo . Qui vero juslus est , quia juslus sicut pal rum idem Apostolus ad Corinthios scribens, dicit " .
ma florel 48, in hoc ascendere dicitur Christus. Sic < Paulus vocalus apostolus Jesu Christi; , et post
ergo qui verberibus indiget , exit ad eum virga ; pauca : 1 Ecclesiæ Dei quæ est Corinthi, sanctili
qui autem proficit ad justitiam , ascendit in floreni. calis in Christo Jesu , vocatis sanctis, » Istos ergo
Ascendet autem usquequo aſſerat fructus spiritus, quos sanctificalos et sanclos appellal , audi quanla
qui sunt charitas, gaudium , pax , patientia " , et in eis peccata reprehendat. Ait enim in sequeuli
reliquz virlules in Christo Jesu Domino nostro , bus 88 : « Cum enim sint inter vos æmulationes el
cui est lionor , et gloria , el imperium in sæcula sæ contentioncs, nonne carnales estis, el secundon
culorum . Amen . hominem ambulatis ? , Et iterum 59 : « Jam divites
HUMILIA X. facti estis , sine nobis regnatis, el utinam regnare
De eo quod scriptum est 80 : ( El dixit Dominus ad lis ! » Et iterumo : « Tanquam autem non venturo
Aaron : Tu el filii lui, el domus patris lui lecum me ad vos inDati sunt quidam . » Et paulo posiel:
sunnelis peccata sanclorum . )
« Omnino auditur inter vos ſornicatio, el talis for
1. Qui meliores sunt , inferiorum semper culpas D nicatio, qualis nec inter gentes, , lo consequenti
el peccata suscipiunt. Sic enim et Apostolus dicit " : bus vero 62 : « El vos , inquil, inflali estis, el non
< Vos qui lirmiores estis , imbecillitates infirmorum potius luctum babuistis, , ln quo utique nullum
sustinele. • Israelita si peccel , id est laicus, ipse reliquit immunem , dum aliis fornicationis, aliis
suum non potest auſerre peccatum ; sed requirit inflationis et superbiæ crimen ascribit. Nolal eos
levitam , indiget sacerdote, imo polius et adhuc el in consequentibus etiam de judiciis, et dicit " :
horum aliquid eminentius quæril : pontifice opus « Jam quidem omnino delictum est in vobis ; quia
est , ut peccatorum remissionem possit accipere . judicia habelis inter vos. ) Arguit eos quos sancios
Sacerdos autem si delinquat , aut pontifex, ipse dixerat , et pro eo quod idolis immolata manducent,
suum polest purgare peccatum ; si lamen non pec el quasi sententiam inter eos proferens dicit * :
48 | Joan . Ji , 13 , 14. *7 Isa . xi , 1 . 48 Psal . xci , 13 . 49 Gal . v , 22. 80 Num . xviii , 1 . 31 Rom. Ir, 1 .
53.53 Ezech . 1x , 6 . ** Prov . xvii, 17. 58 Rom . xiv , 20 . 66 Rom . 1 , 7. 87 | Cor.1,1 et 2. $$ I Cor.
6
III , 3 . 69 I Cor . iv , 8. 60 ibid. 18. 61 I Cor. 1 , 1 . 62 ibid . 2. 63 | Cor. vi , 7. * I Cor . yill , 12.

(5 ) Per substantiam . Substantiam more Græco vocal subsistentiam , id est hypostasim .

 637 IN NUMEROS HOMILIA X. 638

Sic aulem peccantes inter fratres, et percutien- A dium geral, cum peccaverit, nescit peccati pæni
les conscientiam earum infirmam , in Christum ludinem gerere, nescit delicti remedium quærere.
peccatis. , Sed et de eo nihilominus confulat Qui non sunt sancli, in peccatis suis moriuntur ;
eos, quod non solum immolatitium (6 ) cibum , sed qui sancti sunt , pro peccatis pænitudinem gerunt,
el calicem dæmoniorum præsumani, el dicit 68 : vulnera sua sentiunt, intelligunt lapsus, requirunt
«Non potestis calicem Domini bibere, el calicem sacerdotem , sanitatem deposcunt, purificationem
demoniorum : non polestis mensæ Domini parti per pontificem quærunt . Idcirco ergo caule et si
cipes esse, el mensæ dæmoniorum . » Ipsis etiam gnificanter sermo legis designat, quia pontifices et
H
illud dicit 66 : « Quod convenientibus vobis in Ec sacerdotes , non quorumcunque , sed sanctorum
clesia, audio schismata esse. El ilerum 67 : « Unus lantummodo sumant peccala ; sanctus enjui est qui
quisque enim suam cænan præsumil ad mandu pcccalum suum per pontificem cural.
candum : et alius quidem esuril , alius autem ebrius 2. Sed redeamus ad pontificem nostrum , ponti
esl. Et pro iis delictis dicit 68 : « Proplerea inter ficem miagnum qui penetravil cælos , Jesum Doini
vos multi infirmi , et ægri , el dormiunt multi. num nostrum ; el videamus quomodo ipse cum filiis
Quod si nos ipsos dijudicaremus, non utique 302 suis, apostolis scilicet el martyribus, sumit peccata
judicaremur. » Post bæc autem non jam delicia B sanctorum . Et quidem quod Dominus noster Jesus
moralia (7 ) , sed fidei in eis crimen exaggeral. Ail Christus veneril ul lolleret peccatum mundi , el
enim 6 : Quomodo dicunt inter vos quidam quod morle sua peccata nostra deleverit , nullus qui
resurrectio mortuorum non sit ? ) Et iterum 70 : Christo credit, ignorat . Quomodo autem et filii ejus
auferant peccata sanctorum , id est apostoli el mar
( Si autem Christus non resurrexil, vana est fides
vestra . Adhuc enim estis in peccatis vestris. » Lon tyres , si poterimus , ex Scripturis divinis probare
gum porro est, nec præsenti conveniens lempori, lentabimus. Audi primo Paulum dicentem : « Li
ut plurima de jis lestimonia proferamus, quibus benter enim , inquit " , expendam , et expendar pro
probelur quod ii qui sancti dicuntur, non continuo animabus vestris ; » et in alio loco : « Ego enim jam
etiam sine peccato esse intelligantur ; sed hæc opi- immolor, inquit " , et tempus regressionis, sive cre
nentur illi qui Scripturis divinis non sollicite, nec solulionis meæ inslat. Pro iis ergo quibus scribe
diligenter intendunt : in quibus multa esse diffe bal , expendi se el immolari dicit Apostolus. Hostia
rentiae sanctoruin docentur, sicul a nobis et in aliis aulem cum inimolatur, ad hoc immolalur uit eorum
tractatibus plenius dictum est . Sed el nunc quan pro quibus jugulatur, peccala purgenlur. De marty
lum lociis requirit, dicemus. Sancti dicuntur iidem ribus autem scribit Joannes apostolus in Apocaly
с
que el peccatores illi qui se voverunt quidem Deo el psi 73, quia animæ eorum qui jugulali sunt propter
sequestraverunt a vulgi conversatione vilam suam nomen Domini Jesu , assistunt altari ; qui aulein as
ad hoc ut Domino serviant. Hujusmodi ergo homo sistit altari , ostenditur fungi sacerdotis officio . Sa
secundum hoc, quod se cæteris actibus circumci cerdotis autem officium est , pro populi supplicare pece
sis Domino mancipavil, sanctus dicitur. Polest au calis . Unde ego vereor , ne ſorle ex quo mariyres noi:
tem fieri, ut in boc ipso quod Domino deservil, non fiunt , el hostiæ sanctorum non offeruntur pro pecca
2 ita omnia gerat ut geri competit, sed delinquat in lis nostris, peccatorum nostrorum remissionem non
mereamur . El ideo vereor, ne permanentibus in nobis
nonnullis, el peccet . Sicut enim is qui sequestrat
se, el segregal ab omnibus actibus , ut disciplinam , peccatis nostris, accidat nobis illud quod de semel
+ ipsis dicunt Judæi , quia non habentes allare, neque
rerbi gratia, medicinæ aut philosophiie consequa
tur, non utique continuo ul se hujusmodi tradideril templuin , neque sacerdotium , el ob hoc nec hostias
disciplinis, ita perfectus eril , ul non invenialur in offerentes, peccala , inquit, nostra manent in no
aliquo peccare : imo potius plurima delinquendo bis ; el ideo venia nulla subsequitur. Et contra ,
vis ad perfectionem aliquando perveniel; el lamen nos dicere debemus, quia hostiæ inartyrum non
slatim ut se ad hujusmodi scholas tradidit, certum D oferuntur pro nobis , idcirco manent in nobis pec
est eum vel inter medicos , vel inter philosophos cala nostra ; non enim meremur persecutionem pali
pomerari ; ita et de sanctis accipiendum est quod propler Christum , nec mori propter nomen Filii
statim quidem ut mancipal se quis sludiis sanctila Dei . Et ideo etiam diabolus, sciens per passionem
tis , secundum boc quod proposuil, sanctus appelle- martyrii remissionem iieri peccalorum , non vult
lur. Secundum hoc vero quod necesse est eum in nobis publicas gentilium persecutiones movere :
mollis delinquere, donec usu et disciplina ac dili scil enim , quia si ad reges el præsides adducamur
gentia abscindalur ab eo consuetudo peccandi, propter nomen Christi, ad testimonium Judæis et
etiam peccator, ut supra diximus , appellabitur. gentibus, gaudium nobis et exsultatio sit , quia
Ego autem el amplius addo aliquid, quod nisi san merces nostra nulla in cælis est. llarc non facit
Clum propositum aliquis habeal, el sanctitatis stu inimicus, vel quod ipse gloriæ invidel, vel fortassis
65 | Cor. x , 20 el 21. 66 ] Cor. x1 , 18 . 67 ibid . 21 . 68 ibid . 30 el 31 . 69 I Cor.xv, 12 . 70 ibid . 17.
" Il Cor. xii , 15. 79 || Tiin . iv , 6. 78A poc. vi .
(6) Colex Belvacensis , immolatilium . 1 Codex de immolatis. » Libb. edili , « inmolali. »
Suucli Tbeodorici, immolationis. · Ebroicensis, (7 ) Codex Belvacensis, « mortalia. ,

1
659 ORIGENIS 010

quod ille qui omnia prævidet, prænoscil nos non A Evangeliis dicit 80 : « Tu autem cum oras, intra
esse idoneos ad martyrium tolerandum . Scil tamen jn cubiculum tuum , et claude ostium luun, el ora
Dominus qui sunt ejus , el in quibus non speratur, patrem luum in abscondilo. » Qui ergo ila orat ut
habet ille thesauros suos : « Non enim sicut homo dixi, ingreditur ad altare incepsi quod est interius.
videt, ila et Deus ? *. , Ego non dubilo et in hoc Cum autem quis clara voce , cl verbis cum sono
conventa esse aliquos ipsi soli cognitos , qui jam prolatis, quasi ut ædificet audientes, orationem
apud eum mariyres sini lestimonio conscientiæ , fundit ad Deum , hic spiritu oral, el offerre videtur
parati , si quis exposcat, effundere sanguinem suum hostiain in altari quod foris est ad holocaustomata
pro nomine Domini Jesu Christi ; non dubito esse populi constitulum . Oporlel ergo sacerdotes ea
aliquos qui lulerint crucem suam , et sequantur curare præcipue el custodire, quæ intra velanien
enim . fliec licet per excessum quemdam , necessa interius conteguntur, ne quid ibi pollutum , ne quid
rio tamen videntur dicta , ul intelligeremus quo inveniatur immundum ; hoc est interiorem homi
nem , et cordis secreta curare , ut ibi immaculata
modo per pontificem , 303 et filios pontificis fiat
in sanctis remissio peccatoruin . permaneant. Cherubim el propitiatorium , scientia
intelligenda est Trinitatis ; interpretatio enim Che
3. Sequitur post hæc : « Et lu , inquit 75 , el filii
B rubim multitudinem , id est perſeciionem scientiæ
tui accipielis peccala sacerdotii vestri : et fratres
indical (9) : el quæ est alia perfectio, nisi agno
tros tribuum Levi , plebem patris lui assume ad te,
visse Patrem et Filium , el Spirilum sanctum ? Ilze
et adjungantur libi , el ministrent libi : el lu el lilii ergo curanda sunt ita a sacerdotibus, ut inconla
lui lecum in conspectu tabernaculi testimonii obser minala el illarsa servenlur . Sed et urna habelis
vabunt custodias luas tabernaculi. , Observare
cælestem cibum mannæ , thesaurus utique est verbi
diligentius , et intendere iis quæ scripta sunt , con
divini. El arca aurea, in qua sunt tabulæ tesla
venit eos præcipue qui in ordine sacerdotali glo
menti, ut opinor, non aliud quam melis nosir?
riantur ; ut sciant quid est quod eis lex divina præ
esse declaratur, in qua legem Dei debemus lialere
cepit observandum . Tu , inquit, et filii lui lecum in
descriptam . llæc aulein mens aurea debel esse,
conspectu tabernaculi observale custodias vestras,
hoc est pura el preliosa, in qua legein Dei vescri
el altare , et custodias tabernaculi (8) . Mandata plam semper habeamus, sicut Apostolus dicit :
quidein cerla sunt el evidentia , ut observare
« Scriplam non alramento , sed spiritu Dei vivi ;
debeamus custodias tabernaculi, el altaris , et sa
non in tabulis lapideis, sed in tabulis cordlis car.
cerdolii ; quis sane sit qui observel, el facial ca quæ nalibus. , Hoc est enim quod et de quibusdam
sacerdotibus mandata sunt ; et quis sit qui ulatur C dicitur « qui ostendunt opus legis scriptum in cor
quidem ordine el honore sacerdotii , opera vero et
dibus suis 89. , Quis autem scripsit in cordibus
mysterium sacerdotii non observel, ille solus nosse
eorum , nisi Deus digilo suo ? Legem utique natu
polesi , qui scrutatur corda el renes 76. Mandantur ralem quam dedit Deus humano generi, et in cus
observari non solum ea quæ foris sunt, « Sed el
clorum mentibus scripsit : unde et inilia sumimus,
ea , inquit ?? , ut curent sacerdoles præcipue quæ
ac semina quædam ad perscrutandam capimus fê
intra velamen sunt ; , velut si diceret : cura sit
ritatem : quæ seinina si bene excolamus, fructum
sacerdotibus , evidentia ac manifesta mandala
vitæ afferent in nobis in Christo Jesu Domino
divinæ legis implere, el mysteria ejus abscondita el
nostro , cui est gloria el imperium in sæcula sæcu
velala omni perspicacia conlueri. Si vero ad lorum . Amen .
hominem velis refcrre tabernaculum testimonii ;
HOMILIA XI .
quoniam quidem corpus hominis tabernaculum
De primiliis offerendis.
Paulus appellat, dicens 78 : « Qui enim sumus in
labernaculo hoc , gemimus aggravali ; in quo nolu I. Primitias omnium frugum , omniumque pecu
mus exspoliari , sed supervestiri ; ; si ergo ad bo dum , sacerdotibus lex mandat offerri 88 : ila ut
minem tabernaculum referamus , interiora vela- Domnis qui possidel agrum , vel vineam , vel olivelubi,
minis , ubi inaccessibilia conteguntur, principale vel etiam bortum , et si quid est quod exercelur in
cordis dicemus, quod solum recipere potest mysteria lerris , sed el si quis peculia cujuscunque pecoris
veritatis , el capax esse arcanorum Dei . Allaria nutrial , offerat ex iis Deo omne quod prinsuin esi,
vero duo, id est interius el exterius, quoniam allare id est ad sacerdotes deferat. Deo enim offerri dicit
orationis indicium est , illud pulo significare quod quod sacerdotibus dalur. Et hoc est quod docemur
dicit Apostolus 79 : « Orabo spiritu , orabo el mente . ) ex lege, quia nemo licile nec legitime ulatur fru
Cum enim corde oravero , ad altare interius ingre ctibus quos lerra produxit, nec animantibus quæ
dior. El loc pulo esse quod etiam Dominus in pecudum protulit partus , nisi ex singulis quibusque

4* Reg . svi , 7. 75 Num . XVIII, 1-3 . 76 Rom . viii , 27. 71 Num . XVIII , 7 . 78 Il Cor, v, 4. " I Cor.
XIV, 15 . 280 Malih , vi , 6. 81 H Cor. III , 2, 3. 88 Roin . 11 , 15. $8 Num . XIII .
( 8) Observale custodias vestras , el altare , el cu scientiæ indical . A radice 227 lita multitudo. Che
slodias labernaculi, Aciu libb. antea edilis omissa , rubiin ergo explicari potest sicut multiindo : quo
supplenduir e mss . pacio autem multitudo scientiæ interpretari possil,
19) Cherubine multitudinem , id est perfectionem jaleor me ignorare
 IN NUMEROS HOMILIA XI . 642

Deo primiliæ , id est sacerdotibus offerantur. Hanc A his a se invicem differre distinctionibus legis ipsius
ergo legem observari eliam 304 secundum lille
ram, sicut et alia nonnulla , necessarium pulo ( 10).
Sunt enim aliquanta legis mandata quæ etiam novi
Testamenti discipuli necessaria observatione custo
diunt. Et si videtur, prius de iis ipsis quæ in lege
quidem scripta , sed tamen in Evangeliis observanda
sint , sermo moveatur : et cum hæc patuerint, tunc
jam quid in his etiam spiritaliter sentiri debeat ,
requiremus. Sunt enim qui ila dicant, quia si
aliquid omnino ( 11 ) observandum est secundum
litteram , cur non et cuncta servenlur ? Si vero ad
spiritalem intelligentiam quæ lex continet referenda
sunt, nihil omnino secundum lilleram , sed spirila
liter debent universa discerni. Nos autem utriusque
B unum ponamus ex multis, non est scriplum , hoc
assertionis insolentiam temperantes, qualis regula
in hujuscemodi legis sermonibus observanda sil ,
er autoritate divinarum Scriplurarum proferre
tentabimus. Scriptum est in octavo decimo psalmo84 :
Lex Domini irreprehensibilis, convertens animas,
testimonium Domini fidele, sapientiam præstans
El parvulis. Præceplum Domini lucidum , illuminans
oculos. Timor Domini castus, permanens in sæcu
lum sæculi. Justitiæ Domini reclæ lætificantes
corda, judicia Domini vera justificata in semetipsa ,
ei desiderabilia super aurum et lapidem preliosum
multum, et dulciora super mel ei favum . , Nisi
ergo essent singula ista a semetipsis diversa, nun
quam utique proprias unicuique Scriptura divina
differentias indidisset, ut aliud de lege Domini diceret, c Apostolum 88, ut diem festum agamus,
aliod de mandalo , aliud de justificationibus , aliud
de judiciis. Est ergo , ut ex his ostendimus, aliud
lex, aliud præceplum , aliud testimonium , aliud
justificatio, aliud judicium . Sed et in ipsa lege evi
dentior horum differentia designatur, ubi dicitur :
Hæc est lex , el mandala , et justificationes, el præ
cepla , et testimonia , et judicia , quæ præcepit
Dominus Moysi . Cum ergo hæc ita se habere, et
testimoniis approbentur, diligentius debemus in
lendere iis quæ recilantur in lege, quia sicubi scri
bitur, verbi gratia , hoc esse mandatum , non
continuo mandalum lex accipienda est : vel sicubi
scriptum est , istæ sunt justificationes, non con
linuo justificationes, aut lex , aut mandalum pu
landæ sunt. Similiter Julem et sicubi scriptum
est testimonium , aut judicia , non confuse unum ex
cæteris, sed diversum ab aliis unumquodque sen
tiendum est . Si ergo scriptum legimus 85 , quia lex
umbram habeat fulurorum bonorum , non continuo
etiam mandalum , vel justitiæ vel judicia , de qui
bus hoc non est scriplum , umbræ esse credendæ
sunt fulurorum bonorum . Denique, ut exempli gratia
1
est mandalum paschæ , sed , « hæc est lex pa 1
schæ 86. , Et quia lex umbra est futurorum bonoruin ,
lex sine dubio paschæ umbra est futurorum bono
rum . Cum ergo venio ad locum illum qui de pascha
scriptus est, in agno illo corporali ( 12) debeo in
telligere umbram esse ſuluri boni, et hoc sentire
quod « pascha nostrum immoralus est Christus 87. ,
Simili modo invenies etiam de azymis et de cæteris
festorum dierum observanliis scriplum . Quia ergo
hæc omnia sub legis titulo scribuntur in lege ne
cessaria, quia lex per præsentem umbram futura
bona designat, requirere debeo quæ sint azyma
.
futurorum bonorum , et invenio dicentem mihi
non in
ſermenlo veleri , neque in fermenlo maliliæ el nem
quiliæ, sed in azymis sinceritatis el veritatis . , Sed
de circumcisione scriptum est : Hæc est les cir .
cumcisionis. Quia ergo et circumcisio sub legis
Litulo censelur , lex autem umbra est, quæro quid
circumcisionis umbra bonorum contineal fulurorum ,
ne forle dicat mihi in umbra circumcisionis posilo
Paulus 89 : . Quia si circumcidamini, Christus vobis

** Vers . 8-11 . 85 Hebr. x , 12. 86 Exod . XII , 43. 87 I. Cor . v , 7 . 88 ibid . 8 . 89 Galat. v, 2.

( 10) Hanc ergo legem observari eliam secundum militer ôlatayai adhibet testimonium Malth . v, 21 ,
lillerum 'sicut el alia nonnulla , necessarium pulo . el obiter Chrysostomus oratione 5 , adversus Judæos,
5 Cotelerius in lib. 11 Constil . apost., cap. 35 , hæc alque pseudo -Chrysostomus ad Matth . XXm , 23 .
erudile adnotat pag. 248 : 1 Veteris legis decimæ , Præterea ad derimas Deo ecclesiisque persolvendas
δεκάδα., δευτεροδεκάδαι , πτωχοδεκάδαι (οι cum habemus exhortaciones SS . Ambrosii, Augustini,
Hieronymo loquar circa initium lib . xiv in Eze. D et aliorun . Domos lunc, inquit martyr Cyprianus
chielem ), primitiæ , portiones , voluntaria dona , in line tractatus De unilale Ecclesiæ , et ſundos ve
ministeria, victimæ, fruclus, vota , primitiva, pri nundabant , el Thesauros sibi in cælo reponentes,
mogenita , omnesque oblationes ac pensiones sacræ distribuenda in usus indigentium prelia apostolis
duo complectebantur : nimirum naturale aliquid, offerebant . Al nunc de pairimonio nec decimas da
et aliquid quod vocant positivum . Ad naturam sive mus ; et cun vendere jubeat Dominus, emimus po
ad rectam rationem moresque bonos pertinebat lius et augemus. El B. Hieronymus ad Malachiæ
sacris operantium et paupertale afllictorun susten cap . Ju : Quod de decimis primitiisque diximus, quie
latio per ejusmodi collationes ; positum vero et olim dabantur a populo sacerdotibus ac Levitis, in
certis regulis a Deo delerminalum Ecclesiæ quoque populis intelligile , quibus præceplum
Alque posteriori quidem per novumerat reliquum
Testamentum. esi , non solum decimas dare el primitias, sed el ren
abrogalo, prius obligat eliam Christianos : qui le dere omnia quæ habent, el dare pauperibus , et sequi
hentur , sive dando decimas el primilias, sive alio Dominum Salvatorem . Quod si jacere nolumus ,
quo Ecclesiæ visum fuerit modo , clericorum et ino saliem Judæorum imitemur exordia, ut pauperibus
pum necessitatibus subvenire. Hinc interdum Patres parlem demus ex lolo , el sacerdotibus ac Levitis
de decinis tanquam abolitis disserunt, ut Epipba honorem debitum deferamus. )
nius bæres. 8 , cap. 6 ,et Chrysostomus homil. 74, ( 11 ) Omnes codd . mss. ( omnino. , Libb. editi,
in Malhæum : interdura non sublatas fuisse aiunt, ( Domino.
ul fuse Origenes homil,11 , in Numeros, ubi consi ( 12) Codex Belvac . in ove illa corporali . )
643 ORIGENIS
nihil proderit ; et illud " : « Non enim quæ in A dum lilleram ab Evangelii discipulis observentur ;
maniſesto in carne est circumcisio, illa circumcisio quædam vero omnimode ut scripta sunt oblinenda ;
est, neque qui in maniſesto in carne Judæus est ,
sed qui in occullo Judæus est : et circumcisio
cordis in spiritu , non lillera , cujus laus non ex
hominibus, sed ex Deo est . , Hec ergo singula quæ
nequaquam penitus secundum litteram observanda
dicit Apostolus , invenies omnia fere apud Moysen
sub legis titulo designari . Jam vero in eo ubi
dicit " , « Non occides , non adulterium facies ,
non furaberis, , et reliqua hujusmodi , non in
venies , quoniam legis in iis titulum præmiserit ,
sed magis hæc mandala videntur, et ideo non
exinanitur apud discipulos Evangelii scriptura
ista , seil adimpletur : quia, ut dixi, non mandatum , B
sed lex babere diciturumbram futurorum bonorum ;
et ideo hæc nobis secundum litteram custodienda
sunt . Item alibi : « Jusle , inquit 9 , sectare quod
justum est . Quid opus est in his allegoriam 305
quærere , cum ædificel etiam littera ? Ostendimus
ergo esse quædam quæ omnino non sunt servanda
secundum lilleram legis, et esse quædam quæ alle
goria penitus immulare non debet, sed omnimode
ila ut Scripture de iis continent observanda sunt :
nunc requiro si sunt aliqua quæ et secundum lille
ram quidein stare possint, necessario tamen in eis
etiam allegoriam requirendam . Et vide si possumus
hæc apostolica et evangelica auctoritate munire.
Scriplum est in lege 93 : 1 Propter hoc relinquet
bonio patrem el matrem , el adhærebit usori suæ, c
el erunt duo in carne una . , Hirc quod allegoricaulique numerando sacerdotes honorare Deum de
mysteria contineant, Paulus, cum in Epistola sua
hoc ipsum posuisset exemplum , pronuntiat di
cens : Mysterium hoc magnum est , ego aulem
dico in Christo , et in Ecclesia . » Quod autem opor
leat hoc eliam secundum lilleram custodiri, ipse
Dominus el Salvalor docet, dicens 98 : Scriplum
est, Propter hoc relinquet hoino patrein et matrem ,
et adhærebit uxori suz , et erunt duo in carne una .
Quod ergo Deus conjunxil, homo non separel . 1
El ostendil ulique observanda esse hec etiam se
homo, cuin
cundum literam
conjunxit, adjicit : « Quod ergo Deus
non separel. , Sed et in aliis
Apostolus ubi dicit ” , i quia Abraham duos filios
habuit, unum de ancilla , el unum de libera , , quis n pulos : « Nisi abundaverit justitia vesira plus
dubitat hæc secundum lilleram stare debere ? Cer
lum est enim , quia et Isaac de Sara , et Ismael de
Agar Milii fuerint Abrahæ . Addit tamen iis Aposto
lus, el dicit 97 : « Hæc autem sunt allegorica , )
quæ in duo testamenta convertit , et Saræ quidein
sobolem tanquam in libertatem gignentis novi Te
slamenti liberos dicit ; Agar autem tanquam in ser
vitutem generantis terrenz Jerusalem filios no
minavit. Ostendimus, ut opinor, auctorilale Scri
pturæ divinæ , ex iis quæ in lege scripla sunt, ali
qua penitus refugienda esse et cavenda , ne secun
* Rom . 11 , 28 , 29 . 91 Rom . xiii , 9 . 92 I Tim . vi, 11 .
37 ibid . 24 .
XIX , 5 el 6 . 96 Gal . IV , 22.
21 . 3 ibid . 22. ibid. 27 .
GH
alia autem habere quidem secundum litteram veri
talem sui , recipere lamen utiliter et necessario
etiam allegoricum seisuin .
2. Erit ergo jam sapientis scribãe et elocti de
regno Dei , qui sciat de thesauris bis proferre nova
el velera , scire quomodo in uno quoque loco Scri
pluræ , aut abjicial penitus occidentem litleram , et
spiritum vivificantem requirat , aut confirmet om
nimode, et utilem ac necessariam probet lillere
doctrinam ; aut manente historia , opporlune el de
center introducat etiam mysticum sensum. Sicut el
in hoc sermone quem habemus in manibus arbi
Tror convenire ; decet enim et utile est etiam sa
cerdotibus Evangelii offerri primilias. Ita enim et
Dominus disposuil , ut qui Evangelium annuntiant,
de Evangelio vivant, et qui allari deserviunt , de
altari participent º8. El sicut hoc dignum el decens
est , sic econtrario el indecens el indignum existi
mo el impium , ut is qui Deum colit, et ingreditor
Ecclesiam Dei , qui scit sacerdoles et ministros
assistere allari , et aut verbo Dei aut ministerio
Ecclesiæ deservire, de fructibus terre quos dat
Deus solem suum producendo , el pluvias suas mi
nistrando, non offerat primitias sacerdotibus. Non
mihi videtur hujusmodi anima habere memoriam
Dei , nec cogitare, nec credere quia Deus dederit
fructus quos cepit, quos ita recondit quasi alienos
a Deo. Si enim a Deo sibi dalos crederet , sciret
dalis et muneribus suis. Et adhuc ul amplius hæc
observanda eliam secundum litteram ipsius Dei ro
cibus doceantur, addemus ad hæc . Dominus dicit in
Evangeliis : « Væ vobis, Scribæ et Pharisæi hypo
crilæ , qui decimatis mentham , , hoc est, « decimam
dalis menthäe , et cymini, et anethi, et præteritis
quæ majora sunt legis : hypocritæ , hæc oportet
lieri, et illa non omilli. , Vide ergo diligentius
quomodo sermo Domini vult fieri quidem omoi
mode quæ majora sunt legis , non tamen omilti et
hæc quæ secundum lillerain designantur. Quod si
dicas, quia hæc ad Phariseos dicebat , non ad
discipulos, audi iterum ipsum dicentem ad disci
quain Pharisæorum et Scribarum , non intrabitis in
regnum ceelorum ' . , Quod ergo vult fieri a Pha
risäis, multo magis el majore cum abundantja volt
a discipulis impleri ; quod autem fieri a discipulis non
vult , nec Pharisæis imperat faciendum . Quomodo
autem plus velit fieri a discipulis quam faciunt
Pharisæi, in eo declarat ubi dicit ' : « Dictum est
antiquis : Non occides. ) Hoc observant et Pharisri.
Discipulis autem dicit 3 : « Ego aulem dico vobis,
quia si quis iratus fuerit fratri suo , reus eri judi
cio . , Similiter et de eo quod scriplum est * : « Non
96 93 Matth .
9. Gen. 11 , 24. Ephes. v, 32.
98 I Cor. 18 . 9. Malih . XXIII , 23. · Matth . v, 20. ' ibid .
 C15 IN NUMEROS HOMILJA XI . 646

adulterabis, » suorum discipulorum in eo vull am- A quia sunt primitix Asix , et alii primitiæ Achaix .
plius abundare justitiam , ut ne mulierem quidem Unde consequens est per singulas Ecclesias aliquos
videant ad concupiscendum . Igitur ex his quæ pro credentium , quos tamen apostolicus spiritus pro
tulimus pancis, si qui studiosi sunt in Scripluris baverit , primitias nominari. Ex quibus esse arbi
divinis, perfacile colligere polerunt etiam cætero tror etiam Cornelium illum qui Cæsariensis Eccle
rum distinctiones. Sapiens enim si au liat, inquil ", siæ cum iis cum quibus Spiritum sanctum meruit
verhum non solum laudabit, sed el adjiciet ad illud. accipere , primiliæ merito dicitur ' ' . Et non solum
Quid adjiciet ? ut disculiat et discernat in singulis hujus Ecclesiæ , seu fortassis et omnium gentium
quibusque capitulis legis , ubi fugienda sit legis primitiæ Cornelius appellandus est ; primus enim
littera, ubi amplectenda, ubi etiam narratio histo credidit ex gentibus, el primus sanclo Spiritu re
riæ cum mystica expositione conveniat. « Christus pletus est. Et ideo recle primitiæ gentium appella
enim nos redemil de maledicto legis 6 ; » non nos bitur. Sed requiris fortasse quis istas offerat pri
redemit de maledicto mandali , nec de maledicto mitias Dco, allt quis est pontifex cujus bei ralio -
testimonii, nec de maledicto judiciorum , sed de nibus cedant. Ego arbitror quod secundum Domini
malediclo legis , id est ne subjecti essemus cir verbuin ager dicalur hic mundus. Ager autem non
B
cumcisioni carnis nec observationi Sabbatorum , lerræ solum , sed corda intelliguntur humana ,
aliisque horum similibus, quæ non in mandatis, quem agruin angeli Dei susceperint excoleil
sed in lege dicenda sunt contineri. Quomodo ergo dum ( 14) . Cultura ergo sux fructus ipsi quidem
abundat justitia 306 nostra plus quam Scribarum possident, el habent, eos videlicet qui sub procu
et Pharisæorum , si illi de fructibus terræ sue rationibus agunt, el actoribus, et nondum usque
gustare non audent priusquam primitias sacerdoti ad summam ætalem perfectionis venerunt. Si quo
bus offerant, et levitis decimas separeni ( 13) ; et rum vero corda diligenter exculta , et ad perfectum
ego nibil lorum faciens fructibus lerræ ita abular, perducta sunt, hos tanquam electos et præcipuos
ut sacerdos nesciat , levites ignorel, divinum allare ex cæteris primitias offerunt pontifici magno. De
non sentiat ? Illud sane necessario commonendum est, nique invenimus ipsum Cornelium antcquam doctri
quod lex dupliciter dicitur : nam generaliter omnia nam verbi Dei , vel gratiam baptismi susciperet a
ista, hoc est mandatum , justificationes , præcepla , Petro , audisse ab angelo, quia orationes ejus et
lestimonia , judicia , lex appellanlur ; specialiter au eleemosynæ ascendissent ad Deum ' , unde el per
tem pars aliqua ex iis quæ in lege scripta sunt lex ipsum angelum videlur Deo primitiæ oblatus esse
dicitur, ut sunt isla de quibus superius disseri Cornelius . Possumus autem dicere etiam de Petro,
с
nus. Generalis autem lex significatur , verbi gratia , et Paulo cæterisque apostolis, quod et ipsi creden
cum de Salvatore dicitur , quia non venit sula lium per se primitias offerant, sicut dicit Aposlo
vere legem , sed adimplere. » Et item alibi 8 : « Ple lus " , quia ab Jerusalem in circuiļu usque ad Illy
niludo ergo le gis est dilectio. , In quo ulique omnia ricum repleverit Evangelium Christi, et ita prædi
simul quæ scripta sunt in lege, legem nominavil . Hæc caverit Evangelium non ubi nominatus est Chri
diximus asser entes mandalum de primitiis frugum slus, ne super alienum fundamentum ædificaret.
vel pecorum , debere etiam secundum lilleram stare. Inluere ergo Paulum , omnes eos quos docuit , qui
3. Nunc autem videamus quoinodo el allegoricum , bus prædicavit, qui ex ipso profecerunt in fide,
id est spiritalem recipiat intellectuin . Requiramus tanquam fruclus suos offerenlem , et quærentem
ergo sicubi in Scripluris præler hæc de quibus su quotidie novos agros quos excolat , el nova rura
pra dictum est , invenimus primitias nonsinari , hic quæ seminel , el ob hoc dicentem ad quosdam :
enim dixit ' ; « Omnes primilias olei et vini , et · Cupio enim venire ad vos, ut aliquem fructum
frumenti , horum omnium primitiæ quæ oblala habeam et in vobis, sicui el in cæteris gentibus. )
fuerint Deo, libi dedi ea . , Requiro ergo nunc Inluere , inquam , eum ex iis omnibus fructibus
præter hæc ubi primiliæ nominentur. Si enim D elecla quæque signantem , et dicentem de quibus
omnes primitiae ad pontificem pertinent, necessario dam , sicut supra diximus, quia sunt primitice Asiæ,
nobis el pontifex requirendus est, ad quem perti et alii primitiæ Acbaize , et singularum quarum
nere debeant eliam illæ primiliæ quas in aliis que Ecclesiarum eligere primitias et offerre Deo .
Scripturæ locis indilas invenimus. Et primo qui label aulem fortassis aliquos el primogenilos.
dem omnium de ipso Domino Christo legimus Credo autem quod habeal el aliquos inferiores ho
scriptum ' , quia sit primiliæ mortuorum . Est rum , quos neque pro primogenitis ( 15 ) , sed pro de
ergo et ipse aliqua in parte primitiæ . Et iterum cimis possil offerre. Sed et unusquisque doctorum
invenimus de quibusdam dictum ab Apostolo " , pulo quod pro eo quod docel et prædicat et instruit

" Prov. 1 , 5. 6 Gal. 111, 15. Malih . v, 17 . * Rom . xii, 10. • Num . xvi , 12. 10 Col. 1, 18 ; I Cor.
XV, 21. 11 I Cor. xvi , 15. " Act. .. 18 ibid . 4 . 1 * Rom . xv, 19, 20. 18 Rom . 1 , 13 .
(13) Mss ., « decimas separent. » Libb. edili , «de quæst. 5 , num , 26 et 27. :
cinæ separentur. ) ( 15 ) Codex Belvacensis, ( quos neque pro primi
( 14) Quem agrum angeli Dei susceperint exco . liis neque pro primogenitis. )
lendum . Consule Huelium Origenianorum lib. 11 ,
647
auditores, agrum Ecclesiæ illius quam docet , id est A apostoli , et singulorum per ordinem, vel pro meri
credentium corda videatur excolere . Habel ergo et
ipse culturæ suæ fructum , el in jis omnibus fru-
cuibus invenit sine dubio electum aliq ! em -et prx
cipuum , quem quasi primitias offeral, invenit et
quos pro primogenitis, el alios pro decimis. Quod
si non videlur temerarium audere in talibus, pos
sunt fortasse primogeniti vere illi dici , de quibus
scriplum est 16.17 quia cum mulieribus se non inqui
naverunt, virgines enim permanserunt, aut etiam
de martyribus potest dictuin videri . Et primilia
nihilominus possunt intelligi Ecclesiæ virgines. De
cimæ quoque ii qui post conjugium continenter ct
casie vixerint.
4. Verum quoniam ex angelorum primitiis
B
sermo sumpsit exordium , quas offerri ab iis
dem humani generis cultoribus dixeramus , 307
alque ad apostolos sequenti loco , et inde ad unum
quemque doctorum deducti suinus , reileamus ad
originem eorum quæ discutere cæperamus. Igitur
unusquisque angelorum ( 16) in consummatione se
culi aderit in judicio, educens eos secum quibus
præluit , quos adjuvii, quos instruxil , pro quibus
semper vidit faciem Patris qui in cælis est . Et pulo
etiam ibi inquisitionem liluram , non quidem an
culturæ hominum angelus defuerit, sed an cultura
angelicæ nequaquam digne segnitia humana respon
derit. Erit ergo ei in hoc judicium Dei utrum negli
gentia aliqua ministroruin spirituum qui ad ministe
rium et adjutorium missi sunt propter eos qui lie с
reditatem capiunt salutis, an eorum qui ab iis ju
vintuir ignavia tam multi lapsus vilac humanæ
proveniant ( 17) . Quod si ila est, eril ergo etiam
inter angelos el homines judicium Dei : el fortassis
judicabuntur aliqui cum Paulo el conferentur labo
ribus ejus, et fructibus qui ex nullitudine creden
lium veniunt : et forle invenietur in laboribus supe
rior etiam aliquibus angelis, el ideo nimirum dice.
bal 18 : « Aut nescitis quia angelos judicabimus ? ,
Non quod ipse Paulus judicet angelos, sed quod
opus Pauli quod egit in Evangelio, et crga animas
credenrium , judicabit aliquos : non enim omnes,
sed aliquos angelorum . Ei propterea fortassis etiam
Petrus ad isia respondens dicebat 19 : « In quem
concupiscunt etiam angeli prospicere : quamvis el D loquentem dicere ' : , Venite confundamus lin
ipsi apostoli angelis utantur adjutoribus ad cxplen guas eorum , » quid aliud putandum est, nisi quod
dum prædicationis suæ munus, et opus Evangelii
consummandum . Sic enim dicebalur in Actibus
apostolorum 20 , quia angelus Petri esset qui pulsa
rel ad ostium . Similiter ergo intelligitur essc el
alius Pauli angelus, sicut est Petri , el alius alterius
16.17 A poc . xiv, 4 . 18 I Cor . vi , 3. 19 I Pel. I , 12.
13 Gen. x1 , 7 .
( 16) Igitur unusquisque angelorum , etc. Vide Hue
lium Origenianorum lib. 11 , quæst. 5, num . 20 el
21 .
( 17) Erit ergo et in hoc judicium Dei utruin negli
ventia aliqua ministrorum spirituum qui ad ministe
rium et adjutorium missi sunt propter eos qui hære
dilalem cupiunt salutis , an eorum qui ab eis juvantur
ORIGENIS . CAS
lis , quos utique in laboribus el doctrina sua , sive
apostolorum sive reliquorum post eis doctorum,
necesse est primas partes habere et animarum quæ
per eos profecerunt , et fructum una cum iis per
quos operati sunt ad aream Domini comportare. Erit
ergo in congregatione frucluum , id est in electione
credentium , ille , verbi gratia , qui fuit illius Eccle.
size præcipuus et eximius, primiliæ , et ille etiam
hoc superior illius Ecclesiæ primogenitus, ab illo,
verbi gratia , angelo oblalus. Et ita omne hoc quod
adumbratum est in lege , quoniam lex umbram lia
bel futurorum bonoruni , aliquo modo per angelo
rum ministeria in futuroruin bonorum veritale
complebitur : ul quæ præformata sunt in illo Israel,
qui secundum carnem Israel dicitur, in Israelitis
veris el cælestibus impleantur. Nomen enim Israel
pervenit usque ad angelicos ordines, nisi quia mulio
verius illi appellabuntur Israel , quanto verius illi
slint mens videns Deum . Hoc enim Israel interpre
talur ( 18 ) . Pulo enim quia , sicut quædam nomina
vel gentium , vel principum , in Scripturis posila
videmus, quæ absque ulla dubitatione ad malos
angelos, et ad virtules contrarias referantur ; sic
ut, verbi gratia , Pharao rex Ægypti , el Nabuchodo
nosor Babylonius et Assyrius ; ita etiam ea , quæ de
sanctis viris et gente religiosa scribuntur, ad saa.
clos angelos et ad benignas debemus referre virlu
les. Quod autem rex gentis impiæ ad virtutem ali
quam malignam ab Scriptura referatur, audi quo
moilo Isaias de Nabuchodonosor dical : « Et indu 1 .
cam , inquit ? , gladium super gentem magnam , su
per principem Assyriorum . Ait enim : Virtute mea
ſaciam , el sapientia sensus mei destruam fines gen.
lium , elvirlulen eorum deprædabor. , Et item
alibi quasi de principe gentis cujusdam loquens
dicit ?? : « Quomodo cecidit de cælo Luciler, qui
mane oriebalur ? , si ergo hæc omnia ad angelos
quosdam malignæ ( 19) virtutis referri cogit ratio
veritatis , nonne eadem consequentia etiam quæ vie
bouis, vel principibus, vel gentibus conscribuntur,
ad bonarum , ul supra diximus, virtutum angelos,
ministrosque referentur ? Sed et illud quod in Ge
nesi scriptum legimus, Deum ad angelus sine dubin
diversi angeli diversas in hominibus linguas operali
sint ac loquelas ? Ut, verbi gratia , unus aliquis fue. "
ril , qui Babylonicam tunc uni homini impresseril
linguam , alius qui alii Ægyptiam , et alius qui Græ
cam , el sic diversarum gentium ipsi illi fortasse
20 Act . XII . 21 Isa , x, 12, 15. ss Isa. siv, 12.
ignavia lam mulli lapsus vilc humanæ proreniant.
Hæc in editis omissa supplentur e codd . Sagieusi,
Belvacensi, et Sancti Theodorici.
( 18) Videns Deum . Hoc enim Israel interprelatur .
A 87 vidit , » et Spec Deus. )
( 19) Mss. , « maligne, » Libb. editi , e magna .'
 619 IN NUMEROS HOMILIA XI. 650
principes fuerint, qui et linguarum ac loquele vide- A merito, eo quod creditam sibi multiplicavit pecu
bantur auctores : manserit autem lingua per Adam niam , pervenit ad hujusmodi polestalem . Omnia
primitus data , ut putamus, Hebræis, in ea parte enim apud Deum ratione el judicio fiunt , nec ad
bominuni, quæ non pars alicujus angeli , vel princi- gratiani , sed pro merito alius princeps esse mullo
pis facta est , sed quæ Dei portio permansit. Interim rum ponitur, alius subjectus esse principalui . Eva.
ut dicere cæperamus, offerunt et angeli primitias, gali Corsitan prolixiore videamur excessu , sed de
unusquisque credo gentis suæ , et rursum Onlis primitiis exponentibus necessarium fuil cliam ista
quisque Ecclesiat: sux . Quibus angelis et Joannes discutere, quandoquidem tanti honoris nomen istud
in Apocalypsi scribere videtur “ , verbi gratia , an in Scripluris divinis habetur ut etiam ipse Christus
gelo Ecclesiæ Ephesiorum , vel Smyrnæorum , vel primitize nominalus sil , el primitiæ dormientium * 7 .
Laodicensium , aliarumque quæ scriplæ sunt. Offert El sicul rex regum , et Dominus dominantium , et
ergo unusquisque angelorum primitias, vel Eccle pastor pastorum , el pontificum pontiſex , ita conse
siæ, vel gentis suæ quæ ei dispensanda commissa quenler et primitiarum primiliæ dicelur. Quæ pri
est. Aut forle el alii extrinsecus angeli sunt, qui ex miliæ non jam pontifici , sed Deo oblatæ sunt, se
omnibus gentibus fideles quosque congregent . Et cundum hoc quod seipsum hostiam obtulit Deo , et
B
consideremus ne forle sicut 308 in aliqua , verbi surgens a mortuis sedit in dextram Dei . Dicitur
gratia , civitate, ubi nondum Christiani nati sunt, aulein 28 ipse ei primilia , el primogenitus lolius
si accedat aliquis, el docere incipial, laboret, in crealuræ , quod uirum lali modo per singulas quas..
struat, adducat ad fidem , et ipse postmodum jis que creaturas intelligi debeal , quali inter homines
quos docuit princeps et episcopus fit : ita eliam primitize dormientium dicitur, et intelligitur, an
sancli angeli (20) eorum quos e diversis gentibus aliqua celsiore el diviniore intelligentia, non est
congregaverint, el labore suo ac ministerio proficere præsentis temporis persequi .
fecerint, ipsi eorum etiam in futuro principes fiant : 5. Redeamus ergo ad primiliarum rationem quas
ut Christus non tam rex dicatur quam rex regum , diximus offerri per angelos, quæ colliguntur ex
et non tam Dominus, quam Dominus dominantium . agris bujus mundi. Agri autem angelorum , corda
Quippe si isti reges fiunt eorum quos regunt, et nostra sunt. Unusquisque ergo eorum ex agro quem
proficere faciunt, ipsi ergo offerunt quosdam qui colii , offert primitias Deo . Etsi mererer ego hodie
dem pontifici, quosdair vero filiis pontificis , id est , magnum aliquem , el summo pontiſice dignum sena
superioribus virtutibus , et archangelis , quosdam sum proferre , ila ut ex iis omnibus qua: loquimur
etiam Levitis, id est paulo inferioribus, si tamen c cl docemus , esset aliquid egregium , quod summo
consequens videatur lali quadam specie etiam ange sacerdoti placere deberet, polerat fortasse fieri , ut
licos ordines, ut Israelitici sunt, esse distinctos, angelus qui præest Ecclesie , ex omnibus dictis no
quandoquidem Israelitæ ( 21 ) umbræ et exemplari stris eligeret aliquid, et loco primitiarum Domino
dicantur deservire cælestium . Possumus ergo dice : de agello mei cordis offerret. Sed ego me scio non
re, quia forle in fuluro cum omnes fructus congre miereri , nec conscius sum mihi , quod talis aliquis
gabuntur ad aream , erunt quidam portio pontificis, sensus invenialur in me, quein dignum judicet an
sed illius veri pontificis Christi. Erunt et alii portio gelus qui nos excolit , offerre pro primitiis, vel pro
Levitarum , sicut jam supra diximus, vel angelis , primogenitis Domino , Atque utinam tale sit quod
vel aliis cælestibus virlulibus sequestrata . Puto au loquimur el docenius, ut non pro verbis nostris
tem quod erunt quidam portio etiam hominum eo condemnari mereamur, sulficeret nobis hæc gratias
rum duntaxat qui in hac vita prudentes ac fidcles Offerunt ergo angeli ex nobis primitias, et excolit :22)
dispensalores verbi Dei fuerunt. lloc enim arbitror unusquisque eos quos studio et diligenria sua ab
in Evangeliis designari a Domino, ubi ait ad eum , erroribus gentium convertit ad Deum : el est unus
cui crediderat quinque mnas, el fecerat ex eis de quisque in portione vel cura illius angeli : et sicut
cem 18 : « Esto potestatem habens supra decem ci- D ex initio sæculi hujus cum dispergeret Deus filios
silales. • Cui vero crediderat unam , el ſeceral ex Adam a , slaluit lines gentium secundum numerum
ca quinque 38 : Esto potestatem habens supra angelorum Dei , el unaquxque gens sub illo angela
quinque civitates. » Quid enim hic poleslas civilatum facta est : una autem fuil el electa gens Israel , quie
inteligenda est , nisi gubernatio animarum ? Unde portio Domini fuil, et funiculus hæreditatis ejus i
et videtur milii quod sinc causa eliam inter ipsos ita credo et in fine hujus mundi atque in initio sce
culi alterius ſulurum (23) , ut iterum dividat Excel
angelos alii potestatem et principatum super alios
gerant, alii autem subjaceant, el oblemperent pole sus Gilios Adam : et qui non potuerint ila mundi esse
stati. Sicut ne iste quidem cui potestas decem civi corde ut ipsum videant Dominum , el esse portio
Talum , vel ille cui quinque civitatum datur, sine Domini, videant sanclos angelos , el sint secundunt
** Apoc. 11. & Luc. xix , 17. ibid. 19. 971 Cor.xv, 20 . 28 Coloss . 1 , 15. 29 Deul . AXXII .
(20) lia etium sancli angeli, elc. Vide Huetiuin gentium . , Libh , editi, « ab erroribus etiam . ,
Origenianorum lib . Ji , quæsi. 5, num . 26. (23) Ila credo el in fine hujus mundi atque in int
(21 ) Mss. , 1 Israeliiæ. Libb.cditi, Israeliticæ.j tio saculi alterius futurum , etc. Vide lluciiuin Oris
(22) Libb. edili, , cxcoluni, , sed mss., « exco genianorum lib . llo quesi. 11 , num . 10 .
lil. s Paulo post codex S. Theodorici , , ab erroribus
21
PATROL . GR . XII.
 031 ORIGENIS 652

numerum angelorum Dei . Sed bealus est qui dignus A enim panis qui, cum semper comedatur , semper
fuerit in illa vila esse ' portio Donini, el populus permanet, imo semper augetur. Est ergo , sicut Ape
ejus Jacob, ac funiculus hæreditatis suæ Israel . Opla stolus dicit 37 , spiritalis esca , quæ quanto magis
bile est ergo, ut diximus, ita proficere unumquem insumitur, tanto amplius crescit . Quanto enim an
que , ut inter primitias, vel primogenita eligi merea plius verbum Dei sumpseris, quanto instantius ci
tur, el offerri Deo , et esse pars Domini, sicul econtra bum istum comederis, tanlo in le affluentius abun
rio valde timendum est ne inveniamur inter illos , de dabit. Hæc dicta sunt pro eo quod scriptum est,
quibus scriplum esl 30 : « Jutroibuntin inferiora lerrx , ( ad conservandum primilias. »
38
Iradentur in manusgladii, parles vulpium erunt. ) Vi 7. Sequitur autem : 1 Ex omnibus quæ san.
des 309 ergo resurrectionis lempore cum dividere crilicantur mihi a filiis Israel . , Nec hoc sine sa
cæperit Excelsus gentes , el pro meritis dispergere cramento dicitur ; non vult enim Deus aliuude ac
filios Adam , futuros esse quosdam qui intrent in cipere primitias, nisi a sanctificatis Israel. Polerat
inferiora lerræ , et parles vulpium , id est parles enim fieri ut et apud gentiles invenirentur aliqua
dæmonum fiant. lpsä enim sunt vulpes extermi opera digna Deo. Escoluerunt enim et inter illos
nantes vineas 31 , ex quibus erat ct Herodes, de quo aliqui virlutes animi, el philosophia in nonnullis
82 B
dicitur : 1 Ite, dicile vulpi huic. , Refugiamus Begil aliquantulum , sed non vult ista offerri in pri
ergo lerrenos aclus el intelligentiam terrenam , ne miliis. Ex illis vult Deus benefacta suscipere , quo
aggravati terrenis sensibus , introire dicamur in in rum mens videl Deum , et qui sanctificati sunt Deo
feriora lerre , el parles vulpium fieri. Intrant enim per fidem . Gentilis autem etiamsi aliquid bonestum
el illi in inferiora lerræ , qui legem Dei et repromis et probabile habere videatur in moribus, hoc ipso
sionum bona , intelligentia lerrene cogitationis ex- quod non Deo ascribit animi virtutem , sed jaclan
cipiunt , el non excitant animas auditorum ad exspe . liæ suæ deputat , non csl sanctificata hujusmodi
clationem coelestium , el intuitum supernorum : probitas , el ideo non recipitur inter primitias.
cum evidenter Apostolus dicat 98 : « Si consurre . Quantum autem ad definitionem litteræ legis, vide
xistis cum Christo qua sursum sunt quærile , ubi lur etiam proselylos excludere ab hujuscemodi mu .
Christus est in dextera Dei sedens, non quæ sunt nere , Solos enim sanctificalos ex filiis Israel vult
super terram : , quod utique illis dicebal Aposto offerre primitias. Pulo autem Israelitem dici posse,
lus * , qui terrena observatione , terrenis e ne leti ex quo licet ei ingredi in Ecclesiam Dei : scriptum
geritis ) aiebant , « ne gustaveritis , ne altaminave est enim 39 : « Non abominaberis Idumæum , quia
ritis , quibus addit : « Quæ sunt omnia in corru с frater luus est , nec Ægyptium , quoniam incola
plionem ipso usu , secundum mandala et doctrinas fuisti in terra Ægypti . Filii si nati fuerint eis, ge
hominum . , neratione tertia introibuni in Ecclesiam Dei . De
6. Addit post hæc : Et locutus est Dominus nec ergo fruclum non affert Ægyplius , vel Idumæus,
ad Aaron dicens : Ecce ego dedi vobis ad conser nec fecerit filios primæ el secundæ el tertia: genera
vandum primilias. » Quamvis in nonnullis esempla- tionis , non potest introire in Ecclesiam Domini, sed
ribus Latinorum , 1 and observandum , , scriplum filiorum generatio facit eos introire in Ecclesiam
sil , verius tamen est « ad conservandum , , Sed re Domini. Observet diligentius qui legit litteras divi
quirendum est quomodo secundum legem primiliæ nas , el non ut libet Scripluræ verba pertranseat:
conserventur . Non enim ul servent , sacerdotes ac sed aspiciat ad unumquemque sermonem , quomodo
cipiunt primitias , sed ut insumant. Quomodo ergo non dixit , si nali fuerint eis filii vel filiæ , sed « filii
dicit : « Ecce dedi vobis primitias ad conservall . si nati fuerint eis, tertia generatione introibunt in
dum ? , Unde conslal non posse hoc ad legem lil Ecclesiam Domini. El considera , si poles, secundum
leræ, sed ad legem spiritus applicari. Istæ enim mysticum sensum , cur soli lilii sint, non etiam fi
primiliæ quas supra spiritaliter exposuimus, con lie , qui faciunt introire patres in Ecclesiam Domini.
servari possunt, illæ non possunt . Sed el si Christus D Denique invenies etiam sanctos quibus eximium a
est secundum Apostolum primitiæ , vere ista primi Deo testimonium dalur, dillicile filias, sed filios
via , ad conservandum datæ sunt nobis. Quid enim genuisse. Abraham non genuit lilias, Isaac nec ipse
lam bealum , quam ul anima quæ suscepit Christum , quidlem , solus Jacob unam genuil, el ipsam fratribus
semper eum conservet, et semper habeat in se ma ac parentibus gravem . Contaminata enim ab Emor
nenlem ? El lalis anima vere primitias suscipit ad filio Sichem , opprobrium generi el viridictz furorem
conservandum . Nam illæ primitiæ quæ offerebantur fratribus excitavit. Sed et ler in anno apparere Do
in lege, cousumebantur per cibos , el ingressæ in mino jubelur omne masculinum . Femina ad appa
ventrem , dirigebantur, ut Evangelium dicit * , in rendum Domino non vocatur. Sic ergo si quis Scri- "
secessum . Islas aulem primitias qui manducaverit, pluris divinis diligenter intendal, inveniet non olio
el guslaveril panem qui de cælo descendit, non sum quod alibi quidem nominal cum Gliis etiam
morielur, sed permanet in vilain æternam . Isle est filias, alibi aulein filiarum non facil mentionen .

30 Psal. LXII, 10 , 11 . 31 Cani , 11 . 32 Luc. XIII , 32 . 33 Coloss . III , 1 , 2. 3* Coloss . 11 , 21 , 22. * Num.
XVI, 8. 30 Matth . XV , 17 . 37 I Cor . x. 38 Num . xvill , 8 . 39 Deul. xxii, 7 , 8 .
 IN NUMEROS HOMILIA XI . 656
655
Et hic ergo primiliæ quæ offeruntur, a sanctificalis A clus dici potest : vere autem el semper sanctus
filiis Israel, non etiam a filiabus jubentur offerri : solus est Deus. Vis autem tibi el de Scripturis di
quæ lamen secundum spiritalem intellectum , non vinis bujus apicis (24 ) aperiam differentiam ? Audi
ad sexus , sed animarum discretionem referenda quomodo Paulus ad Hebræos scribens dicit 48 :
sunt, « Tibi enim , inquit , dedi ea in honorem , Qui enim sanctifical, et qui sanctificantur , ex uno
el filiis luis post le legitimum alernum . » Tibi , in omnes . » Quis ergo sanctificat ? Christus sine dubio :
quit. Cui ? Aaron,sine dubio respondebis. Sed sermo el qui sanctificantur ? credentcs in Christo , Mani
qui sequitur, magis de vero pontifice Christo , ct festum ergo est quod qui sanctificat, sanctus est,
filiis 310 ejus apostolis, el doctoribus Ecclesiarum quia semper sanctus est. Qui autem sanctificantur,
suade , intelligi. Ait enim : 1 Legitimum æternum . ) non simpliciter sancli, sed sanctificati salicli di
Quomodo ergo æternum polest esse quod, visibile cendi sunt. Nec pules huic sensui esse contrarium
est? cum Apostolus dical " l : « Quæ enim videntur, illud quod de Christo scriptum legimus * : Quein
lemporalia sunt ; quæ autem non videntur, lerna Paler sanctificavit ei misit in hunc munduin , , Hic
sunt. , Si ergo visibiles sunt primiliæ quae offe enim qui sanctificalur, secundum carnem Christus
runlur Aaron , quæ visibilia sunt, dici ülerna non esi , non secundum spirilum . Nam secundum spiri
B
possunt. Similiter el circumcisio visibilis, el azyma lum pariter ei secundum carnein Christus dixit :
visibile , et pascha visibile necesse est æternum « Ego sanctilico meipsum pro eis : , ut qui sancti.
non esse , sed lemporale, quia quæ videntur, tempo fical , secundum spiritum intelligatur : qui autem
ralia sunt. Et rursus * : si quæ non videntur, sanctificatur pro discipulis, secundum carnem , unus
æterna sunt, ergo et invisibilis circumcisio , quæ tamen atque idem Christus sil , qui nunc in spiritu
est in occullo, wlerna esl , el azyma sinceritalis el sanctilical, nunc sanctilicalur in carne. Ab omni
veritatis, el ipsum quia ex iis est que nou videntur, bus crgo fructibus sanctificalæ sancte sunt offerendæ
ælernum est. Simili ergo modo et hæc non ei qui primitiæ , sed spiritali pontifici. Ex quibus ergo fru
in maniſeslo , sed illi qui in occullo Judæus est , el clibus spiritales primilias offeremus ? Audi quot
qui spiritu , uon litlera legem custodit secundum fructus enumerel Apostolus ** : « Fructus auleni
interiorem hominem , legitima et æterna dicuntur. spirilus est, charitas, gaudium , pax , patientia , , et
Ei boc sit vobis ex iis quæ sanctificantur san cætera . Quas igitur primitias ex charitatis fruclu ,
elis " . , qui primus est fruclus spiritus, offeramus vero por •
8. De sacrificiis aliquoties apud memetipsum ista lifici ? Ilias ego puto esse primitias charitatis, ut
percurrens requisivi : quænam essent sanctificata с diligam Dominum Deum meum ex toto corde meo ,
sancta, el videlur mihi quasi ad distinctionem eo et ex lola anima mea , et ex lola mente mea . Islä suul
rum quæ non sanctificala sancia sunt, hic sanctific primitiæ . Quid autem est quod ex isto charitatis fru
cala sancia dixisse. Pulo ergo quod sanclus Spiri clu secundo loco habere debeam ? Ui diligam proxi
lus ila sanctus sit, ut non sit sancti'icalus. Non mum meum sicut meipsum . Illæ ergo primitiæ cha
enim ei estrinsecus et aliunde accessil sanctificatio , ritatis Deo offeruntur per pontificem , hæc vero quæ
quæ ante non fuerat, sed semper fuil sanctus, nec in secundo sunt loco , meis usibus relinquuntur.
juilium sanctitas ejus accepil . Similique modo de Pulo esse aliquid ex hoc fruclu quod tertio loco
Patre et Filio intelligendum est. Sola enim Trinila habendum sit , ut diligam eliam inimicos meos .
lis sulislautia est, quæ l10n extrinsecus accepta Vide autem , si poles , similiter cl de cæteris fructi
sanctificatione , sed sui natura sit sancta . Omnis bus spiritus similes invenire primitias. Gaudium
vero creatura vel dignatione sancti Spiritus, vel me secundo locu fructus spiritus scribitur. Si ergo
ritorum ratione sanctificata sancta dicetur. Sic in Domino gaudeam , et spe gaudeam , el si gall
ergo el scripluin legimus * : « Sancti eslole, quo deam pro nomine Domini passus injuriam , in his
niam ego sanclus sum , » dicit Dominus Deus. Non omnibus aliisque horum similibus, primitias gaudii
coulinuo similitudo sanctitatis in Deo alque homini . D per pontificem verum Deo obtuli . Sed el si rapinam
bus ponenda. De Deo enim dicitur quia sanctus est, bonorum meorum cuin gaudio sustinean * , ct tri
liomines autem quasi qui non semper fuerint, ju- bulationes, si paupertatem , si q.alemcunque conlu
bentur ul liant sancti . Denique sermo hic in Græco , meliam gaudens tolerem , est :mihi et isic secundo
ubi nos habemus, « sancti eslole, , hoc magis so in loco ex fructibus spiritus, fruclus gaudii . Nam
nal, sancti ellicimini. » Sed nostri interpreles in si gaudeam de rebus sæculi , de honoribus, de divi
differenter , ( eslole i pro ellicimini , posuerunt. liis , falsa sunt gaudia , ex vanitatibus vanitatum .
Unusquisque ergo nostrum ex quo accedit ad.rimo Si vero in malis gaudeam , el exsullem de aliorum
vem Dei , el divinam recipit in se doctrinam , ex quo ruinis, isla jam non solum vana, sed el diabolica
se mancipavit Deo , si tamen ex animo mancipavit, gaudia , imo nec gaudia nominanda sunt. « Non est
ex eo sanclus ellicitur. Sed hic sanctificalus san gaudere impiis, dicit Dominus 50. , Volo adhuc er

4. Nun. XVII, 8. " II Cor. iv, 18. ** I Cor. v el Rom , II . 43 Num . XVIII , 9 . ** Levit . xx , 7 et 26 .
45 Hlebr . 11, 11. * Joan. x , 36 . 47 Joan . xvii , 19 . 48 Galat . V , 22 . 49 Hebr. x , 34 . BO Iya . L'1 , 21 .
(21) Loco , i apicis , , in mss . legitur , i modi. ,
 5:56
655 ORIGENIS

alium fructum gaudii requirere, imo et alias pri- A NIOMILIA XII .

milias gaudiorum . Si gaudeam in verbo Domini, si De puteo et cantico ejus.
gaudeam de scientia mysteriorum Dei , si gaudeam 1. Lectio nobis putei, et cantici quod apud p !.
quod dignus habitus sum sapieniiæ Dei secrela et teuni cecinit Israel , ex Numerorum libro recitala
arcana cognoscere, si gaudeam quod relictis omni
est , quam solitis , imo ſorle el amplius solito vide
bus quæ sunt in hoc mundo, non solum inutilibus, mus redundare mysieriis . Ait enim 54 : « Et bibit
seu el ulilibus, non solum vanis , sed et necessarjis,
de puleo populus . Hic est puleus, quem dixit Do
soli me verbo Dei atque ejus sapientiæ manciparim ; minus ad Moysen : Congrega populum , et dabo eis
in iis omnibus salis , 311 ut puto, acceplæ Deo aquam bibere. , Sed in his dictis non niultum
primili gaudii offerentur . Sed el de cæteris fructi.
mihi juris videlur historica littera possidere. Quid
bus spiritus ex olio unicuique que competunt lice
est enim quod magnopere pr:ecepit Dominus dloysi
bil aptare , ne llos sermonem justo longius prolra populum congregare, ut dei eis aquam de pulco
hanus .
bibere ? quasi vero non etiam sponte populus biben.
9. « Et ab oninibus, inquil " , muneribus eorum . ) di gratia convenerit ad puleum . Quid ergo lanto .
Munus quis obtulit Deo , et rursus ex munere offe B pere prophetæ præcipitur, ut proprio studio et la.
rendie sunt primitiæ pontifici . Hoc in expositione bore congreget populum ad hauriendam pulei
allegorica ila arbitror posse constare . Si quis vel aquarn ? Unde vililas (26) litteræ ad pretiositalem
cgentibus distribual, vel faciat aliquid boni operis , nos spiritalis remittit intelligentiæ . Et ideo conve
pro mandato munus obtulit Deo . Sed rursus (25) piens puto etiam de aliis Scripluræ locis puteorum
muneris offeri primitias, si non solum cibos , verbi congregare mysteria , ut ex comparatione plurimo
gratia , vel pecuniam largialur, sed el affectum mi rum , si quid præsens sern:o obscuritalis continet,
screudi hibeat, el compatiendi. lloc enim est quod elucescal . Ait ergo spiritus Dei per Salomonem in
requiril ab homine Deus, ut mens ipsa piis el mi Proverbiis 66 : « Bibe aquas de luis vasis el de pu
scricordibus replealur et loimelur affectibus. « El leorum luorum fonte, et non supereffundantur (27)
ab omnibus immolationibus eorum . , Immolatio tibi aquæ extra luur Contem . , Quamvis in aliis
spiritalis cst illa quam legimus "S : « Immola Deo exemplaribus legerimus : Et effundantur tibi aque
sacrilicium laudis, el redde Allissimo vota lua . » extra luum fontem , 1 Aquæ tuæ sint tibi soli , et
Lavliarc ergo Deum , el vola orationis offerre, im nemo alienus participet ex eis. Habel ergo (ut in iis
molare est Dco. Sed hujus immolationis primitiæ ila designatur) unusquisque nostrum in semetipso pu
per pontificem offcrentur, si non solum verbis el voce , leum . Imo elaliquid amplius dicemus, unusquisque
scd et mculc orcmus et corde , sccundum quod el A nostrum habet non puteum unum , sed puleos mul
postulus IGACIÓN : 1Orabo spiritu , orabo el mente : tos , el non unum vas aquæ , sed , vasa mulia . Non
P.Sum dicam spiritu , psalmum dicam elmente . ) enim dixit , « bibe aquas i de luo vase, sed « de luis
Assistunt enim cl nunc angcli Dci cultores el agri. vasis : 1 el non dixit , et de pulei tui fonte, sed i de
86
cole cordis nostri, ci requirunt si csl in aliquo no puteorum tuoruin fonte . » Legimus habuissc et
sirum hujuscemodi mens tam sollicita , lam intenta , patriarchas puteos ; habuit Abraham , habuit et
guc verbum Dei tanquam semea divinum lola avidi Isaac . Pulo aulem babuisse et Jacob. Et ab istis pu
Tale susce ; crit , si fructum stalim ul ad orationem leis sumplo initio, percurre omnem Scripturani, pu
surgimus ostenderit, id csi , si collectis cl congrega . leos requirens, et perveni usque ad Evangelia , et
tis intra sc sensibus oret Deum , si non cvagelur ibi invenies puteum supra quem Salvalor noster
! cute , ci cogitationibus cvolcı , ila ul corpore qui scdebat requiescens post itineris laborem , lone com
dem in orationc curvetur, scosibus autem per di veniente muliere Samaritana, et volente baurire
versa discurral. Si quis, injuam , intentam et di aquam de pulco, que esset in Scripturis pulei vel
reciam senserit o : sccrationcm suam , et ipsis Dei puteorum virius exponitur, et comparatio fit aqua
conspcctibus, atque incffabili lumini se intellexerit D rum , ubi et divini mysterii panduntur arcana . Dici
assistentem , ibique orationes , et obsecrationes, Lur enim quia si quis bibat ex iis aquis, quas con
postulationcsquc el gratiarum actiones suas pro linebat puleus ille lerrenus, silict rursum ; qui au
fudcril , nullius cxtrinsccus pliantasix sollicitalus tem ex illis biberit, quas dat Jesus, « liet in eo lous
imagine : bic sc noverit per angelum qui assistit aquæ salientis in vitam æternam 87. , In alio autem
allari, oblulissc immolationis suæ primitias pon Evangelii loco jam non fons, neque puteus , sed am
tilici magno el vero, Christo Jesu Domino nostro, plius aliquid dicitur. Qui credit, inquit , in eum,
cui est gloria ct imperium in sæcula sæculorum . sicul Scriptura dicil , lumina de ventre ejus fluent
Amen . aquae vivæ . , Vides ergo quia qui credit in eum ,
non solum pulenni, sed el puleos, et non solum fon
B1 Num . XVIII , 9 . 5 * Psal . xlix , 14. 53 I Cor. xiv , 15 . 0 Num . XX !, 16. 56 Prov. v , 15 . 86 Gen.
Will et XXVI . 87 Joan . iv , 14 . 88 Joan . vii , 38 .
( 25 ) Codex Belvacensis , « rursus. , Libb. cdili , (27) Codex Carnotensis, ! superemuant. » Paulo
post in codice sancti Theodorici desideranılır biec
( hujus. )
(26) Codd . Ebroicensis , Carnotensis et sancti verba : ( quamvis in aliis exemplaribus legerimus :
Theodorici, « vililas. , Alias, « humilitas. , e : effundantur tibi aquie extra luum foulem 1
 IN NUMEROS HOMILIA XII . 658
657
les, sed et Qumina label intra se . Fonics autem el A nerationibus, recte horum scientia putci appellati
flumina, non quæ (28) istam mortalem 312 vitam sunt : cum autem sicut Paulus dicit , credentibus
soientur, sed quæ ælernam conferant. Igitur secun i manifestavit Deus per Spiritum suum , , efficien
duni ea quæ in Proverbiis scripla proposuimus, ubi tur hæc omnia fontes, et flumina : ut jam non ita
pulei simul cum fonte nominantur, accipiendum habeatur in occulto horum scientia , sed proferatur
est verbum Dei . Puteus quidem si profundi aliquid ad mullos, el riget creilentes ac sasiet . Et ideo
mysterii legil , fons aulem si ad populos abundal et credo , Salvator dicebal ad discipulos suos, quia qui
ellait. Sed non oliose requirendum est quomodo credit in eum , et aquam doctrinae ejus biberil , non
possimus pluralem numerum de puteis exponere, et jam puleus, nec fons, sed fient in eo ſumina aquæ
singularem de fonte, quia in Proverbiis dicit Sa vivæ 64. Sicut enim vous iste puteus, qui esl sermo
pientia " : Bibe aquas de puleoruin Tuoruin Dei , ellicitur putei , el fonles, el flumina innumera
fonle. , Videamus ergo quorum puteorum unum bilia : ila el anima hominis, quæ ad imaginem Dei
dixerit fontem . Ego puto quod scientia ingeniti · Pa- (29) facta est , polrst in se babere, et producere ex
tris, uniis possit intelligi puleus , sed el vnigenili se, el puleos, et fontes, el Mumina. Sed el revcra
Filii ejus agnitio , alius puteus intelligi debeat. Alius putei qui sunt in anima nostra indigent fodiente :
eniin a Patre Filius , el non idem Filius qui el Pater, B debent enim mundari, et omne quod lerrenum est
sicut ipse in Evangeliis dicil 60 : Alius est qui et ab eis debet auferri , ut venæ illæ rationabilium
lestimonium de me dicit Pater, , Et rursus lertium sensuum , quas ei inseruit Deus, pura ac sincera
pulo videri puteum posse , cognitionem Spiritus fluenta producant. Donec enim terra conteyit aqua
sancti. Alius enim et ipse est a Palre, et Filio, sicut rum venas, el oblural occullum fluenti , n011.potest
et de ipso nibilominus in Evangelio dicitur 61 : Mil puri laticis unda profluere. Denique propterea
lel vobis Paler alium Paracletum spirilom verila scriplum es ! 65 , quia pueri Abraliain fodiebant pile
lis. , Est ergo hæc trium distinctio personarum in leos , sed replebant atque operiebant eos lerra Phi
Patre et Filio et Spiritu sancio , quæ ad pluralem lisliim . Sed et Isaac , qui hæreditatem susceperat
puleorom numerum revocalur . Sed horum puleo patris , rursum fodil puileos , el terram removit Phi.
rum unus est fons. Una enim substantia est, et na listinorum , quam per invidiain injecerant aquis .
Tura Trinitatis . Et hoc modo non oliosa invenietur Sed et illud observavimus in Genesi , unde el histo
Scripturæ sanctæ distinctio , quæ dicit, « de puteo ria hæc videiar assumpla , quod donec viverel Abra
rum luorum fonie . , Sed observanter myslica si ham , non fuerunt ausi Philistiim replera puleos ,
guavit eloquia, ut quod pluraliter dictum est de per- c aut injicere eis terram . Sed cum excessit ex hac
sonis, singulariter substantiæ conveniret. Possunt vila , lunc invaluerunt Philötiim et insidiati sunt
autem et illi pulei videri , de quorum scientia dice puteis ejus . Sed reparantur postmodum per Isaac ,
bat ille, qui replelus esi sapientia Dei 62 : 1 Ipse et redeunt in slalum suum . Præterea el puer Abra
enim mihi dedit eorum quæ sunt scientiam veram, ham cum pergil uxorem spondere, vel deducere
ut scirein substantiam mundi , el elenienlorum vir Isaac , apud puleum invenit Rebeccam , quæ in
tetem , initium el finem et medietatem , temporum terprelalur patientia (30) : hæc efficitur uxor
vicissiludinem , permutationes el commutationes Isaac, non alibi nisi apud puteos. Similiter el Ja
lemporum , anni circulos et astrorum positiones , cob , cum in Mesopotamiam venit, babens præ
naturas animalium , el iras bestiarum , spirituum ceplum patris , ne alie : i generis vel extranei san
violentias , et cogitationes hominum , differentias guinis conjugem sumeret, apud puiteos etiam ipse
virgullorum , et virlules radicum . , VidesVides quanti
quanti invenit Rachel. Et Moyses Sephoram apud puteos
sunt putei in rerum scientia ? Puteus est , verbi reperil 68. Si ergo intellexisti quæ qualesque sint
gratia , scientia virgulloruin , el forle uniuscujusque uxores sanctorum , etiam lu si vis patientiain in
virgulii nalura habel proprium puteum . Et iterum conjugium libi adsciscere , si sapientiam , el si quæ
puleus est de animal ium scientia, el forte unaquæ - D aliæ sunt animæ virtutes , et dicere quod de sapien
que species animalium proprium babel puleum . Et lia dictum est 67 : «Ilanc amavi , hanc quæsivi addu
iterum puleus est de ralione temporum , et vicissi cere mihi uxorem : 1 eslo frequens, esto assiduus
tudine, ac permuta tione . Et hæc singula quonia m circa puteos istos , et ibi repecies hujusmodi conju
allam. profundamque habent scientiam , merilo lj, gem . Apud aquas enim vivas, id est , apud viventis
gulariter putei appellantur. Et donec quidem abs verbi fluenta , certum est omnes animi babitare
conditum fuit mysterium Christi a sæculis et ge virtutes . Sunt ergo multi putei , quos diximus
39 Proverb . v , 15 . 60 Joan . viii, 18. 61 Joan . iv , 16. 61 Sap . vii , 17 et seqq. 63 I Cor. 11 , 10 .
ei Joan) . vii , 38. 68 Gen. XXVI . 68 Exod . 11 . 67 Sap , vii , 10 .

(28) Codex Sancti Theodorici : ( non quæ islam
moilalem soleni nutrire vilam , sed quæ , ) elc.
( 29) Alias , « quia ad imaginem est Dei , , sed
coles Sancti Theodorici, ut in nostro textu .
(30) Quæ interpretatur patientia . A verb . 1727
vel 227 mullum esse , multiplicari, ' el OTT I ex •
spectavil , deducta viiletur hæc etymologia. Alii
Rebeccam diciam volunt a verbo Chaldaico 227
( sagilavil , ' quia sisujlis fuit vitulæ saginate : alii
Rebeccam interprelamuur contentionem , a verbo
217 1 litigavit , contendil, a
 659 ORIGENIS 660
esse intra animam . Sunt et alii plurimi , qui in A potest habere peccatum ? Sed et amplius aliquid
singulis quibusque Scripturarum sermonibus in habet. Si enim veneris ad bærcticam sententiam ,
Telliguntur et sensibus. Est tamen eminentior si veneris ad amaritudinem peccati, venisti ad
313 crleris iste puleus, et eximius, de quo in puteos biluminis. Bitumen , esca el putrimentum
præsenti loco Seriplura dicit, quia foderint eu igpis est . Si ergo et lu guslaveris aquam de istis
non quicunque communes homines, sed principes puleis, si sumpseris hæreticum sensum , si peccati
el adhuc horum sublimiores, quos reges appellavit . amariludinem ceperis, fomenta in le ignis et ge
Propter quod el hymnus canitur Deo apud hunc hennæ incendia praeparabis . Et propterea ad ens
eumdem puteum . Et ideo scriptum est : « Vade , qui nolunt de illo puteo aquam bibere, quem prin
. inquit, « ad pileum . , flic est puleus quem dixit cipes foderunt el reges , sed ex istis qui in valle
Dominus ad Moysen 68 : « Congrega populum , et percati sunt, et ignis materias alunt , dicitur :
dabo eis aquam de pu ! co , » dixit Dominus. Moyses lucedile in lumine ignis vestri el flammæ quam
congregare jubelur populum , ut conveniat ad pii- vobis accendistis. » Quid ergo canitur apud hunn
leum , el bibal aquam . Moysen autem legem accipi puleum ? « luitiale ei , o inquil 78, « puteum . Fode
debere sæpe ostendimus. Lex ergo Dei est que le B runt illum principes, excuderunt reges. • Possunt
convocat, iit ad putem convenias. Quem puleum , quidem principes et reges iidem videri : si vero
nisi illum de quo supra diximus Jesum Christum distingui necesse est , principes Prophetas intelliga
Filium Dei, p ! opria quidem substantia subsistentem , mus. Ipsi enim sensum et propheliani de Christo
uno tamen cum Patre et Spiritu sancto Deitatis deſossam et demersam in profundo lilleræ colloca
fonle nominalnm ? Ad hunc ergo puleum , id est runt, et idco quidam ex ipsis dicebal 78 : Nisi
ad fidem Christi nos convoeat lex . Ipse enim dixil , occulte audierilis , plorabit anima vestra , , Etilem
quia Moyses de me scripsil. » Ut quid nos convocal ? alius Propbela dicit ad Dominum " * : Quam ma
Ul bibamus aquam , el cantemus ei canticum : hoc gna multitudo dulcedinis lux , Domine, quam abs
est corde credamus ad justitiam , et ore confiteamur condisti timentibus le ! , Isti ergo sont principes,
ad salutem . qui foderunt bunc puleum , reges aulem qui excu
2. « Initiate, , inquit 69, « illi puleum . , Hic est derunt eum . Quod dixit , 1 excuderunt, , ab exco
sensus. Initium , ait, omnium puteum ponile, sicut dendo , non ab excidendo dictum est. Excudi enim
et Apostolus dicit " , quia ipse est « principium dicitur, quod in saxo vel cæditur, vel formalur.
et primogenilus omnis creaturæ , et in ipso creala Principes ergo tanquam aliquantulo inferiores, fo
sont omnia . » Initiate ergo ei puteum , boc est , C dere dicuntur puleum , hoc est quasi in terræ mol
inilium omnium confitemini esse puteum . Polest litie altitudinem quamdam demergere. Isli vero
aulem et hoc modo intelligi , ut verba dirigi videana quos reges appellat , quasi eminentiores ac fortio
Iar ex persona Moysi ad populum , cohortantis res, non solum lerræ profundum , sed el sasi duri .
ct dicentis : Dale initium cordi vestro, ut incipiat tiam penelrant, ul pervenire possint ad profundio
intelligere quis sit poleus de quo aquæ spiritales res aquas, et ipsas (si dici potest) in eo venas abyssi
hauriendæ sunt, et reliciendis est credentium po perscrutenlur, scientes judicia Dei esse abyssum
pulus. Initiale ergo ei , hoc est Israeli , hunc pu multam . Islos ergo reges, qui iam profunda pos
leum : ut sensum mysticum si quis est corde Deum sunt et lam abscondita pulei perscrutari , merilo
videns, de profundis possit haurire . Ad istum ergo apostolos dixerimus, ex quibus aliquis dicebal " :
puleum ut Moyses , id est lex , nos congregel, non Nobis autem revelavit Deus per Spirium san
frustra dictum videtur . Potest enim fieri, ut aliquis clum . Spirilus enim omnia scrutalus, etiam alla
venire ad istum puteum videatur, sed nisi per Dei. » Quia ergo per Spiritum possunt eliam ipsi
Moysen congregetur, non est acceplus Deo. Mareion perscrutari alla Dei , et alta ac profunda putei pe
venisse sibi videtur ad istum puteum , et Basilides , letrare mysteria , idcirco reges esse dicuntur, qni
D
et Valentinus, sed quia non venerunt per Moysen , pureum etiam istum in pelra escuderint, ac dura
nec receperunt legem et Prophetas, non possunt el dillicilia secreta scientize penelraverint. Quod
laudare Dominum Deum de fontibus Israel . Non aulem reges dici possint etiam apostoli , pulo el ex
ergo veniunt qui hujusmodi sunt , ad puteum quem eo facile probari posse , quod de omnibus credenti
Soderunt principes, et excuderunt reges . Sed vultis bus dicitur 76 : « Vos autem genus regale, sacer
ostcndam vobis de Scripluris, ad quos isti puileos dotium magnum , gens sancia. » Si ergo illos di
> veniunt ? Est vallis quædam salsa , in qua valle sunt cunt reges, qui per verbum ipsorum crediderunt,
putei biluminis . Omnis ergo hæresis, et omne pec quanto magis ipsi reges habendi sunt, qui faciunt
calum in valle est , el in valle salsa . Peccatum enim reges ? Sed et inde facile colligitur. Si enim reges
et iniquitas non ascendit sursum , sed semper ad a regendo dicuntur , omnes utique qui Ecclesias
ima et inferna descendit . Est ergo in valle posillis Dei regunt, reges merito appellabuntur, mullo au
al salsus atque amarus omnis hæreticus sensus , et lem rectius illi , qui et illos ipsos dictis alque scri
omnis aclus peccati . Quid enim dulce, quid suave piis suis regunt, a quibus regninlur Ecclesiæ. Et
60 Num . XXI , 16 . € 9 ibid . 17. To Coloss . 1 , 15,16. ۶۰ ‫ا‬.si ‫ يا‬, 7 ? Num . XXI, 17 , 18 . 73 Jerem , sulle
17 . Psal. XXXI , 20 . 15 I Cor . 11 , 10 . 74 ( Pol. II , 9 .
 S
661 IN NUMERO HOMILIA XII . 202
propter hoc 314 merito Dominus Rex regim dici- A spicit ad faciem deserli., Nomina hæc quæ viden
sur "1. Nisi enim isti, et cæleri qui eos imitantur, tur locorum esse vocabula , ex significantiis suis
reges fuerint, ille non videbitur rex regum . Sed quas in lingua propria designant, rerum magis my
el ipse apostolus Paulus Corinthiis scribens , et slicarum consequentiam , quam vocabulorum appel- .
velut per quamdam ironiam corripiens eos., lationem videntur ostendere . « Profecti enim , » in
ail 78 : « Sine nobis regnatis, el utinam regnetis, quit, « a puleo, veniunt in Malbanaim . » Iller
ut el nos vobiscum regnemus. , In quo ulique reges prelalur enim Mathanaim munera ipsorum (31).
quidem esse debere Corinthios, et semetipsum cum Vides ergo quia si quis de puteo hoc biberil, quem
jis regnare velle pronuntial, sed elationem nondum foderunt reges el principes, statim proficit ad hoc
promerito assumpti honoris incusat. Fodiunt ergo ui habeat munera quæ offerat Deo. Quid autem est
ii omnes puteum istum principes : el excudunt eum quod hoino offerat Deo ? Hoc ipsum quod in lege
reges gentium . A postoli enim præcipue reges sunt scriptum est 84 : «Munera mea, , boc est, dala mea.
gentium , qui gentes ad obedientiam fidei congre- Ex jis ergo quæ Deus dedit, offerunt nibilominus
garunt, et Christi scientiam omnibus patefecerunt: homines Deo. Quid dedit Deus homini ? Agnilio
« In quo sunt thesauri sapientiæ Dei, et scientiæ nem sui. Quid ergo offert Deo ? Fidem suam et
abscondili 19 : , secundum præceptum Domini 80 º affectum . Hoc est quod expetit ab homine Deus.
circumeuntes orbem terræ , et implentes quod Denique ita scriptum est 85 : « Et nunc, Israel, quid
mandalum est, ut doceant omnes gentes, baptizan - est quod Dominus Deus tuus poscil abs le, nisi ut
les eas in nomine Patris, el Filii, et Spiritussancti : timeas Dominum Deum tuum , et incedas in viis
el per hæc excuderunt, hoc est , paleſecerunt ejus, et diligas eum , el custodias omnia mandala
scientiam putei, et in notitiam universis gentibus ejus, el servias Domino Deo luo ex loio corde tuo,
adduxerunt. Sed el quæ nunc habemus in manibus, el ex fola anima lua ? , Ista suntmunera, isla dona
quæ recitata suntnobis, puleus est , et omnis simul quæ oportet Domino dari. Damus autem hæc Do
Scriptura legis el prophetarum : Evangelica quo mino cordis nostri munera posteaquam agnoveri..
que atque Apostolica scripta simul omnia unus est mus eum , et agnitione bonitalis ejus de pulei cjus.
puleus, quem non possunt fudere, vel excudere, altitudine biberimus. Observa tamen quomodo di
nisi in veniantur reges el principes. Vere enim re- xerit Prophiela : « Et nunc Israel quid Dominus
ges, et vere principes habendi sunt, qui possunt Deus luus poscit abs le ? » Erubescant illi hæc ver.
auſerre terram de puleo , hoc est, amovere super- ba , qui negant in liominis arbitrio esse (32), ut
ficiem litteræ , et de interiore pelra ubi Christus C salvelur. Quomodo poscerel ab homine Deus, nisi
esi, spiritales sensus velut aquam vivam proferre . liaberet homo in sua poleslale, quod poscenti Deo
Hæc ergo facere decet eos solos, quivel reges suni, deberet offerre ? Sunt ergo quæ dantur a Deo , et
vel principes. Reges ex eo dicti quod peccati re- sunt quæ præbentur ab homine. Verbi gratia , in
gnum ex corpore suo depulerint, et justitiæ regnum hoinine fuit ut una mna faceret decem mnas, aut
paraverint in membris suis. Decel enim eum docere una mna faceret quinquemnas 36 . Ex Deo autem
cæteros, qui prius feceril ipsa quæ docet. Sic enim fuit,ut haberet homo mnam , ex qua facere posset,
scriptum est , quia « qui fecerit et docueril sic ho - decem mnas.. Cum autem obtulit ex se decem
mines, hic magnus vocabitur in regno cælorum . 1. mnas, accepit rursus a Deo non jam pecuniam , sed
Magnum autem esse in regno, hoc est regein esse. potestatem el regnum decem civitalum . Pelit ite
- Excuderunt eum , , inquit 87, « reges gentiuin in rum Deus ab Abrahain , ul offerret ei Isaac Gliumi
regno suo, dum dominarentur eis. , Re enim vera suum in montem quemcumque ostendisset ei.
non possunt fodere puteum istum , nec latenles aquæ Oblulit Abraham intrepidus unigenitum ®7 , impo
vivæ venas aperire, nisi prius dominatum lenuerint suit super aram , cultrum eduxit ut jugularel, inbi
gentium barbararum . Omne enim quidquid in eis betur continuo , et aries ei pro lilio datur ad victi .
ferum fuit in actibus, quidquid in moribus barba - D mam . Vides ergo quia quæ Deo offerimus, no
rum , siedomuerint et subjecerintregio sensui, e do- bis manent : sed ad hoc expetimur , ut in iis
minati fuerint eis, ita utde cælero non gentiliter, sed affectus noster erga Deum probelur et fides.
legitime agani, isti sunt vere reges profunda puleiri. Häc pro eo quod diximus profecios esse filios
mantes, et verbiDei arcana ac mystica perscrutantes. Israch a puleo, et venisse in Mathanaiin , quod in
3. Post hæc, « et a puteo , , inquit 83 , « profecti lerprelatur munera eorum . A Mathanaim autem
sunt Mathanaim , et a Mathanaim in Nahaliel, el a venimus in Nahaliel (33), quod interpretalur
Nahaliel in Bamoth , eta Bamoth in nemus quodest 315 ex Deo . Quid ex Deo ? Posteaquam obtuleri
in campo Moab , a verlice montis excelsi qui re- mus nos quæ ex nobis suni, venimus ad hoc ut
17 Apoc. xix , 16 . 78 I Cor. iv , 8 . 79 Coloss. 11, 3. BO Malth. XXVUI, 19. 81 Malth.v , 19. 89 Num .,
981, 18 . 83 jbid ., 18 , 19, 20. 8. Num . Xy. 85 Deut. x , 12 . 86 Matth . xxv. 87 Genes. XXll.
(31) Interpretatur enim Mathanaim MUNERA IPSO (33) Quod interpretatur ex Deo. Aliquid videlor
BUM. A radice u « dedit, » fit yno donum .) delicere : neque enim Mohaliel verli potest , ex
(32) Sic omnes mss. Libb . autem editi : c in lio . Deo , ) sed possessio mea ex Deo , a radice a
minc esse liberum arbitrium , i possedit, el nomine Se Deus
 663 ORIGENIS 661

consequamur ea quæ ex Deo sunt. Cum enim fidem A Transibimus per terram luam , per viam transibi
postram el affectum obtulerimus ei , tunc et ipse mus, non declinabimus neque in agruin , neque in
largitur nobis diversa dona Spiritus sancti , de qui vineam. Non bibemus aquam de lacu luo, via regia
bus dicit Apostolus 88 :( Omnia autem ex Deo sunt .. incedemus, usquequo Iranseamus fines luos. El non
El a Nahaliel venimus in Bamoth , quod interpreta concessit Seon ut Israel transiret per fines suos. Et
lyr adventus mortis (34 ) . Cujus mortis hic intelli collegit Seon omnem populum suum , el exiit bel
giinus adventum , nisi illius, qua Christo commori ligerare adversum Israel in deserlo, et venit in
mur , ul el convivamus ei , el qua debemus morli Assaar , el congressus est cum Israel, el percussit
ficare membra nostra , quæ sunt super terran) " ? eum Israel nece gladii , el dominali sunt terræ ejus. )
Et ilerun 91 : « Consepulti eniin illi sumus per ba Historia quidem maniſesta est , sed deprecemur De.
plismum in morie. , Si quis ergo salutaris hujus minum , ut aliquid dignum possimus interioribus 1
vixx ordinem lenet, per hæc singula quæ memora ejus sensibus pervidere. Seon duplicem babel inter !
vimus iter agere debel, ct , venire post mulia ad prelationem , sive arbor infructuosa , sive elulas.
hunc locum , quem diximus significare moriis ad . Millil igitur Israel legatos ad Seon , iaitlit ad arbo.
ventum . Ut autem ex Scripturis docemur, est quæ rem infructuosam , millil ad elatum , el superbum.
dam mors inimica Christi, el quædam amica ejus. B fic autem Seon , rex est Amorrhæorum , qui et ipsi
Non ergo illius mortis dicit inimicæ Christi, de qua interpretantur in amaritudinem adducentes, rello
dicitur 99 , « Novissimus inimicus destruetur mors , ) quentes (36) . Millil ergo ad Seon regem Amorrhæo
qui est diabolus : sed hujus mortis qua commori rum Moyses verbis pacificis dicens : « Transibimus
mur ei ut et convivamus ei : secundum quain mor. per terram luam . , Si secundum spiritalem intelli
tem dicit Deus 93 : « Ego occidam , et vivere ſa gentiam dixerimus Seon regem figuram tenere dia.
ciam . » Occidit enim ut commoriamur Christo , el boli , quia ipse est elalus et infructuosus : pulo
vivere facil ut convivamus ei . Optandum ergo no . quod non debeas mirari, quod eum dixerim regem ,
bis est , ul veniamus in Bamoth , .cl promplissime cum audias etiam ipsum Dominum et Salvatorem
suscipiamus beatæ hujus mortis adventum , ut el vi nostrum in Evangeliis de eo dicentem " : « Ecce
vilicari cum Christo mereamur. « El ex Bamoth , nunc venit princeps hujus mundi, et in me non in
inquit, in nemus, quod est in campo Moab , a ver venit quidquam . » El iterum 98 : « Ecce nunc prin
lice montis excelsi , qui respicit ad desertum . , Si ceps hujus mundi milletur foras . , Si ergo lolius
hoc itinere incedanius quod non lam locorum vo mundi princeps esse in Evangeliis diciur, non de
cabulis, quam animæ profectibus constare ratio bel absurdum videri si Seon regi Amorrhæorum,
с
explanationis asseruil , post omnia isla venimus in vel etiam aliis quibuslibet gentium regibus compa
nemus, sive ( ut in aliis habetur exemplaribus ) in relur. Princeps aulem dicitur mundi , non quia
Nanam , quod interpretalur ascensus , sive verlex creaveril mundum , sed quia multi sunt in hoc
prontis (35) . Per hæc ergo venilur ad illud famosis. mundo peccatores . Peccati autem quia ipse prin
simum divini paradisi nemus , et amenas delicias ceps est , ideo etiam mundi princeps appellatus est :
habitationis antiquæ , vel certe ad verticem perfe- in iis videlicet , qui nondum relinquentes mundam
clionis et beatiludinis summitatem : ita ut possil convertuntur ad patrem . Secupdum hoc enim e!ian
eliam ipse dicere, quia « resuscitavit nos cum ipso, illud dicitur , quia « omnis mundus in maligno
et sedere fecit in cælestibus in Cbristo s . , Vides positus est. Quid enim nobis prodest dicere quia
quousque pervenilur a puleo ? Vides quibus mansio princeps noster Christus esi , si rebus el operibus
mibus, imo quibus profectibus, iter animæ paralur arguamur, quia diabolus principalum lenet in 1:0
ad cælum ? Quæ si diligenter inspicias , ipse apud bis ? Aut non palam est sub quo principe agat in
temetipsum quotidianos profectus luos discutiens, pudicus, inceslus el injustus ? Nunquid polest bujus.
quibus in locis sis , et quam proximus ad regna cæ . modi homo dicere , quia sub Christo posilus hæc
lorum habearis advertes : sicul el ille, de quo Do- D ago , etiamsi sub Christi nomine censeri videatur ?
minus dixit ®s , quia o non longe es a regno Dei . , quo Chrislus principalum gerit, nulla ibi immun
4. Subsequitur post hæc et alia historia . Ail dilia , nulla iniquitas admillitur, nec habere aliquem
enim 96 : « Et misit Moyses , , aut (ut habetur in locum polest injusta cupidilas. Secundum bunc ila
nonnullis exemplaribus),, el misit Israel legatos ad que modum recte el Christus virtulum princeps,
Seon regem Amorrhæorum verbis pacificis , dicens : et diabolus maliliæ ac lolius iniquitatis dicelur.
88 1 Cor. viii, 6. 89 I Thessal. v, 10 . 20 Coloss . III, 5. 1 Rom . vi, 4. I Cor. xv, 26. $ Dent.
XXXII , 39. ** Ephes. 11 , 6. 85 Marc. XII , 34. 36 Num . XXI , 21, 22, 23 , 24 . 07 Juan . xiv, 30.
°8 Joan . XII , 31 . 99 | Joani . v, 19 .

(34) In Bamoth , quod interpretalur ADVENTUS MOR
Tis . Nimirum a radice $ 72 , ( venit , advenil, , et
nomine nia i mors . )
(35) In: Janam , quod interpretatur ASCENSUS, sive
VERTEX MONTis. In hodiernis tūv 0 exemplaribus
Νum. XXI , 20 , legitur και από Βαμώθ εις νάπην, olim
foco els votonin modo legebatur eis ' Távvn , modo
els 'lávvn várnv . lui Hebræo aulem fonle nibil re
perilur unde nomen 'layvn erui possil, nisi in He
bræa voce 89207 pro ghimel legerint nun .
(36) Amorrhæorum , qui el ipsi interpretantut IN
AMARITUDINEM ADDI CENTES tel LOQUENTES , A TO
( alliaruni esse .
603 IN NUMEROS HOMILIA XIII, 666
Millit igitur Israel legalos ad regem Amorrh æorum , A da. , Via ergo regali inceden dum est, nec declina n
regem in amaritudine provocantium , regem infru . dum usquam neque in agrum ejus, neque in vineain
ctuosum , regem 316 superbum . Quoniodo super- ejus : id est neque ad opera, neque ad sensus dia
bus, quomodo elalus docebitur diabolus ? Ipse est bolicos declinare ultra mens fidelium debet. Quo
qui dixit ' : « Virtule mea faciam , el sapientia in modo ergo volumus fines Amorrhæorum cuin pace
tcllectus mei auſeram fines gentium , el fortitudi- transire ? Amorrhæi, infidelium qui sunt in loc
nem eorum deprædabor, et commovebo civitates mundo pax accipi potest : sed isti interpretantur,
quæ inhabitantur , el universum orbem terræ ca - ut supra diximus, vel in amaritudinem adducentes,
piam manu mea siculnidum . , Et iterum dicit ela - vel loquentes . Et quomodo quidem in amarili!dinem
lus hic et superbus ! : ( Ascendam in crelum , su - adducant Deum infideles el increduli , espositione
pra sidera cæli ponam thronum meum . Sedebo in non indiget : quod autem ait loquentes, ad illam
monte excelso, supra montes allos quisunt ad aqui parlem trahi polest jua in lideles quique et sub prin
Jonem , ascendam supra nubes, el ero similis Allis - cipe diabolo agenles loqui norunt laclummodo, scd
siino. » Adhuc requiris si ipse siielatus el super- loquuntur inania. Verbi causa , ut poelæ eorum , ui
bus ? Imo potius et ipse superbus est el elalus, et astrologi,ut nonnulli etiam philosophorum , qui ina
est , quia ( extollitur super omne quod dicitur quod a Deo est, non in sermone est, sed in virtute .
Denis, aut quod colitur : ita ut in templo Dei sedeat, Volumus ergo vos pacifice Transire per mundum ,
oslentans se langnam sit Deus. » Omnis ergo qui sed boc ipsum magis incital principem mundi, quod
elatus estet superbus , vel filius est elati bajus, vel dicimusnos nolle permanere cum ipso,nec morari,
discipulus et imitalor. El proplerea dicit Apostolus nec aliquid ejus velle contingere : inde magis exa
de quodam * : « Ne lorie elatus incidat in judicium cerbatur , inde extollitur, et irascilur , el commovel
diaboli ; , ostendens per hoc, quia omnis elalus sic nobis persecutiones, pericula suscital, cruciatus in
mili ul diabolus judicio condemnabilur. Nos ergo tentat. El ideo dicit: « Congregavil, inquit ', Seon
811mns qui transire volumus per hunc mundum , ut omnem populum suum , el exiil confligere adversus
pervenire possimus ad terram sanctam , quæ repro. Israel. » Quis est omnis populus Seon, quem con
missa est sanctis : et millimus verbis pacificis ad citat contra Israel ? Principes ac judices njundi,
Seon, promillentes non nos habitaluros in terra cunclique nequilize ministri, qui impugnant semper,
ejus, nec moraluros cum eo, sed transituros lan . el persequuntur populum Dei. Sed quid facit Israel ?
lummodo, el incessuros via regali, nec declinaturos c « Venil, inquit *, in Issaar. , Is:aar interpretatur
usquam , neque in agrum ,neque in vineam , sed nec mandali adimplelio (37 ). Si ergo veniamus el nos
de lacu ejus aquam bibiluros.Videamus ergo quando ad locuin islum , id est ad expletionem mandato
nos isla promisimus, quando hæc verba diabolo de- rum , etiamsi cum omni exercilu veniat adversum
juntiavimus. Recordetur unusquisque fidelium , cum nos Seon iste elatus, el smperbus diabolus, el con
primum venit ad aquasbaptismi, cum signacula fi. lligal adversum nos, si omnes suos contra nos dæ .
dei prima suscepit, et ad fontem salutaris accessit, mones eoncitet, superamus eum si Dei mandala
quibus ibi lunc usus sit verbis, et quid renuntiave complemus. Complere enim mandata , hoc est diabo
rit diabolo : non se usurum pompis ejus, neque Jum el omnem ejus exercitum superare. El tunc
operibus ejus, neque ullis omnino servitiis ejus ac complebitur in nobis apostolica oratio qua ait ' ;
voluptatibus parilurum . Et hoc est quod his legis Deus autem conteret Salanam sub pedes nostros
sermonibus adumbratur, quia non declinel Israel. velociter . , Et illud quod Dominus ait 10 : < Ecce
neque in agrum ejus, neque in vineam ejus. Sed dedi vobis potestatem calcandi super serpentes et
neque aquam de lacu ejus pollicelur se esse pola - scorpiones, el super omnem virtutem inimici, et
lurum . Non enim ultra disciplinæ diabolicæ, nonnihilvobis nocebit. » Nihil enim nocere vobis pole
astrologiæ , non magicæ , non ullius omnino doctri- D runt isla omnia si veniamus in Issaar , id est, si
nx , quæ contra Dei pielalem aliquid doceat, pocu mandala et præcepta Do:nini nostri Jesu Christi
inin sumel lidelis. Habet enim suos fontes, et bibit Servemus, cui est glorią el imperium in sicwa sve.
de fontibus Israel, bibit de fontibus salutaris : non culorum . Amen.
bibit aquam de lacu Seon, nec relinquens fontem
aquæ vivæ congregat sibi lacus conſracios. Sed et De iis quæ superſuerunt priori Iraclalui, el de Ba
laam atque asina ejus.
via regali incessurum se profitetur. Quæ est via re
galis ? Illa sine dubio que dicit 5, « Ego sum via , 1. Hesterna die dixeramus quomodo Scon rex
Ferilas, el vila . , Eų merilo regalis : ipse est enim , Amorrbæorum , qui est elatus, et 317 arbor in
de quo Propheta ait : « Deus, judicium tuum regi frucluosa , congressus cum Israel viclus fueril, do

" La. X , 13, 14 . Isa: xiv , 13 , 14. 8 || Thess. II, 4. • I Tim . iu , 6. Joan . Hiv , 6 . 6 Psal. LXX1, 1.
1 Num . XX1, 23, 8 ibid . » Rom . xvi, 20. 10 Luc. x, 19.
(57 ) Issaar interprelatur mandali adimpletio . A 128 < mandavit, » el a iyogicarpsit, cepit, accepit. ),
667 ORIGENIS 669
quo et observanter Scriptura dicit, quia cecidit in A quia, « de corde procedunt cogitationes malæ, ho.
nece gladii, vel , ut alibi legimus, in ore gladii. Sed micidia , adulteria, furla , falsa lestimonia , blasphe
si vis diligentius scire , quo gladio infructuosus miæ , et ista sunt quæ coinquinant hominem . Et
iste, el elatus sicut cedrus Libani ceciderit, disca ideo necessario incenditur isla civitas, et igre
mus ab apostolo Paulo dicenie ' 1 : « Vivus enim est exurilur. Quo igne ? Illo profecto de qno dicit Sal.
sermo Dei , et efficax, el penetrabilior omni gladio .) valor 90 : « Ignem veni millere in terram , et quam
Et item in aliis : « El gladium , inquit ' ' , spirilus, volo ut accendatur. ,
quod est verbum Dei . » In hujus ergo gladii nece ce 2. Post pauca autem refertur de ipsa civitate,
ridit spiritalis Seon , qui est diabolus . Additur post « Propter hoc, inquit " , dicent ænigmatistæ : Ve
hæc 13 : El dominali sunt, inquil , filii Israel omni nite in Esehon , ut ædificetur el construalur civitas
lerræ ejus . , Omnis quidem regio hæc terrena, Seon : quoniam ignis processit de Esebon, et
lerra dicitur Seon : sed Christus et Ecclesia ejus flamina de civitate Seon devoravit uisque Moab. »
dominatur ir. omni icrra Seon . « Et dominali sunt Seon , ut diximus, eral rex , cujus eral civitas Ese
alı Arnon usque Jaboc " . , Arnon el Jaboc civitates bon . Sic ergo intelligendus est ordo verborum,
crant regis Seon (38) , sed initium regni ejus erat quasi dicant isti ænigmatistæ : Venile nt construa .
Arnon, el finis Jaboc , el ideo dicitur quia dominali B lur el ædificelur Esebon , quæ fuit civilas Seon.
sunt ab Arnon usque Jaboc. Interpretatur aulem Sed requiramus nunc qui sini isti ænigmatista. 3
Arnon maledicciones eorum (39) . Initiuni enim regni Ænigma dicitur sermo figuralus . Ænigmatisiæ ergo
Seon hujus elati el infructuosi, maledictiones sunl. dicuntur , qui figuraliter loquuntur. Et quis est
Finis vero est Jaboc, quod interpretatur lucia alius, qui in figuris locutus sit, nisi lex el pro
men (40) . Necesse est enim ut omnis qui vult esire plielæ ? Audi enim quomodo David dicit ?! : < Ape
de regno diaboli el fines ejus evadere, luctamen riam in parabolis os meum , loquar propositiones
inveniat , el certamina ei a ministris ejus el salel ab initio sæculi. , Sed et Isaias , quia ænigmala
licibus suscitentur. Sed si luctalus fuerit et vicerit, sint quæ scripsit, hoc modo declarat : « Ei erunt,
jam non erit Jaboc civitas Seon , scd erit civilas inquit 93 verba libri bujus sicut verba libri signali;
Israel . Hoc est enim rimirum , quod legimus ei de quem si dederint in manus hominis nescientis lite 1
patriarcha Jacob 15 , qiioniam cum venisset ad lo teras, et dixerint ei : Lege, dicet : Non novi lil
cum quemdam , luclamen ei præparatum est : et teras . Si autem dederint scienti lilleras, dicel :
ibi lota nocte luctatus cum obtinuissel et invaluis Non possum legere , signalus est enim . , Signalus
set ad Deum , vocitaluin est nomen ejus Israel . autem dicitur liber pro eo , quod ſiguris perplexus .
С
< El accepil , inquit 16, Israel omnes civitates islas , est , et ænigmatibus involuliis. Dicuni crgo isti æni
et habitavit in omnibus civitatibus Amorrhicorum . ) gmalistæ : , Venite in Esebon , ut ædificelur, , Ceo
Hic Israel , qui in Christo Israel est , qui non in cidit illa prima Esebon , imo subversa est et in
carne Israel, nec in manifesto Judæus est, ipse ba censa , reædificanda est alia . Sed quomodo hoc
bilat in omnibus civitatibus Amorrhæoruni, cum in fial, assumpto ostendamus exemplo . Si videas gen
omni orbe terrarum Christi Ecclesiæ propagantur. tilem in dedecore vitae positum ac religionis er
Sed el unusquisque nostrum prius civilas fuit re rore , non dubites de eo dicere , quod sit bic Esebon
gis elali : regnabat enim in nobis slullitia , superbia, civitas in regno regis Seon . Regnal enim in cogi
impietas, et omnia quæ sunt ex parle diaboli : sed tationibus ejus rex infructuosus el elatus. Al hunc
ubi expugnatus el devictus est fortis, et vasa ejus si accedat Israel , hoc est Ecclesiæ filius, el adii
direpla sunt, effecti sumus civitas Israel et hære . beal jacula verbi Dei , et distringat contra eum gla.
dilas sanctorum ; si lamen penitus excisa cst in no dium spiritus, destruat in eo omnes munitiones
bis poleslas illa , quæ prius dominabatur nobis , et gentilium dogmatum , et elationes argumentorum
cxcisa est arbor infructuosa , et dejectus est rex ejus igne veritatis exurat, dicito de hoc, quia sub
elatus , el sumis sub eo rege , qui dicit 17 : « Discile a
D versa est Esebon civilas Seon . Sed non quo continuo
sub.
me quia mitis sum , el humilis corde. » Post biec deserlus el destitulus relinquitur iste , in
sigillatim jam civitates superbi el infructuosi regis versa sunt gentilium dogmala . Non enim disciplina
enumeral, el dicit 18 : « In Esebon et in omribus est filiis Israel destrucias relinquere quas destrufl
finibus ejus. Quid est hoc, quod præcipuam ure rint civitales : sed cum subruerint el everlerini in
bem de regno Seon nominavit Esebon ? Esebou in homine malas cogitationes et impios sensiis, rex
lerpralalur cogitationes ( 41 ) . Merilo ergo pars ma dificabunt rursus in corde ejus quem destruxerint
xiina regni diabolici, el po'estas ejus plurima in bonas cogitationes , pios sensus, doctrinam veritatis
cogitationibus regnat . Sic enim dixit el Dominus 19 inserent, religionis rilim tradent, ordinem virendi
11 Hebr. iv , 12. ' Ephes. vi , 17 . 13 Niim . X81 , 24 . I ibid . 15 Gen. XXXII. 16 ibid . 25. 17 Marth . SI,
29 . :8 Num . xxi, 25 . 19 Marc . vii , 21 , 22 el 23 . 20 Luc. XII , 49. !! Num . XXI , 27 , 28 . 11 Psal.
LXXIII , 2 . 23 Isai. xxix, 11 , 12.
(38) Codex S. Theod ., v regionis Seon . ) ! exhausil, evacuavit , » quod in lucia vires exhau
(39 ) Interpretatur autem Arnon MALEDICTIONES EO riantur.
RUM . A radice 778 ! maleilixit. ) (41) Esebon, interprelalur COGITATioNEs. Ab
( 10) Jaboc , quod interpretatur LUCTAMEN, A DI I cogitavit . )
 669 IN NUMEROS HOMILIA XIII. 670
docebunt, 318 honestatem morum , observantiæ gemus : alioquin debuissemus de hoc mundo exiisse.
statula monstrabunt. Et lunc vere dicent isti ani De Basan tamen , hoc est , de lurpitudine, nullo
gmalistæ ad semetipsos invicem : Venite, et ædifice penitus indigemus, nihil ex ea relinquamus ; ex
mus Esebon, quæ ſuit civitas Seon . Ei ipsi enim , cidenda omnia , cuncta subverlenda sunt opera
hoc est alii Ecclesiæ, quia figuras legis el ænigmata turpitudinis. In nullo enim potest honestum esse
spiritaliter intelligunt, ænigmatistæ appellantur. quod turpe est.
Hoc est quod et Jeremias figurali nihilominus ser 4. « Et profecti inde flii Israel collocaverunt
mone designat, ubi ad eum dicitur a Domino ** : castra ab occidente Moab juxta Jordanem contra
Ecce dedi verba mea in os luum , ecce constitui Jericho. Et ut vidit Balach filius Sephor 86 , 1 et
le hodie super gentes et regna , eradicare , el sub reliqua . Omnia jam quæ de Balaam el asina ejus
vertere, el reædificare et replantare . » Quid era scribuntur historia plena negotijs : interior vero
dicat el quid subvertit ? Civitatem Esebon , quæ intelleclus multo negotiosior, et nescio an facile
erat regis Seon . Quid eradical in ea et quid sub sit, vel ipsas tantum historicas explanare senten
verlii? Cogitationes impias et impuras. Quid reæ lias. Deo lamen donante , breviter quæ possumus
dificat in ea et quid replantat ? Cogitationes pias perstringemus. Bellum tibi imminel, o rex Ba
et castas , ut efficialur Esebon civilas non Amor.. B lach , fili Sephor : sexcenta millia armalorum fines
rhæorum , sed filiorum Israel . luos irruunt . Oportebal el le parare arma , exer
3. Sed si volumus singula persequi, escludemur citum congerere (44) , de constructione prælii cogi
a dissertione eorum quæ nobis recitata sunt de lare , ut hosti adhuc procul posilo, armis instruclus
Balaam : cujus lectionis tanta difficultas esl , ut occurreres . Tu vero millis ad Balaam divinum , et
vis ad historiæ ipsius rationem el consequentiam millis mulla munera , ac majora promillis, el di
explanandam pervenire possimus. Quanta ergo jam cis 27 : « Veni , maledic mihi populum , qui exivil de
dilliculias nobis erit in explanatione spiritalium sen Ægyplo. , Sed Balaam , ut Scriptura docet , retulit
suum , si prima ipsa lillerie facies lantis difficulla hæc ad Deum , a quo et venire prohibetur. Sed et
tibus involula est ? Sed quamvis rapiat nos deside flerum rex millil legatos , el neglectis armis spem
rium ad ea quæ magis obscura sunt disserenda, la omnem ponit in Balaam , ut veniat, et verba defe
men non sunt penitus omitienda etiam liæc quæ ral, alque in populum jaculelur maledicta pro
media referuntur . Postea enim quam obtinuerunt lelis , si ſorle verbis Balaam vincalur populus ,
slii Israel civitates Amorrhæorum , ascenderunt quem regis exercitus superare non poterat. llæc
eliam viam , que ducit in Basan , ubi erat 0; rex
с historia quid consequentiæ habet ? quid consilii le
Sasan : sed ad hunc neque legatos mittere dignan - git (45) ? Ubi vel quando auditum est, quod quis
inr, neque pelere ab eo , ut per terram ejustrans regnim , imminente sibi prælio , omissis armis exer
eant , sed continuo confligunt cum eo el superant ciluque neglecio, ad divini alicujus vel aruspicis
lam ipsum quam populum ipsius. Videamus ergo verba confugerit ? Unde iterum atque iterum Dei
quæ est Basan . Basan interpretatur lurpiludo ( 42) : nobis exoranda est gratia , ut hæc non fabulosis el Ju
merito ergo nec legali ' milluntur ad islam gentem , daicis narrationibus , sed rationalibus et dignis divina
nze transitus per terram ejus poscitur. Nullus enim lege possimus sensibus explicare . Primo ergo omnium
nobis transitus debel esse, nullus accessus ad lur fatendum est in quibusdam plus posse et plus valere
pitudinem : sed ab initio statim expugnanda, et verba quam corpora : quia quod exercitus mulla
omnimode cavenda esi. Og autem qui rex dicitur rum gentium nequiret ellicere, quod ferro et armis
esse Basan ,interclusio interpretatur (43) . Polest hic non possel obtineri , hoc verbis efficitur ; et non dico
Gguram lenere omnium carnalium et malerialium sanctis verbis, vel Dei verbis, sed verbis quibusdam ,
rerum , quarum amore el desiderio delenla anima quæ inter homines habentur, quæ quomodo nomi
excludilur et separatur a Deo . Adversus Og ergo nem nescio ; sunt tamen in utili arle composita ,
ita præcipitur bellum gerendum , « ut non relinqua- D cujus artis vocabulum illud sit , quod unicuique ap
lis, inquit 95 , ex co viventem , » Nullum enim a pellari libet . Est ergo , lil dixi, apud homines opus
Giliis Israel oportet relinqui in regno lurpitudinis aliquod , quod verbis eſlicilur. Quid lamen
el dedecoris viventem . Sed et decet Israeliticam opus tale est , ut quanivis magnis corporis vi
virtutem excidere el resecare lurpia , et pia quic ribus non possil impleri? Verbi gratia , erant in
que in anima reædificare, alque honesla ac religiosa Ægyplo incantalores et magi . Quis folest homi
plantare. De regno Seon 1100 est scriptum , ut num fortitudine corporis virgam mutare in ser
nullos vivus relinquatur, nec de regno Moab . Foric penter ., . quod ab illis factum reſerlur ? Aut quis
enim ex illis opus habemus aliquibus, et nonnullis potest viribus corporis aquam in sanguinem
eoruna pro vitæ hujus agonibus el exercitiis indi 319 vertere ? Fecerunt tamen hoc Ægypliorum
* Jerem .1 , 9 , 10. 25 Num. XX1, 55. 36 Num . XXII , 1 , 2 . 97 ibid . 6.

fri(sti12) Basan interpre!alur TURPITUDO. A war con circulo describere, , et forle « includere, inler
s est. ) cludere . )
( 45) Og autem qui rex dicitur esse Basan , INTER ( 44 ) Codex Carnotcnsis, « cogere . )
Clusio indervretatur. Ab Chall , vel à 17 Hebr. 1151 licm , ( ostendida >
671 ORIGENIS 672

incantalores el magi . Fecerat enim hæc prius Moy. A vis armorum , quantum Moysis valuit oratio. Ut
ses : scd quia sciebat rex Ægypti quod possent enim elevasset Moyses manus ad Deum , vincebaler
hæc arle quadam fieri verborum , quæ habetur inter Amalec ; remissæ vero et dejeclæ , vinci faciebant,
liomines, pulavil el Moysen non hæc Dei virlule, Israel . Hæc profecto audierat Balach rex Moab.
sed magica arte fecisse, et quod humana arie ſece Scriplum est enim 30 : « Audierunt genles, et ira.
rat , id Dei (actum virtute simulare. Convocal con læ sunt : dolores comprehenderunt habitantes Phi
tinuo Ægyptiorum incantatores et magos . Inter eum listiim . Tunc festinaverunt duces Edom , et princi
qui r'rtule Dei operabalur, el eos qui dæmones pes Moabitarum , apprehenilit eos tremor. , Vides
invocabant, facit esse certamen . Efficit tamen simi- pervenisse ad eos quod in cantico prædixerat Moy.
liter et contraria virlus virgam serpentem sicut fe ses quando transierant mare Rubru :1 . Audierat
ceral virlus Dei : sed serpens qui per virtutem Dei ergo rex Moab, quia populus hic orationibus vincit,
facluj fueral, absorbuit el devoravit omncs illos et pugnal adversum hostes ore, non gladio, et ob
serpentes, qui arte magica ex virgis versi fuerant hoc sine dubio apud semetipsum cogitavit, dicens :
in serpentes. Non enim potuit virtus dæmoniaca Quoniam quidem orationibus populi hujus el pre
malum quod ex bono fecerat restituere in bonum . cibus nulla possunt arma conferri , ideo etiam mihi
B
Poluit ex virga facere serpentem , virgam vero red lales aliquæ preces , el talia requirenda sunt arma
dere ex serpente non potuit : et ideo consumuntur verborum , el orationes tales quæ superare possint
omnes ex ea virga quæ Dei virlule versa fuerat in oraliones istorum .
serpentem . Postea vero per divinam virtutein nalile 5. Ui autein scias tale aliquid cogitasse regem ,
ræ suæ redditur, ut naturæ Dominum fateretur. Fe. ex Scripluræ verbis intellige , quæ ego a magis.ro
cerunt incantatores Ægypliorum , ut el aquæ ver quo: lam , qui ex Hebræis crediderat, exposita didi
lerentur in sanguinem , sed non potuerunt iterum ci . Scriptum est ergo 31 : « Et dixit Moab ad senio
sanguinem vertere in aquam ; Dei autem virius non res Madian : Nunc ablinget synagoga bæc omnes
aquam , sed lolum fluviuin vertil in sanguinem : et qui in circuitu vostro sunt, sicut ablingit vitulus
rursum orante Moyse , limpidis eum ac naluralibus herbam campi. , Aiebat ergo magister ille, qui er
reddidit fluentis. Et iterum produxerunt magi Hebræis crediderat : Cur, inquil , tali usus est
Ægyptiorum scnipes , sed non potuerunt repellere exemplo dicens , ( sicut ablingit vitulus herbam
eas . Moyses vero produxil scuipes, el repulit. Deus campi ? , Ob hoc sine dubio, quia vilulus ore
enim noster delere facil , et iterum restituit ; con obrumpil herbam de campo el lingua lanquan falce
traria autem virtus male quidem facere aliquid po- C quæcunque invenerit secat . Ita ergo et populus hic,
lest , sed restilliere in integruin non polesi . Hæc qnasi vitulus ore et labiis pugnal, el arma habel in
aulcm omnia præmisimus, ut era Balaam , vel verbis ac precibus. Hirc igilur sciens rex mittit ad
verba ejus possimus advertere. Sunt enim et ma Balaain , ul el ipse deferal verbis verba contraria,
gorum nonnullæ differentiæ : alii enim plus , alii et precibus preces . Nec mireris si est in magica
minus valent . Hic Balaam famosissimus erat in arte arte tale aliquid ; esse enim hanc artem designat
magica el in carminibus noxiis præpolens. Non etiam Scriplura, sed uli ea prohibet. Nam et dix
enim habebat poleslalem , vel artem verborum ad mones Scriplura esse designal, sed coli eos el exo
benedicendum , sed habebat ad inaledicendum . Dæ rari velat . Recle ergo etiam magica uti prohibel,
inones enim ad maledicendum invitanlur non ad quia magorum ministri ( 46) angeli sunt refuge, el
benedicendum . Et ideo quasi experlus in talibus, spiritus maligni, el dæmonia immunda. Nullus enim
in opinione erat omnibus, qui erant in Oriente. sanctorum spiriluum obtemperal mago . Non polest
Nisi enim experimenta ejus plurima præcessissent, invocare mayus Michaelem , non potest invocare
quod ſrequenter maledictis hostem vertisset arma Raphaelem , neque Gabrielem ; multo magis magus
lum , non utique præsumpsissct rex lioc posse fieri invocare non potest omnipotentem Deum , nec fi
sermonibus, quod ferro et acie vix possel impleri. D lium ejus Dominum nostrum Jesum Christum , nec
Çerlus ergo Balach de hoc, el frequenter expertus, sanctum Spiritum ejus. Nos soli accepimus polesla.
omissis omnibus instrumentis et auxiliis bellicis, lem invocandi Deum Patrem. Nos soli habemus
millil ad eum legalos dicens 28 : « Ecce populus potestatem invocandi unigenitum ejus Christom.
exivit de Ægypto et cooperuit faciem terræ , et hic Sed illud est quod dico : qui jam potestatem acce
sedil juxla me. , Sed et amplius aliquid pulo quod pit invocandi Christum , non potest iterum dæmones
moveril regem : videlur enim audisse, quia filii invocare : et qui sancti Spirilus particeps factis
Israel solent hosles vincere oratione , non armis , est , ad immundos ultra spiritus accedere non debel.
nipc tam ſerro quam precibus . Nulla enim Israel Si enim invocaveril immundos spiritus, 320 sail
adversum Pharaonem arma commovit, sed dictum clus ab eo Spiritus reſugil (47 ) . Magi sunt qui in
est ei " : « Dominus pugnabit pro vobis, el vos ta vocant Beelzebub . Denique sciebat hoc populus ille,
cebitis . » Sed nec contra Amalecitas quidem lantuin el ideo mentientes contra Dominum meum Jesuil,
38 Num. XXII , 5. 99 Exod. xiv, 14. 30. Exod . xv , 14 , 15. 31 Num . XXII , 4.
(16) Idem , « magistri.. lensis, « Spiritus sanctus ab co violenter abstrabi
(47) Sancius ab eo Spirilus refuqil. Codes Carno lur . »
 073 IN NUMEROS HOMILIA XIII . 174
el falsa dicentes , aiebane 18 : « Hic in Beelzebub A Balaam , non quod dignus éssel ad quem veniret
principe dæmoniorum ejicil dæmonia . , Salvator Deus; seil ut fugarentur illi qui ad maledicendum
autem sciens quia verum est quidem quod princeps et malelaciendum adesse consueverant. Jam enim
i
quidem dæmoniorum Beelzebub sil , in hoc eos non hinc providebat Deus populo suo. Adest ergo , et
arguil mendacii , sed respondit eis 88 : Si ego in dicit Deus ad eum 38 : . Quid homines isti venerunt
Beelzebub ejicio dæmonia , filii vestri in quo eji ad te ? El dixit Balaam ad Deum : Balach filius Sem
ciunt ? Unde constal esse quosdam dæmones ma phor rex Moab misit eos ad me, dicens : Ecce popu
los, qui invocati a magis , adsunt eis ad malum , lus exiil de Ægyplo , el cooperuil ſaciem terræ , et
non ad bonum . Parali eniin sunt ad malefaciendum , hic sedel juxta me. Veni ergo nunc , et maledic mi
bene autem facere nesciunt. Isti ergo dæmones arte hi eum , si forle poterimus percutere eum , et eji
quadam el compositione verborum in amicitias, ut cere . El dixit Deus ad Balaain : Non eas cum eis ,
ila dicam , cesserant Balaam : quorum amicitiis neque maledicas populum : est enim bcnediclus. )
fretus, magnus apud homines videbatur. Ob hoc 7. Altior hic exoritur quæstio, et nescio utrum
36
ergo millit ad eum rex , et ait : « Veni nunc, et conveniat rem lam profundi mysterii denudare, el
maledie mihi populum hunc , quia fortior est lic proferre ad iurbas , et eas turbas quæ ad audilo
guam nos, si forte possimus perenlere aliquos ex B rium verbi Dei non nisi paucis diebus adveniunt,
eis, el ejicere eos de terra . , Videlur mihi rex bic el continuo discedunt, nec in meditatione verbi Dei
non er inlegro confidere in Balaam divino , ingenti diutius immorantur : tamen pro iis qui sludiosi
credo de virtutibus, quæ in populo Dei factæ sunt, sunt, el sciunt audire, possuntque capere spiritalem
auditione perterritus : et ideo dicit , si forte vel sensum , pauca aliqua dicemus ex multis. Puiest
eousque prævaleant maledictiones Balaam , ut ali ergo objici tale aliquid : Invocel licel dæmones Ba
quos ex ipsis possil percutere, cæleros vero ſugare laam , maledical populo, invocati dæmones faciale
1 perterritos, et propria terra depellere. quod possunt : nunquid non potest Deus defendere
7 6. Addit præterea : « Quia scio, inquil 38 , quod a dæmonibus populum , rimque eoruin in maleſa
quos benedixeris , benedicti erunt, et quos maledi ciendo destruere ? Quid ergo opus erat , ut ipse ve
veris, maledicti erunt. , Ego non credo quia sciret niret ad Balaam el consuelos dæmones prohiberel
! res, quod quibuscunque benedixisset Balaam, be accedere, ne vel tentarent aut conarentur lædere
nedicti essent : sed videtur mibi adulandi gratia populum suum ? Ad hæc crgo licel non omnia quæ
1 hæc dicere, ut arlein ejus efferens et extollens, possunt occurrere, proferenda sunt, tamen dicemus
prumptiorein eum sibi reddat ad facinus . Ars enim ex parle, quia non vult Deus dæmonum genus ante
с
Lagica nescit benedicere , quia nec dæmones sciunt lempus damnare ( 48) . Sciunt enim et ipsi dæmones
Lenefacere. Noscit benedicere Isaac et Jacob , et quia lempus corum præsens hoc sæculum continel.
omnes sancti : impiorum nullus scil benedicere . Propterea denique et Dominum rogabant, ul nos.
Sed landem reniunt ad Balaam legali . Vencrunt torqueret eus ante lempus, jieque in abyssum mil
ergo, inquit 36 , seniores Moab, et seniores Madian, leret 39. Et ob hoc neque diabolum removil a prio
et divinacula in manibus eorum . , In illis divina cipalu sæculi bujus, quia adhuc opus est opera
tionis artibus, quas curiositas humana composuil, ejus ad perfectionem eorum qui coronandi suat ,
sunt quædam quæ Scriplura quidem divinacula no • opus est adhuc opera ejus ad exercitia certaminum
minavit : gentilis autem consuetudo , vel tripodas, el victorias bealorum . Sic ergo el reliquos dæmo
vel cortinas, vel aliis bujusmodi vocabulis appel nes non vult anle lempus a propositi sui intentione
lat ; quæ quasi ad hoc ipsum consecrala , moveri violenler abstrahere , el ideo ex initio non eis in
ab eis el contrectari solent. Scriptura sane divina dulsit juivocari per Balaam , ne forte invocasi
epbod quoddam vernaculo sermone nominal in pro destruerentur ante tempus, el perimerentur de
phelis, quod indumentum tradunt esse prophetan ſendente populum suum Deo . Aliud enim est, si
lium . Aliud tamen apud Scripluras divina prophe- 1) exspectat dæmon a Deo aliquem ad tentandum
lis, aliud divinatio habetur. Ait enim 37 : « Non erit sicut Job, et cum certa distinclione potestatem
auguratio in Jacob , neque divinatio in Israel . In ejus accipiat. Verbi gratia, ut dicalur ei , Do tibi
terr.pore dicetur ad Jacob et Israel , quid facturus omnia ejus in potestate , scd ipsum non contingas.
sit Deus. , Abdicatur ergo penilus divinatio : ope 321 Aut iterum , Do libi in eum potestate . , sed
re enim el ministerio dæmonum , ut supra jam animam ejus cusloili . El aliud esl si mago exi
diximus, adimplelur . Igitur Balaam , divinaculis ac gente , el adjuramentis quibusdam extorquente ,
ceplis, cum solerent dæmones ad ipsum venire, fu dæmones sine ulla observatione desæviant ( 49) . In
gatos quidem dæmones videl , sed adesse Deuin . Et quo utique si eis libertas servetur arbitrii, popu
ideo dicil interrogare se Deum , quia consuelos sibi lum Dei perditum dabunt. Si vero liberlas aufe.
parere nusquam dæmones videt . Venil ergo ipse ad ralur arbitrii , hoc erat damnasse rationabilem
1 Luc. x1 , 15 . 333 ibid ., 19. 3* Num . XXII , 6 . 38 ibid . 36 Num . XX11, 7. 37 Num . XXIII , 23.
* Num. Isli, 9,10 , 11 , 12. 39 Malih , viii , 29 ; Luc . viii , 31 .
( 18) Non vult Deus dæmonum genus ante tempus nurum lib. 11, quzest . 5, numeris 22 el 23.
damnare, elc . Vide clarissiinum iluctium Origi'nia ( 49) Codex Carnotcosis, i deserviani , i

1
 675 ORIGENIS 676
creaturam, el anle tempus intulisse judicium , el A Israel , de quo scriptum est , dicente Domino ad
impedisse omnibus qui adversum eos in agone Moysen “ : 1 Angelus meus ibit lecum. , Pelenti
certantes polerant coronari . Si enim demoniis au ergo ire, conceditur : in via conteritur ab asina :
feratur libertas arbitrii , nullus ultra impugnabil sed magus dæmoncs videl , angelum non videt ,
athletas Christi : nullo aulem impugnanle , nec asina tamen videl. Non quod digna esset videre
certamen aliquod erit : el sublato certamine, nul angelum , sicut nec loqui digna erat , sed ut confu.
lum erit præmium , nulla victoria . Idcirco igitur larelur Balaam : el ul ail quodam in loco Seri
lali via ulilur Deus, ut et populus adhuc rudis , et plura " : . Mulum animal humana voce respon
qui nuper abstrahi cæperat a cultu dæmonum , dens, arguit prophete dementiam . ) Verum quo
diæmonibus non tradalur , el invocante, mago re niam de historia mulia jam dicta sunt , aliqua
sponsa deferantur, el genus dæmonuin non nudelur etiam de allegoria perstringamus in fine. Si videas
arbitrii potestate . Et ideo prævenit Deus el ire contrariam poteslalem impugnantem populum Dei,
Balaam , atque invocare dæmones ad maledicendum intelligis quis sit qui sedeat super asinam. Et si
prohibel, si tamen a cupiditate cessasset. Sed quia consideres homines quomodo a dæmonibus præci
persistit in desiderio pecuniæ , indulgens Deus ar pitantur, intelligis quæ sit asina . Sic enim et in
bitrii liberlati , rursus ire permillit. Verbum la- B Evangelio intelliges Jesum millentem discipulos
men suum injicit in os ejus, probibens maledictio suos ad asinam , quæ alligala erat , el ad pullum
nem fieri per dæmones, ut benedictionibus locum ejus : ut discipuli eam solvant , et adducant , ut
daret , el pro maledictis proferal Balaam benedi ipse redeal super eam . Et fortc bæc asioa , id est
ctiones ac prophelias, quæ possunt ædificare pon Ecclesia , prius portabat Balaam , nunc autem Chri
solum Israel, sed el reliquas gentes.
slun , ex quo solula est a discipulis et a quibus in
Φασί ( 51 ) τον Βαλαάμ + Si enim a Moyse ( 50) nexa eral vinculis relaxala , ul Filius Dei sederet
έχειν φοιτητάς τη τέχνη proplielize ejus sacris super eam , el cum ipsa ingrederelur sanctam ci
laOntevcartas aŭtió tñ inserle sunt volumini vitalem Jerusalem cælesten , et compleretur Scri 1
Harixñ , xal 665 & v Tep! bus, quanto magis de plura , quæ dicit *3 : Lælare, filia Sion , prædica,
aútoũ Éxovtas åvaypá- scriptæ sunil ab iis qui filia Jerusalem , ecce rex tuus venit tibi milis et
Vatla. Tdes repo'entelas habitabant lunc Mesopo- sedens super subjugale. , Subjugale, id est asi
autou , xal xatalltsiv , tamiam , apud quos ma nam , credentes sine dubio ex Judæis dicit : et
év als xal tó : < 'Avate- gniſicus habebatur Ba pullum novellum , eos profecto qui sunt er gene
λεί άστρον και ο και εκ 1aam , quosque artis ejus libus credentes in Christo Jesu Domino nostro,
с
πατρικής Trapağóvews constat fuisse discipulos ? cui est gloria el imperium in sæcula sæculorum .
και διδαχής παραλαβόν- Εx illo denique fertur Amen .
"GES oi uayou é tl thy Bn- magorum genus, et iusti HOMILIA XIV .
θλεέμ παρεγένοντο .. lutio in partibus Orientis ( 51 ) Tlem de Balaam .
vigere : qui descripta habenles apud se omnia quæ 1. Plura sunt, quæ nobis resederunt exponentibus
prophetaverai Balaam , etiam hoc habuerunt scri lectionem de Balaam alque asina ejus : et quo
plum *o , quod « orietur slella ex Jacob, el exsurget niam est temporalis iracialus, qui in Ecclesia ædi
Promo es lsrael . , llæc scripia habebant magi apud licandi gratia habelur, non habuimus lantum spa
semetipsos , el ideo quando nalus est Jesus, agno lii , ut possemus singula quæque Scripturæ verba
verunt stellam , el intellexerunt adimpleri prophe proponere , el ila ut nihil omnino indiscussum 322
liam , magis ipsi quam populus Israel , qui sancto remanerel, explanationem singulis adhibere, quu
rum prophetarum audire verba contempsit. Illi ergo niam quidem hujusmodi stylus conmentariorum
ex iis tantum quæ Balaam scripla reliquerat aguo- magis est . Idcirco quæ inquisitione digna videntur,
scentes adesse tempus, venerunt , el requirentes repelimus , eamque discutientes , qua possumus
eum slalim adoraverunt , el ut fidem suom ma- D explanatione disserere et in medium proferre leu
guam esse declararent, parvum pueruin quasi regem labimus. Est autem adhuc difficile in explanatione
venerali sunt.
historiæ ipsius, quomodo cum dicatur venisse Deus
8. Sed redeamus ad propositum . Moleslus est noclu ad Balaam prinio, el interrogasse qui essent
Balaam Deo , el extorquel propemodum permitii homines qui venissent ad eum : ac respondissel,
sibi ul eat maledicere filiis Israel , el ul invocet quia missi essent a Balach filio Sephor dicente * :
dæmones, ad quem jam venerat Deus. Ascendit · Veni, et maledic wibi populum ; ) responderitei
asinam , occurrit ei angelus , qui excubabal pro Deus : « Non ibis cum eis , neque maledices popu
* VERS. Nov. querint ejus vaticinia , in quibus exstabal etiam
Dicitur Balaam habuisse discipulos qui nayicam illud : < Orietur stella ;, quod cum e paterna tradi
ejus arlem didicerint, quique magna de eo concepta tione ac disciplina accepissent magi , ' venerunt Be
opinione litteris ,mandaverint , aique posteris reli thleem .
* Num . xxiv , 17. * Exod . XXXII , 34. Will Petr . 11, 16. 13 Zach . IX , 9 . ** Num . XIII , 11 , 12.
( 50) Si enim a Moyse, clc . Vide nolas ad librum ( 51 ) lloc fragmentum desumpluin est e Calenis
primum contra Celsum , num , 60. manuscriptis.
 677 IN NUMEROS HOMILIA XIV . 678

lum , est enim benedictus. » Iterum secundo dicitur A lulibus . Virtus autem non habens aliquid contra
ad eum noclu venisse Deus, el dixisse, ul iret cum rium , non clarescerei , nec splendidior et exami
eis , sed hoc observarel ul verbum quod darel Deus patior fieret. Non probata vero nec examinata vir .
in ore ejus, hoc loqueretur. El rursum lerlio eunti tus, nec virtus esl (52) . Sed hæc si dicantur sine
ei occurrisse angelum Dei , cui in tantum via ejus divinorum verborum testimoniis , exquisita magis
non elegans ncc opportuna viderelur, ul etiam in el humana arte composita , quam vera atque in
lerlicere eum vellet , nisi asina videns angeluni, dubilala videbuntur. Requiramus ergo si bujus
quem Balaam videre non poluil , declinassel. Et moli sensum etiam volumina divina contineant.
lamen posteaquam culpatur ab angelo cur ire vo Veniamus ad Joseph " . Tolle malitiam fratrum
luisset, rursus eliam ab ipso ire permillilur : lan ejus, lolle in vidiam , lolle illud omne parricidale
cum ut custodiat verbum , quod Deus dederit in commentum ( 53) quo sevierunt in fralrem usque
ore ejus, ut hoc solum proſerai, nec amplius ali quo venderent eum . Si hæc auſeras, vide quan
quid. Hæc ergo omuia difficilem habent explana tam simul peremeris dispensationem Dei . Simul
Lionem : paucis tamen , ut supra jam diximus , oc enim abscindes cuncta illa , quæ apud Ægyptum
casionem intelligentiæ vobis dabimus , quo el vos per Joseph pro salute omnium geslá sunt 80. Non
B
facialis quod scriplum est *8 : « Ul jis auditis sa fuissel interpretatio somnii Pharaonis , si per invi
piens sapientior fiat :) el 48 : « Da occasionem sa diam fratrum non fuisset Joseph distractus , el
pienti, et sapientior erit . » Sed priusquam perve. venisset in Ægyplum : nemo intellexisset quæ Deus
niamus ad rem , ne illud quidem omittemus, quod revelaveral regi , nemo frumenta congregassel in
curiosius intendentes in hoc loco observavimus . In Ægyplo , liemo necessitatem fanis sapienti provi
Hebræorum lilleris nonien Dei , hoc est Deus, vel sione curassel : periissel Ægyptus , periissent et
Dominus, diverse scribi dicitur. Aliter enim scri finitimæ regiones fame. Interiisset etiam ipsc Is
bitur Deus , quicunque Deus : aliter Deus ipse , de rael , el semen ejus quærens panem , si Ægyplum
quo dicitur *7 : « Audi , Israel, Dominus Deus tuus , non fuissel ingressum , nec egressi fuissent ex ea filii
Deus unus est . ) Iste ergo Deus Israel , Deus unus Israel cum mirabilibus Domini. Nusquam plagae in
el creator omnium , cerlo quodam litterarum signo Ægyptios, neque virtutes illæ, quas fecit Deus per
scribitur , quod apud illos lelragranmalon dicitur. Moysen el Aaron . Nemo Rubrum mare siccis ve
Si quando ergo sub hoc signo in Scripturis scri stigiis incessissel . Cibum mannæ mortalis vita
bitur Deus , nulla est dubitatio quin de Deo vero nescissel. Nulla de sequenti petra aquarum fluenta
el mundi creatore dicatur. Si quando vero aliis , c prorupissent. Lex a Deo hominibus data non ſuis
id est communibus lilleris scribitur, incertum ha sel . Quæ in Exodo , quæ in Levitico , in Numeris
belur ulrum de Deo vero , an de aliquo ex iilis di etiam et Deuteronomio reſerunlur, ad humani ge
catur, de quibus Apostolus dicil 48 : « Tamelsi sunt neris scientiam non venissent. Hæreditatem cerle
qui dicantur dii , sive in cælo sive in terra : sicut paternam , el terram repromissionis nullus intras
sunt dii mulli, el domini multi : nobis lamen unus sel . El ul ad hæc quæ habentur in manibus, ve
Deus Paler, ex quo omnia , et nos per ipsum . ) niamus , ' lolle Balach bujus regis pessimi mali
Aiunt ergo qui Hebraicas lilleras legunt, in hoc tiam , qua maledici desiderat Israelem , aufer ejus
Joco Deus, non sub signo letragrammati esse posi- astutiam , qua invitabal Balaam ad devorandum
tum, de quo qui potest, requirat . Sed et quod dixit populum : pariter abstuleris erga filios Israel
Deus ad Balaam quasi interrogans qui sunt isti dispensationem Dei , et providentiæ cjus favorem ,
homines, requiritur cur ignorare videatur : et ile nusquam prophetiæ illæ erunt , quæ per os Ba
rum quod ait : « Non maledices populum , est laam et filiis Israel el gentibus prophelaolur.
enim benedictus . » Sic itaque potest intelligi, quasi 323 Quod si ctiam Novi Testamenti cupis hæc
diserit : Non maledices populum meum . testimoniis confirmari , si auferas maliliam Judæ,
2. Nos interim dicimus dispensatione quadam D proditionemque ejus perimas, abstuleris pariter
el sapientia Dei , ita omnia in hoc mundo esse dis crucem Christi el passionem ejus : et si non sit crux,
posila , ut nihil prorsus otiosum sit apud Deum , non exuuntur principalus el potestales , nec trium
eliamsi inaluin illud sit , cliamsi bonum . Sed pla phanlur in ligno crucis. Si non fuisset mors
nius quod dicitur explicemus. Malitiam Deus non Christi, utique nec resurrectio fuisset, nec exsti
fecit : tamen cum aliis inventam possil prohibere, lisset aliquis primogenitus ex mortuis. Quod si
non prohibet : sed cum ipsis a quibus habetur, non fuisset primogenitus ex mortuis , nec spes
ulilur ea ad necessarias causas. Per ipsos enim nobis resurrectionis fuisset. Simili ergo modo el
in quibus est malitia, claros et probalos efficit eos de ipso diabolo ponainus, verbi gratia , necessitale
qui ad virlulum gloriain lendunt. Nam si perime. aliqua constrictum fuisse ne peccaret, vel post pec
relur malitia, non essel utique qui contrairel vir calum ablalam fuisse ab eo maliliæ voluntatem :

46 Prov . ix , 9 . 47 Deut . vi , 4. 48 Cor. yni , 5 , 6. 49 Gen , XXXVII . 80 Gen. XLI .

* Prov. 1 , 5 .
(52) Nei virlus est . Pro his in codice Sancti cos quiad virtutum gloriam tendunt . »
Theodorici legiiur : ( claros et probalos non ellicit ( 53) Codes Carnolensis, commercium . ,
679 ORIGENIS 630
simul utique ablatum fuisset nobis certamen adver- A suimus, Deus quidem malitiam non fecit, in renlam
sum insidias diaboli , nec exspectarelur corona tamen ex propositi intentione eorum qui declina
victoriæ ei qui legitime certasselos. Si non habere . runt a via recta , auferre penitus noluit : providers
mus qui adversum nos obsisteren :, agones non hoc, quod etiamsi illi esset inutilis qui ea utebalur,
essent , nec victoribus munera ponerentur, nec faceret eam lainen utilem iis adversam quos exer.
regnum cælorum vincentibus pararelur : neque cebatur. Et ideo reſugere quidem omnibus modis
inomentaneum hoc el leve tribulationis nostru bemus , ne unquam malitia inveniatur in nobis :
supra modum pondus gloriæ operarelur nobis in in aliis vero vincere eam , non perimere sludenduru
fuluro : nec aliquis nostrum pro tribulationum est; quia et illi , in quibus est malitia , aliquid
palientia speraret immensam gloriam futurorum . necessarii operis conſerunt universitati . Nihil enim
Ex quibus omnibus colligitur, quia Deus non solum Oliosuin , nihil inane est apud Deum , quia sive bono
bonis ulalur ad opus bonum , sed et malis . Et hoc proposito bominis utitur ad bona , sive malo uditur
vere inirabile est , quod vasis malis ulitur Deus ad ad necessaria . Sed beatior eris, si magis ex virtuli
opus bonum . In magna enim hac mundi hujus domo bus quæ in te sunt, inveniatur boni aliquid er le
non sunt tantummodo vasa aurea , el argentea , sed vitæ hujus universitas consequi : sicut illi , de qui
el lignea , et lia , el alia quidem ad honorem , B bus dicit apostolus Paulus 5 * : Vi sitis sicut
alia aulem ad conlumeliam "3 , utraque lamen neces luminaria in hoc mundo, verbum vile continentes ..
saria . Verum quoniam vasa bæc quæ dicimus, Ad gloriam sunt crgo necessaria luminaria mundo
rationabilia intelligenda sunt, el liberi arbitrii : buic. Et quid lam delectabile , quid lam magnifi
non caşıl , neque fortuitu , unusquisque aut vas ( 'um , quam opus solis , vel lunæ, a quibus illumii. 1
honoris elliciiur, aut vas contumeliæ , sed qui se nalur mundus ? Opus est tamen ipsi mundo etiam
lale præbuerit, ul electus esse mereatur , vas ele angelis qui sint super bestias (54 ), el angelis qui
cium et vas honoris efficitur. Qui vero indignis et præsint exercitibus lerrenis . Opus est angelis qui
deterrimis sensibus vivil , iste formalur vas conlu pra:sint animalium nativitati , virgultorum , planta
melize, non a Conditore, sed a semetipso causis lionumque, el cæleris pluralibus incrementis. Et
conlinelize su : e datis. Non ergo eos tales esse rursum angelis opus est , qui presint operibus
Condilor ſecil, sed hujusmodi mentes secundum sanctis, qui ælernæ lucis intellecluin el occullorum
propositum eorum ', providentiæ suæ justa et ineſ'a Dei agnitionem , ac rerum divinarum scientiam
bri quadam ratione dispensat. Sicut , verbi gratia , doceant. Vide ergo ne le ipse facias inter € 03 ance
in urbibus magnis, ' si qui indigniores sunt , et los inveniri, qui besliis præsunt, si belluinam de•
abstrusæ vitæ ac deterrimæ homines , ultima quæ- C xeris vitam : aut inter eos , qui terrenis operibt:s
que opera , et laboriosa condemnantur operari , et præsuni, si corporea el terrena dilexeris. Sed
lamen necessaria sunt civitati hujusmodi opera . satage quomodo magis assumaris ad societateni
Verbi causa , aut ſornacibus lavacri ad succenden Michaelis archangeli, qui orationes 324 sanclosun
dos ignes deserviuni, ut iu vel commodilale , ve semper offert Deo . Assumeris aulem in hunc nume
deliciis perfruaris ; aut cuniculos purgant, aut alia rum vel in istud oficium , si insislas semper ora .
hujusmodi gerunt, ut tibi in urbe fiat et delecta tioni, et vigiles in ea , el impleos quod Apostolus
bilis habitatio . El illi quidem vel agunt ex propo ail 68 : « Sine cessatione orantes , ) Vel certe el
silo, vel ex merito patiuntur : opus tamen ipsorum assumaris in societatem el oflicium Raphaelis , qui
proficit ad utilitatemi eorum quibus quæ bona el medicinæ præest : si cum videris aliquem vulnera
utilia sunt, paranlur. Ita el hæc de quibus propo lum peccatis, el sagittis diaboli confisum , adhibue
81 II Tim . 11 , 5. 82 II Cor. iv, 17 . 03 II Tim.il, 20. 86 Philipp. 11 , 15, 16. 58 | Thess. v, 17.

(54) Opus est lamen ipsi mundo etiam angelis qui D currit providentia , sic in cæteris animalibus gene
sini super bestias, etc. Consule clarissimum Huetium ralein quidem dispositionem ei ordinem cursumque
Origenianorum lib . 11 , qu:est. v , num . 29. Cæterum reruin intelligere possumus ; verbi gratia, quomodo
hanc suam Origenes sententiam hausisse videtur nascalur piscium multitudo , el vival in aquis ;
ex Apoc. ix , 11 :« Et habebant : locusta < super quomodo reptilia el quadrupedia oriantur in terra ,
se regem angelum abyssi, cui nomen Hebraire el quibus alaptur cibis. Cæterum absurdum est ad
Abaddon, Græce aulein A pollyon , i el ex lib. Paslo. hoc Dei deducere majestatem , ul sciat per momeala
ris termæ visione 4 , cap . 2 : Misit Dominus ang. singula quol nascantur culices , ' quolve moriantur,
lum suum qui est super bestias , cui nomen est quie cimicum et pulicum et mascarum sit in terra
Hegrin . 1 Animalibus el platitis angelos item præli mullilu do ; quanti pisces ju aqua naient , el qui de
ciunt Athenagoras Legal, pro Christianis pag. 27 , mninoribus majoruin prædä сedere debeant. Non
citalus a Methodio apud Epiphanium bæres . LXIV, simus tam falui adulatores Dei , ut duill potentizni
num , 21 , el apud Photium codice ccxxXIV 9 sup ejus etiain ad ima detrahimus, in nos ipsos inja.
initium ; Epipbanius libro De mensuris et ponde riosi simus ; eamdem rationabiliuin quam irratio
ribus , cap . 22 ; Theodorelus quæst. 32 in Genes. nabiliuin providentiam esse dicentes. Ex quo liber
Eadem esi sententia Platonicorum in Porphyr. Nep! ille apocryphus stultitiæ condemnandus esi, in quo
à Toxis equyuywy lib . 1 , sed displicuit muliu : nec scriplum est, quemdam angelum nomine Tiri ( fori.
opinio Hieronymo qui lib . 1 Comment, in Habacuc. Onplov) præesse repuilibus, et in hanc simililu
ad vers . 14 cap. 1. : Et facies hominis quasi pisces dinem piscibus quoque et arboribus ei hesliis uui1
muris et quasi replile non habens principem , ail : versis proprios in custodiain angelos assignalos.
• Sicu : igitur in hominibus eliam per singulos Dei
681 IN NUMEROS HOMILJA XIV . 682
ris curationum sermonem ac verbi Dei contuleris A magnum proferret ad gentes, non tam corde et
medicinam , ut peccati vulnera per poenitentiam sensu , quam ore el sermone portalum . Sed ne
sanes, et medicinam confessionis ostendas . Si quis per singula immoremur, non enim temporis est
vero hujusmodi opera in hoc mundo agil, ipse se cuncta dissolvi, ascensa asina sua Balaam ibat per
præbel, ut in futuro sæculo vas electionis , el ulile viam ; occurrit ci angelus, ille sine dubio qui aderat
Domino ad onine opus bonum paralum a Conditore Gliis Israel . Aperil os asinæ , lil argualur per eam
formelur 56. Si vero contraria gerai , vas ad conlu Balaam , et muti pecudis vociblis couſulelur is qui
meliam divinæ semetipsuin præbebit dispensationi. divinus videbatur et sapiens.
Et propterea puto in divinis voluminibus scripta 4. Verum post hæc con veniens jam videtur, ali
esse et bonorum gesta , et malorum , el ex sinistris , qua elian de allegoria contingere. Balaam hic, qui
et destris actibus Scripluras divinas esse contex interpretatur populus vanus (56 ), videtur milii per
las, ut intelligamus quia apud Deum Oliosa non sonam habere scribarum et Pharisxorum Judaici
sunt, nec malorum opera , nec bonorum . Verum populi. Bulach vero , qui erclusio vel devorario
nunc post excessum plurimum quidem , sed causæ interpretatur (57) , et ipse personam habere intelli
necessarium , redeamus aid propositum .
B gendus esl unjus alicujus spirituum mundi hujus
3. Balaam hic, ut superius diximus, divinus erat , contrariæ potestatis , quæ excludere el devorare
dæmonum scilicet ministerio , el arte magica non cupiat Israel , non eum qui secundum carnem est,
nunquam futura prænoscens . Rogalur a Balach sed eum qui secundum spiritum . Volens ergo
reze ad maledicendum populo Israel, legati veniunt, potestas isla contraria deleri et penilus exstingui
divinacula in manibus ferunt, sianl allonitæ gen spiritalem Israel , non aliis utilur ministris , nisi
tes, el anxiæ , exspectantes quid respondeat Balaam , pontificibus el scribis ac Pharisæis : ipsos in vital,
de quo persuasum habebant quod dignus divinis ipsis mercedem promillil el præmia . Illi vero, sicut
colloquiis haberelur . Vide nunc quomodo sapientia isle Balaam facit, simulant se cuncia ad Deum
Dei vas istud ad contumeliam preparatum proficere referre el zelo Dei agere. Dicunt enim 60 : Scru
fecit ad utilitalem non solum gentis unjus, sed pene lare Scripturas , el vide quia prophela a Galilæa
lolius mundi : et huic cui solebant videri dæmones , non surgil . El iterum dicupl 61 : « Nos legem habe
videtur Deus , prohibens mali operis iter . Slupe. mus, et secundum legein debct mori, quia Filium
scit Balaam , et miratur prohibentis auctoritatem . Dei se fecit. , Per quze singula videntur quidem
Non enim solebal malum dæmonibus displicere . scribæ et Pharisæi zelum Dei babere, sed simula
Sell iteruin remittit legalos , dicens, non se posse C lum . Asina vero , cui sedebat Balaam , quoniam
facere, nisi verbum quod Deus dederit in os ejus. Scriptura dicit 68 : « Homines et jumenia salvos
Redeunt rursus legali , iterum requirit, iterum mo facies, Donjine ,) ea pars credentium polest intel
leslus est , el iterum cupit audire. Non enim facile ligi , quæ sive pro stultitia , sive pro innocentia,
cupidus mercedibus caret . Quid ergo audil secundo animalibus comparatur. Sic enim el Apostolus
a Deo ? « Si vocare , inquit 57 , venerunt homines dicit 63 : « Videte autem vocationem vestram , fra
isti , surge , et vade cum eis . , In quo voluntati tres , quia non multi inter vos sapientes, non mulli
quideni cupiditatis ejus cedit Deus, ul compleatur polentes, non multi nobiles, sed quæ slulia sunt
illud quod scriptuin est 88 : 1 Dimisil eos in deside mundi elegit Deus, ut confundat sapientes. » Isti ergo
ria cordis eorum , ibunt in voluntalibus suis (55 ) ; ) Tales , sicut evangelica quæ in parabolis agebantur,
sed tamen consilium divinæ dispensationis expletur. gesta designant, ab istis pessimis dominis scribis ac
Dicitur enim ad eum 69 : 1 Verbuni quodcunque Pharisæis subjecti quodammodo lenebantur el vincii ,
dedero in ore tuo , hoc loqueris. 1 Si dignus ſuis sed a Domino solvuntur, non quidem per ipsuig Do
sel Balaain , verbum suum Deus non in ore ejus, minum , sed per discipulos ejus. Dicit enim ipse ad
sed in corde posuissel. Nunc autem quoniam in discipulos 64 : « lle in vicum , qui est contra vos :
corde ejus desiderium mercedis eral , et cupiditas D 325 el invenietis asinam alligalam , el pullarn
pecuniæ, verbum Dei non in corde , sed in ore ejus ejus, solventes adducile. , Sicut ergo in Evangelio
ponitur. Agebalur enim mira et magna dispensa non ipse Dominus , sed discipuli solvunt asinam :
lione, ut quoniam prophetarum verba , quze intra ila et hic non ab eo ipso , sed ab angelo aperitur
aulam continebantur Graeliticam , ad genles perve os asine : et sicut in Evangelijs qui non vident
nire non poterant, per Balaam cui fides ab univer arguunt videntes : ita et bic, qui muli erant, ar
sis gentibus habebatur, innolescerent etiam paljo guunt loquentes. Et hoc est , quod Dominus dice
nibus secreta de Christo mysteria , el thesaurum bat : Paler, gratias ago tibi , quoniam abscon
88 Psal . LXXXI , 12 . 89 Num . XX11 , 20. 60 Joan. vii , 41 .
61 86Joan
11 Tim . Ji , 21 . 87 Num . XXII , 20 .
. XIX , 7. 62 Psal. xXIV , 7 . 63 | Cor . 1 , 26 , 27 . 64 Matth . XXI , 2 . 68 Mallh . XI , 25 .
( 55) Sic recie habet codex Sancti Theodorici. lus ; ) vel a ba e non o el by populus, » id est , « po
Alias, e in desiderio cordis eorum , ibunt in volu pulus nullus. , Mátalov daóv etiam interprelalur
platibus suis. Philo lib . De confusione linguarum , pag . 268 .
(56) Balaum qui interpretatur POPULUS VANUS. ( 57 ) Balach vero qui EXCLUSiO vel DEVORATIV inter
Forle a 552 « confudit, miscuil, 1 el by ' popu prelatur. Forle a psa i exinanivit, exclusil . ,
PATROL . GR . XII 22
685 ORIGENIS
disti hæc sapientibus et prudentibus, et revelasti ea A
parvulis. , Scribæ autem et Pbarisæi erant qui se
debant super asinam hanc, ei lenebant eam vin
ciam . Ipsis ergo irascitur angelus, et nisi quodam
futurorum prospectui , illos quidem peremisset, asi
nam autem servasset , quæ vidit, el reverila est eum
qui venit in vineain , el stal inter vineas. Compres
sit lamen pedes sedentis super se in maccriam :
et ideo forle non potest ambulare ille ejus sessor
antiquus, nec venire ad eum , qui dicit 66 : , Venile
ad me, onines qui laboratis el onerati estis. ) Asina
lamen venil, adducta a discipulis , el cui tunc se
debat Balaam mercedis cupidus , nunc ei sedel
Jesus. Nec mireris si eum quein diximus scribarum
et doctorum populi formam tenere videas prophe
tantem de Cbristo. Hoc cnim leginius fecisse et B
Caipham , qui dixit 7 : « Expedit vobis , ut unus
liomo pereat pro omni populo . » Sed hoc, inquit ,
qui erat pontifex anni illius prophelavil. Prophe .
lat ergo et Balaam de Christo : et ideo neino ex
tollalur etiamsi prophetet , etiamsi præscientiam
mereatur ; sed redeal ad Apostoli dictum , quo ad
ista respiciens, ait 68 : 1 Sive prophetiæ abolebun
iur, sive linguæ cessabuni, sive scientia destruelur. )
Et quid est ergo quod permanel ? « Fides, inquit 69 .
spes , et charilas : major autem horum , charitas . ,
Et sola , inquit, « charitas est, quæ nunquam exci
dil . , Ideo super prophetiam , super scientiam , super
fidem , super ipsum etiam martyrium , ut Paulus
docet , charitas habenda est , et charitas excolen
da : quia et « Deus charitas est , » ct Christus Filius
ejus charilasesi 7s, qui nobis perfectionem charitatis
donare dignelur. Ipsi gloria el imperium in sæcula
sxculorum . Amen .
HOMILIA XV.
De prophetia Balaam .
1. Licet nos ordo lectionum quæ recitantur, de
illis dicere magis exigat quae lector explicuit , ta
men quoniam nonnulli fratrum deposcunt ea potius ceps ; » non tamen factus est Spiritus Dei super
quæ de prophelia Balaam scripta sunt, ad sermo
nem disputationis adduci , non ita orijini lectionum
satisfacere æquum credidi , ut desideriis audilo
rum . Primo ergo omnium de ipso Balaam requira
mus , cur in Scripluris nunc vituperabilis , nunc
laudabilis ponitur . Nam vituperabilis est , cum pro- o malignus a Domino. » Et iterum " : « El ſaclum est
hibitus a Deo venire ad regem , persistit ut veniat,
et mercedis cupidus iterum consulit , iterum re
quirit a Deo , donec relinquatur cupiditatibus suis,
et eal in voluntatibus suis. Culpabilis est , cum ædi
ficat aras, el victimas imponit dæmoniis, et appa
ralu magico poscil divina consulta . Culpabilis est ,
cum consilium pessimum dat, ut populus decipiatur
per mulieres Madianitidas et cullum idolorum . Rur
sus laudabilis ostendilur, cum verbum Dei ponitur
in ore ejus, cum Spiritus Dei fit super eum , cum
de Christo propheiat, cum Judæis el gentibus de
86 Matth.xı 28. 67 Joan . xvii, 14 . 68 I Cor . xiit , 8 . 69 ibid . 13 et 8. 70 I Joan.iv , 16 . 71 Nom .
XXI , 10. 79 Mich . vi , 3, 4 , 5. 13 I Reg. xix, 23. 74 I Reg . xvi , 13. 78 | Reg. x , 6. 76 ' | Reg. xvi , 14.
77 ibid . 23 . 78 Num . xxn1, 6.
684
adventu Christi mysteria ſutura pronuntial, cuin
pro maledictionibus benedictiones populo largitur,
el nomen Israel supra visibilem gloriam myslieis
extollit eloquiis . Cum ergo hæc tam diversa de ro
et tam varia indicel Scriptura divina , valde mihi
difficile videlur ex definito staluere ejus personam ,
cui non solumi conveniat ista diversitas, verum et
illud aplari ' possit, quod ipse de semelipso velut
prophetans dicit " : « Morialur anima mea inter
animas justorum , et fiat semen meum sicut senien
justorum . , Sed et per Michæam prophetam cale de
eo Dominus testimonium perhibet , ubi dicit " :
< Populus meus, quid feci tibi ? responde mihi , quia
revocavi de lerra Ægypti , et ex domo servitulis
liberavi le, el misi ante faciem tuam Moysen, Aa
ron , el Mariam . Populus meus , memenlo quid co
gitaverit adversum le Balach rex Moab , el quid
responderit ei Balaam filius Beor , a funiculis usque
in Galgal ut agnosceretur justitia Domini. » Osten
dit ergo per hæc quia ut justitia Domini agnosce
relur , propterea illa omnia respondit Balaam filius
Beor ad regem Balach , quæ scripla referuntur in
libris. El quis pulas invenietur talis , qui possit er
ipsis responsis Balaam ostendere quod Dei justitia
manifestetur in eis ? Revera enim si sermo Dei po
silus est in ore ejus, el Spiritus Dei factus est sii
per illum , et justitia Dei ex responsis ejus agnosci
tur el manifestalur, omnimode quæ ab eo dicuntur,
nonnisi prophetica et divina esse credenda sunt.
Quamvis dillicile alicubi scriptum legamus " , quia
с
factus est Spiritus Dei super aliquem prophetarum :
sed aut visio quam vidit , aut assumplio verbi Dei,
aut Dei verbum factum est ad illum , vel ad illum,
el alia quædam de prophetis legimus. Faclum vero
esse Spiritum Dei super aliquem prophetarum ,
legisse ad præsens interim non recordor, nisi de
David ita scriplum memini " : « Et apparuit, usive
cilluxit Spiritus Dei super David a die illa , et dein .
David . De Saul vero ila memini scriplum " : 1 El
decidet Spiritus Domini super le , el prophetabis
cum ipsis, et couverteris in virum alterum. , El
iterum de eodem dicitur 76 : 326 « Et Spiritus
Domini discessit a Saul , obstupefecit eum Spiritus
cum essel spiritus malus ad Saul, assumpsit David
psalterium el psallebat in manibus suis, el percu
liebal , et erat bonum ei , el discedebat ab eo spiri
tus malignus. , Hæc pro co, quod medium polest
videri hoc quod scriptum est 78 : « Et faclus est
Spiritus Domini super eum . , Propler quod el nos 5
secundum ea quæ superiore traclatu senseramus,
etiam nunc in Phariseorum ei scribarum , eisque 1
similium persona hunc ipsum Balaam explicare co
nabimur. Sed age jam prophetiæ ejus verba , quæ
assumpta parabola sua dixisse scribitur, videamus.
 685

IN NUMEROS HOMILIA XV . 686

ExMesopotamia , inquit , vocavit me Balach rex A dinem fingimus, ut sensum ex integro colligamus.
potom Moab, ex montibus orientis. , Mesopotamiam dicit Potest ergo dici : « Veni , naledic mihi Jacob, el
terram quæ inter flumina Babyloniæ jacet , de veni', supermaledic mihi Israel . , Per quod osten
quibus scriptum est 80 : « Super flumina Babylonis dilur idcirco sermo repetitus, ut ampliore vi el ma
illic sedimus, et flevimus, dum recordaremur Sion . ) jore intentione maledictionem in Israel quam in
Si quis ergo inter isla Slumina fuerit Babylonis, si Jacob Balach videretur exposcere . Donec enim
T
quis rheumatibus libidinis inundatur, et luxuria quis tantum Jacob est, hoc est in actibus solupi
æstibus circumluitur , isle non dicitur stare , sed el operibus posilus , inferioribus maledictionibus
sedere; et ideo qui ibi comprehensi sunt dicebant : impugnatur. Ubi aulem profeceril, el interiorem
Super Qumina Babylonis illic sedimus, el flavimus, bominein ad videndum Deum revelalo mentis oculo 3
dum recordaremur Sion . , Sed nec flere quidem exacuere (59) el provocare jam cæperil , tunc non
anle possunt, nisi cum recordati fuerint Sion . Bo solum maledictis ab inimico, sed el supermaledictis,
norum namque recordatio malorum causas lamen hoc est vehementioribus maledicioruni jaculis im
labiles facil. Nisi enim quis recordelur Sion , nisi pugnabilur. Sed lunc quidem os Balaam maledictio
legem Dei et Scripturarum montes aspicial , mala ne el amaritudine plenum erat, et sub lingua ejus
sua fere non incipit. Es istis ergo fluminibus voca B labor et dolor, el sedebat in insidiis cum divitibus .
tur Balaam , et ab istis orientis montibus invitalur. Exspectabat enim mercedes a divile rege , ut in oc
00 : Monles isli non sunt sancti montes illi , de quibus cullis interficeret innocentes. Sed Deus qui facil
scriptum est 81 : 1 Fundamenta ejus in montibus semper mirabilia solus, ex inimicis operalur salu
sanctis. » Et iterum 88 : « Jerusalenı quæ ædificatur lem . Injecit enim verbum in os ejus , quamvis non
ul civilas, cujus participatio ejus in idipsum . Mon dum cor ejus capere posset verbum Dei . Adbuc
les in circuitu ejus, et Dominus in circuitu populi enim erat in corde ejus mercedis cupiditas, propter
sui 63. , Non sunt ergo lales Mesopotamiæ montes , quod etiam post verbum Dei , quod habuit in oro
sed illi , de quibus dicitur 86 : « Montes tenebrosi, , suo , dicebal ad Balach 3 : « Veni, et dabo tibi con
el iterum de quo dicitur 88 : « Ecce ego ad le, silium , , el docebat eum quomodo milleret scan
mons corrupte. , Isti sunt montes in quibus est daluin in conspectu filiorum Israel, ut manduca
omnis aliiludo extollens se adversum scientiam rent idolis immolata el ut fornicarentur. Propter
Dei **. Ab istis ergo montibus accersilur Balaam quod et cecidit populus , et plaga magna facta est in
bic. Quales aulem isti sunt monles, lalem habent et eo , donec Phinees peremplo Israelita , qui fornica
orientem . Habet enim el ortum luminis sui ille , c balur cum Madianitide , sedavil furorem Domini.
qui convertit se sicut angelum lucis 87. Habet illam El post hæc, inquit, produxit Phinees exercitum
lucem , de qua scriplum est 68 : « Lux impiorum contra Madianitas , el interfecerunt duodecim mil
eislinguetur. , Et sicut ista lux impiorum , et illa lia virorum , et Balaam filium Beor in gladio " .
- quæ convertit se sicut angelum lucis, contraria est Sed et hæc ante lempus per excessum quemdam
illi luci , quæ dicebat $8 : « Ego sum lux mundi ; ) introduximus , ut ostenderemus quia Balaam non
ila et isle oriens contrarius est illi orienti, de quo in corde, sed in ore tantummodo habuit verbum
scriplum est in Zacharia 9 : « Ecce vir , Oriens Dei . Interim quæ profert , quæ loquilur, ex verbo
nomen ejus est. ) Ex illius ergo, non hujus orientis Dei loquitur , et ideo qua dicit, verbum Dei est.
finibus veniebat Balaam , illuminatus sine dubio ab 3. Ait ergo : 95 « Quid maledicam , quem non
illo Luciſero , de quo dicitur ° 1 : Quomodo cecidit maledicit Dominus ? Aut quid supermaledicam ,
de cælo Lucifer, qui mane oriebalur ? , quem non supermaledicit Dominus ? » Supermale
2. Sed videamus quid dicit illi Balach rex Moab , dicit , nos præsumimus secundum 327 Græci
qui accersivit eum e medio fluminum de montibus sermonis ralionem , vin verbi ostendere ex præpo
orientis. « Veni , inquit ' , el maledic mihi Jacob , silionis augmento cupientes. Quid ergo dicemus ?
TEL el veni , maledic mihi Israel . , In Lalinis sermoni- D Jacob quidem non maledicit Dominus nec Israel ,
bus pene superflua videtur esse repetitio , quæ ait : sed alii pulas alicui maledicit ? Legimus scriplum ,
Maledic mihi Jacob , maledic mihi Israel . , Sed quia dicit Dominus ad serpentem ,96 : « Maledictus
est in Græcis litteris sub nomine Israel in maledi lu in omnibus bestiis lerræ. , Eliterum ad Adamº :
cendi verbo (58) prepositionis adjeclio, quam nostri « Maledicia terra in operibus tuis (60) . » Sed et
vel minus decenter dici credentes, vel nullam vim Cain 98 : « El nunc malediclus uu a terra quæ ape
dictionis addi ex hoc posse existimantes , omise ruil os suum , ul reciperel sanguinem fralris lui de
H
runt. Nos autem sermonem licet contra consuclu manibus luis ; » el 99 : « Maledictus oisnis qui facit
79 Nom . 1x11,7. 80 Psal. cxx VI , 1 . 81 Psal . LXXXVII , 82 Psal . cxxii , 3. 83 Psal . cxxiv , 2. 86 Jerem.
16. 88 Jer. LI , 25 . 86 || Cor. x , 5. 87 II Cor . XI . 88 Job xviii , 5 . 89 Joan. viii , 12 . 90 Zach . vi ,
12. " Isa . xiv , 12. 92 Num . XXII1 , 7 . 98 Num.xxiv, 14 . 9* Num . XXXI , 8. 98 Num . XXIII , 8. 96 Gen.
III, 14. 97 ibid . 17 . 98 Gen. iv , 11. 9 Deut.xxvi, 15 .
(58) In maledicendi verbo. Codex Corbeiensis, Alias , « interficial innocentes. )
cil inaledicto . ) ( 60 ) Idem , I operibus tuis . · Alias , i opere
16 (59) Idean cudex, « exacuere. ) Alias , « exercue-, luo. )
rit. · Paulo pofra idem , - interficerel innocentes. ,
 687 ORIGENIS 683

sculptile, aut fusile . » Verum ne puies hæc veteri- A conferatur. Aut si ad ſulurum sæculum isla conver
bus tantummodo lilleris contineri , etiam in Evan timus , id est , ad resurrectionis lempus : Jacob vi .
geliis similia invenics. Scriptum est enim quod debo , potest de corporibus dictum intelligi : Israel
dicturus sit Dominus iis qui a sinistris sunt ' : autem intelligam , spiritum et animam (61 ) signifi
« Discedite a me, maledicli , in ignem æternum . » care resurgentium . Ecce, inquit , populus solas
Sed et cum dicit : « Væ vobis , scribæ et Pharisæi habitabit , et in nationibus non reputabilur. , Po
hypocritæ ; i el ' : « Vir vobis divitibus, et sin lesl quidem el secundum litleram stare. Solus enim
gula hujusmodi, quid aliud nisi maledictis eos vide- populus Jacob non est permistus cæteris hominibus,
lur urgere ? Sed quid dicemus quod mandalum per nec inter cæteras gentes reputatus est. labujl enim
Apostolum datur , ubi dicit * : « Benedicile, el nolite cerla quæque privilegia in observationibus, et in
naledicere ? , Quod ergo ab hominibus non vult legitimis suis , ex quibus sequestralus a cæteris
fieri , hoc ipse facit , qui exemplum vitæ hominibus gentibus haberetur. Sicut enim tribus Levi non est
ponil ? Non ita est . Deus enim quibus maledicil, permista inter cæleras tribus , nec adnumeralur
merilum designat ejus cui maledicitur , et senten inter eas : hoc pacto el omnis Israel , nec miscelur
riam promit, utpole quem non fallal, neque peccati cæteris gentibus , nec reputalur inter eas. Hæc qui
B
qualitas, neque peccantis affeclus. Homo aulem quia dem in illo populo fuerint secundum formam futu
hæc non potest scire : neque enim propositum men rorum bonorum , verus autem Jacob et spiritalis
temque alterius videre alius aut cognoscere potest : Israel vere solus habitabil in gentibus. Si enim
idcirco etiamsi judicantis, vel sententiam promentis accessimus ad Sion montem , et civitatem Dei vi
intuitu proferal maledictum ' , non potest esse justa ventis Jerusalem cælestem ', et venimus ad spiri
maledicendi causa , ubi ignoratur peccantis affectus; lalem Judæam , quæ est portio Dei , et in terris po
maxime cum humanum vilium lunc scial maledicta siti jbi habemus conversationem , vere non repula
proferre, cum forle conviciis aut injuriis provocatur . mur inter cæteras gentes , nec reliquarum nationum
Quod vitium resecare Apostolus volens, ne maledi fines cum nostris finibus admiscentur , eliainsi re
clis maledicla et conviciis convicia provocemus, stiluatur Sodoma in antiquum , et Ægyplus in sla •
mandalum necessarium ponit , ut benedicamus , et tuin stuin redeal , et si quid aliud tale in prophelis
non maledicamus : quo conviciandi vilium rese scriptum est . Verumtamen illi Jacob et spiritali
celur, et non quo judicandi veritas quæ homines Israel , cum ad Ecclesiam primitivorum ascenderint ,
latet,et pronuntiandi auctoritas perimatur . Et la nullus exæquabitur, nullus admiscebitur , etiamsi
men quid causæ sit , quod non maledicat Dominus с islæ gentes secundum dicta prophetica fuerint re
Jacob , neque Israel , ab ipso nihilominus Balaam , stitutæ . Nisi enim inserlus fuerit ramus oleasuri, et
imo a verbo quod posuit Deus in ore ejus , diligen sucius factus fuerit radici pinguedinis olivæ® , quo
lius audiamus : « Quoniam vle verticibus, inquit , modo potest sociari el conjungi ad Jacob, vel Israel,
montium intuebor eum , el a collibus intelligam cum sine ista radice nec Jacob quisquam possil
eum , » Quia , inquit , in excelsis montibus et altis appellari , nec Israel ? Neque ergo ex Jacob vel Israel
collibus posilus est Israel , hoc est , in edita vila et si quis peccal , Jacob dici vel Israel potest , neque
ardua , ad quam contuendam et intelligendam non ex gentibus si quis ingressus fuerit Ecclesiam Do
facile quis idoneus fial, nisi ascendat ad eminentem mini , inter gentes ultra reputabitur : « Quis in
el excelsam scientiam ; idcirco , inquit, non ei ma vestigabit semen Jacob ? et quis dinumerabit pleben
ledicit Deus. Est enim vita ejus alia et præcelsa , Israel ? » Simile est hoc illi quod scriplan est ' ,
non humilis et dejecta. Quod tamen non mihi vide quia i eduxit Deus Abraham foras, el ait ei : Re
tur quia de illo Israel , qui secundum carnem Israel spice ad cælum , el dinumera stellas , si poles dinu
esi , dixerit : sed de illo , cujus super terram ambu merare eas, el ail : lla erit semen luum . Et credi
lantis conversatio in cælo est . Aut si etiam ad illuin dit Abraham 328 Deo , et reputatum est illi ad
populuin dicta bæc referenda sunt, recte cum dis- D justitiam . » El Abraham quidem , et alius quilibel
tinctione dicit , i intuebor el intelligam ; o ut fulu hominum , aut etiam angelorum : et fortassis autem
ruin lempus significet, illud sine dubio quando om el superiorum virlulum non poterant numerare
nis Israel ad fidem Christi veniens salvabilur el a stellas , nec semen Abraban, de quo scriplum est :
montibus et a collibus intuebitur : ab iis sine dubio , Sic erit semen luum . , Deus autem , de quo scri
qui excelsam et cæleslem vitam consurgentes cum plum est : « Qui numerat multiudinem stellarum ,
Christo exercuerint super terras . Sed et quod dixit et omnibus eis nomina vocat , i el qui dixit "s:
de Jacob quidem , i videbo ; , de Israel autem , Ego stellis omnibus mandavi , , polest investigare
i intelligam , , etiam hoc aplissima distinctione semen Jacob , et dinumerare plebem Israel. Ipse
suscipiendum est : ut aliud ad actus visibiles , aliud enim scit solus quis vere sil Jacob , el quis vere sit
ad invisibilem lidem atque intelligibilem scientiam Israel . Non enim ad eum qui in manifesto Judæiis
1 Math . XXV , 41 . • Mailh . XXII, 29. Luc. vi , 24 . * Rom . XII , 14 . Num . XXIII , 9. ibid .
? Hebr. 211 , 22. 8 Rom . xl , 17 . '. Num . XXIII , 10 . 10 Gen. XV , 5 , 6. 11 Psal. CXLVII , 4. 10 Isa.
XLV, 12 .
(61 ) Idem , i spiritus et animas. »
 IN NUMEROS HOMILIA XVI. 690
689
est, respicit ; neque ad eam, quæ manifeste in carne A lamen et populo illi secundum ea quæ supra
est circumcisio ; sed videt illum , qui in occullo Ju diximus. Non enim tam ipsi , quam semen eo -
dæus est et qui circumcisus est corde , non carne. ruin efficietur sicut semen justorum , corum sci
Ipse ergo est solus , qui dinumerare polest et inve licet , qui credentes ex gentibus (62) in Christo
stigare, et ipse secundum ineffabilem et incompre- justificati sunt . Unde manifestum est , quia sicut
hensibilem sapientiam suain ad illam coelestem ſor Apostolus dicit ' 8 , ( neque circumcisio aliquid esl ,
mam , quam ipse solus scire polest , posuit eliam neque præputium , sed fides , quæ per charitatem
islos numeros , quos habemus in manibus : in qui operatur. » Et ideo nemo aut circumcisionis anti .
in præputii novitate glorietur.
bus præcipit, ut secundum cognationes suas, el se quitate se jactet , aut
enndum domos familiarum suarum , ex nomine om Sed ut Apostolus dicit ?' , « probet unusquisque opus
nes masculi per capita numerentur a viginti annis Suun , et tunc in semelipso tantum gloriam habe
bit. , Sic denique propheta dicit ” : Ecce homo, et
et supra , omnis qui ingreditur in virtule Israel ; et
colligitur eorum quidam sacratus numerus de quo opus ejus , et merces in conspectu Domini esse di
jam superius, prout donavit Dominus, diximus. Sed citur, ut reddat unicuique secundum opera sua , in
iste numerus lunc demum sacralus est et placitus Ch Jesu Domino nostro , cui est gloria et im
B perium in sæcula sæculorum . Amen .
Deo, cum ipso præcipiente numeralur. Si autem
contra præceptum Domini voluerit aliquis numerare, HOMILIA XVI .
licet ille David sit , licet magnus prophela , contra De prophetia alia Balaani.
legem agit , et arguitur per prophetam , el patitur 1. Priore tractatu , inquantum possibile fuit, pri
illa quæ in secundo libro Regnorum leginius scri mas partes prophetiæ Balaam explicare tentavimus.
pla " . Solus ergo ipse qui numerat multitudinem Secundum nunc prophetia. initium sumpsimus (63) ,
stellarum , et qui omnia mensura et numero el pon ut si Dominus aspirare dignetur , eliam de hac pro
dere produxit, investigat semen Jacob et dinume viribus , qnæ occurrere poluerint, in medium pro
ral plebem Israel. feramus. Inconveniens enim mihi visum est, quam -
4. Post hæc quasi de semetipso quædam pro vis hæc difficilia videantur, interrumpere tractalum
phetare videtur, cum dicit 1 : 1 Morialur ani. eorum , quominus de singulis quæ comprehendere
ma mea inter animas justorum , et liat semen meum possumus, explicemus . Igitur Balach rex , veluti at
sicut semen justorum . , Sed hoc quantum ad lonilus , et percussus ex iis quæ contra spem dici
personam spectat illius Balaam , et illius Israel, videbat a Balaam , benedicciones (64) enim pro ma
nec factum est , nec fieri poluit : non enim inter c ledictionibus audiebat, ultra non ferens, interrupit
ipsos , sed ab ipsis mofluus est. Magis enim , ut verba ejus, el ait ? : « Quid fecisti mihi ? Ad ma
diximus, ipsorum persona conveniel : qui licet in ledicendos inimicos meos vocavi le , et ecce bene
præsenti sæculo vanus populus habeatur, quia sine dixisti benedictione . , Non tulit rex amarus bene
gratia est Spiritus sancti , in fine tamen sæculi dictionum dulcedinem , sed maledicta quærit ,
cum plenitudo gentium introierit , et omnis ista maledicta deposcit. Est enim ex cogoatione il
prophetia quæ de Israel dicitur , in spiritali Is lius , ad quem dixit Dominus 1 : 1 Maledictus
raele fuerit impleta , lunc anima ejus morietur com lu ab omnibus besliis terræ . , Sed quid ad hæc
animabus justorum . Suscipiet enim in se fidem 329 respondit ei ille, cui verbum Deus in ore po
Christi , ita ut et ipsi dicant 18 : 1 Qui in Christo suerat ? « Nonne quæcunque , inquit, injecerit Deus
baptizati sumus , in morle ipsius baptizati sumus . in os meum , hæc observabo loqui ? ? , Ad hæc Ba
ti
Consepul enim sumus illi per baptis mum in morle . » lach pulans quia perterritus essel Balaam populi
Et iterum 16 : « Si enim commorimur , el conregna Israelitici multitudine , et idcirco non ſuisset SUS
binius. » Et sic vere complebitur intelligibili Balaam , proferre maledicta , mulationem sibi loci credidit
ul morialur anima ejus inter animas justorum , proſuluram , el ait ad eum : « Veni adhuc mecum
Quod autem dicit !? ,, ut fiat semen meum sicut D in locum alium de quo lotum non videas eum , sed
semen justorum , , possel quidem el de illo Balaam parlem aliquam ejus videas , omnes autem non vi
intelligi , secundum hoc quod magi illi , qui de ori deas , et maledic mibi eum inde '4. , Demens qui
eole venientes primi adorare venerunt Jesum , de Israeliticam gratiam loci objeclionc crederet posse
semine ejus esse videantur , sive per successionem celari , et qui nescirel quia non potest abscondi ci
generis, sive per discipl inæ traditio nem . Evident er vilas super montem posita 28. , « Et assumpsit, inquit,
enim constat illos agnovisse stellanı, quam prædi eum in speculam agri in verticem montis casi , et
Xeral Balaam oriluram in Israel , et sic venisse , et construxit ibi septem aras, el imposuil vitulum et
adurasse regem qui natus est in Israel . Conveniet arielem super aram , et dixit Balaam ad Balach :

19 || Reg. XXIV. 1's Num . xsm , 10.15 Rom . vi , 3 , 4 . 16 || Tim , 11 , 11 , 12. 17 Num . XXIII , 10 . 18 Gal.
v, 6. 19 Gal . vi , 4. 20 Isa . lxli , 11. 21 Num . XXIII , 11 . 22 Gen. 11 , 14. 28 Num . XXIII , 12 . ibid .
13. 15 Malth . v , 14.
(62) lo antea editis dcest ex gentibus , ) quod i quæ occurrerini, in medium proferamus. '
I benedi
suppletur e codice Corbeieusi. (61 ) Idem , , benedictiones. i Alias ,
(63) Ms. Corbeieus . « sumemus , , el paulo post , clionem . ,
 691 ORIGENIS 692
Assisle ad sacrificium tuum , ego vero pergam per- A habeas talem opinionem de Deo, ut pules eum esse
contari Deum . El occurrit Deus ipsi Balaam , et in sicut hominem , qui in iis quæ loquilur, frustrari
jecit verbum in os ejus , et dixit , , sine dubio Deus : possit . Homines enim multis occasionibus et viliis
< Convertere ad Balach , et hæc loqueris . Al ille impediuntur , ne verum sit quod loquuntur. Aut
(hoc est Balach ) stabat juxta holocauslomata sua , irali enim loquuntur, et ira cessante frustra locuti
el omnes principes Moab cum illo. Et dixit ei Ba sunt : aut melus , aut cupiditatis, aut jactantiæ
lach : Quid locallis est Dominus 26 ? , Res quidem gratia , aliisque horum similibus , et utique frustra
profanis sacrificiis gerebatur, el divinatio magica erit , et vanuni omne quidquid vitio dominante locuti 1
arle requirebalur (65) : volens lamen Deus ibi sunt. Deus autem , in quo nulla est passio, nulla fragili
abundare gratiam , ubi superabundavit peccatum * , tas , omne quod dixerit , pro causarum merilis dicit : et
adesse dignatur, nec refugit ab iis, quæ non se ideo nunquam frustrari potest , quia quod ratione pro
cundum Israeliticam disciplinam , sed secundum fertur, carere non potest ralione : « Non ergo Deus sic
genlilium gerebantur errorem . Adest autem noi . ut homo, qui frustra loquatur, neque sicut filius homi
sacrificiis, sed in occursum venienti , et ibi dat ver nis lerrelur, , vel ( ut in aliis exemplaribus legimus)
bum suum , alque ibi mysteria fulura prænuntiat, ( neque sicut filius hominis lerrel. » In hominibus in
ubi maxime fides et admiratio gentilium pendet, ut B terdum sententiam mutat terror, Deus autem quisupra
qui nostris nolunt credere prophetis , credant divi omnia est , a quo lerreri potest , ut sententiam mu.
nis el vatibus suis. lel ? Si vero secundum hoc accipiamus , quod in
2. « Et assumens , inquit, parabolam suam di aliis exemplaribus diximus leclum , hoc est, « ne HE
xit. , Per parabolam ergo dicit Balaain : 1 Surge que sicut filius hominis terret ; , illud videbitur
Balach , et audi, auribus percipe lestis fili Sephor. dici , quod homines quidem interdum pro jactantia
Non sicut homo Deus frustratur, neque sicut filius lerrores faciunt et minas, etiam iis nonnunquam ,
honiinis lerrelur . Ipse cum dixerit , non ſaciet ? lo quibus nocere non possunt ; Deus autem non terret
quelur el non permanebit ? Ecce ad benedicendum ila homines, quasi qui punire non possit, el si ler
assumplus sum , benedicam , et non avertam eam . ret, ratione ferret. Terrel enim ut corripiat homi
Non erit labor in Jacob , neque videbitur dolor in nem in auditionis tribulatione, ut verbo commina
Israel . Dominus Deus suus cum ipso, præclara tionis delerritus emendet se qui male agit , nec per
principum cum ipso sunt. Deus qui eduxit eum ex veniat ad eum ipsa vindicta male gestorum suorum . &
Ægypto, sicut gloria unicornis ejus. Non enim erit Non ergo ila Deus terrel ut homo; homo enim (utdis
auguralio in Jacob neque divinatio in Israel . In C mus ) pro jactantia , Deus vero pro emendatione terrel.
lempore dicelur Jacob et Israel , quid perficiel Deus. 4. Post hæc ait : « Ipse cum dixerit , non faciei!
Ecce populus sicul calulus leonis exsurgel , et sicut loquetur, et non permanebil 31 ? , Sic legendus est
Ico exsultabil , non dormiet donec comedat prædam , locus, quasi interrogantis affectu dicat : Ipse, hoc
et sanguinem vulneratorum bibat 18. » Hæc est est, Deus , quod dicit, nonne et faciet ? et quæ locu
continentia secundze prophetiæ in verbis Balaam . lus fuerit , nonne permanebit in eis ? Cum utique
Videamus ergo primo hoc ipsum quod ail : « Ex homines non faciant quæ dicunt, et vitio humanz
surge Balach, et audi ?'. , Si enim in superioribus fragilitatis in iis non permaneant quæ loquuntur :
non dixisset quia staret juxta bolocaustum suum , mutabilis 330 enim est homo, Deus vero immuta
non viderelur magnopere requirendum cur dixerit : bilis . Sed polest aliquis occurrere, et dicere : Quo
« Exsurge Balach . , Nunc autem cum borlelur ex modo ergo non permansit Deus in iis , quæ loculus
surgere eum , quem nuper diserat slare, non oliose est de Ninive ut post triduum subverteretur " ?
prætereundus sermo propheticus . Quod ergo ait in Neque in iis quæ locutus est de David , ubi tribus
superioribus, quia staret ad holocaustum suum , diebus promissa fueral mors, ut vastaret populum,
designat eum non recte scare. Stabat enim in idolo et intra unum diem , el usque ad horam prandii
D
latria posilus, el slabal quasi inimicus Dei , quod cessavit så ? Et videbilur fortassis, quia hæc quæ
magis esset non stare , sed cadere. Quasi ergo qui per interrogationem dicuntur , non penitus pro defi
de illo slalu cadere debuerit, imo el qui ceciderit , nilo accipienda sint; sed talis quædam figura verbi
ila nunc intellectu prophelico exsurgere eum jubel : sit, quæ medium aliquid viilealur ostendere, non
quippe qui per hoc, quod stare in idololatria visus tamen definitæ et irrevocabilis sententiæ declarel
fuerat, cecidisset . Exsurgat ergo qui talis est, ex affectum : quo temperantius aliquid dictum videatur
surgat ( de , et efficialur lestis : si quidem conver !e in eo quod scriplum est , « Ipse cum dixerit , nonne
lur, lestis fidei; si vero permanet infidelis , ut sit faciet ? , quam si scriptum esset, ipse cum diseril,
testis condemnnalionis suæ .
omnimode ſaciel. Sed recenseamus et ipsa Scripluræ
3. Sed quid est quod ei annuntial, videamus : loca , quæ vel in Jona vel in Regnorum libris posi
« Non sicut homo, inquit , Deus frustratur , neque la suni, ne forte et ibi , ul moris est , Scripturæ di
sicut filius hominis terretur ipse 30, , Non, inquit, vinae secreti aliquid habeant . Scriptum est ergo in
26 Num . XXIII , 14-17 . 97 Rom . v, 20 . 28. Num . XXIII , 18-24 . 29 jbid. 18. 30 jbid. 19. 31 ibid.
88 Jon . Jil . 33 II Reg . xxiv .
( 65) Idem ), geritur, et divinatio inagica arte perquiritur. )
693 IN NUMERUS HOMILIA XVI . 694
Jona : « Et factum est verbum Domini ad Jonam A Moyses propria auctoritate mandavil : quod Domi
filium Amathi dicens : Surge, el vade in Niniven nus in Evangeliis evidentissima distinctione secer
civilalem magnam , et prædica in ea , quia ascendit nil, cum dicit de repudio mulieris interrogatus, quia
clamor maliliæ ejus ad me, · Et posteaquam præ ( ad duritiam cordis vestri , scripsit vobis hæc
ceplum est celo, et ejecit Jonam in terram , iterum Moyses, « ab initio autem non fuil sic » . Qui enim
scriplum est 35 : « El factum est verbum Domini ad fecit hominem , masculum el ſeminam fecit eos, )
Jonam secundo, dicens : Surge, et vade in Niniven et benedixit eos, i el disit : Propter hoc relinquet
civitatem magnam , et prædica in ea secundum præ homo patrem suum , el malrem suam , et adhærebit
dicationem quam ego loculus sum ad le. » Et Jonas uxori suæ, et ambo erunt in carne una *0 . , El ad
quidem « prædicavil , el dixit : Adhuc tres dies, , dit : « Quod ergo Deus conjunxil, homo non sepa
vel (ut Hebræi habere se scriptum dicunt) « adhuc rel " . , Vides ergo et hic Deum quidem non præ
quadraginta dies, el Ninive destruelur. Viri aulem cepisse, nec fieri voluisse divortium ; Moysen vero
Ninivitæ crediderunt in Deo , et prædicaverunt je propter duritiam cordis Judæorum scripsisse dan
junium , et induerunt se ciliciis, a minore usque ad dum esse repudium . Ostendit hac et Paulus in lit
majorem ipsorum . » Et post pauca : « Et vidit Deus , teris suis cum dicit de quibusdam : « Dominus dicit ,
inquit 35, opera eorum, quia conversi sunt a viis B et non ego * . , Et de aliis : « Hæc autem ego dico ,
suis malis, el pænituit, , vel (ut in aliis exem non Dominus 63 · El iteruja in aliis : « Præceplum
plaribus legimus) « deprecatus est Deus super ma Domini non habeo , consilium autem do * . » Et ite
litiam quan loculus est facere eis , et non fecit, i rum : ' Quæ loquor, non loquor secundum Deum *5.1
Observa igitur in iis que assumpsimus de propheta Unde similiter etiam in cæteris prophetis aliqua
quod non invenitur in sermonibus Dei quibus ad quidem Dominus locutus est , et non prophelæ,
prophetam locutus est, dictum , quia « adhuc tres alia vero prophelæ, el non Dominus , et sic vide
dies, et Ninive destruetur ; , sed Jonas cum ingre bitur objeclio intentata dissolvi , cum non lam sua ,
deretur, inquit 87 , civitalem quasi iter dierum quam prophelæ verba Dominus revocat, ac mutat
trium, ipse dixit, quia adhuc tres dies, et Ninive in melius . Sed magis arbitror absolutionem priorem
subvertetur ; , ut sermo iste, qui scriptus est, et lolius Scripturæ sensibus convenire, et illis præci
non est factus, a Jona polius , quam a Deo prolalus pue dictis , quibus patiens et multæ misericordiæ ,
esse videatur. Sed et de secundo libro Regnorum et pænitens super malitias dicitur Deus : vel jis
proferamus quæ scripta sunt, ubi cum David po maxime , quæ generaliter ab Jeremia pronuntiantur,
pulum numerasset, « factum est , inquit 38, verbum in quibus evidenter ostenditur pro multis misera
C
Domini ad Gad propbetam videntem dicens : Vade , tionibus, et incomprehensibili bonitate sua Deus di
el loquere ad David . Hæc dicit Dominus : Tria ego cere , et non facere , loqui , et non permanere . Ait
levabo super le , elige libi ex iis unum , quod faciam ergo per Jeremiam Deus 46 : « In finem loquar, , hoc
libi. El introivit Gad ad David , et denuntiavit ei esi , ex definito loquar e super gentem , et super re
dicens : Aut veniet cibi tribus annis fames super gnum , ut auferam eos , el disperdam . Et si conver
terrain luam ; aut tribus mensibus ut ſugias ante Lalur gens illa a malitiis suis , pænitebo 331 de
inimicos tuos , qui le persequentur ; aut triduo mors omnibus malis quae cogitavi facere eis, et in linem
lat in terra lua . Nunc ergo scilo , vide quid respon loquar super gentem et regnum , ut reædificem eos,
deam ei , qui me misil . Et dixit David ad Gad : An el replantem : et si fecerint mala in conspectu meo,
gusliæ mibi sunt undique valde. Sed incidam in ut non audiant vocem meam , pænitebit me de om
manus Domini magis , quia mullæ miserationes ejus nibus bonis quæ locutus fueram ut facerem cis. »
sunt, et in manus hominum non incidam . El dedit Quomodo ergo possumus iis, quæ absolute per Je
Dominus in Israel mort em a mane usque ad hora m remiam dicta sunt, præferre illa quæ suspense per
prandii, et morlui sunt de populo a Dan usque Ber Balaam dicuntur : nisi quia negligentibus el con
salee septuaginta millia virorum . Et extendit an- D temploribus illa confirmanda , hæc vero a perfectio
ge!us Dei manum suam in Jerusalem , ut corrumpe ribus secretius advertenda sunt ?
rel eam , et deprecalus est Dominus super malitiam , 5. Sed post hæc Balaam : « Ecce inquil " , ad
el ait ad angelum qui exterminabal populum : Satis benedicendum assumplus sum , benedicam , et non
est, remille manum tuam . » Observa ergo quomodo avertam eam . » Ad benedicendum Balaam assum
nec in iis tribus comminationibus Deus invenitur plus est, non a Balach , sed a Deo, qui injecit ver
de morte dixisse trium dierum . In verbis enim Gad bum in os ejus, quo populum benediceret , et hanc
positum est, non in mandalis Domini : et non sem benedictionem non avertit . Nec enim potest, etiamsi
per ea quæ per prophelam dicuntur, quasi a Deo velit , verbum Dei humana lingua convertere. Post
dicta suscipiuntur ( 66) . Denique et per Moysen hæc : « Non erit, inquit 48 , labor in Jacob, neque
quidem inulla loculus est Deus , aliquanta lameu et videbitur dolor in Israel. » Aperle in istis sermoni
34 Jon . xi , 2. 36 Jon . III , 1 , 2, 4 , 5 . 38 ibid . 10. 37 ibid . 4. 36 II Reg. xxiv, 11-16 . 39 Matth . Jer
XIX ,
8. * ibid . 4 , 5 . 41 ibid . 6. * 1 Cor . vi, 10. 13 ibid . 12 . lebo ibid . 25. 45 11 Cor . XI , 17 Hop ,
XFIII, 7-10. Num . XXIII , 20. 48 ibid . 21 .
( 66 ) Alias, • dici suscipiantur. » Sed ms. ut in nostro textu .
695 ORIGENIS

bus fuluræ vitæ denuntiat stalom . Quis enim est , A est gloria unicornis . Sic enim et ipse in Evangelio
qui banc vitam sine labore et dolore transcurrat ? Dominus dicit : « Paler , da illis , ut sicut ego el to
Nec si Petrus aliquis , aut si Paulus sil . Quomodo unum sumus , ita et isli in nobis unum siat .
non in labore et dolore est cum ter virgis cæditur , Et ideo similis gloria dabitur Israeli , sicut est glo .
semel lapidalur, ler naufragium facil, in profundo ria unicornis, maxime cum transformabit corpus
maris die acnocle esi , aliaque innumera perpetitur, humilitatis nostræ conforme corpori gloriæ sua
quæ de laboribus suis ac doloribus scribit *9 ? Sed 7. « Non erit auguralio in Jacob, neque divinatio
ibi istud complebitur, ubi dictum est : « Aufugiet in Israel . Jo tempore dicelur ad Jacob et Israel
dolor, el tristitia , et gemilus 80. , Quod tamen non quid perficiet Deus 61. Igitur quoniam visum est
ad omnes, sed ad eos lantum , qui merilis Jacob et jam nobis diligentius de singulis quibusque discu
Israel fuerint, refertur : ut fuil ille pauper Lazarus, lere, non videbitur absurdum , si eliam quid sit au
qui præsentem quidem vitam in labore ac dolore guratio , vel divinatio, quoniam quidem placuit
Transegil, ibi autem dicitur ad divitem : « Memento , Scripturæ commemorare de iis , ne quis forte igno
fili, quia lu recepisti bona in vila lua , et Lazarus ranler in hæc incidat, requiramus. Videlur ergo
similiter mala . Nunc autem hic requiescit , iu vero mihi futurorum præscientia quantum ad ipsam rem
B
cruciaris bs . , Ille ergo est Israel , el Jacob, in spectat, medium quiddam esse, id est neque pro
quem non venit labor, el dolor. Dives aulem ille prie bonum, neque proprie malum : quandoquidem
erat quidem el ipse secundum carnem Israel , dici polest interdum etiam a parle diaboli ad hominum
sur enim ei , quia fratres sui habent leges el pro notitiam futurorum venire præscientia . Sine dubio
phetas, audianı illos ' ; sed quia non erat secundum autem cum lempus el opportunitas poscil , el vo
spiritum Israel , ideo venit super illum labor el dolor. luntas Dei fuerit, dalur etiam a Deo per prophetas
6. « Dominus Deus suus cum ipso, præclara prin- hominibus præscientia ; et ideo diximus, quia neque
cipum cum ipso sunt 58. , Nunquam enim Israel proprie bonum dici potest , quod aliquando a malo
suum deserit Deus . Quorum aulem principum præ: venit ; neque proprie malum , quod aliquando a Deo
clara cum ipso Israel sint, videamus. Præclara descendit. Et quamvis de hoc abundanter eliam ex
principum , potestas est , principalus el regnum . Scripturis divinis exempla suppeditent, sufficere
Verum quoniam sunt et aliqui principes, qui de tamen credimus si ulamur eo , quod in Regnorum
principalu suo , vel pellendi, vel jam forte depulsi libro scriptum legimus : ubi arca Dei ab Allophylis
sunt, et in locum ac principalum eorum introdu capla est, et deducla in Azolum , et ibi introdu
cendi ii , qui vere Israelitæ sunt, præclara illa om- a xerunt ,' inquit , eam in domum Dagon , et inven
nia , quæ habuerunt in cælis illi principes, qui non lus est Dagon recidisse pronus in terram anle arcam
servaverunt principalum suum , sed dereliquerunt testamenti Domini. El gravala est manus Domini
älerna domicilia , Israel isle et Jacob, qui collucta super Azolos, et dissipavit eos, el percussit eos in
lus est et vicil , accipiet, el sic cum ipso erunt præ natibus. » Post hæc, inquil, ingressa est arca in
clara principum . « Deus qui eduxit eum ex Ægyplo Accaron , et miserunt Accaronienses, el congrega
sicut gloria unicornis ei . , Educlus est ille qui verunt omnes Satrapas Allophylorum , , el congre
dem Israel de Ægyplo ista terrena , hic aulem spi gaverunt sacerdotes et divinos suos dicenles : Quid
ritalis Israel de Ægypto sæculi, et de potestate le faciemus 332 arcæ Domini ? Indicate nobis quo
nebrarum , et est gloria ejus tanquam unicornis. modo remillamus eam in locum suum . Responde
Unicornis quidem ferlur esse animal eo habitu for runt sacerdotes et divini : Si remillitis arcam Do
malum , quo nominis ipsius designat indicium . Quod mioi Dei Israel , nolile eam dimillere inanem , sed
animal frequenter in Scripturis divinis positum le dantes dabitis ei pro delicio, el lunc san abimini
gimus, sed præcipue apud Job ** Dei ipsius vocibus el innolescet vobis . Sin autem , non discedet manus
polentia ejus et virlus exponitur , in quibus, ul in ejus a vobis 63. » Et post pauca : « El nunc, in
quamplurimis, Christus intelligitur designari. Et in D quil " , facite carrum novum , duas vaccas fælas
Scripluris divinis cornu pro regno posilum sæpe assuinile, quibus jugum non est impositum , et jun
reperimus, sicul et propheta dicit : « Quatuor au gile vaccas ad carrum , et ſælus earum reiro abdu
tem cornua, qualuor regna sunt 86. » Sub nomine cile ad domum : et assumile arcam Domini, el im
itaque unicornis , in Christo hoc videlur ostendi, ponile eam super carruin , et vasa aurea quæ oblu
quia omne quod est, unum ejus cornu est , hoc est listis ei pro delicto , simul ponile super carrum , el
unum regnum ejus . Omnia enim Pater subjecit omnia sancta ejus : et dimittite eam , et vadal :
sub pedibus *7 ejus usquequo el novissimus inimi. el videle , siquidem vadit per viam suam el ad fines
cus destruatur mors, el tanquam unicornis unum suos ascendit in Bechsamis, ipsa nobis ſecit mala
oinnium regnum teneat Christus , quia sicut scri hæc magna. Si autem non vadit illuc, sciemus quia
plum est : « Regni ejus non erit finis 58. » Erit ergo, manus ejus non contigil nos, sed fortuitu hæc nobis
inquil , ei , hoc esl Israeli illi spiritali, gloria, sicut acciderunt. » Observa ergo in iis , quomodo sacer

49 Jl.Cor . x ) . 80 Isaj. xxxv , 10. 31 Luc. xvi , 25 . 0 ? ibid . 29 . 63 Num . XXII, 21. 8* ibid . 68 Job
AXXIX , 9 . 86 Daniel. viii , 22. By I Cor. xv , 20 . FR Luc . 1 , 35. 19 Joan . XVII , 21 . 60 Philipp . 111 , 21 .
* Num . XXIII , 23 . 02 | Reg . v , 2 , 3 , 10 . 63 | Reg . vi , 2 , 3 , et seqq. bt ibid . 7 el segg .
 1
697 IN NUMEROS HOMILIA XVI . 898 1

doles et divini causam malorum , quæ acciderant A suos in igne in Gehennom , et sortiebalur, el ma
Allophylis, utrum ex manu Dei , et pro arcæ injuria leficia faciebal, el augura balur , et fecit ventrilo
venerit, an fortuitu acciderit , propositis contem quos, incantalores, el multiplicavit ut facerel ma .
)
plantur indiciis, dicentes : « Si per viam suam ad lignum in conspectu Domini, ul exacerbaret eum . ,
fines suos ascendit in Bethsamis , ipsa nobis liecit Hæc ergo omnia , id est , sive auguratio , sive exti
bæc mala 68. , Denique in sequentibus refertur : spicium , sive quælibel immolatio, sive etiam sorti
El cum imposuissent, inquit 66, arcam Domini tio, aut quicunque molus avium , vel pecudum , vel
super carrum , direxerunt boves in via , contra viam inspectio quæcunque fibrarum , ut aliquid de futuris
quæ ducit Beihsamis, el non declinaverunt ad dex videantur ostendere, in operatione dæmonum fieri
tram , aut ad sinistram . » Quis ergo in his , si dili non dubito, dirigentium vel avium , vel pecudum , 1
genter inspicial (67) , præscientiam hanc quæ de vel fibrarum molus, aut sortium , secundum ea si
boum directione prædicta est , vel fortuitam dicat, gna quæ docuerunt iidem dæmones observari ab iis,
vel aliqua arte compositam , et non operatione quibus artis hujus scientiam tradiderunt. A quibus
quadam dæmonum ministralam , qui pertimuerint omnibus, is qui homo Dei est , et in portione Dei
arcæ Domini virlutem : qua non solum affligebantur, nuineralur, penitus esse debet alienus, nec aliquid
et puniebantur Allophyli, verum et cullus ipse dæ- B in iis babere commune, quæ occullis (68) machinis
monum desiruebalur , ulpole simulacris eorum , dæmones operantur : ne forte rursus per hæc dæmo
templisque, ad ingressum arca Domini corruenti uibus socielur, alque eorum spiritu et virtule re
bus ? Est ergo talis quædam in ministerio præscien- plealur, et ad idolorum cullum denuo reparelur.
lix operatio dæmonum , quæ artibus quibusdam ab Hæc enim omnia religio nostra divina el corlestis
iis, qui se dæmonibus mancipaverini , colligitur, et abjurat, in Levitico quidem aperla lege designans,
nunc per eas quas sorles nominant, nunc per ea et dicens : « Non divinabitis , neque augurabimini" .,
que auguria appellant, nunc etiam ex contemplatione El post pauca : « Non sequemini , inquit, ventrilo
librarum , quæ extispicia vocant , aliisque horum quos , nec adjungemini ad incantatores, ut contami
similibus præstigiis comprehendi videtur , et intel nemini in eis, ego Dominus Dens vester 7. , Etile
ligi . Quæ artes in tantum ad decipiendum genus rum in Deuteronomio : « Si autem 111 , inquil ' , in
hominum profecerunt, ut etiam justissimi Ezechiæ troieris in terram quam Dominus Deus llius dabit
Glius Manasse hoc errore deceptus , ædificaverit ( ut tibi , non discas facere secundum abominationes
Scriplura dicil ) , allare omni exercitui cæli in gentium illarum , non inveniatur in le qui lustret
ulraque donio Domini 67. , Hunc autem esse arbi filium suum , aut filiam suam igni , neque divinans
с
Tror exercitum cæli , quem Paulus spiritales nequi divinatione, nequesorliens sortibus, neque maleficus,
lias in cælestibus posilas scripsit 08. Nisi ergo mul neque incantator, neque ventriloquus, neque porten
lum in iis artibus et deceptionis esset et erroris, lorum inspector,neque interrogans morluos . Est enim
non pulo tanti viri filium in lege Domini educalum , abominatio Domino, omnis qui facil hæc. Propler islas
in illas impietates poluisse corruere, quæ in quarto enim abominaljunes Dominus Deus luus evertit gentes
Regnorum libro de eo scriptæ referuntur. Ait enim : istas a conspectu luo . , lo quibus omnibus videlur
· Et sortiebatur, et augurabatur, et fecil teuévn, et ostendere, 333 quia omnis qui in iis versatur , nihil
transducebat filios suos in igne , el præscios abun aliud faciat nisi mortuos interroget. Moriui sunt
dare fecit, ut faceret malignum in conspectu Do enim , quia non sunt vilæ participes. Deus autem
mini, et exacerbaret euin 63, , Talia ergo erant que noster (69) , vivorum Deus est, et non morluorum ? s.
peccabat, de quibus dici possit , quia in omni 70 vir His autem omnibus legibus additur eliam illud , ut
cute, signis et prodigiis mendacibus fierent," itaut qui vult esse perfectus, a nullo alio discal , nisi ab
deciperentur etiam electi. Deceplus est enim per eo qui per Dei viclutem fuerit electus prophela , ut
eum et populus, ut faceret inalignum in conspectu ministret populo . Ait ergo 77 : Perfectus esto in
Domini super gentes illas, quas exterminaveral D conspectu Domini Dei tui : gentes enim ista , qua
Dens a facie filiorum Israel . Sed et in secondo rum tu hæreditatem cepisti , istæ audiunt sortile
libro Paralipomenon similia nihilominus de Ma gos el divinos, libi autem nou ila dedit Dominus
nasse scribuntur
: « El ſecil, inquit ' ', lucos, et Deus tuus. Prophetam enim de medio lui ex fra
aloravit omnem militiam cæli , et servivit eis, et tribus tuis suscitabit tibi Dominus Deus luus, ipsum
construxit allaria in domo Dei ubi dixit Dominus : audietis per omnia quæcunque peliisti a Domino
In Jerusalem erit nomen meum in ælerpum , et ibi
Deo luo in Oreb in die Ecclesiæ, cum dixistis : Non
iustruxit altaria omni-magnificentiæ cæli , in amba apponemus audire vocem Domini Dei nostri, el istum
bus domibus Domini, Et ipse transducebat filios ignem magnum non videbimus ulira ne moria .

"' I Reg . vi , 9. 68 ibid . 12. 67 I Reg . xxi , 5 . 68 Epli . vi , 12. 69 IV Reg

III . . x31,6 . 70 ll Thess. 11. 71 Matth .
Il Paral . XXXIII , 36. 13 Lev. xix , 26. 14 ¡ bid. 31 . 15 Deut. xviii, 9 , 12. 76 Malih. XX11 ,
32. " Deut. xvii , 13-16 .
( 67) Inspiciat. Sic recte label codex Corbeiensis . (69) Nosler . Deest in anlea editis , sed habetur
Alias , a inspiciens.
in miss .
(68) liemi codex, ( occultis. ) Alias « occulle ,
633 ORIGENIS 700
mur. , Non vult Deus auditores nos fieri el disci- A quodcunque horum recipere, ne iste quidem ipse
pulos demonum , neque vult , ut si quid volumus Balaam recipiendus est a nobis. Unus enim ex iis
discere, discamus a dæmonibus. Melius est enim est, quos recipi prohibet divina sententia . Sed ad
ignorare, quam a dæmonibus discere : et melius verle diligentius, et memento quid in superioribus
est a propheta discere, quam a divinis inquirere. legimus, ubi dicitur de eo quia injecit Dominus
Divinatio enim non , ut quidam putant, divinitus da- verbum suuin in os ejus. Non ergo hæc punca
lur, sed magis, utmihi videtur, per antiphrasim , id Balaam , sed a verbo Dei, quod in ore ejus est po
est, ex contrario nomen accepit, quasi quæ per situm , discimus. Nisi enim verba Dei essent, non
homines dæmonibus repletos fial. Sed gentilium ea utique revelassel famulo suo Moysi, quæ procul
ritus divinum credit omne, quod per qualemcunque positus cum ab eo regi Balach dicerentur, certum
spiritum profertur. Nos tamen nihil ab jis discere est quod nisi a Deo sibi revelata Moyses scire non
Deus jubel, re elliciamur consories ipsorum , et poluit. Adhuc autem ad destruendam penitus divi
incurramus in ea, quæ Isaias dicit 78 : « Ethumilia- nationem , vel augurationem , atque alia hujusmodi,
buntur in terra verba lua , et sermones lui in lerra etiam hoc compelenler addemus, quod omnes isti
demergenlur, et erit vor lua sicut loquentis de avium , vel animalium ministerio utuntur, sed la
terra, etad solium vox lua infirmabilur. , Propler B lium quæ et immunda scribuntur in lege, el buma.
hoc et Dominus noster Jesus non dignatur a dæmo- no generi deprehenduntur semper insidiantia , es
nibus accipere testimonium , sed ail : « Obmutesce, quo ulique opportuna, et digna ministerio dæmo
el exi ab co 79 . , Quem eliam apostolus suus Pau - num judicata sunt. Nam pythonjbus dracones ,
liis imitalus, dolens convertit se, et ait spiritui aliique serpentes ministrare perhibentur. Auguribes
Pythonis : « Præcipio tibi in nomine Jesu Christi, et iis qui ex incidentibus divinandi caplare pulan
discede ab ea 80. , In quo requiras fortasse, quid tur auspicia , aut lupi ſeruntomina, aul volpes, auf
dolens Paulus, increpat spiritum Pythonis. Nunc accipitres, aut corvi, aut aquilæ , aut alia bujus-
quid aliquid blasphemuin dixerat ? Mulier enim , modi, quæ in lege Moyses (ut diximus) iis credo de
inquit, habens spiritum Pythonis sequebalur Pau - causis nola vit immunda . 9
lum , et eos qui cum eo erant, el clamabat dicens : 8. Post hæc : 1 Ecce , inquit, populus sicut cate
« Isti homines servi sunt summiDei, qui annuntiant lus leonis exsurget , el sicut leo exsallabit * . , la
viam salutis, el hoc faciebat per dies mullos 81. 1 iis mihi videtur confidentiam populi describere ere
Unde ostenditur non pro blasphemia doluisse Pau- dentis in Christo, etlibertatem quam habet in fide,
lum , sed pro eo quod indignum judicaret sermoni c el exsultationem quam geril in spe. Comparatur
suo ab spirilu Pythonis testimonium dari. Quod si enim catulo leonis, cum lendit ad perfectionem
Paulus testimonium sibi eom dare non patitur, sed lælus, et velox : leoni vero confertur , cum jam ob
dolel super hoc : quanto inagis dolere debemus, si linel quæ perfecta sunt. Sicut enim leo et catalas
quando decipi videmus animas ab jis, qui velut di. leonis nullum animal, nullam bestiam timent, sed
vino alicui spiritui Pythonis, aut ventriloquo, aut sunt eis cuncla subjecia : ita et perfecto 335
divino , and auguri, vel aliis quibuslibet hujusmodi Christiano , quitollit crucem suam elsequitur Chri
dæmonibus credunt ? Propter hoc ergo : « Non erit, slum , qui potest dicere, « Mihi enim mundus cruci
inquit 88, auguratio in Jacob , neque divinatio in fixus est, el ego mundo 8 , ) cuncta calcantur, cuncha
Israel. , Sed quid iis additur ? « In tempore, in - subjecta sunt. Despicitenim el contemnit omnia, quæ
quil, dicelur Jacob , el Israeli, quod perficiet in hoc mundo sunt, et imitalur eum qui leo de triba
Deus. » Quid est, « In lempore dicetur? , Cum Juda dicitur, el catulus Iconis dicitur, quia sicut lus
oportet, el cum expedit, hoc est, « in tempore, i esl mundi, et discipulis suis dedit ut et ipsi essent
Si ergo expedit prænoscere nos fulura , dicentur a lux hujus mundi, ita el cum ipse sit leo, el calulus
Dco per prophetam Dei, per Spiritum sanctuni. Si leonis, credentibus in se nomen leonis, el catuli
vero non dicuntur, neque denuntiantur, scilo quia D leonis ascripsil. Vide autem quam evidenter non de
non nobis expedit ventura prænoscere. Quod si illo qui lunc erat, populo, sed de hoc qui folurus
idcirco non dicuntur nobis, quia nobis ca scire non erat, isla dicuntur. Ail enim : « Ecce populus sicut
expedit, qui diversis artibus, et dæmonum invoca- catulus leonis exsurget, el sicul leo exsultabit 85. ,
lionibus gestiunt futura prænoscere, nihil aliud fa Exsurreclurum dicit populum utique qui fotorus
ciunt, nisi ca cupiant discere , quæ sibi scire non eral. Nam si de eo dicerel quem videbat, dixisset
expedit. Jacob autem in iis dici intelligendus est sine dubio ,Ecce populus sicut catulus leonis essur
omnis cui luctamen est adversus principatus et rexil. Sed certum est quia de illo populo dicat, de
poteslales, el adversus hujus mundi rectores. Et quo in Psalmis scriptum est : « Et annuntiabunt cæli
Israelem intellige omuem , qui per fidei purilalem , et justitiam ejus populo qui nascetur, quem fecit Do
munditiam irentis videt Deum . Sed potest aliquis minus86. 1 Est ergo populushic catulus leonis, dum
dicere , Si a solo Deo debemus discere de futuris, adhuc tanquam nuper genili infantes, rationabile et
el seque divinum , neque augurem , neque aliud sine dolo lac cupiunt 87. Leo autem exsultans,
78 Isa . xxix , 4. 79 M .irc. 1, 25. 80 Acl. xvi, 18 . 81 ibid . 17, 18 . 69 Num . XXIII, 23. $3 ibid . 24.
" Gal. vi, 14 . 85 Num . XX111, 24 . 86 Psal. XXII,52. 87 i Petr. 1 , 2.
 701 IN NUMEROS HOMILIA XVII. 702
cum vir perlectus, quæ parvuli erant deposuit. A hic ergo sanguis qui nominatur uvæ , illius uvad est
9. « Non dormiet donec comedat prædam , el que 'nascitur ex illa vite , de qua Salvator dicit :
sanguinem vulneratorum bibat 88. , In his verbis Ego sum vitis vera , 1 discipuli vero · palmiles,
quis ita erit historicæ narrationis contentiosus as- Pater aulem agricola est ' , , qui purgat eos, ut
sertor, imo quis ita brutus (70 ) invenilurs qui non fructum plurimum afferant. Tu ergo es verus popu
horrescens sonum lilleræ , ad allegoriæ dulcedinem JusIsrael, quiscis sanguinem bibere, el nosti carnem
ipsa necessitale confugiat? Quomodo enim iste po - Verbi Dei comedere, et sanguinein bibere, eluvæ san -.
pulus tam laudabilis , tam magnificus, de quo tanta guinem illius quæ est ex vera vile et illis palmitibus
præconia sermo Dei enumerat, in hoc veniet, ut quosPater purgat, haurire. Quorum palmitum fructus,
sanguinem vulneratorum bibal ? Cum tam validis : vulneratorum sanguis merilo dicitur, quem ex verbis
pra:ceptis cibus sanguinis interdicatur a Deo , ut eorum et doctrina bibimus, si lamen simus ut caluli
etiam nos qui ex gentibus vocati sumus 89, neces. leonis exsurgentes, el ut leo exsultantes. Hæc interim
sario iubeamur abstinere. sicut iis quæ idolis im - de secunda visione Balaam dicta sulliciant. Oremus
molanlur, ita el a sanguine . Dicant ergo nobis, aulem Dominum ut nobis etiam ad cælera , quæ ab
quis est iste populus, qui in usu babel sanguinem eo prophetala sunt, intelligenda lucidiores quosque
bibere. Hæc erant quæ et in Evangelio audientes ji B et veritati proximos sensus aperire dignetur, ut in
qui ex Judæis Dominum sequebantur, scandalizati Spiritu sanclo (72) considerantes que per spiritum
sunt, el dixerunt : Quis potest manducare carneni, scripta sunt, et spiritalibus spiritalia comparantes ,
el sanguinem bibere ? Sed populus Christianus, po . digne Deo et sancio Spiritu , qui hæc inspiravit,
pulus fidelis audit hæc, et amplectitur, et sequitur quæ scripla sunt explicemus, in Christo Jesu Domi
eum qui dicit : « Nisi inanducaveritis carnem meam , no nostro, cui est gloria el imperium in sæcula se
el biberilis sanguinem meum , non babebitis vitam culorum . Amen .
in vobis ipsis ; quia caro mea vere cibus est, et HOMILIA XVII.
sanguis meus vere esi polus 90. , Et utique qui De ejusdem lerlia prophetia .
hæc diccbat vulneratus est pro hominibus (71) ,ipse 1. Tertiam nunc prophetiam ex iis quæ sermo
enim « vulneratus est pro peccatis nostris " , , Dei per Balaam protulit, nabemus in manibus ut
sicut Isaias dicil. Bibere autem dicimur sanguinem etiam de ipsa (prout Dominus dederil ) aliqua
Christi, nor: solum sacramentorum ritu , sed et cum disseramus. Etenim infelix iste Balach pulans
sermoncs ejus recipitous, in quibus vita consistit, quod Balaam divino ad maledicendum loci op
sicul el ipse dicit : « Verba quæ loculus sum , spi. porlunitas magis deſueril quain voluntas , uti
rius ct vila est ' . » Est ergo ipse vulneratus, cujus lius esse ralus simularet locum : « Veni, inquit ">,
nos sanguinem bibimus, id est, doctrine ejus verba el educam te in locum alium , siplacet Deo, el male
suscipimus. Sed et illi nihilominus vulnerati sunt dices eum inde, et assumpsit Balach ipsum Balaam
qui nobis verbum ejus prædicarunt. Ipsorum enim , 335 in verlicem montis Fogor, qui tendit in de
jid est , apostolorum ejus verba cum legimus, el vi- sertum . 1 Eos quidem quos Deus vocat, imponit in
bibimus. « Non ergo , inquit 83, dormiet , donec contrarius est , imponit Balaam in verticem montis
coniedal prædam . , Isle enim populus qui calulo Fogor. Fogor autem interpretatur delectatio (73).
iconis , vel leoni comparatur, non quiescet, nec in verticem ergo delectationis et libidinis imponit
dormiel donec rapiat prædam , id est, donec rapiat homines iste Balach . Amator enim est voluptatis
regnum colorum ; quia ra diebus Joannis regnum magis quam Dei, et idcirco imponit eos in sum
cælorum vim patitur, et vim facientes diripiunt il mitatem et verticem voluptatis, ut excludat eos a
lud % . , Ut autem evidentius cognoscas hæc de Deo. Excludens enim et devoratio interpretatur
ralus est, scribi, audi quomodo et in aliis Moyses D gor, id est, ad ea quæ in eremo sunt, et deseria
similia pronuntiat dicens : Bulyrum boum , et Deo negotia . « Et dixit Balaam ad Balach : Con
Jac ovium , cum adipe agnorum , et arielum , filio - slrue mihi hic seplem aras, el fac mihi hic septem
ruin laurorum el hircorum , cum adipe renium , vilulos, et seplem arieles : el fecil Balach sicut
frumenti, et sanguinem uvæ bibent vinum 48. ) Et dixit ei Balaam , et oblulit vitulum , el arielem su
88 Num . Xxm , 24 . 83 Act, xv. 90 Joan . vi, 54. ,91 Isa . Lill, 5 . 91 Joan. vi, 64. 93 Num . XXIII, 24.
9. Malih . xi, 12. 96 Deut. XXXII, 14. 96 Joan . XV, 1, 5 el 8. 97 Num . XXII , 27, 28.
(70 ) Ila brutus. Sic habent mss . Alias, & sic Fogor interpreletur delectatio , fateor me nescire .
abruplus. , lofra codex Corbeiensis, 1 lanta præco. nya enim radicem habere videtur yg ( aperuit,
nia sermo dinumeral. , distendit , , quod nullam habet cum delectatione
(71) Mss., « hominibus. , Libb. editi, ( omnis aflinilalem .
bus. (74) EXCLUDENS enim el DEVORATIO interpretatur
(72) In mss. Corbeiensi et Belvacensi omillilur Balach . Vel a psa , , exinanivit , vel a yba ab
Cancio . )
(73 ) Fogor autem interpretatur DELECTATIO . Unde sorpsit, devoravil, » clc .
703 ORIGENIS 704
per aram 98. , aperia quidem A postuli sententia A contrariam poleslatem victimis suis assistere 20
est dicentis 99 : Quæ enim sacrificant gentes, dæ - dentem , exclusos esse omnes malitiæ ministros ,
inoniis, et non Deo sacrificant.» Sed et prophela quibus uli ad maledicendum solebat, poluit ex bis
similiter dicit ' : Sacrificaverunt dæmoniis, et non intellexisse, quia bonum esset in conspectu Domini
Deo. 1 Tamen quoniam et lex Dei de sacrificiis benedicere Israel. Ego tamen magis illud intelligo,
præcipit, el ritum sacrificandi Tradit filiis Israel, quod p pulus ille , qui nunc vanus est, el illi de
requiralur fortassis , cur hæc cum dæmoniis dicala clores, qui Christo non credentes in vanilale pope
viileantur, etiam Deo jubeantur offerri. Et erit qui- lum detinent, aliquando visuri sunt, id est, in Do
dem simplex et cila responsio, ut quemadmodum vissimis diebus, cum plenitudo gentium introieris,
in aliis ostendimus, quod libellum repudii dari non ; el omnis Israel venire cæperit ad fidem Christi,
Dei voluntatis fuit, qui quod conjunxerat nuluit illi, inquam , qui nunc oculos habentes non vident,
separari, sed Moyses hæc proprie ad duritiam cor- lunc videbunt. Elevabunt enim oculos suos ad alue
dis Judaeorum scripsit : ita etiam el de boc videri res el spiritales sensus, et videbunt, el intelligpıl
possit, quia Deus. sicut per alium Prophetam di- quia bonum est in conspectu Domini benedicere
irorum ,, nec
cil , non manducat carnes taurorum nec sangui-
sanoni spiritalem
spiritalem Israel. Videbunt enim eum dispositon
nem hircorum polal. Et item ut alibi scrivium B per tribus, el per domos, el per familias, el unnin
esi ', quia non mandavi libi de sacriliciis. vel quemque in suo ordine resurrectionis gloriam ade
victimis, in die qua eduxi le de terra Ægypti. ) pturum , et assumpla parabola sua intelligent quæ
Sed Moyses hæc ad duritiam cordis eorum pro con in parabolis scripta sunt : quæ nunc propter vela
svieludine pessima qua imbuti fuerant in Ægypio , men quod posilum est super cor eorum , neque ti
mandavit eis : ut qui abstinere se non possent ab dent, neque intelliguni. Denique, i non abiit , in
immolando, Deo sallem , et non dæmoniis immola quit , ex more in occursum auspiciis. » Non enim
rent. Videndum tamen est, ne forte sit et aliqua more sibi solito , stultis et inanimis sensibus rapie
sacrificandi Deo occultior, ac secrelior ratio . Ne lur, animalibus mulis et pecudibus Dei considerans
Sorle , inquam , sacrilicia quæ Deo offerunlur, ad voluntatem , sicut ii, qui ex istis talibus auspicia
destructionem lant eorum sacrificiorum , quæ dæ colligunt : sed agnosccl eliam ipse, quia neque de
monibus immolantur : ut quia per illa vulneran bobus cura est Deo , similiter neque de ovibus,
lur animæ, per ista sanentur ; sicut el ji confir neque de avibus, aliisque animalibus, sed si qua
mani, qui medicinæ peritiam gerunt. Serpentum de bis scripla sunt, propter bomines intelliget
namque venena depelli medicamentis 'nihilominus c s"cripta .
conſectis ex serpentibus, perhibent. Ita ergo el sa- 3 . Sed videamus jam quæ sint quæ in tertia pro
crificiorum dæmonicorum virus per sacrificia Deo phetia proloquatur Balaam . Dixit, inquit ', Ba
chlata depellitur, sicut et mors Jesu mortem pec- laam filius Beor, homo vere videns, dixit, audiens
cali credentibus non sinil dominari. Et quidem do - verba fortis, qui visum Dei vidit in somnis , reve
nec tempus patiebalur, sacrificia sacrificiis oppone lati oculi ejus. , Mirum profecto est 336 quous
bantur : ubi vero venit perfecta hostia , el agnus do lanlæ laudis dignus habeatur Balaam , qui ac
immaculalus, qui lotius mundi tolleret peccatum . cepta parabola sua, hæc de semetipso pronuntiat.
sacrificia illa quæ singillatim offerebantur Deo, jam Quomodo enim homo vere videns Balaam sit, qui
superflua visa sunt, cum una hostia omnis dæmo- divinationi,auguriis operam dederil, qui etiam ma
mium cultura depulsa sit. Verum Balaam isle , sive gicæ studuerit, sicut supra ostendimus, valde mi
secundum cordis sui propositum quod non emenda - rum est, nisi forte pro eo, quod supra dictum est,
veral, sive secundum illam figurani, qua diximus quia spiritus Dei factus fuerit in ipso, el quia ver .
eum tenere personam doctorum , ac Pharisæorum bum Dei posilum sit in ore ejus, hæc de eo putes.
plebis incredulæ , instaurat adhuc hostias, et præ - lur tam magna conscripta esse præconia . Nec
pirari sacrificia jubet. In his enim omnem spem D Moyses enim , nec alios quis prophetarum facile
gerunt ii, quorum cor non recipit fidem Christi. invenietur lantis laudibus elevalus. Unde magis
2. Sed quid sequitur ? « Et videns, inquit . Ba mihi videtur hæc illi populo convenire eo tempore,
Taani, quia bonum est in conspectu Donini bene quo jam conversus ad Dominum , deposuit vela men,
dicere Israel, non abiit ex more in occursum auspi- quod cral super cor suum . Dominus spiritus est,
ciis, sed convertit faciem suam in desertum : et idcirco denique dicit, ( revelati oculi ejus, , quasi
elevans Balaam oculos suos inluelur Israel castra qui nunc usque clausi fuerint, el nunc per spiri
constituisse per tribus, et factus est super eum Tum Dei, qui super eum factus est, ablato velamine
spiritus Dei, el assumpta parabola sua, ajl. » Re. revelentur. Nunc ergo est quando vere videl, ei
quiratur forlasse unde vidit Bala: m , quia bonum vere audil verba fortis, el visum Dei videt in som
est in conspectu Domini benedicere Israel, el pula - nis : id est, ca quæ in somnis Danieli propbeiz
bitur ex sacrificiis intellexisse quæ immolaverat. tempora designala sunte, videbit imp!ela : el vi
Ubi enim vidit nullum adesse dæmonium , nullam siones illas, quæ in somnis ad illum delalæ sunt,
98 Num . XXIII, 29, 30 . 99 I Cor. x, 20 . Delit. XXXII, 17. * Psal. xlix, 13. Jerem ). vii, 2: * Num .
Isiv , 1 , 2 , 3 . Sibiil . 3 , 4 . 6 Dan. Il el VII.
 705 IN NUMEROS AOMILIA XVII . 706

videbit : lioc est intelliget, el agnoscet oculis re- A laam pro eo quod revelati fuerant oculi ejus, di
velatis. Efficielur enim similis iis , qui dicebant : cere de semelipso ' s , homo vere videns ; i el di
Nos autem omnes revelala faeie gloriam Domini cere , dixit audiens verba foriis. ) Eodem enim
speculamur eadem iinagine ( 75) Transformati a glo ordine quo alii oculi clauduntur, et alii aperiuntur,
ria in gloriam , tanquam a Domini spirilu ' . , Ve eliam aures aliæ claudendæ , et aliæ aperiendæ in
lim tamen requirere, qui sunt isti oculi ejus, qui telliguntur. Verum si quis hæc etiam secundum
revelati dicuntur : ne forle ipsi sint, qui in aliis historiam velit dicta suscipere, polest dicere, quia
Scripturæ locis, ut in quibusdam exemplaribus le in eo quod vidit Balaam quod bonum est in con
gimnus, oculi lerræ appellantur, et ille , quem Pau spectu Domini benedicere Israel , ostenduntur reve
lus sensum carnis dicit, cum ait de quodam , lali oculi ejus, el fiictus esse liomo vere videns.
( Frustra infalus a sensu carnis suæ. ) De istis Vere enim vidit quæ fulura erant de Israel, vel J.
credo oculis, etiam serpens dixerit ad Evam , quia cob. Audisse quoque eum verba fortis dicit in eo ,
sciebat Dominus quod in quacunque die mandu cuni venit ad eum Deus, el dixit in somuis 16 :
di caveritis ex eo , aperientur oculi vestri '. , Et pau « Verbum quod dedero in ore lio, hoc observa ul
lo post 10 : < El manducaverunt , inquit , et aperti loquaris ; ) el hoc erat visum Dei , quod vidit in
sunt oculi eorum . , Nisi enim essent differentize B somnis, et per hæc revelalos esse oculos ejus asse
oculorum , et alii essent qui per prævaricationem rit, quia poluil videre quæ vidit . llæc quidem de
aperientur, et alii quibus videbant Adam et Eva , jis quä in præfatione sua Balaam in semetipsumn
antequam isti aperirentur, nunquam utique Scri visus est prophetare .
plura nondum apertis oculis eorum , illis qui ex 4. Nunc jam videamus quæ sunt, quæ in con
prævaricatione patefacti sunt, diceret " : « Et vidit seque ntibus dicit : « Quam bonæ , inquit " ? , do
mulier quia bonum est lignum ad manducandum , mus luxe , Jacob , labernacula lua, Israel ! Ul nemora
el gralum oculis ad videndum , et speciosum est ad umbrantia , ul paradisi super flumina , el sicul la
h considerandum , et accipiens de ligno manducavit, bernacula quiefixit Dominus, sicut cedri jux'a
el dedit viro suo secum , et manducaverunt, et aquas. , Bonas quas dicit domus Jacob , non puto
aperti sunt oculi amborum . » Quomodo enim si quod domicilia eorum collaudet lerrena , neque
it . nondum aperti fuerant oculi amborum , vidit mulier enim lale aliquid fuisse apud eos præler gentes
quia bonum esset lignum ad manducanduni, et cæteras memoralur. Sed videamus ne forte , quo
gralom oculis ad videndum ? quibusque eliam ocu niam populus per tribus eral divisiis, et unaqux
lis speciosum dicitur fuisse ad considerandum ? Sed que tribus per plebes , et iterum plebes per cogna
с
ego audiens vocem Doinini mei Jesu Christi, et liones, el cognationes per domos familiarum , et
virtutem bonitalis ejus intelligens, ita adverlo illud rursum domus familiarum per numerum nomi
quod dicil " : « In judicium ego veni in hunc mun num , et per capita numerabantur : boc est om
dum, ut non videntes videant, el videnles cæci nis qui eral a viginti annis el supra, masculus qui
fant;, quod in peccaloribus non vident illi oculi, procedere poterit ad bellum : bas domus Balaam
qui meliores sunt ; sed ii , qui sensus carnis appel in spiritu conluens magnificet et extollal. Sed
lantur, et qui consilio serpentis aperti sunt. Opus non in his solius lilleræ conluenda sententia est,
ergo magnificum Salvatoris nostri Domini esl , ut quoniam quidem que loquitur Balaam , assumpla
ii, qui non vident melioribus oculis quæ bona sunt, 337 parabola sua loquitur. In parabolis ergo et
sed illis qui consilio serpentis patefacti sunt, et nos quod dicitur audiamus. Si enim consideros di
quæ mala sunt inluenlur, cæci fiant : et qui cæci visiones illas, el ordines populorum qui in resur
fuerint illis oculis, quos persuasio serpentis ape rectione habebuntur in populo veri Israel , quando
ruit, videant bona Domini his oculis, quos Jesus unusquisque resurgel in suo ordine 18 : si poles in
Salvator noster venit aperire. Nisi enim prius ma lueri tribus illas el plebes , et cognationes, in qui.
lorun visus claudalur, bonorum non palebit inui- D bus non tam carnis el sanguinis est cognatio, quam
lus. Sic ergo etiam illud boni Dei dictum accipio, mentis et animi : wunc intelliges quam bonæ sunt
quod dixit 13 ; Quis fecit videntem , el cæcum ? ) domus Jacob , et quam bona tabernacula Israel .
videntem quidem secundum Clirislum , cæcum vero Quod si et differentias domorum , et tabernaculo.
secundum consilium serpentis. Hæc autem com . rum requiras , et Jacob atque Israel diversilalem ,
monuimus, ut evidentius elucesceret qui sunt oculi etiam de hoc talis quædam habenda distinctio est.
qui claudantur , et qui sunt oculi qui revelentur : Domus res est fundala , ac stabilis, et certis ter
simul ul et illud ex his intelligalur, quod in pro minis sepla . Tabernacula vero sunt habitacula que
pheta scriptum est 14 : « Videntes videbitis, el non damn eorum , qui semper in via sunt, el semper am
videbilis ; » ut sciamus quibus oculis vident , et qui bulant, nec itineris sui lerminum repererunt. Igitur
bus videntes non vident. Apparel ergo et hunc Ba Jacob babendus est in eorum personis, qui in acli

? || Cor. III , 18. 8 Coloss . 11 , 18. 9 Genes . III , 5. 10 ibid . 7 . It jbid . 6 , 7. 11 Joan . ix , 39 . 13 Exod,
10, 11 , 15 Isai. vi , 9. 18 Num . xxiv, 31. 16 Num . XXI1 , 33. 17 Num . XXIV , 5, 6. 18 I Cor . xv .

(75) Imagine. Sic mss . Libb. cdili , e imaginatione. i

707 ORIGENIS 708

bus et opere perſecti sunt : Israel vero illi intelli. A sanctus non solum ipse ſuvius sit, sed et iis quibus
gendi sunt, qui studium erga sapientiam ac scien datus fuerit, flumina de ventre eorum procedant :
tiam gerunt. Quia ergo operum gestorumque exer el Deus Pater dicat *' : « Me dereliquerunt fontem
cilia certo line clauduntur (neque enim sine fine aque vivæ, , ex quo scilicet fonte flumina ista pro
est operum perfectio ), ubi adimpleverit quis omnia cedunt. Alis igitur inundala fluminibus tabernacula
quæ facere debuil , el ad finem perfectionis operum Israel , fiunt tabernacula sicut sunt illa que fixit
venerit, perfectio ipsa operum , bona domus ejus Dominus. Sed inlenlum fortassis movere poteril
esse dicelur . Eorum vero qui sapientiæ el scientiæ anditorem , quod duas quasdam species tabernacu.
operam dant, quoniam finis nullus est (quis enim lorum præsens sermo commemoral. Ait enim " :
terminus Dei sapientiæ erit ? ubi quanto amplius . Quam bonæ domus lux , Jacob , tabernacula lua,
quis accesserit, tanto profundiora inveniet, et quan Israel ! Ut nemora umbrantia , el ul paradisi super
lo magis scrutalus fuerit, tanto ea ineffabiliora et flumina , ) Et rursum tabernacula tabernaculis com
incomprehensibiliora deprehendel, incomprenensi paral , el dicit : « Et sicut labernacula quæ dixit Do.
vilis enim el inestimabilis est Dei sapientia ), idcirco minus. , Polest ergo el alia pust illas quas supra
eorum qui iter sapientiæ Dei incedunt, non do protulimus, recipi expositio, ut dicamus domus doo
mos laudit, non enim pervenerunt ad finem , sed B cob esse legem , el labernacula Israel propbetas.
tabernacula miratur, in quibus semper ambulant, Non enim ipsum Jacob, sed domus ejus laudat : nec 1
el semper proficiunt , el quanto magis proficiunt, ipsun Israel , sed tabernacula ejus , et lunc ea lay
lanlo eis proficiendi via augetur, et immensum len dat , cum revelati sunt oculi ejus . Quandiu enim se,
dilur ; et ideo istos ipsos profectus eorum per spi . lamen positum est super lectionem legis el pro
ritum contuens, tabernacula ea nominat Israel . El phetarum , non videntur bona tabernacula, nec lau
vere si quis scientiæ capit aliquos profeclus, et ex dabiles domus. Ubi aulem ablatum ſuerit velameu,
perimenti aliquid in talibus sumpsit , scit profecto et intelligi ceperit lex quia spiritalis est,et pro
quod ubi ad aliquam venlum fuerit theoriam , et phetæ : lunc bonæ et admirabiles domus Jacob, a
agnitionem mysleriorum spiritalium , ibi anima qua lunc admiranda erunt tabernacula Israel , cum
si in quodam labernaculo demoralur. Cum vero ex amola litlera quæ occidit, vivificantem ex eis perci.
bis quæ reperit, alia rursus rímalur , et ad alios pro pere spiritum cæperis. Potest adhuc el alio modo
fcit intellectus, inde quasi elevalo tabernaculo ten intelligi , ut populi credentis et perfecti hujus, qui ad
dil ad superiora , ct ibi collocat animi sedem , sen Christum ex gentibus congregalus est , corpora si
suum stabilitate confixam : et inde ilerum ex ipsis mul laudari videantur et animæ : el Jacob quidem
с
alios invenit spiritales sensus , quos priorum sine domus de corporibus dicatur , sicut el in libello
dubio sensuum consequentia patefecerit : et ila sem quodam legitur , quia Jacob domus sit Israel : hoc
per se ad priora extendens , tabernaculis quibuis est , corpus ejus Jacob dicatur, et anima Israel. Simi
dai videtur incedere . Nunquam est enim quando militer. ergo et perfectorum quorumque corpora
anima scientize igniculo succensa otiari possil et laudabiles domus esse dicantur. Jacob est enim cor
quiescere, sed semper a bonis ad meliora, et iterum pus laudabile, cum continentia , el castitate, non
ad superiora a melioribus provocalur . Hoc ergo sa nunquam autem etiam cum 338 martyrio decora
pientiæ Dei iter grale satis , et cum multo decore lur. Tabernacula vero ad animas perleclas referri
descripsit dicens 18 : « Ul nemora obumbrantia , et possunt, quibus et nomen a videndo Deum convenit
ul paradisi super flumina, et sicut labernacula quæ Israeli . Ista autem tabernacula sunt, inquit , e sicut
sixit Dominus , sicul cedri juxta aquas . » Qui enim nemora umbrantia , el sicut paradisi super Lumina,
incedunt hac via , per nemora obumbrantia ince el sicul tabernacula quæ fixit Deus. 1 Alia ergo la
dunt. Nemora enim sunt eis obumbrantia , omnis ju bernacula ostendit esse quæ fixit Dominus, quibus
slorum cælus , et sanctorum prophelarum chorus. sint siinilia labernacula Israel . Extra bunc mundum
Sub umbra enim sensuum , quos apud illos scriplos p me progredi convenil, lit videam quæ sint laberna
inveniunt, refrigerantur animæ ipsorum , el in do cula quæ fixit Dominus. Illa nimirum sunt, que
ctrinis eorum quasi incedentes per opaca nemo ostendit Moysi cum tabernaculum construerel in
rum delectantur, et sicut paradisi super llumina deserlo , dicens ad eum : 1 Vide, inquit ' , ut facias
sli veniuntur. Isti enim paradisi super ſumina , si omnia secundum typum qui oslensus est libi iu
niles et cognali sunt illi paradiso in quo lignum vilæ monte . » Ad imitationein ergo istorum labernacu
est. Flumina vero possumus vel Scripluras evan lorum quæ fixit Dominus Israel , jubenlur facere la
gelicas atque apostolicas accipere, vel etiam ange bernacula , el unusquisque nostrum expedire, el ſa
lorum , vel cælestium virluluin erga hujusmodi ani bricare labernaculum suum . Unde mihi videtur lion
mas adjutoria : rigantur enim ab illis el inundan . fortuitu contigisse , ut Petrus quidem , et Andreas,
lur, atque ad omnein scientiam et agnitionem rerum el filii Zebedæi , arte piscatores invenirentur, Pau
cælestium nutriuntur : quamvis el Salvalor noster lus vero arte ſaber labernaculorum . Et quia illi 70
Nuvius sit qui lælificat civitatem Dei : et Spiritus cali ab arle capiendorum piscium , mulantur et

19 Num. xxiv, 6 . 20 Jer. 11 , 13. 21 Num xxiv , 5 , 6 . 99 Exod . xx0,40.

 IN NUMEROS HOMILIA XVII . 710
709
fiant piscalores hominum , dicente Domino 23 : « Ve- A homo de semine ejus el dominabitur gentibus mul
pile post me,et faciam vos piscatores hominum ; ) tis et exaltabitur Gog regnum ejus , ei crescet re
non dubium quin et Paulus, quia et ipse per Domi gnum ejus. Deus deduxit cum ex Ægypto sicul glo
num nostrum Jesum Christum vocatus apostolus ria unicornis. » Christus ergo est, qui exiit de semi
est, simili artis suæ transformatione mutalus sil : ne Israel secundum carnemi , qui quomodo gentibus
ut sicut illi ex piscatoribus piscium piscatores ho- dominetur, expositione non indiget, maxime qui
minum facti sunt, ita et iste a faciendis tabernacu leget dictum ei a patre 26 : Pele a me et dabo
lis terrenis, ad coelestia tabernacula construenda libi gentes hæredilalem tuam , el possessionem lua : n
translatus sil. Construil enim cælestia tabernacula terminos terræ. , Quid est autem quod ail , « exal
docens unumquenique viam salutis, et beatarum in labitur Gog regnum ejus ? o Gog super lecla interpre .
cælestibus mansionum iter ostendens . Facil taber lalur (76) : et in loco isto non pro gentis alicujus
Lacula Paulus el cum ab Hierusalem in circuitu us nomine, ut putatur, positum est, sed ul in aliis
que ad Illyricum replet Evangelium Dei, Ecclesias nonnullis, ipse sermo Hebræus non interprelatus re
construendo : et hoc modo facil el ipse labernacula lictus est, el ob hoc quasi de gente aliqua dicluia
videlur. Est ergo sermonis consequentia lalis : et
ad similitudinem tabernaculorum coelestium , quæ
ostendit Deus in monte Moysi . Sed et unusquisque B exaltabitur super lecta regnum ejus, el crescel re
nostrum , si quis tamen exivit de Ægyplo, el habi gnum ejus. Exaltari autem super lecta de perfectio
ist in deserto , in tabernaculo debet habitare , el ne credentium dicitur, crescere autem ad multilu
dines refertur. In iis ergo qui perfecti sunt super
diem lestum in labernaculis agere . Sicut enim com
memoratio fit egressionis ex Ægypto per pascha et lecla exaltatur regnum Christi , id est super eos
azyma, ila et commemorationis in deserto fit me etiam , qui in supernis sunt, et in superioribus habi.
meria per labernacula . In tabernaculis enim habita - lant. Sunt enim fortassis aliqui etiam in coelestibus
verunt patres nostri in deserto . Unde aulem fieri a quibus plus proficiant et allius esallentur ii qui
oportet isla tabernacula , nisi ex verbis legis el pro in regno Christi sunt . Et ideo etiam , credo, ipse
pletarum , ex sermonibus Psalmorum , et omnium Salyalor dicebat 27 : « Qui in lecio est , non descen
qus continentur in lege ? Cum enim, ex iis quæ dat tollere aliquid de domo ; » monens ut ii , qui ad
scripta sunt, proficit anima el semper quidem ea excelsam perfectionem venerunt, non iterum ad
quæ relro sunt obliviscens, ad ea quæ in ante sunt mundi hujus, qui nunc domus appellatur, humilia
se extendit , el de loco inferiore progrediens cre et abjecta descendant. Sed el illud quod ait 18 :
scit, ac proficit ad superiora , ex augmento virtu . Quod audistis in aure, prædicale super lecta , '
с ad hoc nihilominus respicit . Sic ergo esallalur su
lum , el ex ipsa inmutatione profectuum , in laber
naculis merilo dicelur habitare. Vide autem si non per Gog regnum ejus, et crescit regnum ejus. Cre
suut tabernacula quæ fixit Deus, eliam illa quæ scil enim dum multiplicantur Ecclesiæ, et fidelium
numerus augetur ; el intantum crescit regnum 339
Salvalor commemoral in Evangelio dicens : « Fa
cite vobis amicos de mammona iniquitatis , ul cum Christi , usquequo ponat Paler omnes inimicos ejus
sub pedibus ejus, sed et novissimum inimicum de
deſeceritis recipia nl vos in æterna tabernacula . )
struat mortem .
Fisa autem dicuntur a Deo quasi quæ non circum
ferantur omni ven lo doctrinæ. Sunt autem et adhuc 6. Post hæc scriptum est adhuc de Christo ay ,
tabernacula isla el sicut cedri juxta aquas. Cedros quia Deus deduxil eum ex Ægyplo ; ) quod in eo
hic non illas dicit in quibus culpabilis nolatur ela completum videtur, ubi post mortem Herodis revo
tio : sed cedros Dei , quæ suscipiunt vilis illius quæ catur de Ægyplo, et designat Evangelium dicens :
ex Ægypto translala esi , palmiles, et in quibus re « Ex Ægypto vocavi Glium meum , » Qui sermo qui
quiescit fruclus ille, cujus umbra operuit montes . Si busilam ex hoc loco assimplus videtur , et Evange
intellexisli quantam requiem habeat iter sapientiæ , liis inserlus, aliis autem de Osee propheta. Polest
quantum gratiæ , quantumque dulcedinis , noli dissi aulem et secundum allegoriam intelligi, quia post
mulare , noli negligere, sed aggredere hoc iter, nec D eaquam venit ad Ægyptum mundi hujus, eduxit
eremi solitudinem perhorrescas. Habitanti enim eum Paler, el assumpsit ad semelipsum , ut viam
tibi in hujusmodi tabernaculis occurret manna faceret iis , qui de Ægyplo mundi hujus ascensuri
cæleste, et angelorum panem manducabis . Incipe erant ad Deum . « Et gloria unicornis ejus al . , Omn
Lantum , nec le perterreal, ut diximus, solitudo nia enim dæmonum regna dejiciens Christus, unum
deserti. Cito in consortium tuum eliam angeli suum regnum , tanquam veri unicornis, fundavit
venient, quos sub specie cedrorum arbitror indi in gloria . Cornu enim pro regno sæpe docuimus no .
catos. minari , Edel , inquit 39 , de eodem adhuc dicens,
5. Sed nunc videamus quid elian de Christo genles inimicorum suorum el crassiludines eoruin
Propheter. Ipse est enim , de quo dicit 38 : « Exibit emedulla bit. » Gentes, ait, quas inimici sui posside
28 Malih .
» Matth . iv , 19. * Luc. Xvi, 9 . 25 Num . xxiv, 7, 8 . 26 Psal. 11, 8. 89 Matth . XXIV, 17.
31 Nuin . XXIV, 8. 39 ibid .
X, 27, 19 Num . XXIV , 8. 30 Malth . 11 , 15 ; Osee x1 , 2.
(76) Gog super lecla interpretatur. da non « super Agag , nomen proprium regis. Origeni franje
lecta , sed lectuin , interpretatur. Ciclerum in dem fecit inepla hoc loco Septuaginta Interprelui
liebræo fonte non exstal aj o leclum , ; sed ads versio.
711 ORIGENIS 712
bant , ipse edel, destructa virtute inimici, el cras- 'A profert : sed et ille, qui sub nomine Christiani
silmdines eorum emedullabit, cum omnem de iis male agit , el turpiter conversatur, et inhonestis
sensum crassum et carnalem extenuat, el conver verbis, vel actibus suis facit nomen ejus blaspbe
til ad intelligentiam spiritalem . Quod autem cras mari inter genles : sicul econtrario non ille qui
situdo culpabiliter in Scripturis babeatur, indicio sermonibus solis Dominum benedicit, ipse bene
erit illud quod scriptum esi 33 : « Incrassatum est dicere putandus est, sed qui aclibus, el vila , et
cor populi hujus. » Et alibi 36 : « Satialus est , et moribus suis facit ab omnibus nomen Domini
incra - sallis est , et recalciiravil dilectus. , Edel benedici. Et in istis magis complebitur quod
ergo gentes, el cibum habebit eos qui credunt in tertia prophetia Balaam designat , quia bene
euni, sicut el ipse dicit in Evangelio 38 : « Meus ci dicentes Christo benedicentur, et maledicentes ei
bus est ut faciam voluntatem ejus qui me misit . ) maledicti erunt. Propter quod omnimode caveamus,
Cujus utique voluntas hæc eral, ut gentes conver ne propler actus nostros Cbristi nomen blaspheme
lerentur ad fidem . Quod si , ut superius docuimus, tur, sed magis id agamus , ut de benedictionibus
crassitudo culpabilis habetur, econtrario subtilitas ejus parlicipes esse mereamur. Ipsi gloria el be
laudabilis habenda est : quia et spiritus sapientiæ , nedictio in sæcula sæculorum . Amen .
B
qui intelligibilis , el sanclus, et unicus, et mulli HOMILIA XVIII .
plex ( 77 ) dicitur 36 , similiter el subtilis esse perhi De quarla prophelia.
belur . « El jaculis suis sagiltabit inimicum 37. ) 1. Quartam nunc prophetiam ex iis quze Balaam
Jacula ejus verba ejus sunt, quibus vel diabolum in verbo Dei loculus est , in manus (78) assumi.
vicit , vel omnes inimicos el contradicentes sibi mus, volentes etiam de ipsa quæ Deus dederit ape
eliam nunc superat el confringit. Omnis enim qui rire . Cui tamen prophetiæ similia, ul in superiori
peccat, inimicus ejus est dum peccat. Si autem bus, in præfatione præmissa sunt. Ail enim :« Et
audiat verba Dei , et agrioscens peccata sua , con iralus est Balach adversuim Balaam , et plausum de
ligalur ex eis el compungatur, atque ad pæni dil manibus suis . Et dixit Balach ad Balaam : Ha
lentiam converlalur, veritatis sermone terebratus, ledicere inimicum meum vocavi le, el ecce benedi
etiam ipse dicelur jaculis esse confixus . Sed post cens benedixisti tertio . Nunc ergo fuge in locom
hæc etiam de ipsa passionis dispensatione comme tuum : dixi, honorabo le , el nunc frauda vil le Do.
moral, et dicit 38 : « Recumbens requievit ut leo , et minus bonore. 1 Ostendit in iis , quia el Balach in
ut calulus leonis, quis excitabit eum ? , Requievit tellexerit non jam dæmonuin ministerio decipi Ba
ui leo, cum in cruce posilus, principatus et pole- C laam , sed Dei virtute ad meliora transferri, et ideo
stales exuit, et triumphavit eas in ligno crucis. Ut dicit : « Dominus fraudavil le honore. » Sed bæc quæ
Calelus autem leonis , cum resurrexit a somno plana sunt transcurrentes, ad sequentia veniamus.
nortis . Quod aulem leoni simul el calulo leonis « Et dixit Balaam ad Balach : Nonne et nuntiis luis,
comparalur , polesl adhuc el propter hoc intelligi, quos misisti ad me , locutus sum dicens : Si mihi
ut in iis qui perſecti sunt , leo , in iis vero qui inci dederit Balach plenam 340 domum suam argento
pienles sunt el rudes, calulus leonis nominelur. el auro , non potero transgredi verbum Domini, ſa
Quod vero ail : « Quis suscitabit eum ? , idcirco cere illud bonum , aut malum apud meipsum ? Quæ
quia nunc a Patre dicitur suscitalus, nunc etiam cunque mihi dixerit Deus hæc dicam . Et nunc ecce
ipse templum corporis sui post triduum suscitare reden in locum meum " . , Sciens Balaam quod non
se dicit : el merito in boc quasi percontantis desi sibi per ministros solitos responsa deferrentur,
gnalur affectus. Qui beneslicunt libi, benedicti sed ab eo qui haberet omnium poteslalem , recte
sunt : et qui maledicunt tibi , maledicti sunt 39 , 1 videlur proleslalus non se posse verbum Domini
Certum est quod benedicentes Christo benedicii transgredi, et facere ullum pusillum , aut magnum
sunt, el in communionem paternæ benedictionis apud semetipsum . Non enim ille loquebatur ei , qui
assumpti. Qui autem maledicunt, maledicti sunt . D possel sacrificiis el muneribus permulari, sed ille
Si enim ad populum islum respicias , qui maledicit erat apud quem non est transmulalio , nec commu
Christo , etiam lacrymabiliter invenitur esse male tationis umbra " . Et ideo non potest sacerdos mer
dictus. Quid enim aliud evenire posset iis qui mole cede mutari, ubi Deus muneribus non movetur.
dicunt sapienlie, qui maledicunt veritali , qui ma Discessurus tamen Balaam incipit iterum prophe
le dicunt vitæ , nisi ut ab iis omnibus bonis extorres lare , el dicii *3 : 1 Veni, consilium do tibi quid fa
el exsules jaceant? Hæc enim omnia Christus est : ciet populus bic populo luo in novissimis diebus.
et qui maledicil Christo, tanquam iis omnibus bonis Et assumpla parabola sua ail. » Sed priusquam ad
maledicens, perpetua maledictione damnatus est. explanalionem eorum quæ prophetala sant, venia
Ego tamen puilo quod non ille soluin maledicat mus, velim requirere quis isle sensus sit, quis ordo
Chrislo, qui sermonem adversum eum maledicum verborum , quod ait : « Veni el consilium do libi. )

33 Acl . XXVII, 27. " Deul. XXXII , 15 . 38 Joan . iv , 34. 86 Sap . vii , 22. 37 Num . XXIV, 8. 95 ibid . 9.
89 Num . XXIV , 9. 40 ibid . 10, 11 . 41 ibid . 12, 13, 14 . * Jacob . I , 17 . 63 Num . sair , 14, 15.
( 77 ) Mss . , et unicus et multiplex , ) sed libb. ( 78) In manus. lla codex Corbciensis, libri autem
aptea edili omillunt i el unicus. ) editi, in manibus. )
715 IN NUMEROS HOMILIA XVIII . 714
El consilii quidem nihil dare videtur, sed ait : A laam filius Beor, homo vere videns, el audiens ser
Quid facturus sil populus hic populo luo in novis mones Dei , sciens scientiam Excelsi , et visionem
simis diebus ; , cum utique convenientius dictum Dei videns in somnis , revelati oculi ejus. , De iis
videretur, si diceret : Veni , prophelo tibi quid fa omnibus jam superius diximus , quia et in præla
clurus sit populus bic populo luo in novissimis tione lertiæ prophetiæ eadem scripta sunt. Hoc
diebus ; el essel ulique consequentia, ut videretur sane solum in præsenti videtur additum quod ait :
Balaam prophetare de iis quae populus Israel factu Sciens scientiam Excelsi. , Hoc enim in superio
rus esset populo Balach , vel cætcris gentibus : et ribus non est dictum de Balaam : quod quidem nec
quod in virtute faciet ita ut non relinqual ex urbi facile de quoquam omnium sanctorum prophetarum
bus Moab ullum qui salvus fial. scriptum esse deprehendi.
2. Sed et prophetia nihilominus quam de Christo 3. Unde el valde miror quomodo hoc de Balaam
conjungit in consequentibus, et dicit : « Orietur scriplum est , cui nec hoc concessum esl diccre,
stella ex Jacol) , et exsurgel lomo ex Israel , el quod prophetis esse in usu solet, « hæc dicit Domi
vastabil principes Moab , ) convenienter posita vi nus ; » sed ait : « Dixit Balaam , dixit homo vere
derelur, si scriplum esset : Veni , el prophelo ljbi . videns. , Tum deinde et quomodo dignum erit tan
B
Nunc autem quid dicemus ad hoc quod scriptum tum istud intelligi de Balaam , ut scial scientiam
est : « Veni , consilium tibi do quid faciel populus Excelsi : qui etiam Balach regem docuerit quomodo
hic populo luo ? » Requiramus ergo quomodo intel scandalum milleret coram filiis Israel , ut mandu
ligi debeat quod scriplum est : « Consiliui libido, carent immolala , el fornicarentur ? Vix enim de
de quo sæpe apud menielipsum requirens, nullum sanciis prophetis aut apostolis inveniet aliquis di
po!ui exitum invenire sententiæ , si hoc quod ait : clum , quia sciant scientiam Excelsi. Quamvis Pau
Consilium tibi do, , communi el usitalo more lus dixerit audisse se verba inenarrabilia que non
dictum pulemus. Sed illud magis vidi esse conve licet homini loqui 48 , tamen non est proſessus ha
niens quod ait : « Consilium tibi do, , ut ita di bere se scientiam Excelsi . Propter quod diligentius
clam (79 ) intelligatur : Consilium divinum quod in inlendamus si forte dignum aliquid nobis Deus su
novissimis diebus implendum est, mihi nunc reve per hoc sermone revelare dignabilur. In libro qui
latam , aperio tibi et manifesto , ut scias quid po apud nos quidem inter Salomonis volumina haberi
pulus hic faciet populo luo . El hoc modo stare mihi solet et Ecclesiasticus dici , apud Græcos vero sa
visum est posse quod ait : « Consilium tibi do quid pienļia Jesu filii Sirach appellatur, scriptum est " :
facturus est populus hic populo tuo ; , hoc est, cOmpis sapientia a Deo est. » Quod forlasse possu
consilium Dei enuntio tibi el manifesto . Requirenti mus ita intelligere, quasi a Deo șit et illa sapientia
sane mihi sicubi forte in Scripluris divinis sub hoc mundi hujus, quæ destruenda dicitur, el princi
sermone simile aliquid dictum possel occurrere , pum myndi hujus, et si qua alia esl per quam falsa
visum est etiam et illud similiter adverlendum scientia commendatur : visi in ipso libello in con
quod Apostolus ail * 5 : « Quis enim cognovil sen sequentibus diceretur 30 : « Non est eniin sapien
sum Domini, aut quis ei consiliarius fuit ? , Hic tia , maliliæ disciplina . . Per quod ulique docet .
Eaim « quis ,, non pro nullo, sed pro raro , vel exi quia omnis disciplina quæ falsi aliquid asserit ,
mo habelur. Quomodo enim non cognovit sensum etiamsi vehemens videalur , et verisimilis , el
Dei Unigenilus suus, qui dicit 66 : « Nemo novit quæ subverli dificile possil, tamen nequaquam
Falrem , nisi Filius, el cui voluerit Filius revelare ?, 341 hujusmodi scientia ad sapientiæ titulum debeat
Quid est aliud scire Patrem , nisi scire el consilium applicari . Quid ergo est quod ait : 1 Omnis sa
ejus, ei sensum ? Sed et Spiritus sanclus qui scru pientia a Deo est ? , Illud mihi sensisse videlur,
datur etiam alia Dei , quidni sensum ejus agnoscat ? quia omnis peritia , quæ vel erga artem aliquam
Agnoscit ergo el Filius, el Spirilus sanclus sensum usuj bumano necessaria habetur, vel cujuslibet rei
Domini, et ii quibus voluerit Filius revelare . Quod D scientia, sapientia dicatur a Domino dala. Denique
si agnoscit Filius sensum Dei , est ergo et consilia apud Job scriptum est 61 : « Quis dedit mulieribus
rius ejus. Sed consilia rius non ita accipie ndus esi , lexendi sapientiam , et varietalis disciplinam ? ,
quasi ignoranti ei quid agal , consilium det Filius, Sed et in Exodo 59 : « Loculus est , inquit, Dominus
aut Spiritus sanctus ; sed quod consilii , el volunta ad Moysen dicens : Ecce vocavi nominatim Bese
lis ejus particeps el sciens sit Filius , el Spirilas lehel filium Uri , lilii Or, ex tribu Juda, el replevi
sanctus. Simili ergo inodo et Balaam quia consilii eum spiritu divino sapientiæ , et intellectus, et
quod ei revela verat Deus , participem faciebat et disciplinæ , ul in omni opere intelligal, el sil ar
gnarum Balach , ail : « Veni, consilium libi do , , chilcclus ad operandum argentum , el aurum , et
laaquam qui vere videns sil , el vere audierit verba æs , et lapides repletionis , et omnia opera fabrilia ,
Dei , sicut in consequentibus dicit "7 : « Dixit Ba el in ligno , ut operelur secundum omnia opera, ad

9 Eccli.
* Nom . xxiv, 17. 48 Rom . 21, 34. * Matth . xi , 27. 47 Num . xxiv, 15 , 16. 48 |1 Cor. XII , 4.
1, 1 . &• Eccli . xix , 19. 31 Job xxxvIII , 36 . 02 Exod . xxxi , 1 , 2, 3, 4, 5, 6 .

(79) Cod. Corbeiensis , dictum , , Libb. editi , « dixisse. )

PATROL . GR . XIJ . 23
 715 ORIGENIS

quæ ego dedi eum . Sed et Elialı filium Achisamach A buscunque quæsivil ab eis rex invenit eos decuplo
ex tribu Dan . El dedi in cor omni prudenti intel amplius quam crant sophistæ el philosophi, qui
lectum , ut faciant omnia quæ constitui libi. , Con erant in omni regno ejus. , Et hæc quidem in
sidera ergo ex iis omnibus quomodo a Domino est exemplaribus Septuaginta interpretum habentur :
sapientia fabrilis , sive in auro , sive in argento , in Hebræorum vero codicibus aliquid etiam vehe.
sive in alia quacunque maleria , vel etiam lextrini mentius reperi , quibus quamvis non ulamur, lainen
sapientia : et vide quia jure dici de iis omnibus agnoscendi gratia dicemus eliam ibi quæ legimus:
polest, quod horum scientia ab Excelso sil . Quod Dedii , inquil , Deus intellectum el prudentiam in
si fabrilis scientia ab Excelso esse declaralur, quo ommi gramnjalica sapientia , et Daniel intellexit iu
modo non el geometrica , ex qua ulique hæc scientia omni visionc, el somniis . , Et post pauca : « El sle.
quam Scriptura architectonicam nominal, deri lerunt, inquit, in conspectu regis, el in omni verbo
valur ? Denique el in Zacharia funiculus geometricus sapientiæ , et disciplinæ, in quo quæsivit ab eis res,
dicitur 53 , in quo dimetitur angelus Jerusalem : el invenit in eis decuplo super omnes incanlalores et
ideo non pulo absurdum videri , si etiam hæc magos, qui erant in omni regno ejus. » Ex iis ergo
scientia dicatur Excelsi . Quid autem dicemus de omnibus potest intelligi quomodo et Balaam dixerit
B
musica , cujus omnem peritiam ita alligerat sa de semelipso , « qui scit scientiam Excelsi, , sci
pientissimus David , ac totius melodiæ , et rhyth licet ut intelligatur quod origo totius scientic ab
morum collegerat disciplinas ut ex iis omnibus ipso acceperit exordium : vitio autem humanæ ma
inveniret sonos , quibus possel etiam perturbatum litiæ , aspirantibus el subripientibus etiam dænio
regem vexalumque ab spiritu maligno psallendo nibus, in perniciem versa sint quæ pro utilitate
mitigare ? Unde non pulo aliquem recti sensus , qui concessa sunt. Hæc de eo quod dixit , « sciens
in horum omnium scientia neget, quia omnis sa scientiam Excelsi , , a nobis pro viribus discussa
pientia a Domino est . Jam vero de medicinæ scien. sint.
tia nec dubitari pulo. Si enim est ulla scientia a 4. Post hæc ait 65 : 1 Visionem Dei videns in
Deo , quæ magis ab eo erit quam scientia sanitatis, somnis , revelati oculi ejus. , De jis sufficienter iu
in qua etiam herbarum vires , et succorum qua lertia visione dissertum est , et eadein repelere
litales , ac differentiæ dignoscuntur ? Igitur ex his oliosum est. Videamus ergo quid est quod in con
omnibus colligitur quod etiam hujus Balaam scien sequentibus dicit 56 : « Ostendain ei , et non modo ,
lia , prò qua accersitus est ex Mesopotamiæ mon beatificabo, el non appropinquat . , In aliis quidem
tibus ab oriente ut malediceret Jacob , 'labeat qui...
с exemplaribus legimus, i videbo eum , sed non
dem inilia el originem ab Excelso, et inde sit ei modo (80) . » Quod si recipiatur , facilius intelligi
agnitio qua didicerit vel naluras animalium , vel putabitur : ut Christum , de quo in consequentibus
molus avium , vel differentias vocum : sed ea quæ dicit 57 :: Orielur stella ex Jacob, et exsurge!
ad scientiam bonorum acceperil , conlulisse se ad homo de Israel , , videndum dical esse, sed non
usum malorum . Quod mihi sinile videtur, quasi si niodo ; hoc est, non eo tempore, quo ista loque
is qui medicinam didicerit , et herbarum vires ac batur. In novissimis enim diebus, i ubi venil ple
lemperamenta cognoverit , medendi sine dubio niludo temporis , inisit Deus Filium suum . , Sed
gratia a Deo hominibus data , convertere velit pro si secundum hoc quod nos habemus in esempla
positum : et omni scientia quæ ad salutem corpo . ribus, legendum 342 sit , hoc est : « Ostendau
rum præstila esl , utatur ad malum , el pro medico illi , el non modo ; beatificabo , et non appropin
venenarius fat , pro remediis morbos , pro sanita quat ; o non ad hunc Balaam , per quem hæc di
tibus inferal mortes. Ui autem amplius intelligamus cuntur, sed ad illos quorum personam in hoc dixi
adhuc totius scientiae sapientiam a Deo originem mus, refertur. Illi enim doclores legis el scribe
trahere , ab hominibus autem mali propositi , vel ostendent Christum in lege et prophetis prophe
etiam a dæmonibus corruptelas quasdam sapientiæ p tatum , sed non modo . Hoc est, non eo tempore quo
Dei adpiscentibus declinari ad malum : relegamus venil, seu cum plenitudo gentium introierit, et cum
ea , quæ in Daniele scripla sunt de ipso Daniele et omnis Israel salvari incipiet, lunc eum ostendent ,
tribus amicis ejus, quos Nabuchodonosor rex tribus et lunc beatificabunt, quem modo blasphemant.
annis erudiendos tradidit, volens eos in siia , id est Sed hoc tempus in quo hæc futura sunt, non af
patria et Babyloniorum sapientia scientissimos fieri. propinquat : longe enim est, et in ipso sæculi fine
iði ergo scriptum est , quia « dedit eis Dominus sperandum . Et ideo ait, « Ostendam illi, el non
scientiam et intellectum , et prudentiam in omni arle modo : 1 illi , hoc est populo qui lunc salvabilur.
grammatica, et Danieli dedit intellectum in omni Post hæc , « Orielur, inquit, stella ex Jacob , et
verbo, et visione, et somniis : el erant apud regem : exsurgel homo ex Israel . » De his et in superio
et in omni verbo et prudentia , et disciplina, in qui ribus diximus , quia evidenter de stella quæ magis
13 Zach . 11, 1 . 86 Dan . I , 17, 19 , 20. $ 5 Num . XXIV , 16 . 86 ibid . , 17 . 87 ibid . 88 Galat. iv, 4. 1

( 80) In aliis quidem exemplaribus legimus : ! 12 xal ou vūv , teste Demonstratione evangelica Fi .
debo eum , sed non modo. , Nempe in Hebræo sebii,
onte , el apud Aquilam , qui vertil : "0foude autov
 717 IN NUMEROS HOMILIA XVIII . 718
in oriente apparuit , prophetelur : qua duce vene- A ducil, el spolia salulis reportal ; sicut et in aliis
runt ad Judæam , requirentes eum qui natus est de eo scriptum esl 65, quia ascendens in allum
rer Israel, el repertum oblatis muneribus adora . captivam duxit captivitatem . • Captivitatem sci
verunt. Sed movel me, quod de ipsa stella postea licel illam humani generis , quain diabolus ad per
quam dictum est in Evangelio $ 9 , quia præcesserit ditionem ceperal, iste rursus captivam duxil , el a
magos usque in Bethlehem , el veniens slelit supra morle revocavit ad vitam . Utinain ergo me el ca
ubi puer erat, ultra non sit dictum , quia vel dis plivum habeal semper Christus Jesus , el me ducat
cesserit inde, vel evanuerit, vel assumpla sit , aut in prædam suam , el ego lenear cjus vinculis alli
aliquid onnino de hoc narratio evangelica designa- galus : ul el ego dici merear vinctus Jesu Christi,
rerit : sed boc lantum dixerit , quia venit, el « slelit sicut Paulus de semetipso gloriatur 66.67 . « Et erit
supra ubi eral puer. „ Ne forle ergo sicul lempore Edom hæreditas ejus, Esau inimicus ejus 68. , Edom
baplismi, cum baptizatus Jesus ascendit de Jor idem est , qui Esau . Hic secundum historiam qui
dane, aperti sunt ei cæli , el vidit Joannes Spiritum dem inimicus est Israel , sed in adventu , inquit,
Dei descendentem quasi columbam , el manentem Christi etiam ipse hæreditas ejus erit : hoc est re
super eum , et audivil vocem dicentem de cælo 60 : cipietur ad fidem , nco excludelur ab hæreditate
B
. Hic est Filius meus dilectus, in quo bene com Cliristi . Si vero spirilaliter advertamus, Edom caro
placui; , ita e ! slella hæc , quæ venit supra ubi intelligitur, quæ adversalur spiritui , el est ini.
erat puer, el sletil , in Christo similiter perniansit, mica . In adventu autem Christi, cum subjecia fue
sicul et Spiritus sanctus in specie columbæ venisse rit caro spiritui , per resurrectionis spem eliam ipsa
dicitur, el mansisse in eo . Et sicut venisse Spi ad hæreditatem veniel. Non enim sola anima, sed
rilum Dei super eum , el mansisse in eo , ita acci et caro, quæ aliquando fuerat inimica, per obe
pimus quod nunquam ab eo recesserit Spiritus dientiam spiritus consors fuluræ hereditatis exsi
Dei : el ila de slella quæ venit, et slelil super slel . « Et Israel ſecil in virtutem 69. » Hoc est quod
eum, accipiendum pulo quod sic stelerit super dicit , quia tunc Edom , vel Esau , hoc est carnis
eum, ul nunquam inde mola sit. Et ideo deitatis natura in bæreditatis socielalem vocabitur , cum
ejus indicium illam slellam fuisse opinor. Unde el Israel , anima videlicet facta fuerit in virlulem , et
ordo prophetiæ hæc eadem consequenter ostendit , decenter fuerit replela virtutibus. Si enim anima
cum de deilale quidem ejus dicit : 1 ( rielur stella non veniat ad viriules , sed in ignavia perseveret ,
er Jacob ; » de lumana vero nalura : « Et exsurgel nec caro ad hæreditatem veniet, sed ad judicium
homo ex Israel , , ut in utroque et secundum dei- c illius , qui potest animanı el corpus perdere in
lalein , el secundum humanitatem Christus prophe gehennam 70. « El exsurget ex Jacob , el perdel
lalus evidenter appareat . < El vastabil principes liberalum de civitale . » Ille , inquit, qui ex
Moab " , Moab quidem gens est , cujus principes surgit ut_stella ex Jacob , perdet liberatum de
non alios esse , quam spiritales nequitias el princi civitale . Non in hoc solum , sed in omni pene
palus illos adversum quos nobis luclamen est , in prophetico stilo quæ dicuntur , involulu salis et
telligimus. Hos ergo iste homo ex Israel vastavil , obscuro sermone dicuntur. Non enim placuit
cum exuit principalus et potestates, alligens illos sancto Spiritui , qui de iis scribi voluit, ul palam
cruci suæ. Neque enim polerat salvare Moabitas, hæc el pedibus, ut ila dicam , imperitorum con
el ad Dei agnitionem perducere, nisi principes illos, culcanda ponerentur : sed ila providit, ut cum
51
qui in eis dominationem impietatis tenuerant, de publice haberi videantur, sermonum lamen obscu
Fastassel. « Et prædabitur omnes filios Seth 69. 1 ritale recondita in arcanis, et in secretis oblecla
Seth Gilius est Adam , de quo Eva dixit cum nalus 343 serventur . Et nunc ergo quod ait : « Perdet libe
essel 63 : Suscitavit enim mihi Deus semen aliud raluin de civitate , , nisi ad consuetudinem prophe
pro Abel quem occidit Cain . » Isle est ergo Seth , licam respicias , de qua dicitur , omnis prophetia
ex quo omne humanum in hoc mundo ducitur D non potest propria absolutione constare, valde dif
Videamus tamen si forte
genus. Nam de Cain qui nati fuerant, diluvio per ficilis videbitur intellectus.
ierunt. Filii ergo sunt Seth omnes homines, qui hoc modo poterit explanari . Civitalem hic mundum
in boc mundo sunt . Et cum dicitur, « deprædabitur intelligamus , sicut et in Evangeliis dicitur 19 de
omnes filios Seth , , prædam sic accipe, sicut in luxurioso Glio , qui dilapidavit substantiain patris :
superioribus interpretati sumus , ubi scriplum quia accessil, inquit, ad quemdam primarium civi
est 6t: < Edel genles inimicorum suorum : , el ubi talis in regione illa : a quo receplus, in agrum mil
catulo leonis et leoni comparatur . Et hic ergo in lilur porcos pascere . Et hæc ergo civitas , cujus
prædam accipit omnes filios Seth . Victis adversariis ille primarius erat , mundus hic intelligitur. Igitur
dæmonibus, eos qui sub ipsorum dominatione le de hac civitate liberatum , hoc est quem liberal
nebantur, Christus quasi prædam victoriae suze Christus de hoc mundo, perdit eum . Dicit enim ? ,

* Matth . 11 , 9 . 60 Malih . iv , 17 . 61 Num . xxiv , 17 . 62 Num . xxiv, 17. 6 :Gen.iv, 25. 6. Num . XXIV , 8.
6 Ephes. IV , 8. 66.67 Ephes . 111 , 1 . 68 Num . XXIV, 18. 69 Ibid . 70 Malih . x , 28. 7s Num . xxiv , 19.
Luc. XV, 15.
19 Luc. ix, 21.
719 ORIGENIS 720

quia « qui perdet anima'm suam propter me , salvam A genere descenderant , relertur Amalec. Ita enim
faciet eam . , Salutari ergo perditione perdit Jesus scriplum est ? ' : « Istæ sunt autem generationes
eum , quem de hujus mundi civilale liberaverit. Et Esau patris Edom , in monle Seir , ei hæc nomina
nos itaque si ad salutem venire volumus, el de hoc filiorum Esau , Eliphas filius Ada uxoris Esau , et
mun do liberari , perdere debemus animas nostras Raguel filius Baseinath (83) uxoris Esau. Fuerunt
per ditione ulili , el necessaria . Perdit enim animam autem filii Eliphas, Theman , Soplar , Gothom, Ce
secundum Christum , qui desideria ejus refrenal , nes : Thamnas aulem fuit concubina Eliphas filii
qui cupiditates ejus resecat , qui luxuriam ejus re Esau , et hæc peperit Amalec ipsi Eliphas, el isti
solutionemque castigat , et in nullo prorsus facit sunt filii Ada usoris Esau . 1 Et post pauca : « Et ii
voluntatem suam , sed voluntalem Dei : et per hæc sunt, inquil, duces ex filiis Esau . Filii Eliphas, qui
perire dicitur anima . Periil namque vita ejus prior, fuil primogenitus filii Esau. Dux Theman, dus Cho
et incipit novam vitam , quæ in Christo est , ducere. mor , dux Sophar, dux Cenes , dux Core, dox Gom
Simile aulein huic dicto eriam illud est : Si thom , dux Amalec . ) Hic igitur Amalec , filius fuit
commorimur, et convivemus. » Et illud 78 : « Si au Eliphas primogeniti Esau , valus ex concubiua no
lem morlui estis ab elementis hujus mundi , quo mine Thamna . Sed redeamus ad priiram de Alda
modo velut vivenles in hoc mundo decernitis ? , Ne B lec commemorationem , ubi ii qui reversi sunt , et
cessario ergo etiam in bis declaratur quia perdidit venerunt ad fontem judicii , qui vocalur Cades, in
animam suam in hoc mundo, qui cum Christo mo lerficiunt omnes principes Amalec. Cades enim in
ritur : et qui hic eam perdiderit , inveniet eam ibi lerprelalur sanctificatio , vel sanctum ; Amalec vero
sine dubio , ubi dicit Apostolus 76, quia e vita ve interpretatur ablingens populum , vel declinans popa
slra abscondita est cum Christo in Deo ; ; cui gloria lum (84 ) . Igitur ii qui reverlunlur ad sanctum , et
in ælerna sæcula sæculorum . Amen . converlunt se ad sanctificationem , interficiunt et
perimunt Amalec, illum scilicet qui ablingit popu
HOMILIA XIX.
lum vel declinal populum . Quis autem alius est qui
De visione quinta Balaam . declinat populum a Deo , nisi virtus contraria , el
1. Quinta hæc nobis , eademque ultima Balaam nequitiæ spiritales ? Horum ergo principes qui sunt!
visio disculilur , de qua similiter ut in cæteris Do Illi sine dubio principalus adversum quos sanctis
minuin deprecemur , qui in fine (81 ) non deserat , est colluclatio . Adversum principalus enim el polo
ut possimus hujus quoque visionis sensum baud slales , et mundi hujus rectores sunt eis agones 8
procul a verilale captare, Est ergo inilium ejus in quos lamen superare non poluerunt , nisi conver
jis verbis : « El cum viderel , inquit " , Balaam с
lantur ad sanctimoniam . In ipsa tamen sanctimo
Amalec , assumens parabolam suam dixit : Initium nia , quæ est Cades , fons est judicii . Omnis enim
gentium Amalec, et semen eorum peribil. , Neces qui se ad sanctimoniam convertit , babet semper
sarium mihi videtur requirere in Scripturis divinis , ante oculos suos fontem judicii . Prospicit eniin jo
quibus in locis vel quo in tempore nomen Amalec dicii diem , et purificato corde lam malorum pe
scriptum sit : quove ex genere gens ista descende
nas quam piorum beatitudines conluelur : et liæe
rit. Facilius enim quod quæritur, agnoscelur , si ex faciens omnes Amalecitarum principes prosternil
pluribus locis, quæ de eadem re scripla suni, pro et 344 dejicit. Si quis autem non se converterit
ferantur. Igitur in Genesis lectione ubi quinque ad Cades , id est ad sanctificationem , fontemque
reges convenerunt ut expugnarent quatuor reges judicii, neque futurum judicii cogital diem, isti sub
qui regnabant in Sodomis, post aliquanta ita refer- jecti sunt principibus Amalec. Hunc enim populum
lur : « El regressi , inquit 78, venerunt ad fontem ablingit et consumit , el talem populum declinat
judicii , hic est Cades, el interfecerunt omnes prin a Dev . llæc ad illum primum referantur Amalec .
cipes Amalec, et Amorrhæos qui habitabant in Sasan Nunc aulem videamus et istum Amalec filium Eli
them (82) . 1 In bis primo locis Amalec memini no D phas primogeniti Esau quem peperit ei Thamnas
minatum . Sed requiratur ſorlassis ulrum duæ gen concubina sua , cujus pater est Eliphas , qui inter
les ejusdem nominis habeantur, quoniam quidem et prelalur Deus me dispersit (85) : maler autem
in calalogo filiorum Esau , el ducum qui ex ejus Thamnas, quæ et ipsa primo quidem est degener ,

** || Tim . II , 11 . 78 Coloss. 11 , 20. 76 Coloss. ni, 3. 17 Num . xxiv. 20. 78 Gen. xiv, 7 . 76 Gen.
80
XXXVI , 9 , 10 , 11 , 12 , 15 . Ephes. vi , 12 .

(81) Mss., ' qui in fine. o Libb. editi, «quo in fine. )
(82) Mss ., Sasanthem , ) quod propius accedit ad
Ασασoνθαμάρ , quam priorum editionum lectio quae
habet « Sarathem . )
( 83) Mss. « Basemath . , Libb . antea editi, · Ba
sammach . , Paulo post iidem mss ., Sopbar, Go
thom . , Libb . editi, Suphar, Gothon, 1
(84) Cades enim interpretatur SANCTIFICATIO , vel
SANCTUM , Amalec vero interpretatur ABLINGENS POPULUM
vel DECLINANS POPULUM . Cades « sanctificatio , ) vel
osanctumsawyposacrari,consecrari, sanctum esse;'
Amalec vero interpretalur « ablingens populum , '
ab by populus et pps Jinxit, lambit. i Sed unde
Amalec interpretelur < declinans populum , , id ne
lalel .
(85) Eliphas qui interprelatur , Deus me dispersir.
Ab 5* « Deus, o el pro quod Gen. xlis , 24, Seploz
ginta intepreles verierunt dissolvere, , vel forte a
Ta « dispersit, a
 721 IN NUMEROS HOMILIA XIX . 729
deinde interpretatur defeclio commota (86) : ul ne- A Galaad ducenta millia peditum , el tria millia viru
cessario utique qui ab his talibus gignitur, hostis rum ex Juda , et venit Saul ad civitatem Amalec ,
sit Israel , ablingens , vel declinans populum . Pri el insidias posuit in valle , et ait Saul ad Cineum :
mus enim ipse Hebræos egressos ex Ægyplo bello Vade tu , et discede de medio Amalec , ne forte et lu
aggressus est in Raphidin , lunc cum Moyses ail ad adjiciaris (87) cum ipso. Tu enim fecisti misericor
Jesum 81 : « Elige tibi viros , et exi , el conflige cum diam cum omnibus filiis Israel , cum ascenderent
Amalec craslino , et ecce ego slo in vertice collis , de lerra Ægypli . Et discessit Cinens de medio A
el virga Dei in manu mea erit . Et fecit Jesus sicut malec, el percussil Saul Amalec, ab Evilat usque
dixit ei Moyses , el conflixit cum Amal «c : Moyses Sur, quæ est contra faciem Ægypti , et cepit Agag
autem , et Aaron, et Ur ascenderunt in verticem col regem Amalec vivum , et omnem populum ejus ana
lis : et factum est , ul cum levaret manus Moyses , themalizavit in ore gladii , et pepercit Saul et po
invalesceret Israel : cuni aulem deponeret manus pulus regi Agag , el servavit omne quod bonum
suas, invalescebat Amalec. , Et post pauca iterum erat ex ovibus el bobus, sed el quæ fecunda erant
scriplum est quia fugaverit Jesus Amalec , el popu ex omnibus pecoribus bonis, et noluerunt ea exter
lum ejus gladio dejecerit : lunc enim Dominus di ininare, sed omne quod fuit contemptibile et despe
xit ad Moysen 88 : « Conscribe hæc ad memoriam in B clum , hoc analhemalizaverunt. Et factus est sermo
libro , el da in auribus Jesu : quia delens delebo Domini ad Samuelem dicens : Pænitel me, quia un
memoriam Amalec de sub cælo . El ædificavit Moy xerim Saul in regem . , Et hic ergo observa quomo
ses altare , el nuninavil nomen ejus , Dominus re do Deus per prophetam regi Saul præcipit ut expu
lugium meum : el ail : Quia in njanu occulla Domi gnet Amalec, el non parcat cuiquam ex eis : el quo
nus espugnat Amalec a generatione in generatio niam pepercit regi Amalec Agag, offensam incurrit
nem . ) Intellige ex hoc evidentius quid debeat intel- inexpiabilem , ita ut eousque permoveret Deum , ut
ligi Amalec, quem manu occulta , id est , invisibili , contra quam recipit illa natura diceret : « Penilet
espugnare dicitur Deus a generatione in generatio me quod unxi Saul in regem . , Non ergo cxpedit
nem. Sed in Deuteronomio ita scriptum est 83 : nobis parcere illi , qui declinal populum , vel abiline
• Memento quanta libi fecerit Amalec in via cum git , et devorat : illi scilicet invisibili Amalec , qui
exisses de Ægypto , quomodo obstitit tibi in via , et volentibus ascendere de Ægyplo, et de mundi hujus
excidit caudam luam , omnes qui laborabant post evadere lenebris , atque ad terram repromission is
le. Tu autem esuriebas et laborabas , et non limuisti ascendere , resistit in via, et impugnal nos . el si
Deum . , Observa ergo el in iis quomodo Amalec с inveneril nos lassos ac defessos, el relro respicien
obstitit Israel in via , sed tamen non poluit caput les , atque in ultimis el in cauda posilos, abscindit
ejus abscindere , nisi caudam tantum : id est eos nos et perimit. Et ideo tentandum semper in ante
potuit oblinere , qui retro posili erant , qui ultimi esl , el ad propria festinandum , imo el in verticem
sequebantur, nec ea quæ relro erant obliviscentes, montis ascendendum , el semper levandæ sunt in
estendebant se ad ea quæ in anle sunt. Et idco orationibus ad cælum nianus, ut ita demum vinca
pulo quia Dominus præcipiebat in Evangeliis di lur Amalec el cadat. Vis autem scire quoniam non
CCNS 84: « Nemo millens manum suam super ara transitur ad terram sanclam , neque pervenitur ad re
trum , et retro respiciens , aplus est regno Dei . , Et gnum , nisi prius vincalur Amalec ? David cum
perilo : si enim relro quis inventus fuerit in cauda , inulla bella gessisset , el contra Allophylos fuissent
abscindet eum Amalec . Sed el aliam adhuc de Ama- 345 ei acerrimi frequentesque conficius , non
lec historiam proferamus , ut ex pluribus Scripluræ lamen scribitur obtinuisse regnum , nisi prius edo
lacis clarius quod quærimus advertatur. In primo muissel Amalec. Ait enim Scriptura 86 : « Ft re
Regnorum libro ail Samuel ad Saul 88 : « Misil me gressus est David posteaquam cecidil Amalec , et
Dominus ungere le regen super populum suum Is suscepil regnum Saul ; 1 cum tamen ipse Amalec
rael , el nunc audi vocem verborum Domini. Hæc D describalur mullas prius strages fecisse in populo
dicit Dominus virtulum : Recogitavi omnia quæ Israel , et urbes eorum incendisse quamplurimas.
fecit Amalec adversum Israel , quomodo percussit Vere enim ante adventum veri David , illius qui
cum in via cuin ascenderet ex Ægyplo. Nunc ergo nalus est ex semine David secundum carnem , mul
vade, et percute Amalec , et anathemaliza omnia tas strages spiritales Amalecitæ , quæ sunt contra
quæcunque habel, et non parcas, sed interlice omnes, riæ virlules, fecerunt in populo Israel . Sed el
a viro usque ad mulierem , et parvulos , el lacien ipsius David captivarunt , inquil 87, duas uxores .
les, et tauros, el greges ovium , el camelos , et asi Judæum pulo primum , et secundum gentilem po
nos. El præcepit Saul populo , el inspexit eos in pulum dici : et Judæos enim et gentiles omnes

8+ Lục. Jx , 62. 68 I Reg. xv, 1 ,

#1 Exod. xvi, 9, 10, 11 . 89 ibid . , 14 , 15, 16. 83 Deut. XXV , 17 , 18.
2, 3 , 4, 5, 6, 7, 8 , 9, 10, 11. & ll Reg . 1 , 1 . 87 I Reg. XXX, V.

(86) Deinde interprelalur DEFECTIO COMMOTA . A DON (87 ) Codex Corbeiensis « adjiciaris . , Libb. editi,
i absolvi , deficere , i el yg a movil se , molus , • dejiciaris. » Paulo post miss . habent « ab Evilat. 0
commotus fuil. , Libb . edili , « ab Ejula . )
723 ORIGENIS 721

' constat sub peccato fuisse conclusos. Sed non in A Israel, cum ascenderel de Ægypto. , De lioc ergo
his rerum exilus mansit . Adveniens enim David el nunc dicitur, quia valida sit habitatio ejus, si
audi quid faciat . Et invenil , inquit, David disper- ponat nidum suum in pelra . Petra Christus est.
sos Amalecitas i manducanles, et bibentes, et Si ergo ponal nidum suum in pelra , valida est ba
exsultabiles pro præda quam abstulerant : el cecidit, bitatio ejus, si tamen non fiat ei Beor nidus aštu
inquit , eos a prima nocle usque ad vesperam in tiæ . Beor, pater est Balaam , qui polesl accipi in
crastinum 88. » El post hanc cordem Amalecitarum , persona hæreticorum : ut hoc dici videatur, quod
regressus suscepil regnum . salvus possit esse Cineus , si ponal in petra nidum
2. Hunc ergo Amalec videns Balaam filius Beor, suun . , hoc est in Christo collocet spem suam, et
homo vere videns, et audiens verba Dei , qui scit non eum hæreticorvin circundet et circumscribal
scientiam Excelsi , el visiones Dei videl , accepta pa astutia. Nam si hoc fuerit , nihil ei proderit quod
rabola soa ( sicut et in prioribus visionibus scrip in pelra , qui est Christus , collocalus videlur. Ao
lum est), ail 89 : « Initium gentium Amalec , et se Assyriis enim captivus ducelur, malignis scilicet
men eorum peribil . : Quod ait : « Initium gentium virtutibus, quae eos captivos ducunt, el in potesta
Amalec, » certum est quia nullo pacto ad illum lem accipiunt , quos hæreticus error involverit. Vi
qui lunc erat in carne Amalec, referri possit : ne- B delur sane secundum banc expositionem quam de
qne enim primus erat antiquitatis origine : sed ad Cineo edidimus, et conjunctio interturbare sensum .
invisibilem Amalec melins reſerlur , qui a declinan Sed sciendum est , quod vernaculum est Hebræa
do populos a Deo , et faciendo gentiles ex Dei cul- linguæ , et conjunctione frequenter uti , ita ut in
toribus, Amalec nominalur. Et ideo recle initium Terdum abundet, et in non necessariis , ut in nostra
gentium dicitur, quasi talis quædam virtus con apparel lingua, videalur inserta : quod utique cum
lraria , quæ prima initium dederit , ut homines gen venia accipiendum est . Habet enim unaquæque lio
liles fierent, mutando « gloriam incorruptibilis Dei gua aliquid proprietatis , quod apud alias linguas
in similitudinem imaginis corruptibilis hominis, et vitiosum videatur. Et hic ergo , el conjunctio quasi
volucrum , et pecudum , el serpentium , et serviendo abundans habenda est , et superflua. Caveat erg?
creaturæ potius quam creatori 90. , Sicut enim in Cinens, qui interpretatur possidens (88) , caveal,
populo Dei scriptum est initium Christus, sic e inquam , etiamsi possideat , el promereatur istam
contrario in populo qui declinat a Deo , el gentilis gratiam , ui in Ecclesia Christi sit , ne forte ast!
efficitur, inilium est Amalec. « Et semen eorum lia Beor circumveniat eum , et declinet ad dogma
peribil . , Semen eorum est persuasio , et doctrina , la prava el perversa , el ob hoc tradalur Assyriis.
с
qua docuerunt homines declinare a Deo . Istud ergo Qui enim blasphemant in Ecclesia positi , tradun
sumen malum et doctrina pessima , non ipsi in qui . tur Satanæ , sicut Phygellus et Hermogenes (89), de
Sa
bus seminatum est , peribunt. Ipsi enim cum con quibus Paulus dicit : « Quos tradidi, inquit %s,
nt
versi ingemueri , salvi erunt. Et vide si non la t
tanæ , ui discan non blaspl iem are . , Pro pte rea er
lis expositio etiam illis convenienter obsislet , qui go Assyriis traditur, qui declinaverit in hæreticam
Deum legis velut duritiæ el crudelitatis accusant , blasphemiam : quia Assyrii interpretantur diri
qui non solum gentem Amalec , sed et semen ejus genies (90 ) : et ob hoc tradunius eis qui trailun
fironuntiet peritorum : cum gens quidem ad spi tur, non ul pereant , nec ut penilus intereant,
riluales nequitias referatur, semen vero ejus do 346 sed ut dirigantur, et corrigantur : et sicut
ctrina superstitionum gentilium , et cultus idolo ipse Paulus dicit , ( ut discant non blasphemare. »
rum , atque omnis secta quæ a Deo populum de 4. Post hæc vero Balaam propheliæ suæ sermo
clinare suadet, exponatur. nem in his concludit dicens : « Et assumpla pa
3. Commemorat autem prophelia post Amalec rabola sıra dixit : () quis vivel , cum fecerit hæc
Cineum dicens : « Et videns Cineum , assumens Deus ? Et exibunt de manu Cithiorum , el aflligent
parabolam suam dixit : Valida habitatio lua , etsi D Assur, et affligent Hebræos, ei ipsi pariter peri
posueris in petra nidum tuum , elsi fuerit tibi bunt. » Quod per singula per parabolam loqui di
Beor nidus astutiæ , Assyrii captivum le ducenl. ) citur Balaam , legenti incutit pudorem , ne quid in
Videtur mihi quod Cineum non valde culpabiliter iis quæ dicuntur, non quasi in parabola , sed se
210minet. Ipse est enim cui et in superioribus dice cundum litteram dictum putet . Ait ergo : 10 quis
bal Saul 9' : « Discede de medio Amalec , et nos vivel , cum fecerit hæc Deus ?, Hic vilam non hane
percutiam le : quia tu fecisti misericordiam in conmunem , sed illam nominal , qua secundum

88 1 Reg . 158 , 16 el 17 . 89 Num . xxiv, 20. 90 Rom . 1 , 23 . 91 Num.xxiv , 21 , 22. 94 I Reg. IF , 6 .

I Tim . 1 , 20 . 94 Num . XXIV , 23, 24.
( 88) Cineus qui interprelalur possidens. A 1727
i comparavit, possedit. )
( 89) Sicul Phygellus et Hermogenes, elc . Codex
Corbeiensis posicriori sed eadeni manu supra ascri
plum habet , , sicut Philelus et flermogenes, , elc.
llorum inentio fit II Tim . 1 , 15 : « Scis hoc, quoil
a versi sunt a me omnes qui in Asia sunt , ex qui
buis est Phygellus et Hermogencs. , At de his non
dixit Paulus conceptisverbis : 1 quos tradidi Sala
nir , ul discaut non blasphemare, » sed de flyme
næo et Alexandro . Vide i Tim . 1, 20 .
( 90 ) Assyrii interpretantur DIRIGENTES. A verbo Two
quod in Pihel significat « direxit, duxit . )
 725 IN NUMEROS HOMILIA XX , 726
Deum est : et hoc est quod dicit , quia cum hæc A lapsu molus , sed perseverantia perduralus. Quod
omnia fient, cum orietur astrum ex Jacob, el sur enim scriptum est 97 : « Ego vivere faciam , dedu
rexerit homo ex Israel , el deleverit Amalec , el se cam in infernum et reducam , » nescio si generali
men ejus perdiderit : hoc est , cum advenerit ler omnes aspicial, an ad eos tantum quos deceptio
Christus, et idolorum cullum destruxerit, atque diaboli deduci fecit in mortem . Hæc etiam de ulti
omnium dæmonum subjecerit poleslatem , quis eril ma Balaam prophetia a nobis pro viribus dicta
ille lam bealus , tam felix qui hæc videat ; hoc est, sint , quæ pro locorum difficultale explanandi ma
qui sentiat , et intelligal, et credal quod hæc ita gis , quam perorandi stilo placuit explicari . Quid
ſecerit Deus ? « Et exibunt de manibus Cithiorum , enim interest dummodo omnia ad ædificationem
el alligent Assyrios . Cithii interpretantur plaga dicantur, et omnia ad gloriam Dei fant , qui est
finis (91 ) . Hi ergo qui convertuntur ad Deum , et a benedictus in sæcula sæculorum . Amen .
Chrislo eruditi, plagam quæ in fine sæculi impiis HOMILIA XX .
veniet , effugiunt, ipsi aflligent Assyrios ; hoc est , De eo qui fornicalus est in Madianilide , el quod
his qui in agone pielalis positi sunt, conteret Sala consecralus est populus Beelphegor .
nam Deus sub pedibus , ipsi affligent Assyrios , dæ 1. Lectio hodie recitata est , primam quidem
monium scilicel genlem . Calcabunt namque super B historiam continens de fornicatione viri Israelila
serpentes, et scorpiones , el super omnem virtutem et mulieris Madianitidis ; secundam vero de visione
inimici , el affligent eos . Alligent llebræos, et ipsi populi, in qua numerari ilerum jubelur ex præ
pariter peribunt . Hebræi transeuntes interprelan- ceplo Domini , in irritum scilicet revocalo (93)
lur ( 92) . Iste ergo ipse populus eliain Hebræus di- priore numero , propter peccata quæ commiserant
citur, quia transiit de Ægypto ad terrani repro ii , qui prius fuerant sub numeri definitione cen
missionis , de lenebris ad lucem , de morte ad vi sili. Cassalur ergo et in irritum deducitur ex pec
Lam . Sed quoniam , ut diximus, hæc non sine ago calis numerus qui scriptus est : et tantum valent
ne, nec sine magno certamine poterit obtinere, delicta , ut nec hoc prosit quod in numero quis ha
quasi in agone positus nunc alligit, nunc alligitur, bilus sit apud Deum , cum declinaverit. Sed , ut
et nunc cædit adversarium , nunc ipse ab adversa Scriptura refert , etiam arlus eorum qui recesse
rio verberatur. AMigent ergo etiam ipsi Assyrii runt a Deo, ceciderunt in deserto. Duæ ergo sunt
Hebræos , hoc est populum Domini, sicut affligon . historiæ , quæ recitatæ sunt : sed nos de prima in
tur ab eis : sed ipsi , id est , Assyrii , cum hæc fece terim , quæ fornicationem populi describit , si quid
rini , el cum vires suas omnes erga Hebræos ami orantibus vobis Dominus gratiæ dignabitur præ
gendos effuderint, statim etiam ipsi peribunt. Quod stare, dicemus. Si vero ipse concesserit, aliquid
ergo ail , i el afligent llebræos, el ipsi pariter per etiam de secunda contingere audebimus. ( EC
ibunt : » non ita accipiendum est , quasi pariter applicuit , inquit " , Israel ad Saltin , el pollu
eum Hebræis peribunt et Assyrii : sed pariler, id lus est populus , et fornicalus est in flias Moab,
esi, statim ut hæc fecerint, et Hebræos afflixerint, et invitaverunt eos ad sacrificia idolorum suo
etiam ipsi peribunt . Pariter ergo Græcus sermo pro rum , et manducavil populus de sacrificiis co
slalim ponit. Hic ergo erit finis omnium , ul et As rum , et adoraverunt idola eorum , el consecratus
sit, cui iradebantur hi qui delinquebant ex populo est Beelphegor , et iralus est furore 347 Do
Dei, vel in interilum carnis, lil spiritus salvus lie minus contra Israel. , In his ostenditur illud ,
rel, vel ut discerent non blasphemare , peribit quod sæpe memoravimus, quia Balaam postea
eliam ipse ab eo , qui potestatem habet perdere in quam Dei virtule constriclus, non est permis
gehennam . Dicetur enim eis a justo judice " : sus maledicere Israel , volens lanien placere regi
lle in ignem æternum , quem paravit Deus diabolo, Balach , ail ad eum sicut scriptum est 99 : « Veni,
el angelis ejus . » Ibi ergo peribit Assur. Et quidem consilium do libi . , Et quid consilii dederit , ibi non
periit aliquando el una ovis ex centum ovibus 96 : D apparuit, in posterioribus tamen ipsius libri Nume
sed hanc ovom pastor bonus, relictis nonaginta no rorum scriplum refertur. Sed plenius in Revela
rem in montibus, descendens ad vallem hanc nos lione Joannis, ubi ila continetur : ( Habes, in
tram , vallem lacrymarum , et requirens invenit, quil ', ibi quosdam , qui lenent doctrinam Balaam ,
atque imposilam humeris suis reportavit , et illi nu qui docuit Balach , ut millerel scandalum in con
mero «qui in superioribus salvus manebat, adjunxit. spectu filiorum Israel, ut manducarent idolis immo
Iste autem Assur qui in fine omnium dicitur peri- lala , el fornicarentur. , Ex hoc ergo apparet quod
lurus, nescio si aliquando aut quæri possit aut in nequitia usus sil Balaam , el consilium dederit regi ,
veniri : periit enim non errore , sed judicio, nec lalia quædam dicens ad eum : Populus hic non pro

5 Malih . xxv, 41 . 96 Luc. xv, 6,7. 97 Deut. XXX11 , 30; el I Reg . II , 6 . 98 Num . IXV , 1 , 2 , 3 . 99 Num .
Exiv, 14. Apoc . 11 , 14.
( 91 ) Cithii interprelanlur PLAGA FINIS .A nno i lu ya Transivit. )
til, contrivit, i el bon e absolvi , compleri, per (93) Mss . , « revocalo . , Libb . ejili , i devoca
ici, 1 10. )
(92) Hebrce TRANSEUNTES interpretantur . A verbo
727 ORIGENIS 728

priis viribus , sed Deum colendo vincit , et pudicitiam A clesiæ cujusdam scribens dicit * : « Habes ibi quos
conservando . Si vis eum vincere , primo eorum pu
dicitiam dejice, et sponte vincentur. Sed adversum
harc non virtute mililum , sed mulierum decore pu
gnandum est , nec armalorum vigore , sed mollitie
feminarum . Procul amove armatorum manum , et Ecclesia illa ad qnam scribebat, docentes doctrinam
eleciam congrega speciem puellarum , ludentes pe
dibus eant , manibusque plaudentes : forma vincit
armalos, ferrum pulchritudo captivat, vincentur
specie qui non vincuntur prælio . Verum ubi sense
rint eos mulieres Moabitides vel Madia pilides ma
nus dedisse libidini, et peccato inclinasse cervices ,
non prius semetipsas cupientibus præbeant, quam
de sacrificiis idolorum acquieverint degustare : ut njemoratur, non quod aliquis ex discipulis Jezabel
cogente libidine , consiliis oblemperent feminaruni,
et consecrentur prius Beelphegor, quod est idolum B causa , aut prophetas Dei persequatur, ut illa ſecit,
lurpitudinis. Hæc fuerunt consilia Balaam : quibus
acceptis rex Balach parat continuo exercitum non
armis virilibus, sed ſemineo nitore compositum ,
non furore bellico , sed libidinis ſamma succensum .
Nullam refrenal pudor, nullam prohibel verecundia .
Amor patriæ et vitium gentis conspirant pariter in
lasciviam , el ad decipiendum proba essistit impro
bitas . Pro nefas, vix prohibetur libido legum minis,
vix gladii terrore reprimitur ! quid sceleris non
perpetrel, ubi facinore suo placiluram se mulier
regi credidit , el salutem patriæ quæsituram ? Capli
vantur ergo Israelitæ, lion ferro, sed luxu , nec vir
tule , sed libidine , et fornicantur in mulieres Madia
nitidas, et ira Dei insurgit super eos. Sunt quidem
с
in iis et niystica quædam , atque interioris intelli
gentiæ secreta : sed nos prinio ipse historiæ lexlus
ædificet, ut discamus ex hoc, quoniam adversus
nos jaculaplur tela luxuriæ . Sed si nobis non de
sint arma , quibus nos armari jubel Apostolus ,
hujusmodi jacula nos lerebrare non poterunt, si sit
nobis lorica justiliæ , si babeamus galeam salutis ,
Et gladium spiritus, super omnia scutum fidei, et
calceati simus pedes in præparatione Evangelii pa
cis . Ista sunt arma que nos defendunt in hujusmodi
bellis . Si autem lalia arma projicimus , slatim locum
diabolico vulneri damus ( 94) , et captivos nos ducit
omnis dæmonum chorus : atque ob hoc ira Dei in
slirgit super nos, et non solum in præsenti sæculo
puniemur, verum etiam in futuro . Quod ergo facit D
nos vincere in iis præliis quæ adversum nos dia
bolus commovet, pudicitia est , el justitia , et pru
dentia , et pietas, cæleræque virtutes . Quæ autem
faciunt nos vinci, luxuria est , el libido, avaritia et
impietas , omnisque malilia . Hæc ergo sunt, que
nos historice lexlus eilocuil . Verum quoniam Joan
nes in Revelatione sua, ea quæ in lege secundum
historiam scripta sunt adducit ad mysteria divina ,
el sacramenta quædam in iis edocet contineri, ne
cessarium videtur ctiam secundum id quod ille sen
sit , nos quoque ab illo dalam expositionis regulam
siqui, et primo memorarc ea , quæ ad angelum Ec
' Ephes. vi, 11, 16, 17. • Apoc . Jl , 14. " I Cor. vi , 15. II Cor. 11, 2 ,3. 6 Isa . xxvi , 18.
( 94) Codex S. Theodorici Remensis, s locum diabolo vulneris damus. )
dam , qui lenent doctrinam Balaam , qui docuit Ba
lach mittere scandalum in conspectu filiorum Israel,
ut manducarent immolata idolis , et fornicarentur ,,
Ergo lemporibus Joannis apostoli erant quidam in
Balaam . Pulasne ita accipiendum est quod fuerint
in illis diebus qui dicerent se docere ea quæ Balaam
docuit , et qui profiterentur se dogmatum el tradi
lionum illius esse doctores ? An illud polius debe
mus advertere , quod si quis facial opus quod fecit
Balaam , is doctrinam Balaam docere videalur ? Sice
ut et de doctrina Jezabel in eadem Revelatione
doceat quæ illa tradiderit, sed quod si quis, verbi
aut ad idola aliquos decipiat, vel falsis circumscri
plionibus perimat innocentes , iste Jezabel dicetur
tenere doctrinam . Si ergo aliquis malis consiliis
scandalum generel populo Dei , el offensionen di
vinam , alque iracundiam cælesiem provocet plebi,
vel idolorum sacrificiis communicando, vel stupris
aut libidini serviendo , hic doctrinam Balaam le
nere dicendus est . Est ergo exsecrabilis corporis
etiam fornicatio . Quid enim ila exsecrabile, quam
lemplum Dei violare, ac tollere membra Christi, e
facere membra meretricis * ?
2. Mullo tamen magis exsecrabilis est generalis
illa fornicatio , in qua omne genus peccati pariler
continetur . Generalis autem fornicatio dicitur, cum
anima quæ in consortium Verbi Dei ascita esl, et
matrimonio ejus quodammodo sociala, ab ullo alieno
scilicet , et adversario illius viri qui eam sibi de
spondit in fide, corrumpitur el violatur . Est ergo
sponsus el vir animæ mundæ et pudicæ, Verbum
Dei , qui est Christus Dominus, sicut 348 el Apo
stolus dicit :: Volo autem omnes vos uni viro
virginem castair exhibere Christo . Timeo autem ne
forte , sicut serpens seduxit Evam aslutia sua , sic
corrumpanlur sensus vestri a simplicitale, quæ est
in Christo Jesu . » Donec igitur anima adhæret
sponso suo , el alidit verbum ejus, el ipsum comple
elilur, sine dubio ab ipso semen suscipit verbi :
et sicut ille dixit 6 : 1 De limore luo, Doinine, in
utero concepi, » ita el hæc dicil, De verbo tuo, Do
mine, in ventre concepi , el parturivi , el spiritom
salutis luæ feci super lerras. Si ergo sic de Christo
concepit anima, fecit filios pro quibus dicatur ad
eam ' , quia e salva erit per filiorum procreationem ,
si permanserit in fide , et charitate, el sanctitale,
cuin etate , , etiainsi prius sicut Eva seducta
fuisse anima videatur . Est itaque vere beata sobo
les , ubi concubilus faclus fuerit animæ cum Verbo
Dei , et ubi complexus ad invicem dederint. Inde
nascelur generosa progenies , inde pudicilia orielur,
inde justitia, inde patientia , inde mansuetudo, el
charilas, alque omnium virtutum proles vene.
' I Tim .11, 18.
 729 IN NUMEROS HOMILIA XX . 730
randa succedet. Quod si infelis anima divini Verbi A quid remedii detur, ex divinis voluminibus requira
dereliquerit sancta connubia, el in adulterinos se mus. Invenimus ergo in Psalmis de hoc scriptum " 8 :
complexus diaboli, aliorumyue dæmonum illecebris « Filia Babylonis misera , bealus qui relribuet tibi
deceptam tradiderit , generabit sine dubio etiam retributionem quam rctribuisti nobis. Bealus qui
inde filios , sed illos, de quibus scriptum est 8 : lenebit et allidel parvulos tuos ad pelram . » El si
Filii autem adulterorum imperfecti erunt, el ex nondum aliquid operis gessit Babylonius in nobis
iniquo concubitu semen exterminabilur. » Omnia isle conceplus, dum adhuc parvulus est , non mise
ergo peccata filii sunt adulterii, el filii fornicationis. rearis ejus, nec parcas ei , sed statim interfice . Odi
Unde el ostenditur, quod per singula quæque que bilis enim est , perime , occide elidens ad pelram .
gerimus, paril anima nostra, el generat filios, sen Petra aulem est Christus. Quis ergo lantus ac talis
sus scilicet et opera quæ gerit. Et si quidem secun est, ut non exspectel omnino usquequo crescat in
dum legem est quod geril, et secundum verbum co Babylonia soboles , nec augeantur in eo opera
Dei, spiritum parit salutis, et propterea salvabitur confusionis, sed in prinis stalim initiis, ubi nasci
per filiorum generationem , et isti sunt lilii, de qui cæperini , el ex voluntatis motibus coalescere, al
bus Propheta dicit ' : { Filii lui sicut novellä oli B que, ul ita dicam , ubi capul ceperint de vulva ani
varum in circuitu mensä lue. ) Si vero quod agic mæ proferre perniciosa desideria maligni spiritus
contra legem est , et peccatum est , sine dubio ex inspiratione concepta , arripiat statim et elidat ad
conceptione contrarii spiritus malignam sobolem pelram : id est , adducal ad Christum , ut in conspe
gignil. Parit enim filios peccati. El istæ sunt male chu tremendi judicii ejus posita exolescant, et per
dictæ generationes in quibus a nonnullis sanctorum eant ? Hæc dicta sunt nobis de generali fornica
maledicitur etiam dies in quo nati sunt ' . Nun tione, qux species habet plurimas : quarum una
quam est ergo quando non pariat anima . Anima est hæc quze in consuetudine ob corporale sluprum
semper parit, semper general filios. Sed illa qui. ſornicatio nominatur. Ego vero legens Apostolumn
dem benedicta generatio est , quæ de verbo Dei con cum venissem ad eum locum in quo dicit : Qui
cepta generalur , et ista est, filiorum generatio , per se jungit Domino, unus spiritus est , » et 18 : « Qui
quam salva fiel. Si autem , ut diximus, ex contrario se jungit meretrici unum corpus est ; ; quærebam
spirilu concipial, certum est quia pariat filios iræ , si est aliquid aliud medium præter hoc , ut aut
aplos ad interitum . Et forle ad utrasque istas genie Domino quis jungatur, aut meretrici : el pro vi
rationes animæ respicit illud, quod dictum est " : ribus meis discutiens, profundum satis et recon
Cum enim nondum nati fuissent , aut aliquid egis- C dituin in iis verbis intuebar Apostoli sensum , qui
sent boni vel mali , ut propositum Dei , quod secun ila definierit , quod omnis anima aut Domino
dum electionein factum est , maneat, non ex operi- conjuncta sit, aut merelrici : et intellexi quod
bus, sed ex vocante , dictum est quia major serviet Dominum quidem dixerit virtutes quæ Cbristus
minori, sicut scriptum est : Jacob dilexi , Esau est , id est verbum , sapientiam , veritalem , 349
autem odio habui . , Iste enim tales generationes justitiam , cæteraque hujusmodi : meretricem vero
animæ etiam priusquam faciant boni aliquid , siqui omnes econtrario malitiæ species. Hoc eliam
dem ex sancto Spirilu generalæ sunt , jaın diliguntur . apud Salomonem dici intelligo in eo quod ail de
Si vero ex spiritu maligno , etiam priusquam opere meretrice 16 , quia « per fenestras prospicit in pla
impleant aliquid mali, hoc ipso tamen quod hujus teas , et si quem viderit insipientium adolescentu
modi voluntatem peperit anima , digne in ea odio lorum , et inopem sensuum transeuntem juxta an
habetur malæ voluntatis exsecranda conceplio . Pro gulos domus suæ, et loquentem in lenebris vesper
plerea fortassis in hujus sacramenti figura eliain tinis , cum silentium fuerit noclurnum , vel calige
Chanaam puer antequam nasceretur maledicitur. noclis : mulier autem occurrit ei habens speciem
Cham namque peccaverat pater ejus : el prophelans meretricis, quæ facit juvenum evolare corda. » Hæc
Noe, cum unicuique filiorum suorum oplima quæque D ergo quæ dicitur meretrix , ipsa est malitia : el qui
signarel , ubi ad Cham ventum est, « Maledictus, se junxerit huic meretrici , unum corpus malilia
inquit " , Chanaam puer. » Cham peccavil , et Cha efficitur. Sicut ergo qui se jungil Christo Domino ,
naam progenies ejus maledicitur, et maledicta est . jungit se sapientiæ , jungit se justitiæ , jungit se pie
Et idco acrius nobis intendendum est , et prospi lali , el veritati , et cum his omnibus unus efficitur
ciendum , ne forte generel aliquid anima quod ma spiritus : ila el qui se jungil huic merelrici , jungit
ledliclo dignum sit , ul e ! iamsi nondum opere imple- se impudicitiæ , impietati , iniquitati, mendacio , et
rerit , in ipsa tamen voluntate el proposito ejus sit simul omnibus peccatorum malis, cum quibus unum
hujusmodi malediela progenies. Quod et si forte corpus efficitur.
aliquando evenerit (quis enim invenietur facile qui 3. Verumtamen « applicuit Israel in Sallin 57 ,
ab hujusmodi generatione, id est peccandi voluntale In interpretatione Hebraicorum nominum Sallin in
habeatur immunis ? ) , si ergo accideril lale aliquid , venimus in lingua nostra responsionem , vel refula

* Sap. 119 , 16 . 9 Psal. cxs7I , 3. 10 Job ji ; Jereni, IX. 11 Rom . 15. 11 , 12 , 13 , 14 19 Gen. 1X , 25 .
" Psal. caxxvII , 8 , 9. " 1 Cor. 11, 17 , 18,bidl., 16 . 166 Prov. II, 6 , 7 , 8 , 9 , 10. 19 Num , xxl , i .
.
7:31
tionem dici (98) . Applicuit ergo Israel ad respon- A
sionem , vel refutationem . Non bere applicuit. Vide
denique quid incurrit in hac posilus mansione. For .
nicaliis est cum mulieribus Madianitarum , et refu
latus est a Deo : quia non solum fornicalus, sed et
idolis gentium consecralus est , el comedit ex iis
quæ fuerant idolis immolala , quæ utique exsecra
bilia sunt ad Deuin . Qui enim consensus ļemplo
Dei cum idolis ? Verum ego etiam de iis , quæ Apo
siolus ad Corinthios scribit dicens 18 : « Si quis
autem viderit scientiam habentem in idolio re .
combere , nonne conscientia ejus cum , sit infirma
ædificabilur ad manducandum immolala ? » valde
miratus sum . Videtur enim non tam rem ipsam
gravem pronuntiare, quam illius olfensam , qui bec
B
videns simili provocatur exemplo , cum non simili
scientia muniatur, ita ut ostendat eum qui habens
scientiam recumbit in idolio, non tani sui quam al
lerius damni eſlici reum . Sed , vide ne forte non
hoc soluin fiebat apud Corinthios , ut in idolio re
cumberent , el immolata idolis manducarent. Sed
forle quoniam studiosi lilierarum Griecarum bo
mines erant, cl amatorcs philosophiæ , desiderio
adhuc studiorum yelerum tenebantur , et philoso
phorum dogmata , quasi idolis immolata eclebant :
quæ tamen lædere fortasse non poterant eos , qui
plenam scientiam veritatis acceperant . Hi autem
qui in Christo minus eruditionis habebant , si imi
larentur eos legentes talia , et illis adhuc sludiis
operam danles , vulnerari polerani , el diversorum
dogmatum variis erroribus implicari. Sic ergo fie
bal, ut læderetur alius, unde is qui habebat plenam
scientiam veritatis , lædi non poterat. Sed quoniam
charitas non requirit quod sibi utile est , sed quod
multis, observare oportet talem verbi capere cibum ,
qui non solum nos ædificel el delectel , sed el qui
videntes non offendal , aut lædat. Est ergo non so
lum in cibis idolis immolalum , sed el in verbis. Ego
pulo , quia sicut omnis sermo qui pielatem , el ju-
stitiam , et veritatem docet , Deo consecratus est , et
Deo immolatus : ila et omnis sermo qui ad impu
dicitiam , vel injustitiam , vel impietatem respicit ,
idolis immolatus sit , el qui eum recipit , quasi idolis
immolala manducel . Manducavit ergo populus de
sacrificiis eorum , et adoraverunt idola eorum . Non D enim mysterium iniquitatis operatur. ) Circumeunt
solum manducaverunt, sed et adoraverunt. Vide
ordinem mali : servos Domini prima concupi
scentia , inde ventris ingluvies, postrema caplivavit sleriis consecrent, el neque sentientem , neque intel
impielas. Impietatis autem merces exsolvitur for
nicatio. Si relegas que scripta sunt de Salomone ,
invenies eum , ei quidem cum essel sapientissimus,
mullis mulieribus inclinasse laiera sia , cuim lex
Dei dicat 19 : « Non multiplicabis tibi mulieres, ne
18 I Cor.vii, 10. 19 Deul. xvii , 17 . 20 III Reg . xi .
(95) In interprelatione Hebraicorum nominum
Sallin invenimus in lingua nostra RESPONSIONEM vel
BEFUTATIONEM dici . Unde Saltin responsio vel real
Tatio dici possit, non video , nisi forte a ww fla
gelio . , quod ineptar raliones refutatione quasi ila ·
ORIGENIS 732
forte fornicari le faciant a Deo tuo. , Ille ergo cum
esset sapientissimus , et ingentis apud Deum meriti ,
lamen quia se tradidit multis mulieribus, deceptus
est . Ego pulo quod multæ mulieres , multa dogmata
et multarum gentium diversæ philosophiæ nomi
pentur . Quæ cum singula agnoscere , et perscru
lari ulpole et scientissinius et sapientissimus vo
luissel, semetipsum intra legis divinæ regulam le
nere non potuit. Dccepit eum Moabilica philoso
phia , el persuasit ut idolo Moabilico immolaret , sie
militer et Ammonitarum , sed et reliquarum gen
lium , quarum mulieres dicitur recepisse , el ædi
ficasse lempla , vel immolasse idolis earum 20. Grande
est ergo et vere opus Dei , tam multis dogmatibus
quasi mulieribus misceri , nec tamen a verilatis re
gula declinare , sed constanter dicere 31 : Sena
ginta sunt reginæ , ei ocloginta concubinæ , et alo
lescentulæ quarum non est numerus : una lamen
est columba mea , perfecta mea , una est malris suæ,
una est genitricis suæ. Sed isti adoraverunt idoia ,
el consecrati sunt Beelphegor. Beelphegor idoli no
men est , quod apud Madianitas præcipue a mulie
ribus colebatur. In hujus ergo idoli mysteriis coti:
secralus est Israel . Interpretationem nominis ip
sius cum requireremus allentius inter Hebræa no
mina , hoc tantum invenimus scriplum , quia Beel
phegor species sit turpitudinis ( 96) . Noluit tamen
declarare que vel qualis species , vel cujus esset
turpitudinis , honestati credo consulens , 350 qui
с interpretalus est , uti ne auditum polluerel audien.
tium . Igitur cum multæ sint turpitudinum species,
una quaedam ex pluribus turpitudinis species Beel.
phegor appellalur. Unde sciendum est , quod omnis
qui aliquid turpe commiilit , et in aliquam speciem
turpitudinis declinat, Beelphegor Madianitarum de
monio consecratur . Sed et per singula peccata que
commillimus , maxime si jam non subreptione ali
qui , sed sludio affectuque peccamus, illi sine dubio
dæmoni, cui peccatum illud quod commisimus ino
perari curæ est , consecramur. El fortasse contin
get nobis tot dæmonibus esse consecralos, quot pet
cata commillimu3, el in singulis quibusqne delictis
velut mysteria illius , aut illius idoli suscipimus. El
fortasse propter hoc dicebat Apostolus ? : « Jam
ergo spiritus maligni , el quærunt quomodo unan
quemque decipiant, el per illecebram.peccati my
ligentem , verbi causa , per fornicationis peccatum
introducunt ad daemonium Madianitarum , et con
secrant Beelphegor , consecrant turpitudini, Simi
liter et per alia peccata , ut diximus, aliis deino
nibus homines consecranlur . Sed tu observa dili
21 Cant.vi , 7 , 8 . 22 II Thess . II, 7 .
gello arceantur, vel quod paulo verisimilius est, 3
DW ( circuire, iterare, discurrere. »
( 96 ) Quin Beelphegor species sit turpitudinis. Es
Some é Dominus ,' , ' el aperuil, , conflalui
noinen - Beelpliegor. i
733 IN NUBIEROS HOMILIA XX . 734
gentius quod scriptum est , et sta in viis, el inter- A in quam voluerit parlem est ei liberum declinare :
roga quæ sint viæ Domini æterne, el quæ sil via et ideo justum Dei judicium est , quia sponte sua
bona , el incede in ea , et non accedas ad januas sive bonis sive pessimis monitoribus paret . Vis tibi
domus malitie. Sed si ' senseris malignum spiritum adhue amplius quid ex Scripturis divinis ostendam ,
toqui in corde tuo, ut le ducat ad aliquod opus pec quomodo major cura salutis erga homines Deo est ,
cali , intellige quia le ducere vult , ut consecret le quam diabolo perditionis ? Nunquid non sufficiebat
alicui demoni . Ducere le vult it suscipias mysteria angelorum diligentia adversus insidias dæmonuin
diabolica , mysteria iniquitatis. Et hoc esse puto et adversum eos qui ad peccandum homines ira
quod seribil Apostolus " : 1 Cum autem gentes es hunt ? Ipse Unigenitus , ipse , inquam , Filius Dei i
selis, ad simulacra mula euntes prou ! ducebamini. , adesi , ipse defendit , ipse custodit , ipse nos ad se
A quo vel a quibus ducebamini ? a spiritibus nempe trahit . Audi quomodo ipse dicit 29 : Et ecce ego
vobiscum sum omnibus diebus usque ad consum
malignis ducebamini ad opera peecalorum . Hæc
mationem sæculi. » Sed nec: suflicil eum esse nobis
audiens vigilans quisque auditor dicet fortasse :
Quid ergo faciemus ? si circumeunt spiritus maligni cum , sed quodammodo vim nobis facit, ut nos per
unumquemque nostrum , el ducunt , ac pertrahunt trahai ad salutem . Ail enim in alio loco 30 : 1 Cum
ad peccalum : nemo autem alius est qui ast justi- B autem exaltatus fuero , omnia ad me traham . »
Vides quomodo non solum invital volentes , sed et
liam trabal , qui invitet el ducat ad pudicitiam , ad
pietatem , quomodo non videbitur ad pereundum cunctanles trahit . Vis autem audire quomodo tra
hat eliam cunctantes? Non concessit illi qui volebal
lata via palere , ad salutem vero nusquam
quidemaditus
ullus dari? Imo vero adverte diligentius, si ire , el sepelire patrem suum , nec spatium temporis.
poles , el aperto cordis oculo , interiora mecum dedit, sed ait illi 31 : « Sine mortuos sepelire more
considera mysteria ; el videbis quanto major in se luos suos , lui autem sequere me. , El alibi dicit 39
crelis salutis nostræ cura geralur , quam facultas : « Nemo mittens manum , suam super aratrum , et
ad decipiendum præbeatur . Adesl unicuique no retro respiciens , aplus est regno Dei . , Quod si
sirum (97) , etiam minimis qui sunt in Ecclesia Dei, amplius adhuc vis de hoc cognoscere sacra
angelus bonus , angelus Domini qui regat , qui mo mento, ostendam libi de Scripturis , quod etiam
neat , qui gubernet , qui pro actibus nostris corri- ipse Dominus Pater dispensationem salutis no
gendis , el miserationibus exposcendis , quotidie vi slræ non negligil , sed et ipse nos ad salutem non
deat faciem Patris qui in cælis est : sicut Dominus solum vocal , sed el pertrahit. Sic cnim Dominus
designat in Evangeliis **. Et iterum secunduni ea dicit in Evangelio » : Nemo venit ad me ,
quæ Joannes in Apocalypsi scribit 95 , unicuique Ec с 351 nisi quem Paler meus cælestis allraxerit . o
clesiæ generaliter angelus præest qui vel collaudalur Sed el palerfamilias, qui miltil servos suos invilare
pro bene gestis populi ; vel ctiam pro delictis ejus amicos ad nuplias filii sui , posteaquam excusaverunt
culpatur. In quo etiam slupendi mysterii admira illi qui priores fuerant invitati , dicit servis 34 .
lione permoveor , quod intanlum Deo cura de no « Exile ad vias et angiporlus , et quoscunque inve
bis sil , ut etiam angelos suos culpari pro nobis et neritis, coyile introire. » Sic ergo non solum invie
confutari paliatur. Sic enim cum pedagogo tradi lamur a Deo , sed et trahimur, el cogimur ad sa
lur puer , si forte minus diguis nec secundum pa lutem . Sed nec sanclus quidem spiritus in hujusce
ternam nobilitatem imbutus appareat disciplinis , modi dispensationibus deest. Ipse enim dicit 38 :
continuo culpa ad pædagogum refertur , nec ila · Segregale mihi Paulum et Barnabam in ministe
puer a patre ut pædagogus arguitur , nisi durior riui , ad quod assumpsi eos . » Et iterum prohibet
Paulum ire in Asiam , el rursum cogit eum ire in
fuerit, et
sciviam pædagogi
pronus monita spreveril
ac prolerviam , alque
salutaria in la
ejus verba Jerosolymain , prædicens ei , quia vincula el carce
contempserit, illis magis oblemperans qui luxuriam res eum ibi maneant 38. Quod si angeli Domini
suadent, el ad lasciviam provocant. Quid fiat illi o circumdant in circuitu timentium eum , ul eripiant
animæ prophetie vocibus disce . « Derelinquetur , eos ; si Deus Paler, si Filius, si Spiritus sanctus,
inquit 96 , filia Sion sicul tabernaculum in vinea , non solum hortantur el provocant , sed el pertra
et sicut casa custodiaria in cucumcrario , el sicut ci bunt, quoinodo non nullo major cura pro nobis
sitas que expugnala est . 1 El ilerum 97 : « Aufe- gerilur ad salutem , quam ab adversariis procurelur
relor maceria ejus , et erit in conculcalionein ; el ad mortem ? Hæc autem dicta sint pro eo quod con
diripient eam omnes qui transeunt viam » ; el 28 : secratus est populus Beelphegor.
Singularis ferus depascel eam . , llæc patietur si 4. < El iratus est , inquit 37 , ſurore Dominus
non acquiescal monitis angeli , qui sibi apposilus conlra Israel , et dixit Dominus ad Moysen : Assu
est ad salutem . Sui namque arbitrii est anima , el me principes populi, el ostenta illos Domino contra

13 I Cor . xli , 2. 3 "Milih . xviii , 10 . 25 Apoc . II . 26 Isa . 1 , S. 27 Isa . V , 5. 28 Psal . LXXIX , 14 .

* Matth . XXVIII , 20. 30 Joan , X11 , 32. 31 Malth . vir :, 22 . 32 Liic. ix , 62 . 33 Joan . vi , 41. 84 Malib , XXII , 9.
Act. XIII , 2 . 36 Act . XXI . 37 Num . XXV , 3 , 4 .
( 97) Adesl unicuique nostrum , elc. Quid de ange lium Origenianorum lib . 11 , quasi. Ö , num . 19, 20,
islutelaribus opinalus sit Origenes, vide apud Huc 26 , 27 , 28 , 29 et 30 .
 735 ORIGENIS 735

solem, et averletur ira furoris Domini ab Israel . » A alii idolo pro qualitate scilicet peccandi consecra.
Nescio si de his disserenles , non offendamus ali rer. Quod si princeps meus (angelum dico qui mibi
quos : sed el si offendamus, obedire magis el de est consignalus) non defuit, sed commonuit de bo
servire oporlet verbo Domini, quam gratiæ hoini pis , et locutus est in corde meo in eo duntaxat in
num . Peccavit Israel , et dixit Dominus ad Moysen , quo me conscientia revocabal a peccalo , sed ego
ut assumal omnes principes, et ostenlet eos Domi contemptis ejus monitis , et sprelo conscientiæ re
no contra solem . Populus peccat, et principes osten- tinaculo præceps in peccata prorui , duplicabitur
lantur contra solen) . lidem ad examinandum pro mihi pæna , vel pro contemplu monitoris, vel pro
ducuntur, ut arguandur a luce . Vides quæ sil con facinore commissi. Nec mireris sane si angelos di
dilio principum populi : non solum pro suis pro cimus venire cum hominibus ad judicium , cum
priis arguuntur délictis, sed et pro populi peccatis Scriptura dicat , quia « ipse Dominus ad judi
coguntur reddere rationem , ne ipsorum sit culpa cium veniel cum senioribus populi et cum princi
quod populus deliquit, ne forte non monuerint, pibus ejus. » Ostentantur ergo principes, et si in
neque solliciti fuerint arguere eos qui initium culpa illis culpa est, desinit ira Dei a populo. Debet nobis
dederint, uti ne contagio dispergerelur in plures. el acrior esse sollicitudo acluum nostrorum , scien
B
Hæc enim omnia facere principibus imminel el do . tibus quod non solum nos ante tribunal Dei pro
cloribus . Si enim illis hæc non agentibus, nec sol actibus nostris slabimus, sed angeli pro nobis ad
licitudinem gerentibus circa plebem peccaverit po judicium deducentur tanquam principes el duces
pulus, ipsi ostentantur, et ipsi ad judicium produ nostri. Propterea enim et Scriptura dicit * : « Obe
cuntur . Arguit enim eos Moyses , id est lex Dei , dite præpositis vestris , et obtemperate eis in omni
velut negligenles et desiiles , el in ipsos converle bus . Ipsi enim pervigilant quasi rationem pro ani
lur iracundia Dei , et cessabit a populo . Hæc si co mabus vestris reddituri . ,
gitarent homines, nunquam cuperent, nec ambirent 5. Post hæc refertur, quia cum vidisset Phinees
ad populi principatum . Sullicit enim mihi pro meis filius Eleazar Gilii Aaron sacerdotis Israelitem
propriis argui delictis, sufficit mihi pro memelipso quemdam introisse ad mulierem Madianitidem ,
et peccatis meis reddere rationem . Quid mihi ne rapto siromasle in manu sua, ingressus sil prosti
cesse est eliam pro populi peccatis ostentari , et bulum , et utrumque per ipsa pudenda transfode
oglenlari contra solem , ante quem nihil polest ril (99) . " Et pro hoc, inquit "1 , dixit Dominus ad
abscondi , nihil obscurari ? Sed fortassis etiam sit Moysen : Phinees filius Eleazar Glii Aaron sacerdo
aliquis in hoc arcanus el reconditus sensus , qui C lis sedavit iracundiam meam . , Hæc ædificaverine
p'us aliquid doceat, quam communis hæc habere priorem populum : libi autem qui a Christo redem
videlur expositio . Forlassis enim referri el hoc plus es , el cui 352 de manibus gladius corporalis
potest ad illos principes populi, de quibus paulo ablatus est , el dalus est gladius spiritus, arripe
superius diximus. Venient enim angeli ad judi hunc gladium : el si vides Israeliticum sensum cum
cium (98) nobiscum , et stabunt pro nobis ante so Madianiticis scortanlem neretricibus, id est cum
Jem justitiæ , ne forte aliquid etiam ex ipsis cause diabolicis se cogitationibus volutantem , nolo par
fuerit quod nos deliquimus, ne forte minus erga nos cas , nolo dissimules, sed stalim percule , slalim
operis et laboris expenderint, quo nos a peccalo perime. Ipsam quoque vulvam , id est secreta natu
rum labe revocarint. Nisi enim essel cliam aliquid ræ discutiens et penelrans, illum ipsum peccandi
in ipsis quod in causa nostri culpandum videretur, Comitem deseca, ne ultra concipiat, ne ultra genc
nunquam diceret sermo Scripturæ 38 ad angelum il rel, el maledicta peccatorum soboles Israelitica ca
lius , vel illius Ecclesiæ , quia habes , verbi gratia , sira containinct. Hoc enim si facias, continuo se
quosdam lenenles doctrinam Balaam , vel quia de dabis iracundiam Domini : prævenisti enim judicii
reliquisti charilalein luam prislinam , vel patien diem , quæ dies iræ dicitur et ſuroris, el extermina
Liam tuam , vel alia hujusmodi, quæ jam superius D to a le fomile peccati , qui nunc vulva Madianitidis
memoravimus, pro quibus in Apocalypsi angeli mulieris appellatur , securus venies ad judicii diem .
uniuscujusque Ecclesiæ culpantur. Si enim merce Et ideo surgenles oremus , ut inveniamus paralun
dem speral angelus, verbi gratia , qui me consigna semper islum gladium spiritus, per quem extermi
lum accepit a Deo, pro iis quæe bene gessi , certum nentur el semina ipsa , et conceptacula peccalo
est quia et culpari sperabit pro cis , quæ a me non rum , ac propitius fiat nobis Deus per verum Plii
bene gesta sulit. Et ideo ostentari dicuntur contra nees ipsum Dominum nostrum Jesum Christum,
solem , procul dubio ul appareat utrum pro mea cui est gloria el imperium in sæcula sæculorum .
inobedientia , an per illius negligentiam peccata Amen .
commissa sint , per quæ Beelphegor, sive cuilibet

38 Apoc . II . 39 Isai. Ili , 14 . 40 Hlebr . xii, 17, 18. 41 Num . XXV , 10 11 .

( 98) Venient enim angeli ad judicium , etc. Vide (99) Utrumque per ipsa pudenda transfoderit. Vide
Huetium Origenianorum lib. 11 , quæst. 5 , num . 19 supra nolam ad homilice prima in Genesim nume
el 20. ruin 17.
 737 IN NUMEROS HOMILIA XXI . 738
HOMILIA XXI . A eis et hæreditas esse memoratur. Per hos illi mihi
De eo quod secundo populus numeratus est . videntur indicari , qui nullis corporeæ naluræ obsta
1. Numeri sunt quos legimus (1 ) : el priore qui culis hebetati, sed omnium visibilium gloriam su
dem lectione tempore exclusi sumus, ne aliquid pergressi, in sola sibi sapientia Dei el verbo ejus
etiam de secunda dinumeratione diceremus, sed vivendi usum exercitiumque posuerunt, qui corpo
conveniens est omissa vel exclusa nunc reddere . reum nihil requirunt, nihil rationis alienum . Con
Igitur per præceptum Domini primo numeralus est cupierunt enim sapientiam , concupierunt secrelo
populus, sed quoniam illi , qui primo fuerant asciti , rum Dei agnitionem : et ubi est cor eorum , ibi est
ceciderunt propter perseverantiam deliciorum , se el thesaurus eorum *3 . Isti ergo hæreditatem non
cundus nunc populus, qui in lapsorum locum redi habent in terris , sed supergrediuntur summa cæli
viva generatione successit, vocatur ad numerum , fastigia , et ibi semper in Domino, semper in verbo
et quod de illis prioribus dictum non fueral, de iis ejus, semper in sapientia et in voluplate scientize
dicitur. Postea enjin quam per tribus et plebes, do ejus deliciabuntur . Hic eis cibus, hoc erit poculum ,
mosque, ac familias collectus est numerus, dicit istæ divitiæ , hoc erit regnum . Tales ergo erunt, et
Dominus ad Moysen *** ** : « lis distribuelur lerra in in iis erunt illi , quibus hæreditas ipse Dominus
sorlem , ex numero nominun. Pluribus plura da . B erit. Qui autem inferiores sunt, nec in istun pro
buntur ia sorlem , et exiguis exiguam dabis hære fectuum verticem pervenerunt , hæreditalem terræ
dilalem . , Si de prioribus dictum fuisset, quia iis accipient , licet sublimioris alicujus et potentioris.
distribuetur terra in sorlem , falsum utique fuisset , Terra enim viventium repromillitur, quæ ulique
quia ceciderunt illi in deserto propler delicta sua . idcirco lerra viventium dicitur, quod nescial mor
Quod ergo primis non est dictum , postremis dici tem . El isli quidem magni , el isti beali ; sed bea
lur, quibus el cuncla quæ promittuntur, implela tiores illi qui jam non per speculum el in ænigma
sunt. Hæc autem nolo putes solius historiæ textu te, neque in substantiis corporalibus , sed facie ad
concludi . Mysleria sunt quæ per legis imaginem faciem Deum videbunt, sapientiæ illuminatione ra
conscribuntur. Reprobatur enim prior populus, qui diali , ei veræ divinitatis capaces per puritatem
est in circumcisione : el introducitur secundus, cordis effecti : portionemque suam non in creatu
qui congregatur ex gentibus, et ipse est qui hære ra , sed in creatore habentes, qui est super omnia
dilalem consequitur paternam . Et a quo consequi Deus (4) benediclus in sæcula .
kur ? Non ab Moyse , sed ab Jesui . Nam Moyses 353 2. Ait ergo : 1 Ex numero nominum plu
etiam si dal aliquibus hæreditatem , non dat intra ribus plura dabuntur in sorlem , el exignis exiguam
Jordanem , nec transit omnino Jordanem , sed extra dabis hæreditatem , unicuique sicut recensitus est ,
Jordanem dal terram , non fluentem lacle et melle , dabitur hæreditas ejus. llistoria hoc est quoil
sed pecoribus aplam , et mula animalia , atque ir docet, ul si qua tribus numerosior habetur in po
rationales pecudes melius quam rationales homi pulis, majora terræ spalia sortialur : si qua autem
Des nutrientem . Jesus vero meus secundo populo minore hominum numero censelur , breviore pos
terram quam dal , terra est lacle et melle fluens, sessione contenta sil. Sed quoniam terræ hujus
imo favus mellis est præ ompi terra . Et Moyses divisionem hæreditatumque terrenam , speciem di
hæreditatein non dat in clero , nec sorle distribuil, cimus lenere ( 5 ) el imaginem futurorum bonorum ,
nec polest per plebes (2) , el domos, ac familias , el ac formam cælestis illius, quæ a fidelibus et sans
nomina , el merita singulorum divina sorle pensare : ciis speralur, hæreditatis ostendere : requiro in illa
hoc solus facit Jesus, cui omne judicium Paler Ira hæreditale quae speranda est , qui sint plures, et qui
didil " : ipse scit quomodo populum suum non so sint pauci , et invenio ibi beatiores paucos haberi
lum per tribus , et familias, el domos , verum el per quam plures. Nam qui per viam latam el spaliosam ,
nomina unumquemque digna et coinpelenti man quæ ducit ad perditionem , egerint iler, mulli di
D
sione dispenset . Sunt tamen aliqui in istis qui con cunlur 48. Qui vero per arclam et angustam viam
ditione sortis supereminent, et omnino nec addun- perrexerint, quæ ducit ad vitam , pauci appellantur .
lur ad sorlem (3). Omnes Levitæ, id est omnes qui Et iterum in aliis dicitur 46 : « Quam pauci sunt,
intenle et indesinenler permanent in ministerio qui salvantur. , Et iterum in alijs 47 : « Ubi mulli
Dei, et pervigiles in servitio ejus excubias gerunt, plicatur iniquilas, refrigescet charitas multorum , )
sortem inter cæteros non accipiunt : sed nec omni non paucorum . Sed el in arca , quæ a Noe constru
no in lerra est sors eorum , sed ipse Dominus sors cla est 68, ubi mensuræ coelitus dantur, in inferio

** Num . XXVI, 53, 54 . 49 Joan . v, 22. 43 Malth.vi, 21 . ** Num . XXVI , 53 , 54. ** Matth . vii , 13,14 .
* Luc. xiii , 23 . " Malth . XXIV , 12. 48 Gen. Vi .

( 1) Sic Codex Sancti Theodorici Remensis . Libb . plebes, , etc.

eliti, e numeri sunt et in iis quos legimnus. » Infra (3) ldem ms. , 1 ducuntur ad sortem . ,
idein ms., 1 secundo nunc populus qui, , etc. (4) Nomen Deus » suppletur e mss .
( 2) Idem ms., i et Moyses quidem hæreditatem (5) Codex Sancti Theodorici Remensis, 1
nou in clero, neque sorte distribuit, nec polest mus lenere. )
739 ORIGENIS

rious trecentorum cubitorum ponitur longitudo , el A educit eum foras, cum res postulat , et rerum visi
quinquaginta cubitorum latitudo. Ubi vero lextus Lilium ratio deposcit. Polest ergo el hoc modo mul
ejus ad altiora consurgit, in angustum cogitur, et lis islis , qui sunt sicut stellæ cæli in multitudine,
paucorum cubitorum conclusione colligitur, ila ut multiplicari hæreditas , el exiguis illis videlicet qui
summitas ejus in unius cubili spalium consumme etiamsi numero multi sunt, vitæ tamen suæ indi .
lur : proptereaque in inferioribus quidem , ubi lata gnitate et vilitate exigui habentur, exigua hæredi
et spatiosa habebantur loca , vel bestiæ, vel pecudes las poni.
erant collocalæ, in superioribus vero aves : in sumi 3. « Per sortem , inquit “ , eril hæreditatis disiri
mis autem , quæ angustiora el altiora erant , ibi bomo bulio . » Hoc quidem præcipitur, sed cum venio ad
rationalis collocalur. Ipse vero verlex in unum cu Scripturas, video ipsum Moysen, cui ista mandan
bitum colligilur. Omnia enim ad monadem redigun lur, sorle non uli in divisione hæreditatis Ruben,
lur. Quæ tamen Trinitatis sacramentum in numero et Gad, el dimidiæ tribus Manasse. Sed el Jesus
Trecentorum cubitorum designal, et huic sacramento Nave, extra sorlem dal hæredilalein tribui Juda , et
proximus ponitur homo ulpole rationalis et Dei ca Caleb , el extra sorlem dal el tribui Ephrem , el di
pax. Sed unde qu: sit differentia inter paucos el midiæ tribui Manasse : in cæteris sors mittitur, el
mullos, colligamus indicia ? Pone omnem humani В prima sors Benjamin procedit, et inde jam tribuum
generis numerum , ex universis gentibus elige lide reliquarum . Unde puto quod et in illa regni caelo
les , sine dubio pauciores erunt , quam sunt universi. rum beala hæredilale erunt aliqui , qui non veniant
Tunc deinde ex fidelium numero, elige meliores . ad sorlem , neque cum cæteris, quamvis sint sancti,
Certum est quod mullo inferior numerus remane numerabuntur : sed erit egregia quædam et exiwia
bit. Et iterum ex ipsis quos elegeris, elige rursum coruin hæreditas, sicut fuit Caleb ex tribu Juda, et
perfectiores, pauciores profecto reperies . Et quanto Jesu ipsius filii Nave . Sicut enim , verbi causa ",
amplius eligendo processeris , lanto magis exiguos cuin post prælium victoribus provinciae parliuntur
el pauciores invenies usquequo ultimo venias ad spolia , egregii quique el eximii bellatorcs non curi
unum aliquem , qui confidenter dical "9 , quia « am cæteris militibus in divisione spoliorum ducuntur ad
plius quam omnes illi laboravi , , Hi ergo qui boc sortem , sed optima quæqne et præcipua eis virla
modo plures sunt , plus terræ et plus corporeæ hæ lum merito decernuntur, cæteri vero ulunlur sorte
reditatis accipiunt : pauci autem cxiguum aliquid solo jure victoriæ : ila mihi videtur el Dominus
de terra consequuntur, qui plus in Domino habent : 354 meus Jesus Christus facturus : quosdam enim
alii aulem nihil omnino (6) lerrenæ hæreditatis с quos scil abundantius quam cæleros laborasse, et
accipiunt, si qui digni fuerint sacerdotes esse el quorum gesta magnifica sublimesque virtutes ipse
ministri Dei , horum enim ex inlegro ipse Dominus cognoscit, illis præcipuos quosque el eximios , atque,
hæreditas eril . El quis ila bealus est , ut vel inter ut ita audeam dicere , similes sibi honores decernit
paucos exiguum lerræ accipiat , vel inter electos sa cl glorias . Ainon tibi videtur simile aliquid suæ
cerdetes el ministros solum Deum capere hæreditatis beatitudinis clarissimis suis conferre discipulis, cum
sorte merealur ? Licet etiam ipsi propter jumenla sua dicit 04 : « Pater, volo ut ubi ego sum et isti sint
accipiant aliquid terræ , sed illius terræ quæ urbibus mecum ? , Et cum iterum dicit 65, quia e sedebitis
contigua est et adhæret civitalibus. Polest lamen ad el vos super duodecim thronos judicantes duodecim
huc et alio modo intelligi sermo iste , qui dicit ul Iribus Israel ? , Et iteruin 56 : « Sicut lu in me ,
pluribus multiplicelur hæreditas. Unus enim juslus Pater, et ego in ic , ita el isti in nobis unum sint ? )
secundum hoc quod acceptus est Deo (7) , pro pluri. Hæc omnia non sorte decernuntur, sed electionis
bus habetur. Denique et scriptum est 80 : « Per prærogaliva (8) donantur ab eo qui corda el meo
unum sapientem inhabitabitur civilas, tribus autem les hominum videl solus , qui nos quoque e : iami
iniquorum desolabitur. , Et unus juslus pro lolo non inter eximios el electos, atque illos qui supra
mundo reputatur, iniqui autem , etiamsi mulli sini, D sorlem sunt , in sorlem lamen sanctorum dignelur
exigui el pro nihilo ducuntur apud Deum . Est ergo adducere : cui est gloria el imperium in sæcula
et multiludo laudabilis , sicut videmus etiam ad sæculorum . Amen .
Abraham dictum , cum eduxit eum Deus foras, el HOMILIA XXII .
dixit ad eum 51 : « Respice ad cælum , si potes di De filiabus Salphaal , et de successione Moysi.
numerare stellas, ita erit semen luum . » In quo et 1. Quinque filiæ fuerunt, quarum etiam nomina
hoc inluere , quomodo juslus inlus est, et in inle in Scriplura comprehensa sunt, de Salphaal quo
rioribus semper consistil : quia intis in abscondilo dam Israelila progenitæ , qui mortuus est in deserlo ,
oral Patrem , et omnis gloria filiæ regis , id est , nulla virili sobole derelicia . Istæ ergo filiæ Salphaat
animæ regalis , intrinsecus est ; sed tamen Deus interpellant Moysen, el sortem paternæ hæreditatis
19 I Cor . xv, 10. · 80 Eccli . xvi, 5. 81 Gen. IV , 5. 62 Num . XXV1 , 55 . 53 Juş. XIV . ** Juan. XVII , 94 .
88 Matth . xix , 28 . 06 Joan. xvii , 21 .
( 6) Alii autem nihil omnino, elc. Sic habent manu (7 ) Mss. , I quod acceplus est Deo. , Libb. editi,
scripli . Libri vero editi, « ubi autem nibil omnino ( quod acceplum est Deo. )
lerrenæ hæreditatis accipiant , si qui digni fuerint, (8) Ms. , i sed electionis prærogativa . , Libb.
sacerdotes sunt el ministri, 1 etc. edili , , sed dilectionis prærogativa . o
 IN NUMEROS HOMILIA XXII . 742

exposcunt dicentes, ne deleatur nomen patris ea- A terpretatur umbra in ore ejus ( 11 ) ; pater operum
rum de medio plebis suæ , quia non est ei vir filius intellectus est. Sæpe ergo accidit , et non pauci inter
nalus. Refert pro hoc Moyses consulationem ad fratres nostros sunt , in quibus intellectus altior el
Deum . Omnipotentis autem Dei clementia non sper profundior nullus, sed est in eis sensus emortuus,
nil, nec despicit consultationem quæ offerlur a sicut de qnodam scriptum est 68 : « El emortuum
puellis, et non solum responsa dare dignatur, sed est cor ejus in ipso. , Iste ergo etiamsi ad intelli
intanlum probat , et amplectitur verba earum , ut gentiam spiritalem nihil sapit , sed est emortuus,
ex ipsis æterna liominibus jura constitual el sæcu tamen si genuerit filias, id est opera ministerii,
lis omnibus observanda. Ait enim 87 : « Loquens erat opera obsequiorum , opera mandalorum Dei , bære
Dominus ad Moysen : Recte loculæ sunt filiæ Sal ditatem terræ cum plebe Domini consequitur. Non
phaal. Dabis eis possessionem in medio fratrum pa poterit quidem inter eos numerari, quorum portio
Iris sui , et dabis sorlem patris ipsarum ipsis, et Dominus est , quorum hæreditas Deus est , non po
filiis Israel loqueris dicens : Homo si mortuus fue teril in ministrorum et sacerdotum numero suscipi ,
ril , el filius non fuerit ei , dabitis hæredilalem ejus in plebeio tamen ordine hæreditalem terræ repro
filiæ ejus. Quod si non ſuerit ei filia (9) , dabitis missionis accipiet : « Multi enim sunt vocali , pauci
hæreditatem fratri ejus. Quod si non fuerint ei fra- B autem electi 59. Ostenditur lainen el causa er
tres, dabitis hæreditatem fratri patris ejus. Quod ipsius nominis interpretatione, quia iste Salphaat
si non fuerint ei ſralres patris ejus, dabilis hæredi. non poluerit filios generare , sed filias. Interpre
latem domestico, qui fuerit propinquior illi ex tribu tatur enim , ut diximus, umbra in ore ejus. Vides
sua , el capiet hæreditatem ejus, et erit boc filiis ergo quoniam si quis umbram legis habet in
Israel justificatio judicii , sicut constituit Dominus ore, el non ipsam imaginem rerum , hic quia nihil
Moysi. » Hæc secundum historiam quid vigoris ha 355 spiritale , nihil profundi intellectus sentire
bean!, omnibus palam est qui sciunt leges istas non potest , sed sola umbra legis in ore ejus est , sensus
solum apud filios Israel custodiri , sed apud omnes vivos et spiritales non potest generare , generaro
bomines, qui tamen legibus vivunt. Unde apparet tamen potest opera el actus, quæ sunt simplicioris
quod libertas filiarum Salpbaal non solum ipsis vitæ mipisteria . Et ideo ostendit in his clemen
hæreditatem contulerit , sed et perpelua vivendi tia Dei , quod innocentiores quique, eliamsi sensi
jura sæculo dederit . Vides quanta sil etiam histo delicianı, habent tamen opera bona , non exclu
riæ ipsius utilitas in lege Dei . Quis potesi leges duntur ab hæredilale sanctorum . Recte ergo la
islas aliquando dissolvere , quibus universus ulitur с culæ sunt filiæ Salphaat.
mundus ? Sed tamen nos quæramus quomodo etiam 2. Post hæc ponitur lex Dei de successione, ut
spiritaliter ædificemur. Polest enim fieri ul neque primo filius, gilia secundo in loco succedai , lertio
filiæ ( 10) mihi sint secundum carnem , neque aliquid fraler, quarlo patris fraler. Quintus vero gradus
ruris , cujus capi possit hæreditas. Quid ergo ? nihil certum aliquem non designat , sed quisquis illi pro
apud eum qui hujusmodi est , ista lex operabilur, pinquior ex omni familia fuerit, ut ipse succedat .
ei erit alicui otiosuin quod divina voce sancitum In his lam integer et perfectus est historiæ sen
esi ? Requiramus ergo etiam apud spiritalem legem sus, ul nihil requirere videatur extrinsecus ( 12) .
quæ sini ista filie quinque, quarum etiamsi paler Tamen si quis bene in spiritalibus legibus eru
morluus fuerit pro aliquo peccaio , ipsæ tamen hæ dilus est , et pleniore scientiæ lumine radialus,
reditatem ex verbo Dei capiant. In superioribus, ille polest intelligere diversos istos successionum
cum de spiritalibus filiis tractaremus, virtules animi gradus , el quomodo priinus sit consequendæ ce
el sensus mentis filios dici docuimus. Consequens lestis hæreditatis gradus , doctrina el scientiæ me
sine dubio et conveniens videlur eliam filias opera riso , qui est masculus filius. Secundus operum
que corporis ministerio explentur , accipere. Ideo prærogativa, quze Glia est . Tertius compassionis
denique el quinarius eis numerus ascribitur. Quin- D alicujus el imilationis, propter quod et frater no
que enim corporei sensus sunt, quibus omne opus minalur . Sunt enim nonnulli, qui sponle quidem
espletur in corpore. Istæ ergo quinque filiæ , id est sua , et proprio intellectu nihil agunt, positi lamen
perum perfectio, etiamsi patre orbentur et rema inter fratres , ex imitatione cæterorum eadem vi
Jeant orphanæ, non tamen ejiciuntur ab hæredi dentur agere quæ et illi agunt, qui intellectu pro
iale, neque excluduntur a regno, sed in medio ple prio moventur. Dalur etiam istis tertius hæredi
bis Dei portionem hæreditatis accipiunt. Interim lalis sub litulo fratrum nominis gradus . Quarlis
videamus quis est iste pater earum , qui mortuus vero , quem fratrem patris nominat , polest for
esse dicitur. Salphaat , inquit, Salphaal autem in lassis intelligi ille ordo hominum , qui audita a
37 Num . xxvii , 7 , 8, 9 , 10 , 11 . 58 I Reg . xxv , 37. 89 Malih . XXII , 14.
(9) Mss. , « quod si non fuerit ei filia , , et ita ha EJUS . A 53, e umbra, , et 72 , ( os , oris . »
bet textus Graecus των 0 , εάν δε μή ή θυγάτηρ ( 12) Codex Sancii Theodorici Remensis, - ia.
euro. Male ergo libb . edili habent, « quod si non trinsecus, ,
fuerint ei filix . , ( 13) Mss ., « huic proximus. » Libb . edili, iis
( 10) Mss. , 1 bliæ . ) Libb, eilili , Glii . , proximus. )
( 11 ) Salphaat autem interprelulur UMBRA IN ORE
 ORIGENIS
patribus, el veterum narratione susccpla conantur A ipse transgressionis crimen incurril, etiam ipse factus
implere, el non tam propriis sensibus mori , nec est sub peccato. Idcirco, credo, cum confidentia dice
præsentis doctrinæ commonitionibusexcilali, quambalApostolus 69, quia « regnavit mors ab Adam usque
velcrum vel traditione, vel consuetudine sola in - ad Moysen , , Accessit enim ad Moysen , el nec ips
stiluli, boni tamen aliquid gerunt. Ullimus vero pepercit. Etideo, opinor, dicebat 63, quia « peccatur
gradus scribitur ille, qui quolibet pacho huic pro - introivit in hunc mundum , et per peccatum mors
ximus (13) fuerit : quasi si diceret, Sive occasione in quo omnes peccaverunt . » Et iterum * : « Coa
sive veritale doctrinæ si quis aliquid boni fecerit, clusit Deus omnes sub peccato , ut omnibus mise
non peribit boni operis merces, sed largiente Do- realur. , Sed gratias Domino Jesu Christo , qui nos
nino locum bæreditatis accipiet. Hæc quidem a liberavil de corpore mortis hujus, ul ubi abundavi.
nobis audacter fortassis præsumpta , et in me. peccaluni, superabundarei gratia 6 . Nam Moyses
diun prolata videantur, non tamen eril absurdum quomodo aliquem liberare potuissel a peccatis,
si spiritalibus spiritalia proponentes , secrelioris cum etiam ipsi dicatur, quia « transgressi estis ver
eos intelligentiæ æmulatores , cupidosque reddamus. bum meum in deserto Sin , et non me sanctifi
3. Post hæc historia referlur, el narratione mio castis in aqua coram filiis Israel ? , ulmanifestum sit
rabilis, el intelleclu magniſica . Ponitur enim quo- B omnibus quod ille debcal solus requiri, qui solus pet
modo Deus dixerit ad Moysen , ut ascendere in calum non fecit , nec inventus est dolus io ore ejus.
monlein, et inde cum prospexissel, el intuitusfuisset 4. Sed interim videamus Moysis magnificentiam ,
omnem lerram repromissionis, ibi defungerelur. Sed Recessurus de sæculo orat Deum , ui provideat
ille qui populi curam magis quam sui gereret, ducem populo . Quid agis, o Moyses ? Nunquid filii
orat ad Deum ut provideal hominem qui regat po- tibinon sunt, Gersum et Eliezer (15 )? 356 Aut si
pulum Israel : « Ne hat, inquit 60, synagoga bæc aliquid de ipsis dubitas, non sunt filii fralris magai
sicut oves quibus non est pastor., Vide ergo primo el egregii viri? Quomodo non oras Deum pro ipsis,
onnium quomodo qui perfeclus et beatus est, non ut eos constitual populo duces ? Sed discant Ece :
in valle, nec in aliqua lerrie planilie, aut in colle siaruin principes successores sibi non eos, qui con
aliquo, sed in monte , id est in alto et in arduo sanguinilale generis juncti sunt, nec qui carnis pro
vlefungilur loco. Vile namque ejus consummatio et pinquitale socianlur, testamento signare , neque
perfectio habebatur in excelso . Sed et oculis suis hæreditarium tradere Ecclesiæ principalum , sed
contueri jubelur omnem terram repromissionis, et referre ad judicium Dei, ei non eligere illum ,quem
diligenter ex eminenti stalione cuncta perspicere . hunanus commendat affeclus, sed Dei judicio 10
Oportebat enim summam perfectionis consecuturo " lum de successoris electione permillere. Nunquid
pihil incognitum remanere, sed cunctorum quæ non poteral Moyses eligere principem populo, et
videntur et audiuntur habere notitiam : ob hoc vero judicio eligere, el recla justaque sententia ,ad
ciedo, ut omnium quæ in carne posilus, corporali quein dixeral Deus 66 : « Elige presbyteros populo
cæpit aspeclu , in spiritu effeclus, el nuda menle quos lu ipse scis presbyteros esse, ) el elegit tales
ai auditoria et discipulalum sapientiæ properans, in quibus continuo Dei spiritus requiescerel , el
velociter eorum rationes assequatur et causas. Nam prophetarent omnes ? Quis ergo ila poluit eligere
quid videbitur utilitatis ut decessuro de sæculo , el principem populi, ut Moyses poleral ? Sed hoc non
finem vilæ hujus protinus accepluro ostenderentur facit, non eligit, non audet. Cur non audei? Ne po
terræ et loca quorum nec laborem perpessurus sleris præsumptionis relinqual exemplum . Sed
esset (14), nec gratiam susceplurus ? Perlerret me ausculla quid dicit : « Provideat, in quil 87, Dominus
sane sermo qui sequitur, el ad dicendum reddit Deus spirituum et omnis carnis, hominem super
limidum ac trepidum , quo de magno illo Moyse synagogam banc, qui egrediatur ante faciem eo
faniulo el amico Dei, cui facie ad faciem loculus rum , et qui ingrediatur, el qui producat eos, el qui
est Deus, per quem signa el virtutes mirificæ per- D reducal. , Si ergo tantus ille ac talis Moyses con
petralæ sunt, tam gravia, lam periculosa referuntur. permittit judicio suo de eligendo principe populi,
Quid enim ei dicit Deus ? « Et apponeris , inquit , de constituendo successore, quis erit qui audeal,
ad populum tuuin et lui, sicut apposilus est Aaron vel ex plebe quæ sæpe clamoribus ad gratiam , ast
frater tuus in inonle Or. , Et quasi causam mortis prelio fortassis excitala (16 )moveri solet , vel es
exponit dicens : « Propter quod transgressi estis ver - ipsis etiam sacerdotibus quis erit qui se idoneuie ad
bum meum in deserlo Sin , cum restilit synagoga ne hoc judicet, nisi si cui oranti, el pelenti a Domiao
me sanctificarel . Non me sanctilicastis in aqua co- revelelur ? Sicut el Deusdicit ad Moysen 68 : 1 As.
ram eis. » Ergone in culpa est ctiam Moyses ? Etiam sume ad temetipsuin Jesum filium Nave, hominem
60 Num . Ssvii , 17. 61 ibid . 13 , 14. 69 Rom . v, 14 . 63 ibid. 12. 6* Rom . xi, 32. 65 Rom . v, 20.
06 Num . xi, 16 . 67 Num . XXVII, 16 , 17, 68 Ibid ., 18 , 19, 20 .
(14) Mss., « perpessurus esset. , Libb. edili , Vide Exod.21, 22, et Exod. xvii, 4.
perpessiis est. ) aut prelio fortassis excitala ,, Libb.
( 16 ) Mss., 1
(15) Recle mss. habent, Gersum et Eliezer, , edili,'( aut ad pretium fortasse excitatis.1
male vero libri antea edili , « Gerson et Eleazar. ,
 715 IN NUMEROS HOMILIA XXIII.
qui habet Spiritum Dei in semetipso, el impones A . HOMILIA XXIII.
manius luas super eum , el stalues eum coram Elea- De eo quod scriptum est : « Munera mea , daia
zaro sacerdote. el priucepla dato ei in conspectu mea " , 1 el de diversilale festivitatum .
lolius synagogæ , el præcipe de ipso coram eis, et 1. Si observatio sacrificiorum , et instiluta le
dabis clarilalem luam super illum , ut audiant illum galia, quæ in lypo dala sunt populo Israel, usque
Gilii Israel. , Audis cvidenter ordinationem principis ad præsens tempus slare potuissent, exclusissent
populi tam manifeste descriptam , ut pene exposi- sine dubio Evangelii fidem per quam ex adventu
lione non egeai. Nulla hic populi acclamatio, nulla Domini nostri Jesu Christi gentes convertuntur ait
consanguinitatis ratio , nulla propinquitalis habila Deum . Erat enim in illis quæ tunc observabantur,
contemplatio est. Propinquis agrorum el prædin. magnifica quædam , el lolius reverentiæ plena re
rum relinqualur hæreditas : gubernatio populi illi ligio , quæ ex ipso etiam primo aspeciu obsluperire
tradatur, quem Deus elegerit : homini scilicet tali , ceret intuentes. Quis eniin videns illud , quod ap
qui habel, sicut scriplum audistis , in seinelipso pellabatur sanctuarium sive sacrarium , el inluens
Spiritum Dei el præcepla Dei in conspectu ejus altare, astantes etiam saceriloles sacrificia consum
sunt, et qui Moysi valde nolus et familiaris sit, id manles, omnemque ordinem quo cuncta illa gere
est, in quo sit claritas legis el scientia, ut possint B bantur aspiciens, non putaret plenissimum hunc esse
euin audire filii Israel. Verum quoniam mysteriis ritum , quo Deus crealoromnium ab humano genere
cuncta referta sunt, non possumus quæ pretiosiora colideberet ?Sed gratias adventuiChristi, quianimas
sunt omillere , etiamsi hæc quæ secundum lit- nostras avellens ab hoc intuitu , ad considerationem
leram mandantur, necessaria videantur el utilia , 357 cælestium et contemplationem rerum spiri
Consideremus ergo quæ sit Moysis mors, linis sine talium contulil, el destruxit quidem illa qu:e magna
dubio legis : sed legis illius quæ secundum lilleram videbantur in terris , cultumque Dei a visibilibus
dicitur. Quis autem ejus finis est? Sacrificioruin ad invisibilia Iranstulit, et a temporalibus ad æler.
scilicet interruptio, el cælerorum quæ simili. obe na. Sed revera ipse Dominus Jesus Christus et
servantia mandantur in lege. Hæc ergo ubi finem aures requirit quæ hæc audiant el oculos qui liæc
accipiunt, Jesus suscipil principalum : « Finis enim videant. Unde el nos nunc legem datam per Moy.
legis Christus ad justiuain omni credenti 69. - Et sem habentes in manibus, el volentes eam ostendere
sicut de prioribus dictum est, quia e omnes in Moyse legem esse spiritalem , aures a vobis el oculos la
baptizati sunt in nube el in mari 70 ; » ila el de Jesu les requirimus, qui non ad illa quæ suntdestrucia
dicitur (17), quia omnes in Jesu baplizali sunt in respiciant, sed qui ibi hæc requirant, ubi Christus
Spiritu sancto etaqua. Jesus namque est, qui transit " est in dextra Dei sedens, el quæ sursum sunt sa
aquas Jordanis, et in ipsis quodammodo jam lum po. piani, non quæ sunt supra terras ?*. Sullicial ergo
pulum baptizat: el ipse est qui terram hæreditatis, ista præfationis loco pro iis quæ dicenda sunt, a
lerram sanctam partilur universis , 110 : prioripopulo , nobis esse præmissa .
sed secundo . Prior enim populus propter prævari. 2. Nunc autem ad ea jam , quæ scripta sunt, ve
cationem suain cecidit in deserlo . De Jesu aulem niamus. ( El loculus est , inquit 75, Dominus ail
leniporibus dicitur, quia « lerra quievit a bellis 71 ; , Moysen dicens : Præcipe filiis Israel, et dices ad
çuod Moysi tempore dici non poluit. Sed de Jesu eos : Munera inea, data mea, hostias meas in odo
hoc dicitur meo Doinino , non illo Nave. Atque ulin rem suavitatis observale, ut offeralis mihi in die
pain mea lerra cessel a bellis. Et cessare possel si hus ſeslis meis, el.dices ad eos :He sunt bostiæ mee ,
ego Jesu principi meo fideliter militarem . Si enina quas offeralis Domino. » Nemo sium aliquid offert
paream meo Domino Jesu, nunquam caro mea in Deo, sed quod offert Domini est , el non tam sua
surget adversus spiritum meum , nec impugnabilus quis offert Deo, quam ipsi quæ siia sunt reddit.
lerra mea ab adversariis gentibus, diversis scilicet Propierea ergo volens Dominus sacrificiorum et
concupiscentiis stimulata . Oremus ergo , ut Jesus o munerum offerendorum sibi ab hominibus leyes
regnel super nos, el cesset lerra nostra a bellis , scribere , primo omnium ipsoruin , quæ offerema
cessel ab impugnationibus carnalium desiderio - erant, aperil rationem el dicit : « Munera me:),
rum : et cum ista cessaverint, lunc unusquisque dala mea, sacrificia mea in odorem suavitatis ob
requiescel sub vite sua, el sub licu sua, el sub oliva servale, ut offeralis mihi in diebus festis meis. 1
sua 18. Sub velamento enim Patris, et Filii, el Spi. Dæc, inquil, munera de quibus vobis præcepturis
ritus sancti requiescet anima , quæ pacem in se sum ut offeralis mihi in diebus festis meis, dala
recuperaveril carnis ac spiritus. Ipsi alerno Deo mea
cunctasunt,
quehocbabet
est , humanum
a me vobis percipit
dantur. Agenus.
me eniin
Ne
gloria in sæcula sæculorum . Amen . quis ergo in offerendis muneribus beneficii se ali.

69 Rom . x, 4. 70 ICor. x , 2 . "1 Jos. x1, 23. 19 III Reg. iv , 23. 13 Num .xxii, 40 . ** Coloss.
HII, 1, 2 . 78 Num . Xxvii, 1 , 2 , 3 .

(17.) M . s., i dicitur., Libb . ciliti, « dicalur, o ,

PATROL. GR. XII. : 24
 747 ORIGENTS 718
quid conſerre crederet Deo , el per hoc impius in A cujns scilicet verba non audio , lanquam mortui.
eo ipso quo Deum colere videbatur exsisteret ( quid Sed et illa humanum genus lamentantis Dei voi
enim lam impium quam si pulet ( 18) honio velut est qua dicitur per prophetam " : 1 Heu me, quo
indigenti aliquid se præstare Deo ?) , necessario, ut niam faclus sum sicut qui congregat stipulam in
diximus , prius edocet hominem , quo sciat se quid messe , et sicut racemos in vindemia , quia non est
quid oblulit Deo , reddere id ei potius quam offer spica , neque bolrus ad edenda primogenila. Hei
re . Sed et illud videamus quomodo ail : « Quæ of mihi anima , quoniam periit reverlens a lerra, el
feralis mihi in diebus festis meis . , Habel ergo Deus qui corrigai in hominibus non est. » Domini sunt
dies festos suos ? Habel. Est enim ei magna festivi istä voces, genus humanuin lugentis. Ipse enim ve
las bumana salus . Ego puto quod per singulos nit ad colligendam messein , et invenit stipulam pro
quosque credentium , per singulos yui convertun messe , el venit ad colligendam vindemiam , sed in
tur ad Deum , qui proficiunt in fide, festivitas ori Venit racemos paucos pro vindemia , apostolos sci
tur Domini. Quomodo pulas lætificat eum , cum is licet : quos « nisi Dominus Sabaoth reliquissel no
qui fueral impudicus, lit castus , et qui fueral in bis semen 80 i el granum frumenti nisi cecidisset
justus, justitiam colil , el qui fuerat impius, efficitur in terram ul fruclum plurimum faceret , sicut
pius ? Istæ omnes singulorum quorumque conver- B Sodoma facli essemus et sicut Gomorrha similes
siones , festivitates generant Dev . Nec dubium ſuissemus. 1 Angelis quoque Dei , sicut supra dixi
autem quin et Dominus noster Jesus Christus , mus, fil gaudium in cælo super uno peccatore pre
qui pro salute nostra eliam sanguinem suum fudit , nitentiam agente . Cerlum est quod ubi pro bonis
agal festivitatem maxiniam , cum operæ preliuin gaudia aguntur, ibi pro contrariis lamentelur : si
videl esse quod se humiliavit, et formam servi ergo gaudent pro converso, necesse est ut lugeant
suscipiens factus esl obediens iisque ad mortem. pro peccante. Propterea ergo quod 358 grande
Agit festa pariter et Spiritus sanctus , ubi plura • peccatum peccavil Jerusalem , ; secundum quod
sibi videl in iis qui convertuntur ad Deum , templa scriplum est in Lamentatione, e in commotione facta
præparata . Nain de angelis quid dicam , ad quorum est 8' , el perierunt omnes festivitates ejus el dies
festivitatem lielantiom , dicuntur accedere omnes solemnes ejus , quoniam meum Jesum Christum
qui convertuntur ad Dominum ? Aut non est illis ucciderunt. Et propterea dicit ad eos : Neome
magna festivitas , cum lælantur , in cælo super nias vestras el Sabbala et dies festos vestros odil
untio peccalore pænitentiam agente niagis quam anima mea . : Ilic quidem , ubi ile muneribus man.
super nonaginta novem justis qui non indigent dalur, ubi adhuc nulla peccata sunt , dies festos
pænitentia "6 ? , Agunt ergo etiam angeli diem fe- C meos dicit ; ubi aulem peccatum est , non meos, sed
slum , lietantes super iis qui refugientes consortia vestros dies festos dicit Dominus. Hæc autem om
dæmonum , per excrcitia virtutum angelicis se fe nia in quibus vel lugere, vel gaudere , vel odisse,
slinant sociare consorliis. Mirum fortasse sil , quod vel lactari dicitur Deus , tropico el humano more hi
dicere volo : causas , ut videlur, festivitatis et læ accipienda sunt ab Scriptura dici . Aliena porro est
Lilize nos Deo el angelis damus : nos occasionem divina nalura ab omni passionis el permulationis
lætitiæ et exsullationis in terris positi cælo præ affectu , in illo semper beatiludinis apice immobilis
bemus, dum super terras ambulantes, conversatio el inconcussa perdurans.
nem habemus in cælis , et per hoc sine dubio diem 3. Quia ergo festorum leges habemus in mani
festum cælestibus virtutibus generamus. Sed sicut bus, el inde nunc sermo est , requiramus diligen•
boni aclus nostri et virlulum profeclus, Jaliliam lius qui sil ordo festivitatum , ut ex ipsis ordinibus
festivilalemque Deo et angelis gignunt, ita vereor el sacrificiorum ritu colligere possimus qualiter
ne mala conversatio nostra non solum terris , sed et unusquisque ex suis actibus et conversationibus
colo lamentationes inducat et luctus , el fortassis sanctis Deo festivitatem possil parare. Prima ergo
etiam ipsi Deo lucluni incutiant humana peccata . est festivitas Dei , quæ appellatur indesinens, de
D
Aut non lugentis est illa vox cum dicitiir 17 : « Pæ jis enim mandalur, quæ indesinenler el sine tilla
pilet me , quia feci hominem superterram ?, Sed et prorsus interruptione malutinis et vespertinis sa
illa Domini el Salvatoris nostri in Evangelio , ubi crificiis oſferantur. Mandans igitur festivitatum ri
dicil 78 : « Jerusalem , Jerusalem , quæ lapidas pro lus , non primo slatim venit ad festivitatem Paschæ,
pheias , el occidis eos missos ad le , quoties volui neque ad Azymorum , neque ad Scenopegiæ , alias
congregare filios luos , quemadmodum gallina con que de quibus pra:cipitur, sed hanc primam posuit,
gregal pullos suos sub alis suis , et noluisti ? , Et in qua sacrificium indesinens mandal oferri : quo 1
4
ne pules quia de antiquis tantummodo dictum est . scilicet agnoscal ille qui vult esse perfeclus el san•
quod lapidaverint prophetas : el ego hodie si pro clus , quia non aliquando quidem agenda est Den,
phetæ verba non audiam , si monita ejus spernam , aliquando vero non agenda festivitas , sed semper
lapido prophelain , el quantum in me est , occido, el indesinenter juslus agere debet diem feslom .
40 Luc . xv, 7 . 17 Gen. vi , 6 . 78 Matth . XXIII , 37 . 79 Mich . vii , 1 , 2 . 80 Isa . 1 , 9. 81 Thren, 1,8
88 Isa. ) , 14.
( 18) Mss . , quam si pulci . , Libb . cilili , a nisi si pulel . »
 749 IN NUMEROS HOMILIA XXIII. 750

Sacrificium namqne , quod indesinenter et in ma- A habeas, non respicias ail præsentia el visibilia , sed
lutinis et in vespertinis mandatur offerri, hoc in ad invisibilia el futura , hæc est observatio Sabbati
dicatur, ut in lege ac prophetis, quæ malulinum Christiani. Sed hæc el Judæi observare deberent.
tempus ostendunt, et in evangelica doctrina , id est Denique etiam apud ipsos si faber, si structor , et 1
enim vespertinum , quæ vespera mundi Salvalo si quis hujusmodi opificum fuerit, otiatur in die
ris ostendit adventum , indesinenti intentione per Sabbali . Lector autem legis divinä , vet doctor non
sisial. Has ergo ſestivitates Dominus dicit : « Et desinit ab opere suo , et lamen Sabbatum non con
observabitis dies festos meos . , Dies ergo ſestus est laminat : sic enim et Dominus meus dicit ad eos 88 :
Domini, si el sacrificium indesinens offeramus, si ( Aut non legistis , quia el sacerdotes in templo
sine intermissione oremus , ila ut ascendal oratio Sabbalom violant, el sine crimine sunt (19) ? » Qui
.
nostra sicut incensum in conspectu ejus mane, el ergo cessat ab operibus sæculi et spiritalibus vacal ,
clevatio manuum nostrarum fiat ei sacrificium iste est qui sacrificium Sabbati et diem festum agit .
vespertinuma 89 * . Est igitur prima solemnitas sacri Sabbalorum . Nequc onera portal in via . Onus eniin
ficii indesinentis , quæ a cultoribus Evangelii co est omne peccatum , quemadmodum dicit el Pro
modo quo supra exposuimus , debel expleri. Sed phela 86 : « Sicut onus grave gravalæ sunt super me. )
quoniam , sicut propheticus sermo perdocuit, dies B Neque ignem accendit, illum scilicet ignem , de quo
festi peccatorum convertuntur in lucium , et can dicitur 87 : « lie in lumine ignis vestri, el in Aan
lica corum in planctum , certum est quia qui pec ma quam accendistis. 1 In Sabbalo unusquisque
cat el ayil diem peccati , agere non potesi diem sedel loco suo, et non procedit ex eo. Quis ergo est
lestum : et ideo illis diebus quibus peccal , offerre locus spiritalis animæ ? Jusiitia est locus ejus , et
non potest indesinens sacriſicium Deo . Sed ille of 359 veritas , sapientia, sanctificatio , et omnia quæ
ferre potest, qui indesinenter custodit justitiam , et Christus est , locis animæ est . Ex quo loco eam non
conservat semetipsum a peccato. Qua die autem oportet exire , ut vera Sabbata custodiat, et diein
interruperil et peccaverit , certum est quod in illa ſestum in sacrificiis exigat Sabbatorum : sicut et .
die non offert sacrificium indesinens Deo . Vereor Dominus dicebal 88 : « Qui in me manel, et ego in
aliquid dicere quod ex sermonibus apostolicis in illo. , Quod autem diximus vera Sabbala , si allius
telligi dalur , ne forle videar aliquos contristare. repelamus que sint vera Sabbata , ultra hunc mun
Nam si oralio justi sicul incensum offerlur in con dum est veri Sabbali observatio. Quod enim scri
spectu Domini, el elevatio manuum ejus sacrificiuin plum est in Genesi 89 , quia « requievit Deus in die
est respertinum , dicit autem Apostolus iis qui in Sabbati ab operibus suis, , non videmus vel tunc
с
conjugiis sunt 83 : « Nolile (raudare invicem , nisi factum esse in die septima, vel etiam nunc fieri,
forle ex consensu ad tempus , ul vacetis orationi, Semper enim videnius Deum operari , el nullum
et iterum in idipsum sitis ; » certum est quia im Sabbatum est in quo Deus non operetur, in quo nou
peditur sacrificium indesinens iis qui conjugalibus producal solem suum super bonos et malos, et
necessitatibus serviunt . Unde videlur mihi quod pluat super justos et injustos, in quo non producat
illius est solius offerre sacrificium indesinens, qui in onontibus lemum , el herbam serviluti hominum ,
indesinenti el perpetuæ se devoveril castilati . Sed in quo non percutial el sanel, deducat in infernum
sunt et alii dies festi iis, qui forle non possunt in el reducal, in quo non «occidat et vivere faciat 90.70.
desinenler immolare sacrificia castitatis . Unde et Dominus in Evangeliis cum Judæi præscri
4. Secunda ergo festivitas post indesinentis sa berent sibi de operatione et curatione Sabbali , rem
crificii festivitatem ponitur Sabbati , et oportet spondit eis 71 : « Pater meus usque modo operalur,
sanclorum quemque el justum agere eliam Sabbati et ego operor ; » oslendens per hæc in nullo sæculi
festivitatem . Quæ est autem festivitas Sabbali nisi hujus Sabbato requiescere Deum a dispensationi
illa , de qua Apostolus dicit ** , Relinquelur ergo bus mundi el a provisionibus generis humani. Nani
sabbatismus, , hoc est , Sabbati observatio populo D creaturain quidem fecit ex initio , el substantias
Dei? Relinquentes ergo Judaicas Sabbati observa protulit, quantas sciebat ulpole rerum conditor ad
tiones, qualis debeat esse Christiano Sabbati ob perfectionem mundi posse sufficere , sed usque ad
servalio, videamus. Die Sabbati nihil ex omnibus consummationem sæculi ab earum provisione et
mundi actibus oportel operari . Si ergo desinas ab dispensatione non cessat. Erit ergo verum Sabbatum ,
omnibus sæcularibus operibus, et nihil mundanum in quo requiescet Deus ab omnibus operibus suis ,
geras, sed spiritalibus operibus vaces, ad ecclesiam sæculum futurum , lunc cum aufugict dolor, el tri
convenias, lectionibus divinis el tractatibus aurem stilia , ct gemilus, et erit omnia et in omnibus Deus.
præbeas, et de cælestibus cogites , de futura spe In quo Sabbalo concedai e!iam nobis Deus diem
sollicitudinem geras, venturum judicium præ oculis ſeslum agere secum el cum sanctis angelis suis

He 9 . 85 Joan. vii , 22. 86 Psal . XXXVIII , 5. 87 Isa , L , 11 ,

*** Psal . cxli , 2. 83 1 Cor. vii, 5. 84 b . IV ,
# Joan . XV , 5 . 89 Geves, 11 , 2. 80.70 Matth . v , 45 ; Psal . cxLvI, 8 ; Job . v , 18 ; 1 Reg. 11, 6 ; IV Reg. 5 , 6.
1
si Joail , v , 17.
( 19 ) Aut non legistis quia el sacerdotes in templo ex memoria citantur ab Origine sensus, non verba
Sabbatum violani, el sine crimine suni. Horum quæ habentur Joan , vis , 22.
 751 ORIGENIS

festa celebrare , offereüles sacrificium Jaudis, el A Pascle solemnitas, in qua ſestivilale agnus occidi.
reddentes Altiss mo vola nostra , quæ hic distinxe lur. Sed viile lu agnum veruin , agnum Dei, agnum
runt labia nostra . Tunc fortassis el sacrificium in . qui lollit peccata mundi , et dicito, quia pascha
desinens, de quo supra exposuimus , melius offere nostrum immolalus est Christus 17. Judæi carnali
lur. Tunc enim melius indesinenter poierit anima Sensu comedant carnes anni, nos autem comeda
assistere Deo el offerre sacrificium laudis per pon mus carnem Verbi Dei . Ipse enim dixil 78 : « Nisi
tilicem magnum , qui esl sacerdos in æternum se comecerilis carnes meas , non habebitis vitam in
cumdum ordinem Melchisedech . vobis ipsis . , Hoc quod modo loquimur, carlies sunt
5. Tertia festivilas ponitur Neomeniæ dies in Verbi Dei , si lamen non quasi infirmis olera, aut
qua offertur ei hostia . Neomenia allem dicillir nova quasi pueris lactis alimoniam proſeramus. Si pep.
luna . Est ergo el isla festivitas eum luna innova ſecta loquimur, si robusta , si fortiora , carnes vobis
lur. Nova autem dicitur, cum soli proxima fuerit Verbi Dei apponimus comedendas. Ubi enim mysti
cllecta , el valde ei conjuncia , ila ut sub clarilale cuis sermo, ubi dogmaticus el Trinitatis lide reple
ejus latcal. Sed mirum fortasse videatur , imo sue los profertur ac solidus , ubi futuri sæculi amolo
perfluum lex divina mandare . Quid enim religioni velamine lilleræ legis spiritalis sacramenta pan:lun
B
conducit, luna nova , id est cum conjungitur soli, lur, ubi spes animæ avulsa de terris jactatur in
et adhærel ei , observare festivitatem ? Thiec si se cælos, el in illis collocatur, quæ oculus non vidit,
cundum litteram considerentur , non lam religiosa nec auris audivit, nec in cor hominis ascenderunt ",
quam superstitiosa videbuntur, sed sciebat aposlo hæc omnia carnes sunt Verbi Dei : quibus qui pou
Tus Paulus, quia non de iis loquitur lex, nec illum test perfecto intelleciul vesci el corde purificato ,
ritum qui a Judæis observari videtur, Spiritus san ille vere festivitalis Paschæ immolat sacrificium ,
clus præcepil ; el icleo ad eos qui fide:n Dei suscc . 360 el diem festum agit cum Deo el angelis ejus.
perunt dicebat 73 : « Nemo ergo vos judicet in cibo , 7. Post hanc, imo continuata buic festivitas se
aul polit, aut parle diei ſesli, aut Neomenia (20) , quitur Azymorum , quam merilo celebrabis, si es.
aut Sabbato, quze sunt umbra futurorum . , Si ergo Termines omne fermentum malitie el nequitiæ ab
umbra futurorum est Sabbalum , de quo pro viribus anima lna, el azyma sinceritatis veritatisque cuslo
Stipra ex licuimus , et Neonienia umbra futurorum dias . Neque enim pulandum est , omnipotentei
.
est , certum est quod ei cæteræ festivitates similiter Deum leges homini pro fermento scribere el pro.
umbre sunt futurorum .. Seit nunc videamus de plerea jubere exterminari animam de populo suo,
Nomenia. Diximus quod Ncomeniže festivilas ap- c si qua forte parum aliquid fermenti hujus es farina
pellatur, cum luna innovari cæperil, el soliproxima conspersi in domo sua babuisse deprehenditur: ean•
fuerit penitusque conjuncta. Sol justitiæ Christus que curam magnopere ſuisse divinæ majestati, qua
est : huic si luua , id est Ecclesia sua , quæ lumine fermenti hujus causa in tantum se dicaloffendi,ut abi.
ipsius repletur, juncta fuerit el penitus ei adhæse mam , quam ipse ad imaginem el similitudinem suam
rit , ita ut secundum verbum Apostoli ' * , qui se fecil, exterminari pro hoc jubeal el everti, non mibi
jungit Domino unus cum eo spiritus fiat, lunc lesti videtur hæc divinis legibus digna esse intelligentia :
vitatem Neomeniæ agil : tunc enim nova eſlicilur sed illud magis est quod horrescil, el merito loro
cum abjeceril velerem hominem , el indula fuerit rescit Deus si maliliæ , si iræ, si nequitiæ spirilu
novum , qui secundum Deum creatus est ? ; atque infermentelur anima et intumescat ad flagitia. Idae
ila merilo innovationis soleinnitalem , que est Neo non vult esse in anima Deus , el cale fermentum nisi
meniæ festivitas, geret. Tunc denique est quando abjecerimus de domo animæ nostra , merilo ezier .
neque videri , neque comprehendi humanis aspecti minabimur . Sed ne contemnas etiamsi parvam vi
bus polest . Anima enim cum lola se sociaverit Do deris (21 ) intra le fermentari maliliam , quia modi
mino , el splendori lucis ejus lola concesserit, nibil cum fermenti lotam massam corrumpit : et ideo
qua omnino terrenum cogitat, nihil mundanum D neque de parvo peccato negligas, quoniam ex uno
requirit, nec hominibus placere studet : sed lolam peccato generalur et aliud. Sicut enim ex justilia
se sapientir, lotam lumini, lotam calori sancti Spi- generalur justilia , el ex castitate castitas (si quis
Tilus inancipaverit, subtilis et spiritalis effecta, quo enim primo tenuiter castus esse cæperit, accepio
modo cerni ab hominibus, aut ab humanis potest castitatis fermenio quotidie castior ellicitur), ita el
conspectibus apprehendi ? Animalis namque homo qui semel intra se licel parvum malitiæ reposueril
intelligere et discernere non potest spiritalem . Et ſermentum , quotidie semetipso nequior eflicilur ac
ideo dignissinie diem festum agel , el hostiam Neo deterior. Et ideo si vis agere azymoruin festivila
meniæ Domino, utpote per ipsum innovata , jugulabil. lem cum Deo, ne parvum quidem malitiæ ſerweu.
6. Quiarlo in loco ponitur inter festivitales Dei tum intra le residere patiaris.
79 Psal. cix , 4. 73 Coloss . II , 16 , 17 , 76 I Cor . vi , 17 . 75 Ephes. iv, 24 . 76 Joan . 1 , 29. " Coin
V , 7 . 78 Joul, vi , 54 . 79 I Cor . ll , 9.

(20) Omnes codd. manuscripli, aui Neoinenia. ) (21) Codes Sancti Theodorici, , exterminabitur,
Libb . editi , i aul Neomenie. ) sed ne contemnas etianisi paruus videris . )
 1
H
IN NUMEROS HOMILIA XXIII. 75 $

8. Post hanc sequitur sexta festivitas , quæ dici- A festum , nisi aflictionis panem manducaveril el manie
tur Novorum , id est, cum primitiæ de novis frucli. ducaveril pascha cum amaritudine . Manducabitis
bus offeruntur. Ubi enim seminatus fuerit ager et cnim , inquit 88 , azyına cum amaritudine, sive pi .
diligenter excullus, a !que ad maturitatem pervenerit criis . Audis ergo quid essent festivitales Dei : 0.011
seges, lunc in frucluum perfectione festivilas Domini recipiunt dulcedinem corporalem , nihil remissuun ,
gerilur. Si ergo et tu vis Novorum diem festum agere nihil voluptuosum , aut luxuriosum volunt, sed ami
cum Domino,vide quomodo semines, aut ubi semides , crionem animæ et amaritudinem humilitatemque
lil possis tales metere fruclus, ex quibus lælari facias deposcunt , quia qui se humilial, ipse exaliabilur
Deum , et agere diem festum . Quod aliter implere apud Deum . Hoc ergo deposcit el propitiationis
non poteris, nisi audias Apostolum dicentem 80 : dies . Cum enim allicia fuerit anima et humiliala
Qui seminal in spiritu, de spiritu melet vitam in conspectu Domini, tunc ei repropitiatur Deus, ut
æternam . , Si sic semines et sic melas , vere dier lunc ad eam venit ille, 1 quem proposuit Deus pro
fistum ages Novorum . Propterea deniqne el pro pitial@ rem per lidem in sanguine suo 8*, , Christus
phela admonet, dicens 81 : Innovale vobis novalia, Jesus Dominus et redemptor ejus .
ci nolile seminare super spinas. » Qui ergo cor suum 11. Jam vero uliimus dies festiis Dei quis sit quo
el interiorem hominem renovat de die in diem , iste B Dens lælatur in homine, videanius. Scenopegia , in
sibi innovat novalia, et non seminal super spinas, sed quit.Lælatur ergo super te , cum le viderit in hoc mun
super terram bonam , quæ reddat ei fructum tricesi do in tabernaculis 361 habitantem , cum le viderit .
inum , aut sexagesimum , aut centesimum . Iste ergo non habere fixum el fundalim animum ac propo
est, qui in spiritu seminal, el colligit fructum spi silum super terras , nec desiderantem quæ terrena
rilus. Fructus autem spirilus, primum omnium est sunt, nec umbram vilæ hujus quasi possessionem
gaudium 89. El merito diem festum novorum fru propriam el perpetuam depulantem , sed velut in
ctuum agii , qui gaudium melit ; præcipue si simul transitu posilum , el ad veram illam patriam unde .
metal el pacem , et palien ! iam , el bonitalem , el egressus es , paradisi festivantem ac dicentem 88 :
mansuelndinem , aliosque horuin similes frucliis Incola ego sum et peregrinus, sicut omnes patres
.
si colligat, dignissime novorum fructuum festivita mei, , In tabernaculis enim habitaverunt et paires,
tem Domino agel. el Abralain io casulis , id est , in tabernaculis ha
bitavit cum Isaac el Jacob cohæredibus repromis 11
9. Tunc deinde sequitur festivitas Septimorum.Sicut
sionis ejusdem . Cum ergo incola ſueris el peregri.
enim inter dies septimus quisque dies observatur Sali
batum , ei est festivitas, ila et inter menses septimus G nus in terris , et non est mens lua fixa el radicala
in desideriis terrenorum , sed paralus es ut citu
quisque mensis Sabbatum est mensium . Agitur ergo
lianseas, el paratus es extendere le semper ad ill
in eo festivitas, quæ dicitur Sabbala sabbatorum , et lit teriora , usquequo pervenias ad ferram fuentem lac
in die primamensis tubarum memoria.Sed quis est qui
el mel , et ha :reditatem capias ſulurorum : si te,
festivitatem geral memorize lubarum , nisi qui polest
inquam , positiim in his videat Deus , lælalur in le
Seripluras propheticas et evangelicas, quæ veluti
el diem festum agit super le. lc quidem in præ
caelestis quaedam personant luba ( 22 ) , mandare
senti , in fulluro vero , si vis considerare quomodo
memoriæ el intra thesaurum cordis sui recondere ?
agantur dies ſesti, erige paululum , si poles , sensus
Qui ergo hæc facil et in lege Dei meditalur die ac luos a terra , et obliviscere paul sper hæc quæ ha
nocle, iste festivitatem gerit memoriæ tubarum . bentur in facie . Describe vero tibi quomodo cælum
Sed et si quis potest gratias illas sancti Spiritus et lerra transeanl , el transit omnis hic habilus
promereri quibus inspirati sunt prophetæ , et psal mundi, cælum vero novum , el terra nova fundetur.
lens dicere : « Canile initium mensis luba, in die Amove de conspectibus luis etiam solis hujus lucem ,
insignis solemnitatis ejus, , et qui scit in psalmis ju et da illi mundo qui venturus est , solis sepluplom
bilare ei , digne agit solemnitatem Tubarum .
D lumen 88. Imo polius secundum Scripluræ auctori
10. Est alhuc et alia festivitas, cum amigunt ani lalem ipsum ei da Dominum lucem . Pone aslantes
mas suas el humiliant se Deo festa celebraples. angelos gloriæ , pone virlules, potestates , sedes , du
mira festivitas! dies fesliis vocatur allliclio animæ . minationes , atque omne nomen clarissimarum ce
Hic enim , inquit, dies est propitiationis decima die lestiumque virtutum , non solum quod in presenti
mensis septimi. Vidc ergo , si vis diem festum age sæculo nominalur, sed quod etiam in fuluro. Inter
re , si vis ut læleur Denis super le, amige animam hos omnes considera et conjice quomodo agi pos
luam et humilia eam . Non ei permitias explere sint dies festi Domini : quæ ibi festivitas , quæ gau
desideria sua , nec concedas ei lasciviis evagari , sed dia , quæ lætitie magnitudo. Nam de iis quos supra
inquantum fieri potest , afll ge et humilia eam . De diximus spiritalibus festivitatibus , etiamsi magna
nique Paschæ festivitas el Azymorum , panem alli sint el veræ , præcipue cum spiritaliter geruntur in
crionis habere dicitur : nec polest quis agere diem anima , magna lamen ex parle sunt, non ex integro.
1 89 Galat . vi , 8. 81 Jerem . iv , 3. 89 Galat. v, 22. 83 Exod. XII , 8 . 84 Rom . iu . 25. 88 Psal. xxxvIII,
13. * Isa . XXX , 26.
(22) Idem nianuscriptus, ( quæ velut cælesti quadam personant luba. )
735 ORIGENIS 756

Sicil enim dixit Apostolus 84 , quia r ex parle sci- A ler famulus Dei in cantico Exodi designat dicens " :
mus, et es parle prophetamus ; , ila consequens
csi, ut ex parle diem festum geramus. Ui aulem
scias hæc ila esse , redeamus ad ipsius Pauli serno.
nem , quem de diebus festis el neomeniis posuit ;
el vide quomo lo observanter dixil : « Nemo ergo ,
ait 88 , vos judicet in cibo , aut in poill , aut in parle dicebal" : « Etenim cum deberelis jam magistri
diei ſesti. Allende ergo diligentius quomodo non
dixit in die festo , sed in parle diei ſesti . Ex parte
enim el 'non ex integro diem festum in hoc mundo
positi celebramus. Interpellamur enim etiamsi no .
lumus ab onere carnis , pulsamur a concupiscentiis parvulos enim esl . Perfectorum vero cibus solichis
ejus, curisque et sollicitudinibus terebramur. « Cor
puis enim corruptibile, , ut ait ille sapientissimus 89 , bent sensus ad discretionem boni vel mali . , El ile
( aggravat animam , el deprimit sensum multa co
B
gitantem , ) Ex parle ergo in hoc mundo sancti
agunt diem ſestum , quia el ex parte sciunt , el ex
parte prophetani. Cum autem venerint quæ perfecta
sunt , destruentur isla que ex parle sunt . Sicut
enim perſectæ scientiä сedil ista qux ex parte est,
el perfectæ prophetia, celil ista que ex parte est :
ita el perfectæ festivitati cedil ista quæ ex parle est
festivitas . Neque enim quod perfectum est mundus
iste capere potest, ubi, ut diximus, necessitas cor
poris nunc cibum , nunc polum , nunc somnum sug
geril , nunc rliam quantamcunque necessario vitæ
præsentis sollicitudincm movel, quæ omnia inter
rumpunt sine dubio continuationem festivitatis Dei .
Cum autem venerit illud quod dictum est de iis qui
restituuntur in sancta , si lamen el nos ex iis esse
с
inereamur qui restituendi sunt, qui neque esurient,
neque sitient, neque dormitabunt , neque labora
bunt , sed erunt pervigiles, sicut angelorum vita per
vigil dicitur : cum in illum ordinem restitui mere
bimur , luns eril vera et incorrupla festivitas,
cujus festivitalis princeps et sponsus el domi
nus erit ipse Jesus Christus Salvalor noster ,
cui est gloria et imperium in sæcula sæculorum .
Amen .
TIOMILIA XXIV .
De sacrificiis quæ per unamquamque festivitatem
jubentur offerri, ei de volis quæ voventur Deo " .
1. Omnes qui imbuendi sunt eminentioribus dis
ciplinis , tandiu molestum ducunt rudimentorum
laborem , donec, quis sit el disciplinæ illius ad quam 1) Dei , ecce qui lollil peccata mundi. , Quod si agnus
introducuntur finis el fruclus, ignorant. Cum vero
imbulos per ordinem perſectio consecula fuerit
disciplinæ , lunc delectabil rudimentorum perlulisse
inolestias. Sunt ergo el in sanctis ac divinis rebus
prima quædam rudimenta quibus inducuntur ii qui
ad perfectionem beatitudinis tendunt. Quod eviden
Induc el planta cos in monte hæreditatis tuæ, in
præparata habitatione lua , quam præparasti, De
mine. Paulus quoque apostolus sciens esse qux
dam prima imbucndi initia , lunc deinde per tempus
etiam ad perfectioncm veniri , scribens quibusdam
csse propler lenipus, rursum indigetis ut doceamini
quæ sint elementa exordii sermonum Dei , el facti
estis quibus lacie opus sil , non cibo forti. Ouinis
cnim qui lacle alilur expers esl sermonis justitix,
esi , qui pro possibilitate sumendi esercitatos ha
rum in aliis , litteram legis , omnemque hujusmodi
scripturam elementa mundi esse commemoral ".
El nunc ergo ea quæ pertinuerunt ad illos, qui pri
mis imbuebantur elementis , molesta nobis primo
videntur auditu , volenti enim unicuique auditorum
362 discere de iis quæ ad salutem pertinent, cum
de sacrificiis arielum el hircorum vitulorumque
recitalur , nihil sibi utilitatis conferre bujusmodi
literas judicant , quantum ad ipsum speciat audi.
lum . Si vero quis inveniatur qui possil relainen
quod cst imposiluro in lectione Veteris Testamenti,
removere, atque inde perquirere quæ sint vera sit
crificia , que purificent populum in diebus festis:
lunc videbil quam mira el magnifica sunt quæ per
hæc indicantur , quae superſua ignorantibns ac su
perstiliosa ducuntur. Sed hæc quidem Paulus et si
qui ei similes sunt , plenius ab ipsa sapientia el
Verbo Dei perfectiusque cognoverint : nos autem
quantum ex ipsorum lilleris colligere possumus, in
quibus nobis velut per umbramı el imaginem ind cia
quaulam dederunt , ad ædificationem communein
discutere summation de sacrificiorum rilli aliqua
tentabimus. Io Pasche festivitale agnus scribitur
esse qui purificat populum , in aliis vitulus, in aliis
bircus aut aries , vel capra , vel vitula , sicul es vis
que recitala sunt didicistis. Unus ergo ex iis ali
malibus, quæ ad purificandum populuni sumuntre,
esse dicitur Dominus el Salvalor noster. Sic enim
intellexit Joannes qui est major omnium propheta
rum , el signavit de ipso dicens " : « Ecce Agnus
qui ad purificandum populum datus est , ad personam
Donini el Salva : oris nostri reſerlur , consequens
videtur quod etiam cælera animalia , quz eisdem
purificativis (23) usibus depulala sunt , referri de
beant similiter ad aliquas personas , quæ per meri
lum sanguinis Christi (24) purificationis aliquid bir

87 I Cor. xiii , 9. 88 Coloss. II , 16. 89 Sap . ix, 15 . 90 Niim . XXVIII , 29 , 30. 9 Exod. xv , 17. " Hebr.
V , 12, 13, 14 . 03 Galat . iv , 3 ; Coloss . 11 , 8 . 96 Joan . 29 .
(23) Codex Sancti Theodorici, . purificationum , ) lionis al martyrium numero ultimo his verbis : Taya
Ebroicensis habet : 1 purificationis . ) δε και ώσπερ τιμίω αίματι του Ιησού ήγοράσθημεν,
(24 ) Per meritum sanguinis Christi . Hæc deside Ιησού λαβόντος το όνομα το υπέρ πάν όνομα : ούτως
rantur in codice abbalize Sancti Theodorici Rhemen τώ τιμίω αίματι των μαρτύρων αγορασθήσονται
sis, el in altero Ebroicensi. Cielerum conferendus Tiveç . Locus uterque aller ex allero' est espli
hic locus cum altero qui exstal sub finem Exhorla candus.
 757 IN NUMEROS HOMILIA XXIV. 758

mano generi conferant . Viile ergo ne forle sicut A silum jugulari, sed mansisset hoc quod in principio
Dominus cl Salvalor noster, quasi agnus ad occi erat Deus Verbum : verum quoniam introiit pecea -
sionem duclus , et in sacrificium altaris (25) obla lum in hunc mundum , peccati autem liecessitas
gus , peccatorum remissionem universo præstitit propitiationen requirit, el propitiatio non fit nisi
mundo : ila fortassis el cielerorum sanctorum ac ju per hostiam , necessarium fuit provideri hostiam pro
slorum sanguis , qui effusus est a sanguine Abel peccalo . El quoniam peccati ipsius diverse el variæ
justi, usque ad sanguinem Zacharize prophetæ (26) , qualitates fuerunt, diversorum animalium mandan
qui interfectus est inter ædem el altare : alterius lur hostiæ , procul dubio quæ convenirent varielali
quidem sanguis sicul vitule , alterius sicut liirci , bus peccalorum . Sic ergo efficitur alius sanclo
aut capre ' aut alicujus horum fusus est ad expian rum (28) , sive angelorun , ut diximus , sive homi
dum pro parte aliqua populum . Sive bec ad justo num vitulus, qui in illa festivitate interveniat pro
rum prophetarumque personas, qui in hoc mundo populi delictis : alius autem aries in alia festivi
jugulati sunt , vel eorum qui dicunt 98 : « Quoniam tale : quorum intercessione liat purificatio pro pec
propler le morle afficimur lola die, ustimati suinus catis . Quod si purificari poluerint homines a
sicut oves occisionis , » referenda videanlur : sive peccatis , et esse puriores , minuuntur el hostiæ.
B
etiam ad super iores tes s
virtu , quibu procu ratio hu Si enim pro peccatis sunt hostiæ , et pro mullilu
mani generis data est , quis facile audeal affirmare ? dine peccatorum multiplicatæ sunt sine dubio' ,
Neque eniin hæc aninialia per speciem , seil per el pro exiguitale minuuntur. Hujus autem rei in
gurain referri ad illam vel illam pılanda suri . præsentibus locis Scripluræ habemus indicia , id
Nam et ipse Dominus Jesus Christus, non ideo agnus 363 est in ultima festivitate Scenopegiie , cum
dicilur quasi qui mulalus sit el conversus in speciem per oclo dies hostis jubentur offerri. El prima
agni. Dicitur tamen agnus, quia voluntas et bonitas quidein die quasi adhuc in abundantia peccatorum ,
ejus qua Deum repropitiavit hominibus, et peccato qualuordecim viluli jubentur offerri. Secunda au
rum indulgentiam dedit , lalis exstilit humano ge lem die imminutis uipole peccatis minuuntur et
neri quasi agni hostia immaculata el innocens, qua hostia , et tredecim vituli offeruntur. Tertia die
placari hominibus divina creduntur. Sic ergo for duodecim , et post hæc undecim : el ila quasi puri
tassis el si quis est angelorum , cælestiumque vir licationibus (29) , deficiente per dies multitudine
lutum , aut si quis justorum hominum , vel etiam peccatorum , minuitur consequenter etiam numerus
sanctorum prophetarum atque apostolorum , qui hostiarum . Sic etiam pro dispensatione (30) totius
enixius interveniat pro peccatis hominum : hic c mundi rationem purificationis intelligis. Indigent
pro repropitiatione divina , velut aries , ant vilulus, enim puriſicatione , non solum quæ in lerra sunt,
aut hircus, oblalus esse in sacrificium ob purifica sed quæ in coelis. Imminet namque el cælis perdi
tionem populo impetrandam accipi polest . Annon tio, sic enim dicit Propheta 98 : Cæli peribunt, et
videtur ut aries , aut hircus bolocaustum se oblu omnes ul vestimentum velerascent , et sicut ami.
lisse Paulus pro populo Israel , cum dicebat 96 : clum involves eos , et mulabuntur. , Inluere igitur
Oplabam autem ego ipse anathema esse a Christo lotius mundi, id est cælestium ac lerrestrivin et
pro fratribus meis , qui sunt cognali mei secundum infernorum purificationem : vide quantis indigeant
carnem ?, Vis allem scire, quia se hostiam Paulus isla omnia hostiis, quanlos requirant vitulos, quan
ollerat jugulandum ? Audi eum in aliis dicentem 97 : los arieles, quantos hircos. Sed el in his omnibus
< Jam enim ego immolor et lempus resolutionis, ) unus est agnus, qui totius mundi poluit auferre
vel , nt in Græcis codibus legimus (27) , « reversionis peccatum , et ideo cessaverunt cæteræ hostia : quia
meæ instat, , Sic ergo figuraliter polest videri , talis hæc fuit hostia , ut una sola sufliceret pro
quod alius pro festivitale Nororum , alius pro festi lotius mundi salute . Cæleri enim precibus peccala ,
vitale Sabbati , alius pro festivilale Tabernaculorum , hic solus poleslale diinisit . Dicebat enim 59 : « Fili ,
quasi hircus, aut vitulus, aut aries offeratur ad re- D remissa sunt tibi peccata tua . , Sic ergo imbujlur
conciliandum hominibus Deum . Donec enim sunt mundus , primo per diversas hostias remissionem
peccala, necesse est requiri et hostias pro peccatis . quærere peccatorum , donec veniat ad hostiain per
Nam pone, verbi gratia , non fuisse peccatum : si fecian , ad hostiam consuomalam , agnum aonicu
non fuisset peccatu : 11 , non necesse fuerat Filium lum , perfeclum , qui lollat peccata lolius mundi :
Dei agnum fieri, nec opus fuerat eum in carne po per quem festivitates agal spiritales, non ad salie
95 Psal. XLIV , 22 . 96 Rom . 1x 3. 97 || Tim . 1v, 6. 98 Psal . cii , 27 , 28. 99 Malth . ix , 2.

(25) Codex Sancti Theodorici , I in sacrificium sed suppletur ex omnibus mss .

laudis . )
(26 ) Zachariæ prophelæ . Vide not . in Epist . ad
Africanum .
(27) Ui in Græcis codicibus legimus . Parenthesim
hanc de suo addidit interpres Rufinus.
( 28) Colex Sancti Theodorici , dicitur alius
quidem sanctoruin .
(29) Purificationibus. Deest in libris antea editis,
(30 ) Sic etiam pro dispensatione , etc. lia habent
codd. Turonensis et Ebroicensis, a quibus 11011
multum recedit codex Sancti Theodorici , i sic
eliam per dispensationeru lotius mundi rationem
purificationis intellige. , In libris vero antea editis
legilur : sic etiam pe: dispensationem totius
mundi ratio est purificationis ei intellecluum . 1
 759 ORIGENIS 760

la ! em carnis, sed ad proſectum spiritus sacrificiis A ab eo auſerat omnes immunditias , citius ervat enn
spiritalibus purificatione mentis oblatis. Decet ab omni inquinamento carnis et sanguinis, conver
enim Deo immolari victimam cordis, et hostiam tatur aliquando ad pænitentiam , revocet ad se me
contribulati spiritus , non carnis et sanguinis jugu moriam Dei, revocet spem salutis. Non enim extrin
Jari : quia i et si agnovimus Christum aliquando seciis aliunde querenda sunt , sed intra nos est
sccundum carnem ; sed nunc jam non novimus ' ; ) salutis occasio , sicut et Dominus dixit : « Ecce
el ideo in spiritu diem festum agamus, et spiritalia enim regnum Dei intra vos est . » Inira nos namque
sacrificia jugulemus. Hæc pro viribus nostris de est conversionis facullas. Cum enim conrersus
diversitate sacrificiorum discussa sint , quorum ad ingemueris, salvus eris, et tunc poteris digne Aliis.
liquidum intelligentiam scil ille, cui nuda el rere sino reddere vota tua , et homo homo appellari. Vo
hala sunt omnia , nec est ulla creatura in conspectu lium autem est , cum aliquid ile nostris offerimus Deo.
ejus invisibilis . Vult ergo a nobis prius aliquid accipere Deus (35),
2. Post hæc votorum lex ponitur, et novo prin- et ita nobis aliquid ipse largiri, ul dona sua et
cipio ulitur in hac legislatione Moses. Aii enim ' : munera merentibus el non immeritis largiri videa
« Ilomo, homo quicunque voverit volum nino . ) lur. Quid autem est quod vult accipere a nobis
BВ.
Quie est isla repetendi nominis causa ? Quasi non Deus ? Audi Scripture sententia in " : « Et nunc Is.
suflicerel dixisse, bomo qui voveril volum Domino. rael, quid Dominus Deus luus poscit a le , nisi ut
Quid esl ergo quod ail , homo homo, et quid sibi timeas Dominum Deum llum el 364 ambules in
velit ingeminala hominis appellatio , non mihi oninibus viis ejus , et diligas eum ex toto corde tuo,
silentio praetereundum videtur. Apostolus docet ci ex lota anima lua , el ex folis viribus luis ?,
alium esse interioreni hominem , el alium exterio Hirc sunt ergo quæ Deus poscil a nobis. Quæ si non
rem : cl illum esse qui renovatur de die in diem prius offeramus , ab ipso accipiemus nihil. Legimus
secundum imaginem ejus qui creavit eum ; hunc el in alio loco 6 : 1 Dale gloriam Deo , ) et : - Dale
vero essc visibilem , qui corrumpitur :. Cum ergo magnificentiam Deo . , Si dederitis gloriam , recipie.
venitur ad istum jam profectum , ut lex Dei susci tis gloriam . Sic enim dicit ipse Deus ? :: Glorifi
piatur, ci vola Domino offerantur ; vota aulers Do cantes me glorilicabo. , Ego vero dico, quod el si
rino offerre nemo polest , nisi qui liabei aliquid in offeramus ei justitiam nostram , accipiemus ab ipso
semetipso et in substantia sua quod offeral Deo : justitiam Dei. Et si offeramus ei nostram , id est
non suflicil iste exterior homo legem Dei suscipere, corporis castitatem , accipiemus ab ipso spiri
nec vola solus offerre, non enim potest aliquid c lus castitatem (54 ) . El si offeramus ei usum
dignum Deo habere : sed ille interior est liomo, nostrum , accipiemus ab ipso sensum ipsius ; sicut
que magis habet in se quod ferat Deo . In illo ei Apostolus dicebal 8 : « Nos autem Domini Christi
namque est habitaculum virtutum , in illo omnis sensuin habemus. » Cum autem nos oblulerimus
intellectus scientie , in illo esl divinæ imaginis Dco quæ in nobis sunt, el ille contulerit in nos que
innovatio . Qui cum speciem suam , qua ex inilio a sua sunt, lunc vere jam non homo solum , sed homo
Deo facius est (31 ) recuperaverit, et virtutum redina homo dicemur. U !erque enim homo vocabuli sui
tegratione pulchritudinem prioris formæ receperit, perfectione decenter ornatus est . Isia sunt ergo
liinc jam polest vota offerre Dco , el lune jam non vola , quæ debet exsolvere is , qui homo homo appel
homo solum , sed homo homo dicetur. Nam qui latur. Scio diversa vota in Scripturis referri. Anna
interiorem hominem non excolit , qui illius curam quidem vovit Deo fructum ventris sui, el Samuelem
von gerii, qui virtutibus eum non instruit, inoribus consecravit in templo '. Alius , quodcunque sibi
non adornat, divinis institutionibus non exercet, post victoriam redeunti occurrissel vovit Deo ,
sapientiam Dei non quærit, scientiae Scripturarum occurrente filia , vota lacrymanda persolvii " .Alii
operam non impendit, hic non potest homo homo vitulos, aut arietes, aui domos , aut alia hujusmodi
D
dici, sed homo lantum , el homo animalis : quia ratione carentia, vola offerunt Deo . Ille vero qui
jlle interior, cui verius el nobilius homo nomen est , appellatur Nazaræns, semelipsuin devovit Deo . lloc
sopiius in eo est carnalibus viris , el mundi hujus est enim volum Nazaræi quod est super omne
curis ac sollicitudinibus obrulus , ita ut in eo nec volum . Nam liliun offerre , vel filiam , aut perus,
nominis ejus baberi possit appellatio ( 52 ) . Unde aul pradium , hoc totum extra nos est. Semetipsum
salis agendum est unicuique nostruin , ul si forte Deo offerre , el non alieno labore, sed proprio pla
videt in se interiorem hominem peccatorum sordi cere , hoc est perfectius et eminentius omnibus
bus el viliorum ruderibus oppressum jacere , cilius Polis : quod qui facil , imitalor est Christi . Ille

Cor.v, 16. Num . XX , 2 . 3 II Cor. iv , 16 . Luc. XVI , 21 .

7 I ? ||
Reg. 11 , 30. 8 I Cor. II , 16 . 91 Reg. 1. 9* Jud. N.
Deul . X , 12 . 6 Jerem . sin, 16 .

( 31 ) Codex Sancti Theodorici, i que ex initio a tionem . ,

Deo facta esl. Paulo post omnes niss. habent,
« pulchritudinem prioris forme. I Libh . edili ,
pulchriurdinem priorem formie . ,
( 52 ) Codd. Ebroicensis el Sancti Theodorici ,
ojia ul nec nominis ejus habere possit appella - lem .
(33 ) l'ull ergo a nobis prius aliquid accipere Dens,
elc. Vide llueiii Origenianorum lib . I , quæst. 7,
numerum 12 , 13 e 14 .
( 34 ) Codex Sancti Thcodorici, , spiritus castila
Libb . edili , « ipsius caslitalei . )
 IN NUMEROS HOMILIA XXIV. 782
7701
enim dedit komini' terram , mare , et omnia quæ in A Et si quidem parvula est anima ei inilia babet in
eis sunt, ad obsequium dedit et cælum , solem quo eruditionibus divinis, hæc sub patre agere cre
que el lunam, ac stellas , hominum ministerio con denda est . Si vero jam adultior facta est , ita ut
tessit: pluvias, ventos , el omne quidquid in mundo viripotens sit ad concipiendum semen verbi Dei ,
est hominibus largitus est. Sed post hæc omnia, et doctrinæ spiritalis capere secrela , hæc sub viro
semetipsum dedit. « Sic enim dilexit Deus mundum , posita dicitur. Sic enim el Paulus dicebat de Co

ui Filium suum unigenilum darelo pro mundi hujus
vila "9. Quid ergo magnum faciet homo, si semetip
silm offerat Deo , cui ipse se prior obtulit Deus ?
Si ergo tollas crucem luan, et sequaris Christum ,
si dicas : « Viro aulem , jam non ego , vivil vero in
me Christus ? ' ,, si desiderel el sitial aniina nostra nec occurramus, inquit, omnes in virum perfectum ,
redire el essc cum Christo , sicut et Apostolus
diccbal, el präsentis sæculi non delectalur illece
bris, el si omnem legem quæ de Nazaræis data est , B
spiritaliter impleat, lunc semetipsum , id est animam
suan) , obtulit Deo . Qui in caslilale vivit , corpus
suum vovit Deo secundum eum qui dixit 19 : « Virgo
autem cogitat quomodo sit sancia corpore et spi
rilu . Nam ei hoc ipsum quod dixit e sancia , , ad
hoc respicit : sancti enim dicuntur illi qui se vove ruint quæ in
ruit Deo . Unde el aries, verbi causa si vovelur
Deo, sanctus appellatur, quem londeri ad commu
nes usiis non licet. Sed et vilulus si devolus fuerit
Deo , sanctus nihilominus appellaluir, nec licet euni
jingi in opus commune. Ex iis ergo colligamus quid
est hominem seipsum vovere Deo . Si le roveris
Deo, imitandus libi est vitulus , quem non licet hu
manis operibus deservire, nihil facere quod ad
homines el ad præsenlem pertineat vilam . Sed C Si qua ergo harum offerre aliquid el vovere cupiat
quidquid ad animam pertinel cl ad divini cullus obser-. Deo , siquidem præproperum el minus aptim quod
vantiam , hoc el agenduin el cogitandum libi esi .
3. Sed interim præsens lecrio continel diversi
lates quasdam volorem . Etenini si vir ſuerit qui
lovit, liber esse dicitur in volis suis , nullique sub
jectus. Mulier autem si voveal , si quidem in domo
patris sui sit , votum ejus in patris pendet arbitrio :
el si quidem ille recusaverit , liberabitur. Si vero
hon recusaverit , et ipsc el filia tenentur obnoxii.
Qnod si posteaquam non recusaverit pater, non
reldiderit voiam filia, peccatun ipsi manet. Simi
liter aulem el erga marilum decernilur, ul si in
domo marili uxor aliquid voveril, el indieus mari
fus non recusaverit, reus sit voli pariter cum
usore . Si vero recusa veril , lam uxor sit libera,
quam marilus. Si vero lacueril, ulerque, ut dixi
mus, reis habeatur. llæc sunt quidem que scripla
sunt : sed orandus est nobis Deus , at intellecim
dare dignetur se dignum , quo hæc, ut decet , de Dei
verbis intelligere possimus et advertere. Omnes qui
sub lege Dei vivimus , et in Ecclesia ejus habemur,
aliqui sub patribus , aliqui sub viris 35 agin.us.
16 Joan . III , 16 . 11 Galat, 11 , 20 . 12 | Cor , vii , 34 . 13 || Cor. si , 2.
IfXIII , 15. 16 Psal. xci , 15 . 17 Genes . XLVI , 3 .
(35) Codex Sancti Theodorici, « aliqui sub patri
Dus, aliqui sub viri.. » Libb. antea edili, aliquid
sab patribus , aliquid sub viris , ;
( 36 ) Quosque etiam ad judicium venire cum ho
timbus ostendimus. ele . Vide Origenian. lib . 11 ,
quest. 5 , lumier , 19 e 20 .
rinthiis 18 : « Volo autem omnes vos uni viro virgi
nem castam exhibere Christo . ; Qui vero perfectio
res sunt el eminentiores horum , de illis non dicilur
quod sub viro sini, sed audi quomodo de semel .
ipso suique similibus pronuntiet Paulus 16 : « Do
in mensuram ætatis plenitudinis Christi, , Huic
ergo anime, quæ in virunt perfectum occurrit, nemo
dominalır in volis, sed habet poleslalem suorum
libertatemque votorum . Si autem feminei adhuc
generis fuerit anima, cui vel vir vel piler domine
tur in volis , non semper in ipsa est culpa, sed
interdum redit ad viros vel purentes. De quibus
applicare difficile sil, tamen que Domino largiente
365 poluerint, inferenius. Sæpe diximus avina .
Ecclesia Dei sunt, curam procuratio
nemque haberi per angelos, quosque etiam ad judi
cium venire cum hominibus ostendimus (36) , ut
illo divino constet examine, ulruin sua desidia pec
caverint homines, an monitorum custodumque ne
gligentia. Videlur mibi etiam in hoc loco, elimi
sub mysterio designari et ostendi, quod aliae qui
dem ut filie sub eis ( 57) animz degunt, aliæ ut
uxores secundum ea quæ superius disliuximus.
vovil, est, illius est , uipole custodis et monitoris
angeli, relrudere et reprimere vovenlis audaciam .
Si vero audiens non represserit, non monueril,
anima quidein liberabitur a culpa , ipse vero voli
manebit obnoxius. lloc quidem erga inferiores
quasque fieri accipiendum est, perfectioribus ipse
adest Deus, sicut scriplum est de populo Israel :
« Dominus ipse ducebat eos . » Postea vero quam
deliquerunt et inferiores semetipsis facti sunt ,
angelo tradunlur. Unde et Moyses dicebal 18 : « Nisi
lu ipse veneris nobiscum , non me educas linc. )
Sed et de justo dicit Deus 18 : « Cum ipso suin in
Nou timeas de
D tribulatione, , et alibi dicit " ?:
scendere in Æsyplum , quoniam lecum ero . , Justis
ergo et elcctis ipse adest Dominus : inferioribus
vero adsunt angeli, secundum ea quæ superius di
ximus, gubernantes eos et procurantes, volaque
eorum aliquando ad semetipsos Transſurentes, ali
quando vero super ipsos relinquentes ( 38) . Sed con
tendere debemus ut occurramus in virum perfectum ,
in mensuram ætatis plenitudinis Christi ; ut ula
1* Ephes, iv , 13. 18 Evod .
( 37) Codex S. Theodorici, 1 sub eis. , Libb.
edili , ( superis. )
(58) Gubernantes eos et procurantes, rolaque co
rum aliquando all semetipsos transferentes, aliquando
vero super ipsos relinquentes. lc in libris antea
edilis omissa supplentur ex omnibus mss.
763 ORIGENIS 764

mur libertale volorum , et ita adhærere Domino A Mosei libris, quos recipiunt, et quorum auctorita
festinemus, ut cum ipso unus spiritus simiis, el ipse Tem falenlur, convincendi sunt el curandi, si la
in nobis maneal , et nos in ipso ; et nihil in nobis men op riel Babyloniam curari. Est ergo locus hic
femineum , nihil parvulæ ætatis habeatur, ne necessc resurrcctioriem mortuorum evidenter ostendeus
sit nobis sub tutoribus et procuratoribus derelinqui Designat enim esse populum , cui post obitum suum
a palre : sell festinemus audire illam a Domino et Moyses adjungendus sit , et ad quos pro suis meritis
Salvatore nostro vocein , qua ait, 18 ipse Paler dili Transferendus.
gil vos, , ipsi gloria in sæcula sæculorum . Amen . 2. « Post hæc locutus est Moyses ad populum di
TIOMILIA XXV. cens : Armale ex vobis viros, el belligerale adversum
De ultione quæ in Madianilis facla est. Maclian , reddere vindictam in Madian a Donrino : mille
1. In superioribus fornicati sunt filii Israel cum es tribui , el mille ex tribu , ex omnibus tribubas ls
mulieribus Madianilarum , et hoc fuit scandalum rael millile ad belligeranduin " S. , Aliendile lectioni,
Aliis Israel in quo oflenderunt Deum et ad iracun Non solum enim ad auditum sermonum , sed ad re
diam provocaverunt sanclum Israel. Nunc aulein rum considerationem intendendus est animus. Recor
posteaquam perlulii Israel quæ perlulit (39) , « lo
B dare 366 præterita , audi præsentia, quæ sequuntur
cutus est , inquil ' ' , Dominus ad Moysem dicens : adverle . Conſer priora posterioribus , et divinarum
Ulciscere ullivnem filiorum Israel de Madianilis, virtutum magnificentiam contemplare. Filii Israel
el ad ultimum apponeris ad populum tuum . » Igi dudum sexcenta millia fuerant armalorum , qui
gilur scandala quæ acciderant Israelitis , quoniam processerant adversuim Madian , et hi omnes victi
lergiversalione Madianitarum acciderant : ipsi enim simt, quoniain peccatum erat in ipsis. Nunc vero
subornaverunt mulieres quæ eos deciperent ut victores Madianilc, qui sexcenta millia fisgaverant,
peccarent coram Domino ; illi quidem pro peccato vincuntur a duodecim millibus, ut scias quia non
suo pertulerunt vindictam , mediocrius tamen et in multitudine, nec in numero mililum vincit Israel,
parcius ; hi vero, qui eis fuerunt causa peccandi, sed justitia el pielas est in eis quæ vincit. Proplerea
mullo vehementiori subjacent ullioni. Unde edoce denique et in benedictionibus eorum dicitur quia
mur, quia longe sit gravius aliis causam præbere si servaverint legem Domini , unus ex ipsis perse
peccati , quam ipsum unumquemque pecrare ; sicut qualur mille, et duo verlant decem millia 43. Vides
et Dominus designat cum dicit " , quia « melius ergo quia multo plus valel unus sanctus orando,
fuerat homini illi non nasci, aul molam asinariam quam peccatores innumeri præliando . Oratio sancti
alligari circa collum ejus, et præcipilari in pro- C penetrat cælum . Quomodo non el hostem vincat
fundum maris, quam ut scandalizel unum de pu in terris ? Et ideo omnimode studendum est quia
sillis istis. » Simulque adverlendum est , quoniam rere primo el cuslodire justiliain Dei . Quam si
quidem nomen scandali a nonnullis incompetenter oblinueris et servaveris, omnes tibi hostes ipsa
præsumitur. lllud igitur scandalum dicitur, ubi subjiciet : si fueris indulus, sicut Apostolus dicit,
recio itinere ambulanti deceplio aliqua instruitur loricam justitiæ , et accinclus veritatem , si galeam
ad peccandum , et subjicitur causa peccali ; sicut salutis acceperis, el gladium spiritus, et ante omnia
el Madianitæ , ambulantibus in lege Domini Israeli scutum fidei , in quo possis omnia jacula maligni
tis, et custodientibus castitatem , subornaverunt ignila exstinguere **. Talibus enim instructus armis
mulieres, quæ eos deciperent ad peccandum . Cau universa diabolica castra, omnemque ejus fugabi
sam ergo præbere peccati , hoc est scandalizare. exercitum , el cum fiducia cantabis 95 : « Si coc
Verumtamen dalur vindicia , sed multo gravior in sistant adversum me castra , non timebit cor meum ,
eos qui scandalizaverunt, el qui causam peccati si insurgat in me prælium , in hoc ego sperabo. 1
prabuerunt , quain in eos qui peccaverunt. Simul Congrediuntur ergo duodecim millia adversum Ma.
allem et illud observa , quod jis subjecit : « No dianitas, i el interficiunt, inquit 6, omne mascu •
vissime autem , inquit ” , el lu apponeris ad populum D linum eorum et reges eorum , et Balaam filium
tuum . » Si quando nobis cum Samarilis sermo est , Beor interſecerunt gladio cum reliquis vulneratis
quoniam quidem resurrectionem mortuorum negant, eorum . 1 Quod in superioribus quærebamus, quo
nec recipiunt futuri sæculi fiJem , perurgeamus eos modu de Scripturis probari possit Balaam consilio
ex iis verbis, quibus Dominus dicit ad Moysem , subornatas esse mulieres Madianitarum , quæ deci
quia apponatur ad populum sui . Nemo enim ap perent filios Israel ad ſornicandum , præsens hic
ponitur ad eos , qui non sunt. Unde constal esse Scripturae locus evidenter ostendil, dicens eum per
aliquem populum , cui Moyses post vitæ hujus exi empluin esse gladio , velut auctorem scandali,
lura dicitur applicandus. Quia ergo prophetis non quod immissum est filiis Israel . Dicitur autenu de
credunt Samaritæ , ex quibus posset resurrectionis * eo, et in sequentibus adhuc evidentius hoc modo " ;
morluorum latius fides approbari , ex iis saltem « Et ail ad cos Moyses : Cur vivam reservaslis odio

18 Joan . XVI , 27. 19 Num . Xxxi , 1 , 2. 30 Marc . xiv , 21 , et Luc. xvii , 1 . 21 Num . XXII , 2. 3. ibid. 3, 4.
3 Levit. XXVI . Ephes. vi , 14 , 16 , 17 . 18 Psal . xxv , 3. 36 Num . xxxi , 7, 8. 37 Num . XXsi , 15, 16.
(39) Quce perlulit. Codex sancti Theodorici, « quæ pro facio suo meruil perpeti . )
 705 IN NUMEROS HOMILIA XXV. 766
Dem feminam ? Ipsæ enim suni, quæ filios Israel A ergo quia lam Israeliticorum , quam etiam barba
secundum verbum Balaam apostatas fecerunt . 1 rorum hominum nomina, non fortuitu , sed pro
Interficiuntur aulem el reges Madianitarum , atque rebus el causis aplantur in lege . Igilur Madianila
illi qui prius a mulieribus victi sunt, nunc expiatione rum regem Moyses appellavit , prout ipse censuit
habiia , el gesla pænitentia, etiam reges vincunt. Ex appellandum . Belluina, inquit , feritas est , quae
hoc intelligamus, quantum valeal conversio ad Deum , regnal in Madianitis, ct non ipsa solum , sed el alius
quanlum prosit emendatio peccatorum . Omne mas apud ipsos rex nomine Rocon : quod est in nostra
culinum , omnes reyes Madianilarum vincunlir et lingua, inanilas ( 43) . Regnal ergo el inanitas in Ma
perimuntur ab iis qui per correptionem Domini, dianilarum gente . Est enim revera multa inanitas et
el per gestorum pænitentiam correpti sunt et vanilas in hoc mundo, imo el ( vanitas vanitatumi, et
emendali . Quinque ergo reges Madianilaruw re omnia vanilas ? , » quam Dei miles superare debet et
feruntur ab Israeliticis militibus superari. 367 vincere . Vincit autein inanitatem , qui nihil
inaniler, nihil superflue, et quoil ad rem non per
5. Sed et nomina eorum curæ fuit Scripturæ tinel, gerit : qui meminit praecepti illius Dominici
diving memorare (40) . « Evini, inquil ºs , el Rocon , quo ail **, quia v eliam de verbo olioso redient ho-
cl Sur, et Ur, et Roboc. , Isli sunt qui regnant
B rines rationem in die judicii. 1 In hac aulem vila ,
apud Madianitas, quos superare et penitus debent
homines totum pene otiosum , et lolum inane est,
esslinguere omnes qui militant Deo. Evin nanique
quod loquuntur, quod agunt. Inanis enim dicitur om
belluinus vel ferinus interpretalur (41 ) . El quo
nis actus et omnis sermo, in quo non est intrinse
modo poteris placere ei qui le probavil, si non abs ciis aliquid pro Deo, vel pro mandalo Dei . Est et
cideris a le el penitus peremeris belluinos et ſeros alius rex Madiam Ur, et hic interpretatur irrila
mores ? Quomodo poleris ad mansuelorum beatitu lio (44) . Vides quales sunt, qui regnent apud Madia
dineni pervenire, nisi prius interficias Evin , et morti nitas , quibus hominibus adversari oportet, imo quos
Iradas prius iracundiæ feritalem ? Ego pulo quod
perimi convenil ab iis qui Deum sequuntur , et in
Bonina hæc Scriptura divina non pro historia nar lerſici. Non enim iam reges , quam viliorum nomi
raverit (44) , sed pro causis el rebus aplaverit. Namı na , quæ regnant in hominibus, referuntur in lege :
putas ſuerit aliquis ita slullus, qui filio suo nomen el non tam gentium bella , quam concupiscentiarum
Belluinus imponeret ? Sed hoc arbitror magis, quod carnalium , quæ militant adversus animam , descri
instructioni animaruin prospexerit sermo divimus, buntur. Denique hi qui in vitiis regnant, quinque
volens nobis ostendere quod adversum hujusmodi reges esse dicuntur : lit evidentissime doceamur,
vitia militare debeamus, el de habitaculis ea carnis C quia omne vitium quod regnat in corpore , ex quin
nostre depellere , istos reges fugare de regno cor que sensibus pendet. Isti ergo quinque sensus peri
poris nostri : quod Apostolus evidentius designal, mendi sunt de regno Madianitarum , ut ulira vilia
dicens 29 : « Non ergo regnet peccatum in vestro non regnient super eos , sed justilia , ne ad scandalum
mortali corpore . , Vis autem videre quoniam non videant quæ vident, sed ad ædificationem . Apud
solum apud sanctos nomina pro rebus aplantur, Madianitas enim sensus istiad scandalizanduo regna
sed etiam apud gentiles et barbaros ? De sanctis bani , ut scandalizarent el deciperent. Et ideo præ
quidem nolum est cur Abram Abraham vocitalis cepit Dominus, ul si le scandalizaverit oculus lous,
sil, el Sarai Sara , et Jacob Isracl . Doceamuis autein eruas eum , si manus aut pes, abscindas eu in " Vic
quod mos iste habealur etiam apud barbaros . des crgo, quia et ipse jubel abscindi el perimi re
Nonne unus ex filiis Israel a parentibus suis Joseplı ges scandalizantium . Melius est , inquit, le luscum
nomen acceperat ? Cum aulein transiit in Ægy introire in regnum Dei , mancum , aut claudum , quam
ptum el slelit ante Pharaonem , commutavil no cum jis mitti in gehennam . In quibus non ulique
men ejus, el de Joseph cognominavit eum psom . effodiendum præcipit oculum corporis nostri, nec
phlomphanec 30, quod lingua sua Pharao de secre manum , aut pedem abscindendum : sed sensum car
lorum vel somniorum revelatione composuil. Et D nalia sentientem et concupiscentiis carnalibus la .
non solum Joseph huic apud Pharaonem ex re no scivientem mandat abscindi : ul oculi nostri recla
Den aplalur, sed et Daniel in Babylonia Ballassar videant, et aures nostræ recta audiant , el gustus
zoninalor : el Ananias , alque Azarias, el Misael, noster verbum Dei guslel, manusque nostre pal
Sidrach , Misach , Abdenago vocitantur " . Vides penil et contingant de Verbo Dei . El hoc est in quo
23 Num . XXX1 , 8. 29 Rom . vi , 12. 30 Genes. xli , 45 . 31 Dan . 1, 7 . 3: Eccli . 1 , 2. 33 Malth . XII , 36.
* Mattb . v , 29.
(40) Mss. , ( memorare . » Libb. editi , « memo (42) Ego pulo quod nomina hæc Scriptura divina
rari .3 non pro historia narraveril , tlc. Vide Origeniano
(41) Evin nanque BELLUIxus vel FERINUS interprela rum lib . 11 , quæst . 13 , num . 2 el 14.
fur. Num . XXI, 8. Eviu Hebraice scribitur 978 i Evi . ) (43 ) Rocon , quod est in lingua nostra INANITAS .
Quod nomen inelius verterelur e desideriumi meum . ) Radix est i evacuavit , exhausil. )
Sed qui priinus nomina Hebraica interprelatus est, (41 ) Uricih le interpretatur IRRITATIO . Ab 777 quod i
quoniam gutlurales facile inter se commulantur, esi, i albescere, expallescere , proprie « præ ira
Corle nomen ' IN deduxit ab 17'n i vila , vivens, ani cundia ,
nal, bestia , ſera . )
 767 ORIGENIS 768
peremplis regibus Madianitarum , el scandali affe- A Beati sunt isti , qui pro omni populo pugiare pose
clibus amputatis, regnat in uobis justitia ipse Do sunt, el defendere Dei plebem , el copiosa de hosti
minus noster Jesus Christus , qui factus est nobis bus spolia reportare . Tamen el reliqua pars populi,
justitia a Deo , et pax cl redemptio . Igitur ex præ quie videtur imbellis, si cum quiele resideal in ca
ceplo Domini a liliis Israel adversum Madianitas siris, si in silentio agat , et non recedat a Moyse,
bella conſecta sunt, spolia ex ipsis copiosa referun sco permaneat in lege Dei , parlem spoliorum etiam
luir, auri alque argenti, celerorumque mobilium ipsa percipiel . Fiel enim aqua portio , non per nu
pondus immensum , jumentorum , captivorumque merum quidem , sed quantum dalur omni populo
numerus plurimus. Verum quoniam clincia hæc reliquo, lantum et illis duodecim millibus, quibus
apud Israelitas immunda ducuntur , purificatio sin vincentibus capla sunt spolia. Quis hæc audiens, non
gulis quibusque competens adhibetur : el ea qui ini vilelur ad militiam Dei ? Quis nou animelur pu
dem , qui ex inetallis constant, ignis purificat ; quæ gnare pro 363 Ecclesia et resistere adversum
vero fragiliora sunt el ignem non ferunt, aqua veritatis inimicos, eos scilicel qui vel dogmala
purificari jubentur. Fiunt ergo ex omnibus spoliis Ecclesiae oppugnare, vel voluptati et luxuriæ ope
æquales dux paries , ul una sit eoruin qui ad bellum
B ram dare homines docent ? Qui ergo hos expugnal,
processerant, el alia eorum qui in castris resede et vel in sc , vel in proximis suis vilia perimit, bic
rant. Jubentur etiam ex iis offerre in dona Dei : illi accipiet spolia multa, quinquagies multiplicala quam
quidem qui processerant ad bellum , unum capul ex cæteri. Intanlım namque numeri quantitas videtur
quingentis : illi vero qui in castris manserant, untim angeri, cum sexcentis millibus d110 lecim millia cor
ex quinquaginta : atque omnium simul in unum ſeruntur . Offerre tamen pars utraque jubetur Deo.
collectus numerus refertur . llæc est historiæ con Et illi quidem qui vicerunt, unum ex quingentis :
tinentia ,
qui autem domi resedlerunt, unum ex quinquaginta.
4. Sed videamus quid in jis sensus indicet spiri Qilingeniorum aule " et quinquaginta numerum
lalis. In populo Dei sunt quidam , sicut Apostolus sanctum esse Scriptura lesialiir . Unde et Salvator
dicil 85, qui militant Deo : illi sine dubio , qui se non dicebat in Evangeliis 38 : « llomini cuidam feneri
obligant negotiis sæcularibus : et isti sunt qui pro lori erant duo debitores : unus ex ipsis debebat
cedunt ad bellum , et pugnant adversus gentes ini denarios quingentos, el alius quinquaginta. Non
micas, et adversum spiritales nequitias pro reliquo babentibus illis unde reddereni, donavil utrisque.)
populo, et pro jis qui infirmiores sunt, sive per æla . Seil el septem septimane monatla , id est uno ada
lem , sive per sexum , sive per propositum . Pugnani c dito , Quinquagesime diem faciunt, quæ Pentecostes
aulem isti orationibus el jejuniis, justitia et pietate , festivitas appellatur. Similiter et septuaginta septi
mansueludine et castitate , cunctisque continentiæ mane, addila unius decadis perfectione, quingento.
virlulibus, tanquam armis bellicis communili : et rum numeruni red lunt. Sed quanto plures sunt se
cum regressi ſuerint ad castra victores, fruuntur la pluaginta septimane quam septem , tanto præslantior
boribus eorum etiam imbelles, et ii qui ad pugnam el perfectior numerus quingentorum quam quinqua.
vel non vocantur, vel exire non possunt. Sciendum ginta. Inde denique cl in paraboia Evangelii, quain
tamen est , quod omnia quæ sumuntur es istis gen supra proposuimus , Salvator noster pronuntiat,
libus , immunda sunt ; el omne fortasse quidquid ex quod plus diligat ille , cui quingenti quos debebat
hoc sæculo assumitur, vel praelio capilır, immun denarii donati sunt, quam ille cui quinquaginta.
dum est, et purificatione indiget ; et quædam ex 5. Denique in præsenti leetione, Eleazar sacer
ipsis per ignem Transilura suni, aliis autem sutliciel dos non scribitur ad omnem populum loculus, sed
aquæ purificatio . Assumuntur alilem ex prælio elian ad eos tantum (46 ), qui de prælio redeunt. Ait
bomines el jumenta , cum captivantur omnes intel eniin 37 : « El dixit Eleazar sacerdos ad viros virta
lectus ad obediendum Christo . Ex iis enim ipsis quos lis , qui revertebantur de prælio . , Vides ergo quo.
ceperimus, offerimus Deo. Nisi enim pugnaverimus n modo ad viros virtutis loquitur sermo Dei . Viri enim
in verbo Dei, non poterimus captivare intellectum virtutis sunt, qui ad bellum procedunt. Si quis vero
eorum qui diversa a Christo sentiunt,el perducere pugnare non vuli, nec militare , si quis non vult lia.
cos ad obedientiam Christi. Pauci sunt lamen qui bere certamen studiorum divinorum et abstinentia,
pugnare possint, el prælia ista conficere : de sex : bic non vult implere illud quod Apostolus dicil " :
centis millibus el amplius arinalorum , qui videhan Qui aulem in agone contendit, ab omnibus conti.
lur militare Deo , sola duodecim millia eliguntur ; nelis est . » Qui ergo non contendit in agone, et ab
cæteri relinquunlur in casiris . Inteere mibi nunc po omnibus non est continens, neque exerceri vult in
pulum Dei (45) , qui est in Ecclesia , quanti sunt ex verbo Dei , et in lege Domini meditari die ac nocle,
iis qui possint pro veritate pugnare, possint resistere hic etiamsi'vir dicalur, vir lanien virtutis non potest
jis qui contradicunt, qui sciant verbi bella tractare . appellari . Al vero hic , de quo nunc sermo est Scri
38 1 Tim . ii , 4. 36 Luc., VII , 41 , 42 . 37 Num . xxxi , 21 . 38 I Cor. 18 , 25 .
(45 ) Codex Sancti Theodorici, « intueri nunc lic non ad omnes viros virtutis qui revertebantur al pa.
bei nibi populum . » pulum locillus est , sed ad cos tantum , 1 ele. 1
(46) Codex Sancti Theodorici, Eleazar sacerdos
 709 IN NUMEROS HOMILIA XXV . 770

pluræ divine, qui spolia de hostibus refert, vir vir- A cet historiæ testus. Exierunt isti pugnare pro Aliis
lutis appellatur : hoc est enim laudis ejus insigne, Israel , interiecerunt Madianitas ; interficientes au
quod Scriptura dicit, quia loculus est Eleazar sacer tem eos , quantum ad historic ordinem special
dos ad viros virtutis, qui revertebantur a prælio . el lilleram legis , placuerunt Deo , voluntatem nam
Quis nostrum ila paratiis est, iil procesal ad bellum que Dei impleverunt; tamen hoc ipso, quod inter
et contra adversarios dimicel, ul et ipse vir possit ſecerunt adversarios, immundi dicuntur eſſecii, el
appellari virtutis ? Sicul autem vila continens, el proplerea dicitur ad eos :( El lavabilis vesti
abstinentiæ labor, atque agonun certamina, faciunt menta vestra die septima, el niundi eritis , et post
unumquemque virum virtutis appellari : ita econ hæc introibitis in castra . » Ergo hi qui pugnant, pro eo
Irario remissa vila, ac negligens, et ignava, facit 369 ipso quod contigerunt hostes immundus, et
virum ignavie appellari. Si ergo vis appellari vir quod ingressi sunt contra eos , el habuerint cum
vislulis, indue le Christum Dominum , qui est Dei eis certamen , polluti sunt. Et ego ergo etiamsi
virtus, ct Dei sapientia , et in omnibus adjunge le vincere potuero diabolum , etiamsi cogitationes
Domino, ila ul unus cum eo spiritus ! as, et tunc immundas el malas, quas cordi meo suggeris , vel
vir virtutis ellicieris. Tempus igillir belli nobis est repellere venientes, vel ingressas necare intra me,
B
in hoc mundo , pugna adversus Madianitas est , ne ad effectum perveniant, quivero, el si calcare
sive adversum vitia carnis nostre , sive adver poluero capul draconis , hoc ipso lamen pollui pe
sum contrarias potestales . Special nos angelo et inquinari necesse est , quod eum qui pollutus et
rum chorus, virtutum cælestium pia erga nos pen- inquinalus est , contigi; et cro quidem peatus , quod
del exspectatio , quando vel quomodo de hoc prælio eum superare polui, immundus lamen sum el pol
revertamur , quid unusquisque nostrum manubiarum lutus, qui pollutum conligi , el ob hoc purificatione
reportel : et intuentur curiosius , ac sollicitius per egeo . lucirco nimirum et Scriptura dicit : * quia
scrutantur , quis nostrum auri hinc amplius feral , anemo mundus a surde . 1 Omnes ergo purifica
quis etiam argenti illud pondus exhibeat, quisve lione indigemus , imo purificationibus. Mullæ enim
lapides deferat pretiosos . Requirunt etiam si quis el diversæ nos inanent purificationes. Sed mystica
æs deferat aut ſerrurn , aut plumbum , sed el vas li hæc sunt et ineffabilia . Quis enim nobis enarrare
gneum si forte aliquis, au fictile, aut aliud bujus poterit , quæ sint purificationes , que parentur
modi magnæ domus usibus necessarium . a In ma Paulo , vel Petro ( 49 ) , vel aliis horum similibus,
gna eniin domo non sunt tantummodo vasa aurea qui lantum pugnaverunt, lot gentes barbaras dele
el argentea , sed et lignea el fictilia 59. , Requiritur c veruut, lot hostes prostraverunt, lanta spolia , lol
ergo diligenter cum abierimus illuc, quid unusquis triumphos ceperg! , qui cruentis manibus de cæde
que nostrum deſeral , el secundum ea quæ deluleril, hostium redeunt, quorum pes linclus est in sanje
secundum quod labor ejus pro contemplatione ex guine, el manus suas la verunt in sanguine pecca
uviarum probatur, cliam mansionis ( 47 ) ei meritum forum ? Interfecerunt quippe in malutinis omnes
deputabitur. Probantur tamen omnia harc : quæ per peccatores lerræ, et imaginem eorum extermina
ignem , quæ per aquam : 1 Uniuscujusque enim verunt de civitate Domini. Vicerunt quippe et pere
opus quale sil , ignis probabit . merunt diversas dæmonum gentes. Nisi enim vi
6. Propterea ergo ait * : Hæc est justificatio cissent eas, non potuissent capere ex eis captivos,
legis, quam constituit Dominus Moysi : præter aurum , omnem hunc credentium numerum , el perducere
el argentum , el æramentum , el ferrum , el plumbum , eos ab obedientiam Christi, el subdere eos jugo
et stannum , el omnis res quæ transit per ignem , Ira ejus suavi , el imponere eis onus ejus leve . Quis
ducite per ignem el mundabitur. Sed et in aqua pu ergo ila beatus cst , qui succedat eis in his præliis ,
rificationis purificabuntur. Omnia quæcunque non el interficiat omnes Madianitas, et justificetur ex
Transeunt per ignem , Iransiburit per aquam , el la sanguine eorum ? Sanguinem enim dæmonum fun
vabitis vestimenta vestra die scplima , el mundi eri- D dere dicitur, qui eripit eos quibus illi dominantur .
lis, el post hæc introibitis in castra . , Vides quo . Lavabitur autem hoc sanguine, el purificabitur in
modo purificatione indigel omnis, qui esierit de regno Dei , ul purificalus el mundus effectus possil
prælio vitæ hujus. Quod si ita est (48) , lit aliquid ingredi sanctam civitatem Dei , aperienle sibi
audeam dicere secundum Scripturæ divinæ auctori ostian Christo Jesu Domino nostro, imo qui est
talem , omnis qui exieril de hac vita , non potest ostium civitatis ipsius Dei : cui est gloria el imperium
esse mundas. Considera enim diligenter quid indi in sæcula sæculorum . Amen .

$ 9 I Tim . 11 , 20 . 40 | Cor . III , 13. 41 Num . XXXI , 21 , 22 , 23 , 24 . 49 ibid. 24. *3 Job . xiv , 4.

( 47) Codex S. Theodorici, ! secundum laborem
anjuscujusque pro contemplatione exuviarum el la
bor probabilur cliami mansionis. ,
(48) Mss., si ita est. ) Libb . editi , « si aliquid
esl . )
(49) Quæ parenlur Paulo vel Pelro . Sic interduin
Origenes Paulum nominal ante Peiruin , ut homil.
2 in Judices, 2 in Ezechiel . Ita etiain auctor Con•
slit , apostol. lib . viii , cap . 33 ; Euseb . histor. lib . vil ,
cap. 18 ; Gregor. Nazianzen, orat . 16, sub limeni;
Chrysostomus libr. De virginitale, cap. 82, et servis
De mansuetudine, et alii , sed absque ullo primalis
Petri præjudicio .
771 ORIGENIS
HOMILIA XXVI . A possunt, ab hostium liieanlur insidiis, verbo do
De summa numeri filiorum Israel . cirinz eos , exemploque vitæ et commonilionuin
1. Differentias esse profectuum el meritorum in sedulitale munientes : si lamen non desil eis fides.
populo fidelium , si quis diligentius intendat leo Sive enim bellatores, sive inibelles, impossibile est
clioni , multis in locis divinis in voluminibus depre salvari sine fide. Inter 370 ipsos lamen bellalo
hendei. Non minus autem hæc , el ex præsenii le res , eos duntaxat qui militant Deo , considera alios
clione colligimus de eo quod scriptum est : « Et ila esse paralos el expeditos ut nullis se implicent
accesserunt ad Moysen omnes qui constituti erant Onnino negotiis sæcularibus, ut placere possint ei ,
principes per tribus in exercitu , tribuni ct cenil) cui se probaverunt * , sed in lege Dei meditari die
riones, et dixerunt ad Moysen : Nos pueri tui col ac nocle . Isli ergo qui hujusmodi suni, sumina
leginus suinmam virorum bellatorum nostrorum , bellalorum appellantur. Denique non est dictum de
el non dissensil ex nobis quisquam , el obtuliinus communi numero bellulorum , quia nemo in eis
munus Domino, unusquisque vir quodcunque in dissensil, sed de iis dictum est , qui summa bella
venit vas aureum , torquem , aut viriolai (50 ), aul lorum nominati sunt. In istis enim qui tales sunt,
annulum , aut dextrale, aut calenulam , ad propi . nulla dissensio , nulla discordia . Ipsi enini sunt isti,
B
liandum pro nobis coram Domino . , Loquuntur de quibus dictum est 46 : « Eral aulem credentium
ergo ad Moysem clecii principes, qui constituti sunt cor el anima una, nec quisquam eorum aliquid pro
super exercitum , el pro bene gestis rebus munera prium dicebat, sed erant illis omnia communia.
ollerunt Deo , dicentes : Nos pueri lui sumus, qui Isli sunt ergo summa bellatorum , in quibus nenio
accepimus summam bellalorum filiorum Israel . Dis dissensit. Isti sunt qui auri plurimum pugnando
cuiul autem summam bellatorum illorum duodecim ceperunt, et omne aurum atque omne ornamen
inillia virorum , qui electi sunt ex omnibus tribubus lum , sive capitis , sive brachiorum , sive eliam digi .
Israel , ut confligerent adversus Madianitas. Sunt lorum , id est quidquid in intellectibus, quidquid
ergo in populo Dei bellatores mulli, sunt et imbel in operibus habent, Deo offerunt. Sciunt enim quia
les plurimi : el rursus inter bellatores sunt qui munera ejus dala ejus sunt, et ideo non dissentit
dam , qui appellantur summa bellatorum , eminen in eis nec unus . Nec enim possunt munera oflerre
tiores sine dubio iis qui bellatores dicuntur , sicut Deo, posili in dissensione. Istos puto esse secun
et eminentiores sunt ab imbellibus bellatores . 'El dom Evangelium , qui præceptum illud diligenler
rursus sunt aliqui celsiores ab iis , qui summa bel observant, quod mandat Dominus el Salvalor * :
latorum dicti sunt : ii scilicet qui constituti sunt C « Si autem offers munus luum ad altare , el reme
super eos principes, el prælati singulis quibusque moratus fueris quia fraler luus habeat aliquid ad
millibus electorum . Est ergo mulla diversitas in eo versum le , relinque ibi munus tunin ad altare , et
ordine, qui bellatores appellantur. Sed et inter ip vade prius rcconciliari fratri luo, el lunc veniens
sos imbelles est nihilominus aliqua differentia. offeres munus tuum , , quo scilicet levent ( 52)
Nec ipsi enim æqualiter el uno ordine on :nes ap manus suas ad Deum sine ira et dissensione. Isti
pellantur imbelles. Quidam enim ita imbelles sunil , sunt ergo qui dicunt 68,, Collegimus summam vi
ul nunquam possint lieri bellatores , ut est senilis rorum bellatorum nostrorum , et non dissensil ex
ælas, el oninis ſemineus sexus, sed el conditio nobis quisquam , el oblulimus munus Domino . ,
servilis . Puerilis vero wlas ila imbellis est, ut spem Discenda igitur nobis magnopere esl consonantie
geral aliqnando fieri bellatrix , scilicet cum occur disciplina (53 ) : quia tanquam in musicis, si hare
reril ( 51 ) in virum perfectum , in mensuram ælatis , monia chordaruni fuerii consonanler aptala, $c
lunc non solum bellatores fieri ex pueris, sed el in nuin suavem modulati carminis reddit ; si vero sit
summam bellatorum venire se sperant, el esse electi , aliqua in fidibus dissonantia , ingratissimus sonus
el in duodecim millibus numerari, vel etiam prie redditur, el carminis dulcedo corrumpitur; ila el
ferri, el esse principes electoruin . D ii qui Deo militant, si dissensiones el discordias inter
2. Considera nunc präsentis sæculi statum , el se habeant; ingrata erunt omnia , et nihil acceplum
vide omnia bellis repleta, omnemque humanam vi Deo videbitur, etiamsi multa bella conficianı, etiamsi
lam invisibilibus præliis el impugnationibus dæ . spolia mula deferant , el multa munera offerantDeo .
monum perurgeri : in populo vero Dei esse quo; Dicciur enim ad eos : Depone munus tuum ad al
dam ila robustos lide arma losque virtutibus, uit care, et vade prius reconciliari fratri tuo , ut possis
adversum hujusmodi hostes quotidie bella conci . el lu inter eos qui summa sunt virorum bellatoru in
ciant, el semper in procinctu posili non solum se numerari, el dicere, quia non dissensil ex nobis
metipsos, sed cæleros qui vel per sexum , vel per quisquam . Ego etiam amplius aliquid dico. Nisi
ætatem , vel per servitutis conditionem pugnare non lalis fueris, ut in nullo dissentias a mandatis Dei ,

** Num . XXXI , 48 , 49 , 50. 45 II Tim . ji , 4. 4 * Act. iv , 32. 47 Mailh . v , 23, 24 . 488 Num . $ IXI , 49, 50.
( 50 ) Pro < viriolam , ) codex S. Theodorici lia (52) Mss . « levent. , Libh . editi, « level . 1
bei , i armillam . , (53) Mss . ' consonantiæ disciplina, , Libb. editi,
( 51 ) Mss. « occurrcril . , Libb . edili, occur e consonantia disciplinæ . ,
ril . )
 IN NUMEROS HOMILIA XXVI . 771
773
nec in aliquo discrepes ab evangelicis præceptis , A 3. Post hæc sequitur historia de hæreditaio 1
non poteris hostem vincere ( 54) , non poteris supe Ruben , et Gad , el diinidiæ tribus Manasse .
rare inimicum . In eo enim ipso jam viclus es in de qua proponentes aliqua disserere , volumus
quo dissentis : et per hoc ipsum superaris a dia 371 prius auditorum diligentiam coinmonere , et
bolo, in quo discordas a Deo , Si autem vis vincere animos eorum ad contemplationem - spiritalis intel
inimicum , el esse summa bellatorum , adhiere Deo , ligentiæ suscitare . Omnia quæ dicuntur non solum 1
el concorda cum ipso, sicut ille qui dicebat 499 : ex ipso qui dicitur sermone pensanda sunt, sed el
Quis nos separabit a charitate Dei ? Tribulatio, persona dicentis magnopere consideranda est . Verbi
an angustia, an fames, an nuditas, an periculum , gratia : si puer est qui loquitur, animos nostros ad
an gladius ? » Et iterum 49 : « Neque vita , ncque auditum eloquii puerilis aplamus, nec plus aliquid
mors, neque instantia , neque fulura , neque allilu in iis quæ dicuntur, nisi inquantum sentire plier
do, neque profundum , neque creatura alia poterit poluil , exspectamus . Si vero qui loquitur vir esi,
nos separare a charitate Dei , quæ est in Christo continuo contemplamur, si viro digna sunt quæ
Jesu Domino nostro . » Iste talis polest vincere Ma dicuntur. Et rursus si vir ille eruditus sit qui dicit,
dianitas, el interficere omnes peccatores terræ , el pro eruditionis ejus intuilu etiam dicla pensainus.
perdere omnem imaginem eorum de civitate Do- B Si vero vir quidem ille est, imperitus tamen el idio
mini. El ego ergo debeo de meipso, el de terra les , aliter quæ dicuntur accipimus . Sic item si sil
carnis meie perdere peccalores, el interlicere for senior qui loquitur, et mullæ ac probatæ peritiæ,
nicationem , immunditiam , passionem , concupi- utpote qui in eruditionibus consenuerit, longe ma
scentiam malam , el avaritiam . Isti enim sunt pec- jor in eo dictorum habebitur exspectatio . Cur alle
calores lerre mex , quos lunc demum exterminare lem ista præmiserimus, historiam hæreditatis Ruben
polero et interficere, si non dissentiam a manda e! Gad el dimidiæ tribus Manasse exponere volen
dis Domini : el lunc vere dignus ero , qui offeram les , ausculla . Qui hæc gesta narrat quip legimus ,
Deo munera . « Omne vas aureum , lorquem , ; in neque puer est , qualem supra descripsimus , neque
quil" , , aut viriolam (55) , aut annulum , aul dex vir lalis aliquis, neque senior, nec omnino aliquis
Irale, aut calenulam . 1 Torquis ornamentum sa homo est : el ul amplius aliquid dicam , nec ange
pientix est. In Proverbiis enim de sapientia dici lorum aliquis, aut virtulum coelestium est , sed sicut
lur " , quod qui acquisierit eam , torquem auream traditio majorum tenel, Spiritus sanctus hæc nar
ponat circa collum suum . Viriola el annulus, orna rat. Unde enim polerat Moyses, vel quæ ab origine
menta sunt manuum , in quibus operum signantur c mundi gesta sunt, vel quæ in fine ejus erant geren .
indicia. Similiter et dextrale. Calenulae vero verbi da narrare , nisi per inspirationem Spiritus Dei ?
el doctrinæ connexiones declarant. « Ad propitian Unde poluisset prophetare de Christo , nisi loquente
dum , , inquit 53 , « Deum pro fiobis. , Si dicamus Spiritu sancto ? Sic enim et ipse Christus ei testimo
propler aurum Deum propitium fieri hominibus, nium reddit, et dicit 68 : « Si crederelis Moysi,
vide quani absurdum , imo quam impium judicetur. crederelis utique et mihi. De me enim ille scri .
Hoc enim eliam in viro bono notabile ducilur, si psit . Si autem illius litteris non creditis , quomodo
acceplo auro ab inferioribus placelur. Quanto ergo meis verbis credelis ? ,Constatergo ea per Spiritum
inagis hæc de Deo sentire non convenil ? Unde sanclum dicta , el ideo conveniens videtur hæc se
pulo expositionis hujus ecclesiasticz (56) magis cundum dignitatem , imo polius secundum majesta
constare rationem , quæ per auri species indicari lem loquentis intelligi. Sed et illud hoc in loco me
docel animi virtutes , el bonorum operum gesta , morare aplissimum duco , quod Abraham cum audi
quæ sola oflerri Deo ab hominibus dignum est , et rel illum divitem positum in lormenlis rogare se
pro quibus solis propitium fieri Deum hominibus ut dimnillerelur, et veniens moneret fratres suos pie
decel. « Et accepit , inquit 66, Moyses el Eleazar vivere, ne et ipsi in locum illum descenderent lor .
sacerdos aurum ab omnibus tribunis el centurio- menlorum , respondit ei 66 , quia « habent Moysem et
nibus, et intulit illud in tabernaculum lestimonii , prophelas , audiant illos. , Non utique homines ali
memoriale filiis Israel coram Domino. , Vides quia quos dicebat in corpore positos Moysem el prophe
quæ dicuntur, non ad conspectum visibilem , sed las : sed hæc quæ per Moysem Spiritu Dei diclanle
ad mentis memoriam referuntur. Bealus enim scripta sunt, Moysem ea nominavil. Dicat ergo ali
est ille qui recordalur se boni aliquid operis quis : Cum bæc ila scripta sint, si Abraham me ad
egisse coram Domino, el oblulisse munera bene . Moysis dicta transmillat, ut legens ea possim illum
placila Deo , animi virtutes ct ornamenta pie- locum evadere lormentoruin , quid me juvabit ad
latis. effugiendam gehennam , si legam 87 quomodo filii

* Rom . viii , 35. 50 ibid ., 38 , 39 . 81 Nulll . XXXI , 50. 19 Prov . 1,9 . 33 Num . XXX1 , 50. 36 ibid . , 51 .
** Joan . v , 45. 56 Luc. XVI , 29.87 Num . XXXII .
(54 ) Non poleris hostem vincere. llæc in libris an annulus ornamenta sunt manium . )
lea editis omissa , supplenlur e mss. (56) Expositionis hujus ecclesiasticae . Expositio
(33) Codex Sancti Theodorici, « armillam , pro nei ecclesiasticain appellal, myslicam el inoralein ,
a viriolan . , Paulo post etiam habel, i armilla et el opponit Judaicæ .
775 ORIGENIS 776
Ruben, ei lilii Gad , el dimidia tribus Manasse, hæ- A revelare dignetur: sunt enim in bis repromissionum
reditatem capiunt a Moyse trans Jordanem , quia mysteria , quæ repromisit diligentibus se : « Ut
erant illis pecora multa præ cæteris tribubus, el s'iamus el nos , quæ a Deo donata sunt nobis . ,
quia dicit ad eos Moyses : Videle ne exacerberis Sed el vos juvale nos in 372 orationibus, el dili
Deum , sicut et illi decem qui missi sunt cuni Jesu genter intendile , non tam nobis dicentibus, quam
el Caleb explorare lerram , el dicebant, quia terra Domino illuminanti eos , quos illuminatione sua di
lalis et talis est , el non possumus eain capere . Et ghos invenerit. Quorum contemplatione etiam nobis
quia ad hæc responderunt filii Rubeni, el cæleri cum dare dignetur verbum in adapertionem oris Gostri .
ipsis : Da nobis terram hanc, el hæreditatem ejus, Sed age jam si corda eresistis ad Dominum , et
el non quærenius jam intra Jordanem hereditatis verbi cjus sancti illustrationem peliistis , ad per.
lerram cum fratribus nostris : sed bic relinquemus scrutandum sensum eorum quæ videntur latere,
jumenta nostra , el sarcinas nostras , el mulieres veniamus.
nostras , el infantes nostros, viri autem nostri ibunt 4. Escundi de Ægyplo figuram duobus modis ac
pariter et transibunt Jordanem . El quia post hæc cipi, a prioribus nostris et a nobis sæpe jam diclum
Moyses commendat eos Jesu filio Nave , el Eleazaro est . Nam el cum quis de errorum tenebris ad agni
sacerdoti filio Aaron , sub ea tamen condicione, ut Brionis lumen adducitur, et de lerrena conversatione
transeant cum filiis Israel, et pugnent cum eis ad ad spiritualia instituta convertitur, de Ægypto vi .
versus hostes qui erant trans Jordanem , donec libe delur exisse el venisse ad solitudinem : ad illum
relur ab eis terra , et lunc accipiant lerram quam videlicet vila slalim , in quo per silentiuni el quie.
poposccrunt, regis Seon et regis Og : atque ipsis tem exercealur divinis legibus , el eloquiis cælesti
solis per Moysem delur liæreditas extra Jordanem , bus imbuatur : per quæ institutus el direclus, cum
celeris autem omuibus per Jesum intra Jordanem . Jordanem transieril, properel usque ad terram re
Dicel ergo aliquis : Quid ista prosunt ad hoc quod promissionis, id est per gratiam baptismi, usque
dixit Abraham 58 : Habent Moysem el prophetas, ad evaligelica instituta pervenial. Sed et illam lig
audiant illos ; 1 quo scilicet hæc legentes el audien ram esse diximus exeundi de Æryplo , cum relinquit
les , in locum illum non deveniant lormentorum ? anima mundi hujus tenebras, ac naluræ corporea
læc autem disimus, excitantes animos audientium , cæcitatem , el transfertur ad aliud sæculum : quod
til vigilantius iis quæ leguntur vel dicuntur inten vel sinus Abrahæ ( 58) , ut in Lazaro, vel paradisus,
dani , el in Musei litteris remoto 'lilleræ velamine ut in latrone qui de cruce credidit, indicalur; vd
ita intelligant quæ scripta sunt, ut singulis quibus c eliam si qua novil Deus esse alia loca , vel alias
que ea dici inveniant, quæ si intelligantur el ob mansiones, per quæ transiens anima Deo credens,
serventur, possint auditores non ad illum locum el perveniens usque ad Quinen illud quod lætificat
torinenti deduci, quo dives ille , qui audire hec que civitatem Dei , intra ipsuin sortem promissæ patribus
in secrelo sunt scripla, contempsit, abluctus est : hæreditatis accipial, Igitur cum duplici, ut memo
sed in sinom eant Abrahain , ubi Lazarus requie- ravimus, modo egressus designetur ex Ægyplo, et
scil . Oremus ergo Dominum , ut auferatur relamen Iransilus ad desertum , alque inde ingressus ad
a cordibus nostris de lectione Veteris Testamenti, sanctæ lerrie hæreditatem , videamus nunc quid
ui ea quæ abscondita sunt et occulta in Mosei lilic sibi velit Ruben el Gad , et dimidia tribus Manasse.
ris , videre possimus, secundum prophetæ commo læreditas quze per Moysem traditur, el extra Jor
nitionem dicentis 88 : « El nisi audieritis occulic (57 ) , danem decernitur, in duodecim tribubus filioruin
plorabit anima vestra . , Et quidem quod hæc my Israel, occullis quibusdam et mysticis rationibus
slica sint el divinum aliquem sensum contincant, lotius humani generis liguram complectitur, vel
pulo quod ex iis quæ superius asseria sunt, nullus oinnium cerle hominum qui ad agnitionem Dei
possit ambigere, quamvis sit ille Judaicis fabulis in venerunt. Horum ergo pars aliqua extra Jordanem
satiabiliter dedilus : tamen sicut hoc neminem ne- D hæreditatem consequitur per Moysen , pors Fero
gare pulo , ila que sint illa quæ ex istis narrationi Irans Jordanem , et hæreditalem suscipit in terra
bus indicentur , et quæ rerum facies sub hoc vela repromissionis per Jesum . Et illi quidem , quibus
mine contegalur, ad liquidum scire, ipsius puio extra Jordanem hæreditas decernitur , primitivi
esse sancti Spiritus qui hæc inscribi inspiravil : el sunt : licet minus nobiles, licet non inculpari, pri
Domini nostri Jesu Christi, qui de Moyse dicebal 68 : milivi tamen sunt. Ruben eniin est primogenitus
« De me enim ille scripsit ; » et omnipotentis Dei, Jacob : licel contaminaverit thorum patris, primo
cujus consilium antiqunun humano generi non mill genitus tamen est . Sed el Gad, licet ex ancilla, 13
dum , sed velalune litteris indicatur. Nos autem ore men et ipse primogenitus est . Manasse quoque, cu •
mus ex corde Verbum Dei , qui est unigenitus ejus , jus dimidia tribus extra Jordanem consequitur, et
el qui revelat Patreni quibus vull, ul el nobis hiec ipse licet de Ægyptia natus, primogenitus tamen
88 Liic. xvi , 29. Bº Jerem . Xill , 17 . ko Juan . v , 45 . 61 I Cor . 11 , 12.
(57 ) Codlex Sancti Theo lorici, 1 occulia . ) penis el premiis opinatus sit Origenes, docle ape
( 58) Quod vel sinus Abrahæ , etc. Vide Origenin ril clarissimus lluelius.
yorum libouti, quæstioreau undecimalli, ubi quid de
 IN NUMEROS HOMILIA XXVI . 778
est. Omnes ergo isti primogeniti sunt, el ideo prio- A sibile non ab initio cælum dictum est , sed prius
rem populum designant, qui non per Jesum Domi firmamentum , post etiam cæli vocabulo nuncupatum
num nostrum , sed per Moysen extra Jordanem sor est. In principio lamen creaturæ cæluin el terram
sem hæreditatis accipiunt. Considera aulein diligen fecisse dicitur Deus, et postea aridam , et postea lir
tius etiam causam , qua priores el extra Jordanem , mamentum . Vis autem scire quia aliud sit in Scri
et sequestrati a cæleris , consequuntur hæreditatem . pluris arida , aliud terra ? audi Aggæum proplietam
Jumenta , inquiunt 63 , el pecora mulla sunt nobis. ) dicentem 68 : « Adhuc semel, el ego movebo cælum
Hæc ergo causa est , quia prior populus ad hæredi el terram , el mare , el aridam . Vides quomodo
tatem illius terræ, quæ lacte fluit, quæ melle abun propheta aliud ponit terram el aliud aridam . Seil
.
Jal, quæ ſavus mellis est præ omni lerra , non potuit el in multis Scripturæ locis invenimus terram lau
pervenire, nec Verbum carnem faclum potuit agno dabilem nominari; aridam vero non facile legimus
scere, quia mulla jumenta habebant et mulla pe laudabilem poni. Nam el Adam in hunc locumi
cora. Animalis ergo homo non potuit percipere quæ quasi culpabilis post peccatum detruditur, qui ari
sunt Spiritus Dei 63, nec spiritaliler dijudicare ; quia da nominalus est . Anlea enim non fuit in arida ,
i homo in honore cum esset, non intellexit , sed B sed in lerra. Paradisus namque non est in arida ,
conparalus est jumentis insipientibus , et similis sed in lerra. Sed el mansuetis quod repromillit Do +
factus est iis 6s, , pro quibus hæreditatem suam minus in Evangelio, non est arida , sed terra .
extra Jordanis fluenta percepit, et a terra se sancta « Beati enim , inquit , mansueti , quoniam ipsi .
fecit alienum . Ille ergo populus accepit hæreditatem hæredilabunt terram . , Et iterum in Evangelio 70 , .
per Moysen, accepit terram duorum regum lanlim semen quod dal (ruclum centesimum sexagesimum
modo. Non enim amplius poluit Moyses interficere et tricesimum , terra dicilur esse, non arida . Et
nisi duos reges , quorum terram dividerel popolis , pulo quia profectus quidam sit ab arida ad icrram
mulla animalia multaque pecora habentibus. Illis veniendi , sicut el profectus quidam fuit, ut bæc
vero qui Jordanem transeunt , Jesus dividit lerram , arida terra vocarelur. Omnes enim nos, donec in
quamvis babeant etiam ipsi animalia , habeant peco- fructuosi sumus , et nullum justitiæ fructum , nul
ra, non lamien lanta, quæ eos excludant, ne Jorda . luin pudicitiæ , nullum pietatis afferimus , arid :1
nem transeant, sed cum ipsis el mulicribus, et cum sumus. Si autem nosmetipsos cæperimus escolero',
infantibus suis contendunt transire Jordanem , et ad el ad virtutum frugem desides animos suscilari,
palrum pervenire promissa. Illi autem propter pe lerra efficimur cx arida, quæ verbi Dei suscepło
cora et jumenta , et mulieres suas , et infantes, non C semine lælafruge multiplicet. Est ergo quædam
poluerunt transire Jordanem , nec ad fidem Christi , etiam in regno Dei terra , quæ mansuelis repro
quæ est terra repromissionis, intrare. mittitur, et terra quæ viventium nominatur, « l
5. Inerepal tamen Moyses, et dicit ad Glios Ruben lerra in excelsis posila, de qua ad justuin dicit Pro
cl ad filios Gad 68 : « Fratres vestri pergent ad phela " : « El exaltabil le ut hæredites terram . »
prælium , el vos sedebilis hic ! Et quare pervertitis Istius ergo lerræ hæredilalem , posteaquam de muni
corda filiorum Israel , ut non transeant in lerram di hujus Ægyplo exierit, Deo credens anima corse
quam Dominus dat eis ? , Et cum increpuisset cos quitur : et alibi quidem ii , qui sub lege vixerunt ,
hujusmodi verbis, e accesserunt, inquit , ad eum alibi autem qui per Jesu Christi fidein et gratiamı
filii Ruben et filii Gad , el dicebant : Ovilia uvibus dispensa li sunt. Verumtamen ii qui videntur primi ,
fabricabimus hic, el pecoribus, et civilales impe et per Mosen dispensati , non prius consequenti .
dimentis nostris, el nos armati prima lurma incede hæreditatem sibi decrelam , quam · Mose dluce me
mus ante filios Israel, usquequo perducamus eos in ruerunt, nisi et ipsi transeant cum iis quos Jesus
suum locum . » Et hæc promillentes, mitigaverunt dispensal, el pugnent cum eis contra inimicos , et
Moysen, ita ut ipse eos commendaret Jesu et Elea collocent eos in sedibus suis, et ita ipsi consequen
zaro. Ita enim scriplum est 67 : « Et adhibuit illos D lur hæreditatem quam Moyse duce meruerunt.
Moyses ad Eleazarum sacerdotem , el Jesum filium 6. Sed hæc nisi ex Scripluris divinis approben
Nave, el principes familiarum tribuum Israel . Eu lur, fabulæ videbuntur. Paulus ergo horum pro
ait ad eo Moyses : Si transierint filii Ruben et lilii ducalur in medium idoneus testis, qui in Epistol.,
Gad vobiscum Jordanem omnis armatus ad prælium ad Hebræos, ubi describit omnes illos patres, et
coram Domino, el oblinueritis lerram in conspeckii patriarchas, ac prophetas, qui per fidem placue
restro , dabitis eis terram Galaad in possessionem . ) runt Deo , post enumerationem cunctorum , in ulti
Terræ nomen in Scripturis divinis positum diversis ma conclusione sic dicit de eis 18 : « Et ii omnes
significationibus invenimus ; et primo quidem lerra lestimonio fidei acceplo non perceperunt repromis
hæc in qua habitamus, non ex initio terra vocitala est , siones , Deo pro nobis melius aliquid providente ,
sed arida : el post hæc quæ prius dicta ſuerat arida , uli ne sine nobis consummareolur . 1 Quasi dice
373 terræ nomen accepit ; sicut el cælum istud via rent islæ novem et semnis tribus de illis duabus et

" Num . XXXII , 4 . 68 I Cor. 11 , 14. 6* Psal . xlii , 13. 68 Num . XXXII , 6 , 7. 86 ibid . 16, 17 . 67 ibid .
28, 29. 68 A68 . 11. 7. 69 Mauh . V , 4. 70 Matth . Xlll. 71 Psal . xXXVII , 34 . 7 Heb . x1 , 39, 40.
PATROL . GR . XII . 25
773 ' ORIGENIS 780

semis tribubus, quia propterca non ceperunt pro- A ibi Jesum Dominum nostrum sequens, interficiet
missiones terræ illius , quæ eis extra Jordanem per triginta el eo amplius reges , illos fortassis de qui
Moysen decreta est , Deo pro nobis aliquid melius bus dicitur76, quia eastiterunt reges lerræ , el prin.
providente , uti ne sine nobis consummarenlur. cipes congregati sunt in unum , adversus Dominum ,
Propterea ergo transeunt nobiscum armati ad præ el adversus Christum ejus ; , depulsisque iis regi
lium , et juvant nos ad belligerandum , ad expugnan bus et prostratis , agnoscet secretiora mysteria,
dos inimicos. Sed illi iranseunt qui armati sunt , usquequo veniat ad illum locum ubi sedes Dei est
qui viri forles sunt el polentes; cæleri vero , igna et Jerusalem civitas Dei vivenuis, non isla quæ
va manus et imbellis, remanent extra Jordanem . servil cum filiis suis in terris , sed illa cælestis,
Si qui autem in ipsis viri fortes sunt, relictis ani quæ libera est , el maler omnium nostrum : ad cu
malibus et pecoribus el omnibus impedimentis , jus nos hæreditatem perducere dignetur dus et Do
pugnant adversum hostem nobiscum usquequo vin minus noster Jesus Christus, cui est gloria et im.
cantur inimici nostri , usquequo hæreditatem terræ perium in sæcula sæculorum . Amen .
bonæ, lerræ mellis lactisque capiamus . Quis enim HOMILIA XXVII .
dubitat quod sancti quique palrum , el orationibus De mansionibus filiorum Israel.
nos juveul, el gestorum suorum confirment algue B 1. Cum conderet Deus mundum , innumeras
horlentur exemplis, sed et voluminibus suis, per creavit ciborum differentias, pro diversitatibus sci
ea quæ nobis ad memoriam scripla reliquerunt licet vel humani desiderii, vel naturæ animalium .
docentes nos, el instruentes quomodo adversum Unde non solum hoino cum viderit animalium ci
inimicas potestatcs dimicandum sit , et quomodo bum , scil eum non pro se , sed pro animalibus
agonum toleranda certamina ? Pugnant ergo pro no crcalum , sed el ipsa animalia agnoscunt proprios
bis el psi, incedunt primi anle nos armati. Ipsos cibos : et aliis quidem , verbi causa , utilur leo, aliis
enim nos habentes ad exemplum , et videntes eo cervus , aliis bos, aliis vero aves. Sed et inur
rum per spiritum fortia facta, armamur ad prælium homines sunt quædam differentiæ in appeleu
spiritale , el adversus spiritalia nequitiæ in cæ dis cibis : el alius quidem qui bene sanus est et
lestibus dimicamus. Sic denique qui Jesu duce habitudine corporis valens, furiem cibum requirit,
militant, triginta el eo amplius reges perimunt, et el credit confiditque edere omnia , velul robustis
Terras eorum sorle bæreditatis accipiunt . Depulsis simi quique athletarum . Si quis vero infirmiorem
namque spiritalibus nequitiis de cælestibus, hære se sentit ei invalidum , delectalur oleribos, el lor
ditatem regni cælestis a Jesu Domino nostro perci- C lem cibum pro sui infirmitate corporis ( 59) non re
piunt. cipit. Si vero sit aliquis parvulus , etiamsi roce in
7. Polest et terlius adhuc expositionis videri dicare non possit, re tamen ipsa nullam aliam
modus , ut in filiis Israel, id est in populo Ecclesir , quam lactis requirit alimoniam . Et ita unusquis
intelligantur quidam esse spiritales, el intra Jor que vel pro ælale vel pro viribuis , vel pro corporis
danem percipere bæreditatein lerræ fluentis lac el valetudine , aptum sibi el compelenlem viribus suis
mel : sapientiæ scilicet el scientiæ capientes dulcc expelil cibum . Si sufficienter rerum corporalium
dinem , quorum terra Aumine Dei , quod repletum considerastis exemplum , nunc ab jis ad intelliges
est aquis divinæ intelligentiæ , circumdatur el ri liam spiritalium veniamus. Omnis natura rationa
galur. Alii autem sunt carnales, qui jumentis el bilis propriis et sibi competentibus nutriri indiget
pecudibus, id est crassis et stolidis sensibus abun cibis. Cibus autem verus naturæ rationabilis sern
dant : sicut erant illi de quibus dicebal Aposto Dei est. Sed sicut in nutrimentis corporis multas
lus 78 : « Ila insensati estis, ut cum spiritu cæperi- paulo ante dedimus differentias, ita el natura pa
lis , nunc carne perficiamini ? , el " : 10 insensati tionalis , quæ ratione el verbo Dei , ut diximus ,
Galalæ , quis vos fascinavil verilali non obedire ? , pascitur, non omnis uno atque codem verbo nulrie
Sed et unusquisque nostrum , nisi se armaverit, el , Dtur. Unde ad similitudinem corporalis exempli est
abjectis brutis et belluinis sensibus, ad spiritalem aliquibus etiam ( 60) in verbo Dei cibus lactis :
intelligentiam properaverit , remanebit extra Jor apertior scilicet simpliciorque doctrina, ut de no
daneni, nec polerit per sapientiæ flumen incedere, ralibus esse solet, quæ præberi consuevit iis, qui
quod lælifica t civilale m Dei , id est animam Dei initia habent in divinis sludiis , el prima eruditionis
capacem : non assequelur eloquiorum Domini in rationabilis elementa suscipiunt. His ergo cum re
Leriora, quæ sunt dulciora super mel et ſavum , citalur talis aliqua divinorum voluminum lectio, in
sed illam tantummodo consequelur terram , in qua qua non videatur aliquid obscurum , libenter acci.
duo reges occisi sunt, ubi dicatur ei " : « Nibil piunt : verbi causa , ut est libellus Esther, aut Ju
aliud judicavi me ipsum scire inter vos nisi Jesum dith , vel etiam Tobiæ , aut mandala Sapientiæ. Si
Cbrislum , et hunc crucifixum . » Qui autem potuerit vero legalur ei liber Levitici , offenditur continue
transire Jordanein ,et ad interiora penetrare , 374 animus , et quasi non suun reſugit cibum. Qui
13 Gal, 111 , 3. 7 * ibid . , 1 . 78 I Cor. II , 2. 98 Psal. 2.
(59) Corporis. Deest in editis , sed supplelur e mss . ( 60) Codex S. Theodorici, « est aliquis etiam , etc.
 1

1
IN NUMEROS HOMILIA XXVIJ . 702
781
enim venit ut disceret Deum colere , justitiæ ac A in præfatione præmisimus, ut suscitemus animos
pietatis ejus præcepla suscipere , audit mandata de vestros, quoniam quidem hujusmodi lectio habc 1
sacrificiis dari , et immolationum ritus doceri , quo tur in manibus, quæ difficilis ad intelligendum , et
modo non continuo averlit andilum , el tanquam superflua videatur ad legendum . Sed non possumus
non sibi aplum cibum recusal ? Sed et alius cum hoc dicere de sancti Spiritus lilleris (62), quod ali

.
H
leguntur Evangelia, vel Apostolus, aut Psalmi, le quid in eis oliosum sit aut superfluuin , eliainsi
luis suscipil, libenter amplectitur, et velut reme. aliquibus videantur obscura. Sed hoc potius facere
dia quædam infirmitatis suæ inde colligens gaudet. debemus, al oculos mentis nostræ convcrlamus ail
Huic si legatur Numerorum liber, et isla masime eum , qui hæc scribi jussit, et ab ipso horum intel
Joca quæ nunc habemus in manibus, nihil hæc ad ligentiam poslulemus : ut sive infirmitas est in ani
1
utilitatem , nihil ad intirmitatis suæ remedium , aut ma nostra , sanet nos ille, qui sanat omnes languo
animæ salutem prodesse judicabit ; sed continuo res ejus : sive parvi sensus sumus, adsit nobis cu
refutabit, et respuel lanquam graves et onerosos slodiens parvulos Doininus, et enutrial nos, atque
cibos , el qui ægræ alque invalidæ non compelant in mensuram lalis adducat. Ulrumque eniin in
animæ. Sed sicut, verbi gratia ( ut iterum ex cor B nobis est, ut ex infirmis ad sanitalem , et ex par
poralibus repelamus exempla ) , leoni si delur intel . vulis ad ætalem virilem pervenire possimus. 1.0
leclus, non continuo culpabit abundantiam herba nobis ergo est, hæc a Deo poscere. Dei autem esi ,
ruin creatam , quia ipse crudis carnibus vescitur, petentibus dare el pulsan.ibus aperire. Sed salis
nec dicet illas superflue a Conditore productas, sil isla præfatio.
quia ipse earum cibo non utilur : nec iterum homo, 2. Nunc jam ad lectionis ipsius quæ recitala est
quia pane aliisque aptis sibi utitur alimoniis, cul veniamus exordium , ut, juvante Domino, sensum
pare debel cur fecerit Deus serpentes, quos cibum quoque eorum , etiamsi non ad liquidum , summa
videat præbere cervis ; neque ovis, aut bos culpare, tiin tamen colligere et explicare possimus. Ait
verbi causa , quod aliis animalibus carnibus vesci ergo71 : Hæ sunt mansiones filiorum Israel, ex quo
datum est , cum ipsis ad edendum granina sola exierunt de lerra Ægypti cum virtute sua , in manie
suſiciani. Ila ergo el in cibis rationalibus, divino. Moysi el Aaron . Et scripsit Moyses profectiones
rum dico voluminum , non continuo aut culpanda eorum , et mansiones per verbum Domini, , et cæ
aut reſulanda est Scriptura , quæ difficilior aut ob lera . Audistis (63) quia scripsit hæc Moyses per
scurior ad intelligendum videtur, vel ea continere, verbum Domini . El quid voluit Dominus hæc scri
quibus sive incipiens, el parvulus, sive infirmior C bi ? Ut prodesset nobis aliquid scriplura hæc man
el minus ad intelligenda omnia validus uli non po sionum quas fecerunt filii Israel , aut nihil prodes
lest, nec conferri sibi ex jis vlilitatis aliquid exi set ? Et quis audeat dicere, quod ea quæ per ver
slimat aut salutis : sed considerare debes (61 ) , quia bum Domini scribuntur, nihil utilitatis habeant, nec
sicut serpens et ovis , et bos et homo, ac ſenum salutis aliquid conferant, sed solam rem geslam nar
Del creatura sunt omnia , et diversitas isla ad lau rent , quæ lunc quidem præterierit , nunc autem nihil
dem spectat et gloriam Crealoris, quod competen ad nos ex ejus relatione pervenial ? Impia hæc et aliena
lem et in lempore unicuique eorum pro quibus a catholica lide sententia est, et eorum tantummodo
creata sunt, vel præbeant, vel capiant cibuni : ita qui legis el Evangeliorum negant unum solum sa
et hæc omnia quæ verba Dei sunt , et in quibus pientem esse Deum Patrem Domini nostri Jesu
Christi. Quid ergo de iis mansionibus fidelis sentire
diversus pro caplu animarum cibus est , unusquis
qae proul sanum se et validum sentit , assumat. debeai intellectus, summatim , prout tempus patitur,
Quamvis et si diligentius requirainus, verbi cau pertractare lentemus. Superior dispulatio, cumi
sa , in Evangelii lectione , vel apostolica do nobis occasionem dicendi de profectione filiorum
ctrina , in quibus delectari videris , et in qui- D Israel ex Ægypto præbuisset, dupliciter diximus
bus tibi aptissimum et suavissimum deputas ci videri posse spiritaliter exire unumquemque de
bum , quanta sunt que je lateni, si disculias Ægyplo : vel cum relinquentes gentilem vilam ad
el perscruleris mandala Domini ? Quod si ea , agnitionem divinæ legis accedimus, vel cum anira
quæ obscura videntur et difficilia , refugienda de corporis hujus habitatione discedit. Ad utrum
sunt protinus et vitanda , invenies etiam in illis, que ergo islæ mansiones, quas nunc per verbum
375 in quibus valde confidis, tam mulla obscura Domini Moyses describit, aspiciunt . Nam de illis
el difficilia , ut si hanc sententiam teneas, sit tibi quidem mansionibus, quas animæ corpore exula ,
eljam inde recedendum. Sunt tamen plurima in imo corpore suo rursus indulæ habituræ sunt (64) ,
illis , quæ apertius et simplicius dicta sunt, quato Dominus pronuntiavit in Evangelio , dicens 78 :Mulla
ut parvi sensus ædificent auditorem . llæc autem mansiones sunt apud Palrem meum . Alioquia di .

17 Num . XXXIII , 1. 2. 78 Joan . XIV , 2.

(61 ) Mss . , « debes. , Libb . edici, debet.:) Mox sanctis lilleris . ,
jidem mss . , I el ovis el bos, el honno . , In libb. cdi (63) Mss , caudistis, » Libb . editi , candisti . ,
(64 ) Codex Sancti Theodorici ; canina corpore
tis(62)
deest, i el.bos.
Codex ) Theodorici solum habel, ode
Sancti exuta , imo corpore suo rursus indula habilura esl. )
 763 ORIGENIS 784

cerem vobis, Vado el præparo vobis mansionem . » A mansionibus perveniunt filii Israel usque ad prio
Sunt ergo multæ illæ mansiones quae ad Patrem cipium capiendæ hæreditatis. Principium vero ca
ducunt, in quibus singulis quid causæ , quid ulili- piendæ hæreditatis fuit , ubi Ruben el Gad, ci dimi.
latis animæ commoratio, quidve eruditionis aut il dia tribus Manasse, accipiunt terram Galaad. Con
luminationis accipial, scil ille solus fuluri sæculi slat itaque nunierus descensionis Christi, per qua .
Paler , qui ait de semetipso 7º , quia e ego sum ostium . draginta el duos patres secundum carnem , velut
Nemo venit ad Patrem , nisi per me. » Qui ſortassis per quadraginta duas mansiones descendens usque
in his singulis mansionibus unicuique anima ostium ad nos , el per totidem mansiones ascensus filiorum
fiel (65) , ut per ipsum intret, el per ipsum exeal , Israel , usque ad hæreditatis promissæ principium .
et inveniat pascua , et iterum intret ad aliam, et Quod si intellexisti quantum sacramenti numerus
inde ad aliam mansionem , usquequo ad ipsum per isle descensionis ascensionisque contineal , veni
veniat Pairem . Sed nos , pene immemores præfatio jam , et incipiamus per ea , quæ descendit Christus
nis nostræ , subito auditum vestrum ad alta el ex . ascendere , et primam mansionem istam facere ,
celsa surreximus. Imo vero redeamus ad ea , quæ quam ille novissimam ſecil , scilicet , qui natus er
inter nos et in nobis geruntur. In Ægypto erant Virgine est : et hæc sit prima nobis mausio de
Glii Israel , in operibus Pharaonis regis luto ac la- B Ægyplo exire volentibus, in qua, relicto idolorum
tere affligebantur, doncc ingeniscentes, clamarent cultu , et damoniorum , non deorum , veneratione,
ad Dominum , et exaudiens gemilum eorum mille credimus Christum nalum ex Virgine, et de Spirilu
ret eis verbum suum per Moysem , et educeret eos sanclo, et Verbum carnem facium venisse in hunc
de Ægyplo. El nos ergo cum essemus in Ægypto , mundum . Post hæc jam proficere, et ascendere ad
mundi dico hujus erroribus et ignorantiæ tenebris, singulos quosque fidei et virtutum gradus nitamur..
operantes opera diaboli , el in concupiscentiis et vo Quibus si landiu immoremur, donec ad perſectum
luplalibus carnis, miseratus est Dominus afflictio veniamus, in singulis virtutum gradibus mansionem
nem nostram ; el misit Verbuni suum unigenitum fecisse dicemur, iisquequo ad summum pervenien .
Filium, qui nos de ignorantia erroris ereplos ad tibus nobis institutionum profectuumque fastigium
lucem divinæ legis adducerel . promissa complealur hæreditas.
3. Sed priino omnium intuere mysterii rationem : 4. Sed et anima cum de Ærypto vitæ hujus pro
quam qui diligenter observaverit , in Scripturis in ficiscitur, ut lendat ad lerram repromissionis, per
veniet in egressione filiorum Israel de Ægyplo, git necessario ad illas (67 ) , quæ apud Patrem ab
quadraginta et duas habitas esse mansiones : et rur С initio præparatæ sunt mansiones. Quarum crelo
sum adventus Domini el Salvatoris nostri in hunc memor Propheta , dicebal 83 : « Hæc memoratus
mundum , per quadraginta el duas generationes ad sum , et effudi super me animam meam , quoniam
ducitur. Sic enim Matthæus evangelista comme ingrediar in locum tabernaculi admirabilis, usque
morat, dicens 80 : « Ab Abraham usque ad David ad domum Dei . , Isive sunt mansiones, el ista taber.
regem , generationes qualiiordecim . Et a David usque nacula , de quibus in alio loco dicit 84 : Quam ama
ad transmigrationem Babylonis , generationes qua bilia sunt tabernacula lua, Domine virtulum ! con
luordecim . Et a transmigratione Babylonis usque cupiscil et delicit anima mea in alria Domini. »
ad Christum , generationes quatuordecim . , Islas Idcirco et in alio loco idem Propheta dicil 85 : « Mul
ergo quadraginta et duas generationes , quas velut lum peregrinata est anima mea. 1 Intellige ergo, si
mansiones Christus ſecil descendens in Ægyplum (66) poles, quæ sint islæe peregrinationes animæ , in qui
mundi hujus, ipso numero quadraginta el duas bus cum quodam gemilu ac dolore peregrinari se
mansiones faciunt , qui 376 ascendunt de Ægyplo. diutius deflet. Sed hebescit harum intellectus el
Et bene observanter posuit Moyses dicens 81 : obscuralur, donec adhuc peregrinalur : tunc autem
• Ascenderunt filii Israel cum virtute sua . Quæ est verius edocebitur, et verius intelliget quæ fuerit
virtus corum , nisi ipse Christus, qui est virtus Dei ? D ralio peregrinationis sur, cum regressa ſueril al
Qui ergo ascendii, cum ipso ascendit , qui ad nos requicin suam , id est ad patriam suam paradisum :
inde descendit, ut illuc pervenial , unde ille non quod sub mysterio intuens Propheta dicebat :
necessitate , sed dignatione descendit, ut verum sit « Convertere, anima mea , in requiem luam , quia Do
illud quod dictum est 88 , quia « qui descendit, ipse minus benefecit tibi . » Sed interim peregrinatur et
esi el qui ascendit . » Igitur in quadraginta duabus agit iter el conficit mansiones, utilitatis sine dubio
19 Jnan . 8 , 9 , el xiv , 6. 80 Matth . 1, 17. 81 Num . XXXIII, 1. 89 Ephes. iv, 10. 83 Psal . ILII, 5.
** Psal . LXXXIV , 2, 3. 85 Psal . xix , 5. 86 Psal. cxv , 7.

(65) Sunt ergo mullæ ill« e mansiones , elc . , usque
ad ista verba , sed nos pene immemores , desunt in
libris antea editis , el restituuntur ex omnibus mss.
Libri edili lantum habent : sunt ergo illic muliæ
mansiones , in quibus post sæculi hujus æruninas ,
et Ægypliam servitutein fideles anime requiescant.
Sed nos pene immemores , · elc .
(66) Generationes quas relul mansiones Christus
fecil descendens in Ægyplum . Sic habet codes ab
batiæ Sancti Teodorici Rhemensis . Libri vero
antea editi , « generationum mansiones quas Cbrisius
fecit ascendens in Ægyplum . )
( 67) Codex Sancti Tlieodorici : « pergit necessario
per quasdam vias , et cerlas quasque , ut diximus.
conspiciel mansiones. Quaruni credo , 1 elc. Coues
Ebroicensis pro i conspiciel, , habel, « couficil. )
 785 IN NUMEROS HOMILIA XXVII . 786

alicujus causa per hæc Dei promissionibus dispen- A Moysen , et ipse enim quo iret ignorabat ; sed colum
sata , sicut el quodain loco dicit 87 : « AMixi le, el nam ignis et nubem ; Filium scilicet Dei , el Spiri
cibavi le manna in deserto , quod nescierunt patres liim sanclum , sicul et in alio loco Prophela dicit 88 :
tui, ut dignoscerelur quid est in corde luo. Islæ Ipse Dominus ducebat eos. , Talis ergo fiel bea
ergo mansiones sunt, quibus iter e lerris agitur ad læ anime ascensus, cum submersi fuerint omnes
: cælum . Et quis ita invenitur idoneus, et divinorum Ægyptii et Amalecite , alque universi qui impugna
conscius secretorum , qui possit itineris istius el verant eam : el per singulas quasque digrediens
ascensionis animæ describere mansiones , et unius mansiones , illas scilicet multas quæ dicuntur esse
cujusque loci vel labores explicare vel requies ? apud Patrem , illuminatur amplius (72) ex una ad
Quomodo enim enarret quod post primam el secun aliam veniens, majora semper illuminationis auge
dam el tertiam mansionem ( 68) insequatur adhuc menta conquirit, usquequo assuela sit ipsius veri
Pharao, insequablur Ægyptii , et licet non com luminis quod illuininat omnem hominem , inluilum
prehendant, lamen insectentur, el licet submersi pali , ci miræ majestatis ferre ſulgorem . Si vero ad
sini , lamen insecuti sini ? Quomodo enuntiet quod secundam , de qua superius memoravimus, exposi
salvus effeclus Dei populus, post aliquol mansiones B tionem redeamus, el animæ in hac vita posilæ per hæc
primum cantaveril canticum dicens P8 : « Cantemus doceri intelligamus proſeclus, quæ conversa de gen
Domino, gloriose enim bonorificalis (69) est , equum lili vita , non lam Moysen quam legem Dei , nec Aa
el ascensorem projecit in mare?, Sed hæc, ut ron , sed sacerdotem illum qui permanel in æter
dixi , qui per singulas mansiones audeat aperire, el num sequitur ; antequam ad perſectum veniat , in
pro contemplatione nominum qualitates quoque eremo habilat; ubi scilicet exerceatur in præceptis
conjicere mansionuin , nescio si aul sensus dicentis Domini, el ubi fides ejus per tentationes probetur.
ad niysteriorum pondus sufficiat, aut auditus capiat Ubi cum vicerit unam tentationem , el fides ejus in
audientium . Quomodo enim vel occursus belli ex ea fuerit probata , inde venit ad aliam , et quasi de
plicelur Amalecitarum , vel diversæ tentationes, el una mansione ad alteram transit, et ibi cum obii
illi quoniodo enarrentur, quorum artus ceciderunt nuerit quæ acciderint , et fideliter tulerit, pergit ad
in deserlo, el quod omnino non filii Israel , sed filii aliain ; el ila per singula quæque lentamenta vila
Gliorum Israel, ad rerram sanctam pervenire polue ac fidei prosecuta , mansiones habere dicitur : in
runt, et omnis ille velus populus cecidit , quibus quibus per singula virtutum quæruntur augmenta :
conversatio et habitatio fuerat cum Ægyptiis , so el impletur in iis illud quod scriptum est : « Ibunt
lus autemi novus pervenit ad regnum qui ignorabat c de virtute in virtutem , , usquequo perveniatur ad
Ægyplios, exceptis sacerdotibus el Levilis ? Si quis ultimum , imo ad suminum gradum virtutum , et
enim polueril se in sacerdotum et Levitarum or Iranseatur flumen Dei , ac promissa suscipiatur hie
dine collocare, si quis potuerit non habere portio reditas .
nem in terris ullam , nisi solum Dominum , isle non 6. Duplici igitur expositione ulenles, omnem
cadet in deserto , sed perveniet ad terrain repro hunc qui recitalus est considerare debemus ordi.
joissionis . Unde el lu si vis iion cadere in deserlo, nem mansionum , ut ex utroque sil animæ nostre
sed pervenire ad terram repromissionis patrum , profectus, agnoscentibus ex iis vel hæc vita, quæ ex
soriem luam non habeas in terra ( 70) , nec sit tibi conversione erroris legem Dei sequitur, qualiter
aliquid commune cum terra . Portio lua sit Domi- agi debeat , vel futuræ spei quæ ex resurrectione
nus solus, el nunquam cades. Agilur ergo ascensio promillilur, quanta sit exspectatio. Sic enim puto
de Ægypl.) ad terram repromissionis , per quain , ut quod iis quæ leguntur, digna sancti Spiritus legibus
dixi , nysticis descriplionibus edocemur ascensumi intelligentia doceatur. Nam scire in deserto illo qui
animæ ad cælum et resurrectionis ex morluis sacra diclus sit locus ille, ubi, verbi gratia , applicueruil
mentum (71 ) . lunc transeuntes filii Israel , quid mihi utilitatis af..
377 5. Ponuntur autem el nomina mansionibus. D ſeri, aut quid legentibus ex hoc proſectus, et legem
Neque enim conveniens videbatur, ut omnis locus Dei die ac nocle meditantibus conferalur ? maxime
qui sub cælo, sive monilium , sive collium , sive cam cum videamus lantam fuisse curam Domino de istis
porum nominibus uteretur : illa vero ascensio qua mansionibus perscribendis , ul descriptio earum se
anima ascendit ad regnum Dei , mansionum suarum cundo jam loco divivis legibus inderelur. Comme
nomina non haberet. Habel nomina mansionun my morata sunt enim nomina ista , licet in nonnullis
sticis ap.ala vocabulis, bahel el deducentem se non immutata , jam lunc cum per loca singula elevasse

87 Delil . vii, 2. 3. 88 Exod. xv , 1 . 89 Psal . LSXVII , 14 . 90 Psal . LXXXIV, 7.

( 68) Codex Ebroicensis , prima , et secunili ,
el terlia mansione . ) Codex Sancti Theodorici ,
posl primam , el secundam , et tertiam mansio .
nem . , In libris antea editis clesideralır post . 1
(69 ) Mss . ( honorificalus. , Libb . cditi , glorifi.
calus, ,
(70) Codex S. Theodorici solum habel, in dc
serlo . Si pervenire vis ad repromissiones palrum ,
sortem tuam non habeas in lerra . )
( 71 ) El resurrectionis ex morluis sacramentum .
Sic habet codex S. Theodorici. Libri edili , 1 ex re
surrectionis ex mortuis sacramento. )
( 72) Codex S. Theodorici, ut per singulas ....
illuminelur amplius. )
 787 ORIGENIS 783

Jicuplur filii Israel de illo loco, el applicuisse : sed A ad lactuni atque odoratum guslumque veniunt, de
et nunc iterum per verbum Domini describi juben- leciamur, labantur dics, lempus prætereal, el non
Tur a Moyse. Unde el hoc ipsum quod secundo re occurramus omne spalium imminentis itineris er
pelitur ista descriptio, salis congrue mihi videtur plicare, et deliciamus in medio, atque aceidat nobis
ad mysterium expositionis hujus quam proposui illud quod de quibusdam refertur, qui pervenire non
unus : bis enim repetuntur, ut duas animx oslen poluerunt, sed arlus eorum ceciderunt in deserto.
derent vias ; uuam qua in carne posita per legem lier ergo agimus , et idcirco devenimus in hunc
Dei in virtutibus exercelur , et per gradus quosdam mundum , il transeamus de virlute ad virtutem :
profectuum ascendens pergil , ut diximus, de vir lion ul permaneamus pro lerrenis in terra , sicut et
lule in virlulem , el ipsis profectibus quasi mansio ille qui dicebal * : « Destruam horrea mea , et alia
uibus ulitur ; aliam vero qua post resurrectionem majora ædificabo , et dicam anime neæ : Anima , lia
ascensura ad cælos non subilo nec importune ad bes mulia bona reposita in annos multos , manduca ,
somma conscendit, sed per mullas deducitur man et bibe, el lælare, ne forte dical et nobis Dominus,
siones, in quibus illuminata per singulas el aug . sicut illi : Suulle , hac nocle auſerelur a le anima
mento semper splendoris acceplo , in unaquaque Tua , , Non dixit in hac die, sed in hac nocle . In
B
mansione illustrata sapientiæ luinine usque ad ipsum nocle eniin perimilur el hic , sicut primogenita Ægy.
perveniat luminum Patrem. Exierunt ergo, in pliorum , lanquam qui dilexerit mundum , el tene
aquil " , Olii Israel cum virtute sua . , Erat cum illis bras ejus, et particeps fuerit rectorum mundi hujus
sirius illa que dixeral : Tecum descendam ju Tenebrarum harum * 3 * . Tenebrp. aulem el nos mune
Lyyplum ; y el quia eral cum illis isla virtus, pro dus iste appellatur pro iis qui in ignorantia vivunt,
pilerea dicit Propheta : 1 Et non erat in tribubus nec lumen recipiunt veritatis . Qui autem tales sunt,
sorum inlirmans. » Exicrant autem in manu Moysi de Ramesse non proficiscuntur, nec transeunt ad
el Aaron . Ad exeundum de Ægyplo non sullicit una Soclioib.
manus Moysi, quæritur el manus Aaron . Moyses 8. Videamus tamen prius quando proficiscuntur
indical scientiam legis , Aaron sacrificandi Deo el filii Israel ex Ramessc. « Mense, inquit “ , primo,
immolandi peritiam . Opus est ergo , ut exeuntes quinta decima die mensis. , Per præceptum Domini
de Ægyplo non solum scientiam legis el fidei, sed quartadecima die mensis egerant Pascha in Ægy.
operum quibus Deo placelur fructus habeamus . Ideo plo, jugulantes agnum pridie quam proficisceren
enim el manus commemoralur Moysi el Aaron , ut lur, et initium quodammodo festivitatis adbuc in
opera per manus intelligas. Etenim si exiens de с c Ægyplo positi gerunt. Sequenti ergo die, qui est
Ægyplo, et conversus ad Deum abjiciam super primus dies Azymorum , quinta decima die mensis
biam , per manus Aaron taurum Deo sacrificavi. primi proficiscuntur de Ramesse, et veniunt in So
Si petulantiam lasciviamque perennero , bircum Do choch , ut ibi faciant festivitatis Azymorum diem.
mino jugulasse me Aarou manibus credam . Si li Quis sapiens et intelliget bæc ? sensalas el cogno.
bidinem vicero , vilulum ; si slultitiam , avem im scel ea ºr ?, Imo quis est qui hæc vel ex parle co
molasse videbor . Sic ergo cum animæ vitia pur gnoscal, sicut Apostolus dicit "8 : 1 Ex parle sci
gantur, manus Aaron operatur in nobis ; el manus mus, el ex parle prophetamus ?, Quis intelligit
Moysi nobiscum est, cum ad hæc ipsa intelligenda quomodo ex parte dies festos agimus, ut nemo nos
illuminamur ex lege . El ideo utraque manus neces. judicel in parle diei lesti , aut Neomeniæ , aut Sabe
saria est de Ægypto exeuntibus, ut invenialur in bati ? Omuis namque dies feslus qui in lerris ab
eis non solum fidei et scientiæ , sed el acluum ope honinibus gerilor, in parte, non in integro , neque
rumque perfectio ; el tamen utræque hæ non swil perſeclo festivitatis tilulo geritur : sed cum exieris
duæ manus, sed una . In manu enim Moysi el Aa de Ægyplo ista , lunc erit tibi perfecta festivitas,
ron eduxit eos Dominus, et non in manibus Moysi lunc azyma sincerilatis et veritatis ad perfectum
et Aaron , unum enini opuis utriusque inanus esi , D curabis, lunc Pentecostes diem in eremo ages, el
alque una perfectionis expletio . tunc forte primuin mannæ cibum cælestem susci
7. « Et scripsil , inquit " , Moyses profectiones et pics, ac singulas quasque festivitates geres, de qui
mansiones eorum , per verbum Domini. , Scripsit bus jain superius, ul poluimus , dictum est. Scilo
ergo hæc per verbum Domini, il legenles nos , el tamen quoniam post illud pascha quod in Ægypto
videnles quantæ nobis immineant profectiones ad factum est , semel invenimus in deserlo pascha cu
iter quod ducit ad regnum , præparernus nos ad vi ralum , cum lex dala est, et aliud, sicut observa .
Lam hanc, et consideranles iter quod nobis immi. vimus in Numeris, post hæc jam nusquami geri , oi
jeal, non segniler nec remisse vilie nostra tempus si in terra repromissionis. Igitur quinta decima die
permillamus 378 absumi, ne forle dum in his mensis primi, sequenti post Pascha die, qui est
mundi vanitatibus (73) immoramur, el singulis qui primus Azymorum dies , profecti sunt filii Israel de
busque quæ ad visum vel auditum , vel etiam quæ Ramesse, « in manu , inquit " , excelsa , in conspe
91 Num . XXV !!!, 1 . 99 Gen. XLVI , 4 . 93 Psal . cv , 57 . 91 Num . XXXIII , 2 . 95 Luc. xii , 18, 19, 90
** Ephes. vi , 12 . os Num . XXXIII , 5 . 97 Ose , niv , 10. 98 I Cor . xlll , 9 . 90 Num . XXXIII , 3.
( 73 ) Idem ins., dum in hujusmodi vanitatibus. »
78 ) IN NUMEROS HOMILIA XXVII . 790

clu omnium Ægypliorum . , Quae est manus excel- A rantiæ conantur operari . Neque enim sine ipsis cons
sa ? Et alibi enim dicit ' : Exallelur manus lua . ) summalur omne peccatum . Nam cum adulterium
Ubi non est humanum opus nec lerrenum , sed di- quis commillit, non est utique sine dæmone : vel
vinum , ibi manus excelsa nominatur. Per manus cuin ira immoderata raplatur, vel cum diripit alie
namque opus intelligi, sæpe jam dictum est. In ma na : et qui sedens adversus proximum suuui de.
nu ergo excelsa , in conspectu omnium Ægyptiorum trahit, et adversum filium matris suæ ponit scan
profecti sunt. « Et Ægyptii , inquil , sepeliebant . dalum , non est sine dæmone. Et ideo omnimode
morluos suos ; , viventes autem sequebantur Do agendum est nobis, ne forle Ægyptiorum primo
minum Deum suum . Post hæc dicitur : quia i el genita , vel deos euruni quos Dominus percussit et
in diis eorum fecit Dominus vindictam , , Sed et in exstinxit , resuscitemus in nobis, si eis locum dede
Esodo ila dicit : « Et in omnibus diis Ægyptiorum rimus operandi in nobis ea quæ odit Deus. Si autem
faciet Dominus vindictam . , Hic aulem dicit quia ab his omnibus contineamus nos , eo modo quo su
fecit in eos Dominus vindictam . « Sunt quidam qui perius diximus, dedit vindiciam in onibus diis
dicuntur dii sive in cælo , sive in lerra , , Apostolus Ægyptiorum , pænasque ex nostra emendatione et
ail . Sed et in Psalmis dicitur 8 : « Omnes dii gen conversione dæmones suscipiunt.
cum , dæmonia . , Non ergo mulacra , sed dæmones B 9. Exeunt ergo ex Ægyplo filii Israel , et profi
qui simulacris assident, deos dicit in quos fecit ciscentes ex Ramesse veniunt in Sochioib . Profe
Dominus vindicta :n . Sed velim requirere quomodo clionis hic ordo , et distinctio mansionum , valde ne
Deus vindictam faciat in dæmones, cum utique vin cessaria el observanda est iis qui sequuntur Deum ,
dictæ dies el judicii nondum advencril (74) . Sed el de virtutum profectibus cogitant. De quo ordine
hanc ego pulo in dæmones fieri vindictam , cum is memini quod jam el in aliis , cuin ædificationis caue .
qui ab illis deceplus fuerat ut idola colerel , per sa aliqua loqueremur, quæ Dominus dare dignatus
verbum Domini conversus Dominum colit ; el ex est , prosecuti sumus. Sed et nunc paucis jierum
ipso opere conversionis, in eum vindicta qui dece orantibus vobis coinmonebimus . Fil ergo prima.
perat, datur. Similiter si is qui a dæmonibus de profectio ex Ramesse , ei sive de hoc mundo anima
veplus fuerat ad fornicandum , convertalur ad pudi- proficiscens ad futurum sæculum pergil , sive ab er
ciliam , diligat castitatem , errasse se deſleal, pæni . roribus vilæ ad viam virtutis el agnitionis conver
lentiæ ipsius lacrymis utilur et incenditur dæmon, litur, ex Ramesse proficiscitur. Ramesse enim in
ct sic vindicta datur in deceptionis auctorem . Si nostra lingira dicitur commotio lurbida , vel commo- .
militer etiam si quis de superbia ad huniilitatem , lio lineæ (75) . In quo ulique ostenditur , quod omnia.
с
de profusione ad parcimoniam redeat, per hæc sin in hoc mundo in commotionibus et perturbationi
gula daemones, qui se in hæc deceperant, Nagellat bus posita sunt , et in corruplela : hoc enim linca
el cruciat. Quantis eos putatis agi tormentis, si indicat. In quibus non oportet residere animam ,
quem videant , secundum verbum Domini, vendere sed proficisci, el venire in Sochoch . Sochoth autem
omnia sua quæ possidel , el dare pauperibus et tol- interpretatur tabernacula (76) . Igitur primus animæ
lere crucem suam , el sequi Christum ! Super omnia profectus est ut auſeralur a commotione terrena , et
roro eis est tormentorum genera , el super omnes sciat sibi tanquam peregrinanti in tabernaculis ha
pænas, si quem videant verbo Dei operam dare, bitandum , quo velut in procinctu posita adversus
scientiam divinæ legis el mysteria Scripturarum in insidiantes expedita occurrere possit et libera ,
lenlis studiis perquirentem : in hoc eorum omnis Inde jam ubi se sentit esse præparatam , proficisci
damma est , in islo urunlur incendio, quoniam qui- tur ex Sochoth el applicat in Butban . Buthan con .
slem ignorantiæ tenebris humanas obscuraverant vallis appellatur (77) . Virlului diximus in his esse
mienles, el hæc obtinueranl, 11t Deus quidem igno- profectum . Virtus non nisi exercitiis el labore
rarctur, ad ipsos vero divini cullus sludia Iransfer conquirilor, nec tantum in prosperis, quantum in
rentur. Quæ putas in illos vindicla datur, quæ infer- D adversis probatur. Venitur ad convallem . In con
tur eis flamma pænarum , cum vident hæc lumine ve vallibus aulem el in inferioribus locis certamen
rilatis aperiri , el fraudis suæ nebulas per agnitionem habelur adversus diabolum et contrarias poieslaa
legis divinæ reserari ? Possident enim cunclos qui in les. In convalli ergo açon gerendus est, et in con
ignorantia vivunt : et non solum illos qui adhuc in valli pugnandum est . Denique el Abraham in valle
ignorantia sunt, sed ingerunt se sæpe eliam iis qui Salinaruin pugnavit adversum barbaros reges , et
379 agnoverunt Deum , et rursus in iis opera igno ibi victoriam conseculis est ® . Descendit crgo via ·
' Psal. x , 12. Num . XXXIII , 4. • ibid . “ I Cor. Vul, 5. * Psal . xcvI, 5. Gen. xiv .
(74 ) Sed velim requirere quomodo Deus vindictam dix est 730 « lexil, obiexit , , unde 700 1 lugll
(acial' in dæmones, cum utique vindictæ dies et judi- rium , labernaculuin , , et in plurali 820 i taberna
cii nondum adrenerit. Vide Origenianorum lib . 11 , cula . )
quæst. 5, num . 22 . (77 ) Buhan convallis appellatur. In Hebræo legi
(75) Ramesse enim in noxtra lingua dicitur commo tur Onxa in Elham . » Apud LXX legitur sou
110 Turbida , vel commotio lineæ . Nimirum a Dyn Odv , quod , cur i convallis i appellari possit, non
i comnioveri , percelli,., el Do « linea, Wlalla. ). videu .
(76) Socholh auiem interpreialur labernacula . Ril
-
 791 ORIGENIS 792

for hic noster ad eos qui in proſundis sunt et in A jacentes ad lillus maris. Cum autem videris cos
imis , non ut ibi demorelur, sed it ibi victoriam con jacentes, tu exsurge et canta in canticis Domino,
sequatur. Profecti sunt autem ex Buthan , el appli el collauda eum qui equum el ascensorem demer
cuerunt ad os Troth. Iroih visus interprelatur ( 78) . sit in Rubrum mare. Applicuerunt ergo ad amari
Nondum eniin venitur ad civitatem , nec quæ ludines . Audiens amariludines non pavescas , ne
perfecta sunt jam tenentur , sed interim primo que lerrearis. « Omnis enim eruditio ad præsens
parva quæque capiuntur. Hic est enim profectus, non videlur dulcis esse , sed amara . Postea vero
ill a parvis ad magna venialur. Yenilur ergo ad fructum dulcissimum el pacalissimum exercitatis
Troub , lioc est ad ingressum primum vici , quod per semelipsam reddit justitiæ ?, , sicut Apostolus
est initium conversationis , el abstinentiae medio docet , Denique el azyma cum amaritudine vesci
cris , Periculosa est namque in initiis grandis et præcipiuntur : nec est possibile pervenire ad ler
iminoderala abstinentia . Jroih autem hæc posila est ram repromissionis, nisi per amariludines transea.
contra Beelsephon, el contra Magdalur . Beelsephou jous . Sicut enim medici amariludiues quasdam
interpretatur ascensio speculæ , sive turris ( 79) . medicamentis inserunt salutis prospectu et sanila
A parvis ergo ascenditur ad magna , el non lis languentium , ila et salutis prospeclu medicus
dum in ipsa specula , seil contra speculam , id est B animarum nostrarum amaritudines nos vilæ hujus
in conspectu speculæ posita est . Speculari enim in voluit pati in diversis tentationibus , sciens quia
cipil, et prospicere spem futuram et altitudinem finis bujus amaritudinis auiinæ nostræ dulcedinem
froſectuum contemplari, el paulatim crescil , dum salutis acquiral : sicut et econtrario finis dulcedi.
plus spe nutritur quam laboribus fatigatur. Quæ nis quæ est in voluptate corporea , ut divitis illius
slalio, sive mansio contra Magdalum est , nondum exempla docuerunt, amarum finem reddit in infer.
in ipso Magdalo. Mag lalum enim magnificentia nium pænarum , Tu ergo qui iter virlutis incedis,
diciiur ( 80 ) . Habens ergo in conspectu el ascensio non reſugias applicare ad amaritudines. Proticisce
nem speculæ , el magniliceiitiam rerum fulurarul, ris enim et inde, sicul el filii Israel .
spebus, ut diximus , ingentibus pascitur et nutri 11. « Profecti sunt , inquit , de amariludine, er
lur . In profectionibus enim est , non in perfectione venerunt in Helim . , Helim est, ubi sunt duodecim
j.m posita .
fontes aquarum , et septuaginta duæ arbores palipa.
10. Post hæc proficiscuntur de Iroth, el transeunt rum . Vides post amaritudines, post asperitates teti
per medium maris Rubri, el applicuerunt ad aina lationum , quam le amana suscipiunt loca . Non
ritudines . Diximus lempus profectuum , tempus esse с venisses ad palmas, nisi tentationum amaritudines
periculorum . Quam molesła ienlatio transire per pertulisses , nec venisses ad dulcedinem fontiuni,
alicilium mare, videre fluctus in cumulum crescere , nisi prius quæ tristia ſuerant et aspera superasses :
aulire undarum insanientium voces el strepitus : non quo jam finis sit in his ilineris , et perfectio
sed lamen si sequaris Moysen , id est legem Dei, cunctorum ; sed dispensator animarum Deus in
a juæ iibi murus dextera levaque lieni , et iter in ipso itinere interserit laboribus etiam quædam re
venies per siccum in medio mari . Sed et illud iler frigeria, quibus refola anima el reparata , promplior
celeste quod agere dicimus animam , polest lieri ut redeat ad reliquos labores. llelim autem interpre
habeat aliquid aquarum , polest fieri ut ibi inve lalur arieles (81 ) . Arieles duces sunt gregum . Qui
mantur undæ ; est enim ibi pars aliqua aquarum , suint ergo duces gregis Christi , nisi apostoli , qui
el pars aliqua sub cælo ; el nos interim harum suni el duodecim fontes ? Verum quoniam non se
quæ sub cælo sunt aquarumyndas Nuctusque lum illos duodecim elegit Dominus el Salvator no .
perſerimus : Deus viderit si illa quielæ sunt et sler, sed et alios septuaginta duos, idcirco non so
placidæ , nec aliquibus ventis Nantibus excitantur . lum duodecim fontes, sed el sepluaginta duæ arbu
Sed nos interim , cum venerimus ad transilum ma res scribuntur esse palmarum , et ipsi enica apostoli
ris, eliamsi videamus Pharaonem et Ægyptios in- D nominantur, sicut et ipse Paulus dicit ., cum de
sequentes, nihil trepidemus, nullus de bis metus , resurrectione Salvatoris exponeret. Visus, inquit,
nulla formido sit. Credamus tantum in unum verur est illis undecim , deinde apparuil et omnibus apo
Delni, el quem misit Filium suum Jesum 380 stolis . In quo ostendit esse et alios apostolos,
Christum . Quod el si dicatur populus Deo credidisse exceptis illis duodecim . Hæc le ergo amænitas post
et famulo ejus Moysi, crediinus el nos secundum amariludinem , hæc le requies post laborem , hæc le
hoc etiam Moysi , id est legi Dei et prophetis. gratia post tentamenta suscipiel . « Profecti sunt ,
Constans ergo esto, et paulo post videbis Ægyplios inquit 90 , de leliin , et applicuerunt juxta mare
: Hebr . xil , 11 . 8 Num . . XXIII , 9. I Cor. xv . 18 Num . XXXIII , 10.
(78) Troth vicus interpretatur. In Hebræo habetur sive lurris. Ababy ascendit, , el may « speculatus
17m « Hiroshi , , apud LXX, Elpeóo. Jam vero si est. )
lillera n mutatur in y el masculina forma in femi. (80) Magdalum enim magnificentia dicitur . Radix
nimam , Iroih deduci poteril ab 7'y quod plurali
pero Judic . X , 4, signilical villas, viros, o ŠTIQú est boa e magnum esse, vei fieri. ,
λεις ( 81 ) Helim uutem interpreialur arieles . Sopra
179 ) Beelsephon interprelulur ascensio specnla , ries , , Plural, Obex arielcs . )
793 IN NUMEROS HOMILIA XXVII . 794
Rubrum . , Observa quia jam non intrant in mare A unaquaque si qua ex nominum contimplatiorie
Rubria , semel tanlum sufficit intrasse, modo jam suggeruntur , aperire : strictin tamen , et breviler
applicant justa mare, ut videant quidein mare, el percurremus, ut non lam plenam vobis expositio
undas ejus aspiciant , nequaquam tamen molus nem , quia minime id tempus indulget , sed occasio
ipsius el impelus pertimescant. « Et profecti sunt a nes in eis intelligentiæ præbeamus. Proficiscuntur
Rubro mari, el applicuerunt in deserlo Sin " . , 381 ergo ex Raplaca, el veniunt in Halus. Halus
Sin rubus interpretatur, sive lenlatio (82). Incipit labores interpretantur ( 85) . Nec mireris si sanila
ergo tibi jam arridere bonorum spes . Quae est all tem sequuntur labores. Propterea enim et adipisci
lem bonoruin spes ? De rubo apparuit Dominus, et lur a Domino anima sanilalem , ut labores delecla -
responsa dedit Moysi , el dehinc initium visitatio biliter et non invila suscipiat . Dieitur enim ei 16 :
DAS factum a Doinino ad filios esl Israel . Sed non Labores frucluum tuorum manducabis , bealiis
otiose Sin eliam tentatio interpretalur. Solel enim es, et bene tibi eril . , Post hæc veniunt in Raphi
in visionibus esse lentalio. Nam nonnunquam an din . Interpretatur autein Raphidin Inus judicii (86 ) .
gelus iviquitatis trans.igurat se in angelum lucis . Justissime laus sequitur post labores ; cujus tamen
Et ideo cavendum est, et sollicite agendum , ut rei laus ? Judicii , inquil. Fit ergo laude digna ani
scienter discernas visionum genus, sicut el Jesus B ma quæ recle judical , recte discernil, id est quæ
Nave, cum visionem viderel , sciens esse in hoc len spiritaliter dijudicat omnia , el ipsa a nemine dijn
Lationem , stalim requirit ab eo qui apparuit et di dicalur. Post hæc pervenitur in deserlum Sina .
cil " : « Noster es, an adversariorum ? » Ila ergo Sina ipse quidem locus est deserli, quem supra Sin
el proſiciens anima ubi ad id venerit (83) ut jam memoravil : sed hic magis locus montis, qui in
incipial discretionem babere visionuin , inde proba- ipso deserto est , appellalur : qui etiam ipsc voca
bilur spiritalis esse , si scit omnia discernere. bulo deserti Sina nominatur. Postquum ergo lava
Idcirco denique et inter dona spiritalia , unum ex dabilis judicii facia est anima, et rectum capil
donis sancti Spirilus esse memoralur discretio spi habere judicium , lunc ei dalur lex a Deo , cum
riiuum , сарах esse cæperil secretorum divinoruin
12. • Profecti vero ex deserto Sin , venerunt in cælestium visionum . Inde venitur ad monumenta
Raphaca 18. » Rapbaca interpretatur sanilas ( 84) . . concupiscentiæ . Quid est monumenta concupi
Villes ordinem profectuum , quomodo ubi jam spi scentiæ ? Sine dubio ubi sepullæ sunt et obri
ritalis ellicitur anima, et discretionem cælestinin læ concupiscentiæ , ubi exstincta est omnis cul
cæperit habere visionuin , pervenit ad sanitatem , piditas, nec ullra concupiscit caro adversus spi
с
almerilo dicat : Benedical anima mea Domi ritum , mortificala scilicet morle Christi. Po: 1
rum , et omnia interiora mea nomen sanctum ejus . 3 hæc venitur in Aseroth , quod interpretalur atria
Quem Dominum ? « Qui sanal, inquit, omnes lan perſecla , vel beatitudo (87 ) . Intuere diligentius ,
guores luos, qui redimit de interitu vilam luain 18. , omnis vialor, quis sil ordo profectuum : poslea -
Sunt enim mulli languores anime. Avarilia langnior quam sepelieris el morti tradideris concupiscentias
ejus est , et quidem pessimus. Superbia , ira , jaciane carnis , venies ad amplitudines atriorum , venies
tia , formido, inconstantia, pusillanimitas, el ho ad beatitudinem . Beala namique est anima quite
rum similia . Quando me, Domine Jesu , ab his omni . nullis jam viliis carnis urgetur. Inde venitur in
bus languoribus curabis ? Quando sanabis, ut ego Rallma sive Pharam . Ralbwa visio consummata
dicam : « Benedic , anima mea , Dominum qui sanal interprelalur, Plaram vero visibile os (88) . Quid ?
olunes languores luos, , ul possim et ego mansio . nisi ila crescal anima, ut cum desierit molestiis
se : ſacere in Raplaca, quod est sanitas ? Longum carnis urgeri, visiones habeal consummatas, pero
est si velimus ire per singulas mansiones, el ex ſectamque rerum capiat intelligentiatrı, causas sci

" Num . $ XXII , 11 . 11 Jos. v, 13. 13 Nilill , SXXIII , 12. 16 Psal . cili , 1 . 18 ibid . 3. 10 Psal , cxxvIII , 2.

(82) Sin rubus interpretalur, sive leninlio . Rubus D
quidem a 70 , lentatio autem a jd3 tollere , ,
quod in Pih . signiſical tentavil. »
(83) Proficiens anima ubi ad id venerit. Sic ha
bent miss. Libri vero antea editi, « proficiscens ani
la ubi ailvenerit. )
(84) Raphaca interpretatur sanitas . In Hebreo le
gilur hoilie 17p2p i Dophca. Apud LXX 'Pava
rá , nempe Resch pro Daleil legebant. Si autem so
lius soni litterarum habetur ratio , Raphaca inter
preturi potest e sanilas, ja verbo xD7 « sanavil , CII
ravil. ,
(85) Halus labores interpretantur. Forle al web
i molestavil, moleste ursil. ; Nec obstat quod in lle:
bræo Halus non per Tsade sed per Schin scribitur.
Plerumque enim veteres elymologistä ad solum lille
farului sonuni allcndebant,
(86) Interprelatur autem Raphidin laus judicii,
Forté a xan , sanavil, sanatus fuit, i el 997 ju
dicavit; » quia 11.mpe sanum judicium omni lau.de
dignuun esi.
( 87 ) Aseroth quod interpretatur alria perfecla vet
benlitudo. 37 i alrium , esi . Plural. formi, ſemin.
01737 alria , villie . Qui autem Aseroth a best
litudinem o interpretali sunt, hoc noinen derivarunt
ab ex quod in pihel sigoitical, « beavil , beatum
fecil. )
(88) Rathma visio consummala interpretatur, Pha
ram vero visibile os . In libris antea editis pro
« Rathma , legilur Rathanim , , sed in codice
Turonensi « Raihma : ) quod « visio consum mala ,
dici polest i 187 « vidii, , el Don , absolvi , per
lici . i Similiter Pharam ( os visibile , dicelur a
. quod est « os , oris , , et a 7x7 e vidit, , vel a
735 ORIGENIS

licet incarnationis Verbi Dei , dispensationumque A vero potestas indicari videtur, et quod anima en
ejus rationes plenius altiusque cognoscens ? Hinc usque profecerit, ut dominelur corpori, et ipsa in
jam venitur in Remonphares, quod in nostra lingua illud virgam polestaiis obtineat ; imo non solum
escelsa intercisio dicitur (89) , hoc est , ubi magna corpori , sed et universo mundo , cum dicit » :
rum el cælestium rerum a terrenis et infimis sepa Mihi aulem mundus crucifixus est, et ego mun
ratio sit el discretio. Crescente namque intellectu do. , Inde venitur in monlem Sephar, quod lubici PH
animæ , et notilia ei excelsorum præbelur, el judi nalio appellatur (94) . Tuba signum belli est. Igitur
cium dalur, quo sciat a lemporalibus æterna inter ubi se lantis ac talibus virtutibus anima sentit ar 5
cidere, et a perpeluis caduca separare . Post hæc malam , necessario procedit ad bellum , quod est ei
venitur Lebna , quod interpretatur dealbalio (90) . adversus principalus, et polestales, et adversum
Scio in aliis dealbationem culpabiliter poni , ut cum mundi rectores : vel certe tuba canit in verbo Dei,
dicitur paries dealbalus , et monumenta dealbala " . prædicationis scilicel el doctrinæ , ut det significan
Sed hic dealbatio illa est , de qua dicit Propheta 18 : lem vocem per lubam , ut qui audierit , præparare
« Lavabis mne , et super nivein dealhabor. » El ile se possit ad bellum . Post hæc venitur super Chara
ruin Isaias 19 : 1 Si ſuerint peccala vestra sicut dath , quod in nostra 382 lingua sonat idoneus
B
phænicium , ut nivem dealbabo , el ul lanam can effectus (95 ) : profecto ut et ipse dicat , quia ido
dida (91 ) efficiam . , ltem in Psalmo 90 : « Nive neos nos fecit ministros novi testamenti. , Inde ?
dealbabuntur in Selmon . » Et Vetusti dierum ca mansio habetur apud Maceloth , quod interpretatur
pilli dicuntur esse candidi , id est, albi sicut lana " . ab initio (96) . Contemplatur namque qui ad contem
Sic igitur dealbatio hæc ex splendore veræ lucis plationein lendil, inilium rerum , imo polius cuncta 12
venire intelligenda est, et ex visionum cælestium ad eum refert, qui erat in principio, nec ab islo
claritate descendere . Post hæc mansio fit in Ressa : inilio aliquando discedit. Post hæc fit mansio in
quod apud nos dici potest visibilis sive laudabilis Caath , quod est confirmatio vel patientia (97) . Ne
lentatio (92 ). Quid est hoc , quod quamvis grandes cesse est enim eum qui vull etiam aliis prodesse,
habeat anima profectus, lamen lentationes ab ea multa pali , el cuncla ferre patienter, sicut de Paulo
non auferuntur ? Unde apparel quia , velut custodia dictum est 36 : « Ego enim ostendam ei quanta opor
quædam el munimen , ei lentationes adhibenlur. leal eum pro nomine pali meo . , lode venitur
Sicut enim caro si sale non aspergalur , quamvis Thara , quod apud nos intelligitur contemplatio
sit magna el præcipua , corrumpitur : ita et anima sluporis (98) . Non possumus in Latina lingua uno 11
nisi lentationibus assiduis quodammodo salialur, c sermone exprimere verbum Græcum , quod illi Exota
continuo resolvitur ac relaxatur. Unde constat oly vocant, id est , cum pro alicujus magnæ rei ad
propter hoc dictum esse, quod omne sacrificium miratione obslupescit animus. Hoc est ergo quod
sale salietur " . Inde denique est quod et Paulus di . dicit contemplatio stuporis, cuin in agnitione ma.
cebat ' : Ει sublimitale revelationum ne ex gnarum et admirabilium rerum mens allonila stupel.
collar, dalus est mihi stimulus carnis meæ angelus Post hæc venitur ad Matheca , quod interpretatur
Satanæ , qui me colaphizet. » Hæe ergo est visibilis , mors nova (99) . Quæ est nova mors ? quando Christo
vel laudabilis lentatio . Ex hac venitur ad Macelath , cominorimur ut et convivamus ei . lude Asenna veo
qiiod est principalus, vel virga (93) . Ex utroque vitur, quod os vel ossa significare dicitur ( 1 ). Vir
17 Matth . XXIII, 27. 18 Psal . Li , 7 . 19 Isa . 1, 18. 30 Psal. Lxviii , 14. 31 Dan.vii , 9 . " Levit. 11, 13.
23 ] I Cor . xii , 7 . " Gal . vi , 14 . 18 Il Cor . Ili , 6. 16 Aci , ix , 16.
0771 altum esse , , quoniam quod excelsum , con cor etymologistam pro nropa « Macheloth , le
spicuum est el visibile. disse obrne quod recle verii polest « ab initio. »
(89 ) Remonphares,quod in nostra lingua excelsa abrin enim est principium , inilium . )
intercisio dicirur. A on i allum esse, , el you (97 ) Caalh , quod est confirmatio vel patientia. In
I rupii, disrupit . ) D
Hebræo legitur non « Tachath . , Apud LXX Ka
( 90) Lebna , quod interpretatur dealbatio. Radix taáo . Nimirum pro non in Tachath lege
est 7a5 « albescere, dealbure , ) sunt nnnd Katako. Quocunque aulem modo le.
( 91 ) Mss. , I candida . , Libb. ediri , I candi galur , non video unde erui possit i confirmatio ,
dam . , vel « patientia. , Cæterum vox « Caath ) corrupta
( 92 ) Ressa , quod apud nos dici potest visibilis est, el legend. 1 Calaalh , cum LXX interpre
sive laudabilis ienlalio. A 787 1 vidit , , el DI libus.
quod in Pib. sonal, lentavii, probavil. / ( 98 ) Thara , quod apud nos intelligitur contem
(93) Macelath , quod est principatus vel virga. platio stuporis . Aliquot mss . liabent, i contempla
‫ מקל‬est « baculus, virga . » In Hebræo autem non Liv slupens; » a verbo in i exploravil, ) el inter
legitur « Macelath , , sed « Chehelath , » quod verli jeclione 17.78 « ah ! )
potest I congregatio. ) (99 ) Matheca , quod interpretatur mors nora.
(94) Sephar, quud lubicinalio appellatur. 29 Mors quidem Hebraice dicitur nma , sed prorsus nie
est « buccina, luba . ) Jatet quomodo ex voce Hebraica pha' mors
(95) Charadath , quod in nostra lingua sonat ido nova , erui queal . Melius , ni fallor, a'verbo PND,
neus effeclus. Hærel aqua. 777 enim a quo omnino 1 dulce, suave esse , i interprelarelur Matheca
derivaldum videtur nomen Cliarailath , nihil aliud a dulcedo ejiis. )
8onal, quam , i tremuit, sollicitus ſuit. ( 1 ) Asenna venitur, quod os vel ossa significare
( 96) Maceloih , quod interprelulur ab initio. Siispi . dicilur. Cuvex Sancti Tlacodorici habel, ad Sena
 137 ÎN NUMEROS HOMILIA XXVII. 708
1118 per birc sine dubio et robur patientiæ deelara- A silia viri , sicut el ille qui dicebal ** : Cum autem
lor. Jam hine habetur mansio apud Mesoroth , quod faclus sum vir, quæ parvuli erant deposui. , Sunt
significare putatur excludens (2) . Quze excludens ergo magna consilia viri , sicut et ille ail 30 : 1 Aqua
est ? sine dubio malignas suggestiones contrarii alta , consilium in corde viri , , Hinc iterum venitur
spirilus de cogitationibus suis. Sic enim et sapien Sin . Iterum lentalio est Sin . Disimus enim quia nec
tia Dei dicit $7 : « Si spirilus polestatem babentis aliter expedit iter istui incedere : sicut , verbi gra
ascenderit super te, locum tuum re dimillas . , Te. tia , si quis auriſex vas necessarium facere volens,
nendus est ergo locus , el escludendus est adversa frequenter illud igni admoveat, frequenter maileis
rius, ne inveniat locum in corde nostro , sicut Apo subdat, rasoriis sæpe persiringal, ul et purgatius
stolus dicit 18 : « Nolite locum dare diabolo . , Post fiat, et ad illam speciem , quam prospicit artifex,
haec Banaim venitur, quod fontes significat, vel atque ad illam pulchritudinem deducatur. Póst hæc
etco aliones ( 3) , id est , ubi divinorum verborum applicatur ad Pharancades, quod est fructificalis
fontes haurit usquequo excolet eos bibendo. Exco sancta (8) . Vides inde quo venitur, vides quia len
Jat autem dicitur hic a colando, non a colendo. Er talionum sulcos fructificatio sancta subsequitur.
rolat ergo verbum Dei quis, cum ne minimum qui Inde applicalur in montem Or, quod interprela
dem mandalum præterierit, imo cum ne iola qui- B tur montanus (9) . Venit enim ad montem Dei , ut
dem unum , vel unus apex de verbo Dei intellectus el ipse fiat mons uber, et mons coagulalus, vel
betur oliosus. Post hæc venitur in Galgad , quod ab eo quod semper in monte Dei habilet , monta
interprelalur lentamentum sive constipatio (4) . For nus dicatur. Subsequitur post hæc mansio Sel
litudo quædam , ut video, el munimen est animx , mona : quod interprelalur umbra portionis ( 10) . Il
lentamentum . Ila eniin virtutibus admiscelur, ut lam puto umbram dici de qua et propheta dicebal " :
videatur absque bis virtus nec decora esse , nec 383 Spiritus vultus nostri Christus Dominus, cui
plena . Et ideo proficientibus ad virtutem , el rariæ diximus : In umbra ejus vivenius in gentibus. » Sed
et frequentes mansiones in lentationibus fiunt. el illa sinilis huic umbra est , de qua dicitur » :
Quas cum transieris , applicabis in Tabaiba . Taba · Spiritus Domini obumbrabit tibi . , Umbra ergo
tha interpretatur bona (5) . Ad bona ergo non nisi portionis nostræ , quæ nobis opacitalem præslat ab
post lentamentorum experimenta venitur. Inde ap omni æslu lentationum , Christus esi , et Spiritus
plicuerunt, inquit, in Ebrona , quod est transi . sanctus. Hinc jam venitur ad Phinon , quod inter
1us (6) . Traliseunda namque sunt omnia ; quia pretari putamus oris parcimoniane ( 11 ) . Qui enim
etiamsi ad bona venias, oportet le et ad meliora intueri potuerit mysterium de Christo el de Spiritu
C
transire, usquequo ad illud bonum venias, in quo sancto, el si viderit , sive andierit ea quæ non licet
semper debeas permanere. Post hæc pervenitur ad hominibus loqui , necessario habebit oris parci.
Gasiongaber, quod interpretatur consilia viri ( 7 ) . Si moniam , sciens quibus, vel quando , vel quomodo
quis desiit puer esse sensibus, iste pervenil ad con de mysteriis divinis oporteat loqui. Post hæc veni

37 Ecl. 1 , 1 . 38 Ephes. iv , 27 . 19 I Cor . 5111 , 11 . 30 Prov. 8x , 5. 31 Thiren . iv , 20. 1: Lic. 1 , 35 .

nam . , lilir. 'n « Chasmonab . , LXX inter
preies Leuwvã . Ego pro Asenna , legendum pulo
i Asemona . , Etymologistes autem nulla litterarum ,
seil solius soni habila ratione Asemona interpreta
tus fueril e os , 1 vel e ossa . , Diy nempe flebrai .
Pa nostra lingua est i os, ossis . , Verum vox Hebr.
‫ השמנה‬rectius deduceretur ab ‫חשמן‬-quo quo signi
Licalur, ( magnas , primas. 1
(2) Mesorolh , quod significare putatur exclu- D
dens. Sic habent iss. Libri autein editi, « Me
saloth . , Radix Mesoroih ul significelur í exclu
dens, , erit , quod in Hiphil significat ( anio
Fil, removil, i elc. Quod si servalur lectio libb.
antea editorum - Mesaloih , ) radix eril obou præ
ler, nisi , exreplo . )
(3) Banaim venitur, quod fontes significat vel e.t
colaliones . Unus codex ms. ( Baneaim . 1 Alius
• Vanachain. ) Alius · Vanacain. In Hebræo '12
Pri bene Jaachan , » apud LXX Bavaia . Banaim
vero ut significet « fontes, » utcunque derivabitur
ab goy quo significatur < oculus , et metaphorice
e fons, ' et ya quo significatur « lilius. )
(1) Galgad, quod interpretatur lentamentum , sive
constipatio. Sic habel ms . codex Turonensis. In an
Se edilis pro « Galgad , » legilur « Galgat, apud LXX
I *aoyao, in Hebræo 7a7a . At non video quomodo ex
lisi lentamentum , sive « constipalio i cru : pos
sil.
(5) Tabatha interprelalur bona . A radice 370 e bo
num esse . )
(6 ) Ebrona , quod est transilus . Radix est nzy
• transiit. )
( 7) Gasiongaber, quod interpretatur consilia viri.
Sic habet co:lex Ebroicensis. Libri vero antea
editi, Gasiongabis. 1 LXX interpretes reciwy
rábep , Hebræus lexlus 22 7934 · llesiongaber. )
Interpretatur autem hoc nomen e consilia viri , ab
73y quod est , i consilium , ) el ] , quod est « vir. )
(8 ) Pharancades , quod est fructificatio sancta . A
‫ • פרה‬fructum edidit ,, •i el
et ‫ • קדש‬Sanctum esse vei
lieri . )
( 9) Or, quod interpretatur montanus. Radix est
77 i mons, , unde 77 c mons, montana loca . )
( 10) Selmona, quod interpretalur umbra porlionis.
A 553 < obumbrari » lil by o umbra , , cui si additurina
portio, , Selmona recic interpretabitur , umbra
portionis. )
( 11 ) Phinon , quod interprelari pulamus oris par
cimoniam . Sic habet codex Turonensis el consentit
cum Hebræo textu in quo legitur 739. Libri antea
editi habent « Fino, , LXX interpretes Ⓡevú . Puta
bat autem Origenes Phinon interprelari i oris par
cinioniam , a n quod est i os, oris , et a verbo 1739
quod est , coppressit. » Magna est enim oris op
pessi parcimonia.
 799 ORIGENIS 800
luir Oboch , cujus nominis quamvis non invencrimus A enim per has omnes virtutes iter egerit anima, et
interpretationem ( 12 ) , tamen non dubitamus , sicut ad summum perfectionis ascenderit, Transit jam de
el in cæleris omnibus, eliam in hoc nomine conse seculo , el abscedit : sicul scriptum est de Enoc ;
quentiam profectuuin conservari . Sequitur post hæc « Et non inveniebatur, quia Translulerat eum Deas.
mansio quæ appellatur Gai , quod interpretatur Quod etsi videatur esse adhuc in sæculo qui hujus
chaos ( 13) . Appropiat enim per los profeclus ad modi esl , el in carne habitare , lamen non invenie
sinus Abrahæ , qui dicit ad eos qui in tormentis sunt, lur. In quo non invenielur ? In nullo aclu sæculari,
quia e inter vos el nos chaos magnum confirmatum in nulla re carnali, in nullo colloquio vanitatis in
est " , , ut el ipse in sinibus ejus, sicut bealus La venilur . Transtulit enim eum Deus ab iis , el esse
zarus, requiescal. Inde ilerum venitur Dibongad, fecit in regione virtulum . Ultima mansio est ab
quod significare fertur apiarium tentationum . O occidente Moab juxta Jordanem . Omnis namque hic
miram divinæ providentiæ cautelain ! Ecce jam via cursus proplerea agitur , el propterea currilur , ut
lor lic itineris colestis , summe perfectioni pro perveniatur ad fuinen Dei , ut proximi efficiamur
ximus fit successione virtulum , el tamen ei lenta fluentis sapientiæ, et rigemur undis scientiæ divina:
wenta non desunt, sed novi generis audio tenta lil sic per omnia purificati , terram repromissionis
menta . Apiarium , inquit, lentationum . Apis lauda B mereamur intrare. llæc interim de Israeliticis mag
bile animal in Scripluris positum est , ex cujus la sionibus secunduni unum exponendi modum in
boribus reges cl mediocres ad sanitatem uluntur ; Transcursu perstringere , atque in medium proferre
quod recte de verbis prophielarum el apostolorum , potuimus. 11
alque omuium qui sacra volumina conscripserunt , 13. Verum ne hujusmodi expositio , quæ per He
accipitur ; et istud esse apiarium , id est , omnem bræorum linguam el nominuin significantias curril,
numerum Scripturarum divinarum dignissime in ignorantibus linguae illius proprietatem affectata
Telligi puto . Est ergo iis qui ad perfectionem len videalur el violenter extorla , dabimus etiam in
duni, etiam in hoc apiario , id est in verbis prophe nostra lingua similitudinem , qua consequentir bu.
licis et apostolicis , nonnulla tentatio . Vis videre jus ratio palescal . In lillerario ludo, ubi pueri prima
quia sit in his lentalio non minima ? In hoc apiario eleinenta suscipiunt , abecedarii dicunlur quidam ,
scriptum invenio : « Vide , inquit " , ne aspiciens alii syllabarii, alii noninarii, alii jam calculatores
solem et lunam , adores ea quæ sequestravit Domi appellantur : el cum audierimus hæc nomina , és
nus Deus tuus gentibus. » Vides que tentatio de ipsis qui sint in preris proſectus agnoscimus. Sini
apiario isto procedit ? Elilerum cum dicit 35 : « Deos C liler et in liberalibus sludiis , cum aut locum reci
non maledices . » Et iterum in Novi Testamenti apia tare, aut allocutionem , vel laudem , aliasque per ore
rio ubi legimus 86 : « Quid me vullis occidere bomi dinem malerias audierimus , ex maleriæ nomine
nem qui veritatem loculus sum vobis ? , Et iterun profectum adolescentis advertimus. Quomodo ergo
in aliis ipse Dominus dicit 07 : « Proplerea in para el per hæc que locorum quasi materiarum nomi
bolis loquor eis, ut videntes non videant, el audien na memorantur , non credamus in divinis eruditio
les non intelligant, ne forte convertantur, el sil nibus profeclus indicari posse discentium ? 384 EL
ven : ens. , Sed el cum Apostolus dicit 38 : « In qui sicut illic singulis quibusque dicendi materiis im
bus Deushujussæculi excæcavilmentes infidelium ; ) morantes , quasi mansiones in eis quasdam facere
el mulia hujusmodi in hoc divino apiario lentamenta videntur, el de una ad aliam , ac de alia ilem ad
reperies , ad quæ necesse est venire unumquemque aliam proficisci : ita eliam bic mansionum nomen
sanctorum , ut etiam per hæc, quam perfecte el pie el profeclio ab una ad aliam , el ab alia ilerum ad
l'e Deo sentiat , agnoscatur. Post hæc jam venitur aliam , cur non proſectum mentis indicare credalur,
Gelmon Deblathaim , quod interpretatur contemptus el incrementa significare virlulum ? Iam vero aliam
ficuum ( 14) , id est ubi contemnuntur el despiciun expositionis partem prudentibus quibusque exista
lur penitus terrena . Nisi enim sprela fuerint el D conjiciendam et contemplandam relinquo. Sapieti
contempla ea quæ delectare videntur in terris , ad libus enim sufficit occasionem dedisse : quia nec
cælestia Iransire non possumus. Sequitur enim post expedit ul auditorum sensus penitus remaneal olio
hæc mansio Abarii contra Nabau , quod est iransi sus et piger. Ex horum ergo collationc eliam illa
tus . Nabau vero abscessio julerpretatur ( 15 ) . Ubi meditelur , imo el aliquid perspicacius ac divinius

38 LIIC xvi , 26 . 36 Deul , 1v , 19 . 88 Exod . 3XI1 , 28.

28 II Cor . IV , 4 . 36 Joan . viii , 40 . 37 Matth . X !!!, 13 ei lö.
39 Gen. v , 24 .
( 12) Obolh , cujus nominis quamvis non inreneri ( 14) Gelmon Deblathaim , quod interprelatur con
mus interpretationem, elc. non reddi polest i Pytho templus ficuum . Melius redderelur : « occultatio fi.
nes , vel cutres . , Radix est aix .
( 13) Gai, quod interpretatur chaos. In libris antea cuum ab oby i latilavıl, o et a 527 palaiha,
massa ficuum . ;
edilis pro « Gai , legitur « Cai, , sed apud LXX (15 ) Abarim conira Nabau , quod est Iransitus;
rai , el in codice Turonensi « Gai, , in Hebræo all Nabau vero abscessio interpretatur. Abarim i trans
som ry. Radix est 17'y, quod est Mich. 1 , 6, e acer illis i interpretatur ab nay transiit, , Nabau vero
VIIS , cumulus, , vel desolatio. , Unde el i chaos , « abscessio , , si 22 deducatur a xy2 i venit, o ilell,
dici polest.
« abivii , recessil. 1
 801 IN NUMEROS HOMILIA XXVIII . 80 %
contemplelur : « Non enim ad mensuram dat Deus A bunlur in lege , unbras esse futurorum bonorum ,
spiritum ; ) sed quia Dominus est spiritus, idcirco omnisque hæreditas lerræ illius, quae in Judæa ler
( ubi vull, spiral " ,, el oplamus ut etiam vobis ra sancta et lerra bona appellatur, imago sit bona .
aspiret, quo meliora horum , atque altiora in verbis rum cælestium : quorum bæc , ut diximus, quæ in
Domini sentiatis , iter agentes per hæc quæ pro no lerris bona memorantur, umbram alque imaginem
stra mediocritale descripsimus ; ul el in illa via sil teneant.
periore cl excelsiore, etiam nos vobiscum possimus 2. Sed ut paululum el meus sermo, et vestra in
incedere ; deducente nos ipso Domino nostro Jesu telligentia sublimelur , alque ingressum quemdam
Christo, qui est via , el veritas , el vita , usquequo ad ca quæ dicimus adverlenda concipial , llanur
perveniamus ad Patrem , cum tradiderit regnum Deo aliqua similitudine. Nemo dubitat quod in lerra Ju
et Patri , el subjecerit ei omnem principalum et dæa omnis locus , omnis mons , omnis civilas el vi
polestalein . Ipsi gloria et imperium in srcula sæcu cns, certis quibuisque vocabulis designelur : nec est
lorum. Amen . ollus omnino sine nomine lociis , sed propriis sin
HOMILIA XXVIII. gula quæque appellationibus designantur : verbi
Quæ sil terræ sanctæ descriptio , terminorumque gralia, quibus aut Chananæi in suis locis, aut Phe .
ejus el finium quos Dominus descripsit. B resæi nibilominus in suis, Amorrhæique, aui Evari,
1. Ultima in libro Numerorum historia refertur, vel etiam Hebræi nominarunt. lla ergo secundum
in qua Dominus jubel Moysi præcepta dare filiis Is sententiam Pauli, qua umbram et exemplar cæ•
rael , ut cum ingressi fuerint terram sanctam ca lestium dicit esse lerrera, fortasse el io coelestibus
pere hæreditatem ejus, sciant quos in ea lerminos regionibus erunt locorum differentiæ non ininin :r .
fnium suorum debeant observare . El post hæc etiam Videtis quibus, vel quorum appellationibus , vocabu
ipso Domino ( 16) describente dicitur : ail Africum Jisqne distinctæ , et nomina non solum plagarum
quidem, hoc est , ad occidentem illius loci terminus cæli , sed etiam omnium stellarum siderumque
observetur, el illius ad orientem , el sic per qualuor signala. Qui enim fecil mullitudinem stellarum ,
cæli plagas nomina quædam Dominus ipse designat ut ait Propheta 65, omnibus eis nomina vocal . 7 De
quæ in Jud.ea ista lerrena populus Dei debeat cli quibus quidem nominibus plurima in libellis qui
stodire. Dicit ergo in iis simplicior quisque audito appellantur Enoch ( 17) , secrela continentur et ar
rum , quia possunt hæc necessaria videri el uiilia cana ; sed quia libelli ipsi non videntur apud Ile
etiam secundum litteram , pro eu ul nemo transgre bræos in auc !oritate haberi , interim nunc ea quæ
dialur terminos per præceplum Dumivi constitulos , ibi nominantur , ad exempluin vocare differamus,
et fines alterius tribus alia violare non audeal . El sed ex his quæ habemus in manibus, de quibus du
quid faciemus, cum in lerris istis non solum inva bitari non potest , rerum prosequamur indaginem .
dendi alterius fines Judæis , sed qualitercunque pos Describitur ergo verbis Dei in lege divina lerra Judææ ,
sidendi facultas nulla remanserit ? Proſugi namque et bæc referri debere dicitur ad imaginem coelestium .
ab ea , el extorres exsulant , el fines non quos lex 385 In coelis autem evidenter esse Jerusalem ci
divina staluit , nunc possidentes custodiunt , sed vilas pronuntialur ab Apostolo, el mons Sion . Con
quos victorum jura mandarunt. Quid , inquam , nos sequcns igitur est ut sicul sunt etiam aliæ civitates
faciemus qui bæc in Ecclesia legimus ? Si secunduin circa Jerusalem terrenam sitæ , el vici , el divcrsie
Judæorum sensum legamus , superflua nobis proſe quæque regiones : ila el illa coelestis Jerusalem
clo videbuntur et inania . Sed el ego qui lego de secundum imaginem terrenorum habeat circa se et
sapientia scriplum * : « Exi post eam sicut vestiga alias civitates , ac vicos , diversasque regiones , in
lor, o volo exire post eam , el quia in rebus eam quibus populus Dei et verus Israel , per Jesum ve
corporalibus non invenio, insequi ejus vestigia cul rum , cujus ille Jesus Nave ferebat imaginem , cola
pio , el investigare quo cat , ac videre intellectus locandus est quandoque, el hæreditatem sortis
meus ad que me cubilia pertrahat. Pulo enim quod o distributione , id est meritorum contemplatione ,
si diligenter eam sequi potuero, et investigare vias capturus. Sic ergo nunc Dominus dicit in distri .
ejus , dabit mihi aliquas occasiones ex Scripturis , butione terræ, verbi gratia , lerminos tribus illius
quomodo etiam de his locis explicare debeamus , esse istos, el alterius alios : ne ſorte , quoniam di
si credimus jis quæ Paulus in mysterio loquitur , versá erunt merita eorum qui hareditatem consc
quod qui per legem deserviunt, « umbræ el imagini culuri sunt regni coelorum , idcirco ctiam in iis
deserviunt coelestium **. » Et si secundum ipsius tribubus observanter dirimi jubetur isla distinctio
dibilominus sententiam lex , cujus pars est hæc le lerminorum , ut sciamus has esse nieritorum dille
clio quam babemus in manibus , umbram habet fu rentias observandas in unoquoque. Verbi gratia ,
murorum bonorum " , consequens videtur el necessa qui ita negligenter vixerit ut pro fide quidem siia
rium , omnia quæ quasi de rebus terrenis descri inerealur haberi inter filios Israel , pro negligentia

to Joan . 3 , 34 . 41 ibid . 4. 4 Eccli . xiv, 23. ** Hebr. viii, 5. ** Hlebr. x , 1 . ** Psal. cxLvII , 4 .

116) Mss ., « Et post hæc etiam ipso Domico. ) ( 17) In libellis qui appellantur Enoch , elc. Vide
Libb. editi, i el posl jam ipso Domino. ) nolas ad lib. v conira Celsum , num . 54.
 833 EX ORIGENE 801
vero vilæ gestorumquc desidia in tribu Ruben aut A torridis , aut frigore geluque lorpentibus, vel certe
Gad , aut dimidia tribu Manasse debeat reputari, el ubi nulla leges, seil immanis el seva barbaries,
non intra Jordanem , sed extra eum , sorlem here ubi bella semper el nunquam quies, el hæc nou
ditatis accipere . Alius vero qui se emendatione sine occulla quadam Dei dispensatione, el judicio
vitæ et conversatione proposili talem reddiderit , ut ejus, et justitia unicuique decernuntur : ila et in
secuniluin quas solus Deus novit rationcs, aut in illis locis cril aliqoid lale, ut in nullo prorsus inanis
tribu Juda , aul etiam in ipsa tribu Benjamin , in habeatur in terris umbra cælestium . Erit ergo u
qua ipsa Jerusalem . et templum Dei atque aliare ibi , ut diximus, aliqua civitas refugii, et erit alia
consistit , debeat reputari : el alius in alia , atque in deserto , sicut Bossor in hæreditale Ruben civilas
alius in alia . El hoc modo hæc quæ nunc in libro esse dicitur in deserlo .
Numerorum scripta referuntur, adumbratio quædam 4. Sed et illa nihilominus consequentia ca.
sint fuluræ sortis in cælis , eorum duntaxat qui per pienda est : quia sicut i cum dispergeret Deus
Jesum Dominum ac Salvatorem nostruin hæredi filios Adam , slaluil lines gentium secundum nu
lalem , ul diximus , capient regni cælorum . Ibi, merum angelorum Dei, , vel , ut in aliis exemplaribus
credo , diligenter observabuntur etiain isla quæ hic legimus, i secundum numerum filiorum Israel" ;
adumbrantur privilegia sacerdotum , quibus vicina B in initio mundi ila dispersi sunt filii illius Adam ,
quæque urbibus loca , el ipsis mænibus juncla se sicul vel illorum merila, vel ipsius Adam contem 1
gregari mandantur a filiis Israel . Ibi , credo, el ci platio postulabat : quid dicemus fulurum , cum no
vilates islæ erunt, quarum hic figura describitur, vissimi Adam ( qui non in animam viventem, sed in
quas refugii nominal civitates, ad quas confugiant spiritum vivificantenı factus est + ) cæperit filios
non omnes homicidic , sed qui ignoranter homici non dispergere, sed dispensare divina dignatio, non
dium commiserunt. Sunt enim forlassis aliqua pec in initio, sed in line mundi ; el non ut illos qui in
cata , quæ si proposito ac voluntate commillimus, Adam omnes morlui sunt, sed ut eos qui in Christo
homicidas nos faciunt ; et sunt alia quæ si igno omnes vivificati sunt " ? Sine dubio erit quædam
ranter admiuimus, decernitur nobis , credo, el præ divisio el distributio talis , quæ non solum pro
paratur ex præcepto Dei aliquis locus, ubi ad cer. meritis eorum qui dispensantur, sed el pro novis
lum tempus habitare debeamus, si qui non voluntaria simi Adam , in quo omnes vivificandi dicuntur, con
peccata commisimus ; si tanien mundi inveniamur templatione pensanda sit . Sed quis nostrum talis
el alieni ab iis peccatis quæ voluntate commissa est , ut ad bujusmodi distributionem, et ad illam
sunt. Et ob hoc secernuntur quædam civitates ad cælestis hæreditatis sorlem venire merealur ? Quis
с
refugium . Videtur quibusdain quod singulorum ila bealus erit , cujus sors in Jerusalem veniat, ut
quoque siderum posilio el cælus civilas dici vel sit ibi ubi teniplum Dei est , imo ut ipse sil Dei tem
haberi possil in cælo : quod ego quidem definire plum ? Quis ila bealus est ut ibi dies festos agal,
non audeo . Video enim omnem crealuram in spe ubi altare divinum perpeluis 386 ignibus adole
quidem propter eum qui subjecit esse subjeclam, lur ? Quis ila beatus est, qui sacrificium suum , et
exspectare lamen liberlateni in redemptione filio incensum suavitatis supra illum ignem ponat, de
rum Dei sine dubio, et præclarius aliquid aut su quo dicebat Salvator 80 : « Ignem veni millere in
blimius opperiri 66. lerram ? Quis ila bealus est, qui ibi semper agat
3. Si ergo , ut diximus , umbram habet les fulu Pascha in loco quem elegit Dominus suus ? lbi
rorum bonorum , et exemplari et umbræ deserviunt Pentecostes diem geral, el festivitalem repropilia
coelestiu : n qui in lege deserviunt , el nunc per tionis, et tabernaculorum solemnilalem , non jam
speculum et in ænigmale, lunc autem facie ad fa . per umbram , sed per ipsam speciem rerumque
ciem habebitur reruin contemplatio , credo quod el verilatem ? Quis nostrum dignus habebitur lam
nunc conversationem dicimur habere in cælis per beatæ sortis electione, cum Deus dividere cæperit
speculum , et in ænigmale , lunc autem facie ad D filios novissimi Adam : non cui dicat 01 : Eris
faciem , lalem conversationem merebimur habere super quinque civitales poleslalem habens, 1 aul
in cælis. Si ergo per consequentiam rerum et pro cui dicat 82 : - Eris super decem civitates pole .
missionum fidem nos transferri de lerris oportet all statem habens, , nec cui dical " : « lntra in gau
cælum, puto quod in ipsis cælestibus locis Jesus dium Domini lui ; , sed cui dicat ** : « Sedele et
Dominus noster non absque meritorum sorte unum vos mecum super duodecim thronos, judicantes el
quemque in illa vel illa cæli parle et habitatione vos duodecim tribus Israel ; , de quibus dicat " :
constilual. Sed sicut multa est differentia in terris , Paler , volo ut ubi ego sun , et ipsi sint mecum . )
verbi gratia , habitare in locis fecundis el copiosis Volo etiam istos esse reges , ut ego sim rex regum .
ac bonis omnibus abundantibus, ubi et aeris iem Volo el istos habere dominationem , ut et ego sim
peries, et eruditio hominum , ac liberalia instituta Dominus dominantium . Beati qui ad hanc perve
non desunt : et longe aliud est habitare, aut in locis nient beatitudinis summam . Beati qui ad ista con
infecundis, et rerum penuria squalidis, aut æstu scendere poterunt fastigia meritorum, et benedictus
4* Rom . viii , 23. 17 Deil. XXXII , 8. & 1 Cor. xv , 45. 49 jbid , 22 . 50 Luc. XII , 49. 51 Luc. xis , 19.
8 : ibid . 17. 58 Malth . xxv ,23. 3 * Malib . xix,28 . 65 Joan . XVII , 24.
 803 SELECTA IN DEUTERON . 803
Deus noster qui hæc promisil diligentibus se . Hi A numerati sunt per Dominum nostrum Jesum
sunt ipsi vere sacris numeris numerali apud Do Christum , cui est gloria el imperium in sæcula
minum , imo ipsi sunt quorum etiam capilli capitis sæculorum . Amen .

MONITUM

AD ORIGENIS EEHTHTIKA IN DEUTERONOMIUM .

Origenes, lom. Xxxu in Joar . , nui::. 11 , pollicetur fore ut Deuteronomium explicel, et homilia octava in
Lucam id a se præstilum dicit : sed an iomis ? an scholiis ? an homiliis ? Homiliæ lantum ab ipso edilir
videntur. llinc nihil mirui si libro sexio Commentariorum in Epistolam ad Romanos ail quod legitur
Deuteronomii xxv , 5 , id plenius el fusius suis locis esse pertractandum . Octo ejus in Deuteronomiuni
homilias commemorat Cassiodorus Institut, cap. 1. 1 Reliqui eliam vobis, inquit, in Deuteronomium
sermones octo Origenis, in quibus esl minula nimis el subtilis expositio. , Rufinus quoque in epistola ad
Ursacium quam præfixit redditis a se Latine homiliis in Numeros , aliquot tantum commemorat in Deulero
nomium oratiunculas . « Jam enim , inquil , ex omnibus, quæ in lege scripla reperi , solæ , ut pulo , in Deule
Tonomio desunt oratiunculæ , quas , si Dominus juveril ei sanitatem dederit oculis , cupimus reliquo corpori
sociare. » Sed morte præveni'us existimalur, antequam id exsequi potuerit. Ulul est, nulla Origenis in
Deuteronomium explanatio hodie superest, nisi forte deperditarum homiliarum pars fuerint sequentia
fragmenta Græca quæ sub Origenis nomine occurrunt in Calenis Palrum manuscriptis .

ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ

ΕΙΣ ΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟΝΟΜΙΟΝ ΕΚΛΟΓΑΙ .

EX ORIGENE

SELECTA IN DEUTERONOMIUM .

'Ελάλησε Μωύσης προς πάντας υιούς Ισραήλ Β Loculus esl Moyses ad omnes filios Israel juxta
κατά πάντα όσα ενετείλατο Κύριος αυτώ. Επειδή omnia quæcunque mandavit Dominus ei 56. Deus
ο μεν Θεός την δύναμιν απεκάλυπτεν · ο δε προφή enim virtutem revelabal , Propheta vero propria
της τη εαυτού γλώσση έκέχρητο προς παράστασιν lingua utebatur all einuntianda 387 que ei reve
των δεδηλωμένων . Κίνησις ούν λέγεται η προφητική lala erant. Impulsio ergo erat vos prophelica :
φωνή , οία παριστώσα τα υπό Θεού ειρημένα . quippe quæ ederet quæ a Deo dicebantur.
Και είπα προς υμάς εν τω καιρώ εκείνω. Ούχ Et dixi ad ros in lempore illo 07. Non simpliciler
απλώς ο Μωυσής φησιν, είπον υμίν , αλλ ' επειδήait Moyses, « dixi vobis . » Sed quoniam post mor
έμελλεν αυτού αναχωρήσαντος διαδέχεσθαι αυτόν Ιη lem habiturus eral successorem Jesum filium Nare ,
σους και του Ναυή , ουκ άτοπον φησι το πράγμα, αλλά non absurdain rem dicit , seil consequentem . Præ
και επόμενον . Προλαβών γάρ , φησί , παρεκάλεσα , veniens enim , inquit , advocavi , el , ut velle vos
και , ως επενεύσατε , επέστησα κριτάς· ώστε και indicastis, constitui judices. ltaque et Jesu filic
το κατά προφητικήν χάριν και οδηγητικήν διαδεχο- Nave obedite, qui milii tum ad propheticam gratiam ,
μένω με Ιησού το του Ναυή πείθεσθε. lum ad regendi munus succedil .
Ού δυνήσομαι μόνος φέρειν υμάς . Και των προ Non potero solus poriare vos 88. Quamvis priorum
τέρων μεμνημένος, ουκ απ ’ Αιγύπτου άρχεται· αλλ ' C recordetur , non ab ΑΕgypto incipit , sed ab illo
αφ' ού έδωκεν αυτοίς δικαστάς σοφούς και παι tempore quo dedit eis judices sapientes , et ma

δευτάς . gistros .
"Έδωκα το 'Ρουβίμ και το Γάδ . Οι υποδεέστεροι Dedi Ruben et Gad 59. Minus digui citius quod

* Deut . 1, 3. 57 jbid . 9 , 10 . 88 ibid . 89 Deut. 34 , 12.

 857 EX ORIGENE 808
promissum est, obtinent ; digniores lardius conse- Λ τάχιον εν τη επαγγελία γίνονται οι δε επιεικέστεροι
quuntur. Illi enim a Moyse primi hæreditatein ac βράδιον απολαμβάνουσιν. Οι μεν γαρ υπό Μωϋσέως
ceperunt, hi vero a Jesu poslea. Quin el de omni πρώτου ειλήφασι την κληρονομίαν · ο δε υπό του
bus justis dicitur, non de quibuslibet. Nam ut Apo . Ιησού ύστερον. Αλλά και περί πάντων δικαίων λέ
stolus ait 60 : 1 Hi omnes testimonio fidei probali , γεται , ου των τυχόντων » ως γάρ ο Απόστολός φησιν
non acceperunt repromissionem , Deo pro vobis • Ούτοι πάντες μαρτυρηθέντες διά της πίστεως ουκ
melius aliquid providente, ul non sine nobis con εκομίσαντο την επαγγελίαν , του Θεού περί ημών
summarentur. ) κρείττον τι προβλεψαμένου , ίνα μή χωρίς ημών τε
λειωθώσιν ,
Vocem verborum quam vos nudislis 61. Non quod Φωνήν σημάτων ήν υμείς ηκούσατε , και τα
visibilis vox fuerit , aut nalura vocem habeat Deus ; εξής. Ουχ ότι ορατή η φωνή , ουδ' ότι φύσει φωνήν
hoc eniin compositæ essel naluræ : sed quod lu έχει ο Θεός· τούτο γάρ και συνθέτου φύσεως αν είης
barum sonilus, et voces , ut ipse novit Deus, ederen αλλ ' επειδή και αι σάλπιγγες , και αι φωναι, ώς αυτός
lur ex sensilium elementorum , ignis nempe el ca οίδεν ο Θεός, επετελούντο έκ τής των όρωμένων συν
liginis, connexione. Quamobrem et auditur vox , εχείας δημιουργούμεναι στοιχείων του πυρός λέγω
B και
el non videtur ; at vero ubi Dei prodigia fiunt , του γνόφου » ώστε και ακούεται φωνή , και ουκ
etiam vox videtur . οράται · αλλ' ούν επί των του Θεού θαυμάτων και η
φωνή οράται.
El juravit quod non transeam Jordanem hunc 6 . Και ώμοσεν ίνα μη διαβώ τον Ιορδάνηντούτου,
Cum Moyses non glorificassel Deuin coran populo , Μωϋσής , μη δοξάσας τον Θεόν επί του λαού, έχωλύθη
non permissum est ut ultra progrederetur cum eis. παρελθεϊν μετ' αυτών, ίνα μη όν ετίμων ζωντα, εν
Ne enim quem vivum colebant , honoribus divinis θεών θεραπείαις τιμήσωσιν απελθόντα. Διό δή και
morluum allicerent , ab oculis omnium removit αποθανόντος αφανή τον τάφον εποίησεν .
Deus sepulcrum ejus.
Contestor vobis hodie cælum et terram 68. Deus
Διαμαρτύρομαι υμίν σήμερον τόν τε ουρανίνκαι
sui adoralores non permillens cum dæmonibus so την γην . Ο Θεός τους αυτόν προσκυνούντας ου συν
cietatem habere, imo eos qui semel eum cognove χωρών δαίμοσι συνάπτεσθαι , αλλά τους άπαξ αυτών
runt , jubens ab omni erga illos affectu esse liberos , έγνωκότας εκτός είναι κελεύων της προς εκείνους δια
simul ad æmulátionem eos provocans ex defectione θέσεως, και παραζηλών εν τη αποστασία των λαών,
gentium , futuras eis minalur penas ob perversa c τας μελλούσας αυτούς προλέγει τιμωρίας διά την
corum consilia .
πονηρίαν των επιτηδευμάτων αυτών.
E domo servilutis 64. Vere cnim res corpore: ' Εξ οίκου δουλείας . Και γάρ αληθώς τα σωμα
et materiales , domus sunt servilulis, sicul contra τικά πράγματα και υλικά , οίκός έστι δουλείας ,
riæ, domus sunt libertatis. ώσπερ εκ των εναντίων οίκός εστιν ελευθερίας.
Vos enim estis paucissimi præ omnibus gentibus 65 Υμείς γάρ έστε ολιγοστοί παρά πάντα τα έθ
Pulchre iis qui a parle Dei sunt , dictum est : νη . Καλώς τους από της μερίδος είρηται · Ολι
( Paucissimi estis præ omnibus gentibus ; , cui γοστοί εστε παρά πάντα τα έθνη . ) Συγγενώς τε το,
afline est istud 66 : « Pauci sunt qui salvantur ; ) « 'Ολίγοι οι σωζόμενοι , ) και το, « 'Αγωνίζεσθε είσ
et 67 : « Contendite intrare per angustam porlain . ) ελθείν διά της στενής πύλης. »
388 Quia nou in pane solo vivit homo , sed de " Οτι ουκ επ' άρτω μόνω ζήσεται άνθρωπος, αλλ'
omni verbo quod procedit per os Dei 68. Rursus dici επί παντί βήματι , και τα εξής. Πάλιν τε αυ ότι το
lur inanna ſuisse verbum , licet in Exodo panis no μάννα λόγος ήν , ει και άρτος δηλούται εν τη Εξό
ιninelur . • Isle enim , inquit 69 , est panis quem de- δω . • Oύτος γάρ, φησίν , ο άρτος όν έδωκε Κύριος
dit Dominus vobis ad edendum . Hoc est verbum υμίν φαγείν . Τούτο το ρήμα και συνέταξε Κύριος. »
quod constituit Domninus . Propterea manna mi- D Διά τούτο δε το μάννα λεπτόν ήν ώσει κοριον λευ
nulum eral tanquam coriandrum album , tanquam κον , ώσει πάγος επί της γης και επειδήπερ ο λόγος
gelu super terram 70 : 7 quandoquidem verbum cu ο σύμβολον ήν το μάννα εκείνο , λεπτόν εστι τη
jus symbolum eral manna istud , minutum est sua αυτού φύσει , και διήκον διά πάντων πνευμάτων
natura , et penetrans ad omnes spiritus intelligentes, νοερών , καθαρών , λεπτοτάτων . " Έστι δε και η σοφία
mundos , minutos. Est etiam sapientia spiritus in πνεύμα νοερόν, άγιον , μονογενές , πολυμερές , λεπτόν,
telligens, sanctus , unigenitus, inultifarius , minu και τα εξής . "Ην δε και ωσεί κοριον προς το είναι
lus , etc. Erat aulem sicut coriandrum album . Tra λευκόν . Φασί δε την τού κορίου φύσιν όλην δι ' όλων
dunt coriandri naturam penitus semini respondere, λόγον έχειν σπέρματος , ώς μηδε εν τώ κατακόπτεσθαι
ita ut si succidalur etiam coriandri semen , vim
το του κορίου σπέρμα, εξαφανίζεσθαι αυτού την δύ
suam non amillat , tanquam sementi amplius non ναμιν, ώς ουκ έτι δυναμένην σπείρεσθαι. Τοιούτος δε
idoneam . Hujusmodi omnino verbum est , cujus δι' όλου ο λόγος και πάν μόριον αυτού γεωργείσθαι

60 Hebr. XI , 39. 61 Deilt . IV , 12 . 65 ibid . 21 . 65 ibid . 26.

66 Deut . VI , 15. 63 Deut . vn , 1 . 14 uc .
Σιιι , 25 . 67 ibid . 24 . 68 Deut. viii , 3 . 69 Exod, YY1 , 15 , 16. 10 ibid . 14,
 809 SELECTA IN DEUTERON. 810

τέφυκεν εν καλή και αγαθή , τουτέστι ψυχής . "Έστι Λ omnis particula ad terra cultum natura apla est ,
δε το μάννα λευκόν . Φώς γαρ ο λόγος και λαμπρόν , si mandelur commodæ et bonæ terræ , hoc esi ,
και κατά τούτο λευκών , τω αυτόν συνιέντι και τρεφο animæ. Est etiam manna album . Lumen enim ver
μένω υπ ' αυτού . "Έστι δε και ωσεί πάγος : συν
εστραμμένος γάρ , και ουδαμού πλαδών , ουδε διερ
ρυηκώς, αλλά πάγιος, και δη ουρανού λόγος , και απαγ
γέλλων ημίν τα ουράνια.
" Ο γάρ Κύριος ο Θεός σου εισαγάγη σε εις γην
αγαθών και πολλήν . Ήμίν ο Χριστός ου ταύτα
δώσειν υπέσχετο , αλλά ουρανών βασιλείαν , και γήν
αγαθών και αΐδιον , ής χείμαρρος ο Χριστός, ποτίζων
τους της σοφίας νάμασιν . Εκπορεύονται δε οι χεί
μαρροι διά τών πεδίων και ταπεινών και γονίμων
ανθρώπων , και διά των υψηλών ορέων, των ανατει
νομένων διά το ύψος της θεωρίας εις ουρανούς . Εκεί B contemplationis ad celos usque elatos. Illic est
ο σίτος και στηρίζων καρδίαν ανθρώπου , και κριθή τους
υποδεεστέρους τρέφουσα. Εκεί η αληθινή άμπελος ο
Χριστός. Εκεί το έλαιον το λιπαίνον των οσίων τας
κεφαλάς. Ομοίως και ροαι , το γλυκύ μεν ένδοθεν
φέρουσαι , της πολιτείας δε το αυστηρόν έξωθεν εν
δυσάμεναι . Εκεί ή συκή , ουχ η άκαρπος και φύλλοις
κομωσα , αλλ ' η πλουτούσα του πνεύματος την γλυ
χύτητα . Εκεί ο γλυκασμός του φάρυγγος του Σωτή
ρος ο επιθυμητός , και τα χείλη της εν τω άσματα
νύμφης κηρίον αποστάζοντα , και οι λίθοι οι άγιοι , οι
επί της γης κυλισθέντες προς πειρασμούς ανένδοτοι,
και φύσιν σιδήρου απομιμούμενοι . Εκεί τα μέταλλα
του χαλκού , εξ ου την νοητήν πανοπλίαν κατε
σκεύασαν . Και το τούτων κεφάλαιον απαύστως ευλο laudibus
C
γείν τον Θεόν .
Τού αυτού . Ουκ έστι , φησί , πηλό και πλινθεία
μοχθείν , και ταλαιπωρείν , αλλά λίθους έχειν και
τούτους ιταμωτάτους , και μη ραδίως διαλυομένους ,
ώς και οικοδομίαις εξαρκεϊν και επί πολύ διαμένειν .
Ταύτα δε λέγει την διάνοιαν αυτών αποστήναι της
Αιγύπτου βουλόμενος. Διά γάρ του είπείν , « αγαθήν , »
το γόνιμον έδειξε διά δε τού , « πολλήν, και το μέγεθος
και το πλάτος . • Oύ χείμαρροι υδάτων (τούτο ουκ εν
Αιγύπτω ) , και πηγαι αβύσσων : , όπερ εξαίρετον τη
γή της επαγγελίας. Προσέθηκε δε και « διά των
δρέων όπερ τη Αιγύπτω ου πρόσεστιν, αλλ' ουδε
αμπέλοις κομά , ουδε αφθονίαν έχει ελαίου · η δε της
επαγγελίας γη πάντα πλουσίως.
D
Πρόσεχε σεαυτώ, μή επιλάθη Κυρίου του Θεού
του . Μετά την τών αγαθών επαγγελίαν εις νήψιν
αυτούς διανίστησιν, του ευεργέτου μεμνήσθαι, και
μη εξυβρίζειν την κόρω, μηδέ περιφρονείν του ταύτα
δωρησαμένου , και ότι εκ της εν Αιγύπτω δουλείας εις
ελευθερίαν αυτούς μετεκόμισεν.
Ου ποιήσεις ούτως Κυρίω τω Θεώ σου . Αίτια
ται το θύειν τα εαυτών τέκνα τους ανθρώπους τους
θεοίς των εθνών, ώς ώμον και απάνθρωπον ώς βδε
λυκτόν . Και τους λέγοντας θύσαι θεοίς των εθνών ου
μόνον αποστρέφεσθαι δεί , αλλά και την ακοήν τοίς
λόγους αυτών μή υπέχειν .
bum est, idque splendidum , ac proinde quoque album
ei qui ipsum intelligit, ab eoque nutri :ur. Est etiam
tanquam gelu . Contorlum enim est et ventiquam .
flaccidum neque fluxum , sed concretum . Cælesle
quippe verbum est, ac nobis coelestia annuntia :.
Dominus enim Deus tuus inducet le in terrarie
bonam et mullam 71 , Nobis Christus non se hæc
daturum promisit, sed cælorum regnum , el terram
bonam et ælernam , cujus torrens Christus ipse esh,
potans sapientiæ suæ fluentis. Cælerum torrentes
per explicatos hominum submissorum fertiliumque
campos erumpuni, ' nec non per montes sublimitate
frumentum quod inferioris sor! is homines nutril.
Illic vera vilis est Christus. Illic est oleum , sana
clorum impinguans capila . Jia quoque fluenta sunt
dulcedinem intra se ferentia , politiæ vero acerbi
talem forinsecus circumlabentia . Illic ficus quæ
magna uberlale spiritus suavitatem gignit, non ea
vero quæ sterilis est , ac foliis solum ornatur. Mic
dulcedo faucium Salvatoris desiderata , et labia il
Jius de qua in cantico , spousæ mel scillantia . Ilic
lapides sancti, super terra rolulali el ad tentationes
infracti, et ferri naluram imitantes. Illic metalla
æris , ex quo armaluram spiritualem certaluri in
struxerunt. Horum caput est , Deum indesinenter
celebrare .
Ejusdem . Non est , inquit , illic in luto et lateri .
bus labor, neque miseria , sed lapides affalim sunt
qui sponte se offerunt, neque facile dissolvunlur ,
ita ut et ædificiis sufficiant, el ad mullum tempus
perdurent. Hæc autem dicit , ut eorum mentem ab
Ægypto averlat . Cum enim ail, « bonam ,”) ſerlili.,
talem 389 ostendit. Cum vero ait, « mullam , i
magnitudinem et latitudinem indicavit . « Ubi lor
rentes aquarum (hoc non in Ægyplo) et fontes
abyssorum , , quod terræ promissionis peculiare
est . Addidit etiam , - per montes, i quibus caret
Ægyplus , quæ nec vineis abundat, nec clei copiam
habet ; terra autem promissionis omnium abunde
ferax .
Altende tibi , ne obliviscaris Domini Dei lui 72 .
Posi bonorum promissionem , ad sobrietatem eos
revocat, ut benefactoris meminerint , neque præ
satietate insolescant, neque contemnant eum qui
eis hæc bona dedit , et ab Ægypti servitute in liber
tatem eos transtulit
Non facies sic Domino Deo tu! o 73. Carpit crude
lem , inhumanum atque exsecrandum hominum
morem qui proprios liberos diis gentium immola
bant. Neque solum ſugiendi sunt qui dicunt se diis
gentium immolare, sed neque auris eorum sermoni
bus præbenda .

11 Deut . VΙΙΙ , 7 . 12 Deut . 1 , 11 . 73 Deut . Χυ , 4.

20
PATROL . GR . XII .
811 EX ORIGENE 813

Neque adjicies ad illud , neque auferes ab co " . A Ου προσθήσεις επ' αυτό , ουδέ αφελείς απ'
llomines qui peccant, generatim dupliciter peccant, αυτού. Οι άνθρωποι αμαρτάνοντες γενικά λόγω
vel transgrediendo mandata , vel evacuando. Quando διχώς αμαρτάνουσιν , ή υπερβαίνοντες τας εντολάς και
enim non ex disciplina vivimus, neque cognoscen υποκενούντες. " Οταν γάρ μή από επιστήμης πολι
les justitiæ mensuras fallimur ; item quando regu τευόμεθα, μηδε γινώσκοντες τα μέτρα της δικαιοσύ .
lam transgredimur , opinati melius quid agere, a νης σφαλλόμεθα, και έσθ' ότε υπερβαίνοντες τον κα
scopo aberramus. νόνα , φαντασία του ποιείν τι κρείττον, εκπίπτομεν
του προκειμένου .
Ejusdem . Qui igitur non omnia faciunt, vel qui Τού αυτού. Οι ούν μη ποιoύντες πάντα , και οι
amplius faciunt, legem transgrediuntur. πλεϊόν τι ποιoύντες, παράνομοι .
Omne pecus diffissam habens ungulam , et reducens Πάν κτήνος διχηλούν όπ.λήν , και ανάγον μη
ruminationem 18. Difissa ungula , significat iler quo ρυκισμόν . Το μεν διχλείν επί της οπλής, την πο
ad quaslibet bonas disciplinas pervenimus. Rumi ρείαν καθ' ήν προς πάν οτιούν ερχόμεθα των αγαθών
nare aulem est sursum deorsumque ponere Scri σπουδασμάτων έμφάνειεν · ο δε μηρυκισμός, το άνω τε
pluræ divinitus inspiratæ verba , et veluti iterum και κάτω ποιεϊν της θεοπνεύστου Γραφής τους λό
mandere et comminuere perscrutationibus occulla B γους , και οίον αναμασάσθαι και καταλεπτύνειν ερεύ
theoremata . ναις τα κεκρυμμένα των θεωρημάτων.
Omnia quibus sunt in eis pennulæ el squamæ, com Πάντα όσα εστιν εν αυτοίς πτερύγια και λε
edetis 76. Volatilia , opinor , quæcunque palos ha πίδες , φάγεσθε . Των πτηνών οίμαι όσα μεν σκόλο
bent infra genua supra pedes, vult esse munda ; πας έχει κατωτέρω των γονάτων υπέρ τάς βάσεις
quæcunque autem non habent, esse immunda. καθαρά είναι βούλεται: όσα δε μή , ακάθαρτα.
Festivitatem tabernaculorum facies tibi septem die Εορτήν σκηνών ποιήσεις σεαυτώ επτά ημέρας.
bus "T. Invenimus in Scripturis nomen festivitatis et Ευρίσκομεν εν ταις Γραφείς το όνομα της εορτής και
solemnitatis, ut cum propheta dicit 18 : « Quid fa . της πανηγύρεως , ώσπερ παρά τω προφήτη λέγονται :
cietis in die solemnitatis, et in die festivitatis Do « Τί ποιήσετε έν ημέρα πανηγύρεως και εν ημέρα
mini ? , Quærendum est discrimen festivitatis et εορτής Κυρίου ; » Ζητητέον την διαφοράν εορτής και
solemnitalis . Omnis itaque, ut ita dicam, dies hila- πανηγύρεως. Πάσα μεν ούν , ίν ' ούτως είπω , ιλαρά
ris in qua eximia quædam præcipiuntur quæ in cæ ημέρα, εν ή προστέτακται ώς εν αγία τάδε τινά
Ieris non fiunt, festivitas vocatur . Non omnis au παρά τας λοιπές ποιείν εξαίρετα , εορτή καλείται :
lem festivitas est solemnitas, sed cum juxta nomi. C ου πάσα δε εστι πανήγυρις , αλλά κατά το όνομα , ότε
nis elymologiam undequaque conveniunt Hebræi, επί το αυτό συναθροίζονται οι πανταχόθεν Έβραίοι,
ila ut juxta illud solemnitas sit festivitas, al non ώστε κατά τούτο την μεν πανήγυριν είναι εορτήν,
vice versa festivitas omnino sil 390 solemnitas . ουκέτι δε πάντως την εορτήν πανήγυριν · οίον σάβ.
Exempli causa sabbala et novilunia festivitates βατα και νεομηνίαι , εορταί εισιν· άζυμα δε και αι
sunt ; azyma vero et dies hebdomadarum ac sceno ημέραι των εβδομάδων και σκηνοπηγίαι ου μόνον αι
pegiæ, non solum lestivitales sunt, sed etiam so εορται , αλλά και πανηγύρεις, ότε προστέτακται πάν
lemnitales, quando omne masculinum jubelur ap αρσενικόν φαίνεσθαι ενώπιον Κυρίου του Θεού σου εις
parere in conspectu Domini sui in loco quem ele τον τόπον όν αν εκλέξηται .
gerit .
Non dimovebis fines proximi 79. Proximus sæpe Ου μετακινήσεις όρια του πλησίον σου . Πλη
omnis homo dicitur. σίον πολλαχού πάς άνθρωπος είρηται .
Ejusdem . Neque enim oportel vicinos sese invi Τού αυτού. Ούτε γάρ δεί τους πέλας πλεονεκτείν ,
cem fraudare, neque transponendi sunt termini ουδέ τούς των πατέρων όρους ως καλώς παγέντας
quos pulchre palres posuerunt. Hinc enim nascitur παρακελεύειν . Τούτο γάρ αίτιον πάσης συγχύσεως
omnis confusio, dum coterminiinjuriam paliuntur , p έσται , των μεν ομορoύντων ως άδικουμένων , περι
et contemtui habentur qui terminos posuerunt. φρονουμένων δε των ορισάντων . Πλησίον δέ τινες
Proximum quidam appellant omnem hominem . πάντα άνθρωπον λέγουσιν.
Si aulem institerit testis injustus contra homi. Εάν δε καταστη μάρτυς άδικος κατά ανθρώ
nem 80. Hæc quidem lex ad infirmos Israelitas ; Do που. Ταύτα μεν ο νόμος προς ασθενείς τους Ισραη
minus autem qui hæc præcepit , discipulis suis λίτας· ο δε Κύριος ο ταύτα νομοθετήσας τους εαυτού
ail 81 : 1 Audistis quia dictum est : Oculum pro μαθηταίς φησιν : « Ηκούσατε ότι έρρήθη , Οφθαλμών
oculo , , et cætera . « Ego autem dico vobis non re αντί οφθαλμού , υ και τα εξής , « Εγώ δε λέγω υμίν,
sistere malo.). μη αντιστηναι το πονηρώ . »
Ejusdem . Hæc quidem in sensibilibus el munda Τού αυτού . Ταύτα μεν επί αισθητού και των κατά
nis Iocum habent ; ad peccala vero nostra quod κόσμον , επί δε των ημαρτημένων ημίν, ουδενός
allinel , Deus nullo leste indiget. Ipse enim oinnium δείται Θεός . Αυτός γάρ επόπτης απάντων και κρι
inspector est et judes . της.
15 Deut. ΧΙ !, 32. 78 ibid . XIV , 6. 76 ibid . 9. 77 Deut . XVI , 13. 18 Ose . IX , 5. 79 Deut. ΤΙΣ, 14 .
80 Deut . ΧΙΧ , 16. 81 Malih . V , 38.
 813 SELECTA IN DEUTERON. 814
Τίς ο άνθρωπος και φοβούμενος . Ο τοίς γηίνους Α Quis est homo limens **. Qui terrenis addictus
εγκείμενος και οικίαν οικοδομών , και φυτεύων αμπε esi , et domum ædificat, et plantal vineas , el volu
λώνας, ταις φιλοσαρκίαις ηδονών ήττώμενος, έσται ptatibus carnis vincitur, is omnino erit meticulo
πάντως δειλός τε και αναλκις. sus et instrenuus .
Εάν δέ τινι υιός απειθής ή. Ουχ απλώς βούλε Si cui autem filius fuerit rebellis *3 . Non simpli
ται αναιρείσθαι αυτούς παραπικραίνοντας τους γο ciler vult interfici a parentibus exacerbalis, sed
νείς· αλλ' όταν αμφότεροι συμφωνήσωσιν οι γονείς cuin ulerque parens consenserit contra filium .
κατά του παιδός . Επειδή γαρ άν τε ο πατήρ οργι- Quandoquidem enim si pater iratus occidere volue
σθή , και ανελεϊν ορμήση τον υιόν , ή μήτηρ επέχει : rit filium , maler cohibet ; si autem hæc animo exa
άν τε αυτή παροξυνθή , ο πατήρ ουκ έα και σπάνιον cerbata fuerit , pater non sinit, el rarum est con
έσται συμφωνήσαι τους γονείς κατά του ιδίου αυτών sentire parentes contra proprium filium , præcipit
τέκνου , προστάττει ο Θεός , όταν αμφότεροι συμφω Deus ut cum ambo consenserint contra filium , tunc
νήσωσι κατά του παιδός, τότε καταλεύειν αυτόν , ου lapident eum , non ipsi parentes , sed reliqui..
τους γεννήσαντας , αλλά τους λοιπούς.
Ου κατασπερείς τον αμπελώνα σου διάφορον . Non seminabis vineam Tuam variam 84. Ne scilicet
"Ινα μη ατονωτέρα γένηται η γη , ως μήτε το σπέρ infirmior evadat lerra , ita ut nequc semen inte
μα πλήρες αποδιδόναι , μήτε της αμπέλου τον καρ grum reddere possit , neque vineæ fructum : sed
πόν, αλλά καθ' εαυτού έκαστον . unumquodque separatim seminetur.
Ουκ άροτριάσεις έν μόσχω και άνω επι το Non arabis in vilulo et asino in idipsum 88. Quod
αυτό . Το γαύρον της ψυχής και φιλόπονον τώ φιλη est elalum el laboriosum in anima , ne cum eo con
δόνα και παθητικό μή συζεύξης . junxeris quod molle et voluptatis amans est.
Τού αυτού . Ησαΐας δε πάλιν γράφει • Μακά Ejusdem . Isaias rursus scribit 86 : « Beati qui se
ριοι οι σπείροντες επί πάν ύδωρ . 5 Ποίον ύδωρ, εφ ' minatis super omnem aquam . » Quænam est aqua
ω δει σπείρειν το καλόν σπέρμα ; Είη δε τούτο βά in qua seminandum est bonum semen ? Erit illa
πτισμα της σωτηρίας, το λουτρόν της παλιγγενεσίας . sane baptismus salutis , lavacrum regenerationis.
Σπείρε επί το μυστήριον του λουτρού, και γίνη μακά Semina super mysteriuin lavacri , el eris bealus.
ριος . Εκεί βους και όνος πατεί , βούς και καθαρός ο Illic bos et asinus gradiuntur, bos mundus Israelita,
Ισραηλίτης, και όνος ακάθαρτος εκ γένους και από et asinus immundus ex genere, populus qui est ex
των εθνών : ένα σύμβολον ή αμφότερα τα ζώα του λό gentibus : ut utrumque animal symbolum sit verbi
γου του τοις έθνεσι κεκηρυγμένου . Πατεί ούν βούς c duod gentibus 391 predicatur. Ambulant ergo boς
και όνος, φησί, τούτο το ύδωρ όπου σπείρειν θέλο el asinus , inquit, super illam aquam in qua semi
μεν . nare volumus.
Εάν δε γένηται παίς παρθένος μεμνηστευ Si autem fuerit puella virgo sponsala viro 87. Eam
μένη ανδρι . Την ήδη με μνηστευμένην γυναίκα κα quæ tanlum sponsala est, uxorein vocat . Sic de
δεί · ούτω και επί του Ιωσήφ και της Θεοτόκου Joseph et Dei malre dictum est .
ελέχθη .
Και έως εις τον αιώνα. Επειδή και ούτοι εκ πορ Et usque in æternum 88. Quoniam el bi ex fornica
νείας εισίν από των θυγατέρων του Λώτ · ου μόνον iione sunt orli a liliabus Lot , non solum post de
δε έως γενεάς δεκάτης άδεκτοι τη συναγωγή του cimam generationem recipiendi non sunt in syna
Ίοραήλ εισιν , αλλά και εις τον αιώνα. Ούτω βούλεται gogam Israel , sed nec in æternum . Ila vult cum
αυτοίς την έχθραν αΐδιον είναι • κατά μέν το νόημα ipsis æternam esse inimicitiam : non aliam veram
και την αληθή αιτίας της θείας Γραφής , επειδή τον ob causam , ut intelligitur ex Scriptura, quam quod
Βαλαάμ εμισθώσαντο , εφ' ώτε καταράσασθαι τοις Balaamum conduxerunt ut Hebræis mala impreca
"Εβραίους, αλλά και τας αυτών γυναίκας και τας relur, et uxores filiasque suas quoiquot erant pul
θυγατέρας , όσαι ήσαν ωραίαι τη όψει και καλαί τω D chree aspectu , premiserunt ut ad fornicationein
είδει, προέστησαν του γένους , ώστε αυτάς δούναι Israelitas pellicerent, fornicationem certe gravissi
προς πορνείαν τοις Ισραηλίταις , και πορνείαν διά mam , ex qua fieret ut deficerent a Deo, et initia
τούτο χαλεπωτάτην προξενήσαι τους Εβραίους : αύτη renlur Beelphegor. Quod et accidit.
δε ήν το αποστήναι μεν του Θεού , τελεσθήναι δε το
Βεελφεγώρ · όπερ και γέγονεν .
Ουκ ενεχυράσεις μύλον ουδε επιμύλιον . " Οτι Non pignorabis molam , neque superiorem lapidem
μονόλιθον , φησίν , αδύνατον συντρίψαι τον σίτον : molæ 89. Quoniam , inquit, ab uno lapide non polest
δίδυμον γάρ άρρενοθηλυ κατασκευάζεται μύλος . frumentum conleri . Geminum enim quidpiam fe
Επεί ούν και Ιουδαίοι μίαν διαθήκην έχουσιν· minei et masculi generis efficit mola. Quia ergo
ομοίως δε και πάσα αίρεσις δοκούσα ταύτην την eliam Judæi unum testamentum habent, similiter
καινήν μόνην έχειν , ουκ αλήθoυσι εν τω μυλών: el quælibet hæresis quæ hoc novum solum habere
τούτω , ίνα γεύσωνται του επουρανίου άρτου · εάν videlur, non molunt in hoc pristinn, ut cælestem
51 Deut . Xx , 8 . 83 Deut . XXI , 18. Bi Deut xx11 , 9 . 85 ibid. 10. 86 Isa , ΧΧΧΙ , 20. 87 Deut . XXII , 23.
* Deul . XXIII , 15 : 89 Deut.xxiv , 6 .
 813 EX ORIGENE 816
panem gustent . Nisi enim , inquit , conteratur , et Α γαρ, φησί , μη συντριβή και αληθή ο σίτος, άσιτο:
inolatur frumentum , jejuni manent. Hinc et ipse μένουσιν . Εκ τούτου ούν και αυτός ορμώμενος τον
presentem aggredior explicare legem : « Non pi- προκείμενον σαφηνίζω νόμον, « Ουκ ενεχυράσεις μύ
gnorabis molam , , hoc est , non proſanabis velus λον , και τουτέστιν, ου μή βεβηλώσεις την παλαιάν και
lestamentum , neque ejicies illud e domo tua ; ( ne ου μη απώσεις αυτήν της σης οικίας : ουδε επιμύ
que superiorem lapidem molæ , , hoc est , novum λιον , αντί του , την καινήν, ότι ψυχήν ούτος ενε
testamentum ; « quia animam iste pignorat, , hoc χυράζει , και τουτέστι τούτοις τρέφεται η ψυχή απολαύ
est his nutritur anima , spiritalibus cibis per ουσα νοητών εδεσμάτων .
ceptis.
Numero quadraginta flagellabunt eum % . Semper 'Αριθμώ τεσσαράκοντα μαστιγώσουσιν αυτόν.
observavimus numerum quadraginta malis obno " Αεί γε τετηρήκαμεν κακωτικών όντα τον μ' αρι
xium esse . Unde Moyses quadraginta diebus jeju θμόν · όθεν Μωϋσής ο μέγας τεσσαράκοντα ημέρας
navil , el post eum Elias . Quin et Salvator noster νηστεύσας , και μετά τούτον ο Ηλίας αλλά και ο
a diabolo lentalus non manducavit quadraginta Σωτήρ ημών πειραζόμενος υπό του διαβόλου ουκ έφα
diebus et quadraginta noctibus, et magnum dilu γεν μ ' ημέρας και μ ' νύκτας " και ο μέγας δε κατα
vium in terra coniigit , cum Deus imbrem fe . Β κλυσμός επί της γης γίνεται , ύοντος του Θεού , τεσ
cisset quadraginta diebus et quadraginta nocti σαράκοντα ημέρας και τεσσαράκοντα νύκτας.
bus.
Non immilles eis ſerrum ºs . Quærendum est cur Ουκ επιβαλείς αυτοίς σίδηρον . Ζητητέον διά τί
ferro non sinal Deus Langi lapides qui odificationi σίδηρον ουκ εά των λίθων άψασθαι εις την οικοδο
altaris inserviunt. Sed el postea ad ædificationem μήν του θυσιαστηρίου χρησιμευόντων . 'Αλλά και
templi præcipit congregari lapides securi non do μετά ταύτα εις την οικοδομής του ναού λίθους απς .
lalos, et ex iHis edificationem fieri. Si enim al- λεκήτους προστάττει συναγαγείν , και οικοδομήσαι.
surdum est ſerro langi lapidem ædificationi aptum , Ει γάρ άτοπον το σίδηρον άπτεσθαι του λίθου προς
quomodo columnæ, quomodo tabulæ , el eorum ca οικοδομήν αρμόττοντος, πώς oύν άρα οι κίονες, πως
pitella elaborata sunt ? Ant quomodo quæcunque ούν αι σανίδες και αί τούτων κεφαλίδες ειργάσθησαν ;
ex ære vel auro facta sunt vel argento , fabricari "Η πώς όσα εκ χαλκού γέγονεν η χρυσού ή αργύ
poluerunt sine ferro ? Ex his liquel non simpliciter ρου , κατασκευάσθη άρα άνευ σιδηρού ; Και πώς οίόντε ;
vetare ne ferrum tangat lapides. 392 Quid ergo Διά τούτων φανερόν μεν, ότι ουχ απλώς απαγορεύει το
causæ sil , dicimus non affirmantes. Hæc velle vi . C σίδηρον άψασθαι των λίθων. Τίς ούν η αιτία ; Λέγο
detur. Durum duro immilli el collidi vetat. Magna μεν ου διίσχυριζόμενοι . Ταύτα δη τοίνυν . Σκληρον
eniin solent oriri mala ex durorum commistione σκληρό επιβάλλειν και συγκρούειν κωλύει . Μεγάλα
el collisione . Vel homicidium longe a corde homi γάρ φιλεί τίκτεσθαι κακά εκ της των σκληρών συμ
num expellil : et omnino jusle. Si eniin in lapidem μίξεως και συγκρούσεως. " H τον φόνον ως πορρω
qui ædificationi allaris vel templi inservit, ferrum τάτω της καρδίας των ανθρώπων εκβάλλει και
non est immittendum , quanto magis velandum est μάλα δικαίως. Ει γάρ ου χρή λίθω τα οικοδομουμένω
ne ferrum arripiatur ad proximi homicidium . εις την του θυσιαστηρίου κατασκευήν , ή του ναού ,
σιδήριον επιβάλλειν , πως ου μάλλον απαγορευτέον το σίδηρον αρπάζειν, και κατά του πλησίον φονών ;
Hi stabunt benedicere populum ºs . Observandum Ούτοι στήσονται εύλογείν τον λαόν . Παρατη
est eos qui ad benedicendum slatuuntur , e liberis ρητέον ότι οι ευλογείν ταχθέντες από των ελευθέρων
el cognatis Jacob mulieribus natos esse ; qui autem γυναικών και συγγενών του Ιακώβ εγεννήθησαν:
ad maledicendum in monte Gebal collocantur, ex ούτω οι δε καταράσθαι αφορισθέντες από του όρους
ancillis orlos esse , exceptis Ruben el Zabulan. Stal D Γεβάλ, από των παιδισκών ήσαν, πλήν του Ρουβίμ
Ruben cum maledicentibus, utpote maledictus et και του Ζαβουλών . Τέτακται δε ο Ρουβίμ μετά των
ipse a patre. Quod si et maledixit Levi , at redem καταρωμένων , ως και καταρώμενος υπό του πατρός.
plus est sacerdotali dignitate. Nam maxime sacer Ει δε και τον Λευι κατηράσατο , αλλά λελύτρωτα!
dolis est populum benedicere . Præterea Simeon , αυτός τη ιερατική αξία. Μάλιστα γάρ ιερέως εστί το
quippe qui in medio tribus Judæ habitaret, el ceu τον λαόν ευλογείν. Αλλά και ο Συμεών ως εν μέσω
pars illius esset , idcirco ubi Judas , ibi el hic nu της Ιούδα φυλής οικήσας, και ώσπερ μέρος αυτής
meralur . γεγονώς , διά τούτο όπου Ιούδας , εκεί και αυτός
αριθμείται.
Et hæc benedictio , qua benedixit Moyses 93. Pro Και αύτη η ευλογία ήν ηυλόγησε Μωϋσής . Α !
phetiæ Jacob, non omnes benedictiones erant , non παρά Ιακώβ προορήσεις , ούτε πάσαι ευλογίαι ήσαν ,
oinnes maledictiones. Moysis autem prædictiones, ούτε πάσαι αραι · αι δε παρά Μωϋσέως, πάσαι ευ
cunctæ erant benedictiones . λογίαι.
Et ſeslinavit ex monte Pharan 94. Hoc est , non Και κατέσπευσεν εξ όρους Φαράν . Τουτέστι

19 Deul. XXV , 3. e Deut. XXVII , 5. 9i Deul, XXVII , 12 . 93 Deut. XXVIII , 1 . * ibidd . 2.

 ε7 SELECTA IN JESUM NAVE. 818

το μηκέτι το Ισραήλ χρηματίζειν , αλλά τοις εξ Α amplius Israeli , sed iis qui ex gentibus, Oracula
εθνών, και τον νόμον έστησε . Τούτο γάρ, « κατέ :. promere , et legi finem imposuit . Istud ' enim sibi
σπευσεν εξ όρους Φαράν , ) είτουν και κατέπαυσεν , και vull : « festinavit ex monte Pharan , , vel « cessa
όπερ ετέρα περιέχει γραφή , αντί του , σπουδαίως vit , , ut alia habet interpretatio quasi diceret :
την σκιάν καταλείψει , και την αλήθειαν ημίν φανε sedulo umbram derelinquel , et veritatem nobis
τώσει. ostendet.
Συν μυριάσι Κάδης. Νύν Κάδης ου τον τόπον Cum decem millibus Cades 98. Nunc Cades , non
λέγει , αλλά τους αγίους . Κάδης γάρ το άγιον λέγε locum dicit , sed sanclos . Cades enim sanctum di Η
ται τη Εβραϊδι γλώττη . citur llebraica lingua.
Και εφείσατο του λαού αυτού , Τουτέστιν , έσωσε Et pepercit populo suo 98. Hoc est , adventu suo
παραγενόμενος τους ου λαούς ποτέ , νύν δε λαούς salvavit eos qui olim non populi, nunc autem po
Θεού , τους ουκ ήλεγμένους , νύν δε ελεηθέντας. « Εν puli sunt Dei , quos misericordia non comprelien
τούτω γάρ, φησίν ο απόστολος Πέτρος , εφανερώθη derat, nunc autem comprehendit ; « in hoc enim ,
αγάπη του Θεού εν ημίν . » Και ο άγιος Ιωάννης inquit apostolus Petrus ", apparuit charitas Dei in
λέγει εν τη καθολική , ότι « τον Υιόν αυτού τον μο nobis. » Et sanctus Joannes in catholica dicit Epi
B
νογενή απεσταλκεν ο Θεός εις τον κόσμον, ίνα ζή slola 98 , quoniam « Filium suum unigenitum misil
σωμεν δι' αυτού . 5 Και ο μακάριος δε Παυλός φη Deus in mundum ut vivamus per eum . , Et beatus
σιν · « "Ο γε του ιδίου Υιού ουκ εφείσατο , αλλ' υπέρ Paulus ait '' : « Proprio Filio non pepercit , sed pro
ημών πάντων παρέδωκεν αυτόν. » Εφείσατο ούν του nobis omnibus tradidit illum . ) Pepercit ergo po
λαού .
pulo.
Και πάντες οι ηγιασμένοι υπό τας χείράς σου . El omnes sanctificali sub manus tuas ' . Omnibus
Πάντων γάρ κρατεί, ως βασιλεύς ουρανού και γης. enim dominatur, utpote rex coeli et terræ. Ut regi
" Ως βασιλεί παριστάμενοι, ως Θεώ λειτουργούντες , astantes , uiDeo ministranles, ul creatorem adoran
ώς ποιητή προσκυνούντες , και υπ' αυτόν εισιν · les, etiam sub ipso sunt, « ipse enim omnia subjecit
αυτός γάρ και τα πάντα υπέταξεν υπό τους πόδας sub pedibus suis 1.5
αυτου. )
Συναχθέντες άρχοντες λαών. Οι θεσπέσιοι μα 393 Congregali principes populorum " Divini
θηται, ή φησι και ο Δαυίδ εκ προσώπου αυτών : nimirum discipuli , quemadmodum el David ex eo
« Υπέταξε λαούς ημίν , και έθνη υπό τους πόδας ημών.» rum persona ail * : 1 Subjecit populos nobis ei

Και πάλιν: "Αρχοντες λαών συνήχθησαν μετά του c gentes sub pedibus nostris. 5 Ει rursus * : « Prin
Θεού ' Αβραάμ. ) Την κλήσιν ούν δηλοί των εθνών, cipes populorum congregati sunt cum Deo abra
ως του Θεού μέλλοντος άρξειν εν ταύτη και του ham . , Vocationem igitur significat gentium , fore
Ισραήλ και των εθνών. « Ηγαπημένος και δε λέγεται nempe ut Deus simul et Israel et gentibus imperel.
ο Υιός. Ούτος γάρ έστι, φησίν, ο Υιός μου ο αγα a Dilectus , autem , dicitur Filius. « Hic enim est ,
πητός. 5 Και διά τούτο άρχει ημών ο Πατήρ και βα- inquit , Filius meus dilectus. • Ει propterea Pa
σιλεύει . ler rex noster el princeps noster est .
95 Deut. XXXIII , 2 . 96 ibid . 5. 97 1 Joan . IV , 9 . 98 ibid . 99 Rom. VΙΙ , 32 . 1 Deut. XXXI , 3. ? T Cor .
XV , 26. 3 Deut . XXXII , 3. • Psil . ΧLVΙ , 4 . και ibid . , 10 . 6 Mallh . μι , 17 .

MONITUM

AD ORIGENIS EXEGETICA IN LIBRUM JESU NAVE.

Rufinus in peroratione ad interpretationem Commentariorum Origenis in Epistolam ad Romanos , ail se

rorlendis ejus ¿Enyntixoiç in librum Jesu Nave nihil a fide textus Græci recessisse. i Illa , inquit , quæ in Jesie
Nave... scripsimus, simpliciter expressimus ul invenimus, et non multo cum labore transtulimus. , Hodie er
ejus interpretatione exsiant in hunc librum sex el viginti homiliæ . Triginta commemoral Cassio:lorus insti.
liit. cap . 1. Initium vigesimæ repræsenlalur Philocaliæ capile duodecimo, hincque obslruitur os aliquot heter
todoxis, qui absque ulla ratione has homilias Origeni abjudicarunt .
Posi homilias in Jeremiam scriptæ sunt, uti paiel ex homilia decima terlia, adeoque ex illarum sunt nu
mero , quas sexagenario major ad populum habuit , videnturque pronuntiatæ circa finem anni 249, vel sub ini.
lium anni 250 , quandoquidem homilia nona gravissimam memoral persecutionem quæ tunc Ecclesiam affii
gebal .
Fragmerla Græcu quæ homiliarum fronti præfixa sunt , e Catenis manuscriptis sunt deprompla.
 813
EX ORIGENE 820

ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ ΕΙΣ ΙΗΣΟΥΝ ΝΑΥΉ

ΕΚΛΟΓΑΙ.

EX ORIGENE SELECTA IN JESUM NAVE .

Tu el omnis populus iste ? . Custodientibus legem A Σύ, και πάς ο λαός ούτος . Τοίς φυλάσσουσι τον
promisit se dalurum quæ prædixil , non vero soli νόμον υπέσχετο διδόναι & προείρηκεν ου γαρ Ιησού
Jesu Glio Nave. Qui enim legem non custodierunι το Ναυή . Μή φυλάξαντες γάρ οι Ισραηλίται ουκ
Israelite, ii non acceperunt, ut palet ex sequenti- έλαβον , ώς δηλοί τα εξής.
bus.
Òmnis locus super quem ascenderilis 8. Adversali Πάς ο τόπος εφ ' ώ αν επιθήτε. 'Αντέστησαν οι
sunt habitantes in Gaï propter prævaricationem επί της Γαί διά την του 'Αχάρ παρανομίαν. Και άλ
Achar. El aliler : Quoniam Deo tradenle in manus λως : "Οτι του Θεού παραδόντος εις χείρας αυτών τα
eorum gentes, internecioni eas non dederunt, et έθνη ουκ έξωλόθρευσαν , και εγενήθησαν, εις σκόλοπα
l'actæ sunt eis in vallum . αυτοίς.
Et intrarunt in domum mulieris merelricis , cui Και εισήλθοσαν εις οικίαν γυναικός πόρνης , ή
nomen Raab ', Meretrici salutem suam 394 cre . όνομα Ραάβ. Πόρνη πιστεύουσιν οι κατάσκοποι την
dunt exploratores , nec immerito. Ex ejus enim col εαυτών σωτηρίαν · και μάλα είκότως. Δείκνυται γάρ
loquio ostenditur sola fidelis el Deum timens, Uude εξ ών η πόρνη διαλέγεται, μόνη πιστη και τον Θεόν
ci per eam cognatio ejus servalur. φοβουμένη » διό και δι' αυτής ή συγγένεια σώζεται.
Ejusdem . Raab interpretatur dilatatio, et figura B Τού αυτού . Ραα6 ερμηνεύεται πλατυσμός , σύμ
eal coalescentis ex gentibus Ecclesiæ quæ dicit 0 : βολον ούσα της από των εθνών Εκκλησίας λεγούσης "
· Angustus mibi locus, fac locum in quo habilem . ) « Στενός μοι ο τόπος , ποίησόν μοι τόπον ίνα οικήσω. »
Ejusdem. Non ob hospitalitatem soluin servatur, Του αυτού . Ουκ εκ της δεξιώσεως μόνης σώζεται,
sed præcipue propter fidem el pium ejus erga Deum αλλά προηγουμένως από της πίστεως και της προς
affectum . τον Θεόν διαθέσεως.
El occullavil eos in lini slipula " s . Occullavit eos Και έκρυψεν αυτούς εν τη λινoκαλάμη. Τους
in lini stipula quam babuit domi, el ex qua parala ξύλους αυτούς έκρυψε της λινοκαλάμης oις είχεν επι
erat eis ellicere byssum ceu dignis indumento sum του δώματος ετοιμάζουσα εργάζεσθαι την βύσσον
mi pontificis . Nam ex lini stipula ellicitur byssus, αυτοίς ως αξίοις ούσιν ενδύματος αρχιερατικού. Η
ex qua fit vestis sacerdotalis. γάρ λινoκαλάμη ποιεί την βύσσον εξής το ιερατικόν
ένδυμα γίνεται .
El dimisit eos per ſenestram " . Sciendum est do Και κατεχάλασεν αυτούς διά της θυρίδος . Ιστέον
mum ejus in muro iuisse . Veteris hujus historiæ ότι ο οίκος αυτής εν τω τείχει ήν . 'Αδελφά της πα
germana sunt quæ in novo testamento facta sunt. λαιάς τα νέα • όμοιον γάρ έστι το επί του Παύλου,
C
Simile evin est quod Paulo contigit, quando de ότε εχάλασαν αυτόν εν σαργάνη δια του τείχους.
missus est in sporta per murum .
Ejusdem . Apostolus altera vice similiter evasit Τού αυτού . Ο Απόστολος δεύτερον εσώθη από των
ininnicos , utipse ait in secunda ad Corinthios Eρί- εχθρών ομοιοτρόπως , ώς φησιν εν τη δευτέρα προς
stola 3 : « Et per ſenestram in sporta demissus Κορινθίους αυτού 'Επιστολή: « Και διά θυρίδος εν
Bum per murum , el sic effugi. , Rursum in Acli σαργάνη έχαλάσθην διά του τείχους , και εξέφυγον. »
bus : 1 Custodiebant autem portas et die ac no Πάλιν εν ταις Πράξεσι: « Παρατηρούντο δε και τις
cle , ut eum interficerent ; accipientes autem eum πύλας ημέρας και νυκτός ,όπως αυτόν ανέλωσι · λαβόν
discipuli nocle, per murum dimiserunt eum , submis τες δε οι μαθηταί αυτού νυκτός , του τείχους καθήκαν
lenles in sporia . ) αυτόν , χαλάσαντες εν σπυρίδι . »
Ei permanserunt ibi tres dies 18. Non quod trium Και κατέμειναν εκεί τρείς ημέρας, Ούχ ότι
dierum esset iter ; omnino enim Jordanis vicinus D τριών ημερών ήν η οδός » πάνυ γάρ πλησίον ο Ιορ

7 Jos . 1 , 2. 8 ibid . , 5 . ° Jos.J1 , 1 . 10 Isa . ΧLΙΧ . 20, 11 Jos . 1 , 6 . ibid . , 15. 13 II Cor. Χ !, 33 .
16 Act . IX , 24, 25 . 10 Jos. 11, 22 ,
 21 SELECTA IN JESUM NAVE. 822

δάνης της Ιεριχώ, αλλά διά την των κατασκόπων Α est Jericlio , sed propter exploralorum accuralam
ακριβή εξέτασιν. « Έζήτησαν γάρ, φησίν , οι κατα investigationein . « Exquisierunt enim, inquil 16,
ειώκοντες πάσας τάς οδούς , και ουχ εύρον. ) qui persequebantur, omnes vias ,el nou in venerunt. )
Τετράκις μύριοι εύζωνοι . Σημειωτέον ότι η τε Quadraginta mille bene accincli "? , Observandum
τρας, είτε μονάδων , είτε εκατοντάδων , είτε ετέρου est quaternione sive unitatum , sive centenarii
πλείονος αριθμού , επί κακώσεως κείται . aul alierius majoris numeri, infestationem desi
gnari.
Ποίησόν σοι μαχαίρας πετρίνας εκ πέτρας ακρο Fac tibi culiros pelrinos de pelra acula 18. Quz
τόμου . Ζητητέον διά τι ου περιετμήθησαν οι εν τη rendum est cur circumcisi non ſuerint qui in de
ερήμω τεχθέντες ή διά τί τω Σαββάτω τις ξύλα serlo nati sunt , aut cur qui vivente Moyse ligna die
συλλέξας επί Μωϋσέως εκ προστάγματος Θεού λι Sabbati collegerat, jussu Dei lapidalus sit, lanta au
€όλευστος γέγονε . Τοσούτον δε πλήθος απερίτμητον tem multitudo quæ incircumcisa permanseral in
μεμενη κος εν τη ερήμω ουδε εμέμφθη , καίτοι του deserlo, ne objurgala quidem sit , licet Deus jam
Θεού μέν απoφηναμένου εξολοθρεύεσθαι την ψυχήν την exterminari precepisset animam que non circum
μη περιτμημένην τη ημέρα τη ογδόη , ουκέτι δε ciderelur octava die , eidem vero pæne nondum
επί των παραβαινόντων το Σάββατον τούτο ώρισαν B eos addixissel qui Sabbatum transgrederentur. Ilinc
τος . "Ήδη μεν ούν και αυτόθεν εύδηλον, ότι περιτομή igitur liquet circumcisionem el Sabbatum non esse
και Σάββατον ουκ αυτά καθ ' εαυτά καλά , αλλά επειδή per se bona, sed ideo bona quia ad tempus ulilia
πρός καιρόν έχρησίμευσεν. Ιστέον δε ότι σημείου χά fuerunt . Sciendum est eum ad instar signi circum
ριν διά της περιτομής εβoυλήθη γνωρίζεσθαι , και ουκ cisione et non sola fide voluisse illos discerni , ut
ανασχoμένους από πίστεως φαίνεσθαι, ώς πρόβατα άλο- quemadmodum pecora irrationabilia quibus canden
γα το καυτηρι κάν πλανηθή , ραδίαν έχει την εαυτού lis ſerri nola inusta est, facile, etiamsi errave
ευρεσιν · ούτω τους Ιουδαίους επιμιγνυμένους τους rint, 395 reperiuntur, ita Judæi gentibus permisti
έθνεσιν από της περιτομής φανερούς είναι βουληθείς . circumcisione manifesti fierent. Hujus rei argu
Και τούτου απόδειξις το εν μέν τή Αιγύπτω περιτέ mento est quod in Ægypto quidem circumcisionem
μνεσθαι αυτούς , εν δε τη ερήμω , επειδή μόνοι ήσαν acceperint , in deserto vero quoniam soli erant et
και Αίγυπτίων κεχωρισμένοι και των άλλων εθνών ab Ægyptiis aliisque Palæstinæ vicinis gentibus
των κατά Παλαιστίνην , απεριτμητους μεμενηκέναι . separali , incircumcisi permanserint . Quando autem
"Οτε δε παρελθόντες τον Ιορδάνην έμελλον εν μέσω Jordanem transgressi in medio gentium, versaturi
είναι των εθνών , αύθις προσετάχθησαν περιτμηθήναι. c erant, rursus circumcidi jubentur . Quamobrem se
Διόπερ εκ δευτέρου είπεν , ότι ουκ οκταημέρους πε cundo dicit non infantes solum oclo dierum ,
ριετέμνοντο, αλλ' ανδροθέντας ήδη , και προς γηράς sed viros perfectos et quosdam etiam ad se -
τινας νενευκότας . Η δε πετρίνη μάχαιρα τον Κύριον neclutem vergenles circumcisos fuisse. Culler pe
ημίν δηλοί τόν την νοητήν δόντα ημϊν περιτομήν , την trinus Dominum significat qui spiritalem nobis cir
εις νουν και καρδίαν. Διά τούτο γάρ και ο Απόστο cumcisionem mentis et cordis dedit. Ideo enim
λος ημίν έλεγε περιτομήν του Χριστού , ουκ εν τη Apostolus 19 quoque circumcisionem vocat Christi ,,
απεκδύσει της σαρκός ημών. non in exspoliatione carnis nosträ .
'Εγώ άρχιστράτηγος της δυνάμεως Κυρίου , νύν Ego sum princeps militiæ virtutis Domini : nunc
παραγέγονα. Μεμνήσθαι δεί ότι ηνίκα εμοσχοποίη adveni 20. Meminisse oportet , quando conflaverunt
σαν, ο Θεός το Μωύσεί φησιν ,ότι « 'Ανάγαγε τον λαόν vitulum , tunc Deune Moysi dicere » : « Deduc po
τούτον, ου γάρ μή συναναβώ διά τό τον λαόν σκληρο pulum istum , non enim simul ascendam , quia popu
τράχηλον είναι. Και ιδού αποστελώ τον άγγελός μου lus dura cervice est. Et ecce millam angelum meum
τρό προσώπου σου . Πρόσεχε ούν σεαυτώ , και μη ante faciem tuam . Allende ergo tibi , nec eslo inobe
απείθει . Σ Ο δε Μωύσης προς αυτόν φησιν · « Ει μη diens. » Cui Moyses respondet : . Si non lu
συνανέρχη ημίν , μή με αναγάγης εντεύθεν. » Και D ipse simul veneris , ne me educas hinc . » Quibus
τούτο είπών έπεισε και ήν μετά του λαού , έως της dictis ei persuasit , et cum populo fuit usque ad
τελευτής Μωϋσή . Μετά δε την τούτου αποβίωσιν, obitum Moysis , quo morluo apparet Jesu alio Nave,
φαίνεται μεν και διαλέγεται το του Ναυή Ιησού . el cum eo colloquitur. Postquam ergo populus in
Μετά γούν την επιστασίας του λαού εις τον μαθητών Moysis discipulun oculos defixos habuit , tradidit
Μωϋσέως λοιπόν παραδίδωσιν αυτόν τώ αρχι illum Deus principi militiæ suæ , Michaeli. Hic erat
στρατήγω τω Μιχαήλ . Ούτος ήν άρχων του λαού , princeps populi , ut in Daniele videlur dicere alter
ως εν τώ Δανιήλ φαίνεται λέγων έτερος άγγελος. angelus.
Πορευόμενοι και σαλπίζοντες. Αυται αι σάλπιγ Ambulantes et clangentes ' . Hæ lubæ symbolum
γες, σύμβολόν εισι των εν τη εσχάτη ημέρα. « Αυτός sunt eorum quæ in novissima die contingent : « Ipse
γάρ, φησίν, ο Κύριος εν κελεύσματι , εν φωνή αρχ enim , inquit " , Dominus in jussu , in voce ar
αγγέλου , και εν σάλπιγγι Θεού καταβήσεται απ' changeli et in tuba Dei descendel de cælo . » Quod

16 Jos.. 11 Exod . XXXII) . 1 ibid .

II , , 23 . 17 Jos. IV , 13 . 18 Jos . v , 2, 19 Coloss . 31 , 11 . 10 Jos. V , 14.
Jos. VI , 9. 161 Tliess . 19 , 13.
 823 ORIGENIS 824
autem per sex dies sacerdotes circumcunt civila- Α ουρανού . Το δε , επί εξ ημέρας κυκλούν την πόλιν
tem , id significare possit hujus quod sex diebus τους ιερείς , σημείον αν είη του διά των εξ ημερών
constat , præsentis sæculi sanclos omnes clangere του παρόντος αιώνος τους αγίους άπαντας σαλπίζειν
el prædicare remissionem peccatorum , iis qui pee και κηρύττειν άφεσιν αμαρτιών τους μετανοείν βου
milentiam agere voluerint .
λομένοις .
El dizil Jesus filiis Israel , Vociſeramini 25. llæc Και είπεν Ιησούς τοίς υιούς Ισραήλ, Κεκρά
vociferatio videtur esse ea quæ verbis fil divinæ ξατε. Τήν μέντοι κραυγήν , την των ρημάτων εί
majestatis glorificatio et vos laudis recensens quæ κός δοξολογίαν είναι και φωνήν αινέσεως τήν εις τον
ad Dei honorem pertinent . Hec pugnal adversus. Θεόν , μαχομένην τη πλάνη των Ιεριχουντίων , νι
Ilierichuntinorum errorem , et insolitam miraculo κώσαν δε την παράδοξον νίκην και θαύματος γέ
que plenam victoriam reportal .
μουσαν.
Et ila ſecil Hozan 26. Ex his liquet non Jesum fi Ούτως εποίησεν Οζάν . Έκ τούτου δείκνυται ως
lium Nave, sed alium quempiam post multas gene ουκ Ιησούς και του Ναυή , αλλ ' έτερός τις μετά πολλές
rationes Liec scripsisse. Quod quidem verum est γενεάς ταύτα συνέγραψε . Και αληθές μεν νοηθέν , ουκ
si probe intelligatur , neque pugnat cum iis quæ εναντίον δε οίς πρότερον ειρήκαμεν . "Έγραψε γάρ και
atles diximus . Scripsit enim Jesus quae sua elale B Ιησούς τα επ ' αυτού γεγονότα , και αποκαλυφθέντα ,
contigerant aut ipsi revelata erant , quemadmodum ώσπερ και Μωϋσής τα κατά τους επ' αυτού χρόνους.
el Moyses qux suo tempore, postea 396 vero ædi Μετά δε ταύτα του ναού οικοδομηθέντος ήδη υπό του
ato jam templo a sapiente Salomone , et po σοφου Σολομώντος , και του λαού υποκλίναντος εις
pulo in mullam impietatem declinanle , temploque πολλήν ασέβειαν , και του Θεού τον ναόν έρημον κα
a Deo in solitudinem derelicto , ut vix in eo Deule ταλιπόντος ως μόλις ευρεθήναι το Δευτερονόμιον έρ
ronoinium alicubi negligenter abjectum repertum ριμμένον ώς έτυχε · διάτου τούτο του λαού την Βαβυ
sit , idcirco cum populus captivitatem Babylonicam λωνικήν αιχμαλωσίαν υποστάντος,"Έσδρας νομικώτα
pertulissel , Esdras legis peritissimus, et omne Velus τος ών, και αποστομίζων πάσαν την Παλαιάς Διαθή
Testamentum memoriler recitans , scripsit legem , κην, έγραψε τον νόμον, και έτερά τινα τα γεγονότα
et alia quædam quæ contigerant, et ei erant revelala . και αποκαλυφθέντα . Ταύτα πάλαι μεν προεδρέθη ,
llec quidem olim sunt prædicta , poslea vero acci μετά δε ταύτα γέγονε . Τοιούτόν έστι δή που και ου
verunt. Ejus generis est id de quo nunc mentionem νύν εμνημονεύσαμεν .
fecimus ..
Adhuc sum hodie valens, sicul quando misil me "Ετισήμερον ισχύω , ώσει ότε απέστειλε με Μωϊ
Moyses 27. In utroque verbo valet sanctus. Valet C
σής. Εν αμφοτέροις ούν ισχύει τους λόγους ο άγιος.
enim el in veleribus et in novis mysteriis, Hoc est Ισχύει γάρ έν παλαιούς και ένα καινούς μυστη -
vilere et Moysis el Josue ætale .
ρίοις. Τούτο εστι τό ισχύειν επί Μωϋσέως και επί
Ιησού ,
25 Jos . VI , 16. 26 ibid. , 26 . 27 Jos . XIV , 31 .

PROLOGUS RUFINI PRESBYTERI

AD CHROMATIUM EPISCOPUM
:
IN TRACTATUM ORIGENIS SUPER LIBRUM JESU NAVE (18).

In divinis voluminibus refertur , quod ad constructionem templi ( 19) unusquisque pro viribus oblulerit :
polentes quidem el principes populi aurum , argentum , lapides pretiosos, æra , el alii ligna, sed impulribi
lia (20) : quidam etiam coccum , purpuram , el byssum , el linum alii (21 ) , vestibus hæc quoque sacerdotum et
stolæ pontificis proſulura. Pauperiores autem quique etiam pelles rubras offerenles el pilos caprarum (22),
non respuuntur. Idcirco namque Beselehel ille replelus esse dicitur omni sapientia a Deo , ul intelligens sin
oula hæc quibus usibus apta sint, nihil ex offerentium devotione repudiet. Quia ergo el lu , o mihi semper
( 18) Collatus est hic prologus nec non sequentes D ( 20) Libb. antea editi , alii ära et ligna, sed in
homiliæ cum quatuor mss., uno perantiquo San putribilia. , Covex Gemelicensis, « æs alii et ligna
germanensi qui sexto vel septimo circiler Ecclesiæ Selbim imputribilia. )
seculo litteris uncialibus scriplus putatur , altero
monasterii Geinelicensis, el duobus ecclesiæ cathe (21 ) Et linum alii. In codice Sangerm . deest
dralis Ebroicensis. calii . , Unus codex Ebroicensis , i ei linum , alii
( 19) Unus codex Ebroicensis, « ad constructionem vestes , has quoque sacerdoti el soli pontifici profu
tabernaculi . , Sangermanensis ( ad instructionem turas. ) Sic etiam babel codex Gemeticensis
templi. » Paulo post idem Sangerm ., polens qui nisi quod « lignum , exhibel, non vero e linum . 1
dem ct princeps populi. ) (22) Libri antea edili , ( sed et pili caprarum . )
 825 IN LIBRUM JESU NAVE HOMILIA I. $ 26
venerabilis pater Chromati, injungis, et præcipis nobis , ut aliquid ad ædificationem el constructionem divire
labernaculi ex Græcorum opibus (23 ) el copiis conferamus , oraliunculas xxvi in Jesum Nave, quas ex lem
pore in Ecclesia peroravit Adamantius senex , ex Græco (24) Laline libi pro virium mearum parvitale disse
ruimus. Tui sane nostri temporis Beselehelis judicii sil , in his quæ offerimus, etiamsi nihil invenilur nuri
puri quod ad altare proficial , nec argenti quod columnarum Ecclesiæ bases efficiat capita decorel , si
nu'lus ex his in illis lapidibus inveniri polesl qui logio inserlus pontificale vestrum el divinorum (25) con :
scium pectus exornel , al cerle perspicere (26 ) si vel purpuræ aliquis in his , el regii decoris , aul cocci, et
mystici cruoris color (27 ) intexitur : si quid puritatem byssi imitelur, et fortitudinem lini , et dignum aliquid
habeat sacerdotalibus indumentis : postremo si vel rubras apud nos pelles, verecundiam frontis invenias : ad
ultimum si vel caprarum cerle reperias pilos , quibus vel penuriam nostram legamus, aul si quas incurrimus
culpas pænilendo purgemus. Totum ergo hoc de luo judicio pendeal. Si quid sane est quod placere potest ,
hoc sil auctoris : neque enim quæ aliis labore parla sunl diripere , el nostræ laudi applicare justum pulamus. Si
vero vim sensuum, oralio inculti sermonis exasperat , hoc vel mihi , vel, ul cum tua venia dixerini, libi ipsi
reputalo, qui opus quod erudilis deberet (28) injungi , expelis ab indoctis.

ORIGENIS

HOMILIÆ IN LIBRUM JESU NAVE .

39.7 HOMILIA PRIMA .
1. Donavit Deus nomen , quod est super omne
nomen (29), Domino et Salvalori nostro Jesu Christo .
Esl aulem nomen quod est super oinne nomen
Jesus. Et quia est istud nomen super omne nomen ,
idcirco in nomine Jesu omne genu flectitur cæle
slium, terrestrium , el infernorum 28. Et quia est
loc nomen super omne nomen : idcirco in mullis
generationibus a nullo cognominatum est ( 30) .
Scripsi Moyses librum Genesis, in quo legimus A bra
him, et eos qui ex eo generali sunt, in quibus sunt
justi quamplurimi ; sed nullus ex ipsis Jesus meruit
nominari. Neque Abel Jesus dictus est , neque illo
qui cæpit invocare nomen Domini Dei ; neque ille
qui placuit Deo , el Translatus est , cujus mors
inventa non est ; neque ille qui in generatione sua B primum (36) nomen discimus Jesu , ubi eum primuni
solus justus inventus est apud Deum Noe : sed ne
ipse quidem qui repromissiones acceperat testa-
wenti Abrahain ( 31 ) ; nec ille qui ex eo nalus est
18 29 Exod . xvii , 8, 9
* Philip. 11 , 9 , 10.
(25) Opibus. Unus codex Ebroicensis i operibus, ,
sieque etiam habet Gemnelicensis.
(24) Ex Græco . Deest in Sangerman ., Ebroicensi,
Ci Gemeticensi. Paulo post codex Sangerm . habet,
1 disserui. Tui sane nostri temporis , , etc. Codes
Gemelicensis, e disseruimus , ul lui sane nunc no
stri temporis Beseleel beneficium sit, sicque mus
Ebroicensis, nisi quod pro disseruimus i habet
I disserimus . , Libri antea editi, « disserui, ut sane
nunc nostri temporis Beselehelis judicii sil. , Infra
codex Gemelicensis el unus Ebroicensis , i quod
altari proficiat, nec argenti quod columnas vel Ec
clesiæ bases , » elc.
(25 ) Libb , antea editi , , aul capitella decorel , si
nullus in his illis lapidibus qui logio inserius ponti
ficale vestimentum et vestrum divinorum , i elc. ,
sed omnes mss . ut in nostro text11 .
(26) Codex Geneticensis , ( id certe perspice si
vel pure aliquid in his egregii decoris, oil cocci et
toystici coloris intexitur. i lia quoque legitur in uno
Codice Ebroicensi .
A Isaac ; sed nec supplantator Jacob , nec quisquam
ex filiis ejus. Moyses fidelis erat in ononi domo
ejus (32) , el nondum lamen vocalus est Jesus. Sed
Jesu nomen primo (33) invenio in Exodo ; el volo
intueri quando primum nomen Jesu cognominalur.
« Venit , inquit " , Amalec, el expugnabat Israel , el
dixit Moyses ad Jesum in Raphidim (34 ) . » liec est
prima appellatio nominis Jesu . < Elige , inquit, libi
viros polenles ex omnibus filiis Israel , el egredere ,
el conflige cum Amalec craslino . » Moyses confile
lur non posse se exercitum ducere , confitelur se
non posse obtinere , quamvis eum de terra Ægypti
eduxerit. Et ideo , inquil (35) , vocavil Jesum el
dixit : « Elige tibi viros , et egredere. » Vides cui
cesseril bellum gerere adversum Amalec. In hoc
videmus ( 37 ) ducem exercitus : non cui Moyses
injunxerit principalum , sed cui cesserit primatum
( 58) . Non folest Moyses eligere viros polentes.
(27 ) Color . Deest in ms. Sangermanensi.
(28 ) Mss. ( deberel. » Alias , « debet. 1
(29 ) Codex Sangerm . ( supra omne nomen . ,
(30) Codex Gemeticensis, i idcirco multis gene
rationibus in nullo cognominalum est, sicque habet
unus Ebroicensis.
( 31 ) Codd. Gemelicensis el Ebroicensis, e sed
nec ipse quidem qui repromissionis acceperat lesla
mentilli ,
( 32) Domo ejus. In codice Sangermanensi deese
ejus. ,
(33) Codd. Sangerm . el Gemelicensis, « primum .)
с Libh , editi, primo. )
(34 ) Codex Sangerm ., « Raſadim . )
(35) El ideo , inquil , vocavit Jesum el dixit. Hæc
desunt in codice Gemelicensi.
( 36 ) Mss . , primum . , Libb. editi, e primo. ,
(37 ) Primum videmus. In codice Sangerm . deest
primum . 1
( 38 ) Mss . , primatum . , Libb. cditi , princi
paluul, o
 827 ORIGENIS Aus
< ifu, inquit, elige tibi viros potentes ex omnibus A 3. Quo igitur nobis hæc cuncta prospiciuni ?
filiis Israel, , Hic ergo ubi primum disco nomen Nempe eo quod liber hic non lam gesta nobis (44)
Jesu , ibi continuo eliam inysterii video sacramen filii Nave indicet, quam Jesu mei Domini nobis
turm : ducit enim exercitum Jesus. sacramenta depingal. Ipse est enim qui post mor
2. « Et factum est cum extolleret manus suas, tem Moysi suscepit inperium , ipse est qui ducit
invalescebat Israel . Cum autem dejiceret manus esercilum , el confligit adversus Amalec : et quod
suas, invalescebat Amalec 30. , Tunc ergo invalescit ibi adumbrabalur ( 45 ) in monte manibus extensis,
Jesus magis , el lunc vincit, quando Moyses erigit afligit cruci suæ 398 triumphans principaus, et
manus suas . Victus est autem populus ille ab Ama poleslales in semetipso. Deſunclus est igitur Mas. 4
lec (39), quoniam jam non erigebal manus suas, sed ses : cessavil enim lex . Quoniam lex et propbelæ
erant demissä deorsum : illi sunt enim quibus usque ad Joannem 34. Vis autem de Scripturis pro
dicitur 31 : « Si crederetis Moysi , crederetis ulique ſeram documenta, quod lex Moyses appellatur !
el mihi. Et ecce me vullis occidere qui legem non Audi quid dicit in Evangelio : « Habent Morsen
facilis ?, Cessante namque lege apud illos et operi et prophetas, audiant illos ; » Moysen utique liic s'ne
bus legis , quia dum suam justitiam quærunt: sla dubio legem nominans (46 ) . Defunctus est ergo Mos
lilere, justitiæ Dei non sunt subjecti, demissæ sunt B ses famulus Dei : defuncta est cnini les , el legalia præ.
manus Moysi, invaluit incredulitas , vincitur popu cepla jam cessant. Aut si parum (47 ) tibi auctoritatis
liis. Sed el Nabad , el Abiud , et Eleazar relinquun videtur, cuni a me ista proferuntur , sequere Apostoli

lur in castris, ut judicent populum ” . Relinquitur aucioritatem, dicentis * quoniam e mulier vivente
ctiam Joihor (40 ) el ipse ut judicel populum cum viro alligata est legi, el adultera nominabitur si fuerit
eis 33. Jesus vero non derelinquitur, sed sequitur cum alio viro ; si vero mortuus fuerit vir ejus, soluta
Moysen in montem cum quadam adjectione verbi est a lege viri, ut jam non sit adultera, si fuerit cum
mirabilis, in eo quod dicit quia assistebat Moysi. alio siro . , Mulierem sine dubio animam bominat
Quomodo assistebal ? non ul secundus , non ut infe (48) , quæ sub Moysi lege lenebatur, de qua dicit :
rior , sed ul adjutor et protegens. Sed illud (41 ) « Vivente viro alligala est legi . Si autem morlaus
quale est , quod cum primo nominatus est , non est fuerit vir ejus ,, sine dubio lex , absolutam dicit eam
indicatum nomen patris ejus, neque in secundo , animam quæ videbatur esse subjecta . Idcirco ergo
nique in tertio ; cum vero pater ejus nominalur legem necesse est mori, ut qui credunt in Jesu (49),
Nave, lunc ipse non Jesus, sed Ause dicitur ? Inter nequaquam adulterii crimen incurrant.
eos enim qui exploralum (42) missi sunt, nomen с 4. Jesus igitur Dominus el Salvalor meus susce.
ejus Ause scribitur . Et fortassis, ui mihi videtur, pit principalum : el , si videtur, conferamus gesla
pro exploratoris oflicio non Jesus , sed Ause dictus Moysi cum principalu Jesu . Cum Moyses educeret
cst, et Nave filius nominatur. Cum vero redii opere populum de terra Ægypti , nullus ordo in populis,
explelo , el perierritis omnibus solus subleval la nulla in sacerdotibus observanlia . Transeun ! aquam
pios , desperationemque populi solus erigil, lunc a maris , aquam salsam , nec quidquam in se dulcedinis
Moyse Jesus nominalus est : nec Nave filius dici continentem , et murus eral eis aqua destra lesa i
lur , sed ille ad quem Jixeral Moyses : « Educ exer que. Hæc Moyseo duce gesta cognoscimus. Cum
cilum , el conflige cum Amalec ., Illud eliam intuen vero Dominus meus ducit exerciluin , quæ sunt
les, magnitudinem ejus pervidemus , quod cum in quæ etiam lunc adumbrabantur (50) videamus.
transfiguratione vulius Moysei (43) , omnis filiorum Sacerdotes præcedunt , arca lestamenti portatur in
Israel bebelarel aspectus, nec aliquis posset inlueri humeris sacerdotum , nusquam jam mare , nusquam
faciem vullus ejus, Jesus non solum faciem conlue salsus fluctus occurrit, sed duce Domino meo Jesu
lur, verum etiam in interioribus tabernaculi mysle venio ad Jordanem , el venio non perturbatione
riorum conscius perseveral . fugæ , neque perterritus metu , sed venio cum sacer

30 Exod . xvii, 11. 5 Joan . v, 46 , et vii , 19.99 Exod . xxvii, 1 . 33 Exod . XVII. St Malih , vi , 13. ^ Luc.
XVI , 29. 36 Rom . vii , 2, 3.
(39) Libb. antea editi, a victus autem est popu- D liber Josue apud Hebræos est prophelarum primus.
lus ille ab Amalee . » Sed codex Sangermanensis , (45 ) Codex Sangerm ., cadumbralur. )
« victor est autem populus ille Amalec. ) (46) Codu . Sangerm . el Ebroicensis , ( nomi
( 40) Mss. , « relinquitur etiam Jothor. , Libb . Dans . ) Libb . editi, a nominal. 1
aniea edili , i derelinquilur etiam Jethro . ) ( 47 ) Mss . parum . » Libb). edili, e non . )
(41) Libb. edili , i adjutor protegens. Sed el ( 48) Uvus Ebroicensis, et Sangerman ., nomi
illud . ', Mss. ut in nostro lexlu . nais . )
(42) Codex Sangerm ., « qui exploratum . » Libb . ( 49) Codex Gemelicensis cum uno Ebroicensi,
ediii, qui ad explorandum . , jiaque ergo necesse est legi mori ut qui credunt in
(43) Iden ms., in transfiguratione vullus Moy - Jesum . ) Alier Ebroicensis, ( idcirco necesse est
sei. Libb. edili , o in transligurationem vultus Moyseu mori, , etc. Sangerm . ut in nostro lestu .
Moysi., Codd . Gemelic. et Ebroic . , i transfigura (50) Codex Sangerm ., « que etiam tunc adun
nem vultus Moysi omnis filiorum Israel visarel brabantur. , Duo Ebroicenses et Genielicensis,
aspectus. ) quæ jam tunic obumbrantur. , Libb . edili , que
( 44) Liber hic tam gesta nobis , elc . Et certe jam lunc adumbrantur. ,
 829 IN LIBRUM JESU NAVE HOMILIA I. 830
dulibus arcain testamenti Domini, in qua Dei lex et A Dominum suscepimus, sed a Patre profectuin , et
divinæ lilleræ servanlur, cervicibus suis humeris . de cælestibus venientem .
que portantibus 37. Ingredior Jordanem non cum 5. Sed nec lini stipulam , in qua explora !ores
furtivo silentio, sed in lubarum cantibus mysticum delitescebant , ego absque sacramentis accipio.
quiddam divinumque canentibus, ut ad prædica - Linum namque est indumentum sacerdotale, per
tionem lubæ cælestis incedam , Ibi dictum est 38 quod significalur vel iis qui invitandi erant culmen
quod divisa est aqua in duas partes, el unus aquæ sacerdotale delalum , sicut Petrus apostolus dicit " :
muros (51 ) factus est a dextris , alius a sinistris. « Vos aulem gens sancta , regnum sacerdotale ; )
Hic vero qui venil solvere medium parielem sepis , vel certe quod in sacramento legis , ubi de sacer
ſecil utrumque (52) unum : ex una enim parle erec dotibus adnotalur, populi bujus qui est ex gen
la est aqua , alia vero pars defluxit in mare. Deinde libus , latebat occulta vocatio. Continuo ergo
liic ail * : Præparale vobis cibos ad viam ; » el inimicitias suscepit (59 ) meretrix adversus lieri
hodie, si audias, dicit tibi Jesus : Si sequeris me, chontium regem . Quid nisi quia « caro concupiscit
præpara cibos ad viam (53) . Cibi elenim opera sunt, 399 adversus spiritui , et spiritus adversus car
quæ nos ad futuram viam ( 54) , velut ſidele viaticum nem “s ?, El ilerum ait *3 : « Odit vos liic mundus ,
B
comilantur. Videamus tamen quoniam non convenit quia me priorem vestrum odio habuit, » Est ergo rex
negligenler, el quasi in transitu lilleras legere divi aliquis inimicus meretricis hujus, qui est princeps
nas, unde eos jubel cibos parare non habenles fru hujus mundi , qui insequitur, et occupare cupit es
mentum . Manna elenim cibus erat eis. Sed cum ploratores Jesu , sed non polest oblinere quia per
jam transierimus fluminis hujus ripas , desinit man . muntes iter faciunt : non incedunt per humilia , nec
na : et ideo si non unusquisque præparaveril sibi vallibus delectantur, sed collinos vertices , el mon
cibos, non poterit sequi Jesum terram repromis lium excelsa sectantur : quia hæc meretrix (60)
sionis intrantem . Vide aulein ( 55 ) quos primum in dicit ** : « Levavi oculos meos ad montes, unde
terra repromissionis capiat fructus : Tunc, in veniet auxilium mihi. , Non polest illuc ascendere
quil , manducaverunt primum fruclus ( 56) de mundi hujus princeps, nec potest per excelsum iler
regione palmarum , et manducaverunt primo azyma. ad Jesum (61 ) pervenire : quinimo el si eum lentans
Vides ergo quia primum nobis mundi hujus iter collocaverit in excelsis , dicit ei 65 : « Mille le deor
digressis, si regein ( 57 ) sequamur Jesum , primo sum ; , quia humilia semper diligit et caduca , in his
occurrit palma victorie, et abjecio fermento mali regnal, in his sedem suam collocal, in quibus etiain
lize et nequiliæ , azyma nobis sinceritatis et verita- C usque ad infernum (62 ) descendat. Moyscs non dixit,
lis parantur. Millil lamen Jesus noster exploratores i slel sol , » nec maximis imperavil cleinentis , sicul
ad Hierichontium regem , et hospitio suscipiuntur Jesus fecit. « Siel , inquit 46 , sol supra Gabaon (63),
a meretrice. Sed illa merelrix quæ ab Jesu missos el luna super vallem Elom ; » el proplerea addit
suscepil exploratores, propterea suscepit ne ultra Scriptura el dicit “7 , quia « nunquam sic audivit
sit meretrix . Sed el uniuscujusque nostrum anima Deus hominem . , Jesus ergo meus solem stare
merelrix fuit , donec in desideriis el cupiditatibus fecit non lunc solum , sed multo magis modo in
viverel carnis. Suscepil vero exploratores Jesu , advenlu suo . Denique dum nos bellum gerimus ad
angelos quos niisit ante faciein suam ut prepara versus inimicos nostros, el colluctamur adversus
rent viam ejus. Quos tamen si ex fide anima una principalus el poleslales , et rectores lenebraru ::
quæque suscepit , non in humilibus locis , neque in harum , adversus spiritalia nequitiæ in cælestitus,
inferioribus collocal , sed in superioribus el excel sol robis justitiæ indesinenter assistit, nec deserit
sis : quia non ab humilibus (58) el terrenis Sesum unquam , nec festinat occunibere, quia ipse dixit 18:

39 Jos. iv . 38 Jos . II. 39 Jos. 1, 11. Jos. V, 11. " I Pel . 11 , 9 . " Gal. v , 17 . 43 Joan . xv, 18.
** Psal. cxxi , 1 . 45 Malib. iv , 6. 46 Jos. X , 12. " ibid. 14. 18 Marth . XXVIII , 20 .

(51) Codd. Sangerm . Gemericensis, atque unus D
Eroicensis, i el unus aquie murus. , Libb. editi ,
i el ex aquis unus purus . )
(52) Codex Sangerm ., ( utrumque. » Libb . edili ,
( utraque. )
(53) Ei hodie, si audias , dicit tibi Jesus : Si
sequeris me, præpara cibos ad viam . Hæc quæ in
antea editis omissa sunt , restituunt omnes codices
DISS.
(54) Coud . Sangerm ., Gemel. et unus Ebroicen
sis , « viam . , Libb . editi , « vilam . )
(55) lidens mss . « Vide aulem . ) Libb . editi ,
Videamus. )
(56) lidem mss. ( fruclus . , Libb . edili , frucluin . )
(57) Codex Sangerm ., o regem . : Libb. edili,
i recle, Ibidem idem ms. v prima occurrit . )
( 58 ) Codd . Gemeticensis el unus Elroicensis.
ab humilibus. , Sangerm . e in humilibus. » Libb.
edili, humilioribus. • Ibidem mss. 1 suscepimus.)
Libb. editi, « suscipimus. )
(59 ) Codex Sangermanensis, subil, ) Unus
Ebroicensis, ( sumil. , Codex Gemeticensis, Quod
ergo inimicitias suscepit merelrix quid est sisi
quia caro . 1
(60) Codex Gemeticensis, 1 hæc nostra mere
trix . i
( 61 ) Idem , , per excelsum montem ad Jesuin , >>
sicque habel unus Ebroicensis.
( 62) Codex Gemelicensis, ' ad inferna . 7
( 63) Codex Sangermanensis , . supra Gabaon .
Libb. edili , super Gabaon . )
831 ORIGENIS 832
Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus. , Non so- A 7. Sub Moseo non est dictum hoc qnod sub Jesa
lum autem duplicalo dic nobiscum est , sed omnibus dicitur * , quia cessavit terra a præliis. ) Certum
diebus est usque ad consummationer sæculi , donec est quod et terra nostra hæc, in qua agones habe
el nos obtineamus adversarios nostros. mus, et certamina sustinemus, solius Jesu Domini
6. Sed et illud videamus, quid est quod repromi virtule cessare poleril a præliis. Intra nos etenim
sit Jesus militibus suis : « Oinnis, inquit " , locus sunt omnes gentes istæ viliorum , quæ animam jugi 11
quemcunque subdideritis vestigiis pedum vestro ler el indesinenler oppugnant. Intra nos sunt Cha
rum , vester erit. , Dixerat hoc illis qui tunc erant, napæi (69) , intra nos sunt Pherezæi, bic sunt de
de regionibus Chananæorum , Pherezeorum , Jebu busæi . Qualiter ergo nobis laborandum est, qualiter
s.forum , cælerarumque gentium quarum regiones vigilandum , vel quanto tempore perseverandum, ut
expulsis indignis habitatoribus, ipsi hæreditate ce omnibus istis de nobis viliorum gentibus effugalis,
perunt : sed nobis in his verbis quid repromittitur, landem lerra nostra cesset a bellis ! El ideo Pro
videamus. Sunt quædam adversariarum polestatum phela commonel " , ut in lege Domini meditemur
gentes diabolicæ, adversum quas nobis certamen die ac nocte . Quæ utique divinorum verborum me
geritur, el agones in hac vila desudantur. Quan- , ditatio , velut luba quædam est animos luos ad præ
B 1
tascunque ergo ex his gentes pedibus nostris sub lium concitans (70) , ne forte adversario vigilante
diderimus, quanloscunque in certamine viccrimus , lu dormias. Ideo nec dies ad meditandum suflicil,
ipsorum regiones, ipsorum provincias et regna , Jesu sed el nox adjungitur. Vos vero quid facietis, qui non
nobis Domnino distribuente, capiemus. Fuerunt enim solum nocte dormitis , sed et lota die aul occupationi
illi aliquando angeli, Tucrunt in regno Dei magnifici. bus sæculi ,aut carnis deliciis deservilis, et vis raro ad
Annon legimus quod Isaias dicit de uno ex ipsis *o : ecclesiam diebus solemnibus convenitis ? Aliqui av :
« Quomodo cecidit Lucifer qui mane oriebalur ( 64 )?» tem ex vobis etiam venientes non veniunt, quia re
Lucifer iste sine dubio sedem habebat in cælis : nientes non verbo Dei , sed fabulis 400 vacant (71).
poslea vero quam factus est angelus refuga , si eum Propler quod dicit ad vos sermo divinus " : 1 Er
vincere poluero el subjicere pedibus meis, si me surge qui dormis, et exsurge a mortuis et continges
ruero ut Dominus meus Jesus conterat Satanain sub Christum (72) . » Exsurge enim a mortuis, dicitur
pedibus meis , consequenter locuin Luciferi accipere iis qui in operibus permanent mortuis, in immundi
merebor in cælis. Sic ergo intelligimus ( 65 ) pro liis suis et sceleribus ( 73) perdurantes : quæ licet ho
milli nobis ab Jesu Domino nostro, quod omnis minibus non sint maniſesta, Deo tamen sunt cogni.
locus quem subdiderimus vestigiis pedum nostro - C la . Sed vel ex hoc pænitudinein agile, et converti ?
rum , nosler erit. Sed non pulemus (66 ) quia in mini ad Deum ex toto corde vestro , vacale oratio
hanc hæreditatem per otiuni el negligentiam osci nibus , vacate verbo Dei . Quid prodest si jejunamus
lantes et dormitantes intrare possimus. Ira suæ pro peccatis, el iterum peccata com millimus ? Quid
gentis angelum habel . Hanc nisi viceris (67) in le prodest la visse et in cæno denuo volutari ? Jeju
melipso , el abscideris abs le omnes motus iracun nasli aliquanto lempore ? Tale est quale si interim
diæ ac furoris, locum quem aliquando habuit ille ex Ægyplo discesseris . Transisti mare Rubrum ,
angelus, capere in hæreditate ( 68 ) non poteris , pro seculiis es Moysen , præcepta scilicet et mandata
eo quod desidia lua nequaquam eum de terra repro legis observans (74 ) : sed jam le a Moseo suscepit
niissionis expuleris . Similiter et superbiæ el zeli , Jesus , qui le etiam circumcidat secundo, in loco qui
el avaritiæ ac libidinis sunt aliqui incenlores angeli , dicitur collis præputiorum . Circumcidendus igitur
et instinctores horum malorum , quorum nisi vitia libi est non solum idolorum cullus, quem in iuitiis
in temelipso viceris, atque ea de lua terra quæ jam abjecisti, sed denuo libi etiam avaritia circumci
per gratiam baptismi sanctificala est exterininave. denda est , quæ est (75) idolorum subtilior cullus.
ris, nullo modo plenitudinem repromissæ ,hæredita- Denique Jesus secunda circumcisione populum cir
lis accipies. Dcumcidens ( 76) sic dixit 5* : , Hlodie abstuli a vobis
19 Jos . 1 , 3. 80 Isai . xiv , 12. 81 Jos. XI, 23. Be Psal . I , 2. 5. Eph . V , 14 . 86 Jos. V , 9.
(64) Codex Gemeticensis , ( quomodo cecidisti , (72 ) El continges Christum. Ila codex Gemeticen
Lucifer, qui mane oriebaris? , Sic eliam babel unus sis. Libri autem antea edili, e ul contingas Cbrie
Ebroicensis. sluin . » Textus Græcus hoc loco ferebat, xa! Šiya
( 65) Unus Ebroicensis , « intelligamus. » σεις του Χριστού . Sed alia plura Epistolae ad Ερlie
(60) Oinnes niss . « Sed non puleinus . , Libb. sios exemplaria liabebant , και επιφαύσει σοι ο Χρι
edili , « Si non pulemus. ) otós. Vide Millii notam ad Ephes. v, 14. Mor codei
(67 ) Codex Sangerm ., « hunc nisi viceris . ) Gemericensis cum uno Ebroicensi , pro e essurge
168) ) Codex Gemelicensis cum uno Ebroicensi , enim a mortuis,, habent i exsurgere eniin a more
e in hæreditatem . ) tuis . )
(69) Intra nos sunt Chananæi. Hæc desunt in an ( 73) Codex Gemeticensis, « perdurant . )
lea evlilis , sed habentur in omnibus mss . (74) Idem cum uno Ebroicensi , i observasti. )
(70) Codex Gemeticensis cum uno Ebroic ., i ani. ( 75) Mss. , 1 quæ est . , Libb. edili, ( id esl. 1
man luum ad prælium concilat. ) Libb. editi, « ani ( 76) Mss., 1 secunda circumcisione populum cir
Bos tuos ad prælium concitans. ) cumcidens. · Libb . editi, i secundo circumcisua
( 71 ) lideni niss., 1 ex vobis venientes non verbo populuin circumcideus. ,
Du scu labulis Vacant. ,
 IN LIBRUM JESU NAVE 1!OMILIA II . 834
833
opprobrium Ægypli . ; Donec peccamus , donec A laurorum , sed verbum Dei per Spirillis saneli gra
2 regnant in nobis vitia passionum , etiamsi relictis liam ministrantes , tunc dicito quia Jesus post Moy
simulacris abscessise videamur ex Ægypto , oppro sen suscepit et obtinuit principalum , non ille Jesus
brium tamen Ægypti ablalum non est a nobis. Si filius Nave , seil Jesus Filius Dei . Cum videris quia
ergo secundam hanc circumcisionem acceperis vi- pascha nostrum immolatus est Christus el azyma
edimus sinceritatis el veritatis : cum videris fructus
tiorum , el abscideris a te omne vilium iræ , super
biæ, invidiæ , libidinis, avaritiæ, iniquitatis, cælero terræ bonæ in Ecclesia tricesimos , sexagesimos, et
rumque similium , lunc a te Ægypti abstergenlur (77) centesimos, id est , viduas, et virgines , el martyres :
opprobria, et translatus in lerram repromissionis cum videris multiplicari semen Israel ex iis i qui
12 hæreditatem regni cælestis accipies , per verum Je non ex sanguinibus, neque ex voluntale viri , neque
suni Christum Dominum et Salvatorem nostrum , ex voluntate carnis , sed ex Deo nali sunt 68 ,, el cual
2 cui est gloria in sæcula sæculorum . Amen . videris filios Dei qui dispersi erant , congregari in
unum : cum videris sabbatizarepopulum Dei , non otium
HOMILIA JI .
11 gerentem a conversatione communi, sed olium geren
De eo quod scriptum est : 1 Moses famulus meus lem ab operatione peccali : cum hæcomnia vides, dicito
deſunctus est . )
B quia Moyses famulus Dei defunctus est , el Jesus Filius
1. El Moysei obitum ( 78) oportel nos enarrare :
visi enim intellexerimus quomodo morilur Moyses, Dei obtinet principatum . Denique (84 ) et in libello
l'on poterimus advertere quomodo regnal Jesus. Si 401 quodam , licet in canone non habeatur, mysle
ergo consideres Jerusalem subversam , altare desti rii lamen hujus figura describitur. Referlur enim
ulum , nusquain sacrilicia , nec holocausta ( 79) , nec quia duo Moyses videbantur : unus vivus in spiri
libamina, nusquam sacerdotes , nusquam pontifices, lu , alius mortuus in corpore. In quo hoc est nimi
pusquam ministeria Levitarum , cum hæc omnia run (85) quod adumbratur (86) , quia si intuearis
vides cessare, dicilo quia Moyses famulus Dei de litterain legis inanem , et vacuam ab iis omnibus quæ
funclus est. Si videris neminem ter in anno venire superius memoravimus, ipse est Moyses mortuus in
ad conspectum ( 80) Doinini , nec offerre munera in corpore. Si vero poles removere legis velamen , et
intelligere quia lex spiritalis est, iste est Moyses
lemplo, nec jugulare pascha , nec azyma edere, nec
offerre primitias , nec primogenila consecrare , cum qui vivit in spiritu .
hoe omnia non vides celebrari (81 ) , dicito quia 2. « Et dixit , inquit 56 , Dominus ad Jesum filimia
Moyses famulus Dei Jefunctus est . Cum vero vide Nave ministrum Mosei : Moyses famulus meus de
ris introire gentes ad fidem , Ecclesias exstrui , c functus est. Nunc ergo exsurgens transi Jordanem
altaria (82) non cruore pecudum respergi , sed pre hunc lu et omnis populus bic in terram quam do
tiosu Christi sanguine consecrari (83) ; cum videris vobis. , Requires fort: sse quomodo minister Mosei
sacerdotes et Levitas non sanguinem hircoruin et ſuerit etiam Dominus noster Jesus Christus (87)

18 joan . 1 , 13 . 36 Jos. 1, 1 , 2.
(77) Codex Sangerm ., i absorbenlur. ) σαι δυνηθείς μάλλον θατέρου , άτε και καθαρώτερος
(78) Ei Moysei obilum , elc . Sic incipit hæc ho γενόμενος · δηλούσης oίμαι της ιστορίας, μή πάντων
milia in omnibus mss. , in libris vero editis hoc είναι την γνώσιν · έπει οι μεν το σώμα των Γραφών
tuodo . « Nisi morialur Moyses, no ! polerimus ad τάς λέξεις και τα ονόματα , καθάπερ το σώμα το
verlere , , etc. Μωϋσέως προσβλέπουσιν οι δε , τας διανοίας και τα
( 79) Codex Sangerm . , « holocausta , 1 Libb . editi , υπό των ονομάτων δηλούμενα διορώσι, τον μετά αγγέ
hostias. ) λων Μωϋσέα πολυπραγμονούντες. • Merito ergo Moy
(80) Idem cum uno Ebroicensi ,, ad conspectum .; sen quoque qui assumebalur, duplicem vidit Jesus
Libb . edili , i ante conspeclun . ) filius Nave, él unum quidem cum angelis , alterum
(81) Codex Sangerm ., celebrari . , Gemeticen vero supia montes, qui dignus erat , cui in conval
sis ei unus Ebroicensis, i celebrare. » Libb. editi , libus justa lierent. Vidit autem Jesus hoc spectacu
I consecrari. ) lui inſerius, sublatus spiritu , una cum Chaleb : sed
(82) Omnes mss . , 1 ad fidem , Ecclesias exstrui, D non videni ambo similiter . Verum hic quidem de .
allaria, etc. , Libb . editi , e ad finem Ecclesiæ , ex scendii citius, ut qui multum , quod gravabal, infer
1 slrui allaria , ) elc. rel : ille aulein cum descendisset, poslea narravit
(83) Omnes mss . I consecrari, , Libb. editi , gloriam , quam eral contemplatus, il qui ob majo
I conparari . ) rem puritatem magis quam alter, possei perspicere :
(84 ) Denique el in libello quodam , elc . Hunc libel signilican !e, ut arbitror, historia , non omniuin esse
lum verisimile est fuisse avábaciv sive avá myev Mwü. cognitionem . Nam alii quidem corpus litterarum ,
SÉUS, de qua Origenes lepl åpzör lib. lll , cap . 2 , nempe dictiones et nomina perinde ac corpus Moysis
nec dubitat Hugo Grolius ad S. Judæ fipist. 9 , quin respiciunt; alii vero sententias, el quæ a nobis sigui
indidem sil desumpla narratio fere similis quæ est licantur pervide:it , eum qui est cum angelis,Moysen
apud Clemenlem Alexandrinum Stromat , vi , bis ver curiose inquirentes. ) Vide Joan. Alberii Fabricii
bis : Είκότως άρα και τον Μωϋσέα αναλαμβανόμενον codicem pseudepigraphum Veteris Testamenti , pag.
διττον είδεν Ιησούς και του Ναυή και τον μεν, μετ' 839 , 840 el seqq .
αγγέλων : τον δε επί τα όρη περί τας φάραγγας κη ( 85) Nimirum . Ila codex unus Ebroicensis. Libri
κείας αξιούμενον . Είδεν δε Ιησους την θέαν ταύτην editi, mirum. )
κάτω , πνεύματι επαρθείς συν και το Χαλέ6. 'Αλλ' (86) Pro i quod adumbrabatur, , legitur in cod .
ουχόμοίως άμφω θεώνται · αλλ' ο μεν, και θάττον κατ Gemei., 1 adumbratur. )
τλθεν , πολύ το βρίθον επαγόμενος · ο δε επικατελ (87 ) Christus . Deest in libris antea editis, sed ha
θών, ύστερον την δόξαν διηγείτο ήν εθεάτο , διαθρη beiur in codice Geneticensi. Paulo post codd . Sanse
835 ORIGENIS 836

Filius Dei . Quia « com venisset plenitudo tempo- A est gloria et imperium cum Spiritu sanclo (93) in
rum , misit Deus Filium suum nalum (88 ) ex ma secula sæculorum . Amen .
liere , factum sub lege 87. , Per hoc ergo quod fa HOMILIA II.
ctus est sub lege , Mosei minister effectus est . Dicit De duabus et semis tribubus, id est tribu Ruben, er
aulem Deus, ut transeanl (89) in terram , non quanı Tribu Gad , el semi iribu Manasse (94) , el novem ei
dedit Moyses, sed « quam , inquit, ego do vobis. ) semis tribubus.
Vides ergo quia Moseo morluo Deus dat terram po 1. Moyses hæreditatem terræ distribuit Irans Jor. $
pulo per Jesum . Quam terram ? Niam sine dubio de daneon duabus el semis tribubus, il est , tribui (95)
qua dicit Do:ninus 58 : « Bcati mansueli , quia ipsi Ruben , ei tribui Gail , et dimidiæ tribui Manasse. II
hæreditate possidebunt terram . ) Reliquis vero tribubus, non Moyses, sed Jesus die 1
3. « Omnem , inquit 59, locum quemciinque ascen . vidit terrain . Pactum lamen initum est cum illis i
deritis vestigiis pedum vestrorum , vobis dabo eum . ) duabus et semis tribubus quæ trans Jordanem acce
Que sunt loca quæ ascendimus vestigiis pedumi perant terram , lit relictis mulieribus et infantibus 14
nostroru :n ? Legis lillera humi posila est , et deorsum suis in illa terra trans Jordanem , ipsi cum fratribus
jacet. Nusquam ergo ascendit qui legis litteram se suis pugnent usquequo etiam ipsi consequantur
quitur. Si vero polueris a littera ascendere ad spi- B hæreditatem . Oporluit igitur per obitum Mosei, qui
rilu ! n , et ab historia ad intellectum conscendere pactum istud inierat, Jesum promissa deposcere, et
celsiorem , lunc vere ascendisti locum edilum el commonere eos auxilium pugnaluris fratribus ferre.
excelsum , quein a Deo in hæreditate percipies. Si Hæc quidem historiæ lexlus enarral (96), rerum
enim in iis quæ scripla sunt, lypos intelligas, et ad . quia nos forte jam conversi ad Dominum sumus, qui
verlas formas esse coelestium , et mente ac sensu auſert velamen ex lectione Veleris Testamenti, et
i que sursum sunt quæras, ubi Christus est in donat servis suis credentibus in se, ut revelata fa
dextera Dei sedens 60 ; » tunc et illum locum in be . cic gloriam Domini speculentur, hæc omnia quæ
reditate percipies, dicente Domino et Salvatore ſiguraliter illis accidebant, propter nos scripta esse
nostro 61 , quia i ubi ego sum , ibi eril cl minister sentiainus, e in quos fines sæculorum devenerunt ,
melis. , Si ergo iisque ad Christum sedeniem in Et ideo , sicut ante jam diximus , ascendere lenle
dextera Dei perveneris fide, vitae puritate ( 90 ) , vir mus a littera ad spiritum , a ſiguris ad veritatem ;
tulc, el illis vestigiis pedun luorum quie lavil Je 402 el consideremus quam formam leneanl isla
sus, illum locum incesscris, dabit tibi enim Deus : duæ el semis tribus, quæ per Moysem terram hære .
el tunc non solum (91 ) hæres efficieris Dei , sed el с ditatis accipiunt : et quam formam lenean: relique
cohæres Christi. novem el semis quæ per Jesum repromissionem
4. « Sicul , inquit 6" , dixi Ninysi , cremum ei An terræ sanctæ suscipiunt. El primo omnium pulo
lilibanum liunc usque ad flumen magnum , flumen quod impossibile fuerit forluilu accidisse, ul hi qui
Euphratem , 1 eremum Deus subjecit Jesu (92 ) , id per Moysen accipiunt portionem , omnes primogeniti
est deserta , de quibus dicit propheta 63 : « Lælare esseni . Ruben namque primogenitus est ex Lia , Gad
cremus siliens; i el : « Multi filii deserlæ , magis primogenitus ex Gelfa , et Manasses primogenitus
quam ejus quæ habel virum . » Et iterum non dixit ex Assenech Ægyptia filia Pelephrc (97) sacerdotis
Libanum , sed Antilibanum , quem a Deo accepil Heliopoleos, quam accepit Joseph . Nunquam ega
Jesus. A glilibanus autem dicitur quasi pro Libano . mihi persuadeo ut forluitu acciderit primogenitas
Si ergo videas priorem populum illum secundum esse omnes quibus per Moysen decernebalur hæ 1
carnem Israel , qui erat vera oliva , ipsum intellige reditas, sed magis hoc arbitror quod in jis jam tune
fuisse Libanum verum : sed cum videris quia pro duorum adumbrabatur forma populorum : unius
incredulitate sua auſerlur ab eo regnu!, el dalur quidem qui primogenitus per naturæ ordinem vide
genti facienti fructili ejus : istum populum qui relur ; alterius qui per fidem el gratiam , benedictio .
pro illo expulso introducitur in regnum , Antiliba- D nem acciperet bæreditatis. Nec prius illis qui per
num senti, quæ est Ecclesia Dei ex gentibus con Moysen accipiunt hereditatem , id est qui per legem
gregala per Jesum Christum Dominum nostrum , cui placuerunt Deo , requies datur, nisi adjuvent in
B7 Gal . iv , 4. 88 Malth . v , 4. 89 Jos . I, 3. 60 Coloss. 111 , 1 . 61 Joan . XII , 26. 69 Jos. 1 , 3 , 4. " Isa.
ily , 1 . 64 I Cor . x , 11 .

germ . et Genietic., I plenitudo temporum . , Libb. el Gemelicensi .

edili, « plenitudo temporis. )
( 88) Codex Sangerm ., 1 nalum . , Libb. editi ,
o faclum . )
(89)'ldem ms..cum codice Gemelic., i transeant. »
Libb. edit., i lranseat . )
(90) Codex Gemelicensis, « vilæ puritale . , Libb .
edili , ' « vita , puritale. )
( 91) Codex Sangerm ., i et tunc non solum . )
Libili, editi, « dumi non solum , 1
(92) Idem ms. , 1 eremum Dei subjecit Jesus. »
(93) Cum Spiritu sancio . Deesi in codd . Sangerm .
( 94) Codil. Sangerm . et Gemetic. in hoc titulo
omilluni, id est, iribu Ruben , el tribu Gad, el se
juilribu Manasse. )
( 95) Libb . antea edili, « Moyses duabus el semis
tribubus terram partitur, id est , iribui , , etc. Sed
mss . , ut in nostro lexiu .
(96) Mss., 1 bistorie textus enarrat. Libb. edi.
ti , s historia narral. 1
(97 ) Mss., « Petepbre. » Libb . editi, Putipba
ris . )
 IN LIBRUM JESU NAVE HOMILIA NI. 838
eliis fratres suos. Mulieres tantum et infantes A hic, el ibi novem el semis , et ista una tribus divi .
fipiuntquietem per Moysen : cæleri autem non Jitur in duas partes, per quam neque hic tertius
miescunt, sed exeunt ad auxilium fratrum suo numerus integer adimpletur, neque ibi de cimus
n. Videmihi hodie laboranti in agone vitæ hu - perſecte et integre consummatur. In quo arb.iror
, et habenti certamen adversus inimicos, id est illud indicari, quod et illi priores qui per legem
Trariaspolesta les, quomodo in auxilium veniunt agebantur (99 ), contigerint quidem scicntia n Tri
qui ante adventum Jesu Christi Domini mei in nitatis , non tamen integre et perfecte, sej ex parte .
justificati sunt. Vide quomodo Isaias mihi Deerat enim illis in Trinitale , etiam Dei unigenili
stal auxilium , cum mesermonibus suæ lectionis incarnationem (1) cognoscere. Nam licet de adven
ninat. Vide accinctum et expeditum venientem 11 ejus crederent, el de reliquis ejus dispensationi
emiam ad auxilium nostrum , et voluminis sui bus non solum crederent, sed etiam prædicarent :
lis hostes acerrimos, cordis mei tenebras effu . non tamen etiam videre, et adipisci ea quæ credi
lem , Accingilur et Daniel ad auxilium nostrum , derant, poluerunt; sicut et Dominus discipulis suis
nos de Christi præsentia ac regno, et ile Anti dicit de eis 69 , quia « multi prophetæ et justi cupie
sti futura fraude instruit el præmonet. Adest et runt videre que vou videlis , et non viderunt, et
chiel sacramenta nobis cælestia in quadriformi- B audire que vos auditis, et non audierunt. ) Erat
rotarum circulis signans, et rolam concludens enim fides eorum non integra , pro eo quod nondum
ola . Ducil el Osee bissenas prophetici agminis in Christo ſuerat dispensatio carnis impleta ; el quod
has, et procedunt omnes succincii lumbos in ve- nos nunc faclum jam credimus et impletum , illi
e quam prædicant ad auxilium suorum , ut eo tantummodo futurum credebant. Proplerea ergo
voluminibus instructi, diabolicas non ignore. tribus illæ neque duæ sunt, ne patres extra fidem et
astutias. Isli ergo qui fortes sunt, armati er salutem sint Trinitatis : neque tres integra el per
incii lumbos in veritate exeunt in auxiliuin feclæ , ne beatæ Trinitatis in illis jam sacramentum
rum , et pugnant nobiscum . Inſanies autem et videretur explelum . Sed contigerunt quidem tertium
eres non exeuntad prælium nostrum . Nec mi. numerum , et, sicut dixit Dominus, cupierunt vide
infans enim dicitur qui non loquilur. Quid me re quæ videmus, et audire quæ audimus ; scd minime
juvare poluit ille qui nihil loculus est? cujus potuerunt, quia nondum Filius hominis fuerat exal
invenio quod legam ? cujusme sermo non in - talus, nec temporum jam veneral pleniludo. Hic me
1 ! Mulierem vero dicit apostolus infirmun, vas etiam aliquid amplius movel. Ego pulo quod ſor
65. Unde et consequenter infirmum vas ad classe nec in adventu Jesu, el incarnatione ejus ad
ictum non venit, ne confringalur et pereal. Sic huc quod perfectum est el integrum discimus:
ue et de Jesu Domino in Evangeliis dicitur 66, sed nec si ad crucem ducalur jam , et con
la calamum quassalum non confringet ( 98 ). ) summelur (2) in omnibus, nec si a mortuis re
ergo mulieres a viris suis domi doceri juben - surrexit, 403 cuncia nobis per semetipsum que
et magis in discipulorum quam docentium per- perfecta sunt, pandel. Alio adhuc opus habemus qui
ponuntur, ad auxilium meum non venit qui nobis aperial (3) et revelet universa. Audi ipsum
e me non potesi, et cujus nihil invenio quod Dominum in Evangeliis dicentem 70 : « Mulla adhuc
ri debeam , vel lerere. habeo quæ vobis loquar (4), sed non potestis illa
Videamus ergo quid dicunt ad Jesum isti qui modo audire. Veniet allem Spiritus veritatis qui a
nt ex illa terra quam distribuit Moyses : Patre procedil, » et 71: 1 de meo accipiel, el ille
lit audivimus, aiunt 67, Moysen, ita audiemus vobis indicabit omnia. » Vides quia non solum apud
| , Nihil lam verum , quam quod omnis qui Moysen iste tertius numerus non demonstratur inie
Moysen , audiat et Jesum Dominum nostrum . plelus, sed adhuc et Jesus dicit discipulis suis :
su enim ille scripsit. Unde et Dominus in Nondum potestis audire, nisi ille Paracletus veniat
kelio arguens eos, quia ex eo quod sibi non spiritus veritatis : quia per ipsum , et in ipso adim
nt, nec Moseo credant, dicit 68 : « Si crede- plelur perfectio Trinitatis. Nam quod el novem sem
loysi, crederetis utique et mihi. Deme enim mis tribus sunt quæ sub Jesu duce agunt, et non
ripsil. 1 Mibi tamen nec hoc oliosum videtur, integræ decem , qui numerus in omnibus consum
non tres integræ tribus sunt iste quæ per malus dicitur et perfeclus, eadem sine dubio ralio
11 dispensantur, et illæ integræ novem quæ invenitur, ut hoc qnod a Domino Jesu reservari
sum bæreditate poliuntur, sed duæ et semis dicitur Spiritui sancto , semiplenum videatur ac
Pel. iii, 7. 66 Maith . XII, 20. 67 Jos. 1, 17. 68 Joan. v, 46. 69 Malih . xii, 17 . 70 Joan. xvi, 12.
. 14 .
Colex Gemelicensis, i confringet. » Alias, duclus jam el consummalis. ,
regit. ) (3 ) Idem mss. ( pandil. Habel adhuc opus Israel
Mss ., s agebantur. , Alias, e habebantur. , et audire quæ audivinus. Habemus et nos opus qui
Etiam Dei unigenili incarnationem . lia habct nobis aperiat. 1
Gemeticensis ; libri vero antea edili, i etiain (4 ) Quæ vobis loquar.Jta codd . Sangerm ., Gemelic.
igenili incarnatione. ) el unus Ebroicensis . Libb . autem edili : 1 vobis
Codex Gemeticensis cum uno Ebroicensi, loqui. 1
839 ORIG ENIS 819
medium . Quamvis enim per Dominum et Salvato- A susceperil, per quos et de interitu lolius inimica
rem pænitentia praedicetur, el conversio a malis ad gentis refertur erepla .
bona , et detur omnibus credentibus remissio rec 4. Sed videamus tandem que sit isla meretrix (0),
catorum , et omnia quæ ad perfectionem decadæ Raab dicitur, Raab vero interpretatur latiludo (i).
videntur tendere , compleantur : tamen perfectio er Quæ est ergo latitudo, nisi Ecclesia bæc Christi,
summa cunctorum bonorum in eo consistil , si post quæ ex peccaloribus velut ex meretricatione (8)
hæc omnia sancti Spiritus quis gratiam mereatur collecla est ? Et dicit ?* : « Augustus mibi est lo
accipere . Alioqui nihil in eo perfectum putabitur, cus, fac mibi locum ubi habilem . Hos aulem mibi
cui sanctus Spiritus deest , per quem mysterium quis enutrivit ? , Et iterum ad quam dicitur :
beatæ Trinitatis impletur . Vis ut adhuc tibi evi « Dilata palos (9) luos , el extende tentoria lua. »
dentius probem , apud priorem populum illum , Isla ergo latitudo estquæ suscepit exploratores Jesu.
quem Moyses in duabus semis tribubus adumbra Scio me aliquando in quadam Ecclesia disputautem
bat, non fuisse omnia integra , nec perfecta ? decla de duabus meretricibus, de quibus scriptum est "e
rat hoc etiam illa historia quæ in hoc ipso libello in tertio libro Regnorum , quæ ad judicium venerant
Jesu Nave scripla est, cum dicit quia altare quidem Salomonis, quarum una vivum , alia morluum ba
verum erat in illa terra quam Jesus dispensabat, B bebat infantem , discussisse diligentius, et disisse
isti tamen qui erant trans Jordanem , id est , Ru- quia illa meretris hæc esset cui Salomon non ille,
ben , et Gad , et dimidia tribus Manasse, fecerunt sed hic qui pacem venit facere eorum quæ in cælis
sibi altare , sed non verum altare, sed quod typum sunt et quæ in terris , reddi vivum jussil infantem :
haberet et formam veri altaris quod erat apud Je illa vero alia quæ mortuum habebat infantem , rei
sum . Nihil ergo mireris si non integram scientiam illius esset prioris populi synagoga , vel eorum qui
Trinitatis acceperant illi , qui nec integrum nec ve in hæresini declinarunt. Est et alia merelris quam
rum altare construxerant . Ideo denique nec multi in Osee jubetur accipere propheta " , in figura
hostes, neque plures reges contrariarum virtutum sine dubio hujus quæ ex gentibus congregata est.
ab illis dicuntur esse dejecti. Sehon , inquit, tantum Talis ergo el hæc meretris esse dicitur quæ explo
modo regem Amorrhæorum , et Og regem Basan , et ralores suscepil Jesu : sed hæc susceplos eos in so
Amalecitas dejecerunt trans Jordanem . Jesus vero perioribus collocal , alque in editis et escelsis fidei
ubi ducit exercitum , nunc quinque reges simul ca constituil sacramentis. Nemo enim qui ab Jesu mil
dunt qui confugerant in speluncas , et non solum tilur, invenitur deorsum el humi jacens, sed in su
cadunt, sed et suspenduntur in ligno, nunc viginti a perioribus permanet : et non solum ipse in supe
novem pariter jugulantur, et immensæ multitudines rioribus permanet el excelsis , sed et ista meretris
adversi exercitus prosternuntur, et exterminantur quæ eos suscepit , ex meretrice efficitur jam pro
omnes qui sanctam terram in immunditiis possident , pheta ( 10 ), dicit enim 78 : « Scio quia Dominus
qui terram fluentem lac el mel in amaritudine ma Deus vester tradidit vobis lerrain hanc. , Vides
liliæ detinent.
quomodo illa quæ aliqnando erat 404 merelris ,
o. Interea milluntur ab Jesu exploratores in Je et impia , el immunda, nunc jam Spiritu sanclo it
richo, el suscipiuntur a meretrice Raab . Explora- pleta est, el de præteritis quidem confitelur, de
lores isti qui milluntur ante faciem Jesu , possunt præsentibus vero credit, prophetal autem el pre
el angeli Dei putari , sicut scriplum est " ' : « Ecce nuncial de futuris. Sic ergo Raab , quæ latitudo in
mittam angelum meum ante faciem tuam qui præ terpretalur, dilatalur el proficit, usquequo in om
parabit vias luas (5) . » Quod per alios quidein invi nem terram exeal sonus ejus. Japhet etiam simili
sibiliter, per Joannem vero visibiliter complebatur : modo dilalalio interpretatur ( 11 ) : qui utique et
de quo el hocipsum scripluni esl . Denique de Joan ipse formam populi hujus ſerebat, qui salvalur er
nis baplismo dicitur a Domino , quia scribæ et Pha genlibus , et Chanaan puer servus ei subjicitur a
risæi non crediderunt ei , meretrices autem et pu- D patre, el fratri ( 12) suo Sem , qui formam gerit eo.
blicani credentes baplizati sunt 78. Sic ergo etiam rum qui ex circumcisione salvantur. In quo admi
in hoc completur quod meretrix Jesu exploratores randa est benignitas el providentia Dei , qui volens
13 Marc. 1 , 2. 733 Malth . XXI . ** Isa . XLIX , 20, 21. , 76 Isa , Liv , 2. 76 III Reg. m . 77 Osee . 1. 18 Jos. 1, 9.
(5 ) Præparabi: vias luas . Ita codex Sangermanen relrire efficitur jam propheta , elc . Sic sanctus Cle
sis cum uno Ebroicensi; Gemeticensis autem : mens Romanus epist. I ad Corintbios in fie
< præparabil viam tuam . ' Libb. editi : « Præparet num.12. : "Οράτε , αγαπητοί, ου μόνον πίστις ,αλλά προ
vias luas . ) sontela év tñ yuvaixi yoyovev. « Videle , oilecti ; non
(6) Libb . editi : 1 videamus quidem quæ est me solum fides , sed etiam prophetia in muliere
reirix . Raab dicitur. Raab interprelalur. , Mss , ut exstitit. ,
in nostro lexiu . ( 11 ) Japhet eliam simili modo dilatatio interpre
( 7 ) Raab vero interprelalur latiludo . A 2777 dila talur. Etymologiam nempe deduxerunt a ,na quod in
tari. ) Hiphil siguilical , dilatavil. , Ceterum libb. eudi
(8 ) Codex Gemelicensis : ( meretrice . hoc loco labent i sed et Japliet similiter dNatalio
19) Omnes Mss. ( palos. , Apud LXX legitur Tids intcrpretail o Mss . ut in nosiro lexlu .
(12) Ei fratri. Hec quæ io antea editis perperam
( 10) Sed et ista meretrix quæ eos susceris,ex me Omissa sunt, hodic restiluuntur e miss.
 811 IN LIBRUM JESU NAVE HOMILIA IV. 852

peccatori Chanaan præstare remedium , el conſerre A extra Ecclesiam nemo salvatur. Nam si quis foras
ei salutem , servum eum fecit fratribus suis , sicut exierit , mortis suæ ipse fil reus . Vic sanguis est
Esau faclus est , ut servirel ( ralri suo Jacob : non signum , quia hic est purificatio, quæe per sangui
ulique ut perirel , sed ut salutem melioribus obe nem constat. Quo11 :: Ulem in fenestra dependet hoc
diendo conquireret. Præstatur enim malis pluri signum , illud arbitror indicari, quia fenestra est
miun, et peccatoribus qui semelipsos recle gerere quæ illuminat domuin , el per quam non integrum ,
nesciunt, ut non sibimetipsis committantur, sed ut seil cantum quanlum oculis el visui nostro sufficial
servi fiant sanctorum , el subjaceant melioribus , ut luminis capimus. Quia ergu el incarnatio Salvatoris
non suo sensu malo, sed illorum bono regantur. non nobis merum ingessit el integruin Deitatis
Videlis quam multa benignitas Dei , quam absconi aspectum , sed tanquam per fenestram ( 15) ſecil nos
dil, el occultat ab auribus vulgi , et quom verbis per incarnationem suam lumen Deitatis aspicere,
a -perioribris legit , ne forle servusmalus et ingratus idcirco mihi videtur signum salutis per fenestram
contenipler efliciatur, cum nimiam Domini sui in datum : quo signo salutem consequantur omnes,
Tallererit bonitatem . qui in domo ejus quæ aliquando eral meretrix , fue
5. Sed videamus quid egil cum exploraloribus rint inventi , mundati in aqua et Spirilu sancin, et
ista sapiens meretrix. Consilium eis dat mysticum B in sanguine Domini et Salvatoris nostri Jesu Chri
el cæleslę , nihil habens terrenum . « Per montana, sli , cui est gloria et imperium in sæcula sæculo
inquit " , abite, » nolite per valles incedere, lu rum . Amen .
milia el dejecia refugile, quie excelsa sunt el subli HOMILIA IV.
mia prædicale. Ipsa autem signum coccineum ponit De transilu Jordanis ( 16).
in domo sia per quod salvari de excidio debeat ci 1. Peccalori quidein omnis lerra ( 17) hostis esi ,
vitalis. Alind nullum fuit signum quod acciperel, sicul de Ægyptiis scriptum esl : lerra eos impu
nisi coccineum , quod sanguinis formam gerebat. gnabat, lluvius impugnabal, aer ipse impugnabal,
Sciebal elenim ( 13) quia nulli essel salus, nisi in Justo vero quic inaccessibilia videntur, plana elli .
sanguine Christi. Dalur etiain hoc mandatum huic ciuntur et proclivia . Mare Rubrum juslus lanquam
quæ quondam meretrix fuit : 1 Omnes, inquil 80 per aridam transil : Ægyptius vero si transire vo
qui joventi fuerint in domo tua , salvabuntur. Qui luerit submergelur, nec fiel ei aqua murus dextra
autem exierint de domo, immunes sumus nos ab lävaquc. Justus etiamsi eremum horribilem in
hoc juramento ( 110. , Si quis ergo salvari vult, gredialur et vastam , cibus ei ministracur e ce
veniat in hanc domum hujus quæ quondain mere lis. Ita ergo el in Jordanem arca Testamenti dux
tris fuit. Etiamsi de illo populo vull aliquis salvari, Cerat populo Dei ( 18) . Consistit ordo sacerdotalis
ad hanc lomuni veniat ut salutem consequi possil . et Leviticus , et aquæ velut reverentiam quam
Ad hanc veniat domum , in qua Christi sanguis in dam Dei ministris deferentes ( 19 ), cursum suuin
signo redemptionis est . Nam apud illos qui dixe 405 refrenant, el coacervantur in cumulum , iler
rulil 81 : « Sanguis cjus super hos ( 14) el super Dei populo innoxium concedentes. El ne mireris
Gilios nostros, , Chrisi sanguis in condemnationem cum hæc gesla tibi erga priorem populum referun
Csl . Positus enim fuerat Jesus in ruinam et resur lur , libi, Christiane, qui per baptismi sacramentului
rectionem multorum , et ideo contradicentibus signo Jordanis fuenta digressus es , divinus sermo majora
ejus eflicilur sanguis ejus ad pænam , credentibus multo el celsiora promiliit, iler tibi per aera ipsuni
ad salutem . Nemo ergo sibi persuadeal , némo se el transitum pollicelur. Audi elenim Paulum diceri
melipsum decipiat : extra hanc domuni, id est tem de justis: « Rapiemur, inquit 8 ?, in nubibus ( 20 )

19 Jos.11 , 16 . 60 ibid . 17, 18 . 81 Malih . SXVII, el Liic . 11 . 89 | Thess. iv , 16 .

( 13) Aliud nullum signum fuit quod acciperet, ( 15) Mss . « fenestram . » Libb. editi : 1 fenestras . ,
nisi coccineum , quod sanguinis formam gerebal . Siie ( 16) De Transilu Jordanis . Non alium lilulum ha
but enim , etc. Clemens Romanus epistola 1 ad Co. D beni codices mss . Sangerman, el Gemeticensis et
rinilios sub finen μum. 12 : Και προσέθεντο αυτή unus Ebroicensis. Ir; libb. antea editis legilir : « De
δούναι σημείον, όπως κρεμάση εκ του οίκου αυτής eo quod Jordanem transit arca Testamenti Domini
κόκκινον πρόδηλον ποιoύντες, ότι διά του αίματος cum sacerdotibus et Levitis et populo , ubi dicitur
του Κυρίου λύτρωσιςέσται πάσι τοίς πιστεύουσιν και ad Jesum : In die hac incipio exallare le : ubi
ELCOUGLY ŠTO! Tòv Osóv. « Et addiderunt ut siguri præcipitur populo ut longe sit ab arca Testamenti
darei; nempe funiculum coccineum appenderet de ciuo millia cubita . )
domo sua : manifestum facientes, quod per sangui ( 17 ) Codex Sangerm . : lerra. ) Libb. editi :
nem Domini futura esset redemplio universis cre cerealura . , Paulo post in iisdem libb . eilinis dcest :
dentibus el sperantibus in Deum . » Quot autem et ( fluvius impugnabal .... cælum eos impugnabal, )
quandos suffragatores habeat hæc figura el alleyo sed istud restituitur auctorilale omulum manu
rii , docet Colelerius in Notis ad cilalum locum Cle scriptoru ).
mentis. ( 18) Libb , edili : « In Jordanem arca Testameriti
( 14) In antea edilis omissum est , super nos, ) duxerat populum Dei , , sed omnes mss . oi in nostro
quod reperitur in omnibus mss . Paulo post iilein textu .
"isS. babentia in condemnationem esi . Posirus ( 19) Codd. Sangerm . et Gemetic. ministris de . 1
enim .... in ruinam el resurrectionem . , Libb. editi : ſerentes. , Libb . edili :( mysteriis referentes. )
il condemnatione est . Posilus enim .... in ruina ( 20) In nubibus. Deest in libis. antea edilis, sed
el resurrectione. ) reperitur in omnibus mss.
PATROL. GR . XII. 27
 843 ORIGENIS 814
obviam Christo in aera , el ila semper cum Domino A unicuique fidelium lunc primum Jesus exaltatur,
eriinus. , Nihil omnino est quod metuat juslus , om cum ad mysterium baptismi pervenitur (29), quia
nis ei creatura famulatur . Audi denique quomodo sic el scripluin est 88, quod « exallavil illuin Deus,
etiam per prophetam promiliit ei Deus dicens 8S : el donavil ei nomen , quod est super omne nomen,
Si transeas per ignem , Qamma non adurel le , quo ut in nominc Jesu omne genu flectalur coelestium
niam ego Dominus Deus tuus. , Omnis igitur locus et terrestrium et infernorum . » Verumtamen per
suscipit justum , et omnis creatura exhibel debitum sacerdoles deducitur populus, et iter agit ad terrain
famulatum . Et ne existimes (21) quod hæc in prio- repromissionis magisterio sacerdotum . Et quis ho
ribus quidem gesta sunt, in le vero qui nunc audi die in sacerdotibus lantus ac talis est , qui in ilio oro
lor horum es nihil tale geralur : omnia complentur dine merealur ascribi ? Si enim sit aliquis talis, ce
in le secundum mysticam rationem . Etenim lu qui dent ei fuenta (30) Jordanis, el ipsa elementa ve.
nuper idololatriæ lenebris derelictis cupis ad au . rebuntur, pars aquarum fluminis retrorsum resiliei,
dientiam divinæ legis accedere , nunc primum Ægy ac post tergum frenabilur , pars vero in mare sal
plum derelinquis (22) . Cum calechumenorum aggre sum rapido lapsu diffugiel (31 ) . Quod tamen nec
galus es numero , et præceptis Ecclesiasticis parere ipsum absque mysterii ratione arbitror scripcolli,
crepisti, digressus es mare Rubrum , et in deserti B quod pars aquarum Jordanis mergatur in mare,al
slationibus posilus, ad audiendam Cei legem , el in que in amaritudinem profluat, pars vero in dulcedine
luendum Moysis vullum per gloriam Domini revela perseverei . Si enim omnes qui baptizantur, acce
tum quotidie vacas . Si vero ad mysticum baptismi plam (32) cælestis gratiae dulcedinem custodirent ,
veneris fontem , el consistente sacerdotali ( 23) et et nullus in peccatorum amariludinem verlerelu:,
Levilico ordine initialus fueris venerandis illis ma non utique essel scriplum quia pars Numinis salsi
gnificisque sacramentis, quæ norunt illi quos nosse maris gurgitibus fuisset immersa . Et ideo mihi vi
fas cst, lunc etiam sacerdotum ministeriis Jordane di. delur in his verbis baptizatorum variclas designari,
gresso terram repromissionis intrabis, in qua le post quam quidem nos (quod cum dolore commemoro)
Moysen (24) suscipit Jesus et ipse tibi eficitur novi sæpe videmus accidere , ut hi qui sanctum (33) ba•
itineris dux . Tu vero tantarum ac talium virtutum ptisma consequuntur, cim se rursum ad negotia
Dei memor, quod libi mare divisum est, et quod seculi et illecebras libidinum tradunt, el cum ava
aqua Numinis sletil , conversus ad ea dices 84 : « Quid riliæ salsum poculum bibunt, in ea aquarum parte
libi est, mare, quod fugisti ? et lu Jordanis, quia con formentur (34), quæ in mare profluit, alque in sal
versus es retrorsum ? Montes , quid (25) exsultastis sis fluctibus deperil : pars vero illa quæ cum sla
с
sicut arietes , el colles sicut agni ovium ? , Sed re bilitate permanet el dulcedinem suam servai, desi
spondebit tibi sermo divinus et dicet : « A facie Do gnet eos qui acceptum Dei munus indeclinabiliter
mini coinmota est terra , a facie Dei Jacob, qui con tenent. Et recte una pars est eorum qui salvantor ,
vertit pelram (26) in slagnum aquæ, et rupem in quia el panis unus est , qui de cælo descendit, et
fontes aquarum . ) dat huic mundo vilam , et fides una esl, el unum
2. Quanta anle gesta sunt! Mare Rubrum pedibus baptisma , et unus spiritus quo omies polaulur in
transilum est , manna de colo dalum est , fontes in baptismo, el unus Deus Pater omnium . Interea sa
eremo disrupti sunt, lex per Moysen dala est (27) , cerdotalis ordo est et Levilicus , qui iter ostendal
signa et prodigia multa in eremo gesta sunt, el populo Dei , qui exiit de Ægypio. Ipsi evim sunt qui
nusquam dicitur exallatus esse Jesus . Ubi vero Jor. edocent populum exire de Ægyplo , de erroribus
danis transitur, ibi dicitur ad Jesum 88 : 1 In hac die scilicel niundi , el 406 transire per eremiun sa
incipio exaltare te in conspectu populi. » Neque siam , id est tentationum genera diversa trans
enim anle myslerium baptismi exaltatur Jesus , sed currere , neque noceri a serpentibus , qui suol
exallalio ejus et exaltatio in conspeclu populi inde morsus dæmonum , el malarum suggestionum ve
sumit exordium . Si enim omnes qui baptizantur in D nena vilare . Quod si aliquis forte percussus fue
Christo (28) , in morle ipsius baptizantur, mors au ril in eremo a 'serpente , ut ostendant ei æreum
lein Jesu in crucis exaltatione complelur, merilo serpentern ( 35 ) in cruce suspensum : quem qui
86
** Isai . XLII , 2, 3. 8* Psal . cxii, 5 , 6 , 7 , 8 . 88 Jos , in , 9 . Philip . 11 , 9, 10 .
(21 ) Codex Gemeticensis et unus Ebroicensis : (29) Mss ., ' pervenitur. » Libb. edili : 1 perve
citane existimas. 1 nerit . )
(22) Gemetic. « dereliquisti. » ( 30) Sangerm . et unus Ebroicensis : « Quenta. )
(23) Idem cum uno Ebroicensi : ( confilens a sa- ( 31 ) Gemetic, el unus Ebroic. « desiliel. )
cerdotali, , etc. Paulo post codd . Sangerm . et Ge (32) lidem « acceptam , » Libb. editi : a accepta. 1
melic. illi quos nosse fas esi . 3 Libb . edili : « illi (53) Sangerm , el unus Ebroicensis : « sanctum ,
quibus nosse fas est . ) Libb . editi : I secundum . , Paulo post idemn mss. ,
(24) Mss. , suscipit . , Libl . edili : « suscepit, 1 « illecebra libidinum . , Libb . editi : illecebra li
(25) Ms., Gemetic . I quid . , Libb . edili : ( quia .) bidinis ,
( 26) Gemelic . el unus Ebroicensis : ( solidam (34) Mss . , « formenlur. » El paulo posti in salsis
pelram . ) fluctibus deperil. Libb . edili firmeniur, el paulo
(27) Sangerm . < lata est . 1 post in salsis fluctibus diffluit.
(28) In Chrislo. Deest in libris antea editis. Sed (35) Mss ., i æreum serpentem , » Libb. editi :
habetur in codice Gemelicensi. ceremum serpentem , » male .
 846 IN LIBRUM JESU NAVE HOMILIA Y. 819

vilerit, id est qui crediderit in eum cujus figu- A demoramur , omnia quæ ad perfectionem pertinent ,
rain serpens ille monstrabal , diabolica per loc festinemus implere, et ila demum poterimus decima
venena diffigiet . Sacerdotalis et Leviticus ordo die mensis primi terram repromissionis , id est
est , qui astal ( 36 ) arce testamenti Domini, in beatitudinem perfectionis intrare . Sed et alia quam
qua lex Dei porlalur sine dubio , ut ipsi illumi. plurima si diligenter observes , in hanc diem reca
nent (37) populum de mandatis Dci , sicut Propheta pitulari Scripturarum relatione depreliendes . De
dicit 87: 6 Lucerna pedibus nieis verbum tuum , Do quibus singulis uli ne iunc (40) sermo nobis plus
mine, et lumen semitis meis. » Hoc lumen per sa quam volumus dilatelur , hoc sentiendum est de eo ,
cerdules accenditur el Levilas . Quod si forte aliquis quod sæpius dies iste repetitur : quia licet generalis
ex hoc (38) ordine accensam lucernam posuerit sub nobis sil una perfectio , tamen secundum (41 ) unam ·
molio, el non super candelabrum , ut liceal omni quam que speciem virlulum quam aggredimur ex
bus qui in domo sunt: videat quid sibi agendum sit , plicare, si eam potuerimus integre perlec : eque com
cum Domino lucis reddere cæperit rationem pro jis plere , est ipsius virtutis sua quoque perſeclio ( 12 ) .
qui nihil illuminationis a sacerdotibus capientes in Verbi causa , si is qui iracundus est , virtutem man
tenebris ambulant , el peccatorum obscurilale cx suetudinis cupiat adipisci , sine dubio primo ofren
B
cantur. dit in multis, donec longa meditatione usum multi
3. Vide denique quid dicit 88 : « Populus, inquit, lemporis in naluranı converlat . Et cum obtinuerit
nii longe sit ab arca lestamenti duo millia cubitorum . ) quod proposuil , adipiscitur quidem perfectionem
Sacerdotes vero el Levite provimi, el salis pro mansuetudinis , non tamen ex hoc etiam perfectio
ximi, ila ut humeris ipsorum arca Domini et le nem virtutum omnium possilei. Sic ergo per sin
gislatio divina portelur. Beati qui merentur proxi- gulas virtutes inveniuntur multæ perfectiones. Per
mi esse Deo. Sed momento quod scriptum est : ſectio vero generalis illa esi , quæ omnium in sc
Qui approximant mihi,approximant igni. » Si au perfectionum continet summam . Propterea ergo
rum vel argentum fueris , et igni approximaveris , multa in hac die gesla recapitulantur, ul multas per
mullo per ignem splendidior el rutilantior effulge fectiones ad unum lendere significent finem , sicut
bis. Si vero supra fundamentum in le fidei positum et Propheta dicit " : « Multum peregrinata est ani
conscius tibi es superædificasse le ligna, fenum , wa mca . » Et iterum ” : « Dum dicunt mihi per sin
slipulam , cum tali ædificatione si igni approxima gulos dies : Ubi est Deus tuus ? hæc memoralus
veris, consumeris 89. Beati igitur qui proximi sant , sum , et effudi in me animam meam : quia pertrans
el qui ila proximi sunt, ut ignis eos illucinel, non c eam in locum tabernaculi admirabilis usque (43) ad
adural. Salvabilur lamen et Israel , sed longe posi domum Dei , in voce exsultationis, el conſessionis
lus salvabilur , et iter agel non sua virtule, sed admi sonus epulanlum . , Post labores enim et lentatio
niculis el providentia sacerdotum . nes quas in hujus vila eremo perlulerimus ( +1), post
4. Quando autem veniunt ad iransilum Jordi Transitum Rubri maris, post fluenta Jordanis, si di
nis (39) ? Nolavi enim et hoc non sine causa esse gui fuerimus terram repromissionis intrare, cum
lætitia et exsullatione perveniemus, sequenles sacer •
signatum , ut et tempus distingueretur, « Decima,
inquit % , mensis primi. , Isia ipsa esl dies, in qua dotes Domini Christi et Salvatoris nostri, cui est
el agni mysterium praecipiebatur in Ægypto . Deci gloria el poleslas in sæcula sæculorum . Amen .
HOMILIA V.
ma die mensis primi terram repromissionis ince
dunt : quod mihi valde bealisin videlir, ut eadem De duabus ac semis tribubus, quæ transierunt Jor
danem . El de Jesu ,quomodo exaltavil eum Domi
ipsa die qua errores quis subterfugeril sæculi, nus in conspectu filiorum Israel . Quomodo populum
eliam terram repromissionis ingredi mereatur, id circumcidii culiris pelrinis secundo.
est in hac die qua in hoc sæculo vivimus. Omnis 1. De iis quidem qui mare Rubrum trans
enim vila nostra præsens in uno die designatur. Et ierunt, A postolus dicit * , quia « omnes in 407
ideo edocemur per istud mysterium , ne aclus 110 D Moyse baptizati sunt in nube et in mari , , De iis
slros et opera justitia in crastinum differamus , vero qui Jordanem transierunl (45) , possumus
sed hodie, id est donec vivimus, donec in mundo etiam nos simili modo pronuntiare, quia omnes in
87 Psal. cxviii , 105 . 88 Jos. 111 , 4 . 89 I Cor. 111,12 . 90 Jos . Ili , 19 . 91 Psal . cix , 6 . 99 Psal . xlii , 3, 4 .
* I Cor . x , 2.
( 36) Sangerm . ( astat. , Libb. editi : « adsistit . ) reperilur in codice Gemelicensi el uno Ebroicensi.
(37 ) Mss ., , ut ipsi illuminert. , Libb . editi : (42) Sangerm . qua que perfectio. ,
i et ipsi illuminant. i ( 53) Libh . editi : r in loco tabernaculi usquc. )
( 38) Mss . , ( quod si forte aliquis ex hoc . , Libb . Mss. Sangerin . et Gemelic. lit in nostro text . Pau
edili : « quod si alius forte ex hoc, ) 1o post iidem mss. ( sonus epulanlum . , Libb . edili :
(39 ) Libb. edili : « Quando auiemı ? Ad transitum ( soms epulantis. )
Jordanis. , Sed mss . ut in nostro lexlu , (44 ) Libb). editi : 1 quas in liujus mundi eremo .)
(40) Libb, edili : « deprehendes de libris singu . In coúice Gemeticensi deest « hujus, » in Sanger
Jis. Uti ne nunc . , Codes Gemelic. el unus Ebroi manensi pro « mundi, o legitur i vile. ,
censis : « Deprehendes. In quibus singulis uli ne ( 45) Codex Sangermanensis cum uno Ebroicensi,
nanic. Sangermanensis cuni altero Ebroicensi le i Iranisierunt. , Libby. editi , i transeunt , o Neurruin
clioneni lexliis nostri exhibet reperitur in Genelicensi.
( 41 ) Secundum . , Deest in libris antea edilis, sed
 847 ORIGENS 818

Jesu laptizati sunt in Jordane : ita ut ea quæ in A Vides ergo quia Paulus accinelos novit eos , qui
Jordane gesia referuntur, formam leneant sacra præcincti sunt cingulo veritatis . Igitur etiam no
menti, quod per baprisinum celebralur. Illud vero sirum esse cingulum veritas debel, si tamen servare.
quod scriplum est : « El festinavit populus trans rimus militiæ hujus et cinguli sacramentum . Si
ire (46) Jordanem , el factum est cum pertransisset enim veritas est cingulum nostrum quo ad Christi
omnis populus, Iransiil el arca lestamenti Domini, , militiarn cingimur , si quando falsum loquimur,
non mihi oliose additum videluir a Spiritu sancto mendacium de ore nostro procedit , discingimur
quod disil quia festinavil populus transire . Unde el a militia Christi , el balteo veritatis cxsolvimar.
ego arbitror , quia nobis quoque venientibus ad ba Ergo si in veritate sunius , sumus cincli : si vero
plismum salutarem , el suscipientibus sacramenta in falsitale, discincti. Sed nos imitemur potius islos
verbi Dei , non oliose nec segniter res gerenda quadraginta millia viros accinclos procedentes (51 )
est ( 47 ), sed festinandum est et perurgendum usque ad bellum in conspectu Domini, el semper simus it
quo omnia transeamus . Transire enim omnia , im veritale succincti. Sed ne illud quidem otiose pra
plere est omnia quæ mandantur. Festinemus ergo tereo quod addit Scriptura , quia accineli proce
transire , id est adimplere primo quod scriptum duni (52 ) in conspectu Domini. Non enim suflicil le
est (48 ) : « Beati pauperes spiritu 95 ; ; ut deposita B apud homines videri servare veritateni. Possibile
omni arrogantia, el Christi humilitate suscepla per namque est fallere homines, el veracem viileri , sed
venire all repromissam beatitudinem mereamur . non ex eo in veritale succinctus es , nisi et in con
Sed el cum hæc impleverimus, non nobis standum spectu Domini servaveris veritatem , id est, non
est neque cessandum , sed transeunda sunt el cæ solum que voce homines andiunt, sed et ea quæ ia
iera quæ sequuntur, ut esuriamus el sitiamus justi- corde perspicit Deus, ut nihil sit in corde ſucaluni,
jam . Transeundum nobis est quod sequitur, ut in secundum quod Prophela dicil de talibus "8 : 1 Qui
hoc mundo lugeamus. Cilo eliam reliqua transeunda loquuntur pacem cum proximo suo, mala autem
suni , ul ma sueti efficiamur, el ul pacifici manea sunt in cordibus eorum . » Absque his ergo omnibus
mus, ut per hoc filii Dei vocari possimus . Festinan esse debet qui vull accinclus in conspectu Domini
dum quoque nobis esl, ut persecutionum (49) lempus procedere ad expugnandam Jericho, quia trans
virlule patientia Iranseamus. Cumque hæc singula euples Jordanem fluvium ad pugnas et bella Trans
quæ ad virtutis gloriam spectant, non segniler nec imus . Vis iterum discere quæ nos pugnæ post bx
remisse, sed cum omni instantia el celerilale con prisinum , quæ bella suscipiunt? Noli a me, sed ab
quisierimus (50), hoc mihi videtur esse cum ſesti. ipso rursus disce apostolo Paulo , ipse le docet die
natione transire Jordanen ). Cum vero transierimus , с cens ' : « Non enim nobis pngna est adversus car
et obtinere polueriinus quæ oblinere debemus, rur nem et sanguinem , sed adversus principalus et ad.
sum nobis diligentiæ el cautela cura succedit, ne versus polestales, adversus hujus mundi reclores
forte negligentius incedentes, improviso aliquo la tenebrarum barum , adversus spiritalia nequitie in
psu effundantur gressus nostri , sicut et Propheta cælestibus. » Formæ sunt et liguræ quæ scripta sml.
dicit ; Paulominus effusi sunt gressus mei . 1 lla enim dicit Apostolus ' : « Hæc enim omnia in
Nec remissior nobis sollicitudo in conservandis , ligura contingebant illis : scripta sunt autem pro
quam in conquirendis debel esse virtutibus, pler nos (53) , in quos fines sæculorum derené .
2. An nop hæc tibi designari videntur in eo quod runi. Si ergo propter nos scripla sunt, age quid
dicitur , quia « quadraginta millia virorum accin cessas ? Exeamus ad bellum , ul expugnetur a nobis
( bi , , vel « expediti transierunt ad pugnam in con civilas hujus mundi malitia (54 ), lil peccati superba
speclu Domini ad expugnandam Jericho civilalem ? , mænia destruaälur. Circumspicis forte quo libi ili
Requiramus qui isti sunt, quos Scriptura dicit ac nere progrediendum sit, qui campus certaminis es .
cinclos vel expedilos . Égo ex meipso præsumere petendus. Novum tibi fortasse videbitur quod dictu
aliquid et pronuntiare non audeo . Aposloli magis D rus sum , sed tamen verum est , præter temetipsum
lilleris doceamur in talibus. Qui sunt isti accincti extrinsecus nihil requiras. Intra le est prælium quod
Paulo esponente discamus. Audi ipse quid dicit 98 : gesturus es : intrinsecus est mala ædificatio, quæ
1 Esiole ergo accincti lumbos vestros in veritale. ) subruenda est : hostis luus , de luo 408 corde pro
** Jos. iv, 10 , 11 . 98 Malih , v, 3. 96 Psal. Lxx11, 2. 97 Jos . iv, 13. 98 Ephes. vi , 14 . 99 Psal . xxv11 , 5.
Ephes. vi , 12. 9 1 Cor . x , 11 .
( 46 ) Gemelicensis el unus Ebroicensis, « Transire . ) conquisierimus. , Libb. edili , « conquirimus, i
Libb. edili, i el transiit. ) (51) Libb. editi , « virorum accinctorum proce
( 47) Res gerenda esi . Unus Ebroicensis, ' geren - dentium , ) sed mss . ut in nostro lerlu .
dum est ;) alier Ebroicensis cum Gemelicensi, «trans (52) Procedunt. Deest in libris antea editis, sed
eundum est. ) reperitur in codice Gemelicensi et uro Ebroicensi.
(48) Codex Gemeticensis : 1 Transire ergo om ( 53) Propter nos. Codex Gemelicensis , , ad corre
nia quæ mandantur festinemus . Ergo transire est prionem nostram . ,
adimplere primo quod scriptum est , , ( 54 ) Libh. edili : « Ut oppugnelur a nobis civilai
(49) Codex Sangerm ., i tempus. , Libb . edili , prima hujus mundi malitia . ) Codex Sangerinaer
( pondựs . ) sis ut in nostro textu .
(50) Codex Gemelicensis cum uno Ebroicensi ,
 1
1

849 IN LIBRUM JESU NAYE HOMILIA V. 850

celil. Non mea vox ista , sed Christi est . Audi enim A quia ille qui in lege erudilus esi , et per Moysen
ipsum dicentem : : « De corde enim procedunt cogi- edoclus abjecil idololatriæ errores , simulacrorum
tationes malæ , homicidia , adulteria , fornicationes , superstitionem cultumque deposuit . Hæc est circum
furta, lalsa lestimonia , blasphemiæ . , Vides quan cisio prima per legem . Si vero is veniat a lege et
lus et qualis exercitus hostium tuorum adversum te prophetis ad evangelicam fidem , lunc accipit etiam
de luo corde procellit ? Isti nobis prima strage fun secundam circumcisionem per petram , qui est
dendi sunt, isli prima acie prosternendi . llorum si Christus, et complelur hoc quod dixit Dominus ad
subruere mænia ipsosque ad internecionem cædere Jesum ' : « Hodie abstuli opprobrium Ægypti a fliis
polerimus, ita ut non relinquamus ex eis qui renun Israel . , Sicul autem dixit Apostolus 8 : « Bibebant
liel vel respiret, si jam nullus ex jis prorsus in no autem de spiritali sequenti eos petra , petra vero
stris cogitationibus redivivis eruperil, lunc nobis erat Christus : , ita etiam nos in hoc loco compe
per Jesum dabitur illa requies, ut unusquisque re lenter possumus dicere : Circumcisi sunt autem do
quiescat sub vinea sua ei sub ficu sua, cum jam spiritali sequenti pelra , petra vero erat Christus.
non sit qui exlerreal filios Israel . Nisi enim quis ſuerit per Evangeliuin secunda cir
3. Verumtamen transeunt Jordanem quadraginta cumcisione purgalus, non potest opprobrium Ægy
millia virorum armalorum accincti in conspectu B pli , id est, illecebras corporalium deponere vilio .
Domini ad bellum , et tunc dicit Scriptura *, quia ram ,
in die illa exalla vit Dominus Jesum in conspectu 6. Videamus lamen quale sit hoc ipsum quod dici .
totius generis filiorum Israel ? , Fuerit quidem ista tur, quia « hodie abstuli opprobrium a filiis Israel . 1
(55) exaltatio filio Nave, ul dux populi illius apud Omnes homines etiamsi ex lege veniant, etiamsi
ens quos regebat, magniſicus haberelur : noster per Moysen eruditi sint , habent tamen opprobrium
vero Jesus Dominus meus , dux el rector populi hu Ægypti in senelipsis (60) , opprobrium peccatorum .
jus, quomodo exaltatur in conspectu omnis generis Quis erit similis Paulo etiam secundum legis obser
filiorum Israel , videamus. Ego arbitror quia ipse vantiam ? Audi denique ipsum dicentem º : « Secun
semper apud Patrem exallalus est et excelsus. Sed dum justitiam quæ in lege est, conversalus sine
hoc opus est, ut in conspectu nostro exaltet illum querela . , Ipse lamen (61 ) pronuntiat el dicit 10 :
Deus. Exaltatur autem in conspectu meo, cum mihi Fuimus enim et nos aliquando insipientes, incre
sublimilas et celsitudo divinilatis ejus aperitur . duli, errantes, servientes (62) desideriis el volupla
Quando ergo mihi excelsa ejus (56) divinitas reve libus variis, in malitia et invidia , odibiles , odien
lata est ? tunc profecto cum Jordanem transirem , C les illivicem . » Non libi videntur hæc opprobria
el variis sacramentorum munimentis fulura arma esse, el opprobria Ægypti ? Sed ex quo venil Clari
rer ad prælia . slus, et dedit nobis secundam circumcisionem per
4. « Et limuerunt, inquit " , Jesum , sicut timue baptismum regenerationis, el purgavit animas no
rant Moysen. » Onnis qui sub lego est, limet Moy. stras , abjecimus hæc ommia, el pro iis assumpsi
sen : cum vero ad Evangelium ex lege transierii, mus conscientiae bonæ astipulationem in Domino .
mulala observantia mulalur el limor, sicut Aposto Tunc per secundam circumcisionem ablata sunt
ius dicit ® : « Ego autem per legem , legi norlulus nobis opprobria Ægypti , el purgala sunt vitia pec
sum, ut Deo vivam , cum Christo confixus sum catorum . Nemo ergo si integre conversus est , si ex
cruci (57 ) . Vivo aulem jam non ego, vivit vero in corde pænituit , si fideliter Jordanis fluenta digres
nie Christus. sus est , si secunda per Evangelium circumcisione
5. Post hæc jubetur filius Nave facere cultros ex purgatus est , præteritorum metual opprobria deli
pelra , et sedens circumcidere filios Israel secundo . clorum . Audis quia hodie abstulit ( 63) a le oppro
Vellem ego ( 58) in hoc loco percontari Judæos , brium Ægypti . Hoc et in Evangeliis significat Du
quomodo potest quis secundo (59) circumcidi circum minus cum dicit "l : Remissa sunt libi peccata
cisione carnali . Semel enim circumcisus quis ultra D lua, sed jam noli peccare, ne quid deterius tibi ac
non habet quoi secundo possit auferri. A nobis cidat. , Si enim post remissionem peccatorum ultra
vero quibus dicitur quia lex spiritalis est, vide quam non pecces , vere ablalum est a le opprobrium Ægy
digne et convenienter isla solvanlur. Dicimus enim pli . Si vero iterum peccaveris, iterum in le velera

' Malll . xv, 19. Jos, iv , 14 , s Jos. iv, 14. Gal.11, 19 , 20 . * Jos. v, 9. I Cor. x , 4. Pbil. III .
6. 10 Tit, ui , 3. 11 Luc. yli , 49, ct Joan . v , 14 ,
(55) Ista . Deest in libb . antea editis, sed restitui dæis . )
tur e mss . (59 ) Codex Gemelicensis, « circumcidi qui ultra
(56) Ejus. Deest etiam in libh . editis, sed habelur non habet, , elc .
in miss. " Paulo post mss ., « Jordanem Transiren . , ( 60) Opprobrium Ægypti in semelipsis. Hæc de
Libb . editi , « Jordanem transierim . 1 sunt in libris antea editis, sed exstant in omnibus
(57 ) Mss., i conlixus sum cruci. , Libb . edili, inss .
a crucifixus sum . » (61) Mss ., ( ta :yen . , Libh , edili, o autem , )
(58) Vellem ego , ele . Sic habent codd . Sanger 162) Servientes. Deest in libris antea editis, sed
manensis el Gemelicensis cum uno Ebroicensi. Libb. habelir in omnibus mss .
edili : 4 Velim ergo in lioc loco perconlari a Ju (63 ) Gemelicensis cum uno Ebroicensi, e abstuli. )
851 ORIGENIS 8.52

revolvuntur (64) opprobria " , co magis quo mullo A que mater est Ægyptus , ex qua cerlum est hujuso
majoris criminis est Filium Dei conculcare , et modi opprobria pullulare : quæ si transito jam
sanguinem testamenti pollutum ( 65) ducere , quam Jordane susceperis , el iis le rursus laqueis illiga
legem Moysis negligere. Mulio enim majoris op veris, lecum sine dubio opprobria Ægypti tralis.
probrii est , qui post Evangelium , quam ille qui Sed si quando le talis curiositas interpellat et de
sub lege positus fornicatur , quia iste tollens corde luo hujusmodi bostis erumpit , dic ei, quia
409 membra Christi, facit ea membra meretricis. Jesui ducem sequor, in cujus potestate sunt que
Vides ergo quam graviora el cumulatiora in le op . futura sunt. Quid mili scire quæ futura sunt ?
probria , si neglexeris, revolvantur. Denique jam Quiccunque ille vult, hæc futura sunt. ldeo ergo
nemo le reum stupri arguil, sed sacrilegii scelere uit in nobis vere secunda circumcisio complealur,
condemnal, quia dicitur ad le 18 : 1 An nescitis quia per quam vetera Ægypti opprobria deponamus, ab
corpora vestra templum Dei sunt ? Si quis autem his oinnibus segregati prorsus esse debemus, ut
templum Dei violaveril , disperdel illum Deus . 1 purificati corpore el corde puras etiam manus le
Hæc etiamsi prius ignorabas, nunc lamen ex quo vemus ad Deum , puro quoque ore , el purgatis la
in auribus luis isla verba dicuntur, el in cor luum biis , ac mente sincera , prece el actibus glorifice
B
hujuscemodi doctrina transfunditur, scilo le his au mus Deum in Christo Jesu Domino nostro (69), cu
ditis lemplum Dei et membrum Christi esse jam jus est polestas et imperium in sæcula sæculorum .
ſaclum . Vide quantum profeceris ex homunculo Amen ,
terreno ( 66) . In templum Dei progressus es sine HOMILIA VI .
dubio , in quo babilare debet Denis : el qui caro el
De Pascha quod fecerunt filii Israel in Galgala, et
sanguis eras, profecisti ul membrum Cbristi sis. quomodo fructus lerrr ceperunt e regione palma
Sed sicul magnus est iste profeclus , ita el disces rum . De principe virtutum militiæ Domini (70),
SUS is, atque irremediabilis pene (67) la ubi dicitur ad Jesum 16 : Solve calceamentum de
pedibus luis . Locus enim in quo slas , terra sarcia
psus. Jam tibi enim non licet lemplo Dei uti , nisi in est. )
sanctitate , nec menibra Christi ad indignum revo
care negotium . Et ideo si quando le malie concu - 1. Qui non obedientes fuerunt mandatis Domini,
piscentiæ pulsal illecebra , memor liorum quæ nunc incircumcisi dicuntur. Ex quo intelligitur illos ap
audis, bosti illi occurre, qui de te ipso , hoc est de pellari incircumcisos, qui non obediunt mandatis
luo corde procedit , el resisle ei in talibus verbis , Domini ( 71 ) . Sed lainen el circumcisos et incir
el dic , quia non sum meus : emplus enim sum pre- C cumcisos, quia omnem animam diligit Deus , non
tio sanguinis Christi et membrum ipsius effectus penitus derelinquil. Misit enim Jesum , qui omnes
sum . Non licet mihi tollere membrum Christi, et simul dignos circumcideret et indignos , el non
facere membrum meretricis. Dic ei , quia templum filium Nave Jesum , non enim vera el perfecla cir.
Dei effeclus sum , non mihi licet immundum aliquid cumcisione ille populum circumcidit, sed Jesuma
illuc inducere , nec fas esl mihi violare lemplum Christum Dominuin et Salvatorem nostrum (72).
Dei : sed et illud adde , quoniain « qui fornicatur, Hic enim est , qui vere a nobis pollutionem abstu
in corpus suum peccal " : , non in islud corpus lil carnis et abscidit ( 73) , et a corde atque anima
solum , quod templuin Dei effectum est , sed et in nostra peccatorum inquinamenta purgavil . Deni
illud quod dicitur, quia omnis Ecclesia corpus que audi quid dicit Scriptura de iis qui per Nave
Christi est 18 : et in omnem Ecclesiam videtur de filium præfigurabantur. « Circumcisi aulem , 1 in .
linquere, qui corpus suum maculaverit , quia per quit ' T , « filii Israel requieverunt in eodem loco,
unum membruin macula in omne corpus diffundi sedentes in castris usque dum sanarenlur, el lune
lur. Est et illud opprobrium Ægypti , quod , si ne dixit Dominus ad Jesum : Hodierno die abstuli op
glexeris , etiam post Jordanis transitum , el post probrium Ægypti a vobis. , Non enim sullicil 110
D
baptismi secundam circumcisionem , velustæ con bis circumcidi , sed el post circumcisionem sanari,
sueludinis inustione suggerilur (68) , observare au id est usquequo etiam cicatricem ipsam circumci
guria, requirere stellarum cursus, et eventus ex iis sionis vulnus obducat . Quando ergo cicatris in
futurorum rimari , servare somnia cælerisque hu vulnere nostræ circumcisionis obducitur ? Ego ila
jusmodi superstitionibus implicari. Idololatriæ nam arbitror , quod circumcidi per Jesum nostrum , boc
19 Hebr. x , 29 . 18 ] Cor, vi , 19, 111, 17 . 1 * I Cor. vi , 18 . 18 Coloss. I , 24. 16 Jos . V , 16 . 17 Jos .
V, 8, 9,

( 64) lidem mss. , « revolrentur. 1
( 65) lidem mss . , " polluere. »
( 66) lidem mss . I lerræ . )
(67) Pene . Deest in Gemelic. et uno Ebroicensi .
168) Tidem mss . iinustio te suggerit. )
(69) Duo Ebroicenses : « Dominum nostrum Je.
film Chrislum . , Genetic . ( Deum nostruin Jesumi
Christum . , Mox codex Sangerm . , cujus est.
Libb. antea editi : 1 cui esi . , Unus Ebroicensis
ibidem habet : 1 imperium cum sancio Spiritu. '
( 70 ) Post vocem i Domini, , in codi. Gemeti.
censi et Ebroicensi uno additur : i el Jericho. )
Reliqua desunt.
(71) lidem . mss . « Sed el incircumcisos, quia,
( 72 ) lidem mss. « Jesum Nazarenum Domi
num . )
( 73) lidem : ( pollutionem carnis abscidit. )
853 IN LIBRUM JESU NAVE HOMILIA VI . 854

est vitiis carere, malas consuetudines et pessima A bus est quem de Ægypto exeuntes nobiscum porta
institula deponere, fædos et inconditos mores , et vimus, parva hæc eruditio sæcularis ( 78) , aut etiam
quidquid ab honestatis et pietatis regula abhorret si quis forle alligit liberalium litterarum cognitio
abscindere. Sed hoc cum in initiis facimus, ipsa nem (79) , quæ exiguum aliquid juvare nos potest .
novitalis quodammodo difficul.ale constringimur, Jo eremo vero positi , id est, in hoc in quo nunc
el quasi cum labore quodam et dolore animi , ve sumus vitæ slalu , manna vescimur, per hoc quod
teris consuetudinis culpas novella institutione mu divinæ legis instructionibus erudimur. Qui vero
lamus. Et ideo est, ut dixi , 410 qua:dam difficul merueril terram repromissionis intrare, id est , ea
las in initiis, ut vix ægreque amputare possimus quæ a Salvatore repromissa sunt consequi , ille
prima (74 ), et secunda suscipere. Hoc ergo mihi edit fructus e regione palmarum . Vere enim fru
videtur tempus esse, quo velut in dolore circumci clum palmæ inveniet, qui devicto hoste ad promissa
sionis nostræ dicimur residere, usqueqao obdacta pervenerit . Certum namque est , quod quantacun
cicatrice sanemur. Obducimus autem cicatricem , que illa sunt, quæ nunc in lege Dei , vel divinis lil
cum jam nova instituta absque difficultate comple ieris intelligere possumus aut sentire, mullo subli
mus, et in usum nobis vertitur, quod prius quasi miora et excelsiora erunt illa , que cessanle uni
B
insolilum ac dilicile videbatur. El lunc vere jam gmale facie ad faciem sancti quique videre mere
sanati dicimur, cum vitiis carentes virtutes novo buntur, quia quæ i oculus non vidit , nec auris
usu vertimus in naluram . Et ita demum merito ad audivit, nec in cor hominis ascendit " , » hæc « præ
nos dicit sermo divinus ea quæ sequuntur 18 : paravit Deus iis qui diligunt eum ( 80) . , Quod si
Hodierna die abstuli opprobrium Ægypti a vo secundum litteram solam intelligenda sit lex , in
bis : ) quia posteaquam ablatum est opprobrium veniuntur (81 ) sine dubio filii Israel , cum meliori
Ægypli , lunc dicitur 19 : « Et fecerunt filii Israel
bus uterentur ( manna quippe de cælo capiebant)
pascha quarta decima die mensis primi (75 ). Non ex repromissione deteriora accepisse, quibus prius
enim anle circumcisionem pascha facere poterani , Ægyptiacis deficientibus cibis , melior ulique suc
sed neque slalim post circumcisionem carnes agni cesserat cibus manna de cælo. Et quomodo nunc
comedere, antequam sanarentur. Sed posleaquam putabitur meliore cibo cessante successisse delerior,
sanati sunt , dicitur quia fecerunt pascha filii Israel
nisi quia major et verior ratio in spiritali intelli
quarta decima die mensis. Vides crgo quia nemo gentia , quam in textu litteræ deprehenditur ? Sed
immundus facit pascha, nemo incircumcisus, sed interim posteaquam introduxit Jesus populum in
quicunque mundus fuerit et circuncisus, sicut et C lerram sanctam , tunc expugnalis (82) omnibus ce
Apostolus interpretatur dicens 0 : Elenin pascha lebrat Pascha .
nostrum immolatus est Christus. Itaque diem ſe 3. < El factum est cum esset Jesus in Jericho 'S,
slum celebremus, non in fermento veleri , neque in
respiciens oculis vidit hominem stantem contra se,
fermento malitiä et nequitiæ ( 76 ), sed in azymis
et gladius evaginalus erat in manu ejus. Et acce
sinceritatis el veritatis . , Sed et lunc quidem dens Jesus dixit ei : Nosler es , an adversariorum ?
quando exiit populus de terra Ægypti , portavit Al ille dixit : Ego sum princeps militiæ virtutis
sparsum in vestimentis suis. Cum autem defecisset Domini : nunc adveni (83). » Respiciens ergo oculis
sparsum , el panes non haberent , pluit illis Deus videt principem militiæ virtulis Domini, lanquam
maona. Cum autem venerunt ad terram sanctain , qui prius non respexerit , sed lunc , cum principem
et fructus perceperunt provinciæ palmarum , defe mililize Domini visurus esset. Quem lamen cum vi
cil eis manna , et lunc edere cæperunt de fructibus disset Jesus , non eum velut communem hominem
lerræ . liaque iria genera (77) ciborum genera vidit , sed intellexit virtutem esse quandam . Non
liter describunlur. Unum quidem quo vescimur dum enim ( 84) cerlus est ex divinis virtutibus , an
exennies de terra Ægypti , sed hoc ad parvum lemn D ex contrariis una sit quæ videtur, et ideo interro
pas suflicit, fost hoc aulem manna succedit . Ter gal, el perquirit dicens : « Noster es , an adversa
lium vero jam de terra sancia capimus fruclum . riorum ? i dlille ait : « Ego sum princeps militiæ
in quibus differentiis ( ul meu parvilatis intellectus virlulis Domini , runc adveni. » Et cum hoc audis
assequitur) illud arbitror indicari, quod primus ci sel (85) , adoravil Jesus, et dixit 28 : « Domine, quid

18 Jos. V, 9. 19 Jos. v , 10.90 I Cor, v, 7, 8. 35 I Cor. 11 , 9. 1: Jos . V, 13, 14. 23 Jos . v , 14.

(74) lidem : 1 in initiis exuere alque ampulare « Deus diligentibus se. ,

nos posse prima . )
( 75) Primi. Decsl in Sangerm . el Gemelicensi.
( 76) Mss . ''( nequitiæ . » Libb. cdili : 1 maligni.
latis. )
(77) Codex Gemelicensis : « Iria genera . , Libb.
edili : 1 tres species . )
(78) Sæcularis . Unus Ebroicensis : I schola
ris. i
(79) Gemelic , el duo Ebroicenses : « scientiam . ,
( 80) Codex Gemelic , ascendunt, i el paulo post
( 81 ) Idem : « invenientur. ,
182) Sangerm ., Gemelic . el unus Ebroicens . I ex
pugnalis. , Libb. editi : 1 expurgatis. , Ibid . San •
germ . ( celebrant pascha . ,
(83) Nunc adveni. Dcest in libb. antea editis,
sed habelur in omnibus mss . Mox in cod . Gemelic.
deest ( respiciens . )
( 84) Sangerinan . I enim . , Libb, edici ; i la
men .
(85) ldem : 1 dixissel.
 855 ORIGENIS
præcipis servo lno ? » Quid est quod nos per hoc A de paradiso in hujus mundi essilium trusus est.
edocet Jesus ? Dlud sine dubio quod dicit aposto .
lus * : « Nolile omni spiritui credere, sed probale
spiritus si ex Deo sunl. , Cognovit ergo Jesus ron
solum quod ex Deo est , sed quia Deus est . Non
enim adorassel, nisi agnovisset Deum . Quis enim
alius est princeps militiæ virlulum Domini, nisi
Dominus noster Jesus Christus ? Omnis namque gala est. Quomodo ergo ei consummatio dubilur !
cæli militia, sive angeli, sive archangeli, sive vir
lutes , sive dominationes, sive principalus, sive po
lestales, omnia hæc quæ per ipsum facta sunt, sub
ipso principe militant, qui est principum princeps,
et qui largitur principibus principalum . Ipse est enim
qui dicit in Evangelio 25 : « Eslo poleslalem habens
supra 411 decem civitales. » Et alibi : « Esto iu
B
poleslalem habens supra quinque civitates. , llic est
qui acceplo regno regressus est .
3. Sed interim videamus qux præsens leclio sug-
gerit. In Jericho est Jesuis , adhuc hostes obtinent
civitalem , nondum victi sunt, el jam lamen dicitur
ad Jesum *6 :( Solve calceamentum de pedibus luis,
locus enim in quo slas terra sancta est . , Et quo
inodo Jericho lerra sancta est, quæ ab hostibus re
linelur ? Sed ne forle boc sil quod indicatur, quia
quocunque venerit princeps mililie virtutis Do
mini, sanctifical locum , quia nec ipsa Jericho lo
cus erat sauclus : sed quia princeps militiæ Domini
venil illuc, locus dicitur sanctus. Ego etiam amplius
aliquid audeo el dico , quia etiam Muyses ubi stabat,
per seipsum non erat locus sanclış, sed quia Domi с
mus stabat cum Moyse, præsentia Domini sanctifica
rerat locum , et ideo dicitur ad eum il Solve
corrigiam calceamenti lui , locus enim in quo stas
terra sancta est . y Unde el nos si vita et meritis
accedamus ad Deum , el digni efficiamur ut assistal
nobis Deus , dicitur etiam ad nos ul solvamus a pe
clibus animæ nostræ , si quid in eis vinculi mortalis
annexum est. Isti enim sunt pedes , quos laval Je
sus *, quos nisi laverit, non habebimus parlem
cum co . Quod si ergo ab anima nostra el sensibus
omne vinculum curæ mortalis ( 86 ) absolvimus, con
tinuo libenter etiam nobis aderit et assistel Deus .
4. Quie aulem sunt in consequentibus videamus.
Circumdatur Jericho, expugnari eam necesse esi.
Quomodo ergo expugnatur Jericho ? Gladius non D
educitur adversus eam , aries non dirigitur, nec lela
vibrantur, lubæ solummodo sacerdotales adhiben
lur, et his Jericho muri subruuntur. In figura enim
mundi poni Jericho in Scripturis frequenter inve
nimus . Nam el in Evangelio ? quod dicitur bono
de Jerusalem in Jericho descendisse el in latrones
incurrisse, forma sine dubio erat illius Adæ , qui
2 * | Joan . IV , 1 . 23 Luc. xix, 17 , 20. 26 Jos . v,
30 Malth . XX . 31 | Cor. xv, 52 , et 1 Thess . IV , 5 . 32 |
38 Tit. 11, 3. 36 I Cor . vi , 11 .
( 86) lien : « mortalitatis . ,
(87) Sert sanctificati estis. Iarc desunt in libris
editis, seit legiintur in tribus mss . Sangeru ., Ge
Helic , el uno Ebroicensi.
(88) Post imperium unus Ebroicensis adhdit : 1 cum
856
Sed el cæci 30 qui erant in Jericho , ad quos venit
Jesus ul ſaccrel cos videre, formam gerebant co
rum qui in hoc mundo cæcitate ignorantiæ preme.
bantur, ad quos venit Filius Dei . Hæc ergo Jericho,
id est mundus hic casurus est. Consummatio el.
enin sæculi jam dudum sanctis voluminibus pervul
quibus organis ? Vocibus, inquil, luliarum . Quarum
lubaruin ? Paulus libi secreli hujus proda ! arcanum .
Audi ipse quid dicat : « Canet , inquit » , luba, et
mortui qui in Christo sunt, resurgent incorrupti,
et ipse Dominus in jussu , in voce archangeli, el in
luba Dei descendet de cælo. » Tunc ergo Jesus
Dominus noster cum tubis vincel Jericho el pro
slernet eam , ita ut ex ea meretrix sola salvelur, et
omnis domus ejus. Veniel, inquil, Dominus noster
Jesus, et in Tubarum voce veniet. Sed jam nunc
oremus ut veniat el destrual mundum , qui in ma
ligno posilus est 3s , el omnia quæ in mundo sunt,
quia « omne quod in inundo est , concupiscentia
carnis est, et concupiscentia oculorum " . , Isla de
struat, isia jamjamque dissolval , salvet autem hanc
solam qu: e, exploratores ejus suscepit, quæ Aposlo
los ejus in lide el obedientia receplos , in superio
ribus collocavit , et adjungal el scriet neretricem
hanc cum domo Israel. Sed jam non repetamus,
nec reputemus ei veterem culpam . Aliquando nie
retrix ſuit, nunc autem uni viro casto virgo casta
copulata est Christo. Audi Apostolum dicentem de
ea 34 : « Slalui autem hoc ipsum , uni viro virgiveni
Castam vos exhibere Christo , ) Ex ipsa eral el ille
ipse qui dicebal 38 : « Fuimus enim et nos aliquando
insipientes, increduli, errantes , servientes deside
riis et voluptatibus variis . » Vis adhuc copiosius di
scere , quomodo meretrix jam non sil meretris ?
Audi adhuc Paulam dicentem 38 : « Et hæc quideni
fuistis , sed abluti estis; sed sanctificati estis (87 )
in nomine Domini nostri Jesu Christi, et in Spiritu
Dei nostri., Ui enim possel evadere, ne cum Jeri.
cho interiret, validissimum ab exploratribus si
gnum salutis accepil , spariuin coccineum . Per
Christi etenim sanguinem Ecclesia hæc universa
salvatur, in ipso Jesu Christo Domino nostro, cui
est gloria el imperium ( 88) in sæcula sæculorum.
Amen .
HOMILIA VII .
De Jericho quomodo capla est . Et uti præcepil Je
sus filiis Israel, ui de anathemate non sume
renl (89). Ei Raab quomodo salvalu esi . Ei de eo
quidextralia
ſuratus est ex anaihemale linguam auream ( 10) ,
el pura.
1. Jericho lubis subruitur sacerdolum . Salim
15. 27 Exod. Jll , 5 . 28 Joan , xii . 39 Luc. I.
Joall , v , 19 . 33 i Joan . 11 , 16 . 3* II Cor. 11, 11 .
Spirila sancio . ,
(89) Et uti præcepit Jesus filiis Israel , at de ana
Themale non sumereni, liec desiderantur in tribus
miss.Sangermall., Gemelic. ct to Ebroicensi.
( 90 ) Sangerm . i regulam aureann ,
 857 IN LIERUM JESU NATE HOMILIA VII . 853
enim ul lubaru m clangor increpuit, nurorum deje . A sed unum lantummodo hominem facit beatum . Sic
clús est subilus . Dixeramus etiam et prius, quod enim dicit 40 : « Bealus vir qui timet Dominum . ,
Jericho formanı sæculi præsenlis obtineat, cujus ro Alibi etiam plures fiunt beati “ , sicut pauperes spi
bur el munimenta sacerdotalibus lubis videmus esse rilu , vel mansueti , vel pacifici, vel mundi corde.
destructa. Firmilas namque el munimenta quibus Hic autem beatitudo profusa est , et tanta hic ne
relut muris mundus iste nitebalur (91 ), idolorum scio quæ causa beatitudinis indicatur, ut univer
cultus erat, divinationum fallacia arle dæmonum sum pariter populum facial bealum , qui tamen
winistrala, augurum atque aruspicum , magorum scierit jubilationem . Unde mihi videlur jubilatio
que commenta , quibus omnibus velut muris validis ista indicare quemdam concordiæ el unanimitatis
sinvis ambiebalur hic mundus. Insuper cliam di affectum . Qui si incidat in duos vel tres Christi di
versis philosophorum 412 dogmatibus et eminen- scipulos, omnia quæcunque pelierint in nomine Sal
tissimis assertionibus ac disputationibus (92) , velul valoris, præslat eis Pater cælestis. Si vero tanta
proceris quibusdam et robustis lurribus firmaba fuerit beatitudo, ul universus populus concors et
lur. Veniens vero Dominus noster Jesus Christus, unanimis maneal, ut eadem dicant omnes in eodem
cujus ille prior filius Nave designabal adventum , sensu atque in eadem sententia permanentes , isto
miuit sacerdotes apostolos suos portantes tubas B tali populo vocem unanimiter elevante, fiet (95) il
ductiles , prædicationis magnificam cælestemque lud quod scriptum est in Actibus apostolorum **,
doctriuam . Sacerdotali luba primus in Evangelio quia lerræ molus factus est magnus, ubi tunc una
suo Matthæus increpuil . Marcus quoque, Lucas et nimes orabant apostoli cum mulieribus, et Maria
Joannes suis singulis tubis sacerdotalibus cecine matre Jesu : et terræ motu facto destruentur, et
runt. Petrus etiam duabus (93) Epistolarum suarum cadent omnia quæ terrena sunt, ac mundus ipse
personat lubis. Jacobus quoque et Judas. Addit ni subvertelur. Audi denique Dominum et Salvatorem
bilominus adhuc ei Joannes luba capere per Epi nostrum ad hoc ipsum suos milites cohortantem ,
slolas suas et Apocalypsim , et Lucas apostolorum quomodo dicit 48 : 1 Confidite , ego vici mundum . ,
gesta describens. Novissime autem ille veniens, qui Illo ergo duce jam nobis victus est mundus, el muri
dixit 37 : « Pulo autem sos Deus novissimos apo ejus collapsi sunt, quibus homines sæculi niteban
stolos ostendit, » et in quatuordecim epistolarum lur . Sed et unusquisque nostrum debet in semel
suarum fulminans lubis, muros Jericho, et omnes ipso ista complere. Habes in le Jesuin ducem per
idololatrice machinas , et philosophorum dogmata lidem , fac tibi lubas ductiles , si sacerdos es ; imo
usque ad fundamenta dejecit. C quia sacerdos es (gens enim regalis effectus es, et
2. Movet me sane etiam illud quod historia referi , sacerdotium sanclum : de le enim scriptum est )
quia non solum sacerdotes lubis cecinerunt, ut ca fac tibi lubas ductiles (96) ex Scripluris sanctis,
derent muri Jericho, sed et audita voce lubæ dici inde duc sensus , inde sermones, propterea enim lu
lur miversus populus ululasse ululalu magnio , vel, bæ ductiles appellantur. In ipsis cane , id est int
sicul in aliis exemplaribus habetur, jubilasse jubilo psalmis el hymnis, in canticis spiritalibus cane , in
magno . Et quamvis iste sermo improprie translatus proprielicis sacramentis, in mysteriis legis, in aposto
esse videatur, adadayuós enim in Græco scriptum licis dogmatibus cane . Et si in talibus cecineris
est, qnod neque jubiluin , neque ululatum proprie lubis, el seplies arcam Testamenti circumtuleris, id
siguilical, sed illam magis ostendil vocem , qua belli est , si legis mystica præcepta ab evangelicis non
tempore exercitus clamorem consonum tollens, una separes lubis : si eliału jubilationis concentum (97 )
nimiler sese cohortari ad prælium solel : lamen liic de lemetipso exigas , id est cogitationum el sensuun
sermo in Scripturis jubilatio magis quam ululatio luorum populus qui intra le est, concordem semper
consuevit inscribi, ut ibi 38 : « Jubilate Domino, om el consonam proferat vocem , el non aliquando vc
nis lerra . , Et iterum 39 :( Beatus populus qui runi dicas , aliquando personæ potentis adulatus
scil jubilationem . , Quod etiam me permovet di- D niendacio maculeris, si non le aliquando blandum
ctum , quid istud lantum sit operis (94) quod bea remissio faciat, aliquando iracundia truculentum ,
tum populum faciat. Non dixit , quia beatus populus si non arrogans erga modicos, et apud superbos hue
qui scil mysteria , vel qui scil cæli ac terræ el side milis inveniaris, denique si non pugna intra le gee
rum rationem : sed « bealus, inquit, populus qui rillr , dum concupiscil caro adversus spiritum , et
scil jubilaiionem . , In aliis limor Dei bealum facil, spiritus adversus carnem : si hæc intra le jam con

57 ICor. iv , 9. 38 Psal . € , 1. 39 Psal . Lxxxix , 16. 40 Psal . cxii , 1. * Malih . v. 49 Act . 1 . 43 Joan , xvi , 33.

(91 ) Iste nitebatur. Unus Ebroicensis : « iste ule .
bailir. , Gemelicensis : « instituebalur. ,
(92 ) Codex Gemeticensis cum uino Ebroicensi :
assertionibus disputationum . , Mox idem Geme
lic . « velul proceribus. I
(93) Duabus . Gennelicensis : « ex tribus. ,
194) Idem : tanli sit operis . ,
(95) ldem : isti bali... elevanti liel. ,
(96) Si sacerdos es , imo quin sacerdos es, gens
enim regalis effectus es , el sacerdotium sanctum ; de
le enim scriptum est : Fac tibi tubas ductiles. Ilc
omnia desiderantur in libris antea edilis , sed lepe
riuntur in omnibus mss.
( 97) Gemei. et unus Ebroicensis : 1 sed etiam
jubilationis de lemetipso esigas concentum . , Libb .
editi pro e concenlum , o babent « consensum . 2
 853 ORIGENIS 896

præcipis servo li10 ? » Quid est quoi nos per hoc A de paradiso hujus mundi exsilium trusus est.
edocet Jesus ? Wlud sine dubio quod dicit aposto). Sed el cæci 30 qui erant in Jericho , ad quos venit
jus ** : « Nolite omni spiritui credere, sed probale Jesus ut facerel cos videre, ſorinam gerebant co
spirilus si ex Deo sunl. , Cognovit ergo Jesus non rum qui in hoc mundo cæcitate ignorantiæ preme
colum quod ex Deo est , sed quia Deus est . Non bantur, ad quos venit Filius Dei . Hæc ergo Jericlio,
enim adorassel, nisi agnovissel Deum . Quis enim id est mundus hic casurus est. Consummatio el
alius est princeps militiæ virlulum Domini, nisi enim sæculi jam dudum sanctis voluminibus pervul
Dominus noster Jesus Christus ? Omnis namque gala est. Quomodo ergo ei consummalio dabitur ?
cæli militia , sive angeli, sive archangeli, sive vir quibus organis ? Vocibus, inquit, luliarum . Quarum
lules, sive dominationes, sive principalus, sive po lubaruın ? Paulus libi secreli liujus prodal arcanum .
leslales, omnia hæc quæ per ipsum facta sunt, sub Audi ipse quid dicat : « Canel , inquit , tuba, et
ipso principe militant, qui est principum princeps, murlui qui in Cbrislo sunt, resurgent incorrupti,
et qui largitur principibus principalum . Ipse est enim el ipse Dominus in jussu , in voce archangeli, el in
qui dicit in Evangelio 25 : « Esto potestatem habens luba Dei descendel de cælo . » Tunc ergo Jesus
supra 411 decem civitates. » Et alibi : « Esto lu Dominus noster cum lubis vincel Jericho et pro
B
potestatem habens supra quinque civitales. , llic est sternet eam , ita ut ex ea ineretrix sola salvelur, el
qui accepio regno regressus est . omnis domus ejus . Veniet, inquil, Dominus noster
3. Sed interim videamus quæ præsens lectio suge Jesus , el in Tubarum voce veniet. Sed jam nunc
gerit . In Jericho est Jesus, adhuc hostes obtinent oremus ut veniat et destrual mundum , qui in ma
civitalem , nondum victi sunt , el jam lamen dicitur ligno positus est » , el omnia quæ in mundo sunt,
ad Jesum 16 : « Solve calceamentum de pedibus luis, quia « onine quod in inundo est , concupiscentia
locus enim in quo slas terra sancla est . , Et quo carnis est , et concupiscentia oculorum 38. , Isia de
inodo Jericho lerra sancta est, quæ ab hostibus re struat, isia jamjamque dissolvai , salvet autem hanc
tinelur ? Sed lię forle hoc sit quod indicatur, quia solam qur, exploratores ejus suscepit, quæ Aposto
quocunque venerit princeps militiie virtutis Do los ejus in fide el obedientia receptos , in superio
mini, sanctificat locum , quia nec ipsa Jericho lo ribus collocavil , et adjungal el scrieh meretricem
cus erat sauclus : sed quia princeps militiæ Domini banc cum domo Israel. Sed jam non repetamus,
venil illuc, locus dicitur sanctus . Ego etiam amplius nec reputemus ei velerem culpam . Aliquando me
aliquid audeo el dico , quia etiam Muyses ubi stabat, retrix fuit, nunc autem uni viro casio virgo casta
per seipsum non erat locus sanctus , sed quia Domi- c copulata est Christo. AudiApostolum dicentem de
nus stabal cum Moyse , præsentia Domini sanctifica ea 34 : « Slalui autem koc ipsum , uni viro virgiven
rerat locum , el ideo dicitur ad eum 27 il Solve castam vos exbibere Christo , » Ex ipsa eral et ille
corrigiam calceamenti lui , locus enim in quo stas ipse qui dicebal 38 : « Fuimus enim et nos aliquando
terra sancta est , X Unde el nos si vita et merilis insipientes, increduli , errantes , servientes deside
accedamus ad Deum , et digni efliciamur ut assistat riis et voluptatibus variis . , Vis adhuc copiosius di i
nobis Deus , dicitur ctiam ad nos úl solvamus a pe scere , quomodo meretrix jam non sit meretrix ?
clibus animæ nostræ , si quid in eis vinculi mortalis Andi adhuc Paulam dicentem 36 : « Et hæc quidem
annexum est . Isti enim sunt pedes, quos laval Je fuislis, sed abluti estis; sed sanctificati estis (87 )
sus " , quos nisi laveril , non habebimus parlem in nomine Domini nostri Jesu Christi, el in Spiritu
cum eo . Quod si ergo ab anima nostra el sensibus Dei nostri . Ut enim possel evadere, ne cum Jeri
omne vinculum curæ mortalis ( 86) absolvimus, con cho interiret, validissimum ab exploratoribus si
tinuo libenter etiam nobis aderit et assistel Deus . gnum salutis accepit , spartuin coccineum . Per
4. Quic autem sunt in consequentibus videamus. Christi etenim sanguinem Ecclesia hæc universa
Circumdatur Jericho, expugnari eam necesse esi. salvatur, in ipso Jesu Christo Domino nostro , cui
Quomodo ergo expugnatur Jericho ? Gladius non D est gloria el imperium ( 88) in sæcula sæculorum.
educilur adversus eam , aries non dirigitur , nec tela Amen .
vibrantur, luba solummodo sacerdotales adhiben TOMILIA VII .
lur, et bis Jericho muri subruuntur . In figura enim De Jericho quomodo capla est . El uti præcepit Je
mundi poni Jericho in Scripturis frequenter inve sus filiis Israel, ui de anathemate non sume
nimus . Nam el in Evangelio " quod dicitur bomo renl ( 89 ). Ei Raab quomodo salvata est . El de co
qui ſurullis est
el dextralia ex . anaihemate linguam auream ( 90 ),
pura
de Jerusalem in Jericho descendisse el in latrones
incurrisse, forma sine dubio erat illius Adæ , qui 1. Jericho lubis subruilur sacerdotum , Salim
21 | Joan. iv , 1 . 25 Luc. xix , 17 , 20. 26 Jos . v , 15. 27 Exod . ill , 5. 28 Joan , xill. 99 Lic . I.
30 Matth . XX . 31 | Cor. xv , 52 , el 1 Thess . iv , 5 . 32 | Joan . v , 19. 33 í Joan . 11 , 10 . 3* II Cor. II , 11 .
35 Til . 11, 3. 36 I Cor. vi , 11 .
(86) lien : 4 mortalitatis . » Spirilu sancto . )
(87) Seil sanctificati estis. Haec desunt in libris (89) El ui præcepit Jesus filiis Israel , at de ana
edilis, seul legislur in tribus mss . Sangerul ., Ge Themate non sumerent. llec desiderantur in tribus
1sic , el uno Ebroicensi.
mss .Sangermall., Gemelic. et lino Ebroiccusi.
(38) Posl imperium unus Ebroicensis achit : « cum ( 90 ) Sangerm . regular aureanu . 1
 857 IN LIERUM JESU NAVE HOMILIA VII . 853

enior al lubarum clangor increpnil, murorum deje. A sed unum tantummodo hominem facit beatum . Sic
clús est subilus . Dixeramus etiam et prius, quod enim dicit 40 : « Beatus vir qui limet Dominum . ,
Jericho formanı sæculi præsentis obtineat, cujus ro Alibi eliam plures fiunt beati " , sicutpauperes spi
bur elmunimenta sacerdotalibus lubis videmus esse rilu , vel mansueti , vel pacifici, vel mundi corde .
destrucla. Firmilas namque et munimenta quibus Hic autem bealiludo profusa est , et taula hic ne
relul muris mundus iste nilebalur (91 ) , idoloruni scio quæ causa beatitudinis indicatur, ut univer ..
cultus erat , divinationum fallacia arle dæmonum sum pariter populum faciat bealum , qui tamen
winistrata , aug urum atque aruspicum , magorum scierit jubilationem . Unde mihi videtur jubilatio
que commenta , quibus omnibus velut muris validis isia indicare quemdam concordiæ el unanimitatis
sinis ambiebalur hic mundus. Insuper cliam di affectum . Qui si incidat in duos vel tres Christi di
versis philosophorum 412 dogmatibus et eminen- scipulos, omnia quæcunque petierint in nomine Sal
tissimis assertionibus ac disputationibus (92) , velut vatoris, præstat cis Pater cælestis. Si vero tanta
proceris quibusdam et robustis turribus firmaba fuerit beatitudo , ul universus populus concors et
lur. Veniens vero Dominus noster Jesus Christus , unanimis maneal , ut eadein dicant omnes in eodem
cujus ille prior filius Nave designabal adventum , sensu atque in eadem sententia permanentes , isto
minit sacerdotes apostolos suos portantes lubas B tali populo vocem unanimiter elevante, fiel (95) il
ductiles , prædicationis magnificam cælestemque lud quod scriptum est in Actibus apostolorum ,
doctriuam . Sacerdotali luba primus in Evangelio quia lerræ molus factus est magnus, ubi tunc una
suo Matthæus increpuit . Marcus quoque , Lucas et nimes orabant apostoli cuni mulieribus , et Maria
Joannes suis singulis tubis sacerdotalibus cecine inalre Jesu : et terræ motu facto destruenlur , et
runt. Pelrus etiam duabus (93) Epistolarum suarum cadent omnia quæ terrena sunt, ac mundus ipse
personal lubis. Jacobus quoque el Judas. Addit ni subvertelur. Audi denique Dominum et Salvalorem
hilominus adhuc ei Joannes tuba canere per Epi nostrum ad hoc ipsum suos milites cohortantem ,
stolas suas et Apocalypsim , et Lucas apostolorum quomodo dicit 48 : 1 Confidite , ego vici mundum . ,
gesla describens. Novissime autem ille veniens, qui Illo ergo duce jam nobis viclus est mundus, el muri
dixit 37 : « Pulo autem cios Deus novissimos apo ejus collapsi sunt, quibus homines sæculi niteban
stolos ostendit , ) el in quatuordecim epistolarum lur. Sed et unusquisque nostrum debet in semel
suarum fulminans lubis, muros Jericho , el omnes ipso ista complere. Habes in le Jesuin ducem per
idololatrice machinas, et philosophorum doginala lidem , fac tibi lubas ductiles , si sacerdos es ; imo
usque ad fundamenta dejecit . C quia sacerdos es (gens enim regalis effectus es , et
2. Movel me sane etiain illucl quod historia reſeri , sacerdotium sanclum : de le enim scriptum est )
quia non solum sacerdotes lubis cecinerunt, ut ca fac tibi Tubas ductiles (96) ex Scripturis sanctis,
derent muri Jericho, sed et andila voce tubæ dici inde duc sensus , inde sermones , propterea enim lll
lur miversus populus ululasse ululalu magno, vel , bæ ductiles appellantur. In ipsis cane , id est in
sicut in aliis exemplaribus habetur, jubilasse jubilo psalmis el hymnis, in canticis spiritalibus cane , in
magno. Et quamvis iste sermo improprie translatus proplielicis sacramentis, in mysteriis legis , in aposto
esse videatur, adanayuós enim in Græco scriptum licis dogmatibus cane . El si in talibus cecineris
est, qnod neque jubiluin, neque ululatum proprie lubis, el seplies arcam Testamenti circumtuleris, id
significat, sed illam magis ostendil vocem , qua belli esi , si legis mystica præcepla al evangelicis non
tempore exercitus clamorem consonum tollens, una separes lubis : si eliadu jubilationis concenlum (97 )
nimiler sese cohortari ad prælium solel : lamen liic de lemelipso exigas , id est cogitationum el sensuum
sermo in Scripturis jubilatio magis quam ululatio luorum populus qui intra le est, concordem semper
consuevit inscribi, ut ibi 38 : 1 Jubilate Domino, om el consonam proferat vocem , el non aliquando vc
nis terra . , Et iterum 39 :( Bealus populus qui rum dicas , aliquando persona potentis adulalis
scil jubilationem . , Quod etiam me permovet di- D mendacio maculeris, si non le aliquando blandum
ctum , quid istund lanlim sit operis (94) quod bea remissio faciat, aliquando iracundia truculentuni,
tum populum facial. Non dixit , quia bealus populus si non arrogans erga modicos, et apud superbos hue
qui scil mysteria , vel qui scit cæli ac terra el side milis inveniaris, denique si non pugna intra le gee
rum rationem : sed « beatus, inquil, populus qui ritur, dum concupiscil caro adversus spirilum , et
scil jubilationem . , In aliis limor Dei beatum facit, spiritus adversus carnem : si hæc intra le jam con

st ICor. iv , 9. 38 Psal . € , 1. 39 Psal . Lxxxix , 16. 40 Psal . cxii , 1. " Matth . v. Act. I. 43 Joan . XVI , 33.

(91 ) Iste nitebatur . Unus Ebroicensis : « isle ule .
balur . » Gemeticensis : « instituebalur, ,
(92 ) Codex Gemeiicensis cum ano Ebroicensi :
( assertionibus disputationum . , Mox idem Geme
lic. I velul proceribus . 1
(93) Duabus . Gemelicensis : « ex tribus. 1
(94) ldem : 1 lanti sit operis . ,
(95) ldem : « isti tili... clevanti lict.
(96) Si sacerdos es , imo quin sacerdos es, gens :
enim regalis effectus es, el sacerdotium sanctum ; de
le enim scriplum est : Fac tibi lubas « uctiles . Iliec
omnia desiderantur in libris antea editis , sed repe
riuntur in omnibus miss .
( 97) Gemei. el unus Ebroicensis : 1 sed etiam
jubilationis de temetipso esigas concent . » Libb .
edili pro e concenlun , habent « consensum , a
839 ORIGENIS
860
sonant et concordant , vocem jubilationis emille, A thema (3) in Ecclesias introducunt. Qui de astro.
quoniam tibi destruclus el dejectus est mundus . rum cursibus vilam hominum el gesta perquirunt,
Talis, opinor, erat ille , qui confidenter dicebal " : qui volatus avium et cælera hujusmodi que in se
a Mihi autem absit gloriari , nisi in cruce. Domini culo prius observabantur, inquirunt, de Jericho
nostri (98) Jesu Christi, per quein mihi mundus anathema inferunt in Ecclesiam , et polluunt caslra
crucifixus est , et ego mundo . ) Domini, el vinci faciunt populum Dei. Sed el mulla
3. Adhuc me tamen movet aliquid in loco , pa - alia peccata sunt per quæ anathema de Jericho in
rum mihi sensisse videor de jubilatione, humilia Iroducitur in Ecclesiam ; per quæ populus Dei
dixisse de niagnis . In adventu Jesu muri Jericho vincitur (4) el proslernitur ab inimicis. Aut non et
siibversi sunt, in adventu mei Domini Jesu mundus A postolus hæc eadem præcipit, cum dicit ** : « Mo
vincitur. Quomodo tamen vincitur mundus, scire ve dicum fermentum tolani massam corrumpit ? 1
lim manifestius , et lucidius intelligere quæ dicuntur. 5. Sed videamuis jam nunc quæ sequuntur. Sub
413 Volo ergo ego ipse qui doceo vos , vobiscum versa Jericho , Raab merelrix salvalur sola . Sic
pariter discere. Paulum . nobis communiter adhi enim scriplum est de ea 50 : « El Raab meretricem
beamus magistrum . Ipse est enim symmysles (99) el omnem domum patris ejus vivificavit Jesus, et
B
Christi, qui nobis possit indicare quomodo Christus adjecta est ad Israel usque in hodiernum diem . )
vicerit mundum . Audi ergo ipsum dicentem * Vellem requirere a Judæis, et ab iis qui Christiani
· Quod erat contrarium nobis, lulit illud de medio , quidem dicunlur, sed in Scripturis adhuc sensum
alligens illud cruci suæ , et exuens principalus el Judaicum servant, quomodo exponant Raab mere
potestates transduxit , libere triumphans eos in tricem adjeclam esse domui Israel usque in liodier
ligno crucis. , Ex his ergo verbis illud intelligo, num diem . Quomodo Raab usque in hodiernum
quod videntes pugnam Jesu cælestes virlules, prin diem adjecta esse dicitur ? Hoc enim Scripturæ
cipatus el polestales contrarias exulas polestatibus sanctæ moris est dicere de iis quæ usque ad finem
suis , alligalum fortem , et vasa ejus diripi , incre vel vitæ vel sæculi permanent. Yerbi causa, ut
puerunt lubis suis cælestibus, quia alligalo prin ait of : llic paler est Moabitarum usque in ho
cipe hujus mundi, victus est mundus, el vocem diernum diem , , quod significal usque in finem
jubilationis ( 1 ) in triumpho Christi crelestis exerci sæculi . El iterum dicitur in Evangelio " , quia dil
lus dedil . Vere ergo healus est populus gentium , ſamalus est sermo hic apud Judæos usque in lo
qui novit talem hanc jubilationem colestis exerci diernum diein , id est usquequo sæculum slal.
tiis , et qui mysteria agnoscit el credit . c Raab vero ineretrix (5) quomodo adjecia dicitur
4. Sed videamus quid est quod in sequentibus domui Isracl usque in hodiernum diem ? Nunquid
indicatur . Dicit enim Jesus 6 : Custodite vos ab malri successio posteritatis ascribitur, ut videatur
anathemate, ne forte concupiscatis el tollatis ab in sobolis reparatione servari ? An illud magis in
anathemale, et faciatis castra filiorum Israel ana telligendum est , quod vero Israeli adjuncta ac so
llema, et conteralis nos el omnem synagogam Do ciala est usque in hodiernum diem ? Et si vis ma
mini. » Tale est quod indicalur in his verbis : Vi . niſestius videre quomodo Rahab adjungitur Israeli,
dele ne quid in vobis sæculare babeatis, rie sæcula intuere quomodo ramus oleastri inseritur in radi
res mores , ne vitia , ne tergiversalionem de sæculo cem bonze olivæ 63 , et intelliges quomodo ii qui in
vobiscum ad Ecclesiam deferalis. Sed anathema sit serti sunt fidei Abrabæ et Isaac et Jacob , recte
vobis omnis conversatio sæcularis. Nolite divinis appositi dicuntur et adjecti ad Israel usque in ho
mundana miscere, nolile negotia sæculi Ecclesiæ diernum diem : quia in illorum radicem (6) nos
secrelis inserere. Hoc est quod et Joannes Episto- raini oleastri ex gentibus assumpli, qui aliquando
læ suæ personat luba dicens 67 : « Nolite diligere meretricabamur, lignum et lapidem pro Deo rero
mundum , neque ea qua: in mundo sunt. , Et Paulus (7) colentes, appositi sumus usque in hodiernum
simililer 48 :
« Nolite , inquit, conforınari huic D diem : et facti sumus propter fidem Christi nos
mundo . , Qui enim hæc faciunt, accipiunt de ana sursum , ille aulem populus qui permausit incre
themale . Sed et illi qui, verbi causa , cum Chri dulus (8) , deorsum , secundum Deuteronomii pro
sliani sint, solemnitales gentium ( 2) celebrant , ana- phetiam . Si quis ergo habet in se Christum, qui
** G : l. u . 14. 15 Coloss. II, 14, 15, 16 . 46 Jos . vi , 18 . 47 ) Joan . 11 , 15. 48 Rom . XII, 2. " I Cür. v, 6.
" Jos , vi , 25. B1 Gen. xix , 37. Malib . XXVII, 8. 83 Rom . XI.

( 98 ) Sangerm . I nostri . , Libb . editi : ( mei . ,
( 99) Idem cum uno Ebroicensi : 1 symmysles . '
Gemelic . I subminister. , Libb . edili : 7 11.ini
sier. )
( 1 ) Gemelic , ( ex voce jubilationis , , et post
a exercitus , omillil i dedir.
(2) Sangerir , o gentium . , Libb . editi : 1 Genti
lium . )
(3) Mss ., 1 anathema. . Libb . edici : i analle
'nala . )
(4) In Ecclesiam , per que populus Dei rincitor.
Hæc desunt in libb . antea editis, sed esslaut in
omnibus mss .
( 5) Sangerm . el Gemeticensis : mulier. »
( 6 ) Sangerm . ( radicem , , Libb. edili : radio
ces. )
(7) Vero . Deest in libris edilis , exstal vero in
omnibus mss .
(8) Gemelic. et Sangerm , o incredulus, 1 Libb.
editi : I in iucredulitatc. )
 861 IN LIBRUM JESU NAVE HOMILIA VII . 862

est omnium capit, hic efficitur in capul . Illi enim A net, Christuin ( 16) , cujus corporis tu, qui Ecclesiae
negaverunt Christum Jesum , el effecti sunt in cau presides , oculus es , propterea utique ut omnia cir
olam , et qui erant primi, facti sunt novissimi. cumspicias, omnia circumlustres, etiam ventura
6. Sed et illud non oliose (9) transcurrendum prævideas . Pastor es , vides oviculas Domini ignaras
est , quod uno peccante ira super omnem populum periculi ferri ad præcipitia , et per prærupta pen
venil. lloc quando acciilit ( 10) ? quando sacerdules dere ( 17) , non occurris ? non revocas ? non saltem
qui populo presunt, erga delinquentes benigni vo voce cobibes ( 18) et correptionis clamore deler
luat videri , ei verentes peccantium linguas ne forle res ? Sic immemor es ( 19) Dominici sacramenti " ,
male de eis loquantur, sacerdotalis severitatis im ut cum ille derelictis nonaginta novem in cælesti
memores, nolunt implere quod scriplum est 66 : bus, propter unam oviculam quæ erraveral, ad
Peccantem coram omnibus argue , ut cæeri me terram (20) descenderil, el inventam vectaverit hu
F lum (11 ) habeant, , et iterum : 1 Auferle malum meris suis ad cælum , nos in nullo prorsus in cu
1 er vobis ipsis . , Nec zelo Dei succensi ( 12) imitan randis oviculis magistri pastoris sequamur exem
lur Apostolum dicentem 86 : Tradidi hujusmodi plum ? Hæc non ideo dicimus , ut pro levi culpa
hominem Salanæ in interitum carnis, ut spiritis aliquis abscindatur ( 21 ) : sed si forle commonitus
1 B
salrus fial. » Neque illud evangelicum implere stu quis et correplus pro delicio semel el iterum ac
dent, 414, ut si viderint peccantem , primo secrele lertio, nihil emendationis ostenderit , utamur me
conveniant, post etiam duobus vel tribus arbitris . dici disciplina . Si oleo perunximus , si emplastris
Quod si contempserit, et post Ecclesiæ correptio- mitigavimus, si malagmate mollivimus , nec tamen
nem ( 15) non fuerit emendalus , de Ecclesia expul cedit medicamentis lumoris duritia , solum superest
som velut gentilem habeant ac publicanum . El dum reinedium desecandi. Sic eniin Dominus dicit 18 :
uni parcunt, universæ Ecclesiæ moliuntur interi « Si dextera manus lua scandalizaverit te , abscide
lum ( 14) . Quæ isla bonitas ? quæ ista misericordia eam , el projice abs le. , Nunquidnam manus cor
esl, uni parcere, et omnes in discrimen adducere ? poris nostri aliquando scandalizat nos, ut de hac
Polluitur enim ex uno peccatore populus. Sicut ex manu corporis Evangelium dicat : ( Abscide eam
una ove morbida grex universus in ſicilur, sic etiam el projice abs te ? , Sed hoc est (22) quod dicit , ut
uno vel fornicante, vel aliud quodcunque sceleris ego qui videor libi manus esse dexlera , el presbye
committente ( 15), plebs universa polluitur. Et ideo ter nominor, et verbum Dei videor prædicare , si
observemus nos invicem , et uniuscujusque conver aliquid contra ecclesiasticam disciplinam , et Evan
salio nola sil , maxime sacerdotibus el ministris. C gelii regulam gessero, ita ut scandalum tibi et
Nec pulent se recte dicere, Quid hoc ad me spe Ecclesiæ (23) faciam , in uno consensu Ecclesia
ctat si alius male agit ? Hoc est dicere caput ad pe universa conspirans excidal me dexteram suam , el
des, Quid ad me pertinet si dolent ? Si male habent projiciat a sc. Expedit eniin tibi et Ecclesiæ (24)
pedes mei, non mea interest , dummodo caput in absque me manu lua , quæ male agendo scandalum
sanitate perdurel. Aut si dicat oculus manui. Non feci, introire in regnum cælorum , quam meculi
indigeo opera lua , quid ad me pertinet si doles ? ire in gehennam . Hæc idcirco diximus, quia vide
Si vulnerata es , nunquid ego oculus conturbabor mus in Scripluris sanctis referri , quod propter
es ægritudin e manus ? Tale ergo est quod agunt ii unum peccantem anathema facti sunt filii Israel ,
qui Ecclesiis præsunt , non cogitantes quia unum ila ut vincerentur ab hostibus.
corpus sumus omnes qui credimus, unum Deum 7. Sed videamus et ipsum peccalum ejus quale
habenles , qui nos in unitate constringit et conti sit : Furalus est , inquit 69 , linguam aurean , el po

** I Tim . v , 20 . 88 I Cor . V , 13. * 6 jbid . 5. 87 Liic . XV . 88 Matth . v , 30. 69 Jos. vii , 21 .

(9) Sed el illud non otiose , elc. Citatur hic locus D ( 16) Mss. < Christum. , Libb. editi : , Chri.
ab Jona Aurelianensi episcopo lib . i De institutione
laicali , p
ca . 18.
( 10 ) Gemetic. « hoc quando accidit? > Sangerm.
• hoc quomodu accidit ? ; Libb. edili : hoc modo
accilit. )
(11 ) Mss. , 1 melum . , Libb. editi : I liino
rem . )
(12) Codex Gemeticensis : I succensi. , Libb .
edili : succincli . )
( 13) Omnes niss . i el post Ecclesiæ correplio
nein . Libb. editi : et post bæc Ecclesiæ cor
reptione. )
( 14 ) Gemeticensis : 1 et dum non purgant uni
versa , Ecelesiæ moliuntur interitum , i
( 15) lilem : ( sic etiam per unum vel fornican
le! vel aliud quodcunque sceleris commillen
le ) , )
slus. )
(17 ) Gemelicensis : 1 ad prærupla pendere. ,
Unus Ebroicensis : ( ad prærupla lendere. )
( 18 ) Gemetic . I prohibes. )
(19) Omnes mss . ( sic immemor es . » Libb. edi.
ii : 1 sic memor es. )
(20) Sangerman . ad lerram . , Libb . editi : s ad
terras . , lpidem codex Gemetic . inventam revue
caverit humeris suis. )
(? :) Sangermanensis cum uno Ebroicensi : ( exci.
dalur . ,
(22) Libb . antea edili : 1 an de hac manu ... di
cit : Abscinde eam el projice abs le ? Hoc est. 1
Sed omnes mss . ut in nostro lexlu .
(23) Omnes mss . ( libi et Ecclesiæ. , Libb, edi
ti : i libi Ecclesiæ. ,
(24) Omnes mss. iterum : 1 cilii et Ecclesiæ ,
Libb . editi ut supra.
 383 ORIGENIS
suit eam in tabernaculo suo . Non pulo in illo furlo A lur audire pro eo quod minus delectabilis eorum
parvi auri tantam vim fuisse peccati, ut tam nu videtur esse narratio . Scire elenim debetis digna
merosam Domini Ecclesiam macularel. Sed videa quidem esse sancti Spirilus eloquio quże leguntur :
mus ne forte interioris intelligentie sit tanta el sed ad explananda ea indigemus gratia Spiritus
lam gravis acerbitas isia peccati. Mullus decor est sancli , illa quam dicit Apostolus 61 : 1 Alii autem
in verbis , et multa in philosophorum vel rhetoruin per Spiritum dalur sermo sapientiæ , alii sermo
sermonibus pulchritudo , qui omncs de civitale scientix secundum eumdem Spiritum . » Ista igitur
sunt Jericho, id est , hujus mundi homines . Si ergo etiam nos in locis præsentibus indigemus, in qui
juvenias apud philosophos perversa dogmata lucu . bus referlur quod Jesus successit Moysi , et ipse
lenti sermonis assertionibus decorata , isla est lin . populum ducit, el adumbratur in præsenti lectione
gua aurea . Sed vide ne le decipiat ſulgor operis, ne lalis quaedam historia . Qui habitabant llay civita
le rapiat sermonis aurei pulchritudo : memeulo , tem , primo quidem visi sunt vincere et verlere
quia Jesus anathema jussit esse omne aurum quod filios Israel propter peccatum quod admiseranl.
in Jericho ſuerit inventum . Si poelam legeris mo Postea vero quam ablatın est malum de medio
dulatis versibus, el præfulgido carmine deos deas ipsorum , jubetur a Deo Jux populi Jesus in duas
B
que lexenlem , ne delecteris eloquentiæ sua vitale . partes dividere populum , ui pars simulet fugam,
Lingua aurea est : si eam sustuleris et posueris in pars aulem subsistat in insidiis quibus decipiatur
labernaculo luo : si introduxeris in cor tuuin ea llay, cum præceperit Jesus. Quibus ita dispositis,
quæ ab illis asseruntur, pollues omnem Ecclesiam rex Ilay videns Jesum et filios Israel eminus, con
Domini. Ploc fecit infelix Valentinus, et Basilides , citatur adversum eos in prælium . Illis vero simu
hoc ſecit el Marcion bärelicus ( 25) . Furali sunt isti lantibus ' fugam , isti acrius insectantur, et velut
linguas aureas de Jericho, et philosophorum no spolia ducturi de hostibus, omnes simul er urte
bis non reclas in Ecclesias introducere conati sunt procedunt, ita ut, sicut Scriptura dicit , relinque
sectas , el polluere ominem Ecclesiam Domini. Sed rent vacuam civitatem . Sed posteaquam in consti
nos præcedens Patrum sequamur exemplum , dis lutum progressi sunt locum , conversus Jesus signum
cutiamus diligentius ne quis absconditam in 1a dedit, ut exsurgerent qui in insidiis erant, el dorsa
bernaculo suo habeat Jerichontiam linguam , eti hostium cæderenl : el ita illi novissimi, et isti pri
abjiciamus maluin es nobis ipsis , quia etiam si ini medios hostes conclusos interimunt universos.
nos cessamus , arguet Deus , ita ut ipse sponte Et boc modo victis iis qui babitabant Ilay , regem

confiteatur et dicalso : Furalus sum linguam al - c ipsorum suspenderunt in ligno gemino.

ream el dextralia pura . Vides cujusmodi ſuratus 2. His andilis verisimile est auditores dicere,
415 est ſurlum ? linguam ſuralur et dextralia pil Quo mihi hæc ? quid mihi confert si cognoscam
ra . Pura autem dextralia sunt opera in quibus di quod victi sunt ii qui habitant llay, quasi non simi
vinum nihil miscelur, sed lotum secundum homi lia , aut ctiam potentiora bella , vel gesta sint, vel
nem geritur, Denique el nostris in disputationibus gerantur? llæc fuit cura Spiritus sancti, ul relictis
moris est dicere , quia Christum non purum homi lol et lantarum nobilium excidiis urbium , prædium
nem dicimus, sed Deum et hominem confitemur. civitatis lay scriprum (27) sacris voluminibus man
Illud autem quod de Jericho furalur, purum esse darelur ? Temerarium fortasse sit quod facimus,
dicitur, id est sine Deo, que utique furanti essii lam ardua el tam dillicilia Scripluræ sancta loca
til causa peccati . Et ideo nos nihil purum el hu explanare conantes : sed si nos oraljonibus vestris
manum de Christo sentiamus, sed Deum pariter juvelis, non solum culpam elpugiemus audaciæ ,
alque hominem fateamur, quia et sapientia Dei verum et devotionem nostram amplexus Pater
inultiplex dicitur , ut per hæc mereamur partici Verbi Deus dabil verbum in adapertione oris nostri ,
pium sumere sapientiæ Dei , qui est Christus Jesus quo el vos ædificen : ini, el nos non indevoli parea
Dominus noster, cui est gloria et imperium in se- D mus . Orantes ergo et intenti animis (28) audite.
cula sæculorum . Amen .
Primo propter peccata victi sumus, et ii qui habi
TIOMILIA VIII . labant Way quamplurimos ex nobis interfecerunt.
De iis quæ in eversione Hay gesta sunt, el de rege Hlay interpretatur chaos (29) . Claos autem locum
ejus (26) , ex parle , ei de gemino ligno. vel habitaculum esse noviinus contrariarum viriu
1. Deprecamur vos , o auditores sacrorum volu lum , quarum rex el princeps diabolus est . Adver .
minum , non cum læjio vel fastidio ca que legun sus hunc veniens Jesus , in duas partes dividit po

60 Jos . vii , 21 . 61 I Cor. XII , 8 .

(25 ) Ebroicensis unus : « hierelicus. , Libb . edi cendio dederit Jesus, ut non habitelur in æternum .
li : « bæretici. » Utrunque desideratur in Sanger (27) Codex Sangerm ., scriplum . , Libb . editi,
manensi. inscriptum . )
(26) Gesla sunt et de rege ejus, elc . Sic codex ( 28) idem , e intenti animis . , Libb . editi, inter
Sangermanensis. Ju Gemelicersi deest, « el de ligno lis animis . A
gemino. , Libb . ejti baheni, · gesta sunt, el (le ( 29 ) lay interpretatur chaos Ab cumulus,
ligno gemino, et de rege ejus, vel quomodo cam in .. acerris . )
855 IN LIBRUM JESU NAVE HOMILIA VIU . 866

polu , et alios quidem in primis statuit , alios in A quia el hic Apostolus ( 34) duplicem crucis prodidit
posterioribus, qui ex insperato post terga veniant rationem . Duo enim sibi contraria dixit esse crise
inimicorum . Et vide si non prima pars est populi cifixa , se sanctum et peccatorem mundum , ad il
illa de qua dicit 68 : « Non veni nisi ad oves perdi lam formam sine dubio quam superius diximus
las domus Israel ; el de qua dicit Paulus 68 (30) : Christi et diaboli. Nos enim mundo cruciſigimur ,
( Gralia autem et pax omni homini operanti bo liinc cum veniens princeps hujus mundi in nobis
num : Judæo primoni, lunc etiam et Græco , , id non invenit quidquam . Et nobis mundus crucifigi
est gentili posteriori . Iste ergo populus est qui in lur, cum peccati concupiscentiam non recepi
primis slaluilur, el quasi fugiens cum Jesu . Posle mus (35 ).
rior vero populos est , qui ex gentibus congregatur; 4. Sed si quis forte esi allentios auditorum , po
quique ex insperalo venientes (quis enim sperarel test dicere : Forma quidem rerum gestarum videlur
geoles salvari ) acrius post tergum adversarios cæ esse conveniens, sed adhuc illud me movet, quod
dunt; el sic uterque populus mediam lurmam dæ diabolus el exercilus suus, quantum ad historiæ
monum conclusam slernit ct vincit. Sed fortasse figuram ostenditur, interemplis est : el quomodo
di - s mihi, Quomodo ergo quasi fugiens ponitur videmus adhuc et diabolom , et contra rias polestie
populus prior ? Valile consequenter. Fugere eteniin B les intanlum valere adversum servos Dei , ut etiam
visi sunt qui sequuntur Jesum , a legalibus oneribus apostolus Petrus cum ingenti cautela præmoneal,
el præceptis , ab observationc Sabbati , a circuin et dical observandum esse 67, quia « adversarius
cisione carnis, a jogulatione hostiarum . Sed ilu noster diabolus , sicut leo rugiens circuit , quærenis
rum non fugil qui secutus est Christum , perſectio quem transvorel. , Videamus ergo si el in hoc di
nem et plenitudinem legis . gnum aliquid sancti Spiritus eloquiis possimus in
3. Post omnia aulen , etiam res Hay in ligno venire. Allventus Christi unus quidem in humili
gemino dicitur esse suspensus. Hoc in loco mysle tatc complelus est , alius vero speratur in gloria :
rium legitur ( 31 ) quamplurimos latens : sed oran et hic primus adventus in carne mystico quodam
tibus vobis tentabimus hæc, non nostris opinioni sermone in Scripturis sanctis umbra ejus appella
bus, sed divinae Scripturæ testimoniis aperire. In lur , sicut et Jerencias prophela denuntial, dicens 28:
superioribus diximus regem Hay diabolo posse con ( Spiritus vullus nostri Christus Dominus, cui nos
ferri : hic quomodo in ligno gemino suspensus ( 32) diximus : In umbra ejus vivimus in gentibus. Sed
sit , operæ pretium esl noscere . Crux Domini no . el Gabriel cum evangelizarct Mariæ (36) , de nati
stri Jesu 416 Christi gemina ſuit. Mirus tibi ser
С vilale ejus dicit 69 : « Virtus Allissimi obumbrabit
mo fortasse el novus videtur, quod dico crux gemi libi . , Propter quod intelligimus, quamplurima pri
1:a fuit : boc est , gemina ratione cousial el duplici : mo hoc adventu ejus adumbrari, quorum adimple
quia visibiliter quidem Filius Dei in carne cruci lio atque perfectio in secundo consummelur (37)
fixus est : invisibiliter vero in ea cruce diabolus adventu . El apostolus Paulus dicit ?o , quia « resu
eum principalibus suis et polestatibus affixus est scilavil nos cum eo, simulque sedere fecit in cce
cruci . Non tibi hoc videbitur verum , si tibi horum lestibus. » Ei ulique nondum videmus credentes ,
testem produxero apostolum Paulum ? Audi ergo all resuscilalos esse jam , aut in cælestibus consc
de iis quid ipse pronuntial ; , Quod erat, inquil 6*, disse : sed adumbrala sunt quidem hæc nunc per
contrarium nobis, lulit illud de medio, afligens cruci lidem , quia mente et spe a terrenis et mortuis
SUP, exuens principalus el poleslales traduxii, li operibus elevamur, el quotidie cor nostrum erigi .
bere triumphans eas in ligno crucis ; , licel in aliis mus ad cælestia el æterna : implebitur autem lioc
esemplaribus habeatur : i triumphans in semel in secundo ejus adventu , ul ea quæ nunc fide et
ipso, » sed apud Græcos habetur, in ligno. , Er spe præsumpsiinus, lunc etiam rerum effectu cor
go duplex ratio Dominicæ crucis : una illa qua poraliter teneamus . Ita ergo et de diabolo julelli
dicit apostolus Petrus 65 , quod Christus crucifixus D gendum est , quod viclus quidem et crucifixus est ,
nobis reliquit exemplum : el bæc secunda , qua crux sed jis qui cuin Christo crucifixi sunt, omnibus au
illa Tropæum de diabolo (33) fuit , in quo et cru lem credentibus, el universis pariter populis tunc
eilisus est el triumphalus. Ideo denique el aposto erit crucifixus, cum complebitur illud quod dicit
fus Paulus dicebal 66 ; « Mihi autem absit gloriari , Apostolus ” , quia « sicut in Adam omnes moriun
nisi in cruce Domini mei Jesu Christi, per quem lur, ita et in Christo omnes vivificabuntur. , Est
miki mundus crucifixus est , et ego mundo . , Vides ergo (38) in hoc etiam resurrectionis fuluræ mysle
63 Matih . XV , 24. 63 Rom . 11,10 . 64 Coloss. II , 14 , 15 . 68 1 Petr. 11 , 22 . 66 Gal.vi , 14 . 6787 I Peir. v, 8.
E8 Thren . iv , 20 . 69 Luc. 1 , 35. 70 Eplies . JI , 6. 71 1 Cor . xv , 22.
(50) Idem , « Paulus. , Libb . editi , « Apostolus. ) lexiu .
(31 ) Idem , ' geritur. ) ( 36) Codd . Sangerin . Gemelicensis cum uno
(32) Idein , « suspensus., Libb. editi , « crucifixus .) Ebroicensi, « Mariæ . , Aller Ebroicensis, ad Ma
(53) Mss . , « de diabolo . , Libb . edili , e diaboli . , riam . , Libb . edili , Mariam . )
(34) Sangerman. el Gomelic ., « Apostolus.» Libb . ( 37) Sangerm . el duo Ebroic., I consummclur . )
edici, « Paulus. ) Libb . editi , i consummabilur. s
(35) Libb. editi , « concupiscentias non recepi ( 38) Ergo. Deest in libb. editis , sed habelur in
mus. ; Codex vero Sangermanensis ul in nostro Sangerm .
867 ORIGENIS
rium . Nam et tunc dividetur populus in duas partes , A lugile invidiam et livorem , fugile detractiones rl
erunt el func quidam primi, el alii postremi, qui
cum (39) ad Jesum in unum conspiraverint, jam
lunc ultra omnino non erit diabolus, quia jam non
erit mors. Vis tibi etiam hæc divinis testimoniis
comprobemus ? Audi Apostolum dicentem " : « Hoc
enim vobis dicimus in verbo Domini, quia nos
qui vivimus, qui reliqui sumus, in adventu Do
mini non præveniemus eos qui dormierunt , quia
ipse Dominus in jussu et in voce archangeli el in
luba Dei descendel de cælo , el mortui qui in Cbri
slo sunt, resurgent primi. Deinde nos qui vivimus,
qui reliqui sumus, simul rapiemur cum illis in nu
bibus obviam Christo in aera , el sic semper cum Do
mino erimus., De diabolo aulein dicens, ail : No
vissimus inimicus destruetur mors, » quia vere lume B piunt salutis ? , qui fortasse sunt sancli angeli :
vincelar mors, cum mortale hoc absorbebitur a vila.
5. Sed videamus quæ in posterioribus conse
quuntur : « El incendii, inquit " , Jesus Hay, el
effecia est urbs quæ non babilelur in æternum . )
Vides quia hæc quæ sequunlur, magis ad mysterii
quam ad historice pertinent veritatem . Non enim
tam ille locus terrae inhabitabilis est in æternum ,
quam locus dæmonum inbabitabilis eril, lunc cum
jam nemo peccabil , neque regnabit in aliquo pec
calum , cui diabolus et angeli ejus igni iradentur
alerno, Doinino nostro Jesu Christo sedenle rege
et judice, et dicente iis qui priores et posteriores
vicerunt 78 (40) : « Venile, benedicti Patris mei ,
percipite regnum quod vobis paralum est a Patre C
meo ( 41 ). 1 aliis autem dicei 76 : « lie in ignem æler.
num , quem præparavit (42) Deus diabolo et 417
angelis ejus , , donec omni animæ quibus ipse no
vil remediis consulat , et omnis Israel salvus fial .
6. Sed el aliud mihi occurrit in loco conside
ranti Jesuin fugientein a facie exercitus Hay. Quid
putas est quod Jesus fugiens designabat ? Videa
mnus ne forle sil aliquid quod fugiendo vincamus, el
est aliqua perſecla virlus in fuga . Paulus nos apo
stolus docel dicens 71 : 1 Fugile fornicationem . )
Vides ergo esse quemdam spiritum fornicationis
quem lugere debemus, quicunque casie et pie in
Christo ac pudice volumus permanere. Isla ergo allare, et non ex altera intelligentia impeditur
ſuga est quæ habel salutem , ista ſuga virtutis est ,
ista fuga ( 43) beatitudinem confert. El non solum
fornicationis spiriliis fugiendus est , sed simili modo
sicul dictum est , « fugile fornicationem , , audia
mus dici ad nos : Fugite iram , fugite avaritiarn ,
"' | Thess. iv, 14 , 15 , 16 . 73 1 Cor. XV , 26 .
11 I Cor. 11 , 18. 78 Mall.s 23 . 79 Hebr. 1 , 14 .
( 39) Alias , e quicunque. )
(40) Gemeticensis et unus Ebroicensis, « vide
bundur ,
( 41 ) Omnes mss ., ( a Patre meo . » Libb . editi,
i als origine inundi. )
( 42) Codex Gemelic ., vile in gehennam ignis
quent prieparavil. )
(43) Fuga. Deest in libb. antea editis ; sed
erstal in codice Sangermanensi.
( 14 ) Quod si in alia, qugile in aliam . Nec etiam
80%
maleloquia. Que lamen nescio si quis effugiat,
nescio si quis evadal. Iste lalis erat erercilus llay
quem Jesus fugiendum docebat milites suos, el de
jis fortasse inanilat discipulis suis dicens 78 : « Si
vos persequuntur in hac civitale , fugite in
aliam ; quod si in alia , fugile in aliain (46) . »
Vult enim nos sugere ab hujusmodi hostibus ,
vult nos longe effici ab hujusmodi malis : el si
poluerimus interim evadere horum malorum fa
giendo contagia, lunc videntes devotionem , el pro .
posilum mentis nostræ sanctæ quæque virtutes, illæ
forlasse de quibus dicit apostolus Paulus (45) "* :
« Nonne omnes sunt ministeriales spiritus in mi
nisterium missi propter eos qui hæreditatem ca
qui videntes nos insectationem dæmonum pali, in
surgunt adversus eos qui nos inseclanlur , el omnes
eos post tergum cædenles interimunt. Jesus enim
est cum iis qui insecialiones patiuntur , magis
quam cum illis qui persequuntur. El merito : quia
delectalur esse Jesus cum iis qui fugiunt fornica
lionem , qui fugiunt (46) superbiam , qui fugiunt
dolum , et qui fugiunt mendacium . Si ergo ila io
lelligainus ea quæ scripla sunt, digna fortasse vi
debitur lectio stylo Spiritus sancii . Nam quid mihi
prodest, si sciam quod in gemino ligno rex Hay
suspensus est ? Si autem sciam duplicem esse vir
lutem crucis , in qua et Christus in carne siispen
dilur, et diabolus cum suo exercilu triumphalur,
ex intelligentia sacramenti ædificabilur anima mea.
Et ut magis fortasse adhuc excelsius amplitudinem
nsysterii dilalemus, in hoc ligno intelligitur esse
scientia boni el mali , in quo et bonus Chrislus, et
diabolus malus pependit : sed malus quidem ut
interiret, bonus vero (47) ut viveret ex virtute,
sicut el Apostolus dicit de Christo 80 , quia e el
crucifixus est ex infirmitate , sed vivit ex virtute
Dei . ilmo non solum ut vivat , sed ut el vivificel,
quia ipse est ( novissimus Adam ( 48) in spirila rivi
ficanle 81. , Sed hæc tropice dici intelligenda suni.
Christus enim ipse dicilur arbor vilæ . Sed sicut in
aliis ipse esse ostenditur el sacerdos, et hostia , et
aliera , sed tropice de ipso in suis locis unum
D
quodque sentitur : ita etiam nunc in liguris sacra
mentorum non impediet de uno atque eodem
simpla diversitas personarum .
7. Sed videamus quid etiam in consequentibus
75 Jos . viii . 28 . 78 Malih . XXV , 54 . 76 ibid. , 41 .
80 II Cor . xii, 45 . 81 I Cor. xv, 15 .
desunt in libris editis, sed leguntur in Sangerma
mensi el uno Ebroicen i .
( 45 ) Paulus. Deest in libb) . editis , exstil vero in
Sungermanensi.
( 46) Fornicationem , qui fugiunt . Hæc quoque
desunt in libris edilis , sed leguntur in omoibus
mannstriplis.
(47 ) Mss. Sangerm . et Gemetic. , malum qui
dein , ul interiret , bonum vero , i elc .
(48 ) Gemelicensis < in spiritumu vivificantem . I
869 IN LIBRUM JESU NAVE HOMILIA IS . 870

scribitur : « Et percusserunt , inquit , eos in ore A rando ; sive civilalem Domini uniuscujusque no .
gladii, usquequo non relinqueretur ex eis qui strum animam intelligamus, quæ ædificalur a Do
salvus fieret, neque qui effugeret. Hæc cuun legunt mino ex lapidibus vivis , id est ex virtutibus variis
Judæi, crudeles eficiuntur , et humanum sanguinem el diversis : de ipsa quoque civitale sanctus
siliunt (49) , putantes quia et sancti ita percusse quisque el diligens ejicit peccatores : id est cogi
runt eos qui habitabant llay , ul non relinquerelur tationes pessimas , el cupiditates pravas interficit
ab iis qui salvus fieret, neque qui effugerel : non ( 52) in malutino . Justus enim dicit 84 : « In malu
intelligentes in iis verbis adumbrari mysteria , el linis meditabar ( 53 ) in te, quia fuisti adjutor
hoc nobis magis indicari, quod ex iis quorum meus. » Quod est istud malutinum , nisi Dominus
chaos est habitaculum , et qui regnarunt in abysso, nosler Jesus Christus, qui est lux vera , et exoriens
dæmonibus , nullum penitus relinquere debemus, in cordibus nostris , atque illuminans ignorantiæ
sed omnes interimere. Interimimus autem dæ nostræ tenebras, et hujusmodi nobis mysteria re
mones, non ipsam. eorum substantiam perimen- velans, facit nos in lumine suo lumen videre ? Si
les : sed quia opus eorum ac studium hoc est , quando ergo legis in Scripturis sanctis justorum
ut peccare homines faciant , et hæc est illorum vita pugnas, cædes ac strages interemptorum , el quia
B
si nos peccemus, sine dubio interitus eorum est si sancti nullis penilus hostibus (54) parcunt, quinimo
non peccemus. Interficiunt ergo habitalores Hay et si pepercerint, reputari eis in peccalum , sicut
sancti quique, el periinunt, el non dimillunt ex eis repulatum est Sauli , qui vivuni reservaverat Agag
ullum : ii sine dubio (50 ) qui cum omni diligentia regem Amalec 85, hoc modo quo supra exposuimus ,
servant suum cor, ne de eo cogilaliones malæ pro intellige bella justorum , quia hæc bella ab eis ad
cedant ; sed et qui observant os suum , ut omnis versum peccatum geruntur. Quomodo aulein ma.
sermo malus non proccdat ex ore eorum . Hoc est nebunt justi , si vel parum aliquid peccati in semel
non relinquere ullum qui effugiat , cum eos ncc ipsis reservaverint ? Et ideo dicitur de eis, quia
sermo effugit malus . Agite ergo el vos , præpare non reliquerunt nec unum qui salvus fieret, ne
mus nos ad bujusmodi prælia , percutiamus May effugeret. Fortasse non mihi credes, quod adver
in ore gladii , el exstinguamus onines habitantes sum peccalum nobis injungilur pugna : Paulo
chaos, omnes contrarias virtules. Ulinanı el ego crede dicenti 86 : « Nondum usque ad sanguinem
modo dum loquor ad vos verbum Dei , cor pecca restilistis adversum peccatuin . , Vides tibi adver
loris pulsare possim ! Quod si fecero, certum est sum peccatum pugnam proponi, et usque ad san
quod gladio oris mei percutiain fornicationem , C guinis profusionem islud libi prælium consumman
percutiam malitiam , reprimam furorem , et si qua dum ? Aut non evidenter hæc indicat Scriptura
alia sunt mala in ore gladii , id est oris mei , oris divina , el in iis in quibus moris est ei dicere 87 :
mei sermone exstinguam ( 51 ) , el non relinquam ex Sanctificale bellumı ; » el, Pugnabilis (55) pugnam
eis qui salvus fiat, neque qui effugiat . Si enim Domini ? , Quid enim aliud est sanctificare bellum ,
omnes hos hostes nostros exstinxerimus, lunc vere nisi interemplis oinnibus animæ nostre hostibus,
diem feslum celebrabiinus Deo , el devictis adver qui sunt vitia peccatoruin , et mortificatis membris
sariis læla solemnitale gaudebimus. Tale aliquid quæ sunt super terram atque omnibus malis cupi
mihi videlur 418 etiam a sancio Propheta in ditatibus ampulalis , effici sanctum corpore et
Psalinis designari, ubi dicit de se 88 , quia « in spiritu, el fortiter facientem venire ad conspecluni
malutinis iplerficiebam omncs peccatores lerræ , Dei viventis , et pro palma victoriæ virtutis merito
ul disperdam de civilale Domini omnes qui ope coronari a Christo Jesu Domino nostro ? Cui est
rantur iniquitalem . 1 Sive cuim civitas Domini gloria el imperium in sæcula sæculorum . Amen .
Ecclesia Dei viventis accipitur, ejiciunt doctores de HOMILIA IX.
Ecclesia , el interficiunt eos qui operantur iniqui De allari quod ædificavil Jesus : ubi scripsil in la
lalem , contrarios dæmones adversariasque virlules D pidibus ejus ( 56 ) Deuteronomium . Et quomodo legil
illud in auribus lolius populi slantis in Garizin et
qui cogunt homines ad peccatum , docendo, insli Gebal : el quomodo (57) convenerunt reyes Amur
luendo, el occultata in divinis litteris ex locis rhæorum adversus Jesum .
talibus in qualibus nunc sumus , mysteria rese 1. Posteaquam subvertit Jesus Hay , id est chaos,

59 Jos . VIII , 22 . 83 Psal. ci , 8 . 9* Psal . Lxil, 6, 7 . 88 Reg . IV . 86 llebr. XII , 4. 87 Joel . 111 , 9 , ct
I Reg. xviii , 17 .
(49) Codes Sangerin . I sitiunt. , Libb . edili : edili, - nulli penilus hostium . )
( sitientes. ) (55) Idem , - el pugnabitis. , Libb . edili , i el
(50) Mss . ( ji sine dubio , 1 Libb . edili : i si expugnabitis. )
sine dubio. 2 (56 ) Codex Sangerm . , ejus. Libb . editi ,
( 51 ) Codex Sangerm . ( exstinguam . , Libb . i állaris . , Paulo post idem ms., I el quomodo
editi i restinguam . legit illud in auribus. , Libb . editi, i el quomodo
(52) Mss . i julerficit.»Libb. edili , ( interficiet . 1 relegit Jesus Deuteronomium in auribus. )
153, Sangerm . ( meditabar. , Libb. edili , e me (57) Idem ms. , I et quomodo. , Libb. editi ,
dilabor . , o ubi . ,
( 54) Idern , i nullis penitus hostibus. , Libb .
 871 ORIGENIS
el omnes habitatores ejus exemil, oportebat eum A ego arbitror, quod quicunque ex vobis lapidibus
dignum aliquod tali tanlaque victoria excelso
omnium Deo (58) munus offerre . Quid ergo istud
est quod agit post victoriam , videamus : 1 Ædili
cavit , inquit 88 , Jesus altare Domino Deo Israel in
monte Gebal , et fecit illud sicul præcepit Moyses
famulus Domini filiis Israel . Scriplum est autem in
lege Moysis, altare fieri ex lapidibus integris, in
quibus non est injectum ferrum . , Et posteaquam
fecit altare Jesus, « imposuit ibi holocausta Do.
mino, el immolavit sacriſcium salutaris ( 59) , , et
post sacrificium e scripsit in lapidibus Jesus Deu
leronomium , legem Moysi , el scripsit eam coranı
Giliis Israel : el omnes seniores Israel , el judices, el ignila concupiscentia non recepit , sed sculo ea fi.
scribæ eorum præcedebant hine et illinc arcam
lestainenti Domini. , Videamus ergo quid in his B rum pugnæ , ferrum belli , ferrum litium nunquam
omnibus indicetur, et quid præsens lectio nobis
ædificationis acquirat. Omnes qui in Jesum Chri
slum credimus, lapides vivi esse dicimur, secundum
quod Scriptura pronuntial, dicens 89 : « Vos autem
estis lapides vivi , ædificati domus spiritalis in sa .
cerdotio sancio , ut offeratis spiritales hostias,
acceptabiles Deo per Jesum Christum . , Sicut autem
in istis terrenis lapidibus observari novimus, ut lii
quidem lapides qui validiores sunt et potentiores ,
primi in fundamenta jaciantur, ut ipsis credi et
superponi possit lolius ædificii pondus : alii vero
qui sequentes sunt , id est paulo illis inferiores,
proximi illis qui in fundamento suni, ordinentur ;
qui vero plus inferiores sunt, paulo superius a
fundamentis ; tum deinde in comparationc lapidum
qui infirmiores sunt, in superioribus, el prope
ipsa jam lecti fastigia collocenlur ; ita nunc in
Rellige etiam de lapidibus vivis esse aliquos in fun
damentis bujus spiritalis ædificii. Qui autem sunt isti
qui in fundamentis collocantur ? Apostoli el pro
phelæ . Sic enim dicit Paulus, hæc ipse docens 9 :
« Ædificali, inquil , supra ſundamentum aposto
Jorum et prophelarum , ipso summo angulari (60)
419 lapide Christo Jesu Domino nostro. 1 Ui au
lem prompliorem le præpares, o auditor, ad hujus
ædificii constructionem , ut lapis aliquis inveniaris
ricinior ſundamento, disce quia et ipse Christus bl
jus quod nunc descripsimus ( 61 ) , ædificii fundamen
lum est . Sic enim dicit apostolus Paulus 91 ( 62) : 1)
Fundamentum enim aliud nemo potest ponere,
præter id quod positum est, quod est Christus Jesus ,
Beati ergo qui supra islud tam nobile fundamentum
ædificia religiosa et sancia construxerint. Sed in
hoc ædificio Ecclesiæ oportet esse el altare. Unde
88 Jos. vin , 30 , 31 , 32, 33 . 89 I Pel. II, 5. 90
Ephes. II , 20 .
93 Act. 1 , 24. 9 * Rom . vii , 26 .
( 58) Deo . Deest in libris antea editis, sed erstal
in manuscriptis. Paulo post codes Sangermanensis,
i quod ait post victorian . )
(59 ) Codex Sangermanensis , I salutis . 1 Alque
113 babei Gemeticensis.
(60) Gemelic . el duo Ebroir ., 1 ipso summo an
gulari. , In libris editis deest, ( summo. )
( 5 ' ) Cod . Sang. , , Christus Jesus quem nunc de
872
vivis apli suni, in hoc prompti, ul orationibus va
cent, el ut die noctuque obsecrationes ofi :sant Deo,
el supplicationum victimas immolent, ipsi sunt er
quibus Jesus ædificat allare .
2. Sed intuere quid laudis ipsis lapidibus aliaris
ascribilur . « Sicut dixit, inquil " , legislator More
ses , ædificari allare es lapidibus integris quibus
ferrum non est injeclum . » Qui putas sunl isti inte
gri lapides ? Novit uniuscujusque conscientia quis
sit integer, quis sit incorruptiis, impollutus, imma
culalus in carne et in spiritu : quis sit ille cui ler
rum injectum non est , id est qui jacula maligni
dei exstinxit el repulil : vel quis est ille , qu: fer
recepit , sed semper pacificus fuit, semper quietus
el milis , ex Christi humilitate formalus (63). Isti
sunt ergo lapides vivi , ex quibus Jesus Dominus
noster altare construxit ex lapidibus integris, qui
bus ferrum non est injectum , ut offeral super cos
holocausta et sacrificium salutis. Ego pulo quod
forle isti tales lapides integri el incontaminali, san
cli apostoli esse possint , omnes simul aliare unum
facientes propter unanimitatem atque concordiam .
Sic enim referuntur omnes simul unanimiter oran
les, el aperientes os suum dixisse 93 : « Tu , Domine,
qui corda omnium nosti . » Isti ergo qui poterant
unanimes, una voce alque uno spirilu orare, ipsi
fortasse digni sunt qui debeant omnes simul unum
altare construere, super quod Jesus sacrificium of
ſerat Pairi . Tamen et nos lentemus dare operam ,
ut eadem dicamus omnes unanimiter (64) unum sen
lientes : nihil per contentionem , neque per inanem
gloriam gerentes, sed in uno sensu , atque in eadem
sententia permanentes, si ſorle possimus etiam nos
apli eſlici lapides ad altare . Non enim deserit nos
Jesus Dominus noster ; sed quamvis sios vacanles
orationi, « quid oremus secundum quod oportet ne
sciamus, ipse tamen spiritus interpellat pro nobis
gemitibus inenarrabilibus * . » Dominus autem spi.
ritus est . Si ergo orationes nostras spiritus adju
vel , et offeral eas Patri omnium Deo geinilibus qui
bus nos explicare non possumus, certum est quia
el altaris constructionem sollicile requiral a no
bis .
3. Sed nondum plenus altaris ornallis est, etiam
si ex integris lapidibus construalur, ctiamsi ferrum
eis et jaculum maligni non inveniatur injectum,
sed adhuc deest aliquid, et adhuc est quod his
91 I Cor . 111 , 11 . 9 : Jos. Fiii , 3i .
scripsimus. )
(62) Paulus. Decst in libris edilis , sed erstal isi
omnibus mss .
(63) Codex Sangermanensis cum uno Ebroicensi,
( ex Christi humilitate formatus. , Alier Ebroicen
sis , i et Christi humilitale inforinatus. , Libb. edili,
rei Christi humilitali conformalus. )
(61) Codex Sangcrm ., o unanimes. ,
 873 IN LIBRUM JESU NAVE HOMILIA IX . 874
omoibus adjiciat Jesus. Quid illud est ? Scripsit, A Deuteronomium scribat, ul secundam legem in cor
inquil " , Jesus super lapides allaris Deuterono dibus cre.lentium ligat, atque in eorum mentibus
mium , legem Mosei , el scripsit eam in conspectu qui ad altaris constructionem digni sunt eligi , le
filiorum Israel . , Scrip erit quomoilo poluerit lunc gem spiritus signet. Statim namque ut quis credi
Glius Nave super lapides altaris legem describere, derit Jesu Christo , el lex Evangelii in ejus corde
el prout valuit adumbraverit lypos , nos interim vi- descripla est , et in conspectu filiorum Israel de
deamus quomodo noster Jesus in lapidibui vivis et scripla . Aderant enim lunc cum libi sacranienlum
integris scripsit Deuteronomium , quod quasi secun fidei iradebalur, cælestes virlules , ministeria ange
da legislatio dicitur. Si ergo vis videre quomodo forum , Ecclesia primitivorum . Si enim recte imtel
prima lege in firmala secundam legem scribal Jesus, ligamus Israelein dici menle Deum videntem , re
audi eum in Evangeliis dicentem 96 : « Dictum est clissime hoc de ministris angelis magis dicitur, se
antiquis : Non occides . Ego autem dico vobis , quia cunduin Domini sententiam , dicentis de infantibus,
omnis qui irascitur fratri suo , homicida est. » Et quod et lu luisti infans in baptismo, quia « angeli
ilerim " : « Dictum est antiquis : Non mochaberis. eorum semper vident faciem Patris mei qui in coe
Ego autem dico vobis, Si qnis aspexerit mulierem lis est ' . , Coram istis igitur Gljis Israel , qui ad
ad concupiscendam eam , jam mæchalus est eam B eranı illo in tempore, cum libi fidei sacramenta tra
in corde suo, ) El 98 : « Dictum est antiquis : Non debantur, videntibus faciem Dei , Jesus in corde
perjurabis. Ego autem dico vobis : Nolite jurare luo Deuteronomium scripsil . Vis tibi adhuc eviden
omnino. , Vides Deuteronomium quod scripsit Je tius bæc de Scripluris sanctis probemus, quia co
sus in lapidibus vivis et integris, non in tabulis la ram filiis Israel lcgcm secundam scribal Jesus ?
pideis, sed in tabulis cordis carnalibus, non alra Apostolus ad Hebræos manifeste designal, dicens 6 :
mento, sed Spiritu Dei vivi 99. Si autein vis eviden « Non enim accessislis ad sonum lubæ, et ad mon
lius noscere , in quibus cordibus Jesus scripserit lem ardentem , sed accessistis ad montem Sion, el
legem , et in quibus non scripserit , etiam hoc tibi civiralem Dei viventis Jerusalem cælesten , el Ec
ex Scripturarum auctorilale paleſaciam , ut conso clesiam primitivorum ascriptam in cælis , el multi
lationem capias tu qui ex gentibus vocalus es, nec ludinem angelorum collaudantium Deum . ) Vides
verearis eorum jactantiam , qui legem Mosei tabulis ergo quia coram iis omnibus, qui ex co quod sem
vel chartulis scriptam se accepisse gloriantur. Audi per Deuin vident, el merilo filii Israel appellanlır,
ergo in quorum cordibus Dominus Jesus scripserit Jesus legem suam in cordibus credentium scribil.
legem . Paulus dicit ' : « Cum enim gentes quæ le с Sed el nunc per hæc quæ loquimur, Jesus Deutero
gem non habent, naturaliter quæ legis sunt faciunt, nomium scribit in eorum cordibus qui integra fi .
bujusmodi non babentes legem , ipsi sibi susil lex . de , et toto animo quæ dicantur accipiunt, qui in
Cui ostendunt opus legis scriptum in cordibus suis, legro audilu , alque integro corde, et non corrupto
lestimonium reddenle eis conscientia . , Si ergo vi sensu ac reprobo circa Gdlem , audiunt el retinent
deas gentes ad Jesum venire el credere ei , et opus quæ dicuntur, quia necesse est Deuteronomiuni in
legis implere, quod illi qui legem acceperani, im- integris lapidibus scribi .
plere non possunt, non dubites de eis dicere , quia 5. Post bæc dicit : « Et omnis, inquit , Israel el
Jesus in istis lapidibus integris Deuteronomium presbyteri el judices, el scribæ præcedebant hinc el
scripsit. illinc arcam testamenti Domini. , Arca lestamenti
4. Movel me sane , quod addidit in consequenti Domini est, in qua labulæ legis manu Dei scriplæ
bus Scriptura . « Et scripsit, inquit , Jesus super servantur. El circa hanc arcam lestamenti, omnis
lapides Deuteronomium corain filiis Israel. » Quo- qui vere Israel esi , incedit, el non est longe ab ea .
modo poluerit lam magnum librum , vel assistenti Levitæ vero ci sacerdotes etiam in humeris suis
bis et permanentibus ibi filiis Israel describere, eam portant. Etenim quicunque sacerdotali religio
ila ul non discederent usquequo scriplura 10l ver- D ne el sanctilale vivunt, non solum ii qui sedere vi
suum fiviretur : vel eliam quomodo poluerint la dentur in consessu sacerdotali , sed ij magis qui sa
pides altaris ferre 420 tam magni libri continen cerdotaliter agunt, quorum pars est Dominus, nec
Liam , dicant mihi isti asserlores litteræ Judæi , qui ulla eis portio babetur in terris, ipsi sunt vere si
spiritum legis ignorant. Quomodo in hoc historiæ cerdotes el Levilæ Domini, qui in humeris suis le
verilas demonstralur ? Sed apud illos e usque in ho gem Dei portant , agendo videlicel, et implendo per
diernum diem cum legitur Moyses , velanien est po opus ea quæ scripta sunt in lege.
silum super cor eorum 8. , Nobis vero conversis ad 6. « Sed el proselylus , inquil , et indigena simul,
Dominum Jesum , auferlur velamen , quia ( ubi Spi et erant (65) dimidii juxta montem Garizin, el di
ritus Domini , ibi libertas , intelligentiæ *. Nosler midii juxta montem Gebal . , Quomodo etiam ista
ergo Jesus Dominus non indiget mullo tempore ut explicabimus ? Vere adjutorio Dei opus est , ut pos
95 Jos. viii , 32. 96 Marc. v , 21, 22. 97 ibid . 27 , 28. 98 ibid . 33, 34. 99 || Cor. III , 3. * Rom . 11 , 14 , 15 .
Jos. vill , 32 . 8 | 1 Cor. 111 , 15-17 . * Ibid . 17 . 8 Malib . XVII , 10. 6 llebr. xii , 18-23, Jos. vili ,
33. & ibid.
(65) Idem cum uno Ebroicensi, i erant. , Alii , I erunt. I
PATROL . GR . XII . 28
875 ORIGENIS 876
simus verbis nostris verba divina disserere , et ex- A lum est enim nobiliores esse illos, qui boni ipsius
planare qui sunt dimidii qui incedebånl juxta mon desiderio el benedictionum amore, quod bonum est
lem Garizin , et qui sunt dimidii qui licet et ipsi agunt, quam illos qui pro mali melu bonum ( 69)
salventur, non tamen potuerunt juxta montem Ga sectantur . Solus ergo Jesus est , qui polest ex omni
rizin incedere , sed incedunt juxta montem Gebal . populo hujuscemodi mentes animosque discernere,
Mons Garizin benedictiones habet , mons autem Ge et alios quidem statuere in montem Garizin ad beo
bal maledictiones, quæ peccatoribus imminent. nedictiones, alios vero staluere in montem Gebal
Statuerunt etenim , sicut scriptum est in Deutero ad maledictiones, non ut maledictiones accipiant,
nomio , sex tribus ad benedicendum in monte Gari sed ut intuentes præscriplas maledictiones, el pe
zin , et ipsas tribus quæ nobiliores sunt et eximiæ , nas (70) peccatoribus constitutas, incurrere caveant
id esi , Şimeon , Levi , Juda , Issachar, Joseph el eas .
Benjamin ; alias vero sex ignobiliores (66) ad male 8. < Post hæc , refertur quia « legit Jesus omnia
dicendum : in quibus et Ruben , qui ascendit cubile verba legis, id est , benedictiones el maledictiones
patris el lorum maculavit paternum , et Zabulon , secundum omnia quæ scripta sunt in libro legis,
qui est ultimus filius Liæ ( 67) . nec fuit ullum verbum ex omnibus quæ mandavit
B
7. Hiec quidein veterum historiæ reſerunt gesla , Moyses, quod non legerit Jesus , coram omni eccle
sed quomodo nos hanc historiæ narrationem ad sia filiorum Israel ' . , Facilis quidem est explana
niysticam intelligentiam referemus , ut ostendamus tio historix, quomodo filius Nave legeril omnia
qui sini isti qui incedunt juxta montem Garizin , et verba legis (71 ) quæ scripsit Moyses, coram omni
qui sint isti qui incedunt juxta montem Gebal ? ecclesia filiorum Israel ; noster vero Dominus Je
Ego sic video, duas esse species eorum , qui per sus , quomodo hoc populo suo faciat, ostendere non
fidem festinant et properant ad salutem , Unam mihi videtur oliosum . Et ego quidem arbitror,
eorum qui promissionum cælestium cupiditale suc quod si quando nobis legilur Moyses , et per gratiam
censi , summo studio diligentiaque niluntur, ne una Domini velamen lilleræ amovelur , el incipimus in
saltem minima cos beatitudo prætereat , habenles telligere , quia lex spiritalis esi , el quia, verbi causa,
desiderium non solum benedictionis capienda , et dicens lex 10 , « Non infrenabis os bovi trituranti , .
effici in parle sortis sanctorum , sed etiam assistere non de bobus hæc, sed de apostolis dixerit : et rur
in conspectu Dei , et semper esse cum Domino. sum cum in lege dicitur “ , quia Abraham duos
Alii vero sunt , qui et ipsi tendunt ad salutem , sed filios habuil, unum de ancilla , el unum de libera, 1
non tam amore benedictionum et desideriis in- c ego in iis intelligo esse duo testamenta , et duos pá
flammantur, quam lioc magis habent in prospeclu , pulos : islam nobis legem quæ sic intelligitur
ut dicant (68) , Sufficit mihi non ire in gehennam , (quam spiritalem nominat Paulus ), Jesus Dominus
sufficit mihi non milli in ignem æternum , suflicit legil, el ipse est qui hæc in auribus totius populi
mihi non expelli in tenebras exteriores . Cum recitat , præcipiens nobis ne sequamur occidentem
ergo in singulis quibusque fidelium talis sit pro litleram , sed leneamus spiritum vivificantem . Legit
pociti varietas , hoc mihi designari videtur in ergo nobis Jesus legem , cum nobis legis revelat ar
hoc loco , quod dimidii illi qui juxta montem cana . Non enim nos qui de Ecclesia catholica su
Garizin incedunt, illum qui ad benedictiones, mus , spernimus legem Mosei , sed suscipimus eam,
421 eleclus est , istos singulariter indicent, qui si lamen Jesus eam nobis legeril . Sic enim recte
non inelu pænæ , sed benedictionum el repromis- poterimus intelligere legem , si eam nobis legat
sionum desiderio veniunt ad salutem . Illi vero di
Jesus, ut ipso legente, nos sensum ejus et intelli
midii , qui juxta montem Gebal incedunt in quo gentiam capiamus. Aut non est putandum quod inde
maledictiones prolatæ sunt, istos alios indicent, qui
conceperal sensum ille, qui dicebat " : « Nos au
malorum metu et suppliciorum timore coinplentes tem sensum Christi habemus, ut sciamus quæ a
quæ in lege scripta sunt , perveniunt ad salutem . D Deo donata sunt nobis, quæ et loquimur. » Et illi
Hic jam Dei solius est nosse ex omnibus nobis filiis qui dicebant 18 : « Nonne ardens erat in nobis cür
Israel , quis est qui boni ipsius desiderio succensus nostrum , cum nobis aperiret Scripluras in via ? ,
facit quod bonum est , quis vero nostrum melu quando incipiens a lege Moysi usque ad prophetas
gehennæ , el alerni ignis lerrore tendit ad bonum , legil eis omnia, el revelavit quae de ipso scripta sunl.
et studel ac festinal implere quæ scripta sunt . Cer Mira lamen figura sermonis ostenditur in iis quæ
9 Jos. VIII , 34 , 35. 10 Deut . xxv , 4, et I Cor. ix , 9. 11 Gal. iv , 22. 18 ] Cor. 11 , 12, 13. 13 Luc.
XXIV , 31 .
(66) Post « ignobiliores , Sangermanensis addit les , habent i ut dicant. , In libris antea editis sie
( interpungit, : quod in aliis mss. non exstal . legitur , ' vel promissionum ipsarum , quam hoc
(67 ) Liæ. Deest in libris editis , sed habetur in magis habentes in prospectu et dicentes. , Paulo
omnibus mss .
post ubi mss. habent, i suflicit mihi non expelli, )
( 68) Sangerm ., ( et desideriis inftanımantur , quam in libris editis deest, e mihi. ,
hoc magis habent in prospechii ,, dicentes. 1 Tres alii (69) Sangerm ., ' pro malo eliam bonum. 1
coul, niss ., « vel promissionum desideriis inflam ( 70) Idem , ( præscriptiones et pænas. 1
mantur, quam hoc magis habent in prospectu . ) (71 ) Idem restituit vocem « legis, · quæ decral
Mox Gemelicensis cum uno Ebroicensi pro < dicen in libris editis .
877 IN LIBRUM JESU NAVE HOMILIA IX. 87€
scripta sunt, cum dicit : « Non erat sermo ex A perfecti stare norunt armali adversus aslutias dia
omnibus quæ mandavit Moyses , quem non legerit boli : mulieres vero illi , qui nondum ex semetipsis
Jesus in auribus folius Ecclesize Israel . , Et primo quæ ulilia sunt gerunt, sed imitando viros (76), et
legisse in auribus, videamus quid indicet (72) . Ve . eorum exempla sectando. Ex quibus et capul ba
reor ne forte aliquos auditorum sermo noster offen bere dicuntur : 1 Caput enim mulieris , vir " .
dat ; sed tamen dicenduni est quod non omnes qui Infantes vero erunt , qui lide nuper suscepla (77),
audimus legem , de Ecclesia sumus filiorum Israel : lacle evangelico nutriuntur. Proselyti autem cale
sed non continuo si est aliqua differentia inter audi chumeni videbuntur, vel ii qui jam sociari fidelibus
lores legis el ecclesiam filiorum Israel , auditor ex sludeni. De quibus singulis similia etiain Joannes
cluditur a salute , sentiens in Epistola sua scribit , et singulis quibus
9. Allendile ergo diligentius verbis Scripture , que ælalibus propria quæque gesta decernit (78) .
dicentis 18 : « Non eral ullum verbum ex omnibus Verumtamen Jesu vobis recitanle legem , el reve
lante cordibus vestris intelligentiam spiritalem , ne
quæ mandavit Moyses, quod non legerit Jesus in
auribus lolius ecclesiæ Gliorum Israel . , Et addit que proselyti , id esi catechumeni diutius maneatis,
ctiam , mulieribus et infantibus, el proselytis. » sed festinate ad percipiendam gratiam Dei , ut et
Novit Dominus noster Jesus esse alias aures præler B vos in Ecclesia filiorum Israel annumeremini : et
istas carnales , quas ad audientiam verborum suo vos , infanles, nolite pueri eſlici sensibus, sed malilia
rum , el ad audientiam legis requirit. Unde et in parvuli estole , sensibus autem estole perſecti, sicut
Evangelio , posteaquam de singulis quæ oportebat et Apostolus ad Hebræos dicil 29 : « Relinquentes
edocuil, addit , et dicil 16 : « Qui habet aures audiendi principiorum Christi sermonem ( 78“) , ad perſectio
audial, 1 Quod utique si de auribus dixisset carna nem feramur. » Sed el vos , qui sub mulierum ap
libus, superfluum videretur. Nemo enim non ba pellatione infirmi et remissi el languidi estis, com
bens aures ad verba ejus audienda convenerat. Sed monemini, ut remissas manus el dissolula genua
quoniam sciebat in auribus interioris hominis, id erigatis, id est , ut negligentes et desides animo :
est intellectu cordis, recipi debere quæ dicta sunt : suscitelis, el virilem constantiam in explendis præ
( quid enim ( 73) prodest audire sermonem , si non cepris legalibus el evangelicis assumalis, atque ad
relineatur el serveturin corde ?) idcirco aures ab au virorum fortium perfectionem celeriter properelis.
ditoribus exposcebat. Hoc ergo etiam nunc , vel cum Non enim novit Scriptura divina secundum sexum
Scripturæ in ecclesia leguntur, vel cum sermo ex separalionem virorum ac mulierum facere . Etenim
planationis profertur ad populum , Scripluræ aucio apud Deum sexus nulla discretio est , sed pro animi
с
ritatem sequentes dicimus, Videle ne leganlur qui diversitate vel vir, vel mulier designatur. Quante
dem ab Jesu verba legis , sed quamplurimis non le ex mulierum sexu apud Deum in viris fortibus
gantur ; quia Jesus illis legit legem , qui aures ha numerantur ? el quanti ex viris inter remissas et
buerint audiendi. Sed et quod adjunxit ad Ecclesiam languidas mulieres reputantur (79) ? Annon tibi
Domini eliani mulieres, el infantes, et proselylos , si videtur inter inulieres existimandus ille vir qui
quidem separatim intelligamus mulieres et infantes dicit : Non possum observare quæ scripta sunt,
el proselytos, et eos velut sequelam quamdam esse vendere quæ babeo et dare pauperibus non pos
sentiamus Ecclesiæ , quoniam in domo magna sum , percutienti maxillam præbere alteram non
non sunt tantummodo vasa aurea et argenlea , sed possum , maledicentem benedicere non possum ,
et lignea et lictilia " ? , » dicimus viris quidem forti blasphemalus deprecari non possum , persecutionem
bus fortem tradi cibum , illis videlicet, de quibus pali et sustinere non possum ? Cælera similia quæ
Apostolus dicit 18 : « Perfectorum autem est solidus mandantur qui dicit implere non possum , quid libi
cibus, , ex quibus ipse sibi præparat « Ecclesiam videtur aliud quam inter mulieres , quæ nihil virile
con habenlem maculam , aut rugam , aut aliquid possunt, esse numerandus ?
korum 19 ; , eos vero quos mulierum , vel infantium , D 10. Sed videamus quid post hæc scriptum est :
vel proselylorum 422 appellatione secernit, intel El audierunt , inquit "s , omnes reges Amorrhæo
ligamus (74) illos esse , qui adhuc lacle indigent, aut rum , et qui trans Jordanem , et qui in montanis, et
etiam velut infirmi, ut sunt mulieres , oleribus ve qui in campis, et qui super ora maris magni, et qui
scunlur 20. Si vero simul (75) omnis accipialur Ec erant in Antilibano , et Celbæi, el Amorrhæi, et
clesia , viri quidem intelliguntur illi , qui in omnibus Chananæi, et Pherezæi , et Evæi , et Gergesei , et Je
19 Ephes . v, 27. I Cor.
1* Jos . viii , 35. 18 jbid . 16 Malih . xiii , 9. 17 Jl Tim . 11 , 20 . 18 Hebr. v, 14.
jui et Rom . xiv. 91 I Cor . xl , 3 . 22 llebr. vi , 1 . 33 Jos. 1x , 1 , 2 .
(72 ) Mss . , o indicet. » Libh . editi, « dicit. ) (77 ) Ownes mss . , 1 suscepta , , Libb . editi , « sus -
(73) Mss . , 1 quid enim . , Libh . editi , « quia nibil. , cepli. ,
( 74) Mss ., i intelligamus. , Libb . edili , « intelli ( 78) Codex Sangerman ., ( secernit . » Ibid . libb.
antea editi, « Jesu nobis recitanle .... cordibus nos
gimus. ?
(75) Libh . editi , i simul. , Unus codex Ebroi stris, » sed omnes mss . ut in nostro lexlu
censis, « in illis . » Reliqui uiss ., ( similis. » (784) Codex Sangerm ., ( sermones . )
( 76 ) Colex Sangerman ., 1 viros. , Libb. edili, ( 79) Idem , deputanlur. )
I meliores. )
 1
1

879 ORIGENIS 800

busæi, et convenerunt in unum , lil expugnarent A quomodo ligni cæsores , vel aquze gestatores fiant
Jesum et Israel sinul. » Historia rerum gestarum et condemnentur ( 84 ) ad obsequium populi , et
manifesta est, nec explanatione indigel quod eviden altaris Dei ministerium , quoniam quidem cum dolo
ter expletum est ; ex iis tamen quæ gesta sunt vi . et calliditale accesserunt ad filios Israel , paonis
sibilibus , nostri Domini Jesu Salvatoris bella ac calceamentisque veleribus induti , et cibum vetusti
triumphos quos egerit , contemplemur, quamvis panis ferentes. Isti ergo veniunt ad Jesum cum om
eliam in ipso hæc visibiliter cernamus expleta . nibus velustatibus suis , et oranl ab eo hoc tantum
Convenerunt enim reges terræ , senalus, populusque ut salventur. In quorum figura tale mibi aliquid
el principes Romani, ut expugnarent nomen Jesu videtur ostendi. Sunt quidam in Ecclesia credentes
et Israel simul. Decreverunt enim legibus suis , ut quidem el habenles lidem in Deum , et acquiescen
non sint Christiani. Omnis civilas , omnis ordo tes (85 ) omnibus divinis præceptis : quique etiam
Christianorum nomcn impugnal. Sed sicul lunc on erga servos Dei religiosi sunt , et servire eis cupiuil,
nes illi reges convenientes contra Jesum nihil fa sed el ad ornaluin Ecclesiæ , vel ministerium satis
cere poluerunt , ita (80) vel principes vel poleslates prompti paratique sunt, in actibus vero suis et enge
ista contrariæ , ul non Christianorum genus latius versatione propria , obscenitatibus et viliis (86) 11
ac profusius propagelur (81 ) , obtinere non valebunt. B volui, nec omnino deponentes veterem hominen
Scriplum namque est ? 9 quia quanto magis eos cum actibus suis , sed involuti vetustis vitiis el ob
humiliabanı, tanto magis plures liebant, el inva scenitatibus suis , sicut el isti pannis el calceamen
lescebant valde. , Confidimus autem , quia non so lis veleribus obtecti , præter hoc quod in Deum cre
um non nos polerunt oblinere visibiles inimici , et dunt, el erga servos Dei vel Ecclesiæ cultum viden
adversarii nostri , verum etiam velociler Jesu Do tur esse devoli , nihil adhibent emendationis vel in
mino nostro vincente conleretur Satanas sub pedi novationis in moribus (87) . Istis ergo Jesus Domi
bus servorum ejus. Illo etenim duce semper vincent nus noster salutem quidem concedil , seil quodam
milites sui , ita ut el nos dicainus sicut in Esdra modo salus ipsa eorum nolain non evadit infamiæ.
scriplum est 28 , quia e a le, Doinine, est victoria , Similis quoque etiam in libello qui appellatur Pa
el ego servus tuus, benedictus es , Deus veritatis. » storis (88) , de his figura describitur. Ait enim , quia
Quem semper el nos invocemus, 116 del nobis vicio est arbor quædam , quæ ulmus appellatur, quz ( ru
riam in Christo Jesu Domino nostro , cui est gloria clum non afferl, portat tamen vilem quæ affert plu
el imperium in sæcula sæculorum . Amen . rimum fructum , el ex eo quod adminiculo est viti,
HOMILIA X. que ejus viribus nitens, vel afferre, vel servare po
с
De dulo Gabaonirarum , ubi dicunt : « Audivimus test plurimum fructum , etiam ulmus , quæ infru
quanta jecit Dominus vobiscum per mare Ru . cluosa est, necessaria videtur el utilis ex hoc ipso
brum. )
quod fructiferæ ( 89) deservial viti . Tale aliquid in
1. ( In domo Patris mei mansiones mulle lellige etiam in Gabaonitis qui non deposuerunt
sunt, » dicit Verbum Dei 26. Sed el resurrectio mor quidem velerem hominem cum actibus suis , mini
icorum non habebit æqualem resurgenlium gloriam , sirani tamen sanctis et serviunt, el aliquid utilita
scd e alia caro volucrum , alia pecorum (82) , alia vero tis impendunt, et tali quodam ordine ab Jesu salu
piscium ; et corpora cælestia , et corpora lerrestria , tem cum juramenti interpositione suscipiunt.
sed alia quidem cælestium gloria , alia vero lerre Ego nolebam in Gabaonitarum ordine salo
strium . Alia gloria solis , alia gloria lunæ , alia gloria tem ( 90) consequi, nec in ligni cæsoribus, vel aqua
stellarum . Siella ab siella Jiffert in gloria , ila et geslaloribus numerari , sed inter Israelitas ca -
resurrectio morluorum 7. Mullæ ergo eorum qui pere hæreditalein el portionem terræ promissionis
ad salutem veniunt differentie designantur. Unde et accipere (91 ) .
nunc Gabaonitas islos, quorum historia recitata (83) 2. Observandum sane est , quod solent hæretici
423 est , arbitror portiunculam quamdam esse eo legentes hunc locum calumniam facere , ii qui Te
rum , qui salvandi sunt , ila tamen ut non absque D stamentum Velus non recipiunt, et dicunt: Vido
alicujus nolæ inustione salventur. Vides namque quomodo nibil humanitatis habuit Jesus Glius Nave,
** Exod. 1, 12. 28 III Esdr. iv, 59 , 60 . 26 Joan . xiv, 2. 27 I Cor . xv , 39-41 .

(80) In eodem deest, « ila . »
( 81 ) Idem ms. babet, « propagelur. » Libb . editi ,
prorogelur . , Mox in eodem codice manuscriplo
omillitur, i obtinere non valebunt . )
(82) Omnes mss., ( alia pecorum . 1
( 83) Codex Sangerm ., recilala est. » Libb . edili ,
i recilanda est . 1
(84) Idem , 1 fiant et condemnentur. , Lihb . editi ,
clieri condemnentur. )
(85) Idem , « credentes lide in Jesum Dominum et
acquiescentes. »
( 86) Idem cum Gemelicensi , obsceni satis et
viliis . 1
(87) Idem , , in moribus. , Libb. editi , e in Tao
res. )
(88) Similis que etiam in libello qui appellatur
Pastoris, elc. Vide Pastoris librum tertium , simili
tudine secunda , el Cotelerii notas in hanc similitu
dinem vilis et ulmi .
(89 ) Codex Sangerm ., i fructiferæ . , Libb. edi:!,
< frugiſeræ. )
(90) Salutem , deest in libb . antea editis , sed ex
stal in mss .
(91 ) Libb . editi , i cuperem hæreditatem terræ
repromissionis accipere , i sed codex Sangerm . ut
in nostro lexlu .
 881 IN LIBRUM JESU NAVE HOMILIA X. 883

ut hominibus qui ad se supplices venerant salutem A precamur vos , Sratres, verbi Dei legatione (ungen.
concedens , nolam eis infamiæ et jugum servitulis les , ut dum poleslalem adhuc habemus emendandi ,
infligeret. Hæc si anima audial minus instrucla demus operam , et ſestinemus abjicientes antiquas
Scripturis divinis, infirmari continuo el periclitari sordes el pannos veleres vitiorum , conjungi ac so
polesi, ita ut reſugial catholicam fidem . Non enim ciari Israeliticæ liberlaii. Vis autem videre Israeli.
intelligunt (92) eorum subreptiones. Jesus enim larum quanta libertas sit ? In lege præcipitur ne
mensuram fidei ipsorum intuens, competens erga liceat Hebræum puerum si forte in servilutem deve
ens judicium tenuil. Porro autem Raab merelrix , neril , amplius quam sex annis servire, seplimo vero
quæ Gde integra credidit cum omni domo sua , et anno dimilii eum lex liberum jubet. Tanla apud eos
exploratores Israeliticos plenissima devotione sus libertatis est cura . Quæ utique si ad spiritalem in .
cepit, ex integro in consortium populi societalem - telligentiam revocemus , etiain si llebræus puer es
que suscepta est, et scriptum est de ea , quia appo lu , qui in servilium decidisti ( puer enim est , qui
sita est ad filios Israel usque in hodiernum diem 28. facililale animi in servilium decidit. Quale servi
Isti vero qui non lam Israeliticæ gentis consortia lium ? Scriptura dicit " : « Qui autem peccal , ser
dilexerunt , quain suæ perditionis melu perterrili , vus est peccati . , In hoc serijtium non virilis et
B
cum calliditale el fraude accesserunt ad Jesum , perfectus animus decidit, sed puerilis et facilis ) ;
quomodo polerant libertatem vitæ el regni consor igilur eliam si Hebræus puer es, id est , fidelis etiam
tiom dolis servilibus promereri ? Denique vis nosse el baplisma in Ecclesia conseculus, el post hoc in
quia digna erga eos ab Jesu mentis eorum ignobili- peccati servitium decidisti , sufficiat tibi sexen
lale (93) conditio dispensata est ? Ipsi dicunt ?' , quia nii (95) servilus, in septimo anno observa ne ser
audivimus quanta fecit Dominus vobis per mare Ru vias , sed festina ad libertatem tuam . Seplenarius
brum , el in deserlo. El cum hæc dicereil, et au numerus legem significat mandalorum . Senarius
disse se , el scire de divinis mirabilibus faterentur, vero numerus mundi hujus tenet figuram . Donec
nihil tamen fide dignum , nihil lantarum virlutuin ergo quæ hujus mundi sunt sapis , et in his exerce
admiratione gesserunt. El ideo videns Jesus angu ris et secundum (96) carnem cogitas , necessc est
stum eorum exiguumque in fide propositum , mode le servire peccalo . Cum vero ad seplenarium nu 1
rationem erga eos justissimam serval ut saluleni merum , id est ad legis scientiam , veneris, lunc re
mererentur , qui parum licet fidei delulerant, nec quire libertatem tuam , et redi ad nobilitatem pa
lamen summam regni vel libertatis accipereni, pro ternam , ne si permanseris in malis luis , et perse
eo quod fides coruin nullo operum nobilitaretur с veraveris in peccatis, defixa in aure nola , velut qui
accessu , quoniam fidem sine operibus mortuam ba commonentis le Dei el ad libertatem prislinam rom
beri pronuntial apos'olus Jacobus 80. vocantis verba non aulias , eris peccati servus in
3. Verumtamen sciendum est quantum ex hujus æternum . Tum deinde requiro (97 ) abs te si liben
cemodi ligurarum adumbrationibus edocemur, quod ler velis ex patrefamilias el nobili viro , in hoc .
1
si qui tales sunt in nobis , quorum fides loc lan mundo servus effici ; abnuis ( 98) sine dubio, quippe
lummodo habet , ut ad Ecclesiam veniant, et incli cum etiam ex conditione servili videamus quamplu
nent caput suum , sacerdotibus officia exhibeant, rimos ad libertatem ſeštinare , el in quantum pos .
servos Dei honorent , ad ornalum quoque altaris sunt cupere eliam diviles fieri, el honoribus unde
vel ecclesiæ aliquid conferant , non tamen adhi cunque quaesitis vilitatem genuinae ignobilitatis (99 )
beant (94) sludium , ul etiam mores suos excolani, oblegere . Si ergo in hac vita nemo esse vull ser
aclus emendent, vilia deponant, castitalen colant, vus, sed quantum fieri potest el liber esse, et dives,
iracundiam miligent, avaritiam reprimant, rapaci el nobilis cupit , ut non solum ( 1 ) sibi suflicial , sed
latem refrenent, maleloquia el stultiloquia vel scur et aliis largialur , in illis lernis rebus , ac nullo
rilitatem el obirectalionum venena ex ore suo non line mutandis indifferenter tolerabimus servitulem ,
adimant : sciant sibi qui tales sunt, qui emendare D et parum (2) nobis videtur, si in ligni cæsoribus , et
se nolunt , sed in bis usque in seneclutem ultimam aquæ geslaloribus depulemur ? Proplerea ergo duma
.
perseverant, parlem sorlemque ab Jesu Domino cum dies esl , operemur quod bonum est , et emendationi
424 Gabaonitis esse tribuendam . Sed potius de postræ operam demus , ut ex actibus et conversa

Jos. vi , 25. 29 Jos. ix , 24. 30 Jac. II. ai Exod . & X1 . 32 Joan . viii , 31 .

( 92) Idem mss. , 1 intelligent. , Paulo post idem , annis . )

( Jesus enim mensuram.fidei ipsorum intuens, com
petens. , Libb, editi , « Jesus enim secundum men
suram fidei ipsorum competens. )
(93) Unus Ebroicensis, « pro mentis eorum igno
bilitale , aller vero cum Gemelic . el Sangerina.
uensi , i meritis coruin ignobilitatis. »
(94) Codex Sangerm ., adhibeant. , Libb, edili ,
1 adhibent. )
(95) Idem ms., i seseonii. » Gemelicensis cum
uno Ebro ensi, « Sex annorum . a Lible. edili, sex
(96 ) Codex Sangerm ., i et in bis exerceris , et
secundum . , Gemelic. i et in his exercere le
secundum , , Libb . editi , i eliam jis exerceri se
cundum , )
( 97) Mss , « requiro. , Libb. editi, i require, o
( 98) Codex Sangerm ., ( non vis . )
( 99) Idem , vilitatem genuine ignobilitatis.
Libb . edili, i ulilitatem genuin.c nobilitatis. :
( 1 ) Idein ins. , I unde non solum . I
( 2) Idem , i el parvum . a
 833 ORIGENIS {
lione nostra ac moribus nobilitari mereamur et di- A lum Paulum hæc eadem confirmantem , cum
gni ( 3 ) efliciamur spiritum accipere adoptionis , cil 3* (8) : « Omnes qui pie volunt vivere in Chri
ut inler Dei polius filios habeamur , per unicum et persecutionem patientur, , Sed el Salomon sin
verum (4) Filium ejus Jesum Christum Dominum dicit : « Fili , inquil 35 , accedens ad servituleni i
nostrum , cui est gloria el imperium in sæcula sæcu mini, præpara animam tuam ad tentationem . ,
jorum , Amen . pugnanlur ergo etiam nunc Gabaunilæ cujuscun
HOMILIA XI . modi sint propler amicitias Jesi , el ligni licet
De auxiliis Jesu quibus juvil Gabaonitas ; el quo cæsores, el aquæ gestalores, id est , licet ul
modo solem ſecil stare et lunam (5 ) . merili sis in Ecclesia , lamen hoc ipso quia ad
1. His qui sociaverint se ad filios Israel, omnes sum pertines , impugnaberis a quinque regibus.
qui prius amici erant , post amicitias el familiari . tamen nec Gabaonitæ derelinquuntur, vel speri
talem filiorum Israel , inimici fiunt . Gabaonitas, lur ab Jesu , vel ab ducibus ac presbyteris Isra
qui a filiis Israel fædus pacis acceperant, Jebuszus larum , sed infirmitati eorum auxilium ferunt.
rex Jerusalem , invitatis secum aliis quatuor regi non libi videtur hoc agere in nobis el boc pri
bus, aggreditur expugnare. Sed Gabaonitæ videntes pere ( 9) illud Apostoli mandalum , quo dicit
quinque reges adversum se in prælium colispirasse , B i Consolamiui pusillanimes, sustinele infirinos,
nequaquam propriis viribus copiisque confidunt, lien les estole ad omnes ? , Etilerum 37 : « Vos
sed millunt ad Jesum aüxilia postulantes. At ille lem polentiores, imbecillitates inlirmorum si
divino permissu adest Gabaonitis, laturus auxilium . nele . » Hoc ergo modo Jesus cum ducibus el
Hic autem mirabilia cælitus ostenduntur. Dominus cipibus suis , adest iis qui pro nomine suo a co
desuper sara grandinis pluit , et quinque regum qui riis virtutibus oppugnantur, et non solum auzi.
adversum Jesum pugnabant, exercitum vastat . Tunc præstat in bello, verum el producit lempus diei, et
vero, Jesus videns divinain secum dexteram præ spalia lucis prolelans adventum discutil noctis.
liantem , et prosperis successibus cuncta procedere, 3. Volumus ergo (10) , si possumus, ostendere
novam quamdam et miram orationem extollit ad cæ quomodo Dominus noster Jesus prolelaveril lucem ,
ļum , dicens 33 ; Stel sol super ( 6) Gabaon , el luna el inajorem fecerit diem , vel pro salute hominum ,
super vallem Elom , donec expugnem populum istum . vel pro interilu contrariarum virtutum . Ex quo ad.
El slelit sol el luna in loco suo , donec pervincerel veņil Salvalor, finis erat jam mundi, Denique ipse
Dominus inimicos eorum . Et stetit sol in jedio cælo, dicebat 38 : « Pænitentiam agile , appropinquavit (11)
el non est progressus ad occasum in linem unius c enim regnum cælorum , , Sed retinuit et repressit
diei , Non fuil dies talis ante hoc, nec ila exaudivit diem consummationis, el adesse probibuit. Videns
Deus hominem , quia Dominus pugnabat (7) pro enim Deus Paler salutem gentium per ipsum sø
Israel . Et fugerunt illi quinque reges , et absconde luni ( 12) posse constare , dicit ad eum 29 : « Pele a
runt se in spelunca in Mageda. ) Häc secundum me, el dabo tibi gentes hæreditatem luam , et pos
bisloriani quidem gesta , miracula divinæ virtutis sessionem luam lerininos terræ. » Donec ergo pater
universis sæculis prædicant , nec interprelatione ex na pollicitatio complealur, et Ecclesiæ ex diversis
trinsecus indigent in quibus gestorum lumen coru nationibus crescant, atque introeal fola gentium
scal. Quid tamen in iis spiritalis intellectus conti plenitudo, ut lunc (13) demum omnis Israel salve
peal , requiramus. lur, dies producitur, el differlur occasus, nec ul
2. Cum anima humana Verbo Dei se sociaverit , quam sol occumbil ; sed semper exoritur, dum cre
dubitare non debel statii se inimicos habiluram , dentium cordibus sol justiliie lumen veritatis in
el eos quos ante habuerat amicos , in adversarios fundit. Cum vero replela ſuerit mensura credentium ,
esse verlendos : idque non solum pati se als homi el delerior jam ac decolor ælas ultima generalio
nibus sperel , verum etiam de contrariis virtutibus et nis adveneril ( 14 ) , cum increscente iniquitale re
spiritalibus nequiliis id sibi imminere procerio scial. D frigescel charitas mulloruin , el perpauci remanse
El ita fit , ut qui amicitias expetit Jesu , mulicrum rint in quibus fides inveniatur, tunc jam abbrevia
425 sibi scial inimicitias tolerandas. Audi aposto buntur dies. Idem igitur alque ipse Dominus novit,
33 Jos , x , 12-17 . 34 Il Tim . II, 12. 95 Eccli . II , 1 . 36 1 Thess. v , 14. 37 Rom. xv, f . 38 Malih. If,
17. 39 Psal. 11 , 8.
(3) Oinnes ISS i et digni. , Libb. editi , e ul in libris antea editis , sed leguntur in ms. Sanger
digni. ) manensi, necnon 11010 Ebroicensi .
(4 ) El verum , deest in libb . editis , sed exslal in ( 10) Ergo, alias deest, sed legitur in omnibus
Onlinibus miss. mss .
(5) Et quomodo solem ſecil stare el lunam , hæc (11 ) Mss ., ( appropinquavil. » Libb . editi, ap
desunt in libris antea editis, sed leguntur in codice propinquabit. )
Sangermanensi et uno Ebroicensi. ( 12) Solum , deest in libris antea ediis, sed er.
(6) Sangerm ., i super. , Libb. editi , « supra . ) stal in Sangermanensi el uno Ebroicensi.
( 7) Idem ms ., pugnavit. I ( 13 ) klem ms., ( ut tunc, el paulo post, ' pro
( 8) Auili apostolum Paulum hæc eadem confirman ducirúr el differiur. , Libri editi, « el lunc... pro
tem , cum dicit . Hæc desiderantur in libris antea edi ducitur , differlur. )
lis, sed exstant in omnibus mss . ( 14 ) Unus codex Ebroicensis, i el ad deteriores as
( 9) In nobis ed hoc præcipere. [læc etiam desunt decoloralas ultimæ generationis nationes advenerit.)
 IN LIBRUM JESU NAVE HOMILIA XII. 886
diem cum salutis est tempus , el bre- A Assident elenim etiam his ipsis, quos diximus , cor
cum tribulationis et perditionis est poralibus sensibus hominum malignæ virlules, quae
tamen dum habemus diem , el produci eos ad malas concupiscentias et 426 fæda mini
lium lucis , ( sicut in die honeste am steria animæ præbenda sollicitent. Quas malignas
el opera lucis operemur. virtutes si lides ( 19 ) Christi superaverit, et in ligno
illud videamus quid est quod dicit , crucis ejus fuerint suspensæ , ut et de ipsis trium
fuisse , et hos in speluncas fugisse (15) . phet in ligno crucis suæ , interemptis iis , regnoque
duplicem esse Christianorum pugnam . depulsis , lunc efficitur anima in parte Dei , tunc Je
dem et talibus qualis erat Paulus et rusalem regnum Dei efficitur, et lemplum in ea Du
1 ipse Paulus ( 16) dicil , r non est mino construitur (20) . Annon hoc de semelipso sen
us carnem et sanguinem , sed adversus tiebat ille qui dicebal ** , quia « eramus aliquando
poleslales, adversum mundi hujus et nos insensati, increduli, errantes , servientes de
rarum harum , adversus spiritalia ( 17 ) sideriis el voluplalibus variis ? » Non enim aliud est
elestibus . , luferioribus vero, et non hoc quod Jerusalem aliquando fuisse sub rege Ado
pugna adhuc adversus carnem et nibezec scribitur, vel aliæ civitates sub aliis * 3.
B 6. Sed interim Jesus interfecit inimicos, non
itur, iis qui adhuc carnalibus vitiis el
mpugnantur : quod eliam in hoc loco crudelitalem docens per hoc, sicut hæretici pulant,
Elenim Gabaonitis indictum esse a sed fulura in his quæ geruntur saeramenta desi
us diximus belluin , quorum figuram gnans (21 ) : ut cum interemeril ens reges , qui re
s qui imperfecti sunt. Isti ergo a quin guium peccati tenent in nobis , possimus illud im
--- regibus impugnantur. Quinque autem reges plere quod dixit Apostolus ** : Sicut exhibuistis
quinque sensus corporeos indicant , visum , auditum , membra vestra servire iniquitati ad iniquitatem , ita
gustum, laclum el odoratum . Per aliquem enim nunc exhibeamus membra nostra servire justitiæ in
horum, unumquemque necesse est decidere in pec- justificationem (22) . » Quid ergo est , quod als eis
calum . Qui quinque sensus illis quinque regibus hoc loco velut crudele culpatur ? Hoc, inquil 65 , quod
comparantur , qui Gabaonitas , id est qui carnales scriplum est : « Ponile pedes vestros super collum
homines ex pugnant. Quod autem dicuntur in spe eorum , et interficile eos . » Quid quod hæc non
Funcas confugisse , polest hoc fortasse indicari, quia crudelitas , sed huinanitas et benignitas invenitur ?
spelunca locus est in profundum terræ defossus. Utinam el lu talis esses , qui poneres pedes (uos
Igitur etiam isti quos supra diximus sensus cum se C super serpentes et scorpiones, et supra omnem
terrenis actibus in corpore positi demerserint, el virtutem inimici, et conculcares draconem et basis
nihil ad opus Dei , sed lolum ad ministerium corpo - liscum , id est regulum , qui aliquando regnavit in
ris egerint, in speluncas confugisse dicuntur. le , et tenuit in le regnum peccati : ut illis omnibus
5. Sciendum tamen quod isla ipsa regna , quorum interemplis, qui in le regnabant opere peccali , so
nunc reges vincuntur ab Jesu , et confugiunt ad spe Jus in le regnel Christus Jesus Dominus noster,
luncas, postmodum in sorlem veniunt sanctorum el cui est gloria el imperium (23) in sæcula sæculorum .
pars Domini appellantur, sicut regnum Jerusalem , Amen .
vel Lacbis, vel Chebron . In quo hoc arbitror india HOMILIA XII .
cari, quod ctiam isti quinque sensus , quos supra De eo quod spiritaliter intelligi debeant bella quce
exposuimus, in corpore positi , cum per Jesum fue gessii Jesus , el quod regressus populus post victo
rint devicli , ila ul infidelitas ab eis el incredulitas riam non mulivil in lingua sua (24) .
depellatur, et cum moriuntur peccato in eo quod 1. Si ea quæ per Moysen de tabernaculo, vel sa
desinunt a ministerio peccati ; istis ipsis postmoduin crificiis et omni illo cultu adumbrabanlur, lypus et
ministris utelur anima ad operandam justitiam umbra dicuntur esse cælestium , sine dubio et bella
Dei ( 18) , et ila fit ut Jerusalem , in qua prius rex D quæ per Jesum geruntur, et regum alque hostium
nequam regnabal et pessimus , postmodum in ea re sirages , cælestium reruin (25) umbra el lypus esse
gnet David polens manu, vel pacificus Salomon . dicenda sunt , eorum duntaxat bellorum , quæ Do
40 Rom . sill , 13. * 1 Ephes. vi , 12. ** Til . 111 , 3. 43 Jud . I. * Rom . vi , 19. 48 Jos . X, 24.
(15 ) Codex Sangerm . cum uno Ebroicensi , « con (21 ) Libb. edili, 1 fulura sacramenta designans
fugisse. » de iis quæ gerebantur ;. , sed omnes mss. ul in no
( 16) Idem , · Apostolus. » Ibidem duo Ebroicen stro textu .
ses , i non est pugna . ) Libri editi , « non erat pu (22) Codex Sangerman ., ' justificationem . , Libri
gua . , eliui, į sanctificationem , i
( 17) Idem , v adversus spiritalia. » Libri edili , é et (23 ) Uuus Ebroicensis post « imperium , addit,
spirilalja. ) i cum Spiritu sancio.
(18) Dei , deest in antea editis , sed exstat in om ( 24) Et quod regressus populus post victoriam non
pibus mss .
mulivil in lingua sila. flæc desunt in libris antea edi
( 19) Codex Sangerm . cum uno Ebroicensi, « si lis , sed leguntur in codice ms. Sangerm . el uno
Gides. , Libb. edili, « cum fides. ) Ebroicensi.
(20) Omnes mss . , r construitur. , Libb . editi , (25) Rerum , deest in libris editis, sed exstat in
( coustruelur. , codice ms. Sangem .
 837 ORIGENIS 888
minus noster Jesus eum suo exercilo , el magistra- A per speculum et in ænigmale aliqua ex parte con
libus, id est credentium populis, atque eorum duci lueri et inspicere figuras, plenius nobis reserare,
bus contra diabolum et ejus angelos præliatur . Ipse el perfectius dignaretur aperire : videres quomodo
enim est, qui in Paulo et in Ephesiis pugnal ad nobis claresceret cujus potissimum ex spiritalibus
versus principalus et potestates el rectores tenebra hostibus, iis qui nunc impugnani Israel spiritalem,
rum harum , adversus spiritalia nequitiæ in cæle liguram tenuil iste princeps de Mageda , et ille de
sljbus * . Et vide, ingrate hærelice, quomodo ex inle Lachis, et ille de Lebna : aut cujus intra temel.
gro veteribus nova concordant. Promissum est " ipsum vilii , vel erroris quibus anima implicatur,
veleribus regnum lerræ sanctæ , lerræ fuentis lac formam tenent singuli quique horum , quos Jesu
et mel, quæ terra tunc a peccatoribus el pessimis duce interfecil populus Domini , ii videlicet qui all
incolis ac regibus tenebalur. Venit in islam terram diunt mandala ejus, et præcepla custodiunt, quibus
Jesus cum exercilu Domini , et Israelilicis ducibus, ipse tribuit facultatem calcandi super serpentes ei
expugnal omnes , interimit, obtinel, et ob victoriæ scorpiones, et super omnem potestatem inimici.
merilum accipit eorum regna quos vicit . Tibi per Oremus ergo ul el nostri pedes tales sint, lam spe
Evangelia non promilluntur regna terræ (26) , sed ciosi , lam validi, qui possint calcare cervices ini
promilluntur regna cælorum . Sed bæc regna non B micorum , qui possint ila capul calcare serpentis ,
sunt vacua , nec inania , habent babilalores suos ul calcaneum nostrum mordere non possil . Qui
peccalores el nequam spirilus , angelos refugas. Ibi enim pugnal sub Jesu duce adversuin contrarias
habitant iili , adversum quos le apostolica personans poleslales, debet etiam illud promereri, quod de
luba Paulus cohortatur ad prælium , el sicut ibi di prioribus bellatoribus scribitur : « El reversus est,
cebat (27 ) Jesus , quia bellum erit vobis adversuin inquit 51 , universiis populus ad Jesum incolumis ,
Amorrhæos et Pberezcos, et Evicos , el Jebusæos : el on mulivit quisquam de filiis Israel in lingua
similiter tibi etiam hic Paulus denuntiat dicens, Non 80131. , Vides ergo quia qui sub Jesu militar, inco
eril vobis pugna adversus carnem el sanguinem *8 lumis debet redire «le prælio, nec usquam debet er
id est non sic pugnabimus sicul pugnaverunt anti- jaculis maligni ignilis vulnus accipere , non in corde
qui, nec in lerris nobis adversus homines babenda pollui, non in cogitatione maculari, non per iram,
sul prælia , sed adversus principalus, et adversus non per cupiditalem , non per aliam quamlibel oc
potestates, adversus mundi hujus rectores lenebra casionem dæmoniaris (30) vulneribus locum dare.
rim . Jam utique intelligis in quibus locis hujusce . Quod autem addidil (51 ) , quia nullus mulivil in
modi sint tibi movenda certamina . Aut si libi non lingua sua , hoc mihi videlur oslepdi , quia de victo
suſticil intellectus, nisi etiain loca ipsa (28) maniſe - C ria nemo se jactavit (52) , nemo suæ virtuti quia
sla tibi voce signentur, audi in consequentibus " : superavil ascripsit ( 33) : sed scientes quia Jestis est
• Adversum spiritalia , inquit (29 ) , nequitiæ in ce qui victoriam tribuit, ipsi in lingua sua voi mu
lestibus, 1 Audisti qui sint illi , qui libi bello el vi ljunt. Quod bene intelligens Apostolus diceball :
de coelestibus expellendi sunt, ul li possis loca illa « Nou aulem ego , sed gratia Dei , quæ me esi.
regni coelorum hæreditatis sorte suscipere. Sed et Pulo autem quia ad hoc respicit et illud Domini
Dominus in Evangelio nonne evidenter hæc indical mandalum quod ait 53 : 1 Cum autem fecerilis om
cum dicit 66 : A diebus Joannis regnum coeloruin nia hæc, dicile quia servi inutiles sur'us : quod
vim patitur , et vim facientes diripiunt illud ? , debuimus facere, fecimus, » El in hoc eniin simili
2. Quid ergo cessas , o hæretice, eliam Domino modo rerum prospere gestarum videlur probibere
el Salvatori nostro calumniam facere, qui regnum jactantiam ,
cæloruin , quod credentibus in se promiserat, per 3. Sed Marcion , el Valentinus, et Basilides , cx
vim diripi jubel ? El ulique si adhibenda vis est , lerique cum ipsis hæretici, dum hæc nolunt sicut
certum est quod possidentibus adhibenda est . Vim sanclo Spiritu dignum est intelligere, declinaveruut
enim facere, hoc est expellere possidentem , pos a lide , et inseruerunt se impietatibus multis (31),
D
sessionemque diripere. Dicite ergo, quid aliud alium , Deum legis, et mundi creatorem ac judicem
est quod accusatis fecisse Jesum successorem proferentes, velut per hæc quæ scripta sunt , crl
Hosei ? Atque utinam digni essemus quibus Do delitalem quamdam docentem , quod calcare ho
ininus Jesus sapientiæ suæ aulam panderet el intro stium cervices jubentur, atque in ligno suspendere
duceret nos intra thesauros scientiæ suæ , et ea de reges lerræ illius, quam violenter invadunt. Atque
427 quibus nunc pedelentim conamur tanquam litinain Dominus meus Jesus Filius Dei mihi istod
* 6 Ephes. " 1 , 12. 47 Levit . XX . 48 Eples. vi 12. 49 jbid , 80 Malih . xi, 12.
31
Jos. X , 91. " !
Cor . XV ,
10 . 83 LIIc , xvii , 10.
(26 ) Codex Sangerm , « lerrena . ? (30) Codex Sangerm. , « dæmonicis . ,
( 27 ) liein , i el sicut per lubain dicebat. , ( 31 ) Idem , e addit. ,
(28 ) 1psa , deest in libris editis, sed exstat in ms. (32) Omnes mss., ! jactavil, , Libb . editi , eja
Sangerm . clill . )
(29) Inquil, leest etiam in libris editis, verum (35) Omnes diss. , ( ascripsil. Libb . editi ,
exstat in uns. Sangerm , Paulo post omnes mss . recte caso'sibil,
haber.l, bello el vi de cælesiibus. » In libb. editis (34 ) Codex Sangerm ., i doloribus multis. )
desideralur, vi . ,
 889 IN LIBRUM JESU NAVE HOMILIA XIII . 890
concedat , et jubeat me pedibus meis conculcare A singulas quasque civitates , nunc in veritate per
£piritum fornicationis, ei calcare super cervices singulas quasque animas credentium complel : 01
spiritus iracundiæ el furoris, calcare avaritiæ dæ quæ 428 possidebantur a malis el pessimis regi
monem , calcare jactantiam , conterere pedibus su bus secundum principem aeris mundi hujus, spi
perbiæ spiritum : el cum hæc fecero, operis gesti ritus qui nunc operalur in filios diffidentiæ , ex
summam , non mihi, sed cruci ejus appendere, se pulsis iis et peremplis , facere eas dignetur habila
guenti Paulum dicentem **, quia per ipsum « mihi cului Dei (39) , el sancti Spiritus teniplum : ut
mundus crucifixus est , , et ea quæ jam superius membra quæ servierant sub rege iniquo iniquitati
memoravimus quod ait 58 : « Non autem ego , sed ad immunditiam , nunc serviant justitiæ ad sancli
gratia Dei, quæ in me est . , Quod si ita facere me ficationem . Sic ergo intellige quod interſecil Jesus
ruero, beatus ero, el dicetur etiam mibi, quod dicit regem Jericho, et regem Hai, el regein Lebua, et
antiquis Jesiis 86 : « Viriliter agile , el confortamini , regem Lachis , el regem Chebron , ul istæ omnes
non timeatis , nec vereamini a facie eorum , quia animæ que ante sub regibus pessimis (40) peccati
Dominus Deus tradidit vobis omnes inimicos vestros legemi colebant, nunc sub Dei legibus agant .
in manus. , Hæc si spiritaliter intelligamus, el bu 2. Sed et de ipsis interpretationibus nominumn , si
B
juscemodi bella spiritaliter procuremus , et expella curiosius ac diligentius perscrutemur, invenielur
mus omnia illa spiritalia nequitice de cælestibus, ita significatio ( 41 ) nominum nunc ad mali regni , nunc
demum poleriinus etiam loca el regna ipsorum quæ etiam ad boni intelligentiam posse conferri . Ul pula
sunt cælorum regna ( 35) ab Jesu hæreditatis sorte Lebna candor interpretatur ( 42) . Candor autem di .
suscipere, præstante Domino et Salvatore nostro verse intelligitur . Est enim candor lepræ , est et
Jesu Cbrislo, cui est gloria el imperium (36) in candor lucis . Possibile ergo est etiam nominis ipsius
sæcula sæculorum . Amen . interpretatione, utriusque slalus differentias indi
HOMILIA XIII . cari , it candorem quidem lepræ habuerit Lebna
De Lachis, el Lebna , el de Chebron civitatibus , quas sub regibus malis : quo destructo atque everso ,
ceperunl (37) filii Israel. cum ad Israeliticum regnum pervenit Lebna , can
1. « Hæc omnia , quæ figuraliter accidebant illis , dorem lucis acceperit , quia candor in Scripturis et
scripta sunt autem propler nos in quos fines sæcu laudabilis et culpabilis ponitur. Et iterum Lachis
lorum (38) devenerunt 87. » Cum legil is qui in ma interprelatur iler (43) . ller autem et laudabile et
3 niſeslo Judæus est , et qui manifestam habet in culpabile in Scripturis habetur. Quod diflicile non
carne circumcisionem , nesciens quid sit in occullo c est probare, sicut dicitur in Psalmis 69 : « Et iler
esse Judæum in circumcisione cordis , nihil aliud impiorum peribit. » Et alibi econtrario R0 : « ller
putat esse nisi bella descripla , el interilus hostium , reclum facile pedibus vestris . , Polest ergo intelligi
et Israelitas duce Jesu vincentes, el diripientes etiam hic, quod iter impiorum fuerit primo civilas
gentium regna. Qui vero in occullo Judæus est , id Lachis : quo destrucio alque subverso , postmodum
est Christianus, qui Jesuin non tam filium Nave Israelitis regnantibus ad iter perducla sit reclum .
quam Filium Dei sequitur , hæc omnia mysteria Similiter autem el Chebron, quam interpretari di
intelligit esse regni coelorum , el dicit quia etiam cunt conjunctionem vel conjugium (44) . Conjunctio
nunc Dominus meus Jesus Christus bellal adver vero animæ nostræ fuit primo cum malo viro, et
sum virtutes contrarias, el ejicit eas de civitatibus marito pessinio diabolo : quo destructo el exstincto,
quas possidebant , id est de animabus nostris ; et liberala est anima (45) a lege prioris el pessimi
interficit reges qui regnabant in apimabus nostris, viri, et conjuncla est viro bono ei legitimno, illi , de
ne ultra regnet in nobis peccatum : ul posteaquam quo dicit apostolus Paulus 61 : « Slalui autem vos
interemeril regem peccati de civitale anime no uni viro virginem castam exhibere Christo . , Sic
stræ, fiat anima nostra civitas Dei , et regnet in ea ergo etiam nominum ipsorum intelligentia ad ge
Deus, et dicatur ad nos 58 , quia « ecce regnum Dei D minum hunc uniuscujusque civitatis consonal sla
intra ros est . » Est ergo opus summæ misericordiæ lum .
buc quod hæretici crudelitatis accusant, quod Do 3. Ego pulo quod sic melius est intelligi bella
minus Jesus adumbratum prius a lilio Nave per Israelitica, el quod sic melius præliari Jesus pule .
* Gal. 85 I Cor. XV , 10. 56 Jos. X, 25. B7 | Cor. x , 11 . 88 Luc . xvii , 21 . 89 Psal . 1 , 6.
VI , 14 .
6 llebr. XII , 13 .61 II Cor. xi , 2.
(35 ) Quæ sunt cælorum regna . Haec desunt in li Codex Sangerm ., significatio. , Libb, editi ,
bris antea editis, sed leguntur in omnibus mss . i significantia. )
(36; Unus codex Ebroic. post « imperium ; addit, (42) Lebna candor interpretatur. A pa5 « album
e cuin Spiritu sancio . ) esse . ,
(37) Codex Sangerm . , « ceperunt. » Libb. editi, ( 45) Lachis interpretatur i!c* . Ab qbo o iter fecis. )
( receperunt. ) ( 44 ) Chebron ,quam interpretari dicunt, conjunctie
1 ( 38) Idem ms., i særuli. ) nem vel conjugium . Ab 27 conjunctus , socialis
(39) Omnes mss., « Dei, , Lilb. edili , « fidei. ) esl . )
( 10) Unus Ebroicensis, aut isti omnes qui ante ( 15 ) Anima , deest in libb . editis , sed legitur in
Jesum et regem Gai el regem Lebna sıb regibus ms. Sangermanensi ,
pessimis. )
891
tur, et destruere urbes, ac regna subverlere. Sic A strum , et muros elationis exstruxerat ( 52) : hæc
enim et illud dictum religiosius el clementius (46) sermo Dei subvertit et subruit, ul merilo secun
apparebil , quod dicitur ila subverlisse et vastasse dum Apostolum 64 eficiamur « Dei cultura , et Dei
singulas quasque urbes, ut nibil in cis relinqueretur
quod spiraret , neque qui salvus fieret, neque qui
effugerel . Utinam enim Dominus de animabus cre
dentibus sibi , et quas suo vindical regno , el de mea
ipsius anima ila ejicial et exstingual omnia priora
mala , ut nullus in me malitiæ sensus ullra respiret ,
nullus iræ, nullus concupiscentiæ alicujus malæ in
me salvelur affectus , nullus supersit qui effugiat
sermo malus de ore meo. Sic enim potero Jesu
duce purgatus ab omnibus prioribus malis, effici in
civitatibus filiorum Israel , de quibus scriplum
est 6 : 11 Ædificabuntur civitales Judæ (47) , el ha
bilabunt in eis . » Etenim nunc uniuscujusque no B
slrum ( 48) animam Jesus destruit el ædificat : et
sicut dicebamus lunc cum Jeremiam dissereremus
quia (49) acceperat verba in os suum quibus sub
verleret el ædificaret, evellerel el planlarel ; ita
etiam nunc in bis quæ habemus in manibus intel
ligendum puto , non secundum hæreticos, vel se
cundum Judæos ; sed sicut ibi ad Jeremiam dictum
est 68 : « Ecce constitui le hodie super gentes et
regna , eradicare , el subvertere, el perditum dare ,
et post hæc ædificare, et plantare ; , ila el de jis
quar per Jesum scribuntur gesla credendum est :
imo polins de iis quæ per nostrum Dominum Je
sum etiam nunc geruntur in nobis . Primum namque
opus Verbi Dei est , eradicare præcedentia mala ,
C
spinas ac tribulos viliorum . Dum enim isla palie
radices occupalam detinent terram , non potest se
mina bona el sancta suscipere .
4. Necessarium ergo et primum hoc opus Verbi
Dei est , plantam (50) eradicare peccati , et omuem
plantam quam non plantavil Paler cælestis, evel
lere , ignique consumere . Secundi jam operis est
plantare . Quid est quod plantat Deus ? Moyses di
cit , quia paradisum plantavit Deus . Sed et nunc
plantat Deus ( 51 ) ; el quotidie plantat in animabus
credentium . In anima enim de qua excidil iram ,
mansuetudinem plantat ; et de qua excidit super
biam , plantat humilitatem ; et de qua eradical lasci
viam, pudicitiam plantal ; et de qua exstirpat igno
rantiam , inserit scicntian ). Non libi videtur lalis D
esse debere plantatio quam plantal Deus , magis
quam sensibilium terrenorumque lignorum ? Est
ilem in primis opus Verbi Dei , destruere ædi
ficia diabolica , quæ in anima construxit humana.
llle elenim lurres superbize in unoqueque 10
69 Amos ix, 14. 63 Jerem . I , 10 . 6 * 1 Cor. Hi, 9 , el Ephes. 11 , 20 .
(46) Codex Sangerm . ( rectius et clementius. ,
(47) Idem , « Julae.
148) Idem, « vestrum . ,
(49) Idem cum uno Ebroicensi : « dissereremus ,
quia . Libb . editi, disserebamus, qui.
(50) Idem , ' plantas. )
151) Sed et nunc plantal Deus. Hæc desunt in li
bris editis, sed leguntur in Sangerm . ms. el uno
Ebroicensi.
ORIGENIS 892
adificatio , supra fundamentum apostolorum el
prophetarum positi ab ipso (53) summo angulari
429 lapide Christo Jesu , ex quo junctura ædificii
crescat in templum Dei in spirito , 1 el ila demon
eſfici mereamur in hæreditale lerræ sanctæ in parte
Israelitica , exstinctis omnibus el peremptis hosti
bus nostris ; ita ut nou relinqualur ex eis qui re
spiret in nobis, sed solus in nobis respiret Spiritos
Christi per ora , el sermones , el intelligentiam spi
ritalem , secundum doctrinam Jesu Christi Donini
nostri , cui est (54) virtus el poleslas in sæcula site
culorum . Amen.
HOMILIA XIV .
De Jabin rege Asor, et de cæleris regibus, qui congre
gali sunt adversum Israel.
1. Hlas easdem Scripluras anle adventum quidem
Domini nostri Jesu Christi cum legerel Israel ille
qui secundum carnem est, nihil aliud in iis nisi bella
el eſfusionem sanguinis intelligebat , ex quo etiam
ad nimiam ferocitatem acuebantur animi eorum, ct
semper bellis ac seditionibus pascebantur. Postea
vero quam præsentia Domini mei Jesu Christi bu
manis cordibus placidum scientiæ lamen infudit,
quippe cum secundum Apostolum 65 ipse sil « pas
nostra , ' pacein nos docet ex ipsa lectione bello
rum . Pax enim redditur animæ , si ab ea losles sui
peccata ac vitia propellantur. Et ideo secundum
traditionem Domini nostri Jesu Christi, cum pos
legiinus ista , armamur quidem etiam nos, el concita
mur ad prælium , sed adversus illos hostes qui de
nostro corde procedunt , cogitationes scilicet malas,
furia , falsa testimonia , blasphemias, cælerosque vis
similes adversarios animæ nostræ : de qua cona
mur, secundum quod hæc scriplura refert, si fieri
potest , non relinquere ullum qui salvus fiat, neque
qui respiret . Si enim hos hostes obtinuerimus, com
pelenler obtinebimus etiam aereas poleslales , el
regno suo eas , quod intra nos supra vitiorum sedes
collocaverant, depellemus. In prioribus lectionibus
rex Jerusalem congregaveral secum alios quatuor
reges adversum Jesum et adversum filios Israel ,
nunc autem jam non unus quatuor congregat, ant
quinque, sed vide unus quantam multitudinem con
gregal : « Ut autem audivit, inquil 66, Jabin res Asor,
misit ad Jobab regem Amorrhæorum , el ad regem
Symeon , el ad regem Zif (55) , et ad reges qui erant
circa Sidonem magnam , el per montana , el in
65 Ephes. 11 , 14 . GR Jos. I1 , 1-10.
(52) Colex Sangerm. , I exstruxerai. , Libb.
edili , ( exstruxil. )
( 53) Idem , positi ab ipso . , Libb . editi, posilo
ipso. i
(54) Idem , i cui est . , Libb . edili , i cujus esl ..
Ibidem post i potestas » codex unus Ebroicensis ad
dit : 1 cum Spiritu sancio . 1
(55 ) Zif. Aller Ebroicensis : < Aziz, , alter Ase
pbel . :
 893 IN LIBRUM JESU NAVE HOMILIA XIV. 89 !
Araba (56) , quæ est contra Cenerolb , et ad campos, A cæteros, el ad conjurationem sceleris invitans, Jabin
el in Faneandor , el ad Chananæos , qui erant in mari nominatur, qui erat rex Asor. Ipse enim est qui
timis ab oriente , et ad Amorrhæos qui erant in mariti dicitur etiam cæteros convocasse. Jabin aulem in
mis ( 57) , el ad Cethæos , el ad Pherezæos, et ad Jebu terpretatur sensus, sive prudentia (59) . Quis ergo est
sæos , qui erant in montanis , et Evæos , qui erant sub isle sensus, sive prudentia, nisi ille quem dicit
deserlo Masecma, et exierunt ipsi el reges eoruin cum Isaias opheta sensum magnum ? Ait enim 67 : « Et
ipsis, sicut est arena maris in multitudine, et equi, inducam super 430 sensum magnum principem
et quadrigæ multæ nimis. Et convenerunt omnes Assyriorum qui dixit : Mea virtute faciam , et sa
reges isli , et coierunt in unum ad aquam Maron pientia sensus mei auferam lines gentium , el virtu
pugnare contra Israel . Dixit autem Dominus ad Je tem eorum deprædabor. „ Isle ergo est qui ibi qui
sum : Non verearis a facie illorum , quia crastina dem dicitur sensus magnus rex Assyriorum , hic au
die ad hanc horam ego lradam eos saucialos ante tem Jabin , sensus vel prudentia . Etenim serpens
faciem Israel . Equos eorum subnervabis , et currus fuisse in paradiso scribilur prudentior omnium be
eorun igni exures . El venit Jesus , et omnis populus stiarum quæ eranl super terram . Sed er villicus
bellalorum cum eo super ipsos ad aquam Maron , el iniquitatis prudenter ſecisse dicitur illa quæ fecit.
subito irruit super eos in monte , et tradidit eos B Hic igitur Jabin, rex est Asor. loterprelatur autem
Dominus in manus Israel , et cædenles eos perseculi Asor aula (60) . Est ergo omnis ierra aula hujus
sunt usque ad Sidonem magnam , et usque in Ma regis , qui lolius lerræ velut aulae unius oblinet prin
sefoth ad aquam , et usque ad campos Masfre con cipalum , qui est diabolus. Vis allem videre quoniam
tra Orienlem , et Crucidaverunt eos usquequo non su aula ipsius est terra ? In Evangeliis 68 scriptum est ,
peresset ex eis qui evaderer . Et fecit eis Jesus quia fortis in aula sua securus dormit , usquequo
sicut præcepit ei Dominus, et equos eorum subner veniat fortior qui et ipsum alliget , et quæ possidet
vavit, et currus corum exussit igni. El conversus auferal. Est ergo rex aulæ , princeps mundi hujus :
est Jesus in ipso tempore , el occupavil Asor , et iste mittit ad Jobab : ipse est enim qui millit ad
regem ejus interfecit gladio . , Vides quanta adver omnes gentes , et invitat ad prælium . Milit et ad
sum Jesum et Israeliticum exercitum , contrariarum regem Maron. Jobab quidem interpretatur inimici .
virlulum et pessimorum dæmonum examina conci liæ , Maron autem amaritudines (61). Millil ergo dia
lenlur ? Isti omnes dæmones ante adventum Domini bolus ad aliam virtutem inimicam ex angelis sine
el Salvatoris nostri, quieti el securi humanas ani dubio refugis , quæ virtus amaritudinum rex est : quo
mas possidenles, in earum mentibus corporibusque
с auctore scilicet et operam dante, omnes quæ in hoc
regnabant. Sed ut in terris apparuit gratia et mi mundo amaritudines et asperitales miseris morla
sericordia Salvatoris nostri Dei , edocens nos ut pie libus infligunlur (62) , eveniunt. Sunt autem ista
et sancte in hoc mundo , et segregati ab omni con diversa genera peccati . Neque enim aliquid amarius
lagione peccati vivamus, ut libertalem suam alque polesl esse peccaio , etiamsi quædam dulcia videan
imaginem Dei , in qua ex initio creata est , anima lur in primis, sicut Salomon scribil 69 : c Sed in
unaquæque recipiat , isla de causa ab illis iniquis novissimis, inquit, amarius felle invenies quod dulce
veleribus possessoribus earum pugnæ exoriuntur et in initiis videbatur, et acutius acie gladii . , Justitiæ
prælia. El si opprimantur primi , multo plures ex vero natura contraria est , in initiis videtur ama
sargunt postmodum alque in unum coeunt, et con rior , in novissimis vero melle , dulcior invenitur ,
spirant in malum , qui semper dissident a bono. Et cum virtutis (63) fructus altulerit. Misit igitur dia
si secundo victi fuerint, iterum tertio aliæ virtutes bolus ad Jobab inimicum amaritudinis regem . Mittit
nequiores exsurgunt. Et fortassis quanto magis aulem eliam ad regem Symeon , qui interpretatur
augetur populus Dei , el multo plus crescit el mul exauditio (64) . Sed duplex videtur esse exauditio .
lip.icalur, tanto illi plures ad oppugnandum conspi Aliquando quidem cum exaudit ( 65 ) homineni Deus
rant, D secundum quod et Symeon unus ex patriarchis no
2. Sed lentenius (58 ), prout Deus dederit, discu men accepit , quoniam quidem exaudierat Deus
lere singulos quosque adversi exercitus reges , et pro precem matris ejus. Dicitur etiam exauditio , qua
significantiis nominum uniuscujusque etiam opus quis exaudit præceptum diaboli . Solet enim dicere
quod gerit in malitia contemplari. Primus omnium , diabolus 70 : « Si procjdens adoraverisme, libi dabo
qui el auctor belli hujus nomigatus est , congregans hæc omnia . » Sed lu si Jesum sequeris , dicis ei :
87 Isai. x , 12 , 13. 63 Malth . SII . 69 Prov . V, 4. 10 Mallhi , IV , 9.

(56 ) Codex Sangerm . 1 Arabia. ) autem amaritudine3. Johab ab 2x e inimicus fuit ; )

(57 ) Idem , i maritimi. , Maron autem a 70 ( amarum esse. )
(58) Idem , lentemus. , Libb edili , 1 lempus ( 62) Mss., 1 infliguntur. , Libb. editi ,, infigun
eat . ) lur. )
( 59 ) Jabin autem interprelalur sensus sive pruden ( 63) Mss ., 1 virtulis. , Libh. editi , « virus. )
lia . A 15 intelligere . 5 ( 64) Symeon , qui interprelalur cauditio . A you
(60 ) ' Interprelalur autem Asor aula . Ab 737 quod ( andire , exaudire . »
esi atrium , aula . , (65) Mss ., I exaudit . , Libb. edili i exaudivit. ,
(61 ) Jobab quidem interprelatur inimiciliæ , Marou
895 ORIGENIS 836
Dominum Deum adorabo, el ipsi soli serviam . Au- A dicentem ad discipulos suos " : « Sint lumbi vestri
diunt autem illum , qui sunt ex parte ejus, sicut et præcincti, et lucernæ vestræ ardentes . , Sunt ergo
nunc fecit isle Symeon , illuin audiens venit ad eorum qui in Ecclesia fidem catholicam docent ,
pugnam contra Jesum . Mitiit autem et ad regem el plebem Dei verbo veritatis illuminant, lucerna
Zif. Zif aulem interpretatur quomodo fluil ! (66 ) velut ardentes . li vero qui hæretica dogmala ex 431
admirantis sermone : quia et revera mirandum est , Scripluræ sanctæ testimoniis falsis assertioni
quomodo fluunt omnia quæ sunt hujus mundi carna bus docent , pro eo quod Scripturas legunt, ri
lia , el quomodo fluxa sunt el caduca, quæ apud infi dentur accendere lucernas : sed quia falsis asser
deles homines permanentia deputantur et perpetua . tionibus utuntur, non sunt lucernæ, sed quasi lucer.
Qui autem rerum consideral rationem , et vitæ hu næ. Misit etiam ad campos ; necesse enim eral, ut
jus quæ pulanlur bona , conluelur, quomodo semper in societatem suam vocarel etiam eos qui in camps
mutentur et transeant , iste dicit , Quomodo fluit ! sunt, et humilia sapiunt ac lerrena . Misit el in
Vocal autem contra filios Israel diabolus etiam eos Faneandor, qui interpretatur conversio ( 72 ). Ex
qui circa Sidonem magnam suni. Ego quidem cum conversio duplex intelligitur. Est enim conversio,
in locis Sidonis aliquoties demoratus sim , nunquam qua quis ad Deum convertitur, vel a Deo est con
B
comperi duas esse Sidonas , unam magnam , et aliam versus ad bona . Est autem et alia (73) conversio,
parvam , quantum ad lerrenum pertinet locum . Sed qua rex Jabin , id est diabolus, ad se animas con
si ad interpretationem nominis redeam , quod signi- vertil , sicut el de Symeone supra exposuimus :
fical venatricem , vel venalores (67 ) , video quod qualis pulanda est et illa conversio , quæ Galatis
adversariarum virtutum , in quibus multæ sunt dif accideral, de qua dicit Apostolus 75 : « Currebatis
ferentiæ , quidam sunt venalores in parvis, et qui- bene, quis vos impedivit, , hoc est convertit a
dain venatores in magnis ; id est , quod alii per cursu bono et itinere recto ? Mitiil et ad eos , qui
parva peccala animas, alii per magna decipiunt. erant in maritimis locis , ad vicinos fluctuum Cha
Verbi gratia , cum in voluptatibus sæculi et carnis nanæos , qui interpretantur velul commoti (74) , id
deliciis anima decipitur, in parvo capta dicenda est , est qui semper motionibus el flucijbus permovent
Cum vero aut Providentiam negat, aut dæmones clincta , el ad maritimos Amorrhæos. Amorrbæi
quasi Deum colit , bæc in magno pulanda est esse interpretantur amarescentes ( 75) , qui sunt similes
decepta . Et ideo nunc millil ad Sidonem magnam (68 ) illis , de quibus superius disseruimus . Talis igitur
qui quasi ad venationem maguam conveniant contra est całalogus lolius militiæ invisibilium hostium
filios Israel . Miuil et ad montana. Montana intelli- c qui congregantur per regem Jabin , ul expugnent
genda sunt oninis sensus qui extollit se el erigil nos qui sequimur ducem Jesum el Salvalorem
adversus scientiam Dei . Millit et in Araba. Inter nostrum . Sed quid dicit Dominus ? « Ne verearis,
prelatur autem Araba insidiæ (69) . Invitat ergo vir inquit 76, a facie eorum , quia craslina die hac bora
tules insidialrices , quæ humanas animas non vi , nec tradam eos in manus lvas. » Video quod hodie non
apertis impugnationibus (70) , sed improvisis insidiis possumus illos omnes opprimere , nec cunctos in
callidisque decipiant : forle quales sunt et illi , de terficere, sed crastino perimentur, id est post
quibus Propheta dicit " : « Fusidiatur in occulto consummationem hujus sæculi . Tunc elenim omnis
sicut leo in cubili suo , insidialur ul rapiat paupe virtus contraria destruelur , el lunc penitus vince
rem . . Sed si quis lalis est qualis Paulus , confidenter lur, cum videris iis qui a sinistris sunt dici " :
dicit ? : « Non enim ignoramus astulias ejus, , elle in ignem ælernum , quem præparavit Deus
Millil el in Ceneroth , Interpretatur autem Ceneroth diabolo et angelis ejus . 1 Tunc enim et nos si vice.
quasi lucernæ (71 ) . Non lucernæ, sed quasi lucernæ . rimus, et obtinere poterimus , sequentes Jesum du
Aliud est enim lucerna , aliud quasi lucerna. Joan cem , percipie mus regnium quod præparavit Deus
nes « lucerna erat ardens 73 , » quia eral angelus Pater sanctis suis, et iis qui mandata ejus el justi
lucis. Quasi lucerna autem est ille qui transfigu- D tias impleverunt, per ipsum Doininum nostrum
ral se in angelum lucis. Et si vis adhuc eviden Jesum Christum , cui est gloria el imperium in se
tius noscere differentias lucernarum , et quasi lu cula sæculorum . Amen .
cernarum , quae iu Ceneroib sunt, audi Salvatorem
71 Psalm . ix . 79 II Cor. 11 , 11. 73 Joan . v , 33 . 74 Luc. su , 35. 78 Gal . v , 7 . 76 Jos. xi , 6. " Malih.
Xxv , 41 .
( 66) Zif aulem interprelatur, quomodo fuit ! A ( 72) Faneandor, qui interprelalur conversio. Me.
‫ זוב‬vel ‫ <• זיב‬.1uere. )( lius inierpretaretur i conversio generalionis 1 a 100
(67) Quod significal venatricem , vel venatores. A o convertit , el 715 i generatio . "
713 ( veniri. ) ( 73) Mss . ( alia . , Libb . editi : « illa . )
( 68 ) Magnam . Deest in libb . editis , sed legitur in 174 ) Chananæos, qui interprelantur velul con
Geneticensi. moli . Ex e siculel uu omoveri, commoveri.) Cx
(69) Interpre'atur autem Araba insidiæ. Ab 278 terum proevelui commotioquod legilur in mss ., libri
cinsiilialus esi, 1 editi habent « velui commolio. , ibidem libb. editi :
( 70 ) Codex Sangerm ., impugnatoribus. , Libb . « qui semper in motionibus et fluctibus permanent,
editi , « expugnatoribus, ) el ad maritimos, » sed luss . ut in nostro textu .
( 11 ) Inierpretatur autem Ceneroth quasi lucernce . (75) Amorrhæi interprelantur urrarescentes . A 770
Exa i quasi 1 ct 7 lucerna. ) samarum esse,
897 IN LIBRUM JESU NAVE HOMILIA XV . 808
HOMILIA XV . A Dei implens Jesus , ſecit sicut præcepit ei Dominus.
In ea quæ consequuntur post Jubin . « Et fecil Jesus , In quo primo omnium dicimus ad eos, qui volunt
inquit, sicui præceperal ei Dominus. ) secundum litteram tanlum bæ 432 intelligi, quia
1. Nisi bella isla carnalia figuram bellorum spiri si quidem superluissent aliqui ex hostibus, conse
talium gererent, nunquam , opinor, Judaicarum quens videbalur equos subnervari, ne uti eis quis
posset ad fugam . Nunc vero cum dicalur pullus
historiarum libri discipulis Christi, qui venit pacem
docere, legendi in ecclesiis fuissent ab apostolis relictus esse qui spirarel in hostibus, cur etiam
traditi. Quo enim eis bellorum proficeret isla de. equi subnervari jubentur, qui utique usui ac mi
scriptio, quibus dicitur ab Jesu 78 : « Pacem meani nisterio poterant esse victoribus ? Vis autem scire
do vobis , pacem meam relinquo vobis ? , El qui quia soleant Israelitæ hujus rei el utilitatis habere
bus per Apostolum jubetur et dicitur 19 : Non curam , el devictis hostibus ad suos usus reservare
vosmetipsos vindicantes , ) et ; « Magis injuriam jumenta ? In Numeris legimus scriptum , quia
accipile, i et : « Magis fraudem palimini ? , Unde cum ex præceplo Dei processissent pugnare adver
denique sciens Apostolus nulla nobis jam ultra sum Madianitas, devictis hostibus aliquot millia
bella esse carnaliter peragenda , scd animæ certa B asinorum de præda hostium reservarunt suis usi
mina contra spiritales adversarios desudanda , bus profuturos, nec omnino refertur ibi quia inter
ſecerint asinos hostibus superatis .
velut magister mililia præceptum dat militibus
Christi dicens 80 ; luduile vos arma Dei , ut pos 3. Nos ergo Scripturam sanctam sibimetipsi
silis stare adversus aslutias (76) diaboli . » Et ut conferentes, et spiritalibus spiritalia comparantes,
horum spiritalium bellorum ex velerum gestis requiramus quid est quod de asinis quidem non est
habere possimus exempla , istas nobis rerum gesta scriptum quia subnervati sunt , nec Madianitarum
rum narrationes in ecclesia voluit recitari , ut nos , spolia vel animalia interempla dicantur, sed pro
si spiritales sumus , audientes quia lex spiritalis est , ſuisse Israeliticis usibus : de istis autem qui non
in iis quæ audianus ( 77 ) spiritalibus spiritalia habebant asinos, sed equos , præcepit ipse Domi
comparemus , el contemplemur ex iis gentibus quæ nus, et dixit, Equos eorum subnervabitis : quod et
carnalem Israel visibiliter oppugnarunt , quanta Jesus sicul a Domino mandatur, explevit. Pulamus
sint gentes contrariarum virtutum ex spiritalibus , hæc accidisse fortuitu , ul equi hostiles interime
quæ dicuntur spiritales nequitiæ in cælestibus, quæ rentur , el asini servarentur, ct in præceptis Dei
adversus Ecclesiam Domini, quæ est verus Israel , forluita aliqua arbitramur incidere ? An dignius
suscitent bella . Moabitæ veniunt el Ammonilæ , el c videtur ut putemus magis in iis Scripturam mysli
omnes illi reges, el genles invisibiles , quas supe . cum aliquid indicare ? Denique et filii Israel nun
rius memoravimus , adversum nos veniunt pugna quam equis usi esse referuntur, et lex nibil de
luræ (78), ad hoc ut peccare nos faciant. Quia sicut equis, sed de asinis mandat, utpote de animalibus
corpus accepto ferri vulnere morilur, ita el anima quæ ad humanos labores juvandos, el ad onera
accepto peccati vulnere morilur. Et pulo quod eorum porlanda videntur exsistere, equi vero magis
eadem frequentius dicere nobis quidem pigrum esse ad hominum perditionem : hoc enim est , quod per
debeat , vobis lamen oecessariuin sil . Urinam enim cos in præliis geritur. Lascivi molus animal, et
vel frequentius dicla hæc animis vestris crebro superba cervicis accipitur. Sunt ergo asini fre
inculeala teneatis, ut non haec legenles, vel Judai quenter a Scriptura in lypo gentium posili : sicut
cum in eis sensum lenealis, vel hæreticum . Sed et Salvator ostenditur supra asinum sedens, nun
posteaquam generaliter commonuimus, non erit quam autem equo sedens refertur. Sed el cum disci.
superfluum eliam speciatim de iis quæ lecta sunt, pulos mitlil ad solvendam asinam , el pullun asi
pauca disserere . Repelentes igitur ea quæ in supe ne , dicit eis 83 : « Si quis vos interrogaverit, dicite
rioribus omissa fuerant, disseramus. quia Dominus eis opus habet. , Et sedens super
2. « Et fecit , inquit 81 , eis Jesus , sicut præcepe eum ingreditur Jerusalem , el nunquam equo sedens
ingressus esse dicitur. Sed el prophela de ipso ila
ra! ei Dominus. Equos eorum subnervavil, el cur
fus eoruin exussit igni. Et conversus Jesus in illo prænuntiaverat quod sedens asino veniret ad Je
tempore occupavit Asor et regem ejus occidit gla- rusalem , dicens B* : « Ecce rex luus mansuelus
dio, et interſecil oninem qui spirabat in ea in ore sedens super subjugalem el pullum asinæ novellum ).
gladii , et exterminati sunt omnes, ita ut non relin El exterminabil currus Eplirem , et equum ex Jeru •
queretur in ea qui respiraret. , Mandalum dicitur a salein . ) Vides ergo quia (79) , secundum prophetæ
Deo dalum ad Jesum , ut posteaquam expugnasset sententiam , qui super asinum sedet , exterminabit
hosles superius memoralos , nulli parceret , sed currus Ephrem , el equum de Jerusalem . Et ideo
equos eorum subnervarel. Unde velut mandatum videntur mihi asini quidem , ut diximus, figuram
78 Joan . xiv , 27 . 79 | Cor. vi , 7 . 80 Ephes . vi , 11 . 81 Jos . xi , 9-11 . 88 Num . XXXI . 88 Malihs .
XX1, 3. ** Zach . ix , 10 .
( 6) Duo mss. Ebroicenses , « insidias. ) (78) Idem , - pugnaluræ . , Libb. edili, pugna
(77) Codex Sangerm . ( audimus. » Libb. editi : turi. ,
i audivimus. » (79) Mss . ( quia . , Libb . editi, « quomodo. )
899 ORIGENIS 900
Bervare eorum qui ex gentibus creduni, super quos A quis equini generis de spoliis hostium capla sub
(80) sedisse scribitur Dominus ; equi vero qui exler . nervel . Quorum autem equi subnervanlır? Est etiam
minantur, el currus, ſiguram lenere illorum , qui in hoc operæ prelium quærere. Equos , inquilº , Jabin
cælestibus posili , per lasciviam el superbiam deci 433 subnervandos. Jabin autem prudentia interpre
derunt, quando vel ad filias hominum concupiscen latur vel sensus. Quæ est ista prudentia, vel quis
das , semetipsos incenlores (81 ) præbuerunt , vel sensus , cujus subnervandus est currus ? Illius ni
secuti sunt illum , qui dixit 85 : « Ponam super mirum , de qua dicit Apostolus " , quia prudentia
nubes sedem meam , et ero similis Allissimo. ) carnis inimica est Deo : , el ille sensus , de quo
Inde fortassis est quod el Propheta dicit 88 : « Fal dicit º , o inſati sensu carnis suæ. 1 Jabin vero
sus equus ad salutem . » Et iterum dicit de iis qui rex Asor. Asor autem aula interpretalur. Hæc est
in dæmonibus confidebant 87 : « Ali in curribus , et Asor quæ omnium horum regnorum obtinere dici.
ji in equis , nos autem in nomine Dei nostri invo tur principatum : qui intelligitur princeps hujus
cabimus (82 ) . » Neque enim currus el equos Deo mundi regnans in aula , id est , super terram , vel
conlulisset quantum ad invocandum spectat : sed quod majus est , in vitiis carnis . Sed et omnium
utique hoc ostendit, quia sicut nos invocamus illorum regum , quorum vim secundum nomino
Deum verum , ita illi invocant currus et equos , id B suorum interpretationem jam ante exposuimus, equi
est dæmones, quos invocabant gentes illæ , quae ab Jesu dicuntur interfici. Quorum nos si recle sub
adversus Israel bellum gerebant . Sed et Ægyptio Jesu duce militamus , debemus in nobismelipsis
rum equos commemorat Scriplura , et istos ipsos abscindere vitia , et accepio spirilali gladio suboer.
quos nunc interimi jubet . Unde hoc intelligi da vare omnem istum equilalum pessimum vitiorum.
lur (83) , quod in lypo quidem asinorum gentes que Sed et currus debemus incendere , id est , omnem a
ad credulitatem veniunt, merito reservantur : in nobis arrogantiæ el elationis spiritum resecare, et
typo vero equorum , et curruum , dæmones qui ulira non in equis neque in armis , sed in nomine
humanæ saluti adversarii sunt , et inimici, merito Domini Dei nostri invocemus. Quomodo autem in
perimuntur. Sed et si passiones corporis , id est , nobismetipsis complebimus et hoc quod dicit, ut
libidinem , lasciviam , vel superbiam , ac levitatem , non remillalur ullus qui respirel ? Viderdum est
quibus infelix anima velut equitans veclatur, el quis sit qui nec respirare quidem per præceptam
fertur ad præcipitia , equos nunc dici et currus Domini jubelur. Verbi causa , si ira ascenderit in
intelligamus, et ipsos esse qui ex præcepto Dei cor meum , potest lieri ut opera quidem iracundia 1
subnervari jubentur, non erit rationi nostræ con- c non impleam , vel metu deterritus, vel etiam futuri
traria intelligentia. Subnervatur equus quippe judicii limore cohibitus : sed non , inquit, hoc sul
quando jejuniis et vigiliis , et omni abstinentiæ ficii, agendum tibi potius est , quatenus ne ipsa qui
afflictione corpus humiliatur. El currus igni exu dem commolio iracundiæ locum babeat intra le. Si
runtur, cum in nobis completur sermo Domini enim effervescil animus el conturbatur, etiamsi non
dicentis 88 : « Ignem veni millere in terram , et quam impleverit opus , ipsa tamen perturbatio indecens
volo ut accendatur. 1 Quo igne jam se illi ardere est ei qui sub Jesu miliiat duce. Similiter et de
confessi sunt, qui dicebant 89 : « Nonne cor nostrum concupiscentiæ vitio , et de tristitiæ , cælerisque
erat ardens intra nos , cum adaperiret nobis Scri omnibus sentiendum est . De quibus cunctis ila agen
pluras ? , Ideo ergo et falsus equus dicitur ad salu dum est discipulo Jesu , ut nibil omnino horum in
tem , si molus corporis nostri ferri permillamus ejus corde respirel : ne forle si parvi alicujus vitii
infrenes , nec abstinentiæ jugo lasciva carnis ( 84 ) aut consueludo aut cogitatio relinquatur in corde ,
el superba colla subdamus. Sed et nunc si quis processu lemporis convalescal, et paulatim vires la
forte ex his quæ dicimus Dei verbis stimulatur D lilando conquirat , atque ad ultimum revocel nos
alque compungitur, et is qui hesterno die pronus et ad vomilum nostrum , et fiant , hominis illius , eni
ſervidus tanquam equus in libidinem ferebatur, hoc acciderit , ( novissima pejora prioribus " .)
hodie si his auditis pænitel, convertitur , ac secun Hoc eral quod et Propheta prospiciens in Psalmis
dum prophetam a timore Dei confisus refrenat se, præmonet dicens ** : « Beatus qui lenel et allidir
et revocat a peccato, el pudicam dehinc castamque parvulos tuos ad pelram ; » Babylonis scilicet par
diligil vilanı , videbimur eliam nos gladio verbi vulos, qui nulli alii intelliguntur , nisi cogitationes
Dei evaginato subnervasse equos : el magis per malæ quæ cor nostrum confundunt el conturbant.
hoc digne impletur præceplum Dei , quam si animalia Hoc enim interpretatur Babylon (85). Quæ cogila
88 Isai . xiv, 14 . 86 Psal. xxx11 , 17. 87 Psal . xx,, 7. 88 Luc. XII , 49 . *9 Luc.xxiv, 32 . 90 Jos. II , 6 .
01 Rom . viii , 7 . 99 Coloss. 11 , 18. 93 Nalch . XII , 45 . 94 Psal. cxxXVI , 9.
(80) Mss. ( super quos . 1 Editi , e super qui (83) Mss . i intelligi dalur. , Libb, edili, o intel
bus . ) ligatur. ,
( 81 ) Mss. ( ivcerlores. , Libi) . editi, « incesla (81) Libb. editi , s fieri permittamus infrenes,
lores . ) nec abstinentiæ jugo lasciviam carnis , , Sed codex
( 82 ) Mss. « invocabimus . , Libb) . editi ( magni Sangermanensis ui in nostro texto .
ficabimur . , Mox codex Sangerm . neque enim ( 89) Hoc enim interpretatur Babylon. Confusio
currus et equos Deo contuleris, sed ulique, , elc. Babylon iuterpretatur a sha e confudit. )
901 IN LIBRUM JESU NAVE HOMILIA XV . 902

tiones dum adhuc parvulæ sunt, et initia babent, A Polesl autem etiam de ipso Domino et Salvatore
fenendæ sunt, el allidendæ ad pelram , qui est Chri nostro dici , quia quæ præcepit Moyses in lege , le
stus , et ipso jubente jugulande , ut nihil in nobis cit Jesus, et non est transgressus quidquam : quo
resideat quod respiret. Sicut ergo ibi bealum est , niam quidem dicit Apostolus ' , quia « cum venisset
Babylonis parvulos tenere , et allidere ad petram , plenitudo temporis (88 ) misit Deus Filium suum fa
et cogitationes malas statim in initiis necare : ita et clum ex muliere, ſactum sub lege . , Si ergo lacius
hic beatum intelligendum est et perfectum , si ni est sub lege , cum sub lege essel (89) , omnia quæ
hil relinquatur in nobis quod possit gentiliter re lex mandabal implevit, ut nos redimeret a maledi
spirare. clo legis . Sed et ipse de se dicit ' , quia e non veni
4. « Et omnes , inquit 9 , reges eorum interfecit legem solvere, sed adimplere. »
Jesus in ore gladii . , In omnibus nobis regnavit 5. « Et accepit , inquit ", Jesus omnes in bello ,
peccalum , et in omnibus nobis vilia regnaverunt, et quia per Dominum factum est ut confortaretur
ſuitin nobis omnibus regnum generale peccali , sicut · 434 cor eorum , et occurrerent in prælium contra
el Apostolus dicit 98 : « Omnes enim peccaverunt , Israel . , Non dixit quia aliquos accepit Jesus in
et egent gloria Dei . · Unusquisque tamen habuit bello , et aliquos non accepit , sed omnes accepit ,
in se aliquem specialem regem , qui in eo regnabat, B id est , cepit omnes, peremit omnes. Etenim species
el dominabalur ei , Verbi causa , iu alio regnum le peccati purgavit Dominus Jesus, omnesque destru
nebat avaritia , in alio superbia , in alio mendacium xit. Cuncti namque « eramus insensati , increduli ,
regnabat , in alio libido dominabalur , el alius re errantes , servientes desideriis variis, in malitia et
1
gem patiebalur furorem . Quod autem hæc ita sint , invidia agentes , odibiles , odientes invicem , , et
et in unoquoque nostrum regnet peccalum , apostolo omne quodcunque illud est peccati genus , quod in
Paulo crede dicenti . Ait enim º7 : « Non ergo regnet venitur in hominibus antequam credant. Bene ergo
peccalum in vestro mortali corpore ad obediendum dicit , quia omnes occidit Jésus qui exierunt ad bel
ei. » Erat ergo regnum peccati in unoquoque no lum . Nulla enim species peccati tanta est, qua non
strum antequam crederemus. Postea vero quam ve sil superior Jesus, qui est Verbum et sapientia Dei.
bit Jesus , et occidit omnes reges , qui in nobis le Omnia enim superat et vincit. Annon ita credimus,
nebant regna peccati , præcepit nobis interficere quia omne genus peccati cum ad salutare lavacrilin
omnes istos reges , et nullum ex eis relinquere. Si venimus aufertur ? Hoc enim et apostolus Paulus
quis enim aliquem horum in semetipso servaverit designat : qui cum universa peccatorum genera di
vivum , in exercitu Jesu esse non poterit . Si ergo numerasset, addit post omnia, el dicit 6 : « Et hæc
с
regnet adhuc (86 ) in le avaritia , si jac !antia , si quidem fuistis , sed abluti estis , sed sanctificati
superbia , si libido , non eris Israeliticus miles, nec estis , sed justificati estis (90) in nomine Domini
imples præceptum quod dedit Dominus ad Jesum . nostri Jesu Christi. » Hoc ergo modo omnes cepisse
Sicul constituit , inquil 98 , ei Moyses puer Domi in praelio dicitur , et omnes peremisse , « quia per
ni. » Hic puer Domini Moyses , sermo ipse legis Dominum factum est ut invalescerel cor eorum , et
appellatur, sicut el in Evangelio dicit 98 : « Habent occurrerent in prælium contra Israel , ul extermi
Moysen et prophetas , audiant illos . , Lex ergo narentur. , Dum enim non veniunt inimicæ virty
præcepit nobis interficere omnes reges peccali , qui les , quæ peccata operantur in nobis , nec provo
nos provocant ad peccalum . Sic fecit Jesus , et canl nos ad peccandum , nec lacessunt ad dimican
non est transgressus quidquam ab omnibus quæ dum , interlici non possunt , nec exterminari . Ideo
constituit ei Moyses ' . , Diximus quidem secundum ergo Deus dicitur permillere , imo el incilare pro .
priorem expositionis (87) ordinem , quia quæcun pemodum adversarias virtutes exire adversum nos
que lex Dei , qui nunc Moyses appellatur, constituit , in prælium , ut et nos victoriam capiamus, et illæ
implet Jesus in nobis : el ipse est qui intcriinit in interilum consequantur. Unde mihi videtur esse in
nobis vitia , el nequissima peccati regna subvertit. D linilus quidam numerus contrariarum virtutum (91 ),

96 Rom . III , 23. 97 Rom . vi , 12 . 98 Jos. xi , 12. 99 Luc. XXI , 29. * Jos . XI , 15.
95 Jos. Si , 12.
* Gal. iv , 4. 3 Malih . V , 17 . * Jos. si , 18 , 17 . • Tit. III , 3 . 6 I Cor. vi , 11 .
(86) Adhuc . Deest in libb. editis , sed exstat in Idem Origenes ad Joannis 11 , 49 : « Convenit juxta
mss. Scripturas, peccanles multa facere præler rationem ;
non ob aliud , nisi quia facti fuerint capaces opera
(87) Uterque Ebroicensis : priorem expositio tionis mali spiritus, vel voluntatis immundi dæmonis .
nis. Sangermanensis , priorem expositionuin . ) Non dubitarunt igillir vel ea quæ existimantur esse
Libb. edili, prioris expositionis. ) levia peccata dæmoniis tribuere , illi qui dixerunt
(88) Codex Sangerm ., i temporum . ) repentinam iram , similiterque detractionem demo
(89) Libb . edili , « cum sub lege non esset . , Sed nium esse. 1 Aperte respicit ad Hermæ lib. 11,
mss. i cum sub lege esset. ) mandato 2, ubi i detraclio i dicitur inconstans dæ
(90) In ms. Sangerm . deest i sed justificali monium . , liem lib . ii, simil. 9 , cap. 22 , « magnum
eslis , , demonium est , audacia el confidentia inanis ; » et
(91 ) Unde mihi videtur esse infinitus quidam nu cap . 23, horlalio lil ul ( ab iræ demonio , nos pu
merus contrariarum virtutum , elc. llinc locum rilicemus. Sed et scriptori Recognitionum , lib . 11 ,
er darle imitatur Hieronymus au llabac . ii, 14. cap. 25 , ignorantia esi dæmon pessimus.
903 ORIGENIS 901
pro eo quod per singulos pene homines sunt spiri- A exteriores tenebras , vel quo quisquis ille locis
1115 aliqui, diversa in iis peccalorum genera molien eis dignus est , abducantur a justo judice Cliri.
les . Verbi causa , est aliquis fornicationis spiritus, slo, agonis hujus vitæ mortalium præside . Etinile
est iræ spiritus alius : est avaritiæ spiritus , alius est quod plurimo dæmonum numero jam viclo, ad
vero superbiæ . El si evenial (92) esse aliquem bo credulitatem gentes venire relaxanlur : qui utique
minem , qui bis omnibus malis, aut etiam pluribus nullatenus sinerenlur (96) , si integræ eorum , sicut
agitelur, omnes hos , vel eiiam plures in se babere prius fuerant, subsisterent legiones. Quod si alicui
inimicos putandus est spiritus. Unde et per singu difficile videtur esse quod dicimus per singulos quos
los plures esse credendi sunt, quia non singula sin que peccantium mulla vacare (97 ) dæmonia , au
guli homines habent vitia , vel peccala commillunt, fabulosum hoc putat , redeat ad Evangelii aucio
sed plura ab unoquoque videntor admilli. Et iterum ritatem , et inveniel illum qui in sepulcris ba.
non est putandum quod unus fornicationis spiritus bitabat (98) dæmonem patiens , cum interro
seducal eum qui, verbi gratia , in Britanniis fornia garelur 435 a: Salvaļore, quod tibi nomen est,
calur, el illum qui in India , vel in aliis ( 93) locis , respondisse legio . Mulia enim , inquit , de
neque unum esse iræ spiritum , qui diversis in lo monia sumus . , Quid ergo mirum videlur , si per
cis diversos homines agilet : sed puto magis prin- B singula genera peccatorum singuli dæmones astri
cipem quidem fornicationis spiritum unum esse , bantur, cum scriplum sil in uno bomine integram
innumeros vero esse qui in hoc ei oflicio pareant , fuisse dæmonum legionem ? Memini aulem similia
el per singulos quosque homines diversi spiritus me dixisse etiam in iis locis, in quibus exponebu
sub eo principe militantes, ad hujuscemodi eos pec nius versiculum psalmi in quo scriptum es ! ' : cin
cala sollicitent . Similiter el iracundiæ spiritum malutinis interficiebam omnes peccatores lerræ, !!
principem unum esse arbitror , innumeros vero disperdam de civitale Domini omnes qui operantar
esse sub ipso agentes, qui per singulos quosquc ho . iniquitatem . , Ila denique etiam in manu justorum
mines hujusce vitii peccala succendant. Similiter gladii ancipites esse dicuntur , sine dubio qui
el avaritiæ unum esse principem , sic el superbiæ , contrarias virtutes perimant. Pulo autem quod ve
et cæterorum malorum . Et ideo non unus principa bementior ad bec probanda quæ diximus apostoli
lus dicitur in contrariis virtutibus ab Apostolo , sed Pauli illa proferri possit assertio , cum dicit 19 :
plures , adversum quos pugnam sibi esse el nobis Deus autem pacis conterat Salanam sub pedibus
omnibus scribit . Esse tamen reor horum omniuin vestris velociter, , Si enim unus est Satanas, quo
(94) principem , velut eminentiorem quemdain in с modo polesl ipse contrilus esse sub pedibus servo
nequilia , et in scelere celsiorem , qui lolum mun rum Dei , et iterum operari ? Si enim contrilus est,
dum , quem isti ad peccata singuli quique per pec et a Deo contrilus, opcrari utique (99) ultra 1100
caloruin species pro parte sollicitant , solus veliit polesi. Ne foric ergo tanti esse pulandi sini Salane,
omnium principum dux , et lotius neſandæ militiæ quanti sunt illi , qui operantur opera S : tane. Hne
magister, eragitet ; cujus figuram cum Jabin discu euiin mihi videtur indicari el in Sapientia, ubi di
teremus , pro parvo intelligentiæ nostræ caplu in cirur " , quia « impius maledicens Salanan, ipse
superioribus patefecimus. maledicii animain suam . » Sed et in aliquo quodam
6. Pulo sane quia sancti quique repugnan libello , qui appellatur Testamentum duodecim pa
les adversus istos incenlores peccatorum spi triarcharum , quamvis non babeatur in canone, la
rilus, et vincentes cos , atque eorum ununiquem lem tamen quendam sensum invenimus', quod per
que superantes, imminuant exercilum dæmonum , singulos peccanles singuli Satanæ intelligi debeanl.
el velut quamplurimos ( 95) eorum interimnant. Ver Evidentius autem el ipsa nominis ejus iuterprela
bi causa , ut is qui caste pudiceque vivendo for lio, sicut sludiosi Hebræorum tradunt, hoc idem si
nicationis spiritum superaverit , non ulira fas gnificare videtur. Satanas namque adversarius dici
sit illum spiritum , qui ab illo sancio victus est , plur. Omnes ergo qui adversantur Dei voluntali,
impugnare iterum aliuin hominem ; sed sicut Satanæ possunt dici . Hæc ergo diximus pro eo quod
illi spiritus , qui rogabant Jesum ne in abyssum scriplum est " , « quia confortavit Dominus conila
millerentur , quod nunc interim Dominus pro eorum ul exirent ad prælium contra Israel , nt
præsenti dispensatione concessit ; ita consequens exterminarentur. , Beatus ergo est qui indesinex
videlur , quod singuli quique nequam spiritus ter spiritalem inachæram tenens, non auſeri eam a
cum vincuntur a salictis , vel in abyssum vel in cervicibus horum bostium , de quibus superius nie .

* Malib . v!ll . 8 Luc . vili , 30 . 9 Psal. ci , 8 . 10 Rom, xvi , 20 . 11 Eccl . xxi , 30 . 18 Jos. XI , 20.

(92) Mss. i et si evenial. ) Libb . edili , i el si mos . )

invenial. )
(93) Mss . I vel in aliis. , Lib . editi , i el in
aliis . )
( 94) Libb. editi , i pugnam esse nobis omgibus
scribil. Tainen reor omuiuni. )
(95) Duo inss. Ebroicenses , 1 velui equos pluri
( 96 ) Omnes manuscripti , i sinerentur. 1 Lib.
edili , « finirentur. ;
(97 ) Duo Ebroicenses, « vagari . 1
( 98) lidem , « habitabat. , Libb. editi, chabilal.
(99) Uliqué deest in libb . edilis , sed casiat in
mis . Sangermanensi.
903 IN LIBRUM JESU NAVE HOMILIA XV . 916
moravimus, sicut et Jeremias propheta dicit 13 : A eo appellantur, quod longævam duxerint vitam , sed
Maledictis homo qui facit opera Domini negligen pro malurilale sensuis el gravitate vitæ veneranda
ler, el auſert machæram suam a sanguine inimico lac appellatione decorentur, maxime cum additur
rum . » Hoc si secundum lilleram intelligamus, ne ad presbyterum sermo iste qui sequitur, ' plenus
cesse erit nos indesinenler sanguinem ſundere. dierum , Si enim ævi prolixitate appellandus, qui
Quod Judæi putantes qui ex integro caro sunt el presbyter, vel senior videretur, quem magis opor
sanguis , crudeles et implacabiles fiunt, dicentes tebal alium hoc nomine censeri, quam primum
naledictionem posilam esse jis, qui a sanguine ef Adam , vel certe Mathusalem , aut Noe, qui utique
fundendo cessaverint, el ideo pedes eorum veloces longe pluribus ( 5 ) quan cæleri annis in hoc mundo
sunt ad effurdendum sanguinein . Sed illis hujusce . vixisse declarantur ? Sed nunc videamus quod ex
modi intelligentia, quia caro el sanguis suni, vi illis quidem 436 nullus refertur a Scripliisa pre
deatur ; mihi autem præstel Dominus nunquam shyler aut senior appellatus, sed is qui longe bre
negligere opera Donini, nec auferre spiritalem gla vioris temporis vitam duxil, primus in Scripluris
dium verbi Dei a sanguine contrariarum virtutum , sanctis Abraham presbyler, vel senior appellatur.
el mortificare cas in unoquoque auditorim . Julera Dictum esi etiam ad Moysei a Domino 18 : « Eligo
fciuntur autem in vobis ita demum , si bis auditis B libi ab omni populo presbyteros, quos tu nosti quia
earum opera non agalis. presbyteri sunt. » Sed observa etiam tu , o auditor,
7. Dicitur autem in consequentibus *, quia « ce in omni Scriplura, sicubi invenire poles appellalina
pit Jesus omnem terram , sicut mandavit Dominus nem hanc senior et plenus dierum , positam sriper
Moysi. , Ille Jesus filius Nave , non video quod ce . aliquo peccatore . Nunc ergo sancti Spirilus vox esi
perit omnem icrram . Quanuin enim lerrä сepii, pronuntiantis Jesum presbyterum , vel seniorem ,
qui Judæam tenuit solamı ? Nosler autem Dominus el proveclum in diebus. Ita enim dicit ! 7 : Jesus
Jesus ipse vere cepit omnem lerrani, in eo quod ex enim eral, inquit, presbyter, vel senior et prove
omni terra , atque ex omnibus nationibus, ad eum clus dierum . » Quod utique de peccatore dici non
concurrit credentium ( 1 ) multitudo. Aildir etiam poterat , quia peccator non est proveclus dierunt.
post hæc posleaquam dinem terram cepit Jesus : Non enim se extendit ad ea quæ ante sunt (6) , obli
" Ei requievit, inquit '8, lerra a bellis . » Hoc quo viscens ea quæ relrorsun sunt, sed semper retro
modo vere videbitur dici de filio Nave , quia cessa convertitur, et ad romilum suum redit, et ideo non
vit terra a bellis, quæ nunquam fere temporibus aplis est regno cælorum . Qui autem semper ( 7 ) all
ejus cessavit a bellis ? Sed hoc completir in solo priora extenditur, et ad perfectionem fertur, isto
с
Domino meo Jesu Christo . Si enim consideres te proveclus est in diebus suis . El nunc ergo dicii
qui venisti ad Jesum , et ab co per baptismi gra Dominus ad Jesum 18 : « Tu provectus es in diebus
tiam, remissionem consecullis es peccatorum , et tuis. , Nescio ego si in hoc loco illud polest vide
jam in te non pugnal caro adversus spiritum , et ri , quia hoc dicebat Dominus ad Jesum , quod de
spiritus adversus carnem , cessavit ( 2) terra lua a ælale ejus senili omnes videbanil , et omnes nove
bellis : si lamen moriem Jesu Christi in corpore rant. Et quæ sunt lam magna responsa ista divina,
luo circumferas, ita ut cessantibus in le omnibus quæ hominibus deſeruntur, ut dicant seni homini,
præliis efliciaris pacificus, et filius Dei voceris . Sed quia senex es , quod omnes videbant, cl omnes nuº
hoc fiel posteaquam bella transegeris, el adversa verant ? Sed mibi videlur magnulu aliquod lesti
rios viceris. Tunc libi dabilur requies, ul requiescas monium a Domino per hæc dari filio Nave, cum ci
sub vile lua, qui est Christus Jesus, et sub ficu lua , dicitur, quia proveclus dieruin es . Et quantum
qui est Spiritus sanctus, ut ita gratias referas Deo quidem proloqui nobis , vel aperire de divinis my
Patri omnipotenti in ipso Christo Jesu Domino no steriis las est , ego arbitror quod sicut sol iste dies
stro, cui esi gloria el imperium (3). in sæcula se facit mundo huic, jia el sol justilis, faciat aliquos
culorum . Amen . D dies spiritales , qui fulgore veritatis et lampade sil
ITOMILIA XVI . pie: tiæ illustrentur. Si quis ergo in præceplis Dei
De eo quod scriptum est , « Et Jesus eral presbyter, hoc vilam hanc præsentem , quæ, sicut Jacob dicebai ,
est senior el prorectus in diebus suis ; nel quomodo paucorum et malorum dierum est, lransegerit, et
hæredis per Moysen dala esi duabus semis tri
immaculatum se ab hoc mundo custodierit , alque
bubus ( ).
1. Etiam ante nos quidam observantes notarinnt omnes adversarios et losles suos subegeril spiri!:
in Scripturis, quia presbyteri, vel seniores non ex les , ab istis paucis et malis diebus provehitur i

1+ Jos. x1 , 23 . 18 ibid . 16 Num . X1 . 16 . 17 Jos . xill , 1 . 18 jbid.

- 13 Jer. SLVIII , 10.
duabus semis tribubus. Hæc desiderantur in libris
( 1 ) Omnes mss ., I credentium . , Libb . editi,
antea edilis, sed leguntur in ms. Sangermanensi.
gentiuoi, )
(2) Omues mss. , « cessavit. » Libb. editi , « ces (5 ) Ms. Sangerm ., i ulique longe pluribus. I
sadil. ) Limb. editi , « uirique longe pluribus. )
(3) Post i imperium , unus codex Ebroic. addit : ( 6 ) Ms. Sangerm ., in anie sunt. ,
( 7 ) Semper . Deest in libris editis, sed legitur in
cum Spiritu sancio. ) ms. Sangermanensi.
( 1) Ei quomodo heredilas per Nivysen data est
29
Patkoi. Ga . XII .
907 ORIGENIS 908

promovelur ad illos dies alernos el bonos, wierni A ad fines orbis terrarum in conspectu ejus prorient
solis luce signalos. Tali ergo quodam ordine in Æthiopes ; , el ** : « De trans ripas fuminum
telligendus est el Jesus ex divinis responsis prove Æthiopie, offerent sacrificia . , Unde constal quod
clus dierum pronuntiari . io secundo adventu hanc terram multam quæ su
2. Verum quoniam instituimus quæ de Jesu di perest, obtinelit Jesus : sed beati sunt illi , qui in
cuntur eliam el ad Dominum et Salvalorem nostrum primo ejus adventu obtenti sunt. Isti enim vere
referre, quis ita presbyter et senior provectus dic grali erunt, qui, multis adversariis resistentibus, et
rum intelligitur, sicut ipse qui est principium , pri- mullis hostibus impugnantibus, bello et armis lie
mogenitus omnis creaturæ ? Ideo fortassis ipse solus reditatem lerræ repromissionis accipiunt. Cum
vere ct integre presbyter dicitur, ante quem nemo vero ex necessitale quis fuerit subjectus, tunc
est . Igitur tametsi sunt qui dicantur in Scripluris quando eliam novissimum inimicum destrui re
presbyteri vel seniores, vel pontifices, lamen Do cesse est , scilicet norlem , non erit jaso gratia iis
minus Jesus sicut in pontificibus pontificum prin- qui subjiciuntur.
ceps esl , el sicut in pastoribus princeps pastorum 4. Post hæc cum enumerassel plurimas gentes,
esl , ita et in presbyteris vel senioribus princeps 437 de Sidoniis solis dixil 28 : 6 Et omnes Sido
presbyterorum putandus est , ct in episcopis prin- B nios ego exterminabo a lacie filiorum Israel . , No
ceps episcoporum , et omne quodcunque honorabile minati sunt Chananæi, nominati sunt el ji qui
nomen est , primum in hoc, el principem esse cre contra faciem Ægypti sunt , et ii qui sunt es li.
dendum est Salvatorem , quia ipse est omnium capul. nibus Accaron , el sinistris partibus Duminum , et
3. Addit autem adhuc responsum divinum el di aliae quamplurimæ gentes, el de solis Sidoniis dicit
cit 19 : « Tu provectus es in diebus, el terra relicia Dominus quod eos eversurus sit . Sidonji dicuntur
est multa valde. » In superioribus dicebatur, sicut autem , sicut anle jam diximus, venalores . Qui ergo
observavimus, quia cessavit terra a bellis , et quia intelliguntur isti mali venatores quos Dominus es.
Jesus cepit omnem terrain : el hic modo scriptum terminal , visi illæ virtutes contrariæ de quibus
est (8) , quia terra relicta est mulla valde. Putasne dicit Propheta , quia « laqueos paraverunt pe
contraria sibi Scriplura contineat ? Hoc nec leviler dibus meis ?, quibus scilicet venentur el decipiant
suspicandum est . Sed redeamus ad intelligentiam animas ad peccatum . Istos ergo Dominus extermi
spiritalem , et in ea nibil invenies esse contrarium . nal ; quia , si isti tales interierint venatores, cum
Jotuere Domini et Salvatoris nostri primo quidem jam nenio fuerit qui laqueos tendal et retia, ui de
adventu cum venit seminare verbum suum in or cipiat animas in peccato , lunc requiescet unus.
с
bem terræ, quomodo cepil omnem terram solo se quisque sub vite sua, el sub ficu sua .
minis jactu , el quomodo adversarias polestales ex 5. Sed et illud nobis hodie lectum est , quia
ea et angelos refugas , qui gentilium mentes obsede Moyses dederit hereditatem quibusdam : post bze
rant , effugavit, et interim sensinavit verbum alque vero legitur, quia et Jesus secundum præceptum
Ecclesias propagavit. Hæc est prima ejus totius Domini distribuit hiereditatem . Primus ergo Moyses
terræ possessio. Sequere aulem me, o auditor , per hæreditatem distribuit , secundus aulem Jesus.
subtiles lineas verbi, et ostendam tibi quomodo Nunc Moysen legem intellige . Hi ergo qui secun .
eliam secundo capiat lerram hanc, quæ nunc dici dum legem vixerunt, primi acceperunt hæredila
tur ad Jesum multa esse derelicta . Audi de eo lem , scd extra lerram repromissionis. Tum deinde
Paulum dicentem 20 : 1 Oporlel eniin eum regnare , cum accepissent lerran hæreditatis, non eam pose
donec ponat omnes inimicos suos scabellum pedum sident neque dividunt inter se , sed exspectant
suorum . , Hæc ergo est terra , quæ nunc multa di usquequo eis per Jesum distribuatur in sorte .
citur esse derelicta , donec omnes omnino subdan Nonne evidenler hoc est quod Apostolus dicit ad
lur sub pedibus ejus , et per hæc hæreditate capiat Hebræos , scribens de prioribus patribus , quos
universos. « Et hæc est , inquit ” , terra , quæ de- D dixit lide placuisse Deo ? El aduit dicens *' ; « li
relicla est, omnes fines Philisthiim , ; et alia quam autem omnes testimonium habentes per fidem pon
plurima quae sequuntur . Mulla adhuc supersunt dum consecuti sunt repromissiones , Deo pro nobis
quantum ad nostra tempora special, quæ videmus nielius ( 10) aliquid providente, uti ne sine nobis
nondum pedibus Jesu esse subjecta , quem necesse perfecti efficerentur. , Habent igitur jam repromis
est (9) utique omnia obtinere. Neque enim finis esse sionem suam , el requieverunt ( 11 ) , el digni jndi
polerit rerum , nisi ſuerint ei prius cuncta subjecta . cati sunt per Moysen capere hæreditatem : veruit
Sic enim et Prophela dicit “ , quia « omnes gentes tamen adhuc el ipsi pugnanl, el in certamine sunt
servient ei ; , et ' : ( A anibus fluminum usque pro iis qui sub Jesu militant. Sed requiris qui sint
19 Jos . xiii , 1 . 20 I Cor. xv , 25. 11 Jos . xiii , 2 . 22 Psal . LXXII , 11. 98 ibid . , 8 , 9. Sophon. ii, 10.
28 Jos. xill , 6. 26 Psal . LVII , 6 , 27 Hebr. x1 , 39, 40.

(8) Mss. , ( scriplum est . » Libb. edili , i dictum ( 10) Melius . Deest in libb . editis, sed legitur in
est . ) uno ms . Ebroicensi .
( 9) Mss . , 1 quem necesse est . · Libh . editi , ( 11 ) Mss. , ( requieverunt. » Libb . editi : I re
i quif necesse est . I quirunt. )
 H

009 IN LIBRUM JESU NAVE HOMILIA XVII . 910

isti qui pugnant, et quæ est illa pugna quam illi A veritate adorent 32. Sic ergo præsente veritate,
gerunt. Ego sic arbitror quod omnes illi qui dor typus et umbra cessavit : et cum adesset lemplum ,
mierunt ante nos patres , pugnent nobiscum et quod per Spiritum Dei et virtutem Allissimi in
adjuvent nos orationibus suis . lia namque etiam utero virginis fabricatum est , dirulum est lemplum
quemdam de senioribus magistris audivi dicentem ex lapidibus fabricalum . Aderat pontifex fuluro
in eo loco, in quo scriplum est in Numeris 28 quia rum bonorum . Cessaverunt (16 ) pontifices lauro
cablingel synagoga illa , hanc synagogain , « sicut rum el hircorum . Venit Agnus Dei , qui lollit pec
ablingil vitulus herbam viridem in campo . Dicebal caluin mundi sa , destilit agnus ex pecudibus as
ergo : Quare hujusmodi similitudo assumpla est , sumpius el nequidquam lot sæculis jugulatus ( 17 ). 1
nisi quia hoc est quod intelligendum est in hoc Igitur si hæc omnia quæ in uinbra prioribus dala
loco, quod synagoga Domini, quæ nos præcessit in fuerant, præsenle et assistente veritate cessarunt ,
sanctis, ore et lingua consumil adversariam syna consequens sine dubio erat ut , næreditate regni
kogam , id est , orationibus et precibus adversarios cælorum patefacta , hæreditas terrena cessaret.
nostros absumit ? Non ergo arnis pugnandum est Ratio autem qua hæc cuncta desinerent, illa 438
nobis adversum hostes nostros invisibiles , sed est, ut omne os obstrualur, et subditus fiat omnis
B
crationibus, et verbi Dei meditationibus, et operi mundus Deo , ne qui forte ex incredulo populo,
bus, ac sensibus rectis . Sic enim armabantur et occasiones suæ infidelitatis acciperent, et habentes
patres, fide et operibus vincentes. Vide denique umbras antiquitus sibi traditas, vel templi , vel al
quia sic scriptum est de eis : « Crediderunt, in taris, vel pontificum , vel sacerdotum ( 18 ) , vide
quitas, Deo , et Moysi famulo ejus. » Et lunc can rentur sibi permanente antiqui cullus stalu præ
tavil Moyses canticum hoc et dixit 30 : « Cantemas varicari religionis ordinem si transirent ad fidem .
Domino, gloriose enim honorificatus est. » Ila ergo Propterea ergo auferri hæc omnia quæ in terris
el nos fidem plenam et opera ( 12) perfecta , inde dudum fuerant adumbrata, divina providentia dis
sinentes orationes, meditationem verbi divini, in pensavit , ut viam quodammodo accipiant requi
telligentiam spiritalem colenles , el in bis omnibus rendæ veritatis cessantibus typis. Si ergo veniens
velut armis Dei muniti , slemus adversus astu ad Jerusalem civitalein terrenam , o Judæe , inve
nies eam subversam et in cineres ac favillas re
tias (13) diaboli , invocantes Deum adjutorem no
flrum in Christo Jesu Domino nostro , cui est gloria daciam , noli flere, sicut nunc facilis lanquana pueri
et imperium in sæcula sæculorum . Amen . sensibus, noli lamentari, sed pro terrena require
HOMILIA XVII . с cælestem . Sursum respice, et ibi invenies Jerusa
De eo quod Levitre non acceperunt in hæreditatem lem cælestem , quæ est omniuin maler 34. Si altare
lerram (14) . videris destitulum , nolo contrişteris. Si pontificem
1. Sicut umbræ et exemplari deserviunt cæle non invenias, nolo desperes . Est in cælis altare,
slium ii , qui legem suscipiunt, quæ est illius veræ el assistit ei pontifex futurorum bonorum secun
legis umbra , ita exemplar et umbrain sequuntur dum ordinem Melchisedech eleclus a Deo 35. Sic
divisionis coelestis ii , qui in Judæa hæreditate di ergo vobis pietate el misericordia Dei etiam hære
vidunt terram . Erat ergo in coelis veritas, umbra dilas terrena sublata est , ut hæreditatem quæralis
vero et exemplar ( 15 ) veritatis in terris. Et donec in cælis.
umbra hæc constabal in terris , erat Jerusalem ler . 2. Verumtamen videamus quid est quod per
restris, erat templum , erat allare , erat et visibilis umbram describitur, quia in uinbra legis veritas
cullus, erant pontifices et sacerdotes , constabant deformalur ( 19) . Refertur ergo prima et secunda
etiam civitates el vici Judææ , et omnia hæc quæ hæreditatis facia divisio . Prima quidem per Moy
nunc in hoc libro descripta recitantur. Cum vero sen ; secunda vero , quæ potentior est , per Jesum
in adventu Salvatoris nostri Dei e colis desceii facla describitur. Et Moyses trans Jordanem tribui
dens e verilas de terra orta est , el justitia de cælo p Ruben , el tribui Gad, et dimidiæ tribui Manasse
prospexit 31 , umbræ el exemplaria ceciderunt.(Ce possessionem decernit ; cæteri vero omnes per Je
cidit eniin Jerusalem , cecidit lemplum , altare sub sum suscipiunt hæreditatem . Diximus de his jam
latum est , uti jain neque in monte Garizim , neque prius, quomodo ii qui per legem placuerunt Deo,
in Jerosolymis sit locus ubi oportet adorare, sed præcedentes lempore eos qui per fidem Jesu au
veri adoralores qui adorant Patrem , in spiritu el repromissa perveniunt , nondum quæ perfecta
38 Num . XXI I , 4. 19 Exod . xiv , 31 . 30 Ex od . xv , 1 . 31 Psal . LXXXV, 11 . 39 Joan . IV. 33 Joan. 1,
29. It Gal . IV. 35 llebr. v .

( 12) Mss . , « lidem plenam et opera . , Libb . editi : mss .

e lidei plena opera . )
( 13) Unus Ebroicensis : « insidias, )
( 14) Codex Sangerm ., « hæreditatem terræ . )
( 15) Idem : i exemplaria. ;
( 16) Mss. , ( cessant, i
(17 ) Ei nequidquam lol sæculis jugulatus . Hæc
desunt in libb . editis , sed leguntur in omnibus
( 18) Vel templi , vel altaris , vel pontificum , vel
sacerdotum . In libb . editis deest , i vel templi vel
altaris , i el legilur : 1 vel pontificii, vel sacer
dotij . )
( 19) Mss . , deformalur . , Libb . editi , i refor
matur. )
9:1 GRIGENIS 912
sunt (20) consequuntur, exspectantes eos qui po- A Moyses dicere non potuit, idcirco ipsa (22) liabi
steriores diverso quidem tempore sed una fide lacula sacerdotum et Levitarum dispensare nou
placebant , sicut Apostolus dicit 36, ( uti ne sine potuit . Bealus ergo est qui se talem exbibel, el in
nobis perfectionem consequerentur. , Interea Le istis omnibus quæ præcepit Jesus, invenitur esse
vilis neque Moyses dedit hæreditatem , neque Je perſeclus, ut ab Jesu sorlem cælestis mansionis
sus, quia Dominus Deus ipse est hæreditas eorum . accipiat in futuro. De quo dicit ipse Dominus Je
In qua re quid aliud sentiendum est , nisi quod sint sus 40 : « Paier , volo ut ubi ego sum , et isti sint
in Ecclesia Domini quidam , qui virtute animi el mecum ; , el * 1 : « Sicut ego in te, et tu in me
meritorum gratia czteros omnes precedunt , unui sumus, ul et isti in nobis unum sint, ,
quibus ipse Dominus bæreditas esse dicitur ? Et si 3. Quod si audiens perfectorum el eminentio .
fas est audere in talibus, cl arcani reconditi aliquid rum hæreditalem Dominum dici, ignoras et am
aperire, videamus ne forle illud sii , quod sacerdo bigis quid illud sit quod sub hoc nomine desi
lum vel Levitarum figuram latenler ostendil , quia gnatur, audi quia Dominus sapientia est . Cui ergo
in omni populo (eorum dico qui salvantur) major dicitur hæreditas esse (23) Dominus , iste bære
sine dubio pars esl , et longe numerosior eorum , ditalem sapientiæ capiel. Doninus justitia dici
B lur. Cui ergo hæreditas Dominus est , iste hærc
qui simpliciter credentes in limore Dei , per opera
bona, el per honestos mores, el acliis probabiles Jilalem justiliæ consequetur. Dominus pax est ,
Domino placent . Pauci vero sunt , el valde rari , Dominus redemptio est , Dominus salus est , in
qui sapientiæ ac scientiæ operam dantes, el men 439 Domino sunt thesauri sapientiæ et scientiæ
tem suam mundain purainque servantes , alque abscondili. Hæc omnia in hæreditatem percipiel,
omnibus præclaris virlulibus suas animas exco cujus hæreditas Dominus fuerit. Verumtamen et
lentes , cæteris simplicioribus per doctrinæ gra isti quibus sapientia Dei , el Verbum Dei et veritas
tiam illuminant iter quo gradiuntur , el veniunt ad el justitia hæreditas esse dicitur, liabitationem in
salulem . li fortassis nunc sub Lerilarum el sacer Ierim cum illis accipiunt, quorum hæreditas habe
doluin nomine designantur, quoruin hæredit as ipse tur in terris : ut ex ipsorum consortio ii , qui per
Dominus, qui est supientia , quain præ cæteris om semetipsos nondum valent, per illos participes efi
vibus dilexerunt, esse perhibetur. Invenio lainen cianlur sapicntiæ et scientiæ Dei , et veritatis ejus
aliquam differentiam in iis quæ Moyscs distribuit, ac Verbi. Et ita etiam ad minimos quosque dispen
et in jis quæ Jesus. Moyses namque duabus et satio divina pertendit, lil qui principaliter non pos
semis tribubuis terram distribuens ultra Jordanem , c sunt divinæ gratiæ capaces exsistere , illuminari es
non dedil Levitis habitaculi portionem quæ eos istorum consortio mereantur , el compleatur illud,
contingebat : Jesiis autem dedit , non solum in iis quod scriprum est : . Qui multum , non abunda
tribubus quas ipse dispensal, verum et in illis quæ vit ; el qui minimum , non minoralus est. » Sed et il
a Moyse trans Jordanem fuerant collocatæ . Habi lud quod Apostolus ad Corinihios dicit de sanctis
lacula elenim Levitis in singulis iribubus decer Jerosolymitis : « Ut vestra , inquit , abundantia
nuntur, ut per hoc multo magnificentius mysle fiat ad illorum inopiam , el illorum abundantia fiat
rium nosceremus (21 ) . Iste enim ordo Leviticus ad vesiram inopiam . , lla ergo.el nunc cohabitare
vel sacerdotalis , qui Dei sapientiæ et scientiæ ope jubentur Levila el sacerdos qui non habent lerrád,
ram impendii, non potuit a Moyse sorlem habíla Israelitæ qui habet terram , ut percipiant ab Israe
tionis accipere ; quia non erat Moyses veritatis , lite sacerdos et Levila terrena quæ non habent;
sed umbræ et exemplaris minister , Jesus vero Do et rursus Israelites percipial ( 24) a sacerdole et
minus noster , qui eral sapienti a Dei , ipse babila Levila coelestia et divina quæ non habet. Les enim
cula sapientibus præbel. Non enim potuit dicere Dei sacerdotibus commissa est et Levitis , et huic
37 soli operam tribuant, et verbo Dei absque ulla sol
Moyses : « Vade, vende omnia lua quæ habes et
da pauperibus , et habebis thesaurum in cælo , D licitudine vacent. Sed interim ul vacare possint,
et veni, sequere me . , lloc est enim partem dare laicorum uti ministeriis debent. Si enim laicus quæ
Levilis . Nec poluit dicere Moyses 38 , quia « qui necessaria sunt non præbuerit sacerdotibus et Le
non renuntiaverit omnibus quie possidet , non po vilis, occupati illi in talibus, id est corporalibus
test esse meus discipulus, » Nec polnil dicere Moy curis, minus legi Dei vacabunt. Illis autem non 12
ses » : « Omuis qui non oderit patrem vel matrem , cantibus , neque operam dantibus legi Dei , lu pe
et fratres el sorores el lilios , insuper eliam el ani riclitaris. Obscurabilur enim lux scientiæ , quæ in
mam suam , non polesi meus esse discipulus. i lloc illis est , le non subministrante oleum lucerne, et

36 Hebr. si , 40. 37 Milll . xix , 21 . 38 Luc. Siv, 33. 39 ibid ., 26. 40 Joan . XVII , 24 . *1 ibid . 2:.
* II Cor. vii, 15. 43 ibid . 14.

(20) Libb . edili, ( repromissionem veniunt, non
per illam quia perfecta sunt. , Mss . ut in nostro
textil .
(21 ) Mss . , i nosceremus . Libh . editi, « cerne
reitis. )
(24) Codex Sangerm ., ipse . )
(23) Esse . Deest in libb. edilis, sed exslat in
mss .
( 24) Ab Israelile cacerdos el levila lerrena que
non habent ; el rursus Israeliles percipiat. Nec de
siderantur in libris antea edilis , sed leguntur in 01
nibus mss .
 913 IN LIBRUM JESU NAVE HOMILIA XVIII . 314

culpa lua illud eveniet, quod dixit Dominus **, quia A etiam possunt nos instruere ad salutem . Primo om
( cæcus cæco ducalum præbens, ambo in foveam nium Caleb interpretatur quasi cor ( 32 ). Quis ergo
cadent, , Sed et illud in le complebitur quod Domi est quasi cor, nisi is qui in omnibus intelleclui ope
nus dixit •' : « Si enim lux quæ in le esi , lenebra ram tribuit , qui non aliquod membrum corporis
sunt, ipsæ tenebræ quantæ sunt ? , Ut ergo lux " Ecclesiæ esse dicitur, nisi illud quod est in nobis
scientiæ in sacerdotibus ſulgeal, et lucerna eorum præclarius cor : id est , qui omnia cum ratione et
sit semper accensa , lu imple oflicium luum , com prudentia gerit , et ita cuncta dispensat quasi non
ple mandaluni Dei erga obsequia sacerdotum . Quod sil aliud , nisi cor ? Interprelatur autem el Jeffone
si forte susceptis a le quæ necessaria sunt, et sic pater ejus conversio (33 ) . Hic ergo Caleb filius est
non quasi avaritia sed quasi benedictione (25) , illi conversionis. Quid nisi quia ad Deum conversus ,
neglexerint eruditioni operam dare, et verbo Dei talem es se fructum proferrel , ul cor filium gene
vacare, et in lege Dei meditari die ac nocle, ipsi raret ? Est ergo omnis qui divinis sensibus vacat ,
videbunt quomodo pro animabus vestris reddant el prudenter cuncta ac rationabiliter agit, Caleb .
Domino rationem . Sed deprecemur polius Dei (26) Hic primo quidem erudilus a Mose , secundo vero ab)
omnipotentis misericordiam , ul suo lumine, sia Jessi , cui assistebat, dicit * 8 : i Tu nosti verbum
B
veritale, suo splendore, ompes nos illuminare di quod loculus est Dominus ad Mosen hominein Dei .
gnetur el dare lucernam pedibus nostris verbum Tu 440 scis verbum quod locutus est Dominus. )
suum , et lumen semitis nostris, ipsum Dominum Quis enim alius nosse polest verbum quod locutus est
nostrum Jesum Christum , qui est vera lux mundi, Dominus ad Mosen , nisi Jesus solus ? Nemo sic in
cui est gloria et imperium ( 27 ) in sæcula sæculo lellexil legem sicut docuit Jesus. Ipse enim omnia
tum . Amen. docuit, el aperuit, ipse revelavit Paulo , quia « lex
HOMILJA XVIII . spiritalis est *9 . Sicut locutus est , inquit 50, de me
De initio divisionis lerrce , quæ divisa est ab Jesu , et el de le . 1 De me, inquit, el de le loculus est Mo
quomodo accessit ad Jesum Caleb , el peliit ab eo ses. De le quidem , boc est quod dixit Dominus 61 ,
Chebron .
quia « Si crederetis Mosi , crederelis litique et mihi,
1. Discamus ex lege quam necessarie descripla de me enim ille scripsit , » De me vero quod dixit ,
est terræ divisio, quæ primo per Mosen, secundo hoc est de Caleb , qui cor est, certum est quia de
etiam (28) per Jesum dicitur facta, non ut litram corde scripserit Moses, quippe qui omnia pruden
que servemus , sed rationem utriusque discentes ler sapienterquc conscripseril. Ait ergo 08 : « Hodie
jilam solam teneamus, quæ ab Jesu nostro Domino c valeo sicut valebam lunc. , Sanctus quippe simi
traditur. Igitur illam terram , quie est trans Jorda liter valet et in præsentibus et in præteritis , et in
nem , Moyses distribuit : hanc autem quæ est lerra novis et in veteribus, et in Evangeliis et in lege .
sancta et lerra (29) bona , distribuit Jesus el princi Hoc est ergo quod dicit, valere se bodie sub Jesi
pes tribuum Israel . Vides ergo quia , cum cæperit sicut linc sub Mose, quia in utriusque testamenti
vera illa bæreditas lerræ sanciæ a Salvalore distri- mysteriis cur vigilans valet.
bui, assumenlur (30) etiam principes tribuum veri 3. Sed videamus etiam petitionem ejus quam
El spiritalis Israel . Quos autem putamus esse prin- primam poposcit ab Jesu Caleb filius Jeffone. « Pelo
cipes tribuum nostrarum , vel Ecclesiae principes, a le moulem hunc, inquit 53 , sicut dixit Dominus
nisi sancios apostolus, ad quos dicit Salvator *6, in die illa . , Nihil bumile, vel dejeclun sanctus re
quia e sedebitis el vos super duodecim thronos, ju- quirit, nihil quod in demersis convallibus jaceal ,
dicanles duodecim tribus lsrael ? , Assumitur ta sed montem quærit excelsum , sed montem in quo
men ad divisionem etiam sacerdos, qui est arcanus civilales magnae el munile sunt. Scriptum est
et mysticus sermo Dei . Sic enim dicit, quia conve enim * , quia , ibi sunt Machi, civitales magnæ et
Derini Jesus et Eleazar simul ad dividendam ler munitæ .) Et hæc poscebal, quia noverat belligerari ,
ram (31 ). D sicut scriptum est 88 : « Civitates mupilas occupa.
2. Et videamus quis est , qui primus accepit hæ bit sapiens, et destruel munitionem in qua conli
reditatem ab Jesu , « Caleb , inquil 67 , filius Jeffone . ) debant impii. , Pulas cum hæc diceret Salomon ,
Hic enim primus petit , et pelit certis quibusdam hoc nos volebat docere , quia sapiens caperel civi
rationibus el verbis, quæ descripta sunt, quæ verba tales et munitiones destruerel ex lapidibus consille
* Malih . xv , 14. 45 Malih . vi , 23 . 46 Mallh . xix , 28. " Jos. xiv , 6 . 48 ibil. * Rom . vii , 14 . 50 Jos .
XIV, 6. 51 Joan . v , 46 . 89 Jos . xiv , 11 . $ 3 ibid . , 12 . 5* ibid . 85 Prov . xxi , 22.
(25 ) Libb . cditi, į avaritiam , sed quasi benedi sumuntur, )
clionem , , Ms. Sangerman, ut in nostro textu . (31) Idem ms. ( primus accepit . , Libb . editi :
(26) Codex Sangerm . ( scul potius oremus Dei . ) < primum cepit. ,
(27 ) Unus Ebroicensis post i imperium , addit : (32) Unus codex Ebroicensis : « Primus omnium
i cum Spiritu sancto. Caleb . Caleb interpretatus dicitur quasi cor. Porro
(28) Eliam , Abest a libb . editis , sed reperitur in Caleb interpretatur « quasi cor ) a 2 e quasi i el
ms. Sangerm . a cor . )
(29 ) Terra . Deest in libb. edilis , sed exstat in (33) Interpretatur autem el Jeffone paler ejis
endim ms. Sangerm . conversio. A 7D ( convertit. )
(30) Idem ms. assumcntur. , Libb . cditi : ( as
 ORIGENIS 910
915
clas? An illud polius indicat, quod civilales el A HOMILIA XIX .
muri sunt m dogmat a, et syllogismi philo De finibus hæredilalis tribus Jude.
sophorum , impioru
quibus astruun t impia quæque et divinæ 1. Distribuit Moses hæredilalem , distribuit hære.
legi contraria , quæ apud paganos vel barbaros ob- ditatem et Jesus. Sed non est scriplum in distribu
servantur ? Sed et illa in his depulanda sunt et ci-. tione bæreditatis Moysi,quia cessavil lerra a bellis :
vitales munitæ esse , alque in montibus collocalæ , in distributione vero Jesu ipsa verbi præfatio sic in
quæ hæretici in Scriplurarum assertionibus , veluti cipit : « El cessavit , inquit 68, lerra a bellis. Si
in altis montibus, collocant. Istas ergo civitates sa - ergo lu dignus vis effici qui bæreditatem consequa
piens quisque verbum prædicans destruxit, el urbes ris ab Jesu, et sumere ab eo portionem , oportet te
mendacii veritatis ariele subvertit, sicut apostolus prius omnia bella finire, et in pace consistere , ut
Paulus dicebal 86 : « Cogitationes destruentes , et etiam de lux carnis terra dicatur, quia cessavil
omnem altitudinem quæ se extollit adversus scien - terra a bellis .
tiam Dei. Ita ergo etiam nunc hic sapientissimus 2 . Tunc deinde cum consuetudo sit sanctæ Scri .
Caleb assistit ante Jesum , et promittit valere se pluræ quatuor partes orbis terræ , quas vel ases
ad bellum , et promptum esse ad prælium ; et ideo vel plagas voininant (36), appellare , in descriptione
deposcit permilli sibi velut disputandi facullatem , B finiuin tribus Judæ , duæ tantummodo nominantur,
ulcongrediatur cum dialecticis sæculi, cum iis qui duæ relicentur. Scriptum enim sic est69 : Ei
pro veris ſalsa confirmant, ul cos confutel el supe- facti sunt lines tribus filiorum Juda secundum
ret, et subvertat omnia , quæ illi falsis assertio . plebes eorum , a finibus Idumææ, a deserto Sin,
nibus construxerunt. Ideo denique videns alacrila . ad occidentem . ·El cum descripsisset lines ab oce
tem ejus, ( benedicii, inquit 87, eum , , scilicet cidenle , lunc deinde dicit 60 : Et ab oriente
quod talia deposcat, el audeat. Sed et tu si vis dare 441 omne , inquit , mare salsum : » et alias duas
operam sludiis, et legem Dei prudenter meditari et parles reticuit, id est septentrionis, vel meridiani.
effici cor in lege Dei, potes islas magnas et muni. Vide ergo si non repleta sunt ista mysteriis . Licet
las urbes, id est assertiones subverlere falsitatis , nos singula vel sentire , vel explicare nequeamus ,
ut et tu merearis benedici ab Jesu , etaccipere ab lamen prout Dominus præbere dignatur , et nos ca
co Chebron . Interprelatur autem Chebron con- pere valemus (37), disculere singula quæque ten las
junctio , vel conjugium (34 ). Per quod polest fortasse bimus. « Factisunt, inquit, fines Juda secundum ple
illud ostendi, quod spelunca duplex comparala ab bes eorum a finibus Idumææ a deserto Sin ad occi
Abraham patriarcha in ea est, in qua conjugia pa- c dentem .» Igitur fines Judææ proximi sunt finibusIdu
trum el reliquiæ eoruin jacent, id est Abrahan mææ . Idumea vero, sicul sæpe jam diximus, inter
cum Sara, Isaac cum Rebecca, Jacob cum Lia. Me prelatur terrena (38 ). Post lerrenam ergo slatim
ruit ergo Caleb patrum reliquias in hæreditatem consequuntur lines Judææ . Sed et a deserto , inquit,
suscipcre , sine dubio quia per sapientiam quæ in Sin . Interpretatur autem Sin tentationes (39). Post
co erat, qua vigebal et sub Mose et sub Jesu , in - tentationes ergo consequuntur fines hæreditatis Ju
Tellexeral conjunctionis ipsius rationem , et per- dææ . Occidens el oriens nominatur , et vicina loca
spexerat quid essel causæ , quod cum Abraham sola ea quæ supra diximus, imo confinia . Sed et vallá
Sara ibi jacerel, el neque Agar, neque Cethura ei Ægypti vicina occidentalibus partibus designatur ,
meruissel adjungi : vel quid esset causæ quod cum quæ est a deserto ad occidentem : ab oriente vero
Jacob sola Lia jacere viderelur , el neque Rachel, cinguntur fines mari salso.
quæ amplius fuerat diļecia , neque aliqua ex con 3. Post hoc , a collibus, inquit 61 , qui tendur
cubinis in sepulcro ei ſueral copulala . Ipse ergo in lur ad occidentem , et inde ascenditur ab occidente
memoriis palrum hæreditalem capit prudens et sa - usque Cades Barne , , et sic perlenditur ab occi
piens Caleb. Ipsi Jesus Enachilarum gentis metro - dente ad occidentem Cades. Et hi sunt fines eorum
polim tribuit Chebron, et ellicilur ei sors usque in D ab Africo, et inde perrexit usque ad vallem Ægypti.
bodiernum diem . Ulinam et mihi darelur sors Abra- Vides quomodo in occidentis partibus et Africum el
ham , el Isaac, et Jacob, et ellicerelur meus Deus Ægyptum nominat el occasum ? Sine dubio , utlet
meus (35) sicul effectus est Deus Abraham , et Deus omnia sciat sibi unusquisque evadenda esse ei trang
Isaac, el Deus Jacob), in Christo Jesu Domino nostro, eunda, ut ita demum possit ad tribum regiam per .
cuiest gloria el imperium in sæcula sæculoruni. venire , de qua dicit Apostolus 68 : « Certum est
Amen . autem quod ex Juda orlus est Dominus noster,1 A
56 JI Cor. x, 4 , 5 . 87 Jos. xiv, 13. B8 Jos. xiv , 19. 89 Jos. xv, 1. 60 ibid . 5. 61ibid. 9. 68 Hebr .
V.1 , 14 .
(34) Interpretalur autem Chebron conjunctio vel (37) Idem : valemus. Libh . editi , valeamus.
conjugium . Ab 20 ( conjunctis, socialus est. , (38 ) Idumaa vero.... interpretatur lerrena. Ab
(35 ) Codex Sangerman ., i elliceretur meus Deus 70TX lerra .
mens. , Libb , edili : ( efficeretur Deus meus. ) (39) Interpretalur autem Sin lentaliones. ALS
(36 ) Codex Sangermanensis , « nominant. , Libb . lentavit.
euni : ! nominat. )
917 IN LIBRUM JESU NAVE HOMILIA XX . 918
finibus autem Idumææ est deserlum . Paulo ante A fecio , de quo dicebat Jesus 67 : « Qui autem bi
diximusde deserlo Sin , quod tentationes significa - berit de aqua quam ego do ei , fiet in eo fons aquæ
rel, et ideo necesse est nos transire eremum tenta - salientis in vitam æternam . » Hujus igitur solis cum
lionum , ut sic possimus pervenire in hæreditatem lalem qualem diximus inveneris fontem , invenies
filiorum Juda. Sed et ascendere nos oportel ascen - etiam civitatem ejus. « Est enim , inquit 68 , ibi et ci
sum collium Acrabin , quod interpretatur score vitas solis. » Dicitur et in Ægypto civitas solis . Sed
piones (40). Transeundi ergo nobis sunt et calcandi isla civitas quæ in Ægypto est, hujus solis nomen
etiam scorpiones, illi sine dubio de quibus Salvator accepit, quem Paier cælestis jubet oriri super bo
ait 63 : « Ecce dedivobis potestatem calcandi super nos et malos. Illa vero civitas quæ in Judzea est,
serpentes, et scorpiones . , Qui ergo vult , et deside- sanctorum tantuinmodo efficitur , quia civitas Dei
rat ingredi in hæreditatem tribus Judæ , oportet eum est. El fons ille de quo superius diximus , fluvius
ascendere ascensiones istas, et calcare atque evadere effectus est lætiſicans (43) civitalem Dei. Sed et lu
scorpiones qui obsistunt. Unde arbitror quod istud si ex omni parle munilus sis , el continentiæ muro
iter agenti Ezechieli prophetæ dicebat Dominus 66 : circumdalus , si sapientiæ et magnanimitalis larri
, Fili hominis , in medio scorpionum tu habitas. ) - bus confirmalus es , etiam lu eſticieris civitas Dei.
« Et sunt, , inquit 68, « lnes usque Cades, , Cades B Si vero ad hæc omnia adjeceris tibi scientiæ lu
interpretatur sanctum vel sanctificatio (41). Fines men , sicut dixit Isaias 69 : - Muminale vobis lumen
ergo Judæ usque ad sanctificationem perveniunt. scientiæ , , el sol le justitiæ radiaverit , efficieris
4 . Sed videamus etiam qui sint fines ex partibus etiam lu civitas solis , vel civitatem solis sorte hæ
orientalibus. Non quo velim nunc locorum catalo reditatis accipies. Sed et si le tradideris legi Dei,
gum facere , sed ut mysteriorum quae per hæc si- el in ipsa meditaberis (44 ) dic ac nocte , ut non
gnificantur, contueamur (42) imagines. Dicilur ergo recedat liber legis de manu tua , sicut dicitur ad
ab orientis partibus tribus Judæ mare esse salsum , Jesum , et si memor sis præcepli Salvatoris in qui
el post hoc in parle ejus nominatur fons solis , el ait : « ScrutaminiScripturas (45); ) siergo talibus te
civilas solis, et in eadem tribu esse etiam civitas sludiis mancipaveris, el eruditionem legis divinæ ,
lilleraru m . Oportet igitur omnem qui vult introire vel legendo , vel audiendo obtinueris , luæ portionis
in parlem filiorum Juda , transire prius mare sal- efficielur civitas lillerarum . Et hæcquidem nos pro
sum , vilæ scilicel hujus undas el turbines superare, possibilitate sensus nostri, vel etiam pro vestri au
el evadere omnia quæ in hoc mundo pro incerto sui ditus capacitate discussimus : summa vero scientiæ ,
et lubrico marinis fluctibus comparantur , ut possit et profundior ac lucidior horum intelligentia apud
ad Judie lerram pervenire, et ad fontem solis acce- C illos erit , qui veram hæreditatem veri et unigeniti
dere. Quis autem est fons solis, vel cujus solis ?illius Filii Dei, quæ repromissa est iis , qui eum perfecte
sine dubio , de quo scriptum est 66 : < Timentibus dilexerint , consequi merebuntur in Christo Jesu
autem nomen meum orielur sol justitiæ . , Hujus Domino nostro, cui est gloria el imperium in sæ
crgo solis , si prius evaseris mare salsum , fontem cula sæculorum . Amen .
invenies in terra Judæ . Quem fontem ? Illuin pro

'En tūr pirÉVOUS Eiç Tor 'Inooür Tor Navn . ZL2 Ex Origenis commentariis in Jesum Nave. — E .
- 'Aπό της κ' ομιλίας των εις τον Ιησούν τον homiliu 20 in Jesum Nave , cap . 15 .
Navn , xey . lê'.
'H uèv öxpa uçéhela åtid TÜV TO!Outwv dvayro - Summa utilitas ab ejusmodi lectione ad eum per
quitwy (46 ) tó õuvajévw voñozi try äanoñ xanpo- venit , qui veram lerræ distributionem a Jesu Nave
doslav årò 'Ingoû fep:Souévny tois viois 'lopara faciam filiis Israel intelligere polest , et ad eunt qui
rivetai, xal tw iw te yevou.évo avabñva ! Šta ony D potuit ascendere in terram sanctam , veram , et
Yiv Triv dylav, tnv åar,Ocutiv , tnv Övtus dyaltv, xal verebonam , et ex appellatione eorum quæ dicuntur,
Èçapuósz: èx tñs óvoplasias tūv eignuévov tñ õla - diversis sortientibus, quæe de singulis locis memo
qogħ tūv xanpovo:LOÚVtwy tà matk Tavş tóTous 2€ raplur, accommodare. Sed quoniam difficile est in
63 Liic , x , 19. 6* Ezech . 11, 6. 68 Jos . sv, 1. 66 Malach. iv, 2. 67 Joan. iv, 13, 14. 68 Jos. iv, 10.
• Osec . X, 12.
(10) Acrabin , quod interprelalur scorpiones. Ab un éxxavsivτουdeμή tais avayvógeð!. Tię oŨv Ý TTO.
εκκακείν τον ακούοντατων τοιού
‫ עקרב‬scorpio. μυθία υπέρ
(41) Cades interpretatur sanc!um vel sanctificatio . twv å varvwOLÓtwv, dextéov. El sape lectionis Scri
A wip sanctum esse . pluræ mentionem facit hoc capiie : priscæ enim
(12) Mss. contueamur. Libb. edili : contueantur. Ecclesiæ ea consueludo fuit , ul populo ad sacra
(43 ) Uterque Ebroicensis : efectus lætifical. coaclo partes quasdam Scripturæ prælegi, el a con.
cionatore exponi curaret episcopus. Huetius . -
(44 ) Unus Ebroic . mediteris . Vide in super nolas ad Origenis homiliam de Pytho
(45 ) In quo ail : Scrulamini Scripturas. Hæc in nissa I õuvauéve
Reg. XXVIII.
lihb . editis omissa supplel unus codex Ebroicensis . bet to voñjaMox Philocalin ms. recte ha
!. Libri edili , toy uvaj.évw
(46 ) Add tõr Tolgúrur drairwcuátur. Et vonsai.
mox : Βουλόμεθα παραμυθήσασθαι τους ακούοντας
 919 ORIGENIS

venire , qui tantum capiat utilitatis , adhortari vo- Α γόμενα · έπει δε δύσκολόν εστιν εύρεϊν τον ούτως ώφε.
Iulus audientes , ne animum inter legendum fe- λούμενον , βουλόμεθα παραμυθήσασθαι τους ακούον
spondeant. Quodnam igitur solatium sit, ne sui τας μή εκκακείν επί ταις αναγνώσεσι . Τίς ουν ή
cuunbat , qui ei lectioni interest , dicendum. Quem- παραμυθία υπέρ του μή εκκακείν τον ακούοντα των
admodum igitur carmina vion quaindam habent τοιούτων αναγνωσμάτων, λεκτέον ' ώσπερ τοίνυν αν
jusitani , utque imprudens aliquid a carmine acciρίι , επωδαι δύναμίν τινα έχουσι φυσικήν, και μη νοών και
qui incantatur, ea nimirum est nalura sonorum car . κατεπαγόμενος λαμβάνει τι έκ της επωδης , κατά την
sinis , sive in damnum, sive ad sanitalent corporis φύσιν των φθόγγων της επωδής , είτε είς βλάβης, είτε
vel animi sui : sic velit existimes omni carmine εις ίασιν σώματος ή ψυχής εαυτού , ούτω μου νόει πά
potentiorem esse significationem nominum diving σης επωδης δυνατωτέραν είναι την σημασίας των εν
Scripturæ . Sunt enim quædam in nobis virlules , ταϊς θείαις Γραφείς ονομάτων · εισί γάρ τινες δυνά
quarum quæ meliores sunt , per hæc veluti car μεις εν ημίν ών αι μεν κρείττονες διά τούτων των
mina, quibus cum cognalæ atque allines sini, aluni οιονεί ετωδών τρέφονται , συγγενείς ούσαι αυταίς,
lur, nobis non percipientibus virlules intelligentes και ημών μή νοούντων εκείνες τις δυνάμεις νοού
ea quæ dicuntur , polentiores in nobis fieri ad vitæ σας τα λεγόμενα , δυνατωτέρας εν ημίν γίνεσθαι
B
nostris subsidium atque adjuinentun. Esse quippe B προς το συνεργείν τώ ημετέρω βίω' ότι γάρ έστι
in nobis , quæ non viileantur , eaque multa , indi τινα εν ημίν αόρατα , και πολλά γε ταύτα , δηλώσει
cabit psalmuis qui dicit 70 : « Benedic, anima meit, ο είπών ψαλμός : « Ευλόγει, η ψυχή μου , τον Κύ
Domino, et omnia quæ intra me sunt nomini sancio ριον , και πάντα τα εντός μου το όνομα το άγιον
ejus . , Sunt igitur in nobis plurimæ virlites , quæ αυτού. » " Έστιν ούν πλήθος τι εν ημίν δυνάμεων κε
veluti sortitione animas nostras el corpora possi- κληρωμένων ημών τας ψυχάς και τα σώματα , αίτινες
dent , quæ, si sanctæ sint , lectione Scriplurie ju εάν ώσιν άγιας , της Γραφής αναγινωσκομένης ώφε
vantur , et validiores fiunt ; elsi mens nostra frue λούνται και γίνονται ισχυρότεραι• κάν ο νους ημών
clum non sentiat, quemadmoduro scriptum est le άκαρπος ή , ως γέγραπται περί του γλώσση λαλούντος ,
eo, qui lingua loquitur ? : « Quia spiritus meus orat, « "Οτι το πνεύμα μου (47 ) προσεύχεται , ο δε νους μου
mens autem mea sine fruclu est. » Cogiia igilur, cum άκαρπός έστι . » Νέει ούν μοι ότι ποτέ του εν ημίν νου
aliquando mens nostra fructum non percipit , vir ακάρπου όντος , αι δυνάμεις αι συνεργούσαι τη ψυχή
intes quæ animo et menti et nobis omnibus subsidio και τα νώ , και πάσιν ημίν , τρέφονται λογική της από
sunt , hoc rationabili, quod a sacris lilleris et nomi των ιερών γραμμάτων και των ονομάτων τούτων τρο
nibus est, nulrimento educari, el ellucalas fieri ad nos φή , και τρεφόμεναι γίνονται δυνατώτεραι προς το ημίν
C
juvandos potentiores. Ul igitur meliores virtutes veluti συνεργείν: ώσπερ δε αι κρείττους δυνάμεις οιονεί κα:
permulcentur et juvantur, fiuntque per ejusmodi lii επάγονται και ωφελούνται , και γίνονται δυνατώτερα :
143 leras el nomina polentiores ; sic adversariæ από τών (48 ) τοιούτων γραμμάτων και ονομάτων,
in nobis virlules divinis carminibus deducuntur , ούτως αι αντικείμεναι των εν ημίν δυνάμεων οιονεί
ut ita dicam , el vincuntur, et victæ sopiuntur : et καθέλκονται και νικώνται από τον του Θεού επιδεών,
si quis unquam nostrum vidil carminibus sopitam και νικώμεναι κοιμίζονται . Και είποτέ τις ημών
aspidem , aut aliud e venenatis , illud assumat ad εώρακες (49 ) από επωδών ασπίδα κοιμιζομένην, ή
Scripturam exemplum : quæ si legalur nec intelli άλλο τι τούτων των ιοβόλων, εκείνο παράδειγμα λα
gatur , interdum languiescit el succumbil auditor ; βέτω εις την Γραφήν, ής αναγινωσκομένης και εν
el credat quæ in se sunt aspides, el que in se vi νοουμένης , ενίοτε ακηδιά και εκκακεί ο ακροατής , και
peræ , imbecilliores fieri nedicamentis curantiuni, πιστευέτω ότι αι εν αυτώ ασπίδες, και αι εν αυτώ
quemadmodum a sapiente Mose, a sapiente Jesu, a έχιδναι άτονώτεραι γίνονται από των φαρμάκων
sapientibus sanctis prophetis. Non igitur animo των φαρμακευόντων , οίον παρά σοφου Μωση , παρά
Jangueamus, cum audimus Scripturas quas non in σοφου Ιησού, παρά σοφών των αγίων προφητών.
leligimus, seul fiat nobis secundum fidem nostran , D ή εκκακώμεν ούν ακούοντες Γραφών , άς ου νοούμεν,
qua et credimus quia « omnis Scriptura divinitus αλλά γενηθήτω ημϊν κατά την πίστιν ημών, ήν και
inspirala utilis est 78. , Alterum enim e duobus admit πιστεύομεν , ότι « πάσα Γραφή θεόπνευστος ούσα ,
lere le oportet in jis Scripturis, vel non esse divi ωφέλιμός έστι , το γάρ έν των δύο δει σε παραδέ .
nilus dalas, siquidem utiles non sunt, ut suspicelur ξασθαι επί τούτων των Γραφών , ή ότι ουκ εισί θεό
aliquis infidelis : vel ut fidelis admille , quia utiles πνευστοι , επεί ουκ εισίν ωφέλιμοι, ώς υπολαμβάνει
sunt, divinitus esse dalas . Sciendum est igitur nobis αν ο άπιστος , ή ως πιστος παραδέξασθαι , ότι επει
nec sentientibus persæpe ulilitatem venire, quem εισιν ωφέλιμοι , θεόπνευστοι εισιν · εστέον μέντοιγε
admodum sæpe cibum aliquem sumere jubemur ότι και ανεπαισθήτως ημών πολλάκις γίνεται η ωφέ
acuendis oculis, necdum tamen in eo sumendo le λεια , οίον πολλάκις τροφήν τινα διατασσόμεθα έσθίειν,
70 Psal . C1, . 71 I Cor . ΧΙV , 14 . 72 | Tim. 11 , 16.

(47 ) Philocalia nis . , το πνεύμα μου . Libl). eliti : η γλώσσα μου .

( 18) Philocal . nus . απο των . Lib. editi : ύπό τών .
(49 ) Εί ποτέ τις ημών εώ « κεν , etc. Vide Plinium lib . VΙΙ, cap. 10 , ci lib . XXVIII , ep . 2
 1

.
931 IN LIBRUM JESU NAVE HOMILIA XX . 922

öguoepxxiv, xal oùônnou év Tõ 50 lety aislavó- A vari oculum sentimus ; sed secunda vel tertia inter
μεθα (30) ότι ωφελούμεθα τον οφθαλμών , αλλ' ήμέρας jecta die distributio cibi qui oculuin juval , facit ut 1
:aysvouévns osutépas xal tpitns, ń avớoogis tñs experti credamus, oculo nos esse levalos : sed et in
spopis tñs wqshouons tóv óçoandy Trousi nuās tři reliquis cibis, quibusdam partibus corporis utili
πείρα πιστεύσαι ότι τον οφθαλμών ωφελούμεθα . Αλλά bus, id intueri licet . Sic igitur et de divina Scri
και επ’ άλλων τροφών ωφελουσών τινα μέλη του σώ plura cerlum habe, juvari animum , elsi mens fru
ματος έστι τούτο ιδείν ούτω τοίνυν πίστευε και περί clum non percipiat ejus, quæ a litleris e nuda sola
της θείας Γραφής, ότι ωφελείται σου ή ψυχή, κάν lectione profluit , utilitatis : incantantur enim quæ !
μή ο νους τον καρπόν λαμβάνη της ωφελείας της in nobis sunt, aluntur meliora , pejora irrita fiunt.
από των γραμμάτων, εκ μόνης ψιλής της αναγνώσεως . Τα γαρ εν ημίν επάδεται , και τα μεν κρείτ !.
τονα τρέφεται , τα δε χείρονα καταργείται .
.

EADEM HOMILIA XX . B stuporem quemdam sensus infligere, ubi tamen

INTERPRETE RUFINO.
De difficultate intelligentiæ , el de Caleb quomodo
accepit Chebrun , el de filiabus ejus.
1. Si quibus possibile est ascendere ad terram
sanciam, el bonam terram viventium , in qua mors
non est, si quis per spiritum meruit ad hæc videnda
conscendere, ille polest verius nosse bæredila
tam (51 ) , et locorum et appellationum quæ in his
locis scriptæ sunt, differentias. Verum quia difficile
est ita eruditam , vel gratia spiritus repletam inve-
nire animam , conabimur nos consolationis commu
nis causa , ne forle lædio efficialur auditoribus sermo
divinus et lectio, si nihil explanationis accipial ,
orantibus vobis , et Domino donante hæc interim
de hujuscemodi lectionibus perstringere, quæ ædi- C
ficare possint animas nostras . Si qua aulem sunt,
que vel nos ad præsens sentire non possumus, vel
vos nondum potestis audire, ex his lamen quæ dis
serimus correctiores alque emendatiores redditi,
etiam illa quæ nunc capere non possumus , meliores
effecti comprehensuros nos sperare debemus . Et
quidem optimum erit hæc assequi, dum in hac vita
sumus, ubi laboris præmium justum est : sin minus,
post obitum fortasse innolescent iis qui merebun
ur. Verumtamen etiam illud admoneo, non parum
ex boc ipso utilitatis animæ conferri, quod aures
nostras licet 444 obscura videantur (52 ) , penetrant.
Si enjin credilum est a gentibus, quod quædain
carmina, quas præcantationes appellant, quibus p missa est , quæ utique si sanctæ sunt, cum Scri
istud artis est , insusurrantes, nominibus (53) qui
basdam compellatis quæ ne illi quidem qui invo
cant, noruni, ex solo vocis sono vel sopiunt ser
pentes, vel etiam de cavernis protrahunt abstru
sis (54) . Sæpe autem et in corporibus humanis lu
mores, vel fervores (55 ), aut alia hujuscemodi voce
sola reprimere dicuntur, interdum eliam animæ
** Mallb . XVIII , 10. ** Psal . cui, 1 . 15 I Cor . XIV , 14 .
(50) Libri antea edili , ¿ 50Leiv oux aionovou.s0o,
sed recte a codicibus mss. abest particula negaciva
CỦx.
(51 ) Omnes mss. hæreditatum . Libb. edili : ha
redilalem .
(52) Uterque Ebroicensis codex , videatur lectio
divini sermonis , illabilur. )
( 53) Codex Sangerm ., numinibus.
( 54) Sopiunt serpentes , vel etiam de cavernis pro
Christi non restiterit fides : quanto magis totius 1
præcantationis , et carminis validiorem el potentio
rem ducendam credimus quamcunque illam Scri
plura sanctae , vel sermonum , vel nominum ( 56 ) appel
lationem ? Sicut enim apud infideles contrariæ vir
lules audientes illa velilla nomina ( 57) in carminibus, .
vel pracantationibus, adsunt el exbibent famula .
lum , el dant operam in hoc, ad quod invocari se
ex illo vel ex illo nomine senserint, oflicii sui rem
quodammodo ac ministerii cui semetipsos manci
1
paverint dependentes : eo magis litique cælestes
1
virlules et angeli Dei, qui nobiscului sunt, sicut el
Dominus de parvulis Ecclesiæ dicit " ), quia angeli
eorum semper assistunt in conspectu Domini, vi
dentes faciem ejus, libenter el grate accipiunt , si
semper verba Scripluræ , et horum nominum ap
pellationes velut carmina quaedam et praecantationes
ex nostro ore promamus. Quia etsi nos non intelli.
gimus quæ de ore proferimus, ille tamen virlules
quæ nobis adsunt intelliguni, et velul carmine quo
dam invitalæ adesse nobis, et ſerre auxilium dele
clanlur. Quia aulem sunt non solum circa nos
multæ divinæ virlules, sed etiam intra nos, indicat
Propheta cum dicit in Psalmis ? * : « Benedic, ani
ma mea , Dominum , et omnia interiora mea , nomen
sanctum ejus . » Hoc est omnia quz intra me sunt.
Constat ergo multas esse virtutes intra nos , quibus
vel animarum nostrarum , vel corporum cura per
pluræ leguntur (58) a nobis , delectanlur, et vali
diores erga nosiri diligentiam fiunt si linguis lo
quamur, et spiritus noster orel , sensus autein
noster sine fruclu sit 78. Dixit enim el hoc sanctus
Apostolus, el mirum quodammodo mysterium hu
manis auribus prolulit, dicens aliquando fieri posse ,
ul spiritus qui in nobis est orel , et sensus noster
trahunt abstrusis . Sic recie haber unus Ebroicensis :
libri vero editi i sopiantur serpentes, vel etiam de
cavernis protrahantur abstrusi. 1
(55) Vel fervores. Deest in libris antea editis, sed
legitur in omnibus inss .
(56) Codex Sangerm ., i numinum . ,
(57 ) ldem : « nuinina. )
( 58) Libl. editi : « si sanctæ Scripturæ leguntur..
Mss. üt in nostro iexlu .
923
sine fructu sit. Intellige ergo ex hoc, quia fit ali- A
quando noster quidem sensus sine fructu : spiritus
autem , id est virtutes illæ, quæ anime nosiræ in
adjutorium dalæ sunt, pascuntur el reliciuntur
ex auditu Scripturæ sanctæ , velut ex divinis el ra
tionabilibus cibis . Quid dico quia divinæ virtutes
pascantur et epulentur in nobis , si nos verba di
vinæ Scriplura proferamus ex ore ? Ipse Dominus
noster Jesus Christus si nos inveniat his vacanles ,
et hujuscemodi studiis et exercitiis operam dantes,
non solum pasci el refici dignatur in nobis, verum
etiam si has epulas apud nos viderit apparatas,
Patrem secum dignatur adducere . Sed hæc quia
satis magna et supra hominem vivlentur, non meis
tibi , sed ipsius Domini et Salvatoris sermonibus
comprobentur dicentis 76 : Amen dico vobis quia B sunt, reficiuntur in his sermonibus el pascuntur, el
ego et Pater veniemus , el mansionem faciemus, et contrariæ lorpescunt his meditationibus , et ellu
cenabimus apud eum . » Quem ? illum profecto qui
sua mandala custodit. Sed, sicut diximus, quia ex
hujuscemodi meditationibus, divinarum erga nos
virtulum consortia el oflicia provocamus : ita e con
trario malignarum virtutum insidias, et pessimorum
dæmonum incursiones, ex hujuscemodi sermonum
et nominum appellationibus efl'ugamus. Verbi gra
tia , ut si quis vestrum aliquando perspexit præcan
talionibus sopilum serpentem portari in manibus,
vel protrahi de cavernis nihil valentem nocere ve
nenis, utpole incantationis virlite Lorpentibus : ita
etiam lectionis divinæ virtute, si quis intra nos est
contrariae potestatis serpens, si quis ad insi lian
dum coluber lalel , si patienter feras, si non lædio
ſatigalus avertas auditum , Scripturæ carminibus et
divini sermonis assiduitate depellitur.
2. Si ergo vides, o auditor , aliquando legis Scri
pluram in auribus luis quam non intelligis, et sen
sus ejus libi videlur obscurus, interim hanc primam
suscipe utilitatem , quod solo audilu velut præcan
tatione quadam , nosiarum virtutum , quæ le obsi
dent el quæ tibi insidiantur, virus depellitur et fu
gatur. Observa tantum ne efficiaris sicul aspides
surdie , el obturantes ( 59) aures suas ? " , ne audiant
vocem incantationis el venelicii , quod incantatur a
sapiente . Verbi causa , est carmen quod præcanta
tur el canitur ( 60) a sapiente Mose, et quod præ
canlatur el canitur a sapiente Jesu Nave , el quod D civitatem Arboc metropolim Enach , quæ est Chebron,
præcantalur el canitur a sapientibus omnibus pro
phetis. Hæc autem idcirco diximus, ne fastidium
capiamus audientes Scripturas, etiam si non intel
ligimus , sed liat nobis secundum fidem nostram ,
credentibus quia comnis Scriptura divinitus inspi-
rala ulilis est 78. » Si ergo divinitus inspirata est et
ulilis, etiamsi non sentiamus utilitatem , credere
76 Joan . XIV, 23. 77 Ps. LVIII , 4 , 5. 78 II Tim . 1 , 16 .
(59) Codex Sangerm ., s obdurantes. »
( 60; Ei canilur . Deesi in libb . edilis, sed legitur
in omnibus mss .
( 61 ) Dies una et aliera ellerlia suo in tempore per
occullos quosdam mealus relata od . Hic de sullojnli
bris edilis, sed exstantin omnibus mss .
(62) Duo mss . Ebroicenses : « dicit aliquis audi
ORIGENIS
lamen debemus quia utilis est. Solent medici præ
bere interdum cibum aliquem , interdum eliam polum
dare, verbi gratia ad discutiendam caliginem visus :
445 nec tamen in edendo ipso cibo , vel in po
tando sen limus quia utile est , et prodest oculis :
sed cum transierit dies ona et altera et lerlia (61 ),
suo in tempore per occullos quosdam mealus relata
ad visum cibi illius aut poculi virtus, paulatim por:
gal aspeclum , et tunc demum sentire incipimus,
quia cibus ille vel potus proſuit oculis. Sed el in
aliis similiter corporis partibus eadem fieri solent.
Hoc ergo modo credenduin est eliam de Scriptura
sancia , quia utilis est , et animæ prodest , etiamsi
sensus noster ad præsens intelligentiam non capit,
quoniam , ut diximus, el bonæ virtules quæ nobis ad
gantur. Sed fortasse dicitur ab auditoribus (62) : Hæc
nobis idcirco dicis, ul le ab officio disputationis ex
cuses el in iis finias, neque quidquam prorsus vel
ex iis quibus possibile est , consolationis exhibeas,
neque ut Dominum depreceris præstare gratiam
suain ad revelanda ca quæ lecta sunt , ut parrom
saltem cibum ex occultoruin et secretorum expla
natione sumamus. Non ista de causa hæc dixi
mus, nec excusantes nos isla protulimus , sed ut
ostenderemus in Scripturis sanctis esse vim quam
dam , quæ legenti etiam sine explanatione sulli.
cial .
3. Nunc vero , quoniam non nobis suflicit tempus
С
ul de omnibus quæ lecta sunt (63) disseramus, vel
pauca saltem , prout Dominus donaveril , perstringe.
mus. Initium distribuendæ hæreditatis quam Jeses
distribuit, incipit a Caleb. Data est elenim huic Caleb
portionis suæ sors priusquam tribus sua , quæ est fi
liorum Juda, perciperel ; el datur ei non in extremis
aliquibus partibus, sed in medio filiorum Juda : eldata
est ei portio non per sorlem , sed per præceplum Do
mini , ei datur ei civitas integra . Quem alium dignum
erat talem consequi hæreditatem , el talem percipere
portionem , nisi Caleb , qui solus salvus electus est
cum Jesu Nave, ex sexcentis millibus armatorum , qui
exierant de Ægyplo ? Ipsum oportebat (64 ) accipere
metropolim . Et ideo scriplum est 70 : « Dedil ei Jesus
in qua erant memoriæ patrum . flic igitur civi
lale Arboc, quæ eral metropolis Enaci , quæ est
Chebron , exterminavil inde tres filios Evach ( 65).
Quid pulas nobis volens Scriplura ostendere
etiam hoc designavit, quod Caleb accepla portione
hæreditatis suæ , el tres filios Enach exterminavil, el
nomina eorum descripsit, id est Susui , Achimach , et
79 Jos. xv , 13, 14,
lorin ,
( 113 ) lidemi : lecia sunt, , Libb . editi : « dicta sunt.
(64 ) Omnes mss. I oportebal. = Libb. editi :
c oportet. )
(65 ) Libb. editi : ( quæ erat Chebron, el exter
minavil inde tres filios Enach . Sicque multa omis.
luni. Mss . vero ut in nostro lex ! ll .
995 IN LIBRUM JESU NAVE HOMILIA XX . 926

Thalami, generationes Enach ? Videamus ergo quid A Caleb metropolim humilitatis inanis. Duas humili
est quod nec sufficit ei dicere filios Enach , scd et tates esse cerlum est . Unam laudabilem , de qua di
nomina ipsorum addidit, et super omnia adjecit 80, cit Salvalor 83 : < Discile a me , quia mitis sum et
i istæ erant generationes Enach . » Sed et in con humilis corde, et invenietis requiem animabus ve
sequentibus refert, quod , accepta hæreditatis sorte, stris. » El de hac humilitate dictum est 84, quia
Caleb « ascendit ad eos qui habitabant Dabir. No. i omnis qui se bumiliat, exaltabitur. » Et alibi 85;
men autem Dabir erat prius civilas litterarum . , < llumiliamini subpotentissimamanu Dei . , 446 Est
Videndum ergo est quid est quod prius erat civitas auleni et alia humilitas culpabilis peccatorum , sic
litterarum , et postea facta est Dabir. ut illa quam de illicito coitu dicit Scriptura, quia
4. Præterea refertur, quia et filiam habens Caleb humiliavit illam , quod de Aumon scriptum est , quia
proposuerit lalem quamdam conditionem dicens 81 : humiliavit Thamar sororem suam 86. Est ergo hu
Quicunque exscindere poluerit civitatem lillera militas inanis quæ descendit ex peccato. Hujus igi
rum , et obtinuerit eam , dabo ei Axam filiam meam lur humilitatis inanis metropolim cepit vel exscidit
uxorem. » Cumque ille hoc proposuisset, Gothoniel Caleb , et interemit tres filios Enach , qui erant filii
filius Chenner frater Caleb junior cepit civitatem inanis humilitatis, et illis interfectis ipse habitai (67)
litterarum . Sed et ipsum quæstionis locum Scri- B civitatem , et facil quæ in consequentibus scripla
plura sancta posuerit , si lamen , ut diximus, nihil sunt. Qui autem sunt isti filii inanis bumilitatis
oliose in his verbis prætereundum , quod Gothoniel quos exterminavit Caleb ? Primus Susui qui inter
frater esse dicitur Caleb, et Caleb filius scribitur prelalur extra me (68) , hoc est extra sanclum , quia
Jeffone, el Gothoniel Glius Clienner. Quomodo ergo extra sanctum est filius inanis humilitatis, imo et
videbitur fraler esse Caleb , qui non est filius Jef extra Deum . Est et alius Achiman , qui interprela
fone, sed ille dicitur filius Jeffone, iste autem filius lur frater meus extra consilium (69 ), velul si dicamus
Chenner, qui dicitur cepisse civitatein lillerarum ? fraler sine consilio. Omnes elenim fralres qui de
De quo additur, quia el junior eral , et per condi humilitate inani nascuntur, cerlum est quia el ex
tionem virtutis merilo acceperit Axam filiam Caleb tra consilium sunt . Tertius Thalami, qui interpre
usorem , quia exscidit et perdidit civilatem lillera lalur præcipitium vel suspensio (70) : quod designat
rum . Exiens autem de domo patris sui Axa , quæ nibil in eo stabilitatis , sed vaga omnia et in præceps
ei ex certa conditione nuplum tradita est , sedens ruentia . Isios ergo tres filios Enach exterminavil et
super asinum dicebat viro suo 81 : 1 Petam a pa interfecit Caleb , el post istos descendit in Dabir.
tre nieo portionem agri . El exclamavit de monte, Nonien erat Dabir prius civitas litterarum . Dabir
C
et dixit ei Caleb , Quid est tibi ? et dixit ei : Da interpretatur loquela (71 ) . Sed nomen Dabir, prius
mihi benedictionem , quia in terra austri nuplum me civilas litterarum . Igitur civitatem litterarum in
tradidisti . Et accepit Gonetlam superiorem , et Go tellige onine Testamenti Veleris instrumentum :
Dellam inferiorem . » Et conclusit Scriptura dicens : id est et hanc ipsam quam nunc disserere conamur
Hæc est hæredilas tribus Juda. » Videlis quia Scripturam , intelligamus esse civitatem lillerarum,
vere auxilio Dei opus est, ut hæc explanari queant ? quæ postmodum efficiatur Dabir, quod est loquela .
Impossibile prorsus est ullum hominum de iis dis Hæc elenim quæ prius in lilleris erat , et secundum
serere , nisi illuminalus per Dei gratiam fuerit. literarum intelligebatur, modo in Ecclesiis Christo
Ideo ergo juvale me orationibus, et mecum pariter revelante Domino, loquela effecta est , loquentibus
laborae, ut Dominus in his lam obscuris et abscon et disserentibus primo sanctis apostolis, et remo
dilis locis lucem veritatis nobis dignetur ostendere, ventibus superficiem lilleræ, proferentibus vero de
ul el nos vobis possimus aperire quomodo hæc vera ca spiritalem loquelam . Sed et singuli quique do
et ulilia et divina sunt, sed pro fragilitale humanæ clores Ecclesiarum litteram legis loquelam , et dis
naturæ oblecta sacramentis et involuta mysteriis. pulationem evangelicam faciunt. Qui autem sunt
5. Primo ergo discutiamus quare metropolim ac- D tres filii Enach , quos Caleb , in cujus persona vir
cepit Caleb, et illam quæ prima inter cæleras om lulein legis ascripseramus , interimit ? Inanis hu
nes in terra reproniissionis metropolis nominatur, militas accipienda est illa , quam omnes hujus sæ
el metropolim Enach . Enach interprelatur humi culi poet vel philosophi de divinitale senserunt ,
litas inanis, vel responsio inanis ( 66). Accepit ergo quia el bumilia el Deo indigna sunt quæ senserunt.
so Jos. xv , 15 , 81 ibid . , 16. ibid . , 18 , 19 , 20 . 83 Matth . XI , 29 . 8 * Luc. xiv, 11 . 88 I Petr. v, 6.
1 Reg. XIII .
(66) Enach interpretatur humilitas inanis vel re maaz , et etymologiam suam duxisse ex ' x « frater
sponsio inanis . Ab ' respondit, lumiliavit, et meus » et ya, a, « præter, extra , ; et 1734 « consi
pir ( vacuus,inanis, o lium . )
(67) Ms. Sangerm . , « habitat. » L’bb. editi : « ha ( 70) Thalami, qui interpretatur præcipitium vel su
bitabat. )
spensio. Suspensio a Ribn suspendit, * præcipitium
(68) Susui, qui interpretatur exlra me. Ab 19 autem Thalami dici posse non videtur, nisi a abo
i extra el pronomine aſlixo 1 . a sulcus. )
(69) Achiman, qui interprelatur frater meus extra ( 71 ) Dabir interpretatur loquela. A 37 locutus est . )
consilium . Suspicio est etymologistam legisse Achi
 927 ORIGENIS 998
Quid enim tam humile et quid tam inaniter hu- A num (super quem asinum ? illum sine dubio quely
mile quam ligna et lapides deos vel astruere vel solverant discipuli Salvatoris ), dicit ad patrem
putare (72) ? Mujus ergo inanis humilitatis filius pri $ uum 89 : Da mibi benedictionem , paler. Et
mus est Susui, qui dicitur extra me, hoc est primus accepii Gonellam superiorem , et Gonellam inferio
sensus eorum et extra veritalem , el extra Deum est . rem . 447 · Quod evidentius Apostolus dicit *o ;
Secundus vero Achiman , id est frater sine consilio . Pollicitationem habens vitæ ejus quæ nunc est et
Reclum esl vero, quia et iste fraler sitillius erroris qui futuræ . , Et ut Salvator repromillit jis qui ver
sine consilio geritur. Quid enim lam sine consilio est, bi sui perfectionem sequuntur, quia accipiant cen
quam relinquere Deum qui nos fecit, el sequi eos luplum ( 76) in presenti sæculo, in futuro aulem
quos nos ſecinus ? Terlius erroris sensus est Tha vitam æternam consequantur 9. Hoc est ergo acee
lami, quod est præcipitium vel suspensio . Novissi pisse in benedictione Gonellam superiorem , et Go
ma namque hujus erroris lendunt in præcipitium et netlain inferiorem . Quain benedictionem oremus ut
in profundum inferni. Ergo hos gentilitatis sensus el nos consequi mereamur, per Christum Domi
tanquam filios Enach velusti erroris abscidit lex, num nostrum , cui est gloria et imperium in sæcula
quæ etiam secundum lilleram Deum verum et Crea sæculorum . Amen
torem omnium prædicat. B
6. Sed nunc ascendit Caleb ad istam civitatein IJOMILIA XXI .
De filiis Juda , qui non potuerunt disperdere Jeba
litterarum, el dixil 87 : « Quicunque exsciderit civi
sæos de Jerusalem ."
talem islam lillerarum , el obtinuerit eam , dabo ei 1. Filii Juda volebant disperdere vel interimere de
Axam filiam meam uxorem . Et cepit eam Gothoniel buszos de Jerusalem i el non potuerunt , propter
filius Chenner . , Gothoniel autem qui accepit civi quod habitarunt Jebusæi cum filiis Juda in Jeri
lalem litterarum , interprelatur responsio Dei ( 75) . salem usque in hodiernum diein 9.1 Volumus a
Responsio autem Dei dici potest cui respondet Deus, lillera incipientes inquirere ab iis qui putant hæc
hoc est cui revelat secrela , el pandit arcana . Iste secundum litteram stare posse, quid est quod dici
ergo est qui polesl accipere civitatem lillerarum ,
et veleris instrumenti exscindere lilieram occiden lur (77) i usque in hodiernum diem : , quod ver
lem. Fraler Caleb junior. Ego autem sum de Ec lalem sæculi Scriptura
bum semper pro eo, ponit
per hoc significei , ut ælemi.
sicut el93 dicit : « No
clesia frater Galeb junior, qui exscissa ac discussa lite receidere a Domino in hodierno die , » id est , do
legis lillera, sensum in ea spiritualem requiro , Ex nec sæculim stal . Ostendat ergo mihi quomodo Je.
scindo autem litteram , cum jam non secundum car- C busæns donec sæculum slal , habitat cum filiis Juda
nem circumcidor , neque secundum carnem azyma in Jerusalem , quippe cum ne ipsi quidem filii Juda
manduco , neque Pascha cum Judæis observo, ne habitent in Jerusalem , Ideo ergo nec istud verbum
que Sabbalum secundum litteram curo . Promissum
esse polerit , quod Jebusæi cum Judaeis habitent in
namque mihi est , quia, si exscidero civitatem lille
Jerusalem , quandoquidem ne ipsi quidem habitant
rarum , accepturus sim filiam fratris mei majoris.
Eram namque prius filius Chenner, qui interpretalur in ea . Sed nos intelligamus hæc spiritualiter, assu
spretio . Quis enim erat sprelio ( 74) , sicut nos gentes mentes
< SinileEvangelii
utraque parabolam quæ
crescere , ne ilicil zizaniiera
de vultis ** :
forle cum
alienati a conversatione Israel , spem non habentes, et dicare zizania , eradicetis simul cum ipsis etiam
sine Deo in boc mundo ? Nam prior ille raler mens , triticum . , Sicut ergo in Evangelio permittunter
cujus nunc accipio filiam pro eo quod exscidi civitatem zizania simul cum tritico crescere ; eodem modo
Jillerarum , ille filius Jeffone fuit, qui interpretalur etiam hic in Jerusalem , id est in Ecclesia sunt
conversio . Dat mihi ergo filiam suam , id est scientiam quidam Jebusiei , isti qui ignobilem et degenerem
Dei sui, vel intelligentiam mibi ( 75) minori fratri vitam ducunt , qui et fide , et actibus , el omni con
dat lex, secundum quod scriptum esl 88 :( Aufere . versatione sua perversi sunt. Neque enim possibile
lur a vobis regnum Dei , et dabitur genlı facienti D est ad liquidum purgari Ecclesiam dum in lerris esi,
fruclus ejus. , Sciendum tamen esl aliud esse le ita ut neyne inipius in ea quisquam , neqne pecca
gem , cujus nunc personam dedimus Caleb , aliud lor residere videatur , sed sint in ea omnes sancti
Jilleram Veteris Testamenti, quain civitatem ligu et beati , et in quibus nulla prorsus peccati macula
raliter diximus litterarum . Accepla ergo lilia ejus deprehendatur. Sed sicut dicitur de zizaniis : « Ne
ego frater ejus junior educo eam de domo pairis forte eradicanles zizania simul cum illis eradicelis
sui , Quæ cum venerit mecum seileris super asi et triticum ; » jla etiam super jis dici potest in qui
87 Jos . xv , 10 , 17 . 88 Mallll . XX1 , 43. 89 Jos. XV, 19. 90 I Tim . IV , 8 .
91 Malih . xix , 29. 99 Jos . Ir,
63. 931 Reg. XII , 20. 9. Matth . XII, 29, 30.
( 72) Mss. , 1 deos vel astruere vel putare ? , nos, , etc. Unde allen: Cherner dici possit o spre
Libb, editi, ( deos astruere ? »
, i) vel
liv (75 « sprelio lillerarum , ' ignorare faleor.
( 73) Goihoniel ... interpretatur responsio Dei. Ab Mihi. Restituit codes Sangeri . me
ay « respondit vel Sp . Deus . ) ( 703 ) Idem ms ., ( centupla. )
( 74 ) Chenner ,qui interpretatur sprerio. Quis enim 177) Mss . , i quid estquod dicitur: , Libb. editi ,
eral sprelio, sicul nos , elc. Sic mss.; at libb . editi : " i quid dicitur. )
« Cheoner, quiinterprelalur sprelio litterarum , sicul
 999 IN LIBRUM JESU NAVE HOMILIA XXII. 930

bus vel dubia vel occulla peccata sunt. Neque enim A poluerunt filii Ephrem dis perdere Chananæos , illud
jicimus de iis qui manifeste el evidenler criminosi observa quod Apostolus commendas dicens 9 ?: Sub
sunt; ut non de Ecclesia expellantur. Audi ergo trahite vos ab omni fratreinquiete ambulante 2443.
Scripturam dicentem , quia non potuerunt filii Juda Sed quoniam Salomon suadet hæc quæ legimus de
disperdere Jebusæos, sed habitaverunt cum ipsis in scribi in corde lripliciter 98 , etiam præter illa que
Jerusalem usque in hodiernum diem . Unde depre diximus , quod cordi meo occurril , ad aures vestras
cor vos qui fideles estis , ut ila vilam vestram el proferam : el vos facile quod scriptum est ” ,ut uno di
conversationem servelis , ne in aliquo vel ipsi scan cente omnes (81 ) examinent. Mc ergo dicente quod
dalum patiamini, vel aliis scandalum facialis : sed sentio , vos discernite el examinate si quid reclum
H
sit vobis summi sludii , summæque cauleli ne quis est allt minus reclim . De Jerusalem frequenter
in hanc sanctam congregationem vestram polluliis diximus quod visio pacis interprelatur. Si ergo in
introeal, ne quis Jebusæus habilet vobiscuim . Viiles corde nostro Jerusalem ædilicala , boc est , si visio
.
ergo quia dicit Scriptura , quoil non potuerunt eji- pacis in corde nostro fundata est , et Christum sem
cere filii Juda Jebuszos de Jerusalem . Jebuscus per qui est pax nostra , intuemur el servamus in
julem interprelalur conculcalio (78). Ergo quia non corde : siquidem ita fixi el slabiles in hac vizione
B
possumus ejicere istos qui nos conculcant : eos pacis , ut nunquam prorsus ulla cogitatio mala , vel
saliem ejiciamus quos possumus , quorum peccala alicujus peccati consilium ascendat in cor nostrum ;
manifesta sunt. Ubi enim peccaluin non est evidens, si hoc ita fieri possit , polerimus dicere , quia in Je
ejicere de Ecclesia neminem possumus , ne forte rusalem sumus , elnullus alius habitat nobiscum ,
eradicanles zizania , eradicemus simul cum ipsis nisi soli qui sancti sunt. Nunc vero cum etiam ad
etiam triticum . grandem profectum veniamus , et summis nosiel
2. Movel me lamen quod dixit , quia non polue ipsos studiis excolamus , lamen non pulo cuiquam
runt ejicere Jebusãos , id est eos qui interprelan Tantum in corde puritatis evenire , ut nunquain ad .
lur conculcatio . Et ideo videamus qui sunt in Ec versæ cogitationis contagione maculelur : certum
clesia conculcantes. Illi sine dubio de quibus dicit est etiam Jebuszos habitare cum filiis Juda in Jc
Dominus in Evangeliis 98 : « Nolite millere sanclum rusalem . Non tamen ideo haec diximus , quod ne
1 canibus , neque margaritas vestras ante porcos, ne gligamus quantum fieri potest ejicere eos , sed salis
forte conculcent eas pedibus suis , et conversi cli agendum nobis est , el lentandum quotidie cos ejie
dant vos. » Iste est ergo Jebuszus , conculcatio , cere de Jerusalem : sed , sicut scriplum est , non
qui indigni audiunt verbum Dei , el cum audierint c pussumus simul omnes ejicere. Hoc idem autem
neque ut infideles disccdunt , neque permanent ul etiam in iis qui fructificant sentiendum est , qui
fideles, sed percepla mysteriorum notitia , fillei Ephrem filii nominantur, qui et ipsi Chananæos, id
nostræ secrelior ibus scrutatis , conversi postmo est vagas et lubricas cogitationes semper debeut
dum impugnanl nos , et contradictionibus suis cor ejicere de animabus suis . Polens est autem Deus ,
da nostra dirun punt, conculcantes verbi Dominici qui et Jebusxos el Clananæos subjicial nobis , sicut
margaritas, et ornamenta fidei maculantes. De scriptum est ' : « Subjecit autem Chananæos filiis
istis ergo dicitur, quia non poluerunt filii Jude eji Ephrem . » Ipsum ergo Dominum deprecemur, ut eji
cere Jebusæum de Jerusalem usque in hodiernum ciens a nobis malas cogitationes , bonas inferat ( 82 ) ,
diem . Simile aulem aliquid scriptum est el de dignas Jerusalem civitate cælesti , in quibus nihil
Ephrem ; ait enim Scriptura %6 : « Et non disperdidil pollulum inveniatur ei sordidum , quod nos in die
Ephrem Chananæuin qui habitabat in Gazer , el judicii ex conscientiæ cogitationibus argnal, sed
babitavit Chananæus in Ephrem usque in hodier invenialur in nobis puritas cordis in Christo Jesu
num diem . , Ephrem autem interpretatur fructif Domino nostro , cui est gloria et imperium in sic
calio (79) . Qui ergo fructificat el crescil in fide,non cula sæculorum . Amen .
polest exterminare Ghananæum semen pessimum , D HOJIILIA XXII .
semen maledictum , semen semper mobile , semen De tribu Ephrem el Chananæis.
incertum . Hoc enim interprelalur Chananæus (80) . 1. Chananæi tertio dicti sunt in filiis esse Ephrem :
El certum est , quia cum eo qui fructifical el cre sed observemus qui sil in singulis ordo dictorum ,
scit, semper habitat Chananæus. Nunquam enim id est, quid continet primus sernio qui dicit Cha
tentationum inolus cessari ab eo . Sed tu si vere nanæos esse cum filiis Ephrem , el quid secundus
fuctilicas in Deo , et vides talem aliquein inquic . el tertius. Si enim diligentius observemus quomoilo
lun , lurbidum , mobilem , scito quia Chananæus lertio dicantur esse Chananæi cum filiis Ephrem ,
esl. Si non potes eum ejicere de Ecclesia , quia non el , Domino præslante, polerimus investigare ordi
955 Matth . vii , 6 . 98 Jos. XVI , 10. pq Il Thess . Jil , 6. 98 Prov . XXII , 20. 99 I Cor. xiv . 1 Jos . XVII , 13.

178) Jebusæus autem interpretatur conculcalio . r mobile ; aut incertum ,) a nu a moveri , insla .
(spernere , conculcare , o bile esse . )
( 70 ) Ephrem autem interprelatur fructificalio . (81 ) Omnes. Codex Sangerm , e cæleri . o
Ac filctificavit . ) (82 ) filem ans . instilual. ,
( 1 ) luc eniin interpreinrur Chananæus. Nempe
031 ORIGENIS 951

nem dictionum , quid in primo , quid in secundo , A ferimus , exterminari a nobis dicitur Chananæus.
quid in tertio factum reſerlur : puto quod non eri 3. Sed et illud non oliose prætereundum est ,
mus increduli, quia vere hæc non ut sola nobis quod dicitur Pharao venisse el accepisse civi
rerum gestarum narratio traderelur, scripta sunt , iatem 449 Gazer, in qua Chananæus habitabai
sed sacramentis divinis Deoque dignis repleta . Pri cum Ephrem , el dedisse eam in dotem filiæ suæ.
mo ergo dictum est , ( quia non perdidit Ephrem Gazer autem interpretatur constructio (85) . Si ergo
Chananæum qui habitat in Gazer, sed habitat (83 ) corpus et anima in una atque eadem constructione
Chananæus in Ephrein usque in hodiernum diem , habitent, id est conjunctæ sibi invicem el sociz,
el factus est sub tributo servus usquequo ascendit ita ut corpus carnaliter vival , el non festinel anima
Pharao rex Ægypti et accepil civitatem , et incendit velocius sibi obedientem el subditam facere car
eam igni, et Chananæos , el Pherezæos, el qui habi nem , verendum est ne venial Pharao ex Ægyplo,
labant in Gazer trucidavit, et dedit eam Pharao in el captivain ducal infelicem animam , ita ut in doo
dotem filiæ suæ . , Secundo : « Et factum est , inquit , tem eam tradat filiæ suæ. Si enim consideres illou
quoniam invaluerunt filii Israel , et ſecerunt Chana quod dixit Apostolus ' , exsurgere aliain legem in
næos subjectos, exterminatione autem non extermi membris nostris, el caplivos nos ducere in lege
naverunt eos . 1 Tertio , quando contradixerunt viri B peccali , invenies quomodo ille Pharao , qui est au
de tribu Ephrem Jesi) , volentes secundum numero cior et rex peccati , filiæ suæ , quæ est lex peccati,
sitalem suam , quia plures erant el validi , majorem animam quæ carnaliter vixerit , in dotem conscri
accipere etiam hæreditatis sorlem ; et jubentur bil.
ascendere in sallum , el sibi ipsis ampliorem locum 4. Post hæc etiam hoc videndum est, qnod filii
capere ; el ut possint latiora spalia occupare , juben- Joseph quæstionem movent de hæreditale , majo
lur exterminare Chananæum " . rem sorlem requirunt, dicentes ad Jesum $ : « Quare
2. Videamus ergo nunc quid sibi velil (81) hæc nobis dedisti bæreditatis sortem ( 86) unam , el pe
de Chananæis tripartita narratio . Primo Chananæus daluran unam ? Ego autem populus mullus sum , ei
nobiscum est quidem , el sub tributo esi , non est Dominus benedixit me. ) Si ergo el nos popolus
tamen obediens nobis , neque servis. Secundo simus mullus, et benedical nos Dominus, audic.
etiam servus elicitur et obediens. Chananæum hic mus ab Jesu ' : « Populus mullus es , ascende in
carnem nostram accipiamus , vel ea quæ carnis sallum , et munda libi ipsi , el para locum in terra.
sunt. Hæc primo nobiscum est , hoc est aninie Expurga Pherezaos et Raphaim . » Necesse est
juncta est , sed non obediens, nisi landum quod tri. ergo nos ejicere Pherezxos. Invenimus autem Phe
с
buta dependet : id est ministerium quidem agendi rezæos interpretari fructificationem ( 87 ) . Sed, sic
aliquid exhibet , vel movendi ; concupiscil lamen ut sæpe jam diximus de aliis nominibus, in hoc
adversus spiritum et non est obediens animæ , sed duplex est interpretatio . Est elenim fructificatio
suis desideriis cedit. Si vero jam aliquanlum pro bona el fructificatio mala , sicut in Evangeliis de
fecerimus , efficitur nobis caro servus , et obediens signatur ' ', quia « arbor bona bonos fructus faci:,
ac parens animæ voluntati. Ei isle est secundus el arbor mala malos fructus facil . , Oportet ergo
animæ profectus , cum sibi carnem el servire fe nos expellere omne quidquid non bene fructifical,
cerit et obedire. Tertium vero est , quod perfectum et abscindere frucluin pecccati, et expurgare fru
est . Si enim jam veniamus ad perfeclum , etiam clus injustitiæ . Sed et Raplaim , inquit, expelle, rc!
exterminandus nobis dicitur Chananæus , et morti potius expurga de le. Raphaim invenimus inter
tradendus. Quomodo aulem hoc in nostra carne prelalum resolula maier (88 ) . Est in anima nostra
completur , audi apostolum Paulum dicentem 5 : virliis quædam , quae paril sensus, et velal maler
< Mortificale membra vestra quæ sunt super lerram , est eorum sensuum vel intellecluum , qui procedunt
fornicationem , immunditiam , i el cælera quæ se e nobis, secundum quod dicitur in sacramento ( 89)
quuntur. Et iterum dicil 6 : « Qui autem sunt Chri- p de anima quasi de muliere !! : « Salva autem erit per
sli , carnem suam crucifixerunt cum vitiis et con filiorum generationem , si permanscrit in fide el ve
cupiscentiis. , Sic ergo tertio , hoc est cum ad per ritale. » Isiæ ergo matres , hoc est isla virlus ani
ſectionem venimus , et membra nostra mortifica mæ , illis in quibus forlis est el valida ac robusta ,
mus , ac mortem Christi in corpore nostro circum general sensus validos el polenles, et qui superari
: Jos . XVI , 10. 3 Jos . xvii , 13 . Ibid ., 18. o Coloss. 11, 3. 6 Gal. v , 24 . 7 Rom . vii , 25.
8 Jos . xvii , 14. ibid ., 15 . 10 Malih . vii , 17 . 11 | Tim , 11 , 15.

(83) Libb. editi , « habitat in Gazer , sed habitat. )
Ms. Sangerm . utrobiqne, « habitabat. )
( 84) Idem ms. I videlur. )
( 85) Gazer autem interpretalur constructio . A.778.
seu 7753 segmentum , cxcisio, septuin, tabulalum ,
separalum ; ; unde Gazer quodammodo dici possit
I constructio. )
( 86 ) Codes Sangerm . 1 in hæreditatem sor
tem . >
(87 ) Invenimus nulem Pherezieos interprelari (ric
lificationem . A 79 « fructificaril . )
(88) Raphaim invenimus interprelatum resolwia
mater. Sic aller ex Ebroicensibus, libri autcm eliu
pro i resoluta mater, , habent : « resolutæ nia
ires . » Etymologia ducitur ex 707 i remissum , re
solulum esse , el ox imaler . )
( 89 ) In sacramento . leest in libb. antea editis,
sed exstat in omuibus mss .
 933 IN LIBRUM JESU NAVE 110MILJA XXIII . 934
a contradicente non possint . In aliis quidem vir !us A cum est, citius subjicere nobis , el obedientem fa
ista resoluta est et remissa, quod indicatur ex sen cere, post hæc etiam exterminare ; quia, si dimilli
sibus cum languidi quidam proferuntur et inepti , mus eum el negligimus, veniet Pharao ex Ægyplo,
el nihil in se fortitudinis continentes . Hoc ergo si el incipiet locum nostrum in dolem dare fliæ suæ,
gnificatur sub nomine Raphaim ut hujuscemodi de et caplivos nos tradere legi peccali . Sed absit loc
nobis malres remissas , quæ sensus ineruditos et ab Israelitica nobilitale, ul serviat filiæ Pharaonis
inutiles pariunt, expurgemus . Et bene servavil spi . Israelila , 450 quem jam Deus eduxit de lerra
ER ritalis intelligentiæ proprietatem . Non enim dixit Ægypti, iterum serviat illi , qui in mari Rubro sub
interminandos Raphaim , sed expurgandos. Non mersus est , Pharaoni ! Observemus ergo sicul el hic
enim ipsos naturales (90) animæ molus everlere dicit Jesus , ut prævaleamus nos contra Chana
aique exterminare præcipitur, sed expurgare , id næos : ne si forte ( 92 ) illi invaluerint super nos et
est sordes et immunditias, quæ eis ex nostra nie oblinuerint nos, de Israeliticis Chananæos nos fa
gligentia advenerunt, purgare alque depellere , il ciani , sicut er ille effectus est, quem superaverat
naturalis ejus vigor propriæ atque ingenitæ virtu earnis illecebra, cui dicitur a propheta 16 :( Semen
tis effulgeal. Chanaan , el non Juda, species seluxit le. , Non
B
5. Post hæc addunt adhuc filii Ephrem , el di eveniat ergo nobis audire semen Chanaan , quia
cunt " : « Non sufficit nobis mous, el equus electus, maledictus Chanaan puer servus erit fratribus
1.
et ferrum Chananæo est qui habitat in me (91 ) . » suis 17. , Nobis autem præstet Dominus , ut
Nunquam invenies qui equum habeat Israelilam , filii simus Abraham , el Isaac , el Jacob, secundum
sed Chananæus habel illum equum , qui ſalsus est promissionem hæredes, el ob hoc ex lapidibus sus
ad salutem . Habet el lerruin bellicum Chananæus . citati , ut simus filii Abraham a Christo Jesu Do
Sed quid respondit illis Jesus ? « Si populus mullus mino nostro, cui est gloria el imperiuin in sæcula
es lu, et virtutem habens, non erit tibi sors una , seculorum . Amen .
quia sallus est tibi , et emundabis eum 13. , Vides HOMILIA XXIII .
quid ad nos per spiritalem intelligentiam dicitur, ut De ratione sortium ubi seplem tribus capiunt
emundemus silvam quæ in nobis est , el exciden hæreditatem .
les inutiles et infructuosas ex nobismetipsis arbo 1. In consueludine hominum cum aliquid sorto
res, faciamus i bi novalia quæ semper innovemus, dividitur, fortuitu videtur sors illa ad illum , vet
et ex quibus fruclum capiamuis tricesimum et se alia ad alium (93) cadere : in Scriplura autem
xagesimum el centesimuin ? Annon eadem nobis с sancta non ita est . Aliquoties quærebam apud mee
Evangelii sermo denuntial, dicens 14 : « Ecce jam melipsum , si de re tanta ac lali (94 ) patres sancti
securis posita est ad radicem arboris ? Omnis ergo sortibus judicium commisissent, quod si esset hoc

D
arbor que non affert fructum , excidetur, et in ignem apud sanctos ita gestum , jam de aliis hominibus
millelur. » Hæc prioribus nostris Nave filius præ vel gentilibus (95) nihil niirum videretur, si nibil
cepit Jesus de infructuosis arboribus excidendis, haberelur eximium in iis , quæ a sanctis sorte di
hæc nobis Dominus Jesus in Evangeliis mandala cuntur divisa . Sed videamus si forte in Scripturis
77 invenimus aliquid positum , quod nobis quid virtu
describit : et quomodo non verum est quod umbra
præcessil et veritas secula est ? us contineatur in sortibus maniſestel. Incipiamus
6. Quid autem est quod addidit Jesus : 1 Si ergo a Levitico , ubi scriptum est 18 : « El acci .
emundaveris , inquit 1% , silvam , erit tibi cum pient , inquil , duas sortes. Sors una Domino,
exterminaveris Chananæum ? , Diximus jam supe et sors una apopompeo , , hoc est , transmissori.
rius quomodo nobiscum posilus Chananæus, primo ! El super quemcunque venerit sors apopompæi
Lantum tributa dependel, secundo obediens eflici- accipiel hircum illum , et adducet illum in eremum
wur et subjectus, tertio vero in membrorum no vivum , el dimillel illum ibi in dimissione sua . )
flrorum mortificatione etiam exterminari dicitur. D Alium vero hircum inn olabunt Domino, el reliqua,
Quæ si recle intelligimus, et donavit nobis Domi quæ ibi sunt. Quæ utique sciunt qui legunt. El
hus per gratiam suam ila hæc intelligere, sil ali jlerum ubi Moyses sorte divisil tribui Ruben , el tri
quid operæ pretii bæc de secretis el absconditis in bui Gad , et dimidiæ tribui Manasse , quæ poposcerant
publicum produxisse , el venisse ad agnitionem no Irans Jordanem accipere lerram illam , quam acre
slram , quæ servabantur oblecla ; el conemur sc perunt filii Israel . Dedit autem etiam Jesus secun
cundum hæc quæ diximus, Chananæum qui nobis dum præccepluin Dei Caleb filio Jeffone tribus

17 Gen. IX , 25 .
11 Jos . xvii , 16. 18 ibid . 17 , 18. 1 * Malih . ill , 10. 18 Jos. XVI, 28 . 16 Dan . xii. 56.
13 Levit. Xvi , 8, 10.
( 90) Omnes mss . ( nalurales . » Libb . edili : « na (93 ) Vel alia ad alium . fæc desunt in libris edi .
toralis . ) lis , sed exstant in duobus Ebroicensibus.
( 91) Codex Sangerm . cum uno Ebroic . , in me. ) (94) Omnes mss . r si de re lanla ac lali. » Libb .
editi : I si de lantis ac talibus. »
Libb. edili , , in meridie. ) Libb, editi : I ne (95) Codex Sangerm . ( vel gentilibus. » Libb.
( 92 ) Mss. I ne si forle .
forie. edili ir vel gentibus. 1
93 ) ORIGENIS 935
Judo (96) sorlem . Dedit autem et tribui Ephrem , pl A mento , sicubi sors in Christo vel in Ecclesia no.
illi quæ supererat , dimidi:e tribui Manasse. Et minatur, vel in rebus niysticis, el quæ ad animam
post hæc congregavil, inquit , ecclesiam filiorum pertinere videantur. Invenio Paulum ad Ephesios
Israel, el dixit '9 : « Millam sorlem , el proferam in scribentem dicere de Christo : In qua , inquilºs,
conspectu Domini sorlem , si prius describenles sorle vocali sumus, prædestinati secundum pro
terram , alluleritis descriptionem ejus . » Et ita posilum ejus , qui omnia operatur secundum con
posi hæc sortibus missis hæreditas populo Dei dis silium voluntatis 451 suæ , ut simus in lau
Iribuitur, et agitalur sors isla non lorluilli, sed se dem gloriæ ejus qui anle speravimus in Christo,
cundum hoc, quod prædestinatum est a Deo . Deni Sed et ad Colossenses hæc scribentem "' : Gra
que tribus Benjamin prima ibi accepit sortem ubi ujas agentes Deo Patri qui idoneos nos fecit in
erat Jerusalem , post hanc tribus Simeon sccunda, parle sortis sanctorum in lumine . » Tam mulus
post hanc Issachar, deinde Zabulon , deinde Aser, igillir ex Scripluris sanctis de commemoratione
post etiam Nephthalim , inde Dan . In quibus novis sortium testimoniis congregatis , quo er pul
sine veniunt tres illic tribus, quæ ex concubinis lorum locorum consideratione virtutem rei pos
descenderant Jacob). simus diligentius apprehendere , mihi quidein exiis
2. Quæ ergo sit ratio sortium apud memetipsum B omnibus vel evidens adhuc sensus ad liquidum pa.
requirebam , t ex multis testimoniis Scripturæ lere non potuil , vel eiiam de re tanta enuntiandi
quod latebat agnoscerem . Inveniebam sane in Scri el proferendi arcani melus insedit. Mud tamen in
pluris eliam gentiles liomines usos esse sortibus, quantum res patitur contigisse sufliciat, quod no
lunc cum navigarel Jonas, et lempestas urgerel. bis ab apostolis sors ducia designal, quia ubi ex
Aiunil namque ii qui navigabant 20 : 1 Millamuis fide integra el oratione præmissa sors ducitur, ea
sortem , et videamus cujus causa hæc lanca mali quæ Dei voluntas continet in occullo , sors homiui
lia est, » quasi sors tantum valeret, ul prodere cum bus declarat in manifesto .
posset, cujus causa periculum navigantibus immi. 3. Secundum interiorem vero intellectum , sicut
neret. Et quamvis gentiles essent, et alieni a cogni Paulus videlir indicare cum dicit : « In parle sor
tione Dei , non tamen in hac opinione falluntur, lis sanctorum ; » el : ( Sorle vocati in Christo , .vie
sed quod verum erat , prodidil (97 ) eis sors. Deni dendum est ne forte non solum in hominibus, sed
que « venit , inquil , sors super Jonam , » Quæ et in supernis virtutibus sors agatur, el præsideat
rens ergo de iis , invenio et Salomonem in Prover aliqua virius huic oflicio , quæ , verbi causa , Jese
biis dicentem ? ! : « Contradictiones colibet sors , et с filio Nave nunc sorte hæreditatem distribuenti non
in: ler potentes definil, , veluti cessare ostendens ad aliquam gratiam , sed secundum quod scit Deo
contradictiones, ubi millitur sors. Sed cum hæc in placere , ducalum præbeal : el illi ( 1 ) quidem faciat
Testamiento Veleri non pauca referri de sortibus evenire quæ prima sunt, qucm scit apud Deum pri
invenirem , converti ne etiain ad Novum Testa mum locum tenere : quo hoc quod in occultis ha
mentum , ut viderem si forle vel ibi contemnuntur belur apud Deum sorris gubernatione etiam homi .
sorles . Al ne ibi quidem earum usus abjicitur, et nibus demonstraretur ; alium vero facere secundi
invenio quod aliquando cum deessel numero apo loci , et alium tertii . Quod ita gestum esse non so
stolorum unus apostolus, et essel necessarium in lum in terris arbitror , verum etiam in cælestibus,
loco Judæ alium subrogari, convenientes apostoli, et hujusmodi sorlem quæ apud Deum meritorum
qui utique multo sapientiores erant quam ii qui contemplatione distinguitur, etiam illo tempore ba
nunc episcopos vel presbyteros vel diaconos ordi bitam , i cum dividerel el constilueret Excelsus gen.
nant, elegerunt duos et statuerunt in medio : nec les , et disseminaret flics Adam , el constituerei fi
tamen de eis sibimetipsis judicium permiserunt, nes gentium secundum numerum angelorum Dei;
ul illuin facerent quem ipsi voluissent ( 98 ) , sed el facta est portio Dei Jacob , funiculus lære lila
orantes , inquit, miserunt sortem ex illis duobus D iis ejus Israel 25. » Vides enim quis el hic pariem
quos staluerant in conspectu Dei, id esi Joseph, qui el funiculuin Israel Domino dicit esse sortium. Non
vocabatur (99 ) Barnabas, qui cognominatus est Ji ergo fortuitu arbitrandum est per sorlem venisse
sluis , el Matthiam . < El cecidii, inquit ” , sors (2 ) illi quidem angelo illam gentem suscipere, verbi
super Maliliam , et adnumeratus est cum unde causa , Ægyptiorum , alii autem Idumæorum , etali
cim apostolis . » Præccdente namque oratione , non Moabitarum , et alii Indiam , vel rnamquamque na
jam casu , sed providentia, sors divinum judiciin tionum earum quæ sunt super terram : sed et abi
deferebat. Sed adhuc quærebam in Novo Testa etiamsi secundum numerum angelorum Dei dicas.
29 Jos . XVIIT . 20 Jon . 1 , 9 . 21 Prov. xvJ11,18 . 2* Act. I , 26. 23Ephes. 1 , 11 , 12. " Col. 1 , 12. 25 Deul.
XXXII , 8, 9.
(96 ) Duo Ebroicenses : « ct tribui Judæ . ( vocatur . )
(97) Cod . Sangerm . 1 prodidit. , Libb . eliti : (1) Cod . Sangerm ., « ductum præbeat : et illi. !
• protit. ) Duo Ebroicenses : « ductum præbeat forlis : el ile
( 98) Niss. I voluissent. , Libb . editi : 1 vole li . )
bani. > (2) Duo Ebroic . « illi quidem . , Libb. edili : 1a !
( 99 ) lidem mss . ( vocabatur. ) Libby , edili : liquidum), )
937 IN LIBRUM JESU NAVE HOMILIA XXIII .
tur sorle gentes esse divisæ , tamen illa sors, sicut A cernitur, vel Hebron vel aliä singule civitates sin
in hominibus diximus , quia Dei judicium quod in
occulto est , sors pandit in publico , lalis etiam ibi
fuisse credenda est : quia el merilo et virtule sua
unusquisque angelus illam vel illam gentem in di
visione susciperet. Et quid dico de magnis et de
generalibus rebus ? cum ne per singulos quidem
nostrum absque hujusmodi sorte quæ Dei judicio
dispensalur, evenire dicendum est , verbi causa , ut
alius nostrum lalem vel talem vitam stalim a na
civitate sortialur : vel cerle illud quod erga homi .
nes geri ex Scripturis sanctis sæpe docuimus, quod
el boni angeli adsunt hominibus et contrarii : quod
non utique fortuitu el absque judicio ille angelus
illius animæ , verbi causa , Pciri custos esse sorti
lus sit, et alius Pauli , vel alius unius infantis de B ut ad humana descendam , sicut non fuit forlulu ut
Ecclesia , de quorum angelis dicit Dominus quia
semper videant faciem Patris sui qui in cælis est 96.
De quibus utique dubitandum non est , quod judicio
Dei qui illorum dignilaleni , vel nostræ animæ ad
liquidum perspicit qualitatem , uniuscujusque no .
strum custodiam sortiantur sorte quadam mystica
Christi dispensatione directa . Ego autem quantum
ad opinionem meam special , pulo audenter dicen
dum etiam de iis virtutibus quæ mundi hujus mini
steria susceperunt, quod non fortuilu vel casu illa
virtus terræ vel arboruin germinationibus præsit, illa
fontium ac fluminum sufficiat ac sufficienter exhi
beat, alia imbrium , alia ventorum , alia marinis,
alia aulem lerrestribus animalibus, vel singulis qui bus dictum 80 : 1 Ædilicabuntur civitales Juda, et
busque e lerra gignentibus præsit : et esse in his
с inhabitabunt ibi , et hæreditabunt eam . 1 De ipsis
singulis sacramenta ineffabilia divinæ dispensatio
nis, ut ordine suo cuncta et compelenti per unam
quamque virtutem dirimantur officio . Sic eniin et
apostolus Paulus dicit *7 : « Nonne omnes sunt mi
nistri spiritus in ministerium missi , propter eos
qui hæreditatem capiunt salutis ? )
4. Ad horum igitur imilationem credendum est
etiam hic Scripturam referre sories duci perJesum ,
el hæreditatem per unamquamque tribum divina
dispensatione (3) decerni , et per ineffabilem provi
dentiam Dei , ac præsentiam in his sortibus adum
brari fuluræ in cælis hæreditatis exemplar. Quo
niam quidem « lex umbram o dicitur habere a futuro
rum bonoruin 18, , et siculi dicit Apostolus de iis qui
ad Dominum Jesum Christum venerunt: qui acces- D Consila : quin potius scilole ineffabilia per hæc
sislis ad Sion niontem , et ad civitatem Dei viven
lis Jerusalem cælestem 29 : , est aliqua in cælis ci
vitas quae dicitur Jerusalem el mons Sion : non est
ulique sine causa quod Benjamin in sorle sua accepit
Jerusalem el montem Sion : nisi quia cælestis il
lius Jerusalem ratio sine dubio hoc exigebat , ut
aliqua Benjamin dari deberet Jerusalem terrestris ,
quæ illius cælestis figuram serval ac formam . Si
militer autem de Bethlehem dicendum est , quod sed non plene proferantur. Certum est enim co
non sine certa quadain ratione in Judæ sorle de
18 Heb . X, 1 .
» Malih . XVIII, 10. 37 Heb. 1 , 14 .
» Luc . XIX .
(3) Coder Sangerm ., asub dispensatione ., Paulo
post idem : « providentiam Dei ac præscientiam . )
PATROL . GR. XII .
9: 8
gulis quibusque tribubus conscribuntur, nisi quia ,
ut diximus , illa celestia loca , in quibus el Jerusa
lem et Sion esse nominatur, sine dubio et cælera
quæ iis vicina vel conjuncia 452 sunt loca , hoc
in se causæ el rationis continebant in cælis , quod
sorte distributa gubernabantur in terris. Ilinc ergo
est quod dispensavit divina sapientia noinina quæ
dam locorum scribi in Scripturis , quæ mysticam
quamdam interpretationem contineant, per que
indicelur nobis , quia hæc certis, quibusqne ralio .
nibus , et non casu vel fortuitu ſieri dispensentur .
Sicut enim non est putandum quod fortuitu acci
derit, verbi causa , ut ille angelus Michael vocare
lur, alius autem Gabriel , alius vero Raphael : et
ille patriarcha Abraham vocarelur , et ille Isaac , et
alius Israel : sed ne in ſeminis quidem casu acci
dit, sed certa et divina ratione, ut illa Sara voca -
relur ex Sarai , vel ille Israel ex Jacob , vel ille
Abraham ex Abram : et ut certum est quod unus
quisque vel angelorum , vel hominum ex iis quæ
sibi injunguntur officiis et actibus etiam nomina
sorlianlur, ila consequens est etiam loca quædam
esse cælestia el civitales, sicut Jerusalem cælestis
dicitur et Sion : esse etiam alias quarum typum et
jmaginem islæ quæ in terris sunt continent, quæ
nunc in hac Scriptura myslice nobis per Jesum
filiun Nave designantur. Et de ipsis pulo civitali
etiam Dominus el Salvalor dicit , quia multæ man
siones sunt apud Patrem " . Et de ipsis credendum
civitatibus servo illi qui bene negotiatus fuerat Do
minum dicere, quia poteslalem babebis super decem
civitales, et alii super quinque civitates " . Hæc de
divisione sortium terræ Jude proferre ad vos in .
quantum fas tuil, ausi sumus Scriplura provocante
quæ Jerusalem dicit coelestem : et montem Sion ,
et cætera qu :e similiter scripta suni , esse dicit in
cælis : quæ nobis occasionem dederunt sentire de
his omnibus, quod mysteria in iis cælestia de
scribantur. Et ideo dicimus , ne cum fastidio hæc
legalis, et putelis vilem aliquam esse Scripturam ,
pro eo quod est multis nominum appellationibus
mysleria contineri, el majora quam polesi vel hu
manus sermo proferre , vel auditus mortalis audire;
quæ, ut ego arbitror , digne et integre explanari
non solum a me minimo non possunt, sed nec ab
ipsis quidem qui me multo meliores sunil . Nescio
autem si vel ab ipsis sanctis apostolis plene el inle- .
gre proferuntur. Non dixi quod non plerie scianlur ,
gnita esse hæc , el integre apprehensa illi qui
19 Heb . Xul, 22. 30 Psal . Lxix , 35. 31 Joan . XIV, 2.
Unus Ebroicensis : « Dispensationem Dei ac præ .
sentiaill ,
30
939 ORIGENIS 940

rapius est usque ad tertium cælum , qui utique in A 453 ex amaritudinis lurma veniens obsideat ali
cælo positus vidit cælestia , vidit Jerusalem veram cujus corpus, perlurbet ac decipiat inenlem , adbi
civitatem Dei , vidit ibi et Sion montem quocunque beantur autem multæ orationes, multa jejunia,
loci est , vidit et Hebron , vidil et omnia isla quæ multæ exorcistarum invocationes, el ad hæc omnia
scribuntur sorle divisa : el non solum vidit , sed et surdus dæmov in obsesso corpore permancal el per
rationes eorum in spiritu comprehendit, quia ipse sislal , tolerabilius ferens exorcistarum pænas, et
confitetur se audisse verba el traditionics ( 4) . Sed adhibita sibi ex Dei nominis invocatione torinenla,
quæ verba ? « Ineffabilia, inquit 33, el quæ non licel quam discedere ab homine quem impudenter olisi
homini loqui . , Yides ergo quia sic omnia Paulus del et nequiter : ita etiam hic intelligendum est in
comprehendit (5) in spiritu , sed non licebat ei ho istis qui dicuntur Amorrhæi , qui permanent el per•
minibus ista proferre. Quibus hominibus ? illis sine sistunt habitare in Elom et in Salamin. Ei ut vere
dubio de quibus culpabiliter dicebat : « Nonne ostenderet Scriplura , quia perſerentes pænas et
homines estis , et secundum hominem ambulatis ?, flagella persistunt, dicit : « Et gravis effecla est su
Sed dicebat fortassis illis qui jam non secundum per eos manus Ephrem . , Quomodo autem gravis
hominem ambulabant. Dicebat hæc Timotheo , di efficitur manus Ephrem super Amorrhæos ? Vel
cebal Lucæ el cæleris discipulis qnos sciebal capa B exorcistarum , ut diximus, manus impositione re
ces esse ineffabilium sacramentorum . Denique et hementius imposila gravari dicitur super immun
in mysterio tale (6 ) aliquid Timotheum commone dos spiritus manus Ephrem , vel quia boni actus
bal dicens : 1 Memor eslo verborum quæ a me vel bona opera gravant el amigunt dæmonum ge
audisti , quæ commenda fidelibus hominibus et jis nus , contrariasque virtules . Quanto enim nos me
qui idonei sunt alios docere, , Sic ergo divina hæc liora cgerimus, et quanto in optimis conversamur,
esse credentes et mystica , dignos nos el aptos ad lanto illis molesta hæc eficiuntur et gravia . Gra
eorum capacitatem vilã actibus ac meritis præpa tum vero illis est et acceplum , el voluptates eis
remus, ut cum digne a nobis fuerint intellecla , quodammodo exhibet, qui in turpitudine el flagitiis
eliam hæreditale ea in cælis consequi mereamur, vivil . Qui vero in bonis actibus manum suam gra
in Christo Jesu Domino nostro , cui est gloria et im vaverit super eos, etiam si penitus eos expellere
perium in sæcula sæculorum . Amen. noo poluerit, cerle tributarios eos faciel el subjeclos.
HOMILIA XXIV. 2. « Et abierunt filii Ephrem peragrare ler
De Amorrhæis quomodo habitaverunl cum Ephrem , ram secundum fines suos 87. , Et cum enarrasset
et de Jesu quomodo accepit civilatem & filiis c illam historiam , in sequentibus quantam mansue
Israel.
Ludinem et humilitatem habeal Jesus, qui vere di
1. De Jebusæis qui habitabant Jerusalem , dudum gnus erat ferre nomen Domini Jesu et Salvatoris
dictum est , quomodo eos exlerminare non potue nostri , declarat . Ait cnim 38 : « Dederunt, inquit,
runt filii Juda, sed et de Chananæis quos non po filii Israel sortem Jesu filio Nave in semetipsis ( 10)
luerunt exterminare filii Ephrem , habitantes in me per præceplum Domini, el dederunt ei civilalen
dio sui . Quibus similia etiam præsens lectio refert quam pelivit Thannasac quæ est in monte Ephrem ,ei
de Amorrhæis dicens 86 , quia « permansit Amor ædificavit ibi civilalem , et habitavit in ea . , lpse est
rhæus habitare in Elom et in Salamis , el gravis qui dedit hæreditatem omnibus filiis Juda , qui dedit
effecta est manus Ephrem super eos . , Amorrhæus Ephrem , et dimidiæ tribui Manasse : ipse dedit el ma.
interpretatur amarus vel amariludo (7) . Habitantes gnifico illi Caleb filio Jeffone hæreditatem : ipse misit
ergo in Elom , quæ interprelatur arielanies (8) , vel ternos per singulas tribus, qui universam terram per
in Salamis , quod interpretatur pacifici (9 ) , perma agrarent , atque describerent in libro, el redirent, et
nent et habitant amaritudines in arielantibus el in ostenderent : ipse misit omnibus sorles, et se in no
pacificis. Arietantes sunt ji qui in agonibus positi , vissimis reservavit.Quare putas voluit esse omnium
expugnare diabolicas ædes structurasque conantur; D novissimus ? sine dubio ut essel omnium primus. El
pacifici vero qui carnalibus concupiscentiis supera nec ipse sibi hæreditatem sorte præsumpsit, sed a po
lis pacem animæ gerunt. In utrisque lamen perse pulo accepit , et illi dal populus hæredilalem a quo
veral el contendit contraria virtus amaritudo per ipse acceperal. Sic enim scriptum est : « Et dederunt
sistere . In quo tale aliquid intelligere possumus , filii Israel sorlem Jesu filio Nave. Sed et hxc figue
quia dicit , permansit habitare Amorrhæus in raliter contingebant illis , quæ nobis proponerenlur
ipsis. Verbi gratia , si inimica virlus dæmonis ad formam , ut et nos servemus præceplum illud
83 II Cor. xii , 4. * I Cor. ui, 34 . 38 II Tim . 11 , 2. 36 Jos. XIX, 47. 37 ibid. 49. 38 ibiJ. 49, 50.

Unus Ebroicensis, i el rationes. ) tudo . A 472 ( amaruni esse. »

3 Paulus et
comprehendit. )
(6) Codex Sangerm . cum uno Ebroicensi , « deni
que el in mysterio tale. » Libb. editi , « de quibus
el in ministerio tale. ,
(7) Amorrhæus interpretatur amarus vel amari
(8) Elom , quæ interpretatur arielanles. Ab Sex
( aries. )
( 9) Salamis , quod interpretatur pacifici. A o
o pacificum esse. )
( 10) Omnes manuscripti « in semetipsis . , Lill.
editi, i el semetipsos. )
941 IN LIBRUM JESU NAVE HOMILIA XXV .

quod isle opere implevit , quod dicitur 39 : Quanto A qua quis prima sorte dignus haberetur, el alius
magnus es, tanto magis humilia le, et ante Domi secunda , de qua , prout poluimus, jam ante tracta
num invenies gratiam . Et iterum quod scriptum vimus : sed et de iis qui per Moysen ulira Jorda
est : « Si le ducem ordinaverint, ne extollaris, nem et ab Jesu in terra accipiunt repromissionis ,
sed esio inter eos quasi unus ex ipsis. » Vide ergo ubi prima sors cecidit ad Benjamin , el postmodum
quomodo dux erat populi , ipse qui eos introduxe ad cæteros in quibus ſuit ultimus Dan : ila necesse
rat in terram sanctam , in terram repromissionis : est esse et aliquam rationem etiam in ordine sacer
ipse eral successor Moysi , el non ipse sibi permillit dotalis et Leviticæ sortis , ut alii prima , alii secun
sumere sortem terræ , sed exspectat ut accipiat da , alii tertia sors ducatur, per quas illa , vel illa
portiunculam a populo, populi dux ; et accepla por loca unicuique decernantur. Dicuntur autem filii
tiuncula sua Jesus, dignus hoc nomine ædifical esse Levi , Gerson el Chaal et Merari : et ostendi
locum ipsum quem accepit, et constituit, ut eum lur primas partes tenuisse in honore Chaal, quia
vere faciat dignium munere Dei et hæreditate filii Chaat fuerunt Amran , Moyses, Aaron et Ma
divina . ria . Igitur de Chaat pars quidem plebis effecta est
3. Sed quoniam ad Dominum et Salvatorem sacerdotalis , quæ est Aaron et filii ejus . Moyses
B
nostrum ea quæ de Jesu scribuntur, referre con autem, aut in sacerdotali ordine, aut si qui etiam
suevimus, fortassis etiam noster omnis hic populus plus a sacerdotali esse polest , habendus est . Alia
dat partem aliquam meo Domino Jesu , et velut lo- . vero est ratio de filiis ejus . Cæleri autem ex filiis
cum quemdam babitationi ejus tribuit. Sed ne in Chaal secundum ordinem tenuerunt in tribu Levi,
juriosum esse videatur quod dicitur, requiramus qui sunt ex Isaar el Chebron el Odiel. Tunc deinde
quomodo ei damus nos servi ejus habitationis lo post hos accipiunt partem post Chaal, ex filiis Levi
cum . Ego si possem bonus fieri, darem locum Filio Gerson tertio loco, novissimus vero omnium Me
Dei in me, el acceptum locum a me in anima mea rari . Hæc est autem differentia primi ordinis, el
Dominus Jesus ædificaret eum , et adornaret, et secundi el tertii vel quarti quam primo omniunto
faceret in eo muros inexpugnabiles, et lurres ex observavimus in Numeris. Postea enim quam ordi
celsas, et ædificaret in me mansionem , si mererer, natæ fuerant duodecim tribus per quatuor orbis
dignam se et Patre, et ita adornaret animam meam, lerræ parles circa arcam testamenti Doniini excu
et capacem eam suæ sapientiæ et scientiæ , totius bias agere, et slalulæ sunt tres quidem tribus ab
sanctitatis efficeret , in tantum ut et etiam face oriente, tres aulem ab Africo vel a meridiano, tres
fel Deum Patrem secum intrare , et in ea facere C autem ad mare quod est ad occidentem , tres vero
mansionem , el cænare etiam apud talem animam ad aquilonem , qui est seplentrio, ibi etiam isti per
cibos quos ipse donaret . Quod ut consequi merca quatuor orbis lerræ partes eodem ordine depulan
mur, præparemus in nobis cor mundum quo liben lur. Et ab oriente quidern ubi eral tribus Juda ,
ler et grale Dominus Jesus ( 11 ) mundum cordis quæ erat inter cæleras prima , Aaron atque ejus
nostri introire dignetur hospitium : cui est gloria lilii collocantur : Chaat vero filiis qui erant reliqui,
el imperium in sæcula sæculorum. Amen . arcam lestamenti Domini levare in humeris, et
HOMILIA XXV: lubis canere slaluitur, ita ut cum prima luba ce
De civilalibus quæ dalæ sunt Levitis , et sorlibus eo cinisset, moverent castra ii qui erant ab oriente ;
rum . cum vero secunda cecinissel, ii qui erant a meri
1. Omnes filii Israel acceperunt sorles suas in diano consurgerent ; tertia ab occidente, quarta ab
terra , Levitis aulem in læredilale solus sufficit aquilone. Vijes quanlus ordo, el quanta in Scri
Deus. Verum quoniam accipiunt Levitæ decimas ac pluris sanctis rerum consequentia custoditur : quo
primilias de fructibus a filiis Israel per præcepluna modo nihil nisi modo et ratione et ordine gerilur.
Domini , oportebat eos etiam de terra , ut ita dicam , Intuere diligentius, et in omni Scriplura hæc ita
et de habitaculis decimas accipere , lioc esi enim ab D invenies ordinata . Sed si libi difficile est per om
omnibus decimas accepisse . Et ideo accedentes pri nes libros vigilantem cordis oculum ducere , in hoc
marii viri qui erant in filiis Levi , ad Eleazarum sallem loco diligentius quæ referuntur adverte.
sacerdotem , et ad Jesum filium Nave , et ad princi 2. « Prima , inquit " , sors exiil Chaat, et facta
pes tribuum filiorum Israel , in Selon in terra Cha est filiis Aaron sacerdotis qui erat in Levitis. 1
naan, dixerunt ' : Dominus præcepit in manu Cujus primam sorlem exire decebal ? cui oportebat
Moysi dari nobis civitates ad habitandum , el primalus dari , nisi Aaron primo pontifici , primo
suburbana earum animalibus nostris. , Oportebal in vitæ merilis, primo in honoribus et virtute ? Cer
etiam de suburbanis el de civitatibus sortem fieri, Tum est apud le nunc saltem quod non sit sors isla
ne 454 forle indiscrele et fortuitu inter Levitas forluita, sed adsit virlus superna , gubernans eam
celebrala divisio videretur. Sicut ergo distributio secundum divinæ providentiæ judicium . Ubi ergo
sortis quæ facta est in filiis Israel , habuil rationem filiis Aaron prima habitacula sors bæc justa decer
· Eccli. 111 , 20. 40 Eccli . XXXII , 1 . " Jos . XXI , 2. ** ibid . 4 .

(ii ) Dominus desus . Deest in libb . editis, sed legitur in Sangerm . ms.

.
 943 ORIGENIS 914
nii ? la tribu, inquil " , Jude, in tribu Simeon , A cerdotes , sed inter cæleros primam tamen accepit
et in tribu Benjamin , per sorles civitates trede sorlem in Dan , secundam vero Gerson in Aser.
cim. » Vides quomodo elcctis viris in electis tribu et terlian idem Gerson in Nephı halim .
bus habitacula dispensanlur. Qulos aulem oporluit 4. Quis polest assequi hæc omnia el compreben
secundam sortem suscipere ? « Filios , inquil * , dere ? Quis meminisse sallem el observare ordinem
Chaal, qui reliqui erant post filios Aaron . » Et quas ipsuni ministeriorum valet ? Quod si secundum lite
tribus isti accipiunt ? Jn tribu , inquit, Ephrem , et in leram solum difficile textus ipse narrationis expli
tribu Dan , et in dimidia tribu Manasse , civilales cari potest , et permistio vel locorum , vel persona
decem per sorlem , » Qui sunt autem lertii ? « Filii rum , quæ in bistoria continentur, evolvi ; quid di
Gerson . ) El in quibus tribubus sortiuntur ? in cimus de iis sacramentis , quæ per hæc deseribun
i Issachar, inquit , et Aser el Nephthalim , el in lur et in quibus distributiones futuræ hæreditatis
dimidia tribu Manasse , quæ est in Basan , ilidem adumbrantur, el per quæ sanclæ. terræ quam man
civitales duodecim ( 12) . » Qui sunt autem ullimi in sueli bæreditale suscipient, divisio celebrabitur !
Levitis ? « Filii , inquit, Merari . , Isti novissimi in Quis castrorum sedes diversas explicet , quoniodo
quibus accipiant tribubus , videainus. « Ex tribu , hæc in ressurrectione per singulos quosque sanclo
inquil 6, Ruben trans Jordanen el Gad , qui erat B rum sacerdotali vel Levitico ordine babenda sil dis
cum ipso trans Jordanem , el de tribu Zabulon , qui tributio , ut , quemadmodum dicit Apostolus, in re
et ipse ultimus est inter filios Liæ, accipiunt in surrectione non confuse agantur omnia, seil venial
sorle civitates duodecim . , unusquisque in suo ordine , initium Christas ,
3. Sed nondum ea quæ magis observanda sunt in deinde ii qui sunt Christi, qui in adventu ejus cre
locis contigimus ( 13) : de quibus etiam si pandere diderunt , cum tradiderit regnum Deo et Palri , cum
profundiora non possumus, saliem summa quæquc subjecerit ei omnem principalum , et potestatem " ?,
perstringere non pigebit ( 14) , ut ex iis unusquis Ibi sine dubio tales quædam castrorum observatio
que auditorum occasionem capiat intelligentiæ al nes, et sacerdotales distributiones , et ordines , ac
lioris et mysticæ perquirendæ . Cum quatuor partes tubarum significationes erunt : fortassis enim sicut
sint orbis terræ , Chaal accepit sorlem primus in ordinavit Deus stellas cæli , et rationibus eas qui
ler filios Levi a parte orientis cum illis tribubus busdam mirandis et ineffabilibus collocavil, el alias
quæ el ipsæ primalum oninium lenent. Vide ergo quidem ipsarum statuit in axe aquilonis, alias in
quomodo universa conveniunt. In quatuor orbis partibus orientis, alias vero in australi parle coti
partibus certum est orientalem plagam nobiliorem vexa , alque alias in occasu : ila credo quod et
с
videri , in qua el nobilior omnium reliquarum Judæ eos qui ex resurrectione morluorum lales erunt, sic
tribus babebatur : et filii Chaal sacerdotis priimam ul stellæ cæli in multitudine et claritate, venien
ducunt in primis et tribubus el orbis partibus (15) les scilicet ex semine Abraham , ordinabit Deus in
sortem , cum Gerson el Merari qui erant primi in regno cælorum , secundum ordinem stellarum el
ter filios Levi . Sic ergo tres filii primi Levi acci partium cæli : el dabil aliis sorlem ad orientem ,
piunt orientalem . Occidentem vero ubi erat Ruben aliis ad occidentem , ad austrum aliis , et quos ipse
el Simeon el Gail , sortilur secunda sorte Chaat ex novil staluel ad aquilonem : quoniam quidem e mul
iribu Simeonis . Merari vero primum sorlilur Rue li venient ab oriente el occidente, , ex quatuor or
ben , et iterum Merari lerlius in Numeris ab oriente bis partibus, i et recunibent cum Abraham el Isaac
accepit Zabulon , ut justilia servetur , ul sorle ea el Jacob in regno cælorum 8, ) per gratiam Domini
quæ secunduin Dominum ducitur, et credentium nostri Jesu Christi, cui est gloria et imperium in
mentes ad mysteria fuluri sæculi dirigat contuen sæcula sæculorum . Amen .
da . Post hæc eorum qui ad mare erant , id est HOMILIA XXVI.
Epbrew et Benjamin el Manasse , Chaal cum
De eo quod sepultæ sunt pelrinæ machæræ , el de
suscepisset secunda sorle Benjamin , cæleri ex d ara quam exstruxerunt duæ et semis tribus, quæ
familia ejus sortiti sunt Eplarem . Post hoc eos sunt irans Jordanem .
qui erant ex media tribu Manasse quæ ſuit in 1. In superioribus quidem dictum est, quia filii
455 terra sancla sortitur Gerson , et iterum ipse Israel dederunt sorlem Jesu in monte Ephrem , et
Gerson sortitur etiain aliam dimidiam tribum Ma quia accepta sorle Jesus ædificaverit ibi civitatem,
masse . Sed quia oportebat eos qui erant in aquilone et inhabitaverit in ea . Nunc autem eadem denuo
aliquid sacerdotalis gratiæ consequi, ne penitus repelit Scriptura , ut addat hoc quod machæras pe
nudari donis cælestibus viderentur , in iis quorum trinas, id est cultros e saxo quibus circumcidir
novissimus ordo erat in aquilone, id est Dan, Ne Jesus filios Israel in eremo, recondiderit in ea civi
phthalim , Aser : rursum Chaal non quidem inter sa tale quam ædificaveral, el in qua habitabal, Unde
43 Jos. XX1 , 4. hbibid . 5. 65 ¡ bid . 6 . 46 ibid . 7 . » I Cor . xv , 23, 24. 48 Matth. viii, 11 .

( 12) Codex Sangerm ., duodecim , , Libb. editi , e contingimus. )

edecem . , Septuaginta interpretes hodie babent (11) Cod . Sangerm ., pigebit . » Libb. edili, ' pi
δεκατρείς .. geal . )
( 13) Codex Sangerm ., i contigimus . , Libb . editi , (15) Unus Ebroicensis, « ex lribus orbis partibus.)
045 IN LIBRUM JESU NAVE HOMILIA XXVI .
denuo et nobis repelenda expositio est, el quod all . A
jectum est explanandum , ut Deo donanle sensus
Scripturæ inleger expleatur. Diximus enim in supe
rioribus, quia et Dominus noster Jesus Christus
( 16) pelat a nobis locum quem ædificet, et in quo
babilet : et quia debemus tales eflici, tam mundi
corde, lam simplices mente , lam sancti corpore et
spirito, ul el in anima nostrum locum digneluir ac
cipere, el ædificare eum , et habilare in eo ( 17 ) . Et
qui pulas sunt in omni populo ila acceptabiles Deo,
qui ad hoc eligi digni sunt ? Aut forle nec singuli
ad hoc capaces esse possunt , sed universus popu
lus el cuncta simul Ecclesia vix capax esse polest,
ut recipiat in se Dominum Jesum , et habilet in ea ?
Videamus ergo quis sit iste locus , in quo habitare
debet Jesus : In monte , inquit , Ephrem , , hoc
est in monte fructifero . Qui putas sunt in nobis
monles fructiferi in quibus habilet Jesus ? Nli pro
fecto in quibus sunt fructus spiritus , gaudium , pax ,
patientia ; charitas , etc. Isti crgo sunt montes fru
cliferi, qui fructum Christi afferunt, el mente ac
spe semiper excelsi sunt . Et licet pauci esse possint
Lales, lamen si vel pauci fuerint, in ipsis habitans
ominus Deus, qui est lux vera , emitiel ( 18) radios
lucis suæ etiam super reliquos omnes, quos non
dum dignos ( 19) suo habitaculo principaliter judi-
caril.
2. Nunc autem videamus quæ sunt machæræ pe
Irinæ , quibus circumcidit Jesus filios Israel . Si
oretis pro nobis ut sermo nosler vivens sit et effi.
с orationibus el precibus detulerunt , quia nondum
cacior, et acutior super omnem macbæram , præ
stabil et nobis Dominus Jesus, ut verbum Dei quod
loquimur (20) ad vos, circumcidat omnem immun
diliam , resecel impurilales, abscindat vitia de audi
toribus, et ampulet omne quo vis mentis et effica
cia naluralis oblegitur : et sic per verbum Dei quod omni bello alque omni impugnatione cessante .
nunc machæra pelrina dicitur, 456 circumcidemi
ni et vos ab Jesu el audielis, quia abslulit oppro
brium Ægypti a vobis hodie. Quid enim nobis pro
dest exisse de Ægyplo, et nobiscum opprobria
Ægypti circumferre ? Quid predest ambulare per
eremum , hoc est , quid nos juval in baptismo sæ
culo renuntiasse, et moruin nostrorum pristinas
sordes ac viliorum carnalium immunditias reline
re ? Oportet ergo post digressionem Rubri maris , o apostatici eſfecii (24) , et contra mandalum Dei ge
id est, post gratiam baptismi, auferri a nobis eliam
carnalia veleris consuetudinis vilia per Jesum Chri.
s um Dominum nostrum, ut ita demum Ægyptiacis ciunt de ara , et dicunt : Scimus quia altare verum
carere possimus opprobriis. Ponuntur ergo illæ
ipsæ maclæræ petrinæ, et cullri lapidei , quibus
secundo circumcisi sumus ab Jesu , in eo loco quem
Jos . XIX , 50 . 80 Hebr. II .
( 16) Christus . Deest in libb. antea editis , sed le .
gilur in ms. Sangerm .
( 17) Omnes mss. c ædificare eum et habitare in
eo. , Libb . editi , « ædificare illain et habitare in omnibus manuscriptis .
ea , )
(18) Codex Sangerm . 1 emillet. » Libb. edili ,
amiliel.
( 19) Omnesmanuscripti « nondum dignos . , Libb ,
editi,'( non dignos. »
9.16
petit Jesus (21 ) et accepit; in loco quem possidet
in anima justi, in ipso recondit el machæras . Sæpe
ostendimus machæram verbum Dei dictum , quo
verbo abscinduntur el purganlur peccata de animis
audientiuin . Hæc ergo virtus verbi divini recondi
tur in eo loco cui dalur sermo scientiæ et sermo
sapientiæ , ut opportuno tempore anima illa quæ
per donum spiritus repleta est verbo sapientiæ ,
verbo scientiæ , proferat islas machæras in Eccle
sia, el circumcidal secundo (22) eos qui secunda
indigent circumcisione . Quod autem dicit pelrinas.
machæras, hoc est , e saxo cultros, et non e ferro
artificis opera fabricalos : illud ostendit quod ser
mo hic Dei qui circumcidere de animis auditorum
immunditias potest, non est ex arle grammatica
B vel rhetorica veniens, neque doctorum malleis edo
milus, aut sludiorum incudibus elimalus (23) , sed
ex illa petra descendens, quæ de monte sine mani
bus abscissa est , el orbem terræ complevit , ac do
na spiritalia credentibus tribuit . Post hæc Jesus
convocat filios Ruben et filios Gad , et dimidiam
Tribum Manasse , qui secum militaverunt ad hostes
Israeliticos superandos : el dimittit eos ad hæredi
latem suam , dalis iis etiam muneribus quibusdam ,
sicul scriptum est . In quo videtur illud indicare
mysterium , quod cum plenitudo gentium introie
rit , et quæ repromissa sunt eis a Domino Jesu per
ceperint illi qui per Moysen eruditi et instructi
fuerant, et qui nobis in certamine positis auxilia
repromissiones consecuti sunt, exspectantes ut
eljam vocatio nostra compierelur, sicut dicit Apo
stolus so , nunc demum perfectionem quæ ab eis di
Jata fuerat , consequantur cum muneribus quæ
accipiunt ab Jesu , ut unusquisque habitet in pace ,
5. Post hæc lectum est nobis , quia filii Ruben ,
el filii Gad , et dimidia tribus Manasse qui erant
Irans Jordanem , ædificassent aram ingentem : filii
vero Israel reliqui ignorantes, quare hæc ara fuisset
exstrucla , mittuntPhineem filium Eleazari filii Aaron ,
cum decem viris de singulis tribubus electis : si
forte tanquam discedentes a Deo hoc fecissent, vel
rentes, espugnarentur a reliquis filiis Israel ; sin
aliter, ut cognoscerent causam . Alii vero satisfa
est apud vos, ubi Jesus habitat; nos autem fecimus
hoc altare ad similitudinem illius altaris, quod apud
vos exstructum est, ut et apud nos figura el imago
(20) Omnes mss . I loquimur . , Libb . edili , « lo
quitur. ,
(21) Jesus . Deest in libb . editis, sed legitur in
(22) Msz. ( secundo. , Libb. edili , secundum . ,
(23) Codex Sangerm . ( aut historicorum cordibus
elimatus. » Unus Ebroicensis ( aut sludiorum coli.
bus . )
(24) Unus codex Ebroic . « vel apostalæ cffecti. a
 947 EX ORIGENE 918
veri altaris habeatur, ne forle crastino , inquit , A el intercessit medius inter morienles et vivos, id
placeat vobis dicere, quia Jordanis finitimus est est inter eos qui ex Judais suam præsentiam sus
inter nos et vos , el ipse determinat et ideo non ceperunt, et inter eos qui non solum non suscepe
habelis portionem in altari nostro. Jlæc illi re runt, sed semetipsos magis quam illum occiderull,
sponsa miserunt. Sed videamus nos quid facti hujus dicenles : « Sanguis illius super nos et super filios
conlineal sacramentum . Prior populus circuinci nostros 51. . Unde et omnis sanguis juslus qui
sionis in Ruben qui fuerat primogenitus, designatur; effusus est super terram a sanguine Abel justi us.
sed et in Gad , qui el ipse primogenitus est ex Lia , que ad sanguinem Zachariæ filii Barachia , quem )
et Manasse nihilominus primogenitus. Quod autem occiderunt inter ædem et altare 5s , requirelur
dico primogenilos, secunduin lempus loquor. Hæc a gencratione , illa quæ dixit : « Saliguis ejus
ergo dicuntur , ne inter nos et illos qui anle adven 457 super nos et super filios nostros. , Sunt ergo
cum Christi fuerunt justi , divisio aliqua ac separatio isti pars populi mortui (25 ) , quia neque azyma,
viderelur : sed ut ostenderent se etiamsi ante ad neque dies ſcslos competenter agunt, sed conversi
ventum Christi fuerant, fratres tamen nostros esse. sunt dies festi eorum in luclum , el cantica eorum
Licet enim habuerint altare tunc ante adventum in lamentationem : qui etiamsi velint non poterunt
Salvatoris nostri , sciebant tamen el sentiebant, B diem festum celebrare in eo loco quem elegit Doni
quia non esset illud allare verum , sed quia forma nus Deus . Et nos quidem non diximus ad illos, quia
et figura erat futuri et veri hujus altaris. Noverant non erit vobis pars in hoc- allari , vel in hæreditate
illi hæc, quia veræ hostiæ, et quæ possent auferre Domini, sed ipsi sponte sua altare verum et cæle
peccata, non in illo altari offerebantur, quod habe stem pontificem refularunt, el eo usque infelicitats
bat primogenitus populus, sed in isto ubi eral Je adducti sunt, ut el imaginem perderent , et non sus•
sus , hic cælestes hostiæ , hic vera sacrificia consumn ciperent verilalem , et ideo dicitur ad eos " :
mantur. Fil ergo unus grex el unus pastor, illi « Ecce relinquelur vobis domus vestra desería.
priores justi , et qui nunc sunt Christiani. Vobo au Translata est enim ad gentes gratia Spiritus sancti,
tem ad horum probationem memoriam facere etiain translalæ sunt solemnitates ad nos, quia Iransiit ad
historiæ cujusdam , si lamen Dominus donare digne nos et pontiſex non imaginarius, sed verus, secun
tur , ut explanationem ipsius spiritalem invenire dum ordinem Melchisedech eleclus : et necesse est
possimus . Cadebat aliquando populus in deserto et eum veras hostias , id est spiritales, offerre apud
moriebatur. Venit ' Aaron pontifex , et stelit in me nos , ubi ædificatur templum Dei ex lapidibus vivis,
dio eorum qui moriebantur, et eorum qui vivebant , c quæ est Ecclesia Dei viventis, et ubi esl verus Israel,
ne ulterius vastalio mortis proficeret jam in cæle in Christo Jesu Domino nostro , cui est gloria el
ros. Venil et nunc verus pontifex meus Dominus, imperium in sæcula sæculorum . Amen .

1 Malih . xxv , 25. 1 Malih . XXIII , 35. 83 Luc. xill , 35 .

(25) Miss . , ( sunt ergo isti pars populi mortui . , Libb . edili , sunt ergo populi pars niortui, )

MONITUM
$
AD ORIGENIS ESHTHTIKA IN LIBRUM JUDICUM .

Rufinus in peroralione subjuncta Commentariis Origenis in Epistolam ad Romanos testatur se qua fide
translulit homilias in Jesum Nave, eadem Laline verlisse tenyntixà in librum Judicum : « Nam et illa, in.
quil , quæ in Jesu Nave et in Judicum librum scripsimus, simpliciter expressimus ut invenimus. 1 Norem in
hunc librum homilias Origenis commemoral Cassiodorus Instii. cap . 1. Novem hodie habemus, quarum sesle
canticum Deboræ explanai, uti promiserat ipse Origenes in proloyo Commentariorum in Canticum canticorum
his verbis : : Verum et de his plenius in illis oraliunculis quas de libello Judicum edidimus, disserla repe.
ries. 1 Verisimile . ergo est has ipsas homilias designari ab Origene , proindéque ante annum 240 ſuisse ab
ipso edilas. Verum haud scio an (quemadmodum opinatur Huelius Origenian . lib. III, secl. 2, num. 2) , pa
riter inde concludi possit , ipsas non fuisse ex tempore conceplas el recilalas. Cerle homilia prima num. ?,
locus est quem ipse Origenes ieslalur sibi solum in mentem venisse , cum concionaretur : « Sed et illud, inquit,
quod dicentibus nobis occurrit, et utinam Domino suggerente occurrerit, prætereundum non est, 1 elc . Illas,
postquam pronuntiatæ sunt , potuit lilleris mandare aut recognoscere.
Prieter homilias, an aliud quidpiam dala opera in librum Judicum scripserit Origenes, incerlum est. Ve
rumtamen calenæ manuscriplie aliquot sub ejus nomine fragmenta Græca exhibent, quæ nos homiliarum
fronti præfigimus .
949

SELECTA IN JUDICES, ΟΜΟ

ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ ΕΚΛΟΓΑΙ

ΕΙΣ ΤΟΥΣ ΚΡΙΤΑΣ .

EX ORIGENE SELECTA IN JUDICES .

Και εύξατο Ιεχθάε ευχήν τω Κυρίω . Ει Πνεύ- A El vovit Jephte volum Domino 54. Si Spiritus Do
μα Κυρίου επ ' αυτόν, πώς εύχεται και μη προσήκει ; mini erat super illum , cur vovet quæ vovere non
Ένήν γάρ και κύνα απαντήσαι επανιόντι τω Ιεφθάε. æquum erat ? Fieri enim poterat ut etiam canis oc
"Αρ' ούν εσφάλη το Πνεύμα; ουδαμώς · αλλά το μεν curreret revertenti 458 Jephte. Nunquid deceplus
Πνεύμα βοηθείν παραγέγονεν , ουχ υποβάλλειν την est Spiritus ? minime. Sed Spiritus in auxilium ad
άτοπον ευχήν αυτός δε σφάλλεται απερισκέπτως eral, non vero ut absurdum hoc volum suaderet.
υποσχόμενος . Ipse vero Jephte erravit , inconsiderate promit
tens .
Και είπαν αυτή: Ειπόν δή στάχυς. Οι δε έλεγον Et dixerunt ei : Dic nunc spica 68. Alii dicebant ,
στάχυς" σημαίνει σέβηλα , όπερ έστιν άσταχυς. Οι spica . Id est sebela , quod est spica . Alii dicebant se.
δε έλεγον σεβήλω και ουκ εδύναντο τρανώς ειπείν belo , nec clare poterant dicere sebela. Quanquam
σέβηλα. Ει γάρ και Εβραίοι ετύγχανον, αλλά κατά enim Hebræi erant, at ex dialecti suæ vilio hujus
συμμετρίαν βραχύτητι παρήλλασσον εν τή της διαλέ vocis mensuram pronuntiando corripiebant . Tessera
ξεως προφορά . Το ούν σύνθεμα ήν σέβηλα , όπερ οι ergo erat sebela , pro qua cum interrogali dicerent
επερωτώμενοι λέγοντες σεβήλω , ελέγχοντο ουκ sebelo , arguebantur non esse ex cognatis Jephte, sed
όντες των οικείων του Ιεφθάε , αλλά των επανα- B ex numero rebellium .
στάντων .
Και γυνή αυτού στείρα και ουκ έτεκεν. Ουκ από El uxor ejus sterilis , et non pariebal 56. Nog
της φύσεως , αλλ ' από της διακονίας επί του παρόντος ex natura, sed ex ministerio nunc slerilem vo
στείραν καλεί . cal.
Σίδηρος ουκ ανέβη επί την κεφαλήν μου ότι Ferrum non ascendit super capul meum quo
Ναζιραίος του Θεού εγώ είμι . Δι' όλης της περί τον niam Naziræus Dei ego sum 57. Per totam Sam
Σαμψών ιστορίας αι τρίχες φαίνονται την πάσαν αυ sonis historiam fortiludo ejus videtur in caoillis
τω περιποιείν ισχύ sita .
Τού αυτού . Ναζιράίον το πεφυλαγμένον κατά την Ejusdem . Syrorum lingua Naziræum custoditum
Σύρων φωνήν ονομάζει . Μη εξακολουθείν δε τη τάξει vocat . Praecipit autem Deus ut Samson non see
των Ισραηλιτών τον Σαμψών ο Θεός προστάσσει, quatur morem Israelitarum qui tunc icmporis
κατ ' εκείνο καιρού την κεφαλήν ξυρωμένων διά το radebantur , ut facile ab omnibus agnosci pos
ευσή μους είναι προς πάντας . sent.
Και εποίησεν Εφώδ και Θεραπείν . Έφώδ C Et fecit Ephod et Teraphim ". Ephod vestis
ύφασμα ήν ιερατικόν, όπερ περικειμένω τώ ιερεί erat sacerdotalis qua indulus sacerdos Spiritus
εφοίτα του αγίου Πνεύματος η χάρις. Το δε Θεραφειν sancti gratiam recipiebat . Theraphim autem tale
τοιούτο μέντοι, ου θεϊκόν δε , αλλ' ειδωλικόν , ως εν quippiam erat quod non Deum , sed idolum ali
ταις βασιλείαις δείκνυται . quod repræsentarel, ut in libris Regnorum oslen
ditur.
Και εξήλθον οι υιοί Βενιαμίν . Τίνος ένεκεν ήτ Et exierunt filii Benjamin 69. Cur vincuntur qui
τωνται δικαίως επελθόντες ; " Η δήλον ότι διά προλα- juste aggressi erant ? Liguei id accidisse ob prece
βούσης αιτίας . Και ο ψαλμός φησιν· « "Όταν λάβω , dentem causan . In psalmo dicitur 60 : « Cum accepero
καιρόν , εγώ ευθύτητας κρινώ. » Είτα και μετά το tempus, ego justitias judicabo . » Deinde postquam
ηττηθήναι, και μίαν και δευτέραν , μετήλθεν οργή semel et iterum victi sunt, in auctores malorum
επί τους ήδικηκότας , και νικώσι δίκαιαν νίκην. ira Dei supervenit, el justa de eis reportatur vi
cloria ..
* Jud . XI , 30 . $B Jud . XII , 6. 56 Jud . XIII , 2. 67 Jud. XVI, 17 .
to Psal. LXXIV ,3. 88 Jud . XVII, 5. 68 Jud . Xx, 31 ,
831 ORIGENIS

ORIGENIS IN LIBRUM JUDICUM

HOMILIÆ (26)

IJOMILIA PRIMA . A ejus fuisse videbitur apud eos , qui eum in moriem
61 : falsis criminationibus tradiderunt ? Quomodo istis
De eo quod scriptum est ( Eų servivil populus
Domino omnibus diebus Jesu , el seniorum qui vide videbuntur dies justitia et dies pacis exorti, in
runt omnia opera Domini magna quæ fecit cum quorum mentibus iniquitatis el furoris tenebra
Israel ,
versabanlur ? el rursum si ad illos dies quos Sal
1. Lecior quidem præsentis lectionis ila legebat : valor exegit in carne , referator hoc quod scriptum
· El timuit populus Dominum omnibus diebus Jesu .) est : « Orietur 80 in diebus ejus justitia , et multitudo
Nos autem habemus : « Et servivit populus Domi pacis, , nunc quoniam non sunt illi dies , ergo non
no omnibus diebus Jesu , et omnibus diebus senio oritur justitia ejus, nec multitudo pacis Christi
rum eorum qui longiorum dierum fuerunt post Je- apud Gideles et religiosos invenitur. Magis vero
sum . , Oportel ergo scire quia unusquisque nostrum unusquisque pro actibus suis el conversalione vile,
ipse sibi præstat, ul in nobis diebus sil aut in ma dies sibi vel iniquitatis el belli , vel justiliæ el
lis, el ut dies (27) habeat Jesu , vel dies justorum , pacis acquirit. Audi denique proplelam dicentem :
aut dies habeat impiorum . Si enim intelligamus < Timentibus, inquit 65 , nomen luuin , orielur sol
1 lumen verum quod illuminal omnem hominem justitiæ , » sine dubio ul faciat eis dies jusliliæ,
venientem in hunc mundum " , , el præbea- B dies Jesu . De impiis dicit , quia occidet eis sol jo
inus ei ad illuminandum animas nostras , aut si stiliæ, sine dubio illis in quibus justitia dormit in
459 orialur nobis sol justitiä , el mundum animæ eis, et lenebræ eis iniquitatis exortæ sunt. Vis
nostræ (28) babemus hospitium , habemus et nos autem similiter a Propheta discere qui sint qui ha
dies Jesu Christi, dies salutis . Si quis vero animam beanl multitudinem pacis ? Audi quomodo dicit in
suam præbuerit ad recipiendam lucem illam quæ Psalmis 66 : « Pax multa diligentibus nomen tuum,
exstinguelur, lucem contrariam veritati , et ab ea et non est illis scandalum . , Dies ergo justitiæ el
fuerit illuminatus, habebil et ipse dies, sed malos, multitudo pacis exorietur diligentibus nomen Do
el non erit in diebus Jesu , sed erit in diebus Ma mini. Sed habent et impii lucem suam , ex qua sine
nasse , vel in diebus Pharaonis, vel in alterius cu dubio exoriuntur eis dies mali . Vis autem et hoc
juscunque diebus pessimis . Propterea denique in libi de Scripluris probari ? Audi quid scriplum est :
diebus Achab regis iniqui el pessimi non potuit ( Lux , inquil 67, justis semper , lux autem impiorum
Isaias videre visum , non potuit videre Dominum exstinguetur . , Vides ergo quia est propria quædam
Sabaoth sedenleni super thronum excelsum et ele lux impiorum , quæ exstinguitur, et lux justorum ,
valum . Sed ex quo mortuus est rex nequam , cujus quæ permanel in æternum . El nescio si lam inepte
C
erant dies mali, lum poluil videre prophela visio quis intelligat , ut pulel esse aliquam substantialem
nem Dei 63. El vis nosse quia dies isti cum dicuntur lucem , aliam quæ inpiorum dicatur, et aliam quæ
in Scripturis illius, vel illius , non significent tem justorum . Quod utique nullo niodo fieri potest.
pus vitæ illius de quo dicitur, vel præsenliæ cor Una enim est lux mundi a Deo facla (31 ), quæ
poralis ? Audi quid de diebus Domini nostri Jesu omnibus communiler el æqualiter lucel. Sed hoc
Christi Propheta prædixerit : « Exorietar , inquit , modo quod superius exposuimus , intelligendum
in diebus ejus justitia, et abundantia pacis usquequo est, quod anima nostra aut vero lumine illumi
extollatur luna . , loc si ila accipiamus, quod die. nalur, quod nunquam exstinguelur, qui est Chri
bus quibus Salvalor demorabatur in terris, dies slus ; aut si non habet in se istud lumen quod
crant justitiæ , et dies pacis , quomodo probabimus æternum est , lemporali sine dubio el exstinguibili
dies justitiæ exorios esse jis qui eum crucifixe . lumine illuminatur ab illo qui transfigurat se in
runt, et qui adventum et fidem ejus (29) non rece angelum lucis, et falsa luce illuminat cor pecca
perunt ? Aut quomodo multitudo pacis in diebus toris , ut videantur ei illa esse bona et præclara,
61 Jud . 7 . 62 Joan. 1 , 9. 63 Isai. v . 64 Psal . LXXII 7. 68 Malach . iv , 2. * Psal . cxis , 165.
67 Prov. xiii, 9 ; Job. XVIII , 5.
(26) Collalæ sunt scquentes homiliæ cum tribus nostrum . )
mss., uno Sangermanensi et duobus Ebroicensibus. (29) Mss., ( adventum et fidem ejus. , In anlea
( 27) Mss., i et ut dies . , In libb . antea editis edilis deest i et fidem. »
ieest el ul. , Paulo post libb . editi habent, rid (30) Mss., « oritur. , Libb . edili , i orielur. 1
est dies justorum . , Mss. , 1 vel dies justorum . ) ( 51 ) Mss . , i facta . , Libb . cdili , i facti. 2
(28) Mss., « animæ nosiræ , , Libb. edili, « animæ
953 IN LIBRUM JUDICUM HOMILIA I. 954

quæ sunt præsentia el caduca. Isto lumine illumi- A et præceptis suis illuminant corda nostra, et ſa
hantur illi qui summum bonum voluplatem pu. ciunt etiam ipsi dies quosdam in nobis ex illa luce
lant. Isto lumine illuminantur illi qui divitias et quam ipsi ex vera luce participati sunt, venientes ?
honores ( 32) sæculi el terrenam gloriam , quasi Qui ergo illuminatur et instruitur ex apostolorum
ælernitatis memoriam quærunt. Sunl ergo isti in præceptis, el ad servilium Domini apostolicis re
diebus lucis ejus quæ exstinguelur. Omnia hæc gulis instruitur, isle est qui servire dicitur Domino
quæ agunt el quæ desiderant el cupiunt, exstin in diebus seniorum qui fuerunt post Jesum . Vis
gruntur. Hoc lumine illuminantur et hæretici, falsi autem videre quia sicut Salvator « erat lux vera ,
nominis scientiam prædicantes . Hinc Marcion illu quæ illuminal omnem hominem venientem in bunc
minalus, Deum legis justum , sed non bonum dicit . mundum ' , , ita et apostoli lux erant mundi ? In
Si ergo recle intelleximus qui sint qui a Domino Evangelio scriptum est , dicente Domino ad eos 78 :
nostro Jesu Christo vero lumine illuminantur, et Vos estis lux mundi. » Quod si eliam apostoli
qui sint dies qui ab illo illuminantur, qui se trans lux sunt mundi , sine dubio per præcepta et man
ligurat in angeluin lucis , et cujus lumen exstin . dala sua illuminant nobis dies , in quibus Domino
guitur, compelenler intelligere possimus eliam serviamus .
B 3. Quod autem dixit : « Omnibus diebus senio
islos Jesu Domini, de quibus dicitur quod « servivit
populus Domino omnibus diebus Jesu ; , certum rum , qui longiorum dierum fuerunt post Jesum ,
namque est quod qui habet in se dies Jesu , serviat nec hoc mihi oliose dictum videlur, quod longævi
Domino : nec fieri potest , ut habens in se aliquis vel longiorum dierum dicuntur esse seniores, qui
dies Jesui el lumen Christi serviat Zabulo , aul ser post Jesum fuerunt . Et quidem Dei est solius nosse
viat avaritiæ : nec polest fieri ul illuminetur quis post Jesum quis fuerit inter seniores qui longiorem
lumine veritatis el serviat mendacio : nec polest diem feceril, id est, qui majorem ex se emiserit
illuminatus lumine sanctificationis , libidini et ime lucem , utrum Petrus, an Paulus, Bartholomæus,
munditie deservire . Denique sic et Apostolus an Joannes : verumtamen longiorum dicuntur
dierum sancti. Econtrario vero lunc, quando iste
dicil 6 : 1 Quæ enim participatio est justitiæ cum
iniquitate ? Aut quæ socielas luci ad tenebras ? Quæ mundus malis replebitur (34) , quando incres
autem consonantia Christo cuin Belial ? Aut quæ cente iniquilate refrigescet charitas mullorum ,
pars fideli cum infideli ? , Oremus ergo ut semper el quando veniens Filius hominis, difficile fidem
in nobis Christus qui est lux vera , faciat dies inveniet super terram 78, lunc non dicunlur futuri
bonos, nec unquam de Zabulo nos illuminante (33) c longi dies, sed magis abbreviari dicuntur, sicut
habeamus in nobis dies malos , de quibus dicit dixit Dominus 76, qujac nisi abbreviati fuissent dies
Apostolus 59 : · Redimentes tempus, quoniam dics illi , non fieret salva ulla caro. 1 Mali ergo dies
mali sunt, » Dies enim malos habemus, quando breviari dicuntur : longævi autem sunt, et multi
carnalia pro spiritalibus quærimus, terrena pro leniporis et grandis quodammodo spatii dies boni,
cælestibus , pro æternis caduca , præsentia pro lu in quibus Domino servimus. Vide tamen quia et
Turis . Si quando ergo hujuscemodi in le desideria hoc designavit in Evangelio " , quod propter
videris exoriri , scilo le in diebus malis et pessimis electos breviabuntur dies illi . , Eleclis ergo bre
460 posilum : et ideo insiste orationibus ut libe viabuntur dies mali, dies iniquitatis et scandali :
reris a die illo , el , sicut dicit Apostolus 70 , eri et ul ego arbitror, cum semel electis dies mali
piaris i de præsenti sæculo malo ; , hoc enim cæperint breviari , semper brevjanlur et minuun
modo , quod superius diximus , non solum dies lur (35) , usque dum ad nihilum redigantur , et pe
funt mali , sed et sæculum efficitur malum . nilus exolescant atque ad ultimum pereant. Ex
2. « Servivit ergo populus Domino , omnibus quibus unus, pulo, erat et ille qui dicebat 78 :
diebus Jesu , el omnibus seniorum diebus qui fue Pereat illa dies in qua nalus sum . » Sic ergo
rint post Jesum " . , Beatus est qui in diebus D electis dies mali breviantur el pereunt : dies vero
Jesu servit Domino, qui verbo et sapientia ejus seniorum sanctorum longævi sunt et prolixi . Sed
illuminatur, qui præceptis ejus illustratur, qui ex el illud quod dicentibus nobis occurril, el utinam
doctrina ejus accipit lumen scientiæ. Secundo Domino suggerente occurrerit (36) , prætereundum
autem loco, el ille post hunc est bealus , qui in non est , quod dixit 79 , quia i servivit populus Do
diebus senioruni qui fuerunt post Jesum , Domino inino omnibus diebus Jesu ; , non dixit unum diem
servil. Seniores qui vel cum Jesu , vel post Jesum fuisse Jesu , sed mului sunt dies Jesu . Quos ergo
fuerunt , qui sunt nisi apostoli , qui et ipsi scriptis (37) mullos porimus dies secundum hunc ordinem

6* II . Cor. vi , 14 , 15. 69 Ephes. v , 16 . 70 Gal . 1 , 4 . 11 Jud . ji , 7 . 72. Joan . 1 , 9. 13 Matth . v, 14 .

1 Malib . xxiv , 12. 18 Luc. XVIII , 8. 76 Matth . XXIV , 22. 77 '; bid . 78 Job ii, 3. 78 Jud. 11 , 7.

(32) Unus codex Ebroicensis, i qui divilias et replebilir. )

volupiales pessimas el honores . i (35) Unus ms . , 1 breviabuntur el minuentur. ,
(33 ) Mss., « illuminante. , Libb), editi , illu (36 ) Unus ms., I occurrerit . ) Libb . edili , ( 0C
minali . ) currerel . )
(34 ) Unus codex , « nunc cum scandalis mundus (37 ) Unus ms., ' quod ergo . )
 985 ORIGENIS 955
quem exposuimus ? Ego sic arbitror quod dies A quie fecit in Israel ? » Quid enim ? Sunt aliqua opera
unus ipsius est justilia , alius sanctificatio , alius Domini parva , ad quorum distinctionein liæc magna
prudentia, alius misericordia, et sic per singula dicantur ? Ego arbitror quod omne quidem Dei
virtutum dona dies computantur Jesu , in quibus opus est magnum , quod pro capacitate corum qui
Domino servitur , quia in his virtutibus animi Do operanlur, si sibi invicem comparentur, vel magna
mino placelur. Sed el patientiam computato diem , opera Domini dicuntur esse, vel parva . Verbi cau
et mansueludinem , et pietatem , el bonilalem , et sa , eduxit filios Israel de Ægypto in manu forli el
omne quod ad virtutem pertinet, ipsius dicito diem . brachio excelso , Ægypto prodigiis cælestibus vero
Et sic in omnibus diebus Jesu Domino servies, id berala , viam ſecil in mari , manna in deserlo po
est in omnibus his virtutibus. Non enim vult Scri pulo dedit, de cælo locutus est ad Mosen, legem
pturæ sanctæ institutio , ut aliquas ex his virtu conscriplam in tabulis lapideis dedit. Nonne biec
libus habeas in le, et alias negligas , sed ut omui magua sunt opera Dei ? Sed si illud his compa
bus bis virtutibus adornalus, el in earum actibus res 88 , quod « ila dilexit Deus hunc mundum , ut
posilus servias Domino . Eodem modo quis etiam Filium suum unigenitum daret , pro salute mundi,
seniorum dies habet in se, et in diebus eoruin invenies omnia illa parva esse ad hujus operis ma
servit Domino, implens illud quod dicit apostolus gnitudinem . Quod opus eliam pos el cognoscere
Pauus 80 : Imitalores mei eslote, sicut et ego debemus, ct credere, et operari opera Dorini.
Christi. ) Non ergo negligenter, sed fideliter et allente, ut
4. « In diebus , inquil 9 seniorum eorum , qui inveniamur el nos in diebus Jesu Christi , et in
cognoverunt omnia opera Domini. , Quis est qui diebus sanctorum seniorum ejus apostolorum , cum
cognoscit omnia opera Domini, nisi qui facit ea ? quibus el societatem cælestis hæreditatis merea
Sicut enim dictum est de filiis Heli ** , quia essent mur accipere, per ipsum Doniinum nostrum Jesum
« filii pestilentiæ , nescientes Dominum , , non quod Chrislum , cui est gloria et imperium in sæcula sx
ignorarent Dominum , qui utique el doctores erant culorum . Amen .
cæterorum , sed quia sic agebant ut agunt illi , qui HOMILIA II .
nesciunt Dominum : hoc modo etiam hic sentien De eo quod scriptum est 87 : 1 El defunctus est Jesus
dum est quod dicit, « qui cognoverunt omne opus filius Nave . )
Domini, , El (38) non solum , inquit, cognoverunt 1. Recitalus est nobis etiam Jesu obitus, Et ille
opus Domini, sed addidit, « qui omne opus cogno quidem filius Nave quod defunctus est , nihil mi
verunt Domini ; , id est , qui cognoverunt et ju rum . Naturæ namque quod debebatur ersolvit. Ve
slitiæ opus Domini, el sanctificationis opus , et pa с rum quoniam institueramus hæc quæ de filio Nave
lientiæ , el mansuetudinis , el pietatis . Et omne legebantur, ad Dominum nostrum Jesum Christura
quidquid ex mandatis Dei venit , opus Domini di referre, videndum est quomodo eliam de ipso dici
cilur. Sed sicut est opus Domini, est sine du conveniat quia defunctus est Jesus . Ego arbitror
bio huic contrarium opus Zabuli. Certum est secundum Scripluræ auctoritatem hoc loquens ,
enim , quia siciit justitia est opus Dei , ila el quod in quibusdam vivit Jesus, in quibusdam vero
injustitia opus Zabuli : el sicut mansuetudo opus defunctus est . In Paulo vivit Jesus, et in Pelro, et
Dei est , ita et ira et furor opus sit Zabuli . Co in illis omnibus qui merilo possunt dicere . Vivo
gnovisse ergo dicuntur opus Dei , illi qui faciunt autem jam non ego , vivit vero in me Christus 63,1
opus ejus. Ut autem hoc amplius ex Scriptura Et iterum dicit 89 : « Mihi autem vivere Christus
rum auctoritate clarescat, quomodo soleat dicere est, et mori lucrum , » I :1 istis ergo lalibus Jesus vi
Scriptura , cognoscere , vel nescire, vide quomodo vere merito dicitur. In quibus autem defunctus est
461 etiam alibi scriptum est 83 : Qui custodit ,in Jesus ? In illis sine dubio, qui sæpe pænitendo el
quil, mandalum , nesciet verbum malum . ) Qui autem iterum delinquendo, velul insultare morli Jesu die
mandalum custodit, polest fieri ut nesciat verba
D cuatur. De quibus scribens ad Hebræos dicit Apo
mala ? Scit quidem , sed nescire pro eo dicitur, stolus 90 : « Rursum crucifigentes sibimetipsis Fi
quod ea cavel el vitat. Sic de eodem ipso Domino lium Dei, el ostentui habentes. » Vides ergo quia in
et Salvatore quod dictum est , non novit pec peccantibus non solum defungi dicitur Jesus , fe
calum , -certum est quia ignorasse dicitur peccatum , rum et cruciſigi ab eis asseritur et illudi . Sed et
pro eo quod non egit opus peccati . Hoc ergo modo lu ipse considera apud le, si quando de aparitia
el ille dicitur cognoscere opera Domini, qui opera cogitas el cupis aliena diripere, nunquid poles di
Domini facit. Ignorat autem opus Dei , qui non agit cere , quia vivil Christus in me ? Aut si de stupro
opus Dei .
cogitas , si furore exagitaris, si livore succenderis,
5. Sed et illud quomodo preterimus quod addi si invidia stimularis, si lemulentia debaccharis , si
die 88 : « Qui cognoverunt opera Domini magna ( 39) , superbia extolleris , si crudelitate grassaris, nudº
80 I Cor . iv , 16 . 81 Jud . it , 7. 88 | Reg. II, 12. 83 Eccle. viii , 5. 84 Il Cor . v , 21 . 85 Jud. 11, 7.
86 Joan . 111 , 16 . 87 Jud . II , 8. B * Gal . 1 , 20 .
89 Philip. 1 , 21 . 90 Heb . vi , 6.
(38) Mss., I qui cognoverunt oinne opus Do (39) Mss ., i qui cognoverunt opera Domini ma:
nini, ' El. , Libb . edili, , qui cognovit omne opus. gna. i Libb . editi , i qui cognoveril opus Domini
El. )
magnad
 IN LIBRUM JUDICUM HOMILIA II . 958
957
s
quid poles in his omnibu dicere , quia Christu s A tam magni operis, quod surrexit a mortuis , fieri
vivit in me ? Sic ergo in peccantibus defungitur posset oblivio , si generatio peccatrix oriretur in
Christus, pro eo quod nihil in eis justitia , nihil pa corde. Fecit ergo malignum coram Deo generalio
tientia , nihil verilas el omnia illa quæ Christus adultera , quæ nescivit Jesum , neque presbyleros.
est , operantur . A sanctis vero quæcunque fiunt , 3. « Et servivit, inquit , Baalim , el derelique
Christus ea dicitur operari , sicut et Apostolus di runt Dominum Deum patrum suorum . Hæc quidem
cil " : « Omnia possum in eo qui me confortal ) fecerunt antiqui : sed quoniam quæ scripta sunt ,
Christus. Sed el ipse Dominus in Evangeliis de hoc non propter illos, sed propter nos scripta dicun
distinctionem pulcherrimam dedit , cum dicit " : lur 9 , . in quos fines sæculorum deveneruni, , vi
Quicunque confessus me fuerit coram homi deamus ne majore ex parte de nobis hæc , quam
pibus , confitebor et ego eum coram Patre meo qui de illis dicta videantur. Vis videre quia (41 ) non
est in cælis. Qui aulem negaverit me coram ho per me , sed per Apostolum de nobis esse isla espo
minibus, el ego negabo eum coram Patre meo . ) nuntur ? Audi ipse quid dical " : « In Helia aulem quid
Vidisti quia confitentes in semetipso dixit confiteri , dicit Scriptura ? Quomodo interpellat Deum adver
sum Israel ? Domine, prophetas luos occiderunt, al
el quasi qui ipse in eis vivat el operetur opera
vitæ. In iis autem qui negant, non tenuil eandem B taria lua demoliti sunt, el ego reliclus sum solus
verbi similitudinem , ut diceret quia qui negaverit el qu:erunt animam meam . Sed quid dicit illi re
in me, et ego negabo in eum : sed « qui negaverit sponsum divinum ? Reliqui mihi septem millia viro
me coram hominibus et ego negabo eum coram rum , qui non curvaverunt genua Baaliin , » et addil :
Patre meo , , ul osten deret quia qui negat quid em Sic ergo, inquit, et in hoc tempore reliquixe secun
se, extra ipsum est ; qui autem confitetur, in ipso dum electionem gratiæ salvæ factæ sunt. , Vides
esi. Proplerea ergo et hic Scriplura dicit quia ergo quia illos qui curvaverunt genua Baalim , et
cum defun ctus essel Jesus , exsur rexit gener atio qui non curvaverunt , in reliquiis credentium et in
alia post eos , qui non scier unt Jesum , el opera multitudine non credentium interpretalur. Et
hoc ( 42) ostendit , quia illi qui in lempore Salvalo
quæ fecit in Israel .
2. « El fecerunt filii Israel malum ante Deum " , ris increduli exstiterunt et impii, genua curvaverunt
Omnipotens dominator Deus nunquam accidat no Baalim , et adoraverunt simulacra . Hi vero qui cre
bis , ut Jesus Christus posteaquam resurrexil a dunt , et implent opera fidei, non curvaverunt ge
morluis, rursum moriatur in nobis. Quid enim nua Baalim . Neque enim usquam refertur in histo
mihi prodest si in aliis vivat ex virlule, et in me c riis , vel in evangelicis , vel in aliis quibuslibet Scri
morialur ex infirmitale peccati ? Quid milii prodest pluris quod aliquis tempore Salvatoris genua fexe
si in me et in meo corde non vivit , et si in me rit simulacris , sed de illis utique hoc dicitur, qui
opera vitæ non perficit ? Quid mihi prodest si apud peccatis suis astricti , velut compediti tenebantur ,
alium ex bonis studiis, ex bona fide, ex bonis ope Unde constat quia et nos quotiescunque peccamus ,
ribas nascitur et reficitur (40) : apud me aulem et cum captivi ducimur in lege peccati , genua nostra
in meo corde per malas cogitationes et desideria curvamus Baalim . Sed non in hoc vocali sumus ,
nefanda, per studia pessima suffocalur quodam nec ad hoc credidimus , ut iterum serviamus pec
modo et necalur ? Vide enim quid addit Scriptura , calo , et iterum genua flectamus diabolo , sed ut
462 quia « surrexit , inquit " , generatio alia quæ flectamus genua in nomine Domini Jesu : quia in
non cognovit Jesum , et opera quæ fecitmagna . ) nomine Jesu omne genu flectitur cælestium , et ler
Generatio illa quæ non cognovit Dominum Jesum , restrium , et infernorum * ; » et ut fleclamus « ge .
ista est malarum cogitationum , et pessimarum cum nua ad Patrem Domini nostri Jesu Christi , ex quo
piditatum , quæ procedunt ex corde. Ista est gene omnis palernitas in cælum et in terra nomina
ratio quæ non recognoscit Dominum Jesum , neque tur '. , Sed quid mihi prodest si genua corporis
opus magnum good fecit in Israel . Vides quia pec - D mei ad orationem veniens flectam Deo , et genua
calores eo usque perveniunt, ul et opus illud ina cordis mei flectam diabolo ? Si enim non stelero fir
gnum el præclarum quod fecit Dominus , obliviscan mus adversum aslutias diaboli , flexi genua mea
lur , quod crucifixus est pro peccatis nostris , et diabolo . Et si non constanter stelero adversum
resurrexit propter justificationem nostram 96. , Unde iram , flexi genua mea iræ. Similiter et si non con
credo quod propter hanc oblivionem meluens Apo slanler libidini restilero , flexi libidini genua mei
cordis . Et in singulis quibusque que contraria
slolus dicebat discipulo suo Timotheo , quem præ
cipuum habeba 1 º7 : « Memor esto Christum Jesum sunt Deo , hoc facere videbor , nisi constanter et
resurrexisse a mortuis, , Sciebat enim quia hujus fortiter stelero , sicul et illi fecerunt quia colue
** ibid . 11 . 95 Jud . ii , 10. 96 Rom . iv , 25.
9 ' Phil. iv , 13. Matth. X , 32 , 33. Jud . 11 , 10 .
98 Jud. 11 , 11, 12.99 [ 98 Cor. x , 11 . 1 Rom . xi , 2, 3 , 4, 5 . Philipp. 11 , 10. Eph.
" I Tim . 11 , 8.
111 , 14, 15 .
(40 ) Mss ., i et reficitur. , Libb . editi , i et perſi vis verum est quia . )
citur. ' , Paulo post niss ., ' per malas cogitationes . ) (42) Sic mss. Libri autem edili , i interpretalus.
Libb . editi, per multas . ) Quod hoc. )
(41 ) Mss. , i Vis videre, quia ., Libb . cdili , ' quan
 ORIGENIS 960
1959
runt Baalim , et dereliquerunt . Deum patrum suo . A ullus omnino præscientiæ amor per ea quæ ang
rum qui eduxit illos de terra Ægypti . Non igitur licet inquisitæ poleril nos separare a charitate Dei,
putemus, quia videmur simulacra non colere, pro quæ est in Christo Jesu Domino nostro . Annon lo
plerea hæc non et ad nostrum aliquos pertinere. lius gentilitatis error hinc accepit exordium , dum
Unusquisque quod præ cæteris colit , quod super ea quæ multum diligunt homines, deos esse volunt,
omnia miratur el diligit , hoc ei deus est . Denique et humanis quibusque vitiis et cupiditatibus divinum
hoc est quod ante omnia , el super omnia per man nomen ascribunt ? Pecuniæ namque cupidi , et ava
dalum suum Deus deposcit ab homine : Diliges , ritiæ amore flagrantes, Mammonem quidem apud
inquil " , Dominum Deum tuum ex toto corde tuo, Syros deum cupiditatis istius dicunt ; libidinis et
et ex lota anima lua, el ex lotis viribus luis ; » præ voluplalis amalores Venerem deam sibi vitii hujus
occupare quodammodo erga se cupiens hos bumanæ quo agitanlur ascribunt. Similiter et in cæteris vi
mentis affeclus , el sciens quia quod ex toto corde liis , hunc ipsum quo urgenlur affectum deum sibile
dilexerit quis, el ex fola anima, atque viribus lolis, cerunt. Unde el Apostolus eadem dicit. Ait enim ' :
hoc ei deus est . Discutial nunc unusquisque semet « Et avaritia quod est idolorum cullus. » Vides ergo
ipsum , et lacilus ex suo corde recenseat, quæ in quia non solum adorare simulacrum , sed quia ara
B riliæ sludere, idolorum cullus et servilus repulalor.
eo potissimum et super cælera omnia flainma
amoris exæsluet , quis sibi ardentior cæteris fovea Sic ergo et nos cum aliquibus vitiis ita dedili su
ipsi habelole judicium , et mus, ut ea ex toto corde, et lola anima, alque es
lur affectus. Vos de his
in statera hæc vestri examinis appendite, el si quid totis viribus diligamus, adorare idola el abiisse posi
deos alienos dicimur.
est quod in dilectionis lance præponderat, hoc tibi
deus est. Sed vereor ne apud quamplurimos præ 4. « Et adoraverunt, inquit , deos alienos , deos
ponderet amor auri, el avaritiæ pondus pressa satis gentiam , quæ in circuilu ipsorum erant, et ad ira .
cundiam concitaverunt Deum . , Vides quantum fa.
lance devergal. Et utique dicitur ad hunc 8 : « Non
poles Deo et Mammonæ ( id est avaritiæ) servire . ) ciant pecca'd , ut peccanles illum in quo non solum
iræ nullus affectus est , sed nec alius quidem passi
Vereor el in aliis ne libidinis el voluptatis amor
intanlum præponderet, ut usque ad terram dever bilis molus, nos ad iracundiam provocare dicamur.
Verum ille permanet immutabilis in sua nalara, nec
gal , in aliis amor gloriæ sæcularis, el humanæ di
gnitatis cupiditas super omnia prægravet , et unquam iræ turbatur affectibus : ego autem per ea
valde paucos esse arbitror , qui intra semetipso3 quæ delinquo , iram mihi ipse conscisco, sicut dicit
metientes (43) affeclus suos , el in blateræ eos Cliam luam hæc
A postolus ipse etdocens
autem (45) : « Secunduin
cor impænitens duri,
thesaurizas
æqualitate pensantes invenient quod dilectionis
inquit ', tibi ipsi iram in die iræ revelationis just
Dci pondus super omnia cælera quæ sunt luma- judicii Dei , qui reddel unicuique secundum opera
na praponderet. Scio ego eum , qui et apud sua . )
semetipsum summa examinatione pensaverat , et
5. « Irritaverunt ergo Dominum ad iracundiam ,
eum invenisset quia omnes qui intra se erant
et dereliquerunt Dominum , coluerunt Baalim et
affectus in illam partem ubi Dei erat charitas
Astarlen , el iratus est furore Dominus in Israel, el
vergerent , cum omni confidentia dicebat :
tradidit eos in manus diripientium ' . , Quandia
Quia neque mors , neque vila , neque angeli, quis Deo servit , non traditur in manus diripien
pieque virtutes , neque præsentia , neque futura ,
autem dereliquerunt Dominum , et ser
neque altitudo , neque profundum , neque crea lium . Cum
lura alia polerit nos separare a charilale Dei , vire cæperunt passionibus suis, lunc dicitur de eis,
quia e tradidit eos Deus in passiones ignominix. »
463 quæ est in Christo Jesu Domino nostro . 1 Et iterum " : 1 Tradidit cos Deus in reprobum
Sed Paulus hic est qui hæc ita poluit dicere , quia sensum , ut faciant ea quæ non conveniunt. Quare!
neque præsentia , neque futura , neque crealura alia
D Quia repleti sunt , inquit , « omni iniquitale , nequi
eum separare polest a charitate Dei . Nos autem
lia , fornicatione, avaritia , , et cæleris omnibus
alque utinam vel hoc dicamus , quia neque aurum , quæ dicuntur, sicut et hic modo . « Qui servierunt,
neque argentum , neque voluplas carnis , neque glo- inquil " , el adoraverunt Baalim el Astarlen , ira.
ria sæculi , et caduca et temporalis dignitas , vel didit illos Deus in manus diripientium , el facti sunt
deliciæ corporales , neque liberorum vel conjugis in manibus inimicoruin suorum . , Hæc enim , ut
gratia polerit nos separare a charitale Dei . Cerle sæpe jam dixi , Judæi tanquam historias rerum ge
vel illud liceat a nobis confidenter dici , quia neque starum el præteritarum legunt . Nos autem propter
sæcularis dilleraluræ amor , neque philosophorum quos hæc scripla dicuntur, scire debemus , quia si
sophismata , neque mathematicorum deceptiones et peccaverimus Domino, et animi nostri voluptates,
astrorum simulati cursus , neque divinationes subre ac desideria carnis velut Deum colanius, tradimur
plitia dæmonum fallacia commendatæ (44), neque eliain nos, el apostolica auctoritate in manus Zabuli
► Deut. vi , 5. 8 Malih . vi , 24. 6 Rom . vii, 38 , 39 , 7 Coloss . III , 5. 8 Jud. 11 , 12. Rom . 11 , 5, 6.
10 Jud , 11 , 12, 13, 14. 11 Rom. , 26 et 28. 19 Jud. ii , 14.

(43) Mss . , i melientes. , Edill., i scientes . 1 (45) Libb. editi . , ( A postolus el ila docens, , Mss.
( 14) Unus codex ms. , 1 commentatæ . i ul in nostro texlu .
 961 IN LIBRUM JUD:CUM HOMILIA III. 962
concedimur. Audi denique ipsum dicentem de eo A spectu Dei, el obliti sunt Domini Dei sui, ac relille
qui peccaverat : « Tradidi , inquit 's, hujusmodi quentes cum servierunt Baalim , et lucis gentium ,
hominem Satanæ in interitum carnis, ut spiritus tunc thesaurizanles sibiipsis iram iradili suut justo
salvus fiat. , Vides ergo quia non solum per apo- Dei judicio in manus inimicorum , secundum hæc quæ
stolos suos Deus tradidit delinquentes in manus præsens lectio declaravit, in manus Chusarsalon
inimicorum , sed et per eos qui Ecclesiæ præsi- regis Mesopotamiæ . Interpretalur Chursarsalou
dent, el poleslalem habent non solum solvendi, sed humiliatio eorum (46). Tradili sunt ergo in manus
et ligandi, traduntur peccatores in interilum car: ejus qui humiliaret eos. Et quia ipsi in excelsis
nis, cum pro delictis suis a Christi corpore sepa- montium impie agebant in Allissimum , propierea
rantur. Ei, ut mihi videlur, dupliciter etiam nunc ab ipso in humilitatem traduntur. Sed nolo putes
traduntur homines de Ecclesia in poleslalein Za- quia erga antiquos solummodo erat hæc divina pro
buli :uno modo quo superius diximus, cum delictum videntia , ut eos qui impie exaltabantur , Iraderet
ejus manifestum fit Ecclesiæ , et per sacerdotes de humiliandos , ut salubri medicinæ ratione, contraria
Ecclesia pellitur, ut notalus ab omnibus erubescal, contrariis curarentur. Nam et nunc omnipotenti
el converso eveniat illi quod sequitur 14, ( ut spi- Deo erga Ecclesiam suam de hujusmodi salubritale
rilus salvus fiat in die Domini nostri Jesu Christi;, B providentia est. Etiam nunc est Chusarsalon rex
alio autem modo quis traditur Zabulo , cum pecca - Mesopotamiæ , cui traduntur humiliandæ el aflli
lum ejus manifestum non fitbominibus ; Deus autern gendæ animæ , quæ Christiana humilitate contempla
qui videt in occulto , perspiciens ejus mentem , et in superbiam se atque arrogantiam dederunt. Odio
animam viliis ac passionibus servienlem , et in sum salis est in conspeclu Dei superbiæ vitium :
corde ejus non solum amorem sæculi, sed aut ava . quia , sicut Scriptura dicit 16, o jnilium discedendi
ritiam ,aut libidinem , aut jactantiam , vel alia hujus- a Deo, superbia . , Et iterum alibi Scriplura dicit "7 :
modi, istum lalem ipse Dominus tradit Salanæ . Quo - Deus superbis resistil, humilibus autem dat gra
modo eum tradit Satanæ ? Discedit a mente ejus, et ' tiam . , Si quis igitur Christi humilitate contempla ,
arerlit se, et refugit a cogitationibus ejus malis, et qui propter nos, cum Deus esset, homo factus est,
desideriis indignis , et derelinquit domum cordis et humiliavil se usque ad morten , extollitur et
ejus vacuam . Et tunc complebitur in illo homine efferlur, et ad poleslales et dignitates sæculi pro
quod scriplum est 15 : 1 Cum autem immundus silit, et arles quibus hæc assequi nititur, etiamsi
spiritus exierit ab homine, circuit loca arida: et si contra fidem et religionem sint, non refugit, nec
uon invenerit requiem , redit ad domum suam : et horrescit, dummodo quod cupit oblineat facialque
inveniens eam vacantem etmundalam , assumit se - “ malignum in conspectu Domini : postquam indeplus
cum septem alios spiritus nequiores se, el intrans fuerit summas inſulas potestatum , etad ipsa super
habitat in domo illa , et tunc fient hominis illius biæ fastigia summa conscenderit, inde dejectus ira
novissimapejora prioribus. , Hoc ergo modo intele ditur huic Chusarsalon , uni scilicet ex aereis prin
ligendum est , Deum Tradere quos tradit, non quia cipibus, ut humilieleum qui nimis fueral exaltalus,
ipse tradat aliquem , sed eo quod derelinquit, indi. ul affligat, ut conterat, donec resipiscal et quærat
gnos eos scilicet judicans, qui se non ita excolunt Dominum : quia cum esset in superbia et elatione
el a vitiis purgant, ut libenter in eis habilet Deus. constitulus, ignorabat Dominum .
Ipso refugiente , alqne averiente se ab anima, quæ 2 . Nunc ergo ii qui lraduntur pro peccato , in tri
in immunditia ac viliis posita est, iradila dicitur bulatione posili , videamus quid faciunt. Mud pro
464, ex eo quod Deo vacua invenitur , et invadi- fecto quod scriplum est 18 : « Et clamaverunt ad
lur ab spirilu nequam . Et ideo nos summo studio Dominum cum tribularentur, et de necessitatibus
vigilemus, et festinemus purgari a viliis et concu « eorum liberavit eos. Et eduxit eos de tenebris el
piscentiis malis, utDeum intra nos tenere possimus, umbra mortis , et vincula eorum disrupit. , Sed unus
et ut habitare dignelur in nobis, dum delectatur el D quisque nostrum , etiamsi parvus sit, et etiamsimi
actibus et sermonibus et cogitationibus nostris, si nimus, etiamsi nulla sit usus in Ecclesia dignilale ,
secundum ipsius voluntatem geramus cuncta quæ potest superbiæ vitio laborare : et nihil reperias
gerimus, ut sive manducamus , sive bibimus, sive lam fædum , neque exsecrabile , sicut Scriplura
aliud quid facimus, omnia in nomine faciamus dicit '', quam pauperem superbum , et divitem men
Domininostri, cui est gloria et imperium in sæcula dacem . » Nonnunquam autem morbus iste superbiæ
sæculorum . Amen . penetral non solum pauperes plebis , verum etiam
HOMILIA III. sacerdotalem el levilicum ordinem pulsat.Invenies
De eo quod traditi sunt filii Israel in manus inimi. interdum etiam in nobis aliquos, qui ad exemplum
corum , et de Gothoniele, et Aioih . humilitatis posili sumus, et in allaris circulo velut
1. Quando fecerunt filii Israel malignum in con . specula quædam intuentibus collocati (47), in qui
13 I Cor. v, 5 . 1. ibid . 18 Malih . xii, 43 , 44, 45 . 16 Eccli. x , 15 . 17 | Pet. v, 5 . 18 Psal. cvii, 6 et 14.
19 Eccli. XXV, 4.
(46 ) Interpretatur Chusarsalon humiliatio eorum . (47) Quædam intuentibus collocali. Hæc deside
Dienissima est hæc clymologia . Forle venit a ranlur in libris antea editis, sed habentur in mss .
inwn i compedes » el aſfixo lertiæ personæ .
963 ORIGENIS

bus arrogantiæ vitium felel, el de allari Domini , A Ceneph , frater Caleph : illius laudabilis et admi.
quod deherel incensi suavitale fragrare , odor le randi viri Caleph , qui fuit comes el socius Jeso
terrimus superbiæ et elationis renidet. Sed abjicia . Nave : de quo , prout potuimus, in suis locis, quæ
tur, quæso , ab omni bac sancta Ecclesia , et præci visa sunt , disseruimus. Quid ergo dicit Scriptura
pue ab iis qui ministrant in sanctis, odor iste ieler de isto Gothoniel ? Posteaquam dixit quia clama
rimus : ut possimus, sicut Paulus dicebat , 30 , elici verunt filii Israel ad Dominum , factus est, inquitas,
e bonus odor Christi : 1 ne forte irascalur Domi Spiritus Domini super Gothonielem , et judicavit
nus , et ad iracundiam provocemus sanclum Israel Israel . , Putas est in nobis aliquis, qui ita validum
el tradat nos in manus Chusarsaton , el humilitatem et ita justum clamorem miltal ad Dominum , ut
quam in scientia Christi docere debuimus, in cor dignus sit exaudiri, el mereatur populus accipere
reptionis nostræ tribulatione discanius. Sed vide judicem et judicem talem quem Spiritus Dei re
benignum Dominum , misericordiam cum severitale pleal , ul possil ( 51 ) rectum tenere judicium ? Unde
miscentem ,, et ipsius pænæ modum justa et cle el liber ipse Judicum dicitur , et describuntur in
menii libratione pensantem . Non in perpetuum eo judices , qui judicaverunt populum. Sicut enim
tradit delinquentes , sed quanto, inquit , tempore alii libri Regum dicuntur, vel Regnorum , in quibus
servierunt Baalim , tanlo etiam serviunt Chusarsa- B describitur unusquisque regum quomodo regna.
lon ; hoc est , octo annis. Disce hæc et tu , o audi verit , vel quid egerit : ita et in hoc libello gesta
tor, quisquis ille es , qui tibi conscilis es alicujus judicum referuntur , el describitur non solum si
erroris . El quanto (48) tempore deliquisti , tanto quid ab eis recle et utiliter geslum est , verum et si
nihilominus tempore humilia leipsum Deo , el sa quid culpabiliter admissum est (52). Cur tamen
tisfacilo ei in conſessione pænitentiæ . Non exspe . utrumque descriptum sit si requiris , profeclout
cles ut humiliel le Chusarsalon , et invilo necessi nunc Ecclesiæ principes vel judices pervidentes ea
tas extorqueat poenitentiam , sed ipse præveni tor quæ ab eis laudabililer gesta sunt, priorum sequan
toris istius manus : quia si le ipse einendaveris, si lur exempla : si qua vero in illis culpantur , ut
le ipse correxeris , pius est Deus et misericors, qui isli caveant el declinent. Magna ergo laus primi
vindiclam temperet ab eo qui illam pænitendo pre- hujus judicis Gothoniel refertur , quod Spiritus Dei
venit. Sed illud consideremus , quia donec servie factus est super eum , ei per Spiritum Domini ju
runt (49) Chusarsalon ii qui traditi fuerant pro dicabat Israel ; quod ego de alio quovis diclum non
delictis, et non clamaverunt ad Dominum , nemo valile meminj. Sunt ergo omnium hodie Ecclesiarum
suscitatus est qui salvare eos posset . Cum autem quæ sunt sub cælo , quamplurimi judices , quibus
с
clamaverunt ad Dominum , 465 lunc suscitavit Do judicium non solum rerum gestarum dalum est, sed {
minus Salvatorem Israel , el salvavit eos. et animaruin . Verum nescio si qui tales Ecclesiæ
3. Salvatorem autem dicit Gothoniel ( 50) , qui judices sunt quos dignos (53) faciet Deus Spiritu
interpretatur tempus mihi Deus . Per hunc ergo sancto repleri , ut sicut Gothoniel iste testimonio Serie
Gothoniel prior ille populus de servitute humili pluræ decoratus est , ila eliam ipsi de quibus lige
talis erepilis est , et reddita est pas populo , quam optamus, Dei testimonium mereantur. Ait ergo " :
superbia dudum , et diversa plebis facinora ſuya « El faclus est super eum Spiritus Domini, et ju
vere . Verum quoniam diximus spiritalein quemdam dicavit Israel , et exiit ad bellum , el tradidit Do
intelligi posse Chusarsalon , regem el unum de minus in manus ejus Chusarsalon regem . , Quare
adversariis et aereis potestatibus principem : ita hoc ? Quia Spirilus Domini erat in eo , et confor
consequens mihi videtur eliam Gothonielem istum , lala est manus ejus per Chusarsalon regem. Et
qui ad liberandum populum suscitalus est , esse post hæc dicit * , quia quievit lerra sub eo judice
unum aliquem de militia cælesti et archangelicis quadraginta annis. Vides quam larga est divina cle
lurmis , qui ad adminiculum milluntur eorum , qui mentia . Octo annis filii Israel servierant pro mul.
hæreditatem capiunt salutis , el sunt angeli Salva- lorum delictis, quadraginta annis per unius justi
loris, qui vel Gothonielis vel Aioth specie designan liain in pace perdurant .
lur , quia sicul sæpe ostendimus , non solum a con 4. Sed quid dicitur post hæc? « Et defunctus est,
Irariis virlulibus impugnamur , sed et divinæ bo inquil, Gothoniel filius Ceneth . , Rem video pericu
næque virtutes ad auxilium nostrum milluntur a losam . Defuncllis est Gothoniel. Quare (54 )? quia
Domino. Videamus tamen quis fuerit iste Gotho jam indignus erat populus, qui haberet judiceni 12
niel, cujus familiæ, cujus nobilitatis. Filius , inquit , lem . Denique in consequentibus dicit . Illo defuncto
20 Il Cor. 1, 15 . 11 Jud . III , 9, 31 ibid. 10. 33 jbid . It ibid . 11 .

(48) Inguit , lempore servierunt Baalim , tanto
eliam serviunt Chusarsalon ; hoc est ocio annis. Disce
hrec el lu , o auditor , quisquis ille es , qui tibi conscius
es alicujus erroris. Et quanio . Hæc etiani desiderantur
in libris editis, sed exstant in mss .
(49 ) Mss. , « servierunc. , Edili ., « serviunt. ,
( 50 ) Gothoniel , etc. Ex ny lempus, ' alfixo pri
niæ personæ et 5.x Deus,
(51 ) Editt. « judicem quem Spiritus Dei repleal , et
possii. , Mss . ut in nostro lexli , Infra mss. i recieel
uliliter gestum est . , Edill . i recle et humiliter
gestum esl. )
( 52 ) Mss. « admissum . , Edili . r emissum . 1
( 53) Edill., Si quis lalis Ecclesiæ judes est,
quem dignum . • Mss. ut in nostro ieslo.
 965 IN LIBRUM JUDICUM HOMILIA III . 966
1 adjecerunt , inquit 38 filii Israel facere mali- A Quod si licet in talibus ex simili præsumere , puto
gnum in conspectu Domini, el confortavit Dominus quod secundum spiritalem intelligentiam , el sancti
Eglon regem Moab adversum Israel . , Considera omnes ambidextri dicantur : el econtrario Zabulus ,
quia pro eo quod indigni erant jam habere prin et principes ejus , si dici potest , ambisinistri di
cipem talem , propterea aufertur ab eis bonus ju cuntur. Tolum enim quod agunt , sinistrum esi ,
des . El fecerunt filii Israel malignum in conspectu lotum perversiim , lotum igni ælerno , cum iis qui a
Donini , el excitatur eis hostis pessimus Eglon rex sinistris sunt, depulalum .
Moab. Vides quia peccata vires hostibus præbent, ' 6. Sed videamus quid agit hic ambidexter judex.
el quando nos facimus malignum in conspectu Do ( Miserunt, inquit " , lilii Israel munera ad Eglon
mini, el delinquimus, tunc confortantur a Domino regem Moabitarum per manum Aioih , el fecit sibi
inimici nostri , lunc vires contrariis virtutibus danie Aioth gladium ex utraque parle aculum palmæ ex
dur. Huc sive secundum lilleram quæras , ita inve lensæ longitudine , et alligavil sibi eum Aioth au
nies, quia non invalescerent nisi eis delicta nostra ſemur dextrum . ) Vides quia dextrum est omne
vires conferrent : sive in spiritalibus consideres , quod agil Aioth bic ambidexter, el manibus dexter
similiter contrariæ virtutes non invalescerent ad. est, et in pedibus dexler esl . Jo femore enim dextro
versudi nos , nec ipse Zabulus in nobis aliquid præ B gladium portal , ut veniat ad regem el interliciat
valerct , nisi ei vires ex nostris vitiis præberemus ; eum . Dixeramus in superioribus quod isti quos ad
valde infirmus esset adversum nos , nisi nos eum salulem populi, et ad liberandos filios Israel susci
fortem peccando faceremus , nisi per peccata no lare dicitur Deus salvatores , vel judices, imagineni
sira locum introeundi et dominandi inveniret in ferant aliquorum principum ex cælesti militia , el
nobis. Propterea et Apostolus denique præmonet supernarum virtutum , quas ad subsidium Deus
dicens 26 : « Nolile locum dare Zabulo , , sicut et emillal eorum , qui ad se loto corde clamaverint ,
hic nodu legimus, quia posteaquam fecerunt filii et per conversionem pænitentiæ divinam erga se
Israel malignum in conspectu Domini, locum de clementiam flexerint. Sed hoc ul ne præsumplum
derunt Zabulo. « Confortavil enim Dominus Eglon apud auditores videatur a nobis , debemus ex Scri
regem Moab , et adjunxit ei omnes filios Ammon plurarum auctoritate firmare. Scriptunr est in
el Amalec ?? . , Non solum , inquit , ipse confor Exodo, quia patres nostri filii Israel cum mullo lem
lalus est ex peccatis filiorum Israel , sed adjun- pore Ægyptiis et Pharaoni regi durissimo in luli el
guntur ei socii nequain ex filiis Ammon el Amalec, lateris confectione servissent, clamaverunt ad Do
qui cum ipso pariter impugnent Israel . с minum , inquit , ita ut ipse Dominus diceret 39 :
5. « Et servierunt, inquit 28, filii Israel Eglon < Clamor filiorum Israel (50) ascendit ad me, » et
regi Moab, decem el oclo annis. , Observa quia misso quidem Moseo, visibiliter eduxit eos . Refert
etiam mensuras pænæ indical Scriptura divina cuni autem Scriptura quod angelus exterminator missus
ante oclo annos , el hic decem el ocio dicit. Certum sil , qui vastaret quidem omnia primogenita Ægy
est adlem quod secundum 466 peccati modum et pliorum , Israelitarum vero neminem langeret. Et sic
conversionis nostræ moram , eliam castigationis declaratur virtutem fuisse cælestem quæ vastalis
lempora temperantur. Transierunt enim et isti de Ægyptiis et prostratis, filios Israel de jugo servi
cem et octo anni servitutis , et non refertur quis lutis eduxit. Simile quoque etiam illud refertur in
clamaverunt ad Dominum , vel conversi sunt a ma historiis,quod sub rege Assyriorum Sennacherib ,
litia sua : sed post decem et octo annos iterum di angelus Domini millitur , qui cæsis sub una nocte
citur (55) ?', quia « clamaverunt filji Israel ad Do el prostratis centum ocloginta quinque millibuis
minum , et suscitavit eis Dominus Deus Salvatorem lostium , et urbem de obsidione , et populum de
Aioth filium Gera , filii Gemini , virum ambidex imminenti liberaret interilu 38. lia ergo eliam nunc
trum. , Ecce qualis est iste qui suscitatur ad sal eadem consequentia debemus advertere , ut si
vandum Israel : nihil habet in se sinistrum , sed p quando pro peccatis nostris in caplivilalem tradi
ulramque manum dextram habet. Hoc est enim mur, clamemus ad Doninum . Clamemus autem non
quod dicitur ambidexter. Dignus vero populi prin ore , sed mente , ita ut dolor cordis fontem lacry
ceps , et Ecclesiae judex qui nihil agat sinistrum , marum producal ex oculis , sicut ille qui dicebat 34 :
cujus quid agit dextera , nescial sinistra sua , in < Lavabo per singulas nocles lectum meum , lacry
ulraque parle dexler esi, in fide dexler est , in ac niis meis stralum meum rigabo . » Si ita converli
libus dester est , nihil habet de illis qui collocantur mur malis, ut ultra non contingamus mala , si ila
à sinistris , quibus dicitur 30 : . Discedile a me , desinamus a superbia , ut ultra nibil superbum ,
operarii iniquitatis , nescio vos , ile in ignem æter nihil arrogans sapiamus , millel etiam Dominus vir
Duin quem præparavit Deus Zabulo el angelis ejus. ) lulem suam eælestem , per quam liberemur a jugo
25 Jud. III, 12 . 16 Ephes. iv, 27. 27 Jud. vi, 12 13 . 28 ibid . 14 . 39 ibid . 15 30 Luc. xlli, 17 ;
Malib . xxv , 41 . 31 Jud . 111 , 15, 16 , 17 . 3 : Exod. 11114, 9 . 33 IV Reg . $ IX . ** Psal. vi , 7.

(54) Quare ? Deest in antea editt. , exstat vero in (55) Mss . i dicitur. , Libb. editi , « dixit. 1
manuscriptis , (56) Israel. Deest in editt. , sed labelur in mss.
 967 ORIGENIS 908
servitutis Zabulica : quæ virtus omnia pro nobis A video. Iste in aratro pugnat , Aioth pugnabat in
agat dextra el prospera , quæ facial nos relinquere gladio . Iste in aratro vincit. Vincit lamen el hic , ti
viam (57 ) sinistram , qu:e ducit in perditionem , et superal, el prosternil Allophylos . Polest ergo fieri,
revocet nos ad veram viam , illum qui dicit 38 : ut Ecclesiæ judex non semper gladium proferat, id
· Ego sum via , veritas, et vita , 1 Jesum Christum esi , non semper austeritale verbi et acumine cor
Dominum nostrum , cui est gloria et imperium in reptionis utator, sed aliquando etiam imitetur agri
sæcula sæculoruin . Amen . colam , et velul aralro sulcans animæ terram , ac
HOMILIA IV . sæpius eam elementi commotione rescindens, aplin
De Semegar , el Jabin , el Sisara , et cæteris judi eam siiscipiendis seniinibus paret . Interficientur
cibus . ergo elian : sic Allophyli , cum non argumentis et
1. Conjungitur principatui Aioth ambidextri, acumine contra adversarios utimur , sed agresti et
principalus Semegadi. Sed videamus qualiter Aioth simplici commonitione de animis auditorum vitia el
qui interpretatur laus ( 58) , concluserit principatum peccala propellimus. Sed et lu ipse, o auditor, esto
slum . Historia nos edocuil ea quæ de Eglon rege agricola anime luæ , uilere hoc aratru quo utilur
scripta sunt , quomodo sapientissimus hic Aioth Semegar. Sed cum miseris manum tuam in aralmo,
B
arle quadam , et , ut ita dicam , callida , sed lauda noli reiro respicere 39 : id est postquam tuleris crii
bili usus deceptione interemerit Eglon tyrannum , cem tuam , el secutus fueris Christum , postquam
sæculo renunljasti et iis quæ in sæculo surit, Doli
qui interprelatur rolatus vel orbila (59) . Oportet
ergo tales esse el nostri populi judices, qualis fuit relro respicere , noli requirere quæ propter Chri
Ajolh iste qui interpretatur laus , ut omnes volu slum duxeras ul stercora : quia si in isto arairo
biles molus et orbitas mali itineris excidant , et manum semper habucris, ita ut confidenter dicas *;
perimant Moabitarum regem . Moabitæ autem inter « Mihi autem absil gloriari nisi in cruce Domini
pretantur fluxus vel ef'usio (60) . Hujus igitur fluxæ nostri Jesu Christi, per quem mihi mundus croci
et dissolutæ gentis princeps vel dux qui polest videri fixus esi , el ego mundo ; , hæc tibi dicenti e cadeus
alius , vel intelligi, nisi sermo illius philosophi, qui a dextris luis decem millia , et a sinistris tuis mille,
. summum bonuin judicat volupla lem ?Quem interficiat ad le vero non appropinquabunt " . , Sed et hoc 1
et perimal evangelicus sermo ,qui gladio comparatur: ipsum quod dixit , in sexcentis viris Allophylos per
et 467 sermo propheticiis ipse in ventre eorum, al cussisse Semegar, non mihi videtur oliose diclu..
que in imis præcordiis ambidextri doctoris dispu Quid enim opus erat designare eti2m numerum 1
lationibus concludatur : ul veritatis assertione eos c Nisi forle evidentius in ipso numero ea de quibus
concludens , exstingual omnem pravi dogmatis et superius diximus, indicavit. Namque senarius fil
crassæ intelligentiæ sensum , qui se extollit, et eri merus, qui multiplicatus venit in sexcenlos, mundi
git adversum spiritalem scientiam Christi : ut hæc hujus figuram lcnel qni in sex diebus dicitur con
ita faciens , et in verbo Dei dimicans unusquisque summatus. Sexcentos ergo iu aratro dicitur per
Ecclesiæ judex , fiat etiam ipse laudabilis Aioth , de cussisse ille , qui per crucem Doinini crucifixus est
quo dicat Dominus 36 : Euge, serve bone et fide mundo .
lis , quia super pauca ſuisti fidelis , supra mulla le 3. Sed quid post hæc additur ? « Et adjecerunt,
constituam . ) inquil ** , filii Israel facere malignum in conspectu
2. Veruin breviter istis a nobis de priori lectione, Domini, et Aioth morluus est . , Servatur nimirau
id est, de Aioth fine repetitis, videamus nunc quale in his etiam illa observatio , quam in superioribus
sit cliain principium Semegar , qui interprelalur designavimus, quia pro peccatis populi mioritur bo
ibi advena (61 ) . Verum est enim , quia omnes qui nus populi dux . Cum enim indigni fuerint effecti, et
sunt homines Dei, advenæ sunt in hoc mundo , et fecerint malignum in conspectu Domini , auferelur
incolæ in lerra , sicut et ille , qui dicebat 37 , quoniam ab eis homo Dei . Sed dicit fortasse populus noster :
o incola ego sum apud te in terra et peregrinus D Quando Ecclesia Dei sine judice est ? Eliamsi prior
sicut omnes patres mei. 1 Ei hunc ergo Semegar defecerit , alter adhibetur. Audacier forlassis ali
sanctus Spiritus ibi incolam dicit , id est hic. Quod quid dicimus, lamen quod scriplum est dicimus.
enim sancto Spiritui qui in cælis est , ibi est, nobis Non semper princeps populi et Ecclesiæ judes per
hic est. Quid ergo dicitur de Semegar ? « Percussil, Dei arbitrium dalur, sed prout merita nostra depo
inquit 18 , Allophylos in sexcentis viris , in sliva , scunt . Si mali sunt aclus nostri, el operamur ma
vel pede aratri . » Aliud genus laudis in Semegar lignum in conspectu Domini , dantur nobis princi
38 Joan . xiv , 6. 36 Matth . xxv , 21 . 37 Psal. cxix , 19 ; Psal . XXXIX , 13 . 39 Jud . ni , 31 . 39 Luc. 11,
62 . 40 Gal vi, 14 . * Psal . xci , 7 . 62 Jud . iv , 1 .

(57) Mss. « viain . , Libb . editi , e vitam . )
(58) Aioth, qui interpretatur laus. In Hebræo scris
plum est 777N , quod nomen quomodo interpretari
possit « laus, , non video.
(59) Eglon tyrannum , qui interpretatur rolalus vel
orbila. Ex buay « rolundus, , aut bay plaustrum ,
rota , orbita , o
(60 ) Sic mss. Libri autem edill., « Madianitarum
regem . Madianitæ aulein interpretantur Qurus vel
eflusio . » Quomodo Moabilæ aut Madianiiae reddi
possint fluxus vel eſfusio , non video .
(61) Semegar, qui interprelalur ibi advena , Es
cibir el allvena . )
969 IN LIBRUM JUDICUM HOMILIA V. 970

pes secundum cor nostrum , et hoc libi de Scriptu- A illi quæ clamaverit ad Dominum , suscitelur pro
ris probabo. Audi namque quod Dominus dixit 43 : phetia quæ est in ligura Debboræ , el secundum
« Fecerunt sibi regem , et non per me, et principem , prophelixe gratiam , el intelligentiam , vel Ecclesiæ
el non per consilium meum . » Et hoc dictum vide- populus gubernelur, vel etiam sensus uniuscujusque
tur de Saul illo , quein utique ipse Dominus elege mentis et anima regalur, per Jesum Christum Do
ral, el regem fieri jusserat : sed quoniam non se minum nostrum , cui est gloria el imperiuin in sə
cundum voluntatem Dei , sed secundum peccatoris cula sæculorum . Amen .
populi merilum fuerat eleclis , negal eum cum sua HOMILIA Y.
voluntate , vel consilio constilulum . Tale ergo ali De Debbora, el Barach , el Jahel, et Sisara.
quid intelligamus etiam in Ecclesiis fieri, quia pro 1. De quæstionibus ad quæstiones , el de sacra
merilis populi , aut in verbo el opere polens a Deo mentis ad sacramenta transimus : et cum vix ac
tribuitur rector Ecclesiæ , aut si malignum faciat difficulter prima quæque explanamus , difficilibus
populus in conspectu Domini , talis Ecclesiæ judex difficiliora succedunt , quæ non lanı ingenii facon
datur , sub quo famem el silim populus paliatur , dia indigeant , quam divinæ gratie aspirationem
( non famem panis , neque silim aquæ , sed ſamem requirant. Sine dubio enim requirit auditorem ,
audiendi verbum Domini " . , lla ergo nos agamus, B yrioniain quidem sententia est apostoli Pauli , quæ
el ila oremus , ne unquam nos divina indignatio in dicil 48 : « Omnis scriplura divinilus inspirata , uti
verbi fame condemnel ac siti , ne unquam aufera lis est ad docendum , ad increpandurn , ad doctri
lur a nobis, qui nos verbo el opere instrual, qui in nam quæ est in justitia . , Quid ergo habeat in sese
moribus , ct honeslale , qui patientiæ ac mansuelle ista Scriptura, quam sine dubio et ipsan: inspiralam
dinis perfectum de se populis præstet exemplum . divinitus confiteinur , quod nobis ad doctrinam ce
Nam si nos ſecerimusmalignum in conspectu Domini, dal , quod ad increpationem , quod ad disciplinam ,
id est , si male egerimus , si voluntatem nostram et quod ad justitiam , diligentius est inquirendum .
non Dei facimus , moritur et nobis Aioib , auferlur Quid enim nobis ex hoc conferiur, si legamus hoc
el Semegar, el obscuralur laus nostra , iradimur in quod recitatum est, id esi , quod « Debbora, inquil **,
manus Jabin regis Chanaan . Jabiu autem interpre mulier prophelissa , ixor Lapbidoch , ipsa judicabat
lalur sensus sive prudentia (62) . Si ergo nos e non Israel illo tempore, et ipsa , inquit, Debbora sede
probaverimus Deum babere in notitia , , tradit nos bal sub palma inter medium Rama, et inter me
Deus « in reprobum sensum , repletos iniquitale , diuin Bethel, in monte Ephrem , et ascendebant ad
nequitia, fornicatione, avaritia, plenos invidia, ho- c eam filii Israel , ut judicarentur ?, Tum deinde quid
eruditionis , aui doctrinæ , aut justitiæ ea
micidiis, contentione , dolo , susurratores , detra nobis
etores, Deo odibiles, contumeliosos, superbos, ela conſerunt quæ sequuntur , vel de Barachi , vel de
tos , parentibus non obedientes, incompositos, sine Jaliel , vel etiam de Sisara Juce militiæ J.,bin ?
adecu , sine misericordia * , » Vides qui sint et qua 2. Videamus ergo ne forte per hæc dignum ali
les qui traduntur in reprobum sensum , qui tradun quid sicut et Scripturis cæteris , de sacramentis se
lur Jabin principi Chananeorum . cretioribus doceamur. Primo hoc ipsum , quod cum
468 4. < El princeps , inquit 46, militiæ Jubin plurimi judices viri in Israel fuisse referuntur, de
erat Sisara , et ipse babitabat in Arisoth gentium , nullo illorum dicitur, quia prophela fueril , nisi de
el eralil ei nongenti currus ferrei. El clamaveriuil Debbora muliere. Præstat el in hoc non miirmam
ad Dominum filii Israel . , Etiam et in hoc similiter consolationem mulierum sexui etiam prima ipsius
illa quam superius designavimus, observatio cu litteræ facies , el provocat eas uti nequaquam pro
sloditur, quia nesciunt clamare ad Dominuro filii Is infirmitate sexus desperent etiam prophetiæ gratiæ
rael nisi cum traditi fuerint in manus Jabin , vel capaces se lieri posse, sed intelligant , et credant
cum alllicui per ejus militin principem Sisaram , quod merelur hanc gratiam puritas mentis , non
( cui erant, inquit, nongenti currus ferrei, , quibus D diversitas sexus . Sed videamus quid etiam interio
scilicet allligerelur populus dure cervicis . Sisara ris intelligentiæ respiral arcanum . Debbora apis
autem interpretatur visio equi (63) . Isie est eniin interprelatur sive loquela (64 ). Sed jam el in sil
animalis , non spiritalis , qui non videt nisi ea quæ perioribus diximus quod Debbora in prophiliæ for
animalis sunt. Ipse est ejus visio , ipse semper inlui ma accipienda sit , quae est apis . Certum namque
lus . Et ideo semper animalis homo , el is qui se est qtiod omnis prophetia suaves cælestis doctrine
lavos , et dulcia divini eloquii mella componat.
cundum carnem est , persequitur eum qui secundum
spiritum est , donec spiritalis intelligal , et exami. Unde el David canebal dicens 60 : Qiam dulcia
nel omnia.“7,et intelligat unde sibi sil auxilium de faucibus meis eloquia lia , super mel et lavim ori
doscendum , el clamel ad Dominum : donec animæ meo . , Et iterum alibi dicit " , julicia Dei pretios:
Ose, vul , 4. ** Amos vill , 11 . 48 Rom . 1 , 28-31 . 46 Juil. iv , 2, 3. 47 | Cor . II , 15.
" 11 Tim . 111, 16 . 49 Jud . iv , 4, 5. 80 Psal. cxix , 103 . 81 Psal. xix , 11 .
( 62) Jabin autem interprelatur sensus sive pru . i vidido et Did equus. )
denlia . A 792 e intelligere, sentire, ) (64 ) Debbora apis interpretatur sive loquela. Apis
(03) Sisara azilem interprelalur visio equi. A 787 a ‫ דברה‬,, loquela aa ‫ דבר‬.locut estus
. ,)
PATROL , GR . XII. 31
971
esse super aurum , et lapidem preliosum multum , A
el dulciora super mel et favum . ,
3. Sed et illud consideremus, ubi residere dicitur
prophetia , el ubi locus ejus esse describitur. « Sub
palma, inquit * , inter medium Rama, et inter me
dium Bethel. » Sub palma sedem habet prophelia ,
quia ejustus, inquit David " 3 , sicut palma forebit ,
per hoc quod suis institutionibus eruditum prophe
lia perducit ad palmam supernæ vocationis Dei , in
Christo Jesu Domino nostro . Inter medium autem
Rama, el inter medium Bethel sedere dicitur. Ra
ma interpretatur excelsa , Bethel domus Dei (65) . Vi
dete in quibus lucis residere dicitur prophetia , inter
excelsa et domum Dei . Nihil enim humile , nihil
dejecium , nihil vile erga propleliæ sedem reperiri
potest : sicut et Salomon nihilominus sapientice se- B Ad quam ille cum declinassel lalendi gratia , aquam
dem describens , dicil de ea , quod vel in portis ci
vitatum assistal, vel in murorum moenibus habilet,
vel in altis lurribus libere agal . Hoc ergo modo
prophetia, quæ nunc in Debbora describitur, inter
domum Dei , et inter excelsa dicitur habitare . Non
enim nos docet quæ super terram sunt quærere ,
sed quæ in cælis sunt et in excelsis , ( ubi Christus
est in dextra Dei sedens 54 : 1 illuc nos prophelia
hortatur ascendere , illuc discipulos moliiur im
ponere.
5. Hæc ergo primo omnium , inquil's, i misit ,
et vocavit ad se Barach . 1 Barach interprelalur
coruscalio (66) . Coruscatio vero est quæ habet qui
dem lucem , sed non manentem . Ad modicum
с
469 enim temporis resplendel et desinit. Hic
ergo Barachi mihi videtur formam gerere populi
prioris, qui primo omnium per prophetiam vocalus
est , el invitatur ad audienda cloquia Dei , et divinæ
legis munera capienda , qui reľulsit quidem , et ad
legis splendorem ad breve tempus coruscavil, sed
non diu permansit, nec continuum lucis poluit
obtinere fulgorem . Cum ergo dixisset Debbora ad
Barach , id est prophetia ad priorem populum , quia
( libi præcepit Dominus Deus Israel , el lli ascende
in montem Thabor, et accipe decem millia (67 )
virorum 58 ,, el reliqua quæ scripla sunt , quid
responderit Barach ex persona populi ad prophe
tiain videamus : « Non , inquit 57 , ascendam , nisi
lu ascenderis mecum , quia nescio diem in qua mit
D
let Doniinus angeluni suum mecum . o Vides ergo
quomodo illis prioribus propbetia detulit eloquia
Dei , et illis dicit data esse pricepla ul ascendant
in montem : sed excusant et dicunt, Non ascendam ,
nisi ascenderis el tu mecum . Ei de excusatione
quidem verum est, sed de repromissione falsum
est . Quod enim non ascenderunt in montem Dei ,
verum est ; quod alilem pollicentur se ascensuros
62 Jud . iv , 5 . 53 Psal , scil , 12 . 8t Coloss . II, 1 , 2.
09 Psal.xxxii, 9. 60 Malth . vii, 14 .
(65) Rama interpretalur excelsa ; Bethel domus
Dci . Rama excelsa : 707 ; Bethel aulem domus Dei
a n'a quod est, « domus, » et 5x Deus. )
(66 ) Barach interpretuiur coruscatio . A pra quod
idem est .
ORIGENIS 972
cum prophetia falsum est . Non enim secuti sunt
propheliam , ut crederent ei de quo omnis prophelia
præscripla est a Christo . Propterea ergo dicit ad
eum Debbora 58 : « Ibo tecum . Verumlamen scilo,
quia non erit primalus luus in via hac quam ince.
dis, sed in manu mulieris Iradet Dominus Sisaram . )
Evidenter ostendit quia non erit apud illum popu
lum primalus , nec permanebit apud eum victoria,
palina, sed in manu mulieris , cui nomen Jabel,
Tradelur Sisara . Describitur autem quod secundum
commonitionem Debbora , id est prophetiæ , inse
querelur Barach principem Allophyloruin Sisaram :
et ipse quidem eum comprehendere non potuit , sed
occurrit ei ſugienti mulier alienigena Jahel , quæ
Inulier prius cum eo amiciliarum fædus habuerat .
poposcit ut biberet , sed ab illa lacle potatus est . 1
Et cum eum in latebris collocasset , ac pellibus
adoperuisset , post hæc palum malleo adactum per
ejus malas vel maxillas defixit. El lunc occurrens
insectanti Barach mortuum jam et prostratum
ostendit Sisaram .
5. Quid ergo nobis sacramenti omnis iste histo
riæ lextus ostendit ? Jahel mulier alienigena, de
qua prophetia dixit quod in manu mulieris fiel victo
ria , figuram tenet Ecclesiæ, quæ ex alienis gentibus
congregala est. Interprelalur autem Jahel ascen
sio (68) : quia revera non est alia ascensio qua
ascendalur ad cælum , nisi per Ecclesiain multifor
mis sapientiæ Dei . Ipsa est ergo, quæ dum a cor .
poralibus ad spiritalia , el a lerrenis ascendit ad
coelestia , interfecit Sisaram , de quo jam superius
diximus, quod carnalium viliorum , et animalis , vel
stolidi ( 69) hominis tenet figuram , quia Sisara
visio equi interpretatur . De quo Scriptura dicit " :
« Nolile fieri sicut equus el inulus , quibus non est
intellectus. , Palo ergo eum interfecit , id est ligni
crucis acumine, el virtute eum prosternil . El non
sine causa masillam ejus palo transverberasse
describilur. Illud enim os , quod de carnalibus
loquebatur, et illa doctrina quæ carnis gloriam
præferebat , quia in deliciis et voluptate vivendum
sapientibus sæculi persuadebat, et humanum genus
luxuriæ adulatione deceperat : illud , inquam , os
ligno crucis confoditur el terebratur, quia illam
viam , quam philosophia latam et spaliosam prædi
caveral voluptatis, hanc Christus arctam et an
gustam nobis viam salutis ostendit 60. Sic ergo
Jahel, id est Ecclesia , vitiorum principem Sisaram
obleclum pellibus , id est membrorum mortifica
lione sopilum , æterno Tradit somno . Occurril tamen
Jaliel, id est Ecclesia , post hoc el priori populo
insectanti Sisaram . Insectabatur enim Israel
Jud 86 ibid.
88 . iv , 5 . 6 Jud . 1v , 6. 57 ibid. 8. 58 9.
(67) Mss . ( decem millia . » Libb. edili , « duo.
decim millia . ,
( 68 ) Interpretatur autem Jahel ascensio. Abitos
( ascendit . ,
(69) Vel slolidi . Unus codex ms . vel cboici , o
973 IN LIBRUM JU DICUM HOMILIA VI. 971
legem justitiæ , sed in legem non pervenit. Occurril A et cætera quæ sanctus Apostolus enumerat 66
ergo Ecclesia etiam ipsi , et ostendit ei opus suum , Sisaram in semelipso videbilur peremisse , ut hæc .
ostendit victoriam consummalam , alque in socie non solum in persona Ecclesiæ consummari, verum
fatem eum prostrati hostis in vilat. Verum est etiam unusquisque in sua anima ostendat impleri :
enim illud , quod Apostolus in novissimo lempore quia , sicut diximus, cæplus est quidem Sisara
dicit futurum , quia cum pleniludo gentium subin insectari a populo priori , interemplus aulem a mu
troierit, lunc omnis Israel salvus fiel 61. Fit ergo liere ac Ecclesia gentium , et in manu ejus dala est
quidem primalus in manu mulieris alienigenæ , non palma victoriæ . In consummatione omnium , id est
lamen excluditur a consortio gloriæ etiam Barach , in fine sæculi , elian canticum Domino cantabitur
qui prior quidenu cæperat , sed novissimus pervenit per Debboram , in quo primatus quidem dabitur
ad finem . Imo dum ille pervenit , Jahel alienigena Jahel Ecclesiæ gentium : nec tamen Debboræ laus
prætereuntem quodammodo victoriam rapit. Eadem silebilur : sed et primis et novissimis victoriæ præ
forma præcessit etiam in Esau el Jacob fratribus . mium dabitur, per Jesum Christum Dominum
Dum enim Esau sectalur agrestia , dum moratur in nostrum , cui est gloria et iinperiuin in sicula
saltibus , præveniens Jacob , et mulieris consiliis, id sæculorum . Amen .
B
est matris , compositos patri offerens cibos , bene HOMILIA VI .
dictionis primatus accepit . Sic et in Evangelio per De cantico quod cantavil Debbora.
genle Domino ad filiam principis synagogie susci 1. Sisasa cum exercilu suo et curribus ferreis
landam , præveniens mulier quæ fluxu sanguinis quibus impugnat populum Dei, superatus est , quod
laborabat, fideli tactu prior consequitur sanita ita futurum prophetia præcecinit per Debboram .
lem , Et posleaquam in manu mulieris facla victoria est,
6. Quod si etiam inde requirendum aliquid vide canticum istud Debbora , velut victoriæ ipsius lau
türa diligentibus auditoribus , quod lacle eum po dem , cecinisse præscribitur. Verum si ineminimus
lasse dicitur, cum ille aquam poposcissel , videa eorum quæ in superioribus dicta sunt secundum
mus ne forte secundum mysticas vel allegoricas myslicam formam , quæ est figura Debboræ , quæ
legis interpretationes , tale aliquid etiam de hoc eliam Barach , quid imaginis teneat Jahel mulier,
possit ostendi. Lactis cibus esse dicitur in Scriptu que adversariuin populi Dei sola dejecit, quæ eliam
ris sanctis 68 , prima hæc moralis institutio , quæ iwago sit Sisaræ ipsius, qui a muliere alienigena
incipientibus velut parvulis traditur . Non eniin ligni virlule prostratus est : intelligimus hæc om
jn initiis stalim discipulis de profundis et secrelio с nia sacramenta esse , quæ in novissimis tempori
ribus tradendum est sacramentis, sed morum cor bus , el in line sieculi per Ecclesiam consumman
replio , emendatio disciplinx , religiosa conversa • lur, et in cantico hoc velut epinicia ejus , id est
liouis , el simplicis fidei prima eis elementa tradun victoriæ laudem esse descriplam , illius scilicet
lur. Istud est Ecclesiæ lac , bec incipientibus par lemporis cum s novissimus inimicus destruetur
vulorum prima suni elementa . Sed iste cibus iis niors 68 Tunc enim exsultabil Debbora, id est
470 quideru qui ad bonum proficiendi propositum exsultabil gloria prophetiæ , quia quæ prædixit,
gerunt, vitam tribuit el salulem : iis vero quibus impleta sunt . Tunc Jahel , id est Ecclesia (70 )
contraria placent, quibus luxuria , libido , avaritia , hoslem communem omuium superabit : el postea -
el omnis impietas cordi esi , hujusmodi doctrina quam plenilu lo gentium introieril, lunc el Barach ,
necem et interitum præstal . Sic ergo fil, ul ex his, id est reliquus Israel , salvus fiel 66 el in societalen
alque iisdem cibis quibus aluntur boni, suffocentur victorie recipietur. Tunc ergo , si digni fuerimus,
mali ; et in quo piis vita est, ibi sit impiis mors. eliam nos cantabimus canticum istud referlum
Denique ut exemplo res quam dicimus planior fial, mysticis el propheticis sacramentis , ex quibus per
« vinum ) sanos et commode degentes juval , el singula discutere cuncta temporis non est . Brevi
sicut Scriplura dicit 63 , « cor hominis , duntaxat D latem namque auditores Ecclesize diligunt. Pauca
laetifical, , febricitantibus vero , si sumpserint , tamen vel de principiis ejus disserentes, vel sparsim
perniciem continuo et interitum parit. lta lil ut ex eo flosculos eligentes, consolationis aliquid audi
eadem res eodem modo sumpla , uni quidem vilam , loribus afferre lentabimus , vel nosmetipsos exer
alii autem conlerat mortem . Sic ergo intelligendum cere, el meditari ut apli efficiamur ad Debboræ
est el Sisaram istum animaleni hominem , et vitio canticum decantandum .
rum principem , per doctrinam Ecclesiæ, quam non 2. « In incipiendo, principes in Israel, in volunta
ex fide suscepit , exstinctum . Sed et unaquæque libus, populi, benedicite Dominum 67. , Benedictio ,
anima satis agat lacle evangelico alque apostolico inquil, qua benedicimus Dominum , sit in exordio
sopire in semetipso et exstinguere Sisaram . Si enim principum in Israel , tum deinde et in voluntalibus
per hæc edoclus quis mortificaveril membra sua populi. Verbi gratia : cum primum incipimus venire
quæ sunt super terram , avaritiam , fornicationein , ad Dri cultum , cum initium verbi Dei et doctrina
61 Rom . xi , 26 . 62 I Cor. II, 2. 63 Psal , civ, 15. or Cul . 111 , 5. 68 I Cor . xv , 26 . 66 Rom. x1, 26.
63 Jud . v , 2.
( 70 ) Mss . « Tunc Jahel, id est Ecclesia . Libb . editi, « lunc itaque Ecclesia . )
975 ORIGENIS 976
cælestis accipimus, a principibus Israel ista nobis A charitalis, i et galeam , nihilominus e salutis acci
initia capessenda sunt. Principes aulem Israel , id pite, sed et gladium , inquit , spiritus, et super om
est populi Christiani, angelos accipiendos puto , nia « sculum fidei, in quo possitis, ait , omnia jacula
quos adesse Dorninus dicit unicuique minimo in maligni ignea exstinguere, » Vides ergo quomodo
Ecclesia , qui etiam semper videre dicuntur faciem oninia per ordinem fiunt, el nihil confusum in po .
Patris qui in cælis est 68. Ipsi ergo sunt principes , pulo Dei , nibil incompositum aut pra'posterum ge
el ab ipsis nobis sunt sumenda principia . Verbi ritur. In incipiendo principes juvant : cum adjulus
gratia : si eat quis puer ad scholas, a magistro fueris , et a principibus eruditus, jam tibi ipse
quidem suscipitur, el efficitur illius doctoris disci sponte el voluntale lua , quæ didicisti a principi
pulus , sed non statim discendi ab ipso præceptore bus, gere . Recle enim decoctis principiis , deposi
sumit exordium : sed cum ab eo prima tanlum lisque rudimentis nostræ commillimur voluntali,
elementa susceperit , traditur aliis erudiendus, ut ita ul vel laus meriti sit , quze nostra virtute quæsita
dicam , scholæ ipsius principibus : ut cum ab illis est , vel culpa jure sit nostra , quæ per noslram
quantum in illis est fuerit edoclus , et cum prima venit ignaviam . Hæc pro eo quod scriplum est " :

apud eos deposuerit rudimenta , lum demum ipsius B In incipiendo, principes in Israel , in voluntatibus,
doctoris perfectiora præcepta suscipiat. lia ergo populi, benedicite Dominum , ,
elian : nunc instilutionum nostrarum initia repetens 3. Post hæc autem dicit ?5 : Audite, reges , et
prophetia dicit , quod cum a principibus cæperi auribus percipite, satrapæ. Domino cantabo, psal.
mus ( 71), vel principes ceperint operari in nobis , lam Deo Israel . » Audite , inquit, reges. Reges ap
deinde nos voluntate el proposito subsequamur : et pellat eos qui convocantur ad audiendum verbum
aucti profectibus, sic ad benedicendum jamn ipsum Dei . Essulla , popule Dei , audiens luæ nobilitatis
Dominum veniamus. Sed videamus quid dicit : 110 insignia. Tu vocaris ad audiendum verbum Dei , et
incipiendo, inquit 69 , principes in Israel. Initia ju . non ul plebs, sed ut rex vocaris . Tibi enim dictum
vari a principibus dicuntur : post hæc vero jam volun est 76 : 4 Genus regale el sacerdotale : populus in
lale propria el proposito nitendum est , ut benedi acquisitionem . , Ideo quia vos reges estis, merito
cere Dominum mereantur . Nam et populus Israel cum rex noster Christus Dominus ( rex ) dicitur " ( re
inciperel esire de Ægypto , el transire mare Rubrum , gim , el Dominus dominantium . » Sed sicut exsul
nihil ipsius proprio labore, sed lolum per principes, tatis de nobilitatis vestræ litulo , ila discere debetis
id est per angelos agebatur . Denique sic dicit Moyses quid agendo unusquisque vestrum fiat rex. Quod
ad 471 populum : « Vos , inquit , tacebitis, et Do vobis ita breviter deliniam . Regein le omnium esse
C
mious pugnabil pro vobis . > Aperte enim angelus facil , si regnet Christus in le . Rex namque a re
vaslalor pro eis pugnasse describitur ? , qui Ægy . gendo dictus est . Si ergo et in te animus regnat, et
pliorum quidem primogenita interemit : Israelitarum corpus obtemperat, si concupiscentias carnis sub
vero nec pecus quidem inutire fecit. Verum non juguin imperii lui miltas, si viliorum gentes sobrie
semper exspectandum est ut angeli pro nobis pu tatis lux frenis arctioribus premas , merilo rex di
gnent , sed in incipiendo tantummodo , id est in ceris, qui le recle agere noveris. Cum ergo talis
initiis nostris , a principibus angelis adjuvamur. ſueris effectus, digne ut rex ad audienda divina
Cæterum processu lemporis oportet etiam nos ipsos verba vocaberis . lloc vero quod subsequitur, magis
exire armatos ad prælia. Ante enim quam bella corporeum aliquid indicat, quod dicit : ( Auribus
discamus , antequam pugnas Domini parare medi percipite, omnes satrapæ . , Sicut enim inferiores
temur, a principibus angelis sublevainur ; anle sunt regibus satrape, ita el auribus percipere inſe
quam panis cælestis consequamur annonam , et rius videlur esse quam audire. Audire namque al
carnibus Agni immaculali salieniur , antequam veræ interiorem pertinet hominem , sicut et Dominus di
vilis quæ ascendit de radice David sanguine in cebal 78.79 : « Qui babel aures audiendi, audial. » Au
ebriemur, donec parvuli sumus , et lacte alimur, D ribus vero percipere, ad exteriorem el corporalem
et initiorum Christi sermonem lenemus , tanquam pertinel auditum . Ideo ergo et hic illi qui andire
parvuli sub procuratoribus agimus, el actoribus an deberent reges dicuntur, qui vero auribus percipere,
gelis . Ubi vero jam nililiæ crelestis sacramenta satrapæ appellantur. « Ego Domino cantabo , psal
gustavimus, el pane vilæ refecti sumus , audi quo Jam Deo Israel , » Beati sunt qui possunt captare
modo per apostolicam lubam suscitamur ad przelia. canticum Domino . Cum redimus ad Scripturas,
Ingenti namque voce Paulus clamal ad nos dicens 78 : niulla cantica sacris mandata voluminibus inveni
« Induite vos arma Dei , ut possitis slare adversus mus. Habemus integrum volumen de Canticis can
astutiam diaboli . , Non nos ultra patitur velul sub ticorum scriplum . Ecce el in boc libro Judicu.u
alis lactantium ( 72) lalitare, invitat nos ad certa habemus canticum , el in Numeris canticum seri
minum campos ; induite, , inquit 73 , vos e loricam » plum est , el in Deuteronomio , el in Exodo , el in
fis Malib . XVIII , 10. 69 Jud . v , 2 . 70 Exod. xiv , 15. 71 Exod . xII . 72 Eplies. vi , 11 . 73 ibid. 13-16 .
74 Jud . v , 2. 78 ibid. 5. 76 | Pei . ii , 9 . 77 Apoc . XIX , 16 . 78.79 Maith . xi , 15 .
( 71 ) Cæperimus. Deest in libb . editis , exstat in ( 72 ) Velul sub alis lactantium . Hrc desideranlar
Diss . in libris antea edilis , sed exstanil in miss.
 977 IN LIBRUM JUDICUM HOMILIA VII . 978
primo Regnorum libro . In primo etiam Paralipo- A sedens super asinam resplendentem Dominum bene
menon , et in aliis mullis locis invenies cantica dicere, et in medio lälantium laudare Deurn . « Ibi
divina esse descripta . Ait ergo hæc vox justi : « Ego ciabunt justilias Domino 86,, . Sacrificium Doming
Domino canlabo , psallam Deo Israel. » Quis pu illud est acceptabile , quod in justitia offertur Do
las ila canoræ vocis est , el ila spirilus puri men mino et æquitate. Et ideo dicitur 87 : « Justi 2011
lisque sinceræ , ut ( 73 ) cantilena ejus divinum dele . forlati sunt in Israel . , In aliis quidem gentibus, qui
clare possit audilum ? Me profecto est , qui nullum corporis robore fortiores sunt , illi polentes dicuntur
raucum habet in se peccati sonum , qui nihil offen in prælio : in Israel vero qui justiores sunt , ipsi po
sionis in lingua , nibil crassitudinis in spiritu gerit , lentiores dicuntur in bellis : quia justitia eliamsi
ille potest dicere : « Ego Domino can abo , psallam viribus in firma sil , vincit : injustitia vero , etsi mula
Deo Israel. )
los et validos pugnalores habeat, superalur. Sic
4. Verum quia continuationem cantici per singula igitur in hac gente nostra , id est in populo Dei , per
non occurrimus explicare, interpolando saltem se justitiam superamus , aut per injustitiam vinci
riem lectionis , videamus quid cst quod dicit 80.81 : mur .
1 Cor meum ad ea quæ disposita sunt huic Israel. ) 6. « Exsurge , Debbora , exsurge et suscita den .
Hoc modo videtur quod dicit : Cor meum , el animus B millia populi 88. , Prophelia quando exsurgii ? Profecto
meus, el sensus meus , el lola mens mea ad illud in in adventu Domini : et non solum ipsa exsurgit, sed
lendii, et illud prospicit quod disposiluin est , et et populos suscitat ad credenduni, « Captivam dil
quod pr.pparatum est Israel : illud lola mente pro cilo captivitatem , fili Abinoein 89. , Abinoem responsio
spicio quod ſulurum est. Si enim ad illud intendero patris interpretatur ( 74 ) . Hujus filius est Barachi .
animum , omnia quæ in hoc mundo sunt , ducam Caplivitalem de hostibus capiet , qui cælestis Patris
( ut stercora , ut Christum lucrifaciam 82 , qui responsa servaverit , « Domine, humilia mihi fortio
præparavit illa omnia quæ i oculus non vidit , nec res me 90 Vox isla fidelium esi , confitentium sim
auris audivit, nec in cor hominis ascendit, iis qui pliciler fortiores esse inimicos suos , adversum quos
diligunt eumn 83. 1 Cor ergo , inquil , meum ad illa nobis pugna el certamen est : quia non est nobis
extenditur . Non enim adhuc humanum cor gero, pugna adversus carnem et sanguinem . Alioquin non
neque quæ cogiio, secundum hominen! cogilo ; sed esset nobis fortior adversarius. Sed quoniam adver
quia secundum Scripturam ji ad quos sermo Dei suin principatus ct potestates , et adversum mundi
lit, dii sunt, nec ego haec humana , sed divina menle hujus reclores lenebrarum , et adversum spiritalia
prospicio .
a nequitiæ est luctamen , idcirco dicit propheta :
472 5. I Potenles populi , benedicite Domi « Domine , humilia mihi fortiores me. , Quomodo
num , qui ascendistis super jumenla 85. , Quid est enim non hæc tanta spirituum vis , longe sit humana
ascendisse super jumentum ? Corpus hoc meum ju- fragilitate vehementior ? Sed in co Deus adjuvat
mentum est : ad adjumentum enim et ad ministe infirmitatem nostram , in quo dicit Apostolus 91 :
rium datum est : ego autem sum , id est interior « Omnia possum in eo qui me conſorlat, , Chrislo .
homo, qui ascendi super jumentum hoc, cui dici Sunt istæ quidem virtutes fortiores nobis : sed ile
lur , ut benedicam Dominum . Si ergo vere ascen rum qui in nobis est Christus, et confortal nos , est
disti supra corpus, et superior effeclus corporalibus omnium fortior; cui est gloria et imperium in sic
desideriis, et molus corporis lui freno mentis et cula sæculorum . Amen .
interioris hominis moderamine gubernantur , de
HOMILIA VII .
le dicitur, quia ascendisti super jumentum hoc, cui
De eo quod translati sunt filii Israel in manus
dicitur , ut benedicas Dominum. Quid autem est Madian.
quod sequitur ? . Super vehicula, inquit 85 , seden 1. Quiescit lerra donec quiescit peccatum . Moveri
les, el super asinas refulgentes, » Quid sibi viden autem dicitur terra , hoc est , ii qui habitant terram ,
lur esse asing reſulgentes ? Dicit enim Scriptura, D cum animas hominum movere cæperint , et pertur
qnia oporteat benedicere Dominum eos qui sedent bare peccala . Et ideo scriplum est hoc quod punc
super vehicula et super asinas refulgentes . Mihi præsens lectio continet. « Et quievit , inquit ” , lerra
velut in locis ila difficilibus tale aliquid videtur : quadraginta annis. Et fecerunt filii Israel malignum
cum jumentum hoc, id est corpus meum , sub jugo in conspectu Domini, et tradidit eos in manus Ma
venerit verbi Dei , lunc vebiculum corporis mei re dian annis septem , et invaluit Madian super Is
splendere incipiet; et asina hæc, i est caro mea , rael " . , Dum esset ergo justitia in terra , id est
tune refulgere dicetur, cum castitatis ac pudicitiæ in iis qui habitant terram , quievisse dicitur terra ;
ſuerit splendore decorala . Et ita recte dicitur anima cum vero increvit iniquitas, et fecerunt (75) mali

89.81 Jud. v , 9. 8. Phil. 111,8. 83 J Cor. Ji, 9. ** Jud. v , 9, 10. 88 ibid. 10. 86 ibid . 11. 87 ibid . Bå ibid . 12 .
89 ibid. 90 ibid. 13. us Philip . IV , 13. 92 Jud . v , 32. 93 Jud.vi , 1 .
( 73) Sic mss . Libri vero edili ,, ila spiritus purm ( amenilas, , et axe paler . »
mentis, qui sincere canal , ul. ? (75 ) Ms., i increvil..... ſecerunt . , Litb. edili ,
(74 ) Abinoem responsio patris interpretalur. Me . iucreverit.... fecerint. )
lius verteretur , i amenilas patris , , ab byl
979 ORIGENIS 980

gnum in conspectu Domini, tunc tradidit, inquit, A libenter ascendat , depereunt omnia quæ prius fue
eos Dominus in manus Madian annis seplem . ) rant in horreo conscientiæ congregata . Propterea
Nec dicuntur invaluissc Madianita super populum ergo Scripluræ sanctæ nobis servanda commonitio
Domini, donec. præcepla Domini populus custodi est dicentis 96 : « Onini custodia serva luum cor, )
vit . Cum vero negligere copil mandata divina , ro Custodiendum est igitur cor ab omni peccato, et
bustior el validior effecta est adversus eum bostium præcipue in tempore persecutionis. Si cui enim
manus. El adversum quidem illum priorem popa accidat , ut in aliquo quidem tempore congreget
lum corporales insurgebanı hostes , cum deliquis . fructus justitiæ, conquirat opera virtutum , et om
sel ; adversum nos autem , qui Israel secundum spi nibus se probatissimis excolat disciplinis , in per
ritum (76) dicimur , spiritalis sine dubio hostis secutionis vero tempore denegel lidem , iste con
insurgil , et cum mandala Dei negligimus , cum dita omnia evacuavit , ex omnibus facultatibus
Christum contemnimus, validior adversum nos ma suis nudus repente et inanis effectus est , quia diu
nus dæmonum ellicitur : el tradimur etiam nos ini- quæsitus , et mullo vix labore colleclus , subito
micis, cum deserimur a gratia . omnis effusus est labor : et sicut dicit propheta " ,
2. Sed videamus quid accidit eis, qui tradili sunt B ( omnes justitiæ ejus quas fecit, non commemora
pro peccatis suis. « El fugerunt , inquil ' , filii Is buntur. , Propterea ergo , fralres, deprecemur Do
rael a facie Madian per septa in montibus, et in spe minum confitentes ci inſirmilalem nostram , ne nos
luncis, et in munitionibus ; el efficiebalur cum semi Iradat in manus Madian , ne tradat bestiis animam
nasset vir Israel , ascendebant Madian el Amalec , et confitentem sibi , ne nos tradat in manus potentum
filii Orientis super eos , el superveniebant eis , el es eorum qui dicunt, Quando veniet tempus ul delar
terminabant omnes fructiis lerræ , usquequo perveni- nobis potestas adversus Christianos, quando tra
retur in Gazam . » Hæc quidem patiebaturille , qui erat dentur in manus nostras isti qui se dicunt liabere,
secundum carnem Israel. Seminabat lerram , sed vel nosse Deum ? Quod et si tradamur, et accepe
quoniam pro peccatis suis traditus erat insurgentibus rini polestatem nostri , oremus accipere a Dco vir
inimicis , pro frugibus corruptionem melebal. No lutem , ut sustinere possimus : nl et fides nostra in
bis vero qui secundum spiritum Israel pominamur, pressuris et tribulationibus clarior fiat, ut per fa
quid tale accidere potest consideremus. Est quando lientiam nostram illorum superetur impudentia , el,
473 seminamus, et non possunt inimici corrum sicut dixit Dominus, in nostra patientia acquiramus
pore semina quæ seminamus, non possunt apri in . 98
animas nostras : quia į tribulatio patientiam
sidiari culturæ nostræ : est autem quando semi- C operatur, palientia vero probationem , probatio au.
namus el corrumpuntur quæ seminamus. Paulus tem spem 99. , Perlendit enim nostra probatio non
jos apostolus de hac seminandi doccal differentia . usque ad verbera solum , sed usque ad profusionem
Audi ergo ipse quid dicit : « Qui seminal , inquit 88 , sanguinis pervenit : quia el Christus quem sequi
in carne, de carne melel corruptionem . Et qui se . mur, pro redemplione nostra effudil sanguinem
minat in spiritu , de spiritu melel vitam æternam . ) suum , ut inde exeamus loti sanguine nostro. Ba
Isti sunt ergo , quorum semina Madianitæ corrum prisma enim sanguinis solum est quod nos puriores
punt , qui in carne seminant. Isti sunt quorum reddat , quam aquæ baptismus reddidit. Et hoc
fruclus exterminantur, el percuni. Illa autem se ego non præsumo , sed Scripiura refert , dicente
mina, quæ in spiritu semninantur, non possunt Ma Domino ad discipulos ? : « Baptismum babeo bapti
dianilæ corrumpere. Non enim possunt adversariæ zare quod vos nescitis. Et quomodo urgeor ul per
polestales ascendere ad spiritales campos , et no ficiatur ?, Vides ergo quia profusionem sanguinis
valia spirilus temerare eorum qui non seminant sui baptisma nominavit. Et ne ista dicens , offen
super spinas , sed innovant sibi novalia : sed et dam , vereor ne istud baptisma eminentius sit illo
illud addendum est : volo enim el meipsum vobis. baptismale quod per aquam traditur. Illo enim ac
cum pariter commonere de cautela seminum , el D ceplo, valde pauci sunt ita beati , qui id immacula
spiritalium fructuum diligentia. Frequenter accidit, tum usque ad exilum vitæ servare potuerint. Hoc
ut aliquis in opere spiritali multum desudans, vero baptismo qui baptizatus fuerit , peccare jam
fructus quamplurimos fecerit, el repleverit lorrea ultra non potest . Et si lemerarium non est in rebus
sua jusliliæ frugibus , el multa bona opera recon talibus audere aliquid, possumus dicere, quod per
diderit in conscientiæ suæ conclavi : postea vero illud baptisma præterita peccata purgantur : per istud
si negligat, el post laborem proclivius ad volu vero etiam futura perimuntur. Ibi peccata dimissa
plates el luxurias vergat , omnia ei bonorum se sunt , hic exclusa . Mihi si concederet Deus ul pro
mina , fructus sancti operis dominante libidine prio sanguine diluerer , ut baptismum secundum
corrumpuntur. Cum enim subintroierit peccatum , morte pro Cliristo suscepla perciperem , securus ex
el captivaverit hominis sensum , ut jam non re islo sæculo discederem : ul veniens ad animam meam
spicial ad mandala Dei , nec arduam virtutis viam de hac vita exeuntem princeps hüjus mundi non
* Jud . vi , 2, 3 , 4. 95 Gal . vi , 8 . 96 Prov . iv , 23. 97 Ezech . ni, 20 . 98 Luc . XXI , 19. 9 Rom. v , 4.
· Luc . xii . 5 .
(76) Libb . antea editi , « qui Israel sumus secundum carnem . , Mss. ut in nostro textu.
981 IN LIBRUM JUDICUM HOMILIA VIII. •982
juveniret quidquam , quin potius et sanguinis mei A Christi, filius efficitur Orientis. Sic enim scriplum
profusione sopiretur, nec auderet in aliquo crimi- est de Christo 8 : « Ecce vir , Oriens nomen est illi.
nari animam cruore suo dilutam , morle sua clarifi. Quisquis ergo Christi suscipit nomen , filius esse di
calami, sanguine suo lolam . Post istud baptisma neccilur Orientis : sed non semper qui nomen Christi
Madianitæ ultra irruerent ad disperdendos el exter accipiunt, etiam in Ecclesia permanent Christi. Si
minandos animæ fructus. Quis enim sequi possit ergo videas hæreticos Christi quidem nomine cen
animam martyris , quæ supergressa omnes aerias seri : expugnare autem Ecclesiam Christi, et arma
potestates, ad coeleste lendit allare ? Ibi enim sub conferre adversum Christi fidem , el impugnare po
aliare Dei animæ martyrum positæ dicuntur die - pulum Domini, bella suscitare adversum catholi
bus ac noclibus proclamnare dicentes : : « Quousque, cam fidem : nolo dubites de iis dicere , quod isti
Domine, qui justus et verus es, non vindicas san- sunt quidem filii Orientis, sed cum Madianitis et
guinem nostrum de jis qui habitant terram ? , Ibi cum Amalec expugnare veniunt populum Dei, quia
enim positæ divinis assistunt sacrificiis. Sed beati cum paganis et cum Judæis Ecclesiam Dei etiam
sunt qui hæcmerentur, Beati sunt quorum cor cum hæretici persequuntur. Et ipsos esse opinor, qui de
de sæculo recedunt, non trepidal pro peccalo, quos signantur in filiis Orientis.
pergentes ad Dominum delictorum formido non ter - B 2. « Omnes ergo, inquit ,Madianitæ ,et Amalec ,
ret. Beata illa anima quæ occurrentes sibi aerias et filii Orientis convenerunt simul, el ascenderunt,
dæmonum turmas profusi in martyrio sanguinis et supervenerunt eis, et castra posuerunt in valle
cruore delurbat. Bealus est de quo eunte ad cælum Jezrael. » Isti qui impugnare volunt populum Dei,
dicunt angeli illam prophelicam vocem 3 : « Quis est castra in vallibus collocant, in dejectis et humilibus
iste qui ascendit ex Bosor, , hoc est qui de carne locis, in valle, inquit, Jezrael. Invenimus autem in
ad cælum ascendil ? Quis est iste qui ascendit ex terpretari Jezrael semen Dei (79). Vides ubi collo
Bosor, rubor vestimentorum ejus ? , in rubore vesti- cant castra adversarii ? Non sunt ausi ire illuc, ubi
mentorum cruorem sanguinis designantes. Bealæ videntur jam nati esse fructus spiritus, sed ubi ad
sunt ergo animæ quæ sic Christum sequantur, quo. huc semen Dei jacet, ubi nondum fructus ascendit.
modo eas Christus præcessit. Et ideo quia sic se - Qui enim exiit seminare semen, seminat super om
quuntur, usque ad ipsum Dei altare perveniunt : nem locum . Sed audi ipsum Dominum dicentem quid
474 ubi est ipse Dominus Jesus Christus pontiſex pati soleal semen Dei. 1 Aliud, inquit ?, cecidit se
fulurorum bonorum , cui est gloria et potestas in cus viam , el venientes aves cceli diripiunt illud . )
sæcula sæculorum . Amen . Quod ipse in posterioribus interprelatus dixit 8 :
' HOMILIA VIII. ci Qui autem secus viam seminati sunt, ii sunt qui
De filiis Orientis, el de Gedeon ex parte. audiunt verbum et cum lætitia accipiunt : venit au
1. Esto, convenerint adversum Israel Madianitä , lem Zabulus, el lollit de corde eorum quod semina
qui interpretantur extra judicium (77). Esto , illi con lum est. ) Sic ergo ei isti lunc veniuntad semen Dei,
venerint adversum Israel, qui extra judicium Dei el volunt illud tollere de corde eorum in quibusse
sunt, et « qui extra legem peccaverunt, et extra le minalum est , quia inveniunt eos in vallibus positos,
gem peribunt ". , Esto, convenerit et Amalec, qui et el ima quæque sectantes . De illis sunt enim qui hu
ipse interpretatur populus ablingens (78). Esto,ethæc militer el indigne, ei, ut ita dicam , Judaico intelle
natio terrena, et ventri el gulæ dedita , impugnare cu suscipiunt verbum Dei, et ideo possunt illud ra
venerit Israel carnalem . Quid est hoc quod etiam pere dæmones de corde eorum . Qui autem ab humi.
filii Orientis his admiscentur, et cum ipsis ad im - lilale littera ad spiritus excelsa couscendii, et in
pugnandum Israel venire dicuntur? Dic enim mihi lelligentiam refugiens carnalem , sectatur in alliori
auditor : Si scriptum essel quia filii Occidentis conve- bus quæ sunt Spiritus Dei , de isto nihil possunt
nerunt cum ipsis, nihil quærerem : diceres enim rapere Madianitæ neque Amalecitæ , sed ne ipsi qui.
mihi allegoricis sensibus, quia filii Occidentis sunt , dem Orientis filii deprædari eum polerunt (80),
Blii tenebrarum et ipsi junguntur illis gentibus, vel in excelso intelligentiæ spiritalis vertice consti
quæ extra judicium Dei sunt, vel quæ ventri de. tulum .
ditæ impugnant cos qui mente Deum videre con- 3. Mi ergo castra in vallibus collocanı. Sed
tendunt. Nunc autem cum dicatur quia Glii Orien - spiritus, inquit 9 , Dei confortavit Gedeon , el luha
lis venerunt cum Madianitis et Amalec, quomodo cecinit, el vocavil post se Abiezer. , Continentia qui
læc possunt compelenler exponi? Videamus ergo si dem explanationis alium ordinem requirebat, verum
rossumus in lain difficilibus Scripturæ locis dignum quia nos non tam Scripturas commentantes nunc
aliquem in his sensum divinis paginis invenire. loquimur, quam populum de iis quæ recitala suut,
Omnis qui super se quoquo modo nomen suscipit consolantes , sparsim quæ occurrunt de singulis
* Apoc. vi, 10. 3 Isa, Limi, 1. Rom . 11, 12. 5 Zach . vi, 12. 5 Jud. vi, 33. ? Luc. viii, 5. 8 ibillo
12 , 15 . 9 Juil, vi, 34.
(77) Madianitæ ,qui interpretantur extra judicium . (79) Invenimus autem interpre: ari Jezrael seinen
Ayer præler. exira , , clyst i judicium . , Dei. A 797 semen , » et 5x « Deus. I
(78) Amalec ,quiet ipse interpretatur populus ablin (80) Mss., ' poteruni. Edili, « potuerunt. »
gens. Ab by populus, , et IPT i linxit.)
 983 ORIGENIS 994
quibusque tractamus. « Vocavit , inquit , post se A autem maneat siccilas , , cujus rei talis qurdam
Abiezer : » qui utique nusquam erat . Interpretatur ratio deprehenditur. Vide omnem hunc populum
aulem Abiezer patris mei auxilium (81 ) . Non ergo qui per omnem terram ex gentibus congregatus
hominem aliquem , sed patris sui Gedeon javocasse est , habenlem nunc in se rorem divinum . Vide
videtur auxilium . Millil interea, et auxilia convo eum Moysi rore infundi , prophetarum litteris ir
cal. Conveniunt populi , et omnes ad Gedeon exer ari . Vide eum etiam in evangelico el aposto
citus congregantur. lico humore viridantem ; illud aulem vellus , id est
4. , Et tunc , inquit ' 0, Gedeon dixit ad Deum : Judaicum populum , siccitalem et ariditatem verbi
Si salvum facis in manu mea Israel , quemadmo patientem , secundum quod scriptum est ' , quia
dum locutus es , ecce ego sumam , et pouanı vellus a erun ! filii Israel mullo tempore sine rege , sine
Janæ in area : el siquidem ros ceciderit super vel- prophela , non erit altare , neque hostia , nejue sa
lus, et super omnem terram siccitas fuerit, agno crificium . , Intueris quanta apud illos siccitas per
scam quonian, salvum facies in manu mea Israel sicut manet , quanta eis ariditas divini sermonis evenii.
loculus es . El factum est sic . , Cum lam multa sint et Hirc quidem nobis , sicut ſaleri decet , ex majorum
innumera signa vel prodigia, quæ petere potuisset a labore collata sunt, verum quoniam etiam er au
Deo Gedeon ad confirmandam pollicitationem Dei , B dito verbo a sapientibus, sicut scriptum est , col .
475 quid ei visum est posi angelicam vocem ac laudare debemus , et adjicere ad illud , videamus
pollicitationem coeleslem petere islud tam novum quid etiam superdificare possimus in lalibus . Cum
signum a Deo ? Ait enim : « Ponam vellus Janæ in septuagesimum primum psalmum apud memetipsum
area , el si luerit supra vellus solummoilo ros , et sæpe discuterem , movil me in hanc rem , quod
super omnem terram siccitas , ero confidens quo cum adventum Christi in eo describerel, in ipso
niam lu salvum facias Israel in manu mea . » Et eliani hoc asserit eventurum : « Et descendet , in
cum poposcisset Gedeon a Deo signum istud , me quit ' , sicut pluvia in vellus , el sicut stillantia su
ruit effectum . Sed esto , impetraveris hoc , o Ge per terram . , Vellus hic nominatur , vellus el in
deon (82) : quid el accipis veilus lanæ in area , et Psalınis describilur . Descendit enim sient pluvia,
exprimis in pelvim ? Quid le permovit hoc facere ? inquit , super vellus. Descendit ergo in illud rellus
Sed esto , impelraveris primum signum , quid ut populi circumcisionis , et sicut stillicidia stillantia
socundum etiam signum permulalo ac perverso super terram : hoc est super reliquam terram de
ordine posceres ? Fortassis enim dicit aliquis ex scendit Dominus noster Jesus Christus, stillans
iis, qui attentius audiunt quæ leguntur , quia non c etiam super nos , el gullas nobis quoque affereus
videntur convenire hæc ad istud quod scriptum roris cælestis , ut et nos bibamus qui eramus super
est " : « Non tentabis Dominum Deum tuum , » quod omnem terram jugi ariditate siccati . Hunc igitur
Jex præcepit. Sed exitus rei docet non esse contra mysterii ordinem Gedeon sanctus prophetico spi
mandatum faclum . Neque enim exaudiret Deus pe ritu contuens , non solum primum signum poposcit
titionem contra legem aliquid deposcentem . Nunc a Dco , sed el secundum converso ordine repetit.
aulem cum videamus quia et in primo signo ros Sciebat enim rorem divinum , qui est adventus Filii
cecidit super vellus lanæ , in omni aulem lerra Dei , non solum Judæis , sed et postmodum eliam
facta esl siccitas , el in secundo super omnem ler gentibus esse venturum , quoniam quidem ex in
ram cecidit ros ; siccitas aulem fuit in vellere , in credulitale Israel salus ſit gentibus. Et hoc est quod
quo el liduciam accipit Gedeon quia Dominus in pro ariditale velleris universa terra gratia divini
manu ejus salvum faceret (83) Israel , videnda est roris infundilur. Sed et illud in hoc facto viri live
hujus mysterii ralio , de qua memini etiam quem lissimi Gedeonis prætereundum minime puto , quod
dam ex prædecessoribus nostris in libellis suis, vel nobis ad formam potest cautelæ spiritalis accedere.
lus lanæ populum dixisse Israel , reliquam autem Angelum vidit , sed vir eruditus et habens jam Jesu
terram reliquas gentes posuisse , et rorem qui ce- D præcessoris exemplum , cautius agit . Sciebat enim
cidit super vellus , verbum Dei esse , quod illi soli possibile esse etiam angelos tenebrarum transfigu
populo cælitus fuisset indullum . Supra solum nam rare se in angelos Jucis 18 : et ideo examinatione
que Israel ros divinæ legis adveneral. Siccitatem cautissima , volo , inquil probare spiritum si a Deo
autem habebant omnes gentes : quia nullus ei hu est ' 8 , quia , spiritalis examinat omnia ' 7, , Sic
mor divini inſundebalur eloquii. Secundi vero ralio namque præcessor ejus fecerat Jesu Nave 18 , CUM
signi in contrarium permulalur, in quo ait 12 : 1 U1 principem militiæ cælestis vidisset : inquirit eldis
supra omnem terram ros descendat , supra vellus cutit , si noster sit , an adversariorum . Hoc modo

10 Jod , vi, 36, 37. 1. Deut. vi , 16 . 12 Jud . vi , 39. 13 Ose . lll , 4 . 1* Psal . xx , 6. 15 || Cor. Isi , 14.
16 | Joan , iv , 1. 171 Cor. 11 , 15 . 18 Jos. V , 13 .

(81 ) Interprelatur autem Abiezer patris mei auxi. sel patris sui . )
liam . Ex ' 2x , paler meus, i el 77 « auxilium . 1 (82) Mss . e impetraveris eficaciam signi, o Geo
Ibidem mss., ( non ergo hominem aliquem , sed pa . deon. )
tris summi. ; Editi , 1 lion crgo humilem aliquem , (85) Mss. I faccret . 1 Edili , i faciat. )
 935 IN LIBRUM JUDICUM HOMILIA IX , 986
etiam sanctissimus Gedeon discutit angelicam vi- A accipio aquam el paurio de Contibus Israel , quam
sionem , diversitale et immutatione signorum . exprimo de Israelilico vellere . Exprimo enim modo
5. Sed et illud quod ail Gedeon , Ponam vel. aquam e vellere libri Judicum , el alio lempore
lus nou ubicunque, non in campo , neque in aquam de vellere Regnorum , et aquam de vellere
sallu , sed in area , quale libi videlur ? In area ubi Isaiæ , vel Jeremiæ : el millo eam in pelviin ani
messi: est : « Messis quidem mulia , operarii autem mæ , concipiens sensum in corde meo : el accipio
pauci "9. Ponam , inquit 90, vell'is ubi messis est . ) pedes eorum qui se præbent et præparant ad cæ
Quid moveral sanctum virum Gedeon, vel quid ei nandum , et inquantum prævaleo , lavare cupio pe
visum fucral ut hoc l'aceret ? Prævidebat enim per des fralrum meorum el complere mandalum Do
spiritum , quia Christus in aream suam populum mini : lil in verbo doctrinæ purgenlur auditores a
suum congregat el ibi eum expurgal, lenens ren sordibus peccatorum , et abjiciant a se omnem im
lilabrum in manu sua , el ibi paleas separat a frue munditiam viliorum , el mundos habeant pedes qui
mento " . Non ergo sine causa vir lantus el talis , bus recte ingrediantur ad praeparationem Evange
cujus el sanctus Apostolus ad llebræos scribens lii pacis : ut omnes simul in Christo Jesu puri.
facit in prophelarum catalogo mentionem , aream ficati per verbum , non abjiciamur de thalamo sponsi
elegit , ad vellus ponendum : nec sine causa expres B pro sordidis indumentis ; sed candidis vestibus ,
sit vellus in pelvim , quando el replevil cam aqua . louis pedibus , mundi corde, recumbamus in convia
Requiramus el de hoc in Scripturis sanctis , si quie vio sponsi ipsius Domini nostri Jesu Christi, cui est
nobis etiam hujus intelligentiæ præstatur occasio . gloria et imperium in secula sæculorum . Amen .
Veniamus ad Evangelium . Invenimus ibi 13 Domi
HOMILIA IX .
num et Salvatorem nostrum exuentem vestimenta
sua , et linteo præcinctum mittere 476 aquam in De prælio quod Gedeon cum trecentis viris eleclis
gessit.
n
pelvim , lavare pedes discipulorui suorum . Vides
ergo quia hæc adun brabanl proplielæ , quæ erant in 1. Ingens erat multiludo que adversum Israel con
novissimis temporibus implenda per Doninum . Illa gregata est, ita ut locustis pre multitudine conſer
ergo aqua quam milleliat Jesus in pelviin ros erat rentur . « Et cameli , inquil 98 , eorum sicut arena
gratie cælestis ex quo lavabat pedes discipulorum quæ est ad oram maris innumerabilis . » Quomodo
suorum . Unde et merito dicebat ad cos Vos ergo hæc poluieril lam innumera multitudo liostium
autem mundi estis propler verbum quod loculus superari, videamus : Exierunt, inquit, duo . et tri
sum ad vos. » Sed hoc nos modo si præbeamus c ginta millia armalorum ex aliis Israel cum Gedeone
pedes nostros , paralus est Dominus Jesus lavare adversus omnem istam multitudinem pugnare . Et
peiles animæ nostre , et purgare eos rore cælestis Deus responsa dedit ad Gedeon dicens "' : « Gran
graliæ Spiritus sancti , verbo ductrinæ . Non enim dis multitudo est lecum . , Et quid si grandis est
solos apostolos mundos esse voluit , sed omnes qui multitudo ? Nonne in bellis nilimerosior exercitus
credunt per verbum illius. El omnibus credentibus lutiora præstat subsidia ( 84) ? Nequaquam , inquit,
dicit illud quod el Pelro dixit 35 : « Nisi lavero le , quia non sunt bumana prælia : 11on enim sicut bu
non habebis partem mecum . ; Certum est enim mana , ila el divina prælia peraguntur. Non efli
quia nemo babel parlem cum Christo nisi fuerit cilur clarum divinæ virtutis opus , si bumanis ad
lotus et mundus. Veni, precor , Domine Jesu fili miniculis ſulciatur, quia non fit salvus rex in
David , exue le vestimenta que lu , Domine, 111a multitudine virtutis suæ 30. , Ne forte ergo gloria
duisti propler me , el accingere propter me , el relur Israel el jactantia victoriæ partem præsume
mille aquam in pelvim , el lava pedes servorum rel , propterea dicit Dominus ad Gedeon 31 : « Mula
luorum , el dilue sordes filiorum el filiarum tua lus est populus tecum : non tradam Madian in ma
rum . Lava peces animæ nostræ , ul nos le iinitantes nus eorum , ne forte exsullet adversum me Israel
el sectantes exuamus nos velera vestimenta , el dica- D dicens, quia manus mea salvuin ine fecit. Propterea
nius 26 : « Nocle exui me vestimenlum meum , loquere in auribus populi , dicens : Qui timidus
quomodo induam illud ? , Et iterum dicamus : est el formidolosus corde, revertalır. El reversi
· Lavi pedes meos , quomodo sordidabo eos ? » Sta sunt de monte Galaad de populo viginti duo millia
im namque ut laveris pedes meos , etiam recum viri, el remanserunt decem millia . ) Videamus
bere me facias lecunn ut audiam abs le 37 : 1 Vos ergo prinio quid est quod dicit : « Tiwidus et for
vocalis me magister et Domine, el recte dicilis : inidolosus corde ; » duo enim dicta sunt humanæ
sumu elenim . Si ergo ego Dominus et magister lavi fragilitatis indicia , quibus arguitur humana fragi
pedes vestros , et vos alterutrum pedes lavale . , litas , id est timidi et formidolosi corde. Timidus
Volo ergo el cgo lavare pedes fratrum meorum , polest videri el ille qui primo aspectu trepidat ad
lavare pedes condiscipulorum meorum . El proplerea congressum , non lamen toto corde lerretur , sed
19 Matth . JS , 37 . 20 Jud . vi , 37 . 21 Malih . lll , 12 . 22 Heb . x1 , 32. 23 Joan . xii . 21 Joan . XV , 5
18 Joan. Jill , 8. 26 Carl. v , 3 . 21 Joan. N111 , 13, 14 . 28 Jud . v . , s . 29 Jud . vii , 2. 30 Psal. XXX11 , 10 .
31 Jud . vii , 2 , 3 .

181) Libb, chili , , exercilus præstat et est tutior ad subsidia , o Mss. ui in nostro lexlu .
987 ORIGENIS 983
reparari et animari denuo potest . Formidolosus est A in his qui militant veritati , sed el qui militant Deo,
: utem qui jam quasi inolescente vitio , eliani anle non corporis, sed animi fortitudo requiritur : quia
quam videat mala , sola cogitatione terrelur , geli non jaculis ferreis, sed orationum lelis victoria
dam per membra formidinem volvens , ita ut non quærilur, et fides est quæ in certamine tolerantiam
iam conspectu malorum , quam ipso auditu et ex præbet. Unde el sanctus Apostolus ad hujuscemodi
specialione solvatur, el ideo addidit : « Formido . bella armis convenientibus instruit milites Þei di
losus corde. 1 In corde enim jam lioc el in interio cens 36 : « Stale ergo induti loricam justitiæ, et
ribus animi delixum vilium manel . Num ergo (85) succincti lumbos vestros in verilale, sed et galeam
dicimus quia tunc tantummodo Gedeon dicebat ad salutis accipite , et gladium spiritus : super omnia
populum : Si quis est limidus et formidolosus corde , aulem scutum fidei assumile, in quo possilis jacula
discedat ex populis , bella deseral , certamina viro- maligni ignila exstinguere, sed el calceati pedes in
!'um forlium derelinquat? Namn el hodie princeps præparatione Evangelii pacis ; » et hoc modo arma
militiæ nostræ Dominus el Salvalor Jesus Christus los tollere vexillum crucis Christi , el sequi eum .
clamat ad milites guos (86) et dicit : Si quis limi Licel lamen eliam hoc in militia Christi , ul si forte
dus el formidolosus corde est , ad mea bella non aliquando inferiorem le viribus senseris in perse
477 veniat . Hoc enim est quod quidem aliis ver- B cutionibus, et non æquum tibi adversum crudelita
bis eodem tamen sensu in Evangelio dicit : « Qui lemr lyranni per fragilitatem corporis videris esse
non tollit crucem suam et sequitur me, non est me certamen , dare locum iræ , et fugere de loco ad lo
dignus; » et : « Qui non oderit patrem suum et cuin : nec tibi in hoc ascribilur militare commissum.
inatrem et fratres suos el sorores , insuper el ani Designalur hoc etiam in legibus Christi dicentis :
mam suam , non est me dignus. » Et iterum : « Qui « Si vos persecuti fuerint in hac civitale , fugiie in
non renuntiaverit omnibus quæ possidet, non po aliam . , Suuma namque rei est, Jesum quem semel
lest meus esse discipulus. , Nonne in his verbis conſessus es , non regare . Cerlum est enim quod
evidenler timidos el formidolosos e castris suis Christum confitelur ille, qui proplerea fugit, ne
Christus separat et secernit ? Omnes igitur qui mi neget . Si quis ergo timidus est el formidolosus
liliam Christi sequi vultis , qui in castris ipsius esse corde, discedat a castris , revertatur domum suam ,
desideratis, procul a vobis limorem mentis, procul ne exemplum timoris et formidinis cæleris præbeat.
cordis expellite formidinem , ut cum confidentia dical Vis autem videre quanti criminis sil timidus et for
miles Christi 38 : « Si consistant adversum me castra , midolosus ? In Apocalypsi ubi enumerantur ii qui in
non timebit cor meum . Si exsurgat in me prælium , c slagnum ignis millendi sunt 38, ibi anle omnes ti
in hoc ego sperabo. , Confidenter dicat 34 : « Domi midos et formidolosos ponit, cum quibus et infideles
nus illuminatio mea et salus mea , quem limebo ? et fornicatores el vinarios depulal. Sic inter ingen
Dominus proleclor vilæ meæ , a quo Trepidabo ? » cia el nefanda crimina timoris et formidinis crimen
Sed ne nos delerreat lalis ista militia , nibil in se ponitur. Hæc autem diximnus propter eos qui primo
difficile, nihil arduum , aut impossibile continet, Vis velut timidi el formidolosi corde dimittuntur de
scire quam facile sit implere liæc in lide militanti. castris.
bus ? Solent in isiis castris sæpe etiam mulieres 2. Sed posteaquam ista viginti duo millia disces
vincere, quia non corporis robore, sed fidei virtute serunt, addit adhuc sermo divinus, el dicit ad Ge
pugnalur. In superioribus in hoc ipso libello Judi. deon : « Adbuc, inquil 39 , populus mullus est , de
cum legimus de Debbora mulieris triumphis, nec pone eos ad aquan et ibi eos probabo tibi . , Ui vi
ſemineam mentem muliebris (87) formido lurba deo , illi qui primi reprobati sunt , nec in aquani
vit. Quid ego illam magnificam et omnium femi descenderant, sed adhuc se calechumenos designa
narum nobilissimam memorem Judith ? quæ jam bant , et intantum formidinis vitio deterriti sunt , ut
perditis pene rebus non dubitavit sola succurrere , nec ad lavacrum salutare descenderent : illi ergo
seque suumque caput immanissimi Holophernis neci D sic reprobati sunt . Isti vero secundi ad aquam re .
sola subjicere , et processit ad bellum non in armis, niunt, ut ibi probentur. Et quomodo probentur, *i .
neque in equis bellicis , aut in subsidiis militaribus deamus : « Et dixit, inquil "o , Dominus ad Gedeon :
frela , sed virtule animi, el confidentia fidei, consi Omnem quicunque lanıbel aquam in lingna, sicut
Jio simul et audacia hostem perimit 38 : et quam viri Jambit canis, stalues eum seorsum : el omnem qui
perdiderant, femina reddidit libertatem patriæ . Et curvaveril genua sua ut bibal , transferes eum. El
quid tam longe nobis antiquorum exempla revolvi factus est , inquil, numerus eorum qui lamberunt in
mus ? In oculis nostris sæpe vidimus mulieres et manu aquam vel lingua, Ireccoli viri . Cæteri autem
virgines primæ adhuc ætatis pro martyrio tyrannica omnes curvaverunt genua sua , ut biberent aquam :
pertulisse tormenta , quibus ad infirmitatem sexus el dixit Dominus ad Gedeon : In trecentis viris istis
novellæ adhuc vitæ fragilitas addebatur . Sic ergo qui lamberunt in manu aquam , salvos vos faciam ,
3. Luc. xiv, 26 , 27 , 33. 83 Psal . xivi , 3 . 3 * ibid ., 1 . 35 Judith SIII. 3. Ephes. vi , 14 , 15, 16.
87 Malih . X , 23 . 38 Apoc . xix . 39 Jud . vii , 4 . 40 Jud. vii , 5, 6 , 7 .

(85) Mss . duo , quid ergo . ? Hoc eniin est . 1 Mss . ut in nostro lexiu .
(86) Libb. edili , ad milites suos ut vepiant. ( 87) Muliebris. Unus codexms., i infidelis. ,
989 IN LIBRUM JUDICUM JIOMILIA VUI. 990

el tradam Madian in manum tuam . » In omnibus A mus ( 88) nt etiam nos mereamur ascribi . Quomodo
pene relerum gestis mysteria designantur ingentia , tamen isti pugnant ? Hydrias , inquit, portant et
sicut etiam in hoc loco fieri videmiis , quia ii qui lampadas el buccinas corneas in manibus suis, et
descendunt ad aquam , id est qui ad baptismi gra sic , inquil, veniunt ad illas innumeras multitudines
tiam veniunt, non debent procidere in lerrani, nec hostium , in quibus erant cameli sicut arena maris .
flectere genua sua, el cedere lcnlationibus venturis, El cum venissent ad bellum , buccinis , inquit, cor
sed stare firmiter el constanter, sicut el prophela neis insonuerunt. Et demiserunt, inquit, hydrias de
dicebat " : « Demissas manus, et dissoluta genua manibus, et contritæ sunt. Tunc vero arreptis lam
osigite ; » et " : 1 Gressum rectum facile semitis padibus proruunt in adversarios, simul el buccinis
vestris. , Venisti ad aquam baptismi , illud est cer concrepant. Vide quia electi milites Dei cum lam
laminis el pugnæ spiritalis inilium , hinc tibi adver padibus pugnant. Sic enim cos Christus armaverat
sum Zabulum nascitur pugnæ principium . Si remis dicens *7 : « Sint lumbi vestri præcincti, et lucernæ
sior fueris , si fecli facile polueris , quomodo pugna. vestræ ardentes. » Et iterum * 8 : < Sic ſulgeat lux
his ? Quomodo stabis adversus asculias Zabuli ? vestra coram hominibus, ut videant opera vestra
Propterea el Apostolus clamat * : « Slale ergo, et bona , el glorificent Patrem vestrum qui in cælis
nolite 478 iterum jugo servitutis hærere. , El B est . , Talibus ergo lampadibus accensis , pugnare
ilerum dicit ** : « Slate in Domino. , Et tertio di decel milites Christi , luce operum refulgentes, el
cil 6 : Quoniam tunc vivimus, si vos stalis in Do splendore gestorum . Quæ sunt autem buccinae cor
mino . , Ille igitur probabilis , ille eleclus est , qui neæ , ex quibus tuba canunt ? Qui de cælestibus lo
posteaquam ad aquas baptismi ventum est , Mlecti ad quitur, qui de spiritalibus disserit , qui mysteria re
necessitales lerrenas et corporeas nescit , qui viliis gni cælorum revelat , ille -buccina concinit, ille de
non indulget, neque ob peccati sitim slernitur pro luba loquitur , qui de magnis et maximis loquitur,
nos. Sed el quod dicit eos manu , vel lingua aquam qui scientiam Christi humanis auribus pandil. Sed
lambere, non absque sacramenti quadam signif cur el cornea dicitur buccina ? Quia el de sancto
cantia hoc mihi videlur scriplum , scilicet quod et dicitur : « Cornu ejus exaltabitur in gloria . 1
manu et lingua operari debent milites Christi , hoc Unde el uniuscujusque buccina dicitur cornea , in
est opere el verbo : quia « qui docel et facil, hic eo quod multiplicem scientiam Christi , et crucis
magnus vocabitur in regno cæloruna 56. , Quod ejus, quæ in cornu designatur, disserit sacramenta .
autem etiam similitudinem canis lambentis Scriptu Cum hac ergo buccina militantes , et cum hac pu
ra posuil , videlur mihi islud animal hoc in loco c gnantes, vincimus alienigenas , ei bostes in fugam
propterea nominalum , quod super omnia cælera vertimus, etiamsi ſuerit multitudo eorum sicut lo
animalia amorem dicitur proprii domini servare, cuslæ. Locustis enim comparala esi dæmonum mul
nec tempore, nec injuriis oblillerari in eo ferlur af. litudo , quibus neque in cælo, neque in terris est
feclus. Trecenti ergo soli , qui sacramenti hujus sedes. Præcedat ergo et nos hoc bello operum lux,
imaginem præformabant, isti electi , isti probati , scientia virtus, divini verbi prædicatio . Pugnemus
isti ad victoriam consecrati, qui ex ipso numeri et nos in hymnis et psalmis et canticis spiritalibus
sacramento obtinere adversarios possunt. Trecenti concinentes el clamantes ad Deum , ut ab ipso vi
elenim sunt, qui tertio centena multiplicant , et cloriam consequi mereamur in Christo Jesu Domi
perfectæ Trinitatis numerum ferunt, sub quo nume no nostro, cui est gloria el imperium in sæcula
ro omnis Christi censelur exercitus. In quo opla sæculorum . Amen .

POYO . RUTH .

(89) Και όνομα τη δευτέρα Ρούθ . Ρουθ τύπον D
Çépei Tūv Ovūv • tes xatéh !Te tà Táopia , xal tiveó-
θη τη Ισραηλιτική, έξει . Ζητητέον δε πως, του νόμου
απαγορεύοντος μη εισελθεϊν Μοαβίτην είς Εκκλη
σίαν Θεού, ή “Ρουθ Μοαβίτις ούσα εισήλθε. Και τούτο
ζητών χρήσαι τω: « Δικαίω δε νόμος ου κείται , αλλά
αδίκους και ανυποτάκτοις ..»I
El nomen secundæ Ruth 60. Gentium figuram
gerit Ruth ,quæ relictis patriis, Israeliticæ genti in
serta est. Quærendum est autem cur lege velante
ne Moabites ingredialur in Ecclesiam Dei , Rütb
Moabitis intraril. Hoc inquirens utere his verbis 81:
« Justo lex non est posila , sed injustis el non sub
dilis. ,

* Isa . XXXV , 3. *: llebr. xii , 13. 43 Gal . v , 1 . * Pbilip . iv , 1 . 48 | Thess . 111 , 8. " Maill . v , 19 .
" Luc. XII, 35 . 48 Mailh . v , 16 . 19 Psal . CXII , 9 . 50 Rulli, 4. 0p ] Tim . 1, 9 .

(88) Mss., 1 oplamus . , Libb. editi, « oblinemus . )

189) E schedis Combeſisii desumptum est hoc fragmentum .

1
091 EX ORIGENE

479 MONITUM

AD ORIGENIS EEHTATIKA IN LIBROS REGUM .

Unica lantum hodie superest Latine Origenis homilia in initium libri primi Regum . Interprelem suspi
catur Huetius Rufinum , auctorem vero Origenem prorsus negaril Rivelus Critic . sac. lib . 11 , propletea
quod in illa mentio esl Alexandri papæ . « Quis , inquit , ille Alexander papa ? si primus episcopus Romanas
ejus nominis, multo antiquior est ; sin vero episcopus Alexandrinus, multo recentior. ) Quasi vero ea mlale
non florueril sanctus Alexander eviscopus Jerosolymitunus de quo Eusebius Historiæ ecclesiasticæ lib . 11,
cap . 11 , et alibi .
Alteram in ejusdem primi libri capul 28 de Engastrimytho e codice manuscripto Græco Vaticano eruit,
Latine verlil, ei Lugduni ann . 1629 Græce simul et Latine in lucem primus edidit Leo Allatius . Cilalus ab
Eustathio locus in ea reperitur, nec ex stylo dubitandi locus est quin Origenis sil genuinus felus.
Præler duas hasce oratiunculas quæ solæ hodie supersuni, Cassiodorus listiiut. cap . 2 , quatuor comme
morat Adamanlii nostri homilias in librum primum Regum , unam in secundum , item alteram proliram ir
librum secundum Paralipomenon, et ibidem cap. 6 , ait se i in Esdræ libris duobus Græco sermone singulas
homilias exposilas Origenis invenisse, qure Bellaloris labore translatæ sunt. » Ipsemei Origenes homilia lertia
in Jesum Nave monet se < aliquando in quadam ecclesia dispulasse de duabus neretricibus de quibus scri
ptum est in lerlio Regum . , Verum injuria lemporum harc omnia perierunt, nisi forle illorum pars fuerint
paucula illa fragmenta quæ e Calenis Græcis Regiis eruit Combefisius in cujus schedis assertantur , unde ea
nos in hanc editionem nostram transferimus.

ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ

ΕΚΛΟΓΑΙ ΕΙΣ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗΝ ΤΩΝ ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ .

EX ORIGENE

SELECTA IN LIBRUM PRIMUM REGNORUM .

Penilet me quod constituerim Saul regem 81. Quem- A Παρακέκλημαι ότι εβασίλευσα τον Σαούλ εις
admodum hominum quidem manus , pes , oculus , βασιλέα . "Ωσπερ επ ' ανθρώπων μεν χείρ, και πούς,
cæleraque membra nominantur, in Deo vero ma και οφθαλμός, και τ' άλλα ονομάζεται επί δε Θεού ,
nus, id est facultas creandi , pes, id est presentia , χείρ μεν , το δημιουργικόν πους , το της παρουσίας
Oculus autem , id est vigilantia : sic et ira Dei , con οφθαλμός δε , το εποπτικόν » ούτω και θυμός Θεού , η
Ira delinquenles correptio dicitur, pænitentia vero , κατά πταιόντων παιδεία λέγεται μεταμέλεια δε , και
ca quae ab una re ad aliam rem fit mutatio . Ex jis από πράγματος εις πράγμα μετάθεσις. Εκ των εφ
quæ in nobis suni , necesse erat prophetas suum ad ημίν, έδει συγκαταβατικώτερον όμιλείν τους προφήτας
gravissimos menle sermonem accommodare, il com βαρυτάτοις τον νούν , ένα χωρηθή . Και πάλιν ει πάν
prehenderetur. Et rursus si cuncta prævidit Deus, τα προείδεν ο Θεός, ουκ αφ' ών προείδε θυμούται, η
non ob ea que pravidit , irascitur , aut ipsum pα- μεταμελείται . Ού πάθος εστί Θεού θυμός , η μεταμέ
nilet. Non aſſeclus est ira Dei , vel pænitentia , sed λεια, αλλά του θυμού έργον η κόλασις · και το της
ire 480 opus est vindicta , pænitentiæ vero opus, μεταμελείας , απόστασις μεν του προτέρου , μετάθεσις
ab una re defeclio , el ad aliam translatio. Vel sic : δε εις άλλο . " Ή ούτως · ανάξιον εαυτόν εποίησε Σαούλ
indignum se regno fecerat Saul, ita ut si naturam της βασιλείας, ώστε ει φύσιν είχεν μετανοούσαν, μετ
habuisset poenitentem , ipsum illius ponituisset. B έγνων αν επ' αυτώ . "Εδει δε αυτόν συνιδείν , ώς μία
Perspicere debuit quod una stilla divinæ bonitatis σταγών της θείας φιλανθρωπίας πάσαν την αγαθό
omnem hominum bonitatem vincit. At vero Deo τητα των ανθρώπων νικά. Ο δε του Θεού κολάσαι
vindictam præcipiente misertus est . Non tam ipsum κελεύσαντος, ώκτειρε. Ου τοσούτον μεν γαρ αυτόν
condemnavit illicita erga Agag misericordia , quam κατέκρινεν ο παράνομος έλεος του Αγάγ, όσον της

sol Reg. XV , 11 .
995 SELECTA IN LIB . I REGUM . 994
απληστίας και φιλοχρηματίας το πάθος. Τα πίονα Α insatiabilis avaritice affectus . Quidquid enim pingue
γάρ των ποιμνίων περιεποιήσατο εαυτό. erat in gregibus ovium , illud sibi reservavit.
Και αυτός πυρράκης . Ο μεν ούν Ησαύ πυρδά El ipse ruſus 63. Esau quidem e rufus eral, sicut
κης ήν, ώσει δοράν δασύς , την εξ αμαρτίας έχων pellis pilosus, 5 liabebat quippe ex peccato mortali
νεκρότητα, και φόνον κατά του Ιακώβ . Ο δε Δαυίδ lalem el cædemn contra Jacob . David autem « rufus 1

« πυρδάκης μετά κάλλους οφθαλμών, και αγαθός τη cuin pulchritudine oculorum , et bonus aspectu Do
οράσει Κυρίου , και ένα το διορατικών δηλώση του mino, , ut perspicacia Davidis ostenderelur. Ε
Δαυίδ . 1 1.
Και νύν ει εισίν υπό την χείρα σου πέντε αρ Et nunc si sunt sub manu quinque panes 84. Pre
του. Προυδήλου δε και ότι η βασιλική φυλή και η significebat regiam triburo et sacerdotalern coali
ιερατική έμελλε συνάπτεσθαι εν Χριστώ τω ιερεί luras esse in Christo sacerdole simul et rege .
όμου και βασιλεί. Η
Ουκ εισίν άρτοι βέβηλοι. Βεβήλους , ου τους ακα Non sunt panes proſani 68. Profanos, non immun
θάρτους λέγει , αλλά τους ουχ αγίους · και, ώς Ακύ dos dicit, sed non sancios, et ut Aquila verlii, lai
λας εξέδωκε, λαϊκούς ουχ ότι βέβηλοι οι μή άγιοι , cos : non quod profani , qui non sancti, sed quod
.
αλλ' ότι προς το άγιον συγκρινόμενοι . "Εξ δε άρτους B cum sancto comparati . Sex autem panes habuil
είχεν η τράπεζα αει αλλασσομένους υπέρ των δώδεκα mensa qui semper mulabantur, quos el vocabant es
φυλών, ούς ενωπίους εκάλουν » ώς έκαστον εκ δύο φυ adverso posilos pro duodecim tribubus ; ita ul unus Ε,
1.
λών προσφέρεσθαι . Το γαρ εκ τούτου καλείν , το τάς quisque a duabus tribubus offerrelar . Inde enian
11
illis nomen , quod tribus Israel in eamdem anini 1
φυλάς Ισραήλ εις ομόνοιαν συνάπτεσθαι . Προεση Ε
μαίνετο δε και το , ανά δύο πέμπεσθαι τους μαθητές sententiam convenirent. Præsignificatur cliam fore Ε
ul bini el bini a Christo discipuli millerenlur ad Ε
υπό Χριστού κηρύσσειν εν ταις φυλαϊς Ισραήλ : εί
tribus Israel el simul csset duodecim apostolorum Ε
ναι τε άμα των δώδεκα μαθητών αριθμών.
numerus .
Και εκεί ήν εν των παιδαρίων . Δηλοί ότι διά νό El ibi erat unus puerorum . 56. Significat propter
σον, ή δι' αμαρτίαν παρέμεινε Δωή , ο Ιδουμαίος peccatum vel ob niorlbum renmansisse Doeg Idu
ενώπιον Κυρίου θεραπευόμενος και εξομολογούμε mæum ut serviret et confiteretur coram Domino,
νος: η δαιμόνων, ώς ο Σαούλ , ού τας ημιόνους έβο. vel coram dæmonibus, quemadmodum Saul cujus
GXEY , mulos pascebai.
Και Σαούλ εκάθητο εν τω βουνό. Ο Σαούλ του El Saul sedebat in colle 87. Saul typum ſert mali
πονηρού πνεύματος τύπον φέρει , άρξαντος του Ισ C gni spiritus qui dominalus est Israel dicenti : « Non
habemus regem . , Nam priscus populus conteniplo
ραήλ, τότε είπόντος : « Ούκ έχομεν βασιλέα . » Και
γάρ ο πάλαι λαός εξουδενώσας τον Δαυίδ βασιλεύοντα Davide rege suo petiil Saulem regem sibi dari .

αυτού , ήτησε τον Σαούλ άρχοντα αυτώ δοθήναι .

"Εκ των Ωριγένους εις την δευτέραν των Βασι Ex commentariis Origenis in librum secundum Re
gnorum .
" Οτι αντέστησαν οιλειώντυφλ.οί και οι χωλοί . Ιε Quia adversali sunt cæci et claudi 38. Jebusai
βουσαί οι φιλόπ τωχον τον Δαυίδ υπέβαλον από του τεί pauperum amatorem David a muro commonuerunt
χους υβρίζε ιν αυτόν τους χωλού ς και τυφλούς . Ο δε conviciari ipsi cæcos el claudos . flic autem capris
κρατήσας την Ιερουσαλήμ , ου μόνον ουκ εκάκωσεν Jerosolymis non solum nihil eis mali rependit, sed
αυτούς · αλλ ' έννομον έθετο τοίς αυτού στρατιώταις : militibus hanc legem tulit 59 : « Si quis interſecerit
« Εί τις ανέλοι τυφλόν Ιεβουσαίον , ή χωλόν , απτέ cæcum Jebusæum , vel claudum , langatur pugione , ,
τθω εν παραξιφίδι » , ήγουν « αναιρείσθω. » Ει γάρ hoc est « occidalur , 1 Quamvis enim odio haberent
και εμίσουν την ψυχήν Δαυίδ, αλλά φείδους έτυχον . animam David , eis parcilum est.
Εκ των Ωριγένους εις την τρίτην των Βασι- D E81 E commentariis Origenis in librum tertium
λειών . Regnorum .
Και σφύρα και πέλεκυς και πάν σκεύος σιδή El malleus el securis el omne vas ferreum 6. Do
ρου. Οίκος δε η Εκκλησία του Θεού εν ή ου δεί άκου inus , est Ecclesia Dei , in qua non audiendus est
σθήναι σφύραν . Σφύρα δε πάσης γής, ο διάβολος και malleus. Universæ aulem lerræ malleus est diabo
έστιν ο μή φροντίζων αυτής, οιονεί τις ύλη τυπτο lus : de quo qui non cural, esl veluti maleria quæ
μένη παρ' αυτής και μη πάσχουσα . « 'Ιδού γάρ, φη dam quae ab ipso perculitur el nibil paliiur : « Ecce
σιν 'Αμώς , ανήρ έστηκώς επί τείχους αδαμαντίνου , enim, inquit Anos 1 , vir stabat super murum ada
και εν τη χειρί αυτού αδάμας , ός αδάμας υπ' ου mantinum : et in manu ejus adamas; » qui adamas
δεμίας συντριβήσεται σφύρας. Κάν εφεστήκει γούν a nullo malleo conleretur. Quamvis igitur inslet
ο διάβολος σφύρα, και υποκείμενος ο δράκων ώσπερ diabolus malleus, el subjeclus draco tanquam incus
άκμων ανήλατος , ουδέν ο εν τη χειρί Κυρίου και υπό indowuila , qui in manu Dei est el sub providentia

56 ibid . 7. 67 Reg. 1815 , 6 , 88 14 Reg. V , 6 . 69 jbiii . 3.

33 | Reg. Χνι.12 . 5 * I Reg . ΧΧΙ, 3. 85 ibiz!. 4 .
60 1Η Reg . 1 , 7 . 61 Amos vii, 7 .
995 ORIGENIS 996
ejus adamas, non cadet . Murus enim adainanıinus , A TV ŠTILTXOTIT,V autoữ đôduas receitar. Teiyos yło
qui in manu Dei imperturbatus manet, est sanelus, ο άγιος αδαμάντινον , και εν χειρί Κυρίου μένον άπα
licet niedius apprehendatur inter malleum et dra θες , κάν μέσος ληφθή της τε σφύρας και του δράκου
conem . Quanto amplius verberatur, lantu clarior τος . "Οσα δε τύπτεται, λαμπροτέραν αυτού την άρε
virtus ejus evadit. Diabolus enim ut qui lapidum την επιδείκνυσι . Ο γάρ διάβολος οίά τις λίθων αγνοών
ignoral naturam , multis ictibus probal eum qui est φύσιν , διά πολλών δοκιμάζει πληγών , τον οίον αδά
ceu adamas et cujus solus Deus naturam novil. μαντα, Θεού μόνου την τούτου φύσιν ειδίτος .
Et commentariis Origenis in librum quurlum ’'Εκ των Ωριγένους εις την τετάρτης των Βασι
Regnorum . λειων ..
Ecce autem cum pueris tuis quinquaginta viri , Ιδού δε μετά των παίδων σου ν ' άνδρες υιοί
filii virtutis 68. Christus virtus, diei filios facil, el si δυνάμεως. Χριστός δύναμις , ημέρας υιούς ποιεί
quis est vir virtutis, filius Christi est . Accidit autem και εί τις εστίν ανήρ δυνάμεως , έστιν υιός Χριστού.
ul quæ sub Christo sunt virtutes filios nequeant Ποτέ δε υιούς ποιείν αι υπό Χριστόν δυνάμεις ου δύ
facere ; si autem faciuni , at solum infantes. νανται . Ει δε και ποιούσιν , αλλά νηπίους.

ORIGENIS HOMILIÆ IN LIBRUM REGNORUM .

HOMILIA PRIMA . B agri plante esse possumus el oplamus, non tamen

De Helchana of Phenenna , el Anna et Samuele , eumdem saporem reddere. In fructibus quidem
Heli , et Ophni el Phinees. confitemur nos habere aliquid amariludinis in sa.
1. Non lunc tantummodo Deus plantavit paradi pore, aut forte quod videlur (92) magis quam sit
sum , sed donec slal vila mortalium , donec salus amarum : quia sermo correptionis amarus quidem
hominuto divinis institutionibus procuralur , sem videlur esse dum corripit, dulcis autem efficitur
per fiunt ea quæ justi vox orat in Psalmis, cum cum emendat. Vide eliam ipsius Domini el Salvalo
dicit 68 : « Inducens planta eos in monte hæredita ris nostri sermones, quia non omnes beatitudinem
tis tuæ . , Unde el omnes oramus esse plantatio Dei : continent, nec oinnes de venia et indulgentia pro
quia si quis non fuerit planlalio Dei , sententia semel lestantur, sed sunt in verbis etiam quædam ausie
a judice omnium Salvatore nostro lala est di ra et tristia . Sicut enim dicit : Beati qui hæc el hæc
cens 64 : « Omnis plantatio quam non plantavit Pa agunt, ita dicit , Væ illis qui hæc et bæc egerunt.
ler meus cælestis , eradicabitur . , Deus ergo plan Ego hoc etiam in prophetis perscrulatus sum , et jo
lat, el est quædam propria Dei agricultura, et ne veni paucis prophetarum istud esse concessum , ut
cesse est quod ager ille quem Deus colit el plantat, nunquam aliquid populis amarum aut triste loque
non unam habeat arborum speciem , sed tanquain C rentur, sed dulcia semper et lenia. Observalun 13
rus divilis et potentis agricolæ de omnium sit vir men est a prioribus nostris , quod in Psalmis tan
gultorum genere referlum . Quomodo autem omnia lummodo illis qui altitulantur « Filiis Chore , o in
habeantur in agro Dei , consideremus ex hujus ter ipsis solis nihil amariludinis rel austeritatis vide
ræ agris quos homines colunt . Nunquid in agro suo lur inſerri , sed hoc eis quasi divino munere conces
paterfamilias agricola lolum vineas habet, aut 10 sum est , ut nominis eorum Psalmi semper læta
tum ficus, aut lolum mala , vel palmas ? Sed qui di quæque contineant. Est ergo etiam in ipsis pro
ligens el industrius est colonus, ex his omnibus phetis multa diversitas . Alii cristia, alij läla denun
agrun consitum habet et reſerlum . Sic ergo intelli tiant. Sed et ipse apostolus Paulus, qui imitator
gamus et in eo agro quem Deus planlal, quia non est Christi, habere se dicit virgam , ad eos ulique
una sola arborum species est , quæ tantum dulcia qui indigent disciplina : el in spirilu mansuetudinis
ferat poma , sed aliqua dulcia, aliqua austera , suæ venire se dicit , ad eos profecio , quorum vila cul
lamen unumquodque utilitatis et gratiæ (90) . Nolite pis carebal . El ila invenitur in una cademque ejus
ergo in nobis illud requirere, quod in papa 482 Epistola sermo et amarus et dulcis. Sicut el ad
Alexandro (91 ) habelis. Falemur enim quod omnes Corinthios in prima parle prioris Epistolæ dicit “S,
D
nos superat in gralia lenitalis. Cujus gratiæ non quia ( in omnibus diviles facti estis in ipso , in omni
solus ego prædicator exsisto , sed vos omnes ex verbo , et in omni scientia , sicut testimonium
perti cognoscilis et probatis Et ideo ejusdem quidem Christi confirmalum est in vobis , ila ut nihil vobis

6 IV Reg.11, 10.63 Exod . xv , 17 . 6 * Mallh . XV , 13 . 68 I Cor. 1 ,.5, 6, 7.

(90) Unus codex mss . , 1 sua lamen unumquod bias Historire ecclesiasticæ lib . vi , cap . 8 et 27.
que vtilitale et gratia . ) Ilinc etiam collige banc homilian habitam esse
(91 ) Alexandro . Alexandrum intellige Jerosolymi Jerosolymis
lanum episcopum , Origenis amicum , de quo Eusc (92) Mss . , , videtur. 1 Editi, judicatur. ,
 997 IN LIBRUM REGUM HOMILIA I. 998
desit in ulla gratia exspectantibus revelationem Do- A posuimus indicelur. Fortassis enim dicet nobis
mini nostri Jesu Christi. , Et paulo post gradiens, aliquis ad audientiam legis nostræ nuper accc
vide qualiter sermo ejus exasperalur cum dicit 60 : dens : Christiana religio pudicitiam profitetur, in
1 Uicnino auditur in vobis fornicatio , el talis forni lantum ut , si fieri potest , nec continga mus omnino
calio qualis nec inter gentes, ila ut uxorem patris mulierem . Sic enim dicit Apostolus 68 : ( Bonum
aliquis habeat . El vos inflati estis, et non magis est homini non tangere mulierem . , Isle autem juro
luxistis, ut tollatur de medio vestrum qui hoc opus slus luus Ilelchana qui nobis a Scriptura proponi
fecit . , Hoc autem ideo scribebat , quia non omnes lur ad exemplum , duas simul uxores habuisse
ad quos sermo ejus dirigebatur, laude digni erant, describitur : ex quibus illa quæ prior nominalur,
neque omnes confutari vel corripi merebantur : non habet filium , id est , Anna ; Phenenna autein
et ideo amara dulcibus miscet, ul laus ad optimos et mullos habere filios dicitur et multas acce
quosque, correptio vero referatur ad pessimos. Hæc pisse portiones. Illa autem prior unam solain ,
idcirco diximus in præfatione, quia scio vos consue quia ipsa sola est , accepit partem , et de sterili
visse lenissimi patris Julces semper audire sermo tale conqueritur . Nunquidnam et nos contristari
nes, nostræ vero plantationis arbuscula habet ali debemus quia filios non habemus, el virgines 483
B
quid austeritatis in gustu , quod tamen orantibus nostræ contristari debent quod sine filiis vivunt ?
vobis fiet medicainentum salutis : quia el medica Hæc dixi assumens personam eorum , qui nondum
menta quædam sunt dulcia , quædam vero auslera , plene instructi de his quæ in Scripturis veleribus
nonnunquam et amara , et tamen in suis quæque recitantur , moveri scrupulosius solent. Deprecor
locis remedia tribuunt, si cum mensura et temporis autem vos omnes , ut quoniam sensum lam diffici
opportunitate sumanlur. lium rerum conamur aperire , el ea quæ velamine
2. Historia nobis recitala est de primo libro oblecta sunt Ecclesiæ auribus pandere (in lectione
Regnorum , quæ ila videtur difficilis, ut absque di enim Veteris Testamenti , sicut dicit Apostolus 69 ,
vinæ virlulis gratia explanatio ejus non possit ex velamen est positum) precibus a Domino poslulelis,
poni . Refertur ergo ibi 65 : 1 Eral vir unus ex Ra ut dignetur nobis ad se conversis auferre velamen
maihain Sophin de monte Ephraim , el nomen eljam de hac lectione quam habemus in manibus, et
ejus Helchana . ) El cum enumerassel omnem ge- plenius nobis reserare quæ lecta sunt , ul el nos
Derationem ejus, dicit : « Et huic erant, inquil, duæ possimus revelala facie in his quæ lecta sunt glo
uxores , nomen uni Anna, et nomen secundæ Phe riam Domini speculari .
nenna : et nati sunt Phenennäe filii, el Annæ non C 4. « Erat, inquil, vir unus de Ramalha de monte
erat filius . El ascendebat vir ille de civitale sua a Ephraim . , Non me latel primo loco quoil in ali
diebus in dies, ut adoraret et immolaret Domino quibus exemplaribus habetur : « Fral vir quidam , »
virtuluin in Silo . Ibi erant Heli el duo filii ejus , sed in his exemplaribus quæ emendatiora probavi
Opboi et Phinees, sacerdotes Domini. Et facla est dies mus ita habetur : 1 Erat vir unus. , In quo nobis
in qua immolavit Helchiana, et dedit Phenennæ uxo etiam Hebræi, qui contradicunt in cæteris , acquie
ri suæ , et omnibus aliis ejus el filiabus partes : scunt. Erat ergo vir unus . Vide si non hoc ipsuin
Annæ autem dedit unam partem . Non enim habebat pertinet ad laudem justi quod dicitur de eo : « Erat
filios , quia concluserat Dominus vulvam ejus. vir unus . 1 Nos qui adhuc peccatores sumus non
Tum deinde reſert Scriptura , quia contristata est possumus istum lilulum laudis acquirere , quia unus
Anna , quod cum acceperit Phenenna plurimas por quisque nostrum non est unus , sed est multi . In
tiones cum filiis, ipsa unam solam acceperit par luere namque alicujus vultum nunc irati , nunc ite
tem , el quia hoc dolore perculsa templum Domini rum tristis , paulo post rursum gaudentis, et iterum
ingressa defleverit et oraverit cum silentio , ila ut lurbati, el rursum lenis, in alio lempore le rebus
non audiretur vox ejus : et quia pulans eam Heli divinis et vitæ æternæ actibus consulentis , paulo
sacerdos esse ebriam , increpaverit eam , ipsa vero D post vero vel quæ ad avaritiam , vel quæ ad gloriam
cum humilitate respondens satisfecerit sacerdoti , sæculi pertinent molientis . Vides quomodo ille qui
oraverit (93) autem ad Dominum , ut conciperet putatur unus esse, non est unus, sed tot in eo per
filium , promillens se Deo consecraturam quodcun sonæ videntur esse quot mores , quia et secundum
que genuisset. El cum ex repromissione filium Scripturas e insipiens sicut luna mulalur 70. , Unde
suscepisset, refertur quod a lacle depulsum oblule et luna cum videalur una esse per substantiæ im
ril eum Domino. Non enim poterat offerre Domino mutationem , tamen semper a semelipsa alia est
prius euin quam a lacle depelleret. Offert ergo eum semperque diversa : et sic etiam in ipsa constat
in oratione quadam propheticis distincta mysteriis . quod una mullæ sint. Sic ergo el nos qui adhuc in
Abbreviavimus quantuni poluimus continentiam sipientes suinus et imperfecti , quia semper mula
lectionis. mus sententias , et semper diversa cupimus el sen
3. Videamus nunc quid etiam per hæc quæ pro limus, unus non possuinus dici . De justis aulem

69 Il Cor . III . 70 Eccli . XXVII , 12 .

** I Cor. v, 1 , 2. 67 | Reg . 1 , 1,-5.6 I Cor . vii , 1 .
(93 ) Unus codex , 1 oravil . i
999 ORIGENIS 1000
non solum per singulos unus dicitur, verum et om- A collibus quidem . De monte , inquit , est. De quo
nes competenter uniis dicuntur. Et cur non omnes monte ? De inonte Ephraim , qui interprelalur fra :
unus dicantur , quorum cor et anima una esse de clificatio (94) . Ergo de monte fructifero , el lo
scribitur ? Unam semper omnes sapientiam medi cus ejus fructifer. Vide et Scripluram , quam lau
tantur, unum sapiunt, unum sentiunt, unum Deum dem montibus dicit : « Deus , inquil " , Deus mon
venerantur , unum Dominum Jesum Christum colle tium est, et non est convallium . , Sed et nomen
fitentur, uno Spiritu Dei replentur. Unde merito el justi bujus est Helcbana ( 95 ), quod interpretatur
ipsi omnes, non solum unum , sed et unus dicuntur, possessio Dei . Certum est quia ille de quo dictum
sicul et Apostolus designavit , dicens " : Omnes est quod unus esset vir, possessio Dei est el nou
quidem currunt, sed unus accipit palmam . , Vides possessio dæmonum . Quem enim dæmones possi
manifeste quia omnes jusli , unus est qui accipit pal- dent, non est unus, sed multi : sicut el ipsi de.
mam . Vere enim imilalur jusius qui talis est unum miones de eo quem possidebant responderont di
Dominum . Nam ut ego arbitror , et illud quod per centes, quia legio nomen est ei . Unus vero est Hel.
prophetam dicitur 78 : « Audi, Israel , Dominus Deus chana , qui est possessio Dei , qui el habel patriam
luus Deus unus est , i min tan im numero unus montem Ephraim , montem fructiferum . 484 Isle
designatur , qui ulique supra omnem nunieruin B ergo tam laudabilis vir habuit duas uxores. Nomen
esse credendus est : sed per hoc magis unus dici uni Anna, el nomen secunde Phenema. Habuit al
intelligendus est, quod nunquam a semetipso aller lem filios de secunda Pbenenna : sterilis uxor erat
ellicitur, hoc est , nunquain mutatur , nunquam in prior illa , quæ et nobilior eral . Similia invenies et
aliud vertitur, sicut et de eo David proleslalur di in Genesi. Cognala quippe est sibi Scriptura divina.
cens 18 : « Tu autem idem ipse es, et anni lui non Invenies ibi primam uxorem Abrahæ Saram nobis
deficient. , Sed et illud in hunc sensum respicit liorem , secundam vero Ægypriam Agar ignobilem
quod scriptum est ** : « Ego sum Dominus Deus fuisse, et ante patrem effectum Abraham de igno
vester , el non immutor. , Immutabilis ergo est bili , quam de nobili 78. Fii autem postmodum elian
Deus : et per hoc unus dicitur , quod non mula de nobili conjuge pater. Ita ergo el nunc Helehala
lur . Sic ergo et imitalor Dci justiis qui ad imagi bic qui est possessio Dei , prius de secunda uxore
nem Dei factus est unus et ipse cum ad perfe eflicilur pater , quoniam quidem concluserat Deus
ctuin venerit appellatur, quia et ipse cum in virtutis vulvam Sarze. Post plurimos vero parlus Phenen
summa constiterit , non mutatur , sed unus perma næ , et Annæ vulva oralionibus el precibus aperilir,
net semper. Nam dum in malitia est unusquisque, et ellicilur el ipsa mater filii ejus quem obtulit
per multa dividitur et in diversa dispergilar : el dun c Deo . Quid ergo haec in se sacramenti contineant ,
in multis est malitie generibus, dici non potest unus. videamus : Phenenna interprelalur conversio (96),
Jgitur quia secundum mirabilem banc unitatem Auna aulem interpretatur gralia (97) . Unusquisque
unus est juslus, imo et plures justi unus sunil , ideo ergo nostrum qui vuli ellici possessio Dei , istas sibi
el sanctus Apostolus omnem cohorlalur Ecclesiam duas jungat uxores , et cum ipsis sibi nuptias cele
dicens 78 : « Ut idem dicalis omnes, el non sint in brel . Primam sibi jungal , quæ nobilior esl el gene
vobis schismala , siltis autem perfecti in eodem sensu rosior, gratiam . Hæc nobis per fidem prima conjun
et in eadem scientia , , Propterea el in Actibus apo gitur, sicut et Apostolus dicit 79 : « Gralia salvi (a
stolorum cor el anima credentium una esse dici cli estis per fidem . , Secundæ vero conjungatur
lur 78. Si aulem et subtilius aliquid considerare Phenennæ , id est , conversioni : quia post gratiam
velimus , invenire possumus et aliam unilalem . credulitatis emendatio fit morum el vilæ conversio.
Verbi gratia , si ila mortificavcro membra mea , ut Seil cum iste sit orilo nuptiarum , alius ordo pro
jam non concupiscat caro adversus spiritum , neque creationis efficitur. Prima namque nobis parit filios
spiritus adversus carnem , si jam non sit alia lex in Pheneona, quia primos fructus de conversione pro
membris meis quæ pugnet legi mentis meæ , et ca ferimus, el prima justitie germina de actibus et
plivum me ducat in legem peccati , si oinnia quæ in- D operibus procreamus. Primum namque justiliz
tra me sunt in uno atque in eodem sensu perfecta opus est converti a peccatis : quia nisi ante con
sint, el una atque eadem sententia moveantur , tunc vertamur et declinernus a malo , nec de Anna etici
ero et ego vir unus. patres , nec de gratia poleriinus filios generare.
5. Hic igitur laudabilis duarum uxorum vir priino Videamus ergo nunc uniuscujusque differentias.
oinnium unde sit videamus : « De monte , inquit, Filios habet Phenenna, sed qui non assistunt Deo .
Ephraim , » Ergo non juslus de vallibus , nec de Neque enim tales esse possunt filii conversionis ut
campis , nec de ullis inferioribus locis , sed nec de assistant et adhæreant Deo . Nec tamen inanes ei

71 I Cor , ix , 24. 72 Deut. vi , 4. 73 Psal . cil , 28 . 1 * Malach . III , 6 . 78 I Cor . 1 , 10. 76 Act. If.
7? Reg . xX , 28. 78 Gen. xvi el XXI. 79 Ephes . II , 8 .

(94) Ephraim , qui interprelatur fructificatio. A ( 96 ) Phenenna interpretatur conversio. A

1793 i fructilicavii . , a aspexil, verlit , convertil. )
(95) Helchana, quod interpretatur possessio Dei . (97) Anna auiem interprelalur gralia. Ab Ti
А Top posseditovel 78 « Deus .) gratia . )
 1001 IN LIBRUM REGUM HOMILIA I. 1082
penitus alieni sunt a rebus Dei . Accipiunt namque A reunr in Jerusalem . In hoc ergo loco qui appellatur
parles de sacrificiis divinis, et edunt de hostiis Dei . Silo , bostiæ pro peccatis offerebantur , et ibi fiebat
Unusquisque ergo nostrum primo convertitur a purgatio peccatorum . Siló autem interpretatur
peccalo , el ex conversione generat opera justiliæ . avulsio vel excalcealio (99) , hoc est calceamenti re
Postea vero excitala in nobis Anna per zelum el solutio , el uterque sensus convenienter aplatur.
æmulationem boni , precem fundit ad Deum , ul ct Locus enim in quo peccata purgantur, recte avulsio
ipsa filios generet. Quales ergo Anna , quae est gra nominatur, ubi a vellilur cor lapideum , et inserilir
lia , filios generat ? Qui assideant Deo. Gratia enim cor carneum : vel excalcealio , quia omnes donec
el veritas per Jesum Christum facta est 80. , lic ad sanclum locum veniamus , excalceati sumus :
ergo est filius gratiæ , qui Deo vacat el verbo Dei . eum autem pervenerimus ad eum , discalceari jube
Vis autem evidentiorem tibi ostendam et in Evange mur. Sic dicilor ad Mosen 86 : « Solve corrigiam
liis hujusmodi intelligentiae formam , quae in lege calceamenti lli. Locus enim in quo lu slas , terra
quidem adumbratur per uxores , in Evangeliis vero sancta est . , Et quid pulamus quod in his 1:00
jam prxsens describitur per sorores ? Vide Martham aliquid mysterii obleclum sit , sed quia Deus
el Mariam 81 : ex quibus quidem Martha conturba 485 exsecrabatur calceamenta Mosi corporalia ,
tur, et salagit circa multum ministerium , et explet B ideo bæc jubebantur ? Aut illud magis pulandum
opera conversionis, el per hæc velul conversionis est , quod cum exiret de terra Ægypti , habebat
filios generat. Maria vero, secus pcdes Verbi Dei calceamenta de pellibus morluis, el eral velut qua
intenta , optimam partem elegisse dicitur , et per dam mortalitate constrictus : cum vero cæpit proficere
hæc intelligilur velut gratis germina procreare . Sic . ad virtutem et ascendere montem Dei , atque ibi ini .
ergo el nunc Anna generat filium . Quem filium ? mortalibus ministrare mysteriis , tunc dicit ad eum
Samuelem , inquit , qui Deo assistit , de quo in Psul ut indicia mortalitatis abjiceret , quæ in calcea
mis dicitur 88 : « Moses el Aaron in sacerdotibus mentis pelliceis designantur. Ego puto quod pro
ejus , et Samuel in his qui invocant nomen ejus . : plerea et apostolis suis Salvator præcepil , ne ba
Sed el Jeremias dicit
83 1 Si slclerint Moses et berent calceamenta in pedibus suis, ut ipsorum
Samuel in conspectu meo , non dimillam eis. , Si pedes qui currebant ad annuntiandum vitam æter
ergo tanius el lalis est filius gratiæ , et nos festine nam , omni carerent mortalitatis indicio : quippe
nius quidem ad Anne nuptias, sed patienter aga qui illam viam incederent, quæ dicit 87 : « Ego
mus ut prius nobis filii de conversione nascantur : sum via , veritas el vila . » Nemo enini viam vile
prilis in bonis operibus placeainus , tunc deinde el с cum mortalitatis indicio incedil. Talis ergo est locus
de gratia , el dono spiritus filium procreemus. El iste similiter ubi est lleli vir minus laudabilis. Pro
qualem filium ? Qualis hic filius esi , Samuel, inquit , peccalo enim retrorsum corruens exspiravit. Et non
qui interpretatur Ibi ipse Deus ( 98) . Vides quales pulemus quod iste solus retrorsum corruens exspi
bios gener.il gratia ? Sic eniin scriplum est de his raverit, sed et nunc si quis retrorsum corruit , si
qui spiritus gratiam consecuti sunt , dicente Apo quis retro convertitur a fide et veritate , necesse
stolo ** : 5 Si vero propheta intrel , aut imperilus, est ul cadat , el ul continuo moriatur. Sed el in Deu
aut idiola, in conventum vestrum , discernitur ab Teronomio comminatio peccatoribus inlcnlatur, cum
omnibus, occulla quoque cordis ejus maniſesta lient: dici :ur 88 : « Et opistholonus insanabilis. » Opistho.
el lunc cadens in faciem adorabit Deum , dicens lonus autem tergi sgritudinem el posteriorum par
quia vere Deus in vobis est . , lloc est ergo quod lium significat , el utique non sine causa , cum lot
interpretalur Samuel, ibi ipse Deus. Ubi enim spi- genera languoris babeantur bumani, hoc polis.i
rilus gratiæ , ibi ipse esse dicitur Deus. Sed isle mum genus langlioris ascribitur peccatori . Nam et
nobis lalis filius non potest nasci , visi præces - in Genesi uxor Lol , que relro conversa est, divi
serint prius filii Phenenna ; nisi enim præce num dicitur transgressa præceplum , quo ei manda
dant opera conversionis , non meremur gratiam D lum fucrat ne retrorsum respiceret, neve staret
spirilus , nec ex ipsa possuinus donum spiritus ge in omni regione, et ideo effecla est staliculum sa
nerare. lis 89. Dominus quoque el Salvalor noster in Evan
6. Videamus autem et ad quem locum convenie gelio : : Nemo, inquit 90 , millens inanum suam in
bat Helchana cum uxoribus suis , « Immolare , in aratrum , el retro respicicns aplius est regno Dei . ,
quil 85 , Domino in Silo . Erant autem , inquit, lleli Lusciper quoque cum de pluribus docuisset , addit at
ibi , el duo filii ejus Opbni et Phinees, sacerdotes hoc, dicens : « Memores estole uxoris Lot. » 0p
Domini. , Silo nomen est loci , in quo sacrificia limum igitur est oblivisci priora , oblivisci prieler
Domino offerebantur , priusquam templum edifica ila , uti ne comprehendat nos opistholonus, insane

89 Joann . 1 , 17. 81 Luc. X. 81 Psal. IC , 6 . 63 Jerein . iv , 1 . 84 I Corinth . xiv , 24 , 25. 881 Reg.
1 , 5. 88 Exod . lll , 5. 87 Joan . xiv , 6. 88 Deul. XXVIII . 89 Geil . X.X. 90 Luc. is, 62. 91 Luc. xvII , 32 .

(98) Samuel.... qui interprelatur ibi ipse Deus. lio . A Swai avulsit , detraxit, discalceavil , si jun
galur cum calceo . ,
,) ,, Deus. )
( 99) Silo autem interpretatur avulsio rel excalcea
PATROL . GR . XII . 32
1003 ORIGENIS
bilis languor, neque cadamus retrorsum sicut lleli, A hoc dicimus, quod is qui Deo offertur puer, ante
el moriamur. offerri non potuit, quam depelleretur a lacte. In quo
7. Ibi autem erant duo filii Heli. Heli (1 ) inter- ostenditur consecrari Deo neminem posse qoiadine
prelalur Arabs, sive extrarius, Extrarius quippe à lacle alilur, et pucr est sensibus, atque expers est
Deo est qui non tenet disciplinam , qui delinquen - sermonis jusliliæ , nec sacerdotalia polest procurare
tem filium non castigal, non corripit, ut emendel : sacramenta nisi desistat a puerilibus , et in mais
qui indulgel viliis, qui delicta non punit, sicut et ascendal ah bis quibus Apostolus dicit : Le
Apostolus dicit 99 : Quod si extra disciplinam estis, ' vobis potum dedi, non escam . Nondum enim poir
cujus participes facii sunt omnes, ergo adulterini, ratis. , alioquin secundum litteram quid vidstar
el non Gilii estis. , Jsie est ergo lleli, qui propter operæ prelji puerulum nuper a lacte depulsum Dio
hinc punitur a Deo. Videamus autem qui sunt et offerri, ubi non mater intererit, non nutrices fove
filii ejus. Ophni, inquil, el Puinees. luterprelalur bunt, neque educandi pueri aderunt ulla subsidia !
autem Ophini excessus conversionis (2) . De Phienenna Sed vide quia Scripturæ sermo ila aplis est, ut 6 .
altem paulo ante diximus quod essel conversio : guraliter doceat quod omnis qui prino ad Alm
hic autem qui excedii, et longe efficiturab emen - , convertilir, lacle el non cibo forli alitur, de quibus
datione, nec converti vult ad Dominum , proplerea in allero loco dicitur : « Et effecli 486 estis qai
imppius permanel. Sed et quicunque ille est , quem lacic indigetis , et non cibo forii. Quoniam omnis
videmus post peccatum von converli ad Dominuin , qui lacle alitur, alienus est a sermone justitie.
el agere pænitentiam , nec recipere merilun ſuturi Parvulus est enim . Perfectorum est cibus solidus,
judicii, el verbi divini præcipientis : « Nunquil qui qui pro possibiliiale sumendi exercitalos baleta
cadit , non adjiciet uit resurgal ? Aul qui conversus sensus ad discretionem boni ac mali. » Igitur qui
est, non revertelur ? , recte el de ipso dicimus quia cunque a lacle nondum depellitur, sed parvulusest,
sii Ophni, el excedens a conversione. Sed et alias non potest ascendere ad templam Domini, ora
filius ejus dicitur Phinees. Dios novimus in Scri- polest ascendere ad ministeria sacerdotum , nec sa
pluris lioc nomine appellatos, Pbineem illum justom criſiciis interesse, scd ne mater quidem ejus asert
Aaron filium , et bunc injustum filium Heli. Unde dii, cum possil ascendere . Gratia est enim mater
el competenter duas hujusnominis inierpretationes ejus Anna , quæ servat el custodit eum ci cogirii
invenimus. Significat enim Phinees in lingua no - eum , ut lempore opportuno pariter cum ipso a CED
stra, oris obturalio , vel ori parcens (3). Peccator dat. Quæ cum viderit ipsi adesse lempus, ut jam
ergo el qui duritiam non habet , ad loquendum C recedens a lacte solidis ct fortibus cibis utalur, ut
obturat:in habet os : jusius vero parcit ori suo. possil el sacerdotibus interesse, et de aliaris edere
Hodieque in sacerdotibus Domini halelur ulerque sacrificiis, lunc eum Deo consecrat. Viile si in al o
Phinees, habctur et Eleazar , qui in Scripturis pri- loco in Scripturis sanctis invenis significari aliquen
mus episcopus nominatus est , sicut in Numeris a lacle depulsum . Ego tamen , quantum ad presents
scriptum est. Sunt ergo hodieque in sacerdotibus memoria suggeril, Isaac memini : de quo scriptaa
quicunque parcunt ori suo , el omnis sermo malus est 98 , quod convivium magnum fecit Abrabim ea
nequaquam de ore eorum procedil. Sunt sacerdo - die qua a lacle depulsus est Isaac Gilius suus. Apud
les ex quorum ore nullum scandalum , nullum meni homines qnidem sæculi hujus parentes solent na
dacium , nullus dolus, neque falsitas ulla depromi- talem diem celebrare filiorum : Abraham vero non
lur, et isti merilo Phinees illi Aaron olio compa- celebrat nalalem diem Isaac filii sui, sed illum dien
ranlur. Sunt autem aliqui el secundum istum Phin festum agit, el lætitiæ deputat, et convivia cele
neem Heli lilium sacerdotes, qui obturatum os ha - brat, cum euin a lacle depellit , et ad cibos fortes
hent, sive imperilie vilio , sive conscientia pecc:- el solidos applical,quasi siper hæc dicere! Isaac * :
lorum . Sed hoc est quod deprecor, ut si quis est . Cum factus sun vir, deposui quæ erantparvuli.)
qui in sacerdotalem ordinem se ascilum videl, " Oportet ergo talem esse hunc qui offertur Deo of
salisagat erudilioniel emendationi operam dare , et habilel in sanctis, qui possil vesci carnibus sanctis,
festinet effici de illo numero beatorum , ne forte de quibus scriptum esl 97 : « Sanctificamini ulman
inveniatur ex istis sacerdotibus qui et reprobantur ducelis carnes.)
el puniuntur a Deo. 9. Sed videamus quali cum prece Anna , id est
8. Sed tempus est jam el de orationeAnna , quam gratia , consecral Deo. Novum quippc aliquid in
profudit vfferens Deo Samuelem , quem a lacle de- principiis ipsis observabimus. Ait cnim 98 : 1 E!
pulerat, pauca memorare. In qua primo quidem oravit Anna, et dixit. » Et nusquam eam quasi ad
99 llebr. x11, 8. 93 | Cor. Di, 2. 9: Heb . v, 12, 13 , 14 . 95 Gen. XXI. 96 | Cor. xiii, 11. 97 Num .
xi, 18 . 98 | Reg. 1, 11.
(1) Heli, etc . Hebraice scribitur by : unde quo - ( respexit , convertit. )
modo erui possit i arabs , sive ( extrarius , non (3 ) Significat enim Phinees in lingua nostra . oris
video . obiuratio, vel ori parcens. A 7 ros ) el DOT ( obli
(2) Interpretalur autem Ophni excessus conuer- ravii, , vel on pepercit, 1
sionis. Forle ab 0917 i Calor,üslus, cxcessus, el 3D
 1005 IN LIBRUM REGUM HOMILIA I. 1006
Deum oranlem invenio , vel loquentem , nisi per A sterium docebatur , cum , Moyse elevanie manus ,
duo tantum verba , vbi dicit 99 : « Lætala sum in vincebal Israel * ; demillente vero el dejiciente
salutari luo. , et aliud : Quia non est procter te ., deorsum , vincebat Amalec ? Et si , omnia hæc fi
Inilium autem sic habet : « Exsultavit cor meum guralitercontingebant illis , scripta sunt vero propler
in Domino. , Non dixit. Exsultavil cor meum in le . nos, in quos fines sæculorum devenerunt . Quare
Sienim esset oratio , ita dici consequens erat : Ex intelligere debemus , quia donec famulus Dei ele
suliavit cormeum in lé . Et iterum in sequenti versu val aclus suos ad Deum , vincii gens Dei : cum au
ejus dicit : « Exaltatuin est cornu meum in Deo. , . lem dejeceril el deiniserit manus, id est , aclus
Non dixit : Exallaluin est cornu meum in le , scd in suos, vincil Amalec inimicus Dci. Aut quid vide
Deo. Dilatatum est os meum super inimicos, quia lur ? (volo enim paululum immorari cum his qui
selata sum in salutari tuo. , Unus, ut dixi, scrmo nolunt hæc spiritaliter , sed secundum lilleram
orationem continet : Lietata sum in salutari luo , intelligi, ) nunquidnam pulandum est , quod om•
el in consequentibus non dicit quia non est sanctus nipolens Deus ad manus respicerel Moysi , el si
nisi lu , sed , « Non est sanctus ut est Dominus, , et. quidem videret eas sursum elevatas , Israel vi
« Non est præter te. , Hic sermo non videtur ser- cloriam darel : si vero deorsuin dejectas , Ama
vasse orationis ordinem . In novissimis autem longa B lecitis ? Siccine dignun est de sancti Spirilus
supplicationis specie , etiam commotiones quasdam sentire sermonibus ? An illud potius putandum
introducit , dicens : Nolile multiplicare loqui est , quoil lutura in his mysteria prælormabal ?
mala , neque exeat maliloquacitas de ore vestro , Quæ quidem de crucis sacramen ! o et affixione
quia fortis in scientia Dominus, , In quo nec vide- manuum Salvatoris intelligi trilum jam , et a
tur jam ad Dominum loqui. Quid ergo dicemus de 487multis s.rpe disserlum est. Sed quoniam innova
his ? Ego cum legerem aliquando apud Apostolum risemper jubeturis,qui secundum Evangelium vivit,
quod dixit ' : « Sine intermissione orale , , quære- el Novum Testamentum semper debet novis sensi
banı si præceplum hoc possibile essel impleri. Quis bus illustrari, et cantare Domino jubemur canli
enini polest nunquam desinere ab oratione , ila ut cum novum , el inicrior homo noster non dixit
neque cibum , neque potum sumendi lenypus ha . Paulus quia renovatur et slelit, sed « renovatur de
beat ? quippe cum si harc fiant, intermittenda vide- die in diem ; ) oportebal etiam nos el de oralionis
tur oratio. Sed nec dormiendi aut aliquid aliud modo qualiter sine intermissione orandum sit, et
hoinani usus agendi veniain secundum isiud pre de elevatione manuum , quod sacrificium dicitur
ceplum oratio communiter intellecia concedit. Vi- c vespertinum , non solum usitatis et allritis, sed et
deamus ergo ne forte omnes actus ejus qui in divino aliquantulum innovatis dissertionibus explanare.
versatur officio, et omnia gesla vel dicta qux se - 10 . Videamus ergo quid sibi vult ratio ista ora
cundum Deum gerit el dicit, ad orationem repor - tionis Annae , quam si didicerimus, similitcr for
lentur. Si enim oratio hoc solumn intelligatur quod assis elnos orare poterimus. « Essultavit, inquil ',
communiter scimus, neque Anna in his verbis cor meum in Domino . ) Necessario addidit : du
orasse videbitur, el nunquam ullus justorum secun - Doinino. ) Est enim exsullatio quæ non est in Do
dum Apostoli præceplum sine intermissione orare mino , sicut et illud dicitur : 4 Gaudele in Domino .)
polest. Si vero omnis aclus jusli , quem secun - Polest enim quis gaudere in carnalibus, el non in
dum Deum agit et secundum mandatum divinum . Domino . Si enim gaudeam quod inveni thesauriin
oratio reputalur, quia justus sine intermissione visibilem , istud gaudium carnis est, et non in Do
quæ justa sunt agil , per hoc sine intermissione mino . Si gaudeam quod me hommes laudant , et
juslus orabit, nec unquam ab oratione cessabil : forte non pro merilo , non est hoc gaudere in Do
nisi justus esse desistal. Cum enim injustum ali- mino. Si gaudeam in rebus fragilibus et caducis,
quid agimus aut delinquimus, certum est quod eo bæc omnia non habent laudabile gaudium . Si vero
tempore etiam ab oratione cessamus. Pulo quod D gaudeam quoniam dignus habilus sum pro nomine
hoc edocemur ct in Psalmis cum dicilur 3 : « Eleva - Domini injuriam pati", islıd gaudium in Domino
lio manuun mcarum sacrificium vespertiuum ., Non est, quia ipsc dixit super his 10 : « Gaudele el exsul
enim pulo quod si quis elevaverit vel extenderit late, quia merces vestra multa est in cælis. , Si
manus ad cælum (111 habitus orantium esse solei), gaudeam cum odia in me exercentur injusta , si
continuo sacrificium obtulerit Deo. Sed videamus ne gaudeam cuin impugnor propter verbuio Dei, si
forle lioc sil quod ibi indicat sermo Dei, quia per gaudeam cum castigor in languoribus, in persecu
manus opera intelliguntur. Elevat manus ille, qui tionibus, in angustiis, si hæc omnia lælis exci
elevat aclus suos a terra, el conversatio ejus adhuc piam , istud gaudium in Domino est. El juleo nos
in terra ambulantis in cælis est. Excelsi ergo actus docel Scriptura , ut abjicientes gaudia lerrera, fra
et sublimes, quos videnles bomines magnificant gilia el caduca, de æternis gaudiis exsultemus in
Patrem cæleslem , elevatio manuum dicitur, el sa - Domino, ut merilo dicamus quod Anna dixit :
crificium vespertinum . Annon et in lege id per my- « Exsultavil cor meum in Domino., Et quoniam ,
go I Reg. II, 1, 2. ibid. 3. ' I 'Thess.v, 17 . 3 Psal. cxli, 2. " Exod. xvi . Cor. x, 11.
6 II. Cor. iv, 16 . ' I Reg. 11, 1. 8 Philip, iv, 4. 9 Aci. v. 10 Malih . v, 12.
 1007 ORIGENIS 1008

cum hæc dicuntur, quidam de aslantibus replelus A micos meos . Si istis confutatis occurrant philosnphi
est spiritu immundo, el exclamavit ila ut fiert ! insultantes simplicitati fidei nostræ, et idjolas nos
populi concursus , dicamus el nos cuin Anna di- imperilosque clamitantes, el converlar etiam ad
cente : « Exsultavit cor meum in Domino. , Contra ipsos , el veræ sapientiæ viribus falsæ ac fucalæ
rius spiritus exsultationem nostram in Domino sapientiæ nebulam oblurbavero, el non solum hu
ferre non poluit , sed vull eam mutare, ul ablata ca jus mundi, sed et principum hujus mundi sapien
introducat tristitiam , el prohibeat nos dicere : liam destruxero , lunc plenius dilalatum est os meum
• Exsullavit cor meum in Domino ., Verum ne nos super inimicos meos. Sancti est ergo vox ista et
jinpediamur, sed magis ac magis dicamus : « Exsul perfecti, qui rebus ipsis el veritate subnixum ha
lavil cor meum in Domino : 1 el pro hoc ipso quod juscemodi sermonem possil proferre et dicere :
videmus immundos spiritus flagellari , gaudeamus : Dilatatum est os meum super inimicos meos. )
quia et per hæc multi convertuntur ad Dominum , Oportet ergo nos primo os nostrum dilatare, ut
mulli emendantur, mulli ad fidem veniunt, el niliil impleat illud Deus . Quomodo aulein os primo dila
est quod sine causa faciat Dominus, nec aliquid lamus ? per meditationem verbi divini, ut possimus
fieri frustra permiilit. Nam quoniam multi sunt eo usque proficere, ut a dilatatione oris eliani ad
B
qui verbo non credunt, nec rationem doctrina siis cordis dilatationem veniamus , el cum Apostolo di
cipiunt, in his cum dæmon insilieril, tunc conver cere : Cur meum dilalalum est ad vos, o Corin
luntur, ut ubi abundavil delictum , superabundel thii, » Ex latitudine eniin cordis abundantia ori sa
gralia : el ubi maligna vislus operala esi , ibi plus pienti ministratur.
postmodum Domini gratia operelur : quia cum ex 11. Quia lielala sum in salutari luo. 17 , Si læla
pulerit Domini gratia malignum spirilim , introdu lus fuero in salutari Dei , lunc dilatatum est os
cil Spirituin sanclum : el anima quæ replela fuerit meum super inimicos meos. « Non est 488 san
spiritu ilmundo , repletur postmodum Spiritu san clus sicut Dominus 18. , Si scriplum esset, Non est
clo . Ideo pro his omnibus dicamus : « Exsullavit sanctus nisi Dominus, consequens eral omnes nos
cor meum in Domino. Et exaltalum est cornu meum renuntiare nobismetipsis ab hac spe ul sancti efli
in Deo meo . » Sunt quædam cornua justorum qui ceremur : nunc autem necessaria distinciione uti.
bus uluntur vel agentes aliquid vel loquentes, sicut lur et dicit : « Non est sanctus sicut Dominus ; )
cum dicunt 11 : « In le inimicos nostros ventilabi. hoc est, etsi sint multi sancti, sed nullus ita san .
mus cornu . , In Græco xsportisousy dicitur, quod clus est ut Dominus. Possunt ergo mulli sancti
csi cornu pelemus , vel ventilabimus. Sed et alibi c fieri, sicut el mandatum Dei dicil ' ' : « Sancti estole,
dicitur 18 : « Ci exaltabunlur cornua justi. , Oportet quoniam el ego sancliis sum . » Sed quaplumcunque
ergo nos habere ista cornua , quæ justis de causis quis in sanctitate proficiat , quantumlibet puritatis
apicibus Christi crucis conferuntur, ut in his de el sinceritatis acquiral, ita esse sanctus homo non
struamus el dejiciamus adversarias virlules de anima polesl sicut Dominus; quia ille largilor sanctitatis
nostra , quibus prostratis el expulsis possit in nobis esi, iste susceplor ; ille sanctitatis fons est , bic au
plantari vinea , quia « vinea facta est dilecto in cor lein sancti Contis polalor ; ille sanctitatis lus est,
nu , in loco uberi ' 3. , Exallalum est ergo cornu el hic sanctae lucis inspector ; et ideo e non est sanclus
hujus justæ gratiæ , et omnis justi in Domino. « Di sicut Dominus, et non est præler le . » Quid est quod
lataluin est os meum super inimicos meos ., Scri dicil, « non est præler le , ) non plane capio. Si
plum est'8 : « Dilata os luum , et adimplebo illud , dixisset , non est Deus præler le , vel non est crea
el nunc dicit bæc justa : « Dilala luin est os meum . ) lor præler le , aut lale aliquid addidissel, nihil re
Si idoneus el fortis fuero in verbo effectus, el va quirendum videbatur, nunc autem quia dicit, e non
lidus in sapientia, ita ut non angustis assertionibus, est præler le, , mihi hoc videtur in loco designari,
sed dilalalis et aflluentibus confulare possim omnem nihil eorum quæ sunt, hoc ipsuin quod sunt nala•
scientiam extollentem se adversuin lidem el verita . Draliler babere. Tu solus es, cui quod es, a nullo
lem Christi : vel cum incredulilalem vel perfidiam dalum est . Nos enim omnes, id est universa crea
arguens Judæorum ex lege el ex prophetis deproin tura , non eramus antequam creareinur, et ideo quod
plain , ostendero esse Christum Jesum , el in omni sumus, voluntas est Creatoris. Et quia aliquando non
bus polero redarguere veritatis inimicos : lunc di fuimus, non est integrum si dicatur de nobis quia
gnie possum etiam cgo dicere : 1 Dilalalum est os sumus , quantum ad illud special cum non essemus.
meum super inimicos meos. ' Si mihi certamen Sed solus est Deus, qui quod est semper babuil, el
snoveat Basilides , el eum vehementer obirivero : si non accepit ul essel initium ), Denique Moyses cum
Valentini discipulus occurrat el me quæstionibus discere vellet a Deo quod ei nomen essel, docens
ventilet , el de hoc certamine victor exiero : si his eum Deus dixil " : « Ego sum qui sum , et hoc mihi
prostratis, Marcion occurral, el discesserit etiain nomen esl. ) Si ergo aliud aliquid in creaturis hoc
ipse superalus : « Dilalalum cst os meum super ini nomine vel lae significantia appellari possct, nuit

11 Psil. XLIV , 5 , 12 Psal . Lxxv , 10. 13 Isai . v , 1 . ** | Reg. 11, 1 . 15 Psal. xvii, 10. " ll Cor.
VI , 11 . ? | Reg. 11 , 1 . 18 ibid . 2. 19 Levil . XX , 26 . 20 | Reg . 11 , 2 . 31 Exod. ui, 14.
 1009 IN LIBRUM REGUM HOMILIA I. 1010
quam diceret Dominus hoc sibi esse nomen . Sciebal A homo, quis me liberabit de corpore mortis hujus ? )
enim se solum esse, creaturas vero a se accepisse Convenit hoc dici de omni homine . Miseruin nam
ul essent . Nam el umbra ad comparationem corporis que est mortalium genus : siquidem non solum in
non esl, el fumus ad comparationem ignis non est. malis, sed el in bonis periclitamur. Verbi gratia ,
Sic ergo et quae in cælis sunt el quæ in terra , vi visiones quasdam vidi bonas , factæ sunt mihi ela
sibilia el invisibilia , quantum ad naturam Dei per lioni . Signa el prodigia per me implela sunt , super
tinet , non sunt, quanluin ad voluntatem Creatoris, bus eſlectus sum in bonis. Servavi justitiam , con
sunt hoc quod ea esse voluit ille qui fecit. Iileo tinentiam , virtutem , sed in his periclitor . Quando
ergo dicitur, quia « præter le, non est . ) enim nihil aliud feceril Zabulus, pro his omnibus
12. « Non est polens sicut Deus, Deus noster 2.1 suscitat mibi superbiam , ita ut poslea habeam an
Simile est hoc illi quod superius dictum est, quia gelum Satana qui me colaphizel , uli ne cxlollar et
non esl sanclus sicut Dominus. Sicut enim ibi non exeal magniloquium de ore ineo " ?, id est , ne magna
dixit , quia non est sancliis quisquam , sed non est de meipso loqnar, quoniam quidem exterminal
sallclus sicut Dominus, ut ostenderel quia etsi sunt Dominus labia dolosa , el linguam magniloquam
sa : cli, tamen nemo ita est sanclus ut est Dominus : eorum qui dixerunt28 : « Linguam nostram magni
B
ita el in hoc loco eisi sit aliquis polens, « non est, licavimus. Non ergo exeal magniloquium de ore
inquil, potens sicut Deus noster. , vestro , quia fortis scientiarum Dominus. I
13. « Nolite muliplicare loqui excelsa . ' , Cur 15. « El non emendaverunt excusantes ; ) sicut
non dixit : Nolile loqui excelsa ? Ergo licel nibi el ibi dictum est : « Non declinet cor tuum in
aliqua loqui excelsa , multiplicare autem excelsa el verba mala ad excusandas excusationes in pec
ardua non mihi licel , hoc enim videtur designari calis cum hominibus operantibus iniquitatem . ,
fer id quod dictum est : « Nolite multiplicare loqui Et in Proverbiis dicitur 30 : « Occasiones accipit pi
excelsa , o Quid ergo per hoc indicelur, considere ger el dicit : Leo est in via , in platcis aulem
mus. Non permittitur humanæ naturæ multa excelsa bomicidae . , Invenimus ergo tales esse peccalores,
loqui, neque multa excelsa intelligere. Nam el Sa 489 accusantes omnia magis quam semetipsos, et
lomon dicil : Altiora le ne quæsieris, et ſortiora occasiones sibiniet excusationuin fiigentes , cum
te ne scrulere, sed de quibus tibi præceplum est , dicunt : Zabulus me supplantavit, mulier me se
hæc intellige . » Ergo el in hoc loco dicitur « excel . duxit , ille mibi occasionem prärsiilit ul peccarem ,
sa ,) non ul omnino non quæras, sed ne de his mula cum utique oporteret meminisse præcepti dicen
tiplices quæstiones. Respicienti quippe ad imbecil. c tisol : « Dic tu peccata tua prior ut justificeris : , non
litalem conditionis humanie , sulliciat libi ea de enim emendant excusationes, neque bic, neque in
excelsis et arduis vel inquisisse vel proloqui, quæ fuluro, si male fecerimus. Sed et illud in excursu
vitam vel inquirentibus vel loquentibus tribuant . contingere necessarium videtur. Mirum quippe con
Quæ autem sunt in quibus excelsa me loqui necesse ļinet sensum , quia scriptum esl 38 : « Juslus ipse sui
est ? Quando de omnipotentia Dei loquor, de invi accusator lit in principio sermonis sui , , cuni lamen
sibilitale el sempiternitate ejus, excelsa loquor . injuslus non sit sui accusator , sed aliorum . Sicut
Quando de Unigeniti ejus coæternitate cælerisque el Z:ibulus accusalor quidem est , accusalor autem
ejus mysteriis pronuntio , excelsa loquor. Quando non sui , sed fratrum . Interim omnes necesse est
de sancti Spiritus magnificentia dissero , excelsa accusari : sed si quidem juslus fuero, non exspecio
loquor. In his lantuin nobis conceditur loqui ex ut alius me accusel , sed ipse mei accusator exsisio.
celsa. Post bæc tria jam nihil loquaris excelsum . Plenius tamen velim discutere , quomodo polest
Omnia enim bumilia sunt et dejecia, quantum ad juslus sui accusator esse . Cerlum est quia donec
Trinitatis hujus celsitudinem spectat. Nolite ergo quis peccal el permanet in delictis, neque juslus
multiplicare loqui excelsa , visi de Patre et Filio el est , neque accusator est sui. Non enim accusat
Spiritu sancto . Et ul plenius manifestum fiat quod D quod agit. Cum vero pænituerit a delictis , line
loquimur, ulamur adhuc, si videtur, exemplis : justus efficitur , et non alterius, sed sui accusator
verbi gratia gentes mullos introducunt deos. Istæ exsistit.
multiplicant loqui excelsa. Hæreticorum quidam , 16. « Arcus polentium iufirmatus est 98. » Jacula
derelinquentes creatorem mundi, et Filiuin ejus, maligni quæ dicuntur ignila, per arcum potentium
lingunt sibi alium nescio quem excelsiorem deum , emilluntur. Polentes autem virlules dicuntur ad
et alios similiter introducunt, sive quos alõvas, sive versæ, de quibus dicitur 3* , 1 quia ecce peccatores .
quos deos appellant . El isli ergo multiplicant lo intenderunt arcum , et in ipso paraverunt vasa mor
qui excelsa. tis. · El iterum : « Sagitias suas ardentibus effc
14. « Non exeal magniloquium de ore vestro 28 . cil . > Sed el nunc dicitur, quia e arcus potentium
Vide quid dictum est ab Apostolo 28 : « Miser ego infirmatus est. Si enim indutus sis armis Dei , si

I Reg . !!, 2. 23 ibiil. 3. ** Eccli . ii, 22 . 25 | Reg. 11, 3. 26 Rom . vii , 24 . 27 Il Cor . xii , 7 .
15 Psal. xii , 3, 4. 29 Psal . CXLI , 4 . 30 Proi. AxVI , 13 . 31 Ljai . XLlll , 26. 39 l'rov. XVII, 18 . 33 | Reg .
11, 4. * Psal. 1 , 2 ct Psal. xl, 13 .
 1011 ORIGENIS 1012

scuto fidei sis munitus el galea salutis oblectus , el A filiis infirmala est. » Patroni lilleræ Judæi velim
lorica charitatis, el gladio spiritus accinctus , videre quoinodo asserunt quod fecunda in filiis in
arcus contra le polentium pro munimeniis talibus firmatur, el sterilis quomodo paperit seplem : sed
infirmabitur. Si enim jaculatus fuerit adversum le illorum fabulis sprelis nos consideremus, ne forte
unum aliquod jaculum ignitum , id exceplum fidei unusquisque nostrum habeat intra se sterilem que
sculo continuo restinguitur. Jecil el aliud jaculum , peperit seplem , habeat el ſecundam in filiis que
repulsum id quoque a thorace justitiæ est . Jecil el infirmalur. Fecunda in propagine erat caro mea
tertium , el id gladio spiritus detruncatum est. habens plurimos carnis fructus , fornicationem , in
Millil fortassis et quarium , quod similiter per ga munditiam , impudicitiam , idololatriam , veneficia,
leam salutis abjectum est . Cumque per bæc omnia inimicitias, contentiones, æmulationes, incitatio
homo Dei pelitus invulnerabilis manseril , lunc arcu nes, dissensiones ; hæc erant carnis nostre name.
polenliuin nequaquam lol directis spiculis infirma rosæ progenies. Sed cum venimus ad fidem crucis
bilur. Christi, el mortificationem Jesu , cæpimus circum
17. « El infirmi accincti sunt fortitudine 36.5 Si ferre in corpore nostro, et mortificare membra
videamus quomo:lo « quæ slulla sunt mundi elegit nostra quæ sunt super terram , el exbibere ea ser
Deus, ut confundat sapienles , el quæ infirma mundi B vire justitiæ et sobrietati : tunc ſecunditas probrosz
sunt, ut confundat fortia " ? , , intelligis quomodo hujus generationis esclusa est , et hoc modo fecunda
iulirmi accincti sunt fortitudine. Iulirmus erat gen in filiis infirmala cst . Quomodo autem sterilis seplein
vilis populus , quippe qui alienus erat a lela pariat , videamus. Sterilis erat in me anima mea ,
mento Dei : hic adeplus est fortitudinem . Quam non afferebat fructus justitiæ : nunc autem ubi per
fortitudinem ? « Fortitudo mea et laulatio mea Do fidem Christi meruil gratiain Spiritus sancti , et
minus , el factus est mihi in salutem 38. , Fortitudo replevit eam spiritus sapientiæ et intellectus , spi
ergo mea ipse est Cbristus Dominus , qua accincti ritiis consilii et fortitudinis, spiritus justitie el mi
sumus nos qui eramus aliquando alieni a lestamento sericordiæ , et replevit eam spiritus liinoris Domi
Dei , el sine Dco in boc mundo 39 . ni *6 : certum est quod sterilis peperit seplein , el
18. « Salurali panibus deducti sunt ad servilli ſecunda in filiis infirmata est.
tem *0 . » Culpabile ostendit esse saturari panibus, 19. « Dominus mortifical el vivificat "7. , Quem
quia Jacob manducavit et bibit , et replelus esi , el in mortificat Dominus, et quem vivitical ? Meipsum
crassatus est , et recalcitravil dileclus * . « Esurien mortificat, cum me morluum facit esse. peccato. Ét
tes dereliquerunt " . Illos dicit qui saturali fuerant meipsum vivifical, cum me facit vivere Deo. Pec
panibus ,quia reliquerun! esurientes. Venit fames , non C calor eram , et in delictis vivebam : mortificavit
fames panis, neque aquæ sitis, sed audiendi verbum me a peccatis, mori me ſecil vitæ priori , el vivifi
Domini 3. Propterea ergo e esurientes dereliquerunt cabil me ut in limore suo vivam , ut in lide sua
usquequo sterilis peperit septem , el fecunda in filiis slem , ut ultra non vivam peccato , sed Deo, qui me
infirmnala est **. Multi enim filii desertæ magis quam a morluis suscilavit , ut in novitale vile ambulem
ejus quæ habet virum * 5 . , Sterilis est mater nostra in Christo Jesu Domino nostro , cui est gloria el im
Ecclesia , liæc peperit seplem , seplenarium scilicet perium in sæcula seculorum . Amen .
numerum , cui requies ascripla est. « Et fecunda in

490 Origenis in primi libri Regum D Ωριγένους είς τήν τών: Βασιλειών πρώτην, κεφ .
cup . XXVI . —De Engastrimyılo. κη'. - Υπέρ της 'Εγγαστριμύθου.
Quæ lecia audivimus, plura sunt : de iis in duas Τα αναγνωσθέντα πλείονά εστι (1 ): και επεί χρή
partes divisis serino nobis habendus erit . Quæ de επιτεμνόμενον ειπείν δυσί περικοπαίς , ανεγνώσθη τα
38 37 1 Cor . 1 , 27 . 38 Psal . CXVIII , 14 . 39 Ephes. 11, 12
Eples. vi , 14 , 16 , 17. 36 | Reg . 11,4.
40 I Reg. 11 , 5 . 41 Delit. XXXII , 15. *** | Reg. 11 , 5 . 43 Aios, VUI , 11. 1 Reg. 1 , 5 . 5 Isa . Liv, 1.
13 Isa . X1 , 2, 3. 47 | Reg. 11 , 6.

(1) ' Αναγνωσθέντα πλείονά εστι . Ιd moris erat
apud veteres, uti in bomil. 20 in Jesu Nave , cap .
15 , adnotabamus, ut cum ad sacra coiissent, ceria
quædam Scripturæ capila populo prælegerentur ,
que lusa postmodum oratione, ad arbitrium epi
scopi, et ad prætinitum tempus, præsentibus etiam
catechumenis concionator explanaret. Origenes
: nulo inferius : Tεσσάρων ουσών περικοπών , ών
εκάστη πράγματα ουκ ολίγα έχει , αλλά και τους δυ
ναμένοις εξετάζειν δυνάμενα ασχολήσαι ώρας ου μιάς
συνάξεως , αλλά και πλειόνων, ό τι ποτε βούλεται και
επίσκοπος προτεινάτω των τεσσάρων, ένα περί τούτο
ασχοληθώ μεν ως τα περί της έγγαστριμύθου , φησίν ,
È E taro. E ' lib . III contra Cels .: Té couTOLS TIC
ρατιλήσιον πρόττομεν, οί και δι ' αναγνωσμάτων και
διά τών εις τα αναγνώσματα διηγήσεων προτρέπον
τες μεν επί την εις Θεόν των όλων ευσέβειαν ; et
homil. 12 in Exod . el homil. 7 in Levit. el bonil.
6 et 15 in Num . Morem hunc eleganter describit
Justinus Apolog. 2. Nec viris solum Deo consecratis,
sed laicis etiam id muneris aliquando episcopi de
mandabant. Quod in Origene nondum presbytero
factum ab Alexandro Hierosolymitano, et Theoclislo
Ciesariensi episcopis cum Demetrius Alexandriæ
εμίscopus reprehenderet, ipsi auctores facii aliorum
nullorum exemplo excusarunt, ut est apud Euse .
bium , lib . vi Uislor. eccl. , cap. 19. Concionein de
mum excipiebat precatio : quod discere licet ex
homilia 36 Origenis in Lucam . Hæc consueludo e
synagogis Judæorum in Ecclesias Christi Transiit :
 1013 IN LIBRUM REGUM HOMILIA I. 1014

εξής περί Ναβάλ τον Καρμήλιον : είτα μετά τούτο ή A Natale Carmelo Scriptura narrat 18 , leginus ;;
ιστορία και περί του κεκρύφθαι τον Δαυίδ παρά τοις postlisec occultationis Davidis apud Ziplheos histo
Ζιφαίοις, και διαβεβλήσθαι αυτόν υπ' αυτών , εληλυ riam * , illum ab eis accusalum , advenisse Saulem
δέναι δε τον Σαούλ βουλόμενον λαβείν τον Δαυίδ, και eo animo, ut Davidem caperet ; el cum advenisset
εληλυθότα επιτηρήσαι καιρόν, έπεληλυθέναι τε το tenipus exspeclasse ; supervenisse Sauli Davidem ,
Σαούλ τον Δαυίδ , και ειληφέναι , κοιμωμένου αυτού illoque ac illius custodibus dorimientibus , lan
και των φερούντων (2 ) αυτόν , το δόρυ και τον φακών ceam el aqu :e lenticulam rapuisse 59 ; poslea illis
του ύδατος , και μετά τούτου έλεγχον προσενηνοχέναι qui illius custodes erant, revelasse . Sequitur tertia
τοις πεπιστευμένοις μεν φυλάττειν αυτόν , αποκοιμη narratio 81 , Davidem ad Achar regem Geth aufu
θείσι δέ . Είτα τα εξής η ιστορία ην τρίτη, ότι κατέ gisse, el quam invenit gratiam David post res præ
φυγε προς "Αχαρ βασιλέα Γεθ ο Δαυίδ , και όσην εύρε clare gestas, ad quem, « Corporis nei custoderm
χάριν παρ' αυτό μετά τα πολλά ανδραγαθήματα ο constituam le, , inquit 58. Ultima omnium est ce
Δαυίδ, προς όν, « ' Αρχισωματοφύλακα θήσομαί σε , και lebris historia de ventriloqua et Samuele 58. Visa
φησίν. Έξής τούτοις ην η ιστορία ή διαβόητος υπέρ namque est ventriloqua Samuelem evocasse ; Samuel
της εγγαστριμύθου και περί του Σαμουήλ : ότι έδοξεν Sauli vaticinalur . Quælibet barum partium , que
ανηνοχέναι η εγγαστρίμυθος τον Σαμουήλ , και ο Σα- Β quatuor sunt, rerumcopia, elian his qui hisce rebus.
μουήλ προφητεύει (3 ) το Σαούλ . Τεσσάρων ουσών examinandis apti sunt, non unius, sed plurimum ho
περικοπών (4), ών εκάστη πράγματα ουκ ολίγα έχει , rarum congressum occupando, negotium facesset. Are
αλλά και τους δυναμένοις εξετάζειν δυνάμενα ασχο bitratu suo parlem , quam vult , proponat episcopus,
λήσαι ώρας ου μιάς συνάξεως, αλλά και πλειόνων , ut in id studium nostrum conferamus. Qu;e de ventri
ότι ποτε βούλεται ο επίσκοπος προτεινάτω των τεσ loqua narrantur, air , examinentur. Nonnullæ historiæ
σάρων , ένα περί τούτο ασχοληθώμεν ως τα περί της nostra non intersuni. Ila vero locutiis sum ; quande
εγγαστριμύθου , φησίν , εξεταζέσθω. "Ένιαι μέν ιστο quidem ad altiores rerum sensus , sublimioresque
ρίαι ούχ άπτονται ημών · ούτω δ ' είπον , ιστορίαι , επει nondum pervenimus, qui omnibus utiles sunt, lum
ουδέπω φθάνομεν επί τά της αναγωγής , παντί το jis qui illos proferre, tum jis qui illos audire possunt.
ειδότι ανάγειν , ή ακούειν αναγομένων χρήσιμα πάσιν: 491 Exemplum est historia de Lot el ejus filia .
οίον ως επί παραδείγματος ή ιστορία και περί του Λωτ bus . Si sensu mystico , ac recondito, aliquam pre
και των θυγατέρων αυτού . Ει μέντοι κατά την ανα se ſert ulililalem , Deus novil , el is cui Deus gra
γωγήν έχει χρήσιμον , Θεός οίδε , και ή αν χαρίσηται tjam contulit sermones illos examinandi. Si vero
τους λόγους εκείνους εξετάζειν · ει δε κατά την ιστο secundum historiæ seriem perquires, cuinam histo
ρίαν ζητήσεις αν , τί γάρ όφελός μοι εκ της ιστορίας C ria Lot , illiusque filiaruin utilitati mihi esi ? Simili
της περί του Λώτ και των θυγατέρων αυτού ; Ομοίως ter quodnam mihi jam dieta de ventriloqua et
τι όφελός μοι απλώς λεχθείσα η ιστορία και περί τον Saule historia allerl emolumentum ? Omnia verilas,
Σαούλ και την εγγαστρίμυθον ; Πάντων άπτεται αναγ quæ in sermone esi , necessario superal. Quis enim ,
καία αλήθεια κατά τον λόγον τις γαρ , απαλλαγείς presenti vita deserts , sub potestate dentonis esse
τούτου του βίου, θέλει είναι υπό εξουσίαν δαιμονίου ; velit ? Ul ventriloqua evocet non e fidelibus unum ,
"Ινα εγγαστρίμυθος αναγάγη ου τον τυχόντα των τε sed Samuelem prophetam , de quo Deus per Jere
πιστευκότων, αλλά Σαμουήλ τον προφήτην, περί ου miam dixeral 64 : « Neque si Moyses el Samuel an
φησιν ο Θεός διά του Ιερεμίου: « Ουδ' άν Μωσής le ſaciem meam , eos exaudiain ; o de quo itein
και Σαμουήλ προ προσώπου μου , ουδε τούτων εισ Propheta ſalelur in hymnis 88 : 1 Moyses el Aaron

48 1 Reg . ΧΙΙΙ. 49 | Rez . XXVI . 30 ibid . 12. 511 Reg . ΧΧVΙΙ . 8 I Reg . XXVII,2 . 53 ibid . 8 . B6 Jcrein.
XV , 1 , 58 Psil , xcv , 6 .

ibi enim erant αναγνώσται, et ad suos usus Scriptu- D
ram in sectiones populo prælegendas distribuebail;
el que prælecta fuerant, exponebantur. Quod si
extraneus aliquis dignitale , merilisve præstans
adessei , copiam ei legendi el disserendi faciebant.
Fidem bis faciunt que narral Lucas , cap . iv , 16,
17 , et seq . , et Acl . XIII , Xiv, xv , XXVI. Eumdem
igitur dividendæ in Trep XOTINS Scripturæ , el ad po
pulum prælegendae el exponendæ morem usurpa •
funt Christiani. Quoniam autem aliquando tepl
xoroń longior, aliquando brevior, quæque versicu
lum duntaxat unum continerel, populo prælegeb :
tur, inde facium οι ανάγνωσμα idem sit aliquando
20 περικοπή , aliquando idem ac versiculus . 'Ανα
γνώσεις seu αναγνώσματα Graci Palres , L :nlini le
etioncs appellani, unde hodieque in liturgia missä ,
lectio epistola : , inde etiam lectores; inde et
licijonaria . Vide nos in Joan . 11 , 12 el sey . Hue suorum capitibus litulos præfixisse. Sed hæc suo
TIUS.
(2) φερούντων». Scriben um , δορυφορούντων.
( 3 ) Προφητεύει.. Fortelegendum, προφητεύειν.
( 1) Περικοπών . Περικοπάς hic appellat, quae in
asilala bibliorum distinctione capila censenlur.
Quianquam alia tunc eral sacrorum librorum divisio
atque nunc est : silos enim versus, sua capitula ,
Silos litulos habebant a nostris plane diversos . ld
veterum Scripluræ interprelum commentarii satis
probant, qui suis distincii sunt capitibus , a nostris
omnino alienis. Vulgata, ista quam usurpamus, dis
tinctio recentior est; nec Séripluræ solum , sed
exoticorum quorumdam auctorum , qui olim uno
contextu et serie descripti , suis nuncornali capitibus
el titulis videntur. Id ante annos circiter millein Ari
slotele el aliis compluribus studiosorum hominum cura
allentavit; quorum industriam æmulati hujus ætalis
critici , auciores hodieque divellunt. Non negamus
lamen scriptores aliquos, a gellium pula , libroruin
loco disserenda
 1013 ORIGENIS 1916
in sacerdotibus ejus , el Samuel in invocantibus Α ακούσομαι και περί ου φησιν ο Προφήτης εν ύμνους
nomen ejus : invocabant Dominum , el ipse exaudie Μωσης και Ααρών εν τοις ιερεύσιν αυτού, και
bat cos , in columna nubis loquebarur ad eos ; » et Σαμουήλ εν τοις επικαλουμένοις το όνομα αυτού · έτι
alio loco : « Si stelerint Moyses el Samuel, el de καλούντο τον Κύριον, και αυτός εισήκουεν αυτών, εν
precali ſucrint, » elc ..... llane , si talis ac tantus στύλω νεφέλης ελάλει προς αυτούς και και άλλαχού:
sub terra eral , et evocavit illum ventriloqua, in • Εάν στη Μωϋσής και Σαμουήλ , και προσεύξωνται,και
animam propheticam dæmon potestatem habet ? και τα εξής ... Αρ'ούν, εί ο τηλικούτος υπό την γη ,
Quid dicemus ? Scriplane hæc sunt ? Verane ea sini, και ανήγαγεν αυτόν ή εγγαστρίμυθος , εξουσίαν έχει
annon sunt vera ? Cerle asserere ea vera non esse , in δαιμόνιον ψυχής προφητικής; Τί είπωμεν; Γέγρα
infidelitatem inducit, cadetque super dicentium ca πται ταύτα ; 'Αληθή έστιν , ή ουκ έστιν αληθή ; Το
pita . Vera esse , disquisitionem dubitationcinque μέν μή είναι αληθή λέγειν, εις απιστίαν προτρέπει:
mobis exbibel. Scimus ex nostris fratribus nonnul χωρήση επί κεφαλής των λεγόντων: το δε είναι αληθή,
los adversatos Scripturæ dixisse, Ventriloqux non ζήτησιν και εξαπόρησιν ημίν παρέχει . Και μην γούν
credo . Ventriloqua narral se Samuelem vidisse ; ίσμεν τινάς των ημετέρων αδελφών αντιβλέψαντας τη
mentitur ; Samuel non est cvocallis ; Samuel non Γραφή , και λέγοντας , ου πιστεύω τη εγγαστριμύθω.
B
Ioquitur . Scd quemadmodum pseudoprophetarum 2 Λέγει η εγγαστρίμυθος εορταμέναι (5) τον Σαμουήλ,
aliqui fatentur : « llæc dicit Dominus, j et : Domi ψεύδεται : Σαμουήλ ουκ ανήχθη Σαμουήλ ου λαλεί.
nus non locutus est ;, sic eldemonium hoc mentitur, 'Αλλ' ώσπερ εισί τινες ψευδοπροφήται λέγοντες
dum ad Saulis voluntatem pollicelur unum edu • Τάδε λέγει Κύριος , και και ο Κύριος ουκ ελάλη
cere : « Quem enim , ait 56, educam ? Samuel mihi σεν ( 6 ) : και ούτω και το δαιμόνιον τούτο ψεύδεται ,
evocetur . , Hinc qui hanc historiam veluti falsam επαγγελλόμενον ανάγειν τον υπό του Σαούλ πρωτας
oppugnant, producunt : Samuel apud inferos ? Sa. σόμενον . « Τίνα γάρ ανάγω ; » φτσί. « Σαμουήλ ανά
nuel a ventriloqua educitur, proplhelarium exi- γαγέ μοι . » Ταύτα λέγεται υπό των φασκόντων την
mjus ; ab ipsa nativitate Deo consecratus 07 Σ ante ιστορίαν ταύτην μή είναι αληθή Σαμουήλ έν άδου;
nativitatem in templo lulurus denuntialus ; anle Σαμουήλ υπό έγγαστριμύθου ανάγεται , ο εξαίρετος
quam a matre ablactaretur ephod indulus, el di των προφητών και από της γενέσεως ανακείμενος το
ploide amictus, el Domini sacerdos , effeclus 88 ; Θεώ ο πρό γενέσεως εν τω ιερό λεγόμενος έσεσθαι:
quem cum adhuc in pueris esset Deus est allocu . και άμα το απογαλακτισθήναι ένδυσάμενος έφούδ, και
tus 89 ? Samuel apud inferos ? Sainuel in subler-. περιβεβλημένος διπλοΐδα , και ιερεύς γενόμενος του
raneis , qui Heli , propter aliorum scelera et impie - C Κυρίου και παιδίω έτι όντι εχρημάτισεν ο Κύριοςλα.
lales a Providentia condemnato, successit ? Samuel λών ; Σαμουήλ έν άδου ; Σαμουήλ εν τοις καταχθονίοις;
apud inferos, quem tempore messis trilici Deus ο διαδεξάμενος Ηλί , διά τά των τέκνων αμαρτήματα
exaudivit, elargitusque est , ut imbier de coelo ca και παρανομήματα καταδικασθέντα υπό της Πρ
derei 60 ? Samuel apud inferos , qui hæc omnia li . νοίας ; Σαμουήλ έν άδου , ού ο Θεός επήκουσεν εν και
bere atque ingenue dixit 61 : « Si desiderabile 492 ρω θερισμού πυρών , και υετόν έδωκεν ελθείν από ου
alicujus accepi ? , Non acccpit vitulum , non acce ρανού ; Σαμουήλ ενάδου , ο τοιαύτα παρρησιασάμενος
pit bovem , judicavil, condemnavitque populum , et • Ει επιθύμημά τινος έλαβον ; » Ουκ έλαβε τον μό
pauper mansit : nunquam aliquid a tali tantoque σχον , ουκ έλαβε τον βουν , έκρινε , και κατεδίκασε τον
populo desideravit accipere . Uι quid Samuel apud λαόν, μένων πένης ουδέποτε επεθύμησε λαβείν τι
inferos videtur ? Quis apud iuſeros Samuelem από τηλικούτου λαού και τοσούτου. Σαμουήλ ένα τί εν
sequitur ? Samuel and inferos ? Quare non et Aura- άδου οράται ; Τίς ακολουθεί τη Σαμουήλ έν άδου; Σα
ham , et Isaac, el Jacob apud inferos sunt? Sa μουήλ έν άδου ; Διά τι ουχί και 'Αβραάμ , και Ισαάκ ,
muel apud inferos ? Quare non el Moyses, qui una και Ιακώβ εν άδου ; Σαμουήλ έν άδου ; Διά τι ουχί
cum Samuelc, ut dictuin esi , conjungitur 69 : « Ne . και Μωσης και συνεζευγμένος το Σαμουήλ κατά το
que si stelerit Moyses et Samuel , eos exaudiam ? » D ειρημένον· « Ουδε εάν στη Μωσής και Σαμουήλ, ού
Samuel apud inferos ? Quare non et Jeremias apud δε εκείνων εισακούσομαι και Σαμουήλ έν άδου ; "Ινα
inferos ? ad quem dictum est : « Antequam forma τι μή και Ιερεμίας εν άδου και προς όν είρηται· Πρό
rem le in ulero , cognovi le, el antequam exires de του με πλάσαι σε ένα κοιλία , επίσταμαι σε , και προ του
vulva , sanctificavi le. 1 Apud juferos el Isaias, apud σε έξελθείν εκ μήτρας ήγίασά σε:, Έν άδου και
inferos el Jeremias, 3pud inferos denique omnes pro " Ησαΐας, έν άδου και Ιερεμίας , εν άδου πάντες οι
pbelæ , apud inferos. Talia quidem dicet , qui Samue προφήται , εν άδου . Ταύτα μεν έρεί ο μη βουλόμενος
lem revera eluctum esse pertendere ac propugna- αγώνα παραδέξασθαι , ότι Σαμουήλ έστιν όντως και
re non vult. Cum aulem oporteat bene esse affe αναχθείς: επειδή δει ευγνώμονα είναι εν τω ακούειν
cium , qui Scripturasintelligit, probabiliterque salis των Γραφών, πιθανώς καταπομπή σαντος ημάς του
oratio nos deduxerit ul vere nos el comniovere el λόγου , και αληθώς δυναμένου ταράξαι, και κινήσει
86 Reg . ΧΧνΙΙ , 11. 57 I Reg . Ι . 88 Reg . 1 , 18. 591 Reg.111, 4. 60 I Reg . ΧΙΙ , 17 . 61 ibid . Jerem .
XV, 1 .
( 5 ) Εορταμέναι . Forte scribendum , έωρακέναι .
(6 ) Ουκ ελάλησεν . Ηuctio delen la videtur particula , ουκ
 IN LIBRUM REGUM IIOMILIA II. 1018
1017
ημάς, ίδωμεν πότερον ποτε νενόηται ή Γραφή τω A concutere valeat , videamus utrum recte Scriptai
τούτο μή παραδεξαμένω και από ενδόξων μεν επιχει ras perceperil , qui id non admittit, vel arguinenle
ρεί , εναντία δε λέγει τους γεγραμμένοις . Τίνα γάρ tur ab illustribus, pugnantiaque dical illis quæ
εστι τα γεγραμμένα ; « Και είπεν ή γυνή: Τίνα ανα scripta sunt. Nam quæ sunt scripta 68 ? « Et dixit
γάγω σοι ; » Τίνος πρόσωπόν εστι τό λέγον, « Είπεν mulier, Quem evocabo tibi ? » Cujusnam est persona
η γυνή ; » 'Αρα το πρόσωπον αγίου Πνεύματος , εξ illa, que dicit : « Dixit mulier ? » Annon persona
ου πεπίστευται αναγεγράφθαι ή Γραφή , ή πρόσωπον Spiritus sancti, a quo divinas litteras scriptas esse
άλλου τινός ; Το γάρ διηγηματικών πρόσωπον παντα credimus, vel alterius cujuspiam ? Quippe persona
χού, ώς ίσασι και οι περί παντοδαπούς γενόμενοι λό narrans ubique, quemadınodum qui per omnes
γους , έστι πρόσωπος του συγγραφέως . Συγγραφεύς orationis modos versati sunt optine callent , 210
δε επί τούτων των λόγων πε πίστευται είναι ουκ άν cloris persona esi . At sermonum horum auctor, nun
θρωπος, αλλά συγγραφεύς το Πνεύμα το άγιον , το homo, sed Spiritus sanctus , qui movit homines ,
κινήσαν τους ανθρώπους · ουκούν το Πνεύμα το άγιον esse creditur. Dicit igitur Spiritus sancliis : Et
λέγει: « Και είπεν ή γυνή : Τίνα αναγάγω σοι ; και disit mulier : Quem educam tibi ? et dixit : Samuc
είπε : Σαμουήλ ανάγαγέ μοι . » Τίς λέγει: « Και είδεν lem educ mihi, 1 Quis dicit : « Et vidit mulier Sa
ή γυνή τον Σαμουήλ , και έβόησεν η γυνή φωνή μεγά- B" muelein , el clamavit mulier voce magna licens ? και
λη λέγουσα ; » Ερούμεν προς εκείνον τοσαύτα ημίν Dicimus ad illum , qui nosiras aures implevit ru
καταβομβήσαντα , και μυρία είρηκότα , ώς άρα Σα moribus, immodicaque verborum copia Samuelem
apud inferos non fuisse coulendil. « Vidit mulier
μουήλ ουκ ήν εν άδου . « Είδες ή γυνή Σαμουήλ , και η
διηγηματική φωνή τούτο έφησε , « και έβόησεν ή γυνή Samuelem , , narrans vos dixit 6 *, el clamavit mu
φωνή μεγάλη , και είπε , Μή φοβού , πρός Σαούλ: ένα lier voce magna , et dixit ad Saulim : Ne timeas :
τι παρηνοχλήσω με, και συ ει Σαούλ ; Και είπεν αυτή ut quid decepisti me , et lu es Saul ? Et dixit ei
ο βασιλεύς : Τί γάρ έστι , Μή φοβού ; Τί εώρακας ; rex : Quid id est , Ne timeas ? Quid vidisti ? Et dixit
mulier ad Saul : Deos vidi ascendentes e Terra , El
Και είπεν ή γυνή προς τον Σαούλ: Θεούς είδον ανα
βαίνοντας εκ της γης. Και είπεν αυτή : Τι το είδος dixit ad eam : Quæ est forma illorum ? El dixit illi :
αυτών ; Και είπεν αυτώ 'Ανήρ πρεσβύτερος αναβαί Vir senior ascendens, et bic senior diploide ephod
νων , και αυτός περιβεβλημένος διπλοΐδα έφούδ . » inilulus. , Faletur eam vidisse el vestem sacerdola
Λέγει αυτήν έωρακέναι και το ιμάτιον το ιερατικόν. lem . Novi opposilum dicere , quod mirum non est .
Ipse quippe Salanas Transformal se in angelum
Οίδα δε , ότι εναντίον εκ του λόγου λέγει , ου θαύμα.
Αυτός γάρ ο Σατανάς μετασχηματίζεται εις άγγελον c Incis €6 . Quare magnum non est , si et illius mini
siri in ministros justitiæ commutanlur. Sed quid
η
φωτός . Ου
ματίζοντ αι μέγα ούν ει ικαι
ως διάκονο οι διάκονοι
δικαιοσ Αλλά μετασχ
ύνης. αυτού τι εστιν , id est , quod Samuelis esse mulier cognovit ? Sed
όπερ είδεν ή γυνή , του Σαμουήλ; Αλλά γέγραπται , scriptum est Saulein cognovisse illum fuisse Sa
ότι έγνω Σαούλ , ότι Σαμουήλ έστι, « Και έπεσεν muelem 66 : 1 El procubuit 493 in faciem suam
επί πρόσωπον επί την γην, και προσεκύνησεν. • Είτα super terram , et adoravit. , Rursus item Scriptu
πάλιν το πρόσωπος της Γραφής: « Και είπε Σαμουήλ ræ auctor : « El dixit Samuel ad Saulem : Ut quid
πρός Σαούλ: "Ινα το παρώργ ισάς με του αναγαγε ίν perturba sti me faciendo ascendere ? » « Dixit, inquit
με ;» «Είπε, φησίν η Γραφή , έδει πιστεύειν , είπε Scriplura, jam credere opus est : Dixit Samuel :
Σαμουήλ: "Ίνα τι παρόργισας με του αναγαγείν με;) Ul quid in iram excilasli me, faciendo me ascen
Είτα προς τούτον αποκρίνεται Σαούλ: « Σφόδρα οι dlere ? Respondel deinde Saul : « Valde alieuigenæ
αλλόφυλοι πολεμούσιν εν εμοί , και ο Θεός απέστη pugnant in me , et Deus discessit a me, et non re
απ' εμού, και ουκ απεκρίθη μοι έτι , και γε εν χειρί spondit milhi ultra , licet ipsum in manibus pro
των προφητών , και εν τοίς ενυπνίοις εκάλεσα , του plhelarum, et in Somniis invocaverim, ad notia
δηλώσαι μοι τί ποιήσω. » Πάλιν η Γραφή , ουκ άλλος candum mihi quid faciam . , Iterum Scriptura, nec
είπεν, αλλ' ότι αυτός Σαμουήλ έφη : « Και ένα τί Palius dixit, ipsum Samuelem dixisse 67 : « Uι quid
επερώτησάς με ; Και Κύριος απέστη από σου , και interrogas nie ? Et Dominus discessit a le, el fa
εγενήθη κατά σου , και εποίησεν άλλον αυτώ , όν τρό clus est contra le , el ſecit alium sibi, sicut locu .
ν ει
πον ελάλησε εν χειρί μου . Και διαρρήξ την βασι luis est in manu mea . Et abscindel regnum de ma .
λείαν εκ χειρός σου . » Και δαιμόνιον προφητεύει nu lua . ) Dæmoniuin de Israelitico regno vaticina
περί βασιλείας Ισραηλιτικής . Τί φησιν ο εναντίος lur . Quid ad hæc, qui contrarium asserunt ? Vide
λόγος ; Οράτε όσος αγών εστιν εν τω λόγο του Θεού , lis quodnam certamen sil in verbis Domini, quæ
χρείαν έχων και ακροατών δυναμένων αγίων ακούειν auditoribus indigent, qui magna et ineffabilia pos •
λόγων μεγάλων , και απορρήτων των περί της εξόδου , sint intelligere de esilu ex hac vila , cum prima in
επαπορουμένων τε των προτέρων, ούτε των δευτέρων dubium controvertantur , el secunda maniſesta non
σαφών όντων . 'Αλλ' ο λόγος έτι εξετάζεται . Λέγω sint. Sed sermo adbuc in examine est. Dico ve'n
δε , ότι αναγκαία και η ιστορία , και η εξέτασις ή necessariam esse el bistoriam , et illius exainen , vi
περί αυτής , ίνα ίδωμεν τι ημάς έχει μετά την έξο- quid nos post vite lujus exitum exspectat , videa .

6. 63 31 Cor . X1 , 13 * | Reg . ΧΧVΙΙ , 14. 67 ibid., 16 , 17 ,

68 1 Reg . ΧΧVΙΙ , 1 . ibid . , 12 , 13 .
1019 ORIGENIS. 100
mus . • Locutus est in manu mea , el alscinder Do- Α δον. « Λελάληκεν εν χειρί μου και διαρρήξει Κύριος
minus regnum de manu tua , et dalbit illud proxi- την βασιλείαν εκ χειρός σου , και δώσει αυτήν τη
mo 1110 David . , Dæmonini vero regnum David πλησίον σου τώ Δαυίδ . ο Δαιμόνιον δε ου δύναται εί
requil habere compertum , quod a Deo decrelim δέναι την βασιλείαν Δαυίδ , την υπό του Κυρίου χει
erat . Quidni ? Nonne vocem Domini intellexisti ? ροτονηθείσαν . Καθότι ; Ουκ ήκουσας την φωνήν του
« Non fecit indignationem iræ suæ , in Amalec 68. » Κυρίου ; « Ουκ εποίησεν οργήν θυμού αυτού εν 'Α
Nonne hæc sunt verba Domini ? nonne vera sunt ? μαλήκ. » Ταύτα ουκέστι δήματα Θεού ; ουκ έστιν αλη
Vere quidem voluntatem Domini Saul exsecutus θη ; 'Αληθώς γάρ ουκ εποίησε το θέλημα Κυρίου
non est : sed regem Amalec vivum conservabai 69 , Σαούλ» αλλά περιέπει τον βασιλέα 'Αμαλή , ζώντα,
propter quem el antequam quiescerel, et in exitu εφ' ώ και προ της κοιμήσεως αυτού , και επί της
ipso Samuel Sauli exprobravil : « Et propter hoc ver εξόδου ονείδισε Σαμουήλ το Σαούλ: Και διά τούτο
bisto hoc fecit Dominus in die hac. El iradet Dominus το ρημα τούτο εποίησε Κύριος εν τη ημέρα ταύτη.
ip :um Israel in manu alienigenarum . » De universo Και δώσει Κύριος και γε τον Ισραήλ εν χειρί αλλο
Dei populo dæmonium potest valicinari Dominum φύλων. Ο Περί όλου λαού Θεού δύναται δαιμόνιον
traditiruin Israel ? « Et tabernaculum ipsum Israel προφητεύσαι , ότι Κύριος μέλλει παραδιδόναι τον Ισ
trinder Dominus in manu alienigenarum.Ειιu, Sal , Βραήλ ; « Και γε την παρεμβολήν Ισραήλ παραδώσει
cras accelera , lui , el filius tuus mecum 70 . » Ει illud Kύριος αυτήν εν χειρί αλλοφύλων . Τάχυνον δε, Σαούλ ,
dæmonium scire polest, regem scilicet chrismale αύριον · και συ , και ο υιός σου μετ' εμού. » Και
prophetico declaratum , Saulem cras e vita migralu τούτο δύναται ειδέναι δαιμόνιον , βασιλέα χειροτονη
rúmi, el filios illius illia cum eo ? « Cras lu , et lilii θέντα μετά χρίσματος προφητικού , ότι αύριονέμελ
lui mecum . » His superius scripla confirmantur vera λεν εξελέσθαι ο Σαούλ τον βίον, και οι υιοί αυτού
esse , etin vil:an evocatum fuisse Samuelem. Quid μετ' αυτού ; « Aύριον συ, και υιοί σου μετ' εμού. »
igitur hic ventriloqua operalur ? Quid in eductione Ταύτα μεν ούν , ότι ουκ έστι ( 7) ψευδή τα άνω γε
anime justi ventriloqua agit ? Qui prime sententice γραμμένα , και ότι Σαμουήλ έστιν ο αναβεβηκώς. Τ!
esi , evitavit ne prælul aliis et novum certamen ούν ποιεί εγγαστρίμυθος ενθάδε ; Τί ποιεί εγγαστρί
inire cogeretur : circa quæstionem hujus loci re μυθος περί την αναγωγήν της ψυχής του δικαίου ,
spondet : Non est Samuel, 494 dæmon mentitur, Εκείνος έφυγεν και τον πρώτον τον λόγον ειπών : ένα
cum ipsa Scriplura mentiri non possit. Verba vero γάρ ( 8) μή αγώνα έχειν δοκή κατά τοσαύτα άλλα ,
Scripturæ sunt : non a dæmone, sed ab illius au κατά τον τόπον ζητούμενα , και λέγει: Ούκ έστι Σα
core sunt prolata : « Ει vidit mulier Samuelen. c μουήλ, ψεύδεται το δαιμόνιον, επεί ου δύναται ψεύ
Dixit Saul quæ loculus fuerat Samuel. Quanam δεσθαι η Γραφή . Τα δε βήματα της Γραφής έστιν
igitur ralione, quæ in hoc loco de ventriloqua du ουκ έστιν εκ προσώπου του δαιμονίου αυτού , αλλ' έχ
bitanlur, solventur ? Quæro a primæ illius senten προσώπου αυτής : « Και είδεν ή γυνή τον Σαμουήλ.»
liæ auctore : Samuel apud inferos ? elc . Respon Είπε Σαούλ τα λελαλημένα από του Σαμουήλ(9): πώς
deat ad interrogata : quis major, Samuel, an Jesiis ούν λυόμενα τα της εγγαστριμύθου φανείται τα κατά
Christus ? Quis major, prophetip , an Jesus Christus ? τον τόπον ; Πυνθάνομαι του προειρηκότος τα πρότερα,
quis major, Abraham , an Jesus Christus ? Sane bic Σαμουήλ έν άδου ; και τα εξής. Και αποκρινάσθω
nemo eorum, qui vel una vice tantum scire potuit προς το επηρωτημένον . Τις μείζων , Σαμουήλ, ή
Jesum Christum esse, qui a prophetis prænuntia Ιησούς ο Χριστός ; τίς μείζων, οι προφήται, ή Ιη
lus esi , audebit dicere Christum non esse majorem σούς ο Χριστόςκαι τις μείζων , 'Αβραάμ, ή Ιησούς και
prophetis. Cum itaque Christum majorem faleberis , Χριστός ; Ένθάδε ου τολμήσοι τις τών άπαξ φθα
Chrislusne apud inferos ? Nonne illuc pervenil ? σάντων τον Κύριον ειδέναι Ιησούν Χριστόν τον υπό
Nonne verum est quod in Psalmis dicitur , el ab των προφητών προκηρυχθέντα είναι , ειπείν, ότι μεί
apostolis in Actibus interprelalur " , Salvatorem ail ζων ουκ έστιν ο Χριστός των τροφητών. “ Όταν ούν
inferos descendisse ? Quod in psalmo decimo quinto D ομολογήσης, ότι ' Ιησούς Χριστός μείζων εστίν, Χρι
legilur, ad ipsum referri scriplum esl 72 12 : « Non στος έν άδου ; "Η ου γέγονεν εκεί ; Ουκ έστιν αληθές
derelinques animam meam in joſerno, nec dabis το ειρημένον εν Ψαλμοίς , ερμηνευθέν υπό των απο
justum luum videre corruptionem . ) Si deinceps στόλων εν ταις Πράξεσιν αυτών περί του τον Σω
respond ebit, s
quia Christu ad inferos descend : it τήρα έν άδου καταβεβηκέναι ; Γέγραπται , ότι επ'
quid aclurus ? victuru sne, an a morte vincend us ? αυτόν φέρεται το έν πέντε και δεκάτω ψαλμώ ότι
Descendit ad illa loca , non tanquam servis eorum « Ουκ εγκαταλείψεις την ψυχήν μου εις άδου, ουδε
qui ibi erant, sed tanquam Dominus decertalurus , δώσεις τον όσιόν σου ιδείν διαφθοράν. » Είτα μετά
ul prius dicebamus, dum psalmum vigesimum pri τούτο εάν αποκρίνεται , ότι Χριστός εν άδου κατα
mom explicaremus : « Circumdederunt me vituli mul βέβηκε , τί ποιείς ; νικήσων , ή νικηθησόμενος υπό
li , lauri pingues obsederunt me . A peruerunt super του θανάτου ; Και κατελήλυθεν εις τα χωρία εκείνα,
68 IReg. ΧΧVΙΙ , 18. 69 1 Reg. Χν , 28. 70 I Reg. ΧΧΤ ! 1 , 19 . 71 Aci. 11 , 31 . 72 Psal . χ ', 10.
(7) " Ότι ουκ έστι . Vel scribe δηλοί, ότι ουκ έστι , ια', είπών, ίνα μή αγώνα, etc.
vel supple ônioi , aut quid simile. ( !! ) 'Από του Σαμουήλ . Lege . υπό του Σαμουήλ.
( 8) Ειπών ίνα γάρ , etc. Huelio legendum vile
 T ! IN LIBRUM REGUM HOMILIA II . 1029
ουχ ώς δούλος των εκεί , αλλ' ώς δεσπότης παλαισων , Α me os suum , sicut leo rapiens cl rugiens. Dispersa
ως πρώην ελέγομεν εξηγούμενοι τον ψαλμόν και sunt omnia ossa mea ? 3. » Sane recordamur divi
• Περιεκύκλωσάν με μόσχου πολλοί , ταυροι πίονες narum litterarum , namque hæc in psalmo vigesi
περιέσχον με . "Ήνοιξαν επ' έμε το στόμα αυτών , ώς mo primo scripta esse memini. lgitur Salvalor de
λέων αρπάζων και ωρυόμενος. Διεσκορπίσθη τα οστά scendit, ut liberaret, descenditne illuc prænuntia
μου,» Μεμνήμεθα , είγε με μνήμεθα , των ιερών γραμ. tus a proplietis, annon ? Ai hic quidem a prophetis
μάτων μέμνημαι γάρ αυτών ειρημένων εις τον και prænuntiatus est ; alio vero descendit non per pro
ψαλμόν . Ουκούν ο Σωτήρ κατελήλυθε σώσων : κατε phelas? Moyses item ipsum prænuntial pro genere
λήλυθεν έχει προκηρυχθείς υπό των προφητών , η humano adventurum , ila ut recte a Domino el Sal
ού ; 'Αλλ ' ενθάδε μεν προεκηρύχθη υπό των προφη vatore nostro dicatur 7% : • Si crederelis Moysi , cre
των· αλλαχού δε κατέρχεται ου διά προφητών ; Και deretis el mili : de me enim ille scripsit . Si scri
Μωσής αυτόν κηρύσσει επιδημήσοντα τη γένει των plis illius non creditis, quomodo verbis meis cre •
ανθρώπων · ώστε λέγεσθαι καλώς υπό του Κυρίου delis ? . Et venit in hanc vitam Christus, et prænun
και Σωτήρος ημών: « Εί επιστεύετε Μωσή , έπιστεύε tialur Christus in hanc vitam adveniens. Si Moyses
τε αν εμοί • περί γάρ εμού εκείνος έγραψεν. Ει δε de illo hic prænuntial , non vis et ipsuin illuc de
τοις εκείνου γράμμασιν ου πιστεύετε , πώς τοις έμοϊς B scendisse , ut Christum predicerel en migraturum ?
βήμασι πιστεύσετε; » Και επιδεδήμηκε τούτω τώ βίω Quid porro ? Moyses id egit : reliqui prophetæ non
Χριστός, και προκηρύσσεται Χριστός επιδημών τούτω item ? Nonne Samuel ? Quidnam absurdi esi , medi
τω βίω . Ει δε Μωσής προφητεύει αυτόν ενθάδε , ου cos ad male se habenles descendere ? Quid absurdi
θέλεις αυτόν κακεί καταβεβηκέναι , ίνα προφητεύση est principem medicorum ad ægrotantes descen
Χριστόν ελεύσεσθαι ; Τί δέ ; Μωσής μέν , οι δε εξής dere ? Ili medici quidem erant, et sane inulti :
προφήται ουχί ; Σαμουήλ δε ουχί ; Τι άτοπον έστι at Dominus meus et Salvator princeps eorum
τους ιατρούς καταβαίνειν προς τους κακώς έχοντας ; est . Etenim internum desiderium , 495 quod
Τι δε άτοπόν έστιν ίνα και ο αρχίατρος καταβή προς non potest ab aliis curari, curat ipse : quod a
τους κακώς έχοντας; Εκείνοι ιατροί μέν ήσαν πολ nemine poluil medicorum sanari, sanalur a Chri
λοι, ο δε Κύριός μου και Σωτήρ αρχίατρός έστι: και slo Jesu . Ne timeas. Ne mireris. Christus in in
γάρ την ένδον επιθυμίαν , ή ου δύναται υπό άλλων θε ſernum descendit , el ante eum prophelx , qui
ραπευθήναι , αυτός θεραπεύει » ήτις ουκ ίσχυσεν υπ ' ejus adventum prædicebant. Addam prælerea et
ουδενός θεραπευθήναι των ιατρών , Χριστός Ιησούς aliud nescio quid ex ipsa Scriptura . Samuel ascen
αυτήν θεραπεύει. Μή φοβού . Μή θαμβού . Ιησούς εις dit ; el ecce Saul dicit se vidisse animam : non
άδου γέγονε , και οι προφήται προ αυτού , και προκη C dicit hominem se vidisse. Timuit quem vidit : at
ρύσσουσι του Χριστού την επιδημίαν. Είτα και άλλο quem vidit ? « Deos , inquil 78, ego vidi , deos ascen
τι θέλω ειπείν απ ' αυτής της Γραφής . Σαμουήλ ανα dentes e lerra . , Et fortasse lunc non solus ascen
βαίνει, και ιδού Σαούλ λέγει έωρακέναι ψυχήν · ου dit Samuel Sauli vaticinalurus. Sed consentaneum
λέγειέωρακέναι άνθρωπον. "Έπτηξε τούτον ον είδε: est , quemadmodum hic 76 : « Cum sanclo sanctus
τίνα δρά ; « Θεούς, φησίν, εγώ είδον , θεούς αναβαίνον eris , et cum homine innocente innocens eris ; et
τας από της γης. 5 Και τάχα Σαμουήλ ου μόνος ανα cum eleclo eleclus eris ; » suntque hic sanctorum
βέβηκε και τότε προφητεύσων τώ Σαούλ · αλλ' εικός, cum sanctis consueludines ; al non sanctorum cum
ώσπερ ενταύθα : « Μετά οσίου όσιωθήση , και μετά prævaricatoribus : et si quandoque fieri possit, ut
ανδρός αθώου αθώος έση, και μετά εκλεκτού έκλε sanctorum una cum peccatoribus consteludo sit ,
κτός έση και και εισίν ενταύθα διατριβαι αγίων μετά ut peccatores salvenlur. Fortasse hac ratione una
αγίων· ουχί δε αγίων μετά αμαρτωλών και ει άρα cuin Samuele ascendente ascenderunt etiam alioruin
ποτέ εστι των αγίων διατριβή μετά των αμαρτωλών, prophetaruin anime sanctæ . Forsan quæres , an
υπέρ του και τους αμαρτωλούς σώσαι . Ούτωτάχα και fuerint angeli super spiritibus eorum . Prophela di
αναβαίνοντι τω Σαμουήλ συναναβεβήκασιν ήτοι άγιοι cit ?? : « Angelus qui loquilur in me . , Vel angeli
D
ψυχαί άλλων προφητών . Τάχα ζητήσεις, οι άγγελοι erant, qui una cum spiritibus ascenderunt, omnia
ήσαν επί των πνευμάτων αυτών ; Ο Προφήτης λέ que ad egentium salutem complent : « Et omnes
γει: "Αγγελος ο λαλών εν εμοί . » " Η άγγελοι ήσαν sunt spiritus ministrantes , qui in ministerium
μετά πνευμάτων συναναβεβηκότες , και πάντα πλη propter futuros hæredes salutis milluntur 18. , Quid
ρούται (10) των δεομένων σωτηρίας . Και πάντες times dicere , omnem locum Jesu Christo indigere ?
εισι λειτουργικά πνεύματα εις διακονίαν αποστελλό Neque vero , qui Christo indiget, prophetis , iisque
μενα διά τους μέλλοντας κληρονομείν σωτηρίαν . » ΤΙ qui Christi præsentiam et adventum præparant , non
φοβή ειπείν , ότι πάς τόπος χρήζει Ιησού Χριστού ; indigent. El Joannes sane , quo major inter natos
Ουδέ γάρ Χριστού μεν χρήζει των προφητών ο χρή mulierum , Christo ipso leste , nemo ſuit : « Major
ζων του Χριστού . Ουδε γάρ Χριστού μεν χρήζει, των inter nalos mulierum Joanne Baptista nullus fuit ' '; ,
δε ευτρεπιζόντων Χριστού παρουσίας και επιδημίαν neque limeas id affirmare : descendit ad inferos
11 Psil. XXI , 13 14,15, 7+ Joan . V , 46. 18 ΙReg . ΧΧVΙΙ , 13. 16 Psal. XVII , 26. 77 Zach . II , 3. 78 Heln
1 , 14. 19 Matth . ΧΙ, 11 .
(10) Πληρούται . Forte , πληρούντες ,
1023 ORIGENIS

prenuntians Dominum , utillum descensurum pre- Αού χρήζει " και Ιωάννης , ου μείζων εν γεννητοίς
diceret. Propterea , dum in custodia essel , ac sibi γυναικών ουδείς ήν , κατά την του Σωτήρος ημών
exitum interitumque imminere conspicerel , missis μαρτυρίαν λέγοντας: « Μείζων εν γεννητοίς γυναικών
duobus discipulis, quærebal, non : « Tu es qui ven Ιωάννου του Βαπτιστού ουδείς έστιν , μή φοβού
lurus es ? , Sciebat enim ; sed : « Tu es qui ven λέγειν, ότι εις άδου καταβέβηκε προκηρύσσων τον
turus es, an alium expectamus 60 ? , Gloriam illius Κύριον, ίνα προείπη αυτόν κατελευσόμενον · διά τούτο ,
compertain habuit ; de mira ejus vi plurima locutus ότε ήν εν τη φυλακή , και ήδει την έξοδον την επι
fuit , primusque illi testimonium exhibuit 81 : « Qui κειμένην αυτώ , πέμψας δύο των μαθητών επυνθά
post me venit, ante me factus est. , Vidit illius νετο , ουχί: « Συ ει ο ερχόμενος ; ήδει γάρ αλλά
gloriazn, « gloriam quasi Unigeniti a Patre , pleni • Συ ει ο ερχόμενος, ή άλλον προσδοκώμεν ; » Είδες
gratiæ et veritatis 82. , llæc cum de Christo vidis αυτού την δόξαν, ελάλησε πολλά περί της θαυμασιό
sel, pigel credere , dubius hærel, nec falelur : Di τητος αυτού εμαρτύρησεν αυτώ πρώτος : « Ο επίσης
cile ipsi, Tu es Christus . Quæ cum non intellexis μου ερχόμενος έμπροσθέν μου γέγονεν . » Είδεν αύ
sent nonnulli , asseverarunt Joannem lanlum ac la του την δόξαν , « δόξαν ως Μονογενούς παρά Πατρός,
len, Christum non novisse , sed ab eo discessisse πλήρης χάριτος και αληθείας. • Tηλικαύτα ιδών περί
Spiritum sanctum. Sed sciebat illum, cui antequam B Χριστού , οκνεί πιστεύσαι , αμφιβάλλει , και ου λέγει :
nasceretur testimonium perhibuit, el pro quo salla Είπατε αυτώ Συ ει ο Χριστός , νύν : μη νοήσαντες
vil, dum ad ipsum Maria accederet, ul de illo testi γάρ τινες τα ειρημένα λέγουσιν · 'Ιωάννης ο τηλικού
monium fecit 496 mater ejus illis verbis 68 : « Ecce τος ουκ ήδει Χριστόν , αλλ' απέστη απ' αυτού το
facta est vox salutationis in auribus meis, Πνεύμα το άγιον. Και ήδει τούτον , ώ εμαρτύρησε
exsilivil in gaudio infans in utero neo . » Ηic itaque πρό γενέσεως, και εφ ' ώ εσκίρτησεν, ηνίκα ήλθε και
Joannes, qui ante nalivitatem exsilivit ; qui dixit 84 : η Μαρία προς αυτόν, ώς εμαρτύρησεν αυτώ ή μήτηρ
« Hic est de quo ego dixi : Qui post me venit, ante αυτού λέγουσα : « Ιδού γαρ ώς εγένετο η φωνή του
me factus est ; i el 85 : 1 Qui misit me , dixit άσπασμού σου εις τα ώτα μου , έσκίρτησεν εν αγαλ
mihi : Super quem videris Spiritum descendentem λιάσει το βρέφος εν τη κοιλία μου . » Ούτος ούν ο
el manentem , ipse est Filius Dei ; » Ilie, inquiunt , σκιρτήσας τρό γενέσεως , Ιωάννης ο είπών τούτός
nondum noveral Cluristum in ventre. Νoveral quippe εστι περί ου εγώ είπον · “ο οπίσω μου ερχόμενος έμ
illuum ; sed similequid Petro passus est propter glorie προσθέν μου γέγονε » » και « Ο πέμψας είπέ μοι Εφ '
exsuperantiam . Quodnam illud est ? Hic magnum δν αν ίδης το Πνεύμα καταβαίνον , και μένον , ο
quid de Christo sciebal. Quis som ? « Quem me di C τός εστιν ο Υιός του Θεού , ούτος , φασίν , ουκέτι
cunt filii lominum esse 86 ? , Hic, ait , dicit hoc . ήδει Ιησούν Χριστόν εν κοιλία . " Ήδει γάρ αυτόν· αλλά
Til vero quid ? , Tu es Christus Filius Dei vivi . , δι' υπερβολήν δόξης όμοιόν τι το Πετρω πεποίηκε. *
Propterea beatus enuntiatur, quoniam caro et Τι όμοιον ; Ούτος μέγα τι ήδει περί του Χριστού . Τις
sanguis non revelavit , illi , « sed Pa'er qui in cælis είμι ; « Τίνα με λέγουσιν οι άνθρωποι είναι ; Ο
est. » Cum igitur grandia de Chrislo audissel, et δε , τόδε . Συ δε τί; « Συ εί ο Χριστός ο Υιός του Θεού
grandia concepisset, auxilium in semel non adini του ζώντος και ενώ και μακαρίζεται, ότι « σάρξ και
sil : « Ecce ascendimus in Jerusalem , et perficien- αίμα ουκ απεκάλυψεν αυτώ, « αλλ ' ο Πατήρ και εν
lur 87. » El : , Oportet Filium hominis multa pali , τους ουρανοίς . 5 Επεί ούν μεγάλα ήκουσε περί Χρι
el reprobari a principibus sacerdotum , el sacerdoti στου , και μεγάλα απελάμβανε , και ου παρεδέξατο
bus, el orcidi, el tertio die resurgere88.) « Propitius , την βοήθειαν την προς αυτόν· ι Ιδού αναβαίνομεν εις
inqui189, sis tibi , Domine. , Nasima de Christo no Ιερουσαλήμ , και τελειωθήσεται » και « Δεί τον Υιόν
Veral ; quod humiliu s eral de eo noluit admille re. του ανθρώπου πολλά παθείν , και αποδοκιμασθήναι
Similemi mili animo pinge Joannem , dum in custo από των αρχιερέων και πρεσβυτέρων , και αποκτά
dia eral : grandia de Christo apprehenderat ; vidit θήναι , και την τρίτη ημέρα αναστήναι . και Φησίν « "Ιλεώς
celos apertos και vidit Spiritum sanctum super Sal- D σοι , Κύριε . • Μεγάλα ήδει περί Χριστού , ουκ ήθέλησε
valorem descendentem , manentemque super eum . παραδέξασθαι το ταπεινότερον περί αυτού. Τοιουτόν
Similem gloriam duin videt, hærel dubius, fortasse τινά μοι νόει και τον Ιωάννην εν φυλακή : ήν με
etiam non credebat , an sic glorificalus usque ad γάλα ειδώς περί Χριστου : είδεν ουρανούς ανεωγότας :
inferos, et abyssum ipsum descenderet , quapro είδε Πνεύμα άγιον εξ ουρανού κατερχόμενον επί τον
pter dicellar 90 . ( Tu es qui venturus es, an alium Σωτήρα, και μένον επ' αυτόν · ιδών την τηλικαύτην
exspectamus ? , Non egressus sum a proposilo , ne δόξαν αμφέβαλλε, και τάχα πίστει · διό ούτος ενδο
que maleriæ , quæ mihi præ manibus est , oblitus ξος και μέχρις άδου , και μέχρι της αβύσσου κατελεύ
sun) . Hlud probare nobis in animo esl , si onines, σεται. Διά τούτο έλεγε: « Συ εί ο ερχόμενος , ή άλλον
qui ante Christum in infernum descenderunt, præ προσδοκώμεν ; Ού παρεξέβην, ουδε επελαθόμην
cursores Christi , atque prophetæ fuere ; pari ra του προκειμένου , αλλά τούτο θέλομεν κατασκευάσαι,
lione et Samuelem eo descendisse , non simpliciter , ότι, ει πάντες εις άδου καταβεβήκασι προ του Χρι

80 Μ : 11h . , 3. 81 Joan . 1 , 15. 82 jbid . 14 . 83 Iuc . 1 , 44. 8.Joan . 1 , 31 . 88 ibid. 33. 86 Malib .
ΣΥΙ , 15. 87 Luc . XV11 , 31 . 88 Luc . ΙΧ , 22 . 89 Maιιιι . ΣΤ1, 22 . 90 M:ιι: . , 3.
 IN LIBRUM REGUM HOMILIA U. 1026
1025
στού, πρόδρομοι Χριστού οι προφήται Χριστού · ούτω A sed ut sanctum ; ubi si est sanctus, sanctus omnino
και Σαμουήλ εκεί καταβέβηκεν ου γαρ απλώς , αλλ ' est . Nonne id eliam de Christo affirmainus ? Annon
ως άγιος » όπου εάν ή ο άγιος, έστιν ο άγιος . Μήτι Christus erat , licet aliquando apud inferos fuerit ?
Χριστός ουκ έτι Χριστός εστιν , επεί έν άδου ποτέ Annou ſuit Filius Dei , licet in subterraneis dege
ήν ; Ούκ έτι ήν Υιός Θεού , επεί εν τω καταχθονίω ret locis , ( ut omne genu flecterelur in nomine
γεγένηται τόπω , ίνα πάν γόνυ κάμψη εν τω ονό Jesu , coelestium , terrestrium et infernorum " Ta
ματι Ιησού Χριστού , επουρανίων, και επιγείων, και Non aliter Christus erat, licet inferius esset , ut sic
καταχθονίων ; Ούτως Χριστός ήν, και κάτω ών , ένα dicam , et si in inferiori loco agerel, voluntate su
ούτως είπω, εν τω κάτω τόπω ών, προαιρέσει άνω perius erat . Εodem pacto el propiele , et Samuel ,
ήν· ούτω και οι προφήται , και Σαμουήλ , κάν κατα quanivis eo descendant , ubi sunt animæ quše in in
βώσιν όπου αι ψυχαί αι κάτω, κάτω δύνανται είναι ſernis , loco quidem inferius sunt; at non inferius
τόπω, ου κάτω δέ εισι τη προαιρέσει. Πυνθάνομαι δε, sunt voluntale . El quæro an supercælestia prophe
προεφήτευσαν τα υπερουράνια ; Εγώ δε ου δύναμαι tarint . Αι ego nusquam demoni similern potentiam
διδόναι δαιμονίω τηλικαύτην δύναμιν , ότι προφητεύει concedam . Nam Samuel de Saule , et populo Dei,
περί Σαούλ Σαμουήλ , και του λαού του Θεού , και προ et regno David , David scilicet regnalurum vaticina
φητεύει περί βασιλείας Δαυίδ, ότι μέλλει βασιλεύειν. Β ιur. Qui contrarium sentiunt , veritatem , quaein eo
Είσονται οι ταύτα λέγοντες τα της αληθείας της κατά loco est , confirmare se non posse animadvertent.
τον τόπον, ουχ εύρήσουσι παραστήσαι πώς αν και άγιος Sed quanam ratione sanctus pro salute male se ha
γένοιτο υπέρ σωτηρίας των κακώς εχόντων . Εις τον bentium , in locum ubi permanent deveniet ? In
τόπον των κακώς εχόντων ιατροί γενέσθωσαν , εις 497Ioca militum #grotantiam medici gressum di
τους τόπους των καμνόντων στρατιωτών, και εισίτω rigant : introeant ubi foelor ulcerum eorum male
σαν όπου αι δυσωδίαι των τραυμάτων αυτών. Τούτο olel . Hoc suggerit medicorum in homines amor. Sic
υποβάλλει η ιατρική φιλανθρωπία . Ούτω τούτο υπο el propheticus sermo Salvatori suasit, ut eo veniret,
βέβληκε το Σωτήρι ο λόγος κατά (11 ) τοίς προφήταις descenderetque in infernum . Illud item orationi ad
και ενθάδε έλθεϊν , και εις άδου καταβήναι . Και τούτο dendum : Samuel propheta fuit, enque mosluo prc
δε προσθετέον το λόγο ότι Σαμουήλ προφήτης ήν, plvetia ab illo discessit . Annon vera dicii Aposto
και εξελθόντος , απέστη απ' αυτού η προφητεία : ουκ lus " : 1 Jam prophelo ex parte, el ex parle co
άρα αληθεύει και λέγων Απόστολος : « "Αρτι προφη gnosco : cum vero consummalio venerit, lunc quod
τεύω εκ μέρους , και εκ μέρους γινώσκω » όταν δε ex parle est , etiam evacuabitur ? , Consummatio ita
έλθη το τέλειον , και τότε το εκ μέρους καταργηθήσε- que post hujus vil: e finem est . Et quidquid Isaias
ται ; » Ουκούν το τέλειον μετά τον βίον εστίν . Και prophetavit, ex parle cum omni libertate valicinalis
εί τι προεφήτευσεν Ησαΐας , εκ μέρους προεφήτευσε est , Leslatusque est lic omnia de preplielie con
μετά πάσης παρρησίας · μεμαρτύρηται δε τα ενθάδε summatione David : non recepit igitur gratiam pro
ο Δαυίδ περί το τέλειον της προφητείας · ουκ απέλα phelicam Samuel. At intellectus meus sine fruclu
βεν ούν την χάριν την προφητικήν Σαμουήλ . Ο δε eslº3 : el quod Ecclesiam ædificat, qui lingua loqni
ούς μου άκαρπός εστι · και ότι Εκκλησίαν οικοδο lur " . El Paulus ipse allirma : prophetanlem Eccle
μεί ο γλώσση λαλών . Και γάρ λέγει ο Παύλος, ότι siam ædificare his jisdem verbis. Porro si proplie
Εκκλησίαν οικοδομεί ο προφητεύων, αυταίς λέξεσι lans Ecclesiam ædificat, utique gratiam propheticam
λέγων . Ει δε προφητεύων Εκκλησίαν οικοδομεί , είχε babet, neque eniin ipsam amisit , nisi peccaverit.
χάριν προφητικήν· ου γαρ απολωλέκει αυτήν μη Solus quippe gratiam prophelicam arnillil, qui, post
quam prophetaril, indigna Spiritu sancto operatur ;
άφθαρτήσας ( 12) : μόνος γάρ απόλλυσι χάριν προφη
τικήν , ός μετά το προφητεύσαι πεποίηκεν ανάξια του ita ut ipsum Spiritum deserat, fugiatque ab ejus prin
Πνεύματος του αγίου , ώστ ' εγκαταλιπείν αυτόν, και cipe animæ facultate . Quo:l timebat lunc post pec
φυγείν από . του ηγεμονικού αυτού όπερ έφοβείτο calum David , dicebatque 85 : « El Spiritum sanctum
τότε και μετά την αμαρτίαν ο Δαυίδ , και έλεγε : lulum ne auſeras a me. , Ilaquo si Spiritus sanctus
D
• Και το Πνεύμα το άγιόν σου μη αντανέλης απ' prophetal : cuinam ? Angelis ? Al : « Non opus est
εμού, και Eί τοίνυν το Πνεύμα το άγιον προφητεύει : medicus bene , sed male habentibus °6, 1 Quinail
τίνι ; 'Αγγέλοις · οίς μη χρείαν (13) έχουσιν οι ejus propheliain excipiunt ? Neque enim frustra est
ισχύοντες ιατρών, αλλ ' οι κακώς έχοντες . » Δέχονται gratia prophetica , neque ullum charisma eorumu
τίνες της προφητείας (14 ) αυτού ; Ου γαρ αργεί χά quæ in sancio sunt frustra est. Gratia itaque prom
ρις προφητική • ουδέν χάρισμα αργεί τών εν τώ αγίω . plhelica mortuorum anime , audacter dicam , indige
ς
Της oύν χάριτο της προ φητ ική ς αί
αι ψυχ των κοι bant . Sed hic quidem necessarius est prophiela
μωμένων , τολμήσω και είπώ, εδέοντο . 'Αλλ ' ενθάδε Israel, et qui dormit, discessitque ex hac vita , in
μεν χρείαν έχεται (15) του προφήτου Ισραήλ και ο digebal prophetis, ut alia ralione ipsi Christi ada

ΟΙ 92 1 Cor . ΧΙΙ, 9. 93 1 Cor. ΧΙV , 14 . * ibid . 4 . 95 Psal. L, XIII . 96 Μatth. IX , 12 .

Philipp . 11 , 10.
( 13) 'Αγγέλοις · οις μη χρείαν . Scribe : αγγέ
(11 ) Κατά . Forte, παρά .
(12) 'Αφθαρτήσας. Οιnnino legendum : αμαρτή λους και μη χρείαν , etc.
σας . Infra : όπερ έφοβείτο τότε , και μετά την αμαρ ( 14) Της προφητείας. Scribe : τας προφητείας
τίαν ο Δαυίδ . (15) "Έχεται . Scribe : έχει .
 1027 EX ORIGENE
ventum valicinarentur . Αnte Domini mei Jesu Chri- A κοιμώμενος δε ο απηλλαγμένος του βίου χρείαν είχε
sti adventum nemini dalum erat ubi lignuin vilic των προφητών, ίνα πάλιν οι προφήται αυτό κρύξιωσε
erat pretergredi , et illa transgredi que vie ligni την Χριστού επιδημίαν. "Αλλως τε και προφήτης(16)
vilic custodiendæ præposila erant. Quis viam illam του Κυρίου μου Ιησού Χριστού επιδημίας αδύνατον
1enlare poterat ? Quis alicui auctor esse poleral ήν τινα παρελθείν όπου το ξύλον της ζωής · αδύνατον
flammeum gladium pertranseundi 97 ? Quemadmo- ήν παρελθείν τα τεταγμένα φυλάσσειν την ολν του
dum nec mare Transiri polerat sine ope divina , co ξύλου της ζωής . Τις ήδύνατο οδοποιήσαι ; Τίς τδύνα
lumnaque divina , columna luminis , quæ erat ab το την φλογίνην ρομφαίαν ποιήσαι διελθείν τινα ;
ipso Deo 88 : quemadmodum neminis erat Jorda "Ωσπερ θάλασσαν ουκ ήν οδοποιήσαι ή του Θεού και
nem pedibus trajicere præterquam Josue ( veri Dei του στύλου του πυρίνου , του στύλου του φωτός του
figura erat ille Josue) : sic per dammeum gladium από του Θεού · ώσπερ τον Ιορδάνην ουκ ήν ουδενός
Samuel tranzire non poteral : hon Abraham ; ideo οδοποιήσαι ή Ιησού του αληθινού Θεού τύπος το
et Abraham ab eo qui torquebatur, conspicitur. Et εκείνος ο Ιησούς : ούτω διά της φλογίνης ρομφαίας
498 cum in lormentis dives esset , elevatis oculis Σαμουήλ ουκ ήδύνατο διελθείν ουκ 'Αβραάμ : διά
Abraham conspicit, licel a longe videal ; videl la τούτο και ' Αβραάμ βλέπεται υπό του κολαζομένου.
nmen , et Lazarum in sinu ipsius . Exspectalan igitur Β Και υπάρχων εν βασάνους και πλούσιος επάρας τους
Domini mei Jesu Christi adventum , el patriarchæ , et οφθαλμούς όρά 'Αβραάμ, ει και από μακρόθεν ορά
prophetæ , el omnes , ut sic viam aperiret : « Ego sum αλλ' ορά , και τον Λάζαρον εν τοις κόλπους αυτού . Πε
a : ego sun porta 99. » Via est ad lignum vitie , ut ριέμενον ούν την του Κυρίου μου Ιησού Χριστού επι
si per ignem transire tibi contingat, Namma le non δημίαν και πατριάρχαι , και προφήται, και πάντες,
combural : qualis ignis posuit cherubim , flam ίν' ούτως την οδόν άνοιξη 'Εγώ είμι ή οδός,εγώ
neumque gladium qui volvebatur , ut viam ad lignum είμι ή θύρα . » Οδός έστιν επί το ξύλον της ζωής,
vilæ custodirent. Ideo beati illic permanebant se ένα γένηται, εάν διέλθης διά πυρός , φλόξ ου κατα
præparantes , et cum non possent eo accedere, ubi καύσει σε ποίου πυρός έταξε τα χερουβίμ, και
eral lignum vitae , paradisus Dei , et Deus agricola , την φλογίνην ρομφαίαν την στρεφομένην φυλάσσειν
ubi beati , et electi , et sancti Dei . Nullum ergo in την οδόν του ξύλου της ζωής · ώστε διά τούτο τερι
hoc loco offendiculum est : sed omnia mira qua έμενον οι μακάριοι εκεί οικονομίαν ποιoύντες, και μη
dam vi scripta sunt, intelligunturque ab illis qui . δυνάμενοι όπου το ξύλον της ζωής , όπου ο παράδει
bus Deus revelat. Nos porro , qui in sæculorum con σος και του Θεού , όπου ο Θεός γεωργός , όπου οι μακά
summatione advenimus , habemus quid eximium ριοι και εκλεκτοί , και άγιοι Θεού , γενέσθαι. Ουδέν
C
ultra cæleros . Quid illud est ? Si ex hac vita exces ούν πρόσκομμα κατά τον τόπον εστίν · αλλά πάντα
serious boni et probi , non una nobiscum peccato- θαυματίως γέγραπται , και νενόηται οίς αν ο θεός
run sarcinis conductis , pertransibimus nomineum αποκαλύψη . Περισσόν δέ τι έχομεν ημείς οι επί συν
gladium, nec in locum illum, in quo qui ante ejus τελεία των αιώνων εληλυθότες . Τι περισσόν; Εάν
adventum quieverant , Christurm exspectabant, de- απαλλαγώμεν γενόμενοι καλοί και αγαθοί, μη επαγή
veniemus. Pertransibimus nullo nobis a tlammeo μενοι τα της αμαρτίας φορτία, διελευσόμεθα και αυ
illo gladio damno illalo. « Uniuscujusque vero quale του την φλογίνην ρομφαίαν, και ου κατελευσόμεθα
opus sit , ignis ipse probabil " . Si alicujus opus εις την χώραν όπου περιέμενον τον Χριστόν οι προ
combustum fueril, damnum contraliel, ipse vero της παρουσίας αυτού κοιμώμενοι• διελευσόμεθα δε
salvabitur sic quasi per ignem 1. » Pertransibimus μηδέν βλαπτόμενοι υπό της φλογίνης ρομφαίας.
ergo . Habemus item ultra el aliud eximium ; non • Εκάστου δε το έργον οποίον έστι , το πυρ αυτό δε
possimus, si recle vixerimus, male discedere . Hoc κιμάσει . Εί τινος το έργον κατακαήσεται, ζημιωθή
non dicebant antiqui , non patriarchæ , non pro σεται , αυτός δε σωθήσεται ούτως ως διά πυρός .• Δι
phelæ . Nonne id nos eſfari possumus : si bene vixe ελευσόμεθα ούν . Και πλέον έχομεν τι , και ουχί δυνά
rimus , melius et dissolvemur, erimusφue cuum Clui- D μεθα καλώς βιώσαντες κακώς απαλλάξαι. Ουκ έλε
slo ? Proplerea cum ultra cæleros id habemus, nec γον οι αρχαίοι , ουδέ οι πατριάρχαι , ουδέ οι προφή
leve sil emolumenlum , cum in fine sæculorum de ται. Ου δυνάμεθα ήμείς ειπείν , εάν καλώς βιώσωμεν,
venerimus, primi denarium accipiemus : nam audi κάλλιον και αναλύσαι, και συν Χριστό είναι ; Διόπερ
parabolam : « Incipiens dabat denarium ab ultimis . ούτως έχοντές τι πλέον και πολύ κέρδος εν τω έπι
Al primi existimabant se majus quidpiam habitu συντελεία των αιώνων εληλυθέναι , πρώτοι το δηνά
ros . 1 Tu ergo primus, qui ultimus venisti, merce ριον λαμβάνομεν άκουε γάρ της παραβολής, ότι,
dem a patrefamilias accipis in Christo Jesu Domi. • 'Aρξάμενος εδίδου το δηνάριον από των εσχάτων.
no nostro, cui est gloria el imperium in sircula sæ Οι δε πρώτοι ώοντο , ότι πλείον λήψονται , και Συ ούν
culorum . Amen .
πρώτος , ο έσχατος ελθών , λαμβάνεις τους μισθούς από
του οικοδεσπότου εν Χριστώ Ιησού τω Κυρίω ημών , ώ ή δόξα και το κράτος εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.

97 Gen. II , 24.98 Exod . xiv , 2 . 99 Joan. ΧΙV , 6 ; Joan . X , 9. 1 Cor. 1 , 13. 1 bid. 15. 1 Mall!». ΣΙ , .
(16) Προφήτης . Scribendum , προ της.
( 1123 SELECTA IN JOB . 1950

MONITUM

499 AD OR !GEN ! S EEHATIKA IN JOB,

Sua ipse Origenes 'EEnyntirà in Job ciral homilin sexta in Ezechielem . « Scriplum est, inquil , in libro
Job de dracone : Virtus ejus in umbilico, el fortitudo ejus super umbilicum ventris. Scio ex his quce mihi
gratia divina largita est cum præsentem locum exponerem , me dixisse quod draco sit forliludo contrurii.
Homilias ipsum edidisse lesialur Hieronymus epist. 36 ad Vigilantium , ubi ail conſessorem Hilarium « ho
milias in Job er libris ejus, id est ex Græcu in Latinum ' transtulisse. , Præler homilias, sunt qui pulant
colouç seu prolixos tractatus in Job ipsum scripsisse, quia idem Hieronymus ibidem Vigilantio exprobril
quod i rracialus ejus in Job descriplos , habuerit, , in quibus contra diabolum el de stellis cælorum disputans,
quædam locutus est quæ Ecclesia non recipil; ei lib. i contra Rulinum , pag. 351, docet Hilariun
i quadraginta ferme millia versuum Origenis in Job el Psalmos trunstulisse ; ; item epist. 41 , ad Pamma
chium ; i Nec sumus, inquit, disertiores llilario , nec fideliores Victorino qui Origenis Iracialus... transtu
lerunt. Verum tractatuum nomine Hieronymum homilias designasse liquet ex altero ejusdem doctoris loco
ubi de Origene ail : « Quis nostrum tanta polest legere, quanta ille conscripsil ? Mille el eo amplius lractaius
quos in Ecclesia loculus est, edidit : innumerabiles præterea Commentarios quos ipse appellar tódoUS . ) Urut
ést, hi tractatus seu homiliæ in Job nonnullis erroribus scalebant, leste Hieronymo in citata superius epistola
ad Vigilantium ,magnoque contenuptui erant Eustathio qui in oratione de Engasırimytho conıra Origenem ,
pag. 391, ait : Περί δέ γε του πολύτλα προσομιλήσας Ιώβ , αντί του θαυμάσαι την υπομονήν , επαινέσαι
τους πόνους , ευφημήσαι την αριστείαν, αποδέξασθαι την πίστιν, εκφράσαι τα της καρτεροψυχίας υποδείγμα
τα , προτρέψασθαι διά τούτου τους νεολέκτους εις αρετήν ευψυχία και ρώμη φρονήσεως , οπλίσαι τους αγω
νιστάς άνδρείως υπέρ της ευσεβείας αθλείν, αφέμενος εκείνου, μετεώρως εις τά των θυγατέρων ορμήσας ονόματα ,
κατετρίβη γριωδώς. Αλλ' οία μεν έφλυάρησεν εις τό της ημέρας όνομα ορμήσας, και κασσίας ήτοι και το
της Αμαλθείας κέρας, ουδέ λέγειν οίόν τε χλεύης γάρ έστι παντοίας ανάπλεα . « Porro in suis de Job ,
qui mulia passus est, homiliis , non admiralur tolerantiam , non commendat virtutem , non probat fidem , non
fortitudinis animi exemplo describil, non tyrones milites magnitudine animi vigoreque prudentiæ ad virtutem
hortalur, non armal cerlalores ul fortiter pro pielale pugnent, sed hæc omnin prælergressus, sublimi dicendi
modo filiarum nominibus exponendis anililer multa consumpsit. Verum quæ de diei nomine el cassiæ sive
cornucopiæ nugalus est, hic commemorare difficile est . Multiplici namque scalent (ulililale.
Ex his homiliis nihil hodie superest , nisi forte particula illa homiliæ in Job , quam ex Hilario referi Auga
stinus lib. ui contra Julianum , iom . X , pag . 513.
Alia insuper sub Origenis nomine fragmenta Græca in Job exhibent Calenæ manuscriptae Regim , nec non
illa quam ex duobus mss . bibliothecæ Bodleianæ codicibus in lucem edidit el Laline veriil Patricius Junius,
sed an ex homiliis in Job , an ex aliis Origenis operibus excerpla fuerint, imo an ipsummet Origenem cui in
Calenis ascribuntur, parentem habeant , certis argumentis affirmari nequit.

FRAGMENTUM

HOMILIÆ DE LIBRO SANCTI JOB .

Interprete bealo Hilario Pictaviensi.

500 Tanta enim el lam admirabilis in nos miseri- A enim ila esl * : Autquomodo se emundabil natus ex
cordiæ Dei bonitas est , ut per quem in Adæ offensa ge muliere ? » Quia non exstante lioste, non erit bel
nerositatem primæ el bealæ illius creationis amisi luni ; cessante deinde bello, victoria deerit. Colli
mus, per eum rursum id quod amisimus, obtinere dentium aulem adversus nos viliorum victoria non
mereamur. Tunc enim diabolus invidens nocuit, adepta , non erit emundatio ulla vitiorum : quia his
hunc autem cum nocere nititur, vincitur. Movel enim insidiis corporis nostri pirata victo, colluctantium
per infirmitatem carnis nostræ omnia potestatis suæ adversus nos passionum concertatione purgamur.
lela, cum ad lasciviam accendit , cum ad ebriela Memores igitur el conscii , illa ipsa corpora nostra
tem illicit, cum ad odia stimulat, cum ad avaritiam omniuin viliorum esse maleriem , per quam polluti al
provocat, cum ad cædes instruit, cum ad maledicta sordidi nihil in nobis mundum , nibil innocens obline
exacerbai. Scd cuin per firmitatein animi horum om mus, gaudeanus nobis esse hostem , in cujus concer.
nium subrepentia incentiva reprimuntur , emunda tatione quodam concertationis nostræ bello dimi
miur a peccr10 per hujus victoriæ gloriam . Diclum cemus.

" Jull. sxv, 4.

1051 ES ORIGENE 105)

ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ ΕΚΛΟΓΑΙ

ΕΙΣ ΙΩΒ .

EX ORIGENE SELECTA

IN JOB .

CΑΡ . Ι. A ΚΕΦ. Α ' .

VeRs. 17. Equiles fecerunt nobis capita Iria el cir
cumdederunt camelos . Camelos igitur in equiluin
polestatem redegit ; asinos ac juga boum iis qui ab-
duxerunt , addixit ; oves inflammalus odio , incen
dio interemit ; liliis quoque, cum compararet insi.
dias , patranda necis opportunitatem observabal.
Si offendissel eos legentes, domum non aliigissel ,
et ad interficiendum locus defuisset ; si precantes
invenissel, niliil contra illos ellicere poluissel : sed
cum opportunitatem nactus fuisset , prævaluil . Qua
lis aulem occasio et opportunitas fuil ? polus eral,
convivium eral . Eo vero quod qualuor domus angu
Ios ventus configerit , disce in angulis plalearum επιστησον, ότι εν ταις των γωνιών πλατείαις (16 )οι
hypocritas ad orandum consistere : sed et unus
B
quisque, qui haud recla incedit via , angulis ulilur : κώς ευθείας οδού ταϊς γωνίαις κέχρηται· πλατεία δε
plateæ vero angulus est, vehemens alque effusa in
probitas.
CΑΡ. ΧΙΧ .
Vers. 1. Usquequo molestiam facielis animæ meæ ?
Quemadmodum onera gravia animalibus imposita ,
lassitudinem gestantibus afferunt, ita graves quidam
el molesti sermones sunt, quos qui audit, vi verbo
rum que cum convicio el acerbitate al calutaian .
dum prolata sunt, lanquam onere aliquo gravaliis
lassescit : proul Jobus impræsentiarum , ob ea
quæ a Baldaio dicebantur , quasi onus grave η σθανθείς βαρέος ο Ιώβ , καμών τη ψυχή φησιν
licus, 501 ci animi viribus fractus, inquil : « Us
quequo molestiam facietis anima mea , , et lane
quam gravi Sarcina verbis me onerabilis ? Vides C
ut Sauchæorum tyranni sermones lyiannidem spi
rent ; quibus auditis, Jobus verba quæ supra allata
suni, prolulil. Nihil enim adeo usque ad hominis
animam penetral, ac pungit, ut sermo durus; sic
penumero enim qui corporis crucialus sustinuii,
verba non tulit. Perfectus autem athleta , fractiis
licet et fatigalus, verba asperiora patienter ſert ;
contumeliam vero Tolerare magni est viri ; uncle
Apostolus egregia sua facinora commemorans in-
quil * :. Conviciis affecti benedicimus, infamati
precamur, , Nunc vero Jobus qui hæc dicit, athle
οι ιππείς εποίησαν ημϊν κεφαλάς τρείς και
έκύκλωσαν τας καμή.λους. Τάς μεν ουν καμήλους
πετοίηκε γενέσθαι υπό τουςιππείς τάς όνους δε και
τα ζεύγη των βοών υπό τους αιχμαλωτίζοντας τα
πρόβατα δε εμίσει · διά τούτο πυρ επ' αυτά κατήγα
γεν· αλλά και τους υιούς επεβούλευε , και καιρών
εζήτει του αυτούς απολέσαι . Εί ευρήκει αναγινώ
σκοντας, ουκ άν ήψατο της οικίας , ουδε τόπον είχε
του αυτούς αποκτείναι : ει ευρήκει προσευχομένους,
ουδέν εδύνατο ποιήσαι κατ ' αυτών · αλλ' ότε εύρεν
ευκαιρίαν , ίσχυσε . Ποίος ήν ο καιρός και μέθη ήν, συμ
πόσιον ήν. Το δε των γωνιών άψασθαι το πνεύμα,
υποκριτα εστώτες προσεύχονται πάς δε ο μηεπιβεβη
γωνία εστίν η πολλή και ανειμένη κακία .
ΚΕΦ . ΙΘ'.
"Εως τίνος έγκοπον ποιήσετε ψυχήν μου; "Ωs
περ σώματα βαρέα επιτιθέμενα ζώων σώμασι κά
μνειν ποιεί τα βαστάζοντας ούτως εισί τινες λόγοι
βαρείς, ούς ακούσας τις , κάμνει ως υπο βάρους πε
ζόμενος της δυνάμεως των λόγων , των ονειδιστικούς
και χαλεπώς, ή επί λοιδορίαις ειρημένων» ώς και
νύν των υπό Βαλδάδ ειρημένων, οιονεί φορτίου αι
« "Εως τίνος έγκοπον ποιήσετε την ψυχήν μου , και και
ώσει φορτίον βαρύ βαρυνείτε κατ' εμού τους λόγους :
Όράς , ότι τυραννικοί εισιν οί του Σαυχαίων τυράν
νου λόγοι , ούς ακούσας ο Ιώβ , λέγει τα προκείμενα,
Ουχ ούτως γάρ καθικνείται ψυχής ανθρώπου αλλο τι ,
ως λόγος σκληρός πολλάκις γάρ τις υπομείνας βασά
νους σώματι προσφερομένας , λόγους ουχ υπέμεινεν.
“Ο μέντοιγε τέλειος αθλητής, ει και κάμνων, αλλ'
υπομένει τους χαλεπούς λόγους: ύβριν γάρ υπομέ
νειν, μεγάλου ανδρός εστι · διόπερ εν τοις ανδραγα
θήμασιν εαυτού ο Απόστολος λέγει· « Λοιδορούμενοι
ευλογούμεν· βλασφημούμενοι παρακαλούμεν. »Και
νύν δε ο Ιώβ έστιν , ό των αθλητών γενναιότατος , ο
ταύτα λέγων · ού και το βιβλίον ουδέν άλλο εξαιρέτως

* 1 Cor. IV , 12, 13.

(16 ) Γωνιών πλατείαις . Legit interpres γωνίαις πλατειών , πιox πλατείας γωνία • Initio etiam cap. 8c4.
legit φορτία , Ιoco σώματα : sicque omnino legendum.Ενιτ. PATROL .
 1053
περιέχει και την ανδρείαν αυτού και την υπομονήν· αλλ' A larum strenuissimus, et cujus liber fortitudinean
όμως αισθάνεται των καμάτων ών κεκμήκει από του
λόγου του σκληρού των εληλυθότων αυτών επισκοπή-
σαι. Και επειδή ή του λόγου βαρύτης , ώσπερ τι
φορτίον επιτιθέμενον τη ψυχή, κάμνειν αυτήν παρα
σκευάζει , διά τούτό φησιν· 'Ανθ' ότου , ώ φίλοι , ταις
του σώματος άλγηδόσι προστίθετε τον της ψυχής πο
νον, μάλλον κεντούντες τοίς ρήμασιν ή τα πάθη το
σώμα ;
Καταλαλείτε μου . Πολλάκις καταλαλεί τις κα
χώς ποιών · όταν δε απερυθριάση , είς πρόσωπον λέγει
εκείνου , ουκ ελέγχων, ουδε ταληθή λέγων, αλλ'
ονειδίζων και υβρίζων .
Κεκράξομαι, και ουδαμού κρίμα. Νύν εάν κράξω, B
ουδαμού το κρίμά μου έρχεται · έτι αθλώ. Ωσει
έλεγεν: "Ως τις αθλητής εν σταδίω κέκραγα , και
ουδαμού το κρίμα μου επανίσταται · έτι γάρ παλαίω. in sladio clamavi, judicium tamen meum nequa
Εάν μή τελέσω το πάλαισμα, ουκ έρχεται το κρίμα
του στεφάνου. Και ταύτά φαμεν , ίνα μή κατηγορώ
μεν του Θεού , ότι τοσαύτα πάσχει ο Ιώβ , και ου
δαμου το κρίμα , τουτέστιν η απόφασης της ελευθε
ρίας, και της των δεινών απαλλαγής .
ΚΕΦ. Κ .
Εάν αναβή εις ουρανόν αυτού τα δώρα . Και ο
αιρετικός όταν ευξηται , όταν η θυσία αυτού αναβή
τη ύψτηγορία, όταν δοκή κατεστηρίχθαι , τότε εις
τελος απολείται » ή γάρ ευχή αυτού λογίζεται αυτό
εις αμαρτίαν. Οι δε ειδότες αυτού τα σφάλματα C
εκκλησιαστικοί ερούμεν: Πού εισιν οι τοιούτου εν
υπνιαζόμενοι και αναπλάττοντες εαυτοίς σφάλματα ;
Ού τη αληθεία την διάνοιαν έπερείδoυσι σφαλλό
μενοι και γίνονται ώσπερ ενύπνιον εκπετασθεν , και
ου μη ευρεθή . Τοιούτον τι και Δαυίδ ψάλλει : « Οι δε
εχθροί του Κυρίου εξέλιπον . "Αμα το δοξασθήναι
αυτούς και υψωθήναι εκλείποντες ώσει καπνός εξέ
λιπον , και πάλιν : « Ωσεί ενύπνιον εξεγειρομέ
Χων .
Πλούτος αδίκως συναγόμενος εξεμεθ (σεται .
Οίδα και άλλον πλούτον αδίκως συναγόμενον , τον εν
τους λόγους των αιρετικών , οι έχουσι μαθήματα εν
αντία τους δόγμασι της αληθείας , έγγάστρια αυτών :
α ουκ έστι γλυκέα , αλλά « χολή ασπίδος , τουτέστι
πονηρά : ώς είρηται εν Δευτερονομίω εν ευδή Μωϋ
σέως περί του οίνου της διδασκαλίας αυτών· « Ex
γάρ αμπέλου Σοδόμων η άμπελος αυτών . ν' Αλλ' ο
αγαθός Θεός ουκ εάσει αυτούς πλούτον αδίκως συνα
γόμενον έχειν αεί εν εαυτοίς , αλλά ποιήσει αυτούς
εξεμέσαι . "Αγγελος γάρ κατ' ευεργεσίαν Θεού εξελ
κύσει αυτούς επ' αυτής της κακώς οικοδομηθείσης
οικίας: ήτις εστίν η εκκλησία πονηρευομένων. Επά
γει γούν : « 'Εξ οικίας αυτού , και και τα εξής.
• Psil . , 7. 1 Γs:al . ΧΧΧνι , 20. 8 Psal . LΧΧΙΙ , 20 .
PATROL . GR . XII .
SELECTA IN JOB . 1034
ejus ac patientiam præcipue complectitur, labores
nihilominus et molestias persentit, quas ex duriore
sermone eorum qui invisendi causa ad ipsum ac
cesserunt , perlulii . Et quoniam sermonis pondus,
tanquam gravi onere imposilo , animam fatigai,
idcirco dicit : Quamobrem , o amici, acrius me ver
bis vestris pungentes quam dolores corpus stimu ·
lani , animi angorem corporis doloribus superad
ditis ?
Vers. 3. Loquimini contra me. Sæpenumero qui
mala perpetral , alieri delrabil ; et cum frontem
semel perſricuerit, non arguendo, neque vera di
cendo , sed conviciando caluinniando in os lo
quitur.
VERS . 7. Clamabo et musquam judicium. Nunc
licel clamavero, busqnam tamen judicium meum
venil, adhuc cerlo ; ac si dixissel : Tanquam athleta
quam instat, adhuc enim lucior. Si autem luciæ
finem non imposuero, corona mihi non adjudicatur.
Hæc vero dicimus, ne Deum accusemus , quod
Jobus tam gravia palerelur, et nusquam tamen
judicium esset , id est libertatis el liberationis ab
ærumnis sententia .
CΑΡ. ΧΧ .
Vers . 6. Si ascenderint in cælum dona ejus. El
hereticus cum preces ad Deuin fuderit , cum sacri
ficium ejus cum faslu et superbiloquentia altius
ascenderit , cum res sue stabili in loco esse ville
buntur, tunc funditus interibit ; ejus enim preces
illi pro peccato imputabuntur. Nos vero ecclesia
stici , quibus ejus errores cogniti sunt , dicemus : Ubi
sunt isti somniatores , qui errores sibi ipsis com
miniscuntur ? Decepti menlein veritale non slabi
liunt, ac lanquain somnium , quod avolavil et nus.
quam invenietur, evadunt. Huic simile David in
Psalmis canit 6 : Inimici aulem Domini defece
runt. , Et rursus ? : « Mox ut honorificati fuerint
el exaltali , deficientes sicut fuinus defecerunt ; )
et, 8 :: « Tanquam somnium eoruni qui expergi
scuntur. )
Vers . 15.502 Diviliæ inique congregatæ evo
mentur . Novi etiam el aliud injuste comparata rum
divitiarum genus , quod in hæreticoruin sermonibus
D
apparet, qui doctrinas veritatis dogmatibus con
trarias in ventre ac visceribus habent, que gustui
dulces non sunt, seit « fel aspidis, » id est, vitiatæ
el corruptæ ; quemadmodum in Deuteronomio et
cantico Moysis de doctrinæ eorum vino dictum
est ' : « Etenim ex vite Sodomorum vitis eorum . ,
Verum benignus Deus non semper patietur ul di
vitias per injuriam partas inlus possideant , sed
evomere illas faciet. Angelus enim divina beneli
centia e domo male exstrucia , quæ est improbe
degentium coetus, illos extrahel. Quare subjungit :
« De domo ejus extrahei eum , ) elc.
• Dcul . XXX : 1 , 32.
1038 EX ORIGENE 1076

Vide autem quot et quanta homini hæretico A "Ορα δε πόσον και τω έτεροδόξο απόκειται για τα
propter impia dogmaia recondita sint . Quare ca ασεβή δόγματα . Διά τούτο προσέχωμεν εαυτοίς, μη
vere nobis ipsis debemus, ne hæreticæ doctrinæ ποτε εν πιθανολογίαις συληθώμεν από αιρετικής
serimonis probabilitate spoliemur , et Ecclesia my- διδασκαλίας , και εκπέσωμεν του μυστηρίου της
slerio excidamus . 'Εκκλησίας .
VeRs. 17. Non videat mulctran pecorum . Mul Μή ίδοι άμελξιν νομάδων . Και ο ετερόδοξος δε
sionem vero gregum heterodoxus non videt ; greges ου βλέπει άμελξιν νομάδων . Νομάδες δέ εισι ψυχα
autem sunt anime, que a bono pastore pascuntur , νεμόμεναι υπό το καλό ποιμένι, και νομήν ευρί
et pabulum inveniunt ; dogmata vero quæ Deo ad σκουσαι . Και τα δόγματα δε κατά Θεού ουδέν έχει
versantur, nihil dulcedinis in se habent, sed aspera γλυκύ , αλλά στρυφνα και πυκνά.
et amara suni.
Vers . 19. Multorum enim impotentum domos Πολλών γάρ αδυνάτων οίκους έθλασεν. Και ο
fregit. Et heterodoxus quidem , si quem in fide in ετερόδοξός σε εάν που εύρη ασθενή εν τη πίστει,
firmum et in sana doctrina imbecillum invelerit , ασθενή έν τή υγιεί διδασκαλία , τούτον υποσυλά . Και
illum deprædalur. Et revera de helerodoxorum έστιν αληθώς περί του διδασκάλου των ετεροδόξων
magistro seu heresiarella dici potest, quod multo- Β ειπείν , ότι πολλών αδυνάτων οίκους έθλασεν άρτ.
rum impotentum domios confregerit, et taberna ζει δε την δίαιτας του ευεξαπατήτου , και μετά ταύτα
culum ejus qui facile in fraudem inducitur , diri- ουχ ίστησιν αυτήν ουδέ γάρ δύναται στήσαι τόψεύ
puerit ; nec postea ipsum statuerit , mendacium δος.
enim statuere nequit .
VeRs. 28. Dies iræ superveniat ei. Qua contra Ημέρα οργής επέλθοι αυτο . Καθ' ήν η θεία κατ '
ipsum ira divina concitalur, sive ex circumcisione αυτου κινείται δίκη είτε του εκ περιτομής εις Θεών
fuerit qui contra Deum impie se gesserit , sive he ασεβήσαντος , είτε του ετεροδόξου , είθ ' όπως ποτέ
lerodoxus, sive alia quavis ratione impius, sors ασεβούς, αυτο μερίς εστιν ή δηλουμένη εν τις προεί
ejus et portio est quæ supra diclis ostensa est . ρημένοις.
CΑΡ . ΧΧΙ . ΚΕΦ. ΚΑ '.
Vers . 7. Quare impii vivunt , senuerunt aulem Δια τί ασεβείς ζωσι , πεπαλαίωνται δε και εν
et in diviliis ? Illud autem , e senuerunt in divitiis , , πλούτη ; Το μέντοι , πεπαλαίπνται εν πλούτο,»
id est, non nuper locupleles evaserunt , sed ab είπεν αντί του , ουκ εισί νεόπλουτοι , αλλ εκ νεότητες
ineunte ælale ad seneciulem usque in diviliis vitam C και μέχρι γήρως πλουτούντες διετέλεσαν .
transegerunt .
Vers. 12. Sumentes psalterium et citharam . Alia Αναλαβόντα ψαλτήριον και κιθάραν . "Αλλη
est parentum felicitas, liberorum lætitia , quæ πατέρων ευδαιμονία , των παίδων ή ευφροσύνη , ήν
tibiis, citharis el lympanis fit ; quorum sono aures αποπληρoύσιν αυλοι και κιθάρα και τύμπανα , υφ'
quidem litillanlur, et animi voluplales excitantur, ών αι μεν ακοαι καταυλούνται , αι δε της ψυχής ήδη
el qui adsunt lasciva melodia deliniuntur , quam ναι διεγείρονται , και οι παρόντες τη αχολάστη μελ
impiorum filii pelulanter faciunt , manus intentis ωδία κατακτλούνται ήν οί των ασεβών παίδες ασελ .
Sidibus admovenles, el musicorum organorum sono γώς εργάζονται, ταϊς εντεταμέναις νευραις τας χείρας
voce sua concinentes et applauden tes. αυτών επιβάλλοντες , και προς την φωνήν των οργά
νων επικροτούντες .
VERs. 13. 503 Consummaverunt autem in bonis Συνετέλεσαν εν αγαθοίς τον βίον αυτών . Του ::
vitam suam . Hoc est , felicitatis eorum lenor non in έστιν, ουδέν διάλειμμα της ευπραγίας αυτούς εγένετο,
terruptus fuit , el deliciis corporeis fruentes vitami αλλ ' εν βίω τελείω τούς σωματικούς αγαθοίς εντρυ
universam traduxerunt, extensaque ad vitæ exilum φώντες διετέλεσαν και πέρας αυτούς ευδαιμονίας το
felicitale , idem Deatitudinis et vitae terminus D της ζωής πέρας έγένετο , παραταθείσης μέχρι τελευ
της της ευημερίας.
exstilit.
Et in requie inſerni dormierunt. Il est , ad mor Και εν αναπαύσει άδου εκοιμήθησαν . Αντί του ,
lem usque tranquillitale ulentes, et sine æruinna μέχρι θανάτου αναπαυόμενοι και εύθυμούντες , άβα :
ac crucialu lætilia fruentes, ad infernum descen σάνιστοι εις άδην κατέρχονται . " Η , ότι ουδέ αυτός ο
dunt. Vel , quia mors ipsa iis minime acerba sit , θάνατος πικρός αυτούς γίνεται · αλλ ' ώσπερ υπνούν
sed sicut somno consopiti morianlur. Vel , quia τες , ούτως αποθνήσκουσιν. " Ή , ότι οι μεν άλλο: έν
alii quidem in vita sua tribulationes el alllicliones το ζην κακοπαθούσι και ταλαιπωρούνται , αποθανό »
patiantur, in morte vero requiem inveniant : hi τες δε αναπαύονται » ούτοι δε περί ών ο λόγος, πάσαν
aulem de quibus est sermo, vitam omnem indeflexo την ζωήν εν ευθυμία διηνυκότες, ούτως εις την εν τη
tenore in lülitia animi transigentes, sic ad requiem θανάτω ήλθον ανάπαυσιν .

quæ in niorle est pervenerunt. ΚΕΦ . ΚΒ'.

VeRs. 2. Nonne CΑΡ . ΧΧ
Dominu !. qui docel ? Sanum
s est Πότερον ού Κύριός έστιν ο διδάσκων ? Υγιες δε
enl boc dogma quod verus virgulis magister homo το δόγμα τούτο , ότι αληθινός διδάσκαλος αρετής ου
 1031 SELECTA IN JOB. 1038

δύναται είναι άνθρωπος ο διδάσκων γάρ άνθρωπον A non esse possit ; qui enim - docet liominem scien
γνώσιν , και και έν Ψαλμοίς αναγέγραπται , ότι ουκ άλ liam 10Σ i ul in Psalmis scriptum est , non alius
λος εστίν αλλ ' ή Θεός . Διδάσκει δε Θεός , ελλάμπων est præter Deum . Docet autem Deus discipuli sui
τη ψυχή του μανθάνοντος υπ' αυτού , και την διάνοιαν animam illustrando, el vero lumine, verbo scilicet
φωτίζων τω φωτί το αληθινό το εαυτού λόγω. Ουκ suo, mentem illuminando. El quidem licet homines
ούν , κάν άνδρες δίκαιοι ημάς διδάσκωσι , διδασκαλι justi , docendi gratiam consecuti , nos erudiant ;
κήν ειληφότες χάριν , πάλιν ο Κύριός έστιν ο δι' αυ Deus tamen est qui per eos nos instiluil : imo
των διδάσκων ημάς και αυτό δε το συνιέναι και διαν et illud divina gratia fit, ut intelligamus, et ad di
οιχθήναι τας καρδίας ημών εις την των θείων vinarum doctrinarum receptionem corda aperiamus .
μαθημάτων παραδοχήν , κατά την θείαν γίνεται
χάριν.
" Η λόγον σου ποιούμενος ελέγξει σε ; Προς Vers . 4. Aut rationem tui habens arguet le ? Ad
τούτο είποιμεν αν , ότι ου φροντίζων ο Θεός hoc respondere possunius, hominem impium a Deo
μήποτε αυτός τι βλαβή , ελέγχει τον ασεβή · αλλά argui , non quod sollicitus sit ne damnum aliquod
λόγον ποιούμενος του προνοουμένου και ευεργετών ei inferat , sed quia quem providentia sua digna
αυτόν . Β ιur, curam ejus gerat, et beneficentia sua com
pleclatur.
"Ηνεχύραζες τους αδελφούς σου διακενής . Vers . 6. In pignus autem accepisti fratres luos in
Υπολαμβάνει δε τούτο περί του Ιώβ εντεύθεν , ranum . Hoc aulein de Jobo ex eo suspicatur, quia
ότι ήδει αυτόν πλούσιον , και υπόπτευεν από του divitem eum ſuisse cognoveral, et ejusmodi aliqui
ούτων τινών πόρων πλουτεϊν αυτόν· διό φησιν « Ηνε bus rationibus locuplelem evasisse suspicabatur :
χύραζες διακενής , τουτέστι μηδέν εποφειλόμε- idcirco , « Pignus , inquit, in Vanum accepisti , o id
νος . Προσεπιτείνων δε πάλιν άλλην αυτού αμαρτίαν est fructum nullum inde percipiens . Improbitatem
φησίν. autem ejus exaggerans, aliud præterea peccatum
ejus addit.
'Αμρίασιν δε γυμνών αφείλου . " Έστι ποτέ λα Ei amicium nudorum abstulisti . Fit interdum ut
δείν αμφιάσματα , ου γυμνού , αλλά πλουσίου , έχοντος indumentum capiatur, non autem nudi , sed divitis ,
αποκείμενα ενδύματα πολλά . Εάν μέντοιγε χιτώνα qui multa vestimenta recondita habet : si vero
έχη τις ένα , και τούτον τον χιτώνα προφάσει του quis lunicam unicain tanlum habeat, et hanc sub
απαιτείν το εμόν εκδύσω , μη ελεήσας εκείνον τον C prætextu repetendi quod meum est, nulla nudi
γυμνόν , αμφίασιν του γυμνού αφειλόμην . Πολλά δε illius miseratione lactu3, detrasero , nudi indu
τοιαύτα εν ημίν γίνεται , όταν δανείζωμεν , όταν προσ mentum abstuli . Talia autem multa inter nos eve
οφειλέτας έχωμεν . Πολλάκις ο οφειλέτης ημών εις niunt , cum fenori pecunias exponimus, et cum de
υπερβολήν πένεται , μη δυνάμενος αποδούναι και biloribus negotia habemus, Sæpenumero qui nobis
ημείς , τα σπλάγχνα ημών αποκλείσαντες , και μη debilo obstringitur, in summa est egestale, ita ut
βλέποντες , ότι γυναίκα τρέφει , και τέκνα , και μόλις solvendo omnino non sit ; nos vero nequaquain
τρέφεται από των ποριζομένων αυτώ ολίγων οβολών , considerantes quod conjugem et liberos alendos
απαιτούμεν πικρώς , έσθ ' ότε και περισσά έχοντες habeat , el paucis 504 obolis qui illi exhibenter,
παρ' εαυτοίς . Ταύτα ούν λέγει εγκαλών τώ Ιώβ , dificulter vitam sustineal, occlusis misericordiæ
ότι , « 'Αμφίασιν γυμνών αφείλου . ) "Ίσως δε και visceribus , cum acerbitale debitum exigimus ,
το μη δούναι το γυμνό μάτιoν αφαίρεσιν ονομά idque interdum cum ipsi rerum omnium abundantia
ζει : αποστερητης γάρ έστι και πλεονέκτης και ο circumfluamus. Hæc igitur Jobum vituperans dicit :
μη ενδύων τον γυμνόν , και ο μή τρέφων τον άρτου Amicluin nudorum abstulisli . , Forlasse etiam et
δεόμενον . vestimentum nudo non præbere, ablationem vocal.
D Qui enim nudum non induit , et carentem pane
non alit , fraudator est et alieni avidus.
Eθαύμασας δέ τινων: πρόσωπα. "Αλλο και του VERs . 8. Et admiralus es quorumdam personam .
το αμάρτημα : αμάρτημα γάρ και το θαυμάζειν πρόσ Hoc præterea aliud crimen est . Hominis enim
ωπον . Ο δεϊνα , ότι πλούσιος έστι , θαυμάζω αυτού personam in admiratione habere, peccato non
το πρόσωπον · τον δε πένητα καταπατώ , επειδή περ caret : hujus personam , quia dives est , veneror
αξίωμα ουκ έχει . el admiror ; pauperem vero, quia nulla dignitatc
præditus est , sub pedibus conculcu.
" Εσται ούν σοι ο παντοκράτωρ βοηθός. Υγιές Vers . 25. Erii igilur tuus omnipotens adjulor.
ενθάδε δόγμα ο Ελιφάζ λέγει : οίεται γάρ τον Ιώβ Eliphazus hoc loco sanum dogma proferl ; Jobum
διά τα αμαρτήματα πάσχειν , και ότι υπομείνας κα enim propler peccata pati adversa arbitralur, et
θαίρεται δι' αυτού του πάσχειν » και καθαιρόμενος , quod ipsa malorum toleralione sustinendo pur
ώσπερ χρυσός εν χωνευτηρίω, δόκιμος αποφαίνεται, gelur, et purgatus, abjecto omni alieno, et liber
πάν το αλλότριον αποθέμενος, και πάσης κακίας ab ulla improbitatis mistura , tancuam aurum in
10 Psal . XCI , 10
1039 EX ORIGENE 1040
Iornace coelum , probatus appareal . Si igitur, in- Α αμιγής γεγονώς . Φησιν ούν , ότι , εάν και συ υπομεί
quil, ea quæ tibi acciderunt, sustinueris, Deus, γης τα συμβεβηκότα σοι , αποδώσει σε καθαρόν ώσπερ
tanquarm argentum igne purgatum, purum le red- άργυρον πεπυρωμένον ο Θεός και καθαρός γενόμε
del ; el purus factus, tanquam is qui peccata al νος , παρρησίαν έξεις , ως αποθέμενος τα αμαρτή
jecit, fiduciam concipies, et conscientia a condem ματα , και έλαρώς το πρόσωπον έπαρείς εις τον ου
batione libera preces os, bilarem vultum in ρανόν , ακαταγνώστω συνειδότι τας ικετείας ποιούμε
cælum attolles : et si volo aliquo et promisso Deo νος : κάν τι εύξη και υπόσχη τω Θεώ, αυτός ενισχύ
le obstrinxeris, ille ut promissa lua ad exitum σει σε πρός πέρας αγαγείν τας προς αυτόν υποσχέ
perducas, vires tibi suppeditabit ; ille enim est σεις : αυτός γάρ έστιν το ενεργών εν ημίν και τι
" qui operatur in nobis el ul velimus, et ut elli θέλειν και το ενεργείν υπέρ της ευδοκίας . 'Αντ
cianus, pro graluita sua benevolentia " . , Pro μέντοι του , « Δώσει δέ σοι αποδούναι τας ευχάς, και
illo autem , i dabit tibi reddere vota , ' ) . Theo Θεοδοτίων, « Και οριείς όημα, και σταθήσεταί σοι ,και
dolio interprelatiis est , i definies verbum , et fir εξέδωκε · τουτέστιν , άπαν και αν συντάξη και τυπώσης.
mum erit tibi , , id est, quidquid constitueris et ου διαπεσείται • και απλώς ειπείν , άπασάν σου την
animo formaveris, non intercidel tibi el evanescel , αρμόζουσαν δικαίω παρέξει διαγωγήν· καί πάσαι αι
sed firmum et ralm iet ; et ut verbo dicam , dabit B οδοί σου κατευοδωθήσονται υπό του θείου Οδηγούμε
libi conversationem in omnibus homine juisto di ναι φωτός : ή και αι πράξεις σου λαμπραι και επίδο
gnam , el viæ tuæ omnes, divino lumiire iter mon ξοι έσονται .
strante , prosperabuntur, vel etiam actiones tuæ
splendide et honorificæ erunt.
Vers . 29. Quonium humiliavit seipsum , et dices : " Οτι εταπείνωσέν εαυτόν , και έρείς : Υπερη
Elatus est in superbiam . Licet Joburn alloquatur, de φανεύσατο . Ως μεν περί ετέρου δοκεί λέγειν· προς
alio videlur verba facere : Propterea, inquit, pæni δε τον Ιώβ ο λόγος. Διά τούτο , φησίν , έσται ταύτα
1entiam agenti haec evenient , quia seipsum humilia- τω μετανοούντι , ότι εταπείνωσεν εαυτόν , και είπεν,
vil , et quandoquidem fastå et arrogantia elalus, ότι ενδίκως αυτός υπέστη & πέπoνθεν, επειδή υπερη
eral; merito se sustinuisse dixit ea.quæ passus esl. φανεύτατο .
El demissum oculis salvabil . lloc est , humiliter Και κύροντα οφθαλμοίς σώσει . Τουτέστι τον τα .
de se sentientem , et launni oculos figelem propter πεινόφρονα , τον κάτω βλέποντα διά το δυσσυνείδητον
animum mali sibi conscium ac fiduciie experlem , και απαρρησίαστον , καθάπερ ο εν τοις Ευαγγελίοις
quemadmodum publicanus in Evangeliis justificatus. C δικαιωθείς τελώνης .
CAP . XXVII . ΚΕΦ . ΚΖ' .
VeRs . 1. Adhuc autem Job adjiciens proænio "Ετι δε προσθείς Ιώβ το προοιμίω είπεν . "Έλα
dizil . Diabolus, poleslale acctpla , primium quidem βεν εξουσίας του Ιώβ ο διάβολος και ήτασεν αυτόν
extrinsecus , deinde plagis corpori inflictis, 505 νυκτός και ημέρας : πρότερον μεν διά των εκτός
ac poslea per amicos , Jobum dies el nocles crucia ύστερον δε δι' αυτού του σώματος μετά ταύτα και
Libus exploravit. Postquam enim per conjugem διά των φίλων . "Οτε γάρ αυτόν εδοκίμαζε διά της
animum ejus perienlasset, et invictum eum perina- γυναικός , και οίδεν , ότι ου νενίκηται ο Ιώβ, τρείς
nere cognovisset , amicos tres ad eum adduxit , φίλους ήνεγκεν , ουκ εχθρούς, ουκ επίβουλα δόγματα
non inianicos , neque insidiosa dogmata foventes ,, έχοντας · αλλ' αληθείς μέν λόγους, ου καλώς δε , ουδε
sed qui serinunes veros , licet minus apposite ne εν καιρώ προσφερομένους και έβούλετο διά τούτων
que tempore opportuno prolatos usurpaverint ; ac ποιήσαι τον δίκαιον φθέγξασθαι τι κατά της Προ
per hos uljusius contra Providentiam aliquid lo νοίας : ασεβήσαι διά τους πόνους · εκκακήσαι διο
queretur , propter erumnas et molestias impius τάς άλγηδόνας · αλλ' ο στερρός αδάμας ούτος, όρα τι
evaderet, el doloris acerbitate viclus animum de λέγει μετά τους λόγους των τριών , ότε ετέλεσε και
Sponderet, enise contendebal : verum post liorum D 'Ελιφάζ τρείς διαλέξεις , ο Βαλδάδ τρείς , ο Σοφάρ
trium sermones, postquam Eliphazus tres disser δύο.
Laliones , Baldadus tres , et Sopharus duas absol.
vissel, vide quid firmus hic adamas dical .
VERS, 6. Nec enim conscius sum mihi commisisse Ου γαρ σύνοιδα εμαυτώ άτοπα πράξας. Τούτο
absurda. Hoc eliam Paulus poslea loculus esl , el, και Παύλος ύστερον έφθέγξατο , και προσέθηκεν
addidit 18 : ( Sed non per hoc justificatus sum . )** « 'Αλλ' ουκ εν τούτο δεδικαίωμαι . » Πολλή ή παρ
Magna fuit viri justi liducia propter vilæ ante acla δησία του δικαίου και επί των προτέρω βίω , και επί
innocentiam , el ea quæ calamitatis lempore gesse τους κατά τον καιρόν της περιστάσεως , ώστε αυτόν
ral, ita ut dixerit, Nullius mihi conscius sum . ειπείν ουδέν έμαυτο σύνοιδα .
CΑΡ . ΧΧΙΧ . ΚΕΦ . ΚΘ' .
Vers. 9. Et potentes vessaverunt loqui . Vel secun " Αδροι δε επαύσαντο λαλούντες. Η κατά την
dum aliorum interpretationem , a principes. ) li των λοιπών έκδοσιν « οι άρχοντες. • Ούτοι παραχω

" Pil . 11 , 13 . 12 T Cor . 10 , 4 .

 1041 SELECTA IN JOB. 1049

ρούντες το δικαίω τού λόγου , αυτοί αυτου παρόντος A polestaten Ioquendi justo concealentes , presente
εσίγων . ipso, silentium agebant.
Δάκτυλον επιθέντες επί το στόματι . Δάξει μεν Digilum imponentes super os . Porro autem digi
ούν και σημείον είναι σιωπής το, δάκτυλον επιθεϊναι lus ori imposilus, silentii signum videri potest.
επί τω στόματι τάχα δε , επεί η χείρ αντί έργων Forle eliam ( quandoquidem manus pro opere
λαμβάνεται, δηλοί , ότι το έργον αυτών έφίμου αυτούς sumitur ) opera eorum labia iis oblurasse, et quasi
τα χείλη , και οιονεί δεσμός της το στόματι επέκειτο : vinculum ori injecisse , ostendit ; se enim quod
ήσθήθησαν γάρ , ότι ουκ εισίν άξιοι του λαλείν , παρόν- exigua prestitissent, indignos ess animadverte
τος του Ιώβ , μείζονα έργα πεποιηκότος , αυτοί ολίγα runt, qui coram Jobo os aperirent, qui majora faci
πεπραχότες ο γάρ δάκτυλος την ελαχίστην σημαίνει nora edidissel ; digiuis enim actionem et opera ..
πράξιν και ενέργειαν . lionem minimam significat.
Δικαιοσύνην δε ενδεδυκειν . Καλόν χιτώνα ύφα Vers . 14. Justitiam vero indulus sum . Præclaram
νεν εαυτώ ο Ιώβ , ένα ενδύσηται την δικαιοσύνης lunicam Jobus sibi contexuit , ut justitiam pro
αντί χιτώνος . "Ιδε αυτού και το ιμάτιον• δικαιοσύνη tunica induerel. Vide etiain ejus pallium . Justitia, 8
ο χιτών " κρίμα ή διπλοΐς . lunica ; judicium , diplois.
ΚΕΦ . ΛΒ' . B CAP. XXXII .
Φοβηθείς τού υμίν αναγγείλαι την εμαυτού Vers . 6. Timens in vobis annuntiare meam ipsius
επιστήμης . Επαγγέλλεται μέντοι ι επιστήμης και scientiam . Profitelur quidem i scientiam , , vel ,
έχειν , ή , κατά τους λοιπούς , « γνώσιν , και πώς άν- juxta alios, « notitiam» se habere , quomodo homi
θρωποι πάσχουσιν εν τω βίω πώς τινες άδικοι nes in vila patiantur, et qua ratione nonnulli injusti
ευτυχούσιν . Eίδον αδικούντας και παρανομούν - prospera fortuna utantur . Vidi injustos etimprobes
τας , ευθηνούντας , και εμού παραμικρόν εσα . felicitate fruentes, el pedes mei pene commoli sunt,
λεύθησαν » οι πόδες , εάν εν τω βίω τούτω μόνο si vitam hanc præsentem tantum contempler ; si
ενίδω · εάν δε το μέλλον εννοήσω , εστωτές εισιν οι vero quod ſulurum est menle cogitavero , pedes mei
τόδες μον . fixi stanl.
1
Διο είπα: 'Ακούσατέ μου . " Ετερα αντίγραφα Vers . 10. Quare dixi : Audile me. Alia exempla
μετά το ε Ερω γάρ υμών ακουόντων, και έχει και τού- ria, post illud , « Dicial vobis audientibus, » hos
τους στίχους : « Ιδού ήκουσα τους λόγους υμών, versus habent : « Ecce audivi sermones vestros ,
ηνωτισάμην άχρι συνέσεως υμών. • Οι δε έτεροι έρ auscullavi usque ad intelligentiam vestrain . 1 Ce
μηνευται ούτως εκδεδώκασιν · « Ιδού , εξεδεξάμην Teri vero interpretes sic reddiderunt : « Ecce excepi
τους λόγους υμών: ηκροασάμην εφ' όσον έφρονείτε , C serinones vestros , auscultavi donec saperetis , donec
εφ' όσον εξητάζετε λόγους , και μέχρι του εφικέσθαι exquireretis 506 sermones , et quoadiusque vosper
υμών, ενενόουν. » Κατά μέν ούν ταύτην την έκδοσιν veniretis, considerabam ,, Juxta hanc igitur versio
και τα έτερα των αντιγράφων , " Ωσπερ , φησίν , εγώ nem el reliqua exemplaria , Quemadmodum ego ,
μεθ' ησυχίας ήκουσα πάντων ών είπατε, και ανέμεινα inquit , omnia queelixistis audivi, et ad finem usque.
μέχρι συμπεράσματος των υμετέρων λόγων και έως vestrorum sermionum , ac quoad omnem vestram
πε πάσαν εαυτών την φρόνησιν κενώσητε· και υμείς sapientiam exhauriretis, facile exspectavi; νος
των εμών ακούσατε λόγων . Κατά δε τα παρ' ημίν eliain similiter meis sermonibus aurem præbele.
αντίγραφα ο νούς ούτος : 'Ακούσατέ μου , φησίν• ερώ Juxta autem exemplaria φuibus nos utilnur , sensus
γάρ ουδέν υπέρογκον , άλλ' & δύνασθε δοκιμάσαι . hic est : Auscullale mihi , inquit, nihil enim cumi
• Και μέχρις υμών συνήσω , και αντί του , Ου κενοφω dum et elalum , sed quæ vos ipsi explorare pole.
δίαις χρήσομαι , αλλ' ώς δύνασθε συνιέναι λαλήσω . ritis , in medium proferam : « Et usque ad vos
“Η εκείνό φησιν, ότι , Ου πρότερον παύ τομαι λαλών, intelligam , id est , nulla vaniloquentia ular, sed
πρίν ή και ύμείς τους εμούς δοκιμάσητε λόγους , ει quæ assequi valetis loquar. Vel hoc dicit : Non
άρα καγώ συνιέναι δύναμαι « μέχρις υμών , τουτ prius loquendi finem faciam , quam vos etiam ser
D
έστι , μέχρις ού και υμείς έννοήσητε , ή και υπερ mones meus examinaveritis, si el ego « ad vos
βάλλω την υμετέραν σύνεσιν . usque , intelligere possum , id est , donec vos eliam
intellexerilis , vel vestram etiam intelligentiam
excedoin .
Πλήρης γάρ ειμι ρημάτων . Καλώς είπε το, « πλή VERS . 18. Plenus enim sum verborum . Reele
ρης ειμί• 5ο γάρ μη πλήρης ών ρημάτων , και έρ dixit , a plenus sum ; , qui enim verborum minime
χόμενος επί το λαλείν , κενά λαλήσει ως κενός , κατά plenus ad loquendum accesseril , tanquam inanis
το ειρημένον · « Ο γάρ μωρός μωρά λαλήσει , και η inaniaIoquetur, juxta illud 13 : Failus enim falta
καρδία αυτού μάταια νοήσει. ) loquetur, el cor ejus vana intelligel. )
' Ολέκει γάρ με το πνεύμα της γαστρός . "Ωσπερ Perdil enim me spiritus reniris. Quemadmodum
τις έγκυος γίνεται , και μορφωθέντος του γεννωμέ mulier gravida primum lil, et formalo felu , donec
ου εν αυτή επί ώδίνας έρχεται , μέχρις ού απογεν conceplum edal, parlus dolores sentit ; idem animo

13 Isaj, XXXII , 6 .
1043 EX ORIGENE 104)
discendi cupido accidit : sermonem enim concipίι, Α νηση το συλληφθέν · κατά ταύτα δε και επί της φιλομα
et enuntiatum fingit, el ordine decoro formal; lunc θούς ψυχής γίνεται συλλαμβάνει γάρ τον λόγον, δν
autern parit ( et donec pariat , gravidatur et dolores απαγγελλόμενον μορφοί , και τυποι αυτόν τη τάξει:
patitur ) cum fictum et formatum , perfectum in όταν δε μετά το τυπώσαι και μορφώσαι , τετελειωμέ
lucem ediderit. νον αυτόν παραδώ, τότε τίκτει · και μέχρις άν τέκη,
βαρύνεται εν ωδίνι .
Veks . 20. Loquar ut requiescam aperi ens labia . Λαλήσω, ίνα αναπαύσωμαι ανοίξας τα χείλη.
Qui verbis abundat , et intelligentem auditorem Ο τυγχάνων συνετου ακροατού , και ως πλήρης λά
nactus fuerit, loquendo , superfluitatem illam quasi γων, λαλών αναπαύεται , την περισσότητα οίον κενώ
exinaniens et rejiciens, requiescit. σας και αποβαλών .

CAP . XXXV . ΚΕΦ . ΛΕ' .

Vers. 5. Aspice in cælum . In cælum suspicit , 'Ανάβλεψον εις τον ουρανόν . Αναβλέπει εις τον
non qui oculos corporeos allollit et celum inue- ουρανόν ουχ ο τους σωματικούς οφθαλμούς επάρας,
tur ; hac enim ratione canes et asini suspiciunt. και ιδών τον ουρανόν · τούτο γάρ το αναβλέπειν έχουσι
B
Nemo qui mundum diligit , in cælum suspicit , sed και οι κύνες και οι ένοι . Ουδείς φιλόκοσμος αναβλέ
qui nec mundum , nec ea quæ in mundo sunt, amal. πει εις τον ουρανόν, αλλ' ο μή αγαπών τον κόσμον,
Rursus nubes non adeo sublimes sunt et a nobis μηδέ τα εν τω κόσμω . Πάλιν δε ουχ ούτω τα
remotæ, quin , si Moysis vitam el conversativnem νέφη υψηλά αφ' ημών έστιν , ώς εάν ίδω τον Μω
qua Deo placuil, meamque tenaitaiem et humilita σέως βίον , και την εκείνου προς Θεόν αρέσκειαν, και
1em contemplatus fuero , nubenm hanc sublimiore » την εμαυτού σμικρότητα και ταπεινότητα, ούτω βλέ
et remotiorem a me visurus sim : si ad Jesum πω το νέφος υψηλών απ' εμού • εάν έλθω επί Ιησούν
filium Nave , et ad prophetarum vilas devenero , τον του Ναυή , επί τους βίους των προφητών, εάν έξι
illorumque res gestas diligenter examinavero , quod ετάζω αυτών τας πράξεις , τότε ποιώ το γεγραμμέ
scriplum esl tunc adimplebo , el nubes quanto me νον , και καταμανθάνω πόσον εστί τα νέφη υψηλά
sublimiores sint , addiscam . απ' εμού .
Vers . 6. Si peccasti , quid ages ? An nosti , inquit , Εί ήμαρτες , τι πράξεις ; 'Αρα ούν, φησίν, οίδας,
si peccaveris quid tibi faciendum sit , ut peccatum εί ήμαρτες , τι πράξεις επί το λύσαι το ημαρτημένος ;
diluatur ? Si verbis deliquisti , verbis sanioribus , Εί ήμαρτες λόγοις , λόγους κρείττοσιν ίασαι · ει ήμαρ
507 et si operibus offendisti , factis egregiis leipsum c τες έν έργοις , έργοις διαφέρουσιν αυτός εαυτόν ώ
curans, tibi medere ; si vero iniquitates multæ et μενος · ει δε πολλαι και ανίατοι αι ανομίαι , διά τούτο
incurabiles fuerint , propter delicta immedicabilia , επί τοις ανιάτoις , οίς εαυτούς ιάσασθαι ου δυνάμεθα ,
que ipsi curare non possumus , de celis descendit ήλθεν Ιησούς Χριστός εξ ουρανών , ίνα τα ανίαταιά
Jesus Christus ut insanabilia sanarentur , illudque σηται , και γένηται το , « Μακάριοι ών αφέθησαν οι
effectum sortiretur ; « Beati quorum remissæ sunt αμαρτίαι . »
iniquitates 14. )
Vers. 10. Qui distribuit custodias noclurnas . Ο κατατάσσων φυλακάς νυκτερινάς . “Ορα ότι
Vide Elius laudes Dei et præconia persequi , cum εγκώμια του Θεού και ύμνους διεξέρχεται ο Έλιούς ,
de to dicat : « Qui distribuit custodias nocturnas . , λέγων περί αυτού , « Ο κατατάσσων φυλακάς νυχτε
Vis autem videre quomodo Deus nocturnas vigilias ρινάς. » Θέλεις ιδείν πως κατατάσσει φυλακές -
distribual ? Tolum hujus vitæ tempus nox est et κτερινάς ο Θεός; "Όλος ο αιών ούτος νύξ εστι , σκό
tenebræ, lux in posterum tibi reservatur ; nunc τος εστί . Το φώς τηρείται σοι· νυν γάρ δι' εσόπτρου
enim in speculo vides 15 , lucem autem aliquando βλέπεις , μέλλεις δε ποτε βλέπειν το φως. Ουκούν νύς
visurus es. Nox enimvero hoc sæculum est , et vigi εστι πάς ο αιών, και χρεία φυλάκων τεταγμένων εις
liis dispositis in nocte lac opus est , ut vigiles D νύκτα ταύτην,ίνα οι φύλακες,οι επί των νυκτών,φρου
noctibus depolali, a latronibus, a feris et hosti ρώσι τους εν νυξιν από των ληστών , από των θηρίων,
bus, eos qui in nocle sunt, custodiant. Quinam vero από των πολεμίων. Τίνες οι φύλακες ; Οι παρεμβάλ
sunt custodes ? Angeli qui circa nos lentoria figunt λοντες άγγελοι .
et castrametantur.
Vers . 11. Qui separat me a quadrupedibus terræ. Ο διορίζων με απο τετραπόδων γης. Κατά δε
Secundum reliquos vero , qui docet nos super τους λοιπούς, διδάσκων ημάς υπέρ τα κτήνη της
jumenta terre , el sapientes nos reddit super vola γης , και σοφίζων υπέρ τα κατά τον αέρα διιπτάμενα
lilia quæ per aerem volilant ; ) solus enim homo πετεινά , μόνος γάρ ο άνθρωπος λόγω τετίμηται.
ratione ornatus est. Creationis igilir beneficio ab Κατά μέν ούν τον λόγον της δημιουργίας διωρίσμεθα
omnibus animalibus distincti sumus ; si autem από πάντων των ζώων · εάν δε ής αμαρτωλός, πόρ
peccalor et adulter evaseris , et prono affectu ad νος , κατωφερής, ου διωρίσθης από τετραπόδων γής,
terram propenderis , a quadrupedibus terræ secre αλλά παρασυνεβλήθης τοϊς κτήνεσι , και εγένου ως

4 * Psal. XXXI, 1 . 15 1 Cor. X1, 12 .

1045 SELECTA IN JOB. 1046
ίππος και ημίονος , οίς ουκ έστι σύνεσις , και ίππος Α ιus non es , sed comparatus es jumentis , factusque
θηλυμανής . es sicut equus el mulus, in quibus non est intel
lectus a , el equus quidem aestro libidinis per
citus 17
ΚΕΦ . Μ '. CAP . XL .
Μή, αλλά ζώσαι ώσπερ ανήρ την οσφύν σου . Vers . 7. Nequaquam , sed accingere sicul vir
Τα μεν τέλεια των αγωνισμάτων τοίς καλώς αθλή- Tumbum tuum. iis quidem qui se strenuos athletas
σασι μετά τον βίον απόκειται τούτον : ουδέν δε ήττον prestiterunt , praemia praestantissima post hanc
και ήδη η χάρις του Θεού αρραβωνίζεται τους αθλη- vitam recondita sunt ; nihilominus nunc etiam in
τάς. Διά τούτο , ότε ηγωνίσατο τα μέγιστα ο Ιώβ : præsenti sæculo, illis gratia Dei pro arrhabone est .
ότε , αποβαλών τα υπάρχοντα , εδόξασε τον δεδωκότα: Idcirco Jobus cuin summium discrimen adiisset,
ότε , αποθέμενος τα τέκνα , ευχαρίστησε το παρειλη cum bonis nudalus, largitori gloriam detulissel ;
φότε ότε, νοσήσας ως σκώληκας ανομβρείν από του cum liberis ornalus , gratias auferenti egisset ; cum
σώματος , ού νενίκηται από των πόνων : προοίμια egritudine laborasset , ita uι vermes e corpore
και αρραβώνα των άθλων δίδωσιν αυτώ ο Θεός , χρη inslar imbris produxerint, molestiis et ærumnis
ματίσας αυτώ διά νέφους και λαίλαπος . Ακούσας ούν B superatus non est ; verum Deus e nube et turbine
των προτέρων λόγων , δέον αποκρίνασθαι προς Θεόν, euin alloculus, præmiorum primordium et arrhabo
σιωπά , ώς ουκ έχων παρρησίαν · ούπω γάρ ήδει το , nem ei concedit. Quandoquidem autem auditis
• Μωσής ελάλει , ο δε Θεός απεκρίνατο αυτό φωνή.» superioribus Dei sermonibus , cum vices respon
Ο μέντοι Θεός δίδωσιν αυτώ παρόησίαν του λέγειν· denidi illi incubuissent, fiducia loquendi destilutus,
και τοσαύτη εστίν αυτού και χρηστότης , ώστε αναλα silentium egisselt (nondum enim illud didicerat,
*
δείν αυτόν πρόσωπον ού κρίνοντος , αλλά κρινομένου « Moses loquebatur, Deus autem voce ei respondito ),
μετά του ανθρώπου . Και άλλαι τούτο εδίδαξαν Γρα Deus loquendi liduciam ei imperlit ; tantaque ejus
φαί• ως το , « Δεύτε , και διαλεχθώμεν και , « Λαός benignitas est , ut non judicis , sell cum homine
μου , τι εποίησά σου ; " Ήδη αθλον δίδωσιν αυτώ ο decernentis personam suscipiat : quod aliis Scri
Θεός, ότι άνθρωπον έρωτα, ότι πυνθάνεται αυτού , pluræ locis ostenditur; ut , « Venite, el arguamus 18 ; )
ότι δίδωσιν εξουσίας της αποκρίσεως . Eί μή ήν νενι et : « Populus meus , quid feci tibi 19 ?, Quod
κηκώς, ουκ ελάμβανεν · ει μή ήν υπομείνας, ουκ αν hominem interroget, quod loquentem audial, et
ήκουσε • • Ζώσαι ώσπερ ανήρ την οσφύν σου , και και quod respondendi licentiam concedat , hactenus
μη σιώπα · αλλ' ανδρίζου πρός τάς ερωτήσεις : όσω , premio eum Deus affecit. Si victor non exstitissel ,
γάρ οσφύς τινος ουκ έζωσται, ουδε συνέσφιγκται , αλ- C 508 premium non reportassel ; si animi constan
λά λέλυται,ου δύναται ευλόγως αποκρίνασθαι τω Θεώ . liam non ostendisset, illud utique non audivissel ,
Μή πρότερον ούν αποκρινάσθω τις τω Θεώ, εάν μη " Accinge sicut vir lumbum tuum , noli silentium
ανήρ γένηται τέλειος την πνευματικής ηλικίας και agere , sed ad respondendum animum virilem indue:
την οσφύν ζώσηται. quatenus enim lumbi alicujus minime accincti et
ΕΕ
constricti, sed soluti sunt, is Deo , prout consentaneum est , respondere non potest . Deo igitur nemo
prius respondeat, quiam spirituali slalura vir consummatus evaserit, el lumbos accinxerit.
Μή αποποιού μου το κρίμα. Μή οίου αλόγως κε VERS . 8. Ne repellas judicium meum . Noli existi
κρίσθαι μοι ταύτα άπερ υπέμεινας , μηδέ αποποιού mare me perperam el sine ratione , ea quæ passus
μου το κρίμα. Τούτου του ρητού , ώς χρησίμου μνη es judicasse, neque judicium meum deſugito. Dicti *
μονεύωμεν , όταν ο Θεός παθείν τι ημάς κρίνη , τέκνον hujus ulililalem memoria recolamus, cum Deus pati
αποβαλείν , αρχήν απολέσαι , νοσήσαι κατά το σώμα , nos aliquid decreverit, si liberorum orbitatem ,
ότι δήποτε τούτων υποστήναι ουδέν τούτων οίόν τε dominatus amissionein , corporis ægritudinem , vel
παθείν ημάς, μη κρίνοντος του Θεού . Επεί ούν ουδέν aliquid hujusmodi subire oporteat : fieri enim non
τούτων γίνεται χωρίς κρίματος του Θεού , λέγεται polest , ut sine Dei judicio quidquam liorum palia
προς τον παθόντα : Μη αποποιού μου το κρίμα ) mur. Cum itaque absque divino judicio nihil borum
τουτέστι , Μή απαρνού όπερ έκρινα περί σου · τον D evenial, adversa toleranti dicitur, « Ne repellas
παρόντα λέγει χρηματισμόν . judicium meum , , id est , quod de le judicio slalui
(præsens scilicet responsum meum) noli deire
clare.
Ούει δε με ά... λως σοι κεχρηματικέναι , ή ίνα Pulas autem me aliter libi respondisse , quam ul
αναφανής δίκαιος ; Απολογούμαι σοι · δίκαιος ής , appareas justus ? Justus eras , fateor, verum aliis
αλλ ' ουκ ής φανερός· υπομονήν είχες έδει με ignotus ; patientia instrumelbaris, sed ut patientia 11:1
αφορμήν παρασχεϊν του λάμψαι σου την υπομονήν : enileret, occasionem me præbere oporluil ; animo
είχες ανδρείαν · αλλ' έκρύπτετο εν σοί · οι συμβεβη ſorti eras, sed lalentem in te fortitudinem ærumne
κότες πόνοι έδειξαν σου την ανδρείαν . Τούτων μνη el molestiæ quæ tibi contigerunt, perspicuam reddi
μονεύωμεν εν τοις των περιστάσεων καιρούς, και δόξω derui. llurum recordemur, cuin calamitales nos
Ε

16 Psil. XLIII , 13, 21 , XXXI , 9 . 17 Jerem . V , 8. 18 Isai . 1 , 18. 19 Mich . VI , 5.

 1047 EX ORIGENE 1018

preinunt , et Deum presentem, nosque alloquen- A μεν του Θεού ακούειν παρόντος και λέγοντος ημίν
lem audire existimemus, « Pulasne me aliter libi « Οίει δε με άλλως σου κεχρηματικέναι , και τουτέστι
respondisse , , id est , lentarı le passum esse,quam τον πειρασμόν συγχωρήσαι, ή ένα τοίς άγνοούσι δηλη
ni ignorantibus justitia lua manifesta liat ? ή ση δικαιοσύνη ή ;
VERS . 10. Assume tibi altitudinem . Licet etiam 'Ανάλαβε δή ύψος . "Έστι δε και ούτω νοήσαι τους
hoc modo versus intelligere : Victus a le lentator στίχους : Νενίκηκας τον πειραστήν · ανάλαβέ σου το
esi , animi tui celsitudinem el vires tuas resunie, ύψος : ανάλαβέ σου την δύναμιν στεφάνωσαι· ένδυ
coronam accipe , et decus indue : bellum libi movil σαι ευπρέπειαν . Ο υβριστής έστρατεύσατο κατά σου
conviciator, tu vero superbiam ejus domnisli, et συ δε τον υπερήφανον εταπείνωσας , και μακράν μετ'
cum cohorte sua procul illum cum ledecore αισχύνης απέστρεψας μετά της αυτού φάλαγγος .
fugasii .
CAP. XLI . ΚΕΦ . ΜΑ ' .
Vers. 5. Ludes autem in eo sicut avi ? aut ligabis Παίξη δε εν αυτώ ώσπερ ορνέω ; ή δήσεις αυτόν
eum sicut passerem puero ? Magni, strenui et per- ώσπερ στρουθίον παιδία ; Μεγάλης και ερωμένης
ſecli animi gloriam et honorem describit ; el quod και τελείας ψυχής διαγράφει το τέλος , ότι γε ο δρά
draco illi , ut passer puero, traditiis sit, qui puero B κων αυτώ , ώσπερ στρουθίον παραδέδοται παιδίω, μη
nocere non potest ; puer enim eum sibi alligatum , δε βλάψαι το παιδίον δυνάμενον, ότι και δεδεμένος
quocunque vult ducit el circumfert : haud secus αυτό άγει όπου γε βούλεται το παιδίον και περιφέρει:
gratia divina, instar passeris , in potestatem infan ούτω τη χάριτι του Κυρίου , ως στρουθίον υποχείριον,
lium et lactentium , ex quorum ore Deus laudem ο Σατανάς δεδεμένος γεγένηται τους νηπίοις και θη
perlecit, Salanas vinclus devenit. λάζουσιν , ών εκ στόματος κατηρτήσατο αίνον ο Θεός .
Vers . 6. Pascuntur autem in eo gentes. Quemad 'Ενσιτούνται δε εν αυτώ έθνη . "Ωσπερ των
modum Dominus fidelium , ita etiam draco impio ιστών βρώμα ο Κύριος, ούτως ο δράκων των ασε
rum cibus est : « Dedisti eniin eum escam populis βών: " Έδωκας γάρ αυτόν βρώμαλαούς τοις Αιθίοψιν
Athiopibus, id est filiis tenebrarum, qui in igno- τουτέστι , τοις υιούς του σκότους, τοίς εν αγνωσία . Καθ '
ranlia versanlur. Vescimur enim 509 omni ser έκαστον γάρ λόγον όν παραδεχόμεθα , ήτοι από του
none quem auribus accipimus , vel a dracone, si δράκοντος έσθίομεν, εάν παραδεξώμεθα ακοήν μα
vana el futilia audiveriinus ; vel a Christo , si verba ταίαν , ή από του Χριστού , εάν παραδεξώμεθα λόγον
edificantia et utilia acceperimus. οικοδομούντα και ωφελούντα .
Vers. 7. Omne navigans conveniens non ſerent pellem C Πάν δε πλωτών συνελθόν ου μή ενέγκωσι βύρ
unam caudæ ejus. Ut clarius dicalur, homines qui cor σαν μίαν ουράς αυτού. Σαφέστερον δε ειπείν • Οι
poribus lanquam navigiis vtuntur, draconis extrema άνθρωποι, οι πλοίοις τοις σώμασι χρώμενοι , τα τε
El ultima suo marte conficere uon possunt; divina λευταία του δράκοντος και τα έσχατα νεκρώσαι αυτοί
vero polentia nobis invigilante, lolum etiam eum καθ' εαυτούς ου δύνανται· θείας δε δυνάμεως επισκο
porlare el enecare possumus : singuli aulem , quan πούσης, και όλον αυτόν κομίσαι και νεκρώσαι δυνά
tum in nobis est, diabolun morle maciamus, juxta μεθα . Νεκρούμεν δε έκαστος , το όσον εφ' εαυτή, τον
illud 20 : Dominus Satanam sub pedibus vestris διάβολον , κατά το « Ο δε Θεός συντρίψει τον σατα
velociter conleret. ) νάν υπό τους πόδας υμών εν τάχει. )
Vers. 13. In rugam pectoris ejus quis ulique in Είς πτύξιν θώρακος αυτού τίς αν εισέλθοι ,
grediatur ? Pars corporis in qua ratio sedern habet Θώραξ και στήθος ονομάζεται, όπου εστί το ηγεμονι
et imperium exercet , thorax ct peclus appellatur. κον . Ούχ απλούς έστιν ο θώραξ αυτού · δόλιός έστιν ,
Thorax ejus simplex non est , versulus et implica επτυγμένος εστίν · άγιος δέ ελέγχειν αυτόν δύναται,
Lus est : sanctus autem delegere eun , et involutum και δείξαι , ότι έπτυκται · τω γαρ αγίω ουκ έπτυ
esse ostendere potest ; viro cnim sancto implicalum Χται.
non est. D
Vers . 16. Spirilus autem non Transibil eum . Mud Πνεύμα δε ου μή διέλθη αυτόν . Το, ου μη
autem , non transibit , non quod non pertrans διέλθη , και ουχ ότι ου διέρχεται και παρέρχεται, αλλ'
eat el percurrat , sed quia nihil ipsum laleat ότι ουδέν αυτόν λανθάνει • πάντας δει δι' αυτου ελθείν .
omnesque per ipsuin transire oporteat, quare quo “Εαυτούς ούν παρασκευάσωμεν , του μη κατασχεθήναι
minus in potestate ejus delineamur, nos ipsos cum υπ ' αυτού .
studio accingamur.
VERS . 18. Ει oculi ejus species Luciferi . Oculi οι δε οφθαλμοί αυτού είδος “Εωσφόρου. Οι
iyilur ejus non sunt Luciſeri , sed « Luciferi spe οφθαλμοί γούν αυτού ουκ εισίν Έωσφόροι, αλλ' εί
cies ; , transformalur enim in angelum lucis; simulat δος Εωσφόρου και μετασχηματίζεται γάρ εις άγγε
se esse sidus cælesle , el diei symbolum ementitur. λον φωτός . Προσποιείται είναι ουράνιος αστήρ προσ
ποιείται σύμβολον ημέρας.
Vers. 19. Quasi lampades accensæ . Ego quidem " Ως λαμπάδες καιόμεναι. Οίμαι μεν και πάντα ;

· Rom . xvi , 20.

 1049 SELECTA IN JOB . 1030

τους ασεβείς αθέων δογμάτων εισηγητές είναι στόμα Α omnes iwpios allieorum dogmatum auctores 08
του δράκονιος είη δ' άν τι και τροπικώς νοούμενον draconis esse arbitror . Verum et aliud etiam præ
παρά τούτο, όθεν οι λόγοι απολλύντες . Είποτε lerea per melaphoram intelligi possil , serinones
ήκουσας λόγου προφάσει Χριστιανισμού κατηγορούν scilicet qui enecant. Si quando sermonem qui Opi
τος του Δημιουργού , φέρε ειπείν, πρεσβεύοντος τα ficem condemnel, prælextu Christianismi andieris,
Μαρκίωνος , τα Ουαλεντίνου , τα Βασιλείδου: όταν Marcionis, verbi gratia , Valentini, aut Basilidis do
κακώς λέγωσι τον Ποιητήν ουρανού και γης, όταν τι gmata asserentis , cum cæli et terræ Creatorem con
όμοιον, όψει ότι εκ στόματος των τοιούτων εξέρχον tumeliis prosciderint , vel quid simile evomuerint ,
ται δαλοί . Τηρώμεν ούν εαυτούς , μήποτε εκείναι faces ex illorum ore eruinpere animadverles. No
λαμπάδες ήμάς καύσωσι • μήποτε αι εσχάραι του igitur aliquando lampades illae nos adurant , allt
πυρός ημών άψωνται . ignis flamma atlingat, nobis ipsis diligenter cavea
mus .
"Εμπροσθεν αυτού τρέχει απώλεια . Οίον πρό Vers . 22. Ante eum currit perditio. Perditio lan
δρομος τις εστίν αυτού και δορυφέρει αυτόν ή απύ quam præcursor ejus est , et quasi salelles eumi
λεια : όπου εάν έρχεται , προτρέχει η απώλεια αυτού, slipat ; quocunque gressus converterit , perditio pra
είθ' ούτως αυτός εισέρχεται . Εάν μή πρώτον παρα B currit , atque ita postmodum ipse subintrat. Nemo
δέξηται τις την απώλειαν , ου παραδέχεται τον δρά draconem suscipit , qui non prius perditionem sus.
κοντα · όταν γάρ αμάρτη τις , τότε , κνηθάμενος την ceperit . Qui enim peccatum admisit, præceptores
ακοήν, διδασκάλους ζητεί απολούμενος και ζητών auribus pruriens perilurus peril ; ac magistros quæ
διδασκάλους , μετά το απολέσθαι ευρίσκει τον δρά rens, postquam perierit , draconem invenit , ipsum
κοντα , και παραδέχεται τούτον τοσούτων κακών πε que lot malis refertum , anima sua excipit.
πληρωμένον εις την εαυτού ψυχήν .
ΚΕΦ. ΜΒ'. CAP. XLII .
"Εδωκε δε ο Κύριος διπλά. Ο μεν ούν πάντα VeRs. 10. 510 Dedit autem Dominus dupla .
πειρασμόν υποτάς άθλα λαμβάνει της υπομονής " Qui igitur tentationem omnem subiit, pro patientise
αυτού πάντα διπλά παρά τα πρότερον· ο δε Κύριος suæ præmio , respectii priorum dupla omnia sor .
αθλα δίδωσιν ουχί διπλασίονα μόνον , αλλ' εκατοντα litus est ( Deus vero præmia non tantum duplo , sed
πλασίονα · ουκ άν δε διπλάσια των προτέρων έλαβεν, centuplo eliam ampliora largitur) ; non vero prio
ει μη διπλασίονα την αρετήν επεδείξατο . ribus duplo majora accepissel , si animi virtutem
et forlitudinem duplam non ostendissel.

MONITUM

AD ORIGENIS EEHTHTIKA IN PSALMOS ..

Es epistola 74 beati Hieronymi ad sanctum Augustinum discimus Origenem multis voluminibus cun
clorum Psalmorum explanationem reliquisse. « Si obscura, inquit , quomodo 11 ausus es posi eos disse•
rere, quod illi explanare non potuerunt? Si manifesta , superfluum esi le disserere , quod illos latere non
poluil , maxime in explanatione Psalmorum , quos apud Græcos interpretali sunt multis voluminibus
primus Origenes, Eusebius Cæsariensis,', etc. Revera anie suum ex urbe Alexandria discessum , id est
anle annum 231 , commentarios ' in prinios quinque et riginti psalmos jam ediderat teste Eusebio Hist.
eccles. lib. vi , cap . 24. Philocaliæ auciores cap . 2 , Eusebius lib . vi , cap. 25 , Pamphilus marlyr in Apo
logia pro Origene, Methodius apuil Epiphanium , ei Epiphanius ipse hæres . Liiv, varia e lomo in psal
mum primum exhibent fragmenta, quæ suo quæque !oco in hac editione repræsentantur. Suum ipse Ori
genes commentarium in psalmum secundum cilat lib . iv Comment, in Epistolam ad Romanos, his verbis :
1 Ira Dei quomodo intelligi debeal , in secundi a nobis psalmi expositione plenius dictum est , et quo .
modo possii impleri quod scriplum est , ut salvi efficiamur fugientes ab ira ventura , el iram quidem (16
gienles , ila ul non nos comprehendal, sectantes vero justitiam , pietalem , fidem , charitatem , patientiam ,
mansueludinem , el cælera his similia . ) llem lib . ii De principiis cap . IV : « De quibus, inquil, si
cundum parvilatem sensus nostri cum secundi psalmi exponeremus illum versiculum , Tunc loquetur ad
eos in ira sua , et in furore suo conturbabit eos, prout potuimus, qualiter hoc intelligi deberet , ostendi.
mus, 1 E commentario in psalmum sextum locus exstat in Apologia Pamphili pro Origene, ubi el allei
profertur e commentario in psalmuin decimum quintum , nec non alius in xviii. Viderat quoque Hiero
nymes Origenis in xv psalmum expositionem , cujus unum locum carpit, epist . 43 ad Clesiphoniem : ( In
tv , inquit, psalmo , ubi scriptum est : Insuper usque ad noclem erudierunt me renes inei, asserit virum α
sancium , cum ad virtutum veneril summitatem , ne in nocte quidem ea pali , quæ hominum sunt, nec
cogitatione viliorum aliqua titillari . Suam in psalmum trigesimum primum ei alios per ordinem psal . Η
mos enarrationem memorat ipse Origenes lib . iv Commeni. in Epistolam ad Romanos : « Propierea puto ,
inquil, el David trigesimo psalmo, quem superscripsit, intellectus David , dedisse istud inilium , udmo
nens per ipsam superscriptionem aliiorem debere requiri intellectum in his quae dicturus erat , quia Beati
quoruin remilluntur iniquitates ; 1 de quibus, 511 prout po!uimus, diximus, cum ile psalmis per ordinem
1051 EX ORIGENE 1052

diciaremus. Expositio psalmorum xLv et xlvii citatur lib. vii contra Celsum sub finem num . 31 , his verbis :
Τον αυτόν τρόπον και ημείς τα περί της αγίας και αγαθής γης και της εν αυτή πόλεως του Θεού , ου κατά
την ενεστωσαν νομίζοντες είναι πραγματείαν σαφηνίσαι, υπερτιθέμεθα εις τα εξηγητικά των προφητών,από
μέρους, κατά το δυνατόν ημίν , διηγησάμενοι περί πόλεως Θεού εν τοις πραγματευθείσιν ημίν εις τον τεσσα
ρακοστον πέμπτον ψαλμόν και τον τεσσαρακοστον έβδομον ψαλμόν . « Sic et nos presenlis instituti non duci
in us esse lerræ sanctæ el bonæ el civitaiis Dei quæ in illa est , explicationem : acluri de illa lui , cum pro
phetas enarrabimus : præsertim cum jam ex parte in Commentariis in psalmos xLv el XLVII de civitate De
pro viribus sermonem fecerimus. , Hieronymus lib . 1 Adversus Rufinum ail Origenem ( octogesimum nonum
psalmum , qui scribitur Oratio Moysi hominis Dei, el reliquos undecim qui non habent titulos, secundum
lluilli Judæorum patriarchæ exposilionem , ejusdem Moysi pulasse, nec dedignatum esse Hebræam scripiu
ram interpretantem per singula loca, quid Hebræis videatur inserere. » Origenes homil, 15 in Jesum Nare,
suam ceniesimi psalmi expositionem commemoral . < Memini me, inquit, similia dixisse etiam in iis locis, in
quibus exponebamus versiculum psalmi, in quo scriptum est : In matutinis interficiebam omnes peccatores
ierræ, ut disperdam de civilale Domini omnes qui operantur iniquitatem . » Denique enarratio in psulmum
CXVII aperle cilatur homilia 13 in Leviticum his verbis : « Memini dudum nos cum centesimi decimi Oclari
psalmi exponeremus illum versiculum , in quo scriptum est : Lucerna pedibus meis lex lua, Domine, et lumen
semitis meis, diversitatem lucernce el lucis pro viribus ostendisse. Dicebamus enini quod lucernam quidem
pedibus , id est inferioribus corporis partibus depularit , lumen vero semitis dederit : quæ semilæ in alio loco
semitæ ælernæ nominantur. Quia ergo secundum quamdam myslicam rationem inferiores parles creature
mundus hic intelligitur, ideo lucerna legis his qui in hoc mundo lanquam tolius creaturæ parles sunt , accensa
memoralur. Lux autem alerna eril illis semilis per quas in futuro sæculo unusquisque pro merilis inccdil.
Sed de his in suo loco sufficienter pro nostris viribus dictum est . 1 Nullus ergo dubitandi locus est , quin
Origenes tomis seu prolixis commentariis universum Psalmorum corpus illustraril, præsertim si ad Hieronymi
epistolam 18 , alias 141, allendalur, ubi ail : « Beatus Pamphilus martyr centesimi vigesimi sexli psalmi
commentarium conſessus esl non reperlum ; non quod talis lantusque vir (Adamantium dicimus aliquid
præterierit, sed quod negligentia posterorum ad nostram usque memoriam non duraril . »
Praler lomos, Enchiridion, id esi scholia, seu strictas brevesque in Psalterium adnotationes reliquerat, uti
docet auctor Breviarii in Psalier, tom . II Oper. Hieronym ., pag . 121. « Proxime, inquit, cum Origenis
Psalterium , quod Enchiridion ille vocabal , strictis el necessariis interpretationibus adnoia !um in commune
legeremus, simul ulerque deprehendimus, nonnulla eum vel perstringisse leviter , vel intacta penitus reli
quisse . )
Homilias insuper ipsum in Psalterium edidisse testalur idem auctor cum ait ibidem : « Non quod pulem a
me pusse dici quæ ille præteriit ; sed quod ea qui in lomis vel homiliis ipse disseruit, vel ego digna arbi.
tror lectione , in hunc ingusium commentariolum referam . » Nec aliud quam homilias ejus indicare videtur
Basilius libro De Spiritu sancto, cap . 29, his verbis : "Hôn ôè xad "Dolyévny Šv tolais tūv się tous lead.
μούς διαλέξεων εύρομεν Θεώ συντων αγίω Πνεύματι την δόξαν αποδιδόντα, άνδρα ουδέ πάνυ τι υγιείς περί
του Πνεύματος τάς υπολήψεις έν άπασιν έχοντα. Πλήν αλλά πολλαχου και αυτός της συνηθείας το ισχυρών
δυσωπούμενος , ευσεβείς φωνάς αφήκε περί του Πνεύματος. « Jam vero el Origencm multis in sermonibus suis
quos in l'salmos edidit , deprehendimus Deo cum sancio Spiritu gloriam deſerre, virunk qui non omnino sitnas
habet in omnibus de Spiritu opiniones . Nihilominus et hic reverilus consuetudinis robur, pias voces emisi: de
Spirilu . , Trithemius De auctor. ecclesiast . , num . 30, memoral Origenis in Psalterium tractatus 512 cen
lum et quinquaginia. Tomos ejus seu prolixos commentarius non fuisse, inde suspicandi locus est,quod jam
Hieronymi ælnie centesimi vigesimi sexli psalmi commentarius non reperiretur. Quamobrem centum hi ei
quinquaginia tractatus de quibus Trithemius quasi autótens loquitur, si vere Origenis fuerunt, inter homilias
recensendi sunt . Ulul est, fragmentum genuince Origenis humiliæ ad populum , qua psalmum octogesimum
secundum exponebal , reſertur ab Eusebio Historiæ ecclesiasticæ lib . vi, cap. 38, de hæresi Helcesailarum.
E numero quoque homiliarum fuisse videntur psalmorum XXI, cxxxIV el cxh , explicationes quas citat in
homilia de Engastrimytho, et homilia 8 et 18 in Jeremian . Denique ex interpretatione Rufini habemus hodie
quinque homilias in psalmum trigesimum sexlum , duas in psalmum trigesimum septimum , el item duas in
psalmum trigesimum octavum . Origenis ens esse nullus erit dubitandi locus , si prologus eis ab interprele
Rufino præfixus conferatur cum his quæ ab e dem scripta sunt in peroralione Comment. in Epistolam ad
Romanos : i Nam illa , inquil, quæ in Jesu Nave , el in Judicum librum , el in Iriyesimum sexlum el in
Irigesimum septimum , et in trigesimum octavum psalmum scripsimus , simpliciter expressimus , ut inreni.
mus. , Huc adde quod Palrum manuscriptæ in hos psalmos Calenæ nonnulla sub nomine Origenis exhibent
fragmenta Graca , proximan habent cum nonnullis Rufinianæ interpretationis locis affinilalem : uti ridere
est in notis nostris. Erasmus ergo , in censura super his homiliis, critica suv nimium permillil , earunque
auclorem el interpretem , perperam dubius facil . Vide quemadmodum conſulatur ab Hueiio Origenianorum
lib . 11 , sectione 3 , num . 6. De Psalmorum illorum expositione ila Rufinus in prologo : « Idcirco tibi eam,
Aproniane fili charissime, in novem oraliunculas, quas Græci homilias vocant, velul in uno corpore digeslom
in Latinum transtuli. , Ubi eam in novem homilias digestan se transtulisse dicil, non in novem humilias di.
gessisse ; contra quain Erasmo el Sixlo Senensi visum est . Cerle ex multis earum locis maniſestum est Orige
nem explicare quæ ad populum lecla erant, el coram auditoribus loqui. Denique hæc expositio, ut ipse adno
lavil Rufinus , loia moralis est , cujusmodi sunt omnes aliæ Origenis homilia . Homilia prima in psalmum
XXXVI de imperatore loquitur qui ante triginta annos magno splendore regnaverat : 1 Vide quis imperarii
anle hos triginta annos : quoniudo imperium ejus effloruil; continuo autem sicut flos jeni emarcuil. i Unde
probabilis est conjectura hanc homiliam hubiiam fuisse anno 241 , triginta annis posi Severi interitum . Ho
milia prima in psalmum xxxvii quidpiam cilal ex eo quod dixeral explicando Matthæi locum . Memini we,
inquit, aliquando de illo capitulo Evangelii dispulantem , in quo seriprum est : Spirillis quidem promplas
est ; caro autem inlirma, lale aliquid sensisse, ielc. Ai Commentarii in Matthæum scripti sunt circa annan
245. Non ergo istæ novem homiliæ eodem anno editæ sunt. Homilia sexla quæ est prima in psalmum fisvil
aperle se inter senes numeral. « Quod si , inquil, erudilio puerorum hujuscemodi esi, quid sentire debemus de
nobis senibus ? , Homilia quinta in psalmum irigesimum sextum loquitur de pace qua tunc Ecclesia frueba
tur, « Sed ne securum , inquil, reddul pacis tempore ista talis exposirio. » Opiime quadrat isla paz cum auto
247, qui erat imperii l'hilippiquartuset ritæ Origenis sexagesimus secundus.
Calenæ Patrum Græcorum in Psalmos, cum manuscripla , tum edilæ innumera propeniodum sub Origenis
nomine exhibent fragmenta , quæ nec omnia respuenda , nec omnia in hanc editionem admittenda esse censur
mus , Illa omnia relinquenda ituximus vel quæ non unanimis Calenarum consensus Origeni ascribii , vel quo
1053 SELECTA IN PSALMOS. 1054

alios scriptores ecclesiasticos , Eusebium pula, Theodorelum, aut alios quoslibet , parentes habere deprehen
dimus;cætera vero admillenda visa sunt, non ul certi alque indubilaii Origenis fetus, nec ul quæ vel e tomis ,
rel ex Enchiridio, aut ex homiliis, si pauca admodum excipias, excerpta esse conslet , sed ul quæ cerlis
argumentis Adamantio nostro prorsus abjudicare non potuimus. Ea partim e Catenis editis a Balthasare
Corderio et Daniele Barbaro, parlim e schedis Grabii qui codices Anglicanos , el Combefisii qui codices
Regios exscripsil, parlim denique e codd . mss . bibliothecæ Coislinianæ , nec non ex aliis locis quæ suo loco
indicantur, deprompta sunt.

ΕΚ ΤΩΝ ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ

ΕΙΣ ΨΑΛΜΟΥΣ ,

EX ORIGENIS

COMMENTARIIS IN PSALMOS .

Διά τούς επιγεγραμμένους ψαλμούς « εις το τέ- A 513Propterpsalmos, in finem » inscriptos, vocis
λος, και επελεξάμεθα τους όρους αυτού , εκ μέν των illius definitiones selegimus ex Aristotele sic : Fi
'Αριστοτέλους ούτως έχοντας • Τέλος εστίν ου ένεκεν nis est id cujus causa alia , ipsum vero nullius cau
τα άλλα, αυτό δε μηδενός ένεκεν · ή ούτως· ου ένε sa ; vel hoc modo : cujus causa alia , ipsum vero
γεν τα άλλα, αυτό δε ουκ αυτών ένεκα ή ούτως · δι' non eorum causa ; sive hoc pacto : propler quod
ού τα άλλα τις πράττει , αυτό δε διά μηδέν άλλο εκ alia quivis operalur, ipsum vero propter aliud ni
δε των Ηροφίλου περί Στωϊκής ονομάτων χρήσεως hil. Ex Herophilo autem , de Stoico nominum usu,
ούτως · Τέλος δ ' είναι λέγουσι ( 17) κατηγόρημα ού hoc modo : Finem vero dicunt esse categorema ,
ένεκεν τα λοιπά πράττομεν , αυτό δε ουδενός ένεκεν : seu prædicalum , cujus causa reliqua facimus , ipsuni
το δε συζυγουν τούτω, καθάπερ ή ευδαιμονία το vero nullius causa . Quod autem huic , scilicel fini ,
ευδαιμονεϊν , σκοπόν · δ δη έσχατόν εστι των αιρε- conjungit , veluti begatitudo ei quod est Dealum esse ,
των. scopum appellant : quod est appelendorum ulli
mum .
Ει δε και οι περί Θεού όροι, και όσα σημαίνεται An vero definitiones Dei el variæ hujus vocis
έν της Θεός προσηγορίας, χρήσιμον τι ημίν παρ Deus significationes , ex optimis scriploribus se
έξουσιν , εκλεξαμένους απ' αυτών τους διαφέροντας τη B leele, aliquid nobis utilitatis conferant , conside
Γραφή, και αυτός επιστήσεις . Φησιν ούν και αυτός randum tibi propono . Ait igitur idem Herophilus :
“Ηρόφιλος • Θεόν μέν γενικώτατα λέγουσι ζώον αθά Deum quidem generalissime dicunt, animal im
νατον , λογικόν , καθό πάσα λογική ψυχή Θεός εστιν . mortale , rationale ; secundum quam definicionein
"Αλλως δε , ζώον αθάνατον , λογικόν, καθ' αυτό όν » ως omnis anima rationalis est Deus. Alio autein modo :
τας εν ημίν περιεχομένας ψυχάς μη είναι θεούς : Animal rationale , immortale , secundum se exsi
απαλλαγείσας δε των σωμάτων έσεσθαι. Κατ ' άλλον slens ; ila ut animæ dum in nobis continentur , non
δε τρόπον , Θεόν λέγεσθαι ζώον αθάνατον , λογικόν, sint dii , sed solutæ a corpore dii fuluræ sint. Alio
σπουδαίον · ώστε πάσαν αστείαν ψυχήν Θεόν υπάρ aulem modo Deum ait dici : Animal immortale , ra
χειν, κάν εν ανθρώπω περιέχηται · άλλως δε λέγεσθαι tionale, strenuum ; ita ut omnis anima elegans el
Θεόν το καθ' αυτό ον ζώον αθάνατον, σπουδαίον · ώς urbana Deus sil , etiamsi in homine contineatur ;
τας εν ανθρώπους σοφοίς περιεχομένας ψυχάς μη alio item moido Deum definiri , quod secundum se
υπάρχειν θεούς . Και έτι άλλως λέγουσι Θεόν · Ζώον est animal imniortale , strenuum ; quo posilo ani
αθάνατον , σπουδαίον , έχον τινά επιστασίαν εν τω mæ sapientum dii non sunt. Insuper alio modo
κόσμο κατά την διοίκησιν , όν τρόπον ο ήλιος και η C Deum definiunt : Animal immortale , strenuum , ha
σελήνη . " Αλλως δε λέγει Θεόν τον πρώτον διοικητι bens aliquam præfecturam in mundo secundum ad
κον του κόσμου . Επί πάσι δε Θεόν λέγουσι · Ζώον ministrationem , quemadmodum sol et luna. Alio

(17) Τέλος δ' είναι λέγουσι , etc. S. Hilarius pro vero aliud post finem . Namque ad finem tenditur ,
logo in librum Psalmorum num . 18 : « Finis est sed in line desinitur. Ita finis el anteriorum perfe
cujlis causa cætera fiunt, ipse. autem nulli alii cau . clio est , et se in nihil aliud prolendens, propria in
Sam suain præslat. Ob finem enim omnia, nihil semel sui ipse possessio est. )
1035 EX ORIGENE 1056

pacio, Deuni dicit esse primum administratorem A άφθαρτον και αγέννητον , και πρώτον βασιλέα , ήν
mundi. Super omnia autem Deum dicunt esse : έχει χώραν ο σύμπας κόσμος.
Animal incorruptibile el non genitum , el primum
Regem , quem habet locum universus mundus.
In quinque libros dividunt Hebræi Psalmorum Εις πέντε βιβλία (18) διαιρούσαν Εβραίοι την των
librum , quorum primus est : « Bealus vir qui non Ψαλμών βίβλον : ών το μεν πρώτον : « Μακάριος
abiit in consilio impiorum , , que ad finem ανήρ ός ουκ επορεύθη εν βουλή ασεβών, και έως τών
quadragesimi psalmi ; secundus : « Quemadmodum τελευταίωντου τεσσαρακοστου : το δε δεύτερον: « Ον
desideral cerva , usque ad septuagesimum pri- τρόπον επιπoθεί η έλαφος , και έως πρώτου εβδομηκο
mum ; tertius : « Quam bonus Israel Deus rectis στου : το δε τρίτον : Ως αγαθός το Ισραήλ και
corde 93 , » usque ad octogesimum octavum . Quar Θεός τους ευθέσι τη καρδία, » έως πη' ' το δέ τέταρ
lus : « Domine, refugium 514 factus es nobis in τον Κύριε , καταφυγή εγενήθης ήμίν εν γενεά και
generatione et generatione º , usque ad centesimum γενεά, έως του ρε' · το δε πέμπτον : « Έξομολογείσθε
quintum ; quintus : • Contemini Domino 23 , usque τω Κυρίω, έως των εσχάτων .
ad finem .
B Εγώ μεν ώμης ένα είναι εν τη βίβλο των Ψαλ.
Ego vero arbitrabar in libro Psalmorum unum
sic inscriptum esse : « Oratio Moysis hominis μών , ός επεγέγραπτο : Προσευχή του Μωυσή αν
Dei 16,5 Sed deinde questionen de quibusdam Dei θρώπου του Θεού , το ύστερον δε ανακινούμενος
Oraculis niovens Jallo patriarche, el cuidam apud περί τινων λογίων Θεού Ιούλλω τώ πατριάρχη , και
Judæos sapientis famam habenti, audivi, in univer τινι των χρηματιζόντων παρά Ιουδαίοις σοφών,
s0 Psalmorum libro a primo et secundo psalmo eos ακήκοα , ότι δι ' όλης της βίβλου ( 19) των Ψαλμών
qui apud Ηebreos inscriptione carent , vel inscri- από των α' και β' , οι παρ' Εβραίοις ανεπίγραφοι , ή
plionem quidem habent, sed non scriptoris nomen , επιγραφήν μέν έχοντες , ουχί δε το όνομα του γράψαν
ad eum scriptorem pertinere cujus nomen fertur in - τος , εκείνου εισίν ου το όνομα φέρεται εν τω προ
præcedenti primo psalmo qui nomen scriptoris τούτων επιγραφήν έχοντι ψαλμώ . Και περί τούτων
habet . His autem de rebus verba faciens , primo. λέγων , πρότερον μεν έφασκεν, ότι τρισκαιδεκά εισιν
dicebat tredecim esse Moysis psalmos. Cum autem οι του Aωϋσέως · ώς δε εξ ών ακήκοα και αυτός ... την
ex iis quæ audieram , reponerem ipsi , undecim lan ανέφερον επ' αυτόν , ότι εισίν ένδεκα · είτα πυθόμε
lum esse : perconlatus deinde eum qui apud illos νος του παρ' αυτούς δοκούντος σοφού , έμάνθανον, ότι
Sapiens audiebat, edidici esse revera undecim : C είεν ένδεκα , ών του μεν πθ' η αρχή: « Κύριε , κατα
quorum oclogesimi quidem noni initium erat : φυγή ημίν εγενήθης εν γενεά και γενεά και του
• Domine , refugium factus es nolis in generatione εξής παρ' ημίν ενενηκοστού φερομένου , η αρχή ην :
et generatione ; , sequentis vero qui apud nos no « Ο κατοικιών εν βοηθεία του Υψίστου , όν και
wagesimus ſeríur, initium eral : « Qui liabilat in αυτόν έλεγεν είναι Μωϋσέως . Αλλά και τον έχοντα
adjutorio Allissimi 97 , quem etiam dicebat esse μεν επιγραφήν , ου μετ' ονόματος δε του γράψαντος
Moysis . Ιno etiam eum , qui inscriptionem quidem αυτόν · λέγω δε τον ενενηκοστον πρώτον ούτως επι
Isabet , sed sine scriptoris nomine ; nempe nonage- γεγραμμένον, « Ψαλμός υδής εις την ημέραν του σαβ
simum primum sic inscriplum : « Psalmus cantici βάτου , και έλεγεν είναι Μωϋσέως , ού η αρχή « 'Αγα
in die Sabbati 18,5 Moysis esse dicebat , cujus θον το εξομολογείσθαι τω Κυρίες , και ψάλλειν τώ
initium: « Bonum est confteri Domino , el psallere ονόματί σου , "Ύψιστε: , ανεπίγραφος δε ήν και ο ως
nomini tuo, Altissime 19.5 Inscriptione autem ci- ενενηκοστός δεύτερος φερόμενος, oύ η αρχή , « Ο Κύ
rere eum qui nonagesimus secundus ferlur, cujus ριος εβασίλευσεν , ευπρέπειαν ενεδύσατο · αν και
initium : « Dominus regnavit , decorem indulus αυτον έλεγεν είναι Μωϋσέως : ομοίως δε και τον
est 30 , , quem et ipsum dicebat eșse Moysis : simi ενενηκοστον τρίτον , ού η αρχή: Θεός εκδικήσεων
literque nonagesimum tertium , cujus initium : D Κύριος , και και τον ενενηκοστον τέταρτον, ου η αρχή :
11 Psal . 1 , 1 . 21 Psal . XLI , 2. 23 Psal . LΧΧΙΙ , 1. 2 Psal . LΧΧΧΙΧ , 1 . 28 Psal . Cνι , 1. ** Psal . LIINIX, 1.
27 Psal . XC , 1 . 28 Psal . XCI , 1 . 29 ibid., 2. 30 Psal . xci , .
( 18 ) Εις πέντε βιβλία, etc. S. Hilarius ibidem sorum auctorum nominibus sub diversis superscri
nuin . 'I hunc locum sic ad suos ( siis accommoda p !ionibus habentur, antiquorum virorum ista vra
vit : « Varias esse plurimorum de Psalmorum libro dilio est, quod ex en psalmo, cujus auctor in su
opiniones, ex libris ipsis quos scriptos reliquere , perscriprione præponitur, qui deinceps sine auclu
compertum habemus. Nam aliqui llebreorum eos rum superscriptione succedunt, ejus esse existi
in quinque libros divisos volunt esse : ul sit usque mandi sunt, qui anterioris psalmi auctor inseribi
in quadragesimum psalmum liber primus, et a qua lur, usque in euni psalmum , in quo nomen alterius
dragesimo usque in sepluagesimum primum liber sc, aucioris præferatur: ul si psalmi alicujus super
cundus, et ab eo usque in octogesimum octavum scriplio calis sit , psalmus David ; cæteri qui sine
liber tertius, el usque in centesimum quintum liber titulo consequantur, David esse eredantur, donec
quarlus (ob quod hi omnes psalmi in consumma prophelæ alterius nomen in superscriptione pona
tione sua habeant, fiat, fiat); concludatur deinde in iur; et ex eo usque in alterum propleiam , qui sine
centesimo quinquagesimo psalmo liber quintus. 1 inscriplione medii sunt, ens sint qui in anierioris
(19 ) ' Aκήκοα, ότι δι' όλης της βίβλου , etc. Hila psalmi superscriptione auctor cæplus sil anlee
rius ibidem num . 3 : De his autem qui sine diver. ferri . 1
 1057 SELECTA IN PSALMOS . 1038
« Δεύτε , αγαλλιασώμεθα τω Κυρίω , και και τον ιε' , ού Α « Deus ultionum Dominus31 ; » et noungesimain quar
η αρχή: 'Ασατε τω Κυρίω άσμα καινόν , άσατε το lum , cujus initium : « Venite, exsultemus Domi
Κυρίω, πάσα ή γή » και τον ενενηκοστον έκτον , ού ή no " ; ; et nonagesimum quiclum , cujus initium :
αρχή : « Ο Κύριος εβασίλευσεν , αγαλλιάσεται η γη ( Cantale Domino canticum novum , cantate Domi.
και ο ιζ , ός επεγέγραπτο μόνον , « Ψαλμός » το γάρ, no , omnis terra 33 ; ) et nonagesimum sextum , cu
στώ Δαυίδ, ώς έχει έν τισιν αντιγράφους, ούτε εν τώ jus initium : « Dominus regnavit , exsullet terra * ; »
'Εβραϊκώ ήν ούτε εν ταις λοιπαίς εκδόσεσιν · η δε el nonagesimum septimum , qui inscriplus tantum
αρχή αυτού ήν ο "Ασατε τω Κυρίω άσμα καινόν, erat ( psalmus 35 : » nam illud, « Davidi , , quod in
ότι θαυμαστά εποίησεν. 5 Και ο ή δε η' του αυτού quibusdam exemplaribus habetur, neque in He
ελέγετο είναι, ού η αρχή : Ο Κύριος εβασίλευσεν , braico, neque in reliquis editionibus haberi.: liu
οργιζέσθωσαν λαοί• , και ο ενενηκοστός ένατος , ός jus autem initium est : • Cantale Domino canticum
επεγέγραπτο : « Ψαλμός εις εξομολόγησιν, ού ή αρ novum , quia mirabilia ſecil 36. , Nonagesimus item
χή ' Αλαλάξατε τω Κυρίω, πάσα ή γή . » Μετά δε octavus ipsius pariter esse dicebatur, cujus ini
τούτους τους ια ' επεγέγραπτο και εν τω Εβραϊκά tium est : « Dominus regnavit, irascanlur populi 36;
και παρά πάσιν, τώ Δαυίδ ψαλμός , και ήν ο ο' etiamque xcix inscriplus : « Psalmus in confessio
σύκέτι Μωϋσέως . B
nem , , cujus initium : « Jubilate Deo , omnis ter.
ra 37. » Post hos autem undecim , inscriplum baberi
tum in llebraico , lum apud omnes : « Davidi Psal
mus ; , ila ut centesimus non ultra Moysis esset .
Τούτων ειρημένων (20) εις τους ψαλμούς οι 515 lis ita dictis circa psalmos qui ab lle
από Εβραίων αναφέρονται εις Μωϋσέα , ανθυποφο- brieis Moysi ascribuntur , cum suspicaretur Judeus ,
ραν υπειδόμενος και Ιουδαίος , έθηκεν αυτήν την φαι objectionem sibi opponi posse , hanc ejus dedit so .
ημένην αυτώ λύσιν αυτής. Eώρα γάρ , ότι αντείπεν lutionem . Prospiciebat enim sibi quempiam posse
άν τις περί του μή είναι τον ένα των ια' ψαλμών, τον contradicere, ac negare unum ex illis undecim
η'. Μωϋσέως , εκ τού : Yψούτε Κύριον τον Θεόν psalmis, videlicet nonagesimum octavum , Moysis
ημών, και προσκυνείτε το υποποδία των ποδιών esse, ex his nempe verbis 38 : « Exallale Dominum
αυτού . "Αγιος Μωϋσής και Ααρών εν τοις ιερεύσιν Deum nostrum , el adorate scabellum pedum ejus .
* αυτού , και Σαμουήλ εν τοις επικαλουμένοις το όνομα Sanctus Moyses el Aaron in sacerdotibus ejus, et
αυτού . Επεκαλούντο τον Κύριον , και αυτός εισή- Samuel inter eos qui invocant nomen ejus. Invo
κουσεν αυτών · εν στύλω νεφέλης ελάλει προς αυ cabant Dominum , et ipse cxaudiebat eos, in co
C
τους . • Ο αντιλέγων είπεν αν, πως το όνομα του lumna nubis loquebatur ad eos . » Objici vero pole
Σαμουήλ, γενομένου πλείοσιν ύστερον γενεαϊς , Μωύ ral , quomodo nomen Samuelis, qui multis post gc
σής έθηκεν εν τω εαυτού ψαλμώ. " Ελεγεν ούν προς nerationibus fuit , Moyses posuerit in psalmo suo .
τούτο , ότι ουδέν θαυμαστόν προπεφητεύσθαι υπό Ad hæc respondebal, nihil mirum esse si prophe
Μωϋσέως το όνομα Σαμουήλ , ανδρός ιερού , και συν lice pronuntiatum fuerit a Moyse nomen Samuelis,
αριθμηθέντος υπό Ιερεμίου το Μωϋσή εν τω ουδ ' viri sacri qui a Jeremia cum Moyse annumeralus
αν στη Μωϋσής και Σαμουήλ , και ότε εν ταϊς Βασι est in illo 39 : « Neque si sleierit Moyses. el Samuel ; >
λείαις Ιωσίας προεφητεύθη : « Θυσιαστήριον , θυ- quandoquidein in libris Regnorum Josias item pro
σιαστήριον , τάδε λέγει Κύριος : ιδού υιός τίκτεται phelice enuntialus est *0 : « Allarc, aliare , hæc di
τώ Δαυίδ : Ιωσίας όνομα αυτώ. ) cit Dominus, Ecce filius nascelur Davidi , Joias,
nomen ejus. )
Πολλάκις ζητήσας (21 ) την αιτίαν του επιγράφε Sæpe quærens causas cur in quibusdam psalmis
σθαι μεταξύ των ψαλμών διάψαλμα , ύστερον πα interponatur diapsalma, observavi diligentissime
ρατηρήσας εν τω Εβραϊκώ , και συνεξετάζων αυτώ D in Hebreo, el cum Græco contuli , invenique quia
το Ελληνικόν, εύρον , ότι όπου το Εβραϊστί « σέλ , ubi lingua Hebræa i sela (ms. sel ) , habel, Græca
"Ελληνιστί δε « αεί , » ή τι τούτω ισοδυναμούν, εκεί vero e semper , , aut aliquid istiusniodi , ibi Seplua
οι Εβδομήκοντα, και Θεοδοτίων, και Σύμμαχος έταξαν ginta et Τheodotion, et Symnachus transtulerunt
το διάψαλμα . » ου χείρον δε παραδείγματι το λε o diapsalma. , Neque vero nocel exemplis aflirmare
81 Psal . XCI , 1 . 32 Psal . XCIV, 1 . 33 Psal . xcv, 1 . 36 Psal . xCVI , 1 . 35 Psal . XCII , 1 . 26 Psal..
XCVIII , 1. 37 Psal . χαι x , 1 et 2. 38 Psal . XC911 , 5 , 6 , 7 . 39 Jerem. XV, 1 . 60 II Reg . ΧΙΙ , 2 .
(20) Τούτων ειρημένων , etc. Hilarius ibidern prophetæ , postea licet futuri, nomen ediderit : cum
aum . 4 : « Quod si forle aliquis per id intelligentiæ in Regnorum libro Josiæ regis nomen sil , ante
huic fidem detrahiet , quod in his , psalmis qui quain hascalur, prophetalini, prophela dicente :
eum psalmum , cui Moyses auctor prælatus est , Allarium , allarium , hæc dicit Dominus , Ecce filius
8:ubsequuntur , scripluin sil , id est in nona nascelur David , Josias nomen ejus : per quod non
gesimo octavo , Moyses el Aaron in sacerdotes incredibile esse oporlere, ut Samuel à Moyse præ
ejus, el Samuel inter eos invocantes nomen ejus, non dictus sil : maxime cum secundum Jeremiiani di
posse a Moyse eum prophelatum videri, cum Sa ceniem , nec si slet Moyses el Samuel, Moysi conno .
muel nomen, qui tanto postea quam Moyses, nalus minalus sit ex merito sanctitalis . )
est: esstet in psalmo : ineminerit nulli imirum aut ( 21) Πολλάκις ζητήσας , etc. Interpretatio L.
Willicile videri oportere, lit lanlus propheta tanti lina bujus loci usque ad finem fragmenti desumpa
1059
quod dicimus . In septuagesimo quarto psalmo , Αγόμενον βεβαιώσαι · οίον εν τω οδ ψαλμώ, ού ή
cujus principium est " : « Confitebimur tibi , Deus , αρχή: « 'Εξομολογησόμεθα σου , ο Θεός, εξομολογηση
confitebimur ( mss . libi ) el invocabimus nomen
luum : 1 et post illud * ' : « Ego confirmavi colum
nas ejus, , apud Septuaginta , el Theodotionem et
Syınmachum est , « diapsalma ; ) pro quo apud
Aquilam : Ponderavi ( ms. constitui) columnas
ejus, semper. » In quinta autem editione : Ego
suni qui paravi columnas ejus, semper ; ) in sexta
vero : « Ego firmavi columnas ejus jugiter. , Porro λους αυτής δια παντός . » " Έκειτο δε εν τω Εβραϊκά
in llebraico habel post , « Amuda, , quod est , « co
lumnas ejus, » selu ( ms. sel.) Et rursum in seplua
gesimo quinto cujus principium est *3 : « Notus in
Judæa Deus, » inveninius apud LXX et Theodotio
nem post , i scutum , frameam et bellum , , dia
B
psalma " ; apud Symmachum post , « clypeum et
gladium el bellum , ' similiter diapsalma pro
quo apud Aquilam post , « clypeum et gladium et
bellum , » semper . In sexta vero post , « scutum , et
gladium et bellum ; , in finem . Eratque rursum in
Hebraico post : « Umalama , . 516 quod est , « et
bellum , » sela ( us. sel . ) Et in eodem psalmo post
illum locum , « ut salvos faceret omnes mites terræ , ,
diapsalma « 8. Αpud Symmachura similiter diapsal-
ma ; et apud Aquilam semper ; necnon el apud
illud : ( Ad salvandum omnes
quintam post
mansuelos terræ ; , semper. In sexta vero, post il
lud , « ad salvandum miles terræ , » in finem . Et in
Hebraico post « anie ares (ms . ars) , » quod est , « mi
les terræ , » sela (ms. sel) , atque ita cum talem C
uniusuJusque editiolis ορίzionem reperissemus,
hæc adnotavimus. Utrum allem cujusdam musicæ
cantilene, aut rliyllini immutationem quiinterpre-
tali sulit diapsalma , senserint, aliudve intellexe
rint, tuo judicio derelinquo.
EX ORIGENIS COMMENTARIIS IN PSAL
MOS.
Psalmi « pro torcularibus , inscripti , qui tres
sunt , nempe octavus , oclogesimus et octogesianus
tertius, videntur mihi congregationem Ecclesiæ , et
niultitudinem conventuum cæluuinque significare :
siquidem ex multis unam orationem , unamque
canticorum modulationem in Ecclesiis Deo offerri D
contingit ; quemadmodum in Torcularibus ex mul
tis ac diversis vitibus una vini mistio conficitur.
Olim quidem in uno Jerosolymäe loco , unum erat
torcular , ubi coacti preces emiilebant : cujus me
minit Isaias his verbis : « El ædificavi lurrim , el
protorcular ſodi in illa . , Turris vero templum si
gnificat : prolorcular autem altare. Verum quoniam
illa se destructurum comininalus est , el revera de
struxit, pro uno postea mulla constiluit torcularia ,
Ecclesias nempe per lolum orbem conditas. Ideo
" Psal . cxxiv , 2 . 1 ibid . , 4 . 43 Psal . LXXV , 2 .
ust ex epistola Hieronymni : d Marcellam ; quæ exstal lom , II , editionis Vallarsii, p . 707.
(22 ) Ναόν . Grabius, λαόν .
EX ORIGENE 106 )
μεθά σου , και επικαλεσόμεθα το όνομά σου και μετά
τό , « Εγώ έστερέωσα τους στύλους αυτής, και παρά
τοις Έβδομήκοντα , και Θεοδοτίων , και Συμμάχω εσε :
• διάψαλμα . Σ 'Αντί δε τούτου παρά μέν 'Ακύλα:
« Εγώ έσταθμισάμην τους στύλους αυτής αεί · και εν
δε τη ε' · « Εγώ είμι ός ήτοίμασα τους στύλους αυ
της αεί» , εν δε τη ς' : Εγώ έστερέωσα τους στί
μετά το « 'Αμουδά, ό εστι , « στύλους αυτής, και το
• σελ. » Πάλιν τε αν εν τω οε ', ου αρχή , « Γνωστός
εν τη Ιουδαία ο Θεός, εύρομεν παρά τοις Εβδομή
κοντα και Θεοδοτίων , μετά το, « όπλα , και ρομφαίαν,
και πόλεμον,και διάψαλμα • παρά δε Συμμάχω , μετά
τό , « ασπίδα και μάχαιραν και πόλεμον, και ομοίως
« διάψαλμα. ) 'Αντί δε τούτου παρά μέν 'Ακύλα,
μετά το , « θυρεόν και πόλεμον και μάχαιραν, και το
« αεί και εν δε της' , μετά το, « όπλον και ρομφαίαν
και πόλεμον , και το, « είς τέλος . Ην δε πάλιν εν τω
Εβραϊκό μετά το, « Ουμάλαμα , και ό έστι , 1 και
πόλεμον, και το σέλ . 5 Και έτι εν τω αυτώ ψαλμώ ,
μετά το, τού σώσαι πάντας τους πραείς της γης, και
o Σύμμαχος ομοίως ο διάψαλμα. • Παρά δε τω 'Α
κύλα , μετά το , « πάντας τους πραείς της γης, και το
« αεί · , ούτω δε και εν τη πέμπτη, μετά το, « πάν
τας τους πραείς της γης , και το ι άεί · , εν δε τη έχτη
μετά το , « τού σώσαι τους πραείς της γης ,και το
« είς τέλος . 5 Και εν τω Εβραϊκό μετά το ανίη
άρς, και ό έστι, « πραείς της γης , και το σέλ, και και
ούτως αδιάπτωτον ευρόντες την τοιαύτην παρατήρη
σιν , ταύτα έσημειωσάμεθα.Πότερον δε μουσικού τινος
μέλους ή ρυθμού γινομένης εναλλαγής έγραψαν το
• διάψαλμα και οι ερμηνεύσαντες , ή άλλως κινηθέν
τες , και συ επιστήσης .
ΕΚ ΤΩΝ ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ ΕΙΣ ΨΑΛΜΟΥΣ .
Οι επιγεγραμμένοι ψαλμοί υπέρ των ληνώνκαι
τρείς όντες , τε όγδοος, και ο όγδοηκοστός , και οόγ
δοηκοστός τρίτος , δοκούσι μου το άθροισμα της
'Εκκλησίας και το πλήθος των επί το αυτό συνόδων
δηλούν και γάρ εκ πολλών μίαν ευχήν και μίαν
ύμνολογίαν αναπέμπεσθαι τώ Θεώ εν ταις Εκκλησίαις
συμβαίνει ώσπερ εν ταις ληνοϊς εκ πολλών και δια
φόρων αμπέλων μία κράσις αποτελείται οίνου. Πά
λαι μεν ούν εν ενί τόπο της Ιερουσαλήμ μία τις ήν
ληνός , ένθα συνιόντες τας αυτών ευχάς ανέπεμπον"
ής μέμνηται και Ησαΐας λέγων · « Και ώκοδόμητα
πύργον , και προλήνιον ώρυξα εν αυτω. » Δηλοί δε
πύργος μεν τον ναόν (22) , πρoλήνιον δε το θυσιά
στήριον. 'Αλλ' επεί καθελεϊν ήπείλησε , και καθείλεν
εκείνα , πλείους αντί μιάς συνεστήσατο ληνούς, τα :
καθ ' όλης της οικουμένης Εκκλησίας· διό είρηται εν
* ilid . , 4. 45 ibid ., 10. 6 Isai , v , 2 .
 1061 SELECTA IN PSALMOS . 1019

τω ογδόω ψαλμό ούτω· « Κύριε , ο Κύριος ημών Α que in octavo psalmo dictum est : « Domine Domi
(23), ως θαυμαστόν το όνομά σου εν πάση τη γη! , nus noster , quam admirabile est nomen tuum in
Σαφως γαρ παρέστησε τας ανά πάσαν την οικουμέ universa lerra 7 ! , Clarequippe significal torcularia
νην ληνούς του Θεού . Και ο όγδοηκοστός δε , και αυ Dei per lolum orbem constituta . Octogesimus quo
της επιλήνιος (24 ) ών, τοίς έθνεσι πάσι παρακελεύε- que psalmus , cum de torcularibus agat, juliet om
ται τω Θεώ των προφητών αποδιδόναι τον ύμνον : nes gentes prophetarum Deo hymnum referre : sic
λέγει δε ούν: « 'Αγαλλιάσθε τω Θεώ τω βοηθό ημών : autem habet *8 : Exsullale Deo adjutori nostre ,
αλαλάξατε τω Θεώ Ιακώβ . » Είτα εξής υποκατα- jubilale Deo Jacob . Deinceps inferius , reproba
βάς, την αποβολής του προτέρου λαού σημαίνει , λέ tionem prioris populi significal , dicens : « Et ner
γων : « Και ουκ ήκουσεν ο λαός μου της φωνής μου , audivit populus meus vocem meam , el Israel non
και Ισραήλ ου προσέσχε μοι . Και εξαπέστειλα αυ intendit mihi. Et dimisi eos secundum desideria
τους κατά τα επιτηδεύματα των καρδιών αυτών. ) cordis eorum " 9. , Octogesimus ilem tertius , qui
Και ο όγδοηκοστός τρίτος την αυτήν έχων προγρα eamdem habet inscriptionem , non unum habila
φήν, ότι ουκ έστιν εν σκήνωμα , ουδε εν θυσιαστή- culum , neque unum altare Jerosolyolis, sed multa
ριον εν Ιεροσολύμοις , αλλά πολλά σκηνώματα και esse habitacula , multa allaria declarat. Quamob.
πολλά θυσιαστήρια παρίστησι . Διό και ως πολλών Β rem , ac si haec habitacula atque altaria , multa
ουσών ληνών, τούτων αυτών των σκηνωμάτων και sint torcularia , i pro torcularibus ) inscribitur. Ait
των θυσιαστηρίων , υπέρ των ληνών προγέγραπται · 517 itaque δο : . Quam dilecta tabernacula lua ,
λέγει δε ούν : Ως αγαπητά τα σκηνώματά σου , Κύ Domine virtutum ! Concupiscil el deficit anima nica
ριε των δυνάμεων ! Επιπoθεί και εκλείπει η ψυχή in alria Domini : 1 alque infert , « Allaria lua , Do
μου εις τας αυλές του Κυρίου και επιφέρει : « Τα mine virtutum . , Rursumque pluraliter adjicit "
θυσιαστήριά σου, Κύριε των δυνάμεων και και πάλιν « Protector noster , aspice , Deus , el respice in fa
πληθυντικώς επιλέγει: « Υπερασπιστά ημών, ίδε και ciem Christi lui : quia melior esl dies una in atriis
εός, και επίβλεψον εις το πρόσωπον του Χριστού tuis super millia . , Ubi observes illum nominatim
σου · ότι κρείσσων ημέρα μία εν ταις αυλαίς σου υπέρ de Christo mentionem fecisse . Duos autem Psalmos ,
χιλιάδας. " Ενθα τηρήσεις, ώς και ονομαστί Χριστού ( pro oclava , » inscriptos , arbitror salutarem resur.
μέμνηται . Τους έπιγεγραμμένους « υπέρ της ογδόης και rectionis Domini diein adumbrare. Cum itaque Da ·
δύο ψαλμούς ηγούμαι την σωτήριον της αναστάσεως vid peccatum , quod ad mortem eral , perpelrasset ,
ημέραν του Κυρίου αινίττεσθαι. Την προς θάνατον deprecatur in sexto psalmo, ne furorem et iram Dei
γούν αμαρτίαν εργασάμενος ο Δαυίδ, ικετεύει κατά experiatur ; sed rogat ut anima sua misericordiam
τον έκτον, μή του θυμού , μηδέ της οργής του Θεού Cer medelam consequatur. llud autem futuram esse
πειρασθήναι , ελέους δε και ιάσεως την ψυχήν αυτού vaticinalur his verbis 63 : « Convertere , Domine ,
τυχεϊν : τούτο δε έσεσθαι θεσπίζει λέγων · « Επί eripe animam meam , salvum me fac propter mise.
στρεψον , Κύριε , ρύσαι την ψυχήν μου , σώσόν με ricordiam tuam : quoniam non est in morle qui
ένεκεν του ελέους σου· ότι ουκ έστιν εν τώ θανάτω memor sit lui , in inferno autem quis confitebitur
ο μνημονεύων σου, εν δε τώ αδη τις εξομολογήσεται tibi ? , ac si Dominoipsi supplicet , ut animam suam
σου ; » μονονουχί τον Κύριον αυτόν εκ θανάτου ρύσα erual a morte . In sequentibus vero , se vola couse
σθαι αυτού την ψυχήν ικετεύων . Προϊών δε των ευ cutum esse declarat his verbis ** : Exaudivit Do
χών τετυχηκέναι δηλοί δι' ών φησιν · « Εισήκουσε minus vocem flelus mei : exaudivit Dominus depre.
Κύριος της φωνής του κλαυθμού μου » εισήκουσε Κύ calionem meam , Dominus orationem meam susce
ριος της δεήσεώς μου , Κύριος την προσευχήν μου pit . , Suim enim ex morte ad vitam reditum , qui
προσεδέξατο . • Την γάρ αναβίωσιν αυτού την εκ του post resurrectionem Christi contigit , his subindi
θανάτου μετά της του Χριστού αναστάσεως γενομένην cavit . Similiterque undecimus psalmus, « pro octava , )
διά τούτων ηνίξατο. Ωσαύτως δε και ο ενδέκατος inscriptus est , paremque Davidis deprecationem
περί της ογδόης και επιγέγραπται , του Δαυίδ την continet dicentis 88 : « Salvum me fac , Domine ,
D
ομοίαν ικεσίας περιέχων φάσκοντος Σώσόν με , quoniam defecit sanclus. » Deinceps non obscure ,
ριε , ότι εκλέλοιπεν όσιος . » Είτα το εξής ουκ επικε scd clare ac dilucide subinferi, dicens 66 : Nunc
καλυμμένως , αλλά τηλαυγώς επιφέρει λέγων · « Νυν resurgam , dicit Dominus : ponam in salutari, ,
αναστήσομαι , λέγει Κύριος · θήσομαι εν σωτηρίω. ) Propter quam Domini resurrectionem , quæ die Sab
Δι' ην ανάστασιν του Κύριου τη μετά το Σάββατον batum subsequente , id est , octava , contigit , in
ημέρα , ήτις ήν ογδόη , γενομένην , εις τύπον καινής novæ vitæ typum hujusmodi inscriptione dignalum
ζωής , τοιαύτης oίμαι προγραφής τον ψαλμόν ήξιώ esse psalmuin existimo. Sunt porro omnes psalmi,
σθαι. Εισί μεν πάντες οι επιγεγραμμένοι « υπέρ των « pro iis qui immutabuntur , inscripti , numero qua
άλλοιωθησομένων και τον αριθμόν τέσσαρες . Τούτων και tuor . Ex his quinquagesimus nonus videtur mibi
μέν πεντηκοστός έννατος δοκεί μου την των εθνών immutationem indicare quam passæ sunt genles
* Psal. VΙΙΙ , 2 . 68 Psal . ΙΣΧΥ , 2 . 49 ibid . , 12 , 13. 80 Ps . LΧΧΧΙΙ, 2 , 3. 31 ibid. 4. 32 ibid. 10, 11 .
65 Ps. VI, 5, 6. 8. ibid. 10. 55 Ps . XI , 2. 56 ibid . 6

(23) Ο Κύριος ημών . Montefalconius , ο Κύριός μου .

( 4 ) Grubius , υπoλήνιος .
 1065 EX ORIGENE 104

dum er superstitionum errore ad universorum Dei A αλλοίωσιν ήν πεπόνθασι μεταβάντες εκ της δεισιδα!
cullum transicrunt. Ail ergo 87 : « Deus loculus est μονος πλάνης επί την ευσέβειαν (25) του των όλων
in sancto suo ,Lætabor el partibor Sichimam , cl Θεού σημαίνειν . Λέγει δ' ούν: « Ο Θεός ελάλησεν εν
convallem labernaculorum melibor . Meus esl Ga τώ αγίω αυτού · 'Aγαλλιάσομαι και διαμεριώ Σίκιμα,
laad , et meus est Manasses , el Ephraim fortitudo και την κοιλάδα των σκηνών διαμετρήσω. Έμός έστι
capitis mei . Juda rex meus , Moab olla spei meir . Γαλαάδ , και έμός έστι Μανασσής και Εφραίμ κρα
In Idumæam extendam calceamenlom meum ; mihi ταίωσις της κεφαλής μου · 'Ιούδας βασιλεύς μου ,
alienigenæ subditi sunt . ; Cum Israelilicis igitur Μωάβ λέβης της ελπίδος μου . Επί την Iδου μαίαν
tribubus Moab quoque et Idumæam ac alienigenas εκτενώ το υπόδημά μου · έμοί αλλόφυλοι υπετάγη
comprehendit. Sexagesimus octavis psalmus simi σαν. » Μετά γούν τών Ισραηλιτικών φυλών, και τον
liter inscriptus , immutationem illius quί propter Μωάβ , και την Ιδουμαίαν, και τους αλλοφύλους περι
nos in profunda spiritalis maris descendit , nec. είληφεν . Ο δε εξηκοστός όγδοος ομοίως επιγεγραμ
non 518 ea quæ ad passionem ejus pertinent, si μένος μεταβολήν έχει και αλλοίωσιν του δι' ημάς εις
gnificat his verbis "8 : Dederunt in escam meam τα βάθη της νοουμένης θαλάσσης κατεληλυθότος , και
fel , et in sili mea polaverunt me acelo ; » simulque τα περί του πάθους αυτού, και και δηλοί διά του :
B « "Έδωκαν εις το βρώμα μου χολήν, και εις την δ ' .
eorum qui insidiali sunt in deteriora conversionem :
que etiam ipse exhibet , dicens 59 : Obscurentur ψαν μου επότισαν με όξος , και την των επιβου
oculi eorum ne videant , el dorsum eorum semper λευσάντων επί τα χείρω τροπήν · α και αυτός παρ
incurva , , etc. Ει quadragesimus quarius qui est έστησι λέγων· « Σκοτισθήτωσαν οι οφθαλμοί αυτών
filiorum Core, ei inscribitur « pro iis qui immuta του μη βλέπειν, και τον νώτον αυτών διαπαντός
bantur , et pro dilecio το , similiter immutationem σύγκαμψον , και και τα εξής. Και ο τεσσαρακοστός
quæ circa dileclum Dei accidit , divinamque de eo τέταρτος , των υιών Κορέ τυγχάνων, υπέρ των αλ
doctrinam continet, et Ecclesiæ ex gentibus ad eum λοιωθησομένων και επιγεγραμμένος , « υπέρ τε του αγα
conversionem ostendit hoc nmodo 61 : « Audi , filii , πητού , ομοίως και αυτός την περί τον αγαπητόν του
et vide , et inclina aurem tuam , » et cætera . Se Θεού αλλοίωσιν έχει εν αυτώ και την θεολογίαν αυ
pluagesimus nonus qui est Asaphi , el similiter του περιλαβών, και της εξ εθνών Εκκλησίας την
inscriplus est , prioris rursus populi ad deteriora προς αυτόν επιστροφήν δηλών διά το· "Ακουσον,
conversionem continet, dicens 62 : Vincain de θύγατερ, και ίδε , και κλίνον το ούς σου , και και τα εξής.
Ægypto translulisti, vel co'lera . Quoniam alilena " Ο δε είδομηκοστός ένατός έστι μέν του 'Ασάφ ,
lerrestrium forum decor et fragrantia cilios immu ομοίως δε επιγεγραμμένος του προτέρου πάλιν λαού
C
latur et in corruptionem vertitur, ideo videtur He την επι τα χείρω τροπήν περιέχει λέγων· « "Αμπε
braicum « De liliis aut De Doribus , liluludi habcre .' λον εξ Αιγύπτου μετήρας , και και τα εξής. 5 Και έοι
Quapropter loco « pro iis qui immutabuntur, ) Aquila κεν , επειδή των από της γής άνθέων και κρίνων το
• pro liliis ,» Symnachus de floribus interpretatuς ωραίος και ευώδες θάττον άλλοιούται , και εις φθοράν
est. Qui inscripti sunt « pro occullis , occultum quod- μεταβάλλεται , τούτου χάριν το Εβραϊκόν Περί
dam et latens bellum , necion de invisibilibus elspiri- των κρίνων , ή , Περί των ανθέων και περιέχειν. Διόπερ
talibus inimicis victoriam Salvatoris nostri conti « αντί των αλλοιωθησομένων , ο μεν 'Ακύλας « επί
nient. Nonus igitur ail 63 : « In convertendo inimicum τοίς κρίνοις , και ο δε Σύμμαχος « περί των ανθέων ήρ
neum retrorsum, » et cetera que subjungit , gention μήνευσεν . Οι επιγεγραμμένοι « υπέρ των κρυφίων και
vocalionem indicant : « Psallite Domino qui habitat κρύφιόν τινα και λανθάνοντα πόλεμον, και την κατά
in Sion , annuntiale inter genies sludia ejus 6. ) των αοράτων και νσητων εχθρών νίκην του Σωτήρος
Hæc aulem lalenter tempore passionis accidisse . ημών περιέχουσιν · ο γούν ένατός φησιν: Εν τω
ipse tilulus psalmi ostendit. Inscribitur enim pro αποστραφήναι τον εχθρόν μου εις τά οπίσω, 5 και 4
occultis filii : » pro quo Symmachus verlit : « Pro εξής τούτοις επιφέρει , σημαίνει την των εθνών κλή
norte filii ; Aquila vero « projuventute : quibus con- D σιν · « Ψάλατε τω Κυρίω τω κατοικούντι εν Σιών :
sonant et que de resurrectione ejus a morte psil . αναγγείλατε εν τοις έθνεσι τα επιτηδεύματα αυτού . »
mus indicat his verbis 68 : 1 Qui exallas me de Και ότι ταύτα λελθότως κατά τον καιρόν του πάθους
portis mortis . ltem quadragesimus quintus simi συνετελέσθη , τα της προγραφής του ψαλμού δηλοί :
liter « pro occultis inscriptus invisibile el spirituale επιγέγραπται γάρ υπέρ των κρυφίων του Υιού και
bellum exhibet, dicens 66 : Conturbatæ sunt genles, ανθ' ου ο μέν Σύμμαχος « υπέρ του θανάτου του
ct inclinala sunt regna, , et cælera . Deinde ul qui Υιού » πεποίηκεν· ο δε Ακύλας, υπέρ της νεότητος ,
principes gentium olim conculcalores destruxeral , οις συμφωνεί και τα περί της εκ θανάτου αναβιώσεως
et gentes sibi subdilas fecerat , continuo ait 67 : αυτού , διά του ψαλμού σημαινόμενα κατά το
« Exaltabor in gentibus, exaltabor in terra . , Qui in υψών με εκ των πυλών του θανάτου . 5 Και ο τεσσα
87 Ps . LIx , 8 , 9 , 10. 58 Ps. LXVII , 22. 89 ibid . 2. 60. Ps . SLIν , 1 . 61 ibid. 11 . 61 Ps. LΧΧΙΧ , 9
3 Ps. 18. 4 , 6. ibid. 12. 68 ibid. 15. 66 Ps. XLV , 7 . 67 ibid . 11 .
(23) Επί την ευσέβειαν , etc. Αb his verbis usque usus est Montefalconius , aliquot folia quæ hic sup
a ! ista que longe inferius habentur : 'Αλλ' επει plentur e schedis Ernesti Grabii cui integrior co
λατά τον ' Ακύλαν, deunt in codice Vaticano quo dex ms. obtigerat.
 1963 SELECTA IN PSALMOS . 2016
οικοστός πέμπτος παραπλησίως περί των κρυφίων A scriptisunt in tituli inscriptionem, » de modestia et
ειρημένος τον αόρατον και νοητόν πόλεμον παρίστησι humilitate Ioquuntur. Quapropter Aquila, pro in
λέγων · « Εταράχθησαν έθνη , έκλιναν βασιλείαι, o και lituli inscriptionem ,) vertit e humilis perſecti; v Sym
τα εξης . Eτα ως πάλαι καταπατούντας των εθνών άρ machus vero , « hunnilis el inculpati. , Nam sive Da
χοντας καθελών, υφ' εαυτόν τε πεποιημένος τα έθνη
vid rex el princeps lolius Israel , præ modestia el
εξής λέγει:« Υψωθήσομαι εν τοις έθνεσιν , υψωθήσομαι humilitate , eiusmodi miserit voces ; sive eas prou
εν τη γή. • Οι επιγεγραμμένοι « είς στηλογραφίας και λό
lerit Christus humiliter sentiens , ut cum docet :
γους περιέχουσι μετριότητος και ταπεινοφροσύνης .
519 Discile a me quia milis sum el humilis
Διόπερό μεν 'Ακύλας, αντί του , στηλογραφίαν , « τα
πεινού τελείου και ήρμήνευσεν · ο δε Σύμμαχος , « τα corde 68 ; , cerle digni sunt hi sermones qui in co
πεινόφρονος και αμώμου. Είτε γάρ ο Δαυίδ βασιλεύς lumna sculpantur et memorie eterne Imandentur.
ών και άρχων παντός Ισραήλ, μέτρια και ταπεινά Quod quidem per « liluli inscriptionem significatur,
φρονών τοιαύτας προήκατο φωνάς , είτε και ο Χρι ut intelligere licet ex quinquagesimo quinto psalmo
στος του Θεού τοιαύτα έθέσπιζε ταπεινοφρονών , qui inscriptus est , , in tituli inscriptionein , , vel
ώσπερούν διδάσκει διά του : « Μάθετε απ' εμού , ότι « humilis perfecti , » vel « llumilis et inculpati : in
πράος είμι και ταπεινός τη καρδίας στήλης άξιοι Β quo dictum est €9 : « Miserere mei, Deus , quoniain
ειεν αν οι λόγοι , και της εις τον σύμπαντα αιώνα conculcavit me homo 101a die , , et cætera . Quin
μνήμης : όπερ δια της « στηλογραφίας και παρίσταται. quagesimus etiam sextus qui parem Inalbet titulum,
Νοήσεις δε το ειρημένον από του πεντηκοστού πέμ rursus eorum qui ipsum conculcant, meminit di
πτου, ός επιγέγραπται « στηλογραφίας , » ή ταπεινού cens 70 : « Dedil in opprobrium conculcantes me ; )
τελείου , » ή « ταπεινόφρονος και αμώμου , και ενώ είρη al si reliquos qui similiter inscripti sunt, percurre
ται : Ελέησόν με , ο Θεός , ότι κατεπάτησέ με άν ris , eumdem videbis cos habere sensum . Qui in
θρωπος όλην την ημέραν, και και τα εξής . Και ο πεν scripli sunt in rememorationem David , , eum in
τηκοστός έκτος, την ίσην έχων επιγραφήν , πάλιν των peccati Uriæ memoriam videntur reducere. Trice
καταπατούντων αυτών μέμνηται λέγων · « "Έδωκεν simus seplimus, qui hunc habet litulum , ail " :
εις όνειδος τους καταπατούντάς με , και τους λοι « Non est pax in ossibus meis a lacie peccatorum
πους δε των ούτως επιγεγραμμένων διελθών, της ίσης meorum , i el cætera . Ac per lolum psalmuin
έχoμένους εύρήσεις διανοίας . Οι επιγεγραμμένοι και εις ostendit quid ob peccatum a se commissum expe
ανάμνησιν του Δαυίδ και υπομιμνήσκειν αυτόν εδίκασιν riretur. Sic el sexagesimus quintus, ( in rememo
επί της του Ουρίου αμαρτίας. Ο δε τριακοστός έβδο- rationem , inscriptus , auxiliam Dei invocal . Qui in
μος, ούτως επιγεγραμμένος , επιλέγει · Ουκ έστιν εί scripti sunt i oratio, » forle nec psalmi, nec can .
ρήνη εν τοις οστέοις μου από προσώπου των αμαρτιών tica , nec Iiymni sunt , sed nude Orationes Orantium
μου , και τα εξής: και δι' όλου δε του ψαλμού την convenientes affectui et habitudini, necnon omnibus
επί τη πραχθείση αμαρτία κατάστασιν σημαίνει . qui in eodem ac ii de quibus dictum est mentis
"Ωσαύτως δε και ο εξηκοστός πέμπτος , « είς ανάμνη- affectu sunt . Qui inscripti sunt , « Ne disperdas ,
σιν » επιγεγραμμένος ,ικετεύει του Θεού τυχεϊν βοηθού. Davidis , » continua serie tres sunt, quorum quin
Οι επιγεγραμμένοι « προσευχή , » μήποτε ουκ εισί ψαλ- quagesimus sextus dictus est , cum fugeret a facie
μοί, ουδε υδαι , ουδέ ύμνοι , αλλ' αυτό τούτο ψιλαι Saul in speluncam . El quoniam latente David in
προσευχαι τη των εύξαμένων αρμόττουσαι διαθέσει , spelunca ingressus est Saul ignorans ipsum esse
τη τε περί αυτούς καταστάσει και πάσι τοίς εν ίση intro, et cum amici David velleat eum interficere ,
διαθέσει τοίς ειρημένοις τυγχάνουσιν . Οι επιγεγραμ dixit David ad Abisalh : « Ne disperdas , , nempe
μένοι ψαλμοί , Μη διαφθείρης , του Δαυίδ,» εφεξής Saul idcirco fortasse ejusmodi vocis quae summan
εισι τρείς ών ο πεντηκοστός έκτος είρηται εν τω mansuetudinem ostendebat, el quæ Deo valde acce
αυτόν αποδιδράσκειν από προσώπου Σαούλ εις το pla eral , memoria hac Psalmorum inscriplione con
σπήλαιον. Και μήποτε επειδή περ , εν τω σπηλαίω D secrata est . Quinquagesimus octavus qui titulum
κρυπταζομένου του Δαυίδ , έπεισήλθε Σαούλ αγνοών habet 79 : « Ne disperdas , quando misit Saul et
ένδον αυτού όντος , και των εταίρων του Δαυίδ βουλo custodivit domum ejus ut eum interficeret , , vide
μένων ανελεϊν αυτόν , είπεν ο Δαυίδ προς τον 'Αβισάθ , lur continere præceplum Dei qui non permisit ul
• Μη διαφθείρης και αυτόν » δήλον δ' ότι τον Σαούλ : qui a Saul missi erant, interficerent David. Eumdem
τούτου χάριν ως αποδεξαμένου του Θεού την φωνήν, forle sensum habel et septuagesimus quartus qui
ακρότητα ανεξικακίας περιέχουσαν , εν μνήμη των simili modo e Asaph , inscriptus est. Nonagesimus
ούτως επιγεγραμμένων ψαλμών παρελήφθη . Ο δε primus qui « Sabbati , inscriptus est, exhortatur ad
πεντηκοστός όγδοος περιέχων το, « Μη διαφθείρης , conventus studiose frequentandos ubi mcdilatio fit
οπότε απέστειλε Σαούλ, και εφύλαξε τον οίκον αυτού divinorum cloquiorum , et postea Dei laudes conli
του θανατώσαι αυτόν , κ α ι έoικε πρόσταγμα περιέχειν nel. Ail ilaque 73 : « Ad annuntiandum mane mise
του Θεού του μη συγχωρούντος τους απεσταλμένους ricordiam luam , el veritalem luam per noctem . )
υπέρ του διαφθείραι τον Δαυίδ υπό του Σαούλ. Τάχα El rursus : Plantati in domo Domini, in alrijs
δ' αν την αυτήν έχει διάνοιαν και ο έβδομηκοστός τε Dei nostri forebunt 520. · Nonagesimus nonus
68 Malih . 81 , 29. 69 Ps . LV , 2 . 70 Ps. 1.1 , 4 . 71 Ps. ΧΧΧVΙΙ , 4. 7+ Ps . I.1.1 , 1 . 733 Ps . XC !, 3. 18 ibid . 14 .
PATROL , GB , XII , 3.
 1007 EX ORIGENE 1068

qui inscribitur « in confessionem , cum ait το: Α ταρτος τον όμοιον τρόπον ο τω Ασάφ και επιγεγραμ
« Ipse fecit nos et non ipsi nos , virtutem confes . μένος. Ο επιγεγραμμένος , 1 του Σαββάτου , » ενε
sionis commendat, quod nihil nos a nobis habeamus, νη κοστος πρώτος προτροπήν έχει σπουδαίως απαντών
sed quidquid in nobis est boni , id ipse ſecerit. Trice εις τας συνάξεις της μελέτης των θείων μαθημάτων,
simus lerlius psalmus qui inscriplus est, « Davidi , cum και μετά ταύτα δοξολογίαν . Λέγει δ' ούν: « Του αναγ.
immutavil vullum suum coram Abimelech 76 , , vi γέλλειν το πρωί το έλεός σου , και την αλήθειάν σου
detur eum φui in primo libro Regum dicitur Achi- κατά νύκτα . 5 Και πάλιν : « Πεφυτευμένοι εν τω οίκω
melech , vocare Abimelech, elementis hebraicis Κυρίου , εν ταις αυλαίς του Θεού ημών εξανθήσουσιν.»
Caph et Beth mullam inter se similitudinem servan " Ο ενενηκοστός έννατος έπγεγραμμένος « εις εξομο
libus , ut nihil a se invicem diferant, nisi brevi λόγησιν » διδάσκει φάσκων: « Αυτός εποίησεν ημάς
admodum calami Juclu . Historia sic habel ?? : « Et και ουχ ήμείς : την δύναμιν της εξομολογήσεως
venit David in Nomman ad Achimelech sacerdo . παριστά , ότι μηδέν ημείς αφ ' εαυτών κεκτήμεθα,
lem , el obslupuil Achimelech ad adventum ejus , et αλλ' ότι ποτέ έστι περί ημάς αγαθόν , τουτο αυτός
dixit ei : Quare lu solus, el nullus est tecum ? Et εποίησεν . Ο τριακοστός τρίτος ψαλμός επιγεγραμ
dixit ei David : Rex præcepit mihi hodie sermo μένος , « τώ Δαυίδ , οπότε ήλλοίωσε το πρόσωπον αυ .
B
nem , el dixit mihi : Nemo scial r'em propter quail) του εναντίον 'Αβιμέλεχ , και έoικε τον έν τη πρώτη
millo le , el cujusmodi præcepta tibi dederim . Et των Βασιλειών 'Αχιμέλεχ ώνομασμένον ' Αβιμέλεχ
pueris significavi in loco dicio Dei fides, Philmoni αποκαλεϊν των στοιχείων παρ' Εβραίους , λέγω δε
Almoni. Et nunc si sunt sub manu lua quinque του χαφ και του βήθ , πολλήν ομοιότητα σωζόντων ,
panes, da in manum mcam quod inveneris. El re ώς κατά μηδέν αλλήλων διαλλάττειν, ή βραχεία κε
spondit sacerdos , et dixit : Non sunt panes profani ραία μόνη . "Έχει δ' ούν η ιστορία ούτως : « Και έρχε
sub manu mea , sed tantum panes sancti : si pueri ται Δαυίδ εις Νομμάν προς 'Αχιμέλεχ τον ιερέα , και
mundi sunt a muliere, el manducabunt. El respon εξέστη 'Αχιμέλεχ τη απαντήσει αυτού , και είπεν
dil David sacerdoti et dixit ci : Equidem a muliere αυτά : Τί ότι συ μόνος , και ουδείς μετά σου ; Και
continuimus nos ab heri el nudius tertius . Cum είπεν αυτώ Δαυίδ : “Ο βασιλεύς εντέταλται με ση
exirem in viam , facti sunt omnes pueri casli . Sed μερον δήμα , και είπε μοι · Μή γνώτω μηδείς το ρήμα
hac via polluta est ; ideo holie sanctificabitur pro- περί ου εγώ αποστέλλω σε , και περί ου εγώ εντέ
pler vasa . Et dedit ei Achimelech sacerdos panes ταλμαί σοι . Και τους παιδαρίοις μεμαρτύρημαι εν τω
proposiliouis , quia non erat panis ibi , nisi panes τόπω τα λεγομένω Θεού πίστις, Φιλμωνί Αλμωνί.
faciei, φui sullali fuerunt a facie Domini , ut appo- ς Και νύν ει εισίν υπό την χείρα σου πέντε άρτοι, δες
neretur panis calidus, in die qua accepit eos . ) εις χείρα μου το ευρεθέν . Και απεκρίθη ο αρχιερεύς,
Atque hæc bistoria . Pro eo autem quod scriptum και είπεν: Ουκ εισίν άρτοι βέβηλου υπό την χείρά
est : « In loco qui dicitur Dei fides Philmoni Almo μου , αλλ' ή άρτοι άγιοι · ει εστί τα παιδάρια πεφυ
ni , Aquila vertit : Ad locurso launc vel illum , hujus λαγμένα από γυναικός, και φάγεται . Και απεκρίθη
vel alius , ) autabsolute e ad locum hunc vel illum ; ) Δαυίδ τώ αρχιερεί, και είπεν αυτώ 'Αλλά από γυ
Symmachus aulem : Ad quempiam locum . , Vide ναικός απεσχήμεθα χθες και τρίτην ημέραν . Εν τω
lur ergo litulus psalmi vel simulatum Davidis ser εξελθείν με εις οδόν , γέγονε πάντα παιδάρια ήγνι
monem ad sacerdotem indicare his verbis 78 : « Quando σμένα . Και αυτή η οδός βέβηλος, διότι σήμερον αγιασθή
immulavit vulli.in suum coram Abimelech ; , vel σεται διά τά σκεύη . Και έδωκεν αυτώ 'Αχιμέλεχ και
immulationem faciei. Quapropter Symmachus ail : ιερεύς τους άρτους της προθέσεως , ότι ουκ ήν άρτος
« Quando transformavit Fullum suum coran Abi- εκεί, αλλ' ή οι άρτοι του προσώπου οι αφηρημένοι εκ
melech . » Aquila vero : « Quando immutavil gustim προσώπου Κυρίου του παρατεθήναι άρτον θερμών ,
suum . ) ldcirco eliani progressus in psalmo sacrum , ή ημέρα έλαβεν αυτούς. » Ταύτα μεν η ιστορία αντί
ul videlur, cibum indicans ail 79 . i Gustale et δέ του, « εν τω τόπω τα λεγομένη Θεού πίστις Φι.1
videte quoniam suavis est Dominus. • Forte ergo Dμωνι Αλμων , » 'Ακύλας φησί : « Προς τον τόπον
ad gustandum de Christo adhorlans, his verbis τόνδε τινά τουδέ τινος » ή « τόνδε τινά αδέσποτον " ο
indicabat corpus ejus , cui ineral legis symbo- δε Σύμμαχος : « Εις τον δείνα τόπον . » "Έοικεν ούν
lum , cum eucharisticum Christi corpus panes ή του ψαλμού προγραφή την αλλοίωσι και του λόγου
propositionis comprehendat. Est et alia immuta Δαυίδ τήν προς τον ιερέα σημαίνειν διά του φάναι :
lio David 80 , secundum quam immulavit vulliim « Οπότε ήλλοίωσε το πρόσωπον αυτού εναντίον 'A6:
suum coram Anchus rege Geth alienigena , 521 μέλεχ και ή την αλλοίωσιν του προσώπου · διό κατά
dementiam simulans. Sed non viilelur psalmus τον Σύμμαχον είρηται : « Οπότε μεταμόρφωσε το
hanc in præsenti immutationem indicare. Alii πρόσωπον αυτού εναντίον 'Αβιμέλεχ ο δε 'Ακύλας
qui nullum habent litulum , id est qui neque can « " Οτε ήλλοίωσε το γεύμα αυτού . » Διό και προϊόν
tici , neque lymni, neque psalmi , neque modulatio εν τω ψαλμώ την τεράν , ως έoικε , τροφήν αινιττό
nis, neque laudationis, neque orationis, neque alius μενός φησι : « Γεύσασθε, και ίδετε ότι χρηστος ο Κύ
cujuspiam rei similis nomine inscribuntur , utilia ριος . • Μήποτε ούν αυτού γεύσασθαι του Χριστού παρ

788 Ps. XXXIII , 1 . 79 jli . 9. 80 Κeg.ΙΙΙ, 15.

75 Ps . XCIx , 5. 7* Ps. XXXIII , 1. 77 Reg . ΧΧΙ , i el seqq..
 1059 SELECTA IN PSALMOS. 1070
αινών το σώμα αυτού διά τούτων ήνίττετο , ώ και A quedam videntur habere preceρta , el sermones ex
του νόμου ήν σύμβολον του της ευχαριστίας Χριστού hortatorios et invitatorios ad pietatis cultum . Ejus
σώματος τους της προθέσεως άρτους παρειληφότος . modi esl decimus, in quo dicitur 81 :( In Domino
Ε
"Έστι και ετέρα αλλοίωσις του Δαυίδ , καθ' ήν ήλ confido, quomodo dicitis animæ meæ , , etc. , el de
λοίωσε το πρόσωπον αυτού προς ' Αγχους βασιλέα Γεθ cimus tertius qui similiter ail 89 : « Dixit insipiens
τον αλλόφυλον , μανίαν υποκρινόμενος · αλλ ' ουκ έοι in corde suo. , Reliqui similiter præcepta quædam
κεν ο ψαλμός ταύτην επί του παρόντος προσαλλοίω ulilitale plena continent, neque lainen psalmis ,
σιν σημαίνειν . Οι δε μηδ' έτερα επιγεγραμμένοι των ιymnis aut canticis ascripti sunt , quod eamdem ae
ψαλμών, λέγω δε , μήτε ωδή , μήτε ύμνος , μήτε ψαλ- praedicti formam non servent ; nisi forte scripti sunt
μός , μήτε μελώδημα , μήτε αίνεσις , μήτε προσευχή , el ipsi ul per psalterium , vel cantici more , vel sicut
μήτε τι των τοιούτων, ωφελίμους τινάς έοίκασι διδα quispiam e prædictis canerentur , hoc aulem non
ς
σκαλίας περιέχειν, και λόγου παραι νετικ ούς και contigil, aileo ut eamdem quidein ac psalmi, care
προτρεπτικούς εις ευσεβείας ανάληψιν : οίός έστιν ο tica el orationes vim habeant, inscripui auleii non
δέκατος , εν ώ είρηται · Επί τω Κυρίω πέπoιθα , sint, quod dicti non fuerint. Vel forle quidam ob
πώς έρείτε τη ψυχή μου , και και τα εξής: και ο δέκα priorem causam , quidanı vero ob secundam nullo
τος τρίτος καθ ' όμοια λέγων· Είπεν άφρων εν καρ- B gaudent titulo . Quinquagesimus enim primus cui
δία αυτού . 5 Και οι λοιποί δε παραπλησίως λόγους nihil coinmune est cum prædictis , quæ ad Doeg per
τινάς διδασκαλικούς και πλήρεις ωφελείας επάγον tinent narral his verbis 83 : « Quid gloriaris in ma
ται · ου μήν εν ψαλμούς και ύμνοις ή εν ωδαίς κατε liria potens, » el calera, quæ quidem ob amariludi
λέγησαν, τώ μή σώζειν τον όμοιον τοίς ειρημένοις nem dici nequeant ad instar psalmorum aut canti
τρόπον · ει μή άρα εγράφησαν και αυτοί ώστε λεχθή corum , sicut nec quinquagesimus secundus qui et
ναι διά ψαλτηρίου ή δι' ωδής , ή ώς τις των ειρημέ- ipse tristia refert . Quinquagesimus quartus cujus
νων · ου συνέβη δε και λεχθήναι αυτούς , ώστε έχειν principium est 85 : «Exaudi, Deus , orationem meam, »
ομοίαν μεν εν τοις ψαλμούς και ταις ωδαίς , και ταϊς ſormam orationis habel ; el vigesimus sextus 85
προσευχαις δύναμιν , μή επιγεγράφθαι δε διά το μή Dominus illuminatio mea el servalor meus, » ni
λεχθήναι αυτήν . "Η μήποτέ τινες μεν διά την προ hil ab oratione differt ; nullo tamen insigniti siint
τέραν αιτίαν , τινές δε της δευτέρας ένεκεν ουκ ήξιώ litulo. Cum autem propter secundam , ut verisimile
θησαν προγραφής . Ο μεν γάρ πεντηκοστός πρώτος, esi , causam septuagesimus primus psalmus in fine
ευδέτερα ων των ειρημένων, τα περί του Δωή , απαγ- proplielize thatbeat : « Defecerunt hymni David alii
γέλλει λέγων · « Τι έγκαυχά εν κακία, ο δυνατός, και Jesse, 1 bisque verbis quidam opinati sint finem
C
και τα εξής : άπερ διά το σκυθρωπόν ουκ άν λεχθείη “ lymnorum David indicari , observ :: bis non hunc
τω τρόπω των ψαλμών , ή των οδών · ώς ουδε ο esse llebræi lexlus sensum . Aquila ergo pro : « De
πεντηκοστός δεύτερος και ούτος λυπηρά περιέχων . fecerunt ligmni David , » vertit : « Completæ sunt
Ο δε πεντηκοστός τέταρτος ού η αρχή : « Ενώτισαι , orationes David ; » Symmachus autem : « Consim
ο Θεός, την προσευχήν μου , και τρόπον περιέχει προσ malæ sunt orationes Divid ; » el quinta editio : « Rc.
ευχής και ο εικοστος έκτος : Κύριος φωτισμός cognitae sunt orationes David . » Quibus ostenditur ,
μου και σωτήρ μου , και ουδέν διενήνoχε της ευχής : propheliis quas habet psalmus de Clhristo, connexa
μως δ ' ούν ουκ ήξιώθησαν προγραφής . Διά δε την esse quæ dicta sunt. Inscribitur enim psalmus « in
δευτέραν , ως εικός , αιτίαν , του έβδομηκοστού πρώ- Salomonem , o el que continet , referuntur tum ad
του ψαλμού επί τέλει της προφητείας περιέχοντος , Salomonem, tum ad eum qui ex ejus semine gene
• Εξέλιπον οι ύμνοι Δαυίδ, υιού Ιεσσαί • επειδή randus erat , filium . Quapropter dictum est 86 :
δέ τινες ύπέλαβον τέλος των του Δαυίδ ύμνων το λό « Deus , judicium tuum regi da, el justitiam quam
γιον σημαίνειν, σημειώση , ότι ου τούτο δηλοί ή του filio regis. ) Deinde consequenter subnecluntur ser
"Εβραίου διάνοια. Ο γούν 'Ακύλας , αντί του • Εξέλι mones quidam prophetici de filio regis , generando
πον οι ύμνοι Δαυίδ, « Ετελέσθησαν προσευχαι Δαυίδ,» D videlicet e semine Salomonis , φui 522 quidem
εκδέδωκεν · ο δε Σύμμαχος Επετελέσθησαν προσ sermones non in alium convenire queant quam in
ευχαι Δαυίδ , και η πέμπτη έκδοσις , « 'Ανεκε solumn Chrisum Dei . Illuid enim 87 : 1 Dominabitur
φαλαιώθησαν προσευχαι Δαυίδ. Δι' ών παρίσταται a mari usque ad mare, el a fluminibus usque ad
τοις εν τω ψαλμώ περί του Χριστού προφητευομένους lerminos orbis terrarum , , el alia his similia , ne
συνήφθαι τα ειρημένα : επιγέγραπται μεν γαρ ο que ad Salomonem , neque ad imperii cjus successo
ψαλμός « εις Σαλομών , και αναφέρεται δε τα εν αυτώ εις rem Roboam , neque ad alium ex ejus siiccessoribus,
τε αυτόν Σολομώντα, και τον εκ σπέρματος αυτού γε sed ad solum nostrum Salvatorem referri queunt.
νησόμενον υιόν αυτού · διό είρηται · « Ο Θεός, το Quoniam ergo secundum David per orationem con
κρίμα σου τη βασιλεί δος, και την δικαιοσύνην σου summanda eral e semine ejus generalio Christi,
το υιό του βασιλέως . • Είτα εξής τούτοις επιφέρον el que circa banc prædicta sunt , e quorum numero
ται λόγοι τινές προφητικοί περί του υιού βασιλέως , sunt quæ in proposito habentur psalmo), sicut in
δηλαδή εκ σπέρματος Σολομώντος γεννηθησομένου , fine dictum est 88. Eibenedicentur in ipso omnes
81 Psal. 3 , 2 . 82 Psal . Σ1, 1 . 83 Psal . LXI , 3. 85 Psal . LIV , 2 . 85 Psal . XXSI , 1 . 86 Psal . LXXI , 2.
87 ibid. 8 . 88 ibid . 17 , 19 .
 1071 EX ORIGENE 1012

gentes, et replebitur majestate ejus omnis terra ; ν Α οίτινες ουκ εφ' έτερον άρμοζειν δύνανται ή επί μό
merito his connexum est secundum Aquilam : 1 Com γον Χριστόν του Θεού . Το γαρ, « Κατακυριεύσει από
plete sunt orationes David ; » secundum Syinma- θαλάσσης έως θαλάσσης , και από ποταμών έως περό
chum : « Consummalæ sunt orationes David ; » sc . των της οικουμένης, και και παραπλήσια τούτοις ούτ'
cundum quintam editionem : « Recognitæ sunt ora επ' αυτόν ανάγοιτο αν τον Σολομώντα , ουδ' επί τον
tiones David . 1 In hoc recognitæ sunt, cum omnes αναδεξάμενον αυτού την αρχήν Ροβοάμ , ουδ ' εφ' έτε
gentes benedictæ sant per ejus qui ex semine illius ρον των αυτού διαδόχων , αλλ' επί μόνον τον ημέτερον
orlus est, Salvaloris omnium gentium adventum . In Σωτήρα. Επεί τοίνυν κατά τον Δαυίδ δι' ευχής ήν
psalmis qui habent diapsalmata , Aquila pro diapsal-- επιτελεσθήναι την εκ σπέρματος αυτού γένεσιν του
male vertit Canticum , • quinta autem editio jugi- Χριστού , και τα επί ταύτη προφητευόμενα , εν οίς ήν
ter, , Porro juxta nostra excmplaria el Symma τα εν τώ προκειμένω ψαλμώ , ως επί τέλει λέλεκται:
chum , quando musicæ cujusdam melodie el rhythini • Και ενευλογηθήσονται εν αυτώ πάντα τα έθνη , και
fit mutatio, videtur apposita diapsalmatis nota . Se- πληρωθήσεται της δόξης αυτού πάσα ή γή και είκότως
pissime vero el sensus mutatio est in diapsalmalis, επισυνη πται τούτοις κατά μεν τον Ακύλας : Ετελέ
interdum et persone. Existimabit forte quispiam , σθησαν προσευχαι Δαυίδ και κατά δε τον Σύμμαχυν :
eos qui psalmorum nomine inscripti sunt , puls3- B Επετελέσθησαν προσευχαι Δαυίδ » , κατά δε
tione instrumenti musici quod vocatur psalterium , πέμπτην έκδοσιν · « 'Ανακεφαλαιώθησαν προσευχαι
recitalos fuisse ; sed quoniam secundum Aquilam Δαυίδ. ν 'Εν τούτω ανεκεφαλαιώθησαν, εν τω πάντα
per lotum librum in quibuscunque secundum LXX , τα έθνη ευλογηθήναι διά της τού εκ σπέρματος αυ
« psalınus , inscribitur , in jis e modulatio , editur ; του γεγενημένης επιφανείας του των εθνών απάντων
secundum vero Symmachum - Ode vel « Canticum, Σωτήρος . Εν οίς τα διαψάλματα φέρεται , εν τούτοις
idcirco necessario Inec adnolavinias ne quis putaret o Ακύλας αντί του διαγάλματος πεποίηκεν « Ασμα »
per musicum instrumentum omnes qui apud nos Psal- ή δέ πέμπτη έκδοσις < διά παντός και κατά δε τα παρ'
morum nomine inscribuntur, cantalosfuisse . Neque ημίν αντίγραφα και κατά Σύμμαχον , έoικε μουσικού
enim rationi consentaneum esset , quinquagesimum , τινος μέλους ή ρυθμού τροπής γενομένης ή του δια
verbi gratia , qui inscriptus est , in finem , psalimus ψάλματος παρακείσθαι παρασημείωσις. Πολλάκις δε
ipsi David , » psalterii organo recitatum fuisse : in και διανοίας εναλλαγή γίνεται εν τοις διαψάλμασιν,
luctu quippe intempestiva est musica modulatio. ήδη δε ποτε και προσώπου μεταβολή . Oιηθείη μεν
Quomodo enim fieri poluit , Davidem de gravissimo αν τις πάντας τους επιγεγραμμένους ψαλμούς διά
scelere verba facientem, cum Deus contra illum c κρούσεως οργάνου μουσικού του καλουμένου ψαλτη
haud leviler indignatus minas per prophetam in ρίου αποδίδοσθαι · αλλ' επεί κατά τον 'Ακύλαν δι'
Lentasset ; quasi letitio tempore assumpto psalte- απάσης ( 26) της βίβλου , εν όσοις επιγέγραπται κατά
rio, gaudii et hilarifalis symbola persolvisse ? Quid τους Εβδομήκοντα « ψαλμός, και εν τούτοις « μελώ
autem psalterio proprium continent ejus sermones ? δημα και εκδίδοται κατά δε τον Σύμμαχον ωδή , και η
Annon potius ejulatus et fletus , quos par erat , « άσμα » τούτου χάριν αναγκαίως επεσημειωσάμην
cum luctuoso cantico , non cum instrumento re (27 ) ώς αν μη τις νομίση διά του μουσικού οργάνου
citare ? dipsum dicas de tertio 80 , qui inscri- πάντας τους παρ' ημίν ψαλμούς επιγεγραμμένους
plus est , « Psalmus Davidi , quando fugit a: facie ειρήσθαι ( 28 ) . Ουδε γάρ αν έχοι λόγον, τον πεντηκο
523 Abessalom filii sui . » Consideres velim , num στον , φέρε , επιγεγραμμένον , « είς το τέλος ψαλμός τω
in hujusmodi calamitate constilulus, cum regno ex Δαυίδ, και διά ψαλτηρίου ειρήσθαι · μουσικά γούν εν
actiis a filio pellerelur, musicis cantibus vacasset. πένθει άκαιρος διήγησις . Πώς γαρ οίόν τε ήν , λε
Certe rationi consonum est ipsum, dum hanc sup- χθέντα επί δεινά πλημμελήματι τώ Δαυίδ , ου της
plicationem ad Deum emitteret , cum quadain melo- τυχούσης αγανακτήσεως του Θεού κατ' αυτού γενομέ
dia lempori accommodata eam obtulisse. Quamob νης, και απειλής διά του προφήτου , ώς εν ευθυμίας
rem - Melodia net - Canticum » reliqui in horum in- D καιρό ψαλτήριον αναλαβόντα, τρυφής και ευφροσύ
scriptione verterunt . Similiterque de ceteris quibus νης συμβολα επιτελείν ; Τι δε ψαλτηρίου περιέχουσιν
eadem inscriptio præligitur, cogites oportet . Quol οικείον οι λόγοι ; Ουχί δε ολοφυρμού και αποκλαύσεως ,
φιοι lunc titulum habent, in Ihymnis ) , Aquila , ους είκός μετά τινος πενθικού μέλους , ου μήν μετά
in psalmis ; , Symmachus vero e per psalterium » του οργάνου ειρήσθαι ; Ταυτόν δ' άν είπoις και επί
inscripsit ; ita ut secundum eorum interpretatio . του τρίτου , ός επιγέγραπται « Ψαλμός τω Δαυτή ,
nem , hi soli per musicum instrum lum cum mo οπότε απεδίδρασκεν από προσώπου 'Αβεσσαλώμ του
didatione dicti fuerint. Et quidem e re fuisse vide υιού αυτού . και Επιστήσεις γάρ ει εν τοιαύτη τυγχά
lur, ut quarlus psalmus, e in hymnis ) inscriplus, νων συμφορά, καθ' ήν εκπεπτώκει μεν της βασι
per instrumentum pulsatus sil . Quandoquidem enim λείας, ήλαύνετο δε προς του υιού , μουσικούς έσχό
89 Psal, J11 , 1 .
( 26 ) Δι’ απάσης. Ηic desini Iliatus codicis Va γραμμένους ειρήσθαι . Πec lesiderantur in codice
l ! cani , quo usus est Montefalconius . Vaticano , sei hic supplentur e schedis Grabii, Mos
(27) Montefalcon . , έσημειωσάμην . ceden scliele , ουδέ γάρ αν έχη .
(28) Πάντας τους παρ' ημίν ψαλμούς επιγε
 1013 SELECTA IN PSALMOS , 1074

λαζε . Λόγον δ' αν έχοι , προς τον Θεόν και ταύτην Α 1ertius psalmus a David prolatus fuerat, quando fu
αναπέμπων την ικεσίαν , μετά τινος μέλους αυτήν git a facie Abessalom filii sui : merito quartus , qui
προηνέγκατο καταλλήλου τω καιρώ δι' ο «Αελώδημα , triumphos exhibet hujus , quod contra filium erat ,
και ο "Ωδήν και οι λοιποί και εν τη τούτων προγραφή belli , in finem pariter el : in laymnis inscri
πεποιήκασιν. Τους λοιπούς δε των ομοίως επιγεγραμ- plus est. Ιdeo Symnachus illius loco, in finem,
μένων παραπλησίως τοις ειρημένους επισκέψη . "Οσοι ( triumphale , verlil ; Aquila vero , i victori , ,
εισιν , ίν ύμνοις , και επιγεγραμμένου, επί τούτων edidit. Ilanc vero a nobis traditani rationem servant,
αντί του , εν ύμνοις , ο μεν 'Ακύλας , « εν ψαλμοίς » quæ mox sequuntur verba 90 : « Cuin invocarem ,
ο δε Σύμμαχος και διά ψαλτηρίου και εκδέδωκεν · ώστε exaudivit me Deus justitiæ meæ , , el cæiera . Con
κατά την αυτών ερμηνείαν μόνους είναι τούτους διά gruens igitur erat hæc quasi in triumphis, el per
του μουσικού οργάνου μελωδηθέντας . Και έχει γε musica instrumenta canlari. Tertius vero psalmus
λόγον τον τέταρτον ψαλμών, « εν ύμνους και επιγεγραμ- non , in finem, και inscriptus erat : nondum enim
μένον , δι' οργάνου κεκρούσθαι. Επειδή γάρ ο τρίτος triumphus aderat , neque post finem belli dictus
είρητο τώ Δαυίδ , ηνίκα απεδίδρασκεν από προσώπου fuerat. Circa sextum vero psalmuin perpendas ve
'Αβεσσαλώμ του υιού αυτού , είκότως ο τέταρτος , lim, ne forte , quia post priores psalini versus ,
τα νικητήρια περιέχων του προς τον υιόν (29) πολέ- B circa finem sic infert 91 : Audivii Dominus vocean
μου , ομού και εις το τέλος, νομού και ο εν ύμνοις » fletus mei : exaudivit Dominus deprecationem meam ,
επιγέγραπται. Διόπερ ο Σύμμαχος αντί του , εις το Dominus orationem meam suscepil, ) merilo et ipse
τέλος , « επινίκιον , ο δε Ακύλας , « το νικοποιώ, και ( triumphalis ) el( per psalterium ; » apud Septua
εκδεδώκασιν . Σώζει δε την αποδοθείσαν θεωρίαν τα ginta vero e in finem ,o el in « hymnis , inscriplus
επιλεγόμενα , εν οίς φησιν · . Εν τω επικαλείσθαι sit . Imo etiam quinquagesimus tertius, ante pec
με , εισήκουσέ μου ο Θεός της δικαιοσύνης μου , και catum in Uriam a Davide diclus , cum venirent
και τα εξής . " Ηρμοζεν ούν ταύτα ώς εν επινικίοις και Ziplhsei et dicerent Sauli : ( Nonne ecce David
διά μουσικών οργάνων ανακρουσθήναι . Ο δε τρίτος absconditus est apud nos ? quandoquidem calum
ουκ επιγέγραπται (50) « εις το τέλος , ου γάρ ήν niantes eum apud Saulem nihil potuerant ; « in
πω επινίκιος · αλλ' ουδε του πολέμου τέλος ειληφότος hymnis » quidem apud nos , apud reliquos vero
είρητο. Σκέψαι δε και επί του έκτου , μήποτε επειδή « per psalterium , etc in psalmis: itemque victori,»
μετά τα πρώτα του ψαλμού εν τοις τελευταίους επι et i triumphale, » inscriptus est . Pari modo de reli
φέρει λέγων · "Ήκουσε Κύριος της φωνής του κλαυ quis cogites , qui simili gaudent inscriplione. In
θμού μου (51 ) , εισήκουσε Κύριος της δεήσεώς μου : confesso est plerosque psalmos post quinquagesi
Κύριος την προσευχήν μου προσεδέξατο, και είκότως C mum positos, dia anle quinquagesimum editos fuisse.
αυτός « επινίκιος , και διά ψαλτηρίου , και παρά δε Imo 524. ipse quinquagesimus recitatus fuit anla
τους Εβδομήκοντα • εις το τέλος, και και ο εν ύμνουςκαι terlium , qui dictus est a Davide cuin fugerel a fa
επιγέγραπται . Αλλά και ο πεντηκοστός τρίτος , προ cie Abessalom filii sui : quod certe tempus post quin
της εις τον Ουρίαν αμαρτίας ειρημένος τώ Δαυίδ , εν quagesimi confessionem locandum est . Quid igitur
το ελθείν τους Ζιφαίους και είπείν τω Σαούλ : Ουκ causæ est quod talem habeant ordinem ? Dixerit
ιδού Δαυίδ κέκρυπται παρ' ημίν ; » ώς άν των διαβε fortasse quispiam numeros singulos aliquam virlu
6ληκότων αυτόν το Σαούλ μηδέν ισχυκότων , « εν tem complecti, secundum numericas rationes consi
ύμνους και μεν παρ' ημίν · παρά δε τους λοιπούς « διά deralam ; ut exempli causa , in divina Scriptura se
ψαλτηρίου » και « εν ψαλμοίς , και και τόνικοποιώ , και και plenarius numerus in honore habetur, ob quasdam
«επινίκιος και επιγέγραπται. Τον όμοιον δε τρόπον επι rationes ; nam in seplem diebus Sabbalum præro
στήσεις και τους λοιπούς , όσοι της ομοίας ήξίωνται gativa dignatur ; et in septem liebdomadibus Pente
προγραφής. Ομολογουμένως οι πλείους (32) των μετά cosle ; in mensibus septimus meusis ; in annis au
τον πεντηκοστόν ψαλμών, μακρώ πρόσθεν είρηνται lem septimus ; el in multiplicatione sepienariorum
του πεντηκοστού . Και αυτός δε ο πεντηκοστός είρη- per annos , Jubileus septem annorum hebdomadibus
ται προ του χρόνου του κατά τον τρίτον , ός ελέχθη το completus. Rursuinque dyas , sive dualitas , pro im
Δαυίδ ήνίκα απεδίδρασκεν από προσώπου του Αβεσσα puio numero computatur. Diclum quippe ſuit Noe : -
λώμ του υιού αυτού . " Ην δ ' ούτος χρόνος και μετά την του Induces in arcam mundorum quidem animalium
πεντηκοστού εξομολόγησιν . Τίνα ούν άρα ( 53) τοιαύ septem et seplem , immundorum autem duo et duo. ,
την περιέχει ταξιν ; Ο μέν τις είπoι έχειν τινά των Unitalem vero longe prius esse sive eam qux pri
• Psal . 1v, 2. 91 Psal . VI, 9, 10.
( 29) Προς τον υιόν . Codex Vaticanus , προς το vid sunt gesta, complectitur ; ille autem jugam David,
νύν, Abessalon filio eum persequente, significat : et lamen
(50) Colex Vaticanus , επεγέγραπτο . virtus ac sacramentum numeri perficii, hunc el illum
(31) Codex Vaticanus την φωνήν του κλαυθμού sic pro competentibus et sibi congruis numeris col
μου εισήκουσε Κύριος της φωνής της δεήσεώς μου . locari . Confer ilem nuin . 10 et 11 cum sequentibus,
(52) Οι πλείους , etc. Hilarius Prologo in lilbrun el fateber's omnia fere ex Origene nostro mulua
Psalmorum, num . 9 : Psalmus Terlius secundum lum esse lilarium .
historiam quinquagesinio psalmo posterior esi : in ( 53) Τίνα ούν άρα, etc. Forte legendum : Τί ούν
esiiplio namque utriusque multo intervallo temporis άρα .
sque diversa est . Vam hic quæ sub Uria el Da
1075 EX ORIGENE 1016

ma est , sive eam qua in denariis , sive eam que in A αριθμών έκαστον δύναμιν , κατά λόγους αριθμητι.
centenariis numeris præit , secundum quasdam nec κούς θεωρουμένην · οίον, ως επί παραδείγματος,
leves ralioncs : itemque triadem , pentadem , sive τετιμήσθαι μεν την εβδομάδα εν τη θεία Γραφή διό
quinarium , el hebdomadem sive seplenarium , re τινας λόγους : έν γάρ επτά ημέραις το σαββατον
liquosque numeros similiter ; secundum hanc vero ήξίωται προνομίας και εν επτά εβδομάσιν η Πεν
rationem singulis numeris psalmos accommodatos τηκοστή : έν τε μησιν ο έβδομος μήν · έν τε ενιαυ
fuisse ; ita ul quinquagenario numero proprie con τοίς το έβδομον έτος , και εν πολυπλασιασμό της
veniat Davidis confessio, ob legem quinquagesimi εν τοίς ενιαυτοίς εβδομάδος ο Ιωβηλαίος εξ επτά
anni, in quo lege statutum est debitorum remissiones εβδομάδων ετών συμπληρούμενος. " Έμπαλιν δε τού
fieri. Quae causa ſuerit, ut ordo psalmorum non tem τοις εις ακάθαρτον αριθμόν ή δυάς παρείληπται.
pora , sed numerorum virlutem sequalur. Alius vero Είρηται γούν το Νώε : « Εισάξεις εις την κιβωτόν των
dixerit nihil hujusmodi, lam scilicet supervacaneum et μεν καθαρών ζώων επτά επτά , των δε ακαθάρτων
alectatum continere librum Psalmorum ; sed simpli δύο δύο. 5 Και την μονάδα δε πολύ πρότερον την τε
cem collectionem Canticorum , Psalmorum , aliorum πρώτην αυτήν , και την εν δεκάσιν , και την εν έκα .
que permislim descriptorum : Esdra videlicet hæc τοντάσιν κατά τινας ου τους τυχόντας λόγους : ως αν
ita cum aliis Scripturis in unum redigente ; aut se- Β πάλιν την τριάδα , και την πεντάδα , και την εβδομά
nioribus Hebræorum sapientibus, casu et fortuito δα , και τους λοιπούς των αριθμών παραπλησίως
prout memoriæ sese offerebant, colligentibus , ac κατά τούτον τοιγαρούν τον λόγον , εκάστω αριθμό
simpliciori mente editionem eorum expurgalam pa οικείως έφηρμόσθαι τους ψαλμούς, ώστε το πεντη
rantibus . νοστο αριθμό κατάλληλον γεγονέναι την του Δαυίδ
εξομολόγησιν , διά τον περί της πεντηκονταετηρίδος νόμον , εν ώ νενομοθέτηται χρεών αφέσεις ποιείσθαι :
ως διά ταύτα μή τους χρόνους εξηκολουθηκέναι την των ψαλμών τάξιν , αλλά τη των αριθμών δυνάμει.
"Ετερος δ' αν είπoι (34) μηδέν μέν τοιούτο περίεργον περιέχειν την βίβλον , απλήν δε συναγωγήν κατά
το αυτο , ωδών ομού και ψαλμών , και των λοιπών σποράδην αναγεγραμμένων : ήτοι "Έσδρα και ταύτα
μετά των άλλων Γραφών απομνημονεύσαντος , ή και των παρ' Εβραίους παλαιών σοφών κατά το προσ
πεσόν εκάστου τη μνήμη συλλεξαμένων τους έμφερομένους , ώς έτυχε, την έκθεσιν (55) αυτών απλουστέρι
διανοία πεποιημένων κεκαθαρμένην.

525 E TOMO IN PSALMUM PRIMUM . C ΑΠΟ ΤΟΥ ΕΙΣ ΤΟΝ Α ' ΨΑΛΜΟΝ ΤΟΜ ΟΥ.
1. Clausas obsignalasque Scripturas esse sacras 1. Κεκλείσθαι και εσφραγίσθαι (56) τάς θείας Γρα
divina testantur oracula ; idque Davidis clave , ac φάς οι θείοι φασι λόγοι , τη κλειδί του Δαυίδ, τάχα
forsitan el sigillo ; de quo scripliim est !! : « Figlira δε και σφραγίδι, περί ής είρηται τό: « Εκτύπωμα
sigilli sanctiläs Domino. , Disod de virtute Dei , σφραγίδος αγίασμα Κυρίω · τουτέστι τη δυνάμει
91 Εxod . XYττιι , 36.
(34) "Etepos 8" är εitol , etc. Hilarius prologo ei , Lege hunc, respondebit , Nescio lilleras. Imperitia
in librum Psalmorum , num . 8 : Non est autem igno legendi el intelligendi librum prophetiæ sub persona
randum , indiscretum apud Hebræos numerum esse utriusque hominis monstrata est, cum intelligentia
Psalmorum , sed sine ordinis annotatione esse con docti ad legendum , el signaculum clausi mysterii
scriplos. Non enim illic primus aut secundus, aut non adeuntis , illius indocti ignorationi per commili
tertius , aut quinquagesinius, aut cenlesimus præno nem utriusque intelligendi inopiam comparatur. Sunt
Jalur : sed sine discrimine aliquo ordinis numerique enim universa allegoricis el iypicis contenta virlo.
permixli suni. Esuras enim , ul antiquæ traditiones libus : per quæ omnia unigeniti Dei Filii in corpore
ferunt, incompositos éos , el pro nuclorum ac tempo el gignendi, et patiendi, ei moriendi, et resurgendi,
rum diversilale dispersos, in volumen unum collegit cl in æternum cum conglorificalis sibi qui in eum
el retulit. Sed Srpíuaginta Seniores, secundum Moysi crediderint regnandi, et cæteros judicandi sacra:
traditionem ad custodiendam legis doctrinam in syn menta panduntur. El quia Scribæ et Pharisæi Dei
agoga manenles, posteaquam illis a rege Peolenico D Filium 'natum in corpore non recipientes, omnibus
transferendæ ex Hebræo in Græcum sernionem lolius propheticæ intelligentiae aditum denegarent, sub
legis cura mandata est , spiritali el cælesti scientia ilenuntiatione pænæ ita a Domino arguuntur : Væ
virtutes Psalmorum intelligentes', in numerum eos vobis , legis doctores , qui abslulislis clavem scientiæ :
atque ordinem redegerunt, singulis quibusque nume ipsi non introilis , el introeuntes non sinilis introire.
ris pro efficientia sua el absolutione perfectis per Negantes enim Christum , cujus adventus opus est
feciorum el efficientium Psalmorum ordinem depu prophetarum , clavem scientiae abstulerunt : quia
tantes . cognitionem leg quæ adventuin Domini corpo
(55 ) Codex Vaticanus, ώς έτυχε τε , την έκθεσιν . reum prædicavit, lides corporei adventus abnegala
(56) Κεκλείσθαι και εσφραγίσθαι , etc. Cum iis precludit. Et hoc quidem ex omni scripturarum
que lioc numero continentur, magnam allinitatem propheticarum genere dictum esse intelligendum
habent quæ scripsit Hilarius prologo in librum Psal esi : ul nisi in adventum Domini ex virgine in
norum num . 5 et 6 , his verbis : , Sunt autem hominem procreandi intelleclæ el recognilæ fue.
omnes prophetiæ ad mundialem sensum el pruden rint, intelligentiæ earum vis obsignata babeatur et
tiam sæculi clause atque obsignatæ , secundum illud clausa . Tamen nequaquam Psalmorum librum nisi
Isaiæ : El erunt vobis omnia verba hæc , tanquam per fidem adventus ejus posse intelligi, ila beati
eloquia libri hujus signali : Quod si quidem homini Joannis Apocalypsi docemur : El angelo Phila .
scienti lilleras , dicelur, Lege isla , dicel : Non pos delphiæ Ecclesiæ scribe , hæc dicil sancius el rerus,
sum legere, signalum est enim . El si , dabitur liber qui habel clavem David , qui aperil, el nemo claudet;
kic in manus hominis nescientis lilleras, el dicelur qui claudii, ei nemo aperiet.' Clavein igitur David
 1077 SELECTA IN PSALMOS. — PSAL . I. 1078

του δεδωκότος αυτάς Θεού , τη υπό της σφραγίδος A qui eas Margitus est, intelligi debet , que videlicet
δηλουμένη. Περί μεν ούν του κεκλείσθαι και εσφρα per sigillum adumbratur. Etenim clausas alque
γίσθαι ο Ιωάννης αναδιδάσκει εν τη Αποκαλύψει obsignalas esse Scripturas Joannes in Apocalypsi
λέγων· « Και τώ αγγέλω της εν Φιλαδελφεία Εκκλη declarat his verbis 93 : « El angelo Ecclesiæ , quæ
σίας γράψον Τάδε λέγει ο άγιος, ο αληθινός , ο έχων Philadelphiae est , scrile : Hec dicit Sanctus, verus ,
την κλείδα του Δαυΐδ · ο ανοίγων , και ουδείς κλείσει, qui babel clavem David ; qui aperit, el nemo clau
και κλείων, και ουδείς ανοίξει » Οιδά σου τα έργα : del ; el claudit, et neno aperiet : Novi opera lua :
ιδού δέδωκα θύραν ενώπιόν σου ανεωγμένην, ήν ου posui fores coram le aperlas , quas nemo claudere
δείς (37) δύναται κλείσαι αυτήν . . Και μετ' ολίγα : polest . , Deinde paulo post 94 : « Et vidi ad dexteram
« Και είδον επί την δεξιάν του καθημένου επί τον θρό sedentis in ihrono librum scriplum inlus et a lergo,
νον βιβλίον γεγραμμένον έσωθεν και όπισθεν (38 ) , obsignatum signaculis seplein . Ει vidi angeluυ
κατεσφραγισμένον σφραγίσιν επτά . Και είδον άγγελον proclamantem voce magna : Quis est dignus aperire
ισχυρών (39) κηρύσσοντα φωνή μεγάλη : Τις άξιος librum , el solvere signacula ejus ? Et nemo polerat
ανοίξαι το βιβλίον , και λύσαι σφραγίδας αυτού ; Και in cælo , neque in terra , neque subler lerram aperire
ουδείς ήδύνατο εν τω ουρανώ , ούτε επί της γης , ούτε librum , neque aspicere illum . Ei flebam , quoniam
υποκάτω της γης ανοίξαι το βιβλίον , ούτε βλέπειν B nemo dignus inventus est aperire librum, neque
αυτό . Και έκλαιον, ότι ουδείς άξιος ευρέθη ανοίξαι το aspicerc illum . Et unus de senioribus dixit mihi :
βιβλίον , ούτε βλέπειν αυτό. Και είς εκ των πρεσβυ Noli Dere : ecce vicit leo de tribu Juda , radix
τέρων λέγει μοι· Μη κλαίε, ιδού ενίκησεν ο λέων ο εκ David , aperire librum , el septem signacula ejus . )
της φυλής Ιούδα , η ρίζα Δαυίδ, ανοίξαι το βιβλίον , De sola vero obsignatione ila loquitur Isaias 98
και τας επτά σφραγίδας αυτού . Περί δε τού « El erunt vobis verba hæc omnia , sicut serniones
εσφραγίσθαι μόνον ο Ησαΐας ούτως : Και έσται libri hujus obsignati, quem si dederint homini
υμίν τα βήματα ταύτα πάντα ως οι λόγοι του βιβλίου scienti Titleras , 526 dicentes : Lege ista , el respon
τούτου του εσφραγισμένου , και εάν δωσιν αυτό ανθρώ debit : Non possum legere ; est enim obsignalus .
πω επισταμένω γράμματα , λέγοντες : Ανάγνωθι El dabilur liber hic in manus hominis nescientis
ταύτα, και έρεί : Ου δύναμαι αναγνώναι • εσφράγισται litteras; et dicet : Nescio litteras . » Hec enim non
γάρ. Και δοθήσεται το βιβλίον τούτο εις χείρας αν ad Apocalypsim solum Joannis , aut Isaiæ vaticinia
θρώπου μη επισταμένου γράμματα και έρεί (40) , pertinere putandum est ; sed de universa Scriptura
Ουκ επίσταμαι γράμματα . Ο Ταύτα γάρ ου μόνον sacra penitus accipienda sunt , quam sane apud
περί της 'Αποκαλύψεως Ιωάννου , και του Ησαΐου
C illos in confesso est , qui divinarum lillerarum noti
νομιστέον λέγεσθαι , αλλά και περί πάσης θείας Γρα liam mediocriter assecuti sunt, ænigmalum involu
φής ομολογουμένως και παρά τοις ( 41 ) μετρίως cris, ac parabolis, tenebrosisque sermonibus , ac
έπαθειν λόγων θείων δυναμένοις , πεπληρωμένης (42) diversis aliis obscuritatis generibus , quæ hominis
αινιγμάτων , και παραβολών , σκοτεινών τε λόγων , και ingenio difficile comprehenduntur , repletam esse .
άλλων ποικίλων ειδών ασαφείας, δυσλήτων τη αν Quod et Salvator ostendere volens , clavem apud
θρωπίνη φύσει» όπερ διδάξαι βουλόμενος και ο Σωτήρ Scribas et Pharisæos esse dixit , qui ul viam ad
φησιν, ώς της κλειδος ούσης παρά τους γραμματεύσι , aperiendum invenirent , minime contenderent : « Ve
και Φαρισαίοις ουκ αγωνιζομένους την οδόν ευρείν vobis , inquit 96, legisperitis ; quoniam Iulistis cla
του ανοίξαι , τό : « Ουαί υμίν τοις νομικούς • ότι ήρα vem scientiæ , neque ipsi intrastis, el intrantes non
τε την κλείδα της γνώσεως , αυτοί ουκ εισήλθετε , και perimitritisingredi. »
τους εισερχομένους ουκ αφίετε εισελθείν. )
2. Ταύτα δε ημίν εν προοιμία λέλεκται , εις μέ 2. Hæc a nobis velut præfandi gratia proposita
γιστον αγώνα , και ομολογουμένως υπέρ ημάς , και sunt, qui in maximum certamen , quodque vires
την έξιν ημών , αναγκαζομένους υπό της πολλής σου nostras ac facultatem sine ulla dubitatione superat,
φιλομαθείας, και δυσωπουμένοις υπό της χρηστότη- D ab ingenti uo , Ambrosi vir sanctissime, erga little
τος και της μετριότητός σου , ιερέ 'Αμβρόσιε, κατελ. ras sludio concitati fuimus , el ul in illud descen
** Αpoc . 111 , 7. * Αpoc . V, 1 et seqq . 95 Isa . ΧΧΙΧ, 11 , 12. 96 Luc. ΧΙ , 32.
habet ; quia ipse per hæc septem quædam signacula , librum , el solvere signacula ejus ? El nemo polsrit ne
quæ de corporalitate ejus, el passione et morle , et que in cælo , neque in :erra, neque infra terram ,
resurrectione , el gloria, ei reg ! o , el judicio David aperire librum , neque videre ipsum . Et flebam quia
die eo in psalmis prophetat, absolvit : aperiens quod nemo dignus reperius esset aperire librum neque vi
Demo claudet , et claudens quod nemo aperiel : dere ipsum . Et unus de senioribus ait mihi : Noli flere,
quia per hanc quæ in illo expleta est , prophetiam , ecce vicit leo de tribu Juda, radix David , aperire
aperiet quod nemo præcludei; el contra explelæ in librum , el seplem signacula ejus. )
eo prophetiæ fide abnegala , claudel quod nemo (37) " Ην ουδείς. Piloc . , και ουδείς .
possit aperire . Nullus enim nisi ille , in quo hæc ( 38) " Όπισθεν . Ρhiloc . , έξωθεν .
prophetata sunt et expleta , clavem intelligentiæ ( 39) Ισχυρόν . Ρhiloc ., άλλον .
ljus imperliet. Denique idipsum consequenter do ( 40) Και " έρεί, etc. Philoc., και έρoύσιν αυτών
cuit dicens : Et vidi super dezleram sedentis in 'Ανάγνωθι τούτο και έρεί.
Throno librum scriptum deintus el deſoris, signatum (41 ) Και παρά τοις . Ιn Philocalia deest και .
signaculis seplem : el vidi alterum angelum validum ( 42) Πεπληρωμένης . Αpud Epiphaniunι πε πλη »
prædican !em voce magna : Quis est dignus aperire ρωμένοις .
1079 EX ORIGENE 108)

deremus humanitate tua ac moderatione perpulsi. A θεϊν · και ότι γε επί πολύ αναδυόμενόν με , διά το
Quandoquidem diu me comperta periculi magnitu είδέναι τον κίνδυνον , ου μόνον του λέγειν περί των
dine recusanlem , non modo disputare de sacris αγίων, αλλά πολλά πλείον του γράφειν , και τοις μεθ'
Hitleris , sed et multo magis scribere ac posteris ημάς καταλιπείν , παντοδαπώς κατεπάδων φιλικώς ,
relinquere, modis omnibus atque illecebris demnul και κατά προκοπήν θεότητος εις τούτο ήγαγές με .
sisti , et ad hoc quibusdlam divinitatis progressio- Μάρτυς έσο μου προς Θεόν , μεθ' όλου του βίου, και
oibus adduxisti. Tu igitur lestis mihi apud Deum περί των υπηγορευμένων εξεταζόμενον , ποία τε
eris , tum cum de vita mea ac scriptis inquiret, προθέσει τούτο γεγένηται · και πη μεν εντυγχάνο
quonam animi consilio sit istad a me susceptum. μεν, πη δε ήτοι βιαζόμεθα βιαιότερον , ή δοκουμέντο
Λε πonnunquam quidem veritatem assequimur ; λέγειν · εξιχνεύσαμεν δε το γεγραμμένον , ου κατα
nonnunquam ant violentius perrumpimus , aut φρονούντες του : « "Οτε λέγεις περί Θεού , κρίντ υπό
dicere aliquid videmur. Porro quod scriplum est Θεού , και καλώς ειρημένου και το(13): « Περί Θεού και
vestigavimus , non ita ut preclare illud dictum ταληθή λέγειν κίνδυνος του μικρός . » 'Αξιούμεν τοί
contemneremus : « Cum de Deo dicis , a Deo judi νυν , επεί μηδέν χωρίς Θεού καλόν είναι δύναται , και
caris ; » item illud : « De Deo elimin vera dicere , μάλιστα νόησις Γραφών θεοπνεύστων , όπως το Πα
B
non mediocre periculum est . 1 Quamobrem cum τρί των όλων Θεώ, διά του Σωτήρος ημών και αρχιε
nihil sine Deo esse possit egregium , praesertimque ρέως γενητου Θεού προσιέναι , αιτήσεις δοθήναι ημίν
divinarum lillerarum intelligentia ; abs te etiam πρώτον καλώς ζητείν • επίκειται γάρ τοις ζητούσαν
atque etiam perimus , ut parentem omnium Deun , επαγγελία του ευρίσκειν' τάχα ουδε την αρχήν εις
per Salvatorem nostrum ac pontificem genitum ζητούντας λογιζομένων παρά Θεώ των ουχ οδό επί
Deum obsecrare velis , idque ab co nobis impetrare, τούτο προϊόντων .
ut inprimis recte quærere possimus. Quærentibus enim proposita est assequendi promissio . Ac nescio
an qui ad illud via ac ratione minime contendunt, inter eos qui quærunt, apud Deum non habeantur.
El post alia : Και μεθ ' έτερα :
3. Psalmorum interpretationem inchoaturi , præ 3. Μέλλοντες δε άρχεσθαι ( 44 ) της ερμηνείας των
clarissimum documentum nobis ab Ηebras de Ψαλμών, χαριεστάτην παράφησιν υπό του Εβραίου
omni divina Scriplura traditum 527 proponemius : ημίν καθολικώς περί πάσης θείας Γραφής παραδε
dicebat enim ille similem esse universam Scriptu . δομένην προτάξομεν · έφασκε γάρ εκείνος έoικέναι
sam divinilus afflatam , propler obscuritatem quæ την όλην θεόπνευστον Γραφήν, διά την εν αυτή ατά
in ea est , mullis domiciliis uino ædilicio conclusis ; φειαν( 45), πολλοίς οίκοις εν οικία μιά κεκλεισμένους,
unicuique domicilio appositam clavim non ipsi C εκάστω δε οίκω παρακείσθαι ( 46) κλείν ου την κατ
convenientem , sicque dissipalas esse claves per άλληλον αυτώ και ούτω διεσκεδάσθαι τάς κλείς
domicilia , non respondentes singulas iis domiciliis περί τους οίκους , ουχ άρμοζούσας καθ' εκάστην
quibus appositæ sunt ; opus vero longe dificilli εκείνους οίς παράκεινται · έργον δε είναι μέγιστον
mum esse invenire claves el eas cellis aptare , quas ευρίσκειν τε τάς κλείς και εφαρμόζειν αυτάς τους
aperire possunt : itaque etiam Scripturas abstrusas οίκοις, ούς ανοίξαι δύνανται νοείσθαι τοίνυν και τις
quidem illas intelligi , non aliunde sumptis quam ab Γραφάς ούσας ασαφείς, ούκ άλλοθεν τάς αφορμές του
ipsis invicem argumentis intelligentiæ , quæ in se νοείσθαι λαμβανούσας ή παρ' αλλήλων έχουσών εν
habent dispersam exponendi rationem . Arbitror αυταίς διεσπαρμένον το εξηγητικόν . Ηγούμαι γούν
ilaque Apostolum adilum hunc intelligendi divinos και τον Απόστολον την τοιαύτην έφοδος του συνιέναι
sermones aperientem dicere 97 : « Quæ el loquimur τους θείους λόγους υποβάλλοντα λέγειν· “A και λα
Don in doctis humane Sapientiae verbis , sed in λούμεν ουκ εν διδακτούς ανθρωπίνης σοφίας λόγοις,,
doctrina Spiritus, iis quæ spiritu percipiuntur , spiri αλλ' εν διδακτους Πνεύματος ( 47 ) , πνευματικής
Talia comparantes. ) πνευματικά συγκρίνοντες, και
Et interjectis non paucis, comparans singulariler
pasitas bealitates cum iis quæ pluraliter" posita o Kaimetà 2012;là curugiror zo'çérinūç_zepércig
fuerant, τους , φησίν :
4. Si autem « eloquia Domini , eloquia casta , 4. Ει δε « τα λόγια Κυρίου λόγια αγνά, αργύριον
argentum igne examinatum , probatum terra , expur πεπυρωμένον , δοκίμιον τη γή , κεκαθαρισμένον επτα
91 1 Cor . 1 , 13 .
(45) Τό. Scribendum του . invenial : silque aul familiaris scientia , cognitarz
(44) Μέλλοντες δε άρχεσθαι , etc. Hilarius pro clavem cito ex copia illa congestie in unum variela
logo in librum Psalmorum , huil. 24 : Esl autem lis eligere ; aul ingentis laboris , aptam et congruan
diligens perpensumque judicium expositioni psalmi clavem aperiendi uniuscujusque aditus invenire : quia
uniuscujusque præstandum : ul cognoscatur qua ralio el qualilas non sinul , non suas clares clansiris
unusquisque eorum clave intelligentiæ aperiendus sit . disparibus coaptare.
Nam liber oninis similis est urbi pulchræ alque ma (45) 'Ασάφειαν . Unus codex Regins, ασφάλειαν.
ynæ , cui ades complures diversæque sint, quarum ( 46) Παρακείσθαι. Uterque codex Thusinus ,
fores propriis clavibus diversisque claudantur : quee παρακαλείσθαι.
cum unum in locum congestæ permistæque sini , vo (47) Iıı vurigalis Apostoli codicibus Græcis legi ,
lenti unamiquumque ædem aperire, maximam ignoro tur, 1Πνεύματος αγίου
afferani difficulialen , ul clavem uniuscujusque adis
1081 SELECTA IN PSALMOS . - PSAL . J. 1082

πλασίως , και και μετά πάσης ακριβείας εξητασμένως Agatti seplies 98 ; exquisitissima cura el studio
το άγιον Πνεύμα υποβεβληκεν αυτά διά των υπηρε- Spiritus sanctus per niinistros verbi ista subjecit,
των του λόγου , μήποτε και υμάς διαφεύγη ή αναλο ne unquam nobis lalere posset ratio, secundum
γία , καθ ήν επί πάσαν έφθασε Γραφήν η σοφία του quam divina sapientia omnem Scripluram divinitus
Θεού θεόπνευστον μέχρι του τυχόντος γράμματος : «latan, vel ad unam usque litterulam alligit : οι
και τάχα διά τούτο ο Σωτήρ έφη : Ιώτα έν ή μία propterea fortasse Servator, « Iota , inquit 28, unum ,
κεραία ου μή παρέλθη από του νόμου , έως αν πάντα vel apex unus e lege non præleribit , donec omnia
γένηται . » "Ον τρόπον γάρ επί της κοσμοποιίας ή θεία fianil. » Quemadmodum enim in pundi opificio ars
τέχνη ου μόνον εν ουρανό και ηλίω και σελήνη και divina non solum in cælo el sole et luma et astris
άστρους φαίνεται ( 48 ) , δι' όλων των σωμάτων εκείνων apparel, per lola illa corpora permeans ; sed etiam
πεφοιτηκυία , αλλά και επί γης εν ύλη ευτελεστέρα in terra , in materia viliore lioc ipsum cffecit , ut
το αυτό πεποίηκεν , ώς μη υπερηφανήσθαι από του neque ab artilice minimorum etiam animalculorum
τεχνίτου , μήτε τα σώματα των ελαχίστων ζώων : corpora neglecta sint ; mullo vero magis el quæ in
πολλώ δε πλέον και τας ενυπαρχούσας ψυχάς εν αυ illis insunt anima, quarum singulae peculiare quid
τοίς , εκάστης ιδίωμά τι (43 ) λαβούσης εν αυτή , ως in se acceperunt , quemadmodum in brulorum
B
εν αλόγω σωτήριον : μήτε τα της γης βλαστήματα , genere conservandi sui rationem : sed neque terre
εκάστω ενυπάρχοντος του τεχνικού περί τας ρίζας germina contempsit , cum unicuique insit artificii
και τα φύλλα και τους ενδεχομένους καρπούς , και τας quidriam in radicibus , in foliis, et in iis qui pro
διαφοράς των ποιοτήτων ' ούτως ήμείς υπολαμβάνο- veniunt fructibus, el in qualitatum differentia : ita
μεν περί πάντων των εξ επιπνοίας του αγίου Πνεύ nos censemus de omnibus ex afflatu sancti Spiritus
ματος αναγεγραμμένων , ώς της επιδιδούσης την scriptis, tanquam illa , que spientian humana
υπέρ άνθρωπον σοφίαν τεράς Προνοίας διά των superioren tradit, Diagna providentia , per divinas
γραμμάτων τη γένει των ανθρώπων , λόγια σωτήρια litter:ns liominum generi salutaria doroumenta inse
ενεσπαρευνίας , ως έστιν ειπείν, εκάστω γράμματα ruerit , et singulis , αι ita dicam, lileris, quoal
κατά το ενδεχόμενον ίχνη της σοφίας . Xρή μέντοιγε unaquæque capere potest , vestigia sapientiæ 528
τον άπαξ παραδεξάμενος του κτίσαντος τον κόσμον impresserit. Enivero oportet eum qui semel adnii
είναι ταύτας τας Γραφάς, πεπείσθαι ότι όσα περί serit opificis nundi lias esse Scripturas , animum
της κτίσεως απαντά τους ζητούσε τον περί αυτής λό quoque inducere quæcumque de creatione occur .
γον , ταύτα και περί των Γραφών . "Έστι δέ γε και εν runt illius rationein quærentibus, hinc eadem de
τη κτίσει τινά ανθρωπίνη φύσει δυσεύρετα ή και C Scripluris occurrere . Sunt autem in creatione quæ
ανεύρετα και ου διά τούτο κατηγορητέον του ποιη dam quæ nalura humana difficulter vel nullo modo
του των όλων . Φέρε ειπείν , επεί ουχ εύρίσκομεν αι invenire possit. Neque idcirco accusandus est om
τίαν βασιλίσκων κτίσεως, και των άλλων ιοβόλων θη nium cflector Deus. Verbi gratia , cum non inve
ρίων · ενθάδε γάρ όσιον τον αισθανόμενος της ασθε nimus causam cur creati sint basilisci, cl alia vene
νείας του γένους ημών , και ότι τέχνης Θεού λόγους nala animalia : hinc enim sanclum esl, conscium
μετά πάσης ακριβείας τεθεωρημένους εκλαβείν ημίν imbecillitatis generis nostri , quodque divinæ artis
αμήχανον , Θεώ ανατιθέναι την τούτων γνώσιν , ύστε rationes quantalibet maxima eas diligentia ſuerimus
ρων ημίν, εάν άξιοι κριθώμεν , φανερώσοντα ταύτα contemplati, percipere non possimus , ad unum
περί ών νυν ευσεβώς επεστήσαμεν . Ούτω τοίνυν και Deum horum cognitionem referre , qui nobis poslea ,
εν ταις θείαις Γραφείς χρή οράν, ότι πολλά απόκειν si digni judicemur , hæc ipsa aperiei , ad quæ men
ται εν αυτοίς δυσαπόδοταημϊν οι γούν επαγγελλόμε lem punc pie advertimus. Sic igilur et in divinis
νοι μετά το αποστήναι το κτίσαντος (50) τον κόσμον , liiteris videndum est , multa in illis recondita esse,
και η ανέπλασαν ως Θεώ προστρέχειν , λυέτωσαν τας quorum nobis est perdiflicilis explicatio. Qui ergo
προσαγομένας υφ' ημών αυτοίς απορίας , ή το εαυ pollicentur , postquam a mundi Conditore defece
των γε συνειδος πειθέτωσαν μετά το τηλικούτον D runt , et ad eum quem finxere , ut ad Deum confu
τόλμημα της ασεβείας αναπεπαύσθαι , συμφώνως gerunt , solvant quos ipsis Holos exhibuimus ; vel
ταις παρ' αυτούς υποθέσεσι περί των ζητουμένων , suam ipsi conscientiam persuadeant, uti post lam
και περί των προσαγομένων αυτούς απορημάτων : insignem audaciam ab inipietate lesinant , prouι
ει γάρ κακεί ουδέν ήττον τα απορήματα μένει , congruil ipsorum instituto , de quæsitis et iis quae
αποστάντων της θεότητος : πόσο όσιώτερον ήν , μέ- objecta sunt dubitandi causis . Si eiiin ibi nilile
νοντας επί της έννοιας της περί Θεού , από των minus difficultates manent, postquam a divinitale
κτισμάτων του γενεσιουργού θεωρουμένου , μηδέν defecerunt ; quanto sanctius eral in cogitatione ac
άθεον και ανόσιον περί του τηλικούτου αποφαίνεσθαι sensu de Deo inhærenles, quem a creaturis paren
θεού ; tem ac elſectorem contemplamur, nihil impium et
nefarium de tanto Deo aflirmare ?
98 Psal . 1 : 7. 99 Malih . v , 18.
( 18) Φαίνεται . Helius maluisset καταφαίνεται . (50) Αποστήναι του κτίσαντος , etc. Α δη
( 19) Ιδίωμά τι . Urque codex Tuners, ιδιώ uloupyö ad Christi Patrem . Huetius.
ματα
 183 EX ORIGENE 1(18 )
Ex eodem in i psalmum lomo. A Εκ του αυτού εις τον α ' ψαλμόν τόμου,
Quoniain in numerorum loco singuli numeri vim 'Επει δε εν τω περί αριθμών τόπο εκάστου αρι
el polestatem in rebus aliquam habent, qua usus θμού δύναμίν τινα έχοντος εν τοις oύσιν , ή κατεχρή
est Opifex omnium , interdum ad constitutionem σατο ( 51) και των όλων Δημιουργός εις την σύστασιν,
universi, interdum ad speciem singulorum consti οτέ μέν του παντός, ότε δε είδους των εν μέρει, τρού
luendam : animadverlenda sunt e Scripturis el έχειν δει και εξιχνεύειν από των Γραφών τα περίαυ
pervestiganda ea que ad ipsos numeros singillatim των, και ενός εκάστου αυτών . Ουκ αγνοητέον (52)
pertinent. Non igitur ignorandum est Veteris Tesla ούν, ότι και το είναι τας ενδιαθήκους βίβλους, ώς
inenti libros, ut Hebræi tradunt , viginti et duo , “Εβραίοι παραδιδόασι , δύο και είκοσιν , όσος ο αρι
quibus rqualis est numerus elementorum Debræo θμός (53) των παρ' αυτούς στοιχείων εστιν, ουκ άλο
ruin, non abs re esse : ut enim due et viginti γον τυγχάνει» ώς γαρ τα κβ' στοιχεία εισαγωγή δο
lilleræ introductio ad sapicntiam et divinam do κεί είναι εις την σοφίαν και τα θεία διδάγματα τους
cirinam his formis impressam hominibus esse χαρακτηρσι τούτοις έντυπούμενα τους ανθρώποις ούτω
videntur; sic ad sapientiam Dei et rerum notitiam στοιχείωσίς έστιν εις την σοφίαν του Θεού , και είσα
fundamentum suni alqne introductio libri Scriplu γωγή εις την γνώσιν των όντων τα κβ: θεόπνευστα
ræ duo et viginti. βιβλία.

529 E COMMENTARIO IN PSALMUM PRIMUM .

Sunt aulem viginti duo libri juxta Hebræos hi : B Είσι δε αι είκοσι δύο (34 ) βίβλοι καθ ' Εβραίους
Primus qui a nobis Genesis dicitur, ab Hebræis αίδε» η παρ' ημίν Γένεσις επιγεγραμμένη , παρά δέ
autem , ex ipsius libri initio desumpta appellatione, Εβραίους , από της αρχής της βίβλου , Βρεσίθ , όπερ
vocatur Bresith, quod idem est ac , «In principio.) εστιν, « Εν αρχή " Έξοδος , Ουαλεσμώθ , όπερ έστι ,
Exodus deinde , Hebræis Vellesmoth , id est , « llec • Ταύτα τα ονόματα , Λευϊτικόν , Ουίκρά , « Και
sunt nomina, 1 Terlius Leviticus, Hebræis Vaicra , εκάλεσεν , 'Αριθμοί , 'Αμμεσφεκωδείμ: Δευτερονό .
id est , i El vocavil . » Quartus Numeri, Hebreis μιον, " Ελλε αδδεβαρίμ , « Ούτοι οι λόγοι , Ιησούς
Haminispbecodim . Quinlus Deuteronomium , lle υιός Ναυή , Ιωσούε βεν Νούν : Κριται , Ρουθ , παρ'
bræis Helle haddebarim , id est , « Hæc sunt verba . ) αυτοίς εν ενί Σωφετίμ: Βασιλειών πρώτη , δευτέρα ,
Sexlus, Jesus filius Nave, llebraice Jeliosue ben παρ' αυτούς έν, Σαμουήλ, « ο θεόκλητος και Βασιλειών
Nun . Septius , Julices, el Ruth, unico volumine τρίτη , τετάρτη εν ένι , Ούαμμέλεχ Δαυίδ , όπερ έστι,
apud Hebræos comprehensi, quod appellant Sophe « βασιλεία Δαυίδ : Παραλειπομένων πρώτη , δεν
tim . Octavus, Regnorum liber primus el secundus : τέρα εν ένι , Δίβρη αλαμίμ , όπερ έστι , « Λόγοι ημε
qui apud eos unicual volumen constituunt , quod ρων: » " Έσδρας πρώτος και δεύτερος εν ενί , Έζρα,
dicitur Samuci, hoc est , « Vocalus a Deo . - Nonus, ό εστι « Βοηθός: • βίβλος Ψαλμών , Σέφερ θελλία
Regnorum liber tertius et quartus , quos ipsi etiam C Σολομώντος Παροιμίαι , Μισλώθ · Εκκλησιαστής,
in unum yolumen redigunt , el Vammelech David Κωέλεθ : 'Ασμα ασμάτων , Σιρ ασσιρίμ : Ησαΐας, Ιε
indigilant, lioc est , « regnum David . 1 Decimus, σαΐα : Ιερεμίας , συν Θρήνους, και την επιστολή εν ένι,
Paralipomenon liber primus et secundus, uno apud Ιερεμία : Δανιήλ, Δανιήλ: Ιεζεκιήλ , Ιεεζκήλ: "Ιώβ,
illos contenti volumine , quod vocant, Dibre haja Ιώβ: Εσθήρ , Εσθήρ. "Έξω δε τούτων εστι τα
mim , hoc est , « Verba dierun O Undecimus, Esdras Μακκαβαϊκά , άπερ επιγέγραπται Σαρδήθ Σαρβανε
primus el secundus, qui apud eos unicum conficiunt έλ.

(51 ) Η κατεχρήσατο. Καταχράομαι, pro χράομαι,
Græci usurpant. Origenes lom . v in Joani., tñ oe
δομένη σου συνέσει καταχρησάμενος εις δέον. Ει in
« pist. ad Gregorium Thumalurguin : 'Αλλ' εγώ τη
πάση της ευφυΐας δυνάμει σου έβουλόμην καταχρή
caoba l r
. UL abulo pro ulor apud Cicer onem ali ſero repelil Bilarius in prologu ad lib , i Psalm .,
um
qnando , et sæpe apud Hieronym . Id proplerea
nolaluir a me, quod aliquibus fraudi ſuisse sciam . D lantur, ut Moysi sint libri quinque, Jesu Nave seslås,
HUETIUS.
(52) Ουκ αγνοητέον , etc. Loci lujus pars reperi
lur apud Eusebium lib . vi Histor., cap . 25, el Nice
phorum lib. v, cap . 16, el Suidam in voce '2pré
νης. Αpud eos legitur : τας ενδιαθήκους βίβλους ,
quamvis in Philocaliæ codice Thuanæo, el in anti
quo altero quo in Suecia usus sum legitur : tàçèv
διαθήκη βίβλους: ενδιάθηκος λόγος Ηesyclio est πάς
Érypantos, quæ significatio locum bic babere non
polest, cum de libris agalur. Recle interpretes uno
consensu verterunt : Veleris Testamenti libros. lo.
(53 ) Είκοσιν , όσος ο αριθμός . Sic recle habent
Eusebius et Suidas ; Philocalia autem : είκοσιν , οίς ο
ίσος αριθμός . Πunc porro locum al suos usus acconi
modavil Hilarius prologo in librum Psalmorum ,
1η. 14 .
(54) Εισί δε αι είκοσι δύο, etc. Ηec ad verbum
num . 15 : lla secundum traditiones velerum depå.
Judicum et Ruih seplimus, primus el secundus Re
gnorum in octavum , terlius el quartus in nonum.
Paralipomenon duo in decimum sint, sermones dierum
Esdræ in undecimum , liber Psalmorum in duodeci
mum , Salomonis Proverbia, Ecclesiastes, Canticum
canticorum in tertium decimum , el quartum deci
mum , el quintum decimum , duodecim aulem Propheie
in sextum decimum , Isaias deinde el Jeremias ctm
lamentatione ei epistola, sed el Daniel et Ezechiel al
Job el Esther viginti et duum librorum numerum co
summeni.
 1085 SELECTA IN PSALMOS. PSAL . I. 108 €
librum , quem vocant Esra , id est , « Ailjutor. , Duodecimus liber Psalmerum , Hebræis Sepher lehil
lim . Decimus lerijus Proverbia Salomonis, llebræis Misloth . XIV , Ecclesiastes, llcbræis Coheleih . XV ,
Canticum canticorum , Hebræis Sir hassirim . XVI , Isaias, Hebræis lesaia . XVII , Ieremias cum Lamen
lationibus el epistola , in unum compactis volumen , quod ipsi vocant Irmia . XVIII , Daniel, Hebræis Da .
niel. XIX , Ezechiel apud Hebræos Jeezchel. XX , Job, eodem apud Hebræos nomine insignitus. XXI ,
Esther, quomodo eliain Hebræi vocant. Extra horum censum sunt libri Machabæorum , qui in
scribuntur , Sarbes Sarbaneel.

ΨΑΛΜΟΣ Α ' . PSALMUS I.

Μακάριος ανήρ ος ουκ επορεύθη εν βουλη ασε- A
βών , κ. τ. ε. Ποίαν (53 ) έχρήν είναι Ψαλμών αρχήν
ή την του κατά τον Σωτήρα ανθρώπου τον μακαρισμόν
περιέχουσαν , και τους επαίνους αυτού εν αποχή μεν
των χειρόνων, μελέτη δε και πράξει των βελτιόνων,
και τη εξομοιώσει τη προς τον Μονογενή ; όστις, σοφία
ών, ξύλον μεν ζωής εν Παροιμίαις είρηται υπό Σο
λομώντος , νύν δε ξύλον πεφυτευμένος και παρά τας διεξ-
όδους των υδάτων , και όντων λόγων διεξοδικών, ή νόμω
διαλεκτική διαιρετών· ου ξύλου καρποί μεν τα προη
γούμενα δόγματα , φύλλα δε αι λέξεις και τα ρητά.
Τού αυτού . Βουλή ασεβών εστι λογισμός εμπαθής
αισθητοις πράγμασι τον νούν προσδεσμών. Ουκ είπε
δε, « άνθρωπος , και άλλ ' ο ανήρ , και ότι πρός αγώνας και
τάλας και μάχας τάς υπέρ αρετής καλεί και βούλε
ται και τας γυναίκας αρρενώπους και άνδρείας είναι.
Μακαριότης δε, ψυχής απάθεια μετά γνώσεως των
όντων αληθούς. Καθέδρα λοιμών εστι λογικής ψυχής
έξις χειρίστη , καθ' ήν και τους άλλους διδάσκει και
νομικοί , οι και κληθείεν αν ασεβείς και λοιμοί, και
αμαρτωλοί .
Και εν όδω αμαρτωλών ουκ έστη , και επί καθέ
δρα λοιμών ουκ εκάθισεν, κ . τ . ε . Γενικώς τρία
εστίν (56) : ήτοι γάρ την αρχήν ουδέ επαγγέλλεται
τις αλήθειαν, αλλ' ώς έτυχεν , εαυτόν εκδούς τοίς μα-
ταίους και ανεξετάστους πάντη διαλογισμούς της καρ-
δίας αυτού , δίκην αλόγου βοσκήματος φέρεται , ουχ
έστηκώς , ουδ' έπερειδόμενός τινι, και διά τούτο ους
καθιζόμενος , όστις πορεύεσθαι λέγεται εν τη βουλή των
ασεβών. Εν οίς βουλεύονται οι ασεβείς , ου μετά δο-
κούσης σκέψεως προσέρχονται, όσα νομίζεται τοίς
απαιδεύτοις καλά, θηρεύοντες. " Η εν τη αληθεία δο
κων εστάναι , ού κατά την αληθή διδασκαλίαν βιους,
αμαρτωλός μετά αμαρτωλών εστιν , ζητών των νο
μιζομένων εν αληθεια είναι τους χείρονας, και διά
τούτο εν όδω αυτών έστηκώς . "Η κατά το τρίτον των
εν τη προκειμένη λέξει της Γραφής , εν ψευδέσι τισι
δόγμασι ταύτα υπολαμβάνων είναι τάλη ή , φησιν
αναπαπαύσθαι , και ουκέτι χρήζειν πορείας και στάσεως,
σχήμα τι περιεχούσης του μηδεπώποτε πεπληροφο
ρημένου περί των Γραμμάτων . Και ούτος επανα
παυόμενος τη καθέδρα των λυμαινομένων καθέζεται.
Proν . Πι , 18 .
(55 ) Prius fragmentum exhibet codex Arglicanus D
Rie 4 , partique Corderius; alterum prodit e · buuntur in codice Barocciano 235, el initium habc .
$ beslis Grabii, ei Latine exstat in Catena Danielis Tur in Calena Burbari.
Barbari,
VERs . 1. Bealus vir qui non abiit in consilio
immpiorum, etc. Quodnan aliud oportebat Psalmo
rum esse initium , quam illud quo is qui in Salva
ιore eral liomo, beillus simul praulicatur et lauda T
lur, quod a malis abstinueril , magnoque animi
studio egerit meliora , el similis factus sit Unige .
nilo , qui sapientia cum sit , lignum quidem vitæ in
Proverbis dictus est Salonionis 1 , nunc autemdignum
plantalum • secus decursus aquaram , ο Οrationum
nempe quibus aliquid percurritur, quæque lege
dialectica dividuntur : cujus ligni 530 fruclus
sunt præcipna dogmata ; folia autem , dictiones el
verba .
Ejusdem . Consilium impiorum est ratiocinatio
male affecia , quæ sensibilibus rebus menlem illi
gal. Non disit autem , < bealus homo, , sed, bea
B
lus vir, ' quoniam ad prælia , decertationes et
pugnas pro virtule suscipiendas horlalur, vultque
mulieres et mares esse el viriles . Est autem beati -
tudo apailia quedam cum vera rerum cognitione .
Cathedra pestilentie pessimus quidam rationalis
animæ habitlis est quo alios docel . Qui sunt a
lege , cos forle vocare poteris impios , pestes et
peccatores .
Ei in via peccalurum non stetit , el in cathedra
pestilentio non sedit , etc. Generalim tria sunt : vel
enim omnino non profitelur quis veritalem , sed , ut
Γors tulit, seipsum vanis et inexploratis cordis sui
cogitationibus tradens , instar brute peculis fertur,
non stans neque re quapiam innixus , el propterea
non sedens :qui quidem in consilioinipiorum abire
dicitur . Porro impii ad consilium ne in speciem
φuidem considerale accedunt , sed quecunque impe
rili bona existimant, ea sectantur. Vel qui in veri
lale videtur slare, non autem secundum veram
doctrinam vivil , is peccator cum peccatoribus est,
eorum qui in veritate esse putantur, deleriores
quærens, et propterea in via corum slans. Vel
juxta ferlium genus eorum qui propositis Scripturæ
verbis commemorantur, qui falsa quædam dogmala
vera esse putat , is in illis ail se requiescere , nec
sibi amplius opus esse ut anibulet aut slel, ad illius
ſere instar quem sacrarum Lilleraruin nunquam
salielas cepit . Hic requiescens in cathedra pestilen
tium sedel . De quibus autem vox , ( pestilentia, ,
(56 ) Γενικώς τρία εστίν, etc. Origeni hee tri
1087 EX ORIGENE

prelicatur , iis non sine consilio altera , • derisor, » Α Καθ ' ών δε η « λοιμος και προσηγορία, κατά τούτων και
ab aliis interpretibus tribuitur. Reliquos enim , et ή « χλευαστής και ουκ ασκόπως παρά τους ετέροις είρτ.
maxime eos qui secundum sanam doctrinam cre ται . χλευάζουσι γάρ τους λοιπούς, και μάλιστα τους
dunt, derident ii qui in seipsis sapientes sunt , et κατά τον υγιή λόγον πεπιστευκότας οι εν εαυτούς
coram se prudentes. σοφοί , και ενώπιον εαυτών επιστήμονες.
Vens . Z. Sed in lege Domini voluntas ejus , el in 'Αλλ' ή εν τω νόμω Κυρίου το θέλημα αυτού,
lege ejus mediiabilur die ac nocte , elc . Meditalur και εν τω νόμω αυτού μελετήσει ημέρας και γι
Jogen Donini die ac nocle , Που φui verla legis κτός, κ . τ . ε Μελετά τον νόμον (57) Κυρίου ημέρας
sine operibus suie memoriæ mandal; sed qui medi και νυκτός, ουχ ο τάς λέξεις του νόμου χωρίς των και
lando pervenit ad opera ipsis consentanea , donec αυτάς έργων εις το μνημονεύσαι αναλαμβάνων , αλλά
per assiduam operum quæ lex præcipit, medita και ο επί τα κατάλληλα έργα ερχόμενος με μελετητές
lionem promplus efficialur ail præstanda omnia quæ αυτών, έως δια της συνεχούς των κατά τον νόμον ές
sccundum legem perfecte viventi incumbunt. Sic γων μελέτης γένηται ευχερής, αποδιδούς πάντα τα
cnim fieri poterit , ut quis tota die ac nocle Dei επιβάλλοντα των κατά τον νόμον τελείως βιoύντι. Ού
legem meditelur. Sive enim comelat, sive bibal, τως γάρ έσται δυνατόν το δι' όλης της ημέρας και
sive aliud quid facial, juxta φuod dictum est a livino Ενυκτός μελετών τον του Θεού νόμον. Είτε γάρ έσθίει,
Apostolo ? , is qui ejusmodi est , omnia ad gloriam είτε πίνει , είτε πάν ότιoύν πράττει κατά το λεγόμε
Dei facit, ita ut somni etiam tempore qui pro νον παρά τω θείω 'Αποστόλω, πάντα εις δόξαν Θεού
531 necessilale sumitur, allentio el ad ipsum ποιεί ο τοιούτος ώστε και εν τω του ύπνου καιρού
perlineal, el ad phantasias quæ iu ipso occurrunt. κατά το δέον γινομένου της προσοχής και επί τούτον
llinc solvitur illud apostolicum de quo interdum φθανούσης, και επί τας φαντασίας τας εν αυτώ. Διά
ambigitur :: 1 Sine intermissione orale. » Qui τούτου λύεται και τα παρά τω Αποστόλω άπορούμενα
fiet enim ul dormiens, aul humanum aliquod offi λέγοντι : « 'Αδιαλείπτως προσεύχεσθε . » Πώς γάρ
ciu :11 præslans , vel corpus suum curans quis orel ? κοιμώμενος τις εξεται , και πράττων τι τών εις αν
Al vero perfectum etiam dicimus clamare ad Do θρώπους καθηκόντων, ή το εαυτού σωμα θεραπεύων ;
minum , ipsumque postulando ad optima quæque 'Αλλά και επί τούτου φαμέν · ότι κέκραγε προς Θεόν ,
concedenda invitare , dum omnia facil secundum και αιτεί αυτόν τα κάλλιστα προκαλούμενος επί το
rationem , ila ut omnis ejus actio sit oratio . Quem παρασχεϊν ο τέλειος, πάντα κατά τον λόγον ποιών,
adınodum autem in meditatione legis non omil ώστε πάσαν αυτού πράξιν ευχήν είναι . "Ωσπερ δε
lenda est vocis istius proprietas , ita quoque mi επί του μελετάν τον νόμον ουκ αμελητέον του αυτού
C
nime negligenda est proprielas orationis, cum me. του ίδικού , ούτως ουχ αμελητέον αυτού του ιδικώς
dilari sil precari ut aliquid faciamus socundum εύχεσθαι , έπει μελετάν έστι και εύχεσθαι πράττειν
legenu Domini . Advertendum vero, num juxta leges ότιoύν κατά τον νόμον Κυρίου . Επιστήσει δέ τις ει
anagoges dies quidem tranquillus, nox vero cala κατά νόμους αναγωγής ημέρα μεν δύναται λέγεσθαι
milosus noster status dici possit, propter lelrici ή απερίστατος ημών κατάστασις, νυξ δε ή περιστατ
tatem . Conandum autem ui in lege mancamus , κή διά το σκυθρωπότερον . Δεί δε εν τω νόμω πειρά
non tantum quando esterna nobis non reluctan . σθαι είναι ου μόνον ότε τα έξωθεν ημίν ουκ αντι
lur , verum etiam quando in lentationes incidi πράττει , αλλά και ότε τους καλουμένους πειρασμούς
mus . περιπίπτομεν.
Vers . 3. Et eril lanquam lignum quod plantatin Και έσται ως το ξύλον το πεφυτευμένον παρά
esl secus decursus aquarum , quod fructum suum da τας διεξόδους των υδάτων , και τον καρπόν αυτού
bil in tempore suo , el folium ejus non defluel, et om . δώσει εν καιρώ αυτού και το φύλλο αυτου ουκ
nia quæcunque faciel prosperabuntur , elc. Illud απορρυήσεται και πάντα όσα αν ποιη, κατει
posthac perpendamus quod Aquila , • transplanta- δωθήσεται, κ. τ . ε . Μετά ταύτα παραληψόμεθα(38)
tum , » dixit . Unde enim lignum, de quo sermo D το παρά του 'Ακύλα λεγόμενον , « μεταπεφυτευμέ
esi , in aquarum divisionibus transplantatur ? Al νον . Πόθεν γάρ το ξύλον, περί ου ο λόγος , με
vero postquam in Patre egil radices , ad beneſa ταπεφυτευται επί ταίς των υδάτων διαιρέσεσιν ; !!
ciendum multis transplantatur , οι alii quoque γάρ ερριζωκός εν τω Πατρί , επ' ευεργεσία πολλών
illius imaginis participes fiant, imaginis, inquam, μεταπεφύτευται , εις το και άλλους μεταλαβείν αυ
quæ in ipsa transplantatione accipitur : non quod του της εικόνος , της κατά το μεταπεφυτεύσθαι
20η sit in Patre (si quidem perpetuo est) , sed quod λαμβανομένης · ουχ ότι ουκ έστιν εν τω Πατ
apud alios quoque sit . Quod si aliter interpretari ( έστι γαρ) , αλλ' ότι και παρ' ετέροις γεγένηται
volueris, lignum est anima a Salvatore assunipla , καθ ' ετέραν επιβολήν η ψυχή εστι του Σωτήρος, εν
quæ hinc in paradisum translata est , ubi post pas έλαβεν , εντεύθεν μεταπεφυτευμένη επί τον παρά :
sionem fuisse et pænitenti latroni parrat Evange δεισον , όπου και το Ευαγγέλιον φησιν αυτών μετά το
5I Cor . 1 , 31. 31 Thess. V, 17 .
(57 ) Μελετά τον νόμον, etc. Corderius habet et hæc exstant in codice Barocciano, el in sebel's
Darbarus. muss . Combefisii, Latine aulem in Catena Barbari.
(58) Μετά ταύτα παραληψόμεθα , etc. Greece lu Calena Curderii Genvaunu tribuuntur.
100 SELECTA IN PSALMOS . PSAL , I. 1090
πάθος γεγονέναι, διηγούμενον αυτόν ειρηκέναι το Α lium ipsum dixisse : « Ηodie mecum eris in para
μετανοήσαντι ληστή : « Σήμερον μετ' εμού έση εν τω diso Dei . , Illuc autem transplantatur, ut qui digni
παραδείσω του Θεού . » Μεταπεφύτευται δε εκεί, ένα sunt esse cum Christo , in rerum contemplatione
οι άξιοι συν Χριστώ είναι φωτίζωνται υπ' αυτού το secundum sapientiam Dei proficientes ab ipso co
της γνώσεως φωτισμό, προκόπτοντες εν τη των guilionis luce illustrentur . Hæc autem sic expo
όντων θεωρία , κατά την σοφίαν του Θεού . Ταύτα suimus, quod « ferre fructum , proprie de arbori.
δε ούτως εξειλήφαμεν , επειδή κυρίως επί δένδρων bus dicalur, i dare » autem ad animalia rationa .
λέγεται το φέρειν καρπόν , το δε διδόναι , και μάλ bília magis pertineat. Jam vero quærendum est an
λον εμψύχοις αρμόζει , και ταυτα λογικούς. Ζητητέον ligno vitæ tempus sit ſerendi fructus : nam asserere
δε ει εστι καιρός το ξύλο της ζωής του καρπού : sapientiam aliquando fructus non habere, nefas
λέγειν γάρ την σοφίαν καρπόν ποτε μη έχειν , ουχ est. Quare non dictum est , quod fructum suum
όσιον · διό ούκ είρηται , και τον καρπόν αυτού ενέγκει ſert in lenipore suo , sed « quod fructum suum da
εν καιρώ αυτού , αλλ' « και τον καρπόν αυτού δώσει bit in lempore suo . , Tempus autem dandi, acci .
εν καιρώ αυτού . Ο Καιρός δε αυτού του διδόναι η pientis est aptitudo. Ad ipsum enim quod attinet,
του λαμβάνοντός έστιν επιτηδειότης . "Οσον γάρ το semper dare paralum est. Si enim dispensa :ores
επ' αυτώ, έτοιμόν έστιν αεί διδόναι τον καρπόν αυ- B Verthuan vult esse fideles et prudentes , ita ut non
του. Ει γάρ τους οικονόμους και Λόγος θέλει πιστούς simpliciter conservis dent 532 demensun , sed
είναι και φρονίμους , ούχι απλώς διδόντας το σιτο dent in tempore, quanto magis fideliter simul ac
μέτριον τους συνδούλοις , αλλ' εν καιρώ διδόντας , prudenter proprios sapientia dispensabit fructus ?
πόσω μάλλον η σοφία πιστώς άμα και φρονίμως Idem est illi tempus dandi, quod ei qui accipit , ac.
τους ιδίους οικονομήσει καρπούς ; Ο αυτός δε καιρός cipiendi . Quid sit autem folium ligni vitae , id est
εστι του διδόναι , ώσπερ και το λαμβάνονται του λα sapientiæ , quod non defluit, consideratione dignum
βείν . Τί δε το φύλλον της ζωής , τουτέστι της σο csi , sed aliunde illud non licet accipere quain ex
φίας, ουκ απορρεύσον , κατιδείν άξιον · ουκ άλλοθεν aliqua rerum physicarum peritia . Constat Opificem
δε λαβείν αυτό έστιν ή μετρίως τους φυσικούς επι ob fructus præcepisse ut arbores frucliiosx produ
διατρίψαντας. Δηλον δε , ότι διά τους καρπούς τα cerent fructus quorum causa quæ illis utilia erani,
καρποφόρα δένδρα και Δημιουργός εκέλευσε βλαστή- consequenter fecit . Fructus ut conserventur , indi
σαι, δι' ους τα εκείνους χρειώδη κατ' επακολούθησιν gent foliis quibus legantur. Hæc in ea quæ univer
πεποίηκε. Χρεία δε σκέπης τους καρπούς της από sis prasidel, sapientia videre est , in qua omnium
των φύλλων φυλακής ένεκεν . Ταύτα ούν και επί της Opifex cuilicla fecil. Alia enim præcipue fiunt, alia
C secundum consequentiam ob præcipua. Priecipue
περί των όλων σοφίας έστιν ιδείν, εν ή τα πάντα και
animal rationale , ob commodum aulem ejus be
των όλων Δημιουργός πεποίηκεν . "Α μεν γάρ προη
γουμένως γίνεται , και δε κατ' επακολούθησιν διά τα stix el fructus terræ . Forle ergo illorum quæ præ
προηγούμενα. Προηγουμένως μεν γάρ το λογικών cipue facta sunt, rationcs, fructus sunt ligni vilæ ;
ζώον, διά δε την αυτού χρείαν κτήνη και τα από της eorum vero quæ ob illa facta sunt, rationes, folia
γης φυόμενα . Μή ποτε ούν οι μεν λόγοι των προη sunt , quorum nullum inutile , nullum contemnen
1
γουμένως γεγονότων οι καρποί είσι του δένδρου της dum tanquam vile , ut præ incuria cadal el delluat.
ζωής: τών δε διά ταύτα κτισθέντων τα φύλλα , ών Id adhuc potiore jure dici potest de his quæ se
ουδέν μάταιον εστιν, ουδε εξουθενείσθαι πάντη άξιον quuntur : « et omnia quæcunque ſaciel , prospera
ωςευτελές, ένα έλθη πίπτειν και απορρείν μή φρου bantur. , Licet enim ad quædam necessaria lili
ρούμενον. Και έτι μάλλον το εξής: « Και πάντα όσα eliain omnibus quæ ex consequentia fiunt. Fructus Η
αν ποιή κατευοδωθήσεται . » "Έστι γαρ είς τινα Christi erit præcipue doctrina, quæ fortiorum ci
αναγκαία καταχρήσασθαι και πάσι τοις εκ του ακο bus est ; folia vero irrationabilinu esca . Ui fru
λουθήματος γενομένοις . Καρπός δε του Χριστού είη clibus utuntur homines, sic foliis brula . Quosdain
αν προηγουμένως η διδασκαλία , ή των τιμιωτέρων etiam Scripluræ fructus dicere est, quos accipiunt
D
τροφή , φύλλον δε ή των αλογωτέρων τροφή ώσπερ rationabiliores; folia vero, quibus nutriuntur sim
τους καρπούς χρώνται οι άνθρωποι , φύλλοις δε τα pliciores . Illius qui bealus prædicatur et ligno vi
βοσκήματα. Δυνατόν δε και της Γραφής καρπούς læ comparatur fructus dici possunt præcipua ejus
τινας λέγειν , ους εκλαμβάνουσιν οι λογικώτερου opera , nimirum , quidquid boni agil, el amor sa
φύλλα δέ οίς τρέφονται οι απλούστεροι . Του δε μα pientice ; ſolia vero , studia quæ ad vitæ usum alli
καριζομένου και ώμοιωμένου το ξύλο της ζωής neil, qux sane nec ul contemnantur nec lit deci
καρπός μεν λέγοιτο τα προηγούμενα έργα , οίον ευ daul, digna sunt, modo interim accurate atque ad
ποιία , και περί την σοφίαν ασχολία · φύλλα δε τα Dei gloriam omnia faciat . Sic enim omnia quie
βιωτικά αυτού κινήματα , ουδε ταύτα άξια κατα cunque faciet, prosperabuntur .
φρονείσθαι , ουδε απορρείν τω μετά προσοχής και εις δόξαν Θεού πάντα ποιείν. Ούτω γάρ παν οτιούν 1

των πραττομένων υπ ' αυτού κατευοδούται .

Ούχ ούτως οι ασεβείς · αλλ' ή ώς ο χνούς ον VERs. 4. Non sic impii, sed tanquam pulvis quam

• Luc . ΧΧ111 , 43 .
 1091 EX ORIGENE 1009
Projicit ventus, etc. Neque Hebraicus textus ge- Α εκρίπτει άνεμος από πρωσώπου της γης , κ . τ .
minat illud , non sic , ; neque ullus interpre ε . Ούτε το Εβραϊκόν (59) ανεδίπλωσε την λέξιν ,
tum . ούτε των ερμηνευτών ουδείς .
VERS. 5. Ideo non resurgent impii in judicio, elc. Διά τούτο ουκ αναστήσονται ασεβείς εν κρίσει ,
Hoc igitur loco qui ex fidelibus simpliciores sunt, κ. τ . ε. Έντεύθεν (60) οι απλούστεροι των πεπι
maxime freti, impios negant resurrectionis com . στευκότων ορμώμενου νομίζουσι τους ασεβείς της
poles fuluros, neque quid per resurrectionem in αναστάσεως μη τευξεσθαι , τι νοούντες την ανάστα
telligant, aut quale sibi judicium fingant, salis σιν , και ποταπήν την κρίσιν φανταζόμενοι , ου πάνυ
explicant . Nam elsi suam de his sententiam pronun σαφηνίζοντες . Κάν γάρ δοκώσι περί τούτων αποφαί
liare videantur, ex ipsa tamen inquisitione con νεσθαι, ή βάσανος αυτούς διελέγξει τα εξής ακολού
stabil, minime illos quae consequentia sunt posse θως σώζειν μή δυναμένους . Εάν ούν πυνθανώμεθα
servare. Quare si eos interrogemus, cujusnam re τίνος αυτών η ανάστασις γίνεται , αποκρίνονται , ότι
surrectio 533 ſulura sit ; corporum utique re των σωμάτων , ών νυν περικείμεθα. Είτα προσεπ ·
spondeni, quibus modo circumdati sumus : sed in ερωτησάντων ημών πότερον της ουσίας αυτών
stantibus nobis , lotiusne substantiæ necne esse de . όλης , ή ουχί ; πρίν βασανίσαι λέγουσιν , ότι όλης .
beat , antequam diligenter expendant, totius esse Β Εάν δε προσαπορήσωμεν συμπεριφερόμενοι τη
definiunt . Quod si nos ad illorum simplicitatem ακεραιότητα αυτών , εί συναναστήσεται τα απορρεύ
accommodantes iterum dubitando percontemur, num σαντα έν φλεβοτομίαις αίματα , και αι σάρκες, και
una sanguis ille re: lilualur qui secta identidem αι τρίχες αι πώποτε γενόμεναι , ή μόναι αι προς τη
vena defusus est, nec non et caro omnis ac pili , εξόδιο θλιβόμεναι , εις το τώ Θεώ ποιείν (61 ) ά βού
qui unquam enali sunt : an ii duntaxat, qui sub λεται προστρέχουσιν . Οι δε γενναιότεροι αυτών , ένα
exitum nostrum effloruerunt , eo confugiunt, ut Deo μη αναγκάζονται τα αυτά αίματα συναγαγείν τω
.
permillendum esse dicant, ut quæ velit , efficial. At λόγω και πολλάκις αποκριθήναι των σωμάτων ημών
qui magis inter illos strenui sunt , ne sanguinis co συνέβη , φασί το επί τέλει ημών αναστήσεσθαι σώμα .
piam omnem , qui ex corporibus nostris plerumque Προσηπορήσαμεν δε διά το τρεπτής είναι την σω
secrelus est , in unum conferre oratione sua co ματικήν φύσιν , και τοιαύτα ώσπερ εις το ημέτερον
gantur, ejusmodi resurgere corpora predicant , σώμα αι τροφαί κατατάττονται, και μεταβάλλουσε
qualia morientibus nobis exstilerini, contra quos τάς ομοιότητας , ούτως και τα ημέτερα σώματα με
illud insuper objicimus, cum sit corporum palura ταβάλλονται, και εν τοίς σαρκοβόρους οιωνούς και
mutabilis, quemadmodum in corpus nostrum ali θηρίοις γίγνονται μέρη των εκείνων σωμάτων. Και
C
menta digeruntur, similitudinesque transmutant , πάλιν εκείνα υπό ανθρώπων ή ετέρων ζώων εσθιό
ita et corpora nostra converti, el a carnivoris μενα αντιμεταβάλλει, και γίνεται ανθρώπων ή ετέ
avibus , ſerisque depasta corporum illorum partes ρων ζώων σώματα και τούτου επί πολύ γιγνομένου
effici. Quæ quidem rursum ab hominibus, aut aliis ανάγκη το αυτο σώμα πλειόνων ανθρώπων πολλάκις
animalibus devorala vicissim mutantur, et homi. γενέσθαι μέρος . Τίνος ούν έσται σώμα εν τη ανα
num vel aliorum animalium corpora fiunt : qua re στάσει ; Και ούτως εις βυθον φλυαρίας ημάς αλό
sæpius repetita , necesse est idem corpus complu γους (62) συμβήσεται εμπίπτειν . Και μετά ταύτας
rium hominum sæpius esse parlem . Cujusnam igi τας απορίας, επί το πάντα δυνατά είναι το Θεό
lur in resurrectione corpus esse debebit ? Ila nos καταφεύγουσι , και λέξεις των Γραφών δυναμένας
velut ratione destiluti in altissimas quasdam pugas κατά την πρόχειρον εκδοχήν υποβάλλειν το νοού
atque ineptias devolvimur. Cæterum post hæc a 10 μενον αυτοίς προφέρονται οίον τήν εν τω Ιεζεχιήλ :
bis objecla , eo demum se referunt, ut omnia Deo • Και εγένετο επ' εμέ χείρ Κυρίου και εξήγαγέ με
possibilia esse dicant, atque ad opinionem suam εν πνεύματι , και έθηκε με εν μέσω του πεδίου , και
quædam Scripluræ testimonia, quæ primo obvio τούτο ήν μεστόν οστέων ανθρώπων . Και περιήγαγε
que sensu illorun confirmare logma videntur, ac- D με επ' αυτά κυκλόθεν κύκλο και ιδού πολλά σφο
commodare nituntur. Quale est Ezechielis illud 8 : δρα επί προσώπου του πεδίου και ιδού , αυτά ξηρά
( El facta est super me manus Domini, el eduxit λίαν . Και είπε πρός μέ • Υιε ανθρώπου , ει ζήσεται
me in spiritu , et posuit me in medio campi , et hic τα οστέα ταύτα ; Και είπον· Κύριε ο Θεός, συ
eral plenus ossibus hominum . El circumduxit me επίστασαι ταύτα. Και είπε πρός μέ • Προφήτευσον ,
ad ea per circuitum ; el ecce mulla valde in super υιε ανθρώπου. Και είπον προς αυτά . Τα οστέα τα
ficie campi ; et ecce ipsa arida valde . Et dixit ad ξηρά ταύτα , ακούσατε λόγον Κυρίου · τάδε λέγει
me : Fili Ιιοιuinis , si vivent Ossa haec ? Ει dixi : 'Αδωναί Κύριος τοίς οστέοις τούτοις : Ιδού εγώ
Domine Deus, tu ipsa nosti . Et dixit ad me : Pro εισάγω εις υμάς πνεύμα ζωής , και δώσω εις υμάς
pheliza , lili hominis. El loculus sum ad hæc : Ossa νεύρα, και επάξω εφ' υμάς σάρκας , και εκτενώ εφ'
arida , audite verbum Domini. Hæc dicit Dominus υμάς δέρμα , και δώσω το πνεύμα μου εφ' υμάς, και
; Ezech. XX.XVII, 1 el seqq .
(59) Ούτε το Εβραϊκόν , etc. Scholion 1stud hæres . LXIV .
Græce exbibent schedie Combefisianae , et Grabia ( 61 ) Post ποιεϊν deest επιτρέπειν , vel qui si
när . In Calena Corderii Genuadjo ascribitur . mile .
(60 ) 11abelur istud fragmentum apud Epiphanium (62) 'Α.1όγους. Forte αλόγως.
1093 SELECTA IN PSALMOS. - PSAL . I. 1004

ζήσευθε· και θήσομαι υμάς επί την γήν υμών , και A Dens ossibus illis : Ecce ego inducam in vos spiri
γνώσεσθε ότι εγώ είμι Κύριος . » Τούτω μεν ούν lum vitæ, el ponam in vobis nervos, el inducam in
πιθανωτέρω χρώνται τη ρητή και άλλα δε λέγουσιν vos carnes, et extendam super vos cutem , el dabo
ευαγγελικά , οίον , ως το , « Εκεί έσται ο κλαυθμός spiritum eum in vos, el vivetis. Ει ponain vos
και ο βρυγμός των οδόντων και το , « Φοβήθητε τον in terra vestra , el cognoscelis quia ego sum Do
δυνάμενον και ψυχήν και σώμα απολέσαι εν γεέννη , minus. 1 Hoc igitur probabilius cæleris lestimo
και το εν τω Παύλο : « Ζωοποιήσει τα θνητά υμών nium est , quæ commemorare solent , præter quod
σώματα, διά το ενοικούν αυτού Πνεύμα εν υμίν. » nonnulla ex Evangeliis expromunt : velut, Ibi
Xρή δε πάντα τον φιλαλήθη κατ' αυτόν (63) τούτοις erit flelus el striilor dentium 6. , liem : « Timele eum
τον νούν επιστήσαντα περί της αναστάσεως αγωνί- qui potest et animann el corpus perdere in gelien
σασθαι , σώσαι τε και την των αρχαίων παράδοσιν , nam ?. Tum illud ex Paulo 8 : « Vivificabil mor
και φυλάξασθαι εμπεσείν εις φλυαρίαν πτωχών lalia corpora vestra , 534 propter inhabitantem
νοημάτων, αδυνάτων τε άμα και Θεού αναξίων . Τούτο ejus Spiritum in vobis . , Verum omnes cos necesse
ούν εις τον τόπον διαληπτέον , ότι πάν σώμα υπό est , qui veritalis studio ducuntur, cum ad ea ani
φύσεως συνεχόμενον της καταταττούσης έξωθέν τινα mum adjecerint, adversus istos de resurrectione
δίκην τροφής εις αυτό , και αποκρινούσης αντί των B contendere ; ut et que a veteribus tradita sunt,
έπεισαγομένων έτερα , ώσπερ τα των φυτών και των retineantur ; idque caveamus, ne in sensuum ina
ζώων , το υλικόν υποκείμενον ουδέποτε έχει ταυτόν. nissimorum ineplias descendamus ; eorum scilicet ,
Διόπερ ου κακώς ποταμός ώνόμασται το σώμα· διό que neque fieri possunt, et divina majestale sunt
τι , ως προς το ακριβές τάχα , ουδε δύο ημερών το indigna . Quocirca sic ad eum Iocum ratiocinari
πρώτον υποκείμενον ταυτόν έστιν εν τω σώματι convenil : corpus omne , quod quidem natura con
ημών · καίτοιγε του οίον ή Παύλου , η Πέτρου , αεί linelut, quæ extrinsecus aliquid ei alimenti asci
του αυτού όντος, ού του κατά ψυχήν μόνου , ής ή scit , proque iis que sufficiuntur , excernit alia : clu
ουσία ούτε δεί καθ ' ημάς , ούτ' έπεισαγόμενον τι έχει jusmodi sunt stirpium corpora , et animalium pars
ποτέ , κάν ρευστή ην η φύσις του σώματος, το το illa cum materia concreta ; nunquam unum idem
είδος το χαρακτηρίζουν το σώμα ταυτόν είναι ώς και que remanere. Unde non male fluvius quidam cor
τους τύπους μένειν τους αυτούς, εις τήν ( 64) ποι pus esse dicitur : quoniam si accurate considere
ότητα Πέτρου και Παύλου την σωματικής παριστά mus, ne biduo quidem prior materia in corporibus
νοντας καθ' ήν ποιότητα και ουλαί εκ παίδων nostris eadem constansque perseveral : cum inte
παραμένουσι τοις σώμασι , και άλλα τινά ιδιώματα, ο rim Paulus exempli gratia , vel Pelrus idem nihilo
φακοί. Και επί τούτοις εί τι εστίν όμοιον τούτο το minus persistal , non moilo si ejus animam species,
είδος , καθ' και ειδοποιείται ο Πέτρος και ο Παύλος , το cujus substantia neque ſuxa est in nobis , neque
σωματικών , και εν τη αναστάσει περιτίθεται πάλιν τη quidquam extrinsecus invectum accipit; sed ob id
ψυχή , επί το κρείττον μεταβάλλον , ου πάντως τόδε præterea , quod tametsi velul in perpetua fuxione
έτι εντεταγμένον το κατά την πρώτην υποκείμενον . sii natura corporis, eadem forma permaneat, quæ
"Ωσπερ ( 63) δε το είδος έστι μέχρι του πέρατος , corporis nostri quasi nota quedam est propria . Non
κάν οι χαρακτήρες δοκώσι πολλήν έχεις παραλλα- aliter atque eedem figurse manent , quae Petri
γήν ούτως νοητέον και επί του παρόντος, είδος Paulique corporain qualitalenm confirmando exhi
ταυτόν είναι το μέλλοντι , πλείστης όσης εσομένης bent ; per quam etiain qualitatem accidit, ut et
της επί κάλλιον μεταβολής. Αναγκαίον γάρ την cicatrices jam tum a pueris in corporibus pernia
ψυχήν , έν τόποις σωματικούς υπάρχουσαν , κεχρή • neant, aliaque nonnulla , que singulorum propria
σθαι σώμασι καταλλήλους τους τόπους. Και ώσπερ sunt , cujusmodi sunt lentigines . Ad haec licet sinai
έν θαλάσση ζήν ημάς ενυδρους γενομένους ει εχρής , lis corporea illa forma sil , qua Petrus Paulusque
πάντως αν έδει παραπλησίαν έχεις και την άλλην polissimum constituitur , idque ipsum, quod in re
ιχθύων κατάστασιν · ούτως μέλλοντας κληρονομείν D surrectione anima denuo tribuitur, sed in melius
βασιλείαν ουρανών , και εν τόποις διαφέρουσιν έσε conversum : non tamen eadem est illa maleria quæ
σθαι , αναγκαίον χρήσθαι σώμασι πνευματικούς , ουχί corpori primum insita fuerat . Αc quemadmodum
του είδους του προτέρου αφανιζομένου , κάν επί το species ipsa ad ultimum usque eadem esl , elsi in
6 Matth . viii , 12. * Μatth . x , 28. 8 Rom . VIII , 11 .
63) Αυτόν . Forte legendum , αυτών . sine dubio pro habitaculi qualitale necessarium vi
( 64) Είς τήν. Forte τους την , etc. derelur habere talem corporis slalum , el compositio
(65 ) "Ωσπερ, etc. Hunc locum in Apologia Pam. nem , qualem habent illa animalia quæ in aquis vi
phili sic vertii Rufinus : Sicul enim in nobis eadem vunt ; ila nunc, cum cælorum habituculum promir
species permanet ab infantia usque ad seneclutem , latur , secundum locorum gloriam consequens est
licel characleres multam videantur immutationem aplindas esse eliam corporum qualitales. Nec ideo
recipere : ita intelligendum est hanc speciem que tamen prior hic species exterminabilur, licet glor.0
nunc inest nobis, ipsam permansuram etiam in (u sior ejus effecla sit permulalio. Sicut enim ipsius Do
luro , plurima lamen immutatione in melius el glo mini Jesu, vel Moysi, vel Eliæ species non erat alia
riosius facla . Necesse est enim animam in locis in transformatione , quam ſuerai unte transforma
corporeis habilantem uti corporibus talibus quæ apta tionem , ila non erit alia sanctorum species , eliamai
sini his locis in quibus degii . Et sicut , verbi causa , multo gloriosior fiat.
si in aquis maris nos habitare, vel degere posceret,
105 EX ORIGENE { 356

gens propriarun formarin, notarumque videatar A ενδοξότερον γένηται αυτού η τροπή · ώσπερ ήν το
esse diversitas ; ita el in eo de quo agimus, intel Ιησού είδος , και Μωϋσέως , και Ηλίου , ουχ έτερον
ligendum est præsentem corporis speciem eamdem εν τη μεταμορφώσει , παρ' ο ήν . Μή πρόσκοπτε τοί
esse cum futura : cum eo tamen , ut incredibilis in νυν , εί το πρώτον υποκείμενον άν τις λέγοι μη
melius sit fulura mutatio . Necesse est enim ani έσεσθαι ταυτόν τότε , όπου ο λόγος τους εφιστάνειν
mam corporeis in locis hærentem consentaneis δυναμένους δείκνυσιν , ότι ουδέ νυν δύναται δύο ημε
sibi uti corporibus. Atque ut si in aquatilium ρών είναι το πρώτον υποκείμενον . "Αξιον δε επιστη
naluram conversos vilam in mari nos degere σαι και το , έτεροϊον μεν σπείρεσθαι , έτεροίον εξ
oporleret , necessarium forel nos alia corpo ανίστασθαι « Σπείρεται γάρ σώμα ψυχικόν, εγεί
rum constitutione, pisciumque simili esse præ ρεται σώμα πνευματικόν . 5 Και επιφέρει πάσιν ο
ditos : ita qui cælorum regni hæreditatem 535 'Απόστολος , σχεδόν την γηίνην ποιότητα ήμάς δε -
adituri sunt , ac diversis in sedibus habitaluri, δάσκων αποτίθεσθαι μέλλειν ημάς , του είδους σωζο
spiritalia quoque corpora habeant necesse est : μένου κατά την ανάστασιν · « Τούτο δε φημι , άδελ
non quod prior exstingualur species , tametsi in φοί , ότι σάρξ και αίμα βασιλείαν Θεου κληρονομήσαι
illastrilis quiddam gloriosiusque mutelur. Quiem ου δύναται , ουδε η φθορά την αφθαρσίαν . » "Ίσως
B
admodum Jesu ac Moysis et Eliæ species in trans μεν γάρ έσται περί του τον άγιον (66) διακρατού
formatione non alia , quam quæ initio erat, exstitit . μενον , υπό του ιδιοποιούντός ποτε την σάρκα : σαρξ
Non le igitur offendal, si quis primam subjectam δε ουκέτι , αλλ' όπερ ποτέ έχαρακτηρίζετο εν τη
materiam non eamdem lunc fuluram dixeril ; cum σαρκί , τούτο χαρακτηρισθήσεται εν τω πνευματικό
ne biluo quidem modo eamdem illam permanere σώματι. Και προς τα βήματα δε των Γραφών , και
posse ratio ipsa declaret , si quis mentem velit ad παρατίθενται οι αδελφοί ημών , ταύτα έστιν ειπείν,
verlere . Animadversione præterea dignum et illud και πρώτον εν τω Ιεζεχιήλ . Επί το όσον (67 ) εφ'
est : diversum seminari corpus, diversuinque re οίς βούλονται οι απλούστερου κατά τάς λέξεις ταύ
surgere : « Seminalur enim corpus animale, re τας , ουδέ ανάστασις σαρκών έσται , αλλά οστέων μό
sürget corpus spiritale . » His omnibus ejusmodi νον , και δερμάτων , και νεύρων . "Αμα δε και υπο
ab Apostolo subjiciuntur , quibus nos lerrenam δεικτέον αυτοίς , ότι συναρπάζονται , ώς μη νενοη
qualitatem sic esse posituros docet, ut ipsa in re κότες το γεγραμμένον . Ου γαρ , ει οστά ονομάζεται ,
surrectione species salva integraque permaneal. πάντως τα οστά ταύτα νοητέον· ώσπερ ουδε εν τώ ,
i lloc autem dico , fratres, quoniam caro et sanguis « Διεσκορπίσθη πάντα τα οστά μου . » Και, « "Ιασαι
regnuin Dei possidere nequeunt , neque corruptio c με , ότι εταράχθη τα οστά μου ,και φανερού όντος του μή
incorruptionem 10. , Eisi enim fortasse eximium λέγεσθαι τα οστά κατά την κοινήν εκδοχήν. Επιφέ
quiddam sanctorum corpori tribuendum erit , ut id ρεται γούν τώ λόγω: Αρά γε λέγουσιν, « Ξηρά γέ
carnis ipsa proprietas conservei , caro lamen am γονε τα οστέα ημών και ότι « αυτοί λέγουσιν, ότι Ξηρά
plius non erit , sed quod in carne veluit propria γέγονε τα οστά ημών , και θέλοντες ανίστασθαι συνα
|ielam nola erat impressum, hoc idem in spiri- χθέντα ; Αλλά τούτο αμήχανον. Λέγοιεν δ ' άν, ξηρά
lali corpore consignandum erit . Quod vero ad eos γέγονε τα οστέα ημών , εν αιχμαλωσίαις γενόμενοι
Scripluræ locos allinel, qui a fratribus nostris και πάσαν ζωτικών νοτίδα αποβεβληκότες. Έπιφέ
objiciuntiir , ila breviter occurrere possumus ; ρουσι γούν το , « 'Απόλωλεν η ελπίς ήμών : διαπε
atque inprimis ei quem ex Ezechiele proferunt, φωνήκαμεν . » Ουκούν ή επαγγελία της αναστάσεως
Elenim si rudiorum mentem ac scopum velimus του λαού έστιν από του πτώματος , και της οιονεί
allendere , quem in illis proplielie verbis sibi pro- νεκρότητος ήν νενέκρωνται , διά τα αμαρτήματα τοις
posuerunt : consequens est , ne ullam quidem carnis εχθρούς παραδοθέντες . Και οι αμαρτωλοί δε υπό
resurrectionem videri ; sed ossium duntaxat, culi του Σωτήρος λέγονται είναι τάφοι γέμοντες οστέων
cularum algue nervorum . Sed et illud demon και πάσης ακαθαρσίας . Πρέπει δε τω Θεώ ανοίγειν
strandum ipsis est , temere illos in errorem albripi , D τα μνημεία εκάστου , και εξάγειν εκ των μνημείων
dum scripti sententiam nequaquam percipiunt. ημάς έζωοποιημένους, ώσπερ ο Σωτήρ τον Λάζαρος
Neque enim cum ossa nominantur, hæc ipsa que είλκυσεν έξω . Το δε , « Εκεί έσται ο κλαυθμός και ο
habemus ossa par est accipi ; uli neque in his βρυγμός των οδόντων , και προς αυτούς απορητέον, ότι
locis , ubi scriptum est : 1 Dispersa sunt omnia ως εν τούτω τω βίω πάν μέλος είς τινα χρείαν και
ossa mea . , Tum " : « Sana me, quoniam con Δημιουργός κατεσκεύασεν , ούτω και τους οδόντα ;
lurbala sunil ossa mea : ! cum sit manifestum non εις το διακόπτεσθαι την στερεών τροφήν. Τίς ούν
secundum vulgarem notionem ossium nomen χρεία τους κολαζομένους οδόντων ; ου γάρ εις την
tisurpari. Proinde slatim codem in oratione sub γέενναν όντες κατ' αυτούς φάγονται . Και δεικτέον ,
jiingitur 18 : « Eo quod ipsi dicunt : quoniain arida ότι ου πάντα παραλαμβάνεσθαι δεί κατά το κείμε
forta sual ossa nostra . 1 Num hoc igitur dicunt, νον . « Οδόντας γούν αμαρτωλών συνέτριψας , και,
< drida l'acta sunt ossa nostra , , quod eadem in « Τας μύλας των λεόντων συνέθλασεν ο Κύριος . και
9 | Cor. iv , 44 . 10 ibid . 20. 11 Psal . XXI , 15, 12, Psal . VΙ , 3 . 13 Εzecli . XXII , 11 .
(66) Περί του τον άγιον . Forte legenil. περιττόν το των αγίων . Sed lic locus corruptus est.
(67) Επί τό όσον. Forte, Επεί όσον .
 1097 SELECTA IN PSALMOS. PSAL . I. 1098
Τίς δε ούτως ηλίθιος, ως υπολαμβάνειν , ότι , τηρών A unum collecta volunt resurgere ? Αιφui fieri
τα σώματα των αμαρτωλών ο Θεός , τους οδόντας istad non potest . Quare arida ideo s112 dicunt
αυτών συντρίβει μόνον ; "Ωσπερ ούν εί τις, θέλων ossa , quod in captivitatibus diu habili vitalem
ταύτα ούτως έχειν , θλιβόμενος είλκετο επ' αλληγο omnem humorem amiserint. Unde et illud infe
ρίαν , ούτως ζητητέον των κολαζομένων τον βρυγμον runt : « Periit spes nostra : abscissi sumus . » Quo .
των οδόντων , της ψυχής δύναμιν μασητικήν εχού- circa resurrectionis illa populo facta promissio ab
σης , ήτις εν καιρώ του ελέγχου περί των αμαρτη illa ruina, ac velut enecatione, qua velut exstincti
μάτων, κατά τον συγκρουσμών των οδόντων , ως sunt, dum propter scelera in lioslium potestatem
εφρόνησε , βρύξει τους οδόντας . Το δε , « Φοβήθητε traditi sunt, quaedam est excitatio futura . Quinetiam
τον δυνάμενον και ψυχήν και το σώμα απολέσαι εν peccatores a Salvatore 536 sepulcra esse dicuntur
γεέννη, και τάχα μεν διδάσκει , ότι ασώματος ή ψυχή , ossibus, atque omni immunditia plena. Sed illud
τάχα δε δηλοί και ότι χωρίς σώματος ού κολασθή- divine majestati convenit , ut singulorum sepulcra
σεται " περί ου φυσιολογούντες τα περί του είδους palefacial, et nos ad vitam instaurantos e monu
και του πρώτου υποκειμένου ειρήκαμεν. Και το mentis educat, perinde ac Lazarum foras Salvator
παρά τω Αποστόλω δε , « Ζωοποιήσει και τα θνητά extraxit . Jam vero quod hunc locum objiciunt 16 :
ημών σώματα , και θνητού όντος του σώματος, και ου Β ( Ibi erit flelus stridor dentinin , , sic adversus
μετέχοντος της αληθινής ζωής , δύναται παριστά- illos disputandum est : Cum in hac vita membrum
νειν , όπου το σωματικών είδος , περί ου ειρήκαμεν omne ad usum aliquem a summo illo opifice sil
τη φύσει θνητόν όν , « όταν Χριστός φανερωθή ή conditum, tum vero dentes solido cibo commi
ζωή ημών, και και αυτό μεταβάλλει από του είναι nuendo sunt facti . Quid igitur dentibus opus illis
σώμα θανάτου ζωοποιηθέν, διά το Πνεύμα το ζωο . est , qui apud inferos cruciantur ? Non , enim , opinor,
ποιούν εκ του πνεύματος γεγονέναι . Και το , « 'Ερεί quidquam illic manducaturos esse dixerint . Αd hec
δε , Πώς εγείρονται οι νεκροί , ποία δε σώματι έρ docendi sunt, non omnia perinde accipienda esse,
χονται ; » γυμνώς παρίστησιν , ότι το πρώτον υπο ac scripla sunt. Quare alio loco scriptum est 18 :
κείμενον ουκ αναστήσεται . Ει γάρ καλώς ελάβομεν Dentes peccatorum contrivisti . , llem 16 : « Mo
το παράδειγμα , ρητέον , ότι ο σπερματικός λόγος las leonum confregit Dominus, , Nam quis adeo sto
εν τω κόκκο του σίτου δραξάμενος της παρακει lidus est , ut sibi persuadeat Deum reservatis pec
μένης ύλης , και δι' όλης αυτής χωρήσας , περιδρα calorum corporibus solos dentes conterere ? Ut
ξάμενος αυτής του αυτού είδους , ών έχει δυνά igitur qui hæc ila se liabere velit , in angustias
μεων επιτίθησι τη ποτε γη , και ύδατι , και αέρι , ς C conjectus ad allegoricum sensum vel invilus tra ..
και πυρί , νικήσας τας εκείνων ποιότητας, μετα hitur : sic de stridore dentium , in his qui suppliciis
βάλλει επί ταύτην ής έστιν αυτός δημιουργός και atficiuntur , inquirere idem oportet : quatenus
ούτως συμπληρούται ο στάχυς είς υπερβολήν δια anima commandendi nonnullam vim habel, qua
φέρων του εξ αρχής κόκκου , μεγέθει και σχήματι , ultimo illo judicii tempore, cum de peccatis
και ποικιλία . quæstio habebitur, perinde ut collidi denles so
lent, ila tum dentibus quodammodo stridebit. Illud vero 17 : « Timele eum qui potest animam et
corpus perdere in gehennam , » forte id unum nos docet , expcrlem esse corporis animam ; aut illud
insuper, animam sine corpore nullas pænas esse persoluturam . De quo corpore quæ ad speciem ,
ac primam subjeclam maleriam altinebant , paulo ante naturali ratione disseruimus. At vero dictum
illud Apostoli 18 : « Vivificabit el mortalia nostra corpora ; ) cum nostrum mortale sit corpus , nec
veræ vitæ particeps, islud ipsum declarare potest : corpoream banc speciem de qua antea dixinius,
quæ natura mortalis est : « Cum Christus apparuerit vila nostra ' , ; el ipsam ab eo slalii , quo
peccati corpus erat, esse mutandam ; posteaquam scilicet ab vivifico Spiritu ad vitam restitula ſueril,
atque in spiritalen naluram transierit. Præterea islud ipsum 30 : « Sed dicel aliquis : Quomoclo re
surgunt mortui, aul quali cum corpore venient ? , palam illud ostendit, primam subjectam materiam
nullo modo resurgere. Nam si recte propositum ab Apostolo exemplum accipimus , dicendum est : se
minis naturam , quæ frumenti grano insita est , vicina correpta materia , lolam illam pervadere, atque
illius pariter correpta specie , vires suas in id , quod ante lerra , aqua , aer, ignisque fuerat , transfundere ,
earunique superalis qualitatibus, in illam ipsam , cujus est artifex, convertere : alque hoc modo per •
fici spicam , quæ a priore grano mirum in modum , el magnitudine, et figura , et varietate dissideal .

Τού αυτού . Κρίσις εστί ( 68) δικαίων μέν ή από D 537 Ejusdem. Justοrum quidem judicium , est
πρακτικού σώματος επί αγγελικά μετάβασις : ασε transitus ab operoso corpore ad angelica corpora ;
βών δε από πρακτικού σώματος επί σκοτεινά και impiorum vero judicium , ejl ab operoso corpore
ζοφερά μετάθεσης σώματα . Εγερθήσονται γάρ οι in lenebrosa et obscura corpora permutatio. Re

και 16 Malli.ν111 , 12. 15 Psal . 1 , 8. 16 Psil . L911 , 7 . 17 Matth. Χ , 28. 18 Rom . VΙΙ , 11 . 19 Col. 1ΙΙ, 4 .
20 ΙCorr . XV , 35 .
( 68) Κρίσις εστί, etc. Descripta sunt e schedis Ernesti Grabii , et Cornluefisii , Latineque exstant
apau Barbarum .
35
PATROL . GR. XII .
 1009 EX ORIGENE 1100
Surgent enim imp :, non in priori , sed in secundo Α ασεβείς ουκ εν τη προτέρα κρίσει , αλλ ' εν τη ευ
judicio . τέρα.
Vers. 6. Quoniam norit Dominus viam justorum , " Οτι γινώσκει ο Κύριος δεν δικαίων , και αές
el iler impiarum peribil. Malum nullum a Deo , sed ασεβών απολείται . Ουδέν υπό Θεού γινώσκεται ( 69)
justorum via cognoscitur " . « Novit , enim « Do φαύλον , αλλ' ή των δικαίων δός . « Έγνω ) γάρ
minus qui sunt ejus. » Justoru m vero via est ille • Κύριος τους όντας αυτού . » Οδός δε δικαίων ο εε
qui dixit " : « Ego sum via , , de quo etiam dicitur 23 : πών: « Εγώ είμι ή οδός , και περί ου λέλεκται :
Videle quæ sil via bona. , Impiorum autein via « "Ιδετε δε ποία έστιν η οδός ή αγαθή . Ο Οδός δε
est illa in qua ambulant qui de Crealore male lo ασεβών ήν δεύoυσιν οι κακολογούντες τον Δημιουρ
quuntur. Ignoral nec novil mala , non quod non γόν . Αγνοεί δε και ου γινώσκει τα κακά , ου το δυ
possit omnia comprehendere et intelligentia sua νασθαι αυτόν περιδράξασθαι πάντων , και περιλαβείς
Assequi ( lioc enim de Deo cogitare nefas ) , sed quod τη διανοία αυτού (τούτο γάρ αθέμιτον και λογίζεσθαι
cognitione ejus indigna sint . Ιdcirco forte (audacler περί Θεού ) αλλά το ανάξια είναι της γνώσεως αυ .
enim dicendum est ) interrogat de iis quæ non no του . Τάχα διά τούτο τολμηρότερον δε αυτό έρεί ο λό
vil . Ubi enim Adam peccavi , l non novil eum , ne γος ) πυνθάνεται περί ών ουκ οίδεν · όταν γάρ αμάρτη
que locum in quem cecider al Deum fugiens . Qua- Βο 'Αδάμ , ουκ οίδεν αυτόν , ουδε τον τόπον εις ον εκ
propler ail " : Adam , ubi es ?, Sic et in Evan πέπτωκε φεύγων από Θεού . Διό φησιν: « Αδάμ, που
gelio interrogat de iis que non novit quod cogni- εί ; » Ομοίως δε και εν τω Ευαγγελία πυνθάνεται
lione sua indigna sint. Quia enim non noverat de περί ών ουκ οίδεν, ουκ όντων αξίων της γνώσεως αυτού .
monium , neque nomen ejus, interrogat quod no Eπει γάρουκ οίδε το δαιμόνιον, ουδε το όνομα αυτού ,
snen ejus sit , et audit 25 : « Legio mihi nomen esl . ) πυνθάνεται τί το όνομα αυτού , ότε εκείνο αποκρίνε
Et priusquam mulier sanguinis profluvio laborans ται , ότι , « Λεγεών όνομά μου . 5 Και πριν την άφεσιν
remissionem peccatoruin oblineal , interrogat di την περί της σωτηρίας λαβείν την αιμορροούσαν ,
cens * : « Quis me leligii ?, Viam igitur iniquorum πυνθάνεται λέγων : Τίς μου ήψατο ; » Την οδών
ignorat Deus, justorum vero novil . Quis autem via ούν των αδίκων ο Θεός αγνοεί, την δε των δικαίων
justorum , nisi ille qui dixit : « Ego sum via , ) γινώσκει. Τίς δε η οδός των δικαίων ή ο ειπών :
quem novit Pater ? « Nemo enim novit Filium nisi • Εγώ είμι ή οδός , Σον γινώσκει ο Πατήρ ; « Ού
Pater 87. » Cælerum ad illa quæ de cognitione et δείς γαρ έγνω τον Υιόν ει μή ο Πατήρ. ) Αρμόσει
ignorantia Dei dicimus, accommodabuntur etiam ea δε τοίς περί γνώσεως και άγνωσίας Θεού τα συνεχώς
que passim habentur in prophetis de memoria et κείμενα εν ταις προφητείαις ονόματα , μνήμη και λή
C
oblivione Dei . Nain sæpe inter orandum dicitur 18 : θη Θεού . Πολλάκις γάρ εν ευχαις είρηται το « Μνή
« Memor eslo mei, , et , « Quare oblitus es pauperla σθητί μου · και , « "Ίνα τιεπιλανθάνη της πτωχείας
lis nostræ ? , UL enim a sua memoria peccanles ημών ; » Απορρίπτει γάρ της εαυτού μνήμης τους
amovel , sic rursus pænitentes recipit et eorumi me αμαρτάνοντας : ώσπερ πάλιν πρoσίεται τους μετα
moriam iterum sumil, νοούντας, και αναλαμβάνει τούτων την μνήμην.

PSALMUS II. ΨΑΛΜΟΣ Β' .

Vers. I el 2. Quare fremuerunt genles et populi " Ινα τι έφρύαξαν έθνη , και λαοί έμελέτησαν
meditali sunt inania ? Astilerunt reges lerræ , el κενά ; Παρέστησαν οι βασιλείς της γης , και οι
principes convenerunt in unum adversus Dominum et άρχοντες συνήχθησαν επί το αυτό κατά του Κυ
adversus Christum ejus , elc . Cum in exemplaria ρίου και κατά του Χριστού αυτού , κ . τ.ε. Δυσιν
Juo Hebraica incidissemus, in uno quidem secundi έντυχόντες (70) Εβραϊκούς αντιγράφοις , εν μέν τω
psalmi principium invenimus hæc 539 esse , in ετέρω εύρομεν άρχήν δευτέρου ψαλμού ταύτα • εν δε
siltero vero cum priore conjuncta erant. Ει in Acti- D το έτέρω συνήπτετο τώ πρώτω . Και εν ταϊς Πράξεσι
bus apostolorum illud 28 : « Filius meus es lu , ego δε των αποστόλων τό , « Υιός μου εί σύ , εγώ σήμερον
Ιιοιlie genui le , e primo psalmo laudatur. « Sicuι γεγέννηκά σε , και ελέγετο είναι του πρώτου ψαλμού . Ως
Scriptum est , inquit , in primo psalmo , alius γάρ γέγραπται , φησίν, • εν πρώτω ψαλμω Υιός μου
meus es tu , ego hodic genui le . , Verim exempla ει σύ , εγώ σήμερον γεγέννηκά σε. Τα Ελληνικά
ria Cræca hunc secundum esse indicant. lllud au μέντοι αντίγραφα δεύτερον είναι τούτον μηνύει . Τούτο
1em non ignorandum est in Hebraicis exemplaribus δε ουκ αγνοητέον , ότι εν τω Εβραϊκό ουδενί των ψαλ
nulli psalmo numerum apponi , sive primus, sive μών αριθμός παράκειται , πρώτος ει τύχοι , η δεύτε
secundus , sive tertius sit. Cæterum quæ hic de ρος , ή τρίτος . Τί δε τό λέγον αν είη πρόσωπον προ
Christo persona vaticinalur ? Vel Spiritus sancius φητείαν περιέχον την περί Χριστού ; "Ήτοι το Πνεύ
1 Ι1 Τim . 11 , 19. 99 Joon. ΧΙV , 6 . 23 Jerem . vi , 16 . 2 Genes . ΠΙ , 9 . 25 Marc. v , 9 . 26 Luc . 1πι , 43.
17 Μatth . ΧΙ , 27 . 28 Psal . XLIII , 24 . 20 Act. ΧΙΙΙ , 33 .
(69) Ουδέν υπό Θεού γινώσκεται , etc. E codice psalm. I , num . 19 .
Barocciano. Eadem quoad sensum habet Calena (70) Δυσίν έντυχόντες , etc. Ecolice Barocciano ,
Corderii. Laune exstant apud Barbarum , majorque et schedis Combelisii. Laline exstant in Catena Dia
pars iisdem fere verbis reperitur apud Eusebium . nielis Barbari. In Calena Corderii perperam tri
Nonnulla etiam inde arripuit Hilarius, Explanat. in buuntur Georgio .
110 ! SELECTA IN PSALMOS . PSAL . II . 1102

μα το άγιον , ή αυτός ο προφήτης εστίν . Από δε του A est , vel ipse proplieta. A Diopsaliate autem fit
Διαψάλματος μεταβολή γίνεται του λέγοντος · έστι persona mutatio : Christus enim est , ut infra oslen
γάρ ο Χριστός , ως και τούτο παραστήσομεν τας delur, cum singulas voces expendemus. Nec mirum
λέξεις εξετάζοντες . Και ου θαυμαστόν ει εν ενί ψαλ si in uno psalmo non una est persona quie loqui
μω ουχί ένα πρόσωπόν εστι τό λέγον · πολλαχού γάρ lur. lloc enini pluribus in locis videre est , ut infra
τούτο έστιν ιδείν , ως προϊόντες δείξομεν . Και ταύ ostendemus. Interim hæc pro exordio psalmi dicta
τα μεν προ του ψαλμού , κατανοήσωμεν δε τάς λέ sint, nunc ipsa verba discutiamus.
ξεις.
Τού αυτού. Τέσσαρα γένη των ( 71) ανθρώπων Ejusdem . Quatuor hominum genera dicit adver
φησίν ο λόγος επιβεβληκέναι Χριστώ έθνη φρυά sus Christum insurrexisse , gentes quæ fremuerunt
ξαντα κατ' αυτού , και λαούς μελετήσαντας κενά, και contra ipsum , populos qui medilali sunt inania, el
βασιλείς της γης παραστάντας μετ' αρχόντων συν reges lerrie qui adsliterunt cum principibus in
αχθέντων επί το αυτό. Και ήγούμεθα μέν έθνη δηλού unum congregatis. Et arbitramur quidem gentium
σθαι τους αλλοτρίους της πίστεως ανθρώπους, ώσπερ nomine alienos a fide designari homines , quales
τους στρατιώτας τους φρυάξαντας κατ' αυτού τους erant milites qui adversus eum fremuerunt; popu
δε λαούς τους από των φυλών της κατατομής (ού γάρ
B los vero , illos ex tribubus dici qui exsecti erant
κυρίως λεκτέον αυτούς τον Σωτήρα μή προσιεμένους και ( iieque enim proprie dicendum est eos qui Christum
εκ περιτομής ) , οίτινες κενά με μελετήκασι , τον εν non receperunt, ex circumcisione fuisse) , qui qui
τους μελετωμένους προφητικούς λόγοις καταγγελλόμε dem vana meditati sunt cum in perlectis a se pro
νον Χριστόν ου νενοη κότες. Βασιλείς δε της γης και pheticis sermonibus annuntiatum Christum non in
άρχοντες Ηρώδης τε και Πόντιος Πιλάτος , και οι του tellexerunt. Reges terræ el principes erunt Hero
Ιουδαίων λαου ηγούμενοι . Τούτων γάρ και ο θεσπέ de , el Pontius Pilatus, el Judaici populi præsides .
σιος Πέτρος και απόστολος απε μνημόνευσεν οδικώς Horum enini et divus Petrus apostolus speciation
εν ταις Πράξεσι των αποστόλων την προκειμένην meminit in Actibus apostolorum ubi hisce ulitur
χρήσιν παραγαγών. Ει δε και τας αοράτους φίσεις verbis 30. Quod si el invisibiles esse potestales dise
δυνάμεις , ουκ άν αμάρτους . Και ο σοφώτατος γουν ris , non aberraveris . Certe sapientissimus Apostolus
'Απόστολος ου τοσούτον ανθρώπους προσήψε το εσταυ illis mullo magis quam hominibus Christi crucein
ρωκέναι τον Χριστόν , ώς δυνάμεσιν αρχοντικαίς, λέ attribuit dicens 31 : « Sapientiam aulem loquimur
γων : Σοφίαν δε λαλουμεν εν τοις τελείοις · σοφίαν inter perſeclos : sapientiain vero non hujus sæculi,
δε ου του αιώνος τούτου, ουδε των αρχόντων του αιώ neque principum hujus sæculi qui destruuntur ;
νος τούτου , των καταργουμένων· αλλά λαλούμεν Θεού C sed loquimur Dei sapientiam in mysterio , quie abs
σοφίαν εν μυστηρίων, την αποκεκρυμμένην , ήν προ condita est , quam prædestinavil Deus ante secula
ώρισεν ο Θεός προ των αιώνων εις δόξαν ήμών , ήν in gloriam nostram , quam nemo principum hujus
ουδείς των αρχόντων του αιώνος τούτου έγνωκεν ει sæculi cognovit : si enim cognovissent , nunquam
γάρ έγνωσαν, ουκ αν τον Κύριον της δόξης εσταυρω- Dominum glorie crucifixissent. » Quinam enim prin
σαν. » Ποίοι γάρ άρχοντες έσταύρωσαν τον Χριστόν , cipes Christum glorie Dorninuin crucifixerunt , Dei
τον της δόξης Κύριον , οι μη γινώσκοντες την σοφίαν sapientiam non agnoscentes et se quoque sapien
του Θεού , και αυτοί σοφίας τινάς έχειν υπολαμβανόμε tiam quandam babere existimantes , nisi illi qui
νοι , ή οι λεγόμενου εν ταις προφητείαις άρχων βασιλείας in prophetis commemorantur , princeps 539 regni
Περσών , και άρχων βασιλείας Ελλήνων , και κατά το Persarum , el princeps regni Græcorum , el conse
ακόλουθον οι των λοιπών εθνών; « Τα έθνη και τοίνυν quenter reliquarum gentium principes ? ( Gentes ,
« εφρύαξαν " όπερ έστιν , ώς ο 'Ακύλας σαφέστερον itaque frenuerunt, o id est , ut Aquila clarius in
ήρμήνευσεν , « εθορυβήθησαν. » "Έστι δε η λέξις ή Σ, lerprelatus est , I lurbaverunt. » Dictio autem
« έφρύαξαν , και ονοματοπε ποιημένη , και εμφαίνουσα « fremuerunt , » inconditum represental tumultuan
τον άσημον ήχον των θορυβούντων · τοιούτοι γάρ οι lium strepitum , cujusmodi sunt ii qui ex insidiis
σε σοβημένοι κατά τους καιρούς του επιβουλεύειν D concilale feruntur in hostes. Quod si reliqui inter .
υπάρχουσιν κατά των υπ' αυτών πολεμουμένων . Και pretes non vertissent , « lurbaverunt, , et , i lumul
ει μη οι λοιποί ερμηνευται ειρήκασι το , « εθορυβήθη luantur, , ut Symmachus, a verbo, fremuerunt, ,
σαν , και, « κυκή , ως Σύμμαχος , ήν έκλαβείν από του dicere liceret , i sese jaclaverunt, , quod in uno
« έφρύαξαν , και το , « εμεγαλαύχησαν ώς εν ενί των prophetarum putamus his iudicari verbis 32 : « Se
προφητών οιόμεθα τούτο δηλούν την λέξιν ' • Κατά cundum superbiam Jordanis. » Et quoniam aqui
τα φρυάγματα του Ιορδάνου. Και επεί το αρνούμενος negat Filium , nec Patrem habet 33 , » et « qui ,
τον Υιόν , ουδε τον Πατέρα έχει , και ο δεχόμενος και τον Cliristum « recipil, recipil illum qui misit , eum **,
Χριστόν , « δέχεται τον αποστείλαντα αυτόν, και διά τούτο ideo qui militat adversus Christum , erga Patrem
ο κατά Χριστού στρατευόμενος εις τον Πατέρα ασε impius est. Qui ergo ſremuerunt , et inania medi.
80 Acl . V. 31 I Cor. 11 , 6 et seqq . 31 Jerem , x1, 5. Zach . ΧΙ , 3. 33 Joan . 11 , 25. 3* Μatth . x , 40.
(74 ) Τέσσαρα γένη των , etc. E codice Baroccia tem e codice Regio 1818 , in lucem Græce evlidit vir
no , et schedis Combelisij. Liline exhibel Barbarus clarissimus domnus Bernardus Montefalconis prie
in Calena, postremam autem hujus fragınenti par limin . ad Hexapla Origenis, pag . 85.
1103 EX ORIGENE 11/04

tati sunt , et allstilerant in unum ac congregati sunt A βεί. Οι γούν φρυάξαντες , και κενα μελετήσαντες ,
simul, specie quidem contra Christuin soluin lur και παραστάντες επί το αυτό , και συναχθέντες άμα ,
bas moverunt , sic autem quod fecerunt , illis com ένηργήθησαν μεν τώ δοκείν κατά του Χριστού μόνου ,
pulalum est , ac si Patrem ipsum aggressi essent. λελόγισται δε αυτούς και πεποιήκασι πρότερον , κατά
Quapropter dicitur hæc eos egisse « ailversus Do του Πατρός. Διό λέγεται ταύτα αυτούς πεποιηκέναι
minum et adversus Christum ejus . , Operæ autem « κατά του Κυρίου και κατά του Χριστού αυτού.
pretium est scire id quod apud Græcos enuntiatur Ουκ αγνοητέον δε περί του εκφωνουμένου παρά μεν
voce Kúplos, id est « Dominus , , apud Hebræos " Ελλησι τη « Κύριοςκαι προσηγορία , παρά δε Εβραίους
vero voce - Adonai . » Decem enim nominibus apud τη « 'Αδωναΐ . » Δέκα γάρ ονόμασι παρ' Εβραίους
Hebræos Deus appellatur, quorum unum est < Ado. ονομάζεται ο Θεός , ών έστιν έν το « 'Αδωναί , και έρ
nai, , quod interpretatur • Dominus .5 Ει φuolies μηνεύεται « Κύριος. » Και έστιν όπου λέγεται το
apud Hebræos dicitur Adonai, toties apud Græcos « 'Αδωναι και παρ' Εβραίους , και παρ' "Έλλησι • Κύ
habetur Dominus , » Scripturae dictione id signifi- ριος , και της λέξεως της γεγραμμένης εν τη Γραφή τούτο
cante . Quando aulein occurrit lae , apud Græcos απαγγελλούσης . "Έστι δε ότε το Ιαή κείται , εκφω
exprimitur appellatione Κύριος , Dominus , sed νείται δε τη « Κύριοςκαι προσηγορία παρ’ "Ελλησι , αλλ '
non item apud Ηelireos , ut in illo 35: « Laudale Bου παρ' Εβραίους, ώς εν τω Αινείτε τον Κύριον,
Dominum , quoniam bonus est psalmus, , Dominus ότι αγαθός ψαλμός , ο Κύριον γάρ ενθάδε αντί του
enim hoc loco pro lae dicitur , el initium psalmi Ιωή είρηκεν . Και έστιν η αρχή του ψαλμού παρ'
apud Hebræoz est « Alleluia . , Esl etiam apud illos "Εβραίοις « 'Αλλελούϊα , έστι δέ τι τετραγράμματος και
ineffabile quoddam nomen lelragrammaton , id est, ανεκφώνητον παρ' αυτούς, όπερ και επί του πετάλου
quatuor literis constans, in aurea summi sacerdotis του χρυσού του αρχιερέως αναγέγραπται, και λέγε .
lamina inscriplum , el voce « Adonai , enuntiatur , ται μεν τη « 'Αδωναι και προσηγορία , ουχί τούτου γε
licet hoc non scriptum sit in tetragrammato , apud γραμμένου εν τώ τετραγραμμάτω : παρά δε "Ελλησι
Græcos vero exprimitur voce « Dominus. ) Ac in τη « Κύριος και εκφωνείται . Και εν τοις ακριβεστέροις
accuratioribus exemplaribus hoc nomen scripluin δε των αντιγράφων Εβραίους χαρακτηρσι κείται το
est Hebraicis literis, hebraicis quidem antiquis, non όνομα , Εβραϊκoίς δε ου τοϊς νύν , αλλά τους αρχαιο
autem hodiernis. Narrant enim Esdram in captivi . τάτοις. Φασί γάρ τον " Έσδραν εν τη αιχμαλωσία έτέ
tale alios ipsis characteres loco priorum tradidisse. ρους αυτούς χαρακτήρας παρά τους προτέρους παρα
Horum aulem meminimus quia letragrammalon δεδωκέναι . Τούτων δε υπεμνήσθημεν , επεί το τετρα
quod est « Dominus ,•jacet in hoc 26: « Sed in lege . γράμματος ως « Κύριος και κείται εν τω · ' Αλλ ' ή εν
C
Domini; el in boc : Quoniam novit Dominus νόμο Κυρίου » και εν τω « " Ότι γινώσκει Κύριος οδόν
viam justorum ; , el nunc : « Adversus Dominum el δικαίων » και νυν : Κατά του Κυρίου και κατά του
adversus Christum ejus . » Illud autem observandum Χριστού αυτού . » Τούτο δε παρατηρητέον , ότι οι μεν
est Septuaginta el Theodolionem omnia in præle “Εβδομήκοντα και ο Θεοδοτίων πάντα εις τον παρελη
rito exprimere ; Aquilam vero modo in preterito , λυθότα χρόνον, 'Ακύλας δε και μεν εις τον παρεληλυ
modo in ſuluro ; Symmachum autem omnia in præ θότα, και δε εις τον μέλλοντα , Σύμμαχος δε πάντα εις
senti proferre. Solent quippe Septuaginta sepenu- τον ενεστηκότα έταξαν . "Έθος γάρ τοις Εβδομήκοντα
mero quæ 540 de Christo prædicta sunt, ea quasi πολλάκις τας περί Χριστού προφητείας ώς ήδη γε
jam contigissent , enuntiare , ut in illo 37 : « Dede νομένας απαγγέλλειν » καθάπερ εν τω·« "Έδωκαν εις
runt in escam meam ſel , et in siti mea polave . το βρώμά μου χολήν , και εις την δίψαν μου επότισαν
runt me acelo. Diviserunt sibi vestimenta mea , με όξος : διεμερίσαντο τα ιμάτιά μου εαυτούς , και
el super vestem meam miserunt sorlem 38. , Et 39 : επί τον ιματισμόν μου έβαλον κλήρον . » Και : « Λαός ον
« Populus quem non cognovi, servivit mihi, in audi ουκ έγνων , εδούλευσέ μοι , εις ακοήν ωτίου υπήκουσε
tu auris obedivit mihi. , Arbitramur autem eos μοι . και οιόμεθα δε αυτούς, τώ τον Θεόν ειδέναι τα
quia Deus novit omnia antequam fant , ideo que p πάντα πριν γενέσεως αυτών , και τον Χριστόν αυτού ,
ad Christum pertinent el quæ in incarnatione ejus και τα εν τη ενανθρωπήσει συμβησόμενα αυτό , λέ
futura erant , dicere , quod reputarentur jam acci γειν , το λελογίσθαι αυτά ήδη γεγονέναι το τάδε και
disse ei qui hæc vel illa passarus eral . Simili modo τάδε πεπονθότι . Ομοίως δε και εί το Πνεύμα το
el Spiritus sanctus, si quid de illo pronuntiat , id άγιον τα περί αυτού διηγούτο, ώσπερεπί του παρόντος
lanquam in præsenti effert. Non hoc autem dicimus έχει . Ου τούτο δε φαμεν ως ουδέποτε είς μέλλοντα
quasi nusquam in futuro tempore exprimantur que χρόνον εκκλινομένων των προφητευομένων των περί
de eo prædicuntur. « Ecce » enim , inquil 60, intel αυτού : Ιδούν γάρ , φησί , « συνήσει και παίς μου ,
liget puer meus , et glorificabitur , et exaltabitur και δοξασθήσεται , και υψωθήσεται σφόδρα , ») και τα
valde , , etc. εξής .
Vers. 3. Dirumpamus vincula eorum , etc. Viden Διαρρήξωμεν τους δεσμούς αυτών, κ. τ . ε. Δοκεί
lur p : ihi angeli, qui una cum Salvalore descende μου (72) τους συγκαταβάντας το Σωτήρι αγγέλους
» Psal . CALVI , 1 . 36 Psal . 1 , 6 . 37 Psal . LXVII , 22 . 38 Psal. XXI , 19. 39 Psal . XV1, 45 . 50 Isa . LII , 13 .

(72) Δοκεί μοι, ele . Escliedis Gralbii et codice Coisliuiano .

1105 SELECTA IN PSALMOS . - PSAL. II . 1106

αγανακτούντας επί τη κατ' αυτού επιβουλή βασι- A rant, indignabundi ob invisibilium regum ac prin
λέων και αρχόντων των αοράτων ειρηκέναι τους τέσ cipum contra Christum insidias , primos istos qua
σαρας πρώτους στίχους , άμα και επαπoρoύντας τι tuor versiculos pronuntiasse, et simul subdubitasse
δήποτε ταυτα γίνεται . Είτ ' επείπερ αυτοί ήσαν οι ad quid ista fierent. Deinde quoniam ipsi erant qui
τους ανθρώπους δήσαντες , και τον εαυτών επιθέντες homines ligabani, et suum ipsis jugum imponebant,
αυτοίς ζυγών , αποκρίνεται προς τους αγγέλους ο Υιός ait ad angelos suos Filius Dei , adhorlans eos, ul se
του Θεού , προτρέπων αυτούς επί το μιμήσασθαι αυ imilarentur vincula peccatorum disrumpenlem , et
τον ρηγνύντα τους δεσμούς των αμαρτωλών , και jugum ipsorumi projicientem . Dirumpamus et nos
απορριπτούντα τον ζυγόν αυτών. Διαρρήξωμεν και vincula , quibus peccanles ligati sumus , quoniam
ημείς τους δεσμούς οίς εδέθημεν αμαρτάνοντες , ότι funibus peccatorum suorun quisque constringilur.
σειραις των εαυτού αμαρτιών έκαστος σφίγγεται . Και El forle præstal confestim vincula disrumpere ul
τάχα κρείττον το διαρρήξαι τους δεσμούς , ώς Σαμ Samson , quam dissolvere, sicut peccatum Hieroso
ψών, του λύσαι αυτούς, ώς λέλυται της Ιερουσαλήμ lyne solutum fait; quoniam recepit de manu Do
η αμαρτία · ότι εδέξατο εκ χειρός Κυρίου διπλά τα mini duplicia peccata sua. Qui vero predictum ju
αμαρτήματα αυτής. Ο δε απορρίψας αφ ' εαυτου τον gum a se projicit , polest suave Jesu jugum tollere,
προειρημένον ζυγόν δύναται χρηστον Ιησού ζυγόν Bet leve ipsius onus ferre , et fieri subjugale ejus:
αραι , και φέρειν το ελαφρόν αυτού φορτίον , και γε atque discipuli vinculum ipsius solvent.
νέσθαι υποζύγιον αυτού · και λύσουσι τον δεσμόν αυ
του οι μαθηταί .
Τότε λαλήσει προς αυτούς έν οργή αυτού , και Vers. 5. Tunc loquelur ad eos in ira sua , el in
εν τω θυμώ αυτού ταράξει αυτούς, κ . τ. ε . Οι furore suo conturbabit eos , etc. Sermones commi
λόγοι των απειλών (73) , λόγοι εισίν εν οργή απαγ jalorii sunt serinones qui in ira pronuntiantur. Mala
γελλόμενοι. Υπισχνείται δε ο Θεός μετανοήσεις από autem quæ dixerat Deus se irrogalurum , promillit
των κακών ών λαλεί του ποιήσαι , εάν μετανοήσωσιν se retractaturum , si pænitentiam egerint auditores .
οι άκουοντες . Ελάλησε δε εν οργή αυτού διά Ιωνά και Locutus est in ira sua Deus per Jonam Ninivitis " ;
Θεός τοϊς Νινευΐταις · και έπει εν σάκκω και σποδώ et quoniam in sacco el cinere pænitentiam egerunt,
μετενόησαν , ουδέν πεπόνθασιν ών ακηκόασι . Προ nihil passi sunt eorum quæ audiverant. Præscive
εγίνωσκε τε ο Θεός, πέμπων τον Ιωνάν , την επομέ ral nempe Deus, cum Jonam millebat, facturos pac
νην μετάνοιαν · επι σωτηρία δηλονότι αυτόν έπεμπε nitentiam siquidem Jonam iis misil in salutem .
τον Ιωνάν . Τάχα δε και ενθάδε επί σωτηρία λαλήσει Forle vero etiam hic ad salutem loquetur ad ipsos
C
προς αυτούς τους αμαρτάνοντας , εν οργή αυτού . Ού peccatores in ira sua . Non enim dixit : Puniel cos
γάρ είπε : Κολάσει αυτούς έν οργή αυτού και μην in ira sua , etiamsi pænitentiam egerint.
μετανοήσαντας .
Τού αυτού. Διαφέρει δε θυμός οργής (74) , ώς 541 Ejusdem . Cæterum furor (ut aiunt perili
φασι και οι περί τα ονόματα δεινοί, το θυμόν μεν nominum ) diferi ab ira , quod furor ira sit fumi
είναι οργήν αναθυμιωμένην και έτι εκκαιομένην , gans et adhuc accensa , ira vero appelitio vindictæ.
οργήν δε όρεξιν αντιτιμωρήσειως . Οιονεί ούν ατελέ Ergo veluti imperfectior ira est furor , jam autem
στερος της οργής έστιν ο θυμός , και ήδη προς το in perfectione quadam est ira . Nunc vindicia lan
αποτέλεσμα τι εστίν η οργή . Ακουστέον δε της αν quam in utilitatem nostram pro supplicio delictis
τιτιμωρήσεως νυν ως προς την ημετέραν χρήσιν αντί debito, el appetitio pro voluntale accipienda est .
της κολάσεως της επί τοίς ήμαρτημένοις, και της Quod autem furor minor sit ira liquet ex Scriptura
ορέξεως αντί της θελήσεως . "Οτι μέντοιγε και κατά dicente, reprehensionem in furore , castigationem
την θείαν Γραφήν έλαττόν τι εστιν ο θυμός της οργής, in ira fieri. Dicitur enim 41 : Domine, ne in fu
δηλον εκ του λέγεσθαι έλεγχον μέν θυμό γίνεσθαι , rore tuo arguas me, neque in ira lua corripias me . )
παίδευσιν δε οργή . « Κύριε » γάρ , φησί, « μή το p Arguitur is qui adhuc spem habet fore ut sanetur
θυμώ σου ελέγξης με , μηδέ τή οργή σου παιδεύσης verbis absque examine ; cui autem repreheusio non
με . » Ελέγχεται δε ο έτι ελπίδα έχων θεραπείας της profuit, is indigel correptione qua fit lagellis et
χωρίς βασάνων διά λόγου καθαπτομένου · ο δε μηδέν virgis. Correplio autem slalism quide: non videtur
απ' ελέγχου ωφεληθείς χρήζει παιδεύσεως της διά jucunda el citra molestiam , postea vero pacificum
μαστίγων και ράβδων. Πάσα γάρ παιδεία προς το justitia fruclini affert iis qui in ea exerciti fuerint.
παρόν ου δοκεί χαράς είναι, αλλά λύπης: ύστερον δε Ad peccatores igitur quos irridel el subsannat dum
καρπόν ειρηνικών τους δι' αυτής γεγυμνασμένους απο adhuc in peccalis sunt, et præ bebeludine sensuum
δίδωσι δικαιοσύνης. Λαλήσει τοίνυν ο Θεός προς τους de propriis malis tanquam bonis sese efferunt ac
ημαρτηκότας ους εκγελά και μυκτηρίζει έτι όντας gloriantur, loquelur Deus in ira sua, ei illos ostenso
εν τοις παραπτώμασι, και δι' αναισθησίαν μέγα φρο furore conturbabil . Cum enim sermo furore plenus
»: Jon . III . +2 Ps. VI, 1 .
(73) Οι λόγοι των απειλών , etc. E codice Ba ( 74) Διαφέρει δε θυμός οργής , ele. E codice Ba
rocciaio, el é Calena Corderii. Laline exstant in rucciano. Laline habentur in Calena Barbari.
Calena Barbari.
 1307 EX ORIGENE 1108
eis timore queat penitentiam indere , non repente Α νούντας ως επί αγαθούς τους ιδίοις κακοίς , εν τη οργή
infert supplicia et cruciatus priusquam rejecerint , αυτού , και εμφήνας το θυμούσθαι , ταράξει αυτούς.
eari quæ lenioribus remediis proponilur, curatio Ου γαρ αθρόως επάγει , προεπιστρεπτικού λόγου τε
Beni. Quapropter bealus Paulus ad Thessalonicen θυμωμένου φόβο μετάνοιαν αυτοίς εμποιήσαι δυνα
ses scribens de Judæis qui Dominum crucifixerunt , μένου , βασάνους και κολάσεις πρίν απειπείν αυτούς
ait *3 : « Prævenit super illos ira usque in finem . , την διά των φιλανθρωποτέρων θεραπείαν: Θεσσαλο
An που prenantiata per prophetas ira prevenit νικεύσι γούν γράφωνό μακάριος Παύλος περί Ιουδαίων
super illos qui gravissima quæque el acerbissima των σταυρωσάντων τον Κύριον , φησίν : "Έφθασεν
a Romanis perpessi sunt ? επ' αυτούς η οργή εις τέλος . » " Η ουκ έφθασεν επ'
αυτούς διά προφήτας η προαναφωνηθείσα οργή πα
θόντας υπό Ρωμαίων πάντα δεινά και ανήκεστα ;
Vers. 8. Postula a me, el dabo tibi gentes hæredi Αίτησαι παρ' εμού, και δώσω σοι έθνη την
talem fuam , el possessionem luam terminos terræ, κληρονομίαν σου , και την κατάσχεσίν σου τα
elc . Constitulus enim est , quatenus homo, hæres πέρατα της γης, κ. τ. ε . Τέθειται γάρ ώς άνθρω
omnium per dispensationem , ut deinceps , tanquam πος κληρονόμος πάντων οικονομικώς , ένα λοιπόν ώς
B
ad se spectantenn et propriam suam hereditatem , και αυτό προσήκοντά τε και ίδιον ανασύση κλήρον τους
conservarel eos qui in terra sacrilege dispersi erant επί της γης ανοσίως διεσπαρμένους υπό τε του δια
a diabolo , sociisque ejus virtutibus malignis. Quin βόλου και των συν αυτώ δυνάμεων πονηρών · ού και εις
91 peracta jam dispensatione, de nobis ad Patrem πέρας ενηνεγμένου , προς τον εαυτου Πατέρα φησί
suum dicit *' : « Quos dedisti mihi de mundo , lui περί ημών : « Ούς δέδωκάς μοι εκ του κόσμου, σοι
erant , et milhi eos dedisti . » Considera vero quo- ήσαν , και εμοί αυτούς δέδωκας. » "Αθρει δή ούν
modo ad divitias sibi secundum carnem competenles όπως εις τον υπάρχοντα αυτό πλούτον κατά φύσιν
ascendat etiam cum carne . Si enim ii, qui in mundo άνεισε και μετά σαρκός . Ει γάρ ήσαν οι εν κόσμο
erant, Patris erant, utique intelligi possunt etiam του Πατρός, κατά τινα τρόπον νοηθείεν αν του συμ
esse aliquo modo Verbi , cujus consilio cuncta ge βουλεύοντος αυτώ Λόγου : τοιγάρτου και έφασκε »
rit ; siquidem etiam dixil* 8 : Omnia mea lua sunt, « Πάντα τα έμά σά εστι, και τα σα εμά · και δεδο
et tua mea , el clarificalus sum in eis . » Quomodo ξασμαι εν αυτοίς. » Πώς oύν αιτείν προστάττεται ,
igitur postulare jubelur, el accipit quidem in hære και δέχεται μεν εις κληρονομίαν έθνη , κατάσχεσιν δε
dilalem gentes , possessionem vero facil terminos ποιείται τα πέρατα της γης; 'Αποσκιρτήσαντα γάρ
terræ ? Nempe cum hominem a divino servitio ina εξιτήλως τον άνθρωπον δουλείας της υπό Θεού , δια
C
niter resilientem salvari 542 vellet , Genitor ac σώσαι θέλων τούτον Γενεσιουργός και Πατήρ πέ
Pater Verbum unigenitum in mundum hunc misit, πομφεν είς τόνδε τον ενεστηκότα κόσμον τον μονο
ut caro factum , el comprehensum , et Dalura non γενή Λόγον , ίνα γενόμενος σαρξ, και χωρηθείς, και
tulatum, predicarei captivis indulgentiam, el caciς φύσει αστραφής , κηρύξη αιχμαλώτους άφεσιν , και
visum . Itaque quamvis ob humanitatem dicatur ac τυφλοίς ανάβλεψιν. Ουκούν κάνει λέγοιτο λαβείν , και
cipere, el bæres constitutus esse , non ignoremus τεθείσθαι κληρονόμος διά το ανθρώπινον, ουκ αγνοή
dispensalionem . σωμεν την οικονομίαν .
Ejusdem . Per hæreditatem intelligit rationis coni Τού αυτού. Την κληρονομίαν (73) λέγει την λο
poleni naturam , que ipsa hereditat, sicut sapien- γικήν φύσιν, ή και αυτή κληρονομεί ως σοφίαν , ούτω
tiam , ita et scientiam , et veritatem , et justitiam . και γνώσιν , και αλήθειαν, και δικαιοσύνην . "Έστι δε
Est autem hæreditas natura . rationabilis contem
ή κληρονομία της λογικής φύσεως θεωρία των σω
platio corporearum et incorporearum rerum , et Dei ματικών και των ασωμάτων , και τούτων απάντων
qui omnium causa est . αιτίου Θεού .
VeRs. 9. Pasces eos in virga ferrea , tanquam vasa Ποιμανείς αυτούς εν ράβδω σιδηρά ως σκεύη
figuli confringes εος, etc. Sic et apud Apostolum D κεραμέως συντρίψεις αυτούς , κ. τ . ε. Και παρά
severior disciplina qua indigent peccatores et infir το 'Αποστόλη (76) η εκπληκτικωτέρα αγωγή , ής
zniores in fide, virga nominalur, cum ail *6 : « Quid δέονται οι αμαρτάνοντες και οι ασθενέστεροι των
vultis ? in virga veniam ad vos , an in charitate el πεπιστευκέναι νομιζομένων, ράβδος ονομάζεται, λέ
spiritu mansuetudinis ?, El adhuc prius apud Pro γοντι : « Τι θέλετε ; εν ράβδω έλθω προς υμάς , ή εν
phetam peccatoribus divinus sermo minalur vir αγάπη , πνεύματι τε πραότητος ; » Και έτι πρότερον
gam el dagella, eo quod misericordiam non rèmo παρά τω Προφήτη τοϊς αμαρτάνουσιν ο θείος λόγος
lurus sit ab eorum Patre, hoc est , Christo . Nam απειλεί ράβδον και μάστιγας , επί τώ τον έλεον μη
ejusmodi curatione indigent. « Visitabo » enim , in αποστήσαι από του Πατρός αυτών , τουτέστι του
η it * , in virga iniquitates eorum, et in verleri. Χριστού, τοιαύτης θεραπείας δεομένων. « Επισκέ
bus peccala eorum , misericordiam aulem meam non ψομαι γάρ, φησίν , εν ράβδω τας ανομίας αυτών ,
631 Thess . 1 , 16. ** Joan , xvii , 6 . 65 ibid . 10. 46 1 Cor . IV , 21 . 67 Ps . LΧΧΧν11 , 33, 34.

( 75) T'ir x.inporouiar , etc. E schedis Grabii. rocciano,el schedis Combefisii, Latine exstant apod
( 76) Και παρά τω Αποστό.ιω , etc. E codice Ba Barbarum ,
1:09 SELECTA IN PSALMOS. - PSAL . II . 1110
και εν μάστιξι τας αμαρτίας αυτών· το δε έλεός μου A dispergam ab eo. » Quare et ipse Christus virga
ου μή διασκεδάσω απ' αυτού . » Διά τούτο και αυτός dicitur ab Isaia ; sed quoniam sunt nonnulli qui non
ο Χριστός ράβδος είναι παρά τω Ησαΐα λέγεται . indigent asperiori disciplina , cum seipsos exhibeant
'Αλλ' επεί τινες ου δέονται της εν σκληρότητι αγω dignos benignitale præceptorum verbi , flos etiam
γης εαυτούς παρέχοντες αξίους της χρηστότητος των ab eodem propheta nominalur . « Egredietur enim ,
θεωρημάτων του λόγου , και άνθος παρά τω αυτο inquit • 8 , virga de radice Jesse, et flos de radico
προφήτη ονομάζεται : Εξελεύσεται γάρ , φησί , ascendet , et requiesceu super eum Spiritus Dei ,
ράβδος εκ της ρίζης Ιεσσαί, και άνθος εκ της ρίζης spiritus sapientiae et intellectus , spiritus consilii et
αναβήσεται , και αναπαύσεται επ' αυτόν Πνεύμα του fortitudinis, spiritus scientiæ et pietatis,, et reple
Θεού , πνεύμα σοφίας και συνέσεως , πνεύμα βουλής bit eum spiritus timoris Dei. » Indigent ergo virga
και ισχύος , πνεύμα γνώσεως και ευσεβείας , και pascente quotquot ex iis qui ad Deum per Chri
εμπλήσει αυτόν πνεύμα φόβου Θεού . » Ράβδου τοίνυν slum accedunt, pecudum more vivunt. Cæterum
δέονται ποιμαινούσης οι κτηνωδέστεροι των τώ Θεώ διά considerare opus est quomodo Pater qui dedit Filio
Χριστού προσερχομένων. Αναγκαίον δε ακολούθως gentes in hæreditatem , et in possessionem termi
σώσαι πως ο Πατήρ το Υιώ φησιν ο δούς αυτώ κλη nos lerrä , ei dicat : 1 Tanquam vas figuli confrin
B
ρονομίαν τα έθνη , και κατάσχεσιν τα πέρατα της ges eos . Quis enim dat bæreditalem , ut conteralur
γης: « Ως σκεύος κεραμέως συντρίψεις αυτούς. » Τις ab hærede? Ostendendum igitur est e Scripluris quo
γάρ δίδωσι κληρονομίαν επι τη συντριβήναι αυτήν rumdam contritionem poni tanquam utilem . Inveni
υπό του κληρονομούντος ; Δεικτέον ούν από των Γρα mus quippe in quinquagesimo psalmo illud ** : « Sa
φών την συντριβήν τινων κείσθαι επ ' ωφελεία . Εύ crilicium Deo spiritus contribulatus, cor contrituni et
ρομεν δή εν τω πεντηκοστό ψαλμώ το , « Θυσία humilialum Deus non despiciel . » Et ab alio propheta
τω Θεώ πνεύμα συντετριμμένον · καρδίαν συντε præcipiendo dicilur illud 50 : « Præ contritione spiri
τριμμένην και τεταπεινωμένην ο Θεός ουκ εξου lus vestri ululabilis . Spiritus ergo in nobis est quem
δενώσεις και εν ετέρω προφήτη προστακτικώς 543 conlerere oportet, ul contrilus fiat sacrifi .
λεγόμενον το , « 'Aπό συντριβής πνεύματος υμών cium Deo . Ει quis alius iste fuerit quam deterior
ολολύξετε. Ουκούν πνεύμα εστιν εν ημίν και συν qui sauus quidem esse videtur , cum operatur ;
τρίψαι δεί, ένα συντριβεν γένηται θυσία τω Θεώ . conteritur autem , cum verbo Dei vires ejus con
Και τι αν άλλο τούτο είη ή το χειρον, όπερ υγιές fregimus. Verum et in nobis cor quoddam est ,
μεν είναι δοκεί ότε ενεργεί και συντέτριπται δε , quod aliquando, cum ob perversa dogmata in unum
ότε λόγω Θεού τάς δυνάμεις αυτού συνεθραύσαμεν . C veluti noxium corpus coagnmentala efferimur el
'Αλλά και καρδία τις εν ημίν υπάρχει ποτέ μέγα magnifice sentimus , integruin et sublime existina
φρονούσιν επί μοχθηροίς δόγμασι σεσωματοποιημέ lur. lllud conlerendum est ut deposito eo propter
νοις εις ενότητα ειρμού επιβλάβη ολόκληρος νομιζο- quod a Deo despiciebatur , accedal ad illum qui
μένη και μετέωρος, ήν αναγκαίον συντρίψαι και τα remuncrat eos qui sui sensum habent , quique pra
πεινώσαι , ίν' , ούτως αποθεμένη το του εξουθενείσθαι vos suos improbant habitus , et confugiunt ad Dei
υπό Θεού είναι αξία, γένηται εν προσαγωγή παρά το bonitalem qui solus polest eis benefacere . Mani
αμειβομένω τους αισθωμένους εαυτών , και κακίζον ſestum est etiam ex prædictis illud : 1 Præ con
τας μεν την πονηράν αυτών διάθεσιν, προσφεύγον- tritione spiritusvestri ululabilis . » Quemadmoduin
τας δε τη χρηστότητα του μόνου ευεργετήσαι αυτούς igitur spiritus contrilus offerendus est Deo in sa
δυναμένου Θεού . Σαφές δε και εκ των προειρημένων crificium, et cor contritum et humiliatum quod
και το, « Από συντριβής πνεύματος υμών ολολύξετε . ) pulchre se in his gesserit, non despicit Deus, et
"Ονπερούν τρόπον πνεύμα συντετριμμένον θυσία προσ ululatum præ contritione spiritus emissum exau
ακτέον τω Θεώ, και καρδίαν συντετριμμένην και dit ; sic contritio quedam intelligenda erit, quan
τεταπεινωμένην τώ καλώς αυτήν εν τούτοις γεγο operalur Christus qui ut obediat Palri a quo acce.
νέναι ουκ εξουθενεί ο Θεός , και όλολυγμόν από συν- D pil gentes in hareditatem, et in possessionen ler
τριβής πνεύματος αναπεμπόμενον πρoσίεται· ούτως minos terre , terrenum et materiale onne quod
συντριβήν τινα νοήσομεν ήν εργάζεται ο Χριστός apima contraxerat ex affectibus el malitiæ proprie
πειθόμενος το δόντι αυτά τα έθνη κληρονομίαν , και latibus , quodque eos idololatras et fornicatores effe
την κατάσχεσιν τα πέρατα της γης , το γεώδες και ceral confringit. Dicitur enim in sepluagesiino se
υλικών από των παθών και των της κακίας ιδιωμάτων primo psalmo 81 : « Cum occiderei eos, querebant
προσγενόμενον τη ψυχή συνθραύων, καθ' ό ειδωλο eum , el revertebantur, el diluculo veniebant ad
λάτραι ήσαν και πόρνοι . Και γάρ λέγεται εν έβδομη- Deum , et rememorali sunt quod Deus adjator eo
κοστό εβδόμο ψαλμώ » « " Οτε απέκτεινεν αυτούς , rum est , et Deus excelsus redemptor eorum est. )
τότε εζήτουν αυτόν , και επέστρεφαν και ώρθριζον Non igitur absurdum est ila occidi, atque ut vas
προς τον Θεόν, και εμνήσθησαν , ότι ο Θεός βοηθός figuli conleri . Nam peccalores , quatenus peccato
αυτών έστι , και ο Θεός ο ύψιστος λυτρωτής αυτών res, ut ait prophela Jeremias 5 , ceu vasa lestacea
εστιν. » Ουκ άτοπον τοίνυν το ούτως αποκτίννυσθαι , opera manuum figuli repulali sunt.

48 Isai . 11 , i el seqq. 49 Ps . L , 19 . 80 Isai . LXV, 14. 81 Ps . LΧΧVΙΙ , 34 . 82 Jerein . Ov, 2.

 EX ORIGENE 12
ή ως σκεύος κεραμέως συντρίβεσθαι · και γάρ οι αμαρτωλοί , όσον είσιν αμαρτωλοί , ελογίσθησαν , ώς
φησιν ο προφήτης Ιερεμίας, εις αγγεία οστράκινα , έργα χειρών κεραμέως .
Ejusdem . Si regit secundum promissionem Dei , A Τού αυτού . Ε : ποιμαίνει ( 77) κατ' επαγγελίας
ergo rex est Christus. Rex aulem est regens in Θεού , ποιμήν ούν ο Χριστός . Ποιμήν δέ έστι ποιμαί
virga ferrea , el pastor bonus. νων εν ράβδω σιδηρά , και ποιμήν καλός .
Ejusdem . Virga Dei , est potestas ejus et suppli Τού αυτού. Ράβδος Θεού ή εξουσία , ή κατά των
cium infidelium , hoc est, in cruce ; cujus quidem απειθούντων τιμωρία , τουτέστιν εν τω σταυρώ ή
maleria lignea est , vis aulem ſerrea . μεν γάρ ύλη ξύλου , ή δέ ισχύς σιδηρά .
Vers. 10. Et nunc , reges, intelligite, erudimini, Και νύν , βασιλείς , σύνετε, παιδεύθητε, πάντες
omnes qui judicatis lerram , etc. Non alienuin a οι κρίνοντες την γην , κ . τ . ε . Ουκ αλλότριον μέν ( 78 )
Salvatoris bonitate est principibus et regillus terre της χρηστότητος του Σωτήρος το τους παραστάσι
qui adversus illum adstilerunt , dicere : « Et nunc, βασιλεύσι της γης μετά των αρχόντων των συναχθέν
reges , intelligile. » Etsi antea imprudentes mihi των κατ' αυτού λέγειν το , « Και νύν , βασιλείς , σύν
insidias parastis, al nunc prudentes resipiscile . Cæ . ετε : , ει γαρ και πρότερον αγνοήσαντες επιβουλεύ
terum quia vox isla « lerræ , alteri , ( reges, » ad σατε , αλλά νυν συνέντες μετανοήσατε . Το δε μη
lita non est , forte regum nomine sanelos intelligit. προσκείσθαι το « της γης , και μη ποτε « βασιλείς »
Nam proprie rex est qui innocenter imperare novit. τους αγίους φησίν κυρίως γάρ βασιλεύς ο άρχειν
Quomodo autem rex non erit , qui regnum colorum Β επιστάμενος ανυπευθύνως . Πώς δε ου βασιλεύς και
Iereditabit , 544 quique futurus est in regno Dei ? κληρονομών βασιλείαν ουρανών , και εσόμενος εν
Oportet autem ul vir sanctus , qui imperare cona βασιλεία του Θεού ; Και δεί γε τον άγιον , αγωνιζό
lur, a seipso propriisque affectibus incipial. llis μενον βασιλεύειν, άρξασθαι αφ' αυτού και των ιδίων
enian imperare eum opus est , nec anaplius peccato κινημάτων. Τούτων γάρ πρότερον βασιλεύσαι δεί ,
vinci quod in nostro mortali corpore reguare nili μηκέτι βασιλευόμενον υπό της αμαρτίας της με μελε
tur. Videtur vero verbum , επιστημώθητε « edis τηκυίας βασιλεύειν εν τω θνητώ ημών σώματι. Δοκεί
cile , » ut Aquila vertit , majorem emphasim babe δε το, επιστημώθητε , και ώς 'Ακύλας εκδέδωκεν , έμ
re , quain illud, σύνετε intelligile . » Precipit enim φατικώτερον είναι του ο σύνετε, και προστάσσον επι
ul scientia regibus solis propria accipialur. « Eru στήμην αναλαβείν οικείαν ούσαν ουκ άλλω τω ή τοίς
dimini,omnes qui judicalis terram . Quemadmo- βασιλεύσι : « Παιδεύθητε , πάντες οι κρίνοντες την
duin duplici modo reges accepimus, sic et eos qui γην . »" Ον τρόπον διχώς εξεδεξάμεθα τους βασιλείς,
judicant terram intelligere possumus . Vel enim ούτως και τους κρίνοντας την γην νοήσαι ημάς δυνα
principes congregati in unum adversus Dominum τον. " Η γάρ οι άρχοντες οι συναχθέντες επί το αυτό
et adversus Christum ejus, dicentur ii qui judicant κατά του Κυρίου και κατά του Χριστού αυτού κρίνον
lerram , cum principum proprium opus sit judi C τες λέγοιντο αν την γην, οικείου τους άρχουσιν έργου
care ; vel qui judicant terrani , sancti erunt , ut τυγχάνοντος του κρίνειν ' η κρίνοντες την γήν οι άγιοι ,
Ostendernus . Illud autem , erudimini , vel signi . ώς δείξομεν . Το δε, « παιδεύθητε , και ήτοι δηλοί τό ,
ficat istud : tradite vos correptioni et doctrine , τη παιδεία και διδασκαλία εαυτούς παράδοτε , ή τοις
vel pænis quæ erudiunt eos qui ejusmodi remediis κολαστηρίοις τοις παιδεύουσι τους τοιούτων φαρμά
indigent. Quæret fortasse quispiam an juxta eam κων δεδεημένους . Είκός δε, ζητήσει τις ει κατά την
quæ in pænis est. disciplinam jubeatur quis eru εν κολάσεσι παιδείαν προστάσσεται τις παιδευθήναι ,
diri , et libenter seipsum ei tradere . Respondendum και εκουσίως εαυτόν ταύτη παραδούναι . 'Αποκριτέον
est huic quæstioni de qua multis hærel aqua , esse δε προς την ζήτησιν πλειόνων
κατά τον τόπον απο
forte quosdam , qui , quod infantes sint, inviti ad ρουμένων , ότι τάχα μέν τινες , τω είναι νήπιοι , και
hanc disciplinam trahuntur. Ει hi sunt de quibus άκοντες επί την τοιαύτην παίδευσιν έλκονται και
Propheta dicit 88 : « Si dereliquerint alii ejus le- oύτoί γε περί ών ο Προφήτης φησίν · Εάν εγκατα
gem meam , el in judiciis meis non ambulaverint , λείπωσιν οι υιοί αυτού τον νόμον μου , και εν τοις
si justitias meas profanaverint , et mandala mea κρίμασέ μου μη πορευθώσιν· εάν τα δικαιώματά
non custodierint , visitabo in virgainiquitates eoruun , D μου βεβηλώσωσιν , και τας εντολάς μου μή φυλάξω
el in verberibus peccata eorum , misericordiam au σιν, επισκέψομαι εν ράβδω τας ανομίας αυτών, και
tem meam non dispergam ab eo. , Forle etiam in εν μάστιξι τάς αμαρτίας αυτών , το δε έλεός μου μή
conscientiam propriorum lapsuum venientes qui διασκεδάσω απ' αυτού . » Τάχα δε και είς συναίσθησιν
dam , seipsos, quippe qui, ut curentur , indigent eo ελθόντες των ιδίων πταισμάτων τινές παραδιδόασιν
qui curandi peritus est , tradunt asperrimis , quæ εαυτούς , ως επί θεραπεία δεόμενοι του την επιστή
eos meliores reddere queunt, medicamentis. Opi μην ταύτην έχοντος , τους επιπoνωτάτους και βελτιώ
nor aulem ex loc numero esse eos de quibus apud σαι δυναμένοις. Οίμαι δε τούτων είναι τους παρά το

83 Ps. LXXXVIII , 31 , 32, 33 , 34.

(77) Εί ποιμαίνει , etc. E schedis Gralbii , atque (78) Ουκ αλλότριον μέν, etc. Esc !iedis Comhe
indi,lem depromptum est sequens fragmentum , 'P46 fisii, el codice Barocciano . Latine habes in Calena
δος Θεού , etc. Barbari.
1113 SELECTA IN PSALMOS. - PSAL . , II .
“Ησαΐα λεγομένους : « Θελήσουσιν , ει εγένοντο πυρί- A Isaiam dicitur 8% : « Volent , si igne combusti fue
καυστοι και τους εύχομένους κατά τον Ιερεμίαν , rint , , et illos qui secundum Jeremiam oranı ,
και λέγοντας : « Παίδευσον ημάς, Κύριε , πλήν εν et dicunt 58 : « Corripe nos, Domine, veruintamen
κρίσει , και μη εν θυμώ , ίνα μή ολίγους ημάς ποιή- in judicio, et non in furore , ut non paucas facias
σης . » Τα γάρ επίπονα και τα σφοδρότερα παραιτού nos. • Licet enim vehementiam et acerbitalem ni
μενοι , τας κολάσεις ου πάντη παραιτούνται δι' ών miam pænarum recusent, pænas tamen omnino
λέγουσιν. Επιστήσωμεν δε ει μή των εκουσίως κο non recusant . Consideremus aulem annon eorum
λαζομένων έστιν ή λέγουσα φωνή : Οργήν Κυρίου qui sponte puniuntur, sit haec vox 86 : Iran Do
υπoίσω, ότι ήμαρτον αυτώ, έως του δικαιώσαι αυτόν mini portabo, quoniam peccavi ei , donec causam
την δίκην μου . » Τάχα ούν και οι κρίνοντες την γην meam judicel. » Forlassis igitur et qui judicant
ου παιδευθήσονται , εάν μη εαυτούς το παιδεύεσθαι lerram , non erudientur, nisi seipsos discipline tra
παραδώσιν . Επειδή δε μάλλον προσετιθέμεθα το diderint. Quoniain vero nobis magis placebal reges
βασιλείς είναι τους επί την σύνεσιν καλουμένους esse sanctos qui ad prudentiam invitantur, age, si
αγίους, φέρε παραπλησίωςίδωμεν και τους κρίνοντας mili modo consideremus etiam eos qui judicant ter
την γήν. " Ιδιον δε τούτο των αγίων ευρίσκομεν, κρί ram.Hoc aulem invenimus proprium esse sanctorum ,
νειν δι' ών εύ πεποιήκασι , τους μη τα όμοια έζη- But per sua recte facia judicent eos qui eadem non
λωκότας. « "Ανδρες και γάρ « Νινευίται αναστήσονται sunt emulati . Nam viri Ninivite surgentin judicio ,
εν τη κρίσει και κατακρινούσι τους ανθρώπους της el condemnabunt 545 homines generationis hujus,
γενεάς ταύτης, ότι μετενόησαν εις το κήρυγμα Ιωνά , φuia penitentiam egerunt in predicatione Jone,,
και ιδού πλείον Ιωνά ώδε , και φησίν ο Σωτήρ. Αλλά et ecce plus quam Jonas hic, , inquit Salvator. Sed
και βασίλισσα νότου εγερθήσεται εν τη κρίσει , και et e regina austri surget in judicio, el condemnabit
κατακρινεί τους ανθρώπους της γενεάς ταύτης , ότι homines generationis bujus, quia venit a finibus terræ
ήλθεν από των περάτων της γης ακούσαι της σο audire sapientiam Salomonis , et ecce plus quam
φίας Σολομώντος , και ιδού πλείον Σολομώντος ώδε . Salomon hıc87 . , Ninivilæ igitur el regina austri ex
Ουκούν Νινευίται και η βασίλισσα νότου των κρι eorum numero sunt qui judicabunt eos qui audito
νόντων εισί τους του Σωτήρος ακούσαντας, και μη Salvatore ad meliorem frugem non se receperunt,
μεταβαλόντας , και τους καταφρονήσαντας της διδα sed doctrinam Jesu contempserunt . Sic etiam forle
σκαλίας Ιησού . Τάχα δε ούτως και οι του Χριστού Christi apostoli judicabunt duodecim tribus Israel,
απόστολοι κρινούσε τάς δώδεκα φυλάς του Ισραήλ quæ non in eum crediderunt. Et in universa lerra
μη πιστευούσας εις τον Χριστόν . Και πάσαν δε την dispersi per orbem universum fideles singuli in
γήν οι εν πάση τη γή πε πιστευκότες κρινούσιν έκα regione sua judicabunt eos qui illic non credunt.
στοι των εν μέρει τους εκεί απίστους. Παρακαλεί Eos igitur qui lerram judicant , hortatur sermo ad
τοίνυν ο λόγος τους κρίνοντας την γήν έπί τήν παί disciplinam quæ scientiæ traditione conslai, quem
δευσιν την κατά παράδοσιν επιστήμης , ως και ο admodum Salomon in Proverbiis in hunc ipsum
Σολομών εν ταις Παροιμίαις επί το αυτό λέγων· sensum ait 18 : 1 Accipite disciplinam , et non ar
« Λάβετε παιδείαν , και μη αργύριον, και γνώσιν υπέρ gentum , et scientiam magis quam aurum proba
χρυσίον δεδοκιμασμένον . tum . )

Τού αυτού . "Η καλεί αυτούς εις μετάνοιαν , και Ejusdem. Vel invital ipsos ad pænitentiam , et
βασιλείς καλεί, εις όπερ είχον αξίωμα ανατρέχειν reges vocal, suadens ul revertantur ad dignila
πείθων . Σύνετε ούν , ώ βασιλείς , διά τί μοι δέδοται tem quam habuerunt, Intelligile igitur , o re
τα έθνη κληρονομία . ges , ad quid mihi dalæ sint gentes in hæredita
lem .
Δουλεύσατε τω Κυρίω εν φόβω , και αγαλλιάσθε Vers. 11. Servite Domino in timore , et easultate
αυτώ εν τρόμο , κ. τ . ε . Δόξει μέν τισιν ( 79) ο δου D ei cum iremore , etc. Videbitur quibusdam is qui
λεύων πάντως δούλος είναι , και μάλιστα ενθάδε έπει servit omuino servus esse, et maxime in hoc loco ,
πρόσκειται το , « έν φόβω, και του ειληφότος πνεύμα ubi etiam additur , in limore, y nain qui accepit
δουλείας όντος έν φόβω . 5 Και ου ψευδώς γε δόξει . spiritum servitutis , est in timore . • Nec falso ita
Δύναται δε και ο υιός δουλεύειν . Και ου μόνος και videbitur. Porest etiam filius servire . Nec solus li
φόβος αίτιος του δουλεύειν τυγχάνει , αλλά και αγάπη . mor, sed et charitas servitutis est causa , Dilectione
Δια της αγάπης γούν ο Απόστολος διδάσκει δουλεύειν igitur invicein servire docel Apostolus. Quin et ipse
ημάς αλλήλους . Αλλά και αυτός ο Σωτήρ και Κύριος Salvalor et Dominus noster fuit in medio discipu
ημών γέγονεν εν μέσω των μαθητών αυτού ουχ ώς lorum suorum , non ul qui recumbit, sed ut qui
ανακείμενος, αλλ' ώς ο διακονών, δουλεύων και νι - ministral, serviens et pedes eorum lavans . Nec
πτων τους πόδας αυτών . Και ουδέπου ταύτα φόβω sane fas est eum limore hæc fecisse dicere . Liquet
θεμιτόν αυτόν πεποιηκέναι σαφές γάρ , ότι αγάπη enim hæc ab ipso perfecta charitate facta fuisse .

84 Isai , ix , 5. 35 Jerem . x, 24. 666 Mich . Prov vill , 10 .

VII , 9. 57 Matth . ΧΙΙ , 41 , et seqq .

( 79) Δόξει μέν τισιν , etc. Ιbile lice reperiuntur.

1113 EX ORIGENE Π16

Si ergo qui antea reges Ierre appellati sunt , nunc Α τελεία ταύτα αυτό πέπρακται . Ει μεν ούν βασιλείς
eliam reges dicuntur, præcipi eis polest ul ser οι εν τοις προ τούτων βασιλείς γής ωνομασμένοι και
viant Domino in timore, tanquam servi ab initio , νύν λέγονται , αυτούς προστάττεσθαι δύναται το δου
qui spiritum adoplionis filiorum accipere non po λεύσαι τω Κυρίω εν φόβο, ως δούλους αρχήθεν ου
liierunt . Atque in his observandum est illud , « in δυναμένοις χωρήσαι το πνεύμα της υιοθεσίας . Και
liinore, 1 quem qui pænas meluil, non habel , ne τηρητέον επ' αυτών το , έν φόβω, και όν ο φοβούμενος
que perfectus est . El que scquuntur, nimirumi, κόλασιν ουκ έχει , και ου τετελείωται . Και τα ακό
· Exsullale ei cum tremore , intelligenda sunt. λουθα δε περί του , ' Αγαλλιάστε αυτό εν τρόμο , και
Quod si reges , sancti sunt, et qui judicant terram , νοητέον . Ει δε βασιλείς οι άγιοι και κρίνοντες την
ii sunt quos supra esse docuimus , cuin filii quoque γήν οι κατά την διήγησιν ερμηνευθέντες , δυναμένων
servire Domino possint , timor accipiendus est pro δουλεύειν και των υιών τώ Κυρίω , τον φόβον μετα
ea que apud quosdam appellatur reverentia , que ληπτέον εις την παρά τισιν ευλάβειαν ώνομασμένην,
nunquam penam habet. Quod autem timor 546 ήτις ουδαμώς κόλασιν έχει . "Οτι δε φόβος και μη κο
qui pænam non habet, appellatur in Scriptura per λασιν έχων ώνόμασται εν τη Γραφή τελείου κατόρ
fecti viri facinus , liquet ex eo : « Non est inopia θωμα τυγχάνων, σαφές εκ τού : « Ουκ έστιν υστέ
tinentibus eum . • Videbimur vim Scripture facere , Β ρημα τους φοβουμένοις αυτόν . ) Δόξομεν δε βιάζε.
additur enim : 1 cum tremore. , Sed vide annon σθαι, διά το επιφέρεσθαι το « εν τρόμο. 'Αλλά
perfecti reges sint, et qui fitmore eruliuntur , ju- μήποτε οι μεν τέλειου βασιλείς τυγχάνουσιν, οι δε
dices terræ , quibus præcipit Salvator ut non dis κάν το φόβο παιδαγωγούμενοι κριται γης , εν οις
solute neque remisse exsullent, ne inflati cadant in προστάσσει ο Σωτήρ αγαλλιάν μή ανειμένως, μηδε
superbiam , sed « cum tremore, , el veluti con απολελυμένως , ένα μη εκπέσωσιν εις χαύνωσιν και
tracle, simul considerando possibilean esse lapsum, ούησιν , αλλ' εν τρόμο, και και οιονεί συνεσταλμένως ,
si divina cura dereliquerit eum qui deditus est rei μετά του σκοπείν το δύνασθαι πεσείν , ει καταλείπου
cuipiam dignæ quæ merilo laudibus efferatur. Cæ ή επισκοπή τον γενόμενον έν τινι αξία του ευλό
lerum verbum , « exsullare , » in usu est Scripturæ , γως επαίρεσθαι . Το δε « αγαλλιάσθαι και από της συν
quo significari putamus gaudium in mente quod ηθείας έστι της Γραφής: όπερ οιόμεθα είναι χαράν
in animia habet participationem Spiritus sancti εν τη επινoία, έχουσαν την του αγίου Πνεύματος
congaudenlis ei qui sancliis est . εις την ψυχήν κοινωνίας συγχαίροντος των αγίω .
Vers . 12. Apprehendite disciplinam , ne quando ira Δράξασθε παιδείας , μήποτε οργισθή Κύριος ,
scatur Dominus , et perealis de via justa , etc. Pro- c και απολείσθε εξ οδού δικαίας , κ . τ. ε.Την μεν
fectum quidem per, erudimini, , perfectionem προκοπήν (80) διά του , « παιδεύθητε , και παριστά ,
vero proponit per, I apprehendite disciplinam . 1 την δε τελείωσιν διά του, « δράξασθε παιδείας. »
Diligenter autem consideranti liquet imperfectum Το δε επιμελώς παρατηρούνται σαφές εστιν, ότι εν
in disciplina, et non progredientem , adhuc iræ Do δέχεται τον ατελή έν παιδεία και μη προκόπτοντα έτι
mini esse obnoxium, perfectum vero eam experiri οργής Κυρίου μεταλαμβάνειν, τον δε τέλειον αδύνα
non posse. Si enim jubetur quis apprehendere di τον ταύτης μετέχειν . Ει γάρ δράξασθαι τις παιδείας
sciplinam , ut non irascatur ei Dominus , iræ erit κελεύεται υπέρ του μη οργισθήναι αυτό τον Κύριον ,
particeps, nondum apprehensa disciplina in qua la κάν μετάσχοι της οργής μή δραξάμενος της παιδείας
inen progressus aliquot fecit : ab iis qui ex ira εν προκοπή μέντοιγε της παιδείας ών, τέλεον έλευ
criuntur affectibus perfecte liberante appreliensione θερoύσης από των εκ της οργής επερχομένων παθη
disciplinæ , non vero disciplinæ initio et ad illam μάτων της περιδράξεως της παιδείας , ουχί δε της
introductione : omnino enim qui adhuc eruditur, επαγωγής και της αρχής της κατά την παιδείαν πάν
imperfectus est , imperfectus autem iram Dei expe τως γάρο έτι παιδευόμενος ατελής εστιν, ατελής δε
riri potest . Sed quoniam neque in Hebraico, neque ών οργής δύναται πείραν λαβείν Θεού . 'Αλλ ' επει
in aliis interpretationibus habetur vox justa , » D ούτε εν τω Εβραϊκό πρόσκειται , ούτε εν ταις λοι
suspicamur ne forle vel per dispensationem hoc παίς ερμηνείαις το, δικαίας , και υποπτεύομεν μη
apposuerint , vel error sit in exemplaribus. Per ποτε ή κατ ' οίκονομίαν προσέθηκαν τούτο , ή τα
dispensationem quidem ut sit sensus: Nisi apprehen- αντίγραφα ήμάρτηται . Κατ ' οίκονομίαν μεν , ίν'
deritis disciplinam , peribilis de via justa , et exci ούτως νοήσωμεν · Εάν μή δράξησθε παιδείας, απο
detis ab ea , Domino vobis irascente . Verum accu λείσθε εξ οδού δικαίας, και εκπεσείσθε αυτής ,
rale rem perpendanius, cum ira Dei corrigendi vim οργισθέντος υμίν του Κυρίου · αλλ' ώς προς το
habeat , quomodo per hoc quod Deus irascalar, ακριβές , ει παιδευτική εστιν η οργή του Θεού,
pereal quis de via justa ? Ulique haudquaquam om πώς, διά το ωργίσθαι Κύριον, απολείται τις εξ οδού
nino propter iram peribilis de via justa , sed hoc δικαίας; Ου πάντως δε διά την οργήν απολείσθε εξ
vobis propter peccata vestra eveniet. Quod si non οδού δικαίας , αλλά τούτο έψεται υμίν διά τα αμαρ
ſuerit apposita vox justa , , cum ii qui non ap τήματα . Εάν μή ή κείμενον το, δικαίας, και επεί οι
prehendunt disciplinam , omnino sint in via non μη δραξάμενοι παιδείας πάντως είσιν εν όδω ουκ

( 80 ) Tir per apoxonir , clc . E cod . Barocciano, et Catena Corderii. Latine exstat apud Barbarum.
 1117 SELECTA IN PSALMOS . PSAL. III. 1118

αγαθή, δύναται λεληθότως λέγεσθαι , ότι μη δρασσο- A bona; potest latenler dici , quoniam νoliis lisci
μένων υμών παιδείας οργισθήσεται Κύριος, εκ του plinam non apprehendentibus irascetur Dominus,
απολέσθαι υμάς εκ της οδού έν ή διατρίβετε , ένα eo quod perealis de via , in qua versamini, ul non
μηκέτι υπάρχητε εν αυτή . amplius sitis in ea ,

" Οταν εκκαυθή εν τάχει ο θυμός αυτού , μα
κάριοι πάντες οι πεποιθότες επ ' αυτώ , κ . τ . ε.
Εί και δεύτερον (81) λέγεται ο θυμός της οργής,
αλλά τα τηρούντι την σύμφρασιν της Γραφής , φα
νερόν ότι εκκαίεται πρώτον ο θυμός, και οργισθέν
τος του Θεού απόλλυται τις από της οδού . Το δε εν
τάχει καίεσθαι τον θυμόν, ή μετ' ολίγον , ή μετά
βραχύ αναπαύεσθαι αυτόν , διδάσκει την μετά την
έξοδος του βίου κόλασιν .
Μακάριοι πάντες οι πεποιθότες επ' αυτώ, κ. τ. ε .
Κατακουστέον του , « πεποιθότες, και πίστιν εμφαίνον- B est ad illud : « Qui confidunt , quod declarat fidem
τος μετ' ελπίδος ανυπόπτου βεβαιοτάτην, και εδραίαν ,
και άσειστον , ουδε εν τοις δοκούσι χαλεπωτάτοις και
ρούς του πεποιθότος απογινώσκοντος της του Κυρίου
εις αυτόν παρουσίαν, ουδενός παρέλκοντος αυτόν.
VeRs . 13. Cum exarserit in brevi ira ejus, beat
omnes 547 qui confidunt in eo , elc . Quanvis ir
prior dicatur quam furor, tamen qui Scripturæ
consensionem animadverterit, furorem priorein ac
cendi, el irato Deo aliquem e via perire reperiet .
Quod vero furor in brevi exardel, vel post modi
cum vel post breve tempus sedalur, futura post
exitum vit3. supplicia exprimit.
Beati omnes qui confidunt in eo , clc . Allendendum
cum) spe , quæ suspicione careat firmissimam , el
stabilem , el inconcussam ; cum neque difficillinis
etiam lemporibus is qui confidit , Domini in se
præsentiam desperel , neque quisquam illum di
Vertal .

ΨΑΛΜΟΣ Γ' . PSALMUS III .

Ψαλμός τώ Δαυΐδ, οπότε απεδίδρασκεν απο Vers . 1. Psalmus David , quando fugiebal a facie
προσώπου 'Αβεσσαλώμ του υιού αυτού , κ . τ . ε. Absalom filii sui , elc . Videlur bic psalmus a Davide
Δοκεί ο ψαλμός (82 ) ειρήσθαι τώ Δαυίδ, οπότε απεδί dictus esse quando fugiebat a facie Absalom blii
δρασκεν από προσώπου 'Αβεσσαλώμ του υιού αυτού . sui. Omnia autem quæ psalınus continet, ad hista
"Ολα δε τα εν τω ψαλμό σώσαι προς την ιστορίαν ου riam referri non possunt. Quid enim ad proposi
δυνατόν · τί γάρ συμβάλλεται προς το προκείμενον : lum pertinel : « Ego dormivi, el soporalus suni ,
• Εγώ εκοιμήθην , και ύπνωσα , εξηγέρθην , ότι Κύ- C exsurrexi , quia Dominus suscipiet me 39 ? . Quod
ριος αντιλήψεται μου ; » Και ει βούλοιτο δε τις δου si quis voluerit Jilieru servire , nibilque praler
λεύειν τη λέξει , πλέον αυτής μηδέν επιζητών, παρα eam quærere, ostendal quomodo verum dicat Pro
O
στησάτω πώς αληθεύει λέγων ο Προφήτης : « Οδόντας pliet:: , cuni ait 60 : « Dentes peccatorum contrivisti..
αμαρτωλών συνέτριψας. » Δεί δε ζητήσαι τις και Querendum esl quis David , quis Absalom , el qui
Δαυίδ , και τις ο ' Αβεσσαλώμ, και η επίθεσης αυτού ή nam fuerit ejus adversus patrem impelus, el que
κατά του πατρός, ή τε φυγή του βασιλέως πράως φέ fuga regis, qui benigne fert Olii regnum ejus affe
ροντος την επανάστασιν του της βασιλείας αυτού επι ctantis, rebellionem , et subditis suis imperat ut
θυμήσαντος υιού, και εντελλομένου τους υπ' αυτόν parcant lilio Absalom . Pluribus sane Scriplure
φείσασθαι του παιδαρίου 'Αβεσσαλώμ . Πολλαχού της locis invenimus Davidem esse Christum , quemad
Γραφής εύρομεν Δαυίδ είναι τον Χριστόν , ώσπερ εν modum in octogesimo octavo psalmo 61 : « Inveni
το όγδοηκοστή ογδόω ψαλμώ" « Εύρος Δαυίδ τον δού David servum meum , oleo sancto unxi eum , ina
λόν μου · εν ελαίω αγίω έχρισα αυτόν · ή γάρ χείρ μου nus enim mea auxiliabilur ei , et brachium meum
αντιλήψεται αυτό, και ο βραχίων μου αντισχύσει αυ confortabil eum . Nihil proficiet inimicus in eo , el
τόν. Ουκ ωφελήσει εχθρός εν αυτώ , και υιός ανομίας filius iniquitatis non apponel nocere ei , el conci
oυ πρoσθήσει του κακώσαι αυτόν. Και συγκόψω από D dan a facie ipsius inimicos ejus , et odientes eum
προσώπου αυτού τους εχθρούς αυτού , και τους μισούν in fugam convertam . El veritas mea , el miseri
τας αυτόν τροπώσομαι. Και η αλήθειά μου και το cordia mea cum ipso : et in nomine meo exalta
έλεός μου μετ' αυτού και εν τω ονόματί μου υψωθή Litur cornu ejus, el ponam in mari manum ejus ,
σεται το κέρας αυτού , και θήσομαι ενθαλάσση χείρα et in fluminibus dexterali ejus. Ipse invocabit me :
αυτού , και εν ποταμούς δεξιάν αυτού. Αυτόςεπικαλέ Pater meus es lu , et ego primogenitum ponam illum
σεται με: Πατήρ μου ει συ , καγώ πρωτότοκον θήσο excelsum præ regibus terræ . In æternum servabo
μας αυτόν , υψηλών παρά τους βασιλεύσι της γης . Εις illi misericordiain meam , et lestamenlum nieum
τον αιώνα φυλάξω αυτό το έλεός μου , και η διαθήκη lidele ipsi . El 548 ponam in sæculum sæculi se *
μου πιστή αυτώ. Και θήσομαι εις τον αιώνα του men ejus, el thronum ejus sicut dies cæli . , Et in
αιώνος το σπέρμα αυτού , και τον θρόνον αυτού ώς τάς Isaia dicente 69 : « Et dirigelur cum misericordia
ημέρας του ουρανού . 5 Και εν τω Ησαΐα λέγονται : thronus, el sedebit in eo cuin veritate in laberpa -
59 Ρ:. ΙΙ , 6 . 60 ibid . 8 .
61 Ps. LXXXVIII , 21 cl sequ . 63 Isai . xvl , 5 .
(81 ) Ει και δεύτερον , etc. Colex Roe 4 , Daniel Barbarus .
(82) Aoxei o valuos, etc. Codex Baroccianus, Corderius, Barbarus .
1119 EX ORIGENE 1320
culo David julicans el querens judicium, et cito A • Και διορθωθήσεται μετ' ελέους θρόνος , και καθιεί
reddens justitiam . , Cum autem alale Isaia longe ται επ' αυτού μετά αληθείας εν σκηνή Δαυίδ κρίνων
antiquior sit David homo, non bic prædicitur judi και εκζητών κρίμα και σπεύδων δικαιοσύνην . » Πρεσ
caturus, sed Christus , cui dedit Paler « judicium 6ύτερος δε πολλά γενόμενος τω χρόνω Ησαΐα και
facere quia Filius hominis esl 63. » Et in Ezechiele Δαυίδ ο άνθρωπος, ουχί προφητεύεται κρίνειν μέλ
aperle Christus David esse dicitur in visione pa λων , αλλ' ο Χριστός και έδωκεν ο Πατήρ κρίσιν
storum qui culpantur quod non recte curarint ποιείν , ότι Υιός ανθρώπου εστί . 5 Και εν τω Ιεζε
oves 68. Deinceps videamus quis sit Absalom Silius κιήλ σαφώς ο Χριστός Δαυίδ είναι λέγεται εν τη ορά
David . Alque alii quidem ipsum existimabunt esse σει τη προς τους ποιμένας ους ψέγει ο λόγος επί το
liguram Judæ proditoris, alii vero diaboli. Melilo μή καλώς ώκονομηκέναι τα πρόβατα . Έξής δε ίδωμεν
Asiaticus ait ipsum esse figuram diaboli, qui ad τίς ο ' Αβεσσαλώμ ο υιός του Δαυίδ . Και οι μεν οιή
versus Christi regnum rebellavit , sed id solum in . σονται αυτόν είναι εικόνα του προδότου Ιούδα , οι δε
dical, nec fuse persequitur . του διαβόλου . Μελίτων γούν ο έν τη 'Ασία φησίν αυ
τον είναι τύπον του διαβόλου επαναστάντος τη Χριστού βασιλεία, και τούτου μόνου μνησθείς ουκ επεξεργά
σατο τον τόπον .
VERS . 2 , 3. Domine , quid multiplicati sunt qui Β Κύριε , τι έπληθύνθησαν οι θλίβοντές με ; Πολλοί
tribulant me, mulli insurgunt adversum me ? Mulli επανίστανται επ' εμέ , πολλοί λέγουσι τη ψυχή
dicunt animæ mere : Non esl salus ipsi in Deo μου : Ουκ έστι σωτηρία αυτώ εν τω Θεώ αυ
ejus , etc. Quantum ad lilleram allinel, hæc a Da του, κ. τ . ε . "Οσον επί τη λέξει (83 ) ταύτα λέγεται
vide dicuntur fugiente Absalom qui adversus eum υπό του Δαυίδ αποδιδράσκοντος τον Αβεσσαλώμ επανα
rebellaral 68 : quando profecti sunt cum Absaloin στάντα αυτό ότε επορεύθησαν μετά του 'Αβεσσαλώμ
ducenti ex Jerusalem vocati , eunles in simplicitale διακόσιοι άνδρες εξ Ιερουσαλήμ κλητοι , πορευόμενοι
sua , qui nihil eorum quæ fiebant , agnoscebant, el τη απλότητα αυτών, οι ουκ έγνωσαν πάν ρήμα , οι
lamen omnes amigebant Davidem . Magis autem ex πάντες έθλιβον τον Δαυίδ . Μάλλον δε εκ προσώπου
persona Davidis hæc enuntiari accepimus , ul ad του Δαυίδ απαγγέλλεσθαι αυτά εκδεξάμεθα , ώς και
notavimus in hujus psalmi lilulum , El secundum εν τοίς εις την επιγραφήν παρεστήσαμεν . Και όσον
historiam quidem allligebant Davidem , qui aucli μεν επί τη ιστορία έθλιβον μεν τον Δαυίδ πληθυνό
numero frequentes adhærebant Absalomo. Qui au μενοι οι προστιθέμενοι πολλοί τω 'Αβεσσαλώμ οι δε
1erm insurgebant adlversum eum , erant Achitoplhel επιστάμενοι αυτώ 'Αχιτόφελ , και Σεμεεί , και Θεχών ,
el Semnei el Thecon, et si quis alius ex potentiori και εί τις έτερος των μεγάλα δυναμένων. Οι δε λέ
C
bus. Al qui non esse illi salutem in Deo dicunt, γοντες μή είναι σωτηρίαν αυτώ εν τω Θεώ, δύνανται
alii præter Tribulantes et insurgentes, et Absalom έτεροι των θλιβόντων και επανισταμένων είναι , και
minine seculos, esse possunt qui, cum David vi μηδαμώς ακολουθησάντων τω 'Αβεσσαλώμ, απεγνω
clum sensissent , hæc dicebant. Verum qui Salvalo κότες τον Δαυίδ ως νενικημένον , ταύτα ειρηκέναι.
rem tribularunt secundum carnem , Judæi fuere Οι δε τον Σωτήρα θλίβοντες σαρκίνως οι Ιουδαίοι οι
qui clamarunt : « Tolle , jolle hunc e terra 68. , κεκραγάτες: « Αίρε , αίρε τον τοιούτον από της γης .
Insurrexerunt vero in ipsum Judas prodilor el 'Επανέστησαν δε αυτώ Ιούδας ο προδότης και Καϊά
Caiphas. Qui autem dicunt animæ ejus non esse φας. Οι δε λέγοντες τη ψυχή αυτού μή είναι σωτηρίαν, οι
salutem , illi sunt qui tempore passionis praetereun- παραπορευόμενοι ήσαν εν τω καιρώ του πάθους , λέ
les dicebant : « Descendat de cruce , et credamus γοντες το , « Καταβάτω από του σταυρού , και πιστεύ
ei . , Præterea insurgentium et tribulantium , el σωμεν αυτώ . » Υψηλότερον δε νοήσαι έστιν ανθρώ
salutem illi in Deo esse negantium discrimina al πων διαφοράς , θλιβόντων και επανισταμένων, και
tius perspicere licet lioc modo : omnes presides , απογινωσκόντων εν αυτό είναι σωτηρίαν , ούτως
el sermonum qui a decretis Christi alieni sunt, πάντες μεν οι προστάται και διδάσκαλοι λόγων ετέ
doctores , contra ipsum insurgunt . Qui vero illis Dρων παρά τα του Χριστού δόγματα είεν άν οιεπανι
adhærent et eorum doctrinam sequuntur, hi sunt στάμενοι αυτώ οι δε συνευδοκούντες και μαθητευό
qui eum tribulant. Demum qui neque contraria μενοι τη τούτων διδασκαλία οι θλίβοντες αυτόν . Οι δε
549 docentes , neque falsis imbuli, credunt do- απιστoύντες , ουχί μετά του διδάσκειν τα εναντία , ου
etrine Christi nullam inesse divinitatem , dicunt δε μετά του τοίς ψεύδεσιν μαθητεύεσθαι, περί του
animae ejus nullam esse ipsi in Deo salutem ; vel είναι την θεότητα εν τη διδασκαλία του Χριστού , λέ
ipsi secundum historiam quæ prodigia narral de γουντ’ αν ούτοι φάσκειν τη ψυχή αυτού μή είναι σω
adventu ejus ; vel in sermone doctrinæ ejus non τηρίαν αυτώ εν τω Θεώ , ήτοι αυτώ κατά την ιστο
esse eam quam pollicetur salutem . Verum et alio ρίαν τήν τα τεράστια απαγγέλλουσαν περί της επι
modo tribulantes esse possunt omnes peccatores. δημίας αυτού , ή εν τω λόγω της διδασκαλίας αυτού
Nam quemadmodum improbus filius, etsi propo μή είναι καθό επαγγέλλεται σωτηρίαν . Δύνανται μέν
silum non babeat molestia patrem afficiendi , ipsum τοιγε και ετέρως θλίβοντες είναι πάντες οι αμαρτά
63 Joan. V, 27 . 6% Jerem . ΧΧΙΙΙ , 4. 68 1Η Reg . ΧV , 11. 66 Join . ΧΙΧ , 15.

( 83 ) " Ogor falta déal, elc . Cod . Anglic., Roe 4 , Coislinianus, Barbarus .
 1121 SELECTA IN PSALMOS . PSAL . III . 1122
γοντες . Και ώσπερ γε ου κατά πρόθεσιν του κακο- A lamen aftligil , hoc enim ex patris in ilium amore
ποιείν τον πατέρα θλίβει μοχθηρός υιός τον γεγεννη sequitur, ut ipse peccatis filii offendatur, ita el ne
κότα , αλλά διά την εκείνου στοργήν ακολουθεί το quitia uniuscujusque peccatorum tribulat Filium
πάντως θλίβεσθαι αυτόν επί τοις αμαρτήμασι του Dei . Al quanto quis pluribus operibus bonis deditus
υιού τον αυτόν δη τρόπον και η ενός εκάστου των est , et sanis dogmatibus, ut præslantior a pluribus
αμαρτανόντων κακία θλίβει τον Υιόν του Θεού . " Όσο tribulatur, multis insurgentibus in eum , ila ut
δε τις εν πλείοσιν άγαθοίς έργοις γίνεται και υγιέσι multi rursus dicant : c Non est salus ipsi in Deo , i
δόγμασιν , ώς μείζων υπό πλειόνων θλίβεται , πολλών desperantes de rebus ipsius, si a nullo eiusmodi in
επανισταμένων αυτώ, ώστ ' αν πολλούς πάλιν ειπείν, salute consequenda lælatur. Permillil autem Delis
• Ουκ έστι σωτηρία αυτά εν τω Θεώ, και απογνόντας justum a pluribus afligi , ut ei ponderis glorie que
τα κατ ' αυτόν, εί υπό μηδενός των τοιούτων είς σωτη tribulationum magnitudine comparalur , occasionem
ρίαν βλαβήσεται. 'Αφίησι δε ο Θεός πολλούς θλίβειν præbeat . Quod si justus interdum anceps ac læsi
τον δίκαιον, διδούς αυτό αφορμήν βάρους δόξης από lans dicat Deo , Quid multiplicati sunt qui tribu
των υπερβαλλουσών θλίψεων υφισταμένης. Και είποτε lant me ? adhuc eo loquenle dicil : Ecce adsum ,
και δίκαιοςεπαπoρών λέγοι τω Θεώ: Τι έπληθύνθησαν ut momentanea tribulatio immensum gloriæ pondus
οι θλίβοντές με ; έτι αυτού λαλούντος έρεϊ : Ιδού Β tibi comparet. • Quapropter « multae sunt tribula
πάρειμι , ένα βάρος δόξης εργάσηταί σοι το παραυτίκα tiones justorum 67 » Si salus est, non autem in
ελαφρών της θλίψεως καθ' υπερβολήν , διό και « πολ Deo , merito additur illud , « in Deo. )
λαι αι θλίψεις των δικαίων. Ει έστι σωτηρία μεν, ουκ εν τω Θεώ δε , δικαίως πρόσκειται το, ο εν τω
Θεώ . )
Συ δε, Κύριε , αντιλήπτωρ μου εί , δόξα μου και VERS . 4. Tu autem , Domine, susceplor meus es,
υψών την κεφαλήν μου , κ . τ . ε . Εάν μέν ο Δαυίδ gloria mea et exaltans capul meum , etc. Si David
λέγη (84) , πρέπουσα τη πίστει του Προφήτου ή φωνή, hic loquitur, consentanea est vox Prophetæ fidei,
ασείστως φέροντος τάς τηλικαύτας περιστάσεις, και viriliter lol tribulationes perferentis, el se non de
πεποιθότος , ότι ουκ εγκαταλειφθήσεται , αλλά προς relictum iri , sed preter auxilium quod sperat , etiam
το βοηθείσθαι και εν Θεώ δοξασθήσεται και υψωθή - ingenii in Deo gloria summoque honore in regnum
σεται αποκαθιστάμενος εις την βασιλείαν · εάν δε και restitulum iri confidentis. Si autem Christus lo
Χριστός ο λέγων τυγχάνη ..... πεπείσθαι ούτως και quitur, iac dicit ulpole qui confidal se omnibus
περί του αναστήσεσθαι και πάλιν ώς περί του επι insidiatorum consiliis dissipatis in vitam revocalum
βουλευθήσεσθαι υπό ανθρώπων, και περί του μη έγ- C iri , suscipiente illum Patre , et in pristinum glorie
καταλειφθήσεσθαι , αντιληψομένου αυτόν του Πατρός splendorem restituente, atque exaltanle vel etiam
και αποκαταστήσοντος αυτόν επί την εξ αρχής δόξαν, superexaltanle illum , quemadmodum ait Apo
υψώσαντός τε αυτόν , ή και υπερυψώσαντος καθ ' ά και stolus 68 : « Proplerea Deus exalla vit illum , et do
ο Απόστολός φησιν · « Διά τούτο ο Θεός αυτόν υπερ navit illi nomen quod est super omne nomen , ut in
ύψωσε και έχαρίσατο αυτό όνομα το υπέρ πάν όνο nomine Jesu omne genu fleclatur , celestium, terre
μα , ίνα εν τω ονόματι Ιησου πάν γόνυ κάμψη επου strium , et infernorum , et omnis lingua confiteatur
ρανίων , και επιγείων , και καταχθονίων . Και πάσα quia Dominus Jesus Christus in gloria est Dei
γλώσσα εξομολογήσεται , ότι Κύριος Ιησούς Χριστός Patris . - Ceterum in variis homines gloriam suam
εις δόξαν Θεού Πατρός. » "Έστι δε διάφορος ή δόξα ponunt , alius in patria , alius in genere , alius 550
των οίομένων είναι εν αυτής και ο μέν τις δόξαν φή in pulchritudine, alii in corporis robore, et in peritia
σαι αν είναι αυτού την πατρίδα και δε τις το γένος, decertandi in agone, mullum elati quod hos vel
άλλος δέ τις το κάλλος εισί δέ οϊ την ρώμην του σώ illos luciando vicerint. El quid necesse est recen
ματος, και την εν τώ αγωνίζεσθαι σωματικής τέχνης sere ea de quibus gloriantur dii ignorantes , qun
δόξαν ιδίαν είναι νενομικασι, μέγα φρονούντες επί το rum sæpe gloria ili conſusione esl , , ut ait Apo
D
τοσουσδε καταπεπαλαικέναι . Και τι δεί καταλέγειν stolus 69 ? Sancti autem gloria Deus est cui confidit ,
τα εφ' οίς σεμνύνονται οι θεοι αγνοούντες των πολ gloria , inquam , non temere credita , sed fide quæ
λάκις ή δόξα εν τη αισχύνηκαι τυγχάνει κατά τον 'Aπό reputatur ad justitiam , per quam et signa præ
στολον ; Του δε αγίου δόξα Θεός, ώ πέπoιθε , τυγχάνει: sentiæ Dei et communionis virtutis ejus videre est .
και ουχ ώς έτυχε πεπιστευμένη , αλλά πιστει λογιζο Sic Moysis gloria erat Deus qui quantum amaret
μένη εις δικαιοσύνην, δι' ήν και σημεία Θεού παρου prophetam , eliam iisque ad faciei suæ ostensionem
σίας και της δυνάμεως αυτού κοινωνίας θεωρήσαι declaravit et coram omni Hebræorum populo et
δυνατόν έστιν · οίον δόξα Μωϋσέως ο Θεός και μέχρι coram Ægyptiis . Erat etiam Deus gloria Eliæ
προσώπου αυτού μαρτυρών τη φιλία του προφήτου proplhel: e qui vida : e filium suscitavit , et oravil ad
και επί παντός του Εβραίων λαού και Αίγυπτίων obtinendam pluviam , et continuo exauditus esl 70.
εμφανώς . Δόξα δε Ηλίου του προφήτου ο Θεός ήν, Verax ergo Deus , cun ) ail : « Glorificantes me glo
ανιστών τας τον της χήρας υιόν , και εύχομέν ου περί rificabo. , Non minus autem quam illorum qui mi

67 Psal. XXXu, 20. 68 Philipp. 1 , 9. 69 Philip . II , 19. το I Reg . 11 , 30 .

(84) 'Edr pèr d Aavid Aérn, elc . Codex Baroccianus et Daniel Barbarus .
 1125 EX ORIGENC 112
racula edunt , manifeste gloria est Deus , etiam A του υετού , και άμα τω αιτείν τυχόντος αξιώσεως .
gloria eorum intelligi potest qui virlite illustrantur, 'Αληθεύει ούν ο φάσκων Θεός : « Τους δοξάζοντάς με
quam non alius quam Pater illis inserit, qui sese δοξάσω. Ούκ έλαττον δε του δόξαν είναι εμφανώς
ad ipsum animis suscipiendum tradiderunt. τον Θεόν των τάς τεραστίους δυνάμεις διακονούντων ,
έστι νοήσαι και επί των δι’ αρετήν δοξαζομένων : ήν ουκ άλλος και ο Πατήρ εν ταις ψυχαίς των παρεστηκότων
αυτούς τη υποδοχή αυτού γεγέννη, κεν.
VERs . 5. Voce mea ad Dominum clumari , et Φωνή μου προς Κύριον εκέκραξα και επήκουσε
e.raudivit me de monte sancto ejus , elc. Operæ pre μου εξ όρους αγίου αυτού , κ . τ. ε . "Αξιον ζητη
lium est quærere, cur antea dictis non præposili σαι (85) τι δήποτε μη προτέτακται τα δύο ημιστίχια
sint hi duo seniversiculi. Valde enim consequens των προειρημένων σφόδρα γάρ ακόλουθον το την ευ
erat ut ante gratiarum pro acceptis beneficiis χήν προτετάχθαι της επί ταις ευεργεσίαις ευχαρι
actioncm , oratio ponerelur. Sic anlem solutio ad στίας . Λυτέον δε ούτως απορρηθέν: Ουχί ευχή εστι
hibenda est : Non oratio est quod hic dicitur, sed το λεγόμενον ενθάδε , αλλ' απαγγελία περί του την
declaralur orationem factam esse . Quoniam enim ευχήν γεγονέναι . Επεί γάρ ευχή κατά το σιωπώμε
vratio secreto facta erat , et simul atque facta est, νον γέγονε , και άμα το εύξασθαι επέτυχε , λαβών και
exaudita est, voti compos facliis qui preces Dco B εβούλετο και την έντευξιν τω Θεώ προσαγαγών , καλώς
fuderat, apprime Deo pro acceptis beneficiis gratias προτάσσει επιτυχών της προς Θεόν ευχαριστίαν της
primum agil , lum deinde hominibus declarat πρός ανθρώπους διηγήσεως περί του τίνα ηύξατο . Εί
quænan oraverit . Quodsi vice versa egissel , et δε ανάπαλιν εγεγόνει, και άμα το τυχείν ών ήτησε ,
simul atque oblinuit quod petierat, declarasset se διηγησάμενος ήν ώς ηύξατο , είτα μετά τούτο ευχα
precatum esse , ac deinde gratias egisset , cerie ριστή σας, υπεξέλυεν αν την οφειλομένην εν τη ευχα
gratiaruin actionis quæ cito fieri debebat, meritum ριστία μετά τάχους έντευξιν διά του πρότερον απηγ
infirmassel, eo quod prius annuntiassel nobis le γελκέναι τοίς εντευξομένοις ημίν ώς ηύξατο. Βέλτιον
gentibus se orasse . Melius vero id de quo quærilur, δε ούτω λυται το ήπορημένον: Η αρχή του ψαλμού
sic solvelur : Psalmi principium continel preca περιέχει ευχήν . Είτα μετά την ευχήν από του διαψάλ
tionem . Deinde post precationem a diapsalinale ματός εστιν ευχαριστία , επί τώ τετευχέναι ών ήτησε .
est gratiarum actio quod obtinuerit que petierat. Tελεσθείσης δε της ευχαριστίας προς ημάς αποστρέ
Tandein absoluta gratiarum actione , faciem ad nos φει το πρόσωπον ο Προφήτης, και διηγείται τίνα
convertit Proplieļa, el quemadmodum orans poslu τρόπον ευξάμενος επηκούσθη . Κατανοήσωμεν δε
lala oblinuerit , narrat . Consideremus vero quantum προς λέξιν το , Φωνή μου προς Κύριον εκέκραξα , και
ad literam attinet , illud : Voce mea ad Dominum C και το εξής κατά την συνήθειαν της Γραφής , και τι
clamavi, , el quod sequitur ex consueludine Scri το πολλάκις γεγονέναι τοις αγίοις προς τον Θεών
plure positum , et cur viri sancti sepenuuero ευχήν μετά κραυγής . ' Επιστησάτω δε τις κατ '
precando ad Deum clamaverint . Allendalur eliam αυτό και περί του εστώτα κεκραγέναι τον Ιησούν,
ad illud qucd scriptum est slantem Jesum clama και λέγειν· Εάν τις διψά , έρχέσθω πρός με
visse et dixisse 71 : « Si quis 551 silil , veniat ad και πινέτω . » Δίδωσι τοίνυν ημίν ο Απόστολος
me et bibat . » Nobis quidem Apostolus cum ait spiri- αφορμάς , είπών το πνεύμα καθολικώς εν ταις καρ
tum universaliter in cordibus sanctorum clamare, δίαις των αγίων κράζειν , « 'Αββά ο Πατήρ , και ως έστι
« Abba Paler 71 , » intelligendi occasionein praebel νοητή κραυγή επιτεταμένη , ήτις δή εστι φωνή ψυχής ,
spiritalerm esse clarmorem qui intenditur , quique ή τάχα χρήται αποθεμένη το όργανον δι' ού τοιαύτα
est animæ vox , qua ulilur deposito organo per φωνεί . Και οιόμεθά γε την λογικήν διέξοδον την εν
quod talia eloquitur. Ει putamus rationalem dis- το ηγεμονικό κατ' αυτό γινομένην την της ψυχής
cursum qui in intellectu peragitur, animæ esse είναι φωνήν ή εάν δε ή πραγματικωτέρα, και περί ,
vocemi, quæ , si ſueril solertior ci de rebus præstan μειζόνων τινών και μή κάτω κειμένων και ταπεινών
tioribus , non_vero abjectis el bumilibus disseral , διεξοδεύουσα , η νοητή αν είη κραυγή . Ταύτην ούν
spiritalis erit clamor. Hunc qui ad Deum emittunt D την κραυγήν οι κεκραγότες προς Θεόν επακούονται ,
clamorem , exaudiuntur, nisi forle ut præstantiores τελήν ει μή κατ' οίκονομίας καταλείποιντο υπέρ του
coronas in majoribus certaminibus accipiant , μείζονας στεφάνους εν μείζοσιν αγώσιν απενέγκα
divina dispensatione derelinquantur , quemadmo σθαι , ώσπερ εν τω Αμβακούμ είρηται· « "Εως τίνος ,
dum in Habacuc scriplum est 73 : . Usquequo , Do Κύριε , κεκράξομαι , και ου μή εισακούση ; Βοήσομαι
mine, clamabo, el non exaudies ? Vociferabor ad πρός σε αδικούμενος , και ου σώσεις με ; " Ινα τι δε
le vim patiens , et non salvabis me ? Cur osten μου έδειξας κόπους και πόνους , επιβλέπειν επί τα
disti milhi molestias et labores, ut miseriam et λαιπωρίαν και ασέβειαν; » Ταύτην δε την κραυγήν
impietatem aspicerem ? , Hunc clamorem in ma ένα μεγάλους δόγμασιν αεί διεξοδεύει και ο Σωτήρ
gnis decrelis semper etiam emittit Salvalor. Sic et ούτω δε έστηκεν ο Λόγος του Θεού αεί κεκραγώς , ως

15 Joan . VΙΙ , 37 . 71 Rom . VΙΙ , 15. 73 Habac . I, 2 , et seqq .

( 83) "Άξιον ζητήσαι, etc. Codex Baroccianus, partinque Corlerius . Latine exstant apud Barba
ΓΙΟ D )
 1125 SELECTA IN PSALMOS . PSAL. III . 1126
και παρά τω Σολομώντι ή σοφία , ήτις ή αυτή υπάρ- A stans Dei Verbum seniper clamat, quemadmoduin
χει το Λόγο του Θεού κατά την υπόστασιν, καλούσα et apud Salomonem sapientia quæ secundum hy.
μετά υψηλού κηρύγματος επί κρατήρα , λέγουσα · postasim eadem est ac Verbum Dei , invitans cum
« "Ος έστιν υμών άφρων, εκκλινάτω προς μέ · εν magno clamore ad poculum, dicit 14 : • Si quis est
δεέσι δε φρενών παρακελεύομαι λέγουσα : "Έλθετε, insipiens , declined all me , et stallis praecipio di
φάγετε των εμών άρτων , και πίετε οίνον όν κεκέρακα cens : Venite , comedile panes meos, et bibile
υμίν . » Η φωνή τοιγαρούν του κατά τον ψαλμόν λέ vinum quod miscui vobis. , ltaque qui in psalmo
γοντος επιτεταμένη προς Κύριον επακούεται , ουκ άλ ad Deum vocem inlendii, non aliunde quam a
λοθέν ποθεν ή εκ του όρους του αγίου , τουτέστιν εξ nionte sancio , hoc est e cælo, exauditur, quando
ουρανού , έπει και έν άλλοις λέγεται : Επακούσεται quidem alibi quoque dicitur 78 : « Exaudiet illum
αυτού εξ ουρανού αγίου αυτού , ο Και εξ ύψους ακούει , de cælo sanclo suo . 1 Ex sublimi quoque exaudit :
έπει γέγραπται · « Ετακούσεται αυτού εξ ύψους και nam scriptum est : « Exaudiet ipsum ab alto el a
εκ ναού αγίου αυτού . ) Templo sancio suo . )
'Εγώ εκοιμήθην , και ύπνωσα » εξηγέρθη , ότι Vers . 6. Ego dormivi et soporatus sum , exsurrezi,
Κύριος αντιλήψεται μου, κ. τ. ε . Ημείς μεν ηγού- φuia Dominus suscipiet me, etc. Nos quίdem arbi
μεθα (86) μηδέν ανθρώπινον έχειν τα λεγόμενα ακό- B tramur nihil liec habere humanuin quod congrual
λουθον τη περί τον Δαυίδ , ότε έφυγεν από προσώπου cum Davidis historia ſugientis a facie Absalom ,
'Αβεσσαλώμ , ιστορία, ει θέλουμεν τηρήσαι διά το si voluerimus propier lilleram scrvare Davidis
ρητόν το του Δαυίδ πρόσωπον , και διά τούτό γε δυσ personam , et propterea pudori nobis sit cogere
ωπήσαιμεν αν και τους μη βουλομένους αναγκάζον invilos hanc historiam ad spiritalem sensum revo
τες ανάγειν την ιστορίας και προσίεσθαι πάντως εκ care , et omnino fateri hæc ex persona Christi
προσώπου Χριστού είναι τα επαγγελλόμενα . "Ινα δε μή dicta esse. Ne lainen videamur sermonen dere
δοκώμεν προδιδόναι τον λόγον τον κατά το ρητόν δυ linquere qui secundum litlerain servari polesi, hæc
νάμενον σώζεσθαι , και ταύτα λεκτέον : Φαμεν τοίνυν quoque dicenda sunt : Nempe semetipsum his ver
αυτού κατηγορούντα τον Δαυίδ ταύτα φάσκειν επί bis accusare Davideni, eo quod regni curam non
τώ μή εγρηγορέναι αυτόν περί της βασιλείας , μηδέ habuerit , et ita officii negligens fuerit, ut rebel
προσοχήν την δέουσαν εισαγαγείν , ώστε καιρόν έχειν landi occasionem nactus sit Absalom , el inde has
επιθέσθαι μεν , τάδε πε πoνθέναι αυτόν διά της επι ei molestias pariendi. Mihi enim , inquit , dor
θέσεως του 'Αβεσσαλώμ . Έμού γάρ κοιμωμένου , mienii el soporalo hæc contigerunt. Sed crectus
φησί , και υπνούντος τάδε τινά συμβέβηκέ μοι. Αλλά sum , quia Dominus suscipiel me, el erectus non
C
διανέστην , έπει Κύριος αντιλήψεται μου , και διανα 552 limebo , ' eliamsi decem millia populi insur
στάς μυριάδων λαού επιθεμένων μοι ου φοβηθήσομαι . gant adversum me. Sic sine ulla vi , quae sequun
Και αβιάστως τα εξής δόξει σώζεσθαι · και ταύτα lur videbuntur servari ; et hæc quidem , quantum
μεν ηγούμεθα ως προς την λέξιν ερμηνεύεσθαι , ad lilleram allinet, arbitramur explicari, sed see
προς δε αναγωγήν, ώς προειρήκαμεν, από προσώπου cundum spiritalem sensum ex persona Domini
Κυρίου ταύτα απαγγέλλεσθαι την ιδίαν κοίμησιν νυν dici , qui propriam suam dormitionem narrat, et
διηγουμένου , και ύπνον τον κατά το πάθος. Επισκε somnum quem tempore passionis habuit. Expen
ψώμεθα δή πρότερον διαφοράν κοιμήσεως και ύπνου damus autem prius dormitionis discrimen el somni
νομιζομένου ως προς την λέξιν: κοίμησιν μεν είναι secundum litleram accepli . Dormitio est ceu silen
ως προς την ησυχίαν , περί ης και ο Παύλος φησι lium de quo iPaulus ait 76 : « Omnes dormiemus ,
« Πάντες κοιμηθησόμεθα , ου πάντες δε αλλαγησό sed non omnes immutabimur ; , somnus est animæ
μεθα ύπνον δε άνεσιν της ψυχής χαλωμένης από remissio a corpore relaxatæ , et intensionem seclu
του σώματος και την τάσιν υπεκλυούσης , το μή φέ- dentis , quod indesinenlem tenorem non ferat. Ηoc
ρειν αδιάλειπτον τον τόνον . Εν δε τω Ιώβ μάλιστα discrimen in Job putamus Tradi his verbis 17 :
την διαφοράν παρίστασθαι υπολαμβάνομεν διά τού D « Nunc utique dormiens quiescerern , et somnum
των· « Νυν αν κοιμηθείς ησύχασα υπνώσας δε αν capiens requiescerem cum regibus , consiliariis
έπαυσάμην μετά βασιλέων, βουλευτών γης . ν Εδεή lerræ . , Opus autem nobis fuit discrimine quod
θημεν δε της διαφοράς του κοιμηθήναι και υπνώσαι est inter , 1 dormire, , el , i somnum capere , , ut
υπέρ του συνιέναι πως αν επι του Σωτήρος αύτη δη- intelligamus quomodo id in Salvatore Ostendi
λούτο. Σύνηθες μέν γάρ τήν από του βίου τούτου έξο- queat. Solei enim ab hac vita exitus dorinitio
δον κοίμησιν λέγεσθαι , έσθ ' ότε δε και ύπνον μεμνή- dici , aliquando etiam somnum appellari memini
μεθα ονομάζεσθαι . « Εκοιμήθη ο γάρ , φησί, « μετά mus. « Dormivil , enim , inquit 78, « cum patribus
των πατέρων αυτού και και , « Πολλά σώματα των κε suis ; » el 79 : « Multa corpora sanctorum qui dor
κοιμημένων αγίων ηγέρθησαν εις την αγίαν πόλιν , mierant , resurrexerunt in Sanctam civitatem , et
και ενεφανίσθησαν πολλοίς· και , « Νυνί δε έγή apparuerunt mullis . » El : « Resurrexit Christus a
γερται Χριστός εκ νεκρών , απαρχή των κεκοιμημέ- mortuis , primilise dormientium ; » el 80 : « Ones
+ Prov.1x , 4. 78 Psal. XIX , 7. 76 1 Cor. XV, 20 , 51. 11 Job . ΠΙ . 18 Gen. ΧLVΙΙ , 50. * Μatth . ΧΧVΙΙ, 52
• 1 Cor. XV , 20.
(86 ) Ημείς μεν ηγούμεθα, etc. Indideim .
 1:27 EX ORIGENE

dorimienius. Somnus etiam appellatur , quando- Α νων ) και , « Πάντες κοιμηθησόμεθα · ο ύπνος δε ,
quidem idem est dormire, ac somnum capere. επειδή ταυτόν εστι το καθεύδειν το υπνούν : « Πολ
« Multi de his qui somnum capiunt in terræ pul λοι των καθευδόντων εν γης χώματι αναστήσονται . )
vere , evigilabuni 81.1 Qui locus conferendus est Συγκριτέον δε τοις λεγομένους κεκοιμημένων αγίων.
cum iis quæ dicta sunt de sanctis dormientibus . Σημαίνει μέντοιγε και ο ύπνος χωρίς της κατά την
Präler exitum ex hac vita , signilical etiam somnus έξοδος του βίου την απροσεξίαν της ψυχής της προσ
lorporem animæ, cum allentio vigilantia dicalur. οχής εγρηγορήσεως καλουμένης. Φυλάττεσθαι γάρ
Volens enim nos divinus sermo a lorpore arcere, ημάς την απροσεξίαν βουλόμενος ο θείος λόγος φησί.
ail $ : « Ne des oculis luis somnuni, el palpebris • Μη δως ύπνον σοις όμμασι , μηδέ νυσταγμόν σοις
tuis dormilationem , ut tanquam damula serveris a βλεφάροις , ένα σώζη ώσπερ δορκάς εκ βρόχων , και
laqueis , et tanquam avis a rele . , Et ostendere ώσπερ όρνεον έκ παγίδος . 5 Και βουλόμενος παρα
volens Proplieta torporem et segnitiem peccatorum στήσαι το χαύνον και ανειμένων των αμαρτωλών και
ait 83 : « Dorinierunt somnom suum , et nihil in Προφήτης φησίν: « Ύπνωσαν ύπνον αυτών, και ουχ
venerunt. » Et illud 8 , « Surge qui dormis, el εύρον ουδέν και το , « "Έγειρε ο καθεύδων , και
exsurge a mortuis, et illucescet tibi Christus. ,
B ανάστα εκ των νεκρών , και επιφαύσει σοι ο Χρι
Huic somno qui nihil aliud est quam torpor, ana στός. ) Ανάλογον δε τώ ύπνω τα κατά την απροσ
logia quadam respondet dormilatio animæ quam εξίαν έστι νυσταγμός ψυχής όν απαγορεύει ο Σολο
prohibel Salomon , docens non somnum solum μών, ου μόνον ύπνον διδάσκων ημάς μη διδόναι τοις
arcendum esse ab oculis , sed etian dormitationem. όμμασιν , αλλά και νυσταγμόν . Και αυτός δε ο Υμνω
Quin et Psalmista in vituperium accipicns dormi δος , επί ψόγου τάσσων το του νυσταγμού όνομα , φησίν
lationis nomen , ail 18 : 1 Dormitaverunt omnes 1 'Ενύσταξαν πάντες οι επιβεβηκότες τους ίππους. »
qui ascenderunt equos. , Dicimus ergo Salvatorem Φαμεν τοίνυν τον κοινόν θάνατον όν απέθανεν υπέρ
zrostrum Jesum Christum , quando communem inor ημών κοιμηθήναι τον Σωτήρα ημών Ιησούν τον Χρι
tem pro nobis sustinuil, lunc dormiisse, soporalum στον, υπνώσαι δε , χωρισθείσης της ψυχής από του
vero fuisse, cum anima ejus a corpore separata est. σώματος . Καθάπερ γάρ οι υπνούντες κειμένου του
Queinadmodum eniin qui sonnum capiunt , jacente σώματος ενεργούσι κατάψυχήν , φαντασίαις τισί προσ
corpore operanlar secundum meulein , imaginatio- πιπτούσαις επόμενοι , και πράττουσι τι κατ' ουδέν
nibus quibusdam occursantibus obseculi , el agunt του σώματος δεόμενοι τον αυτόν τρόπον ουκ εις
sliquid absque ullo corporis ministerio , quo non in πάντα της εικόνος εξομοιουμένης τούτω ού έστιν εί
digent ; 553 sic, licet in omnibus non similis sit C κών , αλλ' ίνα δηλωθή η ενέργεια ή χωρίς σώματος ,
imago ei cujus est imago, verumtamen ul sine cor της ψυχής της κεχωρισμένης αυτού , και τούτο
pore anima quæ ab ipso separala est , el somnum υπνωκυίας , λέγεται μετά το , « εκοιμήθην , και το ,
capil , ostendalur operari , postquam dictum est : « ύπνωσα. 5 Και τί θαυμαστόν ει επί του Σωτήρος και
« Ego dormivi, ; additur, « el soporalus sum . » Et τοιούτος ύπνος ου πάντη εστίν άργία της ψυχής , αλλ'
quid mirum si ejusmodi somnus in Salvatore non αργία ως προς το οργάνω τω σώματι χρήσθαι ; Ιδία
omnino animæ olium fuit , sed cessalio quædam ab μέντοιγε και καθ' εαυτήν ενεργεί, όπου και υπό του
usu corporei instrumenti ? Ipsa eleniin per se sua Ιώβ το αυτο λεγόμενον δηλούται. • Διά τίς γάρ , φη
inunera obit, quandoquidem idem a Jobo dicium
σιν, « εκ γαστρος εις μνήμα ουκ απηλλάγην ; Nυν
ostenditur. Quare » enim , inquit86, o non ex utero in αν κοιμηθείς ησύχασα , υπνώσας δε ανεπαυσάμην
monumentum abii ? Nu ! c utique dormiens quiesce μετά βασιλέων βουλευτών γης, οι εγαυριώντο επί
rem , somnum autem capiens requiescerem cum re ξίφεσι , και μετά αρχόντων ών πολύς ο χρυσός . » Εί
gibus , consiliariis lerræ , qui gloriabantur in gla γάρ μή ενόει ενέργειάν τινα είναι περί την ψυχήν εν
diis , aut cum principibus quibus mullum fuil au ή επαύσατο τυγχάνουσα αγαθών τινων μετά τοιόνδε ,
rum . , Nisi enim aliquam animæ operationem in ουκ αν έλεγεν ' « Υπνώσας ανεπαυσάμην μετά βα
telligeret in qua bonoruin quorumdam particeps D σιλέων βουλευτών γης, οι εγαυριώντο επί ξίφεσιν . »
effecta , cum hisce requiesceret, non utique dice Είεν δ' αν ούτοι άγιοι στρατιώται θεοσεβείας λόγω
rel : « Somnum capiens requiescerem cum regibus, τω τομωτέρω πάσης της μαχαίρας διστόμου χρώμε
consiliariis lerræ, qui gloriabantur in gladiis, » Ri νου κατά παντός του εναντίον της αληθείας λόγου.
autem sancti fuerint pietatis milites qui verbo omni "Αρχοντές τε ών πολύς ο χρυσός , ερμηνεύοιντο αν
gladio ancipiti acutiore utuntur contra omnem ve οι των πολλών διαφέροντες , και κατά τούτο άρχοντες ,
ritatis adversarium . Principes quibus multum est χρηματίζοντες , πλουτoύντες εν διανοήμασι και τους
aurum, ii erunt qui multis precellunt , et ideo prin- περί αληθείας θεωρήμασι . Ουδέν ούν θαυμαστών και
cipes vocati , in contemplationibus el speculationi τον Σωτήρα λέγειν · « Εκοιμήθην, και ύπνωσα, και
bus veritatis diviles sunt . Nibil ergo mirum Salva πολλά πλέον ενεργήσαντα περί σωτηρίας ψυχών και
Lorem dicere : « Dormivi et soporatus sum , • quippe παρά τον καιρόν του χωρισμού του από του σώματος
qui ad animarum salutem plura egerit eo tempore κατά τα λεγόμενα εν τη Καθολική Επιστολή παρά το
quo a corpore separalus est, quemadmodum in ca Πέτρω · , Εν ή και τοίς εν φυλακή πνεύμασι πορειν
ε1 Dan . ΧΙΙ , 2 . 82 PrOY . VI , 4. 88 Psal . LXXV , 6. 86 Ephes. V, 14. 83 Psal. LN11, 5. 86 Ιού. ΙΙ , 11 ,
13, 14 , 15.
1129 SELECTA IN PSALMOS . PSAL . III . 30
θείς εκήρυξεν απειθήσασί ποτε , ότε άπεξεδέχετοή του Atholica sta Epistola Petrus ait 87 : « n quo et his
Θεού μακροθυμία εν ημέραις Νώε κατασκευαζομένης qui in carcere erant, spiritibus adveniens praedica
κιβωτού , εις ήν ολίγοι , τουτέστιν οκτώ ψυχαι , διεσώ vit , qui increduli fuerant aliquando, quando exspe
θησαν δι' ύδατος, » Μετά ταύτην την κοίμησιν ο Πα clabat Dei patientia in diebus Noe, cum fabricare
τηρ αντιλαμβανόμενος εξήγειρεν αυτόν. lur arca , in qua pauci , id est octo animæ salvæ fa
clæ sunt per aquam . » Post hanc dormitionem Pater
ipsum suscipiens excitavit .
Ου φοβηθήσομαι από μυριάδων λαού των κύ Vers. 7. Non timebo millia populi circumdantis
κ.λω συνεπιτιθεμένων μοι , κ . τ . ε. Πρέπουσα αγίω me , etc. Vox plane sanctain decens , qui ad niaxi
φωνή (87) κατωρθωκότι μεγίστην αρετήν, την αφο mam virtutem , nimirum securitalem , pervenil oh
βίαν, διά την πρός Θεόν πεποίθησιν ή ομοία : siduciain in Deum . Huic similis est ista 88 : Si
• Εάν παρατάξηται επ' εμέ παρεμβολή , ου φοβη consistant adversum ine castra , non limebil cor
θήσεται η καρδία μου . » Και ο Σωτήρ εν πνεύματι meum . Ει Salvator in spiritu cognoscens millia
γινώσκων τας αιτουμένας αυτόν σταυρωθήναι μυριά- populi circumcisionis, que postulatura erant ut cru
δας λαού της κατατομής , και ορών το ατάραχον αυ ciligeretur , el cernens animum suum intrepidum
B
του ( κατά σάρκα δε ταύτά φημι ) , λέγοι αν ταύτα . (secundum carnem autem hæc aio ) dicere etiam
Εάν δέ τις κατανοήση το πλήθος των υπό των εχθρών isla possil . Si quis autem perspexerit multiludinem
βαλλομένων, επιτιθεμένων τη ψυχή και ταρασσόντων coruin qui ab hostibus prosternuntur, animam ob
και κυμαινόντων αυτών , εν καιρώ αν φθέγγοιτο, επί sidentibus, perturbantibus atque exagitantibus, tem
τον Θεόν καταφεύγων , το, Ου φοβηθήσομαι από pestive ad Deum confugiens merito dixerit : « Non
μυριάδων λαού , των κύκλω συνετιτιθεμένων μοι . ) Timebo millia populi circumdantis me. )
'Ανάστα , Κύριε , σώσόν με, ο Θεός μου, ότι συ VERs. 8. Exsurge, Domine, salvum me fac, Deus
επάταξας πάντας τους έχθραίνοντάς μοι ματαίως , 554 meus , quoniam tu percussisti adversantes mihi
οδόντας αμαρτωλών» συνέτριψας , κ . τ . ε . Το sine causa : dentes peccalorum contrivisti , etc. Ηe
“Εβραϊκό έντυχόντες ( 88 ) , το « ματαίως και ουδαμώς braicum exeniplar consulentes , illud , ı sinc causa ,
εύρομεν δυνάμενον δηλούσθαι . Τί γάρ κοινόν της λέ nequaquam ostendi posse reperimus. Quid enim
ξεως της « ματαίως και προς την σιαγόνα ; Και οι λοι commune habel ( sine causa , , cum maxilia ? Quin
που δε ώς το Εβραϊκόν τεθείκασιν . Είκός ούν, ώς τι etiam reliqui posuerunt sicut textus Hebreus. Ve
νες Εβραίων λέγουσι , τα αρχαία αντίγραφα ετέρως rosinile igitur est , quod Hebrei nonnulli aiunt ,
εσχηκέναι, ή το ευτελές περιϊσταμένους τους Εβδο- c antiqua exemplaria aliter habuisse , vel Septuagint :
μήκοντα της λέξεως , τετολμηκέναι αντί του και σια dictionis istius vilitatem devitantes, pro e maxilla , ,
γόνα , και ποιήσαι ο ματαίως . ) Νοήσωμεν τοίνυν το ausos fuisse ponere i sine causa . 1 Expendentes er
ρητών κατά τους Εβδομήκοντα : διεξέλθωμεν πώς go hunc versum secundum Septuaginta , disseramus
δεί λαμβάνειν τα ανθρωπικώτερον ειρημένα υπό του quomodo accipienda sint quae humano niore a Deo di
Θεού , εξ ών ευχερές εστιν ιδείν πως λέγεται: cla sunt, ex quibus facile est videre quo pacto dicatur :
« 'Ανάστα , Κύριε , σώσόν με , ο Θεός μου . • Oιονεί « Exsurge , Domine, salvum me fac , Deus meus . I
γάρ κοιμώμενον ημίν , ότε ήμάς παρέδωκε πείρας Nobis enim ceu dormientem , quando lentalionis
ένεκεν ταϊς αντικειμέναις ενεργείαις, διανίστησιν causa nos tradidit adversariis poleslatibus , excital
αυτόν. Τάχα δε και ότε τον Σωτήρα υπέρ ημών πάν illum . Forte etiam cum Salvatorem pro nobis olid
των παρέδωκεν , εκοιμάτο αυτό ο Πατήρ ανίσταται nibus tradidit, dormiebal ei Pater. Exsurgit autem
δε σώζων αυτών και πατάσσων τους εχθρούς αυτού , cum salvum ipsum facil, el percutit inimicos ejus,
είτε τους εκ περιτομής , είτε τας αοράτους εχθρούς της vel eos qui ex circumcisione sunt , vel veritati repu
es potestales invisibiles. Porro sulla inimici
αληθείας δυνάμεις. Εχθρου δε κατ ' ουδέν έστι λό gnant
γος : μετά γάρ των μισούντων την ειρήνην ο άγιος ratio habelur, cuin vir sanclus cum iis qui oderunt
έστιν ειρηνικός , αγαπών τους εχθρούς. Δόξαι δ' άν D pacem , sit pacificus , et iuimicos diligal . Videri all
τινος έχθραίνειν τις ου ματαίως , και ήτοι ανθρωπι lem possil quispiam non « sine causa , cum aliquo
κώτερον τον εχθρόν ημών εξεταζόντων ή και ευσεβέ- inimiciliam Suscipere, si vel lunanius vel religio
στερον · ανθρωπικώτερον μεν , επάν , τον προκαταρ sius inimicus spectelur. Humanius quidem , cum
ξάμενόν τι κακοποιείν αποστραφείς , αμύνεσθαι βού- ledere incipiente.naversatus ulcisci volueril : sic
ληται · ούτως γάρ αν υπoληφθείη μη • ματαίως και enim non e sine causa , eum qui prior læsil , odisse
έχθραίνειν το τροδικηκότι: ευσεβέστερον δε, εί τις videri queat ; religiosius vero , si quis inimicus fiat
εχθρός γένοιτο διά το αληθές , ως ο Απόστολός φησιν ob verilatem , quemadmodum Apostolus ail 89 : _Ini
« 'Εχθρός υμίν γέγονα αληθεύων υμίν » ) και το micus factus sum vobis verum dicens. , Et illud 90 :
• Θύχι τους μισούντάς σε , Κύριε, εμίσησα ; » Και « Nonne qui oderunt le, Domine , oderam ? , El

87 IPetr . H1, 19. 88 Psal. XXV , 3. 89 Gal . IV, 16 . 90 Psal . CΧΧΧVΙΙ , 21 .

(87 ) Πρέπουσα αγίω φωνή, etc. Corderius, codex roc . Barbarus, partimque Corder. Plurima autem
Baroccianus , schedie Combelisii, Barbarus . iisdem ſere verbis exstant apud Euseb .
( 88) Τ;) Εβραϊκό έντυχόντες , etc. Codex Ba
PATROL. Ga . XI . 36
 3131 EX ORIGENE 1132
qvarendum est an sint aliqui qui oderint Deum . Αττττέον ει εισί τινες μισούντες τον Θεόν» ουδείς γαρ
Nullus enim vel eorum qui omnino injusti sunt el αν τούτο ομολογήσειεν ουδέ των τελέως αδίκων και
athei, istud fatebitur. Quidam ergo sunt qui oderunt αθέων. Τίνες ούν εισιν οι μισούντες τον Κύριον ; Τι
Deur ? Quosnam in confesso est odisse Jesum et νες ομολογουμένως μισούσι τον Ιησούν , και κατανα
analbematizare ? Que contra illum fiunt , omnino θεματίζουσιν αυτόν ; Τα δε γινόμενα εις αυτόν πάν
ad Pairem referuntur. Et omnis qui peccat, odit τως εις τον Πατέρα αναφέρεται . Και πώς δε αμαρ
Deum , vel sapientiam contemnens, hoc est, Chri τάνων μισεί τον Θεόν , ή την σοφίαν εξευτελίζων ,
stun, vel justitiam odio habens et operaus iniqui- τουτέστι τον Χριστόν , και την δικαιοσύνην μισών και
Talein. Ει γιoniam justitia est Cliri -tus, qui odit εργαζόμενος την ανομίαν. Και έπει δικαιοσύνη έστιν
Christum justitiam , odil et Deum . Cum autem li ο Χριστός , ο μισων τον Χριστόν την δικαιοσύνην , μ :
queat quis oderit Deum , nisi diligenter expendamus σει τον Θεόν . Φανερου δε γενομένου τίς ο μισων τον
quid sit illod : « Nonne qui oderunt te , Domine, Θεόν, εάν μή ακριβώσωμεν τι εστιτο , 100χι τους μι
oderam ? ) omnes honines , paucis exceptis , odius ha σούντάς σε , Κύριε , εμίσησα ; » πάντας ανθρώπους μι
bebimus, cum valdepici sint qui operibus provent σήσομεν παρεξ ολίγων σφόδρα σπανίων όντων των διά
se amare Deum . Quid vero absurdius sit quain των έργων χαρακτηριζομένων αγαπάν τον Θεόν . Τού
aversari cunctos ,imo, et si dicere opus est, seipsum ? Β του δέ τι άλλο είη ατοπώτερον του απεστρέφθαι πάντας ,
Si quis enim sui ipsius sincerus el candidus esti και, ει δει ούτως ειπείν , και εαυτόν ; Ευγνωμόνως γάρ
maior fueril, sibi odio esse Deum deprehendei. Ne ετάζων τα περί αυτού έκαστος , ευρεθήσεται μισων τον
quaquam igitur sic putandum est quae oderunt 555 Θεόν. Μήποτε ούν ούτω νομιστέον είναι τα μισούντα τον
Deum , sed quæ ralione præditis accidunt mala . Θεόν , αλλά τα τοις λογικοίς κακά συμβεβηκότα: οίον
Verbi gratia injustitia odit Deum , et injustus qua αδικία μισεί τον Θεόν , και ο άδικος μισεί τον
tenus injustus est , odit Deum , injustitia qua in ipso Θεόν , καδ άδικός έστι , της εν αυτώ αδικίας τούτο
est boc faciente . Oportet igitur nos hujusmodi ac δρώσης. Xρή ούν ήμάς μισήσαι τα τοιάδε συμβεβη
cidentia mala , et quæ nobis imprimis inimica sunt, κότα και πρώτως έχθρα ήμών τυγχάνοντα , τελείω
perfecto odio , Iloc est , quod a perfectione profici- μίσει , τουτέστιν, από τελειότητος ερχομένω . "Ωσπερ
scitur, odisse . Νam quemadmodum a perfectione γάρ από τελειότητος έρχεται δικαιοσύνη και σωφρο
justitia atque prudentia manant, sic et hujusmodi σύνη , ούτως και το τοιόνδε μίσος . Ταύτα δε ημίν είρη
odium . Hæc autem a nobis dicta sunt, expendenti ται εξετάζουσι το , « Έπάταξας τους έχθραίνοντάς μου
bus illud : , Percussisli omnes adversantes mihi ματαίως και πάντων των εχθραινόντων τινι , ματαίως
gine causa , , cum omnes qui alicui adversantur, έχθραινόντων. Τοιούτον το, « Εμίσησάν με δωρεάν . »
είne causa adversentur. Ejusmodi est illud : Odio C Όποίοι δε οι συντριβόμενοι οδόντες των αμαρτωλών ,
habuerunt me gratis . , Quales aulem sunt pecca τοιούτοι και περί ών είρηται · . Εκεί έσται ο κλαυ
forum dentes qui conterunlur, lales et ii de quibus θμός και ο βρυγμός των οδόντων. » Οδόντες αμαρ
dictum est ?? : Ibi erit flelus et stridor dentium . ) τωλών εισι λογισμοί άλογοι , παρά φύσιν ημίν επι
Peccatorum dentes sunt a ratione alienæ cogitatio συμβαίνοντες , οίς οδούσι χρώμενοι πολλάκις οι αντι
nes nobis præler naturam advenientes, quibus ho κείμενοι προσεγγίζουσιν ημίν του φαγείν τας σάρκας
sles nostri tanquam dentibus sæpenumero ulenles , ημών , τουτέστι τα εκ της σαρκός φυόμενα : Φα .
accedunt ad devorandum carnes nostras, hoc est , νερά δε εστι τα έργα της σαρκός , φησίν ο θείος
ea quæ ex carne pullulant : « Manifesta aulem sunt Απόστολος .
opera carnis , » ut ail divus Apostolus º3.
Vers . 9. Domini esl salus , el super populum luum Του Κυρίου η σωτηρία , και επί τόν λαόν σου
benedictio tua , i elc . Qui credit Domini esse salu η ευλογία σου , κ. τ . ε . Ο πειθόμενος ( 89), ότι
tem , el Deum nostrum esse Deum salvos faciendiºs, του Κυρίου εστίν η σωτηρία , διο και ο Θεός ημών
Domini enim sunt exilus mortis , is novil etiam quid Θεός έστι του σώζειν' του γάρ Κυρίου αί διέξοδος
sit confidere in filiis hominum , in quibus non est sa D του θανάτου : οίδε και τι το πεποιθέναι επί υιούς
lus 2. Quin est super populum ejus benedictio ejus, ανθρώπων, οίς ουκ έστι σωτηρία. " Έστι δε και επί
quæ spiritalis est in coelestibus in Christo , τον λαόν αυτού η ευλογία αυτού ούσα πνευματική
εν τοις επουρανίοις εν Χριστώ .

PSALMUS IV . ΨΑΛΜΟΣ Δ' .

Vers . 1. In finem in psalmis canticum David , etc.
Cum multi psalmi secundum Sepluaginla inscri
bantur in finern , , secundum alios aulem lilulum
habeant huic c in finem , inscriptioni consenta
neum, operae pretium est pro viribus investigare
Εις το τέλος εν ψαλμοίς αδή τώ Δαυίδ, κ. τ. ε.
Πολλών ψαλμών (90) κατά μέν τους Εβδομήκοντα
εχόντων επιγραφήν εις το τέλος, και κατά δε τους
λοιπους τα κατάλληλα τω εις το τέλος και ενθάδε
αποδιδόμενα , άξιον , όση δύναμις, εξιχνεύσαι τον δη

01 Joan . xv , 2. 92 Luc . XIII , 28 . 93 Gal . V, 19 . 94 Psal . LXVII , 21 . 95 Psal. CXLV, 3.

(89) Ο πειθόμενος , etc. Corderius , Barbarus . el Corderius Origeni tribuunt, quanquam similia
(90 ) Πολλών ψαλμών , etc. Codd. Roe, Baroc aut eadem saltem quoad sensum reperiunlur apud
cianus, Coislinianus, schede Combeſisii, Barbarus Eusebium .
1453 SELECTA IN PSALMOS . PSAL . IV . 1154
λούμενον υπό της λέξεως νούν . Ιστέον δε , ότι , A hujus dictionis sensum . Sciendum est , ut artis cu .
ώσπερ πάσης τέχνης και επιστήμης εστί το τέλος, juslibet atque scientiae quidam inis est , quem in
εφ ' και σπεύδει ο γνησίως την τέχνην ή την επιστή tendit is qui artem vel scientiam serio exercet , sic
μην μετιών , ούτω και της λογικής φύσεως δεί τέλος etiam naluræ rationalis finem aliquem esse opor
τυγχάνειν τούτο δε εστι το εν Χριστώ ζωοποιηθη tere. Hic autem est vivificari 'in Christo secun
ναι κατά τον Απόστολον. Νομίζομεν τοίνυν τους « εις dum Apostolum . Existimamus itaque psalmos qui
το τέλος και επιγεγραμμένους ψαλμούς του τέλους i in finem , inscribuntur , sensum quemdam finis
τινά επιγράφειν νούν , και επ ' εκείνο τους συνιέντας præ se ferre, el ad illum finem eos qui quæ dicun
τα λεγόμενα παρακαλείν. Παντί δε αγωνιζομένω τέ lur , intelligunt, cohortari . Omni aulem cerlanti
λος η νίκη τυγχάνει . Επεί ούν , ώς προαπεδείξαμεν , finis est victoria . Quare, cum , ul ante ostendimus ,
Δαυίδ ο Χριστός λέγεται , οι επιγεγραμμένοι εις David dicatur Christus, psalmi qui , in finem ,
το τέλος και το Δαυίδ το τέλος και την νίκην απαγ David inscripti sunt, linem et victoriam annuntiant
γέλλουσι του Χριστού , νικοποιού λεχθησομένου αν Christi, quem juxta Aquilam dicere liceat victorem.
κατά τον 'Ακύλαν, παντί νενικημένω νίκην περιπε Omni 556 enim viclo victoriam tribuit , quando
ποιηκότος , έπει ο υπό Χριστού νικώμενος την συμ qui lem quisquis a Christo vincitur, accidentem sibi
βεβηκυίαν αυτώ κακίαν νενίκηκε , και εξαφανίζει B malitian vincit et de medio 1ollit, utpole Christo
αυτήν , Χριστό υποτεταγμένος . Ουδένα γάρ άκοντα subjectus . Neminem enim invituni vincit Christus,
νικά ο Χριστός , αλλά πείθων , το Λόγος είναι Θεού . sed suasione , cum sit Verbum Dei . In hanc ergo vi
Εις τούτο δή το νίκος επιγράφεσθαι φησι Θεοδοτίων cloriam hymnos seu psalmos inscribi , quibus Se
ύμνους ή ψαλμούς τους παρά τους Εβδομήκοντα ptuaginta in finem » είulum fecerunt, Theodolio
« εις το τέλος και επιγεγραμμένους · ο δε Σύμμαχος aucior est : al Symmachus « triumphales , Christi di .
επινικίους και του Χριστού λέγοι αν είναι τούτους xerit ejusmodi psalmos seu cantica. Verumlamen
τους ψαλμούς ή υδάς . Εάν δε μή μόνον τώ Δαυίδ cum non tantum ipsi David , sed Asaph quoque el
και « εις τέλος και λέγωνται , αλλά και το 'Ασάφ , filiis Core « in linem dicantur, non absurdum fue
ήτοι τοις υιοίς Κορέ , ούκ άτοπον τό , πάντας τους rit nos de omnibus sanctis qui Christi imaginem
αγίους την του Χριστού εικόνα αναδεδεγμένους το suscepere, quod hic dictum est intelligere. Quod
ενθάδε ειρημένον και επ' εκείνων νοείν ημάς. Το δε vero apud Septuaginta et Aquilam dictum est in
• εν ψαλμούς και παρά τους Εβδομήκοντα και Ακύλα psalinis , o id apertius pulo edidisse Symmaclium,
ειρημένον οίμαι σαφέστερον απαγγέλλεσθαι διά του c in psalteriis, » cuin tres nos doceant in organis
Συμμάχου και διά ψαλτηρίων, και διδασκόντων ήμάς των c que psalteria dicuntur, hujusmodi canticum scu
τριών προς τα όργανα καλούμενα ψαλτήρια ειρήσθαι modulationem fuisse persolutam . Nam plurima
την ωδήν ταύτην ή το μελώδημα . Πλείονα γάρ όργα- querenda sunt organa , quibus illud in tnerm »
να ζητητέον δι' ών άδεται το « εις το τέλος, » ή « ο capitur, vel « pro parla victoria , , vel « victori . , Po .
επινίκιος , » ή « το νικοποιώ . » Δύναται δε και το υπό test autem el quod Theodolio edidit, « in victoriam
Θεοδοτίωνος ειρημένον εις το νικος εν ύμνοις τούτο in hymnis ,, lioc ipsum significare. Hoc igitur canli
δηλούν . Αύτη τοίνυν ή ωδή , ή το μελώδημα , ή ο ψαλ-, cum , vel nielodia , sive psalmus memoratum habens
μός , την ειρημένην υπόθεσιν έχων, τα προδιηγη- argumentum, que antea a nobis explicata sunt,
θέντα ημίν επαγγέλλεται , κοινότερον μεν τώ προ- , policetur, ex vulgariore sententia prophete Davidi,
φήτη Δαυίδ , μυστικώτερον δε τώ Χριστώ το πρόσ secundum arcanam vero significationem Christo
ωπον των αγίων αναλαμβάνοντι, και ότε μεν τας sanctorum personam assumenti, ipsorumque ærum
θλίψεις αυτών ως ιδίας ηγουμένω , και τους εν ταύ nas quasi proprias, el dilatationes modo sibi ascri
ταις αυτών πλατυσμούς , (έπει αγίων εστι φωνή το , benti ( sanctorum enim illa vox est 98 : « In omnibus
Έν παντί θλιβόμενοι, αλλ' ου στενοχωρούμενοι , tribulationem palientes, sed non angustiati » ) , modo
οτέ δε επιστρέφοντα τους βαρυκαρδίους και τους τα autem eos convertenti qui gravi corde sunt, el vani
μάταια αγαπώντας . Ου πάνυ δε ζητήσεως έχεται η D Iatem diligunt. Ceterum non Ionga inquisitioneindi
διαφορά των λέξεων ωδής και μελωδήματος . Διά μεν get discrimen vocum cantici el melodiæ . Per canti,
γάρ της ωδής έκκλισις της φωνής δηλούται του λέ cum vox dicentis inclinala , per melodiam artificium
γοντος, διά δε του μελωδήματος τάχα και το τεχνικόν carininis rhythmice cantati designatur. Secundum
του μυστικού μέλους αδομένου εν ρυθμό . Κατά δε autem sensus anagogici leges, bene compositum el
τους της αναγωγής νόμους ή εύρυθμος και κατά λό ad rationis normam exaclum vitæ instilulum ad
γον εξεταστική πολιτεία εις δόξαν Θεού γινομένη Dei gloriam , cum doctrina sana verbisque ad alio
μετά δογμάτων υγιών και λόγων και ετέροις ωφε rum utilitalem concinnatis, erit melodia ,
λίμων είη αν το μελώδημα .
'Εν τω επικαλείσθαι με, εισήκουσέ μου ο Θεός Vers . 2. Cum invocarem , exaudivil me Deus ju
της δικαιοσύνης μου , κ . τ. ε . Το λέγον πρόσωπον sliliæ meæ, etc. Quæ hic loquitur persona , vel Pro
(91 ) ήτοι ο Προφήτης εστίν , ή ο Χριστός κατά την pheta , vel Christus est secundum iuinanain Bala
36 II Cor . IV , 8 .
(91) TJ léor tpoowor, etc. Codex Baroccianus , Barbarus . Exstat etiam in codice Roe 4, sod
mancun et mutilum .
1133 EX ORIGENE 1156

ram quain nostri causa suscepit . Declarant autem hac Α οικονομίαν ήν υπέρ ημών ανεδέξατο. Δηλοί δε τα
verba ipsum exaudiri , non postquam invocavit , sed ρητά το εισακούεσθαι ουχί μετά το επικεκλήσθαι ,
cum invocaret. Sanciis enim el omnino audientibus αλλ' εν τω επικαλείσθαι . Τούς γάρ αγίοις και πάντη
præcepta divina , hæc apud Isaiam prophetam pro ακούουσι των θείων προσταγμάτων επαγγελία κεκή
missio annuntiatur 97 : « Adhuc le loquente dicam : ρυκται κατά τον προφήτης Ησαΐαν το : "Έτι λα
Ecce adsum . 5 Opere autem pretium est conside λούντός σου , έρω : Ιδού πάρειμι . » "Αξιον δε ιδείν
rare quid sit invocare, cum ii qui Scripturanı και τι το επικαλείσθαι , των μη εξητακότων την
non scrutati sunt , arbitrentur cujuslibet qui Γραφήν οιoμένων παντός ούτινoσoύν δέποντος επί
ad orandum propenderit , hoc esse opus , 557 το εύξασθαι είναι έργον του δε Προφήτου σαφέστατα
Propliela vero apertissime declaret ad san περιστάντος , ότι αγίων εστι και σωθησομένων πάν
cios el eos qui salvandi sunt, pertinere invocalio τως το επικαλείσθαι : « Ηάς και γάρ , φησίν , « ός αν
nis nunus : Νam , inquit 8, « omnis qui invocave- επικαλέσηται το όνομα Κυρίου , σωθήσεται . Ει γάρ
rit nomen Domini salvus eril . , Si enim omnis qui « πάς ός αν επικαλέσηται το όνομα Κυρίου , σωθή
invocaverit nomen Domini salvus erit , qui non salva σεται, και ο μή σωζόμενος ουκ επεκαλέσατο το όνομα
Tur , is non invocavit nomen Domini, licet hoc ipsum Κυρίου , εικαι πολλάκις έδοξε τούτο πεποιηκέναι .
sapius fecisse vistus fuerit . Siquidem invocalio B ου γάρ έν φωνή κρίνεται το επικαλείσθαι το όνομα
non in voce, sed in recio loquentis affeclu , et fidei Κυρίου , αλλ' εν διαθέσει του λέγοντος και πίστει βε
firmitate posita est . Ita et in psalmo nonagesimo βαία . Ούτω γούν εν τω ιη' ψαλμω ου τοις τυχού
oclavo non cuilibet Dominum passim invocare tri σιν αποδέδοται το επικαλείσθαι Κύριον , αλλά το
bulum est , sed Samueli, qui tanti a Deo habilus Σαμουήλ , ός τοσούτον παρά Θεώ τετίμητο , ώστε
esl , ut cum Moyse dilecto annumeraretur, quemad Μωύσει αυτόν συναριθμείσθαι τα φίλω ως Ιερεμίας
modum Jeremias ait 99 : « Νeque si stelerini Moyses φησίν: « Ουδ ' άν στη Μωϋσής και Σαμουήλ προ προσ
el Samuel coram me, el oraverint pro his quibus ώπου μου , περί τώνδε τινων των ασεβών ευχόμενοι,
dam impiis, exaudiam eos , dicit Dominus. , Scri ουδε τούτων εισακούσομαι , λέγει Κύριος. » Γέγραπται
ptum est igitur de eo ' : • Moyses et Aaron in sa τοίνυν περί αυτού · ο Μωϋσής και Ααρών εν τοις
cerdotibus ejus, et Samuel inler eos qui invocant ιερεύσιν αυτού , και Σαμουήλ εν τοις επικαλουμένοις
nomen ejus . Invocabant Dominum , et ipse exaudie το όνομα αυτού . Επεκαλούντο τον Κύριον, και αυτός
bai eos , in columna nubis loquebatur ad eos. Cu εισήκουσεν αυτών · εν στύλω νεφέλης ελάλει προς
slodiebant lestimonia ejus el præcepla que dedit αυτούς. Έφύλασσον τα μαρτύρια αυτού και τα πρόσ
illis . Domine Deus noster, lo exaudiebas eos : C τάγματα και έδωκεν αυτοίς. Κύριε ο Θεός ημών , συ
Deus, propitius fuisti eis . » Quia enim custodie επήκουες αυτών · ο Θεός ,ευίλατος εγένου αυτούς . »
bant lestimonia ejus et præcepta que dedit eis , 'Επεί γάρ εφύλασσον τα μαρτύρια αυτού και τα προσ
quando orabant, inter invocantes repulabanlur. Et τάγματα και έδωκεν αυτοίς, ότε ηύχοντο, εις επικα
in centesimo quadragesimo quarto psalmo accura- λουμένους ελογίζοντο. Και εν τώ έκαστοστώ τεσσαρα .
tius ediscimus quis sit ille qui invocat : Prope est , κοστο τετάρτω ψαλμώ ακριβέστερον διδασκόμεθα τις
Dominus omnibus invocantibus eum in veritale !, ο επικαλούμενος ούτος : « Εγγύς Κύριος τους επικα
quod nempe sint quidam qui non invocant in veri λουμένοις αυτόν εν αληθεία, και ώς τινων ουκ επικα
tale : « Non enim qui dicit mihi, Donline , Domine , λουμένων αυτόν εν αληθεία : « Ου γαρ ο λέγων μου ,
intrabit in regnum cælorum , sed qui facit volun Κύριε , Κύριε , εισελεύσεται εις την βασιλείαν των
1nlein Patris mei qui in celis est 2.5 Nam perfecle ουρανών · αλλ' ο ποιών το θέλημα του Πατρός μου
dicere est « Donine , , quando opera ipsa clamant του εν ουρανούς. Τελείως γάρ έστι λέγειν ο Κύριε , και
el dicunt, Domine , Domine. Ηinc ergo liguel ότε και τα έργα φθέγγεται και λέγεται , « Κύριε ,
eum φui invocat Dominum , justitiam habere et ju- Κύριε. Σαφές γούν ενταύθα, ότι ο επικαλούμενος
stitiam veram. Cum autem Christus sit justitia, ju- Κύριον δικαιοσύνην έχει , και δικαιοσύνην αληθή . Εί
stus particeps est justitia, id est , Christi . Ne vero p δε Χριστός δικαιοσύνη , ο δίκαιος δικαιοσύνης μετέ
illud : « Deus justitiæ meæ , ) superbiain parial , χει , τουτέστι Χριστού . " Ινα δε μή ή επί καυχήματος
possumus hoc insuper uli * : « Qui factus est nobis το , « Ο Θεός της δικαιοσύνης μου , και δυνάμεθα προσ
a Deo sapientia et justitia , et redemptio , » et per : χρήσασθαι τω: « "Ος εγενήθη από Θεού σοφία ημίν
inde erit ac si diceres : Deus Domini mei.
και δικαιοσύνη , και απολύτρωσις , και ίσον έσται
τώ, ο Θεός του Κυρίου μου .
Vers . 2. In tribulatione dilatasti mihi, miserere Εν ολίψει επλάτυνάς μοι· οικτείρησόν με ,
mei , el exaudi oration em meam , elc. Videlur divina και εισάκουσον της προσευχής μου, κ . τ . ε .
Scriptura, nulla labita propositi humani ratione, "Έοικεν η θεία Γραφή (92) ιδίως, την προαίρεσιν ου
speciatim tribulationem vocare id quod sancto viro περιεργαζομένη ανθρώπου , θλίψιν ονομάζειν το πε
adversum evenil, licet ad ejus exercitium inferatur, ριστατικών , και γυμνασίου ένεκεν συμβαίνον τώ αγίω
Quod enim ejusmodi peccatori accidit, ſagellum το γάρ τώ αμαρτωλό γινόμενον μάστιγα καλεί. Πολ
97 Isai LVIII , 9. 98 Joel . 1 , 32 . 99 Je re m . XV , 1. 1 Psal. xcv , 6 , 7 , 8. 1 Psal . CΧLΙν , 18 . 3 Malih.
VII , 21. “ I Cor . 1 , 30 .
(22 ) "Εοικεν η θεία Γραφή , cle . Scliedle Combefisii, codex Roe 4 , Daniel Barbarus .
 1137 SELECTA IN PSALMOS. · PSAL , IV . 1138

λαιν γάρ , φησίν , « αι θλίψεις των δικαίων· και,« Πολ- Α νοcat . Νam multe , inquit , tribulationes justo
λαι αι μάστιγες του αμαρτωλού . » Και παραδείγματος rum ; • et 6 : « Malta Magella peccatoris. » Exempli
ένεκεν έρούμεν , ά μέν πέπoνθεν Ιώβ , θλίψεις είναι , causa , quæ perlulit Job , et quæ passus est Joseplı
και & Ιωσήφ εν Αιγύπτω · α δε Δαυίδ διά την του in Ægypto , tribulationes dicemus ; quæ autem pro- 1
Ουρίου και διά το τριθμηκέναι τον λαόν, μάστιγας . pler uxorem Uriæ et populi censum perpessus est
Παρατηρητέον μέντοιγε , μή τι λανθάνη ημάς εν τη David , lugella appellabimus. 558 Ceterum ne
Γραφή , ότι θλίψις έστιν επί αμαρτωλών τεταγμένη , quid in Scripturis nos lateat , observandum est tri
και μάστιξ επί των ήδη δικαίων . " Ότι δε θλίψις ο bulalionem etiam peccatoribus, el flagellum bomi
τοις αγίοις διδόμενος πειρασμός αθλούσιν καλείται , nibus jam justis tribui. Quod vero tentatio, quæ
από πολλών ρητών κινούμεθα και ετέρων παρά τα sanctis viris certantibus immillitur, tribulationis
προειρημένα . Ου θαυμαστόν γάρ ει μάστιξ άπτεται nomine vocetur, ex multis præler ea quæ diximus,
υιών ημαρτηκότων, ώς φησιν ο Σολομών: « Μαστιγοί verbis, ul credamus adducimur. Non enini miruci
δε πάντα υιον , δν παραδέχεται . » Και πάλιν επιστα est , si flagellum delinquentes filios corripit , ut ait
τείν χρή μάστιγας καλείν τα τοις Αίγυπτίους διά τον Salomon ? : Flagellat autem omnen filium quem
Ισραήλ συμβεβηκότα· έπει υιών εστιν το μαστιγού- , recipit , 5 Ει rursus animadvertendum est lagella
B
σθαι. Και γάρ εν τω όγδοηκοστό ογδόν ψαλμώ είρη dici quæ Ægyptiis propter Israel contigerunt. Filio
ται • Εάν καταλείπωσιν υιοί αυτού τον νόμον μου , rum enim proprium est flagello vapulare. Quare in
και εν τοις κρίμασέ μου μη πορευθώσιν , εάν τα δι psalmo octogesimo octavo dicitur 8 : « Si derelique
καιώματά μου βεβηλώσωσιν, και τας εντολάς μου rint filii ejus legem meam , et in judiciis meis non
μή φυλάξωσιν , επισκέψομαι εν ράβδω τας ανομίας ambulaverint , si justitias meas profanaverint , et
αυτών . » Τούτων δε ειρημένων , το μέν θλίβεσθαι mandala mea non custodierint , visitabo in virga
ουκ αν είη των εφ' ημίν » το δε δυσαρεστείσθαι και iniquitales eorum . Hæc cum dicta sint, tribulari
ενδιδόναι των εφ' ημίν ψεκτών όπερ στενοχωρεί non est in nobis ; moleste autem ferre et cedere
σθαι ονομάζουσιν αι Γραφαι. Το δε προς τα μη ενδι- μobis est liberum simulque viluperabile ; quod Scri
δόναι και ευφραίνεσθαι εν αυταίς , ώς ούσαις προ pluræ vocant angustiari. Non solum aulem non
φάσεσι μειζόνων άθλων και επαγγελλιών , αγίων έρ- cedere, sed in ipsis lelari, utpole que majora pre
γον, καθά φησιν ο Απόστολος : 'Εν παντί θλιβόμε mia consequendi occasionein præbeant, sanctorum
νοι , αλλ' ου στενοχωρούμενοι. » Και αιτιώμενος Κοριν- virorum opus est, quenmadmodumn ait Apostolus :
θίους φησίν αυτούς προσιέναι στενοχωρίαν , ούτω λέ In omnibus tribulationem palientes, sed non an
γων · « στενοχωρείσθε εν ημίν, στενοχωρείσθε δε c gustiati . » Ει carpens Corinthios ait angustias ipsis
εν τοις σπλάγχνοις υμών. Είτα παρακαλών αυτούς inesse , dicens 10 : « Non angustiamini in nobis , an
διά τήν του αγίου κατάστασιν, φησίν : Πλατύνθητε gustiạmini autem in visceribus vestris. , Mox eos
και υμείς . 5 Και ώδε τοίνυν ευχαριστεί τω Θεώ o per sanctilatis statum exhortans , dicit 11 : « Dilata
Προφήτης βοηθήσαντι αυτό και ευρυχωρίαν δωρησα mini el vos. , Sic igitur Propheta gratias agit Deo
μένω τη προαιρέσει αυτού εν καιρώ θλίψεως. Πλατύ qui auxilium ei allulit et dilatationem dedit volun
νει γάρ ο Θεός ού παύων τους κακούς, αλλά μεγα Lali ejus in tempore tribulationis. Dilatat enim
λοψυχίαν διδούς. Dens, non malos cobibendo, sed animi magnitudi
nem impertiendo.
Υιοι ανθρώπων , έως πότε βαρυκάρδιοι ; "Ινα τι Vers. 3. Filii hominum , usquequo gravi corde ? Ui
αγαπάτε ματαιότητα, και ζητείτε ψεύδος , κ . τ . ε . quid diligitis vanitalem el yuæritis mendacium ? etc.
Το , « Υιοι ανθρώπων ( 93 ), ο μέν τις οιήσεται περι Istud , « Gilji hominum , , nonnulli arbitrabuntur per
φραστικώς ειρήσθαι , ώς και "Ελλησιν έθος : Yίες circumlocutionem dictum esse , quemadmodum apud
'Αχαιών : έτεροι δε από του Σωτήρος αρξάμενοι πολ Græcos, lilii Achivorum . Alji vero a Salvatore in
λαχού χρηματίζοντος Υιού ανθρώπου , την αιτίαν cipientes, qui plerumque Filius hominis appellatur,
βουλεύσονται εξιχνεύσαι και περί των ανθρώπων ουχ D causam querere volent cur quidam non simpliciter
απλώς λεγομένων , πολλάκις υιών ανθρώπων χρημα . homines, sæpius filii hominum appellentur. Quod
τιζόντων . Ουδέπου γάρ και περί του Σωτήρος περί cnim Salvator vocelur Filius hominis, neutiquam
φρασις αν είη το Yίον ανθρώπου αυτόν ονομάζεσθαι , periplhrasis esse possit , siquidem dicitur 11 : « De
έπει λέγεται Εξουσίαν έδωκεν αυτώ κρίσιν ποιείν , dit ei potestatem judicium facere , quia Filius bomi.
ότι Υιός ανθρώπου εστί . » Xρή τοίνυν καθόλου τούτο nis est. » lloc igitur generatiṁ sciendum est homi
γινώσκειν , ότι η άνθρωπος προσηγορία , ότε οι άγιοι nis appellationem addilam , cum viri sancti nomi.
θεοί προσαγορεύονται , επί ψόγου λαμβάνεται ότε δε nantur dii , in vituperium sumi : cum vero pecca
κτήνη και θηρία οι αμαρτωλοί , επί επαίνου καλού lores feræ et pecora dicuntur, in laudem depulari .
τάσσεται . Και του μεν προτέρου παράδειγμα : « Εγώ Prioris intelligentie exemplum est 13 : « Ego dixi,
είπα• Θεοί εστε , και υιοί Υψίστου πάντες · υμείς Dii estis , et filii Excelsi omnes, vos autem sicut
δε ως άνθρωποι αποθνήσκετε , και ως είς των homines morierrini al sicut unus de principibus
* Psal . ΧΧΧιιι , 20 . 6 Psal. XXXI , 10 . 7 Proν . ΧΙΙ , 2. 8 Psal . LYXVII , 31 , 32 , 33. 9 1 Cor. 19, 8 .
10 1 Cor . VI , 12. 11 ] Cor . 1 , 15. 19 Joan . V. 27. 13 Psal . LΧΧΧΙ , 6, 7 .

(93) To , riol droponur , etc. Cod . Roe . Baroccianus, scheda Combelisii , Barbarus .
1133 EX ORIGENE
eadetis.» Ει ilud16 : Cum enim sit inter vos Ze- Α αρχόντων πίπτετε , και, « “Οπου γαρ εν υμίν τας
Jus, et contentio, nonne carnales estis, et secun- και έρις, ουχί σαρκικοί εστε, και κατά ανήμπουν
dum hominem ambulatis? » Posterioris vero : 559 περιπατείτε και του δε δευτέρου : « 'Ανθρώπους και
« Ηomines et pecora salvalbis, Dormine 18., Ceterum κτήνη σώσεις , Κύριε . Ο Πρώτον γάρ υιόν τον
Filium Iominis , definilanm in Scriptura personam που , πρόσωπον ώρισμένον έν Γραφή νμαύρ
que vocatur Deus (quatenus modo memoria teneo), νον Θεόν, επί τη παρούση μνήμη τον Δανιήλ ε
Danielem primum et postea Ezeclieleni prophetam, ρίσκομεν και μετά τούτον τον Ιεζεκιήλ προφία
cum essent in capivitate, nuncupatos invenimus, εν τη αιχμαλωσία γενομένους ουδένα δε προ της
neminem vero able capivitalem (quatenus memo- αιχμαλωσίας, όσον εφ' οίς ιστορούμεν κατά τα ανα
riae prodiderunt libri qui sine controversia ut divi- τιρρητα των αναφερομένων βιβλίων θεοπνευστών,
oitus inspirati circumferuntur) hac appellatione ταύτη τη προσηγορία καλούμενον. Τί δε δεί λένε.
nuncupatum. Ει quid opus est dicere de Salvatore, περί του Σωτήρος, των Ευαγγελίων πεπληρωμένοι
cum Evangelia ejusmodi voce plena sint ? Quoniam ταύτης της φωνής ; Και οιόμεθα, διά το αμαρτωλούς
qui erant in captivitale, peccatores erant, existi- γεγονέναι τους εν τη αιχμαλωσία , εις ονειδισμό,
mamus Danielemsolum, quod servaret dignitatem , εκείνων των Δανιήλ μόνον σώσαντα το αξίωμα της
hominis qui ad imaginem et similitudinem Dei con. P του ανθρώπου και κατ' εικόνα και ομοίωσιν γενομέ
ditus est , ad eorum opprobrium audire 1stud : νης φύσεως , ακούειν το, « Υιε ανθρώπου. ) Το
« Fili hominis. » Ηoc ipsum de Ezecliiele dicendum αυτό λεκτέον και περί του Ιεζεκιήλ. " Ανθρωπος 19
est. Homo enim qui ad imaginem et similitudinem πρώτος ωνομάσθη ο κατ' εικόνα και ομοίωσιν 3
Dei factus est, primus hac appellatione nominatus ποιημένος υπό του Θεού, και ούτως αν είη κυρίας
est, et hic proprie homo esse poterit. In.Salvatore άνθρωπος . Επισκεπτέον δε και επί του Σωτήρος, εί
quoque considerandum est , an humanitas ejus το ανθρώπινων αυτού Υιός ανθρώπου, ανθρώπου τα
Filius hominis dicatur, et patrem hominem habeat τρός όντος των ανθρωπίνω της εικόνος του Θεού του
humanitasimaginis Dei invisibilis. Quod autem di- αοράτου. Και το ειρημένον δε, « 03 τε γηγενείς και
ctum est 16 : « Quique terrigene et filii hominum, » υιοί των ανθρώπων , και υπεροχήν δηλοί των υιών των
excellentiam ostendit iliorum lioninum pra 1erri- ανθρώπων παρά τους γηγενείς. Αλλά προς την λέξει,
genis. Sed quod ad literam attinet , quoniam corri- επεί επιπλήττονται ενθάδε ακούοντες το, Εως
piuntur hic illi quibus dicitur : Usquequo gravi πότε βαρυκάρδιοι, 3 και τα εξής, ου καλώς όξιτς
corde, » etc., non bene videbuntur haec que invi- αντιρρήσεις περί υιών ανθρώπων παρατεθείσθαι,ει
cem sibi opponuntur, de filiis hominum afferri, C μή άρα διττόν τον άνθρωπος δεν λαμβάνειν, καθα
nisi forte duplex homo sit intelligendus, quemad. ύπέλαβεν ο Απόστολος λέγων· « Ο πρώτος άν
modum accepit Apostolus dieens 17 : Primus lio- Ορωπος εκ γης χοϊκός ο δεύτερος άνθρωπος και
mo de terra terrenus, secundus homo, Dominus de Kύριος εξ ουρανού. 0ίος ο χοϊκός, τοιουτοι και
celo. Qualis terrenus, tales el terreni, et qualis οι γοϊκοί» και οίος και επουράνιος, τοιούτοι και ο
celestis , tales el celestes. ) Rursum vero el sic επουράνιοι. Πάλιν δε και ούτως, διά το προ
quoniam Gliis hominum precipitur ut cognosc2 :1ι σεσθαι γνώναι, ότι Κύριος « εθαυμάστωσε τον βίον
quia mirificavit Dominus sanctum suum18, que- αυτού , τους υιούς των ανθρώπων, την
retur quomodo quisecundum deteriorem acceplio πως οι κατά το χείρον υιοί των ανθρώπων προστά
heim sunt alii hominum, jubeintur opus sanctissi- τονται έργον των αγιωτάτων ποιήσαι. Το γ17 * 24
μιorum virorum peragere. Cognoscere enim quia ότι έθαυμάστωσεν ο Κύριος τον όσιον αυτού, για
mirificavit Dominus Sanctum suum, Sanctissinιο - τάτων εστι κατόρθωμα . Ευχερές δε λυσαι τον
rum virorum opus est. Αι Ιιοc solvere facile est. έπει δύναται και αυτός μεν εν χείροσιν ων Γιος "
Νam qui in deterioribus est, ilius hominis esse θρώπου είναι κατά τον άνθρωπον τον χοϊκόν μετα
potest secundum terrenum hominem ; si autem βαλών δε , όπερ ουκ έστιν αδύνατον, γενέσθαι τις
conversus fuerit , quod non est impossibile , fieri po- D ανθρώπου κατά τον άνθρωπον τον επουρανιον. Ούτε
test filius hominis secundum hominem celesten. δε οι υιοί των ανθρώπων οι κατά το δεύτερον, άτε
Ηujusmodi alii hominum posteriore acceptione cum υιοί τυχγάνοντες του εκ γης χοϊκού, και βαρυχερό .
filii sint ejus sui le terra terrenus est, etiam gravi ευλόγως λέγοιντο, και αγαπάν ματαιότητα, την
corde esse dici possunt, diligereque Vanitatem ac τε ψεύδος . Νούς γάρ σαρκός εν αυτούς και αγάπη
querere mendacium. Intellectus enim carnis in ip. σωματική, και ζήτησις του της αληθείας έχουν
sis est, et corporeus amor, el mendacii, quod veri- τουτέστι του ψεύδους. Βαρυκάρδιοι γάρ οι την 3
tati contrarium est,inquisitio. Gravi quippe corde θεζομένην επί τάλαντον μολύβδου ανομίαν έχοντας
sunt qui sedentemin pluralbeo talento iniquitatem εν τη καρδία , ήτις ως κατωφερής δύσεται συν 1
in corde habent, que ad infima quoque delala γυπτίοις ώσει μόλιβδος εν ύδατι σφοδρό των κυμα
«um ΑΕgyptiis in aquis vellementibus luctuum hu- των του βίου . 'Εναντίοι δε τους βαρυκαρδίοις οι υπ
jus vile tanquam plumbum demergelur. His autem τον ζυγόν Ιησού ελαφρών τυγχάνοντες. Τάχα δε, επει
qui gravi corde sunt, contrarii sunt ii qui suave και οι μεμαθητευμένοι υιοί είσι του μαθητεύσασθαι
ιιCor. τιι, 5, 15 Psal, ΧΧΧν, 7. 16 Psal. XLVII, 2. 171 Cor. XV, 47, 19 Psal. IV , 4.
 141 SELECTA IN PSALMOS. – PSAL . IV 1149
οι δε διδάσκοντες, αυτοί κατ' εικόνα και ομοίωσιν τού Α 560 Jesu Christijugum subiere. Forte etiam, quia
Θεού , οι μαθητευθέντες μεν, ουκ άξιοι δε των διδα- discipuli filii sunt praeceptoris, et praeceptores ima
ξάντων γεγενημένοι, ονειδίζουντο αν ως υιοί ανθρώ- ginem et similitudinem Dei gerunt, idcirco qui do
που βαρυκάρδιοι, ταϊς δοθείσαις αφορμαϊς εις το κα- centur quidem, sed praeceptoribus digni non sunt,
θαράν γενέσθαι την καρδίαν ου κατηκολουθηκότες. ii tanquam filii hominum et gravi corde objurgari
Και γάρ έθος τους διδασκομένους, και μη παρακο- possunt,quod oblatas sibi ad cor emundandum oc
λουθούντας τους λεγομένοις , βαρυκαρδίους καλείσθαι casiones minime seeuti sint. Μos enim inolevit, ut
υπό των διδασκόντων διά το παχύ της καρδίας. Διά qui instituuntur et praecepta sibi tradita non se
τούτο δε και ζητούσε το ψεύδος ως μη ορώντες το quuntur, ob cordis crassiliem a praeceptoribus gra
αληθές. Ει δε βαθύτερον, επεί αλήθειά έστιν ο Σωτήρ, vi corde discipuli nuncupentur. Ιdcirco querint
δηλον, ότι έχθρός αν είη τούτω λόγος ψευδής το αλη- etiam mendacium, quippe qui non videant verita
θες επαγγελλόμενος, ον αντίχριστον ο Ιωάννης πολ- 1em. Quod si reconditior sensus adducendus est,
λάκις φησίν. Εάν δε κατά περίφρασιν λαμβάνη τις quoniam veritas est Salvator, liquet ei inimicum
τό, υιοι ανθρώπων, και αντί του, ο άνθρωποι, και το ως esse sermonem mendace : qui veritatem pollicetur,
επί το πλείστον εν ανθρώποις όν το βαρυκάρδιον αι- quem saepe Joannes nominat antichristum 19 . Si
λόντες κατασκευάσωσιν αγχίνοιαν, και να την...του hominum, pro « homines , id quod plerumque in
ζητείν την δύναμιν εν τη ψυχή αποστήσαντες ών ου hominibus est cor grave reprehenditur, ut abjecla,
χρή , άτινα ψευδή πάντα έστιν, εφ' & δεί μεταγάγω- Sic dicam, ejus surditale intelligentiam assequan
σι , και ζητήσωσι την αλήθειαν. lur, et. suam solertiam seu quærendi vim a rebus
minime necessariis quæque omnes fallaces sunt, avertenles, ad ea quæ necessaria sunt adhibeant et
veritatem inquirant.
Κύριος εισακούσεται μου εν τω κεκραγέναι με VERS. 4. Dominus eraudiet me cum clamavero ad
προς αυτόν, κ. τ. ε. Μεγάλη φωνή (94) ή φθάνουσα eum, etc. Magna vox que pervenit all Deum; non
προς Θεόν, ουχ ή παρά τους ανθρώποις εστί γεγωνυΐα est illa quae inter homines multum sonat, et ma
και επιτεταμένη κατά την μείζονα πληγήν του jori aeris pulsu intenditur, sed est purus et mun
αέρος, αλλ' ή του ηγεμονικού καθαρά και αθόλωτος dus internorum mentis verborum excursus , quae ad
διέξοδος των προς Θεόν αναπεμπομένων λόγων. Ιστέον Deum usque pertingunt. Sciendum enim est esse
γάρ, ότι έστι τις και του κρυπτού της καρδίας αν- c quamdam in intimis precordiis hominis vocem, quae
θρώπου φωνή μη συγχρωμένη τω σώματι, ήν έσθ' corporis organo non profertur, sed quam homo in
ότε εις αυτόν συναχθείς, και εισελθών εις το ταμιείον se collectus et in cubiculum ingressus, occlusaque
σου, και την θύραν των αισθητηρίων αποκλείσας, sensuum porta, totusque extra corpus positus emit
και πάς γενόμενος έξω σώματος αναπέμπει προς τον είt ad eum qui solus ejusmodi vocem audire potest.
μόνον ακούοντα τοιαύτης φωνής. Διά τούτο του μη- Quamobrem etsi non legamus ullam Moysen Sen
δεμιάς αισθητης φωνής υπό του Μωϋσέως αναγε- silem vocem emisisse, ei tamen dicitur a Deo in
γραμμένης γεγονέναι φησί προς αυτόν, ώς από της Ecodo 16 : « Quid clamas ad me ? » Exilisomnis vox
Εξόδου μεμαθήκαμεν: « Τι βοάς πρός με ; » Βρα- est que de terrenis et fluxis rebus obtinendis ad
χεία δε πάσα φωνή ή περί των επιγείων και μικρών, Deum emittitur. Ηanc Salvator ad Ρatrem profe
και ταπεινών διέξοδος, και αίτησης από Θεού· ήν rendam negat, cum ait (94*) : « Querite magna, et
απαγορεύων ο Σωτήρ προσφέρειν τώ Πατρί φησιν· parva vobis adjicientur : querile celestia , et ter
• Αιτείτε τα μεγάλα , και τα μικρά υμίν προστεθή- rena adjicientur vobis. )
σεται» αιτείτε τα επουράνια, και τα επίγεια προστε
θήσεται υμίν.
"Oργίζεσθε, και μη αμαρτάνετε, κ. τ. ε. “Η , - D VERs. 5.Irascimini, et nolite peccare, etc. Vox line,
τηγόρημα : σημαίνει δε και το οριστικών υπό τινων etiam definitiνum, qui a quibusdam quoque vocatur
καλούμενον διαβεβαιωτικόν, οίον · οργιζόμεθα, οργί- affirmativus, ut cum dicimus : irascimur, irascimi
ζεσθε , οργίζονται. Πάλιν κατά άλλον τρόπον η οργή ni, irascuntur. Rursus alio modo ire appellatio a qua
προσηγορία, αφ' ής εσχημάτισται το , « οργίζεσθε ,και deductum est illud, jrascimini, και significal volun
σημαίνει τι προαιρετικόν, ήν ώρίσαντο τινες όρεξιν 1arium quidpiam, quod nonnulli definierunt ,eos qui
αντιτιμωρήσασθαι τους δικηκέναι δοκούντας. Δηλοί 561 lesisse videntur, ulciscendi appetentiam. Si.
δε και απροαίρετον, και καλούσι τινες προπάθειαν γι- gnificat etiam involuntarium, quod a nonnullis vo
νομένην, επί τισι δε ερεθισμούς έλκουσαν εφ' ήν catur prima commolio, que certis quibusdam irri
προωρισάμεθα οργήν. Το έτερον τοίνυν το , « οργί- tationibus trahit ad eam quam prius definivimus
ζεσθε, και εάν λαμβάνωμεν, λέγω δε το απροαίρετον το iram. Quod si in hunc posteriorem sensum accipi
19 ] Joan. Jl. 20 Exod . xiv, 15.
(94) Μεγάλ
94 ")
η φωνή, etc. Schele Combefisii , et Grabii, codex Coislinianus, Daniel Barnaras .
Vide Millii Nov Teslam Malth vi, 23 .
. . .
(95) Ή, « οργίζεσθε, και φωνή, etc. Codd, Barocc. Roe, schedu Combefisii , et Daniel Barbarus .
 1143 EX ORIGENE

mus illud irascimini , o non est peccaturn posse 2 Α κατά την προπάθειαν γινόμενον, ουκ έστιν αμάρτημα
virtute decidere, ac juxta hunc sensum in impera αποπτωτικών είναι του καλού και κατά τούτό γε ου
livo modo non erit intelligendum illud « irasci το προστακτικών νοήσωμεν ειρήσθαι το « οργίζεσθε , και
mini, , (quo pacto enim imperari potest quod non ( πως γάρ αν δυναίμεθα προστάττεσθαι το απροαίρε
est liberum ?) sed in indicativo modo , ul sensus τον ; ) αλλά το οριστικών , ίν' η όλον το λεγόμενον
sit : Cum irascimioi et id vobis incogitantibus ac τοιούτον : “Όσον οργίζεσθε και συμβαίνει τούτο υμίν
cidit , nibil a vobis addatis , nihilqne vituperio di ουκ έχουσι προς τούτο λογισμούς, αλλά το παρ' αυ
gnum sequalor id quod vituperio dignum non est. των μη προσθήτε · αλλά το συμβαίνοντι ου εκτεν
Quod innuit his verbis : « Ει nolite peccare . • Docet ψεκτόν τι μή ακολουθησάτω : όπερ δηλοί εν τω :
igitur hoc loco Scriptura esse iram aliquam quæ non « Και μη αμαρτάνετε . » Οίδεν ούν και ενθάδε ο λόγος
sil peccalum , quæque nondum a libera voluntale τινά οργήν ουκ ούσαν αμαρτίαν , και ουδέπου από
orla nos urgeat, et aliis noceat . Huic explanationi του εφ ' ημίν έρχομένην παθητικής και κακοποιητι
vocis irascimini , » suffragalur Aquila , qui Hebrai- κήν. Μαρτυρεί δε τη εκδοχή της ειρημένη περί του ,
cum proprie interpretari voluit . Involuntarium « οργίζεσθε , και ο ' Ακύλας το κύριον ερμηνεύσαι βου
enim quod antea diximus a nonnullis vocari pri . ληθείς του Εβραϊκού το γάρ απροαίρετον , ο προει
nam commotionem, turlationem et commotionem Bρήκαμεν ονομάζεσθαι προπάθειαν παρά τισιν , κλό
animi esse arbitralus , ail : , Turbamini el nolile νον και σεισμών της ψυχής νομίσας είναι φτσι :
peccare. » Quodquidem , i Lurbamini, , non est in « Κλονείσθε και μη αμαρτάνετε και όπερ κλονεισθεν
imperativo modo (absurdum enim est prophetam ουκ έστι προστακτικών, ( άτοπον γάρ τον προφήτης
precipere turbationem) , sed in indicativo modo, Uι προστάσσειν κλονείσθαι ») αλλ ' ως επί του « οργίζε
viximus devoce « irascimini;, perinde ac si diçeret : σθε ειρήκαμεν , οριστικών , οίον : Eί συμβαίνει υμίν
Si vobis contingat ul lurbemini, nolite peccare . κλονείσθαι , μη αμαρτάνετε .
Quæ dicitis in cordibus vestris , in cubilibus vestris "A λέγετε εν ταις καρδίαις υμών , επί ταϊς κοί
compungimini , etc. His videlur docere quemlibel ταις υμών κατανύγητε, κ. τ. ε . Διά τούτων έoικε
cubitum euntem debere a seipso eorum quæ inter διδάσκειν (96) δεν έκαστον επί την κοίτην ιόντα απο
diu egerit, rationem repelere, el ob ea quæ contra λογισμών εαυτόν απαιτείν των μεθ' ημέραν πεπρα
rectam rationem feceril , seipsum improbare, ar γμένων , και επί τοις παρά τον ορθόν λόγον γεγενημέ
guere et verbis compungere . Nam si hoc accurate νοις αυτόν κακίζειν μεμφόμενον και τη Μόγω κεν
ac sedulo fiat, ab bonestis nec abducemur, nec de τούντα . Τούτο γάρ συνεχέστερον επιτελούμενον απο
labemur . Quæ dicitis , inquit , ea vos compungant, στήσει ημάς του αποπίπτειν των δεόντων . “A λέγετε ,
C
quo tempore ad dormienduin decumbilis. Parte φησίν , ταύτα υμάς κατανυξάτω εν τω καιρώ του
utitur ut ornnia peccata indicet. Pars peccatoruin , ταις κοίταις αυτούς επιδιδόναι . Από μέρους δε των
ea sunt quæ verbis committuntur. Ea forle hoc loco αμαρτανομένων πάντα τα αμαρτανόμενα μέρος
præmittuntur aliis peccatis quæ operando fiunt . αμαρτανομένων το διά λόγων και τάχα και της αλ
Ceterum hoc verbum : κατανύγητε , « conjungimi- λης πρακτικής αμαρτίας προάγει λόγος . Το μέντοι
ni , , quod forte neque apud eruditos scriplores κατανυγητε , ιδίως πολλάκις έχρήσαντο τάχα
Græcos juveniler , neque in usu est apud eos qui ούτε παρά τοις φιλoκάλους των Ελλήνων κειμένω ,
Græca lingua utuntur , sæpius tamen proprie ab in ούτε εν τη συνήθεια των τη Ελλάδι φωνή χρωμένων
terpretibus usurpatur , cum sermo est de iis qui και αναγράφoυσί γε την λέξιν ταύτην επί των δακνο
delictorum vel rei cujuslibel alterius causa morden μένων των ημαρτημένων ένεκεν , ή ών δήποτε ετέ
lur. Sic in tertio libro Reyum narrans Scriptura , ρων : ώς εν τη τρίτη των Βασιλειών περί του
quomodo Achab rex Israel , ob concupilum Naboth 'Αχαάβ βασιλέως Ισραήλ διηγουμένη η Γραφή , τίνα
Jearalhelite agruin reprehensus , penitentiam egerit, τρόπον ελεγχθείς υπό του προφήτου Ηλίου επί τω
ail 31 : Verumtamen frustra Achab , qui venumda επιτεθυμηκέναι του αγρού Ναβουθαί του Ιεζρατλί
lus est facere malum in conspectu Domini: sicut του μετανοεί, φησί ταύτα : « Πλήν ματαίως 'Αχαάβ
evertit eum Jezabel uxor 562 ejus. Et factus est D ός έπράξη ποιήσαι το πονηρόν ενώπιον Κυρίου , ως
abominabilis valde, eundo post abominationes se μετέθηκεν αυτόν Ιεζάβελ ή γυνή αυτού. Και έβδε
cundum omnia quæ feceral Amorrhæus , quem es λύχθη σφόδρα πορεύεσθαι οπίσω των βδελυγμάτων
lerminavit Dominus a facie filioruin Israel . Ei pro κατά πάντα και εποίησεν ο 'Αμορραίος, όν εξολόθρευσε
verbo, quomodo compunctus est Actial a facie Do- Κύριος από προσώπου των υιών Ισραήλ. Και υπέρ
mini , et ibat plorans, el conscidit lunicam suam , του λόγου ως κατενύγη 'Αχαά6 από προσώπου του
el accinxit saccum super corpus Suum, et jejunavit , Κυρίου , και επορεύετο κλαίων , και διέρρηξε τον χι
el indulus est saccum in die , qua percussil Nabu τωνα αυτού , και έζώσατο σάκκον επί το σώμα αυτού ,
Thai Jezraelitem , el ivit . Et factum est verbum Do
και ένήστευσε , και περιεβάλετο σάκκον εν τη ημέρα
mini in manu servi sui Eliu de Achab : el dixit Do. ή επάταξε Ναβουθαι τον Ιεζραηλίτην , και επορεύθη .
minus : Vidisti , quemadmodum compunclus est Και εγένετο ρήμα Κυρίου εν χειρί δούλου αυτού

" Il Reg . 151 , 25 el segg.

(96) Διά τούτων έoικε διδάσκειν , etc. Cold . Roe , Barocc . , schedu Combefisii , et Barbarus .
1145 SELECTA IN PSALMOS . PSAL . IV. 1146
Ιλίου περί 'Αχαάβ · και είπε Κύριος : Eώρακας ως Λ Aclab a facie men ? Non inducam malum in diebus
κατενύγη 'Αχαάβ από προσώπου μου ; Ουκ επάξω ejus . 5 Ει in quinquagesino Bono psalmo ; « Com
την κακίαν εν ταις ημέραις αυτού . » Και εν τω μovisti , inquit 21 , terram, el couturlbasti eina. Sana
δε πεντηκοστό εννάτω ψαλμώ : « Συνέσεισας, φησί , contritiones ejus, quia comniola est . Osteodisti po
• την γην , και συνετάραξας αυτήν. "Ιασαι τα συν pulo luo dura , polasti nos vino compunctionis. De
τρίμματα αυτής , ότι εσαλεύθη . " Εδειξας τω λαώ disti tinentibus le significationem, ut fugiant a fa
σου σκληρά: επότισας ημάς οίνον κατανύξεως . cie arcus. » Falelur enim Prophela polalum se vino
"Έδωκας τους φοβουμένους σε σημείωσιν του φυγείν compunctionis . Ει quoniam verba quibus reprelien
από προσώπου τόξου . » Πεποτίσθαι γάρ ομολογεί το sus fuerat , ut ita dicam , concoxeral , el ab illis
οίνο της κατανύξεως ο Προφήτης . Και επεί , ίν' ού passus eral compunctionem , idcirco falelur se una
τως είπω, έπεψε τους λόγους τους ελεγκτικούς, και cum ineluentibus Deum accepisse significationen
πέπoνθεν απ ' αυτόν τον κατανυγμόν , διά τούτο εί ut fugerel sagillas , quæ ab arcu Dei contra impios,
ληφέναι ομολογεί μετά των φοβουμένων το Θείον el persistentes in peccatis , nec poenitentiam agen
σημείωσιν εις το φυγείν τα βέλη τα από του τόξου les immilluntur. El in Genesi scriptum est * 3 : « Di
πεμπόμενα του Θεού επί τούς ασεβείς και παραμεί xil autem Esau ad patrem suum : Nunquid bene
ναντας επί τοις αμαρτήμασι , και μη μετανοήσαντας . B dictio una tibi est , paler ? Compuncto autem Isaac ,
Και εν τη Γενέσει : « Είπε δε Ησαύ προς τον πα exclamavit voce Esau , el flevil. » Celerum pro
τέρα αυτού • Μή ευλογία μία σοι έστι , πάτερ ; ( compungimini, , Aquila el Theodotio , « tacele , ,
Κατανυχθέντος δε Ισαάκ , ανεβόησε φωνή 'Ησαύ , και reddiderunt, quod Symmachus magis apertam ver
έκλαυσεν . ν 'Αντί μέντοι του , κατανύγητε, « σιωπή. borum cotionem proferens , « quiescite, , interpre
σατεν 'Ακύλας και Θεοδοτίων εκδεδώκασιν· όπερ και lalus est . Sensus esl : In cubilibus vestris secreto
Σύμμαχος ησυχάσατε καιερμήνευσε σαφέστερον εκ intra vos repulale , nimirum quæ a vobis per diem
τιθέμενος το από των ρητών δηλούμενον · όπερ gesta sunt , el cuin ſacia vestra expenderitis , sic
τοιούτον έχει νουν : 'Επί της κοίτης υμών εν εαυτοίς demum quiescile.
κατά το κρυπτόν διαλέχθητε · δηλον δ' ότι τα μεθ' ημέραν πεπραγμένα και τα περι αυτούς επισκεψά
μενοι ούτως ήσυχάσατε.
Θύσατε θυσίαν δικαιοσύνης, και ελπίσατε επί Vers . 6. Sacrificale sacrificium justitiæ , et spe
Κύριον , κ. τ. ε. Ο εξ αδίκων πόρων (97) προσφέ rale in Domino, etc. Non qui ex injustis lucris do
ρων ου δικαιοσύνης θύει θυσίαν , και ο μή κατ' αξίαν Bial, nec qui ex partis bonis, ul par est, pauperibus
ών κέκτηται μερίζων τοίς δεομένους, και ο εκ λύπης C non distribuil , nec qui dolens ac coactus dil, is
και εξ ανάγκης διδούς. Σαφέστατα δε διδάσκει , ότι sacrifical sacrificium juslilive . Evidentissime autem
ου περί των θυσιών ών εξειλήφασιν οι εντυγχάνοντες docel non de sacrificiis , quæ sacrorum libroruin
τοις βιβλίοις, περί τούτων ενετείλατο ο θείος λόγος : lectores exposuerunt, præcepisse Deum . Nam in
έφη γαρ εν τεσσαρακοστό ψαλμώ : « Ο Θεός , Θεός σου quadragesimo psalmo ail * : Deus, Deus tuus ego
είμι εγώ. Ουκ επί ταϊς θυσίαις σου ελέγξω σε· τα δε sum . Non in sacrificiis luis arguam le : holocausta
ολοκαυτώματά σου ενώπιόν μου έστι διά παντός. Ού autem lua in conspectu meo sunt semper. Non ac
δέξομαι εκ του οίκου σου μόσχους , ουδ' εκ των ποιμνίων cipiam de dono tua vitulos , neque de gregibus
σου χειμάρρους: εμά γάρ έστι πάντα τα θηρία του luis hircos : meæ enim sunt omnes feræ agri , ju
αγρού , κτήνη εν τοις όρεσι και βόες. "Έγνωκα πάντα menta in montibus et boves. Coguovi omnia vola
τα πετεινά του ουρανού , και ωραιότης αγρού μετ' lilia cæli , ci pulchritudo agri mecum est. Si esu
έμου έστιν . Ειν πεινάσω , μή σο : είπω: έμή γάρ έστιν riero, non dicam libi : meus est enim orbis terræ
η οικουμένη και το πλήρωμα αυτής . Μή φάγομαι 563 et plenitudo ejus . Nunquid manducabo carves
κρέα ταύρων, ή αίμα τράγων πίομαι ; Θυσον το Θεό laurorum , aut sanguinem hircorum polabo ? Immola
θυσίαν αινέσεως , και απόδος το Υψίστω τας ευχή Deo sacrilicium laudis , et redde Altissimo vota luir .
σου . Και επικάλεσαι με εν ημέρα θλίψεως , και εξ. D El invoca me in die tribulationis , el eruam le , et
ελούμαι σε , και δοξάσεις με. » Και εν τω πεντηκοστή: honorificabis me. » Et in quinquagesimo 28 : « Quo
« " Οτι , ει ηθέλησας θυσίαν , έδωκα άν, ολοκαυτώματα niam si voluisses sacrificium , dedissem utique, hu
ουκ ευδοκήσεις . Θυσία τω Θεώ πνεύμα συντετριμ lucaustis non delectaberis . Sacrificium Deo spirillis
μένον . Καρδίαν συντετριμμένην και τεταπεινωμένην contribulatus. Cor contritum et humiliatum Deus
ο Θεός ουκ εξουδενώσει . Και εν άλλοις · « Τα όλο non despicicl. , Et alibi 26 : « lolocausta vestra el
καυτώματα υμών και αι θυσίαι ουχ ήδυνάν μοι . » " Έτι • sacrificia non letificaverunt me . » In Jereuia quo
δε και εν τώ Ιερεμία : « Ου ταύτα , φησίν , ενετειλά que: « Non hæc, inquit *7, mandavi patribus vestris,
μην τους πατράσιν υμών , η ημέρα ανήγαγον αυτούς qua dic eduxi eos de terra Ægypti , de holocaustis
εκ γης Αιγύπτου , περί ολοκαυτωμάτων και θυσίας : el sacrificio . Annon hoc illis polius imperavi di
αλλ' ή το ρήμα τούτο ενετειλάμην αυτοίς λέγων · cens : Unusquisque adversus proximuin suum ma

21 Psal. II , 4 , 5 , 6. 21 Genes . XXVII , 38 . 2 : Psal. XLIX , 7 el segq . 28 Psal . 1 , 18. 16 Jerem . VI , 20 .

!' Jerein vii , 22 el segel.

( 97) ο εξ αδίκων πόρων , etc. Corderius , Barbaras , Colex Baroccianus ει Roe 4.

 147 EX ORIGENE
liliam rescindat de corde suo : nec jusjurandum A "Έκαστος κατά του πλησίον εν τη καρδία κακίαν :
falsum diligatis : Νam haec omnia odi, ait Dominus μνησικακείτω, και όρκον ψευδή μή αγαπάτε:Δής
omnipotens. Manifeste igitur his omnibus docet ταύτα πάντα εμίσησα, λέγει Κύριος παντοκράτες.
inquirere quenam sit sacrificiorum ratio , quibus Σαφώς γούν διά τούτων πάντων διδάσκει εξεταζε,
intelligendis conducunt Oracula divina que dicunt : τίς ο περί των θυσιών τόπος και υποβάλλει γεάρη
« Sacrificium Deo spiritus contribulatus, quemad- μάς τα λόγια λέγοντα • « Τω Θεώ θυσία πνεύμα της
moduin et hic : Sacrificate sacrificium justitia,et τετριμμένον , ώσπερ και ενθάδε: Θύσατε θες
sperale in Domino. » Ipse quoque Salvador el Do . δικαιοσύνης, και ελπίσατε επί Κύριον.5 Καιαυτός
minus noster, eos qui prophetias non intelligebant, δε ο Σωτήρ και Κύριος ημών επιστρέφει τους μηη
et propterea corporeorum sacrificiorum impotenti oύντας τα προφητικά, και διά τούτο περί ταςδωμι.
amore ad stuporem usque flagrabant, ad saniorern τικάς θυσίας επτοημένους , λέγων: « Εί δε έγνύχτα
mentem reducit dicenς 18 : Si autem scirelis, quid τί έστιν : "Έλεος θέλω και ου θυσίαν, ουκ αν κατεί .
est : Misericordiam volo, el non sacrificium , nun . κάσατε τους αναιτίους. Κείται δε η λέξις ενέτη
quam condemnassetis innocenles. » Porro Iocus των δώδεκα ούτως έχουσα : « Διότι έλεος θέλει ας:
apud unum de duodecim propletis, in hunc modum oυ θυσίαν, επίγνωσιν Θεού ή ολοκαυτώματα. Η
positus est 19 : « Quia misericordiam volo , el non * δε ταύτα νομοθεσία εστί περί θυσιών, εδίδαξενο Π:
Sacrificium : scientiam Dei plusquam holocausta . ) λος είπών το• οίτινες υποδείγματα και σκιά -
Inc autem de sacrificiis legem esse docel Paulus τρεύουσι των επουρανίων. » 'Αγωνιστέον τοίνυν και
licenς 30 : « Qui exemplari et umbre deserviunt εντυγχάνοντι τοίς περί θυσιών νόμοις εκατέρωςτον
celestium. ) Ei ergo qui leges de sacrificiis legit, τους διηγήσασθαι, κατά τε το συμβολικών και κα::
eixe laborandum est ut eas utroque modo explicet, το απορρητότερον και μυστικών εξετάζονται.Τα.
et eas tumjuxta figuralem, tumjuxta reconditiorem εν επιτομή ημϊν σεσημείωστο βουλομένοις διηγή
el mysticum sensum expendat. Hec compendio a σθαι το, • Θύσατε θυσίαν δικαιοσύνης και απλοί
nobis observata sunt , explanantibus illud: 1 S1- θως το, « Ελπίσατε επί Κύριον. » Ου γαρ έστιν εί
crificate sacrificium justitiae , et consequenter λόγως ελπίσαι πρίν δικαιοποιήσαι · τω δικαιοπρα
istud: « Sperate in Domino. » Νeque enim consen- γούντι δε πεποιθότως έστιν ελπίσαι, και τα του Κ.
laneum est ut quis sperct , antequam juste agat : ρίου αγαθά προσδοκήσαι ελπίς γάρ έστι προτάκι
ei autem qui iuste agit , licet confidenler sperare , αγαθών. Επει δ' εζήτηται παρα πολλοίς, εί οκαλός
el Domini bona exspeclare. Spes enim est bonorum και αγαθός ελπίσει τι, ώς του τελείου απέχοντας τα
exspectatio. Quoniam vero a multis quzeri solel , α αγαθά, και εν ουδενί ελλείποντος, και διά τούτο ου
num vir probus aliquid speret , cum vir perfectus δεν ελπίζοντος , απόντων γάρ έστιν η ελπίς, επέμε.
virtutis premia jam receperit, nec ulla re indigest, δε του είναι χρηστάς ελπίδας, αεί τους καλούς και
2c propterea nihil speret, eorum enim que desunt, αγαθοίς αγαθών τα αγαθά αυτών συνεχέστατα δικά
est spes , cumque alterius sit bene sperare , nam χομένων: φέρε και ημείς ολίγα κατά το βούληματων
probis semper bona alia ex aliis continua serie Γραφών περί του προβλήματος διαλάβωμεν. Σαφέστα
Succedunt : age nos quoquejuxta Scripturarum sen- τα δή προτρέπουσιν ημάς ελπίζεινεπί Κύριονταιερά
lentiam , de hac quæstione pauca perstringamus .
Clarissime sane , ut speremus in Domino , Sacra Κύριον , και , « Οίκος Ισραήλ ήλπισενεπίτον Κύριον"
nos eloquia adhortantur. « Speret, enim,inquiunt 31, βοηθός αυτών και υπερασπιστής αυτών έστι. Το
«Israel in Domino ; » el 31 , « Domus Israel spera- δε τελείω εν τω εννενηκοστό ψαλμώ μετάτων Ελλων
vil in Domino , adjutor eorum 564 el prolecior επαγγελιών λέγεται το , « Εν τοις μεταφρένοις αυτού
corum est.υ Ιη nonagesimo autem psalmo, una cum επισκιάσει σοι, και υπό τας πτέρυγας αυτού ελπικής
aliis promissionibus perfecto viro dicitur illud 33 . "Οπλω κυκλώσει σε η αλήθεια αυτού.» Ο δε Πανεις
« Scapulis suis obumbrabit ibi, el sub pennis ejus ενώ κρέμαται ο νόμος και οι προφήται, βουλόμενος
sperabis ; sculo circumdabit te veritas ejus. » Pau- D παραστήσαι οποιός έστι, (λέγω δε την αγάπην φή
Jus aulenm in quo pendel lex el proplhelm , volens σίν : « H αγάπη πάντα πιστεύει, πάντα ελπίζει,πZ
Ostendere qualis sit (charita!ein dico) ait 36 : « Clha- τα υπομένει η αγάπη ουδέποτε έκπίπτει.1 :4
rilas omnia credit , omnia sperat , omnia sustinet. το μηδέποτε εκπίπτειν τελείου εστίν έργον,αγαπη
Clharitas nunquam excidit. » Οuod si nunquam ex - υπάρχον, και το πάντα υπομένειν διά την αγάπη
cidere perfecti viri est opus quod a charitale pro- υπεράνω γινομένου παντός επιπόνου , και τοπανελ
ticiscitur , illius etiam quire qualibet laboriosa su πιστεύειν, δηλον δ' ότι τα όντα και τα αληθή ού
perior est, erit omnia propter cliaritalem sustinere, εν τοις πάσι τα ψευδή αριθμητέον, την αρχή και
el omnia credere, nimirum que sunt, et vera sunt. όντα. Ο γάρ την αγάπην κατορθώ σας τέλειας και
Νeque eniminter omnia censenda sunt falsa cuiope βέβαιος εν τη σωτηρίω πίστει τη περί ενός εκατό
que ne omnino quidem sunt . Νam qui claritale των πιστούσθαι αναγκαίων εστί · δτλου ότι και
preditus est , perfectus el stabilis est in salutari πάντα ελπίζειν, και μηδέν δυναμένουν άγιο2
fide, que est de quaque re ad credendum necessaria, σθαι απογινώσκειν, ουδενός άλλου ή του τελεί
28 Μatth. ΧΙΙ, 6. 29 Osce. VI, 6. 20 Ηebr.Υι, 5.
XC, 4. 341 Cor. ΧΙΙΙ, 5 .
81 Psal. CΧΧΧ, 3, 32 Psal. cx151,9. " Η
1119 SELECTA IN PSALMOS. PSAL. IV . 1150

πη κεκοσμημένου έργον αν υγιώς λέγοιτο · ώς , εί , A manifestum est , omnia sperare , nihilque eorum
κατακερματίζοντας το πάντα ελπίζειν, βουλόμεθα διη . quæ sanctis reservari possunt , desperare , nullius
γήσασθαι , έρούμεν, ότι κληρονομήσαι βασιλείαν ου alterius opus sane dici posse, qızam ejus qui perfecta
ρανών και παρακληθήναι , και υιοί Θεού κληθήναι , charitate preditus est : ita ut , si minutim enucleare
και Θεόν όψεσθαι , και χορτασθήσεσθαι ής πεινα και volumus quid sit omnia sperare, dicturi simus nibil
διψά δικαιοσύνης, και του τελείου ελέου μεταλήψε- aliud esse quam regni colorum licereditatem adire,
σθαι , και άπαξαπλώς εν πάσιν έσεσθαι οίς επηγγεί consolationem accipere , filii Dei vocari , Deum vi
λατο ο αψευδής Θεός, και Σωτήρ ο Κύριος ημών Ιη- dere, justitia quam esurii et sitit, exsaliari , perfecta
σούς Χριστός . « Οφθαλμός γάρ ουκ είδε και ούς ουκ frui misericordia , et , ut simul omnia breviler
ήκουσε , και επί καρδίαν ανθρώπου ουκ ανέβη & ητοί- absolvam , in omnibus esse que verax Deus , et
Salvator Dominus noster Jesus Chrisliis promisit.
μασεν ο Θεός τους αγαπώσιν αυτόν.»
1 Oculus enim non vidit , nec auris audivit, nec in cor hominis ascenderunt, quæ præparavit Deus iis qui
diligunt illum 35. ,
Πολλοί λέγουσι . Τίς δείξει ημϊν τα αγαθά ; Β ' V'ers. 6. Mulli dicunt : Quis ostendel nobis bona ?
κ. τ. ε . Οι μεν απλούστεροι (98) υπολήψονται λέγε etc. Simpliciores existimabunt bujus loci sensum
σθαι ενταύθα , ότι , των αποκειμένων εν επαγγελία esse , nullοs , cum promissa annunciantur bona ,
κηρυσσομένων , οι πολλοί λέγουσιν, ότι , Τίς ταύτα dicere , Quis hæc nobis ostendet, et nos in illis con
ημίν δείξει , και εν αυτοίς γενέσθαι ποιήσει ; δηλον stiluet ? eorum videlicet tanquam verorum admira-
ότι πληχθέντες μεν ως περί αληθών , και ορεχθέντες tione perculsos , el ea peroplantes , sed propter ht
αυτών , διά δε την ασθένειαν την ανθρωπίνην κατά manam imbecillitatem , quæ ex peccatorum multitu
πολλά των αμαρτανομένων ου πάνυ τι αυτούς δεδω dine oritur, sibi non fdenles , fore ul ea videant et
in illis vivant . Alii vero quod dicitur , sic explica
κότες το όψεσθαι αυτά και εν αυτοίς ζήσεσθαι . "Ετε
ροι δε ούτω διηγήσονται το λεγόμενον, ότι τα εν bunt, non omnino posse , nisi a sapientibus, clare et
επαγγελία αναγεγραμμένα τους εκλεκτούς δοθήσεσθαι aperte intelligi quid sint illa bona que per repro
missionem scriplum est electis datum iri : verbi
ου πάνυ τι εστι σαφώς και τρανώς συνιέναι μή ουχί
σοφούς γεγενημένους· οίον τίς ή γή ήν κληρονομή- gratia , quaenam sitterra quam hereditabunt miles ,
quid hæreditatis nomine intelligendum si !, quid sit
σουσιν οι πραείς · και τι το κληρονομήσαι αυτήν νοη
τέον , ή τι το δια την καθαρότητα της καρδίας όψε- propter cordis puritatem videre Deuni invisibilein ,
σθαι Θεόν αόρατον τυγχάνοντα , όν ουδείς εώρακε πώ C quem nemo vidit unquam : cujus rei causa, quibus
ποτε • τίνος δε γινομένου και ποταπών συμβαινόντων ve faclis , qui nunc lugeni, poslea sint consolatio
nem accepluri : quod item , el quale sil regnum cæ
οι επί του παρόντος πενθούντες ύστερον παρακλη
θήσονται · τίς δέ και ποταπή η βασιλεία των ουρα lorum . Multi ergo audientes quæ in Scripturis pro .
missa sunt bona , el optantes ea intelligentia si
νών. Πολλοί ούν ακούοντες τα αναγεγραμμένα αγα
θα βουλόμενοι αυτά τη διανοία θεάσασθαι και συνιέ niente percipere, dicunt : « Quis ostendet nobis
ναι , λέγουσι το, « Τις έσται ο δείξων ημίν αγαθά ; » 565 bona ? ) Pauci enim sunt qui , ut diximus, pos
sint ostendere bona, ad instar Pauli, qui ea verbo re
Σπάνιος γάρ αληθώς ο δυνάμενος δεικνύναι , ως διη
γησάμεθα , τα αγαθά, οποίος ο Παύλος ήν δυνάμενος presenlare poteral, ut alicali dicit 36 : Nos all
lein sensum Christi habemus , ul sciamus quæ a Deo
αυτά λόγω παραστήσαι , ώς φησί που το « Ημείς δε
donala sunt nobis, quæ el loquiniur non in doctis
νούν Χριστού έχομεν , ένα ίδωμεν τά από του Θεού
humanæ sapientize verbis , sed in doctrina spiritus ,
χαρισθέντα ημίν , ά και λαλούμεν ουκ εν διδακτούς
ανθρωπίνης σοφίας λόγοις, αλλ ' εν διδακτοϊς πνεύμα- spiritualibus spiritualia comparanies .» Sepe autem
observavimus illud , « quis , o in rerum raritiile usur
τος, πνευματικά πνευματικούς συγκρίνοντες. Τετη
pari , ut cum dicitur 37 : « Quis fidelis el prudens
ρήκαμεν πολλάκις το , τίς , και εν τη Γραφή επί του D
dispensator ? » el 38, Quis sapiens et intelliget hæc ?,
σπανίου τεταγμένον , ώσπερ εν τω : « Τίς πιστός και
el ") , « Domine, quis requiescet in monte sancto luo ?,
φρόνιμος οικονόμος ; » και : • Τις σοφός και συνήσει
Sic et hic dicitur : « Quis ostendet nobis bona ? ,
ταύτα ; » και « Κύριε , τις κατασκηνώσει εν όρει
αγίω σου ; Ούτως και ενθάδε λέγεται το, Τίς δεί
ξει ημίν τα αγαθά ; )
'Εκ του τόμου των εις τον δ' ψαλμόν εις το Ex lomo in quartum psalmum , ad illa verba : « Multi
« Πο...λοι λέγουσι : Τίς δείξει ημίν τα αγαθά ; ) dicunt , Quis ostendei nobis bona ? ,
Πολλής παρά τους ανθρώπους ζητήσεως τυγχανού Cum in magna controversia el contentione ver
σης περί του , τίνα τα αγαθά, και τίνα τα κακά , και setur, quænam bona el quænam mala sint; et non
τινών μεν απροαίρετα είναι λεγόντων τα αγαθά , και nulli allirment, nec bona , nec mala arbitraria esse ;
τι κακά • ώσπερεί την ηδονήν αγαθόν αποφαινομέ- τιμole qui voluptatem bonum, malui vero id quod
νων , κακόν δε το πονηρόν · ετέρων δε εν μόνοις προ noleslum est , pronuntient; alii vero in iis solis
αιρετικούς κατακλειόντων τα αγαθά και τα κακά και quæ libere suscipiuntur bona el mala includant; et
τις μεν αρετάς, και τας κατ' αυτάς πράξεις μόνας virtutcs quidem earumque acciones solas bona vo
35 1 Cor , 11 , 9. 36 1 Cor . 1 , 16 el 12 . 37 Malih . XXIV , 45 . 38 P55.. CVI , 43. 39 Ps . XIV , 1 .
(93) Οι μεν απλούστεροι , etc. Cold . Roe, Barocc. , scliede Confisii , Daniel Barbarus.
 EX ORIGENE
ent , villa autem et viliosas actiones noala : tertium A αγαθά λεγόντων · τάς δε κακίας και τας κατά κακίαν
allem sit genus eorum qui bæc perniscent, el si
mal inler arbitraria et non arbitraria esse bona et
mala dicunt, probabilitate inducti plerique fidelium
discendi cupidi, ad locum de bonis merito dixerint :
* Quis ostendet nobis bona ? ) Naturam igitur bonoruit
eam esse , ut libere suscipi aut omilli possint, nemo
qui judicii rationem admillai, audeat dubitare ;
bonum quippe ail esse , ubi aliquis audiet " :
« Euge , serve bone et fidelis, superpauca fuisti fidelis , (2 ), αδιδάκτως ομολογήσαι άν · αγαθόν γάρ φησιν εί
super mulla le constituam : ingredere in gaudium
domini lui. » El bonum est, quod a viro bono , es
coride, ut Servator ait , profertur " : « Bonus bomo
ex bono thesauro cordis sui profert bona . » Atque
ul semel dicaw , omnis fructus arboris bonæ , qui
libere suscipi potest, bouum est ; ul charitas , pas ,
gaudium , patientia , benignitas et bonitas, fides ,
mansueludo, continentia ; his vero contraria , mala .
An vero etiam ex Christi doctrina aliquid bonum
sil , el malum , in iis quæ libera non sunt, disce
plandum est ; el an bonu: aliquid , autmalum sit in
iis quæ pon libera sunt , ul postea expensis el esa
minalis illis , ostendemus. Nec vero quæ ab iis affe
runtur qui arbitrariis non arbitraria miscent , bona
ct mala ſuerint : illi enim existimant 566 , bo
norum alia in anima, alia in corpore , alia externa
esse , quemadmodum et mala . In anima, esse vir
lutem el actiones virlule profeclas, vel vilium et
actiones viliosas. Iu corpore, sanitatein , robur, pul
chritudinem ; vel contra, morbuni, malam corporis
babitudinem , el deformitatem . Externa denique ,
divitias, paupertalem ; gloriam , ignominiam ; nobi
lilalem , ignobilitatein . Tria ilem bonorum genera ,
el louidem malorum in Scripturis reperiri quidam
existimant. Virtutes enim et vitia fatentes bona et
mala esse , præter ea quæ apud nos in confesso
sunt, in virtute ac vilio , et in actionibus qux inde
proficiscuntur , Scripturæ. lestimoniis utentur , quæ
res corporis et externas bona vel mala esse de
clarant : el de virtutibus quidem ac viliis , quid ver
bis opus est , cum disciplina morum doceal am
plectendam nobis justitiam , prudentiam , lemperan
liani , fortitudinem , el ad earum norinain exactas
rationes ; vitanda esse his contraria ? quare non
οριας est exemplis ad ea , que ab arbitrariis profi- D νην , και ανδρίαν , και τας κατ ' αυτάς πράξεις : εκ
ciscuntur , bona. Corporis autem et externa bona ex
hujus expositione dicti multifariam demonstrabunt :
sed impresentiarum suflicit quædam apponcre ex
iis quæ in Exodo , Levitico el Deuteronomio la
bentur : ul promissiones iis facla , qui mandala
servant ; alque ut minä et exsecrationes in cos, qui
transgrediuntur ipsa : verbi gratia , quod sanitas
bonum sit , et morbus malum , in Exodo denuntiari
Ostendel 49 . Si custodieris mandala mea el præ
10 Μ : till . XXV , 2 . + Luc. VI , 46. 45 Exol . XV , 26 .
(99 ) Lege , υπό .
(1) Alias, φιλούντες .
(2) Alias , τόπον . Μox pro αδιδάκτως , leg . videtur
ενεργείας κακά τρίτων δε όντων των μιγνύντων,
και άμα εν προαιρετικούς ή απροαιρέτους λεγόντων
είναι τα αγαθά και τα κακά : είκότως υπέρ ( 99) τις
πιθανοτήτων περιελκόμενοι οι πολλοί των πιστευν
των φιλομαθούντες ( 1 ) , εις τον περί αγαθών τόπον
λέγοιεν αν το : « Τίς δείξει ημίν τα αγαθά ;
μεν ούν έν προαιρετικοίς έστιν ή των αγαθών φύσις ,
πάς όστισουν, αποδεχόμενος τον περί κρίσεως λόγου
ναι , εφ' ώ ακούσεται τις τό: « Εύγε , αγαθέ ούτε
και πιστέ , επί ολίγα ής πιστός , επί πολλών σε κατα
στήσω είσελθε εις την χαράν του κυρίου σου. » 'Αγά
θόν δε το από του αγαθού ανθρώπου εκ της καρδίας
αυτού προφερόμενον , ώς ο Σωτήρ φησιν ' άγα
B
θος άνθρωπος εκ του αγαθού θησαυρού της καρδίας
αυτού προφέρει τα αγαθά , και άπαξαπλώς πας
καρπός δένδρου αγαθού, προαιρετικός ών, αγαθόν (3 )
έστιν ώς αγάπη , και ειρήνη , και χαρά, και μακρο
θυμία , χρηστότης τε και αγαθωσύνη , πίστις , και
πραότης, και εγκράτεια τα δε εναντία τούτοις , κα
κά. Ει δε και μετά την του Χριστού διδασκαλίαν εστί
τι αγαθόν , και κακόν, και εν απροαιρέτους , ζτττ
τέον καν ή δέ τι κακόν ή αγαθόν εν απροαιρέτους ,
ώς ύστερον εξετάσαντες τάχα δείξομεν · αλλ' ούτι γο
τα από των μιγνύντων τους προαιρετικούς τα απο
αίρετα λεγόμενα αγαθά αν είη και κακά εκείνοι γάρ
οίονται των αγαθών τα μεν είναι περί ψυχήν , τα δε
περί σώμα , τα δε εκτός · ομοίως δε και των κακών :
C και περί ψυχήν μεν αρετήν και τας κατ' αρετήν πρά
ξεις, ή κακίαν και τας κατά κακίαν πράξεις περί
σώμα δε υγείαν, και ευεξίαν, και κάλλος : η νόσον ,
και καχεξίαν, και αίσχος: περί τα εκτός δε , πλούτου
και πενίαν , δόξαν και άδοξίαν , ευγένειας και δυσ
γένειαν . Oιήσονται δέ τινες και κατά τας Γραφάς
ομοίως τρία γένη είναι των αγαθών, και τρία των
κακών · τάς γάρ αρετάς και τις κακίας προσιέμενο :
είναι αγαθά και κακά μετά τα ομολογούμενα και υφ'
ημών εν αρετή και κακία, και ταϊς κατ ' αυτάς πρά
ξεσι , χρήσoνται ρητοίς , και τα σωματικά , και τα έχ
τός δήθεν αποφαινομένοις αγαθά ή κακά τυγχάνειν
και περί μεν αρετών και κακών τί δεί λέγειν , των
ηθικών πραγμάτων ( 1 ) διδασκόντων δεϊν ημάς μεν
αιρείσθαι δικαιοσύνην , και φρόνησιν, και σωφροσύ
κλίνειν δε τα τούτοις εναντία ; διόπερ ου χρεία πα
ραδειγμάτων εις τα παρά των προαιρετικών αγαθά .
Σωματικά δε και εκτός αγαθά εκ της κατά το ρητόν
εκδοχής πολλαχόθεν δείξουσι• πλήν επί του παρόν
τος αρκεί παραθέσθαι τινα εκ των εν Εξόδω , και
Λευϊτικώ, και Δευτερονομίω κειμένων . ώς έν επαγ
γελία προς τους τηρούντας τας εντολάς και ως εν
απειλή και κατάραις προς τους παραβαίνοντας αυ
τάς · οίον ότι η υγεία αγαθόν έστι , και η νόσος κα
αδιστάκτως .
( 3) Legendum, αγαθός .
( 4) Leg . γραμμάτων .
1155 SELECTA IN PSALMOS. - PSAL . IV . 115.4

κον, από της Εξόδου δείξει ταύτα προλέγεσθαι · Λ cepla mea , τηorlbum omnem , quem immisi Egy
« Εάν τηρήσης τας εντολάς μου και τα προστάγμα puis, non inducam in le : ego enim sum Dominus
τά μου , πάσαν νόσον ην επήγαγον τοίς Αίγυπτίοις, sanans le . » Quodque in Deuteronomio ad peccantes
ουκ επάξω επί σε · εγώ γάρ ειμι Κύριος ο ιώμενός dicitur , videtur corporis plagas et morbos in malis
σε . ) Και το από του Δευτερονομίου δε προς τους reponere , in bonis vero sanitaiem et robur corporis .
αμαρτάνοντας λεγόμενον υπονοηθείη αν κακόν μεν Verba hæc sunt *3 : « Si non obedieritis, ut facialis
παριστάνειν τας σωματικές πληγές και τας νόσους , omnia verba legis hujus scripta in libro hoc , lit
αγαθόν δε δηλονότι και την υγίειαν και την του σώ timealis nomen hoc honorandum el adniirabile , Do
ματος ρώσιν. "Έχει δε ούτως ή λέξις : « Εάν μη minum Deum , incredibiles faciet Dominus plagas
ακούσητε ποιείν πάντα τα βήματα του νόμου τούτου luas, et plagas seminis tui , plagas magnas el admi
τα γεγραμμένα εν τω βιβλίω τούτω, φοβείσθαι το rabiles , morbos nialos et plurimos : et converlet in
όνομα το έντιμον, και το θαυμαστών τούτο, Κύριον le omnem plagani Ægypti malam , quam devilasii
τον Θεόν , και παραδοξάσει Κύριος τάς πληγάς σου , a conspectu ipsorum , el conglutinabitur tibi , et
και τις πληγές του σπέρματός σου , πληγάς μεγά omnem mollitiem el omnem plagam non scriplanı
λας και θαυμαστάς, και νόσους πονηράς και πλεί in libro legis hujus, adilucet Dominus super le , do
στας (5) : και επιστρέψει επί σε πάσαν την πλη B nec exterminaverit le. » Et rursus perfringentibus
γης Αιγύπτου την πονηράν, ήν διηυλαβού από προσ mandala dicitur * : 1 Immiltam vobis febrim et
ώπων αυτών και κολληθήσεταί σοι, και πάσαν μα arqualum morbum , el labescentes oculos vestros ,
λακίαν , και πάσαν πληγήν την μή γεγραμμένην el animam vestram liquescentem . 567 · Præterea
εν τώ βιβλίο του νόμου τούτου επάξει Κύριος επί in Deuteronomio pietatis el religionis desertoribus
σε , έως αν εξολοθρεύση σε και πάλιν τοις πα rigorem cervicis insanabilem minatur 45. Bona
ραβαίνουσι τας εντολάς λέγεται το «'Επιπέμψω vero externa qui volunt ex divinis lilleris polliceri ,
υμίν πυρετόν , και ίκτερον, και σφακελίζοντας his Utentur Levilici verbis 48 : « Si in mandatis
τους οφθαλμούς υμών , και την ψυχήν υμών έκτή meis ambuletis, et præcepta mea servetis, el impleatis
κουσαν και προς τούτοις και εν τη Δευτερονομία τους ipsa , dabo vobis pluviam in lempore suo , el lerra
αφισταμένους της θεοσεβείας απειλεί ο λόγος οπι dabil germina sua , ci ligna camporum dabunt fructum
σθότονον ανίατον . Τα δε εκτός αγαθά οι βουλόμενου suum . Elexcipiel vobis trilura vindemiaın , el vina
κατά τον θείον επαγγέλλεσθαι λόγον τοίς μεν από demia excipiet sationem , el comedetis panem vestrumi
του Λευϊτικού τούτοις χρήσoνται : « Εάν εν τοις in salielalem , el cum securitale habitabilis in teria
προστάγμασί μου πορεύεσθε , και τας εντολάς μου φυ vestra , elc. » Ex Deuteronomio hic afferent 67 : « El
C
λάτσησθε , και ποιήτε αυτάς , δώσω τον υετόν υμίν eril ubi Jordanem transierilis, in terram quam Dom : -
εν καιρώ αυτού , και η γη δώσει τα γεννήματα nus Deus dat vobis, el cavebitis ut omnia mandala ejus,
αυτής , και τα ξύλα των πεδίων δώσει τον καρπόν αυ quæ ego vobis hodie præscribo , impleatis : el dabil ic
τών . Και καταλήψεται υμίν ο αλοητός τον τρυγητόν, Dominus Deus luus esse super omnes , el venient
και ο τρυγητός καταλήψεται τον σπόρον και φάγεσθε super le omnes benedictiones me , et invenient te ,
τον άρτον υμών εις πλησμονήν και κατοικήσετε si audieris vocem Domini Dei lui . Benedictus tui in
μετά ασφαλείας επί της γης υμών , και τα εξής: urbe, el benedictus ini in agro , benedicti felus ven
εκ δε του Δευτερονομίου τούτοις χρήσoνται: Και Iris lui el germina lerræ 'luæ , et armenta boumi
έσται ώς αν διαβήτε τον Ιορδάνην εις την γην ήν luorum , el greges pecudum Tuarum : benedictie
Κύριος ο Θεός δίδωσιν υμίν , και φυλάσσεσθε ποιείν apolliece tua , et reliquia Lum , et cetera . Ut ex
πάσας τας εντολάς αυτού , ας εγώ εντέλλομαί σου contrario impiis dicitur 48 : 1 Exsecrabilis lu in
σήμερον · και δώσει σε Κύριος ο Θεός σου υπεράνω civitate , et exsecrabilis tu in agro ; exsecrala lior
πάντων , και ήξουσιν επί σε πάσαι αι ευλογίαι αύται , rea lua , el reliquiæ luæ , exsecrabiles Glij ventris
και εύρήσουσι σε , εάν ακούσης της φωνής Κυρίου ιui , et gernmina terrie tue ; ensecrata armenta Doun
του Θεού σου . Ευλογημένος συ εν πόλει , και ευλογη- D tuorum, el greges peculum tuarium ; • et alia innu
μένος συ εν αγρώ , ευλογημένα τα έγγονα (6) της mera proferre possunt , qui in rebus corporis el ex
κοιλίας σου , και τα γεννήματα της γης σου , και τα lernis bona el mala esse volunt. Evangelium quoque
βουκόλια των βοών σου , και τα ποίμνια των προβά- attingent , et dicent Servatorem , cuum venit , tall
των σου · ευλογημέναι αι αποθήκαι σου , και τα quam mala , hominibus abstulisse corporis cæci
εγκαταλείμματά σου , και τα εξής. Ως πάλιν εκ lalem , surdilalem , el membrorum resolutionem , el
των εναντίων τοϊς ασεβούσι λέγεται το « Επικατάρα morbum omnem , et omnem infirmitatem sanavisse,
τος συ εν πόλει , και επικατάρατος συ εν αγρώ : επι dedisseque bona pro malis prioribus , el perspica
κατάρατοι αι αποθήκαι σου , και τα εγκαταλείμ citalem corporis , el auditum , et aliam sapilalem ,
ματά σου· επικατάρατα τα τέκνα της κοιλίας σου , el robur : et verecundabere cum ex le quærenl ,
και τα γεννήματα της γης σου · επικατάρατα τα annon malum quoque esse arbitremur, a dæmone

46 Levil . xxvi , 5 el sej . 47 Deiil .

43 Deut . xxvII, 58 cl seg. 4 * Levit. XXV1 , 16. 48 Deut . XXXII , 24 .
SXVIII , i el seq . 48 ibid . 16 el seq.

(5) Biblia Grαca , πισιάς . (6) Ιege , έκγονα .

 31:55 EX ORIGENE 1156
vesari et Ianalicum esse ; ut contra , ab iis lilberari , Α βουκόλια των βοών σου , και τα ποίμνια των προβά .
bonum . Sed et apostoli , qui dona sanandi et opera των σου , και άλλα δε δυσεξαρίθμητα οίσουσιν ( 7)
virlulum perficiebant, in eo ipso bonis homines οι βουλόμενοι εν σωματικούς και τους εκτός είναι
afficiebant el malis ipsos liberabant . Ad futuruin αγαθά και κακά : εφάνονται τε και των Ευαγγελίων
denique seculum transgredientur, qui haec sentiunt , λέγοντες τον Σωτήρα εληλυθότα , και ως κακά αφηρη
et dicent malum esse dolorem , sive 568 pecca κέναι από των ανθρώπων την τυφλότητα την σωμα
lores æterno igni adjudicari. Si vero malum est τικήν , και την κωφότητα , και την πάρεσιν των με
dolor, voluplalem bonum esse necesse est . Ex his λων, και πάσαν νόσον, και πάσαν μαλακίαν τεθερα
maniſesta sunt ea quibus maxime commoveri possint, πευκέναι , αγαθά αντί των προειληφότων κακών ( 8)
qui argumenta illa , gur ex Scriplurarım sententia δωρούμενον , τό τε διορατικών σωματικών και το
tria esse bonorum et malorum genera ostendunt, dis ακουστικών , και την άλλην υγείας και ρώσιν και
solvere non possunt . Hoc igitur errore non solum qui δυσωπήσουσι σε φάσκοντες , ει μή και ημείς όμο
nudam et simplicem fidem habent circumventi sunt , λογήσομεν κακόν είναι το δαιμονιών και το σεληνιά
sed et eorum nonnulli qui sapientiam in Christo ζεσθαι · ώς πάλιν εκ του εναντίου αγαθόν το τούτων
profilentur ; eas esse Opificis promissiones, el prefer απηλλάχθαι. Αλλά και οι απόστολοι , χαρίσματα
Sonum dictionum nihil minis illis significari opi- Βιαμάτων και ενεργήματα δυνάμεων επιτελούντες,
nantes. Ab iis igitur omnibus, qui ista e Scripturis κατ ' αυτό το ενεργείν αγαθά εποίουν τους ανθρώπους ,
confici existimant, quærendum est , legemne serva και κακών αυτούς απήλλαττον διαβήσονται δε οι
verint prophelæ , quorum peccata non reprehen ταύτα λέγοντες και επί τον μέλλοντα αιώνα , φάσκον
duntur : nil Elias pauperrimus, qui ne panem qui τες το , κακόν είναι τον πόνον , ήτοι το τους αμαρτω
dem quem ederel babebat ; ideoque missus ad mu λους εν πυρί (9 ) αιωνίω παραδίδοσθαι. Ει δε κακόν
lierem in Sarephiha Sidoniæ ; et Elisæus, qui apud ο πόνος , ανάγκη την ηδονήν αγαθόν είναι . Σαφή μεν
Sunamitidem angustissimum accepit domicilium , el ούν εκ των ειρημένων τα δυνάμενα επί πλείον δυσ
scamnum, et vilem lyclinulum , qui et agritudine ωπήσαι τους ουχ οίους τε λύσαι τα προσαγόμενα ,
obiil ; et Isaias , qui nudus el excalceatus trien περί του τρία γένη των αγαθών είναι , και τρία των
nium ambulavit ; et Jeremias, qui et in foveam coeni κακών κατά τον λόγον των Γραφών . Ταύτην τοίνυν
conjeclus esi , et semper ludibrio babitus , ut etiam την απάτην ου μόνον οι ομολογουμένως ακέραιοι των
solitudinem oplaret ; et Joannes , qui in solitudinibus πεπιστευκότων ήπατηνται , αλλά και τινες των επαγ
thabitabat , et praeter locustas et mel agreste cibi nihil γελλομένων σοφίαν την κατά Χριστόν , οιόμενοι του
sumiebal , pelle succinclus lumbos , et villis cameli Δημιουργού τοιάσδε τινάς είναι επαγγελίας , και
amictus . Ηos enim legem servasse fatelhuntur . Quie- C πέρα των από της λέξεως δηλουμένων μηδεν σημαί
remus ergo , an quæ bona existimant , iis adfuerint νεσθαι κατά τας απειλάς . Προς πάντας τοίνυν τους τα
qui legem servaverunt : quod cum demonstrare non τοιαύτα εκ των Γραφών υπολαμβάνοντας επαπoρητέον
possint, eo redigenlur , ut dicant falsas esse pro ει τετηρήκασι τον νόμον οι προφήται , ών αμαρτήματα
missiones , quæ piis el religiosis fieri dicuntur ; vel ου κατηγορείται · οίον 'Ηλίας και ακτημονέστατος
si veræ sini , altiori sensu interpretandas esse : si ad ως μηδε άρτον έχεις παρ' εαυτό φαγείν , και διά
reconditum sensum coacti venerint , destruelur eo τούτο πέμπεσθαι προς γυναίκα εν Σαρεφθά της Σ .
rum opinio , quod morbum corporis et quæ externa δωνίας και Ελισσαίος , ός παρά τη Σουναμίτιδα
putantur mala impiis lex ninilelur, vel sanitatem βραχυτάτην έλαβε κατάλυσιν, και σκιμπόδιον ( 10 ) ,
corporis pollicealur, et opes iis qui Deo adhæserint. και λυχνίαν ευτελή , ός και αρρωστήσας ετελεύτησε :
Quomodo vero stultum non sil , in malis gloriari el και Ησαΐας , και πορευθείς γυμνός και ανυπόδετος
lælari , qui iis tenentur ? Si enini malæ sunt angel τρισίν έτεσι · και Ιερεμίας , ο έμβληθείς εις λάκκον
sliæ, et ait Apostolus se in malis gloriari , id vero βορβόρου , και αεί μυκτηρισθείς , ώστε και ερημίαν
slullum est , nec slullus est Apostolus : certe mala οικήσαι εύξασθαι · και ο Ιωάννης , ο εν ταις έρη
non sunt illa quibus vir sanctus exercetur , qui pe μίαις ( 11 ) διατρίβων, και πλήν ακρίδων και μέλιτος
D
itus aflictus non coarclatur ; inops non derelinquitur ; ν αγρίου μηδενός μεταλαμβάνων , δέρματι περι
lentatus, in mortem non infertur ; el cum mendicus εζωσμένος την οσφύν , και από τριχών καμήλου ήμ
censealur, multos dital ; cum nihil possidere cre φιεσμένος. Ομολογήσουσι γάρ αυτούς τετηρηκέναι
datur, omnia possidet : fidelis enim est lolus mundus τον νόμον. Και απαιτήσομεν ει ά νοούσιν αγαθά
divitiarum ; infidelis, ne obolus quidem . Prælerea ex τοίς τετηρηκόσι τούτοις υπηρεται : ουκ έχοντες δε
eorum opinione, qui tria bonorum genera el lolidem δείξαι , περικλεισθήσονται εις το , ήτοι ψευδείς είναι
malorum in Scripturis reperiri posse affirmant conse τας επαγγελίας τάς λεγομένας δίδοσθαι τοις θεοσεβέ
569 quens est justos in plurimis semper malis σιν, ή αληθείς τυγχανούσας αναγωγής δείσθαι · ει δ'
esse , cum vera sit prophelia hæc, quæ dicit " 9 : επ ' αλληγορίαν αναγκασθέντες έλθωσιν , άθετηθήσει
« Multæ angustiæ justorum . , Neque vero intem ται αυτών η υπόληψις υπέρ του τον νόμον απειλείν
69 Psal. ΧΧΧιιι , 20 .
( 7 ) Alias, ενέγκωσιν . ( 10) Leg. συμπόσιον.
( 8) Leg. προκατειληφότων . ( 1 ) Leg . ερήμους.
(9 ) Leg . ήτοι τους αμαρτωλούς πυρί.
 1157 SELECTA IN PSALMOS . PSAL , IV . 1139
νόσον σωματικήν , και τα εκτός νομιζόμενα κακά A pestiνum fuerit ea que Job acciderunt , in eorum
τοίς εσεβηκόσιν , ή επαγγέλλεσθαι υγιαίνοντα είναι revocare memoriam , qui ea mala esse putant : ut
τα σώματα , και περιουσίαν έσεσθαι τοίς τω Θεώ κατ postquam fortissime perfunctus est iis quæ circum
ηκολουθηκόσι . Πώς δε ουκ ηλίθιον επί τους κακούς slabant certaminibus , de ipso liber ait 60 : 1 An pu
μέγα φρονείν και αυχεϊν τους όντας εν αυτοίς ; Εί las aliam ob causam me lecuin esse colloculum ,
γάρ κακαι αι θλίψεις , φησι δε ο Απόστολος καυ nisi ut justus appareres ? , Si enim non aliter Job
χάσθαι εν κακοίς · τούτο δε ηλίθιον, και ο Απόστολος apparel justus, quam quod bicet ille eum casus cir
. ουκ ηλίθιος : ουκ άρα κακά τα τοιάδε γυμνάσματα cumvenerint, quomodo nunc vocaverimus quæ
του αγίου · όστις , εν παντί θλιβόμενος , oυ στενοχω causæ fuerunt, cur justitia ipsius eluceret ? Ex his
ρείται· άπορούμενος , ουκ εγκαταλείπεται • πειρα etiam colligere licet , neque diabolum viro sancto
ζόμενος , ου θανατούται νομιζόμενος είναι πτω malum esse . Job igilur diabolus malum non eral ' ' :
χος , πολλούς πλουτίζει και υπολαμβανόμενος μη " Quia diligentibus Deum omnia in bonum Deus
δεν κεκτήσθαι, παντά κατέχει του γάρ πιστού administrat, iis qui juxta propositum vocati sunt. ,
όλος ο κόσμος των χρημάτων του δε απίστου Præterea dicemus non satis apparere, justum earum
ουδέ οβολός . "Έτι δε έπεται τους υπολαμβάνουσι fore benedictionum participem quæ in Scripturis
κατά την Γραφήν τρία γένη των αγαθών είναι , Β posite bona existimantur : mulie quippe de viro
δηλον δε ότι και των κακών , τους δικαίους αεί εν πολ illo sanclo historiæ si expendantur, istam interpreta
λοίς κακούς είναι αληθευούσης της λεγούσης προφη tionem refellunt . Quis enim foncralorem sanctuni
τείας: « Πολλαι αι θλίψεις των δικαίων. Ουκ άρα esse sanus existimel, qui multis gentibus mensas in
δε ( 12) και των το Ιώβ συμβεβηκότων υπομνήσαι τους civitale aperial, et in dando el accipiendo occupe
οιoμένους τάδε τινά κακά είναι ως ο χρηματισμός lur, el res velitas faciat ? « Pecuniam enim suam
μετά το ενεγκεϊν γενναιότατα τους περιστάντας αγώ non dedit fænori , el munera super innocentes no'
νας , φησίν : « Ούει δε με άλλως σου κεχρηματικέναι , accepil : et qui facit hæc, non commovebitur in
ή ένα αναφανής δίκαιος ; » Ει γάρ ουκ άλλως αναφαί æternum 52. , Elin Ezechiele 83 : « Sanclus fenori et
νεται ο Ιώβ δίκαιος ή εκ του τάδε τινά, και του τάδε lucro pecuniam non occupavit. , Sed et febrim
αυτό κακά λέγουμεν υπάρχειν ( 15) , τα αίτια του propter peccata accidere , nemo nisi admodum ru
αναφήναι αυτού την δικαιοσύνης ; Επόμενα δ' αν dis et ignarus existimaveril , cum hujus morbi cause
τούτοις είη μηδε τον διάβολον τώ αγίω κακόν τυγχά sæpe maniſeslie sint : aut enim propter continen
νειν' το δ' ούν Ιώβ ο διάβολος κακόν ουκ ήν· Επει lem aerem , vel propter tales aquas , vel propler
τοις αγαπώσι τον Θεόν πάντα συνεργεί εις αγαθών και lalia alimenta : ei , si justis sanitas el divitiæ prie .
Θεός, τους κατά πρόθεσιν κλητοίς ούσιν . » "Έτιδε προς C πυia proponuntur, nenminem improbum sanum aut
τούτοις παρά το εναργές είναι φαμέν τό τον δίκαιον divitem esse oportebat. Sed sanitas recta animi
εν ταίς κατά το ρητόν ευλογίαις έσεσθαι των εν ταις constitutio quærenda est : diviliæ vero, quæ Solo
Γραφείς έγκειμένων νομιζομένων αγαθών» πολλή γάρ monis sententia, prelium animæ viri sunt : « Pre
ιστορία και περί του αγίου εξεταζομένη έναντιούται lium , inquit 55, animæ viri divilize ipsius . , Paul
:
ταις τοιαύταις εκδοχαίς και ανόητον εστι το υπολαμ- pertas vero fugienda est , de qua scriptum est
βάνειν δανειστών τον άγιον έσεσθαι πολλών εθνών τρα « Pauper autem non subit minas : , vulnera autem
πέζας κατά πόλιν ανοίγοντα , και περισπώμενον περί el vibices et morbi accipiendi sunt, quæ propler
τάς δόσεις και λήψεις, και ποιούντα πράγματα απη vilium dissolutis mentibus eveniunt : unde el pro
γορευμένα: « Το αργύριον γάρ αυτού ουκ έδωκεν επι phela eos qui in jis sunt, reprehendit 60 : 1 A pedi
τόκο , και δώρα επ' αθώοις ουκ έλαβε και ο ποιών bus , inquit, usque ad capul, neque vulnus, neque
ταύτα ου σαλευθήσεται εις τον αιώνα. 5 Και κατά vibex , neque plaga inflammala : non est medica -
τον Ιεζεκιήλ : « Ο άγιος επί τόκο και πλεονασμό mentum cur imponalur, neque oleum , neque alli
ουκ έδωκε το αργύριον . » Το δε και πυρετόν νομίζειν giatura . Ηuc itaque vel iis qui plane non negli
διά τας αμαρτίας γίνεσθαι απαιδεύτων είς υπερβολήν , gant, sufficiunt, unde collectis sibi Scripturae dictis
έστι δόγμα, πολλάκις των αιτίων της τοιάσδε νόσου quæ repugnare videntur, actione sancti Spiritus
προδήλων όντων· ή γάρ διά το περιέχον, ή διά τοιάδε dignam intelligentiam assequi studcant. Præterea
ύδατα , ή διά τoιάσδε τροφές και ει άθλα τους δικαίοις ul jis os occludatur, qui bona esse , quæ sanctis
υγεία και πλούτος , έχρήν μηδένα των ασεβών υγιαί- danda sunt arbitrantur: ; 570 nala , que malis ;
νειν , μηδέ πλουτεΐν . Υγείαν δε την τoιάνδε κατάστα hæc videntur adjicienda : omne quod est propter
σιν της ψυχής ζητητέον, και πλούτον τον κατά τον aliquid, minus est eo propler quod est : quemad
Σολομώντα λύτρον τυγχάνοντα της ψυχής, λέγοντας moduin sectiones , ustiones et emplastra, quæ pro
• Λύτρον ανδρός ψυχής ο ίδιος πλούτος . ) Φευκτέον pler sa nilalem sumuntur, minora sunt sanitale.
δε πενίαν , καθ' ήν αναγέγραπται· Πτωχός δε ουχ Elsi bæc, ut in medicinæ auxiliis, bona dicantur ,
υφίσταται απειλήν. » "Ετι δε τραύματα, και μώλω ila est accipiendum , ut non sint bona linis, sive
53 Ezech . xviii , 8. δ Proν . Χαι , 8. 85 ibid. 66 Isai . 1 , 6 .
50 Job . XL , 3. 51 Rom . VIII , 28. 82 Ps . XIV , 3.
( 19) "Αρα δέ. Leg. άκαιρον δέ .
( 13 ) Leg. τάδε τινά συμπτώματα γεγονέναι , πως αν αυτώ κακά λέγουμεν υπάρχειν .
119 EX ORIGENE 116)

ultima medicine , Sed efficientia . Bonum autem finis Α πας, και νόσους εκληπτέον τα γινόμενα διά την κα
in medicina , corporis sanitas est . Sic igitur, si κίαν ταίς απροσεκτούσαις ψυχαίς : περί ών και ο
mandala hæc servanda sunt, ut bona hec conse προφήτης μέμφεται τους εν τοις τοιούτοις τυγχάνον
quamur ; præmia autem bona corporis et externa τας , λέγων· 'Aπό ποδών έως κεφαλής ούτε τραύμα ,
sunt, bonæ actiones bonæ non erunt, ut ultimæ ac ούτε μώλωψ , ούτε πληγή φλεγμαίνουσα: ουκ έστι
perficientes, sed ut efficientes bona : el diviliæ , quas μάλαγμα επιθεϊναι, ούτε έλαιον, ούτε καταδέσμους . »
polliceri Scripturam putant, el corporis sanitas, Ταύτα μεν ούν αυτάρκη τους μη πάνυ αμελέσει προς
poliores erunt justitia, et ipsa sanctimonia, et pie τό, από τούτων εαυτοίς αναλεξαμένοις τα περισπώντα
late , et religionis lantis et lam præclaris facinori ρητά των Γραφών, επιβάλλειν τη αξία νοήσει της
Ins ; que quidem admittere lioninum est qui vir- ενεργείας του αγίου Πνεύματος : έτι δε υπέρ του σιω
mutis. dignitalem ignorant, seil res crassas et hu πήσαι τους οιoμένους τάδε είναι τα αγαθά τα τοις
miles ipsi anteponunt. Omnium enim est absurdis αγίοις δοθησόμενα , και τάδε τα κακά τους αμαρτωλοίς ,
simuin dicere , præclaris facinoribus præstare divi και ταύτα προσθετέον ότι πάν το διά τι , έλαττός
tias , et corporis sanitatem : cui nefariæ doctrinæ εστι του δι' ό έστιν · οίον τομαι, και καυστήρες , και
aflixi nonnulli crediderunt fore uit , excitatis corpo έμπλαστρου , δι' υγείαν παραλαμβανόμενα , ελάττονα
rilus , in vitam reduces juxta primas illas promis- Β τυγχάνει της υγείας: καν ως έν ιατρικούς δε βοηθή
siones, edamus hos et illos cibos, et bibamus ; μασι ταύτα λέγοιτο αγαθά, χρή εκλαμβάνειν , ότι ουκ
aliqui , ut liberos etiam quæramus. Hæc si ad ethni έστι τελικά ιατρικής αγαθά , αλλά ποιητικά τελικών
cos pervenerint, magnom stoliditatis et slullitiæ pro δε κατά την ιατρικών αγαθών ή του σώματος υγεία .
brum Christianismo alligent, cum meliora sentiant Ούτω τοίνυν και εί τάσδε τας εντολάς τηρητέον υπέρ
a fide alieni : nos vero, quod ex sacrorum librorum του τωνδε των αγαθών τυχεϊν » τα δε άθλα τα σωμα
accurala lectione perspicere poluimus, jam appone τικά εστι , και τα εκτός, αι αγαθαι πράξεις έσονται
mus. Dicebamus enim placere nobis, in arbitrariis ουκ αγαθαι ως τελικαι , αλλ ' ή άρα ως ποιητικαί
el non arbitrariis bona el mala esse. Verum inter αγαθών και έσται διαφέρων ο πλούτος , όν οίονται
non arbitraria bona non enumerabamus valeludinem , επαγγέλλεσθαι την Γραφήν , και η του σώματος
sanitatem , formam , gloriam , divitias ; et quantum υγεία , της δικαιοσύνης, και αυτής δε της όσιότητος ,
enili poluimus, dubitationem omnem breviter sol και της ευσεβείας, και της θεοσεβείας των τηλικού
vere conati sumus. Quænam ergo hona sint, quæ των ανδραγαθημάτων· άπερ παραδέξασθαι ανθρώπων
libere non suscipiuntur, nunc dicendum est , quo εστί το αξίωμα της αρετής μή γινωσκόντων, αλλά τα
niam verum est id 57 : « Nisi Dominus ædificave . υλικά αυτής προτιμώντων πάντων γάρ έστιν ατοπιύ
C
ril toimum , frustra laboraverunt qui ædificant eam ; ) τατον των ανδραγαθημάτων λέγειν διαφέρειν το πλου
el : « Nisi Dominus custodieril civitatem , frustra τείν , και το υγιαίνειν σωματικώς: διά τα μοχθηρα
vigilat qui custodil cam . Ædificat domum quicun δή ταύτα δόγματα ακολούθως τινές προσήκαντο και
que proficit : custodit civitatem , quicunque perfe μετά την ανάστασιν εν ταις πρώταις επαγγελίαις
clus : vanum aulem opus ædificantis , el vana cu εσθίειν ημάς μέλλειν τα τοιάδε βρώματα , και πίνειν
slodia servantis , nisi Dominus ædificaverit, el Do τινές δε και τεκνοποιεϊν . Ταύτα δε φθάσαντα και εις
minus custodierit. Extra liberan voluntatem no τους από των εθνών , μεγάλης ευηθείας δόξαν απε
slram fuerit bonum , virlus Domini, quæ ædifican νέγκασθαι ποιήσει τον Χριστιανισμόν, πολλώ βελτίονα
lis ædificationem adjuval , el ei opitulatur, unaque δόγματα εχόντων τινών αλλοτρίων της πίστεως ήμείς
cum eo ædificat, qui ædificationem per se consum δε ήδη το φαινόμενον ημίν από της εξετάσεως των ιε
mare non potest : idem de custodila civitate senlien ρών λογίων παραστησόμεθα . Εφάσκομεν γάρ αρέσκε
duin est . Et quemadmodum si dicerem bonum agri σθαι μεν το λέγειν έν προαιρετικούς και εν απροαιρέ
culture, quod fructum eſlicii, niistum esse ex 571 τους είναι τα αγαθά και τα κακά: ου μην τριθμούμεν
libertate quæ in arle est agricolæ , el non arbitrario εις τα απροαίρετα των αγαθών την υγείαν, και το
quod a Providentia est , propter aeris leinperienm ct D κάλλος , και την ευγένειαν , και την ευδοξίαν , και τον
imbris sufficientem copiam : sic bonum rationabilis πλούτον » και κατά το δυνατόν έπειράσθημεν τα πε
creaturæ mislim est ex voluntate ipsius, el conspi - ρισπώντα ώς εν επιτομή διαλύσασθαι . Τίνα τοίνυν
rante divina virtute in co qui honestissima suscipit. εστί τα απροαίρετα αγαθά ήδη λεκτέον : επεί αληθές
Non solum igitur ad id ut honestus et bonus fiat ali το : Εάν μή Κύριος οικοδομήση οίκον, εις μάτην εκ
quis, opus est voluntate nostra et divina ope conspi πίασαν οι οικοδομούντες αυτόν , και: • Εάν μή Κύ
rante , quæ quantum ad nos, arbitraria non est ; sed ριος φυλάξη πόλιν , εις μάτην ηγρύπνησεν ο φυλάσ
ad id etiam ut qui honestus et bonus erasit , in virtute σων . Οικοδομεί δε οίκον πάς ο προκόπτων , και φυλάσ
perseveret : quod nimirum in ruinam delapsurus sit σει πόλιν πάς ο τέλειος " μάταιον δε το έργον του οίκο
etiam perſeclus , si in honestale ſuerit elatus , el sibi δομούντος , και ματαία η φυλακή του τηρούντος , εάν μη
hujus causam arrogel, nec debitam gloriam referat Κύριος οικοδομήση , και Kύριος φυλάξη : εκτός αν είη
ei , qui multo plus ad acquirendam et retinendam της προαιρέσεως ημών αγαθόν , η αντιλαμβανομένη του
contulit . Talem autem quamdam causaru ſuisse ar Κυρίου δύναμις της οικοδομής του οικοδομούντος , και

57 Ps : l. CΧΧVΙ , 1 .
1361 SELECTA IN PSALMOS. - PSAL , 1V . 1162
συνοικοδομούσα τώ μή δυναμένω καθ' αυτόν απαρτί- A bitramur, cur qui ab Ezechiele dicitur inculpatus
σαι το οικοδομούμενον· τα δε αυτά και επί της φυλασ ambulasse in omnibus viis suis , donec inventa fuerit
σομένης πόλεως νοητέον. Και ώσπερ εάν είπoιμι το in eo iniquitas 88 , is ipse secundum Isaiam cælo
γεωργικών αγαθόν , το ποιητικών του καρπού , μικτών exciderit, qui prius fuerat lucifer mane oriens , post
είναι εκ προαιρετικού του κατά την τέχνην του γεωρ ea contrillis et amictus in terram " . Non solum
γού , και απροαιρέτου του παρά της Προνοίας κατά enim in filiis hominum , si quis perfectus sit , si
την των αερων εύκρασίαν , και φοράν αυτάρκους absil ea , quæ ex Deo est , sapientia , verum est eum
υετού · ούτω το του λογικού αγαθόν μικτόν έστιν έκ τε nihili esse f..clum : sed et in angelorum ordine , ac
της προαιρέσεως αυτού και της συμπνεούσης θείας principali, et in omni ordine, qui, quantum Deus
δυνάμεως τω τα κάλλιστα προελoμένω . Ού μόνον τοί ipsi adesi , divinus est . Forle igitur sacrosanctis
νυν εις το καλόν και αγαθόν γενέσθαι χρεία και της Apostolus, qui scire multo minus conferre ad com
προαιρέσεως της ημετέρας και της θείας συμπνοιας, paranda bona voluntalem nostram , qua: n divinam
ήτις εστίν ως προς ημάς απροαίρετος αλλά και εις virlutein , denum ait finem ( non esse volentis ne
το γενόμενον καλόν και αγαθόν διαμείναι εν τη αρε que currentis, sed Dei miserantis ; ) non quasi
της μεταπεσoυμένου και του τελειωθέντος, ει υπερ Deus non volentes, aut non currentes adjuvel ; sed
επαρθείη επί τώ καλώ , και εαυτόν επιγράφοι τούτου Β quasi nihil sit velle et currere pre Dei misericor
αίτιον , ουχί δε την δέουσαν δόξαν αναφέρων το το dia : atque idcirco par esse , Dei misericordiæ ,
πολλώ πλείον δωρησαμένω εις την κτησιν και την quam humans voluntati, aut cursui , bonum potius
συνοχήν της αρετής. Τοιούτον δέ τι αίτιον και του ascribi . Aique hxc prolixius disputata sunt, quæ
κατά τον Ιεζεκιήλ ειρημένου αμώμου περιπεπατη necessaria esse putabamus ad id illustrandum :( Mulli
κέναι εν πάσαις ταις οδούς αυτού , έως ευρεθή ανομία dicunt , Quis ostenlet nobis bona ? quoad enim fieri
εν αυτώ, ήγούμεθα τυγχάνειν του αυτόν κατά τον potuit disputatio nostra multis quærentibus : « Quis
' Ησαΐαν εκπεπτωκέναι του ουρανού , εωσφόρον ποτέ ostendei nobis bona ? , quænam bona sint , ostendit
γενόμενον , πρωί ανατέλλοντα , ύστερον συντετριμμέ el demonstravit; imo etiam , quænam sint mala :
νον επί την γήν · ου μόνον γάρ επί τοις υιούς των αν ut laboriosis exercitationibus et precibus acquira
θρώπων, εάν τις τέλειος ή , της από Θεού σοφίας mus bona, el a nosiris mentibus mala averlamus .
απούσης, αληθές το εις ουδέν αυτόν λογισθήναι» αλλά Sed quoniam interdum proprie, interdum improprie
και επί της αγγελικής τάξεως, και αρχικής , και πά loqui licet , non mirabimur si bonorum et malorum
σης της, όσον Θεός πάρεστιν αυτή , θείας τυγχανούσης. nomen , corporeis el iis quae externa vocantur, ab
Τάχα γούν ορών ο ιερός 'Απόστολος πολύ έλαττον το jis qui non recte sentiunt, allribulum reperiemus,
ημέτερον προαιρετικών της του Θεού δυνάμεως προς C velut in Job 61 : « Si bona suscepimus e manu Do
την κτησιν των αγαθών , φησι το τέλος , « ού του θέλον mini, mala non sustinebimus ?, el apud Jeremiam ba
τος είναι , ουδε του τρέχοντος , αλλά του έλεούντος « Descenderunt mala a Domino super portas Hieru •
Θεού και ουχ ώς χωρίς του θέλειν , και του τρέχειν salem. » Pro eo enim quod est, Si quopiam utilia et
ελεούντος Θεού , αλλ' ώς ουδενός όντος του θέλειν , και jucunda 572 suscepimus, que a Providentia 2.1
του τρέχειν, συγκρίσει του ελέους του Θεού , και διά nos pervenerunt, quidni dura el molesta libenter
τούτο την επιγραφήν του καλού δέοντος μάλλον ανα feremus ? dicitur : « Si bona suscepimus ex manu
τιθέναι τα ελέη του Θεού ήπερ τώ ανθρωπίνω θέλειν Domini, mala non sustinebimus ? , Et cum dici po
και τρέχειν . Ταύτα δε, επί πολύ παρεκβεβηκέναι δο- tuisset, Hec lierusalem ad crudiendos ejus cives
κούντες , εξητάσαμεν , πειθόμενοι αναγκαία αυτά είναι divina Providentia evenerunt , scriptum est : 1 De
πρός τό : « Πολλοί λέγουσι. Τίς δείξει ημίν τα αγαθά ; » scenderunt mala a Domino in porlas Hierusalem .
κατά το δυνατόν γάρ ο λόγος τοις λέγουσι πολλοίς: Oportebit ergo nos, rebus intellectis, nominum non
« Τις δείξει ημίν τα αγαθά ; » παρέστησε και έδειξε ita tenaces el parcos esse , sed videre ubi proprio
τίνα τα αγαθά» δήλον δε , ότι και τίνα τα κακά ένα rebus imponantur , el ubi propter inopiam impro
διά τε ασκήσεων και ευχών κτησώμεθα τα αγαθά , και D prie. Si autem Servator quædam medicalus est, et
ανατρέψωμεν τα κακά από των ψυχών ημών . 'Αλλ' sanitatem dedit , et visum el auditum hominibus ,
επείπερ έστιν εν τω φράζειν οτε μεν κυριολεκτείν , allior eorum sensus in primis querendus est , cum
οτέ δε που και καταχρήσθαι , ου θαυμαστόν είποτε Verbum perturbationes animni curare his historiis
ευρήσομεν τήν των αγαθών και κακών προσηγορίαν significetur . Neque absurdum ibi fuerit , etiam que
κειμέ νην επί των σωμα τικώ ν και των εκτός λεγομ έ historia narrat , facta intelligere ad eorum qui
νων παρά τοις ουχ υγιή δόγματα έχουσιν · οίον εν τω lunc erant hominum admirationem et stuporem , ut
Ιώβ : « Εί τα αγαθά εδεξάμεθα εκ χειρός Κυρίου , τα qui sermonibus demonstrationis et doctrine nou
κακά ουχ υπoίσομεν ; » και εν τω Ιερεμία : « Κατέβη crederent , virtules prodigiorum reverili doctori
κακά παρά Κυρίου επί πύλας Ιερουσαλήμ . ) Αντί adhærerent,
γάρ του ειπείν , Εί τα τοιάδε χρηστά τινα, και ήδέα τυγχάνοντα εδεξάμεθα παρά της Προνοίας εις ημάς
εφθακότα , πικρά και επίπονα ουχί προθύμως ενεγκούμεν; λέγεται το: « Εί τα αγαθά εδεξάμεθα εκ χει
ρος Κυρίου , τα κακά ούχ οποίσομεν ; » Και αντί του φάναι , Κατά Πρόνοιαν τάδε τινά τη Ιερουσαλήμ υπέρ

88 Εzcch . XXVI , 13. 39 Isai . Αν , 12 . € 0 Ron 1x , 10 . 61 Job . μ , 10 . 81 Micl . 1 , 12 .

PATROL. GR . XII . 37
 1163 EX ORIGENE 11 ;
του παιδευθήναι τους ενοικούντας εν αυτή γεγένηται , γέγραπται το « Κατέβη κακά παρά Κυρίου επί πύ
λας Ιερουσαλήμ . ) Δεήσει τοίνυν τα πράγματα συνιέντας , μη γλίσχρους είναι περί τα ονόματα , αλλά
καταλαμβάνειν πότε κυρίως των πραγμάτων ταύτα τέτακται , και πότε διά την στενοχωρίαν των ονομά
των εν καταχρήσει. Ει δε ο Σωτήρ τάδε τινά ιάσατο, και εδωρήσατο υγείας , και όψεις , και ακοάς ανθρώ
ποις, προηγουμένως μεν την αναγωγήν αυτών ζητητέον, του Λόγου τα της ψυχής πάθη θεραπεύειν δει
τούτων των ιστορικών δηλουμένου . Ουκ άτοπον δε επί τοις τοιούτοις και κατά την ιστορίαν απαγγελλόμενα
νοείν γεγονέναι υπέρ καταπλήξεως των τότε ανθρώπων, ίνα οι μη πειθόμενοι λόγοις αποδεικτικούς και
διδασκαλικούς , δυσωπηθέντες τας τεραστίας δυνάμεις , συγκαταθώνται τα διδάσκοντι.
Vers. 7. Signatum est super nos lunien vullus lui , A Έσημειώθη εφ' ημάς το φως του προσώπου σου ,
Domine, etc. Deum lumen esse , ait Joannes in Ca Κύριε , κ. τ. ε. "Οτι φώς έστιν ο Θεός (14) , Ιωάννης
tholica epistola 63 : « Deus lux est, el lenebræ in co φησίν εν τη Καθολική επιστολή · ι Ο Θεός φώς έστι ,
non sunt ullæ . , Et quamvis ignis quoque dicalur , και σκοτία εν αυτώ έστιν ουδεμία . Kάν πυρ δε λέ
quemadmodum Paulus in epistola ad Hebræos ail 64 : γηται , ώς ο Παύλος εν τη προς Εβραίους φησί. Και
« Elenim Deus noster ignis consumens est , 2 Osten γάρ ο Θεός ημών πυρ καταναλίσκον εστί δεικνύς
dens ipsum esse Deum legis el Evangelii , hoc est, αυτόν είναι Θεός νόμου και Ευαγγελίου , τουτέστι τον
Patrem Domini nostri Jesu Christi , et propterea Πατέρα του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού , και διά
Deum nostruin , nihil aliud quidquam esse existi . τούτο Θεόν ημών» ουκ άλλο τι νοητέον είναι του φωτός
mandum est quam lumen , quod quidem cogitatione τη επινοία διαφέρον του πυρός του καταναλίσκοντος
sola differt ab igne consumente . Quemadmodum του παρά το φώς . "Ωσπερ και επί τη σωματική
autem in re corporea usu venit, ut eadem substan συνέτυχεν η μεν αυτή ουσία καθ' ό μεν φωτίζει , φως
tia quatenus illuminat , lumen sit, quatenus vero έστι , καθ ' ό δε επικρατεί των τοιωνδε υλών , καυστική
has vel illas materias comburendo absumit ac devo και καταναλωτική τυγχάνουσα αυτών , πυρ έστι κατα
rat, ignis consumens exsistat : sic utique etiam ναλίσκον· ούτω τοιγαρούν και ο Θεός των μεν χειρό
B
Deus ea quidem quæ prava sunt abolel, el malitiam νων αφανιστικός έστι , και της κακίας εξαναλωτικός ,
absumit, iis autem qui apti sunt , el corde puro, τοίς δε επιτηδείοις και κεκαθαρμένους την καρδίαν
lumen est. Quemadmodum vero simul accidit ut φως τυγχάνει. " Ον τρόπον δε επί του σωματικού
corporea lux iis qui sanos habent oculos, lum sui φωτός συντέτευχε το συνεργείν αυτό τοις υγιαίνοντας
ipsius, lum cæterorum quæ sub sensus cadunt, vi έχoυσιν οφθαλμούς πρός τε την αυτού θέαν και
sum praebeat : sic Deus virtute quadam ad singulo- την των αισθητών: τον αυτόν τρόπον ο Θεός δυ
rum mentem perveniens, modo sit nullatenus co νάμει τινί φθάνων επί τον εκάστων νούν, εάν μη
operla, neque ab affectibusimpedimentum aliquod pa- δαμόθεν ούτος εφ' όν φθάνει συγκεκαλυμμένος ή .
liatur , quominus acule cernat , efficit ut et ipse intelli μηδέ από παθών τι κωλυτικών πεπονθώς της ιδίας
galur, el ad alia quoque quæ sub intelligentiam ca οξυδερκίας, αίτιος γίνεται , του τε αυτόν νοείσθαι
duni, intelligenda pervenial is cujus mentem illustra και επί τα άλλα νοητά φθάνειν τον φωτιζόμενον
verit . Nibil mirum autem si nonnulli in artibus aut υπ' αυτού νούν. Ου θαυμαστόν δε εί τινες διορατι
scientiis quibusdam perspicaces, vel ad percipien las κοι εν τέχναις ή επιστή μαις τισί τυγχάνοντες , η
quasdam morales et dialecticas quæstiones acutis οξύτατοι περί κατανόησιν ηθικών τινων και λογι
simi ignorant Deum . lloruin enim intellectum C κών προβλημάτων, αγνοούσι Θεόν . Όμοιούμεν γάρ
573 similem esse dicimus oculo qui quidlibet ma αυτών το διανοητικόν οφθαλμώ ένατενίζοντι παντί
gis intuelur quam solem , et nunquam ad radios μάλλον ή το ηλίω , και μηδέποτε έπαιρομένη προς
ejus percipiendos altollitur. Quemadmodura enim το κατανοήσαι τάς τούτου αυγάς . "Ωσπερ μέντοιγε
solaris radius ejus vultum allingit, qui ipsum respi- φθάνει η ηλιακή ακτίς επί το πρόσωπον του ενορών
cil , nec possibile est solis esse expertem qui ad τος αυτώ , και ουχ οίόν τε άμοιρείν ηλίου τον προς
ipsum stat, ita cogitandum Dei omnino esse partici- αυτώ τυγχάνοντα · ούτως νοητέον πάντως μετέχειν
pem , qui divini verbi legem meditatus fuerit, 'et men Θεού τον κατανοούντα τον νόμον του θείου λόγου ,
tem suam ad Deum cognoscendum tradiderit. Quod , επιδόντα τον νούν εαυτού προς το συνιέναι Θεόν :
opinor, hoc loco significal Propheta , cum ait : « Si- όπερ οίμαι δηλούντα τον Προφήτην ενθάδε λέγειν το .
gnatum est super nos lumen vultus lui , Domine. , • Eσημειώθη εφ' ημάς το φως του προσώπου σου ,
Signum enim , inquit, luminis quod in vullu luo re Κύριε. ο Σημείον γάρ , φησί , του φωτός του εν τη
splendei, ad nos perveniens , nobis impressum est , προσόψει σου , φθάσαν εις ημάς , εντετύπωται ημίν,
el ipsummel lumen vullus lui sic expressum est , ut και αυτό το φώς της προσόψεώς σου εγκεχάρακται ,
qui videre polest signum divini luminis quod signa ώστε τον ειδότα οράν σημείον του φωτός σεσημειω
tum est, hoc ipsum statim intelligat in nobis factum D μένον Θεού τηνικαύτα νοείν τούτο γενόμενον εν
esse . Arbitror vero etiam hoc arcanum in Exodo
ημίν . Οίμαι δε και το απόρρητον τούτο δηλούσθαι
declarari, cum Moysis cum Deo familiariter collo εν τη Εξόδω, ότι Μωϋσέως επί πλέον όμιλούντος το
qnentis facies ila glorificala est , ut non possent li Θεώ και συνόντος αυτό δεδόξασται πρόσωπον, ώστε
68 1John , 1 , 5 . 6. Ηeb . XII , 29.

(14) " Ότι φώς έστιν ο Θεός , clc . Corderius , codex Baroccianus , Daniel Barbarus .
165 SELECTA IN PSALMOS. PSAL . IV . 1168
μη δύνασθαι τους υιούς Ισραήλ ατενίσαι εις την A lii Israel intendere in gloriam ejus et idcirco assum
δόξαν αυτού , και διά τούτο κάλυμμα λαβόντα τον plo velamine servus Dei sermonem ad populum ha
θεράποντα ομιλείν τω λαώ. Πάσα δε ψυχή ανακει buerit. Sic omnis anima quæ lota Deo addicta est ,
μένη Θεώ , και εις το αληθές αυτού και τους πολλούς el ad veritatem ejus plurimis ignolam accessit, divi
αθεώρητον εισελθούσα, μεταλαβουσά τε της θειότη- nilatisque ejus facta est particeps , multorum capίum
τος , ου χωρητή τους πολλούς γίνεται, ώστε αυτήν έγ- excedit , ita ut velamine assumplo dirigal inferiores ,
κεκαλυμμένην οικονομείς τους υποδεεστέρους δια ea quæ ad captum illorum suni , proferendo. Dei autem
λεγομένην τα κατάλληλα αυτοίς . " Οτι δε το όνομα faciem de qua dictum est , el quæ illuminat intelles
ζόμενον πρόσωπον του Θεού , φωτίζον το δυνάμενον clum qui ejus radios recipere potest, esse cognilio
αυτού χωρήσαι τας αυγάς ηγεμονικόν, αίτιον γνώ nis causam liquet ex his psalmi sexagesimi sexti
σεως γίνεται , διά του εξηκοστού έκτου ψαλμού παρ verbis 68 : « Deus miserealur nostri , et benedical
έσταται ούτως έχοντος · « Ο Θεός οικτειρήσαι ημάς, nobis, illuminet vullum suum super nos , ut cogno
και ευλογήσαι ημάς , επιφάναι το πρόσωπον εφ' scamus in terra viam luam , in omnibus gentibus sa
ημάς , του γνώναι εν τη γή την οδόν σου , εν πάσιν lutare tuum , , el quæ sequuntur. Qui hoc modo
έθνεσι το σωτήριόν σου , και τα εξής . Οι μετέχον- Isminis sunt participes et reipsa dicere possunt :
τες ούτω του φωτός και δυνάμενοι έργω ειπείν : Β ι Signatum est super nos lumen vulius fui , Domine,
« Eσημειώθη εφ' ημάς το φως του προσώπου σου , quo fit ul nihil in tempore pænarum patiantur qui
Κύριε , και αίτιον ον του μηδέν παθείν εν τω καιρώ istiusmodi remediis indigent, habent lumen cui com
του κολάζεσθαι τους τοιούτων φαρμάκων δεομένους, municarunt. Hoc autem arbitror in Psalmis et apud
έχoυσι το φώς ώ κεκοινωνήκασιν. Οίμαι δε τούτο Ezechielem significari ; in Psalmis quidem hoc
δηλούσθαι εν τοις Ψαλμοίς και εν τω Ιεζεκιήλ : εν modo € 6 : « Dedisti metuentibus le significationem ,
μεν τοίς Ψαλμοίς τούτον τρόπον : "Έδωκας τοις ul fugiant a facie arcus, ut liberentur dilecti lui ; )
φοβουμένους σε σημείωσιν , του φυγείν από προσ apud Ezechiel vero 67 : « Et gloria Dei Israel ascen
υπου τόξου, όπως αν ρυσθώσιν οι αγαπητοί σου και εν dit de cherubim , quæ erat super ipsa , in subdio do
δε τω Ιεζεκιήλ : « Και δόξα Θεού Ισραήλ ανέβη mus. Et vocavit virum indulum pudore , qui habe
από των χερουβείμ, ή ούσα επ' αυτών, εις το αίθριον bat super lumbum suum zonam. Et dixit ad eum :
του οίκου . Και εκάλεσε τον άνδρα τον ενδεδυκότα Transi mediam Jerusalem , et da signum super ſrori
τον ποδήρη , ός είχεν επί της οσφύος αυτού την ζώ les virorum gementium et dolentium super cunctis
νην . Και είπε προς αυτόν : Διελθε μέσην Ιερουσα- iniquitatibus, que funt in medio ipsorum. Ει iilis
λήμ, και δός σημείον επί τα μέτωπα των ανδρών των dixit audiente me : Ile post eum in civitatem el
C
καταστεναζόντων και κατοδυνωμένων επί πάσαις perculile ; et non parcite oculis vestris, et non mi
ταις ανομίαις ταις γινομέναις εν μέσω αυτής. Και seremini, Senem , 574 et adolescentem , et virgi
τούτοις είπεν, ακούοντός μου • Πορεύεσθε οπίσω αυ nem , et parvulos , el mulieres interficite ad interne
του εις την πόλιν , και κόπτετε , και μη φείδεσθε τοίς
cionem : super omnes autem super quos est signum ,
οφθαλμοίς υμών , και μη ελεήσητε. Πρεσβύτερον και ne appropinquelis, el a sanciis meis incipile . , Quæ
νεανίσκον , και παρθένον , και νήπια , και γυναίκας nam est enim significatio a Deo data piis ? vel quod
αποκτείνατε εις εξάλειψιν • επί δε πάντας εφ' ούς wam signum frontibus eorum impressum est , qui
εστι το σημείον , μή εγγίσητε , και από των αγίων veritatem diligunt, et propter populi transgressio
μου άρξασθε . Τίς γάρ ή δεδομένη από του Θεού nes lugent , nisi communicatio divinitatis quam re
σημείωσις τοις ευλαβέσιν ; ή τι το σημείον το επι τα
cipiunt ii qui sane illam intelligunt ?
μέτωπα διδόμενον τών της αληθείας ζηλωτών και
στεναζόντων επί ταϊς παραβάσεσι ταίς γινομέναις εν τω λαώ , ή η κοινωνία της θειότητος εις τους υγιώς
αυτήν νοούντας φθάνουσα ; Vers . 7. Dedisti læliliam in corde ineo , etc. Hu
"Εδωκας ευφροσύνην εις την καρδίαν μου , D
κ. τ. ε . Συνάδει του στίχου (13 ) ο νούς οίς εις τον jus versiculi sensus consentit cum iis quæ in præ
προ τούτου ειρήκαμεν. Εν γάρ το σημειούσθαι επί cedenti diximus . Nam quid aliud est lumen vultus
τους αγίους το φως του προσώπου Κυρίου , τι άλλο Domini signalum super sanclos, quam cor lætitiæ
εστίν ή ευφραινομένη καρδία ; "Όπερ λαμβάνομεν plenum ? Quod accipimus pro intellectu , cui tribui
αντί του νοητικού , ώ δίδοται η ευφροσύνη θεωρούντι tur lætitia , dum Deum contemplatur et divinitatis
Θεόν και μετέχοντι της θειότητος αυτού . Ου ταυτόν ejus particeps ellicitur. Differl aulem lætitia cordis
δε εστι τώ ευφραίνεσθαι καρδίαν το ευφραίνεσθαι a lætitia carnis. In contemplatione enim llatur cor,
σάρκα . Εν μέν γάρ θεωρία καρδία ευφραίνεται εν in terrenis vero cibis el potibus ac coitibus læta
δε τοίς υλικούς βρώμασι τε και πόμασι και μιξεσι lur caro, corde incrassalo et ad proprium bonum
σάρξ ευφραίνεται , της καρδίας πεπαχυμμένης και impedilo. Cum igitur in iisdem Psalmis dicitur 68 :
προς το ίδιον αγαθόν εμποδιζομένης . Έπάν ούν λέ « Vinum lætifical cor hominis, et panis cor hominis
γηται εν αυτούς τους Ψαλμοίς · « Οίνος ευφραίνει confirmat , verum panem quo mens alitur, et fru

66 Psal . LIX , 6. 67 Ezech . 18 , 3 et seqq . 68 Psal. CU , 15.

6s Psal. LXVI, 1 .

( 15) Συνάδει του στίχου, etc. Codex Baroc cianus , Daniel Barbarus.
1167 EX ORIGENE .. 1163
clum vitis vere inebriantem ut fortissimum , intel- A καρδίαν ανθρώπου , και άρτος καρδίαν ανθρώπο .
ligere oportet. στηρίζει, και τον αληθινόν άρτον νοητέον τροφιμώτα
τον όντα τη διανοία , και το γέννημα της αληθινής αμπέλου μεθύσκον ώς κράτιστον .
VeRs . 8. A fructu frumenti, vini, el olei sui , multi Από καρπού σίτου , οίνου, και ελαίου αυτών
plicali sunt, etc. In Hebræo , I a lempore, , habe έπληθύνθησαν , κ. τ. ε. Εν τω Εβραϊκώ ( 16) ,
lur. Verum Sepluaginta hoc modo translulerunt, • από καιρού , και είχε. Και οι Εβδομήκοντα δε ούτω
ut lolius sententiæ sensus hic sit : In lempore quo τεθείκασιν, ώς της όλης λέξεως είναι τον νούν τοιού
frumenti, hordei et leguminum omnium messis est, τον : Εν τω καιρώ των θεριζομένων σπερμάτων
multiplicati sunt. Qui in tempore mensuram irilici σίτου και κριθής , και των οσπρίων πάντων τούτων,
accipiebant, a tempore critici multiplicati sunt, eo έπληθύνθησαν. Οι εν τω καιρώ το σιτoμέτριον λαμ
quol opportunilas temporis eis ad multiplicationem βάνοντες από καιρού σίτου έπληθύνθησαν , διά το
conducerel. Hoc idem de vino cor hominis lætiſi. εύκαιρον εις πληθυσμών ωφελούμενοι . Ομοίως δε
cante dicendum est . και περί οίνου του ευφραίνοντος καρδίαν ανθρώπου
διαλεκτέον .
VERS . 9, 10. In pace in idipsum dormiam el requie- B. 'Εν ειρήνη επί το αυτό κοιμηθήσομαι , και
scam : quoniam tu , Domine , singulariter in specons! i υπνώσω ότι σύ , Κύριε , κατά μόνας επ' ελπίδι
Cuisti me, etc. Si ex persona Cliristi psalinus dicitur, κατώκισάς με , κ . τ . ε . Εάν μεν εκ προσώπου ( 17)
secundum magnificentiam quæ illi a Patre incom του Χριστού και ψαλμόςαπαγγέλλεται κατά την διδομέ
parabilis tradita est , ita ut nemo possit omnem ejus νην αυτο μεγαλειότητα από του Πατρός απαράβλητη
magnitudinem comprehendere, consequenter ail : ούσαν , ώστε μηδένα δύνασθαι του παντός του μεγέ
Singulariter constituisti me ; ; verum si ex prophelæ θους αυτού μεταλαβείν, ακολούθως φησί το , « Κατά
persona, existimo significari rarilalem sanctitalis, μόνας κατώκισάς με. » Ει δε εκ προσώπου του προ
el maximein generationibus peccatorum , quemad . φήτου, οίμαι δηλούσθαι το σπάνιον του αγιασμού,
69 * και μάλιστα εν γενεαίς αμαρτωλών , οποίον ήν το εν
modum temporibus Eliæ accidit, qui dicebat
« Domine, prophetas luos interfecerunt, allaria lua ταις ημέραις 'Ηλίου λέγοντος · « Κύριε , τους προφή
destruserunt, et ego relictus sum solus. , Forle vero τας σου απέκτειναν, τα θυσιαστήριά σου κατέσκαψαν,
qui bravium accipit atque omnibus suis coxlaneis και εγώ υπελήφθην μόνος. Τάχα δε και ο λαμβά
superior exsistit, hunc psalmi versiculum pronun νων το βραβείον , και υπέρ τους κατά την εαυτού
Liabit . Illud autem , 1 in spe , , si Salvalor dical γενεάν γενόμενος , έρεί την λέξιν ταύτην τού ψαλ
575 secundum assumptam humanilalem , nihil C μου. Το δε , « επ' ελπίδι , και εάν μεν ο Σωτήρ λέγη
miruin eum sperantem fore ut in proprium statum κατά την οικονομίαν , ου θαυμαστόν ελπίζοντα αυτόν
restilualur, dicere se a Deo in spe , constitutum την ιδίαν αποκατάστασιν λέγειν επ' ελπίδι κατω
esse, juxta illud 70 : « Clarifica me, Pater, claritate κίσθαι υπό του Θεού , κατά το, « Δόξασόν με , Πάτερ ,
quam habui , priusquam mundus esset , apud le. ) τη δόξα ή είχον προ του κόσμον είναι παρά σοί . »
Potest etiam a Salvalore dici istud , singulariter, 1 Δύναται μέντοιγε ικατά μόνας και λέγεσθαι υπό Σω
ob tempus quo omnes ejus discipuli scandalizali τηρος διά τον καιρόν όν πάντες εσκανδαλίσθησαν οι
sunt el ipsum deseruerunt . Nec minus illud mani μαθηταί αυτού καταλιπόντες αυτόν . Σαφές δε , κάν ο
festum est , etiamsi a Propheta dicatur in spe , Προφήτης λέγη τις , το , « επ' ελπίδι , και παντός αγίου
cum omnis sanctus propter charilalem omnia speret . διά την αγάπην πάνταελπίζοντος.

PSALMUS V. ΨΑΛΜΟΣ Ε' .

VeRs . 1 , 2, 3. Verba mea auribus percipe, Domine , Τα ρήματά μου ενώτισαι , Κύριε , σύνες της
intellige clamorem meum . Intende voci orationis meæ, κραυγής μου. Πρόσχες τη φωνή της δεήσεώς
rex meus et Deus meus , etc. Considerandum nobis μου, ο βασιλεύς μου και ο Θεός μου , κ. τ. ε. Χρή
est qualern habere necesse si spiritalis vocis ma- D ημάς εννοείν ( 18) οποίον μέγεθος νοητής φωνής έχειν
gnitudinem , qua Dei intelligentiam provocemus : δεί, εφ ' ώ καλέσωμεν την σύνεσιν του Θεού και
ilem hujusmodi verba quæ Domino conveniant, et τοιαύτα ρήματα αρμόζοντα ως τω Κυρίω, και φω
vocem deprecationis in Domini allentione conſiden νην δεήσεως θαρρούσαν και επί τη προσοχή του Δε
lem . Nerro autem qui a peccato regitur, dicet Deo : σπότου . Ουδείς δε υπό αμαρτίας βασιλευόμενος έρεί
« Rex meus ; » et quorum deus venter est , haud τω Θεώ : « Ο βασιλεύς μου » και ών θεός ή κοιλία ,
dicent Deo : Deus meus. ) ουκ έρούσι , « Θεός μου , και τώ Θεώ.
VeRs. 4. Mane exaudies vocem meam , elc. Qui Το πρωί εισακούση της φωνής μου, κ . τ. ε. Ο
abjecit opera tenebrarum et induit arma lucis , hæc αποθέμενος (19 ) τα έργα του σκότους , και ενδυσά .
verba proferaι .. μενος τα όπλα του φωτός , ταύτα λεγέτω τα βήματα.
69 1Η Reg . ΧΙΧ , 10. το Joan . ΧVΙΙ , 3.
(16) Εν τω Έβραϊκώ, etc. Partim Corderius , ( 18) Xρή ημάς εννοείν , etc. Barbarus , Corde
codex Roe , el Barbarus ; omnia Latine exstant apud rius, el schedæ miss . Ernesti Grabii .
Barbarum . ( 19) Ο αποθέμενος, etc. Scliede Grabii , Bar
( 17 ) 'Εάν μέν εκ προσώπου , etc. Corderius, barus.
Barbarus, ccdex Roe.
 169 SELECTA IN PSALMOS . PSAL . V. 1170
Το πρωί παραστήσομαί σοι , και επόψομαι ότι Α VeRs. 5, 6. Mane astabo libi , el videbo : quoniam
ουχί Θεός θέλων ανομίαν συ ει, ουδέ παροικήσει non Deus volens iniquitatem iu es : neque habitabidf
σοι πονηρευόμενος, ουδε διαμενουσι παράνομοι juxta le malignus , neque permanebunt injusti ante
κατέναντι των οφθαλμών σου , κ . τ . ε . " Αμα το oculos luos . Simul cum oriente sole astabo tibi, et
ανατείλαι (20) τον ήλιον παραστήσομαί σοι , και εν in contemplatione versabor, « quia non Deus vo
θεωρία έσομαι, « του μή είναι σε θέλοντα ανομίαν lens iniquitatem tu es , neque habitabit juxta le ma
Θεόν, μηδέ παροικήσει σοι πονηρός , ουδε διαμενούσι lignus , neque permanebunt injusti ante oculos luos. )
παράνομοι κατέναντι των οφθαλμών σου . » "Ως γάρ Quemadmodum enim qui ægrolat non manet ante
ουδε διαμένει νοσων εν οφθαλμοίς του δυναμένου oculos medici, qui illum sanare possit, sic neque
θεραπεύσαι αυτόν ιατρού , ούτως ουδε διαμενούσι permanebunt injusti ante oculos Dei .
παράνομοι εναντίον των οφθαλμών του Θεού .
Έμίσησας πάντας τους εργαζομένους την άνο Vers . 7. Odisti omnes qui operantur iniquitaten :
μίαν · απολείς πάντας τους λαλούντας το ψεύ perdes omnes qui loquuntur mendacium , etc. Eos qui
δος, κ. τ . ε. Τους μεν εν τη πολιτεία (21 ) πταίοντας in vitæ institutione aberrant, operantes iniquitatem
εργαζομένους την ανομίαν ώνόμασε · τούτους δε nominavit. Hos autem odit Deus . At eos qui a veri
μισεί ο Θεός τους δε αποπεσόντας της αληθείας B tale desciverunt, et opinionum varietate a fide alie
ετεροδόξους λαλούντας το ψεύδος είπεν , ούς απολεί ο na sentiunt , loquentes mendacium appellavit, quos
Θεός . Και τηρει διαφοράν του εμίσησας , και απο perdei Deus. Observa autem verboruin , « odisti , » et
λείς και πρώτον μεν ει χείρον του απολείς και το εμίση perdes, discrimen : primum quidem an deterius sit ,
σας και δεύτερον δε , διά τι το μεν εις τον παρεληλυ " perdes, ' quam codisli ; , deinde cur illud in præte
θότα ενέκλινε χρόνον , το δε εις τον μέλλοντα . • Απο rito , hoc in futuro posuerit . « Perdes omnes qui
λείς πάντας τους λαλούντας το ψεύδος , Σου τους λα loquuntur mendacium , non eos qui locuti sunt, sed
λήσαντας, αλλά τους λαλούντας το ψεύδος . Ει δε τού qui 576 loquuntur mendacium . Quod si hos per
τους απόλλυσι Κύριος, πάς δε άνθρωπος ψεύστης, dit Deus, et omnis homo mendax est, omnes per
πάντας απόλλυσιν ο Θεός , ένα , το είναι άνθρωποι dit Deus , ut homines esse desinentes , fiant dii,
αποθέμενοι , γίνωνται θεοί, έπει και θεοί γεγονότες , quandoquidem et qui dii facti sunt et filii Excelsi
και υιοί Υψίστου πάντες, γεγόνασιν άνθρωποι . Τους omnes, hi fuerunt homines. Cæterum in fuluro se
ετεροδόξους ούν απολεί ο Θεός εν τω μελλοντι culo Deus perdet omnes qui aliena a fide sentiunt.
αιώνι .
"Ανδρα αιμάτων και δόλιον βδελύσσεται Κύ . Vers. 8. Virum sanguinum et dolosum abominabi.
ριος , κ. τ . ε . 'Ανήρ αιμάτων (21 ' ) ο εξ αιμάτων γε- C ιur Dominus , etc. Vir sanguinum, aut is qui ex
γεννημένος , ή ο φονικός . sanguinibus natus est, aut is qui homicida est .
Εγώ δε εν τώ πλήθει του ελέους σου εισελεύ VERS . 8 , 9. Ego autem in mulliludine misericordiæ
σομαι εις τον οίκόν σου · προσκυνήσω πρός ναόν luæ introibo in domum luam : adorabo ad templum
άγιόν σου έν φόβω σου , κ. τ. ε. Των πονηρευομέ sanclum tuum in limore tuo , etc. Cum maligoi et
νων (92) και παρανόμων ού παροικούντων σοι , ουδε iniqui non habitent juxta le, neque sub aspectum
διαμενόντων υπό την θεωρίαν σου , εγώ ελέω τώ σώ luum permaneant, ego ipisericordia tua introibo in
εισελεύσομαι εις τον οίκον σου . Ούτω γαρ και είπείν domuin luam . Sic enim etiam dicere polero : « Ma
δυνήσομαι : « Το πρωί παραστήσομαί σοι , και επό ne aslabo tibi, el videbis me . Et quoniam non ali
ψει με . 5 Και επεί ουκ άλλως ή ελέω τώ σω εισελεύ ler quam tua misericordia introibo in domum luam ,
σομαι εις τον οίκόν σου, συν ευλαβεία πολλή ονομα cuin pielale mulla quæ dicitur limor tuus, adorabo
ζομένη φόβω σου προσκυνήσω σου πνεύματι και αλη le in spiritu el veritale ingressus in templum san
θεία , ελθών προς τον άγιόν σου ναόν. Ναός δε και clum tuum . Templum autem ei domus Dei , est affe
οίκος Θεού η αγία και ενάρετος κατάστασις , ήν οι clio sancla et virtule prædita , quam qui habent,
έχοντες μετά παρρησίας φασίν. Χριστός δε ώς υιός Ιοquuntur cum confidentia . Christus vero tanquam
επί τον οίκον αυτού , ού οίκός εσμεν ημείς. Αλλά και lilius venit in domum suam , cujus nos domus su
προσφωνούσιν ετέροις πιστούς γράφοντες : • Ναός mus. Quin el alii fideles per epistolam sic compel
άγιος έστε , και τα σώματα υμών ναός του αγίου lantur 71 : « Templum sanctum estis , el corpora
Πνεύματός έστιν, ου έχετε υπό Θεού . » Πώς γάρ ουκ vestra lemplum sunt Spirilus sancti , quem habelis
οίκος και ναός Θεού και τηρών τον Ιησού λόγον , προς a Deo. » Quomodo enim non sit domus el lemplum
αν ο Υιός και ο Πατήρ μονήν ποιούνται ; Δυνατόν και Dei , qui servai Jesu sermonem , et apud quem Filius
την εκκλησιαστικής γνώμης και διδασκαλίαν οίκον el Paler mansionem faciunt ? Posset etiam ecclesia
Κυρίου φάναι και ναόν αυτού . Δηλούται τούτο εκ των stica norma el doctrina domus Domini el templum
γραφομένων Τιμοθέο " Ινα ειδής πώς δεί σε εν ejus appellari . Id patet ex iis quæ scripta sunt Ti
151 Cor. VI, 19.
( 20) "Αμα τω ανατείλαι , etc. Corderius, Barba (21 ) 'Ανήρ αιμάτων , etc. Schede n:ss . Grabii ,
riis , codd. Roe, Baroccianus, et scheda Combeli Barbarus.
sii . ( 22) Των πονηρευομένων , etc. Corderius, Bar
( 21 ) Τους μεν εν τη πολιτεία, etc. Daniel Bar barus, scheda Combefisii, el codd . Anglicani.
barus, schels Combelisii, el codu . Anglicani.
 1171 EX ORIGENE 1112
motheo : « Uι scias quomodo te oporteat in domo Α οίκω Κυρίου αναστρέφεσθαι , ήτις έστιν Εκκλησία
Doinini conversari , quæ est Ecclesia Dei vivi , , Θεού ζώντος . » Κατ' αμφοτέρας θεωρίας εισέρχεται
Juxta utramque considerationem ingreditur quis in τις εις τον οίκον και προσκυνεί πρός ναόν τον άγιον
domum Domini et adorat ad templum sanctum ejus , Κυρίου, ελέω Θεού μάλλον η οικεία πολιτεία και
magis divina misericordia quam propria vivendi φρονήσει .
ratione et consilio frelus.
Vers. 11. Judica illos , Deus : decidant a cogita Κρίνον αυτούς , ο Θεός · αποπεράτωσαν από
tionibus suis . Secundum mullitudinem impietalum των διαβουλιών αυτών. Κατά το πλήθος των
εorum etpelle eos, quoniam irritates unt le , Domine , ασεβειών αυτών έξωσον αυτούς , ότι παρεπίκρα
elc. Peccanti magis expedit a Deo judicari , quam νάν σε , Κύριε , κ . τ . ε. Τα αμαρτάνοντι ( 25) λυσι
esse extra ejus judicium . Decidere autem a pravis τελεί μάλλον υπό Θεού κριθήναι , ή έξω είναι της κρί
cogitationibus, minime malum est decidenti, qui ad σεως . Και το από μοχθηρών διαβουλιών αποπεσείν ου
malum illarum finem non pervenit, sicut nec bo κακόν το αποπίπτοντι , ουκ έρχομένω επί το μοχθη
num est, ad finem meliorum non pertingere. Est ρόν αυτών τέλος · ώς oύ καλόν των κρειττόνων μη
vero scitu jucundum cur non dixerit , unde expelle επί τέλος ελθείν. Πάνυ δε χαρίεν, πώς ουκ είρηκε
B
ret, ne id multis perspicuum foret. Existimo eos ab πόθεν έξωσεν, ίνα μή τους πολλοίς σαφές ή . Οίμαι δε ,
ipso expulsos fuisse ab impietatibus suis secundum ότι από των ασεβειών αυτών κατά το πλήθος αυτών.
multitudinem earum . Neque enim Deus a se quem Ου γαρ αφ' εαυτου εξωθεί ο Θεός τινας : « Οι γάρ
quam repellit . Nam , inquil " , " qui elongani se a μακρύνοντες , φησίν , εαυτούς από σού , απολούν
le , peribunt. ται ,
577 Vers. 9. Domine, deduc me in justilia Ina Κύριε, οδήγησόν με εν τη δικαιοσύνη σου ένε
propter inimicos luos , dirige in conspectu luo viam κα των εχθρών μου , κατεύθυνον ενώπιόν σου την
meam , elc. Qui sibi proponit recte sentire et facere, οδόν μου , κ . τ . ε . Ο προτιθέμενος (24 ) ορθώς
multos adversarios babel. Sunt enim et homines φρονείν και πράττειν, πολλούς εναντίους έχει . Είσι
et daemones invidia pleni , quos bona recle agentium γάρ και άνθρωποι και δαίμονες φθονεροι, λυπούμενοι
contrisiant. Id cum perspiceret Propheta , non pro επί τοις αγαθοίς των κατορθoύντων . Τούτο δε θεωρή
priæ suæ virtuti tribuit pugnare contra eos qui in σας και ο προκείμενος ου τη εαυτου δυνάμει δέδωκε
se insurgerent, sed invocavit Deum ul manum ipsi το απομάχεσθαι τους επικειμένοις κατ' αυτού , αλλά
porrigeret , qua incolumis evaderet a ιοι tantisque παρεκάλεσε τον Θεόν χείρα αυτω ορέξαι σκεπάζου
hostibus , dicens : Jpse , Domine, deduc me in justi- c σαν αυτόν αβλαβή από των τοσούτων και τηλικούτων
tia tua ; sic eniin het ut in conspectu tuo dirigalur " πολεμίων , φάσκων : Αυτός, ώ Δέσποτα , οδήγησαν
via mea . με εν τη δικαιοσύνη σου ούτω γαρ κατορθωθείη το
την οδόν μου ενώπιόν σου κατευθυνθήναι .
Vers . 10, 11. Quoniam non est in ore eorum veri "Οτι ουκ έστιν εν τω στόματι αυτών αλήθεια ,
las : cor eorum vanum est . Sepulcrum patens est gul η καρδία αυτών ματαία. Τάφος ανεωγμένος ο
tur eorum , linguis suis dolose agebani , etc. Cum ini λάρυγξ αυτών· ταϊς γλώσσαις αυτών εδολιού
mici impediant quominus via tua perspicua sit ocu σαν , κ. τ . ε . 'Εχθρών εμποδιζόντων (23) την οδόν
lis meis, lu dirige eam in conspectu meo . Novi σου φανερωθήναι εν οφθαλμοίς μου, σύ κατεύθυνον
enim illos in jis quæ de via pollicentur, vera non αυτήν ενώπιόν μου . Οίδα γάρ αυτούς εν οίς περί
dicere, eo quod non sit in ore eorum veritas, et οδού επαγγέλλονται , μή αληθεύοντας, το μή είναι
vanum sit cor eorum . Omnia autem quæ pronuntial εν τω στόματι αυτών αλήθειαν, και ματαίαν είναι
gullur eorum, mortua sunt, quod ipsum sepulcrum αυτών την καρδίαν. Πάντα δε τα εκφωνούμενα εν
palens sil. Quin et sophismatis pleni sunt sermones το λάρυγγι αυτών νεκρά εστι , το είναι αυτον τάφον
corum .
ανεωγότα . Αλλά και λελογισμένοι σοφισμά τινές εισιν
Β οι λόγοι αυτών.
Vers. 12. In æternum exsultabunt , el habitabis in Εις αιώνα αγαλλιάσονται , και κατασκηνώσεις
eis, etc. Alw v, sæc ulu m , est syst ema phys icum , ex εν αυτοίς , κ . τ . ε . Αιών εστι σύστημα (26) φυσικόν ,
variis corporibus differentias continens rationales εκ σωμάτων ποικίλων λογικές διαφοράς περιέχον της
propter Dei cognitionem . In æternum , inquit, ex του Θεού γνώσεως ένεκεν . Εις αιώνα , φησίν , αγαλλιά
sultabunt, quoniam æterna ipsis est habitatio . σονται , ότι και αιώνιος εαυτούς κατασκήνωσις .
Et gloriabuntur in te omnes qui diligunt nomen Και καυχήσονται επί σοι πάντες οι αγαπώντες
tuum, quoniam tu benedices justo , Domine , elc. Si το όνομά σου ότι συ ευλογήσεις δίκαιον , Κύ
meliores sunt qui diligunt quam qui timent, gloria ριε , κ . τ. ε . Ει κρείττους(27) οι αγαπώντες των φο
lio magis convenit diligentibus. Si quæ autem etiam βουμένων , το καυχάσθαι μάλλον των αγαπώντων
91 Psal . LXXII , 27 .

(23) Το αμαρτάνοντι , etc. Corderius , Barba mss .

Γus,, (26) Αιών εστι σύστημα , etc. Schede Grabii,
(24) Ο προτιθέμενος , etc. Codd . Roe, et Baroc Barbarus.
cianus. ( 27) El κρείττους , etc. Corderius, codd . Roe , et
(25 ) Εχθρών εμποδιζόντων , etc. idem codd. Baroccianus.
1175 SELECTA IN PSALMOS . PSAL . VI. 1174

εστίν . Ει δέ έστε τις ευλογος καύχησις και εν φόβο Α In timore Dei laudabilis est gloriatio , utique minor
Κυρίου , ελάττων εστιν αυτή του , καυχήσονται εν σοί. est ea qua gloriabuntur in le . Benedicit Noe Semo
Ευλογεί δε Νώε τον Σήμ και τον Ιαφέθ' ευλογεί el Japhelo ; benedicit Melchisedech Abrahamo, et
Μελχισεδέκ τον 'Αβραάμ , και ο Ισαάκ τον Ιακώβ , Isaac Jacobo , et Jacob duodecim , et Moyses tribu
και ο Ιακώβ τους δώδεκα , και ο Μωϋσής τας φυλάς bus ; sed super hæc omnia el post hæc, ipsemet
αλλά υπέρ πάντα ταύτα και μετά ταύτα αυτός ο Dominus benedicet justo, juxta illud 78 : « Ipse
Κύριος ευλογήσει τον δίκαιον, ανάλογον τω , « Αυτός qui Ioquebar, adsum, o el islud 4 : Nou ipse
ο λαλών πάρειμι , 5 και τω , « Μη αυτός συμπορεύση. » ibis. )
Ως όπλω ευδοκίας εστεφάνωσας ημάς, κ . τ. ε . Vers. 13. Ui sculo bonæ voluntatis luæ coronasti
Ταυτόν εστι των (28) δικαίων όπλων και στέφανος nos, etc. Idem est justorum scutum et corona , ita
ώς τον οπλισάμενον εστεφανούσθαι , και τον στεφα ul qui hoc sculo armalus est , coronelur, el qui co
νούμενον ωπλίσθαι . " Έχει δε τούτο τι όμοιον τώ , ronalus est, hoc sculo armelur. Inpuit autem hoc
• Στεφάνη δε τρυφής υπερασπίσει σε . » Η γνώσις quid simile isti 78 : « Corona aulem deliciarum pro
ούν του Θεού , ει μεν αμύνεται τους πολεμίους , legel le . » Scientia itaque Dei , dum quidem arcet
όπλον εστίν ευδοκίας · ει δε βασιλεύειν ποιεί τινα των hostes, sculum est bonæ voluntatis , dum vero ali
παθών , στέφανος ονομάζεται . Τέμνεται δε και του Θεού 8 quem regem facit affectuum , corona nominalur.
γνώσις εις δύο, είς πράξιν και θεωρίαν· και της μεν Porro Dei scientia bifariam dividitur, in actionem
πράξεως όπλον της ευδοκίας έστι , της δε θεωρίας και et 578 contemplationem ; atque actionis quidem
στέφανος. Τετήρηται δε και η τάξις: πρό γάρ του scutum est bone voluntatis , corona vero contem
στεφάνου το όπλον, επειδή και προ της θεωρίας ή plationis . Ceterum hic etiam servatus est ordo.
πράξις Sculum enim est aple contemplationem .

ΨΑΛΜΟΣ 7 '. PSALMUS VI .

Εις το τέλος εν ύμνοις υπέρ της ογδόης ψαλ
μός τώ Δαυΐδ , κ . τ. ε . Υπέρ της ογδόης (29) και
ο ενδέκατος . Διαφέρουσι δε αι επιγραφαί τούτου και scribitur. Hujus autem differt inscriptio a titulo
του ενδεκάτου , ότι ούτος μέν έστιν, « Εις το τέλος
εν ύμνοις υπέρ της ογδόης ψαλμός τώ Δαυίδ, και εκεί
νος δε , « Εις το τέλος υπέρ της ογδόης ψαλμός το
C
Δαυίδ . » Τη δε ογδόη , oίμαι, θυμός ελέγχει και οργή
παιδεύει .
Κύριε , μη το θυμό σου ελέγξης με , μηδε τη
οργή σου παιδεύσης με , κ. τ . ε . Θυμός εστιν (30)
ορμή επιθυμίας ημέρου ψυχής κατ ' εξοχήν αμύνης .
Λέγει ούν : Eί και οξύτερον ο θυμός ελέγχει , και οργή Αίt igitur : Elsi acerbius furor arguat, et ira citius
τάχιον παιδεύει , εγώ διά την ασθένειάν μου δέομαι
του ελέους σου , δι' άλλης ελεγχθήναι και παιδευθήναι
θεραπείας ου τηλικούτον προσαγούσης τον πόνον .
"Ιασαι με , Κύριε , ότι εταράχθη τα οστά μου , και
η ψυχή μου εταράχθη σφόδρα, κ . τ . ε. Νοσουντά
με (31 ) την ψυχήν ίασαι και γάρ τεταραγμέναι εισι
των οστών αυτής αι αρμονίαι, και αυτή δε σφόδρα
τετάρακται.
D
Και συ , Κύριε , έως πότε ; κ. τ . ε . Τούτο έλλει
πτικώς (52) είρηται αντί του , "Έως πότε ου ρύη την
ψυχήν μου , ουδε σώζεις με κατά τον έλεόν σου , ουδε
επιστρέφεις με ; “Ο μή θαρρών δε επί έργοις σωθήναι
έρεί: « Σώσον με ένεκεν του ελέους σου . » Μετά το
ακούσαι , ότι Κύριος αφείλε το αμάρτημα αυτού , πει
ρασμούς και θλίψεσι παλαίων ο Δαυίδ και φαρμά
κων ..... γευόμενος περί της των φαρμάκων απαλλα
γης παρακαλεί τον ιατρόν .
19 Isa . LII , 6 . 76 Εxod . XXXIII , 15. 15 Proν . 1V , 9.
(28) Ταυτόν εστι των, etc. Corderius , partinique
Barbarus.
(29) Υπέρ της ογδόης , etc. Codex Coistinianus.
( 30) Θυμός εστιν, etc. Corderius , partiunque Bar
barus.
Vers . 1. In finem in carminibus psalmus David
pro oclava , elc . Pro octava etiam undecimus in
undecimi, quod hic inscribatur : « In finem in car
minibus pro oclava psalmus David ; ) undecimus
vero , « ln linem pro octava psalmus David . , Oc
låva autem , opinor, furor arguil et ira corripit,
Vers . 2. Domine, ne in furore luo arguas me, neque
in ira lua corripias me, elc . Furor esl impelus con
cupiscentie animi mansueli per excessum vindicle ..
corripiat , ego tamen propter infirmilalem meam
deprecor misericordiam luam, ut alia curandi ra
lione arguar el corripiar, quæ non tantam afferat
molestiam .
Vers. 3 , 4. Sana me, Domine, quoniam conturbata
sunt ossa mea , et anima mea lurbata est valde, etc.
Iubirmum me apima sana ; nam conturbatæ sunt
omnes ossium ejus compagines, el ipsa lurbala est
valde .
Vers. 4. Sed tu , Domine, usquequo ? elc. Hoc
per omissionem dictuin est pro eo : Usquequo non
liberas animam meam , el non servas me secundum
misericordiam tuam , neque convertis me ? Qui au
lem non confidit in operibus suis se salvanduin ,
dicet : « Salvum me fac propter misericordiam
luam . , Postquam audivit Dominum abstulisse pec
calum ejus, lentationibus el tribulationibus cohu
clans David , et remediis gustalis amaris medicum
rogat, ut ejusmodi remedia auſeral.
(51 ) Νοσούντα με, etc. Codex Coislinianus , Bar
barus.
(32) TOūTO & AMELATixos, etc. Codex Coislinianus,
Barbarus, partimque Corderius.
 EX ORIGENE 1176
1175
VERs. 5. Convertere, Domine , et eripe animam A 'Επίστρεψον , Κύριε, ρύσαι την ψυχή μου
meam ; salvum me fac propler misericordiam tuam , σώσόν με ένεκεν του ελέους σου , κ . τ. ε . Δύο τί
etc. Duo lic ponit, Dei conversionen, el liberatio- θησιν ενταύθα ,(53) το επιστρέψαι , και δύσασθαι την
nem animæ suæ . Hoc enim justis maxime eral ex ψυχήν αυτού . Το γάρ μάλιστα τους δικαίοις ήν περι
pelendum . - Convertere, , quasi dical , Inier pro σπούδαστον. « Επιστρεψον, και οίον , Εις την οικειότητα
pria repone. Sed et libera eam inter hostes ver αποκατάστησον. Αλλά και ρύσαι εν πολεμίοις αυτήν
santem . Aversus es propler peccata mea , conver ούσαν . Απεστράφης διά τας αμαρτίας μου , επίστρε
1ere propter benignitalem tuam, et ad correplio- ψον διά την φιλανθρωπίαν σου , και προς παίδευσιν
nem tradas me tentationibus. ένδούς με τους πειρασμούς .
Vers . 6. Quoniam non est in morle qui memor " Οτι ουκ έστιν εν τω θανάτω ο μνημονεύων
it tui , 579 in inferno dulent quis contiebitur σου , εν δε τώ άδη τις εξομολογήσεταί σοι ; κ . τ . ε.
libi ? etc. Qui meminerit Dei dicentis 76 : « Ego “Ο μνημονεύων ( 34) Θεού του λέγοντας : « Εγώ είμι ή
sum vila , ) is non est in morte. In morle quæ est ζωή , και ουκ έστιν εν τω θανάτω . Ουκ έστιν εν τώ θα
ultimus Dei hostis , nulla και memoria haberi po- νάτω τώ εσχάτω εχθρό Θεού τυγχάνοντι μεμνήσθαι
lest . Idcirco libera me ab illa , ut iteruin lui memor σου · διό ρύσαι με απ ' αυτού , ίνα πάλιν μνημονεύω
B
sim . Propterea et qui ante mortem peccant, non σου . Διά τούτο δε και οι προ θανάτου αμαρτάνοντες
sunt memores Dei . Aut in inferno nullus confitebi ου μέμνηνται του Θεού . "Ήτοι έν άδη ουδείς εξομο
λογήσεται , ή πάνυ ολίγοι» τούτο γάρ εμφαίνει από
lur , aut valde pauci . Hoc enim ex eo declarat , el
fortasse ob illud 77 : Veniat mors super illos, el ταύτης, και μήποτε διά το• « Ελθέτω δη θάνατος
descendant in infernum viventes . » Qui viventes in επ' αυτούς, και καταθήτωσαν εις άδου ζώντες . Οι
infernum descendunt , Dei meminisse possunt , ζώντες εις άδου καταβαίνοντες μεμνήσθαι δύνανται
ipsique conlileri, quippe qui non sint in morte. του Θεού ως ουκ όντες εν τώ θανάτω , και εξομολο
γείσθαι αυτώ .
Vers . 7. Laboravi in gemilu meo , etc. Talem ge Έκοπίασα εν τω στεναγμό μου , κ . τ . ε . Τοιού
milum filii Israel edentes in Ægyplo, exauditi sunt. τον στεναγμόν (35) οι υιοι Ισραήλ στενάξαντες εν
Quin et Paulus eodem modo fecit, cum ait 78 . Αίγυπτο , εισηκούσθησαν. Και Παύλος δε λέγων· « οι
« Qui sumus in hoc tabernaculo , ingemiscimus. » όντες εν τω σκήνει στενάζομεν, και το όμοιον ποιεί .
Tale et illud 79 : « Rugiebam a gemitu cordis mei . ) Τοιούτόν εστι και το , « 'Ωρυόμην από στεναγμού της
Νeque statis est genere, sed oportet quodammodo καρδίας μου . » Και ουκ αρκεί στενάξαι , αλλ' ώστε
Taborare . Pulchre autem ad suadendam castitatem
C κοπιάσαι δεί . Χαριέντως δε εις προτροπήν αγνείας
ulemur his verbis : « Lavabo per singulas nocles χρησόμεθα το λόγω τούτω Λούσω καθ ' εκάστην
leclum meum , ) asserentes ab iis solis qui a com νύκτα την κλίνην μου , και υπό μόνων των αεί καθα
mislione sunt mundi, recie dici : « Lavabo per sin ρευόντων από μίξεως φάσκοντες καλώς λέγεσθαι το,
gulas nocies lectum meum . » Ili aulein etiam ora « Λούσω καθ ' εκάστην νύκτα την κλίνην μου · ούτοι
lioni vacantes, ob ea quæ olim peccaverunt, stratum δε , και σχολάζοντες τη προσευχή , εν δάκρυσι βρέχου
suum lacrymis rigant. Ideo dixit 80 : 1 Beati qui σιν εαυτών επί τοίς ήμαρτημένους πάλαι την στρω
Diunc fetis , , μνήν. Διά τούτο είπε: « Μακάριοι οι κλαίοντες νυν . »
Vers. 8. Turbatus est a furore oculus meus : in 'Eταράχθη από θυμού ο οφθαλμός μου, έπα
releravi inter omnes inimicos meos, etc. Nihil æque λαιώθην εν πάσι τοίς εχθρούς μου , κ . τ. ε . Ουδέν
mentem obtenebral, ac animus perturbatus . Propter ούτω(56) τυφλοί νούν ως θυμός ταρασσόμενος . Διά ταύ
hanc oculi perturbationem , haud pure sed confuse την τήν του οφθαλμού ταραχήν ου καθαρώς, αλλά
cernit is qui spiritalia intueri videtur. Cæterum συγκεχυμένως ορά και ο βλέπεις τα νοητά δοκών . Το
istud , « inveteravi, , idem est ac si dical : Senior δε , «επαλαιώθην, οίον, Παλαιός και πολυχρόνιος γέγο
el multorum annorum factus suin , dum inter ipsos να , εν αυτοίς διατρίβων εν τω βίω όπου εισίνη, Τον
tonnoralus sum in hac vita ubi exsistunt . Vel :In- D παλαιών παρ' αυτούς ανέλαβον άνθρωπον συν ταίς
ier eos veterem cum actibus ejus hominem as- . πράξεσιν αυτού , « τον φθειρόμενον κατά τις επιθυ
simpsi, « qui corrumpitur secundum desideria er μίας της απάτης . »
roris 81. )
Vers. 9. Discedile a me,omnes qui operamini ini 'Απόστητε απ' εμού , πάντες οι εργαζόμενοι την
quitalem , etc. Dæmones semper iniquitatem ope ανομίαν , κ . τ . ε . Δαιμόνων τo ( 57 ) διά παντός την
jantur ; homines non semper ; angeli nunquam . ανομίαν εργάζεσθαι» ανθρώπων το μή δια παντός
αγγέλων το μηδέποτε .
VERS. 9 , 10. Quoniam exaudivit Dominus vocem " Οτι εισήκουσε Κύριος της φωνής του κ.λαυθμού
18 Joan . ΧΙV , 6 . 77 Psal . LIV , 16 . 78 II Cor . V , 4. 79 Psal. XXXVII, 9. 80 Luc. VI, 21 . 81 Ephes. IV ,

( 33) Δύο τίθησιν ενταύθα , etc. Sclielse Ernesti Crislinianus , Barbarus.

Giabii , partimque Cordlerius. (36) Ουδέν ούτω , etc. Corderius , codex Coislinia
(54) Ο μινημονεύων , etc. Schelle Grabii , Burlia nus, Barbarus.
Ο Ις . ( 57 ) Δαιμόνων τό, etc. Sclied Gralii , Barla
( 33) Τοιούτον στεναγμόν , etc. Corderius , coles rus .
1177 SELECIA IN PSALMOS . PSAL. VI . 1178
μου . Εισήκουσε Κύριος της δεήσεώς μου, Κύριος A letus mei . Eraudivii Dominus deprecationem meam,
την προσευχήν μου προσεδέξατο, κ. τ. ε . Ο των Dominus orationem meam suscepit, elc. Qui flen
κλαιόντων ( 58 ) μακαρισμόν συνιείς , και κλαίων , ταύτα tium beatitudinem intelligit, et fel, hæc dicet om
έρεί πάσι τοις παρουσιν αυτώ εργαζομένους την ανο nibus ipsi astantibus , operantibus iniquitatem , tam
μίαν , ορατοίς, αοράτους . Πρώτον δε ο Θεός φωνής visibilibus quam invisibilibus . Primum autem Deus
και κλαυθμού ακούει , είτα δεήσεως, είτα την προσευ vocem el fetum audit, deinde deprecationem , deni
χήν προσδέχεται . que suscipit orationem .
Αίσχυνθείησαν και ταραχθείησαν σφόδρα πάν Vers . 11. Erubescant el conturbentur vehementer
τες οι εχθροί μου , κ . τ.έ. Η αισχύνη (59) εις συναισθ η omnes 580 inimici mei, etc. Pudor peccantem ad
σιν άγει τον αμαρτάνοντα , Παύσασθε , φησίν , έμοι sui ipsius sensum revocat . Desinile , inquit, mihi
τα ευείδη προσφέροντες τα οικεία δε κακά λογιζό- convicia ingerere , et propria mala reputantes , pu
με νοι , αισχύνης και ταραχής αναπλήσθητε . Δίκαιον dore el perturbatione repleamini. Justum enim et
γάρ και φοβερόν το θείον κριτήριον . tremendum est Dei judicium .
Επιστραφείησαν και αισχυνθείησαν σφόδρα Vers , 11. Converlantur el erubescanı valde velo
διά τάχους, κ. τ. ε. Εάν νικήσωμεν ( 40) , τα αντιπα ciler, etc. Si victores evadimus, ea quæ contra nos
λαίοντα καταισχύνονται , μάλιστα ότε τις ο άνθρωπος Β pugnant , pudore confunduntur , praesertim cunι
τούτων κρείττων ευρίσκεται , και συγχέων ταράσσει homo quispiam his melior invenitur, et confundens
αυτά τη εαυτού σοφία . Τάχα δε και επιστρέφει αυτά ea perturbat sapientia sua . Forle eliam accidit ul
αισχυνθέντα , και ταχέως ο άγιος τούτο ποιεί. ea pudefacta converlal. Quin el sanctus cilo boc
prastal.
Τού αυτού. Νοήσεις ταύτα λέγεσθαι και προς τους Ejusdem . IIæc etiam dici putabis adversus invi .
την κατασκευήν αυτώ κατεργασαμένους αοράτους sibiles hostes , qui divinum ejus progressum invi
εχθρούς διαφθονουμένους τη κατά Θεόν αυτού προ dentes , insidias ei struxerunt , et post ejus pecca
κοπή , και μετά την αμαρτίαν επιβαίνοντας , εν οίς lum insullabant dicentes 81 : Non est salus in
έλεγαν : « Ουκ έστι σωτηρία αυτώ εν τω Θεώ αυτού .» Deo ejus. )

EX COMMENTARIIS ORIGENIS IN PSALMUM VI .

Pos: ibile (41 ) est considerare ex his maxime doloribus, quos in hoc corpore positi sentimus, qui quam
vis magni sint, brevis cerle sunt temporis, pro eo quod si paulo vehementiores exstiterint, continuo etiain
vilæ celerem inferunt linem . Denique mulli, si res poposcerit, pro piciatis confessione in ipsis tormentis
animam reddunt: alii vero in ipso jam coronæ adilu posili denegant lidem , quam usque ad morlem pro
posuerant confiteri. Ei hoc non utique diminutione propositi patiuntur, sed vi doloris nimis et intolera
bili superati. Si ergo in hac præsenti vita iam intolerabiles sunt pænarum dolores , quid pulandum est,
cum non jam crassiori anima utelur indumento , sed cum id spirituale effectum ex resurrectione recipiet,
et eo vehementius utique quo subtilius est , sentiel vim doloris ? Pulo enim quod qaula differentia est
in præsenti sæculo nuduin verberari, quam vestitum , ad persentiendum scilicet crucialum , eo quod vehe
mentius nudum corpus crucient verbera quam veslitum : tantum pulo futuram differentiam doloris ,
cum corpus humanum crassitudinis hujus indumerilo leposito velut nudum corpus corperit sustinere lor
menta .

ΨΑΛΜΟΣ Ζ' . C I'SALMUS VII .

Κύριε , ο Θεός μου , επί σοι ήλπισα , σώσόν με
εκ πάντων των διωκόντων με , και ρύσαι με, μή
ποτε αρπάση ώς λέων την ψυχήν μου, κ . τ . ε .
Καθ' έκαστον (42) των επί αμαρτία ερεθισμών , διωκό
μεθα υπο του ενεργούντος το ερεθίζον . Διόπερ εκ
τούτου νόει όσοι διώκουσι τον άνθρωπον , εξ ών και
Προφήτης δυσθήναι εύχεται , ει μή δυσθείη , της
ψυχής αυτού ως υπό λέοντος άρπασθησομένης .
Κύριε ο Θεός μου , εί εποίησα τούτο , ει έστιν
αδικία εν χερσί μου, κ . τ. ε . Προς αμνησικα-
81 Psal . J , .
(38) Ο των κ.λαιόντων , etc. Corderius .
(39) ' A alo zúrn , etc. Scheda Grabii, Barbarus.
( 40) 'Eär rixnoojler, elc . Schedæ Grabii , Barba
TUS .
Vers . 2 , 3. Domine Deus meus, in le speravi , sal
rum me fac ex omnibus persequentibus me, et libera
me, ne quando rapiat ul leo animam meam , elc.
Quoties ad peccatum incitamur , loties urgemur ab
eo qui eficit incitamentum . Quapropler binc in
lellige quot persecuiores habeat homo ex quibus
liberari se orat Prophela, cujus anima, ni liberala
fueril, veluti ab Icone devoranda sil.
VeRs . 4. Domine Deus meus, si feci istud , si est
iniquilas in manibus meis , etc. Adinjuriarumoblivio
(41 ) Desumplum est hoc fragmentum ex Apologia
Pamphili martyris pro Origene.
( 42) Καθ ' έκαστον , etc. Codex Roc.
1179 EA ORIGENE 1180
nem utile est lioc dictum . Si feci , inquit, quod pa : A κίαν (43) χρήσιμον το ρητόν . Ει εποίησα , φησί , τούτο και
for : si insurrexi adversus patrem , aut inique egi . πάσχω· ει επανέστην τώ πατρί , ή παρενόμησα. Πριν
Proponit enim injuriarum 581 oblivionem , divi βάλλεται γάρ το αμνησίκακον , τον του Θεού έλεον
nam invocans misericordiam . εκκαλούμενος .
VeRs. 5. Si reddidi retribuentibus mihi mala, de Εί ανταπέδωκα τοίς ανταποδιδουσί μοι κακά ,
cidam merito ab inimicis meis inanis , etc. Lex lan αποπέσoιμι άρα από των εχθρών μου κενός , κ.τ.ε.
quam pædagogus ut parvulis qui adhuc erudiuntur Εί και παιδαγωγός νόμος (44 ) συγχωρεί ανταποδιδόναι
reddere mala permillil , at hic non amplius eral κακά , ώς νηπίοις τοις παιδαγωγουμένοις έτι , ούτος ουκ
parvulus in Christo , sed jam vir quidam evan έτι νήπιος ήν εν Χριστώ, αλλ' έκτοτε ευαγγελικός τις.
gelicus. 1 Decidam merilo . » Juslus vicior ple • Αποπέσουμε άρα . " Ο μεν δίκαιος , νικήσας , πλή
nus ab inimicis egreditur . malus vero viclus ρης από των εχθρών εξέρχεται · ο δε φαύλος, ως
decidit ab illis inanis , nec ullam habet plenitudi- νικηθείς , αποπίπτει αυτών κενός , και ουδέν έχων
nem . πληρώματος .
Ejusdem . Inanis est qui non dicit 43 : 1 El de Τού αυτού . Κενός εστιν ο μή λέγων · « Και εκ
plenitudine ejus nos omnes accepimus. » Qui vero του πληρώματος αυτού ημείς πάντες ελάβομεν. )
ejasinodi sunt , arundines etiam vocantur, que in B Oι δέ τοιούτοι και κάλαμοι λέγονται τρέφοντες εν
8. :
se enutriunt feras , de quibus dictum est εαυτούς θηρία , περί ών είρηται· « Επιτίμησον τους
• Increpa feras arundinis . » Ει , « Diabolus , in- θηρίοις καλάμου. 5 Και , « Ο διάβολος δε παρά πά
quit Job 86 , dormit juxta papyrum , el calanium , et πυρον κοιμάται , • φησίν ο Ιώβ , και βούτομον, και
careclum . , Ipse enim rex esl eorum quæ sunt in κάλαμον . 'Αυτός γάρ έστι βασιλεύς των εν τοις
aquis. ύδασι.
Vers. 6. Persequalur inimicus animam meam , el Καταδιώξαι άρα ο εχθρός την ψυχήν μου , και
comprehendat, el conculcel in terra vitam meam , el καταλάβοι, και καταπατήσαι εις γην την ζωήν
gloriam meam in pulverem deducat , etc. Vita ejus μου , και την δόξαν μου εις χούν κατασκηνώσαι ,
qui adhuc lerreni imaginem portal, in lerram con κ. τ . ε. Η ζωή (45) του έτι την εικόνα του χοϊκού
culcatur ab inimico. Ejus gloria etsi celebrari ali φορούντος καταπεπάτηται υπό του εχθρού εις γην.
quando videatur , in pulverem tamen deducta est , Ούτος δε , κάν δοξάζεσθαι ποτε δοκή , κατεσκήνωσεν
non secus ac eorum gloria qui quidpiam faciunt, αυτού η δόξα εις χούν , ώς των ποιoύντων τι διά δό
ut gloriam et laudem vulgi caplent et ab illis ap ξαν και τον παρά πολλών έπαινον, ή την παρ' αυ
probentur . των αποδοχήν.
C
Vers . 7. Exsurge, Domine , in ira lua , el exaltare 'Αναστηθι , Κύριε , εν οργή σου , υψώθητι εν
in finibus inimicorum meorum , elc. Istud « ex τοίς πέρασι των εχθρών μου, κ . τ. ε. Ού σωμα
surge, ) non corporeo, sed eo accipiendum est τικώς (46) νοητέον το, αναστήναι , και αλλά το τιμωρη
sensu qui vindictam el internecionem signifi τικών και αναλωτικόν.
Cet .
Ejusdem . Si ira Dei corripit eos qui ejus verbo Τού αυτού. Εί η οργή (47 ) του Θεού παιδεύει τους
corripi noluerunt, is qui hæc dicit , nonnullos cor μή λόγω παιδευθήναι θελήσαντας αυτού , ο ταύτα
ripi rogal. Quando vero finem ac terminum acce λέγων παιδευθήναι τινας εύχεται. " Οταν δε τέλος
peril inimicitia, inimicis Christi jam delelis , in και πέρας λάβη ή έχθρα, των εχθρών του Χριστού
ipsis inimicorum finibus Dominus exaltalur, et in καταργουμένων , ύψούται εν αυτοίς πέρασι των έχ
quolibet eorum qui propter malitiam Christo ini θρών ο Κύριος, και καθ' έκαστον των διά κακίας
mici erant , Dominus extollitur , inimicitia finem εχθρών Χριστού ύψούται ο Κύριος, πέρας λαβούσης
capiente , alque reconciliatione amicitiaque exor της έχθρας, και αρχήν εχούσης της καταλλαγής και
diente. Simile quid dices el de inimicis justi. φιλίας. Το δε όμοιον έρείς και περί των εχθρών του
ο δικαίου .
Vers . 8. Exsurge, Domine Deus nieus , in præ • Εξεγέρθητι, Κύριε ο Θεός μου , εν προστά
ceplo quod mandasti, et synagoga populorum cir γματι ώ ενετείλω, και συναγωγή λαών » κυκλώσει
cumdabil le, elc. Quasi dicat, Cum pr:ecepto quod σε , κ. τ . ε . 'Αντί του , Μεθ ' ου (48) ενετείλω προσ
mandasti, exsurge , declarans illud polestalibus quæ τάγματος εξεγέρθητι , πρoστάσσων αυτό δυνάμεσι
populorum Synagoge te circumdanii adjutrices συνεργούσαις τη κυκλoύση σε συναγωγή λαών.
sunt,
Vers. 8, 9. Et propter hanc in allum regredere. Και υπέρ ταύτης εις ύψος επιστρεψον . Κύριος
Dominus judical populos , elc . In altum unde de κρινεϊ λαούς, κ. τ . ε . Εις το ύψος (49) όθεν κατα
scendisti, regredere post resurrectionem . βέβηκας, επιστρεψον μετά την ανάστασιν .
80 Joan. 1, 16. 84 Psal. LXV1 , 31 . 88 Job. XL, 16.
(43 ) Προς αμνησικακίαν , etc. Schede Gralbii , (46 ) Oυ σωματικώς , etc. Schede Grabii .
Barbarus, (47 ) Εί η οργή, etc. Corderius.
(44 ) Ει ο παιδαγωγός νόμος , etc. Eellem sehellas (48) 'Αντί του Μεθ' ού , etc. Schede mss . Gra
iss . et Barbarus. bii.
( 45) Η ζωή του , etc. Eelem scliele , Barbarus . ( 49) Εις το ύψος, etc. en) de .
 181 SELECTA IN PSALMOS .
Τού αυτού , « "Οταν υψωθώ, φησί , πάντας ελκύσω A Ejusdem. • Cum exaltatus fuero , inquit 86, omnia
προς εμαυτόν . »
Συντελεσθήτω δή πονηρία αμαρτωλών , κ . τ. ε .
"Οταν ουκέτι (50) αμαρτάνη τις, συντελείται αυτού
ή πονηρία » ή πονηρία των αμαρτωλών ο διάβολος
έστι .
Εάν μή επιστραφήτε , έως του , καταβήσεται ,
κ. τ. ε . Μήποτε παρασεσιωπημένως (51 ) ταύτα
περί του διαβόλου είρηται. Ούτος γάρ προς τούτοις
και ωδίνησεν αδικίαν και τα εξής , οργή τυγχάνων .
"Ο Πατήρ δε του ειπόντος : Εγώ είμι ή ζωή , και ουχ
ετοιμάζει εν τω τόξω αυτού σκεύη θανάτου τίθησι
γούν το τόξον αυτού εν τη νεφέλη , ίνα μή επαγάγη
ύδωρ κατακλυσμού επί την γην. Διό περί του δια
βόλου ταύτα λέγεσθαι νομιστέον. Και πεπυρωμένα
του πονηρού έστιν , & εξειργάσατο τοίς καιομένους και Burunt et incendunt.
πυρουμένοις υπό παθών .
Του αυτού εις τό : Και εν αυτώ ήτοίμασε σκεύη
θανάτου, κ . τ . ε. Σκεύη θανάτου (52 ) εισίν ακά
θαρτα λογικά , ή αι τον θάνατον έχουσαι ψυχαί• ως
σκεύη ζωής αί τήν ζωήν έχουσαι ψυχαί . Ούτω γαρ
και Παύλον σκεύος εκλογής ώνόμασεν ο Κύριος .
Ιδού ωδίνησεν αδικίαν , συνέλαβε πόνον , και
έτεκεν ανομίαν, κ . τ . ε . Ο μή φιλόθεος (53) , αλλά
φιλήδονος , ανάλογον αίς δουλεύει ήδοναίς συλλαμβάνει
πόνον ένα συνημμένον , και μη έχοντα μεταξύ διά
λειμμα , και ωδίνει αδικίαν , και τίκτει ανομίαν . Εκ
δε τών εναντίων και μη φιλήδονος, αλλά φιλόθεος, ανά
λογον οίς αναδέχεται δι' αρετήν πόνους , συλλαμβάνει
ευπάθειαν , την χαράν, μίαν συνημμένην , και μη
C
έχoυσαν μεταξύ διάλειμμα , και ωδίνει δικαιοσύνην, “ quitur , ut concipiat animi tranquilitatem, gaudium
και τίκτει ευνομίαν · και ούτως τέκνον γίνεται ευνο
μίας , ανομίαν εκάστην μισών.
Τού αυτού εις το αυτό . " Ετεκεν ανομίαν ( 54) ,
επειδή συνέλαβε πόνον, και ωδίνησεν αδικίαν . Αύτη
γάρ έστιν ακολουθία φύσεως. Ωδίνησεν 'Αχιτόφελ
την πονηράν εισηγησάμενος γνώμην .
Λάκκον ώρυξε , και ανέσκαψεν αυτόν , και εμ
πεσείται εις βόθρον δν ειργάσατο. Επιστρέψει ο incidet in foveam quam ſecil. Convertelur dolor ejus
πόνος αυτού εις κεφαλήν αυτού , και επι κορυ
φήν αυτού η αδικία αυτού καταβήσεται , κ . τ. ε.
Μήποτε ο λάκκος (53) χωρίον κολάσεώς έστιν , εις ον
προνοία Θεού αυτός ορύξας εμπεσείται . Ισόπεδος δέ p Exequatur autem cacumen ejus reliquo corpori ..
έστιν αυτού η κορυφή τω λοιπο σώματι ουδέν γάρ
αυτού άνω· διό και δράκων που λέγεται . Είκότως
ούν ή επαρθείσα και υψωθείσα κατά της γνώσεως
του Θεού αδικία αυτού καθαιρουμένη επί την κορυ
φήν αυτού καταβήσεται .
ΨΑΛΜΟΣ Η ' .
Εις το τέλος υπέρ των μηνών ψαλμός τω
Δαυίδ, κ. τ . ε. Και εν τω (36 ) π ’ και πη ' ψαλμώ
86 Joan . ΧΙΙ , 32.
(50) " Όταν ουκέτι, etc. Corderius, Barbarus.
( 51) Mήποτε παρασεσιωπημένως , etc. Codex
Coislin .
(52) Σκεύη θανάτου , etc. Schelae Grabii .
(53) Ο μή φιλόθεος . Codex Coislin , el Co , θα .
PSAL . VII . 1182
traham ad me ipsum ., »1
582 Vers. 10. Consummelur nequilia peccalo
rum , elc. Quando aliquis jam amplius non peccal,
lunc ejus iniquilas consummatur ; vel eliam iniqui
las peccatorum diabolus est .
Vers . 13-18 . Nisi conversi ſuerilis, usque ad illud,
descendel, etc. Forle hæc lacile de diabolo dicia
sunt. Hic enim cum ipsa ira sil , parturiil injusti
liam , el cælera quæ sequuntur. Paler autem illius
qui dixit : « Ego sum vila , , non parat in arcu
suo vasa mortis, sed ponit arcum suum in nube , lit
non inducal aquam diluvii in lerram . Quapropler
bæc de diabolo dici existimandum est. Ignita sunt
maligni jacula quæ præparavit iis quos affectus
Vers. 14. Ejusdem in illud : Et in eo paravit
vasa morlis , elc . Vasa mortis appellat impuras
animas, quod mortem contineant , quemadmo
dum vasa vitæ sunt animæ quæ vilain habent.
Sic enim et Paulum vas electionis vocavit Dominus.
VeRs . 15. Ecce parturiit injustitiam , concepit do
lorem el peperit iniquitalem , clc. Qui non Deum ,
sed voluplales amal, id ex jis quibus servit volu
platibus assequitur ut concipiat laborem una con
nexum , nec ullo intervallo disjunclum , simulque
parturiat injustitiam ac pariat iniquitatem . Econ
trario qui non voluptates , sed Deumi amal, id ex
iis quos propter virtutem suscipit laboribus, asso
una connexum , nec ullo intervallo disjunclum, si
mulque parturiat justitiam et pariat æquitatem . Et
sic Glius evadit æquitatis, odio habens quamlibet
iniquitalem .
Ejusdem . Peperit iniquitatem , quoniam concepit
dolorem el parluriit injustitiam . Hæc enim est na
luræ consequentia . Parturiil Achitophel malignæ
auctor sententiæ .
Vers. 16, 17. Lacum aperuil, el effodil eum , el
in caput ejus, et in verticem ipsius iniquitas ejus
descendel, etc. Forle lacus supplicii locus est in
quem providentia Dei incidet qui eum effoderit.
Nihil enim est supra . Quamobrem et draco alicubi
dicitur . Merito ergo quæ altollitur et exaltalur
contra Dei cognitionem injustitia ejus, destruelur
el in verticem ipsius descendet.
PSALMUS VIII.
583 Vers. 1. In finem pro torcularibus psalmus
David , etc. Et in octogesimo ac oclogesimo tertio
rius,
( 54) "Ετεκεν ανομίαν , etc. Schede Grabii.
( 55 ) Mήποτε ο λάκκος, etc. Erdem schedge mss.
( 56) Και εν τω, etc. Corderius , Barbarus. sclie
de Comb, el Grabii.
1185 EX ORIGENE 1484
psalmo inscriptionem, 1 Pro torcularibus, inve- Α την, « Υπέρ των ληνών , ευρήσεις επιγραφήν.
nies. Ad hæc quoque accipere possumus quod scri Προς δε ταύτα λάβωμεν τα περί Νώε φυτεύοντος
plum est de Noe vineam planlanle , et benedictionem άμπελον , τήν τε περί του Ιούδα παρά Ιακώβ εύλο
Jacob de Juda , « ligans ad vitem pullum suum 87 ; γίαν , « δεσμεύων προς άμπελον τον πωλον αυτού ,
el de Issachar , qui videns requiem quod esset και την Ισσάχαρ , ός , ιδών την ανάπαυσιν , ότι καλή ,
bona, el terram quod pinguis esset , supposuit hu και την γην, ότι πίων , υπέθηκε τον ώμον εις το πο
merum ad laborandum , et facia , est vir agricola . νείν, και εγενήθη ανήρ γεωργός . Και μην Οζίας
Ozias quoque agricola eral , vineæ cullores habens γεωργός ήν , αμπελουργούς έχων εν τη ορεινή . Και
in montanis. Quin el uxor omnis justi est « tan ή γυνή δε παντός δικαίου ως άμπελός εστιν ευθη
88 νούσα εν τοις κλίτεσι της οικίας αυτού , και ώ γίνεται
quam vitis abundans in lateribus domus suæ Σ
ex qua vinum fit quodletifical cor hominis 89. Ει οίνος ευφραίνων καρδίαν ανθρώπου. Και ο Εκκλη
Ecclesiastes plantavit vineas, fodit lorcular 90. Et σιαστής έφύτευσεν αμπελώνας , ώρυξε ληνόν . Και ο
Saloinon ait ” :, Vino torcularia lua redunda Σολομών φησιν· « Οίνω δε αι ληνοί σου εκβλύζω
bunt. » σιν .
Fjusdem . Torcularia sunt naturæ rationales que Τού αυτού. Ληνοί είσι (57) φύσεις λογικαί , τους
B
ex spiritali vinea fructus suscipi unt. εκ της πνευματικής αμπέλου καρπούς υποδεξά .
μεναι ..
Vers. 3. Ex ore inſanlium el laclenlium perfeci 'Εκ στόματος νηπίων και θηλαζόντων κατηρ
sli laudem , elc. In Evangelio secundum Mattheum τίσω αίνον , κ . τ . ε . Εν τω κατά Ματθαίον ( 58)
primum quidem qui præcedebant Salvatorem , et πρότερον μεν οι προάγοντες τον Σωτήρα , αλλά και
qui sequebantur, « clamabant dicentes : Hosanna οι ακολουθούντες αυτό έκραζον λέγοντες · Ωσαννά
lilio David, benedictus qui venit in nomine Do τώ υιώ Δαυίδ , ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι
mini , hosanna in altissimis " . , Paulo post autem Κυρίου , ωσαννά εν τοις υψίστοις και ολίγον δε ύστερον
scriptum est videntes principes sacerdotum et γέγραπται , ότι ιδόντες οι αρχιερείς και οι γραμμα
scribas mirabilia quæ fecit, el pueros clamantes in τείς τα θαυμάσια και εποίησε , και τους παίδας κράζον
Templo el dicentes, « Hosanna filio David , , indi τας εν τώ ιερώ και λέγοντας, « Ωσαννά το υιώ
gnatos esse el dixisse ei 93 : 1 Audis quid isti di Δαυίδ, καιήγανάκτησαν, και είπον αυτώ : 'Ακούεις
cunt ? Jesus autem dixit eis : Ulique. Nunquam τι ούτοι λέγουσιν ; Ο δε Ιησούς λέγει αυτοίς: Ναί .
legistis quia ex ore infantium el lactentium , , et Ουδέποτε ανέγνωσε , ότι εκ στόματος νηπίων και θη
reliqua . Videtur igitur Maitlieus easdem turbas c λαζόντων , και και τα λοιπά . Έοικεν ουν ο Ματθαίος
pueros vocare , el Salvalor non simpliciter pueros, τους αυτούς όχλους λέγειν παίδας, και ο Σωτήρ ουχ
sed et infantes et lacientes, verbis psalmi quæ al απλώς παίδας, αλλά και νηπίους και θηλάζοντας ,
legorice exposuit , docens nos el allegorico sessu διδάσκων ημάς δι' ών εξέθετο ρητών του ψαλμού
esse lolum psalmum accipiendum . Quæres autem μετά αλληγορίας, αλληγορείν και τον ψαλμόν. Ζη
an idem sit domus David , el lilius David . Quod si τήσεις δε πότερον ταυτόν έστιν οίκος Δαυίδ , και υψος
idem non est , error anianuensis irrepsit in Evange Δαυίδ . Και ει μή ταυτόν έστιν , ήμάρτηται το κατά
lium secundum Mattheum , ubi scribi debuil bis vel Ματθαίον γραφικώς , οφείλον έχειν ήτοι δίς τω οίκω
domui David , vel lilio David . Δαυίδ, ήτοι το υιώ Δαυίδ.
VeRs. 3. Propler inimicos luox , ul destruas inimi. "Ενεκα των εχθρών του , του καταλύσαι εχθρός
cum et uliorem , etc. Inimicum el ulioreni verum και εκδικητή » , κ . τ . ε . Έχρόν και εκδικητήν ( 59) .
intellige Nabuchodonosor. Diabolum destruxit Clui τον αληθινόν νόει Ναβουχοδονόσορ. Τον διάβολον κατ
los per piscatores et illitteralos et malitia puc έλυσεν ο Χριστός δι' αλιέων και αγραμμάτων και
ros . τη κακία νηπιαζόντων .
Vers. 4. Quoniam videbo cælos tuos opera digi "Ότι όψομαι τους ουρανούς έργα των δακτύλων
torum tuorum , lunam et slellas , que tu fundasti, etc. D σου , σελήνης και αστέρας , ά συ έθεμελίωσας , κ .
Quoniam videbo cælos. , Rem illam plane sci τ. ε . « "Οτι όψομαι ( 60) τους ουρανούς . » Τούτο το
mus , 584 quando el rationem ejus el causam co πράγμα σαφώς επιστάμεθα , ότε και τον λόγον αυτού,
gnoscimus . « Opera digitorum tuorum . , Quæres και την αιτίαν γινώσκομεν . « "Έργα των δακτύλων
an alia sint opera digitorum Dei ab operibus ma σου . Ζητήσεις ει έτερά εστι τα έργα των δακτύλων
nuum integrarum , el quæ priora suni, in posle του Θεού προς τα έργα των όλων χειρών αυτού, ει
riorum parle collocentur, « Lunam et stellas , quæ εν μέρει εστί τα πρότερα των δευτέρων. • Σελήνην
lu fundasti. , Cur solem non nominavit ? Forte και αστέρας, και συ έθεμελίωσας. Διά τι ήλιον ουκ
quia cum introducitur quispiam , is primum quæ ονόμασεν ; Μήποτε ότε μεν εισάγεται τις, πρώτα

87 Gen. ix et XLIX . 88 Psal . CΧΧVΙΙ , 3 . 89 Psal . C1 , 15 . 90 Eccles. 11 , 4. 91 Proν . 11 , 10. 99 Malib.

XVI , 9 . 93 ibid . 16.

(57) Ληνοι εισι, etc. Schiele Gralbii , Barbaruς . da , el Barbarus.

(38) 'Εν τω κατά Ματθαίον , etc. Schele Gra ( 60) "Οτι όψομαι . Corlerius. Β:»rDarus , cod. Η
bii , Barbarus. Baroccianus, el scheda Combelisii.
(59) Εχθρόν και εκδικητήν , etc. Es dem sche
1185 SELECTA IN PSALMOS. PSAL . IX . 1186
συνίησι τα της νυκτός, ύστερον δέ ποτε τα της ημέ- A noctis sunt, intelligit , deinde que ad diem perti
pas. nent,
Τι έστιν άνθρωπος , ότι μιμνήσκη αυτού ; ή υιός VERs. 5. Quid est homo quod memor es ejus ? aut
ανθρώπου , ότι επισκέπτη αυτόν , κ. τ . ε . Ει θαυ- filius hominis , quoniam visitas eum ? etc. Quod si
μάζων (61 ) , ότι μιμνήσκεται Κύριος του ανθρώπου , miralus Dominum hominis meminisse et visitare
και ότι επισκέπτεται υιόν ανθρώπου , ταύτά φησι , filium hominis , hæc dicit , clarum est eum beneſa
δηλον , ότι ευεργετών επισκέπτεται . Τούτο δε σημει ciendo visitare . Hoc autem observabis propter il
ώση διά το , « Επισκέψομαι εν ράβδω τας ανομίας Iud * : « Visitabo in virga iniquitates eorum , et
αυτών , και εν μάστιξι τάς αδικίας αυτών , και και διά in verberibus peccala eorum , et propter istud 8 :
τό , « Ουκ επισκέψομαι επί τας θυγατέρας υμών , Non visitabo super filias vestras, cum fornicale
όταν πορνεύωσι , και επί τάς νύμφας υμών , όταν fuerint , et super uxores vestras, cum adulterave
μοιχεύωσι , και και τα όμοια . rint, , el sinilia .
H.λάττωσας αυτόν βραχύ τι παρ' αγγέλους , Vers . 6. Minuisti eum paulominus ab angelis , etc.
κ. τ. ε . Και αυτός γάρ σου (69) γνώσιν έχειν πεφυκώς , Etenim cum ipse natura aptus sit ad tui notitiam
ουκ απολείπεται λίαν. "Ομοιουται γάρ σοι , κατά το consequendam , non admodum ab illis distat. Assi
δυνατόν, αγιότητος και αρετής αναλήψει . Και διά την B milatur enim tibi , quoad fieri potest , cum sancti
εικόνα και την ομοίωσιν τήν τών θνητών αυτώ ζώων lalem et virtulem sibi comparavil . Et propter ima
προστασίας απένειμας. Ταύτας ειρήσθαι περί Χρι- ginein ac similitudinem , imperium ipsi morta
στου τάς λέξεις ο Παύλος Εβραίους φησί . Λέγει γάρ lium animalium tradidisti . Verba hæc de Christo
« Τον δε βραχύ τι παρ' αγγέλους ήλαττωμένον βλέ dici Paulus in Epistola ad Hebræos affirmal.
πομεν Ιησούν , διά το πάθημα του θανάτου δόξη και Ait enim 96 : 1 Eum autem qui modico quam
τιμή εστεφανωμένον. » angeli minoralus est , videmus Jesum , pro ·
pler passionem inorlis , gloria et honore corona
10mm . )
Δόξη και τιμή εστεφάνωσας αυτόν » και κατέ Vers, 6, 7. Gloria et honore coronasli eum, et
στησας αυτόν επί τα έργα των χειρών σου , κ. constiluisti eum super opera manuum luarum , etc.
τ. ε . Και ο Απόστολος (63) εντεύθεν ώνόμασε « τον Hinc etiam Apostolus « immarcescibilem gloriæ
αμάραντον της δόξης στέφανον . » Και έσθ' ότε τιμή coroniani į nominavit 97. Fit etiam aliquando ut
έστεφανωμένος τις ου συνήκεν, ώς εν τω " Ανθρω- quis se gloria coronatum non intelligat, juxta il
πος έν τιμή ών ου συνηκεν . Ούκ Επί τα έργα σου lud 98 : « Homo cum in honore essel , non intelle
C
δε είπεν , άπερ οίμαι είναι τα μη βλεπόμενα . Πρώ xil. , Non dixit autem , Super opera lua , quæ exi
του μεν ούν έν έργοις εσμέν χειρών Θεού , τουτέστι stimo esse ea quæ non videntur. Nos igitur primi
τοις μη βλεπομένοις . Ταύτα δε και μετά την έναν sumus in operibus manuum Dei , id est iis quæ non
θρώπησιν νοείται του Θεού και Σωτήρος ημών δόξη videntur . Hæc etiam post incarnationem Dei et
γάρ και τιμή ο άνθρωπος έστεφάνωται; Συνήγειρε Salvatoris nostri , locum habere intelliguntur, nam
γαρ ημάς και συνεκάθισεν εν τοις επουρανίοις, και κα gloria el honore coronatus est homo : « Conresis
θώς φησιν ο Απόστολος. citavit enim nos et consedere fecit in cælestibus , ,
ut ait Apostolus " .
Πάντα υπέταξας υποκάτω των ποδών αυτού , Vers . 8, 9. Omnia subjecisti sub pedibus ejus,
πρόβατα και βόας πάσας, έτι δε και τα κτήνη oves et boves universas , insuper el pecora campi , vo
του πεδίου , τα πετεινά του ουρανού , και τους lucres cæli el pisces maris , elc . Quandoquidem mun .
ιχθύας της θαλάσσης , κ . τ . ε . "Όπου μέν καθαρά da sunt oves et boves, addidit universas ; ubi
( 64) πρόβατα και βόες , « πάντα προσέθη κεν: ένθα vero immunda esse animalia possunt , ut in peco
δε ενδέχεται και ακάθαρτα , ως επί των κτηνών ribus cainpi , non dicit omnia . lia et in volucribus
του πεδίου , ουκ είρηται « πάντα . Ομοίως και επί D coli et piscibus maris.
των πετεινών του ουρανού και ιχθύων της θαλάσ
σης .

ΨΑΛΜΟΣ Θ . PSALMUS IX.

Εις το τέλος υπέρ των κρυφίων του υιού ψαλ
μός τώ Δαυΐδ , κ . τ . ε . Κρύφιά έστι (65) γνώσις
απόρρητος των περί Χριστού του αληθινού Θεού μυ
στηρίων.
** Psal. LXXXVIII, 33. 98 Osee . 19 , 14. 96 Ηebr . 11 , 9.
» Ephes . 1 , 6.
(61 ) Ει θαυμάζων , etc. Corderius , Barbarus ,
scheda Combelisii, coilex Baroccianus.
(62) Και αυτός γάρ σου , etc. Corderius , Barba
rus .
(63) Και ο Απόστολος , etc. Schiele Grabii et
585 Vers . 1. in finem pro occullis filii psalmus
David , elc . Occulta est ineffabilis mysteriorum
Cbristi veri Dei cognitio .
97 IPetr. V , 4. 98 Psal . XLVIII , 13.
Comboſisii, Daniel Barbarus.
( 64) " Οπου μεν καθαρά , etc. Codex Baroccianus
schiedie Combelisii, et Barbarus.
( 65) Κρύφιά έστι , etc. Scliede Grabii , Barba
rus .
 187 EX ORIGENE 1183
VERS. 2 , 3 . Contiebor tibi , Domine, in toto A 'Εξομολογήσομαί σοι , Κύριε , εν όλη καρδία μου:
corde meo ; narrabo omnia mirabilia 1uα. Lelabor διηγήσομαι πάντα τα θαυμάσια σου. Ευφρανθήσο
et easullabo in le, psallam nomini tuo , Altissime, μαι και αγαλλιάσομαι εν σοί, ψαλωτώονόματίσου,
etc. Qui ex Moto corde diligit, is potest ex εοιο "Ύψιστε, κ. τ. ε. Ο εξ όλης καρδίας αγαπών δύναται
corde confteri . « Narrabo omnia mirabilia tua, εξ όλης καρδίας εξομολογείσθαι. « Διηγήσομαι πάντα
el que sequuntur. Quando quis scripta prodigia τα θαυμάσιά σου , και τα εξής. " Οταν αναγεγραμ
que mirabilia sunt aperire potest, qua ratione facta μένα τεράστια, θαυμαστά τυγχάνοντα, παραστήσαι
sint, et cujus rei sint symbola , tunc fecit que hic δυνάμενος ώ λόγω γέγονε , και τίνος εστί σύμβολα,
dicuntur. Ηoc autem solius esse Salvatoris opus, πεποίηκε τα ειρημένα. Τούτο δε μόνου του Σωτήρος
palam est. Quod si et creatura et omnia que fecit έργον έστιν ιδείν. Ει δε και η κτίσις και πάντα όσα
Deus, mirabilia ejus sunt, multo magis perspicuum εποίησεν ο Θεός , θαυμάσια αυτού έστι, πολλά πλέον
erit Silvatoris esse orationem. Quis enim vero φανείται , ότι του Σωτήρος έστιν η ευχή . Τίς δε άρα
narrabit omnia mirabilia Patris , nisi Dominus, διηγήσεται πάντα τα θαυμάσια του Πατρός ει μή ο
idque perfectis qui intelligere ejusmodi prodigia Κύριος τοις νοήσαι δυναμένοις τα τηλικαύτα θαύματα
possunt, et de quibus polissimum dicetur 1 : Sa- τελείoις , περί ών μάλλον λεχθήσεται» « Σοφίαν δε
pientiam autem Ioquitur inter perfectos ? » - Le- και μάλλον λαλούμεν εν τοις τελείoις ; ) - Ευφρανθή .
1abor et exsultabo sciscilans ab iis qui in quibus- σομαι και αγαλλιάσομαι, και πυνθανόμενος των επί
dam laetantur, num in Deo letentur, ut vel in letitia τισιν ευφραινομένων, ει εν Θεώ ευφραίνονται, ίνα ή
sua permaneant , vel ab ea discedant. Qui vero επιμένωσι τη ευφροσύνη, ή αποστώσιν. Ο δε επ'
ascendit in excelsun nuontenn Sion et exfollit vocem όρος αναβάς υψηλόν το Σιών και υψών την φωνήν
suani, psallil nomini Aliissimi. αυτού ψάλλει τα ονόματι του Υψίστου .
VERS . 4 . In convertendoinimicum mseum retror- 'Εν τω αποστραφήναι τον εχθρόν μου εις τα
sum, infirmatuntur et peribuni a facie ιμα, etc. , οπίσω, ασθενήσουσι και απολούνται από προσ.
Quinam infirnmandi sint et perituri a facie Dei , ώπου σου, κ . τ. ε. Τίνες ασθενήσουσι(67) και απο
• νultus enim Domini super facientes mala 1, 5 cum λούνται από προσώπου του Θεού (έπει πρόσωπον
non predixerit, nobis reliquis considerandum. Κυρίου επί ποιoύντας κακά » ) ου προειπών, ή μίν
Quando deletus fuerit inimicus in malitia proce- καταλέλοιπεν εννοείν. "Όταν καταργηθή ο εχθρός τη
dens, ci retrorsum resilierit, ex eo quod fuerit κακία προϊών, και αναποδίση οπίσω εκ του εμποδί
impeditus, tunc hi qui militia polentes erant, in- ζεσθαι, τότε οι τη κακία ισχυροί ασθενήσουσιν. Είτα
firmabuntur. Deinde secundum quod peccant, ς καθ' αμαρτάνουσιν , απολούνται, τούτο εργαζομένου
pereunt, facielle hoc ipsis facie Dei. Ηaec enim αυτούς του προσώπου του Θεού. Νοηθέν γάρ άφανίζει
cognila , abolel terrena . τα γήϊνα.
Vers. 5 . Sedislı super thronum ,qui judicas justi 'Εκάθισας επί θρόνου, ο κρίνων δικαιοσύνης,
tiam, etc. Thronus quidem Dei Christus ; Christi κ . τ . ε. Θρόνος μέν Θεού ( 68) ο Χριστός , θρόνος δε
vero thronus est spiritalis nalura. Χριστού και ασώματος φύσις.
YERS. 6. Increpasti gentes , el perit impίus : 'Επετίμησας έθνεσι, και απώλετο ο ασεβής : το
nomen eorum delesti, etc. Verbum, « increpasti, και όνομα αυτών εξήλειψας , κ . τ . ε. Tο , « επετίμη
correctionem significat, ut palet ex iis 3 : « Αr- σας (69), διόρθωσιν σημαίνει, όπερ δηλον εκ του :
gue, obsecra , increpa. » - « Nomen ejus delesti. » « "Έλεγξον, παρακάλεσον, επιτίμησον. - Το όνο
Delevit Deus nomen « Abram , 1 faciens ipsum μα αυτού εξήλειψας. Εξήλειψε δε ο Θεός του Αβρα
« Abralham, uti et : Sare, νοcans ipsam « Sar- το όνομα ποιήσας αυτόν'Αβραάμ, και της Σάρας κα
ran , sic el • Simonis , nominans ipsum Ρe - λων αυτήν Σάρραν , και του Σιμωνος ονομάσας αυ
trum. Ο Αιφue ita consequens 586 est liorum τον Πέτρον. Ούτω τε ακόλουθόν εστι το όνομα εξ
quoque nomen deleri quos increpavil : prinsertim αλείφεσθαι τούτων οίς επετίμησε και μάλιστα επεί
quia subinfertur : « Annuntiale inler gentes studiaρ επιφέρεται το 'Αναγγείλατε εν τοις έθνεσι τα έπι
cjus , quoniam requirens sanguinein eorum recor - τηδεύματα αυτού , ότι εκζητών τα αίματα αυτών
datus est. Observa autem non dictum esse : εμνήσθη. » Πρόσχες και ότι ουκ είρηται · Το όνομα
Nomen eorum delesti de libro viventium (non enim αυτών εξήλειψας εκ βίβλου ζώντων , (ού γάρ έν βέ
in libro viventium gentes eral scripta ), sed a €λια ζώντων ήν εγγεγραμμένα τα έθνη ) αλλ' ακο
cautionibus quas scripserant, in libro debitorum, λούθως τους κατ' αυτών χειρογράφους, εν βίβλω οφει
vel libro mortuorum apud iniquitatis economum, λόντων, ή βίβλω νεκρών , παρά τω της αδικίας οικο
qui, ut verisimile est, mortuos scribit, et in terra νόμω , ως εικός , αναγράφοντι νεκρούς , και αναγρά
scribit, Salvator enim in celis describit nomina φoντι εις γην. “Ο γάρ Σωτήρ αναγράφει εν ουρανοίς
discipulorum . τα ονόματα των μαθητών.
Ejusdem . Si nomen hoc loco malum significat Τού αυτού. Εί το όνομα (70) ενταύθα την κακήν
11 Cor. 1, 6. 1 Psal, ΧΧΧιι, 10. 3 II Tim. IV, 2 .
(66) Ο εξ όλης καρδίας , etc. Codex Coislinia (68) Θρόνος μέν Θεού, etc. Scliede Graliii .
nus ; verum Corderius tantum habet initium . ( 69) Το, Επετίμησας, etc. Corderius , Barbaros,
(67) Tireç do derncovoi , etc. Corderius, el co- schedæ Combeſisii, el codex Baroccianus.
der Coisliojanus. (70) Είτο όνομα, etc. Scliele Grabii .
 1189 SELECTA IN PSAL JOS.
σημαίνει κατάστασιν , εξήλειψε δε τo του αμαρτω- A liabitum, et delevit peccatoris nomen , utique de
λου όνομα, εξήλειψεν άρα την χειρίστην αυτού κατά
στασιν .
Και ελπισάτωσαν επί σέ οι γινώσκοντες το
όνομά σου , ότι ουκ εγκατέλιπες τους εκζητούντάς
σε , Κύριε , κ . τ . ε . Οι εκζητούντες (91 ) τον Κύριον , mine, elc. Qui exquirunt Dominum , non vero
και ουχ οι εγκαταλειφθέντες υπ' αυτού , έγνωσαν το
όνομα αυτού .
Ψάλατε τω Κυρίω τω κατοικούντι εν Σιών, κ.
τ . ε . Εκείνος ψάλλει (72) ο έχων εν εαυτό τον Χρι
στον . Τούτο κατά την παλαιάν των Ιουδαίων δόξαν
είπεν ο Προφήτης . "Ομως εστι και νοητή και επου
ράνιος Σιών. Και εν πάση δε ψυχή ούση Σιών , ήτις
ερμηνεύεται σκοπευτήριον , τα θεία διηνεκώς σκο
πούσα και φανταζομένη , οικεί ο Θεός . Έκζητεί και
B
τα αίματα των εθνών από των αποκτεινάντων αυτά ,
και μιμνήσκεται αυτών, ανιστάς αυτά. Ουκούν το,
« Απώλετο το μνημόσυνον αυτού μετ' ήχου , και επί τάς
ρομφαίας μετενεχθήσεται . Εκείνων δε μέμνηται , ών
εγένετο καταφυγή .
'Αναγγείλατε εν τοις έθνεσι τα επιτηδεύματα
αυτού , κ . τ . ε . Ποία επιτηδεύματα ( 73) ; πάντα &
Χριστός τους μαθηταίς Ιωάννου του Βαπτιστού έλεγε :
• Πορευθέντες είπατε α ίδετε: τυφλοί αναβλέπουσι ,
χωλοί περιπατούσι, λεπροί καθαρίζονται , νεκροί αν
ίστανται . » Ταύτα ούν τα θεοπρεπή επιτηδεύματα :
και οι απόστολοι τοις έθνεσιν ανήγγειλαν και ότι
διά θανάτου αθανασία, δια σταυρού σωτηρία , και διά
ταφής ανάστασις , και νέκρωσις του νεκρώσαντος
ημάς διαβόλου .
C
" Ο υψών με εκ των πυλών του θανάτου , όπως
αν εξαγγείλω πάσας τας αινέσεις σου εν ταις
πύλαις της θυγατρός Σιών , κ. τ. ε . Πύλαι θανά
του ( 74) αι πρός θάνατον αμαρτίαι , αφ' ών ύψούται
ο μηδέ λογισάμενος αυτάς αμαρτείν , ός και μό
νος δύναται εξαγγέλλειν πάσας τας αινέσεις Κυ
ρίου εν ταις πύλαις της θυγατρός Σιών , ταϊς άρε
ταις .
'Ενεπάγησαν έθνη εν διαφθορά ή εποίησαν .
Έν παγίδι ταύτη ή έκρυψαν συνελήφθη ο πούς
αυτών . Γινώσκεται κύριος κρίματα ποιών , κ . τ. ε .
'Ενεπάγησαν έθνη ( 75 ) , δηλαδή ως εν πηλό, το σώ
ματι , δι' ήν εποίησαν διαφθοράν » και συνελήφθη και
πούς αυτών , ο νοητός δηλονότι. Και γινώσκεται Κύ
ριος , επεί , όταν αυτοίς το κρίμα γενηθήσεται , γνώ- D nempe spiritalis . Ει cognoscetur Dominus , quoniart
σονται τον κρίνοντα εν δικαιοσύνη.
'Αποστραφήτωσαν » οι αμαρτωλοί εις τον άδην,
κ . τ. ε . "Ωσπερ ο παράδεισος ( 76) των δικαίων εστιν elc . Sicil paradisus justorum est habitaculum , sic
οικητήριον , ούτως άδης των αμαρτωλών κολαστήριον .
'Αποκλεισθήτωσαν , φησίν , όπως μη ίδωσιν Ιησού
ψυχήν καταβαίνουσαν και αναβαίνουσαν , ένδον απ
εστραμμένοι . Οι γάρ προσδοκήσαντες αυτήν ώσπερ
ει έξω έβλεπον καθειργμένοι έν άδου , πρώτον
* Μatth . Χι, 5.
(71) οι εκζητούντες, etc. Corderius .
(72) Εκείνος ψάλλει , etc. Seliede Grabii , par
limque Corderius et Barbarus.
(73) Ποία επιτηδεύματα , etc. Sclieda Grabii .
PSAL . IX . 1100
levit pessimum ejus habitum .
Vers. 11. El sperent in te qui noverunt nomen
luum : quoniam non dereliquisti quærentes le, Do
hi qui ab ipso derelicti sunt , noverunt nomen ejus.
Vers . 12. Psallite Domino qui habilal in Sion ,
etc. Psallit is qui in se habet Christum . Hoc se
cundum veterem Judæorum opinionem dixit Pro
plieta . Nihilominus est spiritalis el cælestis Sion .
Et in omni aninia quæ est Sion, quæ interpretation
specula , id est quæ divina semper speculatur et
cogitat , Deus habilal. Exquirit etiam sanguinem
gentium ab his qui eas occiderunt, et memor est
earum , dum eas resuscitat. Itaque istud , « Periit
memoria ejus cum sonilu , , ad frameas reducen
dum est. lllorum autem meminit, quorum refugium
Saclus est.
Annuntiale inter gentes studia ejus , elc. Quænam
studia ? ea omnia quæ Christus Joannis Baptiste
discipulis dicebat : « Euntes renuntiale quze vi
distis : cæci vident, claudi ambulant, leprosi mun
dantur, morlui resurgunt , » llæc igitur Deo digna
sunt studia, el illa apostoli gentibus annuntiarunt,
simulque per mortem esse immortalitatem , per
crucem salulem , per sepulcrum resurrectionem et
mortem diaboli qui nos morle aſſecerat.
VeRs . 15. Qui exaltas me de portis mortis, ut
annuntiem omnes laudationes quas in portis filiæ
Sion , etc. Portæ mortis sunt peccata mortalia , a
quibus exaltatur qui ne cogital quidem illa perpe
trare : qui etiam solus annuntiare polest omnes
laudationes Domini in portis filiæ Sion , hoc es
virtutibus.
Vers. 16 , 17. Infixæ sunt gentes in interilu
quem fecerunt. In 587 laqueo isto quem abscon
derunt, comprehensus est pes eorum . Cognoscetur
Dominus judicia faciens , elc . Infixæ sunt genles,
scilicel tanquam in lulo , corpori , per interiluri
quem fecerunt, el comprehensus est pes eorum ,
cum judicabuntur, cognoscent eum qui judicat in
justitia.
Vers. 18. Convertantur peccalores in infernum ,
infernus peccatorum est ad ſerenda supplicia do
micilium . Concludantur, inquit, ne inlus conversi
videant animam Jesu descendentem et ascen
denlem . Qui enim illam exspectarunt, in inferno
delenii , : nquam extra viderunt , prinum quidem
( 74) Πύλαι θανάτου , etc. Corderins , Barba rus .
(75) ' Ενεπάγησαν έθνη , etc. Corderius .
(76) " Ωσπερ ο παράδεισος , etc. Schede Grabii ,
el Combefisii, Bu bürus, pailinique Corderius.
1194 EX ORIGENE 1102

propheta, deinde reliqui omnes justi : aut primum A μεν οι προφήται , έπειτα οι λοιποί πάντες δίκαιοι ·
quidem qui inter nos erant peccatores , postea η πρώτον μεν οι εν ημίν αμαρτωλοί , είτα τα
gentes . έθνη .
Vers. 19. Parientia pauperum non peribil in fi Η υπομονή των πενήτων ουκ απο.λείται εις
nem , etc. Quemadmodum spiritus non exstin τον αιώνα , κ. τ. ε . "Ωσπερ το πνεύμα ( 77 ) ου σβέν
guitur, sic patientia non perit . « Dominus eniin νυται , ούτως ή υπομονή ούκ απόλλυται . Ο γάρ
spiritas est ; » et « Palicntia mea Dominus 6 „ Sic « Κύριος το πνεύμα εστι · και , « Η υπομονή μου
et in Galatis formatur Christus qui omni carel ft . Κύριος . » Ούτω και εν Γαλάταις μορφούται Χριστός
grira ' . llic autem dicitur dormire : « Exsurge , άμορφος ών . Ενταύθα λέγεται και κοιμάσθαι· ι Εξ.
quid dormis ? , εγέρθητι, ίνα τι ύπνούς ; »
Vers . 20. Exsurge , Domine , non conſorleiur 'Ανάστηθι , Κύριε, μη κραταιούσθω άνθρωπος ,
homo , etc. Dicenti igitur , Robur meum , repones lu κ. τ. ε. Τώ ούν λέγοντι(78), Κραταίωμά μου , έρείς συ ,
Deum esse qui confirmat justum , deletis cjus hu ότι ο Θεός έστιν ήδη ο κραταιούμενος άγιον, των αν
manis cogitationibus et animi motibus. θρωπίνων αυτού λογισμών και κινημάτων αναιρεθέν
των .

PSALMUS X.
(Secundum Hebr. )
Vers. 1. Utquid , Domine, recessisti longe ? clc .
Interroganti respondere aliquis poterit illud 8 :
< Ecce , qui elongant se a le peribunt ;, et illud ' :
« Deus approximans ego sum , et non Deus de
longe , » dicit Dominus in prophetis. Auxiliuin non
ſerens his qui injuria aNiciuntur , videris non adesse
his quae fiunt, sed scare procul el non videre . Qisz
res malis improbitalem augel, luum vero paupe
rem incendit el in desperationem niillil.
B ΨΑΛΜΟΣ .
( Κατά Εβρ . )
"Ινα τι , Κύριε , αρέστηκας μακρόθεν , κ. τ . ε .
'Aποκρίνεται άν τις ( 79 ) προς τον επαπορήσαντα το ,
• Ιδού οι μακρύνοντες εαυτούς από σου απολούνται ,
και το, « Θεός εγγίζων εγώ είμι , και ο Θεός πόρρω
θεν , και λέγει Κύριος εν τοις προφήταις. Μη βοηθών
τοίς αδικουμένοις , δοκείς μή παρείναι τοίς γινομέ
νοις , δοκείς αλλά πόρρωθεν εστάναι και μηδέ οράν »
όπερ τοις μεν πονηροίς αύξει την πονηρίαν , τον δε
σον πένητα εμπυρίζει και αθυμίαις εμβάλλει .

Vers. 3. Quoniam laudatur peccalor in desideriis
anima sum , etc. Supe usuvenil ut peccantes in
mundo feliciter agant, lloc eniin et Apostolus di
cil 10 : Mali honmines , et seductores proficient in C και ο Απόστολος : « Πονηροι άνθρωποι και γόητες
pejus, errantes et in errorem millentes. » Et in
alio psalmo canilur : « Ipsi peccatores et abun
dantes in sæculo , obtinuerunt 588 divitias . )
Peccanles igitur et injusti, lum a seipsis, tum ab
adulatoribus el parasitis suis laudantur, el cum
benedicuntur, magis ad peccatum incitantur .
VERs. 4. Secundum multitudinem iræ suce non
quarel , elc . Quis ? an Dominus, an peccalor ? forle
peccator. Neque enim de ira Dei sollicitus est , nec
cural se multitudine peccatorum przegravari . Quare
el plurimum peccal .
Vers. 5. Inquinalæ sunt viæ illius in omni tom
γore , etc. Justus benedicit Dominum in omni tem- D κ . τ. ε. Ο μεν δίκαιος (82) ευλογεί τον Κύριον εν
pore , peccator aulem inquinal vias suas in omni
lempore . « Inquinatæ sunt, i quasi dicat : In ma
Jitia demersæ sunt.
Omnium inimicorum suorum dominabitur , etc.
Tentationum aliæ corpori, aliæ animæ , aliæ rebris
* Joan . IV , 24 . 6 Psal . LXx , 5. 9 Galat. iv . 8 Psal . Lxxii , 27. • Jerem . XxuI, 23 .
11 Psal . LΧΧμ, 12.
( 77) "Ωσπερ το πνεύμα , etc. Schelle Grabii ,
Barbarus.
( 78) Το ούν λέγοντι , etc. Erdem scliede , et Bar
barus..
(79) Αποκρίνεται άν τις , etc. Scliede Gralii , et
Barbarus .
( 80) Πολλάκις αμαρτάνοντές τινες , etc. Erdein
" Οτι επαινείται ο αμαρτωλός εν ταίς επιθυμίαις
της ψυχής αυτού , κ . τ. ε . Πολλάκις αμαρτάνοντές
τινες (80) ευθηνούσιν εν τω κόσμο. Τούτο γάρ έφη
προκόψουσιν επί το χείρον, πλανώντες και πλανώμε .
νοι. 5 Και εν ετέρω ψαλμω άδεται : « Ούτοι αμαρ
τωλοί και ευθηνούντες εις τον αιώνα κατέσχον πλού
τους. Έπαινούνται ούν υπό τε εαυτών αμαρ
τωλοί και άδικοι και παρά των κολάκων και παρα
σίτων αυτών , και ευλογούμενοι πλέον κινούνται εις
αμαρτίαν.
Κατά το πλήθος της οργής αυτού ουκ εκζητή
σει , κ. τ . ε. Τίς; πότερον ο Κύριος (81 ) , η αμαρτω
λός ; και μήποτε ο αμαρτωλός . Ου γαρ εκζητεί περί
οργής του Θεού , ουδ' ότι πλήθος αμαρτιών έχει . Διό
και κατά πλήθος αμαρτάνει .
Βεβηλούνται αι οδοί αυτού εν παντί καιρό,
παντί καιρώ· ο δε αμαρτωλός βεβηλοί τάς οδούς αυ
του εν παντί καιρό . • Βεβηλούνται δε , και αντί του , Τή
κακία βυθίζονται .
Πάντων των εχθρών αυτού κατακυριεύσει, κ.τ.ε.
Των πειρασμών ( 85) οι μεν τω σώματι προάγονται ,
19 II Tin. III , 15.
scliede , el Barbaruς .
( 81) Τίς , πότερον ο Κύριος , etc. Eedem scliede,
el Birbarus.
( 82 ) Ο μεν δίκαιος, etc. Erdem schede , et Bar
barius .
( 83) Των πειρασμών , etc. Enderm scliele , el Βι ::
barus.
 1193 SELECTA IN PSALMOS . PSAL . X. 119 !
οι δε ψυχή , οι δε τοις εκτός και οι μέν εισι πληγών A externis inferuntur , et alie in causa sunt pl.ga
και στρεβλώσεων και διωγμών και φυλακών αίτιοι · οι rum , tormentorum , persecutionum , carcerum .
δέ εισιν ακάθαρτοι λογισμοί γεννώντες αμαρτίαν και Aliæ vero impuræ sunt cogitationes quæ peccata et
δόγματα ψευδή οι δε ζημίας έχουσι χρημάτων , απο falsa dogmata generani. Quædam damna rerum
βολάς τέκνων , και γυναικών αφαιρέσεις και δηλον habent , liberorum amissionerm , uxorunι jacturam ..
εκ τούτων , ότι εκυρίευσε παντός δικαίου ο Σατανάς . Αιφue hinc palam est omni justo dominari Sata
Ει γάρ πάντων των εχθρών αυτού κατακυριεύσει ο nam . Si enim omnium inimicorum suorum domi
Σατανάς , και δίκαιοι πάντες αυτού εχθροί είσι , πάν nabilur Salanas , et justi omnes ejus inimici sunt,
των άρα κατακυριεύσει . Ού μεν παντί δε δηλονότι omnibus ergo Satanas dominabilur. At non in
πράγματι κυριεύσει , αλλ ' έν τινι : μόνος γάρ ο Χρι omni re dominabitur, sed in quadam . Solus enim
στος αμαρτίαν ουκ εποίησεν , ουδ' ευρέθη δόλος έν τω Christus peccatum non fecit , nec est inventus in
στόματι αυτού . " Η τάχα το βούλημα αυτού τίθησιν ore ejus dolus. Vel forlassc divina Scriplura ad ejus
η θεία Γραφή , όπερ έστι εις πέρας αγαγείν το ουκ εν respexit voluntatem quæ est ad finem duccre
δεχόμενον · εί γε ο διελογίσαντο βουλάς αις ου μή δύ- quod non potest , si quidem • cogitaverunt consilia
νωνται στήναι . Και γαρ εν τω Ιώβ ψευδόμενος και quæ non potuerunt stabilire " . , Nam et in Job
διάβολός φησι : Περιελθών την γην και εμπεριπα B deceplor diabolus ait 18 : Circuivi terram , et in
τήσας την υπ' ουρανόν , πάρειμι, καίτοι μηδέν πεί ambulans lotam quæ sub cælo est , adsum . 1 Alqui
σας τώ Ιώβ άτοπον πεπραχέναι. ellicere non poluit ul Job quidquam peccarel .
Τού αυτού. Ει οι προκόπτοντες (84 ) κατά μείω Ejusdem. Si qui proficiunt , per decremenlum
σιν κακίας προκόπτουσι , δίκαιοι λέγονται οι τελείαν malitiae proficiunt, justi dicuntur qui perfectum
έξιν της δικαιοσύνης κτησάμενοι , και οι ανεμποδίστως habitum justitia possident, et qui absque ullo in
προκόπτοντες. « Δίκαιος γάρ , φησίν , εαυτού κατήγο- petitriento proficiunt . Justus enim, inquil 14, in
ως ένα πρωτολογία . • Και ει δίκαιος , πως κατήγορος ; principio serimonis accusalor est sui . » Ει si justus,
Και ει κατήγορος , πάντως ου δίκαιος τέλειος. Και quomodo accusator ? Si autem accusator, non
γνώριζε δικαίω, και προσθήσει του δέχεσθαι . » Καλώς plane perfectus est justus . « Doce justum, et festi
ούν λέγεται ο διάβολος πάντων των εχθρών αυτού nabit accipere 15. ) Recte igitur diabolus dicitur
κατακυριεύειν , ου των τελείων δηλονότι , αλλά τών omnium inimicorum suorum dominari, non per
σπευδόντων επί την τελειότητα. Ει γάρ μή ήν μίσος feciorum videlicet, sed eorum qui ad perfectionen.
προς τον Σατανάν και ατελές και τέλειον , ουκ αν έλε lendunt. Nam si non essel adversus Satanam odium ,
γεν ο Δαυίδ : « Τέλειον μίσος εμίσουν αυτούς εις έχ el imperfectum et perfectum , non utique dixisset
C
θρούς εγένοντο μοι . » David 16 : « Perfecto odio oderam illos, et inimici
faeli sunt mihi . )
Ού αράς το στόμα αυτού γέμει , και πικρίας και Vers. 7. Cujus maledictione os plenum est , et
δόλου , κ. τ. ε . Του πονηρού το στόμα (85) ουδέν amariludine el dolo , elc. Ex ore perversi nilil boni
προσφέρει εύχρηστον, αλλ ' όσα πόνος και κόπον έμ- prodit , sed quaecunque dolorem et laborem 589
ποιεί τους δεχομένοις . Και τα των ετέρων στόματα percipientibus pariunt . Aliorum quoque , eorum
γέμει αράς των κακολογούντων τον Δημιουργών , λοι nempe qui de Creatore male loquuntur, maledi
δορίας των λοιδόρων , πικρίας των θυμικών , και δόλου ctione ; eorum qui convicianlur, conviciis ; iracun
των δολίων . dorum amaritudine, el dolosorum os dolo plenum
est.
Τού αυτού. Ο της αγιότητος εκπεσών (86) , της Ejusdem . Qui a sanctitale excidit , el a veritale
αληθείας και ευλογίας πόρρω εαυτόν απαγαγών , το ac benedictione semetipsum abduxit , is os plenum
στόμα πεπληρωμένον αράς έχει , δι' ών λέγει πειρώ habet maledictione , per ea quæ dicit , tentans scp
μενος υπό κόλασιν και αράν ποιείν τους απατωμέ- plicio el maledictioni deceptos suljicere . Habet
νους. "Έχει δε αυτού ο λόγος συν τω δολαρώ πολλών D autem sermo ejus una cum fallacia magnam acri
δεινότητα : διό συν τη αρά και πικρίας και δόλου και moniam , ideoque sermo ejus ultra maledictionem
λόγος αυτού πεπλήρωται . amaritudine et dolo plenus est .
'Εγκάθηται ενέδρα μετά πλουσίων εν αποκρύ VeRs. 8. Sedet in insidiis cum divilibus in occul.
φοις, κ. τ . ε . 'Εν μεν τους έχουσι (87) πλούτον lis, etc. In his qui summa ignorantia et injustilia
άγνωσίας και αδικίας ο διάβολος εγκαθέζεται • εν δε abundant, insidel diabolus : in his vero qui scien
τοίς κεκτημένοις γνώσιν και αρετήν αι άγιαι δυνά tiam el virtutem sibi compararunt , sanctic potesta
μεις επαναπαύονται, ών σύμβολά εστι τα πετεινά του les requiescunt , quorum symbola sunt volucres
ουρανού κατασκηνούντα εν τοις κλάδους σινάπεως : coeli ini ramis sinapi habitantes. Quo significatur
και σημαίνει την ενυπάρχουσαν ημίν κατά δύναμιν βα regnum cælorum , quoil virtule in nobis est .
σιλείαν ουρανών .
12 Psil . XX , 12. 13 Job . 1 , 7 . 16 Prov . ΧVΙΙ, 17 . 15 Proν. 1x , 9. 16 Psal. CΧΧΧν1 , 22 .
(84 ) Ει οι προκόπτοντες , etc. Endem scliede et (86 ) Ο της αγιότητος εκπεσών , etc. Corderias .
Barlarus. (87) 'Εν μέν τοις έχoυσι , etc. Schede Grabii , et
(85) Του πονηρού το στόμα, etc. Εadem schede, Barbarus.
Barbárus, partimque Eusebius.
PATROI.. GR . XII . 38
J195 EX ORIGENE 1196
Vers 9. Insidialur ut rapiat pauperem : rapere A Ενεδρεύει του άρπάσαι πτωχόν, άρπάσαι
pauperem dum alirahil eum , etc. lloc dicto ulen πτωχόν εν τω ε.λκύσαι αυτόν, κ. τ. ε . Τούτω το
dum est adversus divites. ρητα (88) χρηστέον προς τους πλουσίους .
VeRs. 14. Vides quoniam iu laborem et dolorem Βλέπεις, ότι συ πόνου και θυμόν κατανοείς ,
consideras , ut tradas eos in manus luas , etc. Cum του παραδούναι αυτούς εις χείράς σου , κ . τ. ε .
labores et dolores operatur Satanas , animas pu Πόνους και θυμούς ( 89) ο Σατανάς εργαζόμενος, πα
niendas tradit judici. « Tibi derelictus est pauper, ) ραδίδωσι τας ψυχάς εις κόλασιν τα κριτή. « Σου
ab his qui ad sories veniunt : nam stulta mundi εγκαταλέλειπται ο πτωχός , και από τών εις τους κλή
eligit Deus . « Orphano tu eras adjutor. , Orphanus ρους ερχομένων · διό τα μωρά του κόσμου εκλέγεται
est qui malignum patrem alijecil. « Vos , enim , ο Θεός. « Ορφανό σύ ήσθα βοηθός. » Ορφανός έστιν
inquit Salvalor ´7 , 1 ex patre diabolo estis . ) και αποβαλών τον πονηρόν πατέρα. • Υμείς και γάρ,
φησίν ο Σωτήρ , « εκ του πατρός του διαβόλου έστε. »
VeRs . 15. Contere brachium peccatoris el maligni, Σύντριψον τον βραχίονα του αμαρτωλού και
elc . Si contrilio brachii delet peccata , liberari πονηρού , κ. τ . ε . Εί η συντριβή ( 90) του βραχίονος
vero a peccatis beneficentia est , ita mihi persua αφανίζει τας αμαρτίας, το δε απαλλαγήναι αμαρτιών
B
sum est Deum punire. Brachiun : autem dicit ani ευεργεσία , ούτως εγώ πείθομαι κολάζειν Θεόν. Βρα
mam quæ mala operala est. Quærelur peccatum χίονα δε λέγει την πονηρά κατεργασαμένην ψυχήν.
illius, et non invenietur. , Vel cum quæretur pecca « Ζητηθήσεται η αμαρτία αυτού , και ου μη ευρεθή . »
tum peccatoris et maligni , non invenietur ipse,. "Ήτοι ζητουμένης της αμαρτίας του αμαρτωλού και
quippe qui totus factus sit peccatum et iniquitas ; πονηρού , αυτός ουχ εύρεθήσεται , όλος γενόμενος
vel , quando quere tur illius pecca tum , non inven ie- αμαρ τία και πονηρία » ή έσται ότε ζητηθήσεται αυ
lur, eo quod ipse mundatus sit. του η αμαρτία , και ουχ ευρεθήσεται, τώ κεκαθάρθαι
αυτόν.
Vers. 16. Dominus regnabil in ælernum , et in Βασιλεύσει Κύριος εις τον αιώνα , και εις τον
sæculum sæculi , elc. Oporlel enim Dominum o in αιώνα του αιώνος , κ. τ . ε. • Δεί και γάρ • τον Κύ
æternum « regnare , donec ponat inimicos suos sub ριον (91 ) βασιλεύειν και δια των αιώνων , « άχρις αν
pedibus ejus . Νam regnum ipsius contemplatio θη πάντας τους εχθρούς αυτού υπό τους πόδας αυ
est omnium præteriloruin et ſulurorum sæculorum , του . » Η γάρ βασιλεία αυτού έστιν η θεωρία πάντων
per quain contemplationem etiam inimici fiunt των γεγονότων και γενησομένων αιώνων , δι' ής θεω
amici . Hoc enim est quod dicit illud : « Quieretur . ρίας και οι εχθροί φίλοι γίνονται . “Ο μεν φησί, « Ζη
C
peccatum illius , el non in venielur. , Regnal in τηθήσεται η αμαρτία αυτού , και ουχ ευρεθήσεται . )
ælernum Dominus, proprium autem regum est sub Βασιλεύει δε εις τον αιώνα ο Κύριος ίδιον δε βασιλέων
jectis 590 suis prospicere. Peribitis , gentes , de το προνοείν των υπό την χείρα. « 'Απολείσθε , έθνη , εκ
terra illius. , Terra Domini est contemplatio om της γης αυτού . » Γη Κυρίου η θεωρία πάντων των
nium prælerilorum , quam el regnum cælorum esse γεγονότων , ήν και βασιλείαν ουρανών είναι φαμεν.
dicimus. Genles sunt, quæ salutis præconium non "Έθνη τα μη δεξάμενα το σωτήριον κήρυγμα , αλλ '
admisere, sed in omnes divisæ sunt. Peribilis , gen εις πάντας κατατεμνόμενα . Απολείσθε , έθνη , καθο
ies, quatenus gentes eslis. Una enim gens est uni έθνη έστε. "Εν γάρ έθνος πάσα ή γή , εάν ομονοή .
versa terra , si in unum consenserit.
Vers. 17. Desiderium pauperum exaudivit Do Την επιθυμίαν των πενήτων εισήκουσε Κύριος .
minus, elc . Desiderium tunc exaudit Dominus, cum κ . τ . ε . Τηνικαύτα εισακούει (92) της επιθυμίας ο Κυ
desideranti animæ cupila largilur. Desiderant enim ριος, όπηνίκα άν το επιθυμητόν παράσχη τη επιθυ
ut brachium peccatoris conteratur, et ab ejus μούση ψυχή . Επιθυμούσι γάρ συντριβήναι του
tyrannide lilierentur. Quod et factum est . Deside- αμαρτωλού τον βραχίονα και της αυτού τυραννίδος
rium enim bone mentis est efficax oratio, quam D ελευθερωθήναι . “Ο και γέγονεν . Επιθυμία γάρ δια
videns is qui corda novit , adimplet. Non autem νοίας αγαθής ενεργής έστι προσευχή, ήν ιδών ο καρ
omnia desideria audiri arbitrandum est , sed que διαγνώστης επλήρωσε . Ου πάσας επιθυμίας χρή νο
honesta sunt . « Præparationem cordis eorum audivit μίζειν ακούεσθαι , αλλά τας αστείας. • Τη έτοιμασία
auris tua . , Præparationem cordis beandoruin της καρδίας αυτών προσέσχε το ούς σου . » Έτοιμό
pauperum audit auris Domini, nou altendit auleni τητι καρδίας μακαριζομένων πενήτων προσέχει το
iis qui preparati non sunt . Hoc , inquit , appetit oύς του Κυρίου, ου προσέχει δε τοις άνετοίμοις . Τού
quilibet eorum qui injuriis afticiunlur. Namn si modo του , φησίν , έκαστος έφίεται των αδικουμένων. Ει γάρ
Deus pauperes el destitulos vindicaret, nemo am εν τώ παρόντι γένηται παρά του Θεού εκδίκησις των
plius gloriaretur, sed el qui injurias inferunt, male απεριστάτων και ταπεινών , ουδείς έτι μεγαλαυχήσει ,
17 Joan . VΙΙ , 44 .
( 88) Τούτο το ρητώ, etc. Eedem scliede, et et Barbarus.
Barbarus. (91) Δεί γάρ τον Κύριον , etc. Enderm scliede ,
( 89 ) Πόνους και θυμούς , etc. Schele Grabii , ac el Bärbarus.
Birbarus. ( 92 ) Τηνικαύτα εισακούει , etc. Eedem schede , et
(90) El Gurtp16 , clc . E.cdem schede Grabii, Barbarus.
 1197 SELECTA IN PSALMOS. -- PSAL . X . 1198
αλλά και οι αδικούντες παύσονται του κακώς δράν, A agere, et ii quibus injurie inferuntur, male pati
και οι αδικούμενοι του πάσχειν. . desisterent.
ΨΑΛΜΟΣ Ι . PSALMUS X .
" Ότι ιδού οι αμαρτωλοί ενέτειναν τόξον , ήτοί- VERS. 3. Quoniam ecce peccatores intenderunt
μασαν βελη εις φαρέτραν , του κατατοξεύσαι εν αrcum, paraverunt sagittas suas in pharetra , ut
σκοτομήνη τους ευθείς τη καρδία, κ. τ. ε. Μή αρ- sagittent in obscuro reclos corde, etc. No contenti,
κούμενοι, φησί, τη (93) εαυτών απωλεία οι αμαρ- inquit, peccatores seipsos esse perlitos , sed poc
τωλοί, αλλ' επισπώμενοι τας αμαρτίας ως σχοινίω cata guasi fune Iongo altralientes, Dei homines
μακρώ, τοίς του Θεού πολεμούσιν ανθρώπους, και infestant, cosque venenatis malilie sue jaculis
κατατοξεύειν αυτούς πειρώνται τους της αυτών κα- Jerfodere nituntur , et eorum eximise puritati invi
κίας τους, και το βασκαίνειν αυτών τη τοσαύτη του dentes, tenebras ipsis ofundunt, non secus ac sepice
ηγεμονικού καθαρότητι , το σκότος προβάλλονται κατ' atramentum. Αιque hoc faciunt , malurales et
αυτών, ώς αι σηπιαι το μέλαν. Και ταύτα δρώσι, secundum naturam reclas, quas Deus inseruerat,
τάς φυσικές και κατά φύσιν ορθάς καθελόντες έννοιας B cogitationes ex seipsis abolendo.
εξ εαυτών, άς δή Θεός κατηρτίσατο .
Τού αυτού. Τόξον εστίν ακάθαρτος νους (94). Ejusdem. Arcus peccatorum est impura mens.
Εγώ, φησιν, επί τω Κυρίω πέπoιθα. Οι πολεμούν- Ego, inquit, in Domino confido. Qui pugnant,
τες αμαρτωλοί. Τις αν ούν δείση και φύγη Θεόν peccatores sunt. Quis autem timelbit eu fugiet , qui
έχων βοηθόν, και πολεμίους αμαρτωλούς; Ητοί- οpitulantem Deum, et pugnarles habeat peccatores?
μασαν βέλη είς φαρέτραν. ) Βέλος εστίν εμπαθής | Paraverunt Sagittas in plharetra. ) Sagitta est
λογισμός, φαρέτρα δε έξις χειρίστη λογισμών ακα- animi affectibus perturbata cogitatio ; pharetra
θάρτων πεπληρωμένη. Ταύτα επί δαιμόνων πολε- malus habitus est impuris cogitationibus plenus.
μούντων λαμβάνονται νοητώς. Νοηθείεν δ' αν και Ηec spiritualiter de lemonibus pugnantibus intel
αισθητώς επί αισθητων εχθρών. « Εν σκοτομήνη. ) liguntur. Verum si ad sensum referantur, sensiles
Σκοτομήνη έστιν άγνοια ψυχής λογικής. Εν ασε- hostes innuent. In obscuro. » 591 Obscuritas est
λήνω νυκτί φησιν αυτούς ενεδρεύειν, δηλών τό λα- ignorantia rationalis anime. In illum nocte ait eos
θραίον της επιβουλής . Ευθείς δε τη καρδία εαυτόν insidiari, significans latentes insidias. Rectos corde
λέγει και τους μετ' αυτού, ου κομπάζων, αλλ' έμ- dicit, et se, et eos qui secum erant, neque id arro
φαίνων την έαυτού έννοιαν, και μηδεν εργάσασθαι C ganter dicit , sed ut mentem suam ostendat , quod
εις βλάβης του Σαούλ. nihil unquam in damnum Saul paraverit.
Κύριος εν ναώ αγίω αυτού Κύριος , εν ουρανώ VERS. 5. Dominus in templo sanclo suo; Dominus,
ο θρόνος αυτού. Οι οφθαλμοί αυτού εις τον πέ- in colo sedes ejus. Oculi ejus in pauperem respi
γητα αποβλέπουσι , τα βλέφαρα αυτου εξετάζει ciunt, palpebra ejus interrogant Elios hominum,
τους υιούς των ανθρώπων, κ. τ. ε. Οικεί Θεός (95) ele. Habitat Deus in saucta el celesti cogitatione,
εν αγία και ουρανίω νοήσει , ουρανίως βασιλεύων και celesti ac divino modo regnans. Inspectrices ejus
θεϊκώς. Αι δε εποπτικαι αυτού δυνάμεις φρουρούσι vires defendunt pauperem. Αι vero υι bonus, pal
τον πένητα. Ως αγαθός δε βλεφάροις εξετάζει τα pebris, non oculis examinat res nostras , quippe
καθ' ημάς , αλλ' ουκ οφθαλμοίς, ώς άν μή παρατη- qui non oιnnia earum delicts observet : hoc enim
ρούμενος αυτών πάντα τα αμαρτήματα : τούτο γάρ hominibus intolerabile foret. Oculis pauperem
ανθρώπους αφόρητον. Οφθαλμοίς δε βλέπει τον πέ- respicit, uberem beneficentiam exhibens, quantum
νητα, δαψιλή την ευεργεσίαν ποιούμενος , κάν είς o vis unicus is pauper fuerit ; plurimorum autem
πένης υπάρχη» των δέ πολλών τας κολάσεις συστέλ- Supplicia cohibens, que etiam valde occulia sunt.
λων, αί και πολύ το κεκρυμμένον έχουσιν. Εν δε τή , Cielerum in divino examine magna erit bonorum
Θεού εξετάσει παρρησία των αγαθών γινομένων ” securitas. « Omnes) enim « manifestari oportet ante
πολλή. • Τα βήματα γαρ αυτού φανερωθήναι tribunal eius, ut referal unusquisque propria cor
πάντας δεϊ, ένα κομίσηται έκαστος τα ίδια του σώ- poris, prout gessit, sive bonum, sive malum 18.
ματος, και έπραξεν, είτε αγαθόν είτε κακόν. »
Τού αυτού. Γενώμεθα πένητες (96), ένα βλέπω- Ejusdem. Fiamus pauperes ut nos oculi Domini
σιν ημάς οι του Κυρίου οφθαλμοί.. Ει δε οι πλούσιοι respiciant. Si diviles non sunt pauperes , non respi
ουκ εισί πένητες, ουκ επιβλέπει τους πλουσίους ο cit divites Dominus. Oculis pauperem respicii ube
Κύριος. Τοις οφθαλμοίς βλέπει τον πένητα, δαψιλή rem beneficentiam exhibens , quamvis unicus sit
την ευεργεσίαν ποιούμενος, κάν είς ο πενόμενος τυγ- pauper .
χάνει.
18 1 Cor. V , 10.
(93) Μή αρκούμενοι, φησί, τη, etc. Corderius, (93) Οικεϊ Θεός, etc. Codex Coistinianus , Corde
el Barbarus. rius, Barbarus.
(94) Τόξον έστιν ακάθαρτος νους, etc. Schelo (96) Γενώμεθα πένητες, etc. Scliede Grabii ,
Grabii, el Barbarus. Barbarus .
 1199 EX ORIGENE 1200
VERS . 6. Dominus interrogat justum et impίum; Α Κύριος εξετάζει τον δίκαιον και τον ασεβή · ο
qui aulem diligil iniquitatem odit animam suam ,, δε αγαπών αδικίαν μισεί την έαυτού ψυχήν ,
elc. Quapropter oinnis qui peccat non secus ac si κ. τ. ε . Διό πάς ο αμαρτάνων (97 ) ως άν τις μισών
oderil , insidialur propriæ animæ : quemadmodum επιβουλεύει τη ιδία ψυχή . "Ωσπερ ούν ο πράττων το
el qui juste agit , seipsum diligit , dum et de seipso δίκαιον αυτόν αγαπά , εαυτόν τε και τον πλησίον
ει de proximo Deue meretur, utrumque simul ail ευεργετών , τω εις αρετήν αυτόν άγειν ώς εαυτόν .
virtutem adducendo. Impium autem dicit eum qui 'Ασεβή δε νύν λέγει τον διά το αμαρτάνειν καταφρο
peccando Deum contemnit, qui et cum justo judi- νούντα Θεού , ός και κρίνεται μετά του δικαίου , ως
catur, ut palet ex pluribus locis, tum praesertim πολλαχόθεν δηλον , και εκ του εν Γενέσει. Και
ex illo Geneseos 19 : « El crit juslus sicut impius. ) έσται δίκαιος ως ο ασεβής : ο γάρ πάντη άθεος
Nam qui prorsus sine Deo est , non resurgel in ουκ αναστήσεται εν κρίσει.
judicio.
Ejusdem . Tamelsi quis dical se non odisse ani Τού αυτού. Κάν μή λέγη τις (98) , ότι μισεί την
mam suam , evincitur tamen ipsam odisse, eo quod εαυτού ψυχήν , ελέγχεται διά του αδικίαν αγαπάς
iniquitatem diligal : similiter etiam is qui inconti- μισών αυτήν· ομοίως δε και ο ακολασίαν αγαπών ,
nentiam diligit , vel ignaviam , vel vecordiam . η δειλίαν , ή αφροσύνην .
Vers. 7. Pluel super peccalores laqueos , elc. 'Επιβρέξει επί αμαρτωλούς παγίδας , κ . τ . ε.
Ut eos laqueis suis irreliens el subjeclos accipiens, "Ινα υπό τας εαυτού παγίδας (99) ποιήσας αυτούς ,
disponal lanquam filios. και λαβών υποχειρίους, οικονομήση ως ιδίους .
Vers. 8. Quoniam justus Dominus el justitias "Οτι δίκαιος Κύριος και δικαιοσύνας ηγάπη
dilexil , etc. Justilias , id est justos quos ab actione σεν , κ. τ. ε . Δικαιοσύνας ( 1 ) τούς δικαίους λέγει
sic appellat. Hujusmodi est illud * : « Charitas non από της πράξεως αυτούς ονομάσας. Τοιούτον καί
agil perperam , » id est , qui habet charitatem . • Η αγάπη του περισσεύεται , και αντί του, ο έχων την
αγάπην .

PSALMUS XI . ΨΑΛΜΟΣ ΙΑ ' .

592 Vers . 2. Salvum me fac, Domine, quoniam Σωσόν με, Κύριε, ότι εκ.λέλοιπες όσιος, κ. τ. ε.
C
deſecil sanclus, ete . Deficiente sancio, salutem Έκλείποντος οσίου (2) , σωτηρίας δείται ως χαλεπώ
prccatur, ul qui difficilius evasarus sil . Quoniam τερον περιγενόμενος. « "Οτι ώλιγώθησαν αι αλήθεια ,
diminula sunt veritales a filiis hominum . , Si sancti από των υιών των ανθρώπων . » Εί οι μεν όσιοι εκλε
«lefecerunt, et veritates diminute sunt , non utique λοίπασιν , αι δε αλήθειαι ώλιγώθησαν , ουκ εν μόνοις
in solis sanctis veritales , nec in veris sanctitas . τοϊς οσίοις αι αλήθειας , και ουκ εν τοις άληθέσιν
At quoniam sancti defecerunt , propterea veritates οσιότης. Και επειδή οι όσιοι εκλελοίπασι , διά τούτο
diminute sunt . Ει fortasse sanctorum paucilas ώλιγώθησαν αι αλήθειαι . Και τάχα ή σπάνις των
causa fuit harum multarum hæreseum . Dolose οσίων αιτία γέγονε των πολλών τούτων αιρέσεων .
muluo colloquuntur, et per maligna labia in sua Μετά δόλου αλλήλοις προσδιαλέγονται , διά πονηρών
invicem cordainmittunt falsa : cum autem scientie χειλέων εις την αλλήλων καρδίαν τα ψευδή παρα
non sludemus, lunc veritates imninuunlur. πέμποντες · ότε δε περί γνώσιν ουκ ασχολούμεθα ,
ολιγούνται αι αλήθεια..
Vers . 3. Vana locuri sunt unusquisque ad proxi Μάταια ελάλησεν έκαστος προς τον πλησίον
mum suum , elc . Proplerea neque temere Oliosum αυτού , κ . τ. ε . Διά τούτο (5) μήτε λόγον αργον εική ,
sermonem , neque blasphemum , neque omnino qui p μήτε βλάσφημον , ή όλως επίληπτον προσάγωμεν τοις
carpi possit , proximo ingeramus . « Labia dolosa in πλησίον. « Χείλη δόλια εν καρδία και εν καρδία
corde et corde locuti sunt. » Quoniam dolosa cogi ελάλησαν. Επειδή δόλια ενενόησαν, διά τούτο ελά
taverunt, propterea vana loculi sunt. λησαν ματαιότητας .
Vers. 4. Disperdal Dominus universa labia dolosa, Εξολοθρεύσαι Κύριος πάντα τα χείλη τα δό
et linguam magniloquam , etc. Dum enim quæ dele λια, και γλώσσαν μεγαλορρήμονα , κ. τ . ε . Ο γάρ
viora sunt, Dominus delet , ipsa disperdit, ut iis Κύριος ( 4 ) εξαφανίζων τα χείρονα , εξολοθρεύει αυτά ,
quæ superveniunt deletis, priina Dei crealura cui ένα ανακύψη , αφανισθέντων των επισυμβεβηκότων,
deteriora supervenerant, altiora suscipiat . το πρώτον κτίσμα του Θεού , ώ επισυμβέβηκε τα
χείρονα

19 Gen. XV , 25. 20 1 Cor . ΣΙΙ , 4.

(91) Διό πάς ο αμαρτάνων, etc. Catena collegii bariis.

novi Oxoniensis ,
(98 ) Κάν μή λέγη τις, etc. Corderius.
(99) "Ινα υπό τας εαυτού παγίδας, etc. Schcle
Crabii, ei Diel Bürbarus.
( 1 ) Δικαιοσύνας , etc. Eden scliede, ac Bar
(2) Έκλείποντος οσίου, etc. Schede Grabii , α
Barbarus.
(3) Διά τούτο , etc. Erdem schede.
( 4) Ο γάρ Κύριος , etc. Evderm schels , ac Bar
barus.
1201 SELECTA IN PSALMOS . - PSAL. XI.. 1242
Τα χείλη ημών παρ ' ημών έστι , τίς ημών Κύ- A Vers. 5. Labia nostra a nobis suni , quis noster
ριός έστι ; κ . τ. ε. Και ο Φαραώ (5) φησιν : « Ουκ Dominus est ? elc. Pharao quoque dicit : « Non
οίδα τον Κύριον, και ομοίως το φάσχοντι : « Τις ημών novi Dominum , perinde ac is qui ait : • Quis
Κύριός έστι ; nosler Dominus est ? ,
Από της ταλαιπωρίας των πτωχών , και από Vers . 6. Propler miseriam inopum , et gemitum
του στεναγμού των πενήτων, νύν αναστήσομαι , φαιperum , nunc etsurgam, dicit Domminus , etc.
λέγει Κύριος, κ . τ . ε . Ως ο Παύλος έφη (6) και τo, Quemadmodum et Ρaulus dicit 21 : Infelix ego
• Ταλαίπωρος εγώ άνθρωπος και το, « Ως πτω liomo . ) Et illud " : « Sicut egenles , multos aulem
χρί , πολλούς δε πλουτίζοντες και το, « " Αχρι της Ιocupletantes. Itemque 18 : Usque in hanc horam
άρτι ώρας και πεινώμεν, και και τα εξής : και το, el esurimus, , et reliqua . Et illud * : « Nam et qui
« οι όντες εν τω σκήνει στενάζομεν . » sumus in hoc tabernaculo ingemiscimus. )
Τού αυτού. Και άλλως δε τών ( 7) αλαζονευόντων Ejusdem . Ingemiscunt inopes superborum tyran
στενάζουσιν οι πτωχοί την τυραννίδα μη φέροντες . nidem non ferentes. Quapropier Donlinus ait :
Διό φησίν ο Κύριος : « 'Aναστήσομαι , ώς αν θα μου « Exsurgam , ut ponam consilium meum in salulari .
την βουλήν εν σωτηρίω. Παρρησιάσομαι εν αυτώ και Fiducialiter agam in eo , contra superbos, inopes
κατά των υπερηφάνων, και της ταλαιπωρίας απαλ- B vero ab omni calamitate liberabo. Il presticit cum
λάξω τους πένητας, κατά τον της επιδημίας καιρόν ipse exsurgens venit ad nos , ut eorum salus manife
αναστές και προς ημάς αφικόμενος, ως φανερωθή- sla sit , qui extra miseriam el gemitum collocati sunt .
ναι σωτηρίαν τών έξω ταλαιπωρίας και του στενάζειν Paulus ergo cum dixissel 25 : 1 lufelis ego komo,
γεγενημένων . Τοιγαρούν ο Παύλος είπών: Ταλαί quis me liberabit de corpore mortis hujus ? ) sub
πωρος εγώ άνθρωπος , τίς με ρύσεται εκ του σώμα- junxit :« Gratias ago Deo 593 per Jesuin Christein . »
τος του θανάτου τούτου ; » επάγει · « Ευχαριστώ το Nam his verbis Dominum esse indical qui miserum
Θεώ διά Ιησού Χριστού . » Έδήλωσε γάρ , ότι Κύριος liberal . Quaρτορίer mortis corpus habuit , qui et
ο ρυσόμενος τον ταλαιπωρούντα . Διό είχε σώμα θα hoc loco dicit : « Nunc exsurgim . » Vocant nonnulli
νάτου , ο και νύν λέγων · « Νυν αναστήσομαι . » Φασί eum inopem , qui a divitiis excidit , pauperem vero
1
δε πτωχόν τον εκπεσόντα πλούτου • πένητα δε τον εκ qui labore victum quærilat. Ail aulem Scriptura 6 :
πόνου τα προς τον βίον περιποιούμενον . Λέγει δε η « Diviles egierunt , » et illud 17 : « Pauperes facti
Γραφή - Πλούσιοι επτώχευσαν , ) και το· ο 'Επτω sumus nimis ; » et de Salvatore , qui propter nos
χεύσαμεν σφόδρα , και περί του Σωτήρος , 1 ος i egenus ſaclus est, cum esset dives, ut illius inopia
έπτώχευσε δι' ημάς πλούσιος ών , ίνα καιημείς « πλου C nos diviles essemus 28. , Loquitur autem de gemitu
τήσωμεν τη αυτού πτωχεία. » Λέγει δε περί του pauperum , ul qui semper in labore ingemiscust.
στεναγμού των πενήτων , ως αεί στεναζόντων επί τω llud vero : • Ponam in salutari , » idenn est ac si
τόνω . Το δε , « Θήσομαι εν σωτηρίω , και δηλοί το, diceret : Constituam et faciain ; quemadınoduni
“Ορίσω και ποιήσω ως και το , « "Ον έθηκε κληρονό- ibi 18 : « Queen constituit hereden universorum. »
μον πάντων και όποιον και το , « "Έθετο ο Θεός εν τη Cujusmodi est et illud 80 : 1 Posuit Deus in Ecclesia
'Εκκλησία πρώτον αποστόλους , και και τα εξής : και Friarum apostolos , , el reliqua . Et qnod presbyteris
προς τους πρεσβυτέρους της Εκκλησίας · « Υμάς Ecclesiæ dictum est 31 : 1 Vos posuit Spiritus sanctus
έθετο το Πνεύμα το άγιον επισκόπους ποιμαίνειν την episcopos regere Ecclesian, id significat , consti
'Εκκλησίαν , και ωρίσθαι και πεποιήσθαι σημαίνον . tulos el lactos esse .
Θήσομαι εν σωτηρία , παρρησιάσομαι εν αυτώ , Vers. 6. Ponam in salutari , fiducialiter agam in
κ. τ . ε. θησαυρίζων (8) εν ουρανώ, τεθείς εν σω eo , elc . Qui thesaurizat in cælo , cum posilus sit in
τηρίω , ταύτά φησι : Παρρησιάσομαι εν αυτώ , ή salutari , hac dicit : « Fiducialiler 3gan in eo ; »
γάρ συνείδησις αυτού ου καταγινώσκει. nam conscientia eum non arzuil.
Τα λόγια Κυρίου λόγια αγνά αργύριον πεπυ Vras. 7. Eloquia Domini eloquia casla ; argentum
ρωμένον , δοκίμιον τη γή , κεκαθαρισμένον επτα igne examinatum , probalum lerræ , purgatum sepiu «
πλασίως , κ . τ. ε . Κάν καλά δε (9) λόγια παρά τοις plum, ele . Quamvis speciosa sint eloquia eorum
ουκ εκ της μερίδος του Χριστού , ουκ έστιν αγνά , qui non stand 2 Christo , attamen non sunt casta ,
άτε ψεύδεσι μυρίους συμπεφυρμένα » τα δε του Κυ quippe mendaciis innumeris aspersa ; sola vero Do
ρίου μόνα άγνά εστιν , οίς ουδέν ψεύδος αναμέμικται , mini cloquia casta sunt, quibus nullum mendacium
και ούτως άγνά ως δεδοκιμασμένος και διά χωνείας admistum est , el perinde casta sunt, atque proba
κε καθαρμένον αργύριον· όθεν ουδε αμφιβάλλειν χρή lum et fornace purgalum argentum . Unde quidquid
προς τα παρ' αυτών σημαινόμενα. jis declaralur, id nequaquam esi in dubium revo
candum .

11 Rom . vii , 24 . 11 Η Cor. VI , 10 . 28 ibid. 16 Cor. V , 4 . 18 Rom . VI , 24. 26 Psal. XXXII , 13 .

87 Psal. LxxvII, 8. 28 1 Cor . VΙΙΙ , 9 . 29 Ηebr . 3, 2. 30 TCor. XII , 28 . 31 Act. Xx , 28.
(3 ) Και ο Φαραώ , etc. Schede Grabii . Oxoniensis, Barbarus.
(6 ) Ως ο Παύλος έφη , etc. Scliede Grabii , Bar (8) Ο θησαυρίζων , etc. Cordlerius .
boris. (9) Κάν καλά δέ , etc. Corderius , et codex Roe .
(7) Και άλλως δε των, etc. Calena collegii novi
1203 EX ORIGENE
PSALMUS XII .
Vers . 1. Usquequo , Domine, oblivisceris me in
finem ? etc. Forte non simpliciter dicit oblivisci , sed ,
in iineni oblivisci . Et in alio psalmo nominatur
oblivioni tradita . « Usquequo averles faciem luam
a me ? , llanc facie :n semper angeli inluentur.
Quando enim capaci animæ aspectum faciei suæ
ostendit Deus, lunc ab ea cessat averlere et abscon
dere faciem suam . Quod el erga Moysem aliquando
faciebat, non sinens faciem suam ab eo videri quan
dju homo eral . Avertit Deus faciem suam æconomia
quadam , quando indigna ejus præceptis committimus.
Hoc autem facit, ul nos ad se revocet . Vel , quoniam
B
facies Patris , Filius est, el petit quam celerrime
ipsum carnem sumere, ideo hæc verba posuit .
Vers. 2. Quandiu ponam consilia in anima mea ?
etc. Consilia mulla primum in anima sua 594
quispiam ponit, deinde in fine magnum in omnibus
Dei consilium , cujus spiritus in virga Jesse re
quievit.
Vers . 4. Illumina oculos meos , ne quando obdor
miam in morle, elc. 1 Accendile in vobis luinen
scientiæ 38. In tenebris lol calamitatibus premor,
ut si auxilium lium distuleris , et desperationis mcæ
tenebras non abegeris, in mortem vertendus sit
Somnus , cum tristitia prorsus animam mean occu- C μεταβληθήσεται , της λύπης παντελώς του λογισμού
paverit .. κρατησάσης .
Vers. 5. Ne quando dicat inimicus meus : Prævalui
adversus eum . Quoties peccamus, toties dicit ini
micus : « Prævalui adversus eum . Qui tribulant me
exsultabunt, si molus ſuero. 1 Angeli gaudent super
pænitentibus, dæmones super peccantibus exsultant.
lili enim virtutis , lhi malitie amatores sunt . In ex
sullatione et læritia erunt, si modo viderint me ab
ea quæ in le esi , spe lapsum et desperantem .
Ejusdem . Licet non omnino cadam , nodo tamen
motus fuero, exsullabunt qui , tribulant une , inquit
Propheta . Ει οι Propheta dicit in septuagesimo
secundo psalmo 33 :: Mei autem pens moti sunt
pedes .
Ejusdem . Magnam eis lætitiam affert aliorum la
psus, qui tristitiam potius parere deberet . Quod qui
dem lua (relus misericordia non patiar. Nam salu
tare luum exspecto, in quo lætalur qui salutem a Deo
experlus est. Cælerum prophelia de Christo id esse
polest , quoniam cum ad mundi salutem venisset,
illuminavit, et destruxil eum qui superbe de alio
ruin calarnitatibus gaudebat . Respiciens enim adve
32 Osee. Χ , 12. 33 Psal . LΧΧΙΙ , 2.
( 10) Mήποτε ως προς το τέλος, etc. Scliede
Grabii, ac Barbarus.
( 1) Βουλής τίθεται τις , etc. Schel Grabii , Cor
derius, el Barbarus.
1204
A ΨΑΛΜΟΣ ΙΒ'.
"Εως πότε , Κύριε , επικλήση μου είς τέλος ; κ . τ.έ.
Μήποτε ως προς το τέλος (10) λέγει επιλελήσθαι
αυτού τον Θεόν , και ουχ απλώς επιλελήσθαι . Και εν
άλλω ψαλμό επιλελησμένη ώνόμασται . « "Έως πότε
αποστρέψεις το πρόσωπόν σου απ' εμού και Τούτο το
πρόσωπον οι άγγελοι βλέπουσι διαπαντός. "Οταν γάρ
εαυτόν εμφανίζη τη χωρητικό της θέας του προσ
ώπου αυτού ο Θεός , παύσεται αποστρέφων απ' αυ
του , και κρύπτων το πρόσωπον εαυτού · όπερ επoίει
ποτέ και επί Μωϋσέως , φειδόμενος αυτού , έως άν
θρωπος ήν . 'Αποστρέφει ο Θεός το πρόσωπον αυτού
κηδεμονικώς , όταν ανάξια των εντολών αυτού πράτ .
τωμεν . Ποιεί δε τούτο ένα ημάς επισπάσηται . "Η
έπει πρόσωπος του Πατρός Υιός , αιτεί ταχύτερον
αυτού γενέσθαι την σάρκωσιν, το τοιούτο ρητόν τέ
θεικεν .
"Έως τίνος θήσομαι βουλλάς εν ψυχή μου ,
κ . τ. ε . Βουλάς τίθεται τις ( 11 ) πρώτον πλείονας εν
τη ψυχή αυτού , είτα επί τέλει την επί πάσι μεγάλης
βουλήν τήν του Θεού , ής το πνεύμα επανεπαύσατο
επί την εξ Ιεσσαί ράβδον .
Φώτισον τους οφθαλμούς μου , μή ποτε υπνώσω
εις θάνατον , κ . τ. ε . « Φωτίσατε εαυτοίς ( 12) φως
γνώσεως . Ως εν σκότει ταις συμφοραίς περιέχο
μαι , και ει μή μου το της αθυμίας απελάσης σκό
τος, αλλ ' υπερθή την βοήθειαν, εις θάνατον ο ύπνος
Μή ποτε είπoι ο εχθρός μου: "Ισχυσα προς αυ
τόν . "Οσάκις αμαρτάνομεν, τοσαυτάκις λέγει τούτο
και εχθρός : « Ισχυσα προς αυτόν. Οι θλίβοντές με
αγαλλιάσονται, εάν σαλευθώ. » Οι άγγελοι χαίρουσιν
επί τοις μετανοούσιν , οι δαίμονες επί τούς αμαρτά .
νουσιν αγάλλονται. Οι μεν γάρ τε εισιν αρετής, οι δε
κακίας ερασταί. Εν αγαλλιάσει έσονται και ευφρο
σύνη , εάν μόνον ίδωσι με της είς σε ελπίδος εκπεπτω
κότα και απελπίσαντα.
Τού αυτού . Κάν μή παντελώς πέσω , μόνον δε σα
λευθώ , οι θλίβοντές με αγαλλιάσονται , φησίν ο Προ
φήτης. Και ως ο Προφήτης φησίν εν τω έβδομηκοστή
D δευτέρω ψαλμώ · « 'Εμού δε παρά μικρόν εσαλεύθη
σαν οι πόδες.
Τού αυτού. Επιχαίρουσι γάρ πίπτουσι ( 13) , λυ
πείσθαι δέον . "Όπερ ου πείσομαι ελέει το σω. Προσ
δοκώ γάρ σου το σωτήριον , εφ' ώ τις ευφραίνεται
πείραν Θεού σωτηρίας έχων . Δύναται δε και προφτ
τεία είναι περί Χριστού ελθών γάρ επί σωτηρίαν
κόσμου , έφώτισέ τε και καθείλε τον υπερηφάνως επι
χαίροντα τοϊς κλονουμένοις. Επιβλέψας γάρ επεδή
μησεν . Ο δε ευπαθών επινίκιον ύμνον προσάγει λέ .
( 12) Φωτίσατε εαυτοίς , etc. E codice Anglicano
hæc exscripsit Grabius.
( 15) Επιχαίρουσι γάρ πίπτουσι , etc. E Calelia
collegii novi Oxoniensis .
 1205 SELECTA IN PSALMOS. PSAL. XIII . 1206
γων· « "Ασω τω Κυρίω τω ευεργετήσαντί με , και A nit . Unde propheta benefcio afectus victoriae can
ψαλώ τώ ονόματι Κυρίου του υψίστου , και πραγμα licum canil dicens : « Cantabo Domino, qui bona
τικώς μαθών το προς τους εύχομένους καλώς υπό tribuit mihi, et psallam nomini Domini altissimi. ,
του Κυρίου λεγόμενον · « "Έτι σου λαλούντος ερώ: Reipsa enim didicerat et expertus erat , quod a Do.
Ιδού πάρειμι . » Λέγει τους συνουσιν ώς ών ήθελεν mino recte precantibus dictum est 84 : Adhuc le
έτυχε · διό και υμνεί. Ούτω δεί και ημάς καθ ' loquente dicam : Ecce adsum . , Amicis narrat se
εκάστην άδειν ευεργεσίαν τη θεωρία , και τα ψάλλειν voli compotem esse, quare et hymnum canit. Ita
πράξιν επάγοντας . nos quoque decet singula Dei beneficia recolendo
menle canere , et opera præstando psallere.
'Εγώ δε επί τώ ελέει σου ήλπισα αγαλλιάσε Vers . 6. Ego aulem in misericordia tua speravi ;
ται η καρδία μου εν τω σωτηρίω σου, κ . τ . ε. exsultabit cor meum in salutari luo, etc. Illi quidem
Εκείνοι μεν επιχαίροντες ( 14 ) τη πτώσει μου προσ de lapsu meo gaudentes exspectant fore ut exsul
δοκώσιν αγαλλιασθήναι: εγώ δε επί σοι και το ελέει leni , ego vero in le el in misericordia tua spe
τω σώ ήλπισα . ravi .
*Ασω τω Κυρίω τω ευεργετήσαντί με , και ψαλώ Cantabo Domino qui bona tribuit mihi, el psallam
B
τώ ονόματι Κυρίου του υψίστου , κ . τ. ε . Ο ευερ nomini Domini aliissimi, etc. Qui benelicio affeclus
γετηθείς ( 13) αδέτω , και ο ευθυμών ψαλλέτω , Φησί est , canal , et qui æquo animo est, psallat 35. Ail
γάρ: « Εύθυμεί τις εν ημίν ; ψαλλέτω. » "Έξω και εις enim : 1 Æquo quis animo est ? psallal. » Manebit
τον εξής χρόνον ανεπίληστoν εν τη ψυχή της ευερ et in posterum tempus in anima mea beneficentiæ
γεσίας το μέγεθος tuæ magnitudo, quam nulla unquain delebil oblivio.

ΨΑΛΜΟΣ ΙΓ ' . 595 PSALMUS XIII.

Είπε ν άφρω ν εν καρδία αυτού · Ουκ έστι Θεός. Vers. 1. Dixil insipiens in corde suo : Non est
Δε εφθάρησαν και έβδελύχθησαν εν επιτηδεύμασι , Deus . Corrupti sunt el abominabiles facti sunt in studiis
κ . τ. ε . Εί εν τους επιτηδεύμασι (16 ) διαφθείρονται , suis , etc. Si in studiis corrumpuntur , non utigua
ουχ ή φαύλη έννοια διαφθείρει τινά , αλλά το ταύτης nmala cogitatio corrumpίι quempiam, sed ejus effe
αποτέλεσμα η κακία. Από διαθέσεως καρδιακής clus malitia . Cum ex cordis affeclu dixissent non
ειπόντες μή είναι Θεόν , ακολούθως λοιπόν ως άθεοι esse Deum , consequenter ut athei vixerunt, el vitan
εβίωσαν, και τον βίον έσχον διεφθαρμένον και πάσης C egerunt corruptam et omniimmunditia plena m .
ακαθαρσίας ανάπλεων.
Πάντες εξέκλιναν , άμα ήχρειώθησαν , κ. τ . ε . Vors . 3. Omnes declinaverunt, simul inuiles fa
Οι λέγοντες ( 17 ) : « Δούλοι αχρείοί εσμεν , και δυνάμει λέ cli sunt , elc . Qui dicunt: « Servi inutiles sumus 36 , Σ
γουσιν , 'Hχρειώθημεν . virlute dicunt, Inuliles facti surnus.
Τίς δώσει εκ Σιών το σωτήριον του Ισραή.l ; VeRs . 7. Quis dabil ex Sion salutare Israel ? etc ,
κ. τ . ε. " Ήξει εκ Σιών (18) ο δυόμενος , και απο · Veniet ex Sion qui liberal, el averlet impielates
στρέψει ασεβείας από Ιακώβ . » Ει δε εκ Σιών έρ a Jacob 37. , Si ex Siun venit Salvator, ipse vero
χεται ο Σωτήρ , αυτός δε εκ του Πατρός εξήλθε και ex Patre exiil el venil, Sion hoc in loco Patris sym
ήκεν , ή Σιών νυν σύμβολόν εστι του Πατρός . Ού bolum est . Annuntiat autem salutem non jis soluin
την γενομένην σωτηρίαν τους επί Εζεκίου μόνον qui tempore Ezechie erant , sed et post multa Lem.
προσαγορεύει , αλλά και την πολλοίς ύστερον χρό- pora inde futurum multis saiutarem Salvatoris no
νοις γενομένην εκείθεν του Σωτήρος ημών σωτήριον stri adventum . Nam cum omnes declinassent, ne
επιφάνειαν. Πάντων γάρ έκκλινάντων , αναγκαίως cesse erat ut adesset qui peccata dimilleret et libe
έδει λοιπόν παρείναι τον δυνάμενον αφείναι αμαρ rarel. Dicitur autem , 1 ex Sion , » quia ex semine
τίας και σώσαι . « Εκ Σιών και δε , ότι εκ σπέρματος D Israel , el quia ex Sion veniet qui venturus est , ut
'Ισραήλ , και ότι εκ Σιών ήξει• ο ερχόμενος, ώς γέ- scriptum est . « Cum averlerit Dominus captivitatem
γραπται . « Εν τω επιστρέψαι Κύριον την αιχμαλω- plebis sue. Captivitas est voluntarius a scientia et
σίαν του λαού αυτού . υ Αιχμαλωσία εστίν ή από virtule ad ignorantiam el malitiam transilus. ( Ex
γνώσεως και αρετής επι άγνωσίας και κακίαν ακού sullabit Jacob, el lælabitur Israel. » Exsultabit qui
σιος μετάβασις . Ο 'Αγαλλιάσεται Ιακώβ , και ευ actricem affectionum carentiam possidet, lælalur
φρανθήσεται Ισραήλ.ν ' Αγαλλιάσεται μεν ο πρατ autem qui ad cognitionem et contemplationem per
τικήν απάθειαν κτησάμενος ευφραίνεται δε ο γνω venit.
στικής θεωρίας καταξιωθείς.
Του αυτού . Μυρίων επί της οικουμένης ( 19) κυ Ejusdem . Infinitis tolo orbe dominantibus malis,
8. Isa . LVΙΙ , 9. 38 Jacob. v , 15. 30 Luc. Χνιι , 10. 37 Isa. LIS , 20 .
( 14) Εκείνοι μεν επιχαίροντες , etc. Scliede ( 18) " Ηξει εκ Σιών, etc. Schede Grabii , Bar
Grabii. barus.
( 15 ) Ο ευεργετηθείς , etc. Schellie Grabii. (19 ) Μυρίων επί της οικουμένης, etc. Endem
( 16 ) Εί εν τοίς επιτηδεύμασι, etc. Scliede Graliii . scheda Grabii; Hilarius vero tractalu in hunc psal
( 17) Οι λέγοντες , etc. Sclieda Gralii , et Corde mum num . 3, sic verlit :( His igitur ita grassanlibus
rius . malis, et loto orbe dominantibus, conscius Spirilus
1207 EX ORIGENE 1208
Spiritus sanctus conscius ejus qui solus auxilium Α ριευόντων κακών , του μόνου την βοήθειαν ενεγκείν
ferre posset , ait : « Quis dabit ex Sion salutare δυναμένου συναισθόμενον το Πνεύμα το άγιόν φησι :
Israel ? » Neque enim Moyses, nec Elias, nec Isaias « Τις δώσει εκ Σιών το σωτήριον του Ισραήλ ; ου
dederant , nec reliqui prophete : omnia legis opera γάρ Μωϋσής, ουκ 'Ηλίας , ουχ Ησαΐας , ουχ οι λοι
ad quidpiam ejusmodi infirina erant . Opus erat nic ποι των προφητών έδεδώκεισαν πάντα του νόμου
dico , qui cuncta sanare posset, non arle, non opere, τα έργα προς τοιούτον τι ήν ασθενή . Αναγκαίου δε
8ed sermonis virtute. Ηujus adventuor postulat Spi- όντος του ιατρού , του τα πάντα ιάσθαι δυναμένου
ritus sanctus . ου τέχνη και ουκ έργο , αλλά τη του λόγου δυνάμει ,
τούτον ελθείν προσεύχεται το Πνεύμα το άγιον .
Ejusdem . In Veteris Testamenti libris 596 , sa Τού αυτού . Εν τούς της Παλαιάς (20) « το σω
Iutare » vocari Dominum nostrani Jesum Christum τήριον » καλείσθαι τον Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν
elocemur, et proprie • salutaris - nomine per pro- διδασκόμεθα , και κυρίως του σωτηρίου και το όνο
missionem gentibus annuntialus est . Ait enim ματι δι' επαγγελίας τοις έθνεσιν απήγγελται » φησι
Isaias 88 : « Etrevelabit Dominus brachium sanctum γάρ ο Ησαΐας: « Και αποκαλύψει Κύριος τον βρα
suum coram omnibus gentibus, et videbunt omnia χίονα τον άγιον αυτού ενώπιον πάντων των εθνών ,
excelsa terrae salutare Dei nostri . » Et rursum in Β και όψονται πάντα άκρα της γης την σωτηρίαν την
Psalmis dictum est 39 : « Notum fecit Dominus salu
παρά του Θεού ημών . Και πάλιν έν Ψαλμοίς
lare suum , in conspectu gentium revelavit justitiam είρηται · « Εγνώρισε Κύριος το σωτήριον αυτού ,
suam . , Et rursum - : - Ostende nobis, Domine, εναντίον των εθνών απεκάλυψε την δικαιοσύνην αυ .
misericordiam luam , el salutare luum da nobis. » του . » Και πάλιν : « Δείξον ημίν , Κύριε , το έλεός
σου , και το σωτήριόν σου δώης ημίν , και

PSALMUS XIV . ΨΑΛΜΟΣ ΙΔ' .

VERs . 1. Domine, quis habitabil in tabernaculo luo , Κύριε, τις παροικήσει εν τω σκηνώματί σου ;
el quis requiescel in moule sanclo luo ? etc. « Mullum και τις κατασκηνώσει εν τω όρει το αγίω σου ,
incola fuit anima mea " , , alibi dicil , docens mul κ . τ . ε . « Πολλά παρώκησεν (21 ) η ψυχή μου , και
lum incolam esse quempiam , donec veniat in mon
C αλλαχού λέγει, διδάσκων , ότι πολλά τις παροικεί,
lem sanctum Dei ,
έως oύ έλθη εις το άγιον όρος του Θεού .
Ejusdem . Mons sanclus est cognitio Christi , quze Τού αυτού. " Ορος άγιον εστιν (29) η γνώσις του
est rerum quæ acciderunt, speculatio. Montem san Χριστού , ήτις εστί θεωρία των γεγονότων. "Όρος
clum Jerusalem vocal. Sic autem postquam inter άγιον την Ιερουσαλήμ φησιν. Ούτω δε και πυθ6
rogavit , responsum accipil . μενος δέχεται την απόκρισιν.
Vers. 2, 3. Qui ingredilur sine macula, el operalur Πορευόμενος άμωμος, και εργαζόμενος δικαιο
jusliliam , qui loquilur veritalem in corde suo , etc. σύνην · λαλών αλήθειαν εν καρδία αυτού, κ. τ. ε.
Illud , « qui ingreditur sine macula, o imitaberis, si Το , πορευόμενος (23) άμωμος , ζηλώσεις νοήσας
intellexeris quid Abrahamo locutus sit Dominus. το περί 'Αβραάμ, καθάπερ ελάλησεν αυτώ Κύριος . Και
Eadem enim etiam nobis in Scripluris locutus est, ημίν γάρ τα αυτά εν ταις Γραραίς ελάλησεν αγίαις ,
atque si ea intellexerimus et fecerimus, Deum audi και εάν νοήσαντες ποιήσωμεν, ηκούσαμεν Θεού , και
vimus et ambulavimus sicut Iocutus est nobis. « Ει επορεύθημεν καθάπερ ελάλησεν ημίν . « Και έργα
operatur justitiam . » Ad bunc modum etiam dices : ζόμενος δικαιοσύνην. » Περικείμενος τούτω έρείς :
Qui operatur temperantiam , sic et fortitudinem , Εργαζόμενος σωφροσύνην , ομοίως ανδρείαν , ομοίως
prudentiam , pietalen, sapientiam celerasque vir- D φρόνησιν, ομοίως ευσέβειαν , ομοίως σοφίαν , και λοι
lules. Hoc autem est operari etiam terram suam , ut πάς αρετάς. Τούτο δε έστι και το εργάζεσθαι την
panibus salurelur. Caïn vero nedum operelor justi εαυτού γην , επί το πλησθήναι άρτων . Κάϊν δε , δέον
tiam , vel aliquam ex virtutibus, vel terrain suam , εργάζεσθαι δικαιοσύνην , ή τινα των αρετών , ή την
operabalur terram non suam . εαυτού γην , όδε ειργάζετο την γήν ου την έαυτού .
88 Isa . LI1 , 10 . 20 Psal . xcνια , 2. 40 Psal . LXXXIV , 8. 1 Psal . CΧΙΧ , 3.
sanctus ejus qui solus opem ferre possit exclamat : lavit Dominus brachium suum sanclum in conspechut
Quis dabii ex Sion salutare Israel ? Non enim Moyses omnium gentium , el cognoscent omnes fines terre sa
dederal, non Elias, non Isaias , non prophelæ : om lutare Dei nostri. Omnibus igitur gentibus revelatum
nja legis opera adversus lantain morborum peštem est , et ab omnibus cognitum est . Et rursum in Psal.
infirmabantur. Opus eral medico , qui una alque mis Spiritus sanctus exclamat: Canlale Domino
eadem auxilii sui ope languores, non arte, non ope canticum novum , quia mirabilia ſecil. Ostendit Domi
re, (quia quando opus et ars singulis adhibita pro nus salutare suum , in conspectu gentium revelarii
fuisse!?? sed verbi poleslale sanaret. llune requi- justitiam suam . Et rursum : Annuntiate in gentibus
ril Spiritus , » elc. gloriam ejus, et in omnibus populis salutare ejus. Et
(20) 'Εν τοίς της Παλαιάς, etc. Eellem schede rursum : Ostende nobis, Domine, misericordiain
Grabii hunc locuin exhibent ; Wilarius yero ibidem tuam , el salutare luum da nobis. ,
num . 5 , sic reddit : « In Veteris Testamenti libris (21 ) Πολλά παρώκησεν , etc. Schelle Grabii.
salutare Dominum Deum nostrum nuncupari doce (29 ) "Όρος άγιόν εστιν, etc. Erden .
mur, el proprie hoc nornen per pollicitationem gen (23) Τύ, πορευόμενος, etc. Schiede Grabii ae
libus semper indulium est . Ait enim Isaias : Reve Barbarus, partimque Corderius.
 1209 SELECTA IN PSALMOS. PSAL . XV. 1210

Τού αυτού . “Ο κατά τον (24) εντός , φησίν , άν- Α Ejusdem . Qui , inquit, et secundum interiorem
Ορωπον και κατά τον εκτός απηλλαγμένος πάσης hominein ei secundum exteriorem , ab omni malitia
κακίας και μώμου παντός , πάσαν δε αρετήν μετιών. el labe alienus est , et omnem virtutem asseculus, is
est qui ingreditur sine macula el operatur justi
tiam.
"Ος ουκ έδόλωσεν εν γλώσση αυτού , ουδε l'ers. 3. Qui non egit dolum in lingua sua , nec
εποίησε το πλησίον αυτού κακόν , κ . τ . ε . Ως fecit proximo suo malum, etc. Sicutfaciunt ministri
και οι διάκονος (25) του Σατανά , ότε μετασχηματί- Satana , quando transformanlur in nministros justi
ζονται ως διάκονοι δικαιοσύνης. « Και ουκ εποίησε tiæ. « Nec fecit proximo suo malum . , Nisi omnes
το πλησίον αυτού κακόν . ) Εάν μή πάντες άνθρω bomines sint proximi, non vetat hoc loco malum
ποι ώσι πλησίον, ουκ απαγορεύει η λέξις ποιείν τοίς jis fieri qui non sunt proximi . Idem dicendum el de
μή πλησίον κακόν. Το δ' όμοιον και επί του , « Ο his : « Qui jurat proximo suo , et non decipit. Et
ομνύων τώ πλησίον αυτού , και ουκ αθετών. Και opprobrium non accepit adversus proxi :nos suos . 1
ονειδισμόν ουκ έλαβεν επί τους έγγιστα αυτού . » "Ο 597 Qui inculpale vivit , opprobria non accipit ad .
ανεπιλή πτως βιους ονειδισμούς ου λαμβάνει επί versus proximos suos. Qui in proximi calamitale
τους έγγιστα αυτού · και εν συμφορά του πλησίον Β non exasperat , nec letatur le alieno lapsu, sed con :
μη επικερτομήσας , μηδέ επιχαρείς πτώματι άλλο dolet . Vel , qui non exprobral proximo quemadmo
τρία, αλλά συναλγών · ή ο μη ονειδίσας τον έγγιστα , dum exprobravit Pharisæus publicano, vel qui ob
ως ο Φαρισαίος τον τελώνην, ή ο μη ονειδισθείς επί proximum non accepit opprobriuτη, quemadmodum
τοίς έγγιστα, ώς ο Ηλεί επί τοίς τέκνοις , ή και Jleli ob filios suos , vel etiam simpliciter, qui incul-,
Απλώς ο ανεπιλέπτως βιούς. pale vixit .

ΨΑΛΜΟΣ ΙΕ' . PSALMUS XV.

Φύλαξόν με , Κύριε , ότι επί σοι ήλπισα . Είπα
τω Κυρίω· Κύριός μου εί σύ, ότι τών αγαθών μου ου
χρείαν έχεις, κ. τ. ε . Ως πολεμίων ( 26) επικειμέ
νων λέγει · « Φύλαξόν με . » Ιησούς δε εν τω προφήτης
C ail : « Conserva me . o Jesus autem apud proplue
λέγει: "Ο επί τω Κυρίω ελπίζων και επί μηδενί άλλο,
φυλάσσεται υπ ' αυτού . Ουδείς δε αμαρτάνων δύναται
επαληθεύσαι τη φωνή . Δούλος γάρ ών ής ποιεί αμαρ
τίας, ου δύναται δουλεύειν Θεώ. Ο δε τώ πραττικό
και θεωρητω βίω στήσας στήλην βοά : « Είπα τω
Κυρίω· Κύριός μου εί σύ · και εκ των σων δομάτων
προσάγω σου δώρα , ουχ ώς ενδεεί . Ουδείς γάρ των
αιρετικών τούτο λέγων αληθεύσει . Ου μόνον δε επί
των αισθητως προσαγομένων, αλλά και πνευματικώς ,
προσενεκτέα η φωνή . Κάνι γάρ αρετάς ιερουργώμεν:
κάν τα εαυτών σώματα διά παντελούς σωφροσύνης,
ίσμεν , ότι δέχεται τούτο ο Θεός ουκ εις ιδίαν ωφέ
λειαν, αλλ ' όπως ημίν δω τα εξ ουρανού αγαθά αι
τουσιν αυτά .
D lestia bona conſerat.
Τού αυτού. Ει αγαθά πάσαι αρεται (97) , χρήζει
δε ή γνώσις των αρετών , πάντων άραχρήζει τών άγα-
θών ή γνώσις. Και μήποτε αγαθά είρηται τα μέσα , ών
ή δικαία χρήσις ημάς αγαθούς και ου τον Θεόν έρ-
γάζεται . « Εί » γάρ τα αγαθά, και φησίν Ιώβ , και έδε
ξάμεθα εκ χειρός Κυρίου , τα κακά ουχ υπoίσομεν ; »
'Ενταύθα γαρ αγαθά τα υπάρχοντα ώνόμασεν , άπερ
παρά την χρήσιν την καλήν γίνεται αγαθά .
Τοις αγίοις τοις εν τη γή αυτού έθαυμάστωσε
πάντα τα θελήματα αυτού εν αυτοίς . Eπληθύν
θησαν αι ασθένειαι αυτών, μετά ταύτα ετάχυναν,
κ . τ . ε . Ο αμαρτωλός ( 28) έξω της γης έστι του
» Job . 1 , 10.
(24) Ο κατά τον, etc. Codles Anglicanus .
(25) Ως και οι διάκονοι , etc. alex Coistinianas .
(26) Ως πολεμίων , etc. Corderius , et codes
Coislinianiis.
(27) El αγαθά πάσαι αρεται , etc. Sciela Grabii .
VeRs . 1 , 2. Conserva me, Domine, quoniam speravi in
le . Dixi Domino : Deus meus es tu , quoniam bonorum
meorum non eyes , elc. Tanquam inimicis instantibus
lam dicit : Qui in Domino, nec in ullo alio sperat,
custoditur ab illo. Al nullus peccator vere hanc vo
cem pronuntiare polest . Cum enim servus sit ejus
quod ſacit, peccali , non potest Deo servire . Is aulem
qui practice el contemplativæ vitæ columnam ere
xit , clamat : « Dixi Domino : Deus meus es lu ; » el
de donis luis munera tibi offero , non tanquam in
digenti. Nemo enim hereticorum hoc dicens, verum
proferet . Non solum autem hoc de sensibilibus, sed
etiam de spiritalibus oblationibus pronuntiandum
esi . Nam licei sacrilicium virtutum oblulerimus, li
cel corpora nostra per omnimodam continentiam
sacrificaverimus, scimus id non propier suam utili
talem Deum accipere , sed ut nobis petentibus cce
Ejusdem . Si inter bona sunt omnes virtutes, et
scientia indigel virtutilus , onibus cerle bonis in
diget scientia . Ει vide ne cerle hic dicta sint bona
edia quoruin justa possessio nos justos et non
Deum justum reddit. « Si cnim bona, inquit Job ,
suscepimus de manu Domini, mala non sustinebi.
mus ? , ubi bonorum nomine vocavit facultates quæ
ex bono usu fiuni bonæ.
Vers . 3, 4. Sanclis qui sunt in lerra ejus miriſ
cavil omnes voluntates suas in eis . Muliiplicatæ sunt
infirmilales eorum , postea accelerarerunt , etc. Pec
calor esl extra lerram Dei , ut cui non ostendit mi
(28) Ο αμαρτωλός , etc. Initium Ioalbet Corde
rius usque ad Inec veria : ζητήσεις ει ούτοι . Reli
qua Origeni tribuit codex Coislinianus, quæ Eusebio
ci Thcodoro ascribit Daniel Barbarus .
 1211 EX ORIGENE 1212
rabilia . Christus autem de viris perfectis qui se ipsi ΑΘεού , και ουκ έδειξεν τα θαυμάσια . Ο Χριστός δε περί
conformarunt, dicel : Omnes voluntales meæ in eis των κατ' αυτόν με μορφωμένων τελείων έρεί: Πάντα
sunt. Et multiplicatæ quidem sunt infirmilales eo τα θελήματά μου εν αυτοίς. Και έπληθύνθησαν μεν
rum qui ex gentibus erant, sed acceleraverunt, per αι ασθένειας των από των εθνών : ετάχυναν δε τη
penitentiam resipiscenles. Quieres vero an i juxta μετανοία μεταβάλλοντες. Ζητήσεις δε ει ούτοι κατά
aliquem sensum sancti aliquando fuerint in terra τινα εκδοχήν άγιοι ποτε ήσαν εν τη γη του Θεού οί
Dei liabitantes , priusquam multiplicate sint iniqui- κούντες, πρίν πληθυνθήναι τας ανομίας αυτών ή
Lales eorum ; vel quidam eorum Israel sint, in qui τινες αυτών ο Ισραήλ εισιν , εν οίς ήν ποτε τα θε
bus erant aliquando voluntales Dei ; vel sic sancti λήματα του Θεού · ή ούτως εν ουρανώ οι άγιοι το
qui in 598 calo conversationem habend, in terra πολίτευμα έχοντες επί της γης αυτού διατρίβουσιν,
cjus versentur , licet adhuc simt in hac terra . Volun κάν έτι ώσιν εν ταύτη τη γη . Θελήματα δε Θεού αι
lales Dei singule sunt virlules, ut liquet ex his * 3 : κατ' είδος αρεται , ώς εν τω: « Εύρος Δαυίδ τον του
~ loveni David Gilium Jesse , virum secundum cor Ιεσσαί άνδρα κατά την καρδίαν μου , ός ποιήσει
meum , qui faciet omnes voluntates meas , y las mi πάντα τα θελήματά μου . Ο Ταύτα θαυμαστοι ο Θεός
riſicat Deus in sanctis suis, qui melius quam reliqui εν τοις αγίοις αυτού των λοιπών ανθρώπων άμεινεν
Inomines virtutes exercent . Incomparabiliter enin B ασκούσι τας αρετάς: ασυγκρίτως γάρ υπερέσχον
fortitudine præcellebant apostoli , prophetæ el mar κατά μέν ανδρείαν απόστολοί τε , προφήται και μάρ
lyres , coulinentia vero Joseph et Susanna, cete τυρες , κατά δε σωφροσύνην Ιωσήφ και Σωσάννα,
risque virlulibus similiter. Sic aulem quis mirifi και κατά τας ετέρας ομοίως . Ούτω δε τις θαυμαστω
calis, propriam erubescit infirmitatem , quippe qui θείς αισχύνεται της ιδίας ασθενείας, πολύ της θείας
multum a Dei fortitudine abesse se sential. Verum ισχύος απολειπόμενος. Αι δε ασθένειαι, μέχρι του
ejusmodiinfirmitates,in ipsis, donec eas agnoverint, εννοήσαι μόνον αυτάς παραμένουσαι, ταχέως απίασε
manentes , cilo abeunt, propterea quod viri sancti διά το ενδυναμούσθαι τους αγίους υπό Χριστού λέ
a Christo conſorlenlur dicentes ** ; - In Deo facie γοντας : « Εν τω Θεώ ποιήσομεν δύναμιν .
mus virtutem . )
Vers. 4. Non congregabo conventicula eorum de Ου μη συναγάγω τάς συναγωγάς αυτών εξ α
sanguinibus , nec nmenmor ero nominum eorum per la- μάτων» ουδε μη μνησθω των ονομάτων αυτών
bia mea , elc. Manifesté hæc dicit præstantior mul δια χειλέων μου , κ . τ. ε . "Αντικρυς μείζονος (29)
tis nec alius quam Christus , qui cuno congregal , παρά τους πολλούς αι φωναι, και ουκ άλλου η Χρι
που congregal conventicula de sanguinibus , nec me- c στους ούτος γάρ συνάγων ου συνάγει εξ αιμάτων
mor est nominum adbuc ex sanguinibus. Vel sic : συναγωγάς , ουδέ μέμνηται ονομάτων έτι εξ αιμάτων .
Non quemadmodum Græci et Judæi , ita ego libabo " Η ούτως : Ουχ ώς " Ελληνες και οι Ιουδαίοι , κάγώ
libamina de sanguinibus. Sic enim alius interpres σπείσω τας σπονδάς εξ αιμάτων . Ούτω γαρ έτερος
habel : Non libabo libamina eorum de sanguini. ήρμήνευσεν· ι ου σπείσω τας σπονδάς αυτών εξ αι
: «
bus, sed nova tralan mysteria omnibus et sacri- μάτων, και άλλα παραδώσω καινά μυστήρια πάσι και
ficium incruentum , neque velera illorum nomina θυσίαν αναίμακτον· αλλ ' ουδε μνησθήσομαι των πα
memorabo . Dicebantur enim profani et idolotliyia , λαιών ονομάτων αυτών ελέγοντο γάρ βέβηλοι και
sed elliciam ut audiant pii ac sancti . Vel sic : Non είδωλοθύται » αλλά δώσω αυτούς ακούειν οι ευσεβείς
absoluie dicit se non congregaturum conventicula και άγιοι . " Η και ούτως : Ού καθάπαξ λέγει μή συν
eorum , sed • de sanguinilus ; neque absolute ait αξειν τας συναγωγάς αυτών , αλλ'«εξ αιμάτων: ουδε
se nominum eorum non memorem fore, sed « per
μη μνησθήναι των ονομάτων αυτών απολελυμένως,
labia . , Forle igitur quia sunt nonnulli qui congre αλλ' ήιδιά χειλέων . » Μήποτ ' ούν επεί εισί τινες συν
gant conventicula de sanguine quem effundunt, vul άγοντες συναγωγάς εξ αιμάτων εκχέοντες αυτά διά
nerando eos quos congregant, ipse juvando, atil po του βλάπτειν τους συναγομένους, αυτός ωφελών ,
tius vivificando convocados , non ex sanguinibus , sed D μάλλον δε ζωοποιών τους προκαλουμένους, ουκ εξ
ex immortalitate illos congregat , memor nominum αιμάτων, αλλ' εκ της αθανασίας συνάγει αυτούς , των
eorum , non superficie lenus, sed intimo affectu , ne προσηγοριών αυτών μεμνημένος ουκ εξ επιπολής ,
que prolatione, sed profundo intellectu . Vel sic : Li . αλλ' εκ διαθέσεως βάθος εχούσης , και ου προφορά ,
cel multi interfecti fuerint sancti , verumtamen non αλλά βαθεία νοήσει. "Ή : Εί και πολλοί απεκτάνθησαν
in horum sanguinibus , sed uno Christi agni san άγιοι, αλλά ούκ εν τούτων τοις αιμασιν αι συναγω
gline cælus congregantur. γαι , αλλά το ένι Χριστού του αμνού .
VeRs . 5. Dominus pars hæreditatis meæ el calicis Κύριος μερίς της κληρονομίας μου και του πο
mei : Tues qui restilues hæreditatem meam mihi , etc. τηρίου μου· συ ει ο αποκαθιστών της κληρονο
43 Acl. XIII , 22 . * Psal . LIX , 14.

(99) "Αντικρυς μείζονος , etc. Colex Roe , el

Coislinianus, partinique Corilerius, plurima quoad yel, etc. Didynio tribuit Barbarus , at Corderius
sensuin habet Eusebius; posteriorem autem parlein Origenis quoque nomine nonnulla es his inscri
ab iis verbis : "Η και ούτως : Ου καθάπαξ λέ psil.
 1213 SELECTA IN PSALMOS . – PSAL. XV . 1214
μίαν μου έμοί , κ . τ . ε . Κληρονομία φύσεως (50) A lacreditas nature ratione ulentis est preteritorum
λογικής εστιν η θεωρία των γεγονότων και των γε el futurorum sæculorum contemplatio ; hæreditas
νησομένων αιώνων • κληρονομία δε Χριστού και γνώσεις vero Christi est cognitio Dei . Hoc dicit Christus ut
του Θεού . Ως αρχιερεύς ταυτά φησιν ο Χριστός , ού summus sacerdos , cujus pars Dominus est . Si pars
μερίς Κύριος . Eί μερίς ποτηρίου Κύριος, ή ούτινος calicis est Dominus , vel is cujus est Dominus , he
ο Κύριος , Χριστού μερίς μέν της κληρονομίας και Πα reditatis quidern Christi pars que ab ipso 599 non
τήρ , η μείνασα αυτό λοιπόν δε της κληρονομίας και divellitur, est Paler ; residua autem hereditatis pars
αποκαθιστάμενος αυτό λαός από του Θεού . Δύναται est populus qui ei a Patre restituitur. Potest autem
δε περί του Πατρός αμφότερα λέγεσθαι , και το είναι de Palre utrumque dici , ipsumque esse qui sibi re
αυτόν αποκαθιστάντα κληρονομίαν εαυτό μετά την stituit hæreditalem , postquam illa spolialus est . Vel
κένωσιν . "Η : Υπερτας διαθέσει τον κόσμον , τίνα sic : Cum le supra mundum affectu extuleris, quam
σχής μερίδα πλήν του Κυρίου ; Του γάρ πάσιν απο . nam habebis partem , nisi Dominum ? Ejus enim qui
τασσομένου το λέγειν · « Μερίς μου ο Θεός εις τον omnibus nuntium remisit , est dicere : « Pars mea
αιώνα . » Γίνεται δε και άρτος ο Κύριος , παρέχων δι Deus in æternum . , Fil autem eliam panis Domi
δασκαλίαν, και στηρίζων του εσθίοντος την καρδίαν : nus , exhibens doctrinam , el confirmans cor man
ποτήριον δε κατά θεωρίας της αληθείας, παρέχον ευ- Β ducantis ; calix vero secundum contemplationem
φροσύνην της γνώσεως τω διά συγκαταθέσεως πί veritatis , præbens lætitiam scientiae illi qui ex affe
ναντι. Χορηγεί δε τούτο άμπελος η αληθινή , ως τον clu bibit . Calicem bunc propinal vilis vera , ut qui
πιόντα λέγειν χαριστηρίως: « Έδωκας ευφροσύνην bibit , cum gratiarum aclione dical : Dedisti Ieli
εις την καρδίαν μου . ) ljam in corde meo . )
Σχοινία επέπεσάν μοι εν τοίς κα...λίστοις , και Vers . 6. Funes ceciderunt mihi in præclaris, el
γάρ ή κληρονομία μου καλλίστη μοι εστίν, κ . τ . ε . enim hæreditas mea præclara est mihi , elc . Si ſunis
Ει το σχοινίον (31) μέτρον εστί, πώς γέγραπται εν mensura est , quomodo scriplum est in Evangelio
τώ κατά Ιωάννην Ευαγγελίω: Ου γαρ εκ μέτρου secundum Joannem : Non enim ex mensura dat
δίδωσιν ο Θεός το πνεύμα και και το, « Εκχεώ από του Deus spiritum , ) et illud 46 : « Effundam de spirilu
πνεύματός μου ; ) " Η τάχα το μέτρον ού προς αυτήν meo ? , Vel forle mensura non propter ipsam scien
την γνώσιν ονομάζεται , αλλά παρά τον υποδεχόμενον, liam nominatur , sed propter eum qui illam susci
το μή είναι αυτός μείζονος δεκτικόν . Και γάρ ο υετός pit, quod nempe majoris non sit capax . Etenim ipsa
αυτός μεν άμετρός έστι , μετρείται δε εν τοις υποδε pluvia mensuram excedit , metiuntur tamen eam
χομένοις αυτόν αγγείοις. Έκληροδοτήθη δε μοι , φη- c Vasa in quibus recipitur. Milli autem , inquit ,
σιν , ώσπερ εκ μέτρου γή ή και αρκούμαι , και διά ceu in mensura hæreditas terræ , qua contentus
των καλλίστων μου , του τε Ιησού και του Χάλεβ . sum , dala esl per præclaros meos Jesum et Cha
leb.
Τού αυτού . Ούτως εγενήθη ( 32 ) σχοίνισμα κληρο Ejusdem . Sic factus est.funiculus hereditatis ejus
νομίας αυτου Ισραήλ . Ευδοκών δε τη ιδία κληρονο- Israel . Sibi autem complacens in propria heredi
μία, ως κρατίστη , ταυτά φησι . tale ut præclara , hæc ait .
Ευλογήσω τον Κύριον τον συνετίσαντά με : έτι Vers . 7. Benedicanı Dominum qui tribuit mihi in
δε και έως νυκτός έπαίδευσάν με οι νεαροί μου, tellectum : insuper el usque ad noclem increpuerunt
κ . τ . ε . Ευλογεί τις τον Κύριον (33) φαντασίας εγγε me renes mei, etc. Benedicit aliquis Dominum , cum
νομένης τα νώ . Από προσώπου γαρ αυτού γνώσις ejus menti species ingeritur. A facie enim ipsius
και σύνεσις. Ούτω τον τας εντολάς τηρούντα συνετί scientia et intellectus. Sic ei qui custodit mandala
ζει ο Κύριος. Περί νεφρών δε λέγει , των συν τη ejus intellectum tribuit Deus . De renibus autem Io
καρδία ονομαζομένων εν τω · « Έτάζων καρδίας quitur , qui una cum corde nominantur his ver
και νεφρούς ο Θεός , και ούτοι , τελειωθέντες διά νοή bis 67 : « Scrulans corda et renes Deus. , li cum
σεως, παιδεύουσι τον εφιστάνοντα , φώς παρέχοντες D perfecti fuerint intelligentia, erudiunt allendentem,
γνώσεως , μέχρι λυθή της άγνοίας ή νύξ. Ει δε δηλοί el lumen scientiæ præbent, donec ignorantiæ nox
και τα βαθύτερα των νοημάτων ή νυξ , καθο λόγος dissolvatur. Quod si per noclem etiam profundiores
είρηται σκοτεινός ο μυστικός, φανερόν , ότι έως ταύ cogitationes designantur , qua significatione mysti
της παιδεύουσι της νυκτός οι νεφροί , τα απόκρυφα cus sermo vocatur obscurus , liquet ad hanc usque
και αινιγματώδη σαφηνίζοντες. Μετείληπται δε από noclem renes erudire, cum occulla et abdila decla
των νεφρών, εν οίς γοναι και σπερματικαι δυνάμεις rant. Metaphora autem ducta est a renibus quibus
συνίστανται , τοις γεννητικούς χορηγούσαι πόροις . seinina el seminales vires insunt, quæ vasis genera
Kάν τη ψυχή τοίνυν εστι νοήματά τινα τους σπέρμα tioni aplis inserviunt. Sunt igitur etiam in anima
σιν ανάλογα, κατά τα ένδον γεννήματα έν άγαθαίς sensus quidam qui seminibus quadam ratione com
0 Joan . ΧΧΧΙΙ , 34. •6 Jocl. 11 , 28. 47 Psal . VΙΙ , 10.

(30) Κληρονομία φύσεως , etc. Scliede Grabii , (32) Ούτως εγενήθη , etc. Corderius .
partimque Barbarus , el Corderins. (33 ) Εύλογεί τις τον Κύριον , etc. Codex Roe ,
( 31) Ει το σχοινίον, etc. Sclielle Grabii , Barb:- Barbarus.
rus.
1915 EX ORIGENE 196
parantur , et quorum fetus in interiore homine sun ! A πράξεσι και θεωρίαις αληθιναΐς . Και οι αισθητοι δε
reclæ actiones et contemplationes veræ . Sensiles νεφροί παιδεύουσι τον άκραν έχοντα σωφροσύνην ,
etiam renes erudiunt euin qui ad suinmam per έως και της νυκτός επεχόμενοι σώφρονος λογισμού
venit temperantiam , et usque ad noctem prohi- τάς σωματικές εκρεϊν γονάς .
bent ne e casia cogitatione corporea eſlluant se
mina .
600 Vers. 9. Propter hoc lætatum est cor meum , Διά τούτο ηυφράνθη η καρδία μου , και ήγαί
el ensultavit lingua mea, etc. Cor pro meute posuit . λιάσατο η γλώσσα μου , κ. τ. ε . Αντί του , ο νους
Sumil eniin Scriptura siepe cor pro mente , juxta μου (34) . "Έθος γάρ τη θεία Γραφή αντί του νου
illud ** : « Corde creditur ad justitiam , ore autem την καρδίαν λαμβάνειν , κατά το, « Καρδία πιστεύ
confessio fit ad salutem . » Mens est que creiit , εται εις δικαιοσύνην, στόματι δε ομολογείται εις σω
quic el verba dijudical secunduin Job. Linguam hoc τηρίαν . Νούς δέ έστιν ο πιστεύων , όστις και δήματα
loco Spiritus sancti gratiam dicit . « Gloria enim διακρίνει κατά τον Ιώβ . Γλώσσαν δε νύν το χάρισμα
niea , inquit *9 , el exaltans capul meum , ) ad Domi του αγίου Πνεύματος λέγει . « Δόξα γάρ « μου , και
num . « Dominus autem spiritus est , juxta Aposto φησί , « και υψών την κεφαλήν μου και προς τον Κύ
lum 50. Litlalus sum , inquit, propler spem exsur B ριον . Ο δε ο Κύριος το πνεύμα εστι και κατά τον 'Aπό
gendi tertia die. Exsullal enim lingua tanquain ani. στολον . Ηυφράνθην, φησί , τη ελπίδι της μετά τρίτην
mnata , et lætatur loquendo , el alios exsullare facil. ημέραν αναστάσεως. 'Αγάλλεται γαρ η γλώσσα ως
( Insuper el caro mea requiescet in spe . ; Caro έμψυχος και χαίρεται λέγουσα , και ετέρους ποιεί
mea , pro vila mea . Sic el Job ait 81 : « Pelle el αγάλλεσθαι . « "Έτι δε και η σάρξ μου κατασκηνώσει
carne vesiisti me . , επ' ελπίδι . Η σάρξ μου , αντί του , η εμψύχωσις
μου . Ούτω και Ιώβ φησι Σάρκα με και κρέας
ενέδυσας . )
VeRs. 10. Nec dabis sanctum luum videre corru Ουδε δώσεις τον όσιόν σου ιδείν διαρθοράν ,
plionem , etc. Ad Christum refert hoc Petrus in κ. τ . ε . Τούτο Πέτρος εν ταις Πράξεσι ( 55) των
Actibus apostolorum 52. poopáv Christus recepit αποστόλωνείς Χριστόν λαμβάνει . Φθοράν ο Χριστός τω
ipso corpore , quemadmoduin Psalmista ait , φθοράν σώματι κατεδέξατο , καθώς και ο Μελωδός φησι , φθο
mortis recipiens . A διαφθορά , id est corruptione, ράν θανάτου καταδεξάμενος . Διαφθοράς ετήρησας
servasti corpus tuum , quod διαφθοράς el καταφθοράς το σώμα σου άγευστον . Ου μην διαφθοράν ή καταφθο
expers fuil. ølopé lit cum plagie el vulnera inſe ραν υπέστη . "Έστι δε φθορά μέν πληγαν και τρώσεις,
C
runtur , διαφθορά vero cum corpus per se dissol διαφθορά δε το δήσαι κατ' αυτόν το σώμα διαρροή
vilur ci in elementa quibus constat abil ; xata ναι τε και εις έκαστον των στοιχείων εξ ών έστιν ,
quopó autem cum natura a natura læditur , ut αποπεμφθήναι: καταφθορά δε το παθείν φύσιν υπό
Jana a lineis , caro , frumentum et ligiium a Ver φύσεως, ώς έριον υπό σητος , σάρκα, σίτον και ξύλον
nibus. υπό σκωλήκων .

EX COMMENTARIIS ORIGENIS IN PSALMUM XV .

VeRs. 9. Insuder el caro mea requiescel in spe . Dominus Jesus Christus bæc dicit, cujus primo caro re
quievit in spe . Crucilixus enim primogenitus ex mortuis facilis , et post resurrectionem assumptus in cæ
lum, secum lerrenum corpus evexit , ita ut terrerentur et obstupescerent virtules cælestes videntes carnem
ascendentem in cælum . De Elia enim scriptum est , quia quasi in cælum assumplus est : et de Enoch ,
quia translatus cst : non tamen dictum est , quia ascendit in cælum . Offendatur qui vult ex nostro ser
mone : ego autem cum omni fiducia assevero , quia sicul primogenitus ex mortuis est Christus, ita primis
carnem evexit ad cælum . Denique novilale ipsa perterrentur cælesies virtutes, quia quod nunquam vi
derant ante , nunc tandem videbant carnem ascendisse in cælum : el propierea dicunt * 3 : « Quis est iste
qui venitde Edon ?, id est a lerrigenis. « Rubor vestimentorum ejus ex Bosor. » Videbant enim vestigia
vulnerum in corpore ejus ex Bosor , id est in carne suscepta. El post pauca : llæc propter illud quod di
ctum est, quoniam e caro mea requiescel in spe. , In qua spe ? Non solun quia ex mortuis resurgit (pa
rum enim boc est) , sed in ea spe requiescit, quod assumpla est in cælum (36) .

PSALMUS XVI . D ΨΑΛΜΟΣ I '.

Vers . 1. Exaudi , Domine , justitiam meam , in - Εισάκουσον, Κύριε , της δικαιοσύνης μου, πρέ
lende deprecationem meam .. duribus percipe oratio. σχες τη δεήσει μου. Ενώτισαι την προσευχήν
48 Ron. Χ , 10. 49 Psal . 1 , 4. 8o II Cor , Πι , 17 . 31 Job. Χ , 11 . 82 Act. I , 27. 53 Isa . LXIII , 1 .
( 31 ) 'Αντί του , ο νους μου , etc. Schele Gralbii , schmile, Barbarus .
Barbirlis ( 36) Exslat hoc fragmentum in Apologia Pam
(5 ) Τούτο Πέτρος εν ταις Πράξεσι , etc. Ειdern phili martyris pro Origene..

T
12i7 SELECTA IN PSALMOS . PSAL . XVI . 1218

μου ούκ εν χείλεσι δολίοις, κ . τ. ε . Πάς ο δίκαιος(57) Anem meam non in labiis dolosis , etc. 601 Omnis
δουλος δικαιοσύνης εστίν · ο δε Θεός μόνος δίκαιος justus servus est justitiae : Deus autem solus justus ,
Δεσπότης δικαιοσύνης. Ο Δαυίδ ούν, συνειδώς εαυτόν Dominus est justitiæ . David itaque cum se omnis
καθαρεύειν από παντός δόλου , μετά της προς Θεόν doli experlem sentirel , cum fiducia ad Deum hæc
παρρησίας ταύτα λέγει ευχόμενος . dicit precando.
Εκ προσώπου σου το κρίμα μου εξέλθοι, κ. τ.έ. Vers . 2. De vultu luo judicium meum prodeat,
Εί πάσαν την κρίσιν (38) δέδωκεν ο Πατήρ τω Υιό , etc. Si Paler omne judicium dedit Filio , de vullu
εκ προσώπου δε αυτού το κρίμα εξέρχεται, εκ του ejus judicium prodil, videlicet ex Filio. Inugo
Υιού άρα: εικών γάρ έστι του Πατρός ο Χριστός . enim Patris Christus est .
Τού αυτού . « Επείπερ και πιστεύων (59) εις εμέ , και Ejusdem . « Quoniam qui credit in me, , ait Domi
φησίν ο Κύριος, « ου κρίνεται, και του πιστεύοντος το nus ** , « non judicatur, ) credentis judicium exil de
κρίμα εξέρχεται εκ προσώπου του Θεού . vultu Dei ,
Οι οφθαλμοί μου ιδέτωσαν ευθύτητας, κ. τ. ε . Oculi mei videant æquilales , elc. De restitutione
Περί της αποκαταστάσεως (40) του παντός εύχεται , universorum precatur, ut nulla amplius sit oi
ένα μηκέτι ή σκολιότης , πλαγίως τους αμαρτάνουσι quitas . Deus etiam oblique cum per caloribus agiι.
πορευομένου του Θεού . B
Εδοκίμασας την καρδίαν μου, επεσκέψω νυ Vers. 3, 4. Probasli cor meum et visitasti nocte ;
κτός· έπύρωσάς με , και ουχ ευρέθη εν εμοί άδι igne me eraminasli, el non est inventa in me iniqui
κία . "Όπως αν μη λαλήση το στόμα μου τα έργα tas . Ut non loqualur os meum opera hominum : pro
των ανθρώπων · διά τους λόγους των χειλέων σου pler verba labiorum tuorum ego custodivi vins du
εγώ εφύλαξα δδους σκληράς, κ. τ. ε. Σημειω ras, elc. Notandum est 'hoc verbum , « visitasli , .
τέον ( 41 ) το , έπεσκέψω , και ουκ επί κολάσεων κεί non de suppliciis dictum esse. Rursus sciendum
μενον . Πάλιν ιστέον , ότι εναντίως ο διάβολος πυροί est , diaboluni contrario prorsus modo igne exami
τω Θεώ . Θεός δε πυρών, ήτοι την προϋπάρχουσαν nare. Cum enim Deus igne examinal, utique repe
ευρίσκει αδικίαν , ή επεί ού προϋπάρχει , ουχ εύρίσκει . rit præexsistentem malitiani, vel quia non præex
• Τα έργα των ανθρώπων και αντί του « περί των sistit, non reperit. Dixit aulem e opera hominum , »
έργων των ανθρώπων . ) " Η έργα των ανθρώπων εί pro , « de operibus hominum . , Vel opera hominum
σιν οι μή θείοι λόγοι, ούς άνθρωποι ταϊς ιδίαις επι sunt sermones minime divivi, quos homines pro
νοίαις ειργάσαντο. priis cogitationibus commenti sunt.
Του αυτού. Νύκτα την θλίψιν (42 ) λέγει , εν ή σκο Ejusdem , Noctem tribulationem dicit in qua ob
τίζεται η ψυχή . Δοκιμάζεται τις γενναίως υπομένων C tenebratur anima . Proliatur quis , cum forti animo
τα δυσχερή . Νύκτα δε ώνόμασε τα δυσχερή διά το εξ fert dura . Noctis autem nonuine appellavit dura
αθυμίας σκότος. " Η νυκτός εμνήσθη , επειδή εν νυκτί propler lenebras quas desperatio offundit. Vel no .
καθεύδοντα ελών υποχείριον τον Σαούλ περιέσωσεν , clem memoravit, quia Saulem quem in nocle dor
ώ μόνον αυτός ουκ ανελών, αλλά και τους ανελεϊν mientem ceperat , incolumem servavit , cum non
βουλομένους κωλύσας, bolum ipse non occidit, sed alios qui eum occidere
volebant, probibuit.
Τού αυτού . « Εισέλθετε διά της στενής (43) πύ Ejusdem . Intrale per anguslam porlam et ar.
λης και τεθλιμμένης οδού , και τουτέστι της πραττικής , clam viam "s, , boc est actricem , quæ, etsi nunc de
ήτις, ει και νυν οδύνης και ου χαράς, αλλ' ύστερον loris et non lielitiæ plena est, al postea juşliliæ
Sructus feret iis qui in ea exercitati fuerint.
καρπών δικαιοσύνης γίνεται πρόξενος τοίς δι' αυτής
γεγυμνασμένοις.
Εγώ εκέκραξα , ότι επήκουσάς μου , ο Θεός . Κ.Αϊ Vers . 6 , 7. Ego clamavi quoniam exaudisti me,
γον το ούς σου έμοι , και εισάκουσον των ρη Deus . Inclina aurem luam mihi, el exaudi verba
μάτων μου . Θαυμάστωσον τα ελέη σου , και σώζων Ο mea . Mirifica misericordias tuus , qui salos facis
τους ελπίζοντας επί σε, κ. τ . ε . "Ωσπερ επακου speranles in le, elc . Tanquam exiuditi priusquası
σθέντες (44) πρίν εύξασθαι ευχόμενοι κεκράγαμεν. oraremus, precando clainavimus. Vel si bonum est
" Η ει καλόν το κεκραγέναι μή μικρά και ευκαταφρό- clamare, non parva neque vilia , sed magna postin
νητα λέγειν, αλλά μεγάλα ευξάμενοι και επιτυχόντες, Jantes el obtinenles, clamavimus quando sic clima
κεκράγαμεν ότε ούτω κεκράγαμεν . Πολλοί δε έλεοι γί vimus .' Fiunt autem plurimæ misericordiæ Dei ,
νονται Θεού , διά το ακολουθία τινί ανθρωπίνη συμ qur, quia humana quadam consequentia contingunt,
βαίνειν , ου θαυμαστούμεναι υπό του ποιoύντος αυ 602 non mirificantur ab eo qui illas facit. Pau
8. Joall. II , 18. 88 Matth . Ι . 15 .
( 57) Πάς ο δίκαιος, etc. Cordlerius , et scledge (41) Σημειωτέον το, etc. Corlerius.
Granii. ( 42) Νύκτα την θλίψιν, etc. Schedie Grabii .
(38) Ει πάσαν την κρίσιν» , είr . Schedae Grabii ( 43 ) Εισέλθετε διά της στενής , etc. Eetlerm
Origeni tribuunt ,ο Corderi us
(39 ) Επείπερ πιστεύωνEusebio .
, etc. Codex IKoe. schiedæ ; similia fere habei Barbarus.
( 40) Περί της αποκαταστάσεως , etc. Codex ( 44 ) "Ωσπερ επακουσθέντες , etc. Codes Roe,
Rue. partimque Corderius ,
1219 EX ORIGETE 19 20

cm sunt que nmirificantur , quando en nmirabili quo- Λ τους . Όλίγο: δέ εισιν οι θαυμαστούμενοι , ότε εκ του
dam ac prodigioso modo accidunt : exemplo sint ii παραδόξου και τεραστίως γίνονται· οίον έστωσαν οι
qui misericorditer a febribus vel lepra liberati sunt. ελεούμενοι , οι πυρετών και λέπρας ελευθερούμενο .
Si medicinæ via curati fuerint, a Deo quidem mi Ούτοι δε ει μεν οδό ιατρικής θεραπεύοιντο, ελεήθη,
sericordiam consecuti sunt, non tamen ipsius mi σαν μέν υπό Θεού , ου μέν θαυμαστούντος τους ελέους
sericordia in eis miriſicata est ; si vero laclu Jesu εαυτού αυτοίς · ει δε μεθ' αφής Ιησού επιτιμώντας
febrini increpantis ( ut qui statin robur ac valetu- τω πυρετό ( ώς παραχρήμα δύνασθαι αποδιδόναι υγιαι
dinem restiluere valcai ) , vel tangente ipso ac di νόντων και ενεκτούντων ενεργείας) , η απτομένου και
cenle 86 : « Volo , mundare, , liberali fuerint a le λέγοντας : « Θέλω , καθαρίσθητι , και απαλλάττoιντο της
pra , lum Deus quodammodo misericordias suas in λέπρας , ως θαυμαστούντος του Θεού τους εαυτού
illis mirifical. ελέους επι τους τοιούτους .
Vers. 8. A resistentibus dexterre lure custodi me Εκ των ανθεστηκότων τη δεξιά σου φύλαξόν
ul pupillan oculi , elc . Qui resistit Christo, resi με ως κόρην οφθαλμού , κ . τ . ε . Ο ανθεστηκώς( 43)
stil dexteræ Dei . Quæres an liceat ejus sinistre re Χριστώ, ανθέστηκε τη δεξιά του Θεού . Ει δέ εστι κα
sistere . Qui vero perspicacissimus est, is tanquam λώς αριστερά ανθεστηκέναι ζητήσεις . Ο δε διορατι
pupilla oculi qui in ιοιο Clhristi corpore est, hoc B κώτατος, ως κόρη ών οφθαλμού του εν τω όλη Χρι
dicel. Hunc longere, est langere pupillam oculi . στου σώματι , τούτο ερεί· ου άπτεσθαι εστι της κόρης
Videns autem quis multitudineni resistentium ani του οφθαλμού άπτεσθαι . "Όρών δέ τις το πλήθος των
mæ oculo, confugiat ad Deum , postuletque ab im ανθεστηκότων τώ της ψυχής οφθαλμώ , προστρεχέτω
nissis jaculis sculo divine ejus protectionis muniri, τω Θεώ , εκ των πεμπομένων οιονεί βελών καθάπερ
ne ipsum miserum conficiani. Quoniam vero dex όπλω τη θεία σκέπη ρυσθήναι δεόμενος, ίνα μή ταλαί
lera Domini esl unigenitus Filius Dei , et ci resi πωρον αυτόν απεργάσωνται. Επει δε δεξιά Κυρίου
slunt hostes spiritales et invisibiles a quibus ro ο μονογενής Υιός του Θεού , ανθίστανται δε ταύτη
gal ne vulnerelur mente , hæc vox viri est qui illu εχθροί νοητοί τε και αόρατοι , αφ' ών αβλαβή διαμένειν
minalos habel animz oculos. αιτεί τον ίδιον νούν , ανδρός δε η φωνή πεφωτισμένου
τους της ψυχής οφθαλμούς .
Vers. 8, 9. Sub umbra alarum tuarun proleges Εν σκέπη των πτερύγων σου σκεπάσεις με ,
me, a ſacie impiorum qui me afflixerunt, elc. Justus από προσώπου ασεβών των ταλαιπωρησάντων
ab impiis miser el miserabilis habelur, aliquando με , κ . τ. ε . Ο δίκαιος από των (16 ) ασεβών ταλαι
eliam ceu insipiens miseratione dignus pulalır, ve πωρίζεται και ταλανίζεται , έσθ' ότε και ως ανόητος
C
rum lunc sub umbra alarum Dei protegitur, ut a ελεούμενος αλλά τότε εν τη σκέπη των πτερύγων του
miseria non prosternalur . Θεού ο άξιος σκεπάζεται , ίνα μή σεισθή από του τα
λανίζεσθαι .
VeRs . 9 , 10. Inimici mei animam meam circun Οι εχθροί μου την ψυχήν μου περιέσχον . Το
dederunt. Adipem suum concluserunt : os eorum lo στέαρ αυτών συνέκλεισαν το στόμα αυτών ελά
culum est superbiam , etc. Cum in nobis experimur λησεν υπερηφανίαν , κ. τ . ε. "Οταν αισθανώ
cogitationes perversas quæ circumdant animam μεθα ( 47) διαλογισμών χειρόνων περιεχόντων την ψυ
nostram , lunc dicimus : « Inimici mei animam χήν ημών , τότε λέγομεν· « Οι εχθροί μου την ψυχήν
meam circumdederunt;, cum autem ab eis incras
μου περιέσχον και εάν δε παχύνωσιν ημών το διανοη
salus est intellectus vosler, lunc « adipem suum τικόν , « το στέαρ αυτών συνέκλεισαν . και Πολιορκίαν
concluserunt. , Id quod ostendil obsidionem el ho δε έμφαίνει και των εχθρών την ωμότητα, συγκλει
stiuni crudelitalem qui suo erga materiam affectu σάντων το στέαρ αυτών διά την προς την ύλην προσ
adipem suum concluserunt. Omnino enim el loti πάθειαν . "Όλοι γάρ δι' όλου σάρκινοι τυγχάνουσι .
carnei sunt.
Ejusdem . Adeps spiritalis ea est , quæ ex malitia Τού αυτού . Στέαρ μεν νοητόν (48) ή εκ της κα
D
intelleclui obvenit, crassiludo. Adipem mibi vide κίας επισυμβαίνουσα τα ηγεμονικό παχύτης . Στέαρ
lur dicere benevolentiam et humanitatem ; ait ergo δοκεί μοι λέγειν την εύνοιαν και φιλαδελφίαν καί φη
eos omnem deposuisse commiserationem , et nullum σιν, ότι πάσαν φυσικήν απέκλεισαν ευσπλαγχνίαν , ού
humanitali locum in cogitationibus suis reliquisse . δεμίαν χώραν της φιλαδελφίας λογισμούς δεδωκότες .
Nonnulli sunt qui adipis nomine felicitatem el pro Τινές μέντοι το στέαρ ευημερίας και ευεξίαν ών
speram valetudinem vocant. μασαν .
603 Vers . 11. Projicientes me nunc circumde Εκβαλόντες με γυνή περιεκύκλωσάν με , τους
derunt m2, oculos suos slatuerunt declinure in ler οφθαλμούς αυτών έθεντο εκκλίναι εν τη γη, κ.τ.ε.

6 Malih . viii , 3.

(45) Ο ανθεστηκώς , etc. Ιdern el Corderius. Coislinianus, num . 189 ; aller vero num . 10 , Euse .
(46 ) Ό δίκαιος από των , etc. Ιdem , at Corderius bio tribuit .
Basilio tribuit. ( 48 ) Στέαρ μέν νοητόν , etc. Codex Coistinianus
(47) " Οταν αισθανώμεθα , etc. Origeni codex Theodoreto tribuit, alii Origeni.
1221 SELECTA IN PSALMOS. PSAL . XVI. 1202

"Ενδον όντας (49) ου περικυκλoύσιν οι εχθροί , ου γάρ A ram , etc. Eos qui intus sunt , non circumdant ini
δύνανται , αλλ' όταν έσωθεν εκβάλωσιν. Και έθεντο , mici , non enim possunt, sed quando extra ejiciunt.
φησίν, εαυτών τους οφθαλμούς εις το εμέ εκκλίναι Et slaluerunt, inquit , oculos suos in me declinare
απ' ουρανού εν τη γή , τουτέστιν εν τη ύλη . Επί βλά a cælo in terram , hoc est in maleriam . Ad nocen
6η δε περικυκλoύσιν απολέσαι οι ζητούντες το προς dum autem el perdendum circumdant qui nihil nisi
γήν οράν και σκοπεϊν μόνα τα πρόσκαιρα, εκκλίνουσι lerrena el lemporanea videre quærunt, declinant
δε παρανομούντες την ευθείαν oδόν και μη βουλό vero qui reclam viam perverlunt, etiam impru
μενοι . dentes..
Τού αυτού . Τούτον κυκλoύσιν οι δαίμονες (50) ον Ejusdem . Hunc circumdant daemones quem e
εκβάλλουσι της αρετής: διό καλώς λέγεται το « Εάν virtute dejiciunt. Quamobrem pulchre dicitur :
πνεύμα του εξουσιάζοντος αναβή επί σε , τόπον σου « Si spirillis poleslalem babentis ascenderit in te,
μη αφής: 5 και το « Μη δώτε τόπον τω πονηρώ » locum tuum ne deseras . , Et illud 58 : Nolite
ώσει έλεγεν : Εάν πνεύμα πορνείας αναβή επί σε , dare locum maligno. » Quasi diceret : Si spiritus for
σωφροσύνην σου μη αφής και πνεύμα μίσους αναβή nicationis ascenderit in tc , continentiam tuam ne de .
επί σε , αγάπην σου μη αφής. Πλήν προσεκτέον πότε seras . Eu si spiritus odii ascenderit in le, charitatem
ρον και από πασών των αρετών εκπεσών κυκλoύται , η B tuam ne deseras . Ceterum considerandum est an qui
από πολλών , ή από μιάς . Και εάν μέν αντακολουθού ab omnibus virtutibus decidit, circumdetur, an qui a
σιν αλλήλαις αι κακίαι ώσπερ και αρεται, και από μιάς multis, an qui ab una . Si sese invicem sequuntur
εκπεσών αρετής κυκλούται: εάν δε μη αντακολου malitiæ , quemadmodum el virlules , qui ab una vir
θoύσιν αλλήλαις αι κακίαι , ουχ ο από μιάς εκβληθείς lule excidil , circumdatur. Si autem sese invicem
αρετής κυκλούται , αλλ' και από πασών . "Η τάχα ήστι non sequunlur, non qui ab una virtule ercidil , cir
νός τις αρετής εκπίπτει , υπό της αντικειμένης ταύτη cumdatur, sed qui ab omnibus . Vel forte e qua
κακίας κυκλουται. cinque virtute quis excidit, ab ea quæ illi adver
salur, malitia circumdatur .
Υπέλαβών με ωσεί λέων έτοιμος εις θήρων , και VeRs. 12. Susceperuni me sicut leo páratus ' ad
ώσει σκύμνος oικών εν αποκρύφοις , κ . τ. ε . Εν pradam : et sicut calvulus leonis habitans in abditis ,
αποκρύφους (51 ) γάρ και απροοράτους ημίν ποιούνται etc. In obscuris enim et nobis inopinantibus insi
τάς καθ ' ημών ενέδρας ως σκύμνος οι εχθροί . diantur inimici sicul calulus leonis .
Τού αυτού. Διά του ακαθάρτου ( 52) λογισμού Ejusdem . Per immundas cogitationes suscipit
υπολαμβάνει τον νούν ημών και αντικείμενος ημίν λέων . C mentem nostram adversarius noster leo. Abjecta
Το λογικόν της φύσεως απορρίψαντες θηρία μιμούν nalurali ratione feras imitantur quæ alimenta ila
ται τροφής εφιέμενα , και ταύτην περισκοπούντα και appetunt ut in ea semel conspecta subito impelu
εξαπίνης ορμώντα . ferantur.
Ανάστηθι, Κύριε , πρόφθασαν αυτούς , και υπο Vers . 13 , 14. Exsurge, Domine, præveni eos el
σκέλισαν αυτούς δυσαι την ψυχήν μου από ασε supplanta eos ; eripe animam meam ab impio, fra
βούς , ρομφαίαν σου από εχθρών της χειρός meam tuam ab inimicis manus tuæ , etc. Dei frae
σου , κ. τ. ε. Την ρομφαίαν ( 53) του Θεού έσθ' ότε οι meam aliquando inimici manus ejus assumiunt adver
εχθροί της χειρός αυτου αναλαμβάνουσι καθ ' ημών. sum nos. A Deo igitur pelil banc ab inimicis eripi
Ταύτην ούν δυσθήναι και αρθήναι από των εχθρών et auferri .
εύχεται τώ Θεώ.
Τού αυτού . "Ωσπερ Ιώβ ( 54) την πλήξασαν αυ . Ejusdem. Quemadmodum Job vim ipsum Nagel
τον δύναμιν χείρα λέγει Θεού : « Μή με στροβείτω και lantem Dei manum appellat : « Non me , inquit 5 ,
γάρ, φησίν , « η χείρ σου και ούτω και τους εχθρούς τοrqueal manus tua ; ) Sic et inimicos benefice ma
της ευεργετικής χειρός του Θεού , ρομφαίαν ο Δαυίδ nus Dei , frameam Dei vocat David . Benefica autem
καλεί του Θεού . Ευεργετική δε χείρ οι άγιοι άγγελοι , p manus Dei , sancti angeli sunt, per quos Deus min
δι' ών ο Θεός προνοείται του κόσμου , οίς αντίκεινται do providet, et quibus dæmones adversantur, qui
δαίμονες , οι μη βουλόμενοι πάντα άνθρωπον εις επί nolunt omnes homines ad veritatis notitiam acce.
γνωσιν αληθείας ελθεϊν. Χειρ Θεού ο μονογενής Υιός : dere. Manus Dei , unigenitus Filius est ; framea ,
δομφαία δε η ισχύς , η δύναμις , η εξουσία . Εκάστη virtus , vis et potestas . Quelibet anima justa que
ψυχή δικαια έλκουσα τους αμαρτωλούς εξ ασεβείας εις peccatores trahit ab impietale ad pietatem , 604
θεοσέβειαν , ρομφαία εστί Θεού ήκονημένη κατά των framea Dei est acuta copira spirilus malitiæ. Hanc
πνευμάτων της πονηρίας . Ταύτην ούν την ρομφαίαν igitur frameath tuam eripe ab inimicis fuis, qui fidei
σου δυσαι από εχθρών σου των ανθισταμένων τη εις in Unigenitum adversanlur .
τον Μονογενή πίστει .

57 Eccle. Χ, 4. 58 89 Job. 1x , 31 .
Eplies . 19 , 27.
( 52 ) Διά τού ακαθάρτου , etc. Codex Coislinianus .
(49) Ένδον όντας , etc. Codex Roe .
(50) Τούτων κυκλoύσιν οι δαίμονες , etc. Codex ( 33 ) Tir pouçalur, etc. Corderius .
Coislin . , 10 . ( 54 ) "Ωσπερ Ιώβ, etc. Codex Coistinianus 10, et
(51) Εν αποκρύφοις , etc. Codex Roe. Barbarus.
1223 EX ORIGENE 1294

VERS. 14. Domine , a paucis de terra divide eos in A Κύριε , από ολίγων απότης διαμέρισαν αυτούς
rila eorum , el de absconditis quis adimplelus est ven εν τη ζωή αυτών, και των κεκρυμμένων σου επλή
ler eorum , elc. Divide, ne consentiant. « Et de abs σθη η γαστηρ αυτών, κ . τ . ε . Διαμέρισον , ένα
conditis luis adimpletus est venter eorum , , Si μή (55 ) ομονούσι. « Και των κεκρυμμένων σου επλή
quando hostes Evangelii philosophos videris magna σθη η γαστηρ αυτών . Σ " Οταν οι εχθροί του Ευαγ
et excogitata proferre dogmata
ognala ,, dices
dices Deo
Deo : « De γελίου φιλοσοφούντες μεγάλα και επιτετευγμένα λέ
absconditis tuis adimplelus est venler eorum , ! γωσι δόγματά ποτε, έρείς τω Θεώ : « Των κεκρυμμέ
quæ quidem forte proferunt, quia noverunt illa , el νων σου επλήσθη η γαστηρ αυτών , και άτινα τάχα ανα
cum obscuram illorum notitiam haberent , postea φέρουσιν , επεί ήδεισαν αυτά και τους τύπους αυτών
exercitationibus et disquisitionibus suis illustra άμαυρους έχοντες, ταϊς ασκήσεσι και ζητήσεσιν
runt . Αlius ait : Pars eorum in viventibus . » Om- ελάμπρυναν . " Ετερος δέ φησιν : « Η μερίς αυτών εν
nis enim inimicorum Dei hæredilas sita est in præ τους ζωσιν. Η γάρ πάσα κληρονομία των εχθρών
senti vita in qua omni voluplale repleti sunt. του Θεού εν τη παρούση ζωή , εν ή και επλήσθησαν
πάσης τρυφής .
Salurali sunt filiis, el dimiserunl reliquias suas Έχορτάσθησαν υιών , και αφήκαν τα κατάλοιπα
parvulis suis , etc. Propriis fetibus saturali stunt, Β τοϊς νηπίοις αυτών , κ . τ . ε. Των ιδίων γεννημά
quorum reliquias parvulis suis reliquerunt. Hoc των (56) εχορτάσθησαν , ών λείψανα τους εαυτών νη
enim etiam in malesdictionibus Levitici ponilur 60 : πίοις καταλελοίπασι . Τούτο γάρ και εν αραϊς Λευίτι
Comedetis carnes filiorum vestrorum . ) κού πρόσκειται · « Φάγεσθε τάς σάρκας των υιών
υμών, και
Ejusdem . Salura :i sunt filiis , id est immunditia ; Τού αυτού . Yίων αντί του (57), ακαθαρσίας. 00
nec solumn ipsi immundi facti sunt, sed et filios suos μόνον δε αυτοί γεγόνασιν ακάθαρτοι , αλλά και τους
immundili:e suze participes fecerunt . Non enim per τέκνοις αυτών της ακαθαρσίας μετέδωκαν. Ού
feciorum est immunda mundis præferre. γάρ τελείων το ακάθαρτα των καθαρών προκρίνειν .
Vers . 15. Ego autem in juslilia apparebo conspe Εγώ δε εν δικαιοσύνη οφθήσομαι των προσώπων
clui luo, satiabor cum appuruerit gloria lua , elc, σου, χορτασθήσομαι εν τω οφθήναι την δόξα
In justilia atque omni virtute apparebil sanctus σου , κ. τ. ε. 'Εν δικαιοσύνη (38) και πάση αρετή
anle faciem Dei , nullus aulem iniquus ibi compa οφθήσεται ο άγιος του προσώπων του Θεού , ουδείς δε
rcbit. Beata salielas eril in apparitione et clara vi . άδικος οφθήσεται . Ο δε μακαριζόμενος χορτασμός
sione gloriæ Dei . Hec enim est cibus qui lolam έσται εν τω οφθήναι και τρανωθήναι την δόξαν του
C
animæ mensam replet, quem qui esurit et salu Θεού . Αύτη γάρ έστιν ή πάν το έλεος της ψυχής
briter appetit, ipso replelus saliabilur. αναπληρούσα τροφή , ής ο πεινών, και υγιεινώς
Βρεγόμενος χορτασθήσεται πληρούμενος αυτής.

PSALMUS XVII . ΨΑΛΜΟΣ ΙΖ'.

Vers . 2 , 3. Diligam le, Domine forliludo mea . 'Αγαπήσω σε , Κύριε ισχύς μου . Κύριος στε
Dominus firmamentum meum el refugium meuni, el ρέωμά μου , και καταφυγή μου, και σύστης μου :
liberalor meus ; Deus meus adjulor meus , el sperabo ο Θεός μου βοηθός μου, έλπιώ επ' αυτόν . Υπερ
in eum . Proiector meus et cornu salulis meæ , et sus ασπιστής μου και κέρας σωτηρίας μου, και αντι
ceptor nieus , etc. Ipsa per se fortitudo et ipsum λήπτωρ μου, κ. τ . ε . Η αυτοϊσχύς (59) και αυτο
per se firmamentum sanctorum , Dominus est . Nemo στερέωμα των αγίων, ο Κύριός εστιν . Ουδείς ουν
igitur corum qui extra Doininum sunt, fortis est ισχυρός ή στερεός των ουκ εν Κυρίω. Ου ταυτόν δε
aut firmus. Non autem idleum est firmum quod du- D το στερεόν το σκληρό , ουδε το ισχυρόν τόνοις φρενι
rum, neque lorle idem est ac robur insanientium . τικοίς .
Ejusdem . A simili simile dignoscimus, 605 di Τού αυτού. Διά τού ομοίου (60 ) το όμοιον επιγινώ
lectione dilectionem , justo justitiam . lloc enim est σκομεν , και διά της αγάπης την αγάπην , και διά
maguum ac præcipuum mandatum . Qui auleir. di του δικαίου την δικαιοσύνην . Αύτη γάρ ή εντολή με
ligil , dileclum quoque colii , Fortiludinem suam γάλη και πρώτη . Ο αγαπών δε και θεραπεύει τον
Denim vocal, quippe cujus ope ab omnibus inimicis αγαπώμενον. Ισχύς εαυτού καλεί τον Θεόν , ως δι'
suis lam visibilibus quam spiritalibus liberalus αυτού ρυσθείς εκ πάντων αυτού των εχθρών αισθητων
est . και νοητών .
Ejusdem . Firmamentum dixit Deum , ulpole ab Του αυτού . Στερέωμα είπε ( 61 ) τον Θεόν ως υπ'
ipso contra hosles proteclus ; refugium , ul qui mu αυτού κατά των πολεμίων ρυσθείς · καταφυγήν δε ,
60 Levit . XXVI , 29 .
(55 ) Διαμέρισον , ίνα μή , etc. Codex Coislinianus , (39) Η αυτοϊσχύς , etc. Corderius .
( 60) Διά τού ομοίου , etc. Schedge Grabii , et Bar
( 56) Των- ιδίων γεννημάτων , etc. Origeni Corde barus .
rius, alii Eusebio tribuunt.
(57) Yior drtl toő , etc. Schede Grabii. ( 61) Στερέωμα είπε, etc. Erdem scliedr , ct Bar
(58) Εν δικαιοσύνη, etc. Corderius . barus .
 1925 SELECTA IN PSALMOS. PSAL . XVII .
1226
ως τείχος αυτό γενόμενον· δύστην , ώς υπ' αυτού A rus ei fuerit ; liberatorem , ut ab ipso redem
λυτρωθείς. pluis .
Τού αυτού . Βοηθόν είπε (62) τον Θεόν , ως επικου Ejusdem . Adjutorem dixit Deum , utpote a quo
ρήσαντα. auxilium acceperit .
Τού αυτού . Υπερασπιστής έφη (63) τον Θεόν , ως Ejusdem . Protectorem dixit Deum , ac si diceret
πρόμαχον κέρας σωτη ρίας , ως δι' αυτο ύ τους έχ pro pugnatorem ; cornu salulis , ut cujus ope inimi
θρούς τρόπον τινά κερατίσας , και τη τούτου προ cos quodammodo cornu prostraverit , el ejus provi
μηθεία διασωθείς . Κέρας σωτήριον και ο Χριστός , dentia liberalus fuerit. Cornu salutis est et ipse
κατά τον Ζαχαρίαν λέγοντα : « Και ήγειρε κέρας σω Christus , juxta Zachariam dicentem 61 : « Et erexit
τηρίας ημίν . Κέρας και η βασιλεία , ως το, « Υ cornu salutis nobis. ) Cornu est etiam regnum ,
ψώσει κέρας Χριστού αυτού . » juxta illud 62 : « Sublimabit cornu Christi sui . ,
Αινών επικαλέσομαι Κύριον , και εκ των εχθρών Vers. 4. Laudans invocabo Dominum , et ab inimicis
μου σωθήσομαι , κ , τ . ε . Ο μετά του υμνείν (64) meis salvus ero, etc. Qui cum hymnis precatur, lali .
ευχόμενος , αινών επικαλείται τον Κύριον. Ουδείς δε dans invocat Dominum . Nullus autem qui ea , quæ
ούτως εύχεται τους συμβαίνουσι δυσαρεστούμενος . , accidunt , egre fert, sic precatur . Cum ergo eireuna
Και των εχθρών ουν περιεστηκότων , ούτως ευ- Β dant inimici,ita precandum est.
κτέον .
Περιέσχον με ωδίνες θανάτου , και χείμαρροι Vers. 5, 6. Circumdederunt me dolores morlis , el
ανομίας εξετάραξάν με . Ωδίνες άδου περιεκύ torrentes iniquilalis conturbaverunt me, Dolores in
κλωσάν με · προέφθασάν με παγίδες θανάτου , ſerni circumdederunt me ; præoccupaverunt mie la
κ. τ . ε Ο Χριστός (65 ), καθώς άνθρωπος , φησι ταύτα . quei morlis, elc. Christus, quatenus homo est, hæc
Τούτω γαρ ο θάνατος ωδίνας έτεκε , και οι ανομίας dicit. Huic enim mors dolores peperit, el torrenles
χείμαρροι εξετάραξαν αυτόν , ότε είπεν • Η ψυχή iniquitatis ipsum contarbal verunt , quando dixit 63 .
μου τετάρακται» και ου μην κατέσχον τούτον . Και ωδί « Anima mea larbala est ; , sed ipsum non compre .
νες άδου τεριεκύκλωσαν , οιηθέντες αυτόν καταλαβείν , henderunt. Et dolores inferni ipsum circumdede
ου μην υιός άδου εγένετο ποτε . Προέφθανον δε αυ run !, pulantes ipsum apprehendere , verum nun
τον, ήγουν προηγον , και αι προς θάνατον αμαρτίαι, quam filius inferni exstitit. Præoccupaverunt, sive
τουτέστι παγίδες · αλλ ' αυτόν ουχ εάλωσαν . Ουκούν præven erunt etiam ipsum peccata quæ ducunt au
χειμάρρους ανομίας έρείς τα ρεύματα της κακίας, mortem , id est laquei; sed eum non ceperunt .
και θανάτου παγίδας τάς πρακτικές αμαρτίας . C Itaque torrent es iniquitatis recte dixeris fluenta
malitie; et mortis laqueos, practica peccala .
Τού αυτού . Ωδίνες θανάτου (66) , ήτοι αι τον θά Ejusdem . Dolores inferni sunt , vel qui mortem
νατον τίκτουσαι , ή αι συνειλη μμέναι εκ του θανάτου , pariunt , vel qui concepti sunt ex morte , ultimo qui
όστις έσχατος εχθρός καταργηθησόμενος υπό Παύλου destruelur, inimico, ut ait Paulus.
κεκήρυκται .
Τού αυτού. Χείμαρροι ανομίας ( 67) οι παράνο Ejusdem . Torrentes iniquitatis sunt perverse
μοι λογισμοί , οίτινες ωδίνες καλούνται χρονίζοντες ratiocinationes quæ vocantur dolores in nobis diu
εν ημίν, και πάλιν παγίδες θανατούντες ημάς διά permanentes , item laquei qui mortem nobis infe
της κατ' ενέργειαν αμαρτίας . ront per peccatum actu commissum .
Και εν τω θλίβεσθαι με επεκαλεσάμην τον VeRs . 7. In tribulatione mea invocavi Dominum , el
Κύριον , και προς τον Θεόν μου εκέκραξα. "Ήκου ad Deum meum clamavi. El exaudivit de lemplo sancio
σεν εκ ναού αγίου αυτού της φωνής μου , και η suo vocem meam , el clamor meus in conspectu ejus
κραυγή μου ενώπιον αυτού εισελεύσεται εις τα introibil in aures ejus , elc . In mediis tribulationi
ώτα αυτού , κ. τ . ε . Εν μέσαις ταις θλίψεσι (68) και bus, iisque ferventibus, 606 invocandus est Domi
ακμαζούσαις αυταίς , επικλητέον τον Κύριον , και D nus , et clamandum est ad Deum . Sic enim exam
κρακτέον προς Θεόν . Ούτω γαρ ημών επακούσεται diet verba nostra de lemplo suo , el ab ejusmodi
εκ του ναού αυτού λόγων και από τοιαύτης διαθέ affeclu profecia oratio nostra cum fiducia ingredie
σεως ημών ή ευχή μετά παρρησίας εισελεύσεται , ως tur, velut in locum proprium , in aures ejus. Forte
εις οικείον τόπον , τα λεγόμενα ώτα αυτού . Μήποτε δε etiam contra inimicos armamur , cum Dominum
και όπλιζόμεθα κατά των εχθρών εν αυτώ τω αινείν laudamus et invocamus.
και επικαλείσθαι Κύριον.
Τού αυτού . Ναός Θεού (69) ο Χριστός , Χριστού Ejusdem . Templum Dei Christus , Christi vero ,
δε αι νοεραι και άγιαι δυνάμεις. Διό και ο Χριστός spiritales et sanctae potestates. Quare et nunc di
61 Luc . 1 , 69. 62 1. Reg . 1 , 10 . 63 Joann . ΧΙΙ , 27 .
( 62) Βοηθόν είπε , etc. Schede Grabii . (67 ) Χείμαρροι ανομίας, etc. Endem schedie.
( 63) Υπερασπιστής έφη, etc. Erdeau schedge . (68) Εν μέσαις ταις θλίψεσι, etc. Corderius ,
(64) Ο μετά του υμνείν , etc. Colex Roe . Barbarus .
(63) Ο Χριστός, etc. Codd. Coislinianus et Roe . ( 69 ) Ναός Θεού, etc. Codex Coislinianus , num,
Corderius autem babct tanquam anonymi. 10; schedæ Grabii , el Barbarus.
(66) Ωδίνες θανάτου , etc. Scliede Grabii .
PATROL . GR . XII . 39
 1227 EX ORIGENE 1928
citur Christus sedere super thronum David patris Α νύν λέγεται καθέζεσθαι επί θρόνου Δαυίδ του πατρός
sui. αυτού .
VERS . 8, 9. Commola est et contremuit lerra : fun Και εσαλεύθη , και έντρομος εγενήθη η γη , και
damenta montium conturbala sunt , et commola sunt, τα θεμέλια των ορέων εταράχθησαν , και εσαλεύ
quoniam iralus est eis Deus. Ascendit fumus in ira θησαν, ότι ώργίσθη αυτοίς ο Θεός. Ανέβη καπνός
ejus , et ignis a facie ejus exarsit ; carbones succensi εν οργή αυτού, και πύρ από προσώπου αυτού
sunt ab eo , etc. Slanli quidem stat Deus , molo κατεφλόγισεν · άνθρακες ανήφθησαν απ ' αυτού ,
aulem movetur , uti ad Moysem dictum est : « Sia κ. τ . ε . Το μεν εστηκότι ( 70 ) έστηκεν ο Θεός, το δε
caram Pharaone. » Quando vero Deo non obedivil σαλευομένω σαλεύεται, ως Μωϋσει λέγεται : Στήθι
Adam , sed potius uxori morem gessit , tunc audi εναντίον Φαραώ. ν "Οτε μέντοιγε 'Αδάμ παρήκουσε
vit Dominum Deum deambulantem : ipsi eniin non του Θεού , μάλλον δε της γυναικός ήκουσε , τότε ήκουσε
amplius stabat Deus , atque ut bonus judex non Κυρίου του Θεού περιπατούντος · ουκέτι γάρ αυτή
slabat . Cæterum Deo se movente contremiscit non εστήκει ο Θεός, και ως αγαθός δε ο κρίνων ουχ έστης
cælum , sed terra , et fundamenta montium contur κε . Σαλευομένου δε Θεού έντρομος γίνεται ουκ ουρα
bantur ; quæ montium fundamenta conturbabit νός , αλλά η γή , και θεμέλια των ορέων ταράσσεται ,
ignis qui ex furore Domini succenditur. Vallus B άπερ θεμέλια των ορέων ταράξει τοεκκαιόμενον πυρ
autem Domini super facientes mala 64 ; ; sancios εκ του θυμού του Θεού . « Πρόσωπον δε Κυρίου επί
enim illuminat , juxta illud 68 : ( Signatum est ποιούντας κακά:) αγίους γάρ φωτίζει , οίον :
super nos lumen vullus lui . ? « Έσημειώθη εφ' ημάς το φώς του προσώπου
σου . Ο
Ejusdem . « Et ignis a facie ejus exarsit , , com Τού αυτού . « Και πύρ από προσώπου (71 ) αυτού
burens ligna , fænum , slipulam , hoc eşl , consu κατεφλόγισεν, και κατακαίον ξύλα , χόρτον , καλάμην,
mens malos habitus. Sic olim Combussin publica- τουτέστιν αναλίσκον τάς πονηράς έξεις. Ούτω κατέ .
num Matthæum , Paulum perseculorem et conlume καυσέ ποτε τελώνην μεν όντα τον Ματθαίον, Παύλος
liosum . δε διώκτης και υβριστήν .
Ejusdem . Deus tanquam bonus movetur , ne Τού αυτού . Ως αγαθος ο Θεός (72) σαλεύεται , ένα
amplius terra ipsum conteinnat , sed ut patrem μηκέτι ή γή αυτού καταφρονή , αλλ' ώς πατέρα φο
revereatur , et ne amplius fundamenta montium βήται αυτόν και ένα μηκέτι ακίνητα ή τα των
immola sint , sed contarbentur . Quin etiam Deus , ορέων θεμέλια , αλλ' εν ταραχή . Και ως αγαθός και
tamquam bonus , est ignis consumens , qui pri- ς Θεός καίον πυρ καταναλίσκον, πρώτον αναβαίνον
mum ascendens fumum resolvit , deinde carbones απολύει καπνόν , είτα ανάπτει άνθρακας , είτα κατα
succendit , denique descendit inclinans cælum ; ac βαίνει κλίνας ουρανόν , και μετά τούτο δείκνυσε τον
postea demonstrat caliginem quæ est sub pedibus υπό τους πόδας αυτού γνόφον. Είτα επιβάς των χε
ejus. Deinde super cherubim dens volal , et ρουβίμ πέταται , και πέταται επί πτερύγων ανέμων .
volat super pennas ventorum . Per ascensum autem 'Ανάβασιν δε και κατάβασιν δει νοείν τας διαφόρους
et descensum intelligenda sunt variæ ejus dispen αυτού οικονομίας · έπει ο Θεός παντί και πανταχού
sationes ; quoniam Deus cuilibet et ubique præ- Tapéotiv .
sens est.
Ejusdem . Deus in sanctis hominibus inhabitat , et Τού αυτού. Ο Θεός εν μέν τοις αγίοις ( 73) αν
deambulat , volat autem super cherubim. Quod si θρώποις ενοικεί, και εμπεριπατεί, ίπταται δε εν
venlos qui sensiles sunt accipias , providentia sua τοϊς χερουβίμ. Και ανέμους εί τους αισθητους λά
ascendit super illos , ducens prout vull . βοις , τώ λόγω της προνοίας επιβαίνει αυτών, άγων
ως βούλεται .
VeRs . 12. Ei posuil lenebras lalibulum suum , in Και έθετο σκότος αποκρυφήν αυτού , κύκλο
circuitu 607 ejus tabernaculum ejus : tenebrosa D αυτού η σκηνή αυτού • σκοτεινόν ύδωρ εν νεφέ
aqua in nubibus aeris , elc . Quoniam posuit tenebras λαις αέρων , κ. τ. ε . Επειδή έθετο σκότος (74 ) απο
latibulum suum, etin circuitu ejus labernaculum ejus κρυφήν αυτού , και έστι κύκλω αυτού η σκηνή αυτού ,
est , propterea lenebrosa aqua in nubibus aeris, διά τούτο το σκοτεινόν ύδωρ εν νεφέλαις αερων, τουτ
hoc est in prophetis : « Mandabo enim , inquit 66 , έστι το εν τοίς προφήταις· « Εντελούμαι γάρ ,
nubibus ut non pluant super illos pluviam , et erit φησί , ταις νεφέλαις του μη βρέξαι επ ' αυτούς υετόν ,
fames , non fames panis , sed fames audiendi ver και έσται λιμός , ου λιμός άρτου , αλλά λιμός του
bum Domini 67. , Si Deus noster lux est , quo ακούσαι λόγος Κυρίου . υ Ει ο Θεός ημών φώς έστι ,
modo lenebris occullatur ? Existimo illum tenebris πώς καλύπτεται σκότει ; Οίμαι δε , ότι αυτόν ούτω
occultari quemadmodum id quod cognoscitur , oc καλύπτει σκότος , ως και τη αγνοία το γινωσκόμενον
64 Ps . XXXII , 17. 68 Ps. IV, 7. 66 Isai v , 6 . 67 Amos VII, 11 .

(70 ) Τώ μέν έστηκότι , etc. Corderius. (73) Ο Θεός εν μέν τοις αγίοις , etc. Schede
( 71 ) Και πύρ από προσώπου, etc. Schede Gra Grabii, et codex Coislinianus, num . 10.
bii . ( 74) 'Επειδή έθετο σκότος, etc.. Codex Coisli
(72 ) Ως αγαθός ο Θεός , etc. Corderius. aianus, num . 10, et schedæ Grabii.
1229 SELECTA IN PSALMOS. - PSAL . XVII . 1250
ανακαλύπτεται , ήτις ως προς τον γινώσκοντα , και A cultatarignorantia que ad cognoscentem, non adid
ου προς το γινωσκόμενον λέγεται. Σκηνήν δε αυτού quod cognoscitur pertinet. Tabernaculi nomine car
την σάρκα ώνόμασεν, εν ή Χριστός εκαθέζετο · έτι δε nem vocavit, in qua Christus sedebat. Præterea la
και το φάναι σκηνήν διά το πρόσκαιρον της σαρκώ- bernaculum dicitur proptertemporariam ejus in car
σεως . • Ει γάρ εγνώκαμεν , φησί , Χριστόν κατά ne dispensationem . « Etsi » enim , inquit 68, « cogno
σάρκα , αλλά νύν ουκέτι γινώσκομεν. "Η τάχα σκη vimus Christum secundum carnem , sed nunc jam non
νην το σώμα ώνόμασε διά την άμπελον ήν εξ Αιγύ novimus. , Vel forle tabernaculum corpus appellavit,
πτου μετήρεν , ίνα φυλάξη αυτήν , άχρις ού πεπανθή ob vineam quam de Ægypto transtulit 69 , ut cuslodi.
ο βότρυς, και μη λυμαίνεται αυτήν ύς εκ δρυμού. ret illam donec ad maturitatem perveniret racemus,
Δύναται δε σκηνήν λέγειν και την σωματικήν φύσιν , et ne exterminaret eam aper de silva. Potest quoque
έν ή Θεός διά του Λόγου οράται , εί γε εκ καλλονής labernaculum dicere corpoream naturam in qua
κτισμάτων και γενεσιουργός θεωρείται , και διά των Deus per Verbum conspicitur , siquidem ex creatu
ποιημάτων νοούμενος καθοράται . rarum pulchritudine creator agnoscitur, et per ea
quæ facta sunt, intellectus conspicitur.
Και εξαπέστειλε βέλη , και εσκόρπισεν αυ Vers . 15, 16. Et misil sagiltas suas , el dissipa
B
τούς και αστραπάς επλήθυνε , και συνετάραξεν ο υit eos : fulgura multiplicauit , el conturbavit eos . Eι
αυτούς. Και ώφθησαν αι πηγαι των υδάτων , και apparuerunt fontes aquarum , et revelata sunt fun
ανεκαλύφθη τα θεμέλια της οικουμένης από damenta orbis terrarum : ab increpatione tun , Domine,
επιτιμήσεώς σου , Κύριε , από έμπνεύσεως πνεύ ab inspiratione spiritus iræ tuæ , etc. Oinnia isla
ματος οργής σου , κ. τ. ε. "Όλα εκείνα (75) τα lerribilia sunt ob hocce bonum . Increpal igilur , et
σκυθρωπα διά τούτο το χρηστών . Επιτιμά ούν , και inspirat irie spiritum , ut appareant fontes aqua
έμπνεί πνεύμα οργής , ίνα οφθώσιν αι πηγαι των rum , et revelenlur fundamenta orbis terrarum .
υδάτων , και ανακαλυφθώσι τα θεμέλια της οικου Si bonum est apparere et revelari fontes aquarum
μένης. Eί αγαθόν το οφθήναι και φανερωθήναι τάς quibus presidet is qui dixit 70 : « Me dereliquistis
πηγάς των υδάτων ών ηγείται και είπών : « Έμε έγ ſontem aquæ vivæ ; , bonumque est etiam reve
κατελίπετε πηγήν ύδατος ζώντος , αγαθόν δε και lari fundamenta orbis lerrarum , ut sancta Trini
το αποκαλυφθήναι τα θεμέλια της οικουμένης , ένα las conspiciatur , quæ imperat creaturis : quomodo
θεωρηθή ή αγία Τριάς, ήτις άρχεται των κτισμά- illa que hac faciunt, tametsi horribilia videantur,
των: πώς τα τούτων ποιητικά , κάν σκυθρωπά είναι accusare juste quis possit ? grandinem , inquam ,
δοκή , ευλόγως τις αιτιάσεται και την χάλαζαν, και C et carbones ignis , et sagiltas, cu fulgura , et incre .
τους άνθρακας πυρός , και τα βέλη , και τας αστρα- pationes Dei , et inspirationem spiritus irre ejus .
πας , και επιτιμήσεις του Θεού , και την έμπνευσιν Simul autem observa increpationem esse quamdam
του πνεύματος της οργής αυτού . "Αμα δε τήρει , ότι η curationem ejus qui increpalur , dum increpa tur
επιτίμησις θεραπεία της έστι του επιτιμωμένου , ul a pravis operibus desistat . Unde cum febrim et
επιπλησσομένου να παύσηται ενεργών τα χείρονα . venlos el mare a Jesu increpari audis , hæc intel
"Οθεν πυρετόν και ανέμους και θάλασσαν επιτιμώ- Tige prout Jesu bonitatem decel . Vel sic : Orberm
μενα υπό Ιησού ακούων , νόει αξίως της Ιησού χρη terrarum constituunt cogitationes , et verba , et
στότητος . "Η ούτως: Οικουμένην συνίστησι νοήματα , opera quæ habitibus et affectibus superstruuntur.
και λόγοι, και πράξεις , εποικοδομούμενα ταίς έξεσι Quando igitur dissipaverit improbos sagittis , eos
τε και διαθέσεσιν . "Όταν ούν, σκορπίσας τους φαύ que conturbaverit fulgelris , occultis hominum pa
λους τοίς βέλεσι , συνταράξη και ταϊς αστραπαίς , των lefaclis , Deo abscondila lenebrarum illustrante ,
κρυπτών των ανθρώπων φανερουμένων , φωτίζοντος fundamenta 608 etiam orbis terrarum revelabit,
του Θεού τα κρυπτά του σκότους, και θεμέλια της impios suppliciis increpando. Fundamenta etiam
οικουμένης ανακαλύψει, τους ασεβείς διά κολάσεων orbis sunt homines Dei propler solidilalem , quibus
επιτιμών . Θεμέλια δε οικουμένης και άνδρες θείοι D superedificantur hi qui secundum Christum viνunt.
διά το εύτονον , εφ' οίς εποικοδομούνται οι κατά Quin el hi revelanlur , quippe quos pæna non lan
Χριστόν πολιτευόμενοι . Και ούτοι δε ανακαλύπιον gil dum de improbis supplicia sumuntur. Verum
ται , επιτιμήσεως γινομένης κατά των πονηρών , μη non statim Deus punit peccalores , sed poenam ante
δαμώς απτομένης αυτών της κολάσεως . Ου παραυτί iram denuntiat , el boc est ipsum inspirare spiritum
κα δε κολάζει ο Θεός τους αμαρτάνοντας, προανα iræ suæ.
φωνεί δε της οργής τάς κολάσεις , και τούτο εστι το
έμπνέειν αυτόν πνεύμα της οργής αυτού .
Τού αυτού . "Οτε τα πνευματικά ( 76) πνευματι Ejusdem . Quando spiritalia spiritalibus compa
κούς συγκρίνομεν, τότε ποιούμεν τας αστραπάς , την ramus , tunc fulgura mittimus , cognitionem ab
απ' αυτών γνώσιν εμφαίνοντες. Νοήσεις αστραπάς eis provenientem manifestantes. Poleris quoque

06 II Cor . 1 , 16. 69 Ps. LΧΧΙΧ , 9. 70 Jerem . II, 15 .

(75 ) "Ολα εκείνα , etc. ( orderius .

( 76) " Οτε τα πνευματικά, etc. Schede Grabii, et Barbarus.
* 231 EX ORIGENE 12:52
per fulgura , divine predicationis splendores in- A και τας λαμπρότητας του θείου κηρύγματος δι' ού τα
telligere , qua obscura prophetarum verba illu σκοτεινά των προφητών ρήματα διηυγάσθησαν.
sirantur.
Ejusdem . Per foutes intelligit virtutes ex quibus Τού αυτού . Πηγάς τάς αρετάς (77) λέγει εξ ών
cognitio procedit. « Beati » enim , inquit " , « mundo εξέρχεται γνώσις . • Mακάριοι γάρ, φησίν , οι καθαροί
corde , quoniam ipsi Deum videbunt. ) τη καρδία , ότι αυτοί τον Θεόν όψονται . )
Vers . 17 , 18. Misit de summo el accepit ine et Εξαπέστειλεν εξ ύψους και έλαβε με , προσε
assumpsit me de aquis multis . Eripiet me de inimicis λάβετό με εξ υδάτων πολλών. Ρύσεται με εξ
meis fortissimis , et ab his qui oderunt me : quoniam εχθρών μου δυνατών , και εκ των μισούντων με :
confortati sunt super me, elc. Ipse de summo acce ότι έστερεώθησαν υπέρ εμέ , κ. τ . ε. Αυτός εξ
pil me , cum me lapsum assumpsit de aquis humanæ ύψους έλαβε με (78), τον καταβάντα προσλαβόμενος
vitæ , el eripuit de inimicis odio fortissimis. Cæle από πολλών υδάτων του ανθρωπίνου βίου, και δυσά
rum observa potentes dici inimicos. Forle autem μενος εξ εχθρών εν τω έχθραίνειν δυνατών . "Ορα μέν
el impietatis dogmata sunt aquæ muliæ quæ non τουγε , ότι δυνατοί είναι οι εχθροί με μαρτύρηνται .
possunt exstinguere charilalem . Inimici vero fortis. "Ισως δε και τα της αθεότητος δόγματα ύδωρ έστι
simi sunt , ιum ii qui invisibiles sunt, tum homines B πολύ , ου δυνάμενον σβέσαι την αγάπην . 'Εχθροί δε
qui per falso cognorninatam scientiam deceptionem δυνατοί , οί τε αόρατοι , και άνθρωποι οι διά ψευδωνύ
operantur .. μου γνώσεως την απάτην εργαζόμενοι .
Ejusdem . Ex his cognoscimus dæmones ante Τού αυτού . Εντεύθεν γινώσκομεν ( 79) , ότι προ
Salvatoris adventum nobis , nunc autem nos illis της επιδημίας του Σωτήρος ισχυρότεροι ημών ήσαν
fortiores esse , quibus dedit Christus « poleslalem οι δαίμονες , νύν δε τούτων ημείς επικρατέστεροι , οις
calcandi supra serpentes el scorpiones , el super έδωκεν ο Χριστός ο πατείν επάνω όφεων και σκορ
omnem virtutem inimici 71. ) πίων , και επί πάσαν την δύναμιν του εχθρού . »
VERS . 19, 20. Pravenerunt me in die afflictionis Προέφθασάν με εν ημέρα κακώσεώς μου, και
mere , el factus est Dominusprotector meus . Et edurit εγένετο Κύριος αντιστήριγμά μου. Και εξήγαγε
me in latitudinem , salvum me faciel , quoniam vo με εις πλατυσμόν, ρύσεται με , ότι ήθέλησέ με,
luit ine , etc. Qui tribulationem patiuntur , et non κ. τ . ε . Οι θλιβόμενοι ( 80) και μη στενοχωρούμενου
angustiantor , sciant se a tribulatione liberan los, ίστωσαν εξαχθησόμενοι από της θλίψεως και εις
et ad sanclam Dei latitudinem adducendos esse ; άγιον του Θεού πλατυσμόν αχθήσεσθαι· εν γάρ εμέ
illum enim qui in die afflictionis ad ipsum confugit , C ρα κακώσεως τον προς αυτόν καταφεύγοντα αντι
confirmat Deus , ne malis concussus succumbal : el στηρίζει Θεός, ώς άν μή κλονηθείς καταπέση και
in tribulationibus gementem , ad laliludinem edu αντιστηρίζων εκφέρει εις πλάτος τον στενούμενον
cit , juxta illud 78 : « In tribulatione dilalasti mihi. , ταις θλίψεσι , κατά τό, « 'Εν θλίψει επλάτυνάς με :)
Quod fit etiam , dum non omnino liberalur , sed όπερ γίνεται , ου πάντως απαλλαττομένου , γενναίως
generose sustinet.. δε φέροντος .
VeRs . 21. El retribuet mihi Dominus secundum ju. Και ανταποδώσει μοι Κύριος κατά την δικαιο
slitiam meam , el secundum puritalem manuum mearum σύνης μου , και κατά την καθαριότητα των χει
retribuel mihi , quoniam custodiui sias 609 Domini , ρων μου ανταποδώσει μοι, ότι εφύλαξα τάς
etc. Qui allollit sanctas manus audelque dicere ?" : οδούς Κυρίου , κ . τ. ε. Ο έπαιρων οσίους (81 ) χεί
« Elevatio manuum mearum , sacrificium vesperti ρας, και θαρρών ειπείν : "Έπαρσις των χειρών μου
num , , puritatem quoque manuum se habere pro θυσία εσπερινή , και και καθαρότητα χειρών ομολογή
flebitur. Hic sermo est ejus qui perspicil ununi σει έχειν . Θεωρούντος δε ώς έκαστον κρίσει γίνεται
quodque cum judicio fieri . Sunt aulein quedam λόγος. " Έστι δέ τινα κρίματα του Θεού περί εκάστου
Dei judicia circa quodlibet peccatum . Quanilo igi- των αμαρτανομένων . Έπάν ούν τα περί πάντων των
tur quis oτonia de peccalis omnibus judicia ante D αμαρτημάτων κρίματα πάντα προ οφθαλμών τις έχη,
oculos habel , dicel : « Omnia judicia ejus in con έρεί: Πάντα τα κρίματα αυτού ενώπιόν μου . » Και
spectu meo. , Cæterum qui hæc dicit , in nulla re άλλως ουδέν ο ταύτα λέγων έαυτού καταγινώσκει .
seipsum condemnal. Unde hæc etiain ad Salviilu "Οθεν και επί τον Σωτήρα αυτά δεί αναφέρεσθαι ,
rem referenda sunt , quippe « lentatum per omnia « τον πεπειρασμένος κατά πάντα καθ' ομοιότητα
pro similitudine absque peccalo 78. ) χωρίς αμαρτίας. )
Ejusdem . Puritas mentis est affectuuin carentia Τού αυτού . Καθαρειότης ψυχής (82) εστιν απά
ex gratia Dei , addito etiam hominis sludio . Puri θεια εκ χάριτος Θεού, προσγινομένης και σπουδής

71 Matth . V, 8. 73 Luc . x , 19 . 13 Ps . Ov , 2. 7 % Ps . CXL 1 15 Ηebr . IV , 15 .

(77 ) Πηγάς τας αρετάς , etc. Eedem schede , et
Barbarus .
(78) Αυτός εξ ύψους έλαβε με , etc. Codex Roe .
Corderius autem habet tanquam anonymi.
( 79) Εντεύθεν γινώσκομεν , etc. Schede Gralii
ac Barbarus.
( 80) Οι θλιβόμενοι , etc. Corderius.
(81 ) Ο έπαιρων οσίους, etc. Codex Roe . Corde
rius autem anonymo tribuit.
(82) Καθαρειότης ψυχής , etc. Schede Grabii, el
Barbarus.
1233 SELECTA IN PSALMOS . PSAL , XVII. 1234

του ανθρώπου . Καθαριότητα χειρών τας προφητι- A talem manuum, proplietarum vocat actiones que ab
κάς φησιν ενεργείας αμολύντους ούσας από της βελ- optimo habitu unde et incoinquinate erant .
τίστης έξεως .
Και έσομαι άμωμος μετ' αυτού , και φυλάξομαι Vers. 24. El ero immaculalus cum eo , el obser
από της ανομίας μου , κ . τ . ε . Χωρίς Θεού (83) ουκ vabo me ab iniquilate mea , etc. Absque Deo nemo
έστιν είναι άμωμον μετ' ολίγα ούν φησι• « Και potest esseimmaculatus . Quare paulo post ail : « Ει
έθετο άμωμον την οδόν μου . » Ουκ έστι δε κατά τον posuit immaculatam viam meam . , Non convenit
λέγοντα τό, « 'Ανταποδώσει μοι Κύριος κατά την autem illi qui ail : « Retribuet mihi Dominus secun
δικαιοσύνην μου , και το εξής, έχειν ανομίαν. Και dum justitiam meam , 1 elc. , ut ullam habeat ini
τό, « Φυλάξομαι από της ανομίας μου , » δύναται ανα quitalem . Et illud : « Observabo me ab iniquitale
φέρεσθαι επί το λεγόμενον το εν ημίν σκότος , κατά mea , , referri polest ad illud quod in nobis voca
το · « Ει ούν το φώς το εν σοί σκότος έστι , το σκότος lur tenebræ , juxta illud 78 : « Si ergo lumen quod
πόσον ; » in le est , tenebræ sint, ipse Tenebræ quanlæ
erunt ? ,
Τού αυτού. "Αμωμός εστιν (84) ο έχων εν εαυτώ Ejusdem . Immaculalus est ille qui viam Dei in
11
την οδόν του Θεού , τον Χριστόν. « Εγώ γάρ, φησίν, B se habet , Christum scilicet . « Ego enim, inquit "
ειμί η οδός . » "Αμωμον δε ταύτην την οδών και sum via , 1 Immaculatam hanc viam et ipse David
αυτός ο Δαυίδ έφη λέγων · « Ο Θεός μου , άμωμος η appellat dicens 18 : « Deus meus , immaculata via
οδός σου . ) tua . )
Και ανταποδώσει μοι Κύριος κατά την δικαιο VERS. 25. El relribuel mihi Dominus secundum
σύνην μου , κ . τ. ε . Ενώ μέτρα (85) μετρείτε , justitiam meam , etc. « Qua mensura mensi fueri
αντιμετρηθήσεται υμίν. και Αγίων δε αύτη η φωνή lis , remelielur el vobis 79. , Sanctorum autem hæc
των διά πολλήν παρρησίαν δυναμένων λέγειν · « 'Αντ vox est, qui præ ingenti fiducia dicere possunt :
απόδος τη δούλω σου . » Δικαιοσύνην λέγει την εκ « Retribue Servo tuo 80. Jusliliam vero eam dicit ,
πίστεως Ιησού Χριστού , ήτις πεφανέρωται εις πάν qux est ex fide Jesu Christi, quæ maniſestala est
τας τους πιστεύοντας τους γάρ ορθώς πιστεύουσιν in omnes credentes : nam jis qui recte credunt ,
η πίστις εις δικαιοσύνην λογίζεται. fides ad justitiam reputatur.
Μετά οσίου όσιωθήση, και μετά ανδρός αθώου Vers . 26 , 27. Cum sancto sanctus eris , el cum viro
αθώος έση , και μετά εκλεκτού εκλεκτός έση, innocente innocens eris ; el cum electo electus eris,
και μετά στρεβλού διαστρέψεις, κ . τ . ε . Ως έσο el cum perverso perverleris , etc. Quemadmodum
μαι (86) άμωμος μετ' αυτού του Θεού , ούτως ο Θεός C immaculatus ero cum ipso Deo , sic etiam Deus
μετά οσίου όσιωθήσεται , και μετά αθώου αθώος cum sancto sanctificabilur , et cum innocente in
έσται , και μετά εκλεκτού εκλεκτός έσται αυτός. Μετά nocens erit, et cum electo eleclus. Verum cum
στρεβλού δε ουχί στρεβλός έσται (ουδέ γάρ θεμιτόν) , perversu nequaquam perversus erit (hoc enim ne
αλλά διαστρέψεις , ως μετά Φαραώ . fas) , sell perverteris , ut cum Pharaone .
Τού αυτού . Εν μέν τοις οσίοις (87) όσιος έστιν Ejusden . In sanctis sanctus est Deus , in inno
ο Θεός, εν δε τοις αθώους αθώος , εν δε τοις εκλεκτοίς centibus innocens , in electis eleclus, in perversis
εκλεκτός , εν δε τοις στρεβλούς ου στρεβλός , αλλά non perversus, sed simul mulalus, idque reverentie
συστρεβλούμενος αυτούς διά το εύφημον . Στρεβλών causa dicitur. Perversum 610 enim Deum ne di
γάρ τον Θεόν ειπείν εφυλάξατο. Τούτους τους στίχους cerel , cavit . Hos versus simpliciores de bomini
οι απλούστερου επί των ανθρώπων πολλάκις λαμβά- bus sape accipiunt. Deus autem convertitur, queen
νουσιν. Ούτω δε συστρεβλούται Θεός , ώς εν τω Δευτε admodum in Deuteronomio dicit 81 : « Si ingressi
ρονομίω λέγει : « Εάν εισελεύσησθε πρός με πλά fuerilis ad me perversi, ingrediar el ego ad vos in
γιοι , εισελεύσομαι κάγώ προς υμάς εν θυμω πλαγίω . » ira perversa .. ))
Του αυτού . Πρός τάς γνώμας (88) των ανθρώπων Ejusdem . Pro mentis affectu nominibus vices re
D
αρμόττεις τάς αντιδόσεις , ώ Δέσποτα . Παρέχεις γάρ ° pendis, ο Donine . Νam sanctis que sanctilalem
τοις οσίοις τα όσιότητος άξια, τους ανευθύνους και decent , innocentibus et justis convenientia , electis
δικαίοις τα πρόσφορα, και τοις εκλεκτούς και τελείοις el perfectis perfecla tribuis ; iis autem qui decli
τα τέλεια · τοις δε εκτραπείσι και την εναντίαν o nant a via , el contrarium iter ambulant , con
δεύουσι κατάλληλον παρασκευάζεις της οδού το gruum vitæ finem accommodas. Sed qua ratione ?
τέλος . Και τίνα τρόπον ; « "Οτι συ λαόν ταπεινόν « Quoniam lu populum humilem salvum facies. »
σώσεις. »
76 Matth . V1,23. 11 Joan . ΧΙV , 6. 18 Ps . xvil , 31 . 79 Malih . vi, 2. 80 Ps . CΧVΙΙΙ , 17 . 81 Levit.
XXV1 , 27,28 .
( 83) Χωρίς Θεού , etc. Codex Roe. Corderius vero (86) Ως έσομαι , etc. Corderius.
lanquam incerli habel . (87) 'Εν μέν τοις οσίοις, etc. Codex Coislinia
(84) "Άμωμός εστιν , etc. Schede Grabii , Bar mus 10 .
barus ., (88) Πρός τάς γνώμας , etc. Schede Grabii .
( 85) 'Ενώ μέτρο , etc. Schiele Grabii , Barbaruς .
 1233 EX ORIGENE 1976

Vers. 29. Quoniam tu illuminabis lucernam meam , A " Οτι συ φωτιείς λύχνον μου , Κύριε , ο Θεός
Domine, Deus meus, illuminabis lenebras meas , elc. μου, φωτιείς το σκότος μου , κ . τ . ε. Ο λύχνος του
Lucerna corporis est oculus. Hunc illuminabit Do- σώματός εστιν ( 89) ο οφθαλμός . Τούτον φωτιεί και
minus. Habemus nonnullas etiam in humana siru Κύριος . "Έχομεν δε τι και εν τη ανθρωπίνη κατα
ctura tenebras. Has igitur que in justo sunt, illu σκευή σκότος · τούτο ούν του δικαίου φωτιεί ο Κύ
minabit Dominus. Vel lucerna animæ , mens est , ριος . “Η λύχνος ψυχής ο νούς , ώς δη φωτός δεκτικός .
quippe quæ lumen recipere queat . Tenebræ vero Σκότος δε ταύτης τό τε θυμικών και επιθυμητικόν,
animæ sunt iracundia el concupiscentia , quæ illu και δη φωτίζεται υπό του νού δεξαμένου τάς θείας
minantur ab eo qui divinum splendorem suscepit. αυγάς . Τάχα δε και οι περιλαμφθέντες τη αληθεία
Forle etiam qui veritatis lumine a Deo illustrati υπό Κυρίου λύχνον έχουσιν ανημμένον, τάς δε πρά
fuerint, ii lucernam habent accensam , el actiones ξεις καθ' όρθρον άγοντες λόγω, εκ του τον νούν
suas ad diluculum ratione adducenles , etiam lene πεφωτίσθαι , και σκότος αυτών έχουσι φωτιζόμενον .
bras suas illuminatas habent, eo quod mens illuminala fuerit.
VeRs. 30. Quoniam in le eripiar a lentatione, el " Οτι εν σοι ρυσθήσομαι από πειρατηρίου , και
B
in Deo meo iransgrediar murum, elc . Tentatio, opi εν τω Θεώ μου υπερθήσομαι τείχος , κ. τ. ε .
nor, quædam est vila in Job . A circumstantibus Πείρα τις , οίμαι ( 90 ) , ο βίος εν τω Ιώβ . Περιστά
autem amaritudinibus non liberalur nisi qui fuerit σεως δε ουκ ένι ρυσθήναι πικρών ή τον εν Θεό γε
in Deo. In Deo is est qui ejus est particeps , quem- γονότα. Γίνεται δε τις εν Θεώ , μετέχων αυτού , ως
admodum et ab ignorantiis liberalur qui scien και των αγνοημάτων δύεται τις εν επιστήμη γενό
liam adeptus est ; qui quidem in lentationem non μενος , όστις εις πειρασμόν ουκ εισέρχεται , ου το μή
ingreditur, non quod non tentelur, sed quod ien πειρασθήναι , αλλά το μή αλώναι ταϊς παγίσι του
tationis laqueis non capiatur . Trausgreditur itaquo πειρασμού . Υπερβαίνει ούν ούτος το τείχος της
bic murum peccati quod a tergo relinquit. αμαρτίας, οπίσω ταύτας ποιούμενος .
Vers . 31. Deus meus , impollula via ejus ; eloquia “ Ο Θεός μου , άμωμος ή οδός αυτού , τα λόγια
Domini igne examinata , protector est omnium spe Κυρίου πεπυρωμένα, υπερασπιστής έστι πάντων
rantium in se , etc. Via in polluia Christus est qui των ελπιζόντων επ' αυτόν, κ . τ. ε. "Άμωμος οδός
dixit 89
και « Ego sum via . » Quoniam vero eloquia (91 ) ο Χριστός εστιν ο ειπών : « Εγώ είμι η οδός. »
Domini igne sunt examinata , qui ipsa audiunt, di 'Επει δε τα λόγια Κυρίου πεπυρωμένα εστίν , οι
cunt 83 : « Νonne cor nostrum ardens erat in no- c ακούοντες αυτών λέγουσιν · « Ουχί η καρδία ημών
bis ? » Quin et « spiritu fervenles sunt 84, el alie καιομένη ήν εν ημίν ; » Και πνεύματι δε ζέουσι,
num a Deo igneni non admillunt , qui in sagittis και αλλότριον Θεού ου παραδέχονται πυρ , όπερ
maligni est. Sed Dominus qui dixit : ( Ignem veni έστιν εν τοις βέλεση του πονηρού. Αλλ ' ο ειπών :
millere in terram , , eloquia habuit ignila : quare « Πυρ ήλθον βαλείν επί την γην, και πεπυρωμένα είχε
ait 85 : « Et quid volo nisi ul accendalur ? » Forte λόγια · διό φησι · « Και τί θέλω ει ήδη ανήφθη ; »
etiam in Spiritu sancto et igne baptizat Jesus, sed Τάχα δε εν Πνεύματι αγίω και πυρί βαπτίζει Ιησούς,
jgnis urit ligna , foenum , stipulam . αλλά το πυρ κατακαίει ξύλα , χόρτον , καλάμην.
Vers . 32 , 33 , 34. Quoniam quis Deus præter Do " Οτι τίς Θεός πλην του Κυρίου , και τις Θεός
minum ? aut quis Deus præler Deum nostrum ? Deus πλήν του Θεού ημών ; Ο Θεός ο περιζωννύων
yui præcinxil me virtule , el posuil immaculatan με δύναμιν, και έθετο άμωμον την οδόν μου· ο
611 viam meum ; qui perfecit pedes meos tanquam καταρτιζόμενος τους πόδας μου ώσει ελάρου , και
cervorum , et super excelsa statuens me, etc. Secun επί τα υψηλά ιστών με , κ. τ . ε . Κατά τούτο το
dum hoc significatuin , solus verus Deus est Deus σημαινόμενον (92 ), μόνος Θεός έστιν αληθινός ο Θεός
Paler, nisi relativum , ' quis , » quod sæpe rarita και Πατήρ , ει μή άρα το τίς, επί του σπανίου πολλά .
tem significat , ad Unigenitum referamus. Ει hoc D κις κείμενον , επί τον Μονογενή ανοίσομεν . Και νύν
quidem loco zona , virlus est ; apud Paulum autem μεν η ζώνη δύναμις, παρά δέ Παύλη αλήθεια . Κατ
veritas . Ejus autem qui pulchre currit , et cursum αρτίζονται δε οι πόδες ως ελάφων , του τρέχοντος
perficit , perficiuntur pedes tanquam cervorum . « Et καλώς , και τον δρόμον πληρούντος. Και επί τα
super excelsa statuens me. » Unusquisque propria υψηλά ιστών με . » "Ίδιά τινα ύψη έστιν εκάστου , αφ'
quædam excelsa habet a quibus decidit , vel de ών κατέπεσεν , ή καταβεβηκε .
scendit.
Ejusdem . Est cujus perficiuntur pedes tanquam Τού αυτού . Καταρτίζονται τινος ( 93) οι πόδες
cervi per aclionem , eriguntur autem per contem ώσει ελάφου διά της πρακτικής , ύψούνται δε διά

85 Joan . ΧΙV , 6. 83 Luc . XXIV , 32 . 86 Rom . XII , 13 . 85 Luc . ΧΙΙ, 49.

( 89 ) Ο λύχνος του σώματός έστιν, etc. Codex
Coislinianus, nuni. 10 , Origeni, Catena Barbari Di.
lymo tribuit .
(90 ) Πειρά τις , oίμαι , etc. Scliede Grabii .
(91 ) " Αμωμος οδός, etc. Corderius.
(92) Κατά τούτο το σημαινόμενον , etc. Schede
Grabii Origeni tribuunt, sed Corderius habel lan
quam incerli auctoris.
(93 ) Καταρτίζονται τινος, etc. Schede Grabii ,
codex Coislinianus, Barbarus.
!
1257 SELECTA IN PSALMOS. PSAL . XVII . 1238
της θεωρίας . Διότι η έλαφος αναιρεί τους όφεις. Αplationem. Quamobrem cervus enecat serpentes .
Διδάσκων: χείράς μου εις πόλεμον και έθου Vers. 35. Qui docet manus meas ad prælium , et
τόξον χαλκούν τους βραχίονάς μου , κ . τ. ε. Ο posuisli ut arcum cereum brachia mea , etc. Actionis
χαλκός σύμβολόν εστι (94) πρακτικής. « Διέφθειρε symbolum est es . « Corrupit enim as tuum 88 , »
γάρ τον χαλκόν σου , και φησίν Ιεζεκιήλ προς την Ιε dicit Ezechiel ad Jerusalem . Quoniam igitur nostra
ρουσαλήμ. Επειδή ούν οι ημέτεροι βραχίονες πέμ brachia mittunt sagittas , ait : Præparasti brachia
πoυσι τα βέλη , φησίν, ότι , Παρεσκεύασας τους βρα mea sicut arcum , el addit ( æreum , ) ostendens
χίονάς μου τόξον, και προστίθησι • χαλκούν, και εμ illum intentum et infraclu: n esse , ac dicens : In
φαίνων το εύτονον και άθραυστον, και λέγων ότι , præliis adversus hostes insuperabilem me fecisti.
'Αήττητον με πεποίηκας εν τοις κατά των εχθρών
αγώσι.
Και έδωκάς μοι υπερασπισμόν σωτηρίας μου : VeRs. 36. El dedisti mihi protectionem salutis
και η δεξιά σου αντελάβετό μου, και η παιδεία meæ , el dextera tua suscepit me, et disciplina lua
σου ανώρθωσε με εις τέλος , και η παιδεία σου correxit me in finem , et disciplina tua ipsa me do
αυτή με διδάξει , κ . τ.έ. Ο εν δεξιά καθήμενος( 95) celit , etc. Qui in dextera Patris sedet, hic vocatur
του Πατρός, ούτος καλείται δεξιά . Και διά μέν της Β dextera . Ει priori quidem disciplina nos corrigit ,
προτέρας παιδείας ημάς ανορθού , διά δε της δευ secunda vero nos docet. Nam recta institutio ani
τέρας διδάσκει . Πολιτεία γάρ ορθή ανίστησι ψυχήν , mam erigil , cognitio autem vera in amplitudinem
γνώσις δε αληθής πλατύνει αυτήν . Δεξιά και τα πάντα ducit . Dextera es ! omnium opiſex Filius, de quo et
δημιουργήσας Υιος, περί ου και άλλαχού είρηται · alibi dictum est 87 : « Dextera Domini fecit virlu
• Δεξιά Κυρίου εποίησε δύναμιν, δεξιά Κυρίου ύψωσέ tem , dextera Domini exaltavil me.»
με . )
Eπλάτυνας τα διαβήματά μου υποκάτω μου , Vers. 37. Dilalasti gressus meos sublus me, et non
και ουκ ήσθένησαν τα ίχνη μου , κ. τ . ε . Ευφό sunt infrmata vestigia mea, etc. Hæc vos illius est
ρως υπομένοντος (96) θλίψεις ή φωνή διά τον έμποι cui tribulationes toleratu faciles sunt propter eani
ούντα λόγον και εν τοις τοιούτοις την ευρυχωρίαν , ώς quam a verbo accepit dilatationem , qua fit ut ne
μηδε την τυχούσαν ασθένειαν εν τοίς ίχνεσιν εμφαί ulla quidem in ejus vestigiis imbecillitas appareat.
νεσθαι .
Καταδιώξω τους εχθρούς μου , και καταλήγο Vers. 38 , 39. Persequar inimicos meos et com
μαι αυτούς , και ουκ αποστραφήσομαι , έως αν prehendam illos , el non convertar donec deficiant.
C
εκλείπωσιν . Εκθλιψω αυτούς, και ου μή δύνων Conſringam illos , nec polerunt slare : cadent sublus
ται στήναι πεσούνται υπό τους πόδας μου, κ. pedes meos , elc. Quem Deus idoneum effecit ut esset
τ . ε. Ο ικανωθείς (97 ) υπό Θεού διάκονος είναι Δια - minister Novi Testamenti , et omnem altitudinem
θήκης Καινής ώς πάν επαγόμενον ύψωμα κατά της adversus scientiam Dei sese extollentem deleret, is
γνώσεως του Θεού καθαιρείν , καταδιώξας τους inimicos saluti , quæ a Deo est , sermones persecu
εχθρούς τη από Θεού σωτηρία λόγους, καταδιώξεται lus, illos eo usque persequelur donec penitus deſe
αυτούς, και ου πρότερον του εκλιπείν αυτούς , απο cerint. Stare autem in conspectu ejus, quem Deus
στραφήσεται πολεμών αυτοίς . Στηναι δε ενώπιον του sic idoneum effecit, non poterunt ad angustias re
έκανωθέντος υπό Θεού ου δυνήσονται έκθλιβόμενοι οι dacli adversarii veritatis sermones
εχθροί της αληθείας λόγοι .
Τού αυτού . Ούτος καταδιώκει ( 98) τους εχθρούς , 612 Ejusdem . Hic persequitur inimicos, qui
ο μη εων εμπαθείς εν εαυτώ γίνεσθαι λογισμούς: perturbatis cogitationibus nullum in se locum dat.
από γάρ τούτων επισυμβαίνουσιν ημίν αι αμαρτίαι, Ab jis enim in nos veniunt peccala .
Τού αυτού. "Έκλειψιν εχθρών (99) απάθεια κατ Ejusdem . Afectuum carentia defectum hostium
εργάζεται. D parit .
Τού αυτού . Οι πεσόντες ( 1 ) από της εν φαύλο Ejusdem . Qui a malo slalii cadunt, beneficium
στάσεως ευεργετούνται . Αλλ' ουδε οι της αληθείας consequuntur. Sed neque veritati adversantes ser
εχθροί λόγοι δυνήσονται στηναι ενώπιον του ικανού mones stare polerunt in conspectu polentis manu ,
χειρί, όπερ ο Δαυίδ ερμηνεύεται. quod interpretatur David.
Και τους εχθρούς μου έδωκάς μοι νώτον , και VERS. 41. Et inimicos meus dedisti mihi dorsum ,
τους μισούντάς με εξωλόθρευσας, κ . τ. ε . Νώτον el odienles me disperdidisti, elc . Tergum dant hostes

86 Εzech . XV1 , 56 . 87 Psal . CΧVΙΙ , 16.

( 94) Ο χαλκός σύμβολόν έστι, etc. Schede Gra
bii, codex Coislinianus, Barbari Catena .
(95) Ο εν δεξιά καθήμενος , etc. Schede Grabii ,
codex Coislinianus, Catena Barbari.
( 96 ) Ευφόρως υπομένοντος , etc. Schede Grabii .
( 97 ) Ο ίκανωθείς , etc. Codex Roe.
(98) Ούτος καταδιώκει , etc. Codex Coislinianus,
scheda Grabii, Calena Barbari .
( 99) "Εκλειψιν εχθρών , ele. Schede Grabii ,
Barbarus.
( 1 ) οι πεσόντες, etc. Schede Grabii , Barbaras.
 3259 EX ORIGENE 1230

cum non amplius possunt affectibus plenas et per- Α διδόασιν (2) οι εχθροί , μηκέτι λογισμούς εμπαθείς
turbatas cogitationes menti indere. εμβαλείν δυνάμενοι τη ψυχή .
Ejusdem . Effecisti ut inimici mei conversi inse Τού αυτού . " Έδωκας τους εχθρούς μου (5 ) μετα
parabiliter me sequerentur, ita ut fierent mihi dor βαλόντας ακολουθείν μοι αχωρίστως μου , ώστε αυ
sum , vel fugerent. τους γενέσθαι μοι νώτα, ή φεύγοντας .
Vers . 44. Eripies me de contradictionibus populi, Ρύσαι με εξ αντιλογιών λαού , καταστήσεις
constitues me in caput gentium , etc. In signum cui με εις κεφαλήν εθνών , κ . τ. ε. Ο εις σημείον
contradicilur positus dicit hæc Christus, quem Deus (4) αντιλεγόμενον γενόμενος ταύτά φησι Χριστός , αν
constituit in caput gentium . Caput enim Ecclesiæ ο Θεός κατέστησεν εις κεφαλήν εθνών. Κεφαλή γάρ
Christus est .. της Εκκλησίας ο Χριστός .
Vers. 45. Populus quem non cognovi , servivit Λαός , όν ουκ έγνων , εδούλευσέ μοι , εις ακοής
mihi , in auditu auris obedivil miki, elc. Istud , « non ωτίου υπήκουσέ μοι , κ. τ . ε . Το , « ουκ έγνων » (3) ,
cognovi, proprie in Scripturis usurpatur de malis : ιδίως αι Γραφαι ονομάζουσιν επί των χειρόνων :
hoc loco aulem Christus illud dicit de populo qui νύν μέν γάρο Χριστός το, « ουκέγνων , και επί του λαού
est ex gentibus. Fuit eniin lempus cum ab ipso non του από των εθνών έταξεν . "Ην γαρ ότε ουκ έγινώ
B
cognoscebatur. Invenies autem et similia a Deo dici . σκετο . Ευρήσεις δε τοιαύτα και τον Θεόν λέγοντα.
Ejusdem . Ignorantes ignorati sunt , el cognoscentes Τού αυτού . Αγνοούντες ήγνοούντο (6) , και εγνω
cognili sunt. κότες επεγνώσθησαν.
Vers. 46. Filii alieni inveterali sunt , el claudica Υιοι αλλότριοι έπαλαιώθησαν, και εχώλαναν
verunt a semiris suis, etc. Virius renovat, malitia από των τρίτων αυτών, κ . τ . ε . Ή μεν αρετή (7)
invelerat . Qui aulem inveterali sunt, claudicant. ανακαινού, η δε κακία παλαιοί . Παλαιουμένων δε το
χωλαίνειν .
Ejusdem . « Quousque claudicabilis vos utroque Τού αυτού. " Έως πότε (8) υμείς χωλανείτε επ'
poplile 88 ?, Semilæ hominum sunt actio et con αμφοτέραις ταις έγνύαις υμών ; » Τρίβοι δε ανθρώ
templatio. πων πράξις και θεωρία .
VERS. 48. Deus qui das vindictas mihi el subdis Ο Θεός ο διδους εκδικήσεις εμοί , και υποτά
populos sub me, etc. Vindicias a Deo accipiens ξας λαούς υπ ' εμέ, κ . τ. ε. Λαβών από Θεού (9)
Christus ail89 : « Mihi vindictæ, ego retribuam , o εκδικήσεις , Χριστός φησιν· « Εμοί εκδικήσεις, εγώ
ανταποδώσω . )
Ejusdem . « Ecce dedi vobis potestatem calcandi Τού αυτού. « Ιδού , δέδωκα ( 10) υμίν την εξου
C
super serpentes et scorpiones º , , et quæ sequun σίαν πατείν επάνω όφεων και σκορπίων , και και τα
Tur. Qui ignorato priori populo prebet ul sub ipso εξής. Ο των αγνοουμένω πάλαι λαώ παρέχων το υπ'
ordinelur . « Liberalor meus de inimicis iracundis . ) αυτόν τετάχθαι . « Ο ρύστης μου εξ εχθρών οργί
Quibus furor, iis el iracundia dominatur. Si autem λων . » Εν οίς θυμός επικρατεί, εν τούτοις και οργι
inimici mei iracundi, cerle el furentes sunt. ( Furor λότης . Ει δε οι εχθροί μου οργίλοι, άρα και θυμώδεις
enim , inquil, illis secundum similitudinem serpen εισί . « Θυμός γάρ , φησίν , αυτούς κατά την ομοίωσιν
is . του όφεως, και

PSALMUS XVIII. ΨΑΛΜΟΣ 1Η' .

613 Vers . 2. Cæli enarrant gloriam Dei, el opera οι ουρανοί διηγούνται δόξαν Θεού, ποίησιν δε
manuum ejus annuntiat firmamentum , etc. Si cæli χειρών αυτού αναγγέλλει το στερέωμα , κ. τ. ε . Εί
enarrant gloriam Dei , ac celi peribunt ( Opsi enim, οι ουρανοί (11) διηγούνται δόξαν Θεού , οι δε ουρανοί
inquit ' , peribunt, lu aulem permanes , l : an qui enar ; απολούνται ( « Οι ουρανοί » γάρ, φησίν , « απολούν
rant gloriam Dei peribunt ? Aiqui nemo enarrans ται , συ δε διαμένεις : 5 ) οι διηγούμενοι άρα την
gloriam Dei peribit : nam glorificantes me, » inquit δόξαν του Θεού απολούνται ; 'Αλλά μήν ουδείς διη
Deus 98 , , glorificabo . , Non ergo cæli peribunt. γούμενος την δόξαν του Θεού απολείται « Τους γάρ
Porro celi qui enarrant gloriam Dei , intellectualis D δοξάζοντάς με , και φησίν ο Θεός, ο δοξάσω . Ουκ
sunt naturæ, el coeli dicuntur propterea quod in se άρα οι ουρανοί απολούνται· αλλ' οι μεν διηγούμενου
justitiæ solem babent; cæli autem qui pereunt , cor ουρανοί την δόξαν του Θεού της νοεράς εισι φύσεως,
poream habent substantiam . ουρανοί λεγόμενοι διά το έχειν εν εαυτοίς τον της
δικαιοσύνης ήλιον : οι δε απολλύμενοι ουρανοί της σω
1α ννη - εισιν ουσίας.
88 III Reg. xviii , 21 . 89 Rom . XII, 19. 90 Luc . Χ , 19 . 91 Psal. CI , 27. 11 1 Reg . , 30.

(2) Nώτον διδόασιν, etc. Codex Coislinianus.
( 3) "Εδωκας τους εχθρούς μου, etc. Codex Roe.
' O siç onueñor, elc . Codex Roe, Corderius.
(5 ) Το , ουκ έγνων , etc. Codex Roe.
( 6) 'Αγνοούντες ήγνοούντο, etc. Schedge Grabii ,
Barbarus.
( 7) Η μεν αρετή, etc. Codex Roe .
( 8) "Έως πότε , etc. Schede Grabii , el codes
Coislinianus .
(9 ) Λαβών από Θεού , etc. Codex Roe.
(16) "1800, 8€8wxa , 'eic.Schedæ Grabü , Bar
barus.
( 11 ) Ei ol oùparol , etc. Codex Coislinjanus ,
schedie Grabii , Barbarus.
121 SELECTA IN PSALMOS . PSAL. XVIII. 1212
Τού αυτού . Ούτε γάρ γη ( 12 ) , ούτε ο εκ γης χοϊ- Α Ejusdem . Neque enim terra , neque de terra ler
κός διηγήσασθαι δύναται δόξαν Θεού . • Ο γάρ ών εκ renus enarrare polest gloriam Dei . Nam qui ex
της γης έκ τής γής λαλεί . » Τάχα δε ουρανοί εισιν lerra est, de terra loquitur 93. , Forle vero cæli
οι του ουρανίου την εικόνα φορούντες , οίτινες διη- sunt , qui gerunt imaginem celestis . Hi enarrant
γούνται δόξαν Θεού . Είσι δε και ουρανοί ποίημα χει- gloriam Dei . Sunt autem etiam celi opus manuum
ρων Θεού . Τήρει δε διαφοράν, το μεν διηγείσθαι επί Dei. Observa discrimen : cæli dicuntur quidem enar
των ουρανών κείμενον , το δε αναγγέλλειν επί του rare, ſirinamentum vero annuntiare.
στερεώματος ειρημένον .
Ημέρα τη ημέρα ερεύγεται ρημα , και νύξ Vers. 3. Dies diei eructal verbum , et nox nocti
νυκτί αναγγέλλει γνώσιν, κ . τ . ε. 'Αλλά και οι indicat scientiam , etc. Sed et bi qui contemplatri
τον (13) θεωρητόν ασπαζόμενοι βίον θησαυρίζουσιν cem vitam amplecluntur, in cælo thesaurizant, et
εν ουρανώ , κακεί την καρδίαν έχοντες , ουρανοί εισι cum ibi cor habeant, cæli sunt qui prædictam Dei
διηγούμενοι την προειρημένην Θεού δόξαν διά θεωρίας gloriam enarrant per spiritualium rerum contem
της περί νοητών πραγμάτων . Οι πρακτικοί δε στε plationem . Qui autein actricem vilam agunt, ii ob
ρέωμά εισιν , εδραίοι τυγχάνοντες, και απαγγέλλουσι soliditatem sunt firmamentum , el annuntiant opera
την ποίησιν τών του Θεού χειρών , εργαζόμενοι τα Β manuum Dei, dum opera Dei exercent et ipsi ejus
του Θεού , και τούτου τυγχάνοντες έργα . Και η φω opera existunt. Diei cognitio cum sit lucida , et al
τεινή δε νόησις ημέρας ούσα , ετέρα φωτεινή νοήσει teri lucidae cognitioni congrua , erucial verbum :
σύμφωνος ούσα , ερεύγεται δημα ως η Παλαιά Γραφή quemadmodum Scriptura Velus spiritalibus referta
των πνευματικών πληρωθείσα τροφών , από του πλη- cibis, de plenitudine sua eructans , praelet verba
ρώματος ερευγομένη, προσφέρεται ρήματα της Καινή Νονο Testamento. Nox vero , que est profundissi
Διαθήκη . Η δε νυξ , ή βαθυτάτη των μυστικών ma rerum arcanarum comprehensio , ad aliam nos
πραγμάτων διάληψις , προς ετέραν ημάς ασάφειαν obscuritalem adducit. Ηanc compreliensionem Dei
οδηγεί , ηνπερ διάληψιν δίδωσι το του Θεού Πνεύμα Spiritus tribuit iis qui ipsum habent. Ηic etiam
τους έχουσιν αυτό το και τα βάθη ερευνών του Θεού. profunda Dei scrutatur 9. Cæterum loquela sermo
“Η λαλιά δε προποιείται τους λόγους , οι δε λόγοι την nibus premittitur, sermones aulein scientiam addu
επιστήμην επάγουσι , τάς αποδείξεις παρέχοντες. cunt , dum exhibent demonstrationes . Utrumque
'Αμφότερα δε διά τούτο παρά Θεού λέλεκται , όπως autem a Deo dictum est ut audiantur. Quapropter
αν άκουσθώσι • διό και τοις άπειθούσιν ουκ έστιν nulla superest incredulis excusatio. Sonum capiunt
απολογία . Χωρoύσι δε τον φθόγγον όσοι τυγχάνουσι , quicunque sunt terra semini apla , id est litterali
γή προς σπόρον επιτηδεία , την λέξιν την κατά το “ Scripture sensui . Qui vero his superiores sunt, et
αισθητόν της Γραφής. Οι δε τούτους υπερβεβηκότες, fines appellanlur, aperle ii erudili suscipiunt verba :
και πέρατα χρηματίζοντες , δέχονται τα βήματα σα neque enim sonum solum auribus percepit Petrus,
φώς παιδευόμενου ου φθόγγου γάρ ακούων ο Πέτρος cuin dixit 98 : 614 « Verba vilæ ielernæ habes. »
έλεγε • Ρήματα ζωής αιωνίου έχεις. Και ο Σω Et Salvator ail 36 : < Verba quæ loculus sum vobis,
τήρ έφη : « Τα ρήματα & ελάλησα υμίν , πνεύμα spiritus sunt. » Dicebat enim hoc apostolis qui want
εστιν . 'Αποστόλους γαρ έλεγε , πέρατα τυγχάνουσιν limes orbis terrarum .
οικουμένης.
Ουκ εισί λαλιαι ουδέ λόγοι , ών ουχί άκούον . Vers. 4. Non sunt loquelæ neque sermones quorum
ται αι φωναι αυτών , κ . τ. ε . Ού ταυτον λαλιά ( 14) non audiantur voces eorum , etc. Non idem est loquela
και λόγος , επεί ουδε ταυτόν και λάλος τω λογίω · ή atque sermo, quoniam non idem est loquax ac di
τάχα λαλιών μεν ο φθόγγος , λόγων δε τα βήματα . serlus. Vel forle sonus ad loquelas, verba ad ser
mones pertinent ..
'Εν τω ηλίω έθετο το σκήνωμα αυτού , κ . τ . ε. Vers . 6. In sole posuil tabernaculum suum , etc.
Ο Κύριος ημών (15) ο ήλιος της δικαιοσύνης έστιν , D Dominus noster justitiæ sol est, in quo Paler habi -
εν αυτώ δε κατασκηνοϊ ο Πατήρ, κατά το · « Εγώ lat , juxta illud 97 : « Ego in Paire, et Pater in me. ,
εν τω Πατρί , και ο Πατήρ εν εμοί. » Και πάλιν : Et rursus 88 : « Pater in me manens ipse facit opera . )
« Ο Πατήρ εν εμοί μένων αυτός ποιεί τα έργα , και Et Apostolus 99: : « Deus erat in Christo mundum
Και ο Απόστολος : « Θεός ήν εν τώ Χριστό κόσμον reconciliaus sibi . )
καταλλάσσων εαυτώ . »

( 16) In sole posuit tabernaculum suum. Quid est quod dixii : « lo sole posuit tabernaculum suum ? ,
Quidam quidem dicebant quod Salvator noster ascendens e lerris ad cælum , el corpus suum -assumens,
pervenit usque ad eum circulum qui solis zona nominalur, et ibi , aiuni, posuit tabernaculum corporis
28 Joan. ΧΙΙ, 51. 241Cor. 11, 10. 98 Joan . VI, 69 . 96 ibid . 63. 97ibid. Χιν , 10. 98 ibid. 99 1 Cor. 1, 19.
( 19) Ούτε γάρ γη , etc. Corderius . ( 15) Ο Κύριος ημών, etc. Schede Grabii , Barr
( 13) Αλλά και οι τόν , etc. Corderius Origeni , baris.
Barbarus Didymo tribuit. ( 16) Exstat loc fragmentum in Apologia Pam
( 14) Ού ταυτον λαλιά , etc. Scliel Grabii. phili martyris pro Origene.
 1243 EX ORIGENE 1944

sui : non enim ultra erat possibile id progredi. Sed hæc illi ita sentiunt pro eo quod allegoriam nolupt
in Scriptura divina recipere, et ideo puræ historia deservientes, hujusmodi fabulas et figmenta compo
nunt. Nos vero deprecamur omnipotentiam Dei , ut nos dignelur audire, et secreta nobis spiritalis intelli
gentiæ dignetur aperire. Quod ergo a nobis in hoc loco sentitur, hoc est : « In sole posuit tabernaculum
suum . » Quæro quid sit tabernaculum Christi, el quæ sit habitatio , in qua tabernaculum Christi colloca
tur. Habitatio tabernaculi Christi sol esse dicitur. Tabernaculum vero Christi Ecclesiam intelligo . Solem
autem quem alium sentire debeo, nisi illud lumen verum quod illuminat omnem hominem venienlein in
hunc mundum ? Ipsum video solem de quo dictum est ' , quia « timentibus nomen Domini orietur sol ju
stiliæ, et sanitas in alis ejus. » In sole ergo posuit tabernaculuin suunn, id est in sole justiliæ Ecclesiam
suam collocavit. In illo enim sole Ecclesia collocata est, qui diem æternum facil, sicut dictum est : « Erit
tibi Dominus lux æterva , et Deus gloria lua . 1

Vers. 6. Et ipse tanquam sponsus procedens de A Και αυτός ως νυμφίος εκπορευόμενος εκ πα

thalamo suo , etc. Tanquam sponsus est Christus. στού αυτού, κ, τ . ε . Ως νυμφίος εστίν (17) ο Χρι
Qui enim habet , inquil , sponsam , sponsus est. ) στός : « Ο γάρ έχων, φησί, την νύμφην νυμφίος
Secundum pulchritudinem innilalur sponsum de εστί . » Κατά το κάλλος μιμείται νυμφίον εκ παστά
thalamo procedentem cum mullo decore . δος μετά πολλής ευπρεπείας.
Vers. 8, 9, 10. Lex Domini immaculata conver Ο νόμος του Κυρίου άμωμος , επιστρέφων ψυ
tens animas ; testimonium Domini fidele, sapientiam χάς · η μαρτυρία Κυρίου πιστή , σορίζουσα νη
præslans parvulis ; justitiæ Domini rectæ, lælifican πια τα δικαιώματα Κυρίου ευθέα , ευφραίνοντα
les cordα ; prαceptum Domini lucidum, illuminans καρδίαν · η εντολή Κυρίου τηλαυγής , φωτίζουσα
oculos . Timor Domini caslus , etc. Lex spirilalis , quæ οφθαλμούς . Ο φόβος Κυρίου αγνος , κ . τ. ε. Ο
viris spiritualibus expiationi est, convertit animam. πνευματικός νόμος(18) τοις πνευματικούς καθάρσιος
Testimonium Domini potest esse Christi in cruce επιστρέφει ψυχήν . Η μαρτυρία Κυρίου δύναται του
martyrium, φuod Domini testimonium cum fidele Χριστού εν τω σταυρώ μαρτύριον είναι , η πιστή του
sit, sapientiam praestat parvulis. Justitiae Domini , Κυρίου μαρτυρία τους νηπίους σοφίζουσα . Τα δικαιώ
quæ continent justitiam , suum cuilibet pro dignitate ματα Κυρίου , και περιέχει δικαιοσύνης της προς έκα
retribuendo , sunt Donlini in lege ejus justificatio- Β στον κατ' αξίαν αποδόσεως , του Κυρίου εν τω νόμω
nes , vel ille que ad ejus erga quemlibet guberna- αυτού έστι δικαιώματα , και τα περί την προς έκαστον
tionem spectant : hæ enim intellectæ cor lætificant. αυτού οικονομίαν · ταύτα γάρ νοηθέντα ευφραίνει
Præceptuin Domini in specie est præceptum legis καρδίαν . Η εντολή Κυρίου εν είδει γενικού νόμου
generalis . Hoc autem non occulle , sed palam ac έστιν εντολή : ου κεκρυμμένως δε αύτη , αλλά
clare promulgatur, et custodilum animi oculos il τηλαυγώς λέγεται , και φυλαχθείσα φωτίζει τους της
luminal. < Timor Domini caslus . » Ex iis qui viden ψυχής οφθαλμούς . Ο φόβος Κυρίου αγνος των
tur limere animæ Dominum , alii quidem scientes δοκούντων φοβείσθαι της ψυχής τον Κύριον οι μεν
de quibus timendum 615 sit, declinant a malis : ειδότες περί ών φοβείσθαι δεί, εκκλίνουσι των κακών
nam timore Domini omnis declinat a malo ; alii τω γάρ φόβω Κυρίου εκκλίνει πάς από κακού » οι δε ουκ
vero non habent verum Domini limorem . Castus έχoυσι τον αληθώς φόβον Κυρίου . Αγνός γαρ ούτος ,
enim est , et fructus ejus manent in sæculum sæculi . και οι καρποί αυτου διαμένουσιν εις αιώνα αιώνες .
Ejusdem . « Lex Domini immaculata , convertens Τού αυτού . • Ο νόμος Κυρίου άμωμος, επιστρέ
animas . , Nunquid a vitio ad virlulem , vel a sensi φων ψυχάς. » Πότερον από κακίας (19 ) επιστρέφων
bilibus ad intellectualia convertit ? Et hoc forte
ο προς την αρετήν, ή από των αισθητων επί τα νοητά ;
verum est . Prius enim a mandato solet eſlici. Moy Και τάχα τούτο . Το γάρ πρότερον ή εντολή πέφυκε
sis lex diversimode nominalur. El vocalur quidem ποιείν . Ο του Μωϋσέως νόμος διαφόρως ονομάζεται .
lex lanquam reipublicæ slaluni ordinans ; lestimo. Λέγεται γάρ νόμος , ως την πολιτείαν ρυθμίζων •
nium , veluti prævaricationem lestificans el trans μαρτυρία , ότι διαμαρτύρεται τα της παραβάσεως ,
gressionis vindictam ostendens ; justitiae , quod ad τιμωρίαν δεικνύς · δικαιώματα , ότι προς το καλόν
honestum provocel , et injustum prohibeat ; præce προτρέπων απαγορεύει το άδικον · εντολή , ως το
plum , eo quod quid agendum sit præcipit atque Do πρακτέον δεσποτικώς κελεύων και εισηγούμενος
mini more imperat ; judicia autem , quod ostendat κρίματα, ότι δείκνυσι τίνων και φυλάσσων αγαθών
quibus bonis perfruetur qui eam custodit, quibus τεύξεται , και τίσι τιμωρίαις και παραβαίνων παραδο
que suppliciis plectetur qui transgreditur . Lex igi- θήσεται . Ο νόμος ούν , φησί , του Κυρίου άμωμος ών
tur Domini immaculata cum sil, convertit hominum επιστρέφει τας των ανθρώπων ψυχάς .
animas ,

1 Malach . iv, 2. 2 Isa, LX, 19. 3 Joan . 1πί , 29.

( 17) Ως νυμφίος εστίr, etc. Schede Graliii.
( 18) Ό πνευματικός νόμος, etc. Corderius.
( 19) Πότερον από κακίας , etc. Schedie Grabii .
1245 SELECTA IN PSALMOS. PSAL . XIX . 1246

Τού αυτού . « Ο φόβος Κυρίου αγνός, διαμένων εις A Ejusdem. « Timor Domini castus , permanens in
αιώνα αιώνος . » Αγνεία εστίν (20) αμαρτημάτων sæculum sæculi . , Castilas est abstinentia a pec
αποχή , και ο φόβος αγνός , ώς άγνους ποιών · τω γάρ catis, el limor castus, quippe qui castos facit : nam
φόβω Κυρίου εκκλίνει πάς από κακού . Αιώνιος δε ών Domini limore quilibet a malo declinat. Æternus
ο φόβος, και αιωνίους οίς αν γένηται ποιεί . Ευλάβεια autem cum sit limor, ælernos quoque ipsum ha
και ο του Θεού φόβος των αιωνίων αγαθών προξενεί bentes elficil. Reverentia el Dei timor bonorum
την απόλαυσιν . Είκότως δε και του Θεού φόβος αγνός και æternorum fruclum paril . Merilo autem Dei limor
γάρ ανθρώπινος ψέγεται, και δειλίας έχει προσηγο castus est : humanus enim damnalur, et timidi
ρίαν . lalis vocabulo nominatur.
Και γάρ ο δούλός σου φυλάσσει αυτά, κ. τ. ε. Vers. 12. Etenim servus tuus custodil ea , etc. Si
Ει ο δούλος(21) φυλάσσει, ο μή φυλάσσων ου δούλος . servus custodit , qui non custodit, non est servus .
Φυλάσσει δε τα επιθυμητά του Θεού και επιθυμών ουκ Custodit autem desiderabilia Dei , qui nihil aliud
άλλο τι ή αυτά. Διό έχει ανταπόδοσιν τυχεϊν των desiderat præler ipsa . Jdcirco pro remuneratione
επιθυμουμένων. Τα φανερά δε κατορθώσας, περί των obtinet ea quæ desideravil. Qui autem ea quæ
γρυφίων εύχεται. aperla sunt, recte gessit, pro occultis deprecatur.
B
'Εάν μή μου κατακυριεύσωσι , τότε άμωμος Vers. 14. Si mei non fuerint dominati , lunc imma
έσομαι , κ. τ. ε . Εάν οι αλλότριου (22) μη κατακυ culatus ero, elc. Si alieni non fuerint nobis domi
ριεύσωσιν ημών , τότε άμωμοι εσόμεθα, ου πρότερον nati , Iane immaculati erimus , cum prius tales non
τοιούτοι όντες. "Αμωμοι δε εσόμεθα καθαιρόμενοι και essemus. Immaculati aulem erimus et a maximo
από μεγίστης αμαρτίας . Και του μεν μηδέν άγνον peccato expiati . Atque ejus quidem qui nihil nisi
προφερομένου εκ του ιδίου στόματος τα λόγια έσον castudi ex ore suo proferi, eloquia erunt ul compla
ται εις ευδοκίαν , άτε ανοίγοντας το στόμα μόνο λόγω ceant, quippe qui non aperiat os nisi soli verbo Dei.
Θεού » του δέ τοιούτου η μελέτη της καρδίας διά την Hujus autem meditatio cordis in conspectu Dei est
παρρησίαν ενώπιόν εστι του Θεού , ου ποτέ μεν, ποτέ semper. Nullius autem qui remiserit mcdilationer
δε ού , αλλά διά παντός . Ουδενός δε ανιέντος την μελέ cordis sui et propterea perversis cogitationibus in
την της εαυτού καρδίας , και διά τούτο μολυνομένου quinatus fuerit, polesi meditatio cordis in conspe
διαλογισμούς πονηροίς , δύναται μελέτη της καρδίας clu Dei esse semper.
είναι δια παντός ενώπιον του Θεού .

ΨΑΛΜΟΣ ΙΘ. C PSALMUS XIX.

Επακούσαι σου Κύριος εν ημέρα θλίψεως ,
υπερασπίσαι σου το όνομα του Θεού Ιακώβ · εε
αποστείλλαι σοι βοήθεια εξ αγίου , και εκ Σιών
αντιλάβοιτό σου , κ. τ . ε. Ο εν στενή (23) και
τεθλιμμένη τυγχάνων οδώ , επαγoύση επί την ζωήν ,
πάντως ή εν παντί θλίβεται , και εν ημέρα εστι
θλίψεως· διό τυγχάνει της εν τω επακούεσθαι ευλο
γιας , ής αποτυγχάνει ο εν πλατεία ών . Διό μάλλον
εν ημέρα θλίψεως είναι θελήσωμεν · υπερασπίσει γάρ
ημών το όνομα του Θεού Ιακώβ , ει ένδυσάμενοι την
πανοπλίαν αυτού σταίημεν προς τας μεθοδείας του
διαβόλου . Ευχώμεθα ούν πάντως εν ημέρα θλίψεως,
ένα επακουσθώμεν , αγγελικής ή τινος τοιαύτης εξ-
αποστελλομένης ημίν της βοηθείας, ή βοηθείας του
Χριστού .
Τού αυτού. Ο την στενής ( 24) και τεθλιμμένην
οδεύων οδόν αεί έστιν εν θλίψεσι, και ευχόμενος είσ
ακούεται και πλατείαν ούτε θλίβεται , ούτε ακούεται .
Ευχώμεθα ούν έν θλίψεσιν , ίνα εισακουσώμεθα . Και
Εζεκίας γάρ την επιστολών λαβών Σεναχηρείμ , και
εν τω ναώ ταύτην τώ Θεώ επιδεικνύς, του λαού
υπέρ αυτού εύχομένου εισηκούσθη .
Μνησθείη πάσης θυσίας σου, και το ολοκαύ
616 Vers. 23 Exaudiat le Dominus in die tri
bulationis , prolegat le nomen Dei Jacob ; millal libi
auxilium de sancto , el de Sion lueatur te, elc. Qui
in angusta et arcla via est, quæ ducit ad vitam ,
omnino aut in omnibus tribulatur, el est in die tri
bulationis : quapropter obtinel exauditionis benedi.
clionem qua frustralur is qui in lata via est . Quani
obrem polius velimus esse in die tribulationis : pro
leget enim nos nomen Dei Jacob, si induli arma
luram ejus , artibus diaboli resistamus. Omnimodo
igitur in die tribulationis oremus, ut exaudiamur,
el angelicum vel aliud ejusmodi auxilium nobis
mittatur , vel auxilium Christi .
D
Ejusdem . Qui per angustam et arctam anbulat
viam , semper est in tribulationibus, et cum preca
lur, exauditur ; qui autem lalam tenet viam , neque
tribulalur, neque exauditur . Oremus ergo in tribu
lationibus ut exaudiamur. Ezechias cum epistolam
a Sennacherib accepissel , et eam Deo in templo
Oslendissel, populo pro eo orante exauditus est.
VeRs . 4. Memor sit omnis sacrificii tui , et holo.

(20) Αγνεία εστίν, etc. Schede Grabii , Bar (22) 'Εάν οι αλλότριοι , etc. Corderius .
barus .. (23) Ο εν στενή , etc. Corderius .
(21) Ει ο δούλος , etc. Corderius , schede Grabii , (24) Ό την στενήν , etc. Schede Grabii .
Barbarus.
1247 EX ORIGENE
caustum fuum pingue fat , etc. Animalia quidem ir- Α τωμά σου πιανάτω, κ . τ. ε . Τα μεν άλογα (23 ) ζώα
rationabilia obesa sacrificantur, et integra incen πιαινόμενα θύεται και ολοκαυτoύται , τα δε λογική
duntur; rationabilia vero post holocausta pinguia
funt , siquidem post ignis Sancti expurgationenι
cognitione dignum fit quoll folum igne sanctifica-
tum est . Pinguia Deus alicujus holocausta facit, ut
pinguedo notriat ignem in allari. Porro inanimato-
rum nunquam est sacrilicium , animalorum autem
sunt holocauslomala .
Ejusdem . Istud , « omnis, » signiſical multitudi
nem , ac si paucitalis non merninerit.
VERS. 3. Tribuαι tibi Dominus secundum cor
luum , elc. Quæ Deum decet dare, el petenlem ac
cipere , lilpole scientem quid orare oporteat, el quo ειδότι το προσεύξασθαι δεί, και καθ' ο δεί. "Η δεύτ
modo oporteat. Vel tribuat iibi Doniinus id ad quod
lendit cor, consilium luum tanquam bonum .
Vers. 6. Lælubimur in salutari luo , etc. Homines
aut in divitiis , aut in gloria , aut in generis nobili
tate le:antur , sanctus vero in Dei salutari . Patris
aulem salutare in mundo Filius ; salutare Filii in
mundo est crux ; salutare de quo dictum est, quia
« natus est nobis hodie Salvator Dominus*, de quo
dixit Simeon , « Quia viderunt oculi nei salutare
luum . )
617 Ejusdem . Salutare Dei est, in ipso salvari :
in filiis autem hominum hæc non est salus. Im
plentur veru pelitiones ejus qui pelit magna et coe
lestia .
Vers . 7. Impleal Dominus omnes peliliones luas ,
etc. Αι non malas petitiones. Cui sacrifcia obta- c κ. τ . ε . 'Αλλ' ου τα κακά ( 30) αιτήματα . 9 τάς
listi, is impleat quæcunque mente petiisti , quoniam
al ipso alienum non est consilium luum.
Exaudiet illum de cælo sanclo suo , etc. Exaudil
enim Dominus omnem regem , qui a Rege regum
regitur.
VERs. 9. Ipsi obligali sunt et ceciderunt , elc . Ad
versarii quidem cum malilia in nos impetum fi
ciunt , nos vero cum Christi notitia illis occurri
mus : cadent enim adversariæ poleslales cum præ
dictum salulare mundo illuxerit.
PSALMUS XX .
Vers. 2. Domine, in virlule lua lælabilur rex, et
super salutare luum ersultabit vehementer, etc. Si
Chrislus Dei virlus est, utique in illa lelabitur.
Sicut autem virtus est et sapientia , ita et salus .
Vers. 3. Desiderium cordis ejus tribuisti ei, et
voluntate labiorum ejus non fraudasti eum , elc. De
siderium cordis in spiritalibus est, et visio oculo
• Luc . 1 , 11 . και ibid . 30.
(23 ) Τα μεν άλογα , etc. Codex Coislinianus ,
sehedæ Grabii , Barbarus.
(26) Το, πάσης, etc. Scliede Grabii .
27) Α ' πρέπει Θεώ δούναι , etc. Schede Grobii.
(28) οι μεν άνθρωποι , etc. Codex Coistinianus ,
schiedæ Grabii , Barbarus.
1948
μετά το ολοκαυτωθήναι πιαίνεται , εί γε μετά την
αγίου πυρός κάθαρσιν καταξιούται γνώσεως ολόκλη
ρον καθαγιαζόμενον πυρί . Πιαίνει ο Θεός ολοκαυτώ
ματά τινος , ίνα η πιότης τρέφη το επί του θυσια
στηρίου πυρ. Μηδέποτε αψύχων μεν η θυσία , εμψύ
χων δε τα ολοκαυτώματα.
Τού αυτού Tο , « πάσης (26) , και εμφαίνει πλήθος ,
ως ου μεμνημένου ολίγης .
Δώη σοι Κύριος κατά την καρδίαν σου , κ. τ . ε.
"A πρέπει Θεώ δούναι ( 97) , και αιτούντι λαβείν , ως
σοι Κύριος εις και χωρεί η καρδία , την βουλήν σου ως
B
αγαθήν .
"Αγαλλιασόμεθα εν τω σωτηρία σου, κ. τ . ε.
Οι μεν άνθρωποι (28) εν πλούτο αγαλλιώσιν ή εν δό
ξη ή εν ευγενεία , ο δε άγιος εν τω σωτηρία του
Θεού . Σωτήριον του Πατρός εν τω κόσμω ο Υιός :
σωτήριον του Υιού εν τω κόσμω ο σταυρός • σωτήριον
περί ου είρηται , ότι « ετέχθη ημίν σήμερον Σωτήρ
Κύριος, και περί ου είπε Συμεών, « "Ότι είδον οι οφθαλ
μοί μου το σωτήριόν σου . )
Τού αυτού. Σωτήριον εστι Θεού (29 ) το εν αυτώ
σώζεσθαι · εν υιοίς δε ανθρώπων ουκ έστιν αύτη ή
σωτηρία . Πληρούται δε τα αιτήματα του αιτούντος
μεγάλα και επουράνια .
Πληρώσαι Κύριος πάντα τα αιτήματά σου,
θυσίας προσήνεγκας , πληρώσαι όσα κατά διάνοιαν
ήτη σας, ότι μηδε αλλότρια αυτού τά της σης βου
λής .
Επακούσεται αυτού εξ ουρανού αγίου αυτού ,
κ . τ. ε . Επακούει γάρ (31 ) Κύριος παντός βασι
λέως , βασιλευομένου υπό του Βασιλέως των βασι
λευόντων .
Αυτοί συνεπoδίσθησαν και έπεσαν, κ. τ. ε. Οι
μεν αντικείμενοι (32) μετά της κακίας ημίν εφορ
μώσιν ' ημείς δε μετά της Χριστού γνώσεως αυτούς
απαντώμεν · πεσουνται γάρ αι αντικείμεναι δυνά
μεις, ηνίκα το ρηθέν επιφανείται σωτήριον .
D ΨΑΛΜΟΣ Κ ' .
Κύριε , εν τη δυνάμει σου ευφρανθήσεται ο βα
σιλεύς , και επί τη σωτηρία του αγαλλιάσεται
σφόδρα , κ . τ. ε. Ει Χριστός ( 33) Θεού δύναμις, μη
ποτε επ' εκείνη ευφρανθήσεται . Ως δε δύναμις και
σοφία , ούτω και σωτηρία .
Την επιθυμίας της καρδίας αυτού έδωκας αύ
τω, και την θέλησιν των χειλέων αυτού ουκ
εστέρησας αυτόν, κ . τ. ε. Επιθυμία μεν καρδίας
(29) Σωτήριόν εστι Θεού , etc. Corderius .
(30) 'Αλλ' ου τα κακά , etc. Schele Grabii .
(31) 'Επακούει γάρ, etc. Schel : e Grabii.
(32) οι μεν αντικείμενοι, etc. Colex Coisliaianas
schedæ Grabii , Barbarus.
(33 ) Εί Χριστός, elec . Corderius .
1949 SELECTA IN PSALMOS . PSAL . XX. 1230
(34) εν νοητοίς , και θεωρία οφθαλμών εν ορατοίς A rum in visibilibus et spectaculis, voluntas vero la
και θεάμασι , θέλησις δε χειλέων εν τη περί των νε bioruin in eorum quæ intellectu visuque percepta
νοημένων και τεθεωρημένων επαγγελία . sunt, enuntiatione consistit.
" Έθηκας επί την κεφαλήν αυτού στέφανον VeRs. 4. Posuisti in capile ejus coronam de la
εκ λίθου τιμίου , κ . τ. ε . Στέφανος μεν Χριστού φιde prelioso , etc. Christi Deus, Christus autem ra
(35 ) ο Θεός , Χριστός δε της λογικής φύσεως . Λίθοι lionabilis naturæ corona est. Lapides preliosi sunt
τίμιοι οι μαργαρίται λόγοι , περί ών είρηται · « Μή margarile sermones, de quibus dictum est 6 : « No
ρίψητε τους μαργαρίτας υμών έμπροσθεν των χοί- lite projicere margaritas vestras ante porcos. »
ρων . • Και ο πολυτίμητος μαργαρίτης του εμπόρου , Preliosa margarita mercatoris etiam Christi disci
και οι Χριστού μαθηται , οι ως στέφανος πλακέντες puli sunt, qui instar corone complicali Christi ca
τη Χριστού κεφαλή επιτεθήσονται. piti imponentur ..
Του αυτού. Εξ ών τις επιτηδεύει (36) , και στε Ejusdem . Quibus studiis aliquis operam dat ,
φανούται . Ο γάρ δίκαιος, διώξας το δίκαιον, τον της iisdem el coronatur. Νam justus qui justitiam se
δικαιοσύνης απολήψεται στέφανον · ο κατατρυφήσας quitur , justitiae coronanm accipiet; qui ollectalar
δε του Κυρίου στεφάνω τρυφής υπερασπίζεται και in Domino , corona exsultationis prolegetur ; qui
B
ο χάριτι σωθείς στέφανον χαρίτων επί της εαυτού gratia salvalus est, gratiarum coronam in vertice
δέχεται κορυφής και ο θησαυρίσας μετά χρυσίου accipiet suo; et qui auro et argentothesaurum la
και αργυρίου λίθους τιμίους, υφ' ών ειργάσατο λί- pidum pretiosorum sibi comparavit , ex iis quos
θων στεφανωθήσεται. Και ο Κύριος τους εις αυτόν elaboraverit, lapidibus coronabitur . Et Dominus
ελπίζοντας στεφανοί εν ελέει και οικτιρμούς . sperantes in se coronat in misericordia el mise
rationibus.
Ζωήν ήτησατό σε , και έδωκας αύτώ μακράτη 618 Vers. 5. Vilam petiit a le, Iribuisti ei lon
τα ημερών εις αιώνα αιώνος, κ. τ. ε. Ζήτησον (37) gitudinem dierunt in seculum sculi, etc. Quere
ει η μέν έστιν από Θεού δεδομένη ζωή, η δε από της num alia sit a Deo data vita , el alia quæ a materia
ύλης έρχομένη , και σύγκρινον τό : Ενεφύσησεν εις venit , et conſer islud ? : « El inspiravil in faciem
το πρόσωπον αυτού πνοήν ζωής,και το Εξαγαγέτω ejus spiraculum vite , και cum illo 8 : 1 Producat
η γη ψυχήν ζώσαν. » Ζωήν ητήσατό σε , τον προ της lerra animam viventem . ) Vilam peliit a le, id est ,
νόσου βίον αυτού . vitam anle infirmitatem .
Τού αυτού. Ο βασιλεύς (38 ) ως αγαθών ήτήσατο Ejusdem . Rex lanquam aliquid boni, petiit vitam
την ζωήν από Κυρίου , και είληφεν. 'Αγαθόν δε έστιν ca Domino , et accepit. Bonum est vita , qui dice
η ζωή, ο ειπών : « Εγώ είμι ή ζωή . 5 Και τάχα ο δό bal 9 : « Ego sum vila . , Et forsitan Ezechias, qui
ξας φιλοζωείν 'Εζεκίας εκείνην ήθελε την ζωήν , ήν vitæ cupidus videbatur, vitam illam petebal, quam
συμβολικώς έφιλοζώει. symbolice adamabat.
Μεγάλη η δόξα αυτού εν τω σωτηρίω σου, Vers . 6. Magna est gloria ejus in salutari luo,
κ. τ . ε . Το σωτήριον (59) δόξαν περιποιεί μεγάλης elc. Salutare inagnam gloriam parit regi a morluis
τώ εκ νεκρών αναστάντι βασιλεί · και δόξαν έχονται resurgenti; el quamvis gloriam jam habeat, aliam
και ετέραν προσέθηκε και εκ της αναστάσεως , κατά superaddit ex resurrectione, juxta illud 10 : « Et
το : « Έδόξασα και πάλιν δοξάσω. » glorificavi et iterum glorificabo . )
Τού αυτού. Η δόξα (40) του βασιλέως μεγάλη Ejusdem . Gloria regis magna est in salutari Do.
έστιν εν τω σωτηρία του Κυρίου, και ουκ έν τινι mini , et non in aliqua re ipso inferiore. « Gloriam
των κατωτέρων εκείνου, « Δόξαν και μεγαλοπρέπειαν el magnum decorem impones super euin . , Habuit
επιθήσεις επ' αυτόν » Είχε μεν ο Χριστός δόξαν και quidem Christus gloriam et magnum decorem cum
μεγαλοπρέπειαν εν μορφή Θεού υπάρχων · ότε δε και in forma Dei erat : quando autem homo factus est,
άνθρωπος γέγονεν , ο Θεός αυτόν υπερύψωσε. Deus illum superexaltavit.
Εύρεθείη η χείρ σου πάσι τοίς εχθροίς σου, D Vers. 9. Inveniatur manus tua omnibus inimicis
κ . τ. ε. Οι μεν έχθροί (41) του Κυρίου ευρίσκουσιν luis , elc. Inimici Domini inveniunt eum ; qui au
αυτόν , οι δε μισούντες αυτόν ευρίσκονται παρ' αυ lem eum oderunt, inveniuntur ab eo. Et per legem
του . Και διά μέν του νόμου ευρίσκομεν Θεόν, διά δε quidem invenirnus Deum , per Evangelia vero ab eo
των Ευαγγελίων ευρισκόμεθα παρ' αυτού, εχθροί όν invenimur ,qui prius inimici eramus, ( et hospites
τες το πρότερον και « ξένοι των διαθηκώνκαι του Θεού , testamentorum , Dei , « spem non habentes, el sine
• ελπίδα μη έχοντες και άθεοι εν τω κόσμω , ή διά Deo in hoc mundo " . » Vel per actionem invenimus
πρακτικής μεν ευρίσκομεν Θεόν , διά δε γνώσεως ευ Deum , et per cognitionem invenimur ab eo.
ρισκόμεθα παρ' αυτού .
. Matth . vii , 6. 1 Gen. 1 , 7. 8 ibid . Ι , 24. ° Joan . ΧΙV, 6 . 10 ibid . XII , 28. 11 Eples . 11 , 12.

(34) Επιθυμία μέν καρδίας , etc. Ιdem .
( 55) Στέφανος μέν Χριστού , etc. Schele Grabii ,
Barbarus.
(36) Εξ ών τις επιτηδεύει , etc. Schele Grabii .
(37) Ζήτησον εί η μέν έστιν , etc. Eedem sche
de.
(38) Ο βασιλεύς , etc. Corderius .
(39) Το σωτήριον , etc. Schede Grabii .
(40) Η δόξα , etc. Partim Corderius partimque
schedæ Grabii .
(41) Οι μέν εχθροί , etc. Codex Coislinianus ,
scheda Grabii .
1951 EX ORIGENE 1152

Ejusdem . Velocissimos quidein comprehendel , A Τού αυτού. Και τους μεν ταχυτάτους (42) κατα
robustissimos autem interficiet . Inveniatur autem λήψεται , τους δε δυνατωτάτους καταλύσει. Εύρεθεί
pugnans quando supplicium sumit, juxta illud 11 : δε πολεμούσα η τιμωρουμένη , κατά το: « Πολεμεί
· Pugnat Dominus manu occulla contra Amalec. , Κύριος χειρί κρυφία επί τον 'Αμαλέκ.»
VeRs . 10. Pones eos ut clibanum ignis , etc. Hoc Θήσεις αυτούς ως κλίβανον πυρός, κ . τ. ε .
de perversis ait : clibanus enim ignis sunt , quo Τούτο περί πονηρευομένων (43 ) φησί • κλίβανος γάρ
niam accensa sunt velut clioanus corda eorum . εισι πυρός , έπει εθερμάνθησαν ως κλίβανος αι καρ
Atque alibi etiam dictum est " ' : « Omniuto adul δίαι αυτών . Και είρηται δή που: « Πάντες μοιχεύον
teroruin corda sunt ut clibanus. ) τες, ως κλίβανος αι καρδίαι αυτών. »
Dominus in ira sua conturbabil eos , elc . Turban Κύριος εν οργή αυτού συνταράξει αυτούς ,
tur præ exspectatione supplicii , non omnes omnino , κ. τ . ε . Ταράττονται δε επί προσδοκία ( 44) τιμω
sed qui ex voluptate perversi sunt , et falsa magni ρίας , ουχ απλώς πάντες , αλλ ' οι δι' ηδονήν κακοί ,
faciunt. « Et devorabit eos ignis, ' quoniam sunt και δοξάζοντες τα ψευδή . Και καταφάγεται αυτούς
ligna , foenum , stipula . πυρ, και επειδή είσι ξύλα, χόρτος , καλάμη .
Vers , ll . Fructum eorum de terra perdes , et Τον καρπόν αυτών από γης απολείς, και το
semen eorum a filiis hominum, etc. Non substan- Β σπέρμα αυτών από υιών ανθρώπων , κ. τ. ε . 00
iam, 619 interitus enim expers est ; sed qualita- την ( 43) ουσίαν , ανώλεθρος γάρ , αλλά την ποιότητα
tem qua germinavit ligna , fænum , stipulam , mala καθ' ήν έβλάστησε ξύλα , χόρτον, καλάμην , τα πονη
nempe opera ; vel etiam id quod mali et impii se ρά έργα · ή και όπερ οι κακοί και δυσσεβείς κατέβα
minarunt semien , quod quidem disperdet Deus a fi λον σπέρμα, όπερ αφανίζει ο Θεός από των υιών των
liis hominum . Beneficium autem est a peccatis et ανθρώπων . Ευεργεσία δε έστιν εκπεσείν αμαρτιών
malis cogitationibus decidere. Semen enim peccali , και εννοιών πονηρών. Σπέρμα γάρ αμαρτίας λογι
cogitatio perversa . σμός πονηρός .
Vers . 12. Quoniam declinaverunt in te mala , co " Ότι έκλιναν εις σε κακά, διελογίσαντο βουλών
gilaverunt consilia quce non potuerunt stabilire, etc. ήν ου μή δύνωνται στήσαι , κ. τ. ε . Διά πάντων
Per omnia sese verluot perversi ul imbecilles ado οι φαύλοι ( 46) καταστραφέντες αδυνάτοις επιχειρού
rianlur. Excogitant enim insidias adversus eum σι . Διαλογίζονται γάρ επιβουλευτικής κατά του βλά
qui noxam non ferret. 6ην μη υπομένοντος .
Ejusdem . Quilibet perversus declinat mala in Τού αυτού . Εις δν θέλει έκαστος των πονηρών
eum cui nocere vult , vel in eum quicum injuste, C κακοποιείν , κλίνει τα κακά, ή εις όν αδικεί, ή εις
vel in eum quicum impie agil . ον ασεβεί.
Ejusdem . Tunc inclinamur, quando contra na Τού αυτού . Τότε κλινόμεθα , ότε παρά φύσιν κι
turam movemur .. νούμεθα .
Vers. 13. Quoniam pones eos dorsum : in reli. "Ότι θήσεις αυτούς νώτον : εν τοίς περιλοίποις
quiis luis præparabis vullum eorum , etc. Postquam σου ετοιμάσεις το πρόσωπον αυτών , κ . τ. ε . Μετά
posili ſuerint odienles Dominum ut clibanus ignis τίθεσθαι (47) τους μισούντας τον Κύριον ως κλίβα
in tempore vultus ejus, et conturbati fuerint a Due νον πυρός εις καιρόν του προσώπου αυτού , και συν
mino in ira ejus , ac devoraverit eos ignis , atque ταράσσεσθαι αυτούς υπό Κυρίου εν τη οργή αυτού ,
perdiderit Dominus fructum eorum de terra , quo και ηνίκα καταφάγεται αυτούς πύρ , και απολέση και
niam spiritus fructus non eral ; postquam item se Κύριος τον καρπόν αυτών από γής , επείπερ ου πνεύ
men eorum disperdiderit a filiis hominum (declina ματος καρπός ήν · και επάν το σπέρμα αυτών απο
verunt enim odientes Dominum mala in eum , et λέση από υιών ανθρώπων (έκλιναν γάρ οι μισού
cogitaverunt consilia quæ non potuerunt stabilire ) , τες Κύριον κακά εις αυτόν, και διελογίσαντο βουλάς ,
ac postquam postea posuerit illos fugientes dorsum , ας στήσαι ου δύνανται): και επάν μετά ταύτα θη
unc preparabit νultum eorum in reliquis, ut post p αυτούς φεύγοντας νώτον , τότε ετοιμάσει το πρόσω
lot dolores , remissionem oblineant, el ad contem πον αυτών εν τοις περιλοίποις , ίνα και εν τούτοις
plationem perveniant. μετά τους τοσούτους ανέσεως τύχωσι, και θεωρή
σωσι .
VeRs . 14. Erallare, Domine, in virtule lua , can Υψώθητι , Κύριε , εν τη δυνάμει σου · άσομεν
labimus el psallemus virtutes luas, elc. Si virtus και ψαλούμεν τας δυναστείας σου , κ. τ. ε. Εί
Dei Christus est, duin exaltatur in virtute sua Do δύναμις Θεού ( 48) ο Χριστός , υψούμενος εν τη δυνά
niinus, in Christo exaltalur. Canit autem aliquis, μει εαυτού ο Κύριος , εν Χριστώ ύψούται 'Αδει δε
18 Exod . xvII . 15 Osee νιι , 4.

(32) Και τους μέν ταχυτάτους , etc. Selledge
Grabii.
(45 ) Τούτο περί πονηρευομένων , etc. Corde
rius .
( 44) Ταράττονται δε επί προσδοκία , etc. Scliede
Grabii.
(45) Ού την ουσίαν, etc. Schede Grabii .
( 46 ) Διά πάντων οι φαύλοι , etc. Scliedae Gra
bii.
(47) Μετά τίθεσθαι , etc. Codex Coislinianus El
sebio tribuit , Corderius anonymo , scheda Grabii
Origeni . Certe in Eusebii cominentariis in Psalmos
nihil siinile reperitur.
(48) Ει δύναμις Θεού, etc. Corderius.
 1253 SELECTA IN PSALMOS . PSAL. XXI. 1254
τις θεωρών , και ψάλλει κατ' αρετήν ενεργών. Δεί δε Α quando contemplatur ; et psallit, cum virtutem ope
ναι θεωρείν τας δυναστείας αυτού , και κατά ταύτας ralur. Cælerum virtutes ejus contemplandæ sunt,
πράττειν . et ad illas vita exigenda.

ΨΑΛΜΟΣ ΚΑ'.
PSALMUS XXI.
Ό Θεός , ο Θεός μου , πρόσχες μοι · ίνα τι εγκα VeRs. 2. Deus , Deus meus , respice in me : quare
τέλιπές με , κ . τ . ε. Αύτη η φωνή ( 49) του Κυρίου me dereliquisli, etc. Hæc est Domini Christi cruci
Χριστού , το σταυρό προσηλωμένου, και άλλως δε fixi vox , quae aliunde figurat quod nobis accidit .
τυποι το ημέτερον πάθος . Ημείς γάρ ήμεν οι έγκα Nos enim eranus prius derelicti el despecti , nunc
ταλελειμμένοι και παρεωραμένοι πρότερον : είτα νύν vero postmodum assumpti et salvi facti passionibus
προσειλημμένου και σεσωσμένοι τους του απαθούς ejus qui non erat passionibus obnoxius , quemadmo
πάθεσιν , ώσπερ την αφροσύνην ημών και το πλημ dum insipientiam nostram et delictum sibi 620
μελές οικειούμενος , διά των εξής του ψαλμού φησι : accommodans , sequentia psalmi verba profert :
• Μακράν από της σωτηρίας μου οι λόγοι των παρα- Β • Longe a salute mea verba deliciorum meοrum . »
πτωμάτων μου . » Ως έλεγε (30) : Μακράν με ποιού Quasi diceret : Procul a salute me peccata faciunt.
σι της σωτηρίας αι αμαρτίαι .
Συ δε εν αγίω κατοικείς ο έπαινος του Ισ Vers . 4. Tu autem in sancio habitas laus Israel,
ραήλ, κ. τ. ε. 'Εντεύθεν μανθάνομεν (51 ) , ότι αυ etc. Hinc discimus Dominum esse laudem ipsam ,
τοέπαινος εστιν ο Κύριος , και έπαινος Μακράν του et maxime laudem Israel .
Ισραήλ.
Εγώ δε είμι σκώληξ και ουκ άνθρωπος, κ. τ. ε. Vers . 7. Ego aulem sum vermis et non homo,
Ο σκώληξ ( 32) ουκ εκ συνδυασμού γεννάται, αλλ ' etc. Non oritur vermis ex copula, sed ex ligno, et
από ξύλου, και κατεσθίει ξύλα , χόρτον, καλάμην . .rodit ligna , Γenum , stipulam . Fortasse et Deus
Τάχα και ο Θεός ημών πυρ έστι καταναλίσκον την nosler ignis est consumens pravarn el combustibi.
μοχθηράν και εύπρηστον ύλην . Ει δε ξύλα και αν lem maleriam . Quod si lignorum vocabulo raliona
λογικα ονομάζονται φύσεις : « Σεν γάρ, φησίν, « εζή biles quoque naturæ appellantur : « Te , enim , in
λωσαν πάντα τα ξύλα του παραδείσου , και εν δε ταύ quil " , æmulata sunt omnia ligna paradisi , » in
ταις πέφυκε γεννάσθαι Χριστός ως σοφία , και δικαιο his aulem solet nasci Christus , ut sapientia el justi
σύνη καλώς ο Χριστός ονομάζεται σκώληξ εν τοις Clio, pulchre Christes dicitur vermis in ejusmodi
τοιούτοις ξύλους γενόμενος. Αλλά και ως σκώληξ δέ lignis nalus. Sed et tanquam vermis esca factus
λεαρ γέγονε το διαβόλω και τους αγγέλους αυτού • est diabolo et angelis ejus. Sapienti insuper inve
λαι ευρίσκεται μεν τω σοφώ ευθύς , το δε άφρονι nilur reclus, insipienti vero obliquus. Fil etiam
σκολιός . Γίνεται δε και ημίν αμαρτάνουσι σκώλης , nobis peccatoribus vermis , conscientiam nostram
την συνείδησιν ημών διελέγχων και κατατρώγων. arguens et rodens.
"Οτι συ ει ο εκσπάσας με εκ γαστρος , η ελ Vers. 10. Quoniam illes qui exlraxisli me de
πίς μου από μαστών της μητρός μου , κ . τ . ε . venire , spes mea ab uberibus matris meæ, etc. Na .
Θεόν γάρ γενόμενον (33 ) ο Πατήρ εμαιεύσατο · οί scenti Deo Pater obstetricalus est , eique soli, opi
μαι δε και μόνον τών εις γένεσιν εληλυθότων, επει nor, quia solus de Spiritu sancio erat. Quoniam
και μόνος εξ αγίου Πνεύματος ήν . Ει δέ ελπίζειν autem sperare noverat, cum adhuc perfectionis
ήδει έτι γαλακτοδοτούμενος τελειότητα , προς το, « εκ lacle nutriretur, ad illud , extraxisti me , » dicen
σπάσας με ,» λεχθείη αν , ότι και ένα μη εξέλθη της dum eril, ipsum , quominus exiret de ventre , ſuisse
γαστρος , επεβουλεύετο και εκωλύετο , ώς δείσθαι του impedilum , eique insidias posilas ſuisse , adeo ut
Θεού εκσπώντος αυτών από γαστρός . Τάχα δε και Dopus habuerit Deo qui illum extraheret de ventre .
πάντα τον γεννώμενον αόρατός τις δύναμις εκσπά Forie aulem et quemlibet nascentem invisibilis
από της γαστρος : αγία μεν, ώς τον Παύλον αφορι- quedam virtus extrahit de ventre ; sancta φuidem ,
ζόμενον εκ κοιλίας μητρός · χείρων δε , ως τους απηλ- qualis fuit ea quae extraxit Paulum segregatum ex
λοτριωμένους από μήτρας αμαρτωλούς . Μόνον δε τον ulero matris ; mala vero , que extrahil peccatores
Σωτήρα αυτός εξέσπασεν ο Πατήρ από της γαστρος , qui alienali sunt 2 Vulva . Αι solum Salvatorem
ώστε αυτόν του εξαιρέτου αισθανόμενον ειρηκέναι ipse extraxit Paler de ventre , adeo ut singularis
τό , « " Οτι συ ει ο εκσπάσας με εκ γαστρος των beneficii conscius Filius dixerit : « Quoniam tu es
άλλων ανθρώπων ουκ εκσπασμένων , αλλ ' εξερχομέ- qui extraxisti me de ventre, cum alii homines
νων: « 'Εξήλθεν γαρ, φησίν , « ο Ησαύ ώσει δορά non extrahantur , sed egrediantur : « Egressus est ,
δασύς . » Διά τούτο δε μόνος ου γέγονεν εν τη των enim , inquit , « Esau sicut pellis pilosus. , Propter
16 Eaech . ΣXXI, 9. 18 Gen. XXV, 25.

(49) Αύτη ή φωνή , etc. Corderius , qui et si
milia ' fere habet sub nomine Gregorii Nazian -
zeni .
(50 ) Ως έλεγε , etc. Codex Coislinianus , et sche
dæ Grabii .
( 51 ) 'Εντεύθεν μανθάνομεν , etc. Schede Grabii .
(52) Ο σκώληξ , etc. Codex Coislin . et schede
Grabii , Barbarus.
(53) Θεών γάρ γενόμενον , etc. Schedae Grabii ,
partimque Corderius.
 1235 EX ORIGENE 1256
ea solus Salvator infantile anmentiam et statum non Α νηπίων ανοία και καταστάσει · έτι γάρ μαστους μη
est experlus, quippe qui adhuc ubera matris cor τρός διά το σώμα θηλάζων ελπίζειν ήδει επί τον εα
pore sugens, sperare noverat in eum qui extraxerat σπάσαντα αυτόν εκ γαστρός πάντες γαρ άνθρωποι
illum de ventre. Omnes enim liomines ubi nati sunt, γενομενοι πρότερον τη κακία προσέρχονται • ο δε
ad malitiam primum accedunt, Dominus autem Κύριος ημών, καθώς φησιν Ησαΐας, πριν ή γύ
nosler · priusquam noverit bonum aut malum , ) ναι αυτόν αγαθών ή κακόν , απειθεί πονηρία του εκ
sicut all Isaias 16, malitiae abrenuntial , ut eligat λέξασθαι το αγαθόν.» Το δε περί Ιωάννου μέντοιγε
bonum . 1 Cum his conferes ea quæ dicta sunt de σκιρτώντος εν αγαλλιάσει » συνεξετάσεις τούτοις ,
Joanne i exsultanle præ gaudio "? , , el de Jacob και τα περί Ιακώβ και εν τη κοιλία πτερνίζοντας τον
in ulero supplantanle fralrem suum 18, » et de αδελφόν αυτού , και και τα περί Ιερεμίου ( πριν εξελ
Jeremia « priusquam exiret de vulva sanctificato 19 θεϊν εκ μήτρας αγιασθέντος.»
621 VeRs. 10 , 11. Spes mea ab uberibus malris Η ελπίς μου από μαστών της μητρός μου , επί
meæ , in te projectus sum ex utero, etc. Enos speravit σε επερρίφην εκ μήτρας , κ. τ . ε. Ενώς ήλπι
invocare Deum , sed non ab uberibus matris : Chri σεν (54) επικαλείσθαι τον Θεόν, άλλ ' ουκ από μαστών
slus autem anlequam cognosceret bonum aut mia της μητρός · ο δε Χριστός πρίν η γνωσθήναι αγαθών
lum, elegit bonum . Quare probe dicitur sperasse B ή κακόν , εξελέξατο το αγαθόν ώστε καλώς ούτος
al) uberibus matris, « Non enim , inquit 20 , homo λέγεται ήλπικέναι από μαστών της μητρός. Ουκ
est qui vivat, el non peccel. ) έστι γαρ , φησίν , άνθρωπος , ός ζήσεται, και ουχ
αμαρτήσει. )
De venire matris meæ Deus meus es lu , elc. Quia Από γαστρός μητρός μου Θεός μου ει συ , κ.
nimirum cum nascerelur, orabat, forte etiam prius τ . ε . " Η επεί άμα (55) τα γεννηθήναι τύχετα, τάχα
quam nasceretur. Prudentior enim fuit Jona qui in και πριν γεννηθήναι : ήν γάρ συνετώτερος Ιωνά εν
ventre celi oravil. κοιλία κήτους εύχομένου .
VeRs. 12. Ne discesseris a me, quoniam tribulatio Μη αποστής απ' εμού , ότι θλίψις εγγύς , ότι
proxima est , quoniam non est qui adjuvet , etc. ουκ έστιν ο βοηθών , κ. τ . ε . Τάχα τό, • θλίψις ( 56)
Fortassis istud , « tribulatio proxima est , o dicebat εγγύς, και έλεγεν επί του σταυρού κρεμάμενος, αναφέ
cum in cruce penderel, referebatque illud ad eas ρων επί τάς έν άδου προς τας εκεί δυνάμεις περι
quas in inferno experlurus erat alllictiones ab iis στάσεις . Λέγει δε ταύτα , οιονεί ουδενός των αγγέλων
gue ibi degebant, polestatibus . Hec autem dicit, αυτό βοηθούντος . Ου γαρ ετόλμησέ τις αυτών έως
quasi nullus angelorum futurus esset adjutor. Non εκεί συγκαταθήναι .
C
enim ex illis quispiam illuc ausus est cum eo
descendere .
Vers . 13. Circumdederunt me vituli mulli , lauri Περιεκύκλωσάν με μόσχοι πολλοί , ταυροι πίο
fingues obsederuntime, elc . llæc etiam referes ad in νες περιέσχον με, κ . τ . ε . ' Ανάγοις δε ταύτα (57 )
tellecluales dæmones , el vitulorum nomine intel και επί τούς νοητούς δαίμονας , και μόσχους νοήσεις
liges malignas, quie terrena operantur, poleslales : τας ενεργούσας γήϊνα πονηράς δυνάμεις , διά το
nam vitulus animal est lerræ operibus addictum . γεωπονον είναι το ζώον » ταύρους δε πίονας διά τη
Taurorum pinguium nonine ob multiplicein ma πολυμαθές της κακίας τας των απατηλών ρημάτων
litiæ scientiam eas dices virtutes quæ verbis falla προϊσταμένας δυνάμεις και δι' αυτών τους ανθρώ
cibus præsunt, el jis ceu cornu homines feriunt et πους κερατιζούσας λέοντα δε τον διάβολον ωρυόμε
prolerunt. Leo erit diabolus rugiens contra nos et νον καθ' ημών, και πολλούς καθαρπάζοντα , αφ' ου
multos abripiens : a quo leone extraxit pastor λέοντος εξέσπασεν ο ποιμήν ο καλός δύο σκέλη και
bonus duo femora et imam auris partem . Aurem λοβον ωτίου , διά παρακοής μεν καταπίνοντος το ους
enim animæ hominis per auditum , et per femora της ψυχής του ανθρώπου , διά δε των σκελών την
incessum ejus deglutieral . D πορείας αυτής.
Ejusdem . Ab his verbis : « Circumdederunt me Τού αυτού . Ζητήσεις δε (38 ) από του , « Περιεκύ
vituli multi , , quæres num alia quidem ad ea quæ κλωσάν με μόσχου πολλοί , και πότερον τα μεν λέγεται
ejus exitum præcesserunt , alia autem ad ea qu :e προ της εξόδου, τα δε περί των μετά την έξοδον , η
illum subsecuta sunt, an vero omnia ad illa quæ πάντως περί των μετά την έξοδον . Και είκός γε έτι
exitum subsecuta sunt , pertineant . Verisimile est εώρα περιεστηκυίας δυνάμεις βουλομένας την ψυχήν
illum vidisse circumstantes potestales quæ ani αυτού παραλαβείν , και καταβιβάσαι εν σκυθρωποτέ
mam ejus abripere volebant el ad horribiliora loca ροις χωρίοις.
detrudere .,

16 Isa. VΙΙ , 16. 11 Luc . 1,44. 18 Gen. ΧΧVΙΙ, 36 . 19Jerem , 1 , 5 . 10 11 Reg. VΙΙΙ , 46 .

(34 ) 'Ενώς ήλπισεν , etc. Schede Grabii , Barba parus .

rus , codex Coislinianus. (57) 'Ανάγοις δε ταύτα , etc. Schede Grabii ,
(35 ) Η επεί άμα , etc. Codex Coistinianus , et partimque Corderius apud quem incerlo auctori
scheda Grabii. tribuuntur.
156) Τάχα το, θλίψις, etc. Eelem schedie, Bar (38) Ζητήσεις δε, etc. Schede Grabii.
1957 SELECTA IN PSALMOS.
Ωσεί ύδωρ εξεχύθην, και διεσκορπίσθη πάντα A
τα οστά μου , κ . τ. ε. 'Οστά της σοφίας ( 59 ) τα άγια
δόγματα της Εκκλησίας εστιν , άπερ εν τω Πάσχα
τοίς Ιουδαίους μή συντρίβειν νενομοθέτηται· « 'Οστούν
γάρ, φησίν, του συντρίψετε αυτού . » Εκχείται δε
ώσει ύδωρ λόγος υπό των πρεσβευόντων αυτών ύδα
ρώς , και υπό τών εις ουκ επιτήδεια σκεύη λαλούντων
αυτόν, και εκχεόντων· διασκορπίζεται δε πάντα τα
οστά του λόγου υπό των μή σωζόντων αυτού το ύψος,
αλλά την εν ταις Γραφείς αρμονίαν αυτού διαλυόντων,
ώστε είναι παρά μέν τωδέ τινι τόδε οστέον αυτού ,
τταρά τώδε τινι έτερον , και έτερον παρ' ετέρω. Ο
δε εν τω τελείω Θεός συνάγει οστούν προς οστούν ,
και αρμονίαν προς αρμονίαν εκ του όντος Ισραήλ.
"Η κατά το , Ελέησόν με , Κύριε, ότι εταράχθη τα
οστά μου, και εστί τινα της ψυχής νοητά οστά.
Και εις χούν θανάτου κατήγαγές με , κ . τ . ε .
Ουκ εις θάνατον (60) , αλλ' εις χούν θανάτου κατήχθη
ο Χριστός · ου γάρ η ψυχή αυτού εις άδου κατελή
φθη, και η σάρξ αυτού ουκ οίδε διαφθοράν .
Διεμερίσαντο τα ιμάτιά μου εαυτοίς , και επί
τον ιματισμόν μου έβαλαν κλήρον , κ . τ . ε . Ιουδαίοι
μεν (61 ) τον γραπτόν νόμον τηρούντες και τα αισθητά
μάτια του Λόγου διαμερίζονται : ημείς δε το πνεύμα
του λόγου φυλάσσοντες, τα νοητά μάτια του Σωτήρος
ημών διαμεριζόμεθα , εις Χριστόν βαπτιζόμενοι , και
αυτόν ενδυόμενοι ως σοφίαν και αλήθειας και δικαιο
σύνην.
Ρύσαι από ρομφαίας την ψυχήν μου, κ. τ. ε .
Η δυναμένη την ψυχήν (62) πλήξαι ρομφαία νοητή
άρα εστι , περί ής είρηται · « Και σου δε αυτης την
ψυχήν διελεύσεται ρομφαία . » Ρομφαία τοίνυν εστί
ψεκτή πειρασμός εις απιστίαν Θεού προσκαλούμενος
την ψυχήν, ή γνώσις ψευδώνυμος , ή λογισμός ακά
θαρτος εις αμαρτίαν εφελκόμενος την ψυχήν όπερ
συμβαίνει τους την πρακτικής κατορθούν βουλομέ
90'ς .
Και εκ χειρός κυνός την μονογενή μου , κ . τ. ε .
Τα εκ τούτου ( 63) του κυνός γεννώμενα και αυτά κυ
νάρια ονομάζεται , περί ών είρηται · « Ουκ έστι καλόν
λαβείν τον άρτον των τέκνων, και βαλείν τοις κυνα
ρίοις .
Διηγήσομαι το όνομά σου τους αδελφούς μου ,
κ . τ . ε . Ταύτα οιονεί (64) αναστάντος εκ νεκρών υπ' p Hec ab ipso dicta sunt quasi jam a mortuis resur
αυτού λέγεται, και επακουσθέντος εφ' οίς προσηύ
ξατο .
Παρά σου και έπαινος μου εν Εκκλησία μεγάλη,
κ . τ. ε . « Εν τω Κυρίω (65) επαινεθήσεται η ψυχή
μου , και τουτέστιν ουκ εν ευγενεία ουδ' εν πλούτω, αλλ' hoc est , non in generis nobilitate , neque in diviliis ,
εν σοφία και δικαιοσύνη .
ανάγονται πένητες και εμπλησθήσονται , και
11 Joan . ΧΙΧ , 30. 21 Psal.νΙ , 3. 23 Luc . 1 , 33.
( 59) Οστά της σοφίας , etc. Eelein schede ,
Barbarus.
( 60 ) Ουκ εις θάνατον , etc. Codex Coistinianus .
scheda Grabii.
(61) Ιουδαίοι μέν, etc. Codex Coisliianus , Bar
baruis, schedæ Grabii.
( 62 ) Η δυναμένη την ψυχήν , etc. Selielies
PATROL . GR . XII .
PSAL . XXI . 1233
Vers . 15. Sicul aqua effusus sum el dispersa sunt
omnia ossa mea , elc . Ossa sapientiæ , dogmata Ec
clesie sancta sunt , quae in Paschale non commi.
nuenda esse les Judæis præcipiebal : 1 Os enim ,
inquila , , non comminuelis ex eo. Effundilur sicut
aqua verbum ab iis qui non sincere ipsum annun
liant , et ab iis qui in idonea vasa non illud emite
tunt ; disperguntur vero omnia ossa verbi ab iis
qui ejus sublimilalem non servant , seil eam quæ
in Scripluris esi , harmoniam dissolvunt, ita ut os
ejus aliud penes hunc sit , aliud penes illum , el
aliud penes allerum . Qui autem 622 in- perfecto
habitat Deus, os ad os conjungil, el harmoniam ad
harmoniam ex Israel . Vel juxta illud " ' : Mise
rere mei, Domine, quoniam conturbala sunt ossa
B mea , , quædam sunt intellectualia animæ ossa .
VaRs. 16. Et in pulverem morlis deduxisti me, etc.
Non in morlem , sed in pulverem mortis deductus
est Christus : non enim anima ejus in inferno de
relicta est , neque caro ejus experla est corruptio
nen ) .
VERS. 19. Diviserunt sibi vestimenta mea , et
super vestem meam miserunt sortem , elc . Judæi
quidem dum legem scriptam servant , sensibilia
Verbi vestimenta dividunt, nos vero spirilum verbi
custodientes, intelleclualia Servaloris nostri vesti
menta dividimus , in Christum baptizati , el ipsum
lanquam sapicntiam , veritalem et justitiam ine
duti .
Vers. 21. Erue a framea , Deus , animam
meam , elc . Framea quæ animam ſerire possit, uti
que spiritalis est , de qua dictum est 98 : « Et quam
ipsius animam pertransibil gladius . » Reprehensi
bilis itaque framen est tentatio illa que ad incredu
lisalem Dei animam inducit, vel cognilio falsa, vel
cogitatio impura quæ in peccalum animam lrabit :
quod contigit his qui recte agere volunt.
El de manu canis unicam meam , elc . llljus
canis felis et ipsi catelli vocantur, de quibus di
cuum esl ** : « Non est bonum sumere ponein filio
ruin et dare catcllis . ,
Vers. 23. Narrabo nomen fuum fratribus meis, elc .
rexisset, el exauditus esset pro iis quorum gratia
oraveral .
Vers . 26. Apud te laus mea in Ecclesiu ma
gna, elc . e In Comino laudabitur anima mea 35, 1
sed in sapientia et justitia .
Vers . 27. Edenl pauperes et salurabunlar, el lau
24 Matth . XV , 26. 25 Psal.ΧΧΧιι , 3.
Grabii , partinique Corlerius , et codex Coislinia
niis ,
(63) Τα εκ τούτου , etc. Codex Coistinianus ,
schede Grabii .
( 64) Ταύτα οιονεί, clc . Corderius.
(63) 'Εν τω Κυρίω , etc. Colex Coislinianus .
40
 1219 EX ORIGENE 1250
dabant Dominum qui requirunt enim , etc. « Ego A αινέσουσι Κύριον οι εκζητούντες αυτόν , κ. τ. ε .
&um panis qui de cælo descendi 28 , , • Εγώ είμι ο άρτος ο εκ του ουρανού καταβάς . »
VERS. 28. Reminiscenlur, el conrerlentur ad Do Μνησθήσονται και επιστρατήσονται προς Κύ
minum universi fines terre, etc. Post cognitionerm ριον πάντα τα πέρατα της γης, κ. τ . ε . Μετά την
oblivio , el post oblivionem memoria . Pulchre au γνώσιν (66) ή λήθη , και μετά την λήθην ή μνήμη.
tem posuil illud , i reniiniscentur ; i nam cum a Καλώς τε, « μνησθήσονται , και τέθεικεν : υπο του Θεού
Deo id quod sunt acceperint, opificis recordabun γάρ το είναι δεξάμενοι , του δημιουργήσαντος μνη
lir, el menores convertentur , non una gens , ut σθήσονται , και μνησθέντες επιστραφήσονται , ουχ έν
diclum est , neque dux , sed universi fines terræ di έθνος, ώς είρηται, ουδε δύο, αλλά πάντα τα πέρατα
vine cognitionis lumine illustrati. της γης, τω της θεογνωσίας φωτί φωτιζόμενα .
V'ers . 29. Quoniam Domini est regnum , et ipse " Οτι του Κυρίου η βασιλεία , και αυτός δεσπό
dominalur gentium , elc . Eum enim regnare oportet ζει των εθνών, κ. τ . ε . Δεί γάρ αυτόν (67) βασι
623 donec ponat omnes inimicos suos sub pe λεύειν άχρις αν θή πάντας τους εχθρούς αυτου υπό
dibus suis . Quasi diceret , donec omnes injusti τους πόδας αυτού . Ωσεί έλεγεν, ότι πάντες άδικοι
fiant justi et desinant esse terreni et corrupti- Bκαι γενόμενοι δίκαιοι , παυσάμενοι του γενέσθαι γήινου
biles. και φθαρτοι .
VeRs . 31. Et anima mea illi vivel , elc . Anima Dei Και η ψυχή μου αυτό ζη , κ . τ. ε . Μόνο η ψυχή
soli vivit Deo, el cognitionem habet non solum (68) του Θεού ζή τω Θεώ , την γνώσιν έχουσα ου μό
preteritorum , sed et ipsius Dei . νον των γεγονότων , αλλά και αυτού του Θεού .
Vers. 32. Annuntiabitur Domino generatio ven 'Αναγγελήσεται τω Κυρίω γενεά η έρχομένη,
tura , elc . ( Generatio præterit , et generatio ad κ. τ . ε . « Γενεά πορεύεται (69) και γενεά έρχεται. )
venit . ) - Generatio , autem ( sapientiæ , est • Γενεά δε οσοφίας και εστι κατά τον σοφόν Σλο
secundum Salomonem « timor Domini, divitiæ , μώντα « φόβος Κυρίου και πλούτος και δόξα και
gloria a : vita 28. , ζωή . Ο

PSALMUS XXII . C ΑΛΜΟΣ ΚΒ' .

Vers . 1. Dominus regil me et nihil mihi de Κύριος ποιμαίνει με , και ουδέν με υστερήσει ,
eril , elc . Quemadmoduin oves herba et aqua nu . κ. τ . ε. "Ωσπερ το πρόβατον (70) τρέφεται χλόη και
triuntur, sic el homo actione et scientia vivifi . ύδατι , ούτω και ο άνθρωπος ζωοποιείται πράξει και
catur . γνώσει .
Vers. 3. Animam meam convertit . Deduxit me super Την ψυχήν μου επέστρεψεν ώδήγησέ με επι
semilas justitiae , etc. Si semila est justitie , utique τρίβους δικαιοσύνης , κ. τ. ε . Ει έστι τρίβος (71 )
est prudentiæ , charitatis et continentiæ , per quas δικαιοσύνης , έστι και σωφροσύνης και αγάπης και
quis ingreditur in regnum cælorum . εγκρατείας , δι' ών εισέρχεται τις εις την βασιλείαν
των ουρανών .
Vers . 4. Nam , elsi ambulavero in medio umbre Εάν γαρ και πορευθώ εν μέσω σκιάς βανάτου ,
mortis, non limebo mala , quoniam lu mecum es , etc. ου φοβηθήσομαι κακά , ότι συ μετ' εμού , κ. τ.
Hinc non de Deo, sed ad ipsum Deum sermo con ε . Εντεύθεν ο λόγος (72) ου περί Θεού , αλλά προς
vertitur. Ambulare aulem in medio umbræ mortis, αυτόν τον Θεόν . Ου ταυτόν δε έστι πορεύεσθαι εν
non idem est ac sedere in umbra morlis ; qui enim μέσω σκιάς θανάτου το καθήσθαι εν σκιά θανάτου :
sedel in umbra mortis , in ipsa sedet , ac firmus est D ο μεν γάρ καθεζόμενος ίδρυται εν αυτή , και βέβαιος
in malo el in umbra mortis. Propterea in tenebris έστιν εν τω κακό , και εν τη σκιά του θανάτου » διά
esi , et misericordia indiget ul ei lux oriatur. Qui τούτο εν σκοτία εστί , και δείται ελέου , ένα ανατείλη
vero non sedet , sed transit ac per medium umbræ αυτό φώς · ο μέντοιγε μη καθεζόμενος , αλλά παρα
mortis ambulat, non slans, sed prætercurrens , non τρέχων, διά μέν μέσου σκιάς θανάτου οδεύων , ουχ
solus ambulat, quia Dominus cum co pergit . Ciele έστηκώς δε , αλλά παρατρέχων δι' αυτής της σκιάς
rum alicubi scriptum est de sessione umbræ more του θανάτου , ου μόνος περιπατεί· Κύριος γάρ αυτώ
lis " : « Sedentibus in regione el umbra mortis lux συνοδεύει . Που δε γέγραπται περί της καθίσεως της
Orla est eis . ) σκιάς του θανάτου » Καθημένοις εν χώρα και σκιά
θανάτου φώς ανέτειλεν αυτοίς . )
Virya tua el baculus luus , ipsa me consolala Η ράβδος σου και η βακτηρία σου , αύται με
sunt , elc . Virgain de verberibus ac suppliciis dici παρεκάλεσαν, κ . τ . ε . "Οτι η ράβδος (75) επί των
26 Joan . VI , 41 . 27 Eccles . 1, και . 28 ProV . XXII , 4 . 29 Ιsa . 18 , 2 .

( 66) Μετά την γνώσιν , etc. Scliedze Gralii , Bar codex Coislinianus, Barbarus .
barus. ( 71 ) Ει έστι τρίβος , etc. Schedae Grabii.
(67) Δεϊ γαρ αυτόν , etc. Scliele Grabii . ( 72 ) Εντεύθεν ο λόγος , etc. Codex Baroccianis ,
(68 ) Móro Ý Yuzni , elc. Escriem schedie . Barbarus.
(69 ) Γενεά πορεύεται, etc. Eacle clied.e . ( 73) " Οτι ή ράβδος , etc. Codex Baroccinis ,
(70) " Ωσπερ το πρόβατον , cic . Sclicle Graliii , Barbarus.
 1261 SELECTA IN PSALMOS. PSAL . XXII . 12ι

μαστίγων και των κολάσεων είρηται , μαρτυρήσει A testis erit Scriptura , que licit 30 : « Si derelique
αυτή η Γραφή λέγουσα· « Εάν εγκαταλείπωσιν rint blii mei legem meam , et in judiciis meis non
οι υιοί μου τον νόμον μου, και τους κρίμασι μου μη ambulaverint ; si justitias uneas profanaverit , et
πορευθώσιν · εάν τα δικαιώματά μου βεβηλώσωσι, mandala mea non custodierint, visitabo in virga
και τας εντολάς μου μή φυλάξωσιν, επισκέψομαι εν iniquitates eorum , el in verberibus peccata eorum ,
ράβδω τας ανομίας αυτών , και εν μάστιξι τας αμαρ- misericordiam autenm nmeam non dispergam ab eis ..
τίας αυτών, το δε έλεός μου ου μή διασκεδάσω απ' Quamobrem si peccasti , et vides virgam Dei tibi
αυτών , ώστε εί ήμαρτες και βλέπεις ράβδον Θεού imminere, 624 scilo misericordiam Dei non dis
επικειμένην σου , ίσθι , ότι το έλεος του Θεού ου διε persam esse a le . Si autem peccasti , nec virg:.
σκέδασται από σου . Ει δε ήμαρτες, και ουδαμού δά nec flagellum ullomodo imminel, time : non recipit
βδος, ουδε μάστιξ , φοβού · ου παραδέχεται σε ο Θεός le Deus qui « Nagellat omnem filium quem reci .
« ο μαστιγών πάντα υιον εν παραδέχεται. » Τοιαύτα pit " . , Nam de peccatoribus quos non castigal ,
λέγεται περί των αμαρτωλών, ότε ου μαστιγούνται : dicitur 31 : « Mei autem pene moli sunt pelles , pene
1 Εμού δε παρά μικρόν εσαλεύθησαν οι πόδες , παρ' effusi sunt gressus mei, quia non est respeclus in
ολίγον εξεχύθη τα διαβήματά μου , ότι ουκ έστιν ανά morte ipsorum , el firmamentum in plaga eorum .
νευσις εν τω θανάτων αυτών , και στερέωμα εν τη Β In laboribus hominum non sunt , et cum hominibus
μάστιγι αυτών . Εν κόποις ανθρώπων ουκ εισί , και non flagellabuntur . Ideo tenuit cos superbia. Operti
μετά ανθρώπων ου μαστιγωθήσονται. Διά τούτο sunt iniquitate et impietate sua . Virga lua et ba
εκράτησεν αυτούς και υπερηφανία » περιεβάλοντο αδι culus tuus . , Suflicil virga : quid opus est baculo i
κίαν και ασέβειαν αυτών. Η ράβδος σου και η βακτη si fueris ovis errans, virga ; si lueris homo pecca
ρία σου . ο 'Αρκεί ράβδος : τι ποιεί βακτηρίακαι εάν lor, baculo vapulabis. Ideo in bis non virga , sed
ής πρόβατον αμαρτωλόν , ράβδω πληγήση : εάν ης baculus in Proverbiis a Salomone appellatur 35 :
άνθρωπος αμαρτωλός, βακτηρία · διά τούτο επί τού Qui parcil baculo , odit filium suum . » Hæc con
των ου ράβδος, αλλά βακτηρία ωνομάσθη παρά το solantur eum qui vapulal et punitur, quippe cui
Σολομώντι εν ταίς Παροιμίαις · ι Ο φειδόμενος της persuasum sit a Deo omnem filium quem suscipit ,
βακτηρίας μισεί τον εαυτού υιόν . » Ταύτα ούν παρα Nagellari.
καλεί τον τυπτόμενον και τον κολαζόμενον , πεπεισμένον, ότι μαστιγοι ο Θεός πάντα υιον δν παραδέχεται.
Τού αυτού. " Ωσπερ ράβδος (74) παιδεύει , ούτω Ejusdem . Quemadmodum virga erudit , sic actio
πρακτική μετροπαθείν εκδιδάσκει · και ώσπερ βακτη modum in affectibus lenendum edocel ; el quem ,
ρία αναπαύει , ούτω και γνώσις ευφραίνει . Βακτηρία almolunm baculus dat quietem, sie et scientia le
το οχυρόν . Bούλεται ούν ειπείν , ότι , " Η βασιλεία σου titiam . Baculus cst quid forte. Joc ergo vull di
η κραταιά της παρακλήσεώς μοι ταύτης εγένετο χο cere : Regnum luum validum hanc consolationem
ρηγός. mibi præbuil.
Ήτοίμασας ενώπιόν μου τράπεζαν , εξ εναν Vers . 5. Parasli in conspectu meo mensam ad
τίας των θ.λιθόντων με , κ. τ . ε . Τι βούλεται (75 ) το, tersus eos qui tribulant me , elc . Quid sibi vult
• εξ εναντίας των θλιβόντων με ; » "Έχει τι μυστή- istud , adversus eos qui tribulant me ? , Aliquid
ριον απόρρητον , ίνα τις εύχεται θλίβεσθαι . Επινάει mysterii continet , ut precetur quis tribulari . Co.
μοι ώσπερ επί των αγώνων των μεγάλων άθλους gita mihi quemadmodum in magnis certaminibus ,
επικειμένους καθ' έκαστον αγώνισμα , ούτως καθ' cuilibet palæstræ certa proposita sunt præmia , sic in
εκάστην θλίψιν , ηνίκα αν το θλίβον παρή , και αι θλί qualibet tribulatione, quando id quod tribulat, adest ,
βουσαι δυνάμεις αι αντικείμεναι , νόει ήτοιμασμένην el tribulationem ipſerunt adversariæ polestales ,
τράπεζαν πνευματικής και νοητήν , διά ταύτην την mensam spiritualem el intellectualem esse paratam
θλίψιν . Οσάκις γούν εάν θλιβή , τοσαυτάκις και τρά- D propter hanc tribulationem . Quotiescunque igitur
πεζά σου παρατίθεται πνευματική . Μόνον έχε οφθαλ- fueris tribulatus , folies tibi mensa spiritalis pro
μούς τους βλέποντας τραπέζας μου, ίν ' ευχαριστών ponitur . Fac oculos habeas solum ad meas mensas
λέγοις μετά του Αποστόλου : « Ου μόνον δε , αλλά allenilos , ut gratias agens dicas cum Apostolo 35 :
και καυχώμενοι εν ταις θλίψεσιν . » Εν αρχαίς δε ε « Non solum aulem , sed et gloriamur in tribulatio
φάσκομεν τον έκ προκοπής όντα κατασκηνούν εις τό nibus . ) Initio dicebamus eum qui proficit, habitare
πον χλόης . Επεί ούν και προκόπτων καν επί το τέλος in loco pascuæ . Sed cum is qui proficil, ad linem
φθάσειεν , ουκέτι μείνας πρόβατον , αλλά λογικός ανα pervenerit , lunc cum non amplius maneat ovis,
δειχθείς , τράπεζαν λογικών τροφών ηυτρεπισμένην sed lotus rationalis declaralus sil , mensam ratio
έχει υπό Κυρίου . Το γάρ Κυρίω τυγχάνονται η σοφία nabilibus cibis a Deo insiruciam habel. Domino
ετοιμάσει την εαυτης τράπεζαν , έφ ' ής τα ίδια θύματα enim sapientia præparabit mensam suam in qua
παρέχεται . Ευχαριστών ούν φτσι : « Ήτοίμασας εν victimas suas proponil. Quamobrem gratias agens

30 Psal . LXXXVIII , 31 el seq. 31 Hebr. xll , 6. 3 Psal . LXXII , 2 el seq . 33 Proν , ΧΙΙ, 24. 36 Rom . V , 3.

( 74 ) "Ωσπερ ράβδος , etc. Codex Coislinianus , ( 75) Τι βούλεται, etc. Colex Baroccianus , par »
schiedie Grabii. linique Corderius,
123 EX ORIGENE 1961
ail : « Parasti in conspectu neo mensan , non Aώπιόν μου τράπεζαν , και ουκέτι εισαγωγικής και ηθικήν
morum formatricem , et quæ recle vivendi rudimenta διδασκαλίαν καθα πρότερον , αλλά μυστικών και την
traderel disciplinam , ut prius, sed mysticam el ve της αληθείας θεωρίαν. Επίστησον δε, ει και όσον τις
ritatis contemplationem . Considera num quandiu έστιν εν τω βίω τούτω, δι' εσόπτρου και δι' αινίγματος
aliquis est in hac vita , el per speculum ac enigma βλέπων , πρόβατόν έστιν υπό ποιμένι αγόμενον · με :
625 videt , ovis sit quæ sub pastore regatur ; cum ταβάς δε επί τον μέλλοντα αιώνα , πρόσωπον προς
vero ad sæculum fulurum transieril, et faciem ail πρόσωπον προσβαλών τη αληθεία , πνευματική
faciem veritatis admoverit, ad spiritalem mensain προσθαλεί τραπέζη, κατά το : « Καγώ θήσομαι υμίν
accessurus sit , juxta illud 38 : « El cgo disponam vo Διαθήκην, εσθίειν και πίνειν επί της τραπέζης του
bis Testamentum , ut edatis et bibatis super mensam Πατρός εν τη αληθεία . ν " Οθεν και το: Ήτοίμασεν
Palris in veritale . , Unde et istud 36 : « Præparavit ο Θεός & οφθαλμός ουκ είδε , και τα εξής. Το δε ,
Deus quæ oculus non vidit, , etc. Illud vero ein • ενώπιόν μου , και δηλοί πεφανερώσθαι και εγνώσθαι
conspeclu meo , , significat apertam mihi esse men μου την τράπεζαν εξ εναντίας των θλιβόντων με
sam e regione tribulantium me multorum , qui me πολλών έχθραίνειν μοι βουλομένων . Και διά των
cum inimicitias exercere volunt. El cum propter θλιβόντων με εξανίστασθαι με ισχυρώς προς αυτούς
eos φui tribulant me , Dominus velit me valide ad . Β ο Κύριος θέλων, ήτοίμασεν ενώπιόν μου τράπεζαν,
rersus ipsos insurgere, paravit in conspectu meo εν ή επίκειται στερεά τροφή , ίνα , ταύτης αθλητικώς
niensam , in qua solidus opposilus est cibus, ut hoc εμφορηθείς , αντιστήναι γενναίως προς τους θλί
athielice saluralus , generose valeam resistere ad βοντας δυνηθώ. Ου δε από Κυρίου λιπαίνεται εν
versus eos qui tribulant me . Cujus autem capιι ελαίω η κεφαλή , ερεί : « "Έλαιον δε αμαρτωλού μη
oleo a Domino impinguatur, is , quemadmodum λιπανάτω την κεφαλήν μου , και ως από Θεού χριόμενος
Christus unclus a Deo oleo exsultationis, dicel 31 : ελαίω αγαλλιάσεως Χριστός . Οίμαι δε, ότι και νη
« Oleum autem peccatoris non impinguet caput στεύων, ούτως αλείφεται την κεφαλήν , και το πρόσ
meum . » Existimo etiam eum qui jejunal, sic caput ωπον νίπτεται . Και επεί μή μόνον τράπεζαν ήτοί
ungere el faciem lavare. El quoniam non solum μασεν η σοφία , αλλά και κράτος έκέρασε τον εαυτής
muensam paravil sapientia , verum etiam in cralero οίνον , εξ αυτής γεγεννημένον αμπέλου αληθινής ,
iniscuit vinum ex ipsa vera vile expressum , hoc εκέρασε δε τούτον τον οίνον, καταμίξασα τα θεία
vero vinum miscuit, cum humanis verbis sensus νοήματα λέξεσιν ανθρωπίναις , εκ του τοιούτου κρα
divinos admiscuit , ex ejusmodi cratere singulis dis- τήρος μερίζουσα εκάστω δίδωσι ποτήριον, όπερ π
trilbuens calicem prebet , φui calix , cum praecla- C. τήριον κράτιστον δν, τουτέστι τίμιον και εξαίρετον ,
rus , hoc est preliosis et eximius sii , accipientis του λαβόντος λέγεται.
esse dicitur.
Ejusdem . Primum quidem ut pastor Christus Τού αυτού . Πρότερον μέν (76) ως ποιμήν ο Χρι
pascit oves, nunc vero ut amicus vocal amicos ad στός ποιμαίνει τα πρόβατα νύν δε λοιπόν ως φίλος
mensam . « Non amplius , enim , inquit 38 , i vos di καλεί τους φίλους επί την τράπεζαν . « Ουκέτι » γάρ,
co servos, sed amicos. , Ac servos quidem facit li φησίν , υμάς καλώ δούλους, αλλά φίλους . Και δου
mor Dei , amicos autem cognitio mysleriorum ejus . λους μεν ποιεί φόβος Θεού · φίλους δε γνώσις μυ
Mensam hoc loco immortalitatem vocat. Istud au στηρίων Θεού. Τράπεζαν ενταύθα την αθανασίαν
tem : ( Adversus eos qui tribulant me, , idem es! λέγει . Το δε , « εξ εναντίας των θλιβόντων με , αντί
ac, invitis iis qui mihi insidiantur . Neque enint του , ακόντων των επιβουλευόντων. Ου γαρ έβού
volebant forle Babylonii eos a captivitate liberari, λοντο τυχόν οι Βαβυλώνιοι απολυθήναι αυτούς · ο δε
sed Cyrus vicior eus in libertatem asseruit . Κύρος , επικρατέστερος γενόμενος , αφήκεν αυτούς
της αιχμαλωσίας .
Veks. 6. El misericordia tua subsequetur me om Και το έλεός σου καταδιώξεται με πάσας τας
D
nibus diebus vilæ meæ , etc. Quænam est misericor ημέρας της ζωής μου , κ . τ. ε . Τίς έστιν (77) και
dia quæ subsequitur , nisi illa de qua Apostolus καταδιώκων έλεος, ή περί ου φησιν ο Απόστολος:
ail 39 : « Factus est nobis sapientia a Deo, et justi • Εγενήθη ημίν σοφία από Θεού , δικαιοσύνη τε και
tia , et sanctificatio , et redemptio ? , Misericordia αγιασμός, και απολύτρωσις ; » Ο καταδιώκων έμ
quaele subsequitur, animals sequitur , et alios quidem ψυχός σε έλεος διώκει , ούς μεν καταλαμβάνει , ους
apprehendit, alios vero non . Value ſugientes minime δε ού . Τους πάνυ φεύγοντας του καταλαμβάνει τους
apprehendit, minus autem fugientes capit ut mi δε έλαττον κρατεί , ίνα ελεήση . Ου μόνον δε έλεος
sereatur. Non solum autem misericordia subsequi καταδιώκει , αλλά και τούτο ποιεί , « το κατοικείν
lur , verum etiam hoc facil, cut inhabilem in domo με εν οίκω Κυρίου εις μακρότητα ημερών. » Μήκος
Domini in longitudinem dierum . , Longitudo enim γάρ χρόνου , και έτι ζωής , εν δεξιά της σοφίας :

* Luc . XXII , 29. 86 | Cor . 1 , 9. 37 Psal. CXL , 3 38 Joan . XV , 14. 39 1 Cor. 1 , 30.

( 76 ) Πρότερων μέν , etc. Schede Grabii , codex Coistinianus.

(77) Τίς έστιν , etc. Corderius .
 SELECTA IN PSALMOS. PSAL . XXIII . 1255
1965
ημέραι δε ζωής φωτισμοί εισι διάφοροι της αλη- A temporis, imo el vile , in dextera est sapientie : dies
Θείας. auiem vitæ sunt diversæ illustrationes veritatis .

ΨΑΛΜΟΣ ΚΓ' . 626 PSALMUS XXIII .

Του Κυρίου η γη και το πλήρωμα αυτής, η
οικουμένη , και πάντες οι κατοικούντες εν αυτή,
κ. τ . ε. "Ορα δε και ούτως (78) , ει μή πάντες άν
θρωποι μερίς Κυρίου , και ουχ απλώς ακουστέον του
πάντας τους κατοικούντας την οικουμένην είναι του
Κυρίου , ει μή άρα διά την κλήσιν την από πάντων
των εθνών τούτο προφητεύεται .
Τού αυτού . Προ της Χριστού ( 79) επιδημίας
γνωστός εν τη Ιουδαία μόνον ήν ο Θεός · εξ ου δε
Χριστός επεδήμησε , του Κυρίου πάσα ή γή . Και
πρίν μεν της Χριστού επιδημίας ουκ ήν ευρείν εν Β adveniret , non erat in universa !erra plenitudinem
πάση τη γη πλήρωμα , αλλ' ήν τα πλείστα της γης,
ει δεί ούτως ειπείν , κενότης: ότε δε Χριστός επεδή
μησε , πολλοί είπoιεν αν τών πεπιστευκότων εκ των
εθνών : « Εκ του πληρώματος αυτού πάντες ημείς
ελάβομεν , και διά τούτο αυτού είναι πλήρωμα .
Ου γαρ οι κενοί της κατά το Ευαγγέλιον πολιτείας
πλήρωμα είεν Χριστού . Ου μόνον δε η γη και το
πλήρωμα αυτής, αλλά και η οικουμένη . Εν ερήμω ejus , sed et orbis terrarum ipsius est. Peccator
κατοικεί ο αμαρτωλός , ο δε εν τη Εκκλησία τυγ
χάνων τη πεπληρωμένη της αγίας Τριάδος, ούτος
κατοικεί την οικουμένην , ήτις εστίν η Εκκλησία ,
επι θαλασσών των πειρασμών υπό Κυρίου θεμε
λιουμένη , και εν αυτοίς νικώσα , ίνα μετά τούτο ποτι
ζομένη επι ποταμού ετοιμασθή .
Τις αναβήσεται εις το όρος του Κυρίου , και
τις στήσεται εν τόπω αγίω αυτού ; κ . τ. ε . Σύγ
κρινον δε ταύτα (80) τώ , « Κύριε, τις παροικήσει εν
το σκηνώματι σου ; » και τα εξής : και όρα , ότι εκεί
μέν πρότερον παροικήσει εν σκηνώματι Κυρίου και
τoιόσδε , έπειτα κατασκηνώσει εν όρει αγίω αυτού :
ενθάδε δε πρότερον αναβήσεται εις όρος Κυρίου και
τoιόσδε , δεύτερον δε στήσεται εν τω τόπω αγίω αυ
του . Και όρος μέν φησι Κυρίου το τελικών αγαθών
και τον Θεόν Λόγον· σπάνιος γάρ ο προς την ακρώ-
ρειαν αυτού διά προκοπής αναβηναι δυνάμενος · ο δε
τελειωθείς , μηκέτι περαιτέρω χωρείν οίός τε ών,
ίσταται βέβαιος και χρηματίζων άγιος τόπος Θεού .
'Οπίσω γάρ Κυρίου πορευόμενος αναβαίνει , « τών
όπισθεν επιλανθανόμενος , τοις δε έμπροσθεν έπ- D priora extendens 2 , seipsum, finem habens bo
εκτεινόμενος , και τέλος έχων αγαθόν το στήναι μετά Θεόν
εν τόπω αγίω αυτού . Ει βούλεσθε παράδειγμα λα
βεϊν από των ιερών γραμμάτων , Μωϋσής έστη εν
τόπο αγιάσματος του Θεού · προς ον είπεν ο Θεός :
• Συ δε αυτού στήθι μετ ' εμού . »' Αλλ ' ότι ζητείς
αγίασμα του Θεού , όπου δεί στήναι » . Και έστησεν
επί πέτραν τους πόδας μου, και λέγουσιν οι προφήται,
επει « πέτρα ήν ο Χριστός. » Μάθωμεν δε τις έστιν
και των επαγγελιών τούτων τευξόμενος.
Αθώος χερσί και καθαρός τη καρδία , κ . τ . ε .
Vers . 1. Domini esl lerra et plenitudo ejus, orbis
terrarum , et universi qui habitani in eo , etc. Vide
etiam sic annon universi homines pars sint Domini,
nec simpliciter accipiendum sit omnes orbis terra
rum habitatores esse Domini, nisi propter vocatio
nem quæ ex omnibus gcutibus facta est , lioc vali
cinetur.
Ejusdem . Anle Christi adventum nolus solum in
Judæa Deus ſuit ; ex quo autem Christus advenit,
Domini est universa lerra . El priusquam Christus
invenire , sed erat maxima pars Ierre, si sicIoqui
las esl, vacuitas ; quando aulem Christus advenit ,
plurimi fideles ex gentibus dicere possint * : « De
plenitudine ejus nos omnes accepimus ; » el pro
plerea se esse ejus plenitudinem . Non enim qni
evangelica institutione vacui sunt, pleniludo Christi
esse possunt. Non solum autem lerra el plenitudo
babitat in deserlo ; qui vero in Ecclesia , quæ san
ctissimæ Trinitatis plena esl , commoralur, hic or
bem terrarum inhabitat, quæ est Ecclesia supcr
maria lentationum a Domino fundala el in ipsis
superans, ut poslınodum polala in flumine præ
parala sil .
C
Veks . 3. Quis ascendet in montem Domini , aut
quis stabil in loco sancto ejus ? clc . Confer hæc cum
istis * 1 : « Domine , quis habitabit in tabernaculo
luo ? , elc .; et vide hunc quidem ibi prius habila
turum in tabernaculo Domini, deinde aulein in
monle sancio ejus : hic vero prius ascensurum esse
in montem Domini, ut deinde stel in loco sancto
ejus . Et monlein quidem Domini dicit summum
bonum , et Deum Verbum : rarus enim est qui ju
giler proficiendo ad ejus vertice pertingere Va
leal. Qui vero perfectus est, cum non possil len
dere ulterius, slat firmus, el vocalur locus san
clus Dei . Nam qui Dominum sequitur, ascendit,
i quæ retro sunt obliviscens, ad ea vero quæ sunt
num , ut slel post Deum in loco sancto ejus. Quod
si vultis ex sacris Scripluris exemplum sumere,
slelit in loco sanctificationis Dei Moyses ad quem
Jixil * 3 : « Tu vero illic sta mecum . » Sed quia san
crificationem Dei quæris ubi slare oporleal , pro
pielze dicunι : Ει statuit super petra pedes
meos “ , , quoniam petra erat Christus *5 . , Disca
mus autein quisnam sit qui promissiones hujusmo
di consequatur.
627 Vers. 4. Innocens manibus el mundo corde,

60 Joan . 1,16 . ** Psal . XIV , 1. 45 Philipp . 111 , 13 . 43 Exod. XXXIV. Psal . XXXIX , 3 . 48 1 Cor . Χ, και,

( 78) "Όρα δε και ούτως , etc. Srliede Gralbii , Barbarus ,

(79) Προ της Χριστού , elc . Corderitis , Bariharus.
(80) Súrapivor. È taūta , elc . Partim Cordurius, el sclicilac Grabii, uc Barbarus.
 1267 EX ORIGENE 1208
etc. Ad interrogationem respondet , lhunc esse acti - A Προς την ερώτησιν (81 ) αποκρίνεται , πρακτικών τε
vum el contemplativum . Mulli enim puras habent τούτον είναι και θεωρητικόν. Αλλά και πολλοί τας
actiones, sed quoniam laudem ab hominibus pro μέν πράξεις έχουσι καθαράς , δι' έπαινον δε ανθρώ
pier eas venantur, non sunt mundi corde . Anima πων τούτο ποιoύντες , ουκ εισί καθαροί τη καρδία .
illa vana est , quæ rationis quidem est particeps , Ματαία δε ψυχή η λογική μεν ούσα , το δε βλαβερών
sed quod noxiun est non fugit , nec bonum eligit . ου φεύγουσα , και το αγαθόν αιρουμένη . Ο δε το
Qui autem serval illud , ila ) el e non , , sine dolo « ναι , » και ού, και φυλάττων άνευ δόλου ποιείται τον
facit jusjarandum , et premii Ioco liabet benedi- όρκον , άθλον έχων ευλογίαν , και σώσει τούτον ο Θεός
clionem , salvabilque eum Deus misericordia el ελέω και χάριτι . Όποιος γάρ ποτε αν ή ο άνθρωπος,
gratia . Qualiscunque enim homo sit , egel miseria ελέου χρήζει του από Θεού.
cordia Dei .
Ejusdem . Judas quidem ascendil in montem Do Τού αυτού . Ιούδας ανέβη ( 82) μεν εις το όρος
mini, sed non slelit in loco sancto ejus ; non enim Κυρίου , ουκ έστη δε εν τόπω αγίω αυτού· ου γάρ
innocens erat manibus el mundo corde, sed fur , ήν αθώος χερσίν , ουδε καθαρός τη καρδία , αλλά
qui loculos ferebal. κλέπτης ών τα βαλλόμενα βαστάζων.
Ejusdem . Sed quoniam nonnulli actiones quidem B Τού αυτού . Αλλ' επεί τινες (83) τας μέν πρά
habent puras, non sunt vero mundi corde, addidit ξεις έχουσι καθαράς , ουκ εισί δε καθαροί τη καρδία,
illud , nundus corde. » Oportet enim eum qui προσέθηκε το, καθαρός τη καρδία . • Δεί γάρ τον
recla operatur, mundum quoque esse cognitione. έν πράξεσι κατορθoύντα και καθαρόν εν τη γνώσει
τυγχάνειν .
Vers. 6. llæc est generatio quærentium eum , Αύτη η γενεά ζητούντων αυτών, ζητούντων το
quærentium faciem Dei Jacob, etc. Al nemo quæ πρόσωπος του Θεού Ιακώβ. 'Αλλ' ουδείς ζη
rens faciem Dei , hic faciem Dei videbil : « Non των (84) πρόσωπον του Θεού , ενθάδε πρόσωπον Θεού
enim videbit homo faciem eam ,, inquit , vel vi . δύεται : « Ου γαρ όψεται άνθρωπος ών το πρόσωπόν
vet. ) Mutari le necesse est, ut quærens faciem μου , φησί , και ζήσεται . » Μεταβάλλειν σε δεί , ένα
Dei , illain videas. Humana omnia tibi abjicienda ζητών το πρόσωπον του Θεού ίδης αυτό . Αποθέσθαι
sunt. Angelum te imo et Deum fieri oportel , Nam δεί πάντα τα ανθρώπινα άγγελον ήδη και Θεόν
Salvator ait 47 : « Ne contemnatis unum ex pusilis γενέσθαι δεί • Μή καταφρονήσητε γάρ, φησίν ο
istis qui sunt in Ecclesia . Amen dico vobis, quod Σωτήρ , ενός τούτων των μικρών των εν τη Εκ
Angeli eorum semper vident faciem Patris niei , qui c κλησία . Αμήν γάρ λέγω υμίν, ότι οι άγγελοι αυ
est in cælis. » Hæc est igitur generatio quærentium των διά παντός βλέπουσι το πρόσωπος του Πα .
Dominum , quærentium faciem Dei Jacob.
τρός μου του εν ουρανοίς . ) Αύτη ούν ή γενεά ζη
τούντων τον Κύριον , ζητούντων το πρόσωπον του
Θεού Ιακώβ .
Ejusdem . Si angelorum est videre faciem Dei
Τού αυτού. Ει αγγέλων εστι το βλέπειν ( 85) το
semper, hanc autem faciem etiam homines quæ
πρόσωπος του Θεού διαπαντός , τούτο δε το πρόσωπον
runt videre , angelorum utique etiam homines co
guitionem quærunt, si quidem fieri potest ul panem και οι άνθρωποι ζητουσιν ιδείν , αγγέλων άρα και οι
angelorum manducel homo. άνθρωποι γνώσιν επιζητούσιν , είγε δυνατόν άρτον
αγγέλων φαγείν τον άνθρωπον .
VERS , 7 , 8. Aliollite portas , principes , vestras , el "Άρατε πύλας, οι άρχοντες, υμών , και επάρθητε ,
elevamini , portæ ælernales , el introibil Rex gloriæ . πύλαι αιώνιοι , και εισελεύσεται ο Βασιλεύς της
Quis est iste rex gloriæ ? Dominus virtutum , etc. δόξης . Τις έστιν ούτος ο βασιλεύς της δόξης;
Portas virtules Jicil, juxta illud 48 : « Aperite mihi Κύριος των δυνάμεων , κ . τ . ε. Πύλας δε λέγει (86)
portas justitie. » Quemadmodum justitice aperiun- τας αρετάς : « Ανοίξατε γάρ μοι, φησί , πύλας δικαιοσύ
tur porte , sie et leimperantis , et fortitudinis , et clia- D νης. Ως δε δικαιοσύνης ανοίγονται πύλαι, ούτως και
rilalis, et longanimitalis portæ reserantur, per σωφροσύνης και ανδρείας και αγάπης και μακρο
quas Dei cognitio ingreditur, Deo velui duce θυμίας , δι' ών εισέρχεσθαι πέφι γνώσις Θεού ,
præeunte, ac solvente captivitatem , victoresque de ώσανεί Θεού προηγουμένου αυτών , λύσαντος μεν την
clarante eos qui erant caplivi . El 628 introeuntes αιχμαλωσίαν , νικητάς δε απoφήναντος τους αιχμα
in civitatem splendidam ad tropæorum maniſesia λώτους . Και εισιόντες εις πόλιν λαμπράν επί τη
tionem hoc jubent populi : Allollile porlas, princi τροπαίων επιδείξει έγκελεύονται οι δήμοι " « "Αρατε
pes , vestras. )
πύλας , οι άρχοντες , υμών, και
66 Εxod. XXXIII , 20. ** Μattl . XV1 , 10. 48 Psal . CΧVΙΙ , 19 .

(81 ) Προς την ερώτησιν , etc. Corderius label
tanquam incerli auctoris , aliæ vero calena Origeni
Tribuunt.
(82) ' loveac dréin , etc. Schede Grabii , Barba
rus.
(83) Αλλ ' επεί τινες , etc. Scielle Grabii .
( 84) 'Αλλ' ουδείς ζητών , etc. Codex Broccia -
nus. Apud Corderium vero el in codice Roe paucio
ribus verbis habentur.
(85) Εί αγγέλων εστι το βλέπειν , etc. Colex
Coislinianus, et schedæ Grabii.
(86) Πύλας δε λέγει , etc. Codex Coislinianus, et
schedi Grabii, partiinque Barbarus.
1269 SELECTA IN PSALMOS . PSAL . XXIV . 1270
Τού αυτού . Ουκ είπεν (87 ) , 'Ανοίξατε τας πύλας Α Ejusdem. Non dixit , Aperite portas quibus prae
ών ηγείσθε και τυγχάνετε φύλακες , αλλ' τάρατε ως estis et quarum estis custodes, sed cattollite . » Quem
γάρ κατιών κλίνας ουρανούς , ουκ ανοίξας κατέβη, admodum enim cum descendit , cælos non ape
τον αυτόν τρόπον αναληφθείς , ουκ ανοιχθεισών των riens, sed inclinans descendit, sic cum assumplus
πυλών εισήλθεν, αλλ' αιρουμένων. est , non apertis , sed ablatis portis ingressus est .
Τού αυτού . Και επάρθητε , πύλαι αιώνιοι . Ως Ejusden . Ei elevamini, porix æternales , elc.
λογικαίς ( 88 ) δε ταύταις φησί το , « επάρθητε , Quasi rationis essent compotes , eas alloquitur di
πνευματικαί δέ εισι , και ου πρόσκαιροι διά το άυλον cens, « elevantini ; , spirituales enim sunt, et non
και ακήρατον . Temporanea , eo quod materia el corruptionis ex
perles sint .
Κύριος κραταιός και δυνατός , Κύριος δυνατός εν Dominus fortis el polens , Dominus polens in
πολέμω , κ. τ. ε . « Θαρσείτε , φησίν (89) ο Σωτήρ , prelio , etc. Confidile , inquit Salvator 9, « ego
• εγώ νενίκηκα τον κόσμον νυν άρχων του κόσμου vici mundum . Nunc princeps hujus mundi eji
τούτου εμβληθήσεται έξω . ) cietur foras 80. ,
Κύριος δυνάμεων , αυτός έστι ούτος ο βασι Vers. 10. Dominus virtutum ipse est rex glo
λεύς της δόξης, κ . τ. ε . Δυνάμεων Κύριον ( 90) αυ- Brie, etc. Dominum virtulum ipsum dixerunt lan
τον είπον ώς άρχοντα στρατοπέδων. Σημειωτέον δε , quam principem castrorum . Observandum cst
ότι οι τά Εβραίων ηκριβωκότες φασί• Τήνο Σαβαώθ , autem eos qui accurale Hebræa legerunt, dicere
φωνήν εν τω Εβραϊκό κειμένην εις Ελλάδος φωνήν vocem Sabaoth , , quæ in Bebræo habetur , a Se
οι Εβδομήκοντα μεταλαμβάνοντες, ότε μεν το, « Κύ pluaginta Interpretibus Græce verti modo, « Domi
ριος των δυνάμεων, » ότε δε το, « Κύριος κραταιός , » nus virtutum ; , modo, « Dominus fortis ; , aliquan
οτέ δε το , « παντοκράτωρ, και έταξαν . Λέγουσι γούν , do aulem , 1 omnipotens. 1 Asserunt ergo hoc loco
ότι και εν τω τόπω τούτω κειμένη του « Σαβαώθ , vocem Sabaoth , reddilain esse , Dominus vir
ή μετάληψις εις το , « Κύριος των δυνάμεων, και γέγο lulum . 1 Si autem vox « Sabaoth , de Salvatore
νεν. Ει δε το Σαβαώθ και επί του Σωτήρος κείται , ponitur, interpretatur i omnipotens. , Nec imme
ερμηνεύεται εις το παντοκράτωρ . » Είκότως ή rito vox c omnipotens , de Salvatore prædicabilar.
• παντοκράτωρ » φωνή του Σωτήρος κατηγορηθείη . Si enim e osnia per ipsum facta sunitas , o el ipse
Ει γάρ ε πάντα δι' αυτόν γέγονε , ) και αυτός έστι est ante omnia , consequenter omnipotens dicitur .
προ πάντων , ακολούθως παντοκράτωρ λέγεται .

ΨΑΛΜΟΣ ΚΔ' . C PSALMUS XXIV.

Αίσχυνθήτωσαν οι ανομούντες διακενής , κ . τ. Vers , 6. Confundantur omnes iniqua agentes super
ε . "Έστι και μή διακενής (91 ) άνομήσαι. • Έγενό vacue, cic . Fieri eliam polest ul quis non superva
μην τοίς ανόμοις ως άνομος : αύτη ή ανομία ου cue sine lege sit, juxta illud " : « Faclus sum iis
διακενής . Στρέψον , Δέσποτα , την αισχύνην εις τους qui sine lege erant , tanquam sine lege essem.• Hic
ανομούντας ημάς, ουδέν άδικηκότας . Τούτο γάρ λέ slalus exlex non est supervacue. Converte, Domine,
γει διακενής.» confusionem in eos qui adversum nos innocentes
inique agunt. Hoc enim significat illud « superva
cue. )
Τας οδούς σου , Κύριε, γνώρισόν μοι , και τας Vias tuas , Domine , demonstra mihi el sumilas
τρίβους σου δίδαξόν με, κ . τ. ε . Ο θέλων γνώ luas edoce me , etc. Qui vull noscere vias Domini,
ναι (92) τάς οδούς του Κυρίου γενέσθω πραύς : « Δι milis fiat . « Docebits enim , inquit, miles vias suas,»
δάξει » γάρ, φησί, πραείς οδούς αυτού, και τους κατα cum indesinenlem in anima pugnam iracundiæ et
παύσαντας την εν τη ψυχή άπαυστον μάχην θυμού concupiscentiæ ac cælerorum affectuum qui jis
και επιθυμίας και των τούτοις υποβεβλημένων πα subjiciuntur, compresserint. Illud autem : « Demon
θών. Το, « Γνώρισόν μοι , και δίδαξον, και επί πρά- D stra mihi , et doce, » ad res ipsas refertur . Vale
γματα λέγει . Βούλεται γάρ ειπείν , ότι, Εν απολαύ enim dicere : 629 Constitue me in actionum tua
σει με κατάστησον των πράξεών του , τουτέστιν , rum fruclu , hoc est : Deduc me in propria lua ;
Επάγαγέ με εις τα οικεία ' όθεν επιφέρει: « Οδή unde infert : « Deduc me in veritate lua . )
γησόν με εις την αλήθειάν σου . )
Αμαρτίας νεότητός μου και αγνοίας μου μη Vers . 7. Delicia juventutis meæ, et ignorantias
μνησθής , κ . τ. ε. Εφ ' οίς γάρ έτι (95) πλημμελεί meas ne memineris, elc. Ea eniin quæ adhuc quis

9 Joan. XV1 , 33. 50 Joan. ΧΙΙ , 31 . 81 Joan. 1 , 3. 3* Cor. IX , 21 .

(87) Ούκ είπεν , etc. Schede Grabii .
(88) Ως λογικαίς , etc. Eedem schede .
(89) Θαρσείτε, φησίν, etc. Eedem schede el Bar
barus.
( 90) Δυνάμεων Κύριον, etc. Didymo tribuil Bar
barus, aliæ vero Calenæ Origeni.
(91 ) "Εστι και μη διακενής , etc. Scliel's Gra
bii, Barbarus.
(92) Ο θέλων γνώναι , etc. Schiede Grabii , et
codex Coislinianus, ac Barbarus.
(93) Εφ' οίς γάρ έτι , etc. Scliede Gralbii , par
timque Corderius. Nonnulla tamen iisdem ſere ver .
bis habent Eusebius, et Didymus in Catena Barba
Γι .
 1274
EX ORIGENE 12
Couillit peccata , non confidetur , neque pro is Α τις ουκ εξομολογείται μετανοών » ως και τα εκ νεό
poenitentiam agit . Sic et quæ in juventule peccata τητος ήμαρτημένα και ήγνοημένα ουκέτι ενεργείται
sunt et yer ignorantiam admissa, non amplius ab τω την νεότητα διαβεβηκότι. Λέγοι δ ' άν τις νεότη
eo qui a juventute excessit, commilluntur. Potest τος και το του ήθους άστατον, ότε τις αγνοών αμαρ
autem juventutis nomine morum instabilitas signi- τάνει , μέχρι Θεός αίσθησιν τω τοιούτω χαρίζεται.
ficari , quando quis ignorans peccat , donec Deus ei Eίρηται γάρ , « "Ινα δω ακάκοις πανουργίαν . Ούχ άρ
qui ejusmodi esi , sensum tribuat. Dictum est enim *3 : μόττει δε ταύτα τώ Δαυίδ , ου μηδεν αμάρτημα νεό
« Uι det simplicibus astutiam, Ceterum haec τητος φέρεται, αλλά πάντας μάλλον διδάσκει τους
Davidi non congruunt , cujus nullum delictum ju- περιπεπτωκότας αμαρτήμασι νεωτερικούς καθάπερ
ventutis memoratur, sed cunctos potius qui in ju- τραύματα παλαιά δεικνύναι ταύτα το δυναμένω θε
venilia peccata inciderunt, docent ea tanquam ve ραπεύσαι διά της εξομολογήσεως .
Tera vulnera ostendere ei qui per conſessionem
c irare potešl .
Secundum misericordiam luam memenlo mei tu, Κατά το έλεός σου μνήσθητί μου , ένεκεν της
propter bonilalem luam, Domine, etc.Cum homines re χρηστότητός σου , Κύριε , κ. τ. ε. " Ανθρωποι μεν (94)
cordantur , reruno quas prius noverantideas in seipsis B μνημονεύοντές τινων , τας των προεγνωσμένων φαν
excitant. Al Deus, cum rationabilis naluræ memi τασίας ανακινούσιν εν εαυτοίς: Θεός δε μνημονεύων
nil, in ipsa est. Hujus enim dicitur meninisse in
queim venit . Yeuit autem prius per rerum specula- λογικ
μεμνήής φύσε
σθαι ενως,
ώ εν αυτή
χωρεί γίνετίαι.δεΤούτο
πρότε ρον λέγετ
υ γάρ αι
. Χωρε μεν διά
lionem , poslea vero per sui ipsius cognitionem . της των γεγονότων θεωρίας , έπειτα δε και διά της

Vers . 8 , 9. Dulcis el rectus Dominus : propter hoc γνώσεω ς της

Χρηστο εαυτού
ς και ευθύς. ο Κύριος διά τούτο νομό
legem dabil delinquentibus in via . Dirigel mansuelos θετήσει αμαρτά νοντας έν οδώ. Οδηγήσει πραείς
in judicio , docebit mites vias suas, etc. « Jusio , enim
« lex non est posita " ., Propterea , inquit, quia justi κρίσεωι ,γάρ
έν Δικαί διδάξ
(93ει πραείς
) νόμος ου οδού
κείταις. »αυτού , κ. ταύ
Διά γάρ τ . ε.
tia ei inest , legem dal delinquentibus in via , hoc
est, revocat peccatores ad pietatem , el peccatoribus την , ον
δίκαι φησί
, νομοθ αιτίααμαρτ
, την ετεί ν , επειδ ή πρόσε
άνουσ ιν ένστιν
εδώαυτώ και
, τουτέ το
στιν
quidem , inquit, ostendit justitiam , aliis autem bo υποστρέφει τους αμαρτάνοντας είναι είς ευσέβειαν ,
nilalem , unde infert : « Dirigel mansuelos in judi και περί μεν τους αμαρτάνοντας , φησίν , επιδείκνυ
cio , docebit mites vias suas . )
C ται το δίκαιον , περί δε τους άλλους την χρηστότητα ,
όθεν επιφέρει : « Ο ηγήσει πραείς εν κρίσει , διδάξει
πραείς οδούς αυτού » και ελέησόν
Vers. 16. Res, ice in me el miserere mei , quia ' Επίβλεψον επ' .εμέ με, ότι μονογε
unicus el pauper sum ego, etc. Qui omnia dicit
el agit ut Deum cognoscal, is oculos animæ sen της και πτωχός είμι εγώ , κ. τ. ε. Ο πάντα πράτ
per habet ad Dominum . Si quis spirilum ado των (96) και λέγων της του Θεού γνώσεως ένεκεν,
prionis filiorum non accepit , neque sanctarum po τους
Κύριον. οφθαλ
Εί μούς
τις υιοθε ψυχήςουκ
της σίας διαπα ντός πνεύ
έλαβε προςουδε
έχει μα, τον
Icstalum nec ipsius Christi (raler effectus est , di
cal se esse unicum el pauperem divitiis scientiæ των αγίων δυνάμεων και αυτού του Χριστού γέγο
privalum . Arbitror aulem David præ animi mo νεν αδελφός , λεγέτω μονογενής είναι και πτωχός
destia los seriones canere : incerta enim el abs έστερημένος του πλούτου της γνώσεως. Οίμαι δε τον
condita sapientiæ suæ ei maniſeslaverat Deus . Δαυίδ μετριάζοντα " τούτους άδειν τους λόγους τα
άδηλα γαρ και τα κρύφια της σοφίας αυτού δεδή
Vers . 17 , 18. Tribulationes cordis mei multipli λωκεν αυτώ ο Θεός .
cular sunt : de necessitatibus meis erue me . Vide hu- D εκ Αί τωνθ.1ίεαναγιςκών μουκαρδ
της μου
ίαςαγέ
εξάγ με .έπλη
" Ιδεθύνθ ησαν:
την τα
mililalem meam el laborem meum , et dimitte uni πείνωσίν μου , και τον κόπον μου , και άφες πάσες
versa delicta mea , etc. Non omnis labor peccata τας αμαρτίας μου , κ. τ. ε. Ού πάς κόπος (97 ) πε
eximit, sed ille qui propter 630 Dominum agendo ριαιρεί αμαρτίας , αλλ' ο διά τον Κύριον τη πρακτική
impenditur. Conlenlus eslo , inquit, Domine, illatis προσγινόμενος. Αρκέσθητι , φησί , Δέσποτα , ταϊς επ
mini tribulationibus, et decide aliquid ex poena ενεχθείσαιςμου θλίψεσι, και περίκοψον εκ της δίκης ,
quam propter delictorum multitudinem sustineo .
Humiliatur qui non loqui audel ob peccatorum ήν υπέχω
πεινούτ αι τις το πλήθος
διά απαρρησ τωνώνπλημμε
ίαστος έκ τήςλημάτω ν . Τα
των αμαρτη
« Onscie ntiam , et laborat propter fructus peniten . μάτων συναισθ ήσεως , και κάμνει διά καρπού ς με
line.
τανοίας.
8 3 Prov . 1 , 4 . 3 1 Τim . 1 , 9.

( 94) "Ανθρωποι μέν , etc. Schelae Gralii , colex (96) Ο πάντα πράττων , etc. Colex Coislinianus ,
Crislinianus, Barbarus.
schodie Grabii, Barbarus. Codex Coislin. scliede
(95 ) Δικαίω γάρ, clc . Schede Gralbii , Barbarus , (97) Ού πας κόπος, etc. ,
palliique coulex Coislinianus.
Grabii, Barbarus.
1273 SELECTA IN PSALMOS . PSAL . XXV. 1273
Μη καταισχυνθείην , ότι ήλπισα επί σε, κ . τ.έ. Α Vers . 20. Non erubescani , quoniam speravi in
Η ελπις (98) ου καταισχύνει. Θυγάτηρ γάρ έστι le, etc. Spes non confundit. Filia enim probationis
δοκιμής , έκγονος δε υπομονής δοκιμή: υπομονή δε est , patientiæ autem fetus est probatio , patientia
εκ θλίψεων γίνεται , ών πρόξενοι αι αρεται αις έπε vero nascitur ex tribulationibus quas hospilio exci
ται γνώσις Θεού. piunt virtutes quibus asseclalur cognitio Dei .

ΨΑΛΜΟΣ ΚΕ'. PSALMUS XXV .

Πύρωσον τους νεφρούς μου , κ . τ. ε. Νεφρού Vers. 2. Ure renes meos , etc. Renes symbolum
μεν (99) σύμβολόν είσι του παθητικού μέρους της sunt illius partis aniinæ quæ affectibus obnoxia
ψυχής , τουτέστι θυμού και επιθυμίας: καρδία δέ του est , hoc est iracundiæ et concupiscentiæ ; cor au
λογιστικού. lem symbolum est illius quæ ratiocinandi facultate
predita est..
"Οτι ο έλεός σου κατέναντι των οφθαλμών μου Vers . 3. Quoniam misericordia lua ante oculos
έστι , και ευηρέστησα εν τη αληθεία σου, κ . τ . ε . meos est, el complacui in verilale tua , etc. Qui con
Ο νοών ( 1 ) τα περί ελέους ταύτα ερεί, μεμνημένος Β sideral misericordian , memor contemplationis ejus
της περί ελέους θεωρίας : Ο έλεός σου και τεθεωρη hæc dicet : Misericordia tua quæ mihi perspecta
μένος μου , το κατέναντι των οφθαλμών μου είναι , esi , eo quod oculis meis obverselur, juvat me uit
συνεργεί προς το ευαρεστήσαι εν τη αληθεία σου . complaceam in veritate tua . Ut quis enim vere et
Κατ' αλήθειαν γάρ και ουκ έπιπλάστως ευαρεστεϊν non ficle complaceat, facit Dei misericordia . Hæc
τοιεί το του Θεού έλεος . Σοφού γάρ και θεωρούντος enim vox est sapientis et veritatem contemplantis.
την αλήθειαν η φωνή . Είτα της ευαρεστήσεως τα Deinde recensel species complacentiae.
είδη διέξεισιν.
Τού αυτού. Ει η αλήθεια (2) εστι Χριστός ο Θεός Ejusdem . Si veritas est Christus Deus noster ,
ημών, ώς είπεν : « Εγώ είμι η αλήθεια » εν δε τη quemadmodum dixi168 : « Ego sum verilas, » in ve
αληθεία ευηρέστησε Δαυίδ τω Θεώ, εν τω Θεώ ευ . ritale aulem complacuit David Deo, in Deo utique
ηρέστει άρα ο Δαυίδ τω Θεώ . Διά τούτο , φησίν, έσπευσα David complacuit Deo . Propterea , inquit, studui
ευαρεστείς τη αληθεία σου , αντί του , σοι . Περιφραστι- placere veritati fue, id est libi . Nam ex periplirasi
κώς γαρ την αλήθειαν του Θεού αυτόν καλεί τον Θεόν . veritalem Dei , ipsum vocal Deuin .
Ουκ εκάθισα μετά συνεδρίου ματαιότητος , και VERS . 4. Non sedi cum consilio vanitaris, el cum
μετά παρανομούντων ου μη εισέλθω . 'Εμίσησα C iniquα gerentibus non introibo . Odii ecclesiam ma
εκκλησίαν πονηρευομένων , και μετά ασεβών ου lignantium , el cum impiis non sedebo , clc. Consilium
μή καθίσω , κ . τ . ε. Συνέδριον ματαιότητος (3) πρε vanitatis sunt preshyleri hæretici ; iniqua agentes ,
σβύτεροι αιρετικοί παρανομούντες λαϊκοί παράνομοι. sunt laici prævaricantes. Ecclesia malignantium ,
Εκκλησία πονηρευομένων αιρετική σύνταξις , και est cælus hæreticorum , el impii presbyteri bære
ασεβείς πρεσβύτεροι αιρετικοί . Τούτοις, φησίν, ου tici . Cum hisce , inquit, non congressus suni, nec
συνήλθον , αλλ' ουδε τοις τον θείον παραβαίνουσι νό cum divinæ legis prævaricaloribus commislus sum ,
μον συνεφυρόμην. Μάλιστα δε πάντων απεστρεφόμην Maxime omnium fugi divinæ majestati injurios qui
τους το θείον ενυβρίζοντας σέβας έν Εκκλησία δήθεν in Ecclesia congregabanlur, et mullo magis impios
συγκροτουμένους και προς τούτοις τήν των ειδωλολα idololatras, quibuscum conamorari minime tulum
τρούντων ασέβειαν, οίς και το συγχρονίζειν ηγούμην esse existimavi.
επισφαλές .
Τού αυτού . Ταύτα ρητέον (4 ) φιλίππους και αιρε Ejusdem . Hæc equorum amaloribus el hæreticis
τικοίς . Ταύτα πάντα τέθεικε , βουλόμενος δείξαι , ότι dicenda sunt.Hæc omnia posuit, 11 631 ostenderel se
ουδέ ταϊς εορταϊς των ειδώλων εκοινώνησε ποτε , ουδε D nunquam idolorum festis interfuisse, neque splen
τα λαμπρά των ασεβών ηγάπησεν, ουδε εξέπληξεν dorem impiorum amasse , neque Babylonioruin di
αυτόν και της Βαβυλωνίας πλούτος, αλλ' ήν αυτώ εν vitiis se esse perculsum , sed præ omnibus coluisse
επιτηδεύσει η ευσέβεια και η ταπεινοφροσύνη . pielalem et humilitatem .
Νίψομαι εν αθώοις τας χείράς μου και κυκλώσω VeRs . 6. Lavabo inter innocentes manus meas , el
το θυσιαστήριόν σου , Κύριε , κ . τ. ε . Λογικών θυ circumdabo altare tuum , Domine , etc. Mens nostra
σιαστήριον (5 ) Θεού ο νούς ημών έστιν, εφ' ου καίο rationabile Dei allare esi , in quo igne a Patre in
μεν τω παρα του Πατρός εις την γην βληθέντι πυρί lerram misso comburimus oninem irrationabilemi
πάντα λογισμόν άλογον αποσκιρτώντα της αγέλης cogitationen que ex armento dominico prolervo
του δεσπότου . "Οτε τοίνυν η ψυχή ουκ έξω νεύει , αλλά exsilit. Quando igitur anima non extra , sed ad so
55 Joan . xiv , 6.
(98 ) 'Hělais , elc . Scheda Grabii, et codex ( 3) Συνέδριον ματαιότητος , etc. Corderius .
Coislinianus. (4) Ταύτα ρητέον , etc. Scliele Grabii , Barba
(99) Νεφροί μέν, etc. Codex Coisliaiarius . rus . Similia habel codes Coislinianus.
( 1) Ο νοών, etc. Corderius . ( 5) Λογικών θυσιαστήριον , etc. Scliedae Grabii,
( 2) Ει η αλήθεια , etc. Colex Coislinianus , sclie codex Coislin .
de Grabii, Barbarus,
 1973 EX ORIGENE 1276

et ad proprium centruin respicit , circumulat altare A βλέπει προς εαυτήν και το ίδιον κέντρον , κυκλοί το
Dei , nec ullum operatur angulum qui corruptionem θυσιαστήριον του Θεού · μηδεμίαν γωνίαν εργαζομένη
queal recipere : « Insipientia enim in angulis insi- φθοράς δεκτικήν : « Τήν γάρ αφροσύνην γωνίαν παρ
diatur 36 , ait sapiens Salomon . Est autem allare εδρεύειν , ο σοφός φησι Σολομών . "Έστι δε θυσιαστή
corporeorum el incorporeorum contemplatio , in ριον σωμάτων θεωρία και ασωμάτων , εν ή καθαίρε
qua expurgatur melis , quam qui circumdat, id est , ται νoύς : ήν ο κυκλώσας, τουτέστιν έγνωκώς, διη
novil, is enarrat omnia mirabilia Dei . γείται πάντα τα θαυμάσια του Θεού .
VERS. 8 , 9 , 10. Domine , dilexi decorem domus Κύριε , ηγάπησα ευπρέπειαν· οίκου σου , και
lux , et locum habitationis gloria lua . Ne perdas τόπον σκηνώματος δόξης σου . Μή συναπολέσης
εum impiis animam meam , et cum viris sanguinum μετά ασεβών την ψυχήν μου , και μετά ανδρών
vitam meam , in quorum manibus iniquitates suni. αιμάτων τήν ζωήν μου , ών εν χερσιν ανομαι . Η
Dextera eorum repleta est muneribus , elc . Animam δεξιά αυτών επλήσθη δώρων , κ . τ. ε . Την ψυχήν
affectibus incontaminatam servavi . απαθή διεφύλαξα .
Ejusdem . Tanquam justus possit una cum impiis Τού αυτού. Ως δυναμένου (6) και δικαίου συναπο
perdi, hæc ail . El Abraham ad Deum : « Nunquid λέσθαι τοις ασεβέσι , ταύτά φησι . Και ο 'Αβραάμ δε
B
perdes, » inquit , « 17 jusium cuum impio , et erit justus 5 προς τον Θεόν, « Μή συναπολέσης , και φησί, « δίκαιον
sicut impius? llis verbis utendum est erga religiosos μετά ασεβούς ; Και έσται ο δίκαιος ώς ασεβής και Χρη
viros aut ſeminas qui vel quæ una cum malis vi στέον δε τούτο το ρητό προς ευλαβείς άνδρας ή
vunt. γυναίκας , συζώντας ή συζούσας κακούς .
Ejusdem. 1 Dextera eorum repleta est mune Τού αυτού. « Η δεξιά αυτών επλήσθη δώρων. και
ribus. , Quoniam iniquilalem operati sunt, ideo Επειδή είργάζοντο ( 7 ) ανομίαν , διά τούτο την δεξιάν
dexteram suam muncribus impleverunt. αυτών έπλήρουν δώρων.

PSALMUS XXVI . C ΨΑΛΜΟΣ Κd ' .

VeRs . 1. Dominus illuminalio mea el salvator
meus , quem limebo? Dominus prolećlor vilæ meæ , a
quo Trepidabo ? elc . Hæc dicet vir fortis el scientia
illuminatus , qualis erat is qui dicebat 38 : « Quis
nos separabit a charitate Christi ? ) Etenim si vere
Christus pro nobis , ad nihilum redigitur omnis qui
contra ros est. Si autem ista verba , e vitæ meæ, , nor:
intelligainus de eo qui ail " : « Ego sum vila , , sed
simpliciter de communi vita , non erit Dominus vitæ
60
martyrum protector . Quin et Ρaulus , cum dixit :
Ita ut destitueremur etiain vila , » divinam vilam
intellexit. Porro formidinem non patietur qui hæc ex
affectu dicii. 632 « Timidis » enim , secundum Domi. ο ταύτα λέγων εκ διαθέσεως . « Τοίς » γάρ εδειλοίς , και κατά
num , ' pars est in stagno ignis 61. , Impingit autem
D
anima cæcutiens, el omnia meluit, atque ipsam
eliam Dei professionem negabil ; a Deo vero illumi
nata , primum quidem defensorem ac Salvatorem
suum contemplalur , deinde vero animosior evadil
contra hostes suos , sive homines sint qui Deum igno-
rant , sive invisibiles potestates , kabel enim ipsum
Filium adjutorem : nam in Hebraico exemplari vox
qua exprimitur « salvator meus , nomen est Salvatoris
nostri Jesu Christi , ipsissimis characteribus He
braicis expressum , quibus nomen Jesus describitur.
Vers . 2. Dum appropiant super me nocentes , ut
edant carnes meas : qui tribulant me inimici mei ,
ipsi infirmati sunt, et ceciderunt, cic . Cum lentantes
ad nos accedunt nocentes, ul comedant carnem que
38 Proν . VΙΙ , 12. 57 Genes . XVII , 23. 58 Itom . vu , 33. 89 Joan . ΧΙV , 6. 66 11 Cor. 1 , 8 . 61 Αpoc .
Xu , 8.
( 0) Ως δυναμένου, etc. Schedu Grabii, colex
Coislin ., Barbarus.
( 7) ' Επειδή είργάζοντο , etc. Schedie Grabii , co
des Coislinianus, Barbarus.
(8) Ο άνδρείας ταύτα , etc. Corderius , el codex
Κύριος φωτισμός μου και σωτήρ μου , τίνα φο
6ηθήσομαι ; Κύριος υπερασπιστής της ζωής μου ,
από τίνος δειλιάσω ; κ . τ . ε . Ο άνδρείος ταύτα (8 )
έρεί και γνώσει πεφωτισμένος , οποίος ήν ο λέγων :
• Τις ημάς χωρίσει από της αγάπης του Χριστού ; »
Και γάρ ει αληθώς ο Χριστός υπέρ ημών , εξουδένω
ται τάς ο καθ' ημών. Εάν δε μή εκλάβωμεν το ,
ζωής μου , και επί του ειπόντος , « Εγώ είμι ή ζωή ,
αλλ' επί της απλούστερον νοουμένης , ουκ έσται υπερ
ασπιστής της των μαρτύρων ζωής ο Κύριος. Και ο
Παύλος δε λέγων , " Ωστε εξαπορηθήναι ημάς και
του ζήν , και την θείαν έλεγε ζωήν. Δειλίαν δε ου πείσεται
τον Κύριον, το μέρος εν τη λίμνη του πυρός .» Προσ
κόπτει δε ψυχή τυφλώττουσα , και πάντα φοβείται ,
και την εις Θεών ομολογίαν αρνήσεται υπό Θεού δε
φωτισθείσα , πρώτον μεν τον πρόμαχον αυτής και
Σωτηρά εστι θεωρούσα , μετά δε ταύτα των αυτής
πολεμίων καταθαρρεί, είτε Θεόν αγνοούντων ανθρώ
πων , είτε δυνάμεων αοράτων , ως αυτόν έχουσα τον
Yίον βοηθόν· εν γάρ τούτω το Εβραϊκώ το , « σωτήρ
μου,» όνομα γέγραπται του Σωτήρος ημών Ιησού
Χριστου : δι' ών άν τις τους Εβραϊκούς χαρακτήρσι
γρόψη τον Ιησούν .
'Εν τω έγγίζειν επ' εμέ κακούντας του φαγείν
τας σάρκας μου : οι θλίβοντές με και οι εχθροί μου ,
αυτοί ήσθένησαν και έπεσαν, κ . τ. ε. "Οτε πει
ραζόμενοι (9) εγγίζουσιν εφ' ημάς κακούντες , φαγείν
Coislinianus num . 189. Verum nonnulla iisdem fere
verbis exstant apud Eusebium .
( 9) " Οτε πειραζόμενοι , etc. Codex Coislinianus
389 .
 1277 SELECTA IN PSALMOS.
θέλοντες την μή δυναμένην κληρονομήσαι Θεού βασι- A regnum Dei hereditare non potest , atque nutrian
λείαν σάρκα , και τραφήναι αφ ' ών αμαρτάνοντες
ποιούμεν έργων σαρκός ετέρας ούσης παρά την όψο
μένην σάρκα το σωτήριον του Θεού και ότε εγγί
ζουσι του δικαίου κακούντες , τότε πρώτον ασθενού
σιν , είτα πίπτουσιν , αυτής της αφής ής άπτονται
του δικαίου , κολαζούσης αυτούς , και ασθενείς και
πίπτειν ποιούσης αυτούς .
Τού αυτού . Ει ημείς τάς του Χριστού ( 10) σάρ
κας έσθίομεν , ( « Ο τρώγων ) γάρ « μου , και φησί ,
την σάρκα , και πίνων μου το αίμα » ) τάς δε ημε
τέρας οι δαίμονες " μήποτε και τας του Χριστού άρα
σάρκας οι δαίμονες εσθίουσι , τας εν ημίν αρετάς και
τα αληθή δόγματα διαφθείρειν σπουδάζοντες· λέγεται
γάρ το φαγείν , και επί του ιδιαφθείρειν . » - ( ' Εάν »
γαρ « θέλητε, και φησίν , « και εισακούσητέ μου, τα Britis et audieritis me , bona terra comedelis . Si
αγαθά της γης φάγεσθε . Εάν δε μη θέλητε , μηδε
εισακούσητέ μου , μάχαιρα υμάς κατέδεται» το γάρ
στόμα Κυρίου ελάλησε ταύτα . » 'Ενταύθα γαρ το,
« κατέδεται , » αντί του , « διαφθείρει,και κείται μάχαιρα
γάρ έσθίειν ου πέφυκεν. " Η τάς σάρκας ημών λέγον
ται εσθίειν οι δαίμονες αντί του τα έκ της σαρκός
φυόμενα . « Φανερά δε εστι τα έργα της σαρκός, και
ο ιερός 'Απόστολός φησιν , « άτινά εστι μοιχείαι , πορ
νείαι , ασέλγειαι , ειδωλολατρείαι, και και τα εξής .
'Εάν παρατάξηται επ' εμέ παρεμβολή , ου φο
6ηθήσεται η καρδία μου , κ. τ. ε. Η παρεμβολή ( 11 )
τοιαύτη εστίν, οποίος ο εν τάφοις οίκών λεγεών. Και
τάχα φώς έστιν ή των εναντίων παρεμβολή . Η καρ
δία δε , τουτέστι το ηγεμονικόν , ου φοβηθήσεται» c
έπει το φρόνημα αυτής έχθρα εστιν εις Θεόν , τώ
νόμο του Θεού ουχ υποτασσομένης . « Εάν επαναστη
επ ' εμέ πόλεμος , και και τα εξής. Κατά τούτο δέδοται
ανακλήτως ελπίζειν εν τη καρδία.
Του αυτού . Ο μεν πρακτικός ( 12) διά των αρε
των πολεμείτω τοις άλλοφύλους : ο δε θεωρητικός τοίς
αληθέσι δόγμασι καθαιρεί το παν ύψωμα κατά της
του Θεού γνώσεως επαιρόμενον . Καρδίαν δε το ηγε
μονικόν λέγει , όπερ ου φοβηθήσεται . Τάχα γάρ ή
ασθενήσασα σάρξ φοβηθήσεται , έπει το φρόνημα
αυτής εχθρόν έστιν εις Θεόν , το νόμο του Θεού ουχ
υποτασσομένης.
Του αυτού . Εάν επαναστη επ' εμέ πόλεμος , εν
ταύτη εγώ ελπίζω. Εν τη καρδία . Έφωτίσθη γάρ
εν ταύτη τη βοηθεία ής πείραν έλαβον , όθεν ουδέ άλ-
λην πλείονα παράταξιν δέδοικα , σκεπούσης με της
τοιαύτης βοηθείας.
Μίαν ήτησάμην παρά Κυρίου , ταύτην εκζη
τήσω του κατοικείν με εν οίκω Κυρίου πάσας
τας ημέρας της ζωής μου , του θεωρείν με την
τερπνότητα Κυρίου , και επισκέπτεσθαι τον ναόν
αυτού· ότι έκρυψε με ένα σκηνή αυτού εν ημέρα
κακών μου , εσκέπασε με ένα αποκρύφω της σκη
νής αυτού εν πέτρα ύψωσέ με. Μεμαθήκαμεν (13)
61 Joan. VI , 55. 83 Isai .1, 19, 20. * Gal. , 19.
( 10) Ει ημείς τάς του Χριστού , etc. Scheds (Gra
bii , codex Coislinianus, Barbarus.
( 11 ) Η παρεμβολή , etc. Corderius .
(12 ) Ο μεν πρακτικός , etc. Schede Grabii , codex
PSAL . XXVI . 1278
lur ex iis quae peccando facimus , operibus carnis
ab illa diverse carne quæ videbil salulare Dei ;
item quando accedunt ut langant juslum el ei no
ceant , lunc primum infirmantur, deinde cadunt,
cum ipso lactu quo tangunt juslum , ipsimet ple
ctanlur, infirmenlur el prosternantur,
Ejusdem . Si nos carnes Christi comedimus (ait
enim 6.: : « Qui manducat meam carnem , bibit
meum sanguinem » ) , et carnes nostras dæmones
coniedunt , vide ne forte el Christi carnes dæmones
manducent, cum virtutes quæ in nobis sunt , el vera
dogmala labefactare student : nam et « edere , pro
labefactare ponitur. « Si » enim , inquit , 69 ( volue
autem nolueritis nec audieritis me , gladius vos
comedel , os enim Domini loculum est isla . , Nam
hoc loco e comedet , pro e interficiel , ' ponitur : gla
dius enim natura non aplus est ad comedenduni.
Vel carnes nostras dicuntur dæmones comedere ,
hoc est , ea quæ ex carne nascuntur. « Manifesta au
leni sunt opera carnis, , inquit sanctus Apostolus “ ,
quæ sunt adulteria , fornicationes , impudicitiæ , ido
lolatriæ, , et quæ sequuntur.
VeRs . 3. Si consistant adversum me castra, non
Timebil cor meum , etc. Castra hæc sunt ejusmodi ,
qualis erat legio quæ in sepulcris morabatur. Et
ſorte lux sunt castra adversariorum . Cor autem ,
id est praecipua anime pars , non linebit, quoniam
prudentia ipsius inimica est Deo , neque enim legi
Dei subjectum est. « Si exsurgal adversum me præ
lium , , elc. Secundum hoc alacris in curde spes
data est.
633 Ejusdem . Qui vitam activam sequitur , is vir
tulibus suis bellum gerat cum alienigenis ; qui autem
contemplativam , is veris dogmatibus utens omnein
altitudinem quæ contra Dei cognitionem extollitur ,
destruil. Cor autem vocal præcipuam animæ par.
tem , quæ non timebil . Forle enim in firmala caro
tinnebit , quoniam ejus sapientia inimica est Des ;
neque enim legi Dei sulijicitur.
Ejusdem . Si exsurgat adversum me prælium , in
hoc ego sperabo , etc. In corde nimirum . Illumina
D ιum est enim hoc auxilio quod experlus sum, unde
niec al :erum majorem inimicorum exercitum timeo,
cum ejusmodi me auxilium protegal .
Vers . 4, 5 , 6. Unam pelii a Domino, hanc requi
ram , ul inhabilem in domo Domini omnibus diebus
υita met ; ut ideam voluptatem Domini , et visitem
lemplum ejus ; quoniam abscondil me in labernaculo
sno in die malorum , protexil me in abscondilo ta
bernaculi sui ; in pelra exallarit me, elc. Didicimus
don ;um Domini dici Ecclesiam Dei viventis, ex la .
Coislinianus, Barbarys.
( 13) Mεμαθήκαμεν, etc. Corderius Origeni , Ca.
lena Barbari Didymo tribuil.
 1979 EX ORIGENE 1980
pidibus vivis. Cum vero et benignitas et severitas A οίκον Κυρίου λέγεσθαι την Εκκλησίαν Θεού ζώντος,
quædam sit Dei , qui habitant in domo Domini, vi εκ λίθων ζώντων. Ούσης δε και χρηστότητος , ούσης
debunt in bonilale Dei jucunditalein ; qui autem δε και αποτομίας Θεού , οι μεν κατοικούντες εν οίκω
extra domum ejus sunt , severitatem ejus experien- Κυρίου όψονται την εν τη χρηστότητα του Θεού τερ
tur . Advertes autem num diferat templum Domini , πνότητα: οι δε έξω του οίκου τυγχάνοντες της αποτο
a domo Domini , el num domus sit Ecclesia quæ μίας αυτού πείραν λήψονται. Ει διαφέρει δε ναός
spertel simul ad Levilas el sacerdoles. Primum Κυρίου και οίκος Κυρίου επιστήσεις , και εί οίκος μεν
quidem in die malorum absconditur quis a Domino η Εκκλησία αναλόγως Λευΐταις και ιερεύσι. Πρώ
in Dei tabernaculo , deinde protegilur in abscon τον έν τη σκηνή του Θεού κρύπτεται τις εν ημέρα
dito tabernaculi ipsius , tertio demum in pelra exal κακών από Κυρίου , είτα σκεπάζεται εν αποκρύφω
1atur . Petit itaque ut in Ecclesia inhabitel curando της σκηνής αυτού , και τρίτον εν πέτρα ύψούται.
res ecclesiasticas omnibus diebus illuminatæ vitæ Αιτεί τοίνυν την Εκκλησίαν οικείν διά του φρονείν
suæ . In lerra , inquit, manens, tametsi inultis bo τα εκκλησιαστικά πάσας τας ημέρας της τ.εφω
nis egcam , unum hactenus pelo. Cum enim con τισμένης αυτού ζωής . Επί γης, φησί , τυγχάνων , ει
fertim in omnibus bonis versari nequeam , ne sal . και πολλών δεί μοι των αγαθών , μίαν αίτησιν τέως
tem hoc me deficial quod magnum et eximium est , B αιτώ. 'Αθρόως γαρ εν πάσιν ουχ οίόν τε γενέσθαι
e ut videam , , etc. Qni autem diligil decorem do τοις αγαθοίς , μήπω τόδε λείπoι το μέγα και εξαίρε
los Domini , dulcirer ejus conspcciu frui desiderat , τον , « το θεωρείν με , και και τα εξής. Ο δε αγαπών
et post contemplationem , invisere teniplum ejus . την ευπρέπειαν του οίκου Κυρίου βούλεται τερπνώς
Porro is videl jucunditatem Domini qui fundamen εναπολαύσαι τη θέα , και μετά την θεωρίαν επισκέ
talia Ecclesiæ doginala inluetur : Trinitatis vero πτεσθαι τον ναόν αυτού . Θεωρεί δε τις την τερπνό
mysteria considerans , lemplum ejus contemplabi τητα Κυρίου , τα υποβεβηκότα δόγματα της Εκκλη
tur . Decor Domini , est etiain omnis eorum vita φui σίας ορών : προσβαλών δε τους περί Τριάδος , περια .
virtute el pietate praestant . Quoniam abscondiι θρήσει τον ναόν αυτού . Ευπρέπεια δε Κυρίου και πώς
me, , etc. ( Inimici quidem , inquit, infirniitali sunt ο κατ' αρετήν βίος των εν θεοσεβεία διαπρεπόντων .
el ceciderunt ; » ego autem sub dextera ipsius abs • "Οτι έκρυψε με, » και τα εξής . « Οι μεν έχθροί ,
condebar , habitans in tabernaculo ; quoniam lum φησίν , ήσθένουν και έπιπτον" εγώ δε υπό της αυ
in desertis morabar , nec habebam domum Dei, nec του δεξιάς έκρυπτόμην εν σκηνή κατοικών , διά το
templum ejus. Verumtamen isto persecutionum διάγειν εν ερημίαις, και μή έχειν τότε τον οίκον του
634 lempore prolexit me. Absconditum autem
C Θεού , μηδέ τον ναόν αυτού. Και εν τώδε τω των
abernaculi, erat ejus intiunum et inaccessum , quod " διωγμών καιρώ εσκέπασέ με . 'Απόκρυφον δε σκη
Sancla sanclorurn appellabani . Non omnino autem νης το ενδότατόν τε και άβατον , όπερ εκάλουν "Αγια
tabernacului in loco fuisse asserit , sed in sana αγίων . Ου πάντως δε την σκηνήν εν τόπω γεγενήσθαι
animæ constitutione quæ sil ab omni multiludinis φησιν , αλλ' εν ψυχής καταστάσει ηγιασμένη , και
communione libera . Non permisit me , inquil, lalere πάσης απηλλαγμένη της των πολλών κοινωνίας.' Αλλ'
usque in finem , sed cum etiam aliis me prodesse ουκ αφήκε με , φησί , μέχρι τέλους λανθάνειν , αλλά
vellel , in pelra , id est Christo exallavit me. Alias και ετέροις χρήσιμον γενέσθαι βουλόμενος , εν πέτρα
ctiam sæpe dictum est tabernaculo profectum , do το Χριστό ύψωσέ με . Και άλλως δε πολλάκις είρη
mo autem perfectionem significari . Nemo igitur , ται την μεν σκηνήν δηλούν προκοπήν, τον οίκον δε
cum ipsi dies malus imminel , in domo Dei esse τελειότητα. Ουδείς ούν , ενεστηκυίας αυτό της των
polest : sed in umbra absconditur , quod qui a κακών ημέρας , εν οίκω είναι δύναται του Θεού· αλλ'
malo liberat profectum ejus prolegal . Qui enim εν τη σκιά κρύπτεται , τω την προκοπήν σκεπάζειν
adhuc agunt pænitentiam , perfectionem habere ne τον κακίας απαλλαττόμενον. "Ετι γάρ μετανοούντες ,
qneunt. Possunt etiam mala hic intelligi adversita ου δύνανται έχεις την τελειότητα . Δύναται δε και
les; alisconditum autem tabernaculi ejus discipli- D νυν κακά νοείσθαι τα περιστατικά: απόκρυφον δε
na , qua etiam proficimus. Atque alia quidem sunt σκηνής αυτού επί της παιδεύσεως, κακεί προκόπτο
inaniſesta , alia rero mystica. Deus itaque non su μεν . Τα μέν έστι προφανή , τα δε μυστικά . Ουκ εν
pirlicie lenus proficientem protegit. Dixit taberna τοις επιπολαίοις ούν ο Θεός τον προκόπτοντα σκέπει .
culum ejus , quoniam non omnis profeclus secun Αυτού δε είπε σκηνήν , επεί μή πάσα κατά Θεόν προ
dum Deum est , hunc autem profectum excepil pe κοπή διεδέξατο δε την προκοπήν η πέτρα της τελειό
tra perſectionis. Profeclui respondel verbuni o abs τητος . Κατάλληλον δε τη μεν προκοπή το « έκρυψε,
condit ; ) perfectioni vero i exallavil . , Possis τη δε τελειότητι το « ύψωσε. » Λέγοις δ' άν σκηνής
eliam tabernaculum intelligere, vite institulum se και την δια νόμου και προφητών αγωγήν, εν ή εν τω
cundum legem et prophelas, in quo, id est in sensu μυστικό να κρύπτει τον παιδευόμενον ο Θεός, υψών
mystico , abscondit Deus eum quem instruil, exal αυτόν εν τη πέτρα τα Χριστώ.
ians ip um in petra , id est in Christo .
VERS. 5. Quoniam abscondit me in tabernaculo "Οτι έκρυψε με ένα σκηνή αυτού εν ημέρα κα
suo in die malorum , elc . Tabernaculum Christum κών μου , κ . τ. ε . Σκηνήν τον Χριστόν ( 14) ονομάζει ,
( 14 ) Σκηνήν τον Χριστόν , etc. Schedge Grabii , codex Coistinianus , Darliaris .
1231 SELECTA IN PSALMOS. PSAL . XXVI . 1285
εν ώ και κατασκήνωσεν ο Θεός · ι 'Εν τω ηλίων Α νοcat, in quo Deus habitavit . • In sole » enim , in
γάρ, φησίν, « έθετο το σκήνωμα αυτού . »" Ήλιος δε quit 63 , « posuit tabernaculum suum . » Sol autem
δικαιοσύνης ο Κύριος . Και γάρ εκ του ναού φησι . justitias Dominus est. Εtenim de templo dicit . Ηoc
Ταύτην γάρ, λέγει , σκηνήν έσχον την σκέπην και enim , inquit, tabernaculum protectioni mihi el au
την βοήθειαν. Επειδή εν τη του Θεού σκηνή προσ xilio fuit. Nam cum orasset in tabernaculo Dei , et
ευξάμενος , και την από των άρτων λαθών ευλογίαν, panes benedictionis accepisset , manus hostian ef
τας χείρας των πολεμούντων διέφυγεν , οπότε και fugit , quando Doeg regiarum mularum pastor ipsius
Δωής τάς βασιλικάς ημιόνους νέμων την αυτού φυ- fugam Sauli manifestavit . « Protexit me in abscon
γήν τω Σαούλ κατε μήνυσεν. « Έσκέπασέ με εν απο dilo tabernaculi sui . , Loco illius, languam in abs
κρύφω της σκηνής αυτού. υ 'Αντί του , ως εν απο condito. Sic , inquit, cum multum me quæsiissent
κρύφω . Ούτω, φησί , πολλά ζητήσαντες περί εμού οι inimici, non invenerunt me, quippe quem Deus pro
πολέμιοι ουχ εύρον με , του Θεού με σκεπάζοντος . legebat. Sicque accipiendum est illud : « Abscondit
Και ούτω το, « Έκαυψέ με . » ΤΗe .
Και νύν ιδού ύψωσε την κεφαλήν μου επ' εχ Vers . 6. Et nunc exaltavil caput meum super ini
θρούς μου έκύκλωσα και έθυσα εν τη σκηνή αυ micos meos : circuivi et immolavi in labernaculo ejus
του θυσίαν αλαλαγμού , κ . τ . ε . Εί ο κυκλώσας (15) Β hostiam υociferationis , etc. Si qui circuit , sacrifical,
θύει: θυσία δε εστι πνεύμα συντετριμμένον · ο συν sacrificium autem est spiritus contrilus : qui con .
τρίψας την έαυτού ψυχήν κύκλο αυτήν πεποίηκε teril animam suam , circulum cam facit qui ab an .
σχήμα γωνίας μη έχουσαν επιδεχομένην φθοράν , και gulari figura corruptibili procul abest, necnon ab
την αφροσύνην αυτήν , ή , φησι Σολομών, « ταις γω ipsa insipientia , quam Salomon ein angulis sedere ,
νίαις παρεδρεύει και το, « Κατελθόν δε επί τους dicit : quod etiam conlirmatur ex hoc 66 : « Descen
παϊδας Ιώβ πυρ των τεσσάρων ήψατο γωνιών του dens vero ignis super filios Job leligii qualuor an
οίκου. ) gulos domus. )
Σοι είπεν ή καρδία μου: 'Εξεζήτησα το πρόσ Vers . 8. Tibi dizil cor meum, Exquisivi faciem
ωπόν σου , το πρόσωπόν σου , Κύριε , ζητήσω, κ.τ.έ. tuam , 635 faciem tuam , Domine, requiram , etc.
“ Οταν το πρόσωπόν τινος ( 16) το πρόσωπον του Κυ Quando facies alicujus faciem Domini requirit , lunc
ρίου ζητήσει, τότε ανακεκαλυμμένως την δόξαν Κυ sine velo gloriam Doinini intuelur , et æqualis an
ρίου κατοπτρίζεται , και γενόμενος εσάγγελος , διά gelis effeclus , semper videl faciem Patris qui in
παντός όψεται το πρόσωπος του εν ουρανοίς Πατρός. celis est..
Τού αυτού . Δι' ών καθαίρει τις ( 17 ) εαυτόν , δεί Ejusdem . Per quæ seipsum quispiam expurgal ,
C
κνυσι ζητών το πρόσωπον του Θεού , όπερ οι άγγε ostendit se quærere Dei faciem , quam semper in
λοι δια παντός λέγονται βλέπειν. lieri angeli dicuntur.
" Οτι ο πατήρ μου και η μήτηρ μου εγκατέλι Vers. 10. Quoniam paler meus el maler mea de
πόν με , κ. τ . ε. Μακάριος ο εγκαταλειφθείς ( 18) reliquerunt me , etc. Bealus est qui a diabolo dere
υπό του διαβόλου και της συζύγου αυτού κακίας, εξ linquitur et conjuge ejus malitia , ex qua filios ini
ής τίκτει τους παρανόμους τούτου υιούς. "Ωσπερ quitatis parit. Quemadmodum Paulus per Evange
Παύλος διά του Ευαγγελίου γεννά τους Γαλάτας , ού lium Galatas genuit, sic per maliliam diabolus ge
τω και διά της κακίας ο διάβολος γεννά τους πονη nerat malos. In hac , inquit, ingruente in die cala
ρούς. Της συμφοράς, φησίν , επιστάσης μοι νύν, και milale , el impelu inimicorum , neque paler neque
της τοσούτων πολεμίων εφόδου , ουδέ πατήρ άν με maler mibi præsto fuissent , sed lu loco omnium
ωφέλησαν ουδε μήτηρ , αυτός δε αντί πάντων ώφθης mihi auxiliator fuisti.
μοι βοηθός .
Νομοθέτησόν με , Κύριε, την οδών σου , και οδή Vers. 11. Legem pone mihi , Domine, in via iva,
γησόν με ένα τρίβω ευθεία , κ. τ . ε. " Ορα τον εν el dirige me in semitam reciam , etc. Vide eum qui
το νόμο (19 ) Μωϋσέως και γραμματι, ώς ουκ όντα D in lege Moysis et in littera est , ac si non sit in via
εν οδό Κυρίου, νομοθετηθήναι ευχόμενον τη οδό του Domini, orare ut lex sibi ponalur in via Domini.
Κυρίου.
'Ανδρίζου , και κραταιούσθω η καρδία σου , l'ers. 14. Viriliter age , et conforletur cor tuum,
κ . τ. ε . 'Ανδρίζου (20) , τουτέστιν ανδρείαν ανάλαβε , elc . Viriliter age, id est , virilem animum assume ,
μή κατ' ισχύν σώματος , αλλά κραταιουμένης της non secundum robur corporis, sed sccundum vires
καρδίας σου ούτω γαρ υπομείναι τον Κύριον δυνη cordis lui : sic enim Dominum poteris sustinere.
θήση .
Τού αυτού . 'Ανδρεία καρδία (21 ) και ψυχή εστιν Ejusdem . Cor virile etiam aniina est que impu
σε Psal . ΧνΠ, 6 . 68 Job. 1 , 19.
( 15 ) Ει ο κυκ.λώσας, etc. Scliele Grabii , Bar schedæ ac Barbarus.
narus, ( 19 ) " Όρα τον εν τω νόμω , etc. Scliede Grabii ,
(16) " Όταν το πρόσωπόν τινος , etc. Corde Corderius, Barbarus.
sins. (20) 'Ανδρίζου , etc. Corderius .
(17) Δι' ών καθαίρει τις, etc. Scliele Grabi . (21 ) Άνδρεία καρδία, etc. Scliede Gralii , ce
( 18 ) Μακάριος ο εγκαταλειφθείς , etc. Eelem dex Coislinianus, Barbarus .
1233 EX ORIGENE 1984

ris cogitationibus et falsis dogmatibus non est A ή μη έχουσα λογισμούς ακαθάρτους και δογματα
imbuta , ψευδή .

PSALMUS XXVII . ΨΑΛΜΟΣ ΚΖ' .

VERS . 1. Ad le , Domine , clamabo , Deus meus , Πρός σε , Κύριε , κεκράξομαι, ο Θεός μου , μη
ne sileas a me, elc. Ex iis qui clamant ad Deum et παρασιωπήσης απ' εμού, κ . τ. ε . Τών προς τον
emillunt preces , si quis terrena pelit , ejus vox Θεόν ( 22) βοώντων και αναφερόντων τας ευχάς , ε !
brevis el exilis est. Si autem coelestia petit , cla μεν τα επίγεια τις αιτεί, έστιν η φωνή αυτού βρα
mat. Unde frequenter in Scripturis sancti ad Deum χεία· ει δε τα επουράνια τις αιτεί, βοά . "Οθεν πολ
clamasse dicuntur . Conetur igitur unusquisque λάκις λέγεται εν ταϊς Γραφείς περί των αγίων , ότι
Deum orare cum clamore , et dicam quo insolito προς τον Θεόν εκέκραξαν. Πειράσθω τοίνυν έκαστος
clamore . Ingreditur quis in cubiculum et claudii εύχεσθαι τω Θεώ κεκραγώς , και παραδοξότερον έρω
ostium , ac sic clamavit ad Deum . « Ne sileas a me . ) πως κεκραγώς . Εισελθών εις το ταμείον αυτού κλείει
Scriplum est Deum Moysi , Aaroni et Jesu Nave lo την θύραν , και ούτως κέκραγε προς τον Θεόν . « Μη
B
culum esse. Digni enim erant quibus Deus Ioquere- παρασιωπήσης απ' εμού . » Θεός αναγέγραπται λε
tur . Per prophetas quoque locutus est , quandia po- λαληκέναι προς Μωϋσέα , και προς 'Ααρών, και προς
pulus Dei slelit. Nec pulemus Deum exterius nobis Ιησούν τον του Ναυή . Τοιούτοι γάρ ήσαν ίνα λαλή
loqui : 636 nam sanctæ illæ cogitationes quæ cor προς αυτούς ο Θεός. Και διά των προφητών , ότε ο
nostrum subeunt , verba sunt ac voces quibus lo λαός ήν του Θεού , ουκ έσιώπα . Και μη νομίσωμεν
quitur nobis Deus. Sic accipe , quando dicilur Deus έξωθεν ημίν λαλείν τον Θεόν · αλλά γάρ τα αναβαί
ad hunc vel illum loculus . Quod hoc ila se habeal, νοντα ημών επί την καρδίαν άγια εκείνα εστιν α λα.
Scriplura testatur 67 : Bealus vir cujus est auxi λεί ημίν ο Θεός . Ούτως άκουε του , Ελάλησεν ο Θεός
lium abs le, Domine , ascensiones in corde suo dis προς τον δείνα . "Ότι δε τούθ ' ούτως έχει , άκουε της
posuit. » Jalenus autem et alium auditum quo Γραφής αυτής μαρτυρούσης: « Μακάριος ανήρ ου
verbum Dei auditur. Divinus esl sensus ille qui sic έστιν αντίληψις αυτού παρά σου , Κύριε , αναβάσεις
apud Salomonem nominatur, qui audit verbum Dei εις την καρδίαν αυτού . » "Έχομεν άλλην ακοής
el ei admiscelur ac conjungitur. « Deus meus , in ακούουσαν λόγου Θεού . Θεία έστιν η αίσθησις εκείνη
quit, ne sileas a me, el assimilabor descendentibus η ούτω παρά Σολομώντι ονομαζομένη , ή ακούουσα
in lacum . » Neminem sanctorum lacuum Codisse no- C λόγου Θεού , ανακεκραμένη αυτή και ηνωμένη . « Ο
vimus. Si quando autem viro sancio aqua opus fuil , Θεός ούν μου , φησίν , μή παρασιωπήσης απ' εμού ,
puleum ſodit. Salomon e puleis bibere jubel ; Deus και ομοιωθήσομαι , φησίν , τοίς καταβαίνουσιν εις
vero per prophetam iis qui de lacu bibunt, minalur λάκκον . Ουδένα των αγίων οίδαμεν λάκκον ορύξαν .
dicens 68 : « Me dereliquerunt fontem aquæ vivæ , τα· αλλ' είποτε άγιος χρείαν έσχεν ύδατος , φρέαρ
el foderunt sibi lacus confractos . Ne igitur sileas a ώρυξε . Και Σολομών εντέλλεται από φρεάτων πίνειν
ine, el assimilabor descendentibus in lacum . Ve ο δε προφήτης ατεειλεί τους πίνουσιν εκ λάκκου ,
rum ul sciamus , quinam in lacum descendant, sa λέγων ώς εκ προσώπου του Θεού : « Έμε εγκατέλιπον
cra Scriptura divinas res , calidas ; quże aulem ma . πηγήν ύδατος ζώντος, και ώρυξαν εαυτοίς λάκκους
teria et peccato infecta sunt, eas frigidas appellat . συντετριμμένους. Μήποτε ουν παρασιωπήσης απ'
Ibi hominum hostis draco inhabitat , qui frigidus εμού,και ομοιωθήσομαι τους καταβαίνουσιν εις λάκ
nuncupalus est. Nullum enim terrestrium animalium κον . » 'Αλλ ' όπως ίδωμεν τίνες οι καταβαίνοντες εις
perinde frigidum est , atque draco . One igitur λάκκον , η ιερά Γραφή τα θεία λέγει είναι θερμά , τα
peccalum frigidum est ; res autem divinæ , utvide δε της αμαρτίας και της ύλης πράγματα ψυχρά.
tur, ſervidæ sunt. Ait enim 68 : Qui facit angelos Εκεί οικεί και ο πολέμιος των ανθρώπων δράκων ,
D ός ωνομάσθη ψυχρός. Ουδέν γάρ τών επί γης ζωόν
suos spiritus , el ministros suos flanimam ignis , )
elo, Ignem veni millere in terram ; , el illud " : εστι ψυχρόν , ώς ο δράκων. Πάσα ούν αμαρτία ψυ
« Spiritu ſerventes. » Quomodo autem peccatores χρά έστι: τα δε θεία , ως έoικε , θερμά . « Ο ποιών
apud lacus siat , audi. In Exodo scriptum est ? ' : τους αγγέλους αυτού πνεύματα και τους λειτουργούς
Interfecit Deus ab omni primogenito Pharaonis αυτού πυρός φλόγα » και , Πύρ ήλθον βαλείν επί
qui sedebat in throno usque ad primogenitum ca την γην , και , « Το πνεύματι ζέοντες . » Πώς δε οι
plivæ quæ erat in lacu . ) Sic ergo qui in lacum αμαρτωλοί παρά λάκκους εισίν , άκουε . Εν τη 'Εξό
descendunt , sunt peccatores et captivi , sed benignus δω γέγραπται · ο 'Απέκτεινεν ο Θεός από πρωτο
Deus hos eliam vocat , alque illis prædical liberia τόκου Φαραώ, ός κάθηται επί του θρόνου έως πρω
lem . Spirilus enim Domini super me , propter τοτόκου της αιχμαλωτίδος της εν τω λάκκω. Ούτως
quod unxit me , evangelizare pauperibus misit me , οι καταβαίνοντες εις λάκκον αμαρτωλοί είσι και
prædicare captivis libertatem , el cæcis visum 78 . αιχμάλωτοι · αλλ' ο αγαθός Θεός και τούτους καλεί ,
67 Psal . XXXI. , 6. 68 Jerem. 1 , 13. το ps : ] . cv11 , 4 . 7o Luc . Χ ! 1 , 10 . 71 Ron . ΧΙΙ , 11. 72 Exod .
1 , 29. 78 Jsai . LII , 1 .
(22) Των προς τον Θεόν , etc. Codex Baroccianus , partimque Calena Corlerii ; Origeni etiatis
ascribil Daniel Barbarus,
1993 SELECTA IN PSALMOS. PSAL . XXVII . 3286

και κηρύσσει αυτούς άφεσιν . • Πνεύμα γάρ Κυρίου επ' εμέ , ού ένεκεν έχρισε με , ευαγγελίσασθαι πτω
χρις απεσταλκέ με , κηρύξαι αιχμαλώτους άφεσιν και τυφλούς ανάβλεψιν. )
Εισάκουσον , Κύριε , της δεήσεώς μου εν τω Α Vers , 2. Exaudi , Domine , vocem deprecationis
δέεσθαι με προς σέ, εν τώ αίρειν με χείράς μου mere dui oro ad te : dum extollo manus meas ad
πρός ναόν άγιόν σου , κ . τ. ε. Ε ! ναός έστιν (25) lemplum sanctum tuum , etc. Si lemplum est qui
ο έχων Θεόν , ο Θεός δε ήν εν Χριστώ κόσμον καταλ habet Deum , Dcus autem erat in Christo mundum
λάσσων εαυτώ , ναός άρα έστιν άγιος ο Χριστός , reconcilians sibi , sanclum utique templum est
προς όν αίρει τις και υψοί την εαυτου ψυχήν διά των Christus ad quem eleval ct extollit quis animam
αρετών . suam per virtutes.
Τού αυτού . Εμοι δοκεί διαφέρειν (24) ευχή δεή Ejusdem . Differunt inter se , ut mihi videtur ,
σεως , και δοκεί μοι ο Απόστολος πλείονα ονόματα Oratio et deprecatio . Αιφue etiam Aposiolus plura
εις ταύτην την διαφοράν διαθέσθαι λέγων · « Παρα simul nomina hoc discrimine posuisse videtur di
καλώ πρώτον πάντων ποιείσθαι δεήσεις , προσευχάς, cens 74 : « Obsecro primum omnium fieri obsecra .
εντεύξεις , ευχαριστίας, και μείζονα λέγων ώς έμοί δοκεί tiones , orationes , postulationes , 637 gratiarum
της δεήσεως την προσευχήν , και τούτων την έντευ actiones , ) obsecratione , ul arbitror orationem ,
ξιν, πάντων δε την ευχαριστίαν. Είπoιμ' άν ούν, ότι orativne postulationem , his vero omnibus gratia
του έτι ενδεους , και οίς έτι ενδεί τινα, τούτων έστιν ruin actionem majorem constituens. Dixerim igitur
B
η δέησις. "Οτε δε το αξίωμα του Θεού νοήσας αιτώ " indigentis et eorum quibus aliqua desunt , esse olh
τι παρά του Θεού , τότε προσεύχομαι όταν δε φίλος secrationem . Cum vero intellecta jam Dei dignitale
επί πλείον γένωμαι , τότε ευχαριστώ τω Θεώ . « Εν aliquid pelo a Deo , tunc oro . Αι cum meipsum in
το αίρειν με χείρας πρός ναόν άγιόν σου. » Πολλάκις illius amiciliam prorsus insinua vero , tum Deo gra
ελέγομεν περί της επάρσεως των χειρών . Επήρε lias ago. « Dum exfollo manus meas ad templain
Μωϋσής τας χείρας, και κατίσχυσεν ο Ισραήλ : ότε δε sanctum luum . » Sape de manuum elevatione verba
καθηκε τας χείρας , κατίσχυσεν ο 'Αμαλήκ " και , fecimus. Moyses manus exlulii , et Israel victor
« Έπαίροντες οσίους χείρας χωρίς οργής και διαλο evasit. Cum vero manus deposuit, prævaluit Ama
γισμού , και , « "Έπαρσις των χειρών μου θυσία lec 78. El : 1 Levantes puras manus sine ira el dis
εσπερινή. » Είπoιμι άν ούν, ότι αι χείρες ημών εισιν ceptatione 76. ) Ει illud 11 : « Elevatio manuan
αι κατά θεοσέβειαν πράξεις. Εάν θησαυρίζωμεν εν mearum sacrificium vesperlinum . , Dixerim igitur
ουρανοίς , έχομεν τας χείρας επηρμένας προς τον manus nostras esse nostras pielatis actiones. Si
Θεόν, και νικώμεν τον εχθρόν όταν δε ημών αι χείρες liesaurum in celis congregemus , sublatas ad Drum
κάτω γένωνται , ανάγκη ημάς νικάσθαι . "Οταν ούν manus habemus , et hostem superamus. Si aulem
επαίρω τας χείράς μου προς τον Θεόν , και διά των
C manus nostræ demissæ ſuerint , vinci nos necesse
χειρών της ψυχής υψώμαι προς αυτόν, νικάται υπ ' est. Cum igitur ad Deum elevavero manus meas , el
έμου ο 'Αμαληκ , και ουδαμού έστιν . Ουκούν δεί per manus aniinæ ad ipsum sublatus fuero, Amalec
επαίρειν χείρας προς ναόν άγιον του Θεού . Ο ναός a me vincitur , et nullibi reperitur. Itaque elevare
δε του Θεού δόξα εστί του Θεού . manus oportet ad templum sanctum Dci . Porro
lemplum Dei , gloria ejus est.
Μή συνελκύσης με μετά αμαρτωλών , και μετά Vers . 3. Ne simul irahas me cum peccatoribus, et
εργαζομένων αδικίαν μη συναπολέσης με , κ . τ . ε. cum operantibus iniquilaten ne perdas me, elc . Si
Εί εφ' ημίν (25) εκάτερον , τί των αγαθών Θεώ την in nobis hoc utrumque situm est , cur bonorum
αιτίαν ανέθηκεν ; Αλλ' ότι ότε συνέλκει προς τους Dco causam tribuit ? An quod interdum ad ejus
τοιούτους Θεός τον σώσαι δυνάμενον; Τοιγαρούν. τε modi homines simul trahit Deus eum quem salvare
λωνών φίλος ήκουσεν ο Σωτήρ , μηδέν εξ εκείνων polest ? Quapropter publicatorum amicus dictus est
βλαπτόμενος . Τοιαύτην ούν έξιν αναλαβείν αιτεί. Salvator, cum alioquin nihil ab illis detrimenti ca
"Ίσως δε τους πάνυ αμαρτωλούς παραιτείται, οποίους peret . Ηanc igitur habituin υι indual exposcit.
επάγει τους και μη φρονούσι λαλούντας . Ει γάρ και Forlasse vero magnorum peccatorum , quales in
μετά πόρνης γέγονεν ο Σωτήρ , αλλ' άδούσης ειρηνικά D ducit eos qui , que non sentiunt , loquuntur , consor
και ταναντία λογιζομένης . lium deprecalur. Nam licet Salvator cum meretrice
fuerit, at illa pacifica et contraria cogitabat.
Τού αυτού . Τις χρεία ταύτα λέγεσθαι (26 ); ήτοι Ejusdem . Quid opus est hæc dicere ? vel enim
γάρ ποιείς την ανομίαν , και συναπολλύει σε , και μά facis iniquilatem , et simul hæc perdit le , atque
την λέγεις ταύτα προς Θεόν · ή ουδέν ποιείς άνομον , hæc frustra Deo dicis ; vel nihil commillis iniqui,
και ουκ απολλύει ο Θεός . Ο Θεός γάρ ουχ ούτως άδι et nequaquam perdit le Deus . Neque enim Deus lam
κός έστι . Τολμώμεν ούν από του Ευαγγελίου , και λέ- injustus est . Audemus itaque ex Evangelio et dici

1+ 1 Tin. II , . 78 Exol. XVII , 11. 761 Τim. II , 8. 11 Psal . CXL , 2.

(25 ) Εί ναός έστιν, etc. Scliede Grabii, el coles ( 25) El nuir , etc. Codex Anglicanus, Catena
Coislinianus. Barbari.
( 24 ) Έμοι δοκεί διαφέρειν , etc. Colex Barocc . (26 ) Τίς χρεία ταύτα λέγεσθαι , etc. Corde•
el Catena Barbari. rius,
1237 EX ORIGENE 1289

mus , Delum simul trahere justum cum peccatoribus , Α γομεν , ότι ο Θεός συνέλκει τον δίκαιον μετά αμαρτω
simul trahere justum propter peccalores, el ope λών, συνέλκει τον δίκαιον διά τους αμαρτωλούς, και
ranles iniquitatem ut salvi fiant . Qui autem my τους εργαζομένους την ανομίαν , ίνα σωθώσιν , οι δε
slerium lioc non noverant , arguelbani Jesum dicen- μή ειδότες τούτο το μυστήριον ένεκάλουν το Ιησού
les 98 : « Manducas el bibis cum peccatoribus. ) λέγοντες· « Εσθίεις και πίνεις μετά των αμαρτω
Ipse autem multum aberat, ut ab ipsis detrimen λών . Αυτός δε μακράν ήν της απ' αυτών βλάβης ,
lum caperet . Quinetiam ipsis proderat . Sic etiam προς το και ωφελείν αυτούς. Ούτω και είτις Χριστού
contingit, cum quispiam Christi imitator hoc facil. μιμητής τούτο ποιεί . Εάν μέντοιγε τις μη παρε
Si quis autem imparalus et imbecillis in tantum σκευασμένος ή , μηδε δύναμιν έχων, εμβάλλεται εις
periculum se conjiciat, ut cum peccatoribus el ope τοσούτον κίνδυνον , ώστε γενέσθαι μετά αμαρτωλών
rantibus iniquitatem conversetur , nequeipsis pro- και των εργαζομένων την ανομίαν , ούτε εκείνους ωφε
derit , et seipsum perdel. Propheta igitur hic νulι λήσει , και εαυτόν προσαπολέσει. Τοιγαρούν και εν
sese præmunirc, ut possit quidem cum 638 pec θάδε ο προφήτης παρασκευάζειν εαυτόν βούλεται ,
catoribus et iniquitatem operantibus versari, nequc ώστε δύνασθαι μεν είναι μετά αμαρτωλών και εργα
1anien cuum illis simul trahi . Fortassis vero pecca- ζομένων ανομίαν , μή συνελκυσθήναι δε αυτούς. Ίσως
tores qui ea que curari nequeunt , admittunt , de- Β δε και τους τα ανίατα αμαρτάνοντας παραιτείται,
testatur, cum hoc dicit . Νam addidit : « Qui Ιο- τούτο λέγων . Και γάρ προσέθηκε: « Τών λαλούντων
quuntur pacem cum prosimo suo, mala autem in ειρήνην μετά των πλησίον αυτών , κακά δε εν καρ
cordibus eorum . , Valde enim impii sunt , quia nec δίαις αυτών. » Σφόδρα γάρ ασεβείς , ότι ούτε ως φίλου
ul amici affecti sunt, neque ut inimici loquuntur ; διάκεινται , ούτε ως εχθροί λαλούσιν , αλλ' έχουσι μεν
sed continent quidem inimicitiam in seipsis, verbis την έχθραν εν εαυτοίς , λόγοις δε ειρηνικούς υποκρί
aulem pacificis simulant amicitiam . Istiusmodi νονται φιλίαν. Τών δε τοιούτων ανθρώπων μιαρώτερον
autem hominibus nihil est detestabilius. Tales ila ουκ έστι . Τους ούν τοιούτους και δίκαιος παραιτείται.
que vir justus aversatur . Videle enim quomodo " Οράτε γάρ ώς και ο Σωτήρ ημών μετά αμαρτωλών
etiam Salvador noster cum peccatoribus quidem εγένετο και μετά πόρνης, ου μέντοι λαλούσης μέν εί
conversalus fuerit, el cum meretrice , sed non cum ρηνικά, κακά δε εχούσης εν τη καρδία εαυτής. " Η εύ .
lali , quæ loquerelur quidem pacifica, mala aulem χεται λέγων: Eπει πάντως το αδικούντι απώλεια
in corde suo haberel. Vel precatur dicens : έπεται , δικαιοσύνην παρέχων μοι , μή εάσης με εν
Cum inique agentem omnino sequatur interitus ; αδικία γενέσθαι , όπως μή απόλωμαι μετά των εργα
justitiam mihi præbens, ne permillas me versari in C ζομένων αυτήν .
iniquitate, ne simul perean cum iis qui illam ope
ranlur .
VERs . 4. Da illis, Domine , secundum opera eo Δός αυτοίς , Κύριε, κατά τα έργα αυτών και κα
Yum , et secundum nequiliam adinventionu » pso- τα την πονηρίαντων επιτηδευμάτων αυτών, κ . τ.ε.
rum , etc. Postulat per disciplinam illos altiigi, ut Αιτεί αυτούς (29) κακωθήναι διά παιδείας , όπως αν
peccare desistant. Opera vero occulla dicit : nam) παύσωνται πλημμελούντες. "Έργα δε λέγει τα κρυ
mala in cordibus loquebantur. πτά κακά γαρ εν ταις καρδίαις ελάλουν .
Ejusdem . Docemur his verbis peccata omnia de Τού αυτού . Διδασκόμεθα υπό του λόγου (24) απο
ponere. Si enim non sumus puri , oportet nos puni θέσθαι πάντα τα αμαρτήματα : ει γαρ ουκ εσμέν κα
ri , ut corrigamur. Secundum opera , » inquit, « ma θαροί , δεί ημάς κολασθήναι , ίνα παιδευθώμεν. « Κατά
nuum eorum tribue illis, » quasi dicat : Secundum τα έργα των χειρών αυτών , και φησί , « δός αυτοίς
opera ipsorum occulla , redde retributionem eorum ώσει έλεγε : Κατά τα κρυπτά των έργων απόδος το
ipsis . Qui perspicas est, et prudenler res aggredi- ανταπόδομα αυτών αυτοίς . Ο διορατικός επιστημο
tur , is prava tanquam Ioxia aversalur, eligens νικώς τοις πράγμασι προσερχόμενος ως βλαπτικά τα
bona que utilia sunt. Improbus vero voluptate D φαύλα αποστρέφεται , αιρούμενος τα αγαθά , ωφέλιμα
alleclus , operatur mala , non considerans quam όντα. Ο δε φαύλος, ηδονή θελγόμενος , εργάζεται τα
noxia sint . Cum itaque ratione non percipiat quid κακά, ουχ ορών αυτών το βλαβερόν . Επεί ούν λογι
in eis sil noxium , rogat vir sanctus secundum ope κώς ουκ αισθάνεται των βλαβερών, εύχεται ο άγιος
ra sua relribui sibi ea quæ molesta sunt, ul vel αποτίσαι αυτό κατά τα έργα αυτού επίπονα , όπως
ob molestias mala fugiat quæ supplicii ipsi causa αν διά τους πόνους αποστραφή τα κακά, αίτια κολά
fuerint. σεως αυτό γεγενημένα .
Quoniam non intellexerunt in opera Domini , et in " Οτι ου συνήκαν εις τα έργα Κυρίου , και εις
opera manuum ejus, elc . Opera Dumini forle sunt τα έργα των χειρών αυτού , κ . τ . ε . "Έργα μεν Κυ .
quæ intellectu percipiuntur, opera autem manuum ρίου ( 29) τάχα εστι τα νοητά, έργα δε χειρών αυτού
ejus arbitror esse ea quæ sub sensus cadunt. τα αισθητά νομίζω. « Ουχί ή χείρ μου , φησίν ,

16 Marc . 11 , 16.
(27) Αιτεί αυτούς , etc. Selhelm Grabii . (29 ) "Έργα μεν Κυρίου, etc. Scliedge Gralbii et
(28) Διδασκόμεθα υπό του λόγου , etc. Codex codex Coislinianus. Sinilia fere babet Euse
Coislinianus, n . 189 . bius.,
και
 1989 SELECTA IN PSALMOS. PSAL. XXVIII. 1290

• εποίησε ταύτα πάντα ; » " Η τάχα έργα μεν Κυρίου Α Νonne, inquil 19, manus mea fecit linc omnia ? »
αι αρεται , έργα δε χειρών αυτού οι λόγοι των γεγονό Vel forle opera Domini sunt virtules , opera autem
των . « Καθελεις αυτούς και ου μή οικοδομήσεις αυτούς.» manuum ejus, sunt rerum factarum rationes , « De
Καθελει Κύριος τάς έξεις τάς πονηράς , και ου strues illos et non ædificabis eos. Destruit Domi
μή έτι συγχωρήσει τους οικοδομούσιν οικοδομήσαι nus malos habitus, nec permillil ædificantibus ut
αυτάς. ipsos instaurent.
Και ανέβαλεν η σάρξ μου , κ. τ . ε . Σάρκα μεν VERS . 7. El refloruit caro mea , etc. Carnem vo
ωνόμασε (50 ) την ψυχήν διά το κεκολλήσθαι αυτήν τη cavit animam, quod carni adhereal , juxta illud 80 :
σαρκί , κατά το , « "Οψεται πάσα σάρξ το σωτήριον Videbit omnis caro salutare Dei nostri. , Vel forte
του Θεού ημών . » "Η τάχα η αισθητή θάλλει σάρξ seasilis caro relorescit, cum affectus deposuit.
αποθεμένη τα πάθη .
Σώσον τον λαόν σου , και ευλόγησον τήν κλη 639 VeRs. 9. Salvum fac populum tuum , el be
ρονομίας σου , και ποίμανoν αυτούς , και έπαρον nedic hæreditati tuæ , el rege eos , et extolle illos
αυτούς έως του αιώνος , κ. τ. ε . Κληρονομίαν ( 31 ) usque in wiernum , etc. Hæreditatem vocat rationa
νύν λέγει την κληρονομούσαν αυτόν φύσιν λογικήν . bilem naturam quæ ipsius hæres facta est .
B
Τού αυτού . Αυτός ο Χριστός (32) ημάς ποιμανεί Ejusdem . Ipse Christus pascit nos qui in ipsum
τους εις αυτόν πε πιστευκότας , πέμψας αντ' αυτού credidimus, millens pro se el tanquam se Paracle
και ως αυτόν τον Παράκλητον, ό εστι το Πνεύμα της lum , Spiritum veritatis. Quin el es tollit nos a lerre
αληθείας . Και μήν και επαίρει από των γηίνων , τουτ nis , id est sublimes facil in futura el infinita sæcula .
έστιν υψηλούς αποφαίνει εις τους μέλλοντας και ατελεύτητους αιώνας.

ΨΑΛΜΟΣ ΚΗ' . PSALMUS XXVIII.

Ενέγκατε τω Κυρίω, υιοί Θεού , κ . τ. ε . Παύλος
ο άγιος ( 53) υιός Θεού γέγονε διά του Ευαγγελίου.
Εγέννα δε και αυτός υιούς και προσήγε τω Θεώ .
C autem el ipse filios et allulit Deo . Filios vocal de
Υιούς καλεί τους πολλής τυχόντας παρά του Θεού
κηδεμονίας , και σωθέντας παραδόξως , ών ο Θεός
εφείσατο ούτως ώς υιών.
'Ενέγκατε τω Κυρίω υιούς κριών, κ. τ. ε . Ο
συνάγων (34) τα διεσκορπισμένα πρόβατα Χριστού ,
και επιστρέφων τα πεπλανημένα , και ευρίσκων τα
απολωλότα , ούτος φέρει τω Κυρίω υιούς κριών και
ο ποιών όπως ίδωσιν οι άνθρωποι τα καλά έργα αυ
του , και δοξάσωσι τον εν ουρανούς Πατέρα . Φέρει δε
τω Κυρίω δόξαν και ο εν λόγω σοφίας θεολογών . Τι -
μην δε φέρει Κυρίω ο μη εκ λύπης ή εξ ανάγκης
ελεών πτωχόν, και εν τούτω δανείζει Θεό. Το γάρ
( τιμάν και ιδίως και επί τούτων εν τη Γραφή τέτακται , Deo , i Honorare » enim proprie etiam hoc sensu in
ως δηλον εκ του « Χήρας τίμα , τάς όντως χήρας, και
και , « Τίμα τον πατέρα και την μητέρα. » Αυλή δε p bis 61 : « Viduas honora , quo vere vidu : e sun! ; )
αγία η Εκκλησία.
Φωνή Κυρίου επί των υδάτων , κ . τ . ε . Φωνή μέν
Κυρίου (35 ) απλώς επί των υδάτων , αυτός δε ο Κύ
ριος επί υδάτων πολλών . Λογικάς δε φύσεις νυν ση
μαίνει τα ύδατα . « Γενηθήτω , φησί , το στερέωμα
εν μέσω του ύδατος, και έστω διαχωρίζον. )
Και λεπτυνει αυτάς ώς τον μόσχων του Λιβά
νου , κ. τ . ε . Μόσχος Λιβάνου (36) ο πονηρός ενώ-
πιον Κυρίου παντοκράτορος τραχηλιάσας και απορρί
ψας τον ευαγγελικόν ζυγών , θεός είναι βιαζόμενος .
Vers. 1. Afferte Domino , filii Dei, etc. Paulus
sanctus filius Dei per Evangelium faclus est . Genuit
quibus ingens cura est Deo, qui mirabiliter salutem
sunt adepli , el quibus Deus tanquam filiis peper
cil .
Afferte Domino filios arielum , elc. Qui colligit
dispersas Clhristi oves , el errantes reducit , perdi
lasque reperil, is affert Donjino filios arietum :
quod item facit qui ila vitain instituit, ut videant
homines opera ejus bona , et glorificent Patrem
qui in ca- lis est . Affert etiam Deo gloriani qui de
Deo sapienter loquilur et senti :. Honorem vero
Domino aſferi, qui non ex tristitia vel ex necessi
lalc pauperi dal eleemosynam , et in ipso foeneralur
Scriptura ponitur, lili manifestum est ex his ver
el istis 89 : « Honora patrem et matrem . , Aula au
lemn sancta , est Ecclesia .
Vers . 3. Por Domini super aquas, elc. Vox qui
dem Domini simpliciter est super aquas ; ipse au
tem Dominus super aquas multas. Rationabiles nie
83
Turæ lioc loco aquis significantur . « Fial , inquit
firmamentum in medio aquæ , et sit dividens. )
Vers . 6. El comminuet eas ianquam vitulum Li
bani , etc. Vitulus Libani malignus est qui coram
Domino omnipotente cervicem allollens exculit ju
gum evangelicum , el deus baberi conatur.

19 Act. VΙΙ , 50. 80 Luc . 11 , 6 . 81 | Tim . v , 5. 82 Εxod . Xx , 12. 83 Genes . I , 6.

( 50 ) Σάρκα μεν ώνόμασε , etc. Codex Coisli rus, codex Coislinianus.

nianus, scheda Grabii , partimque Catena Bar
bari .
(51 ) Κληρονομίαν , etc. idem mss.
( 32) Αύτός ο Χριστός , etc. Codex Roe.
153) Παύλος ο άγιος, etc. Codex Roe , Barba »
PATROL . GR . XII .
(54) Ο συνάγων , etc. Catena Corderii .
(53 ) Φωνή μεν Κυρίου , ele. Scliede Grabii ,
partiinque Calena Corderii , ac Barbarus.
(36) Μόσχος Λιβάνου , etc. Schedu Grabii , Bar
barus.
41
1291
VERS . 7. You Domini intercidentis Rammam A
1gnis , etc. Vox Domini exstinguil ardentes maligni .
sagitlas. Vox ista est spiritalis doctrina quæ ad
sapientem vilæ institutionem credentes in Christum
vorat .
l'ers . 8. Vox Domini conculientis desertum , el
commovebil Dominus desertum Cades, etc. Ego vox
clamantis in deserto, Parate viam Domini 85. De-
serluin est anima rationalis Deo privata .
ES ORIGENE 1292
Φωνή Κυρίου διακόπτοντος φλόγα πυρός , κ. τ ε .
Η φωνή Κυρίου (37 ) σβέννυσι τα πεπυρωμένα βέλη
του πονηρού » ήτις έστι διδασκαλία πνευματική προς
σοφήν πολιτείαν εκκαλουμένη τον πεπιστευκότα το
Χριστώ .
Φωνή Κυρίου συσσείοντος έρημον , και συσσεί
σει Κύριος την έρημον Κάδης , κ. τ . ε . εγώ
φωνή ( 38 ) βοώντος εν τη ερήμω. Ετοιμάσατε την
οδών Κυρίου . "Έρημος εστι ψυχή λογική εστερ
μένη Θεού .

640 PSALMUS XXIX . ΨΑΛΜΟΣ ΚΘ .

Vers . 1. In finem , psalmus cantici dedicationis Εις το τέλος, ψαλμως ωδής του εγκαινισμού
dotus David , ele. Adifical quidem domum vita B του οίκου του Δαυΐδ, κ. τ . ε . Οικοδομεί μεν (39 )
recia , dedicat vero scientia Dei . οίκον βίος ορθός , εγκαινίζει δε τούτον γνώσις Θεού .
Vers . 2. Exaltabo le , Domine, quoniam suscepisti Υψώσω σε , Κύριε , ότι υπάλαβές με , κ. τ . ε . " Οτι
me , etc. Ex persona Christi dici hunc psalmum , ex εκ προσώπου ( 10) του Χριστού λέγεται ο ψαλμός , δη
his manifestum est : « Et eduxisti ab inferno ani λον εκ του : « Και ανήγαγες έξ άδου την ψυχήν μου . »
mam meam , 1 Possunt etiam ex persona sancti Δύναται δε και εκ προσώπου του αγίου ταύτα λέγε
viri hæc dici, cum tropice sanctus quilibel quo lem σθαι , τροπικώτερον παντός αγίου ώς έν άδου γεγενη
pore in peccalo eral , ceu in inferno fueril , et inde μένου κατά τον της κακίας καιρόν, και εκείθεν υπό
a Deo educlus sit , quando Verbi quod secutus est, του Θεού αναχθέντος , ότε βοηθούμενος υπό του Λό
auxilio , perfectus evasit. Neque enim potest exal γου , και επόμενος αυτώ τετελείωται . Ουδε γαρύψουν
lare Dominum , nisi ab ipso Domino suscipialur. δύναται τον Κύριον μή υπολαβόντος αυτόν αυτού του
Nain quando exallati sumus a terra in alium sub Κυρίου . " Οταν γάρ υψωθώμεν ατο της γης μετεω
Pati per crucem Christi dicentis 68 : « Cum exal. ριζόμενοι και έπαιρόμενοι υπό του σταυρού του Χρι
tatus fuero, omnes tralam ad τηe ipsum, ν exalta . C στου του ειπόντος: " Όταν υψωθώ , πάντας ελκύσω
mus Dominum qui et ipse exallavil Patrem , el προς εμαυτόν , και υψούμεν τον Κύριον, και αυτόν
quantum in se ſuit, altissimam de Patre notionen υψώσαντα τον Πατέρα , και την περί αυτού υπόληψιν,
credentibus præbuit. Docel autem quosdam esse όσον εφ' εαυτώ , υψηλοτάτην τοίς πιστεύουσιν εις τον
invisibiles humanæ animæ hostes, qui salutem a Θεόν παραδεδωκότα . Διδάσκει δε και τινας αοράτους
Deo traditam illi in videant , illi insidientur, el εχθρούς της ανθρωπίνης ψυχής διαφθονείσθαι τη κα
deinde observent num quis ei error, lapsus , aut τά Θεόν αυτής σωτηρία , έφεδρεύειν τε και επιβου
casus acciclat , quorunm si quid contigerit, protinus λεύειν αυτή , είτ ' επιτηρείν εί που γένοιτο τι αυτή
ceu malis latos illam irridere, econtra graviter σφάλμα ή όλισθος, η πτώσις» ών εί τι συμβαίη περί
ſerre si eam viderint divinis progressibus illustra αυτήν, τους εχθρούς οία χαιρεσικάκους επιτωθάζειν
tam . Gratias igitur Deo agit quod non permiserit αυτή , τουναντίον δε πάσχειν διαλαμπούσης αυτής
inimicos malis ejus delectari, sed ipsum gratia sua ταϊς κατά Θεόν προκοπαίς . Ευχαριστεί τοίνυν τω Θεώ,
a lapsu erexerit. Is vero Dominum exaltat qui præ ότι μή συνεχώρησεν τους εχθρούς εφησθήναι αυτού
c !are et sublimiter de illo sentil , ac Deo dignain τους κακούς, ανιμήσατο δε αυτόν αναλαβών του πτώ
apud se doctrinanm servat . Item quicunque animam p ματος. Υψοί δε τον Κύριον μεγάλως και υψηλώς
suam omnibus virlulibus prudentique ac sapienli αυτόν θεολογών και ο πρέποντα Θεώ σώζων παρ'
vila erigit, is simul exaltat cum qui in ipsa inhabi εαυτό δόγματα και την έαυτού δε ψυχήν εν πάση
lal. « Quoniam suscepisti me. , Loco susce αρετή και φιλοσόφω βίω επαίρων, τον ένοικούντα
pisti , , Aquila vertil , « salvasti . » Alque hoc modo αυτή υψοϊ. "Οτι υπάλαβές με. ) Αντί του υπέ
sensus est maniſeslus , cum omnis qui a Deo susci λαβες, ο ' Ακύλας, « ανέσωσας, φησί . Και ούτω
pilur, a malilia nræservelur. δε σαφής ο νούς, παντός του υπολαμβανομένου υπό
του Θεού ανασωζομένου από της κακίας .
VeRs. 3. Domine Deus meus, clamavi ad te, et Κύριε ο Θεός μου , εκέκραξα προς σέ, και ιάσω
sanasti me, elc. Hvec sane ex justi persona dicun με , κ . τ . ε . Ταύτα μεν ούν (41 ) εκ προσώπου του δι
lor. Si aulem Salvalori tribuuntur, vide num boc καίου λέγεται . Εάν δε ο Σωτήρ λέγη ταύτα, όρα ει
modo decenter explicari queant : Credentes suni ούτω δύναται και τούτο της πρεπούσης τυχεϊν διηγή
corpus Christi et membra de membro 88. Si autem σεως . Οι πιστεύοντές εισι σώμα Χριστού και μέλη εκ

85 lga . IV , 3 . 88 Joan . ΧΙΙ , 32. 86 1 Cor . XII , 96 .

( 37 ) H φωνή Κυρίου , etc. Eeleim schedge 10 (30) "Οτι εκ προσώπου , etc. Codex Baroccianus ,
Barbarus. Caiena Barbari.
(58) 'Eyo curi, etc. Eiedem schedæ , Barbarus. ( 11) Ταύτα μεν ούν , etc. Calena Barbari , codex
(59) Ακοδομεί μέν , etc. Schede Grabii. Baroccianus.
1293 SELECTA IN PSALMOS. PSAL . XXIX. 129.
μέλους : εάν δε πάσχη μέλος έν , συμπάσχει πάντα τα Α πιembrum aliquod patitur , universa simul membra
μέλη. Και εάν δοξάζηται μέλος έν, συνδοξάζεται πάντα patiuntur ; et si membrum aliquod glorificatur,
τα μέλη . Πάσχει δε το ούτως Χριστού σώμα και δείται universa membra simul glorificantur. Sic vero
θεραπείας , Επί τη ημετέρα τοίνυν θεραπεία ουδέν patitur Christi corpus ac inligel sanitate . Proinde
άτοπον λέγειν προς αυτόν: « Κύριε ο Θεός μου , έκέ nibil absurdum est si in sanitale nostra ad ipsum
κραξα προς σε , και ιάσω με. » Και γάρ ώς ίδια αμαρ- dicalmus : « Domine Deus meus , claunavi ad le ,
τήματα εξομολογείται τα ημέτερα , ώς εν τω εικοστό el sanasti mc. , Nam nostra tanquam propria
πρώτω ψαλμώ λέγων · « Μακράν από της σωτηρίας 641 peccata confitetur , ut in vicesimo primo
μου οι λόγοι παραπτωμάτων μου , και εν τω εξη- psalino dicens 87 : « Longe a salute mea verba de ,
88 :
κοστό ογδόω· Κύριε , συ έγνως την αφροσύνην μου , liclorum meorum ; i el in sexagesimo octavo
και αι πλημμέλειαι μου από σου ουκ εκρύβησαν . » « Domine, lu scis insipientiam meam , el delicta
'Εκ προσώπου δε του Χριστού αμφότεροι είρηνται οι mea a le non sunt abscondita. , Ex persona autem
ψαλμοί . Christi uterque psalmus dictus est .
Ψάλατε τω Κυρίω , οι όσιοι αυτού , και εξομολο Vers . 5. Psallite Domino , sancli ejus , el confile
γείσθε τη μνήμη της αγιωσύνης αυτού , κ . τ. ε. mini memoriæ sanctitatis ejus , etc. Quoniam noi!
Επεί ούχ ωραίος (42) αίνος έν στόματι αμαρτωλού , Best speciosa laus in ore peccatoris , non quilibet ,
ουχ ο τυχών πρoστάσσεται ψάλλειν τω Κυρίω , αλλ' οι sed sancti ejus psallere Deo jubentur, qui sane lum
όσιοι αυτού , οίτινες δύνανται ψάλλειν τω πνεύματι , spiritu , tum mente psallere possunt. Cur autem Pro
ψάλλειν δε και το νοί . Διά τί δε μή ήρκέσθη ο Προ- phetae non salis fuit dicere : Psallite Domino, sancti,»
φήτης το είπεϊν : « Ψάλατε τω Κυρίω, οι όσιοι , sed addidit , ejus, » quasi sancti reperianlur qui non
αλλά προσέθηκε και το « αυτού , και ως όντων οσίων ουκ sint ejus ? Dicimus ergo , quemadmodum sine ad .
αυτού ; Φαμεν τοίνυν , ώσπερ χωρίς πάσης προσθή- jectione aliqua solus Deus est bonus , ita sine ullo
κης μόνος ο Θεός αγαθός εστιν , ούτω χωρίς πάσης additamento sanctum solum esse Dominum, quem
προσθήκης όσιος μόνος ο Κύριος, ώς εν τη τού Δευ admodum in cantico Deuteronomii reperimus 58 :
τερονομίου ωδή εύρομεν : Δίκαιος και όσιος ο Κύ Juslus et sanctus Dominus. , Sicut autem cum
ριος. » "Ως δε μετά προσθήκης εστί δούλος αγαθός, κα adjectione est servus bonus , juxta illud " : « Euge,
τα το • • Εύ , δούλε αγαθέ και πιστε , 5 και άνθρωπος serve bone et fidelis , , et homo bonus, justa istud " :
αγαθός κατά το , « "Ο αγαθός άνθρωπος εκ του αγα « Bonus homo de bono thesauro cordis, , etc.: sic
θου θησαυρού της καρδίας , και και τα εξής: ούτω μετά cum adjectione sancti Domini dicuntur
προσθήκης οι όσιοι του Κυρίου . C
Τού αυτού . Τάχα δε και τους ( 3 ) όσοι πρότε Ejusdem . Forlassis etiam eos qui prius in immun .
ρον εν ακαθάρτους διάγοντες εις μνήμην ήλθον με dilia versabantur, et postea in memoriam sancti
τα ταύτα της αγιωσύνης αυτού , προτρέπει εις χαρι talis ejus venerunt, provocat ad graliarum actio
στείαν . nem .
Τού αυτού . Πάς ο μεμνημένος (44) της του Θεού Ejusdem . Omnis qui memor est benignitatis Dei ,
φιλανθρωπίας εξομολογείται αυτό . confitelur ei .
"Οτι οργή εν τω θυμώ αυτού , και ζωή εν τω θε Vers. 6. Quoniam ira in indignatione ejus, el vila
λήματι αυτού , κ. τ.ε. "Ωσπερ εκ του λεγομένου ( 45) in voluntate ejus , etc. Quemadmodum ex indigna
θυμού Κυρίου εξέρχεται οργή , ούτω και εκ του θε tione Domini orilur ira , sic etiam ex voluntate
λήματος αυτού γεννάται ζωή . Και ει η ζωή την ejus generatur vila . Si autem vita scientiam indi
γνώσιν σημαίνει : « Εγώ και γάρ « είμι, και φησι Χριστός, cat : « Ego sumoenim , inquit Christus os,svila , , ira
inscitiam denotat. Vitae vero adversatur mors : ira
« η ζωή , και η οργή την άγνωσίαν δηλοί. Τη ζωή δε αντί
κειται ο θάνατος• ούκουν η οργή τον θάνατον σημαί- igitur mortem significat , privationem nimirum con
νει , την καταστέρησιν της θεωρίας επισημαίνουσα . templationis . Pulclire ergo dicitur 95 : « Vita et
Καλώς oύν λέγεται το . • Ζωή και θάνατος εν χειρίρ 31 Ors in manu lingue. )
γλώσσης. »
Τού αυτού. "Έστι δε εν τω αναθυμιωμένο θυμό Ejusdem . Est autem in fervescente ira prompti
ετοιμότης , και οργή της ανταποδόσεως , και ζωή εν ludo, el ira retributionis , el vila præcipue est in
τω θελήματι προηγουμένως εστί του Θεού . voluntate Dei .
'Εγώ δε είπα εν τη ευθηνία μου : Ού μή σα Vers . 7. Ego autem dixi in abundantiu men , Non
λευθώ εις τον αιώνα , κ . τ . ε. Είτε Χριστός φη movebor in æternum , etc. Sive Christus, sive justiis
σιν ( 46) , είτε δίκαιος το , « Είπα : είτα μετά την επί dixerit illud : « Ego dixi ; , deinde post factam
τούτη στιγμήν , εν τη ευθηνία μου ου μή σαλευθώ ibidem interpunctionem , in abundantia niea non
εις τον αιώνα και αρμόζει το μή σαλεύεσθαι λέγειν movebor in æternum , ) convenit eum qui in abun
67 Ps . XXI , 2. 88 Ps . Lxvui, 6 . 89 Deut . TXXI , 4 . 90 Malih . xxv, 21 . 91 Matili . XII , 33 . 95 Joi .
XIV , 6 . 93 Prov . ΧVΙΙ , 21 .
( 12) 'Eπει ούχ ωραίος , etc. Colex Baroc (43 ) "Ωσπερ εκ του λεγομένου , etc. Eseleo
cianus. schedae .
(43 ) Τάχα δε και τούς , etc. Selicil: e firliii . (46) Είτε Χριστός φησιν , etc. C. Meta Cor
(44) Πας ο μεμνημένος , etc. Etilen Scliedae , derii.
 1293 EX ORIGENE 1996
dantia est , dicere se non motum iri . Salvatoris , οι Α εν ευθηνία όντα . Του Σωτήρος μέντοι , ώς πολλάκις
Sepe diximus , humanitas hoc dicit. Secundum Syn- είπομεν , το ανθρώπινον τούτο λέγει . Κατά δε Σύμμα .
machum vero , si dicatur , 1 in solitudine mea , ) χον , εάν ή , • εν τη ηρεμία μου , και δύναται το γαλη
polest intelligi tranquillitas el animæ perfectæ im νον και ατάραχον της τετελειωμένης δηλούσθαι ψυχής ,
perturbatio, 642 qua qui Cruitur, nequaquam am εν ή πάς ο γενόμενος ουδαμώς έτι περιτραπήσεται .
plius coinmovebitur. Qui enim bonis spiritalibus “Ο γάρ εύθηνών πνευματικώς ου σαλευθήσεται εις
abundat, non movebitur in æternum . τον αιώνα .
VERs . 8. Domine , in voluntate lua prxstilisti de Κύριε , εν τω θελήματι σου παρέσχου το κάλλει
cori meo virtulem. Avertisti faciem tuam , et factus μου δύναμιν. 'Απέστρεψας δε το πρόσωπόν σου ,
sum conturbalus , elc. Alius dicit : Et Christi el και εγενήθην τεταραγμένος , κ . τ . ε . "Αλλος δε
justi gratias agentis vox est . Nam præter prædictum φησιν ( 47): Και Χριστού και δικαίου εστί φωνή ευ
divinitatis decorem , virtutis etiam humanitas Chris και χαριστική. Πρός γάρ τώ προειρημένω της θεότητος
et omnis sanclus particeps est ; horum autem con κάλλει , και δυνάμεως το ανθρώπινον του Χριστού ,
SOrs est voluntate Dei et precipuo ejus beneplacito. και τάς άγιος κεκοινώνηκε , και μετέχει δε τούτων
Si vero, ut Aquilas scripsit , , in monte meo , , le B θελήματι Θεού και το προηγουμένω εκουσίω αυτού .
gamus, mons Christi Ecclesia ejus intelligenda Εάν δε, ώς ο 'Ακύλας έγραψεν , « εν τω όρει μου , και
est , quae altissima el sublimis est . Πwic monti Paler όρος Χριστού την Εκκλησίαν αυτού νοητέον , υψηλο
juxta beneplacitum suum , firoιum imperium trachi- τάτης και μετέωρον ούσαν . Τούτω δε τω όρει κράτος
dit , quandoquidem Ecclesia reliquis orbis terræ im από του Πατρός εν τη ευδοκία αυτού έστι βεβαίως
perat, el una cum Christo regnat. Si vero locum δοθέν . Κρατεί δε η Εκκλησία βασιλεύουσα των λοι
Dabeat Symmachi lectio , ' privio parenti , » quis πών επί γης και Χριστό συμβασιλεύουσα. Ει δε κατά
nam Christi vel justi primus parens dici polest τον Σύμμαχον ή , και το προπάτορα , και τις αν προπάτωρ
preter Abraham , cui confirmalum censeri potest λέγοιτο Χριστού ή του δικαίου ή ο Αβραάμ , ώ δύναται
imperium , adimpletis jam divinis promissionibus, εστάσθαι το κράτος τω γένει αυτού και τους ενευλο
que el generi ejus , et omnibus quibus in ipso be- γουμένοις αυτό πάσιν έθνεσι πληρουμένων των θείων
nedictum est gentibus factæ suni ? ευαγγελίων ;
Ejusdem . Non est absurdum Christuin quo teia Τού αυτού. Λέγειν δε (48) και τον Χριστόν προς
pore passus est , vixisse : « Avertisti faciem tuam τω καιρώ γενόμενος του πάθους το , « 'Απέστρεψας
a me, et factus sum conturbatus, » cum in Evan . το πρόσωπόν σου , και εγενήθην τεταραγμένος ,
gelio modo dicat " : « Deus meus , Deus meus , C ουκ έστιν άτοπον , ώσπερ και εν τω Ευαγγελία ,
çuare me dereliquisti ? , modo autem " : « Nunc όπου μέν φησι •. • Θεέ μου , Θεέ μου , ίνα τι με έγ
anima mea turbata est . ) κατέλιπες ; » όπου δε , « Νυν η ψυχή μου τετάρα
Χται . Ο
Ejusdem . Hanc faciem semper vident angeli. Si Τού αυτού . Τούτο το πρόσωπον ( 49) οι άγγελοι
autem juxta sapientem mulierem Thecoilin angeli βλέπουσι διαπαντός. Ει δε κατά την σοφήν γυναίκα
omnia norunt qua sunt super terram , facies Dei την Θεκωϊτίδα οι άγγελοι πάντα οίδασι τα επί
sunt eorum quae sunt super terram , rationes , qui- γης, το πρόσωπον του Θεού οι λόγοι εισί των
bus opifex ejus verbum exprimitur. επί γης , οι χαρακτηρίζοντες τον δημιουργικών αυτού
λόγον.
VERS . 9 , 10. Ad te, Domine, clamabo, el ad Deum Προς σε, Κύριε , κεκράξομαι , και προς τον Θεόν
meum deprecabor . Quæ utililas in sanguine meo , dum μου δεηθήσομαι . Τίς ωφέλεια εν τω αιματί μου
descendo in corruptionem , elc . Hæc clamat etiam εν τω καταθήναι με εις διαφθοράν , κ. τ . ε. Κράζει
qui celestia sola pelit. Quid mihi prolest, inquit , ταύτα ( 50) και ο τα επουράνια μόνα ποθών . Τί με
sanum ex sanguinis plenitudine corpus , cum me δεί , φησίν , ευεκτείν εν αίματος πλήθει το σώμα,
manean futura ex norte corruptio ? An non potius D προσδοκωμένης μοι της εκ του θανάτου φθοράς ; Αλλ'
castigandum est , ne sanguis effervescens occa ου μάλλον υπωπιάζειν το σώμα , μήπως υπερζέσαν
sionem peccandi præbeat ? το αίμα προς αμαρτίαν κινήση ;
Ejusdem . Videns nos nihil precioso ejus, quo re Τού αυτού. Ορών μηδέν άξιον (51 ) ημάς ποιούν
dempti sumus, sanguine dignum agere, hæc Salva τας του τιμίου αίματος , ού ήγοράσθημεν , ταύτά φη
tor ait . Cum enim nonnulli pro quibus mortuus est , σιν ο Σωτήρ. Επειδή γάρ τινες των υπέρ ών απέθα
in peccato el impietate permaneant, frustra descen νεν , επιμένουσι κακία και δυσσεβεία , έδοξεν η εις
disse in corruptionen , et sanguinem effudisse vi την διαφθοράν του Σωτήρος κάθοδος , και η έκχυσις
St Mauh . 8XVII , 46 . 98 Joan. ΧΙΙ , 27 .

( 47) "Αλλος δέ φησιν, etc. Codex Baroccianus ,
Caiena Barbari.
(48) Λέγειν δέ, etc. Colex Baroccianus.
(49 ) Τούτο το πρόσωπον , etc. Codex Coisli
nianus el schedæ Grabii.
(50) Κράζει ταύτα, etc. Origeni tribuunt schedge
Grabii , sed vercor ne quid ex Basilio hic inserlum
fuerit : nisi malis dicere Basilium ex Origeve ea
esse mutuatum . Vide Barbari Catenam .
(51 ) Όρών μηδέν άξιον , etc. Calcna Corderii ,
et codex Coislinianus 189 .
1297 SELECTA IN PSALMOS. - PSAL. XXX . 1298

του αίματος αυτού μάτην γεγενήσθαι . Διαφθοράν δε A detur. Corruptionem autem vocal naturam carnis
λέγει την φύσιν της σαρκός , ήν ενδεδυται , και τον θά quam induit, vel morlem , quam suscepit. Verum
νατον εις ον έφθασεν . Έρείς δε , ότι κατέβη μεν εις dices descendisse eum quidem in corruptionem ,
διαφθοράν , ουκ έλαβε δε από του Θεού ιδείν δια 643 al non accepisse a Deo videre corruplionein .
φθοράν . • Μή εξομολογήσεταί σοι χούς και η αναγ « Nunquid confitebitur tibi pulvis , aut annuntiabil
γελεί την αλήθειάν σου ; » Ο διά του τα υλικά πράτ veritatem tuam ? » Qui eo quod materialia tractet ,
τειν, και φρονείν τα επίγεια , χούς γεγονώς, και επι et lerrena sapiat , pulvis effectus est , et in peccato
μένων τη αμαρτία , ουδ' εξομολογήσεται τω Θεώ , ή permanel , is neque confilobitur Deo, neque annun
αναγγελεί την αλήθειαν αυτού , και δι' ηθών και γνώ- 'tiabit veritatem ejus , utpole moribus et cognitione
σεως εσφαλμένος . Ο γάρ έχων την εικόνα του χοί aberrans. Qui eniin in carne el non in spiritu api
κού , το είναι εν σαρκί, και μη πνεύματι , χούς έστι , bulando terreni innaginem geril , is pulvis, et in in
και εν άδη εστί • διό ουδε εξομολογήσεται τω Θεώ. Ο ferno est ; quamobrem non conlilebitur Deo . Qui
δε αναγγέλλων την αλήθειαν του Θεού , ταχθείς υπ' aulem annuntiat verilalem Dei , præceptor ab ipso
αυτού διδάσκαλος , ουκ αν είη χούς · κολλώμενος γάρ cons Lulus, is non est pulvis. Adhærens enim Do
τω Κυρίω, εν πνεύμα εστιν. 'Αλλά κάν χούς τις ή , amino, unus can eo spiritus est. At si quis fuerit
και φορών την εικόνα του χοϊκού , ουκ αν δύναιτο Β pulvis , et imaginem terreni portaverit , is non po
αναγγέλλειν την αλήθειαν του Θεού . Lerit annuntiare veritatem Dei .
Τού αυτού. Ου δοξάσει ( 52 ) χοϊκός . 'Αλήθεια Ejusdem . Non glorificabil terrenus . Veritas Chri
ο Χριστός· η τάχα την εν πράγμασι λέγει αλή Stas est ; vel forte eam quae in rebus est, veritatem
θειαν. dicil.
Ήκουσε Κύριος , και ηλέησέ με. Κύριος έγε Vers . 11. Audivit Dominus et miserlus est mei.
νήθη βοηθός μου , κ . τ. ε. Λέγοι δ' άν ταύτα ( 53) Dominus factus est adjutor meus, cic . Hæc dixerit
και ο Σωτήρ εισακουσθείς περί των κοινωνικών ως cliam Salvator exauditus pro sociis qui per ipsum
δι' αυτού μελλόντων εξομολογείσθαι τω Θεώ , εφ' οίς gratias acturi erant Deo, qua de re Iatalus ait :
ευφραινόμενος φησιν : Ου μη λυπηθώ , (τούτο γάρ το, Non angar (hoc eniin sibi vult, « Non compungar » ) ,
« Ου μη κατανυγών ) την εμήν δόξαν απολαβών. cuin meam gloriam recepero. Misertum autem sui
Ηλεήσθαι δε λέγει ελεηθείς των ημών , και το Deum esse dicit quando ipse miserlus esl nostri ,
περί ημών πένθος και κοπετόν εις ευφροσύνην με el luclum el planclum suum pro nobis in gaudium
τιβαλών . Και επί τη των σωζομένων σωτηρία φη convertil . Quin el ob eorum qui salvanlur salutem
σίν : « Κύριε ο Θεός μου , εις τον αιώνα εξομολογή ail ( Vers . 13) : « Domine Deus meus, in alernum
C
σομαί σοι . ) coulitebor tibi . ,
"Εστρεψας τον κοπετόν μου εις χαράν εμοί, VERS , 12. Conrerlisti planctum meum in gaudium
κ . τ . ε . "Ωσπερ τον κόπον (54) δέχεται χαρά , ούτω mihi, etc. Quemadmodum planclum excipit lætitia ,
και την πρακτικών γνώσις Θεού . ita actionem cognitio Dei .

ΨΑΛΜΟΣ Λ'. PSALMUS XXX .

'Επί σοι , Κύριε , ήλπισα , μη καταισχυνθείην VERs . 2. Inle , Domine, speravi, non confundar
eς τον αιώνα , εν τη δικαιοσύνη σου ρύσαι με in æternum , in juslilia lua libera me el eripe me ,
και εξελού με , κ. τ. ε . Ωσεί έλεγε ( 53) : Μηδέν του elc. Quasi dical : Nulla sæculi parle confundar,
αιώνος μέρος καταισχυνθείην , αλλ ' εφ ' όλον ανεπαί sed onnino expers sirn ignominiæ . Quidam enim
σχυντος γενοίμην · τινές γάρ μεν αναστήσονται εις resurgent ad opprobrium et confusionem . Quod
ονειδισμών και αισχύνην. Το δε εξής πεποιθότος autem sequitur, vox est sibi confidentis. Non enim
έστιν εαυτό η φωνή • ου γάρ ταυτόν έστιν ελέω ρυ- D idem est misericordia liberari, ac in justitia ; »
σθήναι το εν δικαιοσύνη και το μέν γάρ εμφαίνει uam hoc indical confidentiam , illud vero non secun
παρρησίαν , το δε ου κατά την αξίαν . Τίς δε άρα ο dum merilum fit. Quis itaque Deuin ad sermones
θαρρών επ' ακρόασιν των εαυτού λόγων καλέσει τον suos audiendos vocare audeat , ut is qui hæc dicit ?
Θεόν, ώς ο ταύτα λέγων ; Ουχ ούτως από πόνων , ώς Non sic a laboribus, sicul a malitia celerrime pe
από κακίας ταχύτατα αιτητέον , ίνα Θεός εξέληται lendum est uit Deus nos eripial , antequam altius in
ημάς απ ' αυτής , πρίν επί πλείον εν αυτή βαφώ eam immergamur.
μεν.
Τού αυτού. Ου μόνον (36) εν τη δικαιοσύνη δύεται Ejusdem . Non in justitia lantum liberat nos
ημάς ο Θεός , αλλά γάρ και εν σωφροσύνη και αν Deus, sed et in lemperantia , in forlitudine, 644
δρεία και αγάπη . Νύν δε τέθεικε την δικαιοσύνην, in clharilale . Nunc autem justitiam posuit, quippe
επειδή περιεκτική εστι πασών των αρετών. "Η τάχα que oιnnes virtules 2mplectitur . Αut forte justitiae

(52) Ου δοξάσει , etc. Schedie Grabii , partimque (54 ) "Ώσπερ τον κόπον , etc. Schedie Grabii .
codex Coislinianuis velus . (55 ) Ώσει έλεγε , etc. Calena Corderii .
(53) Λέγοι δ' άν ταύτα , elc . Schede Grabii . Si. (36) Ου μόνον. Codex Coislinianus , schele Gra
mile autem quidpiain habet Calena Barbari . bii , Barbarus.
 1299 EX ORIGENE 1300

nomine Cliristum intelligit. Ipse enim - factus est A δικαιοσύνην λέγει τον Χριστόν · αυτός γάρ εγενήθη
nobis sapientia a Deo et justitia et sanctificatio el ημίν σοφία από Θεού , δικαιοσύνη τε και αγιασμός και
redemptio . , απολύτρωσις . )
Vers. 3. Esto mihi in Deum protectorem et in do . Γενού μοι εις Θεόν υπερασπιστής και εις οίκον
mum reſugii, ut salvum me facias, elc . Deo nos pro καταφυγής του σώσαι με , κ . τ. ε . Υπερασπίζον
legente , quis nobis adverselur ? Porro Dej auxilio τος του Θεού ( 57) υπέρ ημών , τις καθ' ημών ; Θεού
indigemus, cum angelicum non suflicit . δε υπερασπιστου χρήζομεν , εάν μή αρκώμεθα αγγε
λική συμμαχία .
Ejusdem . Domus refugii est cognitio Dei . Τού αυτού . Οίκος καταφυγής ( 38 ) γνώσεις του
Θεού .
VERs . 4. Quoniam fortitudo mea el refugium meum "Οτι κραταίωμά μου και καταφυγή μου ει συ ,
es lu , et propter nomen luum deduces me el enuiries και ένεκεν του ονόματός σου οδηγήσεις με , και
me , etc. Deducit quidem per reclain fidem el per διαθρέψεις με , κ . τ . ε. Οδηγεί μέν (59 ) διά της πί
opera , nutrit autem per suam ipsius cognitio στεως της ορθής και διά της πρακτικής , τρέφει δε
nem . διά της γνώσεως αυτού.
B
VERS. 6. In manus tuas commendabo spiritum Εις χείράς σου παραλήσομαι το πνεύμα μου ,
meum , elc . Quippe cujus anima oppugnatur . De κ . τ . ε . Ως την ψυχήν ( 60) πολεμούμενος · σώματο
corpore enim parum sollicili sunt sancti. Et cum a γάρ τοις αγίοις ολίγη φροντίς . Και προς των απατεώ .
deceptoribus lineat ne vulnerelur, spiritum suum νων τρωθήναι φοβούμενος το πνεύμα παρατίθεται το
commendat Deo, cujus providentiam , manus vocal . Θεώ , τας προνοητικάς αυτου δυνάμεις χείρας καλών.
Hac sententia etiam usus est Salvator, cum cruci Το δε παρόντι ρητώ και ο Σωτήρ επί του σταυρού
affixus erat . Porro spirilun Scriptura interdum πεπηγμένος έχρήσατο . Πνεύμα δε η Γραφή ποτέ μεν
mentem vocal 97 , ut cum hortatur virginem ut sant την διάνοιαν καλεί, ώς εν τω σπουδάζειν είναι την
ela sit corpore et spiritu ; aliquando vero animatm , παρθένον αγίαν πνεύματι και σώματι ποτέ δε την
ut apud Jacobum 98 : « Sicut enim corpus sine spi ψυχήν , ώς παρά Ιακώβω " « "Ωσπερ δε το σώμα χω
ritu morluum esi ; » nonnunquam vero conscien ρίς πνεύματος νεκρόν εστι και ποτέ δε το συνεζευγμέ
Liam animæ conjunctam intelligil , ut in illo 98 : νον τη ψυχή συνειδος , ώς εν τώ, 1 Ουδείς οίδε τα του
« Nemo scit quæ sunt hominis, nisi spiritus qui in ανθρώπου ει μή το πνεύμα το ενοικούν εν αυτώ . » Το
ipsu habitat. , Quod autem propositum est , triplici δε προκείμενον κατά τους τρεις νοηθήσεται τρόπους .
isto intelligetur nodo . Porro quasi ab inimicis c "Ως άλούς δε παρά των πολεμίων , υπό Θεού λελυτρώ
σθαί φησί .
( aptus, a Deo se redemplum dicit .
Ejusdem. Hoc loco spiritus mentem significat . Τού αυτού. Νυν το πνεύμα ( 61 ) σημαίνει τον
Quae enim adhærel Deo mens, unus est spirilus. νούν : ο γάρ κολλώμενος τω Κυρίω νούς έν γίνεται
πνεύμα.
Vers . 7 , 8. Odisti observantes vanilates superva 'Εμίσησας τους διαφυλάσσοντας ματαιότητας
cue, ego autem in Domino speravi , etc. Si peccalo διακενής: εγώ δε επί τω Κυρίω ήλπισα , κ. τ . ε .
ruin spes in hac præsenti sila est vita , quæ secun Εί οι αμαρτωλοί ( 62) εν τη παρούση ζωή ήλπικότες
dum Salomonem vanitas est vanitatum ' , qui hanc εισι μόνον · αύτη δε κατά τον Σολομώντα ματαιότης
vitam observat, observal vanilates supervacue. Illud εστί ματαιοτήτων: ο ταύτην την ζωήν διαφυλάττων
< supervacue o his verbis, obscrvantes vanitates , 1 ματαιότητας φυλάττει διακενής. Παρέπεται το
adnexum est , significatque cos ex cura quam in « διακενής και το φυλάσσοντι ματαιότητα. Το αδιαχε .
malo agendo ponunt , nihil utilitatis capere , propter- νης , και αντί του , ουδέν ωφελούνται εκ της του το κακόν
ea quod Deus illos odit , et punit , nec permittit πράττειν επιμελείας , διά το μισείν αυτούς τον Θεόν
eos ad finem studiorum suorum pervenire. και τιμωρείσθαι , και μη εάν είς τι πέρας άγειν το
D σπουδαζόμενον .
Vers. 9. Nec conclusisli me in manibus inimici, Και ου συνέκλεισάς με εις χείρας έχθρού , έστη
statuisti in loco spalioso pedes meos , etc. Rationes σας εν ευρυχώρω τους πόδας μου , κ. τ. ε. Οι λό
lentalionum cuni intelliguntur, dilatationem pre γοι (63) των πειρασμών θεωρούμενοι ευρυχωρίαν παρ
bent anime . Laudabile est dilatationem confideri , έχουσι τη ψυχή . 'Επαινετόν το ευρυχωρίαν ομολο
quoniam qui premitur , non angustiatur. Dilatatus γείν , ότι θλιβόμενος του στενοχωρείται. Πλατυνόμενος
autem et laborum paliens dilatationis nomine li τε και τους πόνους εγκαρτερών ευρυχωρίαν την αυτο
bertatem instituti sui vocavit . νομίαν της πολιτείας εκάλεσεν.
96 I Cor. 1, 30. 911 Cor. VΙΙ, 34. 08 Jac. II , 26. 99 1 Cor . 1 , 12. 1 Eccl . 1 , 2.
( 57 ) Υπερασπίζοντος του Θεού , etc. Calena nianus num . 189 , partim Calena Corderii .
Corderii. (61) Νυν το πνεύμα , etc. Codex Coisinianus ,
(58) Οίκος καταφυγής , etc. Scliede Grabii , co Catena Barbari .
dex Coislinianus,Catena Barbari. ( 62 ) Εί οι αμαρτωλοί, etc. Schede Grabii , par
( 59 ) Οδηγεί μέν , etc. Codex Coistinianus vetus , limque velus codex Coislinianus . Laline omnia ha
Cijena Barbari. bet Catena Barbari.
100) Q5rim yuzir , elc . Partim codex Coisli (63 ) Οι λόγοι , etc. Schede Gralii .
1301 SELECTA IN PSALMOS .
'Eταράχθη εν θυμώ ο οφθαλμός μου , κ . τ . ε . Α Vers. 10. 645 Conturbatus est in ira oculus
Ουδέν ούτω (64) σκοτεί διάνοιαν ώς θυμός ταρατ meus, elc . Nihil æque obscurat mentem ac ira con
τόμενος. turbata .
'Εν ταϊς χερσί σου οι κλήροί μου, ρύσαι με εκ Vers. 16. In manibus luis sorles meæ, eripe me de
χειρός εχθρών μου , και εκ των καταδιωκόντων με,
κ . τ. ε. Κλήροι των δικαίων (65) ανθρώπων εισιν
αι υπό των αγίων αγγέλων γινωσκόμεναι θεωρίαι .
Τού αυτού . Φεύγετε την πορνείαν ( 66) , φησίν
ο Παύλος . Ει δε διώκει η πορνεία , δηλονότι και η
μοιχεία , και η πλεονεξία , και θυμός , και οργή , και
τα λοιπά .
"Αλαλα γενηθήτω τα χείλη τα δόλια , τα λα
λούντα κατά του δικαίου ανομίαν εν υπερηφανία
και εξουδενώσει , κ . τ. ε . Ευεργετείται (67 ) ο λα
λων δολιότητας, εάν γένηται άλαλος : αποβάλλει γάρ
δηλονότι την δολιότητα .
Κατακρύψεις αυτούς εν αποκρύφω του προσ
ώπου σου , κ. τ . ε . "Ωσπερ το πρόσωπον (68) του
Θεού κρύπτει την ψυχήν από ταραχής ανθρώπων ,
απάθειαν διά της πρακτικής χαριζόμενον , ούτω και
η σκηνή τον νούν διά της αληθούς γνώσεως φυλάττει
από λόγων εναντίων και δογμάτων ψευδών .
Ευλογητός Κύριος , ότι έθαυμάστωσε το έλεος
αυτού εν πόλει περιοχής , κ . τ . ε . Ψυχή απαθής
(69) πόλις έστι τετειχισμένη όπερ τείχος καθελόν
τες οι εχθροί μετά Βηρσαβεέ εισήλθον πρός Δαυίδ
διό και δείται εν τω ν' ψαλμω οικοδομηθήναι τα τείχη
Ιερουσαλήμ .
" Οτι αληθείας εκζητεί Κύριος , κ . τ . ε . 'Αλη
θείας αντί (70 ) του αληθινού . 'Αληθινόν γάρ στόμα , ο Verilates pro veris posuit . Verum enim 0s, id est
τουτέστι νούν, εμπλήσει γέλωτος, αντί του , γνώσεως.
« Και ανταποδίδωσι τοις περισσώς ποιούσιν υπερηφα
νίαν . • Μακροθυμεί μεν ο Κύριος επί τοίς υπερηφά-
νοις , τοϊς δε περισσώς ποιούσιν υπερηφανίαν και
ανταποδίδωσι .
ΨΑΛΜΟΣ ΛΑ' .
Μακάριοι ών αφέθησαν αι ανομίαι , και απεκα
λύφθησαν αι αμαρτίαι , κ . τ . ε . 'Αφίενται μέν ( 71)
αι ανομίαι διά του αγίου βαπτίσματος , καλύπτονται
δε αι αμαρτίαι διά της πικράς αμαρτίας μετανοίας .
"Οτι εσίγησα , έπαλαιώθη τα οστά μου , από
του κράζειν με όλην την ημέραν , κ . τ . ε . Έπα
λαιώθη τα οστά μου (72) , διότι έσίγησα . Από του κρά
D
ζειν διηνεκώς προς τον Θεόν ου παλαιούνται αι της ψυ
χής δυνάμεις, αλλ' αεί ανανεούνται ημέρα και ημέρα .
Σιωπώντων δε παλαιούνται τον παλαιών αναλαμβά
νουσαι άνθρωπον , τον φθειρόμενον κατά τας επιθυ
μίας της απάτης .
Την αμαρτίαν μου έγνώρισα , και την ανομίαν
• 1 Cor. VI , 18.
( 64 ) Ουδέν ούτω, etc. Eedem .
(65) Κλήροι των δικαίων , etc. Codex Coistinia
nus, Barbarus, el schedæ Grabii .
(66) Φεύγετε την πορνείαν , etc. lidem mss . et
Barbarus.
(67 ) Ευεργετείται , etc. Sched Grabii .
( 68) " Ωσπερ το πρόσωπον , etc. Eeden scliede ,
el Barbarus.
PSAL . XXXI . 1502
manu inimicorum meorum , el a persequentibus
me, elc . Sorles justorum hominum sunt cognitæ san
clis angelis contemplationes.
Ejusdem . « Fugile, , inquit Paulus ?, « fornicatio
nem . , Quod si fornicatio persequitur , persequitur
etiam adulterium , avarilia , et furor , et ira , et ce
lera .
Vers . 19. Muta fiant labia dolosa quæ loquuntur
adversus justum iniquilalem in superbia , el in abu
sione, etc. Qui dolose loquitur, beneficio adicitur ,
cum fit mulus . Dolum enim amittit.
B
Vers . 21. Abscondes eos in abscondito faciei fuæ ,
etc. Quemadmodum vullus Dei animam a contur
balione hominum abscondit, quielem ab affectibus
per opera impertiens, sic labernaculum mentem per
2gnitionem veritatis servat a contrariis sermonibus ,
et dogmatibus falsis.
Vers . 22. Benedictus Dominus , quoniam mirifica
vil misericordiam suam in civitate munila , elc. Ani
wa ab affectibus libera, civitas est communita , cujus
murum dejicientes hostes una cum Bersabee impe
Ium fecerunt in David . Quapropler orat in quin ..
quagesimo psalmo , lit ædificentur muri Jerusa
lem .
Vers. 24. Quoniam veritales exquirit Dominus, elc .
mentem , implebil risu , id est cognitione. « El re
Tribuet abundanter facientibus superbiam , 1 Lon
gamimis est Dominus erga superbos ; iis autem qui
abundanter faciunt superbiam , etiam abundanter
retribuit.
PSALMUS XXXI .
Vers . 1. Beati quorum remissæ sunt iniquitates ,
el quorum lecta sunt peccala , elc . Remilluntur ini
quitales per sanctum baptisma, occultantur peccala
per amaram peccati pænitentiam .
Yers . 3. Quoniam tacui, inveteraverunl ossa men,
dum clamarem tota die, etc. Inveteraverunt ossa
mea , quoniain cacui . Ex continuo clamore ad Deum
non velerascunt animæ vires, 646 sed renovan
lor de die in diem . Ex silentio autem velerascunt
veterem denuo induentes hominem , qui corrumpi
lur secundum desideria erroris .
Vers . 5, 6. Deliclum meum cognitum ſeci, et in
( 69 ) Ψυχή απαθής , etc. Codex Coistinianus ,
Calena Barbari.
(70) Αληθείας αντί του , etc. Schede Grabii ,
codex Coislinianus, Calena Barbari.
( 71 ) 'Ayiertai jér, elc . Schedæ Grabii , codex
Coislinianus, Catena Barbari.
( 72 ) Επαλαιώθη τα οστά μου , etc. Scliede Gra
bii.
1305 EX ORIGENE 1304

Hustitiam meam non abscondi. Digi : Conftebor adver- Α μου ουκ εκάλυψα. Είπα: Εξαγορεύσω κατ ' εμού
sum me injustitiam meam Domino , etc. « Justus in την ανομίαν μου τώ Κυρίω , κ. τ . ε . • Δίκαιος (73)
principio sermonis accusator est sui '. , αυτού κατήγορος έν πρωτολογία. »
Vers . 9. Nolile fieri sicut equus el mulus , quibus Μή γίνεσθε ώς ίππος και ημίονος οις ουκ έστι
non est intelleclus , elc. Irrationabilem animæ mo σύνεσις , κ . τ . ε. Την άλογον (74) κίνησιν της ψυ
lum vocat equum et mulum . Intellectus autem est χης λέγει ίππον και ημίονον . Σύνεσις δε εστι λο
rationabilis cognitio et dijudicatio . γική διάγνωσις.
Vers . 10. Mulla flagella peccaloris , etc. Mullæ Πολλαι αι μάστιγες του αμαρτωλού , κ. τ. ε.
tribulationes justorum , multa dicuntur flagella pec Αί πολλαι θλίψεις ( 73) των δικαίων πολλαι μάστιγες
catorum , λέγονται των αμαρτωλών.
Vers. 11. Et gloriamini, omnes recli corde, etc. Και καυχάσθε , πάντες οι ευθείς τη καρδία , κ.
Si qui gloriantur, ii recii sunt corde , non omniuin τ. ε . Ει οι καυχώμενοι (76) ευθείς είσι τη καρδία ,
est in Domino gloriari , quoniam neque omnes recli ου πάντων εστι το εν Κυρίω καυχάσθαι , διότι μηδε
sint corde . πάντες ευθείς τη καρδία .
Ejusdem . Jure rilo lætabilur is qui recto est Τού αυτού . Ευλόγως καυχήσεται (77) και ευθύς τη
corde. Quin et rationi consentaneum est in tribu - Β καρδία . Εύλογον δε και το καυχάσθαι εν ταις θλίψεσι .
lationibus delectari . Vide ergo num rectus sil cor.de Μήποτε ευθύς εστι τη καρδία και καυχώμενος εν
qui in tribulationibus lætalur. Ολίψεσι.

PSALMUS XXXII . ΨΑΛΜΟΣ ΛΒ'.

VERs. 1. Exsultate, justi, in Domino , elc, Si Do
minus noster sapientia est , justi vero in Domino
exsultant, continuo sequitur ut justi in sapientia
exsultent.
Vers. 2. Conflemini Domino in cithara , in psal
lerio decem chordarum psallile illi , elc . Cithara est
actrix anima a Dei præceptis commola ; psalterium
vero mens pura a spirilali cognitione acta . Con- C κινουμένη , ψαλτήριον δε νούς καθαρός υπό πνευμα
gruunt etiam nobis quæ in Veleri Testamento mu τικής κινούμενος γνώσεως. Aρμόζει δε και ημίν
sica erant organa , si spiritaliter intelligantur. Fi τα εν τη Παλαιά μουσικά όργανα πνευματικώς νοού
gura enim quadam corpus dicitur cilliara , spiritus
2ulem psalterium , que musica quadam ratione
aplantur sapienti , qui corporeis membris tanquam
eliordis decenter utitur , et spiritus facultates opti-
me regit . Pulchre autem psallit is qui mente psal-
it , psalmos recitans spiritales , et in corde psallenς
Deo. Vel e decem chordarum , dixit pro , « decem
Dervorum ; , chorda enim nervus esi. Psalterium
itaque decem chordarum dicitur etiam corpus, ul
pote quod quinque sensus habel , el quinque animæ
facultates, quarum singule a singulis sensibus per
aguntur.
VERS . 3. Canlale ei canticum novum , etc. Qui se D
cundum interiorem hominem renovatus est , 647
is poterit canere canticum novum , quippe qui ve
terem exuit liominern , et induit novum , qui reno
valur secundum imaginem Creatoris *.
Vers. 5. Diligil misericordiam el judicium , etc.
3d est, misericordem et judicandi peritum .
Ejusdem . Diligil ( misericordiam , » qua nisere
tur, et eorum qui miserentur : similiter etiam ju-
8 Prov . XVIII , 17. Coloss. Ili , 9.
(73 ) Δίκαιος, etc. Eelem schedge .
(74) Την άλογον, etc. Endlem schede el codex
Coislinianus.
(75) Αι πολλαι θλίψεις , etc. fidem codd. mss .
(76) Ει οι καυχώμενοι,etc. fidem .
(77 ) Ευλόγως καυχήσεται , etc. Calena Cor
derii .
( 78 ) El Kúpios, etc. Codex Coislin . , scheda Gra
' γαλλιάσθε, δίκαιοι , εν τω Κυρίω , κ. τ. ε . Εί
Α
Κύριος (78) ημών σοφία εστίν, οι δε δίκαιοι εν Κυρίω
αγαλλιώσιν , οι δίκαιοι άρα εν σοφία αγαλλιώσιν .
Εξομολογείσθε τω Κυρίω εν κιθάρα , εν ψul
τηρίω δεκαχόρδω ψάλατε αυτή , κ . τ. ε. Κιθάρα
εστί (79) ψυχή πρακτική υπό των εντολών του Θεού
μενα , κιθάρα μεν τροπικώς το σώμα λεγόμενον , ψαλ
τήριον δε το πνεύμα : άτινα μουσικώς ήρμοσται το
σοφώ εις δέον χρωμένο ως χορδαίς τοίς μέλεσι του
σώματος , και ταϊς δυνάμεσι του πνεύματος . Καλώς
δε ψάλλει ο ψάλλων νοι , ψαλμούς λέγων πνευματι
κους , και εν καρδία έδων τώ Θεώ . " Η δεκαχόρδω »
αντί του « δεκανευρω » χορδή γάρ ή νευρά. Δεκάχορ
δον δε το ψαλτήριον λέγεται ούν και το σώμα , ως
πέντε αισθήσεις έχον , και πέντε ενεργειας ψυχής,
δι' εκάστης αισθήσεως εκάστης ενεργείας γινομένης .
"Ασατε αυτό άσμα καινόν , κ. τ. ε. Ο κατά
τον έσω (80) ανακαινούμενος άνθρωπον , άσειεν αν το
καινόν άσμα , άτε τον παλαιόν έκδυσάμενος άνθρω
πον , και ενδυσάμενος τον νέον , τον ανακαινούμενον
κατ' εικόνα του κτίσαντος .
'Αγαπά ελεημοσύνης και κρίσιν , κ. τ. ε. Αντί
του ( 81),ελεήμονα και διακριτικόν .
Τού αυτού . Αγαπά • ελεημοσύνην (82) , και καθ'
ήν ελεεί, και την των ελεούντων ομοίως δε και « κρί
bii , et Catena Barbari .
(79 ) Κιθάρα εστι, etc. Schede Grabii , codex
Coislinianus, partimqne Barbaros el Corderins.
(80) Ο κατά τον έσω, etc. Selhelle Grabi , et
Caiena Corderii.
( 81 ) 'Αντί του , etc. Codex Coislinianus.
(82 ) 'Αγαπά ελεημοσύνην , etc. Calena Core
derii.
1505 SELECTA IN PSALMOS. PSAL . XXXII . 1306

σιν , και καθ' ήν κρίνει ότι τα κρίματα του Θεού A dicium , quo judicat , quoniam judicia Dei vera ,
έστιν αληθινά , και άβυσσος πολλή , και ανεξεύρητα . el abyssus multa el inscrutabilis . Quineliam amat
'Αγαπά δε κρίσιν και την των δικαίων , ών οι λο- judicium justorum , quorum cogitationes judicia
γισμοι κρίματά εισι , περί ών λέγεται • Κρίμα sunt , de quibus dicitur 6 : Justum judicium judi
δίκαιον κρίνατε . » "Οτε δε ι τον ήλιον ανατέλλει επί cale. » Quando autem « solem suum oriri facit su
πονηρούς και αγαθούς, και βρέχει επί δικαίους και per malos et boncs , et pluit super justos et inju •
αδίκους , και βλέπομεν πως του ελέους Κυρίου πλήρης slos1, videmus quomodo misericordia Domini plena
η γη . sit lerra.
Τιθείς έν θησαυρούς αβύσσους , κ . τ . ε . Οι λό Vers . 7. Ponens in thesauris abyssos , etc. Ratio
γοι (83 ) της αβύσσου εν τοις θησαυροίς εισι του Θεού . nes abyssi in thesauris Dei sunt.
Φοβηθήτω τον Κύριον πάσα ή γή, απ' αυτού l'ers. 8. Timeal Dominum omnis terra, ab eo au
δε σαλευθήτωσαν πάντες οι κατοικούντες την lem commoveantur omnes inhabilantes orbem , etc.
οικουμένην , κ. τ . ε . Τούτο εν τη παρουσία(83) του Hoc in adventu Dei impletum est , quando universa
Θεού πεπλήρωται , ότε πάσα ή γή Χριστού Εκκλη lerra Christi Ecclesiis est repleta . Forle eliam dici
σίαις πεπλήρωτο. Τάχα λέγοιτ' άν : Οι μεν άνθρω- B, possit : Hoιnines , diligile, terra vero timeat. Qui all
ποι , αγαπήσατε , ή δε γη φοβηθήτω. Οι δε την οικου iem orbem Ecclesiæ Dei inhabitant, cum Dominum
μένην Εκκλησίας του Θεού κατοικούντες , ουκ αναι cognoverint, ab ipso commoventur , dum id quod
σθητoύντες του Κυρίου , απ' αυτού σαλεύονται , πλη proposituin est , præceplum observant. Vel qui a
ρούντες την προκειμένην εντολήν. "Η οι από λόγου verbo Dei movenlur, ab ipso commoventur , vivenle
του Θεού κινούμενοι απ' αυτού σαλεύονται, ζώντος in ipsis Christo ..
εν αυτοίς του Χριστού .
Τού αυτού. Σάλος εστίν (83) επαινετός ψυχής Ejusdem . Commotio laudabilis est aniæ ratio .
λογικής από κακίας και άγνωσίας επ ' αρετήν και nalis a malitia el ignorantia ad virlutem el scien
γνώσιν μετάθεσις. liam translatio.
" Ότι αυτός είπε , και εγενήθησαν · αυτός ενετεί Vers . 9. Quoniam ipse dixil , el facta sunt , ipse
λατο, και εκτίσθησαν , κ . τ . ε . Η μεν γένεσις (86) mandavit , et creala sunt, etc. Generatio substantiam
την τών λογικών ουσίωσιν δηλοί• η δε κτίσις την rationabiliuin rerus signilicat ; creatio autem
από του κρείττονος επί το χείρον μεταβολής : « Εί mutationem a bono in malum . « Si qua , enim « in
τις γάρ εν Χριστώ καινή κτίσις, και ανακαινίζεται . Christo nova creatura 8 ,, renovatur.
Κύριος διασκεδάζει βουλας εθνών , άθετεί δε C VeRs. 10. Dominus dissipal consilia gentium , re
λογισμούς λαών , και αθετει βουλάς αρχόντων , probat autem cogitationes populorum, et reprobat con
κ. τ. ε . Αι βουλαί των εθνών ( 87) , και οι γισμοί silia principum , etc. Consilia gentium , cogitationes
των λαών , και αι βουλαί των αρχόντων αθετούνται populorum , et consilia principum reprobantur a
υπό Κυρίου , ως έναντιούμεναι τω θελήματι αυτού , Domino, ul contraria voluntali ejus , qui oinnes
του ι πάντας ανθρώπους θέλοντος σωθήναι και εις επί. homines vult salvos fieri el ad agnitionem veritatis
γνωσιν αληθείας ελθείν . ) venire ..
Ο πλάσας κατά μόνας τας καρδίας αυτών , Vers . 15. Qui finail singillatim corda eorum , qui
ο συνιείς πάντα τα έργα αυτών , κ. τ. ε . Ο μόνος intelligit omnia opera eorum, etc. Qui solus finxit,
πλάσας (88) μόνος και γινώσκει · διό καλώς λέγεται solus etiam cognoscit. Quare pulchre admodum so
ο Θεός μόνος καρδιογνώστης . lus Deus cordium cognilor dicitur.
Ρύσασθαι εκ θανάτου τας ψυχάς αυτών, και Vers . 19. Ut erual a morle animas eorum , et alat
διαθρέψαι αυτούς εν λιμώ , κ. τ. ε. Πρότερον δει eos in fame, elc. Prius eruendus est quispiam 648
( 89 ) τινα δύσασθαι από θανάτου , είθ' ούτως διατροφή a morte , deinde sic alendus. Hunc per opera eruit
ναι. Και διά μέν πρακτικής δύεται τινα από θανάτου p Deus a morte , alit autem per cognitionem.
ο Κύριος , διά δε γνώσεως τρέφει.
Η δε ψυχή ήμών υπομενεϊ τω Κυρίω , ότι Vers . 20. Anima noslra sustinel Dominum , quo
βοηθός και υπερασπιστής ημών έστιν , κ . τ. ε . niam adjutor et prolecior noster esl , elc . Cor justi
H του δικαίου (89') καρδία ουκ ευφραίνεται εν βρώ non delectatur in cibo aul polu, scd in justitia, et
μασιν ή εν πομασιν , αλλ' εν δικαιοσύνη , και γνώσει , scientia , et sapientia .
και σοφία .
* Psal . xvii, 19 et xxxv, 7. 6 Joan . VI , 24. * Μatth . V , 43. 8 1 Cor. V, 17. 91 Τim. J , 4.

( 83 ) Οι λόγοι , etc. Schede Grabii , codex Coisli
njaniis, et Catena Barbari.
(84 ) Τούτο εν τη παρουσία , etc. Catena Cor
derii .
( 83 ) Σάλος εστίν , etc. Codex Coistinianus , et
scleie Grabii.
(86) Η μεν γένεσις, etc. Codex Coislinianus .
(87) Αί βουλαί των εθνών , etc. Schiele Grabii
el codex Coislinjanns.
( 88) Ο μόνος πλάσας, etc. Codex Coislinianus,
el Calena Barbari .
( 89) Πρότερον δεϊ , etc. Schede Grabii el codex
Coislinianus .
(89 ) Η τού δικαίου, otc . idem codd . mss .
 1307 EX ORIGENE 1318
PSALMUS XXXIII . A ΨΑΛΜΟΣ ΛΓ ' .
VeRs . 1. Davidi, cum immulavil vullum suum co Το Δαυίδ , οπότε η..λοίωσε το πρόσωπον αυ Υ
ram Abimelech , el dimisit eum , et abiit , elc . Qui του εναντίον 'Αβιμέλεχ , και απέλυσεν αυτόν , και
fugiendo vultum ostendit non ut fugientis, sed ut απήλθεν , κ . τ. ε . Ο το φευγον (90) πρόσωπον μη
missi, is immutavit vultum suum . Vullum boc loco επιδείξας ως φεύγον , αλλ' ώς αποσταλεν , ούτος
dicit anime halbitum. Αlius enim est fugientis , alius . ήλλοίωσε το πρόσωπον αυτού . Πρόσωπον δε νύν το
missi . Vullum vero frequenter Scriptura vocal ser της ψυχής λέγει κατάστημα αλλοία γάρ έστι φεύ
monem hominis, quemadmoilun angelus ad Lot γουσα , και αλλοία αποσταλείσα . Πρόσωπον δε πολλά
dixit 10 : « Ecce verilus sum vullun luuin , et in κις ή Γραφή και τον λόγον λέγει του ανθρώπου , κα
verbo hoc non subvertain civitalem de qua locu θώς ο άγγελός φησι προς τον Λώτ: Ιδού έθαύ
tus es . )
μασά σου το πρόσωπον , και επί τω βήματι τούτο
ου μή καταστρέψω την πόλιν περί ης ελάλησας , και
Vers. 2. Benedicam Dominum , etc. Hæc dicit Εύλογήσω τον Κύριον , κ . τ. ε . Ο εν παντί και
Christus , qui semper vivil et nunquam excidit. ρώ (91 ) ζών και υπάρχων αμετάπτωτος Χριστός
ταύτά φησι .
Vers. 3. In Domino laudabilur anima mea , etc. B. Εν τω Κυρίω επαινεθήσεται η ψυχή μου , κ .
Non ip alia ulla re laudabor, nisi in sapientia : Do τ. ε . Ουκ εν άλλα τινί ( 92) επαινεθήσομαι , αλλ' εν
minus enim noster sapientia est. σοφία : ο γάρ Κύριος ημών σοφία εστίν.
Vers , 5. Exquisivi Dominum , el eraudivit me, elc. 'Εξεζήτησα τον Κύριον , και επήκουσέ μου ,
« Omnis enim qui quærit , invenil " , , qui autem κ . τ. ε . « Πάς γάρ (93) και ζητών ευρίσκει · , ο δε κα
male quærit , non invenit. κώς ζητών ουχ εύρίσκει .
VERs . 6. Accedile ad eum , et illuminamini, etc. Per Προσέλθετε προς αυτόν, και φωτίσθητε , κ . τ .
reclama vilæ institutionem accedimus ; per scien ε . Διά μέν πολιτείας (94 ) ορθής προσερχόμεθα , διά
tiam vero illuminainur . « Illuminate enim , inquit '', δε γνώσεως φωτιζόμεθα . • Φωτίσατε γάρ, φτσίν,
vobis lumen scientiæ . 1 εαυτοίς φώς γνώσεως.
Vers. 7. Isle pauper clamavil, et Dominus exaudi Ούτος ο πτωχός εκέκραξε , και ο Κύριος είσ
vil eum , etc. Non omnes qui clamant Dominus ex ήκουσεν αυτού, κ . τ . ε . Ου πάντων (95) επακούει
audit , sed illos qui per cognitionem Dei clamant. των κραζόντων ο Κύριος, αλλά τών διά την γνώσιν
την του Θεού.
VeRs. 8. Immillet angelus Domini in circuitu li Παρεμβαλεί άγγελος Κυρίου κύκλο των σοβου
mentium eum, etc. Angelus Domini licet unus sit , " C μένων αυτόν, κ . τ. ε. Ο άγγελος ( 96) του Κυρίου
ceu integrum propugnaculum est . όλης παρεμβολής λόγον επέχει είς ών .
Vers. 9. Gustate et videlc quoniam suavis est Do Γεύσασθε , και ίδετε , ότι χρηστος ο Κύριος ,
minus , elc . Si guslatur Dominus , per fidem gusta κ . τ . ε . Ει γευστός εστιν (97) ο Κύριος , διά της πί
lur. Si suavis est, per cognitionem suavis est . στεώς έστι γευστός και ει χρηστος , διά της γνώ
σεώς έστι χρηστός .
Vers. 10. Quoniam non est inopia limentibus " Οτι ουκ έστιν υστέρημα τοϊς φοβουμένοις αύ
eum , elc. Si non est inopia timentibus eum, quo τόν, κ. τ . ε . Εί ουκ έστιν (98) υστέρημα τους φο
modo Sancti erant « egentes , angustiati, aflicti, 6ουμένοις αυτόν , πώς οι άγιοι ήσαν « υστερούμενοι,
quibus dignus non erat mundus 13 ? , Sed etsi cibo θλιβόμενοι, κακουχούμενοι , ών ουκ ήν άξιος ο κό
el 649 polu carebant, non tamen cognitione ino σμος ; »'Αλλ ' ει και υστερούντο εν βρώμασι και πό
pes erant .
μασιν, ου μήν και εν γνώσει.
Vers. 12. Venile, filii, audite me, timorem Do Δεύτε, τέκνα , ακούσατέ μου , φόβον Κυρίου δι
mini docebo vos , elc. Docet nos sanctus David δάξω υμάς , κ. τ . ε . Παρά του ( 99 ) αγίου Δαυίδ δι
quenain facere et dicere oporteat eum qui timet και δασκόμεθα τίνα δεί ποιείν τε και λέγειν τον φοβού
Deum , μενον τον Θεόν .
Vers . 15. Declina a malo el fac bonum . Declinare "Εκκλινον από κακού , και ποίησον αγαθόν ,
a joalo timor docet , facere bonùm , dileclio . Quare κ . τ . ε . Το εκκλίναι από κακού ο φόβος διδάσκει , το
is qui diligit , major est limente . δε ποιήσαι το αγαθόν η αγάπη. Διό μείζων ο αγαπών
του φοβουμένου .
10 Gen. ΧΙΧ , 23 . 11 L1 , Χι , 10. 12 Osee X ,
12. 18 Ηebr . 1 , 37 , 38 .
(90 ) Ο τό φεύγον , etc. Schedge Grabii , et Ca bari .
tena Barbari.
( 96) Ο άγγελος , etc. fidem mss .
(91) Ο εν παντί καιρώ, etc. Corderius .
( 99) Ουκ εν άλλα τινί, etc. Schede Grabii, co na (97) El revcTÓS ¿otir, etc. lidem miss . el Cale
Barbari.
dex Coislinianus, et Calena Barbari.
(98 ) Ει ουκ έστιν, etc. fidem mss. et Catena
( 93 ) Πάς γάρ, etc. fidem codd . mss . Barbari,
(94) Διά μέν πολιτείας, etc. fidenm mss . et Ca (99) Παρά του, etc. Istud necnon sequentia
tena Barbari.
fragmenta exhibent schedæ Grabii , et codes Coisli .
(95) Ου πάντων, etc. fidem mss . et Calena Bar nianus.
 1709 SELECTA IN PSALMOS . -. PSAL . XXXIV . 1310
Εγγύς Κύριος τους συντετριμμένοις την καρ- A Vers. 19. Juxta est Dominus iis qui Iribulato
δίαν , και τους ταπεινούς το πνεύματι σώσει , sunt corde , et humiles spirilu salvabil , elc. Si « sa
κ . τ. ε . Ει θυσία τω Θεώ πνεύμα συντετριμμένον, crificium » est « Domino spiritus contribulatus, » et
τοις δε συντετριμμένοις την καρδίαν εγγίζει ο Κύ « iis qui tribulato sunt corde prope est Domi
ριος, » ταύτη άρα τη θυσία και ουκ άλλη εγγίζει ο nus ' , , huic utique sacrificio el non alteri appro
Κύριος . xinal,
Φυλάσσει Κύριος πάντα τα οστά αυτών · εν εξ Vers. 21. Custodit Dominus omnia ossa eorum :
αυτών ου συντριβήσεται , κ . τ . ε . 'Οστά νύν λέγει unum ex his non conteretur, etc. Ossa hoc loco di
τάς δυνάμεις της ψυχής , ή τα δόγματα τα αληθή , τα cit animæ virtutes, vel dogmala vera , quibus animæ
συνέχοντα της ζωής της ψυχής . vita continetur.
Θάνατος αμαρτωλών πονηρός , κ . τ. ε . Πονηρός, Vers . 22. Mors peccalorum pessima , etc. Pessi
επίπονος , πικρός . "Έοικε δε λέγειν θάνατον την κό ma , doloris plena, amara . Mortis aulem nomine
λασιν χωρίζουσαν ψυχήν από κακίας . videtur appellare pænas quibus anima a malilia
divellitur .
Λυτρώσεται Κύριος ψυχάς δούλων αυτού , Vers . 23. Redimel Dominus animas servorum sulo
κ . τ. ε. Λύτρον εστι δόμα τι τους πολεμίοις διδόμε- Brun, etc. Redemptionis pretium est id quod victi
νον πρός των ηττηθέντων , ή προς του των ηττηθέν vel qui victis præsunl, dant vicioribus hostibus pro
των προνοουμένου επί σωτηρία και αφέσει των salule et libertate captivorum .
αιχμαλωτισθέντων .

ΨΑΛΜΩΣ ΛΔ' . PSALMUS XXXIV .

Δίκασον , Κύριε , τους αδικούντάς με , πολέμη Vers . 1. Judica , Domine, nocentes me, expugna
σον τους πολεμούντάς με , κ . τ . ε . Ειδώς , ότι (1) impugnantes me , etc. Sciens Judaeorum, qui illum
των αδικησάντων αυτών Ιουδαίων παραπτώματι, και injuria affecerunt , lapsu , el Israelitarum , qui
πολεμησάντων αυτών Ισραηλιτών αμαρτήματι σω ipsum impugnarunt, peccato , salutem fore genti
τηρία έσται τοις έθνεσιν, υπέρ των εθνών δυνάμει bus, pro gentibus enixe oral , lil illi judicentur el
C
εύχεται , διά το εκείνους δικασθήναι και πολεμηθή expugnentur. Forte vero quasi ad judicium eri .
ναι. Τάχα δε και ως προς την κρίσιν κουφίζονται οι guntur, qui hic judicantur, et expugnantur. Porro
ενταύθα δικασθέντες και πολεμηθέντες . Πάντες δε omnes iniqui Christo , qui justitia est , injuriam fa
οι αδικούντες άδικούσι Χριστόν , την δικαιοσύνην · ciunt , et qui non habent in Semelipsis paces ) ,
και οι μη έχοντες εν εαυτοίς ειρήνην πολέμους έχου bella gerunt , el Christum oppugnant, qui pax no
σι , και πολεμούσι Χριστόν , ός έστιν ειρήνη ημών . stra est . Dominus autem , dum iniquos judi.
Δικάζων δε ο Κύριος τους αδικούντας , την εν αυτοίς cat , iniquitatem quæ in ipsis est , perdit . Quin
αδικίαν απόλλυσιν . Ούτω δε και πολεμεί τους πολε et loc modo expugnat eos , qui justum oppu
μούντας τον δίκαιον, επ' αγαθώ των πολεμουμένων , gnant , ad bonum eorum qui expugnantur , hoc
τούτο ποιών, ώς αν παύσαιντο ποτε τα εχθρά τη δι faciens , ut ea quæ adversantur justitiæ , facere de
καιοσύνη πράττοντες. sinani.
Τού αυτού . Ουδέν ούτως (2) ανθίσταται τους δαί Ejusdem . Nibil æque dæmonibus resistit , ac ju
μοσιν ως δικαιοσύνη και γνώσις . stitia et scientia .
Επιλαβού όπλου και θυρεού , και ανάστηθι εις Vers . 2. Apprehende arma el sculum , el exsurge
βοήθειάν μοι , κ . τ . ε . • Λήψεται πανοπλίαν ( 3) τον D in adjutorium mihi, etc. ( Accipiet armaturam
ζήλον αυτού , και οπλοποιήσει την κτίσιν εις άμυνας 650 zelum illius , et armabit creaturam ad ullio
των εχθρών . Ένδύσεται θώρακα δικαιοσύνην , και πε nem inimicorum . Induet pro thorace justitiam , et
ριθήσεται κόρυθα κρίσιν ανυπόκριτον · λήψεται ασπί accipici pro galea judicium certum , sumet sculum
da axatauáxntov oslÓTITA · OEuvei oệ ởTÓTOLOy op- inexpugnabile æquitatem , acuet aulem duram iram
γήν εις ρομφαίαν . και Τούτων χρεία φησίν : « Έπιλα in lanceam 18. , Propierea dicit : 1 Apprehende
βου όπλου και θυρεού . ν "Ωσπερ δε συγκόπτουσιν οι arma et sculum . , Quemadmodum autem justi ,
δίκαιοι τελειωθέντες τας μαχαίρας εις άροτρα, και cum jam perſecti fuerint, conflant gladius in vo
τάς ζιβύνας αυτών είς δρέπανα : ούτω μετά τας κο meres, et lanceas suas in falces 16 : sic post sup
λάσεις μεταποιήσει την έαυτού πανοπλίαν ο Θεός τον plicia , convertel armaturam suam Deus zelum suum
ζήλον αυτού εις ειρηνικά ενδύματα , και τον θώρακα in pacifica indumenta, et thoracem in poderem ac
εις ποδήρη και λόγιον , την δε κόρυθα εις κίδαριν rationale , galeam vero in liaram sacerdotalem , et
ιερατικήν, την δε ασφάλειαν εις την εν ειρήνη οσιό munimentum in pacis æquitalem , atque iram in

16 Psal. L, 19. Sap. V , 18 . 16 Isa . 1 , 4 .

( 1 ) Ειδώς , ότι , etc. Catena Corderii . dir Grabii, et Catena Barbari.

( 2 ) Ουδέν ούτως , etc. Codex Coistinianus , sclie ( 3) Λήψεται πανοπλίαν , etc. Calena Cordarii .
1311 EX ORIGENE 1319

Ibenignitatem . Porro benignitas est non solum ef- Α τητα , την δε οργήν εις χρηστότητα . Αγαθότης δε το
fundi, verum etiam concludi frameam . Vel hoc ου μόνον εκχυθήναι , αλλά και συγκλεισθήναι ρομ
ait : Apprehendens scutun el arma verilatis , φαίαν. " Η τούτο φησιν : Επιλαβόμενος του καταλλή
1 exsurge in adjutorium meum , , id est , defensor λου του θυρεου, και όπλου της αληθείας , ανάστα
meus eslo. Et illud , « Effunde frameam , » dicit εις την βοήθειάν μου » , τουτέστιν , υπέρμαχος
pro , Evagina illam ; islid vero , « Conclude adver. γενού . Και τό , "Έκχεον ρομφαίαν, και αντί του ,
sus eos qui me persequuniur, , idem est ac si di Γύμνωσον , λέγει· το δέ , « Σύγκλεισον εξ εναντίας
cal, Occurre el intercipe ipsis cursum , gladio iin . των καταδιωκόντων με , και αντί του , 'Απάντησαν και
pelum eorum arcens. περίκλεισoν αυτοίς τον δρόμον , ξίφει την ορμήν αυ
των απείργων .
Ejusdem . Si qui vicit in bello , in servitutem re Τού αυτού. Εί ο νικήσας ( 4) εν πολέμω καταδου
digil hostes : Christlis vero mundum vicit ; « Con λούται τους πολεμίους, Χριστός δε νενίκηκε τον χο
fidile enim , inquil ?? , ego vici mundum ; » Cbrislus σμον ' « Θαρσείτε γάρ, φησίν , εγώ νενίκηκα τον
igitur mundum in servitulem redegil , ut omnes κόσμον Χριστός άρα τον κόσμον κατεδουλώσατο ,
servi ejus fiant. ίνα γένωνται πάντες δούλοι Χριστού .
B
VERs. 3. Dic animre meæ : Salus lua ego sum, Είπον τη ψυχή μου : Σωτηρία σου εγώ είμι ,
etc. Tunc animæ salus est , cum dicit ei Dominus : και τ . ε. Αυτό τούτο ( 5) σωτηρία εστί ψυχής , το εί
« Salus tua ego sum ; ; nec de alio quopiam id po πείν αυτή τον Κύριον Σωτηρία σου εγώ είμι ,
test intelligi. και επ' άλλου τινός ουκ άν ούτω νοηθείη .
Vers . A. Avertantur relrorsum , etc. Qui a virlule Αποστραπήτωσαν εις τά οπίσω, κ . τ. ε . Ευερ
in malitiam lendunt, eis bene est , si averlantur γετούνται (6) οι από της αρετής επί την κακίαν
retrorsum . < Confundantur cogitantes mihi mala . ) οδεύοντες , εάν είς τά οπίσω αποστραφωσιν . « Και
Confusio liec , afectus est laudabilis, quί peccantem καταισχυνθήτωσαν οι λογιζόμενοί μοι κακά . » Η
ad sui ipsius conscientiam ducit . αισχύνη αύτη πάθος εστίν επαινετόν , είς συναίσθη
σιν άγον τον αμαρτάνοντα .
Vers. 6. Fiat via illorum tenebræ, etc. Viam Γενηθήτω η οδός αυτών σκότος, κ. τ. ε . Οδον
impiorum , vocal improbam vitam , secundum quam ασεβών (7) τον μοχθηρόν βίον ονομάζει , καθ' ον την
ambularunt. Hæc, inquit, liat ipsis į lenebræ , πορείαν εποιήσαντο. Γενηθήτω αυτοίς σκότος , και
omni splendore destituta , et lubricum , 1 lit ne παντός στερουμένη φέγγους, και ο ολίσθημα , και όπως
consistere quidem valeant , angelo Dei perse- C μηδ' εστάναι δύναιντο, αγγέλου Θεού καταδιώκοντος .
quente. Vides ul etiam angelicæ virlules arma sint "Οράς δε ώς αι αγγελικαι δυνάμεις όπλα εισί του
Dei . Θεού .
Vers. 8. Veniat illi laqueus quem ignoral, elc. Ελθέτω αυτώ παγίς, ήν ου γινώσκει , κ . τ. ε.
Nolandum est ipsum impresentiarum pro verbis Σημειωτέον ( 8) , ότι εν τοις προκειμένους αντί ευκτι
oplativis, usum esse impera !ivis : nam quisque se κών προστακτικούς έχρήσατο ρήμασι κατά γάρ
cundum operationem punitur. Vel potius pro futu την πράξιν έκαστος τιμωρείται . "Η μάλλον αντί μελ
ris usus est. λόντων κέχρηται.
El captio quam abscondit, apprehendat eum , el in Και η θήρα ήν έκρυψε συλλαβέτω αυτόν , και
laqueum cadat in ipsum , eic . Arbitror 651 ipsum εν τη παγίδι πεσείται εν αυτή , κ . τ . ε. Νομίζω
de cruce loqui, in quam ignorans incidit diabolus. ( 9 ) περί του σταυρού λέγειν αυτόν, εις ον εμπέη τω
Nam si cognovisset , nunquam Dominum gloriæ κεν ο διάβολος αγνοών . Ει γάρ έγνω , ουκ αν αυτόν
cruci aſlixisset . Κύριον της δόξης έσταύρωσε.
Vers . 10. Eripiens inopem de manu fortiorum Ρυόμενος πτωχόν εκ χειρός στερεωτέρων αι
ejus, elc . llinc cognoscimus nos sine Dei auxilio του , κ . τ . ε . Εντεύθεν ( 10) γινώσκομεν, ότι χωρίς
adversus inimicos pugnare non valere. Fortiores D Κυρίου πολεμείν τοίς εχθροίς ουκ ισχύομεν . Στερεώ
enim nobis sunt. τεροι γάρ ημών εισιν .
Vers . 12. Retribuebant mihi mala pro bonis , 'Ανταποδίδoσάν μοι πονηρά αντί αγαθών και
slerilitalene animæ meæ, etc. Sterilis anima est , άτεκνίαν τη ψυχή μου , κ . τ. ε. " Ατεκνός έστι ( 11 )
que nibil boni peperit , el nulli homini bene ψυχή ή μηδέν γεννήσασα αγαθόν , ή μηδενι ανθρώπω
ſecil . ποιήσασα αγαθόν .
Vers. 13. Et humiliabum in jejunio animam meam , Και εταπείνουν εν νηστεία την ψυχή μου ,
etc. Nihil æque humiliat animam , ac jejunium . « Et κ . τ . ε . Ουδέν ούτω ( 12) ταπεινοί την ψυχήν ως νη
11 Joan . Χνι , 33.

(4) El O rixnoas, etc. Schede Grabii, el Cile
na Barbari.
( 5) Αυτό τούτο, etc. Codex Coislinianus , et sche
da Grabii.
(6) Ευεργετούνται , etc. fidem cold. niss .
( 7 ) Οδον ασεβών, etc. Catena Corderii .
(8) Σημειωτέον , etc. Calena Corderii .
(9 ) Νομίζω περί του , etc. Codex Coislia. par
timque Calen : B : rbari.
(10)
() 11 ) "Ατεκνός έστι ,,etc. Schede Grabii ,,el calena
Barbari.
( 12) Ουδέν ούτω, etc. Sclieda Grabii et codex
Coislinianus, partimque Caiena Barbari.
 1313 SELECTA IN PSALMOS.. PSAL . XXXV. 1314

στεία . « Και η προσευχή μου εις κόλπον μου άπο- Α oratio mea in sinu meo convertetur . : Sinum hoc
στραφήσεται . » Κόλπον νυν τον νούν ονομάζει . loco mentem vocal,
"Επείρασάν με , εξεμυκτήρισαν με μυκτηρισμό , Vers . 16. Tentaverunt me , subsannaverunt me
κ. τ . ε. Έλείν ου δυνηθέντες ( 13 ) δι' ών επειράθη subsannatione, elc. Cum ne capere non possent
σαν, χλεύη γούν παρεμυθούντο προς εμέ , και δίκην per ea quæ machinabantur, opprobria adversum
θηρών αγρίων τους οδόντας, και την οργίλην και θυ me excogitarunt, et more feraruin silvestrium , den
μωτικήν αυτών δύναμιν επ ' εμέ έβρυξαν καταφα les et irascibilem ac furibundam vim suam in me
γείν με γάρ θέλοντες , απέτυχον . Sremendo acuebant ; siquidem devorare me vo
lentes, frustrati sunt .
Μή επιχαρείησάν μοι οι εχθραίνοντές μοι μα Vers . 19. Non supergaudeant mihi qui adversan
ταίως, κ . τ . ε . Το δικαίω ( 14) διά την δικαιοσύνης lur mihi inique , etc. Qui justo propter justitiam
έχθραίνοντες, αδίκως έχθραίνουσι . adversantur, injuste adversantur.
"Οτι εμοί μέν ειρηνικά ελάλουν , και επ' οργή VERs . 20. Quoniam mihi quidem pacifice loque
δόλους διελογίζοντο, κ. τ . ε . « "Έσεσθε και γάρ (15) , bantur , el in iracundia dolos cogilabani , elc.
φησίν , « ως θεοί , γινώσκοντες καλόν και πονηρόν και Erilis » enim , inquil 18 , e sicul dii , scientes
ειρηνικός γάρ ούτος ο λόγος . B bonum et malum . ) Pacificus enim eral bic
serrno.
Μηδε είπoισαν : Κατεπίομεν αυτόν, κ . τ. ε . Και Vers . 25. Nec dicant : Devorarimus eum, etc.
ο Παύλος φησι (16) περί του εν Κορίνθω πεπορνευ Paulus etiam de incesto Corinthio ail ' : ( Ne
κότος: « Μήποτε τη περισσοτέρα λύπη καταποθή και forle abundantiori tristitia absorbealur qui ejus
τοιούτος . modi est . )
'Ενδυσάσθωσαν αισχύνην και εντροπήν οι Vers . 26. Induantur confusione et reverentia qui
μεγαλορρημονούντες επ ' εμέ, κ . τ . ε . Οι μεν εις magna loquuntur super me, elc. Qui in Christum
τον Χριστόν ( 17 ) βαπτιζόμενοι τον Χριστόν ενδύον- baptizantur , Christum induunt , hoc est justitiam
ται , τουτέστι δικαιοσύνης και σοφίαν · οι δε εις τον el sapientiam ; qui autem in Salanam baptizantur ,
Σατανάς βαπτιζόμενοι αισχύνην ενδύονται και έντρο confusione induuntur et reverentia .
πήν.
Και είπάτωσαν δια παντός • Μεγαλυνθήτω ο Vers. 27. El dicanı semper, Magnificelur Domi
Κύριος , οι θέλοντες την ειρήνην του δούλου αυ nus, qui volunt pacem servi ejus, etc. Angeli sem
του , κ. τ. ε. 'Αγγέλων μεν ( 18) το δια παντός μεγα per, homines non semper ; dæmones nec semper,
λύνειν τον Κύριον· ανθρώπων δε το μή διά παντός: C nec aliquando magnificant Dominum ..
δαιμόνων δε το μήτε διά παντός , μήτε ποσούν.

ΨΑΛΜΟΣ ΛΕ' . 652 PSALMUS XXXV .

Ουκ έστι φόβος Θεού απέναντι των οφθαλμών Vers. 2. Non est limor Dei ante oculos ejus,
αυτού , κ. τ. ε . Τώ γάρ φόβω (19) Κυρίου εκκλίνει etc. Timore enim Domini quilibet declinat a
πάς από κακού. malo.
“Οτι έδόλωσεν ενώπιον αυτού, του ευρεϊν την Vers. 3. Quoniam dolose egil in conspectu ejus,
ανομίαν αυτού και μισήσαι, κ. τ . έ . Το ευ ul inveniatur iniquitas ejus ad odium , elc. i love
ρεϊν (20 ) » αντί του επιγνώναι και κείται . Πλήν ζη- nire » ponitur pro « dignoscere . 5 Celerum que
τητέον εί ο εγνωκώς την ανομίαν ώς ανομίαν πάντως rendum est an qui novit iniquitalem , illam eliain
και μισεί . ut iniquitatem omnino oderit.
Τα ρήματα του στόματος αυτού ανομία και δό V'ers. 4. Verba oris ejus iniquilas el dolus, elc.
λος, κ. τ . ε . "Ετερός φησι (21): « Τα ρήματα του Alius ait : « Verba oris ejus iniquitas el mole
στόματος αυτού ανομία και κόπος, και τουτέστιν έπα- D slia , id est gravia , ita ut nmolestiam facessant is
χθή , ως κόπον έμποιείν τοϊς προσέχουσιν . « Ουκ qui allendunt. « Noluit intelligere . » Ex dictis ma
ήβουλήθη συνιέναι . » Δήλον εκ των ειρημένων , ώς ο nifestum est , iniquum non ex creatione lalem esse :
παράνομος ουκ εκ κατασκευής εστι τοιούτος : το γάρ nolle quippe intelligentiam habere ad agenda bona ,
μη βούλεσθαι σύνεσιν έχειν επί τω αγαθά ποιείν αυ liberi est arbitrii. Præterea i meditatus est ini
τεξουσίου . "Ετι δε προς τούτοις • ανομίαν διελογί quitalem , , et quæ sequuntur . Istiusmodi est etiain
σατο , » και τα εξής . Τοιούτόν εστι το : « Ούαι οι έρ illud %0 : 1 Væ qui operantur mala in cubili suo,
γαζόμενοι κακά επί της κοίτης αυτών , και άμα τη et simul cum die perſecerunt ea . , Qui igitur hoc
18 Gen. II , 5. 10 2. Cor. 1 , 7. 20 Mich. I , 1 .
(13) Ελεϊν ου δυνηθέντες , etc. Catena Corderii . ( 18) 'Αγγέλων μέν , etc. Ex eodem codice,el sclie
(14) Το δικαίω, etc. Codex Coislinianus . dis Grabii .
( 15) ' Εσεσθε γάρ , cle . Partium ex eodem codice, (19 ) Τω γάρ φόβω , etc. Codex Coisliaianus , el
partim e schedis Grabii. scheda Grabii.
( 16) Και ο Παύλος φησι , etc. Ex eodem codice, et (20) Το ευρείν , etc. fidem codd.mss .
(21 ) "Ετερός φησι, etc.Calena Corlerii.
schedis Grabii .
( 17 ) οι μεν εις Χριστόν , etc Ex eodem codice .
 1315 EX ORIGENE 1316
modo meditatur iniquitatem in culbili , assistit omni A ημέρα συνετέλουν αυτά. » Ούτως ο ανομίαν λογισά
viæ non bonæ , id est omni aclioni malæ, minime μενος επί της κοίτης τυγχάνων παρίσταται πάση
repugnans iniquitati sue : approbans cam , φus oδώ ουκ αγαθή , τουτέστι πάση πράξει πονηρά, ου
est habitudo pessima , reipsa incipit ambulare om προσοχθίζων τη κακία αυτού αποδεχόμενος αυτήν
Hem viam non bonam . ούσαν χειρίστην έξιν , πρακτικώς άρχεται οδεύειν πά
σαν ουκ αγαθήν οδόν .
VeRs . 6. Domine, in cælo misericordia tua et Κύριε, εν τω ουρανώ το έλεός σου, και η αλή
veritas lua usque ad nubes , elc . Hinc decepti θειά σου έως των νεφελών , κ. τ . ε. Εντεύθεν
quidam, inter quos eliam est Aristoteles , sub τινες (22 ) απατηθέντες τα υπό την σελήνην απρονότητα
lunaria omnia Providentiæ non subjacere definie απεφήναντο είναι : ών εστι και ο Αριστοτέλης.
runt.
VeRs. 9. Inebriabuntur ab ubertate domus tuæ, elc. Μεθυσθήσονται από πιότητος οίκου σου, κ. τ. ε .
Bona est hæc ebrielas , ( et calix tuus inebrians 'Αγαθή αύτη μέθη (23) , και το ποτήριόν σου με
quam præclarus est " 1 ! , Cum vero tentationes θύσκον ώσει κράτιστον ! » Επείπερ δε χειμώνες οι
sint lempestales ; ulique el torrens voluptatis Dei , πειρασμοί , είη αν και χείμαρρος τρυφής Θεού και διά
erit premium perseverantise in lentationibus, quod B την εν πειρασμούς καρτερίαν μισθός, ποταμιδόν
Duminis instar allluet iis qui vicerunt eas per Je ρέων τοίς υπερνικώσιν εν αυτοίς διά του Ιησού Χρι
sum Christum . στου .
Ejusdem . Qui ex hac ebrietate non fit sobrius, Τού αυτού . Ο ταύτην την μέθην (24) μή εινή
is non facit juste. Quamobrem de vituperabili φων ου δικαίως ποιεϊ : διο επί της ψεκτής μέθης εί
ebrielate dictum est : Evigilate juste, et nolite ρηται · « Εκνήψατε δικαίως, και μη αμαρτάνετε . ,
peccare . )
Vers. 10. Quoniam apud le est fons vilæ, etc. Si "Οτι παρά σοι πηγή ζωής, κ . τ . ε . Ε ! ή πηγή
fons est vila , vita aulem est Christus, fons est έστιν η ζωή, η ζωή δε έστιν ο Χριστός, η πηγή έστιν
Christus, ( In lumine tuo videbimus lumen . , ο Χριστός. « 'Εν τω φωτί σου οψόμεθα φως . » Εν
Contemplando que facta sunt , videbimus Chri- τη θεωρία των γεγονότων οψόμεθα τον Χριστόν, η
slum , vel in cognitione Christi videbimus Deum . εν τη γνώσει τη του Χριστού οψόμεθα τον Θεόν .
Vers. 12. Non veniat mihi pes superbiæ , elc . Si Μή ελθέτω μοι πούς υπερηφανίας , κ. τ . ε . Ε: η
saperbia est habilus pessimus, quomodo habel pe . υπερηφανία έξις εστί χειρίστη , πως έχει πόδας; Η
des ? Vel forle de animali loquitur inoperante su τάχα περί του ζώου λέγει του ενεργούντος τηνυπερτα
perbiam . φανίαν.

653 PSALMUS XXXVI . C ΨΑΛΜΟΣ Λq'.

Vers. 1. Noli æmulari in malignantibus, elc. Μή παραζή.λου εν πονηρευομένοις , κ . τ. ε .
Æmulationem hoc loco imitationem vocal . 'Ενταύθα ζήλον (25 ) την μίμησιν λέγει .
VeRs. 5. Revela Domino viam tuam , etc. Αποκάλυψον προς Κύριον την όδόν σου , και .
« Omnis , qui male agit, odit luce.»), et non venit ad τ . ε . • Πάς ο φαύλα (26 ) πράσσων μισεί τουφώς , και
lucem ?S , » non revelat viam suam Domino. Primum ουκ έρχεται προς το φώς, και ουκ αποκαλύπτει την
e spera in Domino, et fac bonitatem , , et quæ οδόν αυτού προς Κύριον . Πρώτον « έλπισον επί Κύ
sequuntur. Hæc ubi ſeceris, iteriun e spera in eo, ριον, και ποίει χρηστότητα , και και τα εξής : άπερ
et ipse faciet . » Deus autem qui in occulto justi- ποιήσας, πάλιν ο έλπισον επ' αυτόν , και αυτός ποι
tiam videl, eo quod in occulto videat, educel eam , ήσει . Ο δε την εν κρυπτώ δικαιοσύνην βλέπων
quando manifestabit consilia ; et qui in justitia Θεός, διά το βλέπειν εν τω κρυπτώ , έξοίσει αυτήν,
elucet, quasi meridiem habebit judicium . ότε φανερώσει τάς βουλάς » και ο εν τη κρίσει δια
λάμπων ως μεσημβρίαν έξει το κρίμα.
VERs . 7. Subditus esto Domino et ora eum , etc. Υποτάγηθι τω Κυρίω και ικέτευσον αυτόν ,
Subjectio hæc , est rationabilis naluræ cognitioni κ . τ . ε . Η υποταγή αύτη (27) εστι φύσεως λογικής
Dei voluntaria adhesio . « Noli emulari in eo qui D προς την γνώσιν του Θεού εκούσιος συγκατάθεσις .
prosperatur in via sua : in homine faciente injusti • Μή παραζήλου εν τω κατευοδουμένω εν τη οδό
lias, » Prosperitatem hoc loco vocal progressum in αυτού , εν ανθρώπω ποιούνται παρανομίας . Νύν
pejus, juxta illud 9 : Mali autem homines et ευόδωσιν την επί το χείρον προκοπήν λέγει · ώς και
seductores proficient in pejus . I τό, « Πονηροί δε άνθρωποι και γόητες προκόψουσιν
επί το χείρον . »
Vers . 8. Desine ab ira el derelinque ſurorem , Παυσαι από οργής και εγκαταλιπε θυμόν ,
11 Psal . xxl1 , 5 . 11 1 Cor. XV, 34. 18 Joan . 111 , 20. 26 11 Τim . III , 15 .
(22) 'Εντεύθεν τινες , etc. Codex Coistinianus . sequentia fragmenta.
(25) 'Αγαθή αύτη μέθη, etc. Catena Corderii. (25 ) 'Ενταύθα ζηλον , etc. Codex Coistinianus .
(24 ) Ο ταύτην την μέλην , etc. Schede Grabii , et ( 26) Πας ο φαύλα, etc. Catena Corderii .
codex Coislinianus. Inde etiam deprompta sunt duo (27 ) Η υποταγή αύτη , etc. Schede Grabii .
 1517 SELECTA IN PSALMOS . PSAL . XXXVI. 1318

κ . τ. ε . Θυμός εστιν (28 ) οργή επιθυμίας ημέρου ψυ- A etc. Furor: est ira qua nansuela anima supra Bio
χής κατ' εξοχήν αμύνης: οργή έστιν όρεξις τιμωρίας : dum desiderat ultionem : ira est desiderium ulcio .
τιμωρία δε εστι κακού ανταπόδοσις . • Μή παραζήλου nis, ultio autein mali retributio . « Noli emulari με
ώστε πονηρεύεσθαι . » Μή ίδης αυτών την ευημερίαν , naligneris. » Non videas eorum prosperitalent , sel
αλλά πρόσμεινον το τέλος, και όψει τον όλεθρον. exspecta finem el videbis interitum .
"Ότι οι πονηρευόμενοι εξολοθρευθήσονται , Vers. 9. Quoniam qui malignantur, exlermina .
κ . τ. ε . Το εξολοθρευθήναι (29) ουδέν έτερόν έστιν ήbuntur, etc. Esterminari nihil aliud est quam a Deo
το εκπεσείν εκ Θεού . excidere,
Και έτι ολίγον, και ου μή υπάρξει αμαρτωλός , Vers. { 0. Et adhuc pusillum , et non erit pecca
κ. τ. ε . 'Αμφίβολος ή λέξις ( 30) : η γάρ ανύπαρκτοςlor, elc. Ambigua est hæc locutio : vel enim
έσται ο αμαρτωλός , ( όπερ οίονται οι παντελώς τους exsistentia carebit peccalor (quod existimant illi ,
φαύλους φθείρεσθαι λέγοντες ουχ υγιώς ) ή καθ ' qui pravos penitus interire perperam tradunt) , vel
ο αμαρτωλός εστιν, ουχ υπάρξει. in quantum peccator est, non erit.
Και ζητήσεις τον τόπον αυτού , και ου μη εύ Et quæres locum ejus, el non invenies , elc. Locus
ρης , κ . τ. ε . Τόπος (31) αμαρτωλού ή κακία. peccaloris est malilia .
Οι δε πραείς κληρονομήσουσι γήν, κ. τ . ε . Η Β Vers . 11. Mansueli autem hæreditubunt lerram ,
γη νυν (32) γνώσιν σημαίνει: ως γάρ έν τόπο τη ele . Terra hoc loco significat scientiam : nam
θεωρία λέγεται είναι ο νούς. Και κατατρυφήσουσιν contemplatiοne mens dicitur esse tanquam in loco .
επί πλήθει ειρήνης . » Τρυφή δικαίου πλήθος ειρήνης , « Ει delectabuntur in multitudine pacis . ) Delicia
πλήθος δε ειρήνης εστίν απάθεια ψυχής μετά γνώ- Justi multitudo pacis , multitudo autein pacis est
σεως των όντων αληθούς. impatibilitas animæ cum vera eoruin quze sulle
cognitione.
Κρείσσον ολίγον το δικαίω υπέρ πλούτον Pers. 16. Melius esl modicum justo super divi .
αμαρτωλών πολύν , κ . τ . ε . Κρείσσον ολίγη ( 35) lias peccalorum mullas, etc. Melior est modica scien
γνώσις πνευματική υπέρ πλήθος σοφίας εθνών . lia spiritalis , quam mulia sapientia gentilium .
Υποστηρίζει δε τους δικαίους ο Κύριος , κ . τ. ε . Vers . 17. 654 Confirmat autem justos Domi
Ουδέν ούτως (54) υποστηρίζει τον δίκαιον, ώς χάρι nus , elc. Nihil æque confirmat justum , ac gratia
σμα πνευματικόν : « "Ίνα μεταδώ υμίν χάρισμα spiritalis : • Uι impartiar vobis gratiam spiritalerm
πνευματικών εις το στηριχθήναι υμάς , και φησίν και ad confirmandos vos, vinguit Apostolus ? .
Απόστολος .
Γινώσκει Κύριος τας οδούς των αμώμων , κ . τ. ε. Ο Vers . 18. Novil Dominus vins immaculatorum ,
"Ετερος: « Προοίδε (35) Κύριος τας ημέρας των αμώ etc. Alius legit : « Prævidit Dominus dies immacu
μων . » Ούχ υποστηρίζει μόνον αυτοίς την ζωήν, αλλά latorum , ) Non confirmal solum ipsis vitam , sed
και οίδε τάς μελλούσας ημέρας , και την ήτοιμασμένην μονit etiam dies futuros el praparalam heredita
κληρονομίαν. Ουδέν ούν αυτούς βλάψει το πρός βραχύ lem . Nihil igitur ipsis oberit , quod parvo tempore
λυπείσθαι· γυμνάζονται γάρ τη καρτερία , την στενών lugent : nam per tolerantiam exercentur , cum per
και τεθλιμμένην οδεύοντες , ουκ αισχυνόμενοι εν καιρώ angustam el arclam viam incedunt , non confun
πονηρώ , ότε περ οργήν επάγει τους αμαρτωλοίς. dendi in tempore malo, quando iram inducil super
'Αλλά και νύν οι μεν ενδεία απολούνται λογικής τρο peccatores. Quin etiam nunc hi quidem rationabilis
φής , οι δε του Θεού κατατρυφήσουσιν είς πλησμονήν. cibi penuria pereunt ; illi vero ad salietatem Deo
delectabuntur.
Και η κληρονομία αυτών εις αιώνα έσται , Et hæredilas eorum in alernum erit, etc. Hære
κ . τ. ε. Κληρονομία έστι ( 56) της λογικής φύσεως ή ditas est ea cognitio quam de Deo habet rationabilis
γνώσης και του Θεού. nallira .
Ού καταισχυνθήσονται εν καιρώ πονηρώ , Vers . 19. Non confundentur in tempore malo,
D
κ. τ. ε . Καιρόν πονηρόν (57) λέγει τον της κρίσεως etc. Tempus malum vocat judicii lempus. « El in
χρόνον . « Και εν ημέραις λιμου χορτασθήσονται . » diebus famis salurabuntur. , Dies famis vocal illas
"Ημέρας λιμου ονομάζει έν αίς πολλοί των ακαθάρτων in quibus mulli ex iis qui immundi sunt privantur
στερίσκονται του άρτου του ειπόντος : Εγώ είμι ο pane illius qui dixit 36 : « Ego sum panis qui de
άρτος και από του ουρανού καταβάς . » cælo descendi. ,
'Εκλείποντες ώσει καπνός εξέλιπον, κ . τ . ε. VERs. 20. Deficientes quemadmodum fumus defi
Τούτον τον καπνόν (38) αποδιώκει από τών λογικών cient , elc . Hunc fumum expellil a rationabilibus
ξύλων το πυρ ο ήλθε βαλείν επί την γήν ο Χριστός. lignis ignis quem venit Christus in terram μιillere .
56 Rom. 1, 11 . 28 Joan . VI , 41 .

(28) Θυμός εστιν, etc. Erdem schede . (34) Ουδέν ούτως, etc. Eedem.
(29) Το εξολοθρευθήναι , etc. Eudem . (35) "Ετερος : Προοίδε , etc. Calena Corderii.
(30) 'Αμφίβολος ή λέξις, etc. Calena Corderii. (36 ) Κληρονομία εστί, etc. Schelle Grabii .
(31 ) Τόπος, etc. Schede Grabii. (37 ) Καιρών πονηρόν , etc. Eedel sciedae Gra
(52) Η γη νύν, etc. Elen. bii .
(35 ) Κρείσσον ολίγη, etc. Eudem. (38) Τούτον τον καπνόν, etc. Erdem .
1319 EX ORIGENE 1320
Ejusdem . Fumus ignis exstincti signum est. Sed A Τού αυτού. Καπνός δε πυρός ( 39 ) σβεσθέντος ση
el hi , cum tanquam ignis famwigerassent, exstincti μείον . Και ούτοι δε , ως πυρ καταφλέξαντες, απεστε
sunt. Istins modi sunt peccatores , qui cum adver σθησαν . Τοιούτοι οι καθ' ημών διαλάμψαντες, απόλ
sum nos eluxerunt , intereunt ; non quod eorum λυνται οι αμαρτωλοί , ου το εξ όλου διαλύεσθαι την
substantia penitus dissolvatur, sed quod non amplius σύστασιν αυτών , αλλά το μηκέτι είναι αμαρτωλούς .
sint peccatores.

PROLOGUS RUFINI PRESBYTERI

In explanationem super psalmos trigesimum sextum , trigesimum septimum ,

el trigesimum octavum .

Quoniam trigesimi sexii, el trigesimi serlimi, el trigesimi oclavi psalmi expositio lola moralis est , insii
luta quædam vilæ emendatioris ostendens , el nunc conversionis ac pænitentiæ , nunc purgationis el
proſeciuum semilam docel , idcirco libi eam , Aproniane , fili charissime , in novem oraliunculas, quas Graci
homilias vocant , velul in uno corpore digestam in Latinum transtuli, ut intra unum codicevi collectam
haberes dictionem , quæ ad emendationem vel projectionem morum lola respiceret . Huc sane beneficii
præstabit hæc lectio , quod absque labore lectoris intelligentia ejus in propatulo habealur, quo scilicet riæ
simplicitas sensu lucido ac simplici sermone doceatur, ex quo prophelia pervenire non solum ad viros,
verum etiam ad religiosas feminas possil , el excolere simplices menles : ne forie religiosa filia mea , soror
in Christo Tua , ingrula sit operi nostro , si id semper laboriosum intellectui suo pro asperitale sential
quæstionum ; quia nec corpus humanum ex solis potuissel nervis ossibusque constare, nisi eis divina Pron .
dentia, vel mollitiem curnis interuissel, vel blandimenta pinguedinis .

655 ORIGENIS EXPLANATIO

Super psalmum trigesimum sextum , qui dicitur : « Noli æmulari in

malignantibus. »

HOM !LIA PRIMA . B eum vero qui æmulatur facientes iniquitatem , se

1. Multiſarie, multisque modis Deus loculus est
patribus in prophelis "7. Aliquando quidem ineffa
bilia sacramenta vos edocet in his quæ loquitur :
aliquando autem de Salvatore el de ejus adventu
nos instruil : interdum vero mores nostros corrigit
el emendat. Propter quod nos tentabimus per loca
singula Scripturæ divinæ bujuscemodi differentias
assignare, el discernere ubi prophetiæ sint et de
fuluris dicatur, ubi aulem mystica aliqua indican
lur, ubi vero moralis est locus. Incipientes igitur
explanationein trigesimi serti psalmi, invenimus
quod lotus psalmus isic moralis est , et velut cura
quædam ac medicina humanæ animæ datus, cum
pecca la nostra arguil, et edocet nos secundum le
gem vivere . Sed videamus jam quale nobis princi- C parare, ut quid per hæc indicelur, evidentius pa
pium dat primus versiculus. Noli , inquil 98, amu
lari inter malignantes, neque æmulatus ſueris ſa
cienies iniquitatem : quoniam sicut ſenum cito
arescent , et sicut olera herbarum cilo decident .
Duo sunt quidem quæ nos docel in liis verbis
facere non debere . Prinio quidem ne amulemur
inter malignantes, secundo ne æmulemur eos qui
faciunt iniquitatem , quoniam sequitur eum qui
inter malignanles æmulatur, ut arescat sicul fenuni,
el hoc eum non tarde, sed cito esse passurum ;
(39 ) Katros avpós, elc . Calena Corderii .
17 Hebr . 1 , 1 . 28 Psal. xxxvi , 1 . 29 Deul. XXXII, 21 .
quitur, ul sicul olera herbarum cilo decidat . El
secundum simplicem quidem litteræ: intellectum ,
non æmulari inler malignantes hoc v delur indicare
ne inter malos el pessimos homines æmulator quis
malitiæ , id est dux et auctor exsistal , et velul ſor
main flagitii cæteris præbens. Æmulari vero eos
qui faciunt iniquitalem , illud est, si imitetur quis,
el discal agere inique. El hoc est in utroque quou
dicitur , ut neque exemplum malitiæ cæleris præ
beas , neque ipse alioruin malorum sequaris exem
pla. Verum ut plenius quid etiam intrinsecus semua
iste contineal, agnoscamus, conveniens puto adhi
bere de Scripturis divinis sicubi bunc sermonem
invenimus scriplum , el spiritalibus spiritalia com
leal . Scripluon est in Deuteronomio 19 : Ipsi in
zeluni me concilaverunt in non Deo, ad iram me
concitaverunt in idolis suis, el ego in zelum adda .
cam eos in non gentem . Hic ubi Laline dicitur , in
zelum adduxerunt me , et ego in zelum adducam ,
in Græco idem ipse sermo est , qui el in psalmi
initio est dictus , id est , æmulati sunt me , el ego
zemulabor eos . Quamvis sermo ipse Græcus, id
est , Trape St.woav, significantius in Latino exprimi
videatur, si dicamus irritaverunt me , idem tamen
 1321 SELECTA IN PSALMOS . – HOMIL , I IN PSAL. XXXVI. 1322
ipse est sermo. Sed et in Apostolo scriptum esl 30 : A sed ideo quæ slulta sunt elegit Deus hujusmundi,
An æmulamur Dominum ? Nunquid fortiores illo ut confundat sapientes , et sic impletur quod scri
sumus ? Etubi habetur, æmulamur Dominum , in plum est : In gentem insipieniem irritabo eos. Sed
quibusdam exemplaribus , irrilamus Dominum , et quod dicit Apostolus 33 : An emulamur Domi
scriptum est. Ex quibus omnibus testimoniis indi- num ? Nunquid forliores sumus illo ? videainus quid
catur , quod æmulari aliquem , irritare euin est indicel. In eo loco hac dixit, ubide sacrificiis, et
el provocare : lil, verbi camisa , si tali ularour de his quæ idolis immolanlur, dispulal. An (emu.
exemplo : Sunt quædam mulieres impudica , el ne- lamur, ait , Dominum , hoc est zelo concitamus ,
quam , quæ si forte viros in amoris furtivi illecebris edenles ea quæ idolis immolata sunt, sicut Judæi
ceperint, processu lemporis occullis non contenta zelumi ejus commoverunt in idolis suis ? Nunquid
flagitiis, volunt etiam pudicis conjugibus innote - etiam nos simili modo facere volumus ? Ideo ergo
scere, quod ab earum viris amentur, ut ex hoc in ail : An amulamur Dominum ? Nunquid fortiores
zelum excitent, et irrilent, ac perturbent alienas illo sumus ? Hoc est quod dicit. Siquidein concile
domos. Si intellexisti exempli virtutem , quomodo mus zelum alicui qui inferior est viribus nostris ,
pelles zelum concitel uxori, el hoc dehes adverlere possumus facile contemnere ; si vcro fortem conci
quid sit æmulari inter aliquos, id est, cum eis ma- B lemus in zelum , nunquid non in propriam molimur
litiæ alicujus incitamenta pra:bentur. Denique quia ista pernicie:n ? Si ergo vescimur idolis immolatis ,
sermo ille Deuteronomii, in quo ait : Ipsi in zelum er adversum: nos zelum Domini concitamus, fortio
addu.teruni me in non Deo, id est Tapeçņawoav , rem iram contra nos, id est ad proprium interitum
hoc signilicet, ex hoc manifestius clarei quod alibi provocamus. Si quando ergo videris hominem ne
scriplum est " , quia Deus noster Deus zelans di. quam , observa, el cave ne zelum ejus conciles ail
cilur. Zelans aulem maritus diei solet de conjuge versum le , ne quid incaule facias, unde nequitia
sua, cum ei pudicitiam sollicitius el caulius cural, conciletur. Verbi causa , ut per exemplum planius
nec pollui palilur conjugis castitatem . Unde con - fiat quod dicitur, bealus David Saul malignantem
sequenter qui peccai, Deuin qui zelans dicitur, in concilavit in zelum , quando processit ante exerci
zelum incitai, et irrilai. Verum hæc omnia abusive Tum , et occidit Goliam , et processerunt chori
audienda sunt de Deo, sicut et ea quæ de furore puellarum el mulierum dicentes 3* : Percussil Saul
Dei dicuntur, vel de somno, vel de tristitia, per in millibus, et David in decem millibus. Quod utic
quæ illud intelligitur quid unusquisque nostrum que si studio suo egisset David , æmulaliis fuisser
pro actibus suis de Deo merealur. Denique sic in malignitale Saul. Sed nunc non suo studio fa
dixit in Deuteronomio 39, quia ipsi in zelum addu- clum est ul exirent chori puellarum , et hujuscemodi
xeruntmein non Deo , el exvcerbaveruntme in idolis liyomuni dicerent, quia David percussit in decem
suis , id est, colentes idola in zelum concilaverunt millibus, el Saul ini millibus. lloc est ergo quod
me. Sed quid sequitur ? Et ego in zelum adducam los edocet psalmus, ul quon am genus hominum
eos in non gentem , in gentem insipientem irritabo proclive est ad zelotypiam , el perfacile ad vitium
eos. Unde eljam nunc Judæi non moventur adver- islud inclinalur, oliserva ne id agas, quod malos
sus gentiles, adversum eos qui idola colunt, et homines in æmulationem lui irrilet, et ad insidian
Deum blasphemant, el illos non oderunt, nec indie dum tibi concilet, vel ad odium lui excitel. Et est
guantur adversum eos ; adversum Christianos vero hoc lolim quod significalur in his omnibus, ut ne .
insatiabili odio feruntur, qui utique relictis idolis que ipse provoces mali æmulationem adversum le,
ad Deum conversi suni. Cum ergo videris Judæos neque lu tequiliam æmuleris alienam . Quomodo
odio babentes Christianum el insidianles ei, intel-. ergo hoino nequitiam æmulatur alterius ? Sine
lige quia conipletur prophetia illa quæ dicit : Et dubio cum eadem agit. Quod aulem dico, tale est:
eyo concilabo eos in non genlem . Nos enim sumus Si quis sit per iniquilatem dives factus ex paupere ,
non gens, qui pauci ex ista civitale credimus, el D si sit vicinus ejus egens, el videal illum qui de
alii ex alia , et nusquam gens integra ab initio lerra surrexit , el ad diviliarum culmen ascendit,
credulitatis videtur assuinpla . Non enim sicut Ju el incipiat æmulari ut similiter etiam ipse ex ini
deorom gens eral, vel Ægyptioruin gens, ila quilate dilescal, hoc esl æmulari facientes iniqui
etiam Christianoruin genus gens est una, vel inle - talem . Sed el si quis eum qui vel furtivis slupris,
gra , sed sparsim ex singulis gentibus 656 con vel illicitis conatibus ultra locum et mensuram
greganlur. Dicit ergo, quia Ego in zelum eos indu- suam invadit nuptias, domos, divilias, æmulari
cam in non gentem , in gerilem insipientem irritabo velit, ainulalus est facientes iniquitatem . Jam vero
eos. Et ideo irritantur in nos, et odio nos habent
velul gentem insipienten., dicentes se esse sapien eos qui per diversa dagitia, vel indignas atque illi
les, quoniam quidem primis ipsis commissa sunt citas ambitiones ad immerita bonorum culmina
sene pervenerunt, et iniquis factionibus vel cruentis ma
clulem legem Dei, in legem Dei non pervenerunt; nibus honores non sibi debilos occuparunt, hos si
80 I Cor. x, 22. Exod. x, 5. 31 Deut. XXXII, 21. 1 I Cor. x, 22. 34 I Reg. XVIII, 7.
PATROL. GR. XII . 42
1323 EX ORIGENE
quis viilens ad similem inNammelur insaniam , ænu- A dlabilia vlera, que per præceptum Apostoli man
latus est facientes iniquitalem . ducare jubentur infirmi. Alia antem sunt illa , el
2. Propterea ergo mandato Domini illuminamur ,
ul, cum æmulationis illicitæ flamma cor nostrum
mentemque pulsaverit, nos verbis edocti dicamus :
Si æmulari voluero inter malignantes, aut æmu
laluis fuero facientes iniquitatem , vide quid sequa
lur : Sicut fenum , inquil 36 , cilo arescent, et sicut
olera herbarum cito decident. Vis etiam alterius
prophelæ de talibus monitis auctorilale muniri ?
Audi quid etiam Isaias de omni gloria carnali pro
nuntiel : Omnis, inquit 36, caro fenum , el omnis
gloria ejus ut flos feni. Vis etiam per singula vi
dere quomodo tlos ſeni sil carnis gloria ? Vide
quis imperavit ante hos triginta annos, quomodo B
imperium ejus ellloruit : continuo autem sicut flos
feni emarcuit , lunc deinde alius post ipsum ,
deinde alius atque alius, qui deinde duces, et prin
cipes : et omnis eorum gloria et honor non solum
tanquaro flos emarcuil, verum etiam tanquam pul
vis aridus et a vento dispersus ne vestigium qui
dem sui reliquit . Alii etiam divitiis elati , et hono
ribus lumidi , sludentes vel laudabiles haberi per
simulalam bonitalem , vel exsecrabiles per indo
mitain crudelitatem . Quorum si quis vana studia
existimat æmulanda, cal nunc ad cadaverum eorum
reliquias , si tamen vel ipsa inveniri queant ; ali
quantis enim ne lioc quidem concessum est : et
lunc inveniet quomodo omnis caro fenum esl , el
omnis gloria ejus il pos feni . Exaruit fenum et C
flos ejus decidit 37. Qui autem non diligit fosculos
carnis, (neque carnaliter vivit , sed diligit verbum
Dei , et in ipso proficit, audi quid sperel : Verbum ,
inquit 38 , Domini manet in ælernum . Sed et hoc
ipsum quod ait , quia sicul fenum cilo arescent ,
malignantes scilicet , non arbitror otiosum cur ſeno
eos comparaverit, cum utique et alia possil esse
maleria, cui comparentur hi qui malitiose egerunt.
Fenum mutorum et irrationabilium animalium ci
bus est . Fortassis ergo pro eo quod omnes stulii,
ci imperili, et qui contra rationem et sapientiam
Dei vivunt, sequuntur eos qui in malitia prin
cipes sunt, el ex illorum vila vel actibus vesci di
cuntur, quibus et obediunt, idcirco eos feno com
D filii mei sicul odor agri pleni, quem benedizil Do
paravil. Nemo enim prudens ab illis sumil exem
plum . Nam , sicul vir prudens qui audit verba Domini
el facit ea , iste est qui manducat panem illum
657 qui de cælo descendit, et Jesus est cibus ei ,
pro eo quod ex verbis ejus pascitur , et in man
datis ejus vivil : similiter el hi qui in malitia emi
nenles, sicut fenum efficiuntur iis qui sibi oblem
perant, vel æmulationein sui ad nequitiam gerunt.
Similia aulem etiam de oleribus herbarum intelli
genda sunt, quibus comparantur hi qui faciunt ini
quitalem pro eo quod velociter transeant. Inve
nimus tamen in Scripturis divinis interdum et lau
&$ Psal. XXXVI, 2 . 36 Isai . XL , 6 . 37 ibid. 7. 38 jbid . 8.
XXI . 19 Isa . 1 , 1 . * 3 Jerem . II , 21 . Hi Gal . lll , 3 . 46 Gen. Xavi 27 .
XXXVI , 3 .
1.324
his contraria , de quibus dicitur quod ſlumina
Ægypti aqua sit deorsum descendens , et rigans
sicut hortum olerúm 39 : quo videlicel Ægyptius
non arbor dicatur, sed ne vitis quidem nominelur,
sed olera quæ cilo deficiunt. Et vis videre quam
cilo Ægyptius decidal ? Vide quid dicatur de eis in
Exodo *0 . Ægyptii aulein festinaverunt, inquit, de
colligaverunt axes suos, et cilo ſugerunt sub aqua .
Sicul olera ergo herbarum cito decident. Denique
el Achab ille iniquus quoniam talia olera parabat
plantare in vinea Naboth Jezrahelita " , propter
quvd Nabutheus magis mori elegil, quai permite
lere ul excisa vinea Israelitica olera plantarentur.
Fecit ergo hoc tanquam justus, ut non permitteret
excidi vincam justitiæ , cujus fructus lætifical cor
hominis , cum in sapientiæ cratere miscelur, et
plantari olera iniquitatis, velociter viridantia , sed
velocius arescentia . Pulo ergo quod eliam in no
siris cordibus qui credimus Salvatori , sil aliqua
vinea plantala, sicut dixil " : Vinea facla est di.
lecto in cornu , in loco uberi. Sed el ad illus dictum
est quibus sermo Dei factus est primum * , quia
Ego plantavi le vinenm lotam ſeracem . Est ergo
nobis vinea quædam ex qua fructum scientiæ , qui
lælilical cor hominis, per donum sapientie pre
mimus in lorcularibus Scriplurarum , cum perfe
clius et latius divina legis mysteria contuemur .
Sed proficientibus nobis in sludiis, et Israelitico
oculo ad oculum spiritalem lendentibus, venit
Achab iniquus et impius, Achab inimicus vines
nostra , el adversum optima sludia hæc sapientiae
invidiam concilat, tumullum conmovel, dolos el
facliones per Jezabel , hoc est , per carnalem sa
pientiam instruit, el vult excidi vineam islam spi
ritalis intelligentiæ , et plantari olera , id est , u !
quæ legimus , carnaliter intelligamus : sicul olera
enim omnis gratia carnis est , ut impleatur in nobis
illud quod culpal Apostolus dicens ad Galalas ** :
Sic insensati eslis , ut cum spiritu cæperitis , nunc
carne perficiamini ? Quod autem in auima sancla
sint vinex , el agri a Domino benedicti, audi etiam
Isaac ad filium suunn Jacob dicentem * 5 : Ecce odor
minus, Melius ergo est vineam nos colere in anima
nostra , et lorcular fodere Scripturarum , el vinde
miare bolros , et premere vinum de vinea Sorec, ut
el nos dicamus ad Dominum 46, quia Poculum luum
inebrians quan præclarum est !:
3. Posteaquam disil sicut olera berbarum cilo
decidere facientes iniquitalem , el prohibuit æmu.
lari inter malignantes, el imitari facientes iniqui
lalem : lunc dicit quid facere debeamus. Spera ,
inquit " , in Domino , el fac bonitalem . Contemptis
scilicet illis omnibus quæ superius culpala sunt,
39 Jos. XIII. 40 Exod . xjv. 41 IN Reg.
b6 Psal . xxii , 5. * Psal.
1323 SELECTA IN PSALMOS . HOVIL . IN PSAL . XXXVI . 1326
fonoribus, divitiis, et omni gloria carnali, atque A mines introducere ouwvou.lm, id est similitudine
omnibus sæculi bonis, in Domino, inquit , spera . alterius alterum ex allero nominare, hoc est ea
Spcrans autem in Domino non sis oliosus; sed que exterioris sunt hominis, compellere eliam in
bonitatem faciens , spera in co . Quæ est autcm ista interiorein . Quod autem dico tale est : Exterior
bonitas, videamus. Unus est ex illis fontibus quos homo corporalis vescitur cibis corruptibilibus, et
sancti Spiritus fructus esse enumeral Apostolus. sibi aplis. Est autem el cibus quidam interioris
Fructus autem spiritus est charitas, gaudium , pax, hominis, de quo dicitur quia in omni verbo Dei
patientia, bonitas el juslilia *8 . Fac ergo bonita vivit homo 53. Esl poculum exterioris hominis, est
iem , velul si dicerel ad agrum loquens, Fac illum aliud interioris . Bibimus enim de spiritali sequenti
fructum vel illum : ita nunc tibi auditori divina petra $ , et bibimus aquam , quam , dicente Jesu ,
rum Scriplurarum , tanquam agro loquitur sermo qui bibil, non sitiel in æternum 85. Est el indumen
divinus . Fac bonitatem , el inhabila terram , el pa tum exterioris hominis, est el interioris hominis
sceris in divitiis ejas . Noli esse sicut fenum are indumentum . Et si quidem peccator sil , induit se
sccns , noli fieri sicut olera herbarum , quæ cito maledictum sicul vestimentim be . Si autem justu ;
deficient, sed spera in Domino, el fac bonitatem , sit , audit 57 : Induile vos Dominum Jesum Chri
el inhabita terram . Quiam terram inhabitare nos B stum . E1 88 : Induite vos viscera misericordiæ , be
jubel si bonitatem fecerimus ? Ulique si de isia nignitatem , humilitatem , mansuetudinem , patien
loqueretur terra quam babitamus, et qui faciunt tiam . Et quid necesse est enarrare per singula
bonitatem , el qui non faciunt, habitant hanc ler quomodo interior homo exterioris hominis homo
ram . Superfluum ergo videtur esse mandalum si nymis appellationibus nominelur ? Arma exterior
intelligatur hæc terra . Sed videamus ne forle illam homo el interior habet. Qui secundum interiorem
dical lerram de qua scriplum est , quia semen hominem milital, induilur armis Dei , ut possil
aliud cecidit super terram bonam , quæ allulit fru stare adversus versutias diaboli. Sed post multa
clum , in qua nunc terra cor auditoris significari exempla , veniamus ad hoc quod propositum est.
videlur. Hanc ergo jubemur inhabilare, hoc est Videamus quid est quod significatur ex eo quod di
non longius evagari , non ultra cilraque discurrere, clum est : Delectare in Domino , et dabil libi peti
sed babitare, et consistere intra anima nostra tiones cordis tui , Sciendum primuin est quia hoc
Terminos , et considerare cam diligentius atque quod dixi in Latino, delectare in Domino, in Græco ,
ellici ejus agricola siout ſuit Noe , et plantare in ea deliciare in Domino, dicitur. Hoc enim Græcus
vincam , et excolere terram quæ intra nos est , c sermo indicat ; quod est xatatpúencov . Sicut ergo
nostræ animæ innovare noralia , el non seminare secundum exteriorem hominem possibile est non
super spinas : videlicet cum animam nostram pur solum cibis uti, verum etiam deliciis perfrui , ci
gamus a vitiis , et incultos atque asperos mores ad maxime qui divites sunt deliciis uluntur ; etiam
mansuetudinem Christi imitationis excolinus, et ita interior liomo polest non solum cibis uli, ve
jla demum ex virtutum diviliis pascimur. Neque rum el deliciis perfrui. Quod fieri hoc modo arbi
enim putandum est præcipi nobis terrenas divilias Iror . Si quis audiat verba ea solummodo, que se
qua :rere, quas contemnere jubemur et spernere. jovilent ad timorem Dei , iste cibum tantummodo
Ait ergo : Inhabita lerram . Hoc est ergo , animæ capit ex hujuscemodi verbo. Qui vero dederit ope
luæ semper assiste, ibi semper permane, et ex ram ad intelligendam legem , ad perscrutandos
cole terram luam , ut , cum abundare cæperis ju- prophetas, ad exsolutiones parabolarum Evangelii,
slitiæ fructibus, lunc pascaris in divitiis ejus. Quid ad explanationem verborum apostolicorum , et qui
est autem pasci in divitiis cjus ? Quia quodcunque in omnibus intelleclui el scientiæ operam dederil,
seminaverit homo, hoc et melel. Et : Qui seminal in iste deliciis fruitur. Non enim ad hoc solum quod
carne, de carne mielet corruptionem . Qui autem se ei ad vitam sufficil, cibo ulilur mandatorum , sed
minal in spirilu , de spiritu metet vitam æternam 60. D in omni agnitione scientiæ delectalur. Hoc est quod
Si autem habiles 658 terram luam , el ipsam in arbitror et in eo indicari, quod dicitur Deus ab
spiritu el non in carne seminaveris, pasceris in initio plantasse paradisum deliciarum , sine dubio
divitiis ejus, sicut oves illæ quæ in loco viridi in quo spiritualibus deliciis frueremur. Sed et
pasci dicuntur, de quibus dicit sermo divinus 51 : alibi : Torrentem , ail b ) , deliciarum pulum dabis eis,
In locu viridi ibi me collocavil . Unde constat quod sanctis scilicet . Sed et hic scio quod in Latinis
unusquisque nostrum ipse sibi præparat intra se exemplaribus haberi solet lorrentem voluptatis lua ,
locum viridem , in quo pascitur à Domino, cum sed in Græco habetur tpucñs, quod est deliciarum .
agros animæ suæ excolit , et in spiritu seminans Sed et sanctis quibusque corporalium deliciarum
semper ad lüliljam spiritalis culluræ adducil. contemplus indicitur, et spes deliciarum spirita
4. Delectare in Domino, el dabil libi peliliones lium repromittitur. Vis eliam de hoc auctoritatem
cordis lui 5 Moris est Scripturæ divinæ duos ho accipere Scripluræ divinæ ? Dives quidam cral, et

48 Gal. r , 22. 49 Liic. viii , 8 . 80 Gal . vi , 8 . 81 Psal . XXII , 1 . 89 Psal . xxxvi, 4 . 53 Deut . viii , 3 .
** I Cor. x , 4 . 85 Joan . iv , 13 . 86 Psal. cix . 87 Rom . III , 14. 69 Coloss. III , 12 . 59 Psal. xXXV 9 .
 1327 EX ORIGENE 1328
Lazarus pauper ; in deliciis corporalibus erat di . A agit , odit lucem , el non venit ad lucem uli ne ar
ves, Lazarus conficiebatur inedia . Escessit uler guantur opera ejus. Qui autem facit verilalem , venit
que de sæculo , et Lazarus quidem ab angelis sub ad lucem 69. Quoniam ergo qui male agit, odit lu
latus est in sinum Abrahæ, ut ibi in deliciis re cem , et quantum in ipso occullans mala quæ agit ,
quiesceret ; ille aulem qui in deliciis fueral cor el timens ne arguatur, velat el contegit viam suam ,
poralibus, abiit in gehennam ignis, sicut in Evan et tanquam velamento quodam operit actus suos .
gelio est , el audit ab Abraham eo , quia iu conseculus Verbi gratia , si quis vestrum , licet non oplem esse
es bona in vila tua, hoc est deliciis abusus cs , et in hoc conventu talem aliquem , tamen si quis inter
Lazarus mala : nunc autem hic requiescil, iu rero vos , sive calechumenus, sive etiam unus aliquis ex plu
cruciaris. Nemo potest , ei in carne , el in spiritu ribus fidelium conscius sibi est quod fornicalus sit, et
habere delicias . Sed si quis in carne delicialır, celat delictum , nunquid non tibi videtur isle occultare,
sicut ille dives , carebil gremio Abraham et deliciis. et operire viam suam quam incedit ? Qui autem caste
Qui vero in præsenti sæculo pane aMictionis ve agil , et confidit de puritale vitæ suæ , non vult cooperire
scitur, sicut el ille pauper , cum hinc abscesserit , viam suam , sed vult eam manifestam esse, maniſestam
in deliciis erit. Deliciare ergo in Domino, el dabil dico non hominibus,ne forte percipial mercedem suam
libi petitionem cordis lui . Quod si adhuc plenius B ab hominibus, sed Deo manifestat. Propterea ergo
intueri vis quomodo quis delicietur in Domino, dicitur, Revela ad Dominum viam tuam . Sed et si ma
perspice quod Dominus veritas est , et sapientia est , lorum tibi conscius aliquorum fueris, noli occultare,
et justitia est , et sanctificatio est . Si ergo abun sed per exomologesim , id est confessionem , revela
daveris in divitiis veritatis, si abundaveris in in ea Domino, el spera in eum , et ipse faciet. Hoc est,
telleclll sapientiæ , si copiosus ſueris in actibus cum conſessus fueris, el revelaveris ei delicta lua ,
justitiæ , lunc plene el integre deliciaris in Domino . spera in eum quod possis ab eo veniam promereri, ::
Quæ utique cum expleveris , tunc etiam id quod ipse faciel. Quid faciel ? Sine dubio sanum lefaciel.
consequitur adipisceris . Dabit enim tibi Dominus Dicet tibi *3 : Ecce jam sanus factus es , ulira noli pei .
peliliones cordis tui. Necessario tamen addidit pe care , ne quid libi deterius contingal . Hæc iel , si deli
litiones cordis lui , cum potuisset utique dicere pe cla lua ei revelaveris.Si vero pura est via lua , el niun
liliones luas. lla aulem facilius intelligi potest . da conscientia , el hæc ei revelaveris, spera in eum .
Quod si singulorum membrorum propria quædagi 6. Quid faciat, ex consequentibus disce 66 : Pro
persona lingalur, verbi causa, si oculus haberet ducet sicul lumen justitiam tuam, el judicium tuune
vocem , nunquid non dicerel : Peto lucem , ut vi
с sicut meridiem. Tnam justitiain , quam tu egisti in
deam ca quæ me videre delectant ? Refugio enim occulto , el revelasti eam soli Deo, hanc producci
videre horrorem aliquem , et omne quod con sicut lumen Deus , et ostendel le justum illumina
turbat el contristal aspectum . Similiter et si au Tuin sole justitiæ , cælo el lerræ, et omnibus qui in
ditus acciperet vocem , nunquid non diceret : Pelo cælo sunt osteodet lumen jusliliæ liæ , el, si ila
sonum modulata arte composilum , sonum delecta dici oporiel , jaclabil se de le tanquam de alio ,
bilem , asperum vero el terribile aliquid audire re lanquam qui acceperis spiritum adoplicnis. Pro
fugio ? Ila si guslui vox daretur , et laclui , et ducel ergo justitiam luam sicul lumen , quia qui
omnes sensus nostri sine dubio hæc pelerent, quæ secundum mandatum Domini justus est , justitiam
suo sensui convenirent. Ab his ergo transeamus suam ita facil, sicut ipse mandavit dicens 68 : Vus
ad cor in quo est mens , et principalis intellectus, aulem , cum facilis jusliliam vestram , nescial sinistra
cl videamus quid desideret et quid petal cor, sicut quid faciat dextra ina. Hæc ergo justitia quæ ita fit,
de oculo vel de auribus cælerisque sensibus in su ut non liominibus appareat, nec ut humanam glo
perioribus demonstravimus. Secundun, sui malu riam caplel, sed dit in occullo, ut Pater qui videt
ram cor sine dubio intelligentiam poscit . Sicut in occullo , reddal palam in tempore suo, produci.
oculus visum , 659 ita cor intellectum requirit . D dur a Deo sicut lux . El judicium ſuum sicul meri .
Sicul auris suavem sonum cupit , ita cor sapien dies . Omnia enim justi judicia quæcunque judica
libus sensibus delectalur. Sicul gustus dulci sa vit , non solum sicut lux erunt, sed sicut meridia
pore , ita cor prudentibus cogitationibus gaudet . num lumen , quod utiqae clarissimum et splendi
Sicul odoratus suavitale fragrantiæ , ila cor ratio dissimum est. Plenitudo eniin lucis in meridiano
nabilibus studiis lætatur. Sicut laclus lenibus lempore designatur. Si ergo ſueris justus et bonus,
ac mollibus, ila cor utilibus et optimis consiliis producet Deus sicut lumen justitiam tuam , et judi
delectatur. Si ergo delicieris in Domino , el sa cium iuum sicut meridiem . Vel certe in judicio cum
pientiæ , el veritatis, el justitiæ copiis atque deliciis causa lua discutitur, justitiain cause lup, tanquam
perfruaris, dabit tibi Dominus petitiones cordis lui lucem Deus faciet maniſestam , el judicium quod et
aptas deliciis supradictis. dijudicat, velul meridiem faciel manifestum . Qua
5. Post hæc dicit 61 : Revela Domino viam luam , scientes ila futura, deprecemur misericordiain Dei ,
et spera in eum , et ipse faciet. Omnis qui male ut concedat nobis tales fieri, qui digni liabeamur,
60 Luc. XVI, 25. 61 Psal . XXXVI , 5. 69 Joan . III, 20 et 21 . 63 Joan . 1, 14. 64 Psal. XXXVI , 6.
68 Matth . vi , 3.
1329 SELECTA IN PSALMOS. HOMIL . II IN PSAL . XXXVI. 1330

quorum Deus ipse lucem justitiæ producal in me- A quod dicimus. Si aliquod membrum corporis do
dium , el judicium nostruni sicut meridiem clarum leamus, quamvis anima nostra incolumis sit, cl
et lucidum , habens lucem veram in se , ipsum Do reliqua omnia membra nostra sana sini , tamen
minum nostrum , cui est gloria el imperium in sæ quia dolore unius membri lolus lomo afligitur ,
cula sæculorum , Amen . non dicimus quia sani sumus , sed quia male habe
HOMILIA II . mus. Verbi causa , dicimus : Ille non est sanus.
De eodem psalmo , ab illa parle : « Subditus esto Do Quare ? quia pedes dolet, aut renes , aut stomachum .
mino, et ora eum . ) Et nemo dicit quia sanus est si stomachum dolet,
1. Præcipiente mandalo, el dicente 66 : Subdilus sed non est sanus quia slonachum dolet . Si intel
eslo Domino, necessarium videtur perscrutari quid lexistis exemplum , redeamus nunc ad id quod pro
sit subdilum esse Domino, el quid sit non esse positum est. Apostolus dicit ? quia corpus Christi
subdilum . Sicut enim non omnis qui dicit , Domine, sumus, el membra ex parle. Christus ergo cujus
Domine, intrabil in regnum cælorum , sed qui facil omne bominum genus, imo fortassis lotius crea
voluntatem Palris mei qui in cælis est ®7 : ita non iuræ universitas corpus est , el unusquisque no.
ownis qui dicit se subjectum esse Doinino, subje strum membra es parle est, si aliquis ex nobis qui
cliis est ei , sed qui reipsa subjectus est ei ; quia B membra ejus dicimur ægrolat , et aliquo peccati
vere subjectum esse Domino, non sermo professio storbo laboral, id est , si alicujus peccati macula
nis, sed opus subjectionis ostendit. Plenius autem inuritur, et non subjectus Deo, recte ille nondum
intelligitur quod dicimus hoc modo : Dominus no dicitur esse subjeclus, cujus sinl membra illi qui
sier Jesus Christus justitia est. Nemo ergo injuste non sunt subjecti Deo. Cum aulem omnes eos qui
agens subjectus est Christo , qui est justitia . Chri corpus suum dicunlur ac membra , sanos habue
ius veritas est. Nemo mendax Chrislo subjeclus est rit , ut in nullo inobedientia laboraverint mor
qui est veritas , sive cuin in rebus, sive cum in do bo, sanis omnibus membris, Deoque subjectis, mc
ctrina mendacium loquitur. Dominus Jesus Chri rilo se dicit esse subjeclum illi , cujus nos membra
slus sanctificatio est. Nemo est subjectus sancliſi Deo in omnibus obedimus. Quod si leipsum per •
calioni , cum pollutus sit et inpurus. Dominus Je scrutari vis , et videre si jam subjeclus es Deo, an
sus Christus pax est. Nemo liligiosus et turbulen adhuc inobediens permanes, hoc modo leipsumi
lus Christo subjectus est, qui est par , sed ille sub discule : Si nihil est contrarium Deo in te, subje
jeclus est ei qui dicit 68 : Cum his qui oderunt pa clus es ei. Contrarjum autem dicimus hoc modo :
cem , eram pacificus. Unde et in alio psalmo ad C Deus charitas est ; si odium in le non est, non ha
animam suam dicit Propheta 69 : Verumlamen Deu bes quod contrarium Deo est . Deus veritas est ;
subdila esto, anima mea , quia ab ipio est palientia viile ne sit in le mendacium , quod est contrarium
mea . Sed et Apostolus magna quidem el mystica veritati . Si enim est in le mendacium , non Deo
do subjectione significat dicens ' : Cum autem sub subjectus es, sed ei qui est mendacii pater . Et si
jecta ei ſuerint omnia, tunc el ipse Filius subjectus injustitia in le est , patri injustitiæ subjectus es
erit ei qui 660 sibi subdidit omnia . Audi ergo quid magis quam Deo , qui justitia est. Si el reliqua in
dicit quia omnia necesse est Christo esse subjecta , le deprehenderis vitia , scilo le landiu non Deo, sed
et lunc ipsum esse subjeclum , subjectione videlicet diabolo esse subjectum . Certum est namque quia
illa quam de spiritu inielligi dignuin est . Interim fornicationis lempore spiritui fornicationis sumus
necesse est omnia Christo esse subjecta , ut tunc subjecti , adversantes spiritui castitatis . El lempo
demum etiam ipse impletis omnibus el perfectis . re iracundiče, vel furoris, spiritui iræ obedimus,
per subjectionem , tanquam victoriæ suæ hanc re spirili mansuetudinis resistentes. Propterea ergo
ferens palınan Patri dicalur futurus esse subjectus . videntes quia omnis vita nostra agonem quemdam
Quod nisi mystice intelligatur, impium aliquid sine obedientiæ gerit, sive Christo , sive his qui contra
dubio non advertentibus indicare credi : ur. Non D. rii sunt Christo, conemur per orationis, per eru
enim putandum est quod Filius Dei nunc quidem ditionis religiosanı institutionem hoc agere, ne un
Patri nequaquam subjeclus sit , in novissimis vero quam diabolo vel maliliæ ejus obedire in veniamur ,
temporibus cùm sibi fuerint cuncta subjecta, lunc sed omnis aclus noster, et omnis sermo alque om
erit et ipse subjeclus : sed quia omnia nostra io se nis cogitatio inveniatur in subjectione Christi ,
recipit, et se esse dicit qui in nobis esuriat ; seque Quod si forte dicis , Quid prodest si nunc subjeclus
qui in nobis sitiat , et nudus sit atque æger, quique sim , cum jam ante peccaverin et prævenlus sim in
hospes et qui retrusus in carcerem , el quidquid delictis ? sine dubio cum deliquimus , subjecti non fui
uni ex minimis suis factum ſuerit , sibi facium esse mus Deo, sed cum desivimus a delictis, lunc initium
lestatur ; consequenter el merito cum unusquisque subjectionis accepimus . Cum ergo timori Dei subje
Biostrumi plene el perfecte subditur Deo, ila ut in cli peccare cessamus, lunc etiam fiduciam accipi
nullo prorsus inobediens pareal , se esse subdilum mus poscendi pro delictis prioribus veniam . Donec
protestalur. Sed et alio modo plenius intelligitur aulem permanemus in deliciis , frustra veniam po
66 Psal . xXXVI , 7 . 67 Malih . VII , 21 . 68 Psal . cxix , 6 . 69 Psal. LXI , 6 . 10 I Cor . xv , 28. " Ephes .
V, 30 .
IJUI EX ORIGENE 1332
simus delictorum . Unde et memini me frequenter A est , Noli , inquit, mirari , si insipientem , si malum ,
dixisse ad vos , quia veniam deliclorum lunc digne si infidelem iracundia inflammat, quia frequenter
poscimus , cum longe positi a peccalo, illain vocem etiam bonos el prudentes viros ira exagitat . Est
possumus dicere ?? : Ne memineris iniquitates no ergo hoc peccalum etiam unum ex illis quod ad
stras anliquas . Non dixit eas quas facimus, sed eas ædificium deſeret ligna, fenum el stipulam , et ne
quas aliquando fecimus. Subdirus ergo esto Domi cesse est hujusmodi materias , sicut scriptum est " ,
no, et subjects noli peccare . Tunc obsccra eum per ignem probari , ita ut permaneamus landliu in
pro delictis præteritis et antiquis. igne , donec de nobis ligna iracundiæ consumantur ,
2. Ne æmulatus fueris eum qui prosperatur in via el fenum indignationis, et stipula verborum , corum
sua, in homine faciente iniquitatem 73. Describit ea videlicet quæ hujusmodi vitiis exagitati prolulimus.
quæ accidunt hominibus. Frequenter enim villea
Idcirco ergo desine ab ira , et relinque indignalionem ;
mus iniquum in prosperis successibus, et in ea id est non satisfacias animis luis , cum commotus
quam ducunt felicitale vitæ posilum , scandaliza fueris ad iracundiam , sed desine, derelinque , con
mur, et periculum fidei incurrimus, atque in cor lenine. Nos vero cum hæc mandala suscipiamus,
de nostro adversum divinam Providentiam conque . el econtrario cum commoti fuerimus , non ab ira
rimur, dicentes : Quid prodest juste agere ? Ecce B cundia , sed a mansuetudine desinimus , non indi
justi tribulantur, bic injustus feliciter agit . Inju gnationem relinquimus, sed lenitatem . Verum ex
stus est , et ad summas divitias pervenil, honorum hoc saltem incipiamus emendare nosmetipsos, el
ac potestatum excelsum culmen ascendii, fortassis paulatim per continentiam el assiduam meditatie
melius est injustum esse quam juslum . Hæc infir nem lenientes iracundiam , veniamus etiam in hoc
mæ et fragiles animæ , etiamsi non ore proferunt, ut ulica non irascainur ; atque indignationis que
in corde suo tamen loquuntur, cum viderint ini per furorem concilatur, impelum relundentes assi
quos prosperis successibus agere in via sua . Et due, perveniamus usque in illud ne ulira indigna
ideo nobis mandati hujus medela succurrit, ne, cum tionis commotione turbemur. Noli æmulari ul ne
hæc viderimus, æmulemur, id est ne irritemus Do quiter facias 78. Noli , inquii, in æmulationem ne
minum adversum nos loquendo talia in cordibuis quiliæ carteros provocando , cliam ipse nequam
nostris : sed recogitare debemus quia prxsens fieri; quia æmulatio mali vincere semper in malitia
sæculum eorum est , qui futura beatitudinis non alium sludel.
habent spem . Et ideo patienter feramus illos his 4. Quia qui nequiter agunt, exterminabuntur ;
successibus prosperis agere , percipere bona sua in с qui autem exspectant Dominum , ipsi hæreditale pos
vita sua , donec venial el nostrum , ad quod invitati sidebunt lerran 79. Apparel quia nequitia alia qui
sumus, 661 et cujus nobis repromissa sunt bona , dem species mali est , præler cælera peccala . Uude
ad quod respicimus , in quod speramus, cujus bona el hic sermo divinus alium describit peccatorem ,
non sicut in hoc sæculo tanquam umbra prætereunt, et alium nequam , sicut et ibi simili ulilur distin
sed permanent in elernum . Impossibile aulem est clione cum dicit ko : Conlere brachium peccatoris el
et in præsenti sæculo bona consequi, et in futuro . maligni, id est nequam . Sed et Dominus in Evan
Necesse est enim dici uni, quia conscculus es tu gelio diabolum non dixit peccatorem tantummoilo ,
bona in vila lua ; et alii , quia consecutus es mala ; scd malignum , vel malum , et cuin docel in oratio
el aller pro malis bona , et alter pro bonis mala re ne , vel dicit 81 : Sed libera nos a malo . Et alibi 51 :
cipial , sicut exemplo sunt ille dives et Lazarus ? . Malus homo fecit, sive malignus. Definiunt quidam
Ideo ergo : Noli æmulari eo qui prosperatur in Trovnplav, id est nequitiam , spontaneam vel volun
via sua, in homine faciente iniquilatem . tariam esse malitiam . Aliud est enim per ignoran
3. Post hæc commonet vitium quo omnes pene liam mala agere , el vinci a malo : aliud esi volun
turbamur, et nescio sicubi rarus quis ila perſeclus tale el studio mala facere, et hoc est nequitia. Unue
inveniatur, qui careat hoc morbu . Desine, inquil78, D et inerilo diabolus hoc nomine trovripos, id est ma ·
ab ira , el derelinque indignationem . Mulla sunt vi . lignus, vel nequam , appellatur. Sed et nobis expro
lia , que a multis facile vitantur. Verbi causa im brans Salvator diceba 183 : Si ergo el vos cum sitis mali,
pudicitiæ malum . Si quis operam enixius continen scilis bona dala dare filiis vestris . Et nunc ergo ail :
tiæ dederit , impudicitiam abjecit . Aliquanti etiam Quoniam qui nequiter aguni , exterminabuntur ; qui
avaritiain subjugarunt, ita ut cum in cæleris non autem exspeclant Dominum , ipsi hæreditale posside
sint perfecti, videantur tamen vitare hoc malum , bunt terram . Est el alia quædam terra , illa de qua
sed et alia nonnulla . Iracundiæ aulem durum el Scriptura dicit 8 , Quens lac el mel, quam Salvalor
aculum vitium , inflammat et exagital ctiam eos in Evangeliis repromittit mansuetis , dicens :
qui videntur esse sapientes. Unde et Salomon in Beati mansueri, quoniam ipsi possidebunt terram .
Proverbiis dicit 76 : Ira perdit etiam prudentes . Id Hżec nostra quam habitamus proprio vocabulo ari

7. Psal. , 8. 73 Psal . xXXVI , 7 . 76 Luc. XVI . 16 Psal . XXXVI , 8 . 76 Prov . xxix , 8. 71 I Cor.
ili , 12 . 78 Psal. XXXVI , 8 . 79 ibid . 9 . BU Psal. x , 15 . 81 Matth . vi , 13 . 82 Matih , xiii , 28. 63 Lue.
MI , ij , ** Exod. xill , 5 . 85 Nalili.v, 4 .
1353 SELECTA IN PSALMOS. HOMIL . JI IN PSAL . XXXVI . 1331

da appellatur, sicut et coelum istud quod intuemur, A myslica ratione firmamentum factum esse dicitures
proprie firmamentum dicitur. Ex appellatione vero quod separarel inter aquas et aquas, el divideret
alterius cæli etiam istud ſirmainentum cæli nomen babitaculum mortalium a sedibus et habitaculis an .
accepit , sicut edocet Scriplura Geneseos 86. Quid gelorum . Ex eo ergo locus nobis peccatoribus arida
ergo est ? In præsenti quidem vila ulimur cælo el hæc, quam eliam terram cognominavit Dominus,
terra visibilibus istis , in quibus veri cæli el verde deputata est . Sed et alia quædam loca nominantur
lerræ præler nomina nihil aliul invenimus : sed aquæ , quibus superſerri Spiritus Domini dicitur.
idcirco hic ila arbitror appellata , ui , cum hæc ita Et alia quædain loca abyssus nominantur , quibus
nominantur, illa quæ vera el magna sunt, ad desi Tenebræ superpositæ referuntur. Et de aquis qui
derium et memoriam cognominantium veniant. Qui dem dicitur in alia Scriptura " , quia Viderunt le
sunt autem qui bæreditale possidebunt terram ? aquæ , Deus , viderunt le aquæ, el limuerunt. De
Qui exspectanı, inquit, Dominum . Exspectamus Do- abysso autem dicit , quia conturbala est abyssus ;
minum , quia ipse est exspectatio nostra el patien- sine dubio quia non habel pacem , sed babel tene
lia , sicut scriptum est 87 : El nunc quæ est exspecia bras superpositas. Sed et dæmones in Evangelio
tio mea ? nonne Dominus ? Sicut ergo Salvator sa rogare dicuntur ne jubeantur abire in abyssum ,
B
pientia est el pax et justitia , ila est et exspecialio, velut in locum quemdam pænæ el se et suis acti
vel patientia . Et sicut participatione justiliæ ejus buis dignum . Non solum ergo peccator non eril ,
justi efficimur, et participatione sapientiæ ejus s:) sed etiain locus ejus, quisquis ille est , quærelur, et
pientes, ila et participatione patientiæ ejus patien non erit .
les eſlicimur. Est ergo velut fons quidam perennis , 6. Mansueti autem hæreditabun ! terram 93. Adver
de quo haurire possumus el patientiam , el justi sum Valentinianos el cæleros hæreticos , qui putant
m
liam , et sapientia , et omnia quæcunque sunt Salvatorein meum dicere in Evangelio , quæ in an
virtutum bona ; si lamen bona , digna el pura va liquis Litteris non sunt , proferendus est iste versi
scula nostra deſeramus ad fontem . Ait ergo : Qui culus, sicut et nos didicimus a quodam presbytero
autem exspectant Dominum , ipsi hæreditabunt. proferre hæc ad convincendos eos . Quod enim
5. Post hæc autem sernionem quemdam addidit dictum est in Evangelio 94 : Beali mansueti, quo
mysticum , qui super auditum meum sit , el supra niam ipsi hæredilabunt terram , vide quonodo anle
linguain meam , qui excedat sensum meum . Ait jam dictum est a Spiritu sancio per David : imo
enim , sive de omnibus peccatoribus, sive de uno ipse Christus nunc in Evangeliis dicit : Beali man
aliquo peccatore, singulariter enim dicit 88 : Pusil C sueli, quoniam ipsi hæreditale possidebunt lerran .
lum adhuc , el non 662 erit peccalor. Pusillum Addit sane Prophela eliam amplius aliquid quam
adhuc profecto a præsenti tempore usque ad con in Evangelio legimus, dicens 9 : El delectabuntur
summationem sæculi esse dicit, aut fortasse etiam in multitudine pacis . Etiain hic sermone ipso ulitur
ultra consummationem sæculi , el donec ille ignis Græcus, de quo et superius diximus, xatatpurri
vindex consumat adversarios . Si autem fiat loc JOUJIV, id est , deliciabuntur magis quam delecta
aliquo niodo, non erit peccalor, et qua ratione fieri buntur. Igitur deliciabuntur , sive delectabuntur
possit ut peccalor non sit, discutiat et requiral qui mansueli in multitudine pacis. Si qui sunt carnales
polest. Verumlamen pusillum adhuc , el non erit homines, delectantur in cibis qui destruentur cum
peccator, el quærcs locum ejus et non invenies. Non ventre suo, sicut et Apostolus dicit 48 : Escæ ventri ,
solum aulem peccalor non erit , sed nec locus pec el venler escis , Deus autem hunc et illas destruel .
caloris erit . Quis est autem locus peccatoris , nisi Sancti aulem istas quoque delicias contemnunt el
isla quæ prætereunt ? Cælum , inquit 89 , et terra despiciunt : habenl aulem delicias in multimdine
preleribuni, Sine dubio ergo cum ipso peccalo quod pacis . Multitudo aulem pacis esse dicitur in diebus
præteriit , etiam locus præteriet peccatoris. Cælum , Christi. Ita enim scriptum esl 87 : Ei multiludo pa
inquit, el terra præteribuni, verba autem men non D cis eril in diebus ejus, usquequo auferatur luna.
præleribuni. Studeamus ergo nos facere verba Dei, Quicunque ergo desinit ab ira, el reliquit indigna
quæ non prælereunt, ne forte el nos cum istis quae lionem , et neque animus in iram irritalur, neque
prætereunt intereamus. Si enim peccalum facimus , sermone ulitur iracundo, non solum forinsecus ,
quod præterit , sine dubio el nos cum his quæ præ verum et intrinsecus lolus in pace est , et neque
tereunt deputabimur. Si autem facimus jusliliam provocanli se ad iracundiam cedit, neque ipse alle
quæ non præterit, neque ipsi prateribimus, sed rum ad iracundiam provocal , sed in senelipso pa
permanebimus cum permanente justicia , secundum cem babel, et in aliis, si qui forte dissident, servat
illud quod scriplum est '0 : Nunquid non valet ma diligere mansuetudinem , quæ pacis custos est fide
nus mea salvos facere ? aul gravavi aurem meam ne lissima, quæ cuncta moderatur . Iste delicialur , vel
exaudiam ? Sed peccata vestra separant in !er vos el deleclatur in multitudine pacis .
Deum . Sed et ab initio creature non sine aliqua 7. Observabil peccator juslum ,el premnat super eum
86 Gen . 1. 89 Luc . XV , 53 , 90 Tsai, us , cl 2." Gen. i .
87 Psal. Savi, S. XXXVI , 10,
RA L'S: Ma
lth , 1 , 4 . 99" Psal. 11., 11 . 31 I Cor . vi, 13 , 97 l'sal,
92 Psal. LXXVI , 17 . 93 Psal, ömm , 11 . go
VII , 7,
 1333 EX ORIGENE 1336
dentibus suis 98. Sicut enim naturaliter contraria A babent el peccatores. Sermo sagilla est : et justi
sunt lux el tenebræ , ita contrarii sunt sibi pecca quidem sermo cum arguit et corrigit peccalorem ,
lor el juslus . Et si videris aliquando odio haberi velut sagilla compungil et iransſoral cor ejus, ut
justum , non dubites dicere de eo qui odit justum , convertatur ad poenitentiam el salvelur. Sermo au
quia peccator est. Si videris persecutionem pati tem peccatoris est habens venenum el sagillans ac
eum qui bene vivit , non dubiles dicere de eo qui vulnerans eum , qui non est armis Dei munitus . Tune
perseguitur, quia non solum peccalor esl , sed ne enim verba iniquorum prævalent adversum nos,
quam . Observabil ergo peccalor justum , el obser cum minus caute sculo fidei communimur. Teten .
vans eum fremet super eum dentibus suis. Quod derunt ergo arcum suum , ut dejiciant inopem el
dicit, fremet dentibus, nescio si de carnalibus den
pauperem '. Sciunt peccatores, quia non possunt
tibus accipiendum sit, licet possibile sit etiam hoc dejicere divilem , propterea neque insidias ei ten
fieri a peccalore adversus justuin . Cum commina dunt , sed omnes eorum insidiæ adversum pauperem
tur ei , cum furit adversus euin , cum silel voce, et dirigunlur, sicut et alibi dicitur , quia insidiatar
clamal furore, cum justo molitur insidias , el omne sicu: leo in cubili suo, insidialur ut rapial pauperem .
malum excogitat adversum eum , lunc etiam cor Et quia redemptio viri diviliæ ejus sunt ' , pauper
poraliter adimpletur quod dicitur : Fremel super B
autem sufferre non valel ininas , ideo divites efficia
eum dentibus suis. Sed cum hæc facit peccator mur in spiritalibus bonis, id est in omni verbo, et in
adversuta justum, Dominus , inquit " , irridebit eum, omni scientia , in operibus bonis, abjicientes divi
quoniam prospicil quod venial dies ejus. Quem diem tias peccali, prospicientes non ea quæ videntur,
prospicit Dominus peccaloris ? Illum sine dubio, sed ea quæ non videntur. Quae enim videntur diviliæ,
cum quæritur peccalor, el non erit.
lemporales sunt ; quæ autem non videntur, ælernæ
8. Gladium evaginaveruni peccatores , telenderunt sunt. Et si in talibus divitiis dilescimus , vulnerari
arcum suum , ut dejiciant inopem et pauperem '. Non sagillis non possumus peccalorum . Restinguentur
quod omni genere peccatores gladium habeant cor enim sculo fidei, per Christum Dominum et Sal
poralem , sed videamus ne ſorle sicut sunt quædam valorem nostrum , cui cst gloria et imperium in
arma Dci , in quibus esse dicitur lorica justitiæ , et sæcula sæculorum . Amen .
gladius spiritus, et sculum fidei , ila eliam sint
110MILIA III .
arma diaboli , quibus indutus est homo peccator. De eodem psalmo , ab illa parte 6 : « Gladium evagi
A contrariis igitur intelligainus contraria , et naverunt peccalores . )
slatvamus duos milites armalos , unum militem 1. Superiore Tractatu dicebamus quædam de gla
с
663 Dei , alterum militem diaboli . Et si quidem dio et arcu peccatorum , el armis Dei, et quia om
miles Dei habet loric am justitiæ, sine dubio miles nes homines armati sunt ; et quod diximus omnes
diaboli contrariam buic gerit injustitiæ loricam . Et homines , nunc adjiciam quod defuil superioribus,
si miles Dei in galea salutis coruscat, econtrario id est hi omnes qui peccare jam possunt, vel absti
peccator qui est miles diaboli, galea perditionis in nere a peccatis. Jnfantes enim neque Dei arma tra
dutus est. Et si parali sunt pedes militis Christi ad clare possunt, neque arma diaboli . Si qui aulem in
Evangelii cursum et prædicationem , econtrario verbo et aclu et cogitatione possunt jam scire quod
peccatoris pedes velociter currunt ad effundendum rectum est , et vilare quod contrarium est , ipsi sunt
sanguinem , et calceamenta cjus, hoc est præpara qui dicuntur omnes habere arma , el si quidem pec
lio, concinnantur ad malum . Habet ergo miles Dei cani , diaboli arma habent et iniquitatis ; si vero
sculum quoddam fidei , habet et miles diaboli infide recte agunt, arnis Dei dicenlur induli. Quod ergo
Jitatis scutum . Ita ergo est gladius quidam Spiritus dixit : Gladium evaginaverunt peccalores, lelende
sancti in his qui militant Deo ; est autem et gladius runt arcum suum , explananles dicebamus secundum
maligni in bis qui militant peccato, quem gladium Apostolum qui dixit a contrariis ' : Et gladium spi
evaginare nunc dicuntur peccatores. Quomodo au- D rilus quod est verbum Dei, quia peccatorum gladius
tem putandi sunt peccatores evaginare gladium ? essel spiritus qui in ipsis est nequam , qui eos inspi
Dum jam impudenter el absque ullo verecundiæ rat ad verba blasphemiæ, et iniquitatis, et lurpitu .
velamento iniquitates suas perpetrani, nec eru dinis. Verbi causa , si videas gentiles adversum se
bescunt, ac reverentur, nec tanquam in vagina ne in disputationibus dimicantes , et diversas contra
quitiam suam recondunt et conlegunt, sed superbo se invicem impietales dialecticæ artis versuliis
et elalo spiritu velut gladium quemdam denudant. astruentes, potes lunc dicere compelenler , quia gla
Similiter etiam illud quod sequilur peragunt, id est dium evaginaverunt peccatores. Sed et ego qui dicor
intenderunt arcum suum. Sed et justi habent arcum , fidelis, si forte certamen mihi sit cum aliquo, et ad
haber: t el sagillas. Denique et una sagilla ipsorum iracundiai provocalus, abjecta mansueludine pro
esi Dominus Jesus , ipse enim ail :: El posuil me ferain verba furiosa, et spiritum mendaciis, et lu
sicut sagillam eleclanı. Habent ergo justi sagillas, midis venenatisque sermonibus relegam , merito

98 Psal . xxxvi , 12. 99 ibid .13 . 1 ibid. 14 . · Isa . XLIX , 2 .

XIII , 8. * Psal. XXXVI , 14 . 7 * Psal. XXXVI , 14. * Psal. x , 9. • Prov.
Ephes . vi, 17 .
1337 SELECTA IN PSALMOS. HOMIL , II IN PSAL. XXXVI. 1338

eliam ego tanquam peccator evaginasse gladium di- A nes pessimæ : os vero ac labia eorum arcus quidam
cor. Bonum igitur primum est ne habere quidem est , quo dilatalo alque distento venenati cordis
gladium peccati ; secundum vero est saltem non spicula jactantur. Quod autem ail in obscuro , com
eum evaginare, sed recondere in vagina sua . Si enim pelenler dictum est. Non enim isti tales in die, id
non proferalur gladius de vagina, neque exercealur, est in luce Dei incedunt, sed in tenebris ambulant,
acies ejus obtunditur et ærugine consumitur, el si et in obscuritate malilize atque ignorantiæ delite .
semper cessel ab opere exterminabitur. Hoc eniin scunt. Quod autem sagillant reclos corde, id est
Dominus etiam pollicelur, ut exlerininel rompham , simplices el ignorantes malilias suas . Sed puto quod
id est peccatum , ita ut ulira jam non sit peccator. hic sermo non lam de hominibus peccatoribus,
Sed si quidem verbi Dei prævenimus hoc opus, el quam de contrariis polestatibus dicatur. lllæ sunt
in hac vita posili faciamus in nobis iuilerire pecca enim , quæ in obscuro sagiuant rectus corde. Pro
tum , ut nunquam omnino a nobis, neque per cogi plerea ergo die nocluque vigilent hi qui recto sunt
lationem , neque per opus , neque per verbum peccati corde , quia illi quidem paraverunt sagillas. Non
gladius proferatur, non indigebimus pænæ ignis dixit , jaculati sunt, sed paraverunt sagiltas ; non sagil.
ielerni , non tenebris exterioribus condemnabimur , larunt neque vulneraverunt, sed parant se ul sagil
neque illis suppliciis qua peccatoribus immineni B tent. Vides nos antequam vulneremur commoneri,
subjacebimus. Si vero in hac vila contemnimus. ut nos ab illorum vulneribus defendamus, et omni
commonentis nos divinæ Scripturæ verba , el curari custodia servemus cor nostruin .
vel emendari ejus correptionibus nolumus, ccrlum 3. Yolo etiam amplius aliquid in his locis positus
est quia manel nos ignis ille qui præparatus est aperire, nc semper de inferioribus loquar ad vos,
peccaloribus, el veniemus ad illum 664 ignem in sed aliquando quxdam etiam superiora pulsemus.
quo uniuscujusque opus quale sit ignis probabil 8. Considero ergo, quia sicut Salvalor sagilla est Dei,
Et, ut ego arbitror, omnes nos venire necesse est. sicut scriplum est 19 : Posuil me sicul sagittam
ad illum ignem . Etiamsi Paulus sil aliquis vel Pe- electam ; sine dubio aulem simili exemplo eliam
trus, venit lamen ad illum ignem . Sed illi tales au Moyses in quo locutus est Deus , sagilla Dei est : et
diunt : Etiamsi per ignem Transeas, flamma non ad . cæteri prophetæ el apostoli Christi , in quibus Chri
uret le ' Si vero aliquis similis mei peccalor sit, ve slus ipse loquebatur, certum est quia per sagillam
niel quidem ad ignem illum sicut Petrus et Paulus, Dei vulnerabant eos el compungebant cor eorum ,
sed non sic Transiet sicut Petrus ct Paulus. Et quibus sermonem Dei loquebantur, ila ut hi qui ab
quemadmodum ad Rubrum mare venerunt llebræi 10 ,2 ipsis audiebant sermonem Dei , dicerent ' s, quia
с
venerunt el Ægyptii , sed Hebræi quidem transie Vulnerala charilale ego sum ; sic rursus econtrario
runt marc Rubrum , Ægyptii aulem demersi sunt in quomodo Christus est electa sagilla Dei , sic el An
ipso : boc modo etiam nos si quidem Ægyptii su tichristus sagilla diaboli. Et sicut omnes in quibus
mus, et sequimur Pharaonem diabolum , præceptis Christus loculus est , vel loquitur, secundum hanc
ejus obedientes , demergemur in illum fluvium sive similitudinem prophetæ et apostoli etiam ipsi sagil
lacur igneum , cum inventa fuerint in nobis peccata, læ erant Dei , el quicunque justus et prædicator
quæ sine dubio ex præceptis elegimus Pharaonis. Si loquitur verbum Dei ad salutem hominum consun
aulem sumus Hebræi , et sanguine agni immaculati mandam , sagilia Dei dici polest : ila et omnes pece
gumus redempti, si non portamus nobiscum fer catores in quibus diabolus loquitur, sagillæ diaboli
menlum nequiliæ, ingredimur quidem et nos flu dici possunt. Si quando crgo le videris per os pec
vium ignis. Sed sicut Hebræis erat aqua murus caloris sagillis diaboli vulnerari , illius quidem mia
Jextra lævaque, ita etiam ignis erit murus, si nos serere qui se ad hoc opus exbibet diabolo mini
faciamus quod de illis dictum est , quia crediderunt strum : tu aulem inemor esto lui , el arripe scutum
Deo el Moysi famulo ejus, id est legi ejus el man fidei , ul possis in ipso omnia tela ignila maligni
datis, el sic sequamur columnaw ignis el colum- D exstinguere. Non soluin autem in verbis, sed in fa
nam nubis . Hæc monuimus repelentes explana clis diriguntur in nos tela diaboli . Si enim videres
lionem , quomodo gladium evaginaverunt pecca Inulierem insidiantem tibi, ut te decipiat , nonge et
tores . hæc ignilum lelum diaboli est , cum tibi ita loquitur,
2. Sed ne illud quidem otiose transeundum est , ul in le ignem libidinis concilet ? Similiter et si
quod etiam letendisse dicuntur arcum suum : quod quis le verbis amaris et asperis ad iracundiam con •
non jam appositione contrarii sicul in cæleris fe citet, nonne et bic igniluin jaculum est maligni,
cimus, sed ex similibus absolviimus. In deciino quo inflammaris et incenderis ad furorem ? Sed et
psalmo scriptum est 11 quia peccatores intenderunt si quis in aliud quoque le provocal et instigal, quod
arcum , paraverunt sagiltas in pharetra , ut sagiltent tu impatienter ferens in peccatum decidas , intellige
in obscuru reclos corde. Unde apparel, quod corim diligentius, el adverte hos omnes jacula esse mali
pii repletum est velut pharetra sagillis venenatis. gni ignita, quibus reclos corde inflammet, vulneret
Sunt ergo sagittæ impiorum , consilia et cogitatio ad peccatum . Sed quod est infelicius, paucas video

• I Cor. 111 , 13. 9.Isa . XLIII , 2. 10 Exod. xiv . " Psal. x , 3. 19 Isa . xlix , 2. 15 Cant . v, 3 .
 1339 EX ORIGENE
sagillas Dei , pauci sunt qui ita loquuntur ut inflam - A vitalis abscelit. Et si audis dici in Genesi " , quia
ment cor auditoris, el abstrahant eum a peccato , Sanguinem animarum vestrarum exquiram ab omni
et convertatur ad pænitentiam . Pauci ita loquuntur fratre el ab omni bestia , non pules quia de hoc san
qui auditoris corde percusso eliciant ex oculo la guine magnopere præcipial corporali, quantum de
crymam poenitentiae , qui aperientes futuræ spei lui interioris hominis sanguine , id est de vita avina
men et magnitudinem futuri sæculi, ac regni Dei el sanguine spirituali. Scandalizati enim animæ sali
gloriam protestantes suadere possint hominibus, guis effunditur, cum ceciderit in peccatum , et propter
quæ videntur contemnere , et expelere que non ea dixit , quia requiritur sanguis ejus a fratre. Ei
videntur, spernere quæ temporalia sunt, el que quare etiam a bestia . Si lidelis est qui le scandaliza
ælerna sunt quærere . Perpauci sunt tales, el ipsi, vil , frater est , a quo requirendus est sanguis tits
si qui suni, pauci : per invidiam et livorem ita Frater eniin luus est , qui fundit sanguinem tuum , et
agitur ne omuino vel pauci sini, ne vel prolesse ideo dictum est , De manu ſratris requiram sanguinem .
aliquibus possint. Sagiliæ autem diaboli omni Cum vero contraria potestas fera el nequam perurgel
bus in locis abundant, omnis terra ipsis re hominem , et infidelis est per quem insidiatur, si
pleta est . Populi orbis militaris manus maxima poluerit fundere sanguinem anime luz , id est
ex parle sagillie sunt maligni, itinam ibi lantum . B dejicere te in peccatum , bestia est per quam esqui
modo, atque in illis prie valerel inimicus, ui illos ril Dominus sanguinem tuum . Sed et Ezech el
665 solos haberct sagittas . Nunc autem vercor propheta cum dicit speculatorem se positum domai
etiam eos qui intiis siint, et meipsum vereor ne Israei 18, qui si annuntiaverit rompheam venien .
forle diaboliis adducal me in aliquod scandalum , lem ,' reus non fiat sanguinis , si non nuntiaveril,
el ulatur me sagilla adversus animam hominis : relis sil sanguinis ; el in lege cum dicitur , si hæc
quia qui scandalizaverit aliquem sive in verbo , sive et læc fecerit, innocens erit a sanguine ; sine dobio
in facto, iste illi animæ quam scandalizavit sagilta ctiam hic animæ sanguinem designal , qui effundi
exstilit et jaculum djaboli. El vide quid accidit lur per peccalum . Propterea ergo limeamus omnes,
nobis infelicius. Interdum nos putamus dicere ad ne forte sanguis alicujus qui scandalizalur, requi
versus aliquem , et incaule proferimus sermones , ratur a nobis , sicut propheta designat. llæc espor
dum contentiosius agimus, et quibuslibet verbis luil nos repetere, ut plenius ostenderemus quomode
vincere sluiemus, lunc diabolus ore nostro ulillir gladium evaginaverunt peccatores et lelenderun
velut arcu , per quem sagillas dirigat ct saglitet arcum suum , el quis essel pauper quem dejicerent,
rectos corde, eos videlicet qui nos audiunt ea el quomodo crucidantur recti corde , vel quis est
с
loglientes, in quibus scandalum patiuntur. Et sicut sanguis eorum qui effunditur.
Deus posuit arcum in nubibus ne fial diluvium , el 5. Nunc autem videamus quid sit istis peccato
ut lempestas desinat 15 : ita econtrario diabolus ribus qui hæc faciunt , id est qui gladio diafcii
ponit arcu non ul cessare faciat, sed ut suseilet uluntur el jaculis maligni, quid de bis rursum
tempestates , ul serenitatem conturbet in anima, ut dicil sermo divinus : Framea , inquil , eorum intre:
pacem depellat, ut bella commoveat, el ut lurbines in cor eorum , el arcus eorum conleratur. Framea
excitel ac procellas . Cum enim videris aliquem genus leli esi , hoc nomine nuncipalum . Sermones
vitiis el passionibus agitatum circumire et perlur igitur isti , quos inspirante diabolo iniqui el pecca
bare omnia, nolo dubites quod ille sagilla diaboli lores proferunt, inquit , adversus justum , ut truci
est, el os ejus posuit arcum suum , et teiendit dent rectos corde, convertenlur adversum ipsos
sagitlas verba ejus ul sagillent reclos corde. Sed qui eos proferunt, ut illuc redeant unde processe
qui muniti sunt armis Dei , ab his talibus non rant. Sicut enim dicitur ad justos el sanctos apo
poluerunt vulnerari. stolos a Domino 20 : In quamcunque donum intra
4. Quod autem addidit ul trucident reclos corde 18 , veritis, dicile : Pax huic domui ; et si fuerit ii
cum superius dixisset, ul dejiciani inopem et pau- D filius pacis , pax vestru veniet super eum ; sin ninus,
perem , junxit pauperibus rcctos corde : quos piilo pax vestra ad vos reverletur ; sic el bic econtrario
quia similiter etiam Dominus conjungat in Evan gladius impiorum qui evazinatur ut trucidet rectos
geliis 16 ; ubi enim dicit bealos pauperes , ibi etiam corde, reverli in ipsos dicitur, el demergi in cur
beatificat mundos corde, el nihil interesse arbitror eorum , atque arcus eorum confringi, dum Dominus
1
inter mundos corde et rectos corde. Trucidantur de insidiis eorum liberal justuin .
autem hoc modo. Si quis simplici menle ac desi 6. Melius est modicum justo super divilias pecca
derio venial ad Ecclesiam ut proficiat, ut melior se lorum multas ? 1 . Secundum litteram continuo etiaiii
ſiat, iste si videat nos qui mullo jam tempore in simplicioribus quibusque utilis admonitio est , de
fide slelimus, vel non recte agentes, vel cum offen qua el prius dicendum est , quamvis habeal etiam
diculo loquentes , efficimur illi nos 'apsus ad pec profundinis aliquid , qnod si quis capere potuerit,
calum . Cum autein peccaveril , trucidalus est , et capiat . Quid ergo nos doccal litlera , videamus. la
sanguis animæ cjus profluit, omnis ab co virius boc mundo communem vitæ sollicitudinem gerci
1 Gen. 18 . 18 Psal . XXXVI, 11 . 16 Nalili . Po 17 Gen. TX , 5 18 Ezcch . ill . 19 Psal. VI, 15
so Luc x , 5 . 11 Psal. xiv , 10 .
 SELECTA IN PSALMOS . HOMIL . III IN PSAL . XXXVI .
1341
el justi et injusti, ut habeant quæ ad victum neces . A Melius est ergo hoc modicum fidei justo super divi
saria sunt. Sed justi quidem non tam propensi
sunt erga sollicitudinem vicliis , quam enise gerunt
justitiæ curam , ita ut etiam si eis quærenda sunt
quæ ad viclum necessaria sunt, absque injustitia
quæranlur, vt ipse quæslus eorum qui quotidiano
usui necessarius est , cum omni justitia fiat. Injusti
vero nihil curant de justitia , sed omnem curam in
hoc impendunt quomodo acquirant ; in hoc eorum
omne studium est, quomodocunque el qualiacunque
lucra captare : non quærunt si bene acquirani, si
cum justitia : non sunt solliciti ul judicio Christi
inveniantur possessiones eorum cum justitia quæ
site. Quomodo possunt hæc facere , qui agrum ad
agrum conjung unt a , et villam villae appropi ant,
ul aliquid 666 proximo auſerant ? Cum ergo
unum e duobus lieri necesse sit , id est aut multa
acquirere cum injustitia , aut modicum cum justitia ,
Melius est , inquit ? 3 , modicum justo , super divilias
peccatorum mullas. Et vere quasi speciali quodam
tilulo multæ divilia in iniquitale censentur . Unde
el ego arbitror Dominum et Salvatorem nostrum ,
quasi vere Deum et Dominum Mammonam iniqui
latis pronuntiasse cum dicit ? ' : Facile robis ami
cos de iniquo Mammona . Hæc secundum litteram .
Videamus nunc si quid etiam secreli contincat
sermo. Sunt mulla et diversa sludia lillerarum in
lioc mundo, ut videas quamplurimos incipientes a
grammalicis ediscere carmina poetarum , come
diarumque fabulas, Tragediarum vel commentitias
vel bonorificas narrationes , historiarum longa ac с judicibus, et jam inde per consequentiam de sin
diversa volumina, lum deinde transire ad rhetori-
cam , atque ibi omnem ſucum eloquentiæ quærere ,
post hæc venire ad philosophiam , perscrutari dia
leclicam , syllogismorum nexus inquirere, mensuras
geometriæ pertentare , astrorum leges ac stellarum
cursus perscrulari , omittere quoque nec musicam ;
el sic per omnes islas erudili tam diversas el varias
disciplinas , in quibus nibil de Dei voluntate cogno
verunt , multas quideni , sed peccatorum divitias
congregaverunt . Videas aulem unum dc Ecclesia
imperitum quidem in verbo alque eruditione, sed
fide ac timore Dei repletum , qui propler timorem
Dei in nullo audel delinquere, sed verelur omnino
aperire os suum , ne forte sermo malus procedat o nem de singulis quibusque quæ scripta sunt, et
de ore ejus , el observat eliam in minimo deline
quere , a quibus observare se non potest ille qui
ves rens s mundusiaitsap tia . Ho
di
confe est in
sermhuojudivin 25ien
: Meliu s igi
s est
justo, super divitias peccatorum mullas . Ut sunt
divileae
diviti pecca
s sun torum
t el abunda ntesntia
, sapie hujus
in elo quentimund
a , nec tamqua
se per hæc continere prævalent a peccalo . Modi
cum autem justi est , qui habet fidem tanquam
granum sinapis modicam , sed vividam et vehemen
lem , per quam se communil el continel a peccato .
1382
lias peccatorum multas , quas habent in eloquentia
ac sapientia hujus sæculi, quæ desiruitur. Tamen
si potuerit quis et divitias habere, et non peccalo
rum habere divitias ; sed congregare aliqua de
thesauris Moysi legislatoris , alia etiam de censu
acquirere prophetarum , de Isaia , de Jeremia , de
Ezechiele , perscrutari quoque secrela Danielis,
cælerorumque prophetarum reconditos el obscuros
penetrare thesauros ; iste jam non confertur sapien
tibus hujus mundi, ut melior illis dicatur , sed illis
magis exæqualur qui dicebant 46 , quia divites facti
estis in omni verbo et in omni scientia ; et qui
destruentes bujus mundi sapientiam , el velul viclo
res ejus effecti dicunt se paralos esse ad captivan
B duen omnem intellectum extollentem se et erigen
lem adversus scientiam Christi. Etsi quidem ille
sit quem superius diximus imperilus et idiola , sed
fidelis el limens Deum , melius est modicum illud
fidei huic justo super divitias peccatorum multas,
quas cum hujus sæculi sapientia compararunt.
Super ambos autem istos est qui dives est in verbo
Dei et scientia veritatis , id est qui secundum Pau
lum dives est in omni verbo el in omni scientia ,
et nihilominus dives est in operibus bonis . Si
autem vis scire quid est divitem esse in omni
verbo, breviter le docebo. Incipe discutere a primo
verbo Geneseos , inde in verbo Exodi, post hæc in
verbo Levilici , in Numeris , in Deuteronomio ,
ditesce de Jesu Nave , ditesce de omnibus simui
gulis quibusque Scripturæ divinæ libris usquequo
pervenias ad evangelicas apostolicasque divilias.
Nam verbi causa , si quis uni verbo Psalmorum
operam dederit, et integrum psalterium cum volue
ril canit , dives est quidem , sed non in omni verbo
atque omni scientia , sed est dives in solo verbo
Psalterii . Vel si quis evangelicæ atque apostolicæ
lectioni studium Tribuat , el io mandatis Novi Testa
menti semetipsum cxerceat , dives est el hic , sed
non in omni verbo , nisi evangelico tantum et
apostolico . Si vero potuerii Novum ac Velus Tesla
mentum pari studio ediscere, atque ex omni ejus
eruditione instrui, ila ut paralus sit reddere ratio
vilain suam secundum verbum veritatis ejus quæ
in Scripturis continetur aptare ; iste vero dives est
in omui verbo el in omni opere bono. El islas pulo
turcum
modi sibi esse divilias de quibus dicitur 27 : Redemplio animæ
viri propriæ diviliæ ejus. Melius ergo modicum justo
super divitias peccalorum multas .
i , in
en 7. Quoniam brachia peccalorum conterentur 18.
Quomodo potest hoc secundum lilleram stare ,
etiamsi aliquis vim facere conelur per imperitiam ?
Sunt mulia in Scripturis ita pesila , que etiam eum
qui valde brulus est et slcrtii , movere possunt, imo

26 I Cor . 1 , 5 . 27 Pror.
11 Isa . v , 8 . 13 Psal . xiv , 16 . ** Luc . xvi , 9 . 38 Psal . xXXV , 10 .
XII , 8. 28 Psal. XXV , 17 .
 1343 EX ORIGENE

cogere ut necesse habeat littera derelicta ad intel- A quis autem ignoral, ignorabitur. Et in Evangelia
eclum conscendere spiritalem ; sicut el nunc faciunt ubi dicit Dominus ad peccatores 36 : Nescio
brachia isla peccatoris, quibus imminere contritio discedile a me, operarii iniquilatis. Sicut ergo et
ncm comminalur. Sed et in alio loco dicit ? : alibi dicitur 87 : Cognoscit Dominus qui sunt ejus,
Conlere brachium peccatoris et maligni . Quid ergo ? sic hic non impiorum , sed immaculatorum dies
brachium istud corporeum peccatoris et maligni cognoscere dicitur Dominus. Digni erim scientia
pulabimus conlerendum ? Non facile hoc accidere Domini immaculatorum dies. Sed et hoc secundem
videmus. Sed si intueamur quomodo cum elati fue lilleram nescio si possit consequenter esponi. (ai
rint in superbiam peccatores , el arcus Suos enim possunt esse dies immaculatorum , qui non
paraverint , el sagillas illas suas , de quibus supe sint etiam peccatorum ? cum hujus sæculi dies lea
rius diximus, lelenderint adversus justos ; cum eademque sit omnibus, atque in eadem sive justi,
hæc omnis eoruin intentio Domini fuerit virlule sive peccalores simul luce versentur : sicut et ipse
destrucla , sic merito dicitur brachium pecca Dominus de Patre dicit ' , quia solem suum jutet
loris esse contrilum . Vel alio modo quoniajn oriri super bonos et malos. Quomodo ergo bic velut
667 manus et brachium operis est indicium . Si exceplum aliquid el segregatum immaculatorua
B
ergo videas peccatorenx ad opus bonum , ad opus dies cognoscere dicitur Dominus ? Sed videamus ne
misericordiæ non extendentem manum suam , forle unusquisque propriam sibi ipse facial diem .
absurdum non erit dicere brachium ejus esse con El si quando abjicientes niendacium loquimur re
tritum . Sed hujusmodi contritionem non a Deo , ritalem cum proximo nostro , in veritatis die et
sed a diabolo lieri credenduin esi. Ipse est enim veritatis luce versainur. Similiter el cum retrabi
qui conterit el constringit brachia peccatorum , ne mus nos ab iis qui oderunt fratres, el in tenebris
ad misericordiam extendanlur. Fil ergo quædam ambulant, el in dilectione fratrum permanemus,
contritio peccalorum a Deo , cum insidiantes eos dies nobis facimus charitatis. Sed et cum justilian
justo destruil et delerrel ; quædam vero a diabolo , custodimus, et cum visitantes viduas atque orpha
cum boni operis sludia velut vinctis el contritis nos in tribulatione sua , immaculalos nos cuslodi
infidelium brachiis impedit. El est alia contritio , mus ab hoc sæculo , immaculatorum nobis ipsis iz
quæ a Deo quidem conceditur, impletur autem a cimus dies. Et isti sunt dies quos nosse dicitur,
diabolo , illa de qua dicebal diabolus ad Domi. quando cognoscil dies immaculatorum . Verum si
num 30 : Verumtamen immille manum tuam el tange sacraliorem adhuc sensum in hoc loco volumes
omnia quæ habet , nisi in faciem te benedixerit, et c perscrutari, possumus dicere quia dies mali sunt
lum accepit eum in poleslale . Unde el ipse Job bujus sæculi secundum quod scriplum est "9 : Qu:
ail 31 : Manus enim Domini esl quæ contigil me. niam dies mali suni, Dies aulem boni alii sunt, qui
8. Suffulcit autem justos Dominus 33. Qui infirmi et ipsi immaculatorum sunt , quos Dominus co
sunt el fragiles , opus habent suffullore. Ubi ruina gnoscit, in quibus et bæreditas eorum in ælernen
imminet et lapsus, ibi quæritur suffultura. Omnis manet; lunc sine dubio cum jusli hæreditatem ca
autem homo quantum ad humanam fragilitatem pient vilæ alernæ , consequentes quæ oculus :19
special, et infirmus est el promplus ad lapsum . Et vidie, nec auris audivit , nec in cor hominis ascendit,
in hoc quidem psalmo scriptum est , quia justos quæ præparavit Deus diligentibus se "9. Illi sunt in
suffulciat Dominus , et in alio dicit 33 : Suffulcit maculatorum dies , in quibus non iste sol quem ol.
Dominus omnes qui cadunt, el erigit Dominus omnes casus excipit , el cujus nox succedens lumen interi
elisos. Tantum est ul nos expergiscamur aliquando mit, sed sol justitiæ lucebil, qui noclem nescial,
el evigilemus, ut si quando per infirmitatem casus qui lumen æternum sit , sicut scriplum est “, quia
aliquis imminel , deprecemur Dominum ut millat ipse Dominus eril eis luz sempiterna.
nobis verbum suum el sapientiam suam , quæ suſ 10. Et non confundentur in tempore malo "1. Soli
fulcial casuros el erigal .
Djusti non confundentur in tempore malo. Tempes
9. Cognoscit Dominus dics immaculatorum , et aulem malum bic tempus judicii nominal, propter
haredilas eorum in æternum erit 3. Secundum multitudinem peccatorum , el eorum quos sura
Scripturas , sicut in multis locis observavimus , Do tormenta suscipient. Tunc ergo in lempore resurø
minus non omnia cognoscit, sed sola illa quæ bona rectionis cum omnes resurrexerint, el alii resur
sunt ; mala autem dicitur ignorare, non quod vere
gent in vitam ælernam, alii in confusionem plē!
aliquid sit quod ejus scientiam lateat, sed ea quæ
nam , lunc , inquit, justi non confundentur, quia
indigna sunt notione cjus, dicitur ignorare . Quod nihil dignum confusione in eorum actibus invenie
ostendimus etiam de Scripturis, cum dicit Aposto lur. Addit allem : Et in diebus famis saturabit
lus 35 : Si quis in vobis prophela , vel spiritalis , co
tur. Inquirendum primo est qui sint dies Canis
gnoscal quæ scribo vobis , quoniam Domini sunt. Si Comminalur in quoclam loco Deus per prophetas,

30 Psal . x , 15. 30 Jobs. 1 , 11 . 31 Job . xix , 21 . 3 Ps. xxxvi , 17. 33 Ps cxlv 8 3* Ps . IIIVI , 18
. , .
" I Cor. xiv, 37,38 . 36 Matth . vii , 23 . 37 II Tim . 11 , 19 . 88 Maubiv, 45 . * Ephes. v , 16. " I Cor. 11,9
Isai . LX , 19 . " [s . XXXVI , 19 . * ibid .
 1545 SELECTA IN PSALMOS. – HOMIL . JII IN PSAL. XXXVI. 1340
et dicit * : Ecce dies veniuni, dicit Dominus, et A autem quia jusius erat, nesciebal famem . Sic ergo
mimmittam famem super lerrum , non famem panis, etiam si rames veniat aliquando , quod Dominus
neque silim aquæ , sed ſamem ad audiendum verbum non praestet Ecclesiæ suæ ! si quando tamen acci
Dri. El circuibuni ab oriente usque ad occidentem , dal, qui habet intellectum et exercilium in medi
t audiant verbum Domini, el non invenieni. Isti talione verbi Dei, et constituit meditari in lege
sunt ergo dies, et istud est tempus famis, cum non ejus die ac nocle, alque exercere se ail intellectum
suntqui verbum Dei loquantur, sicul el fames nunc spiritalem percipiendum , inveniet in illis panem
estapud Judæos.Nusquam enim prophetæ , nusquam illum qui de cælo descendit, et fiel ei sermo Dei
sapiens, nusquam prudens æstimator, nusquam abundans cibus, el profluens poliis ; el non soluin
quinquagenarius , nusquam sapiens consiliarius , cibus el polus, verum si profundiora sacramenta
pusquam intelligens auditor, omnia abstulit Deus mysticae intelligentiæ poluerit perscrulari, eruit
" Judæa et Jerusalem . Sed et in nobis melus est ei sermones Dei delicia . Potest etiam alio modu in
tangens, nc forle eliam nobis immineat fames. Sic- hoc loco profundior sensus aperiri. Dominus et
at enim illi de quibus supra diximus, legendo 669 Salvator ait 52 : Veniet nox quando nemo potest
i egem el non faciendo incurrerunt in hoc ul verbi , operari. El hoc dicit de illo tempore quod eril post
Jei ſamein paterentur, et auſerrenlur ab illis omnia hoc sæculum , tempore quo unusquisque pro malis
dei dona quæ supra diximus, el mandatum esl nu - suis recipiet pænas. Tunc ergo dicit noclem illamı
ibus (prophelis scilicet) ne pluerent super eos fuluram , cum jam nemo potest operari aliquid , sed
luviam verbi. Dei, verendum est ne lale eliam ali- unusquisque tunc pascitur ex operibus suis quæ
uod nobis correptionis inducatur genus : sed ma- bic posilus operalis est. Cum ergo nox fueril , ne
is eſliciamur non auditores legis tanluin , sed et mo operatur in illo tempore : cum peccatores sup
clores, ul mandet Dominus nubibus suis , non uni, pliciis aflligentur, erit sine dubio fames his qui
que duabus, sed pluribus, pluere super nos plu - nullos fructus boni operis collegerunt. In illo au
am , ul in Ecclesia prophetæ duo vel Ircs dicani, lem ſamis lempore, salurabuntur justi, ex frucli
* cæteri examinent 45 : el si sedenti revelatum bus scilicet justitiæ suæ . Sicut enim in deserto se:
erii, prior laceat, ul plures fiant operarii incon - diebus colligebant manna 53, in sexta autem dic
sibiles recle traclanles verbum veritatis , ut dicat non unius diei modum , sed qualiluin sufficeret in
usquisque doctorum el prædicantium verbuin crastinum colligebant, el unusquisque edebat ia
i secundum Paulum 46 : Ego plantavi, el ille ri- die Sabbati , quae collegeral in die sexta ; ita eriam
vil, sed Deus incrementum dedit. Hæc autem fient, C nunc velutsexta quædam dies pulanda est Dumini
nos qui rigamur a nubibus el audivi:nus verbum nostri Jesu Christi adventus, el lempos huc dispen
i, afferamus fructus illos quos enumeral Aposlo- sationis ejus, quam passione sua hoc in sæcul.
" , id est , fructus spiritus, qui sunt gaudium , procuravit. Et idcirco dum in die sexta sumus,
rilas, pax , patientia , longanimitas , et cælera his colligamus mana dupliciter, ul suflicere nobis
ulia . Quos fruclus si moramur afferre, veren - possit dum advenerit vera Sabbati observatio po
..n est ne mandetur nubibus obstruere a nobis puli Dei. Si enim non collegerimus duplices cibos,
vres suos, el incipiat vnusquisque sanctoruin qui nobis el in præsenti sæculo suſiciant et in lll
Pre illud quod scriplum est 48 : Qui autem iniel. Luro , in diebus fumis non salurabimur. Sic enim
!,in tempore illo sedebit el tacebil, quia lenius cum justi salurabuntur in diebus famis , peccalv
um est. Sed meminisse debemus historiæ a.. in res, inquit o veribunt ; inimici autem Domini sia
rum de famis tempore , quomodo juslus in lim ul honorificati fuerini el exaltali, deficientes ui
pore fainis saluralur. Conveniens pulo fames fumus deficient. Docel nos sermo divinus quales
teniporibus Eliæ prophetæ 69, quando clausuni sint honores hujus sæculi. Cum enim videris illum
cælum annis tribus et mensibus sex, El lunc , acceptis illius provinciæ fascibus lumidum , aliun
ilus quidein periclitabalur fame, sed Elias non consulatibus elalim , alium diversis magistralibus
ebalur famem . El tunc quidem pascebalur ab elevatum . cum ergo omnein istam videris elario
:lo so, quando el abiit in virtute escæ illius, et nem , considera quia deficientes sicut fumus defi
Tansit quadraginta diebus el quadraginta nocti- cient : recordare eliam quantos in his honoribus
videris, et usque ad le quanta eos fastigia con
', cum ei in malutino panes deferrent el ad scendisse memineris, el vide şi non omnes bene,
eruin carnes, et iterum referlur bibisse aquam posteaquam exaltati sunt, dejecti denuo et pro
rrente Corail , et venisse in Sarepla Sidonio strati sicut fumus defecerunt. Inimici autem Domi
ad mulierem viduam famis tempore , el quia ni statim ut honorabuntur et exaltabuntur, deficien .
s erat, non est passus inediam famis , sed les ul fumus deficient. Econtrario vero amici 10
le ei abundantia præsto eral; atque uno eo - mini slaliin uil contempli fuerint et despecti el ab
ue lempore erat peccatoribus fames ; Elias hominibus humiliati, a Deo exaltabuntur et eri

mos vin , 11, 12. * I Cor. xiv , 29. 46 I Cor. 11, 6. " Galat. v, 22. 48 Amos v, 13. 49 lil
xvi . 80 II Reg . xix . BI III Reg . XVII. 59 Joan . ix, 4 . 53Exod . x . Ps. $ XXVI, 20 .
 EX ORIGENE

gentur : quoniam omnis qui se exalial humiliabitur, A vos 63 : lie , negotiamini usquequo redeam . Et ad il
el qui se humiliat exaltabilur 66 .
11. Post hæc adduntur quæilam quæ non parva
indigent expositione, ait enim 86 : Vuluabitur pec
calor e non reddel , juslus aulein miserelur el com
modat . Etiam hoc si secundum lilleram accipia
mus, non videbitur verum . Multi elenim peccalo
res muluo accipiunt pecuniam et reddunt cuin fe
nore , ila ut et ipsi interdum lucrum ex pecunia
quam sumpserant ceperint , Delinit autem hic Pro
pheta dicens : Muluabitur peccalor, el non solvet.
Sed si intelligas quis est qui ſenerat, et quis est
qui accipil ſenus, el requiras quis esl peccator 669 lascivia , subsequitur temulentia , corruptorum ho
qui non reddit pecuniam quam sumpsit , intelliges
consequentiam habere quod scriptum est . Verbi
gratia , cum docet Paulus et assistunt ei auditores, B admiralus fueras, et ad impudica rursum devolveris
Paulus est qui pecuniam feneral dominicam , all
ditores autem sunt qui ex ore ejus pecuniam verbi
suscipiunt ſeneralan ). El si quidem juslus sit qui
suscipiat ab co pecuniam , reddet integrum ſenus
el dicet : Quinque mnas mihi dedisti , ecce acquisivi
alias quinque 67. Si justus est , dicit : Quinque ta
lenta inihi dedisti, ecce babes decem ; vel, Duo la
lenta mihi dedisti , ecce habes quatuor 58. Si vero
peccalor est , susceplo Dei verbo non operatur es
eo opera mandati , et non reddil usuras , sed con
sumit omnia quæ accepit in ſenus. Ecce el nunc
vos omnes quibus hæc loquor , pecuniam accipilis
feneralam verba mea , hæc pecunia Domini csl.
Aut si dubilas , audi Prophetam dicentem 69, quia
с
Eloquia Domini eloquiu casta , argentum igne proba
!um lerræ purgatum septuplum . Si ergo male doceo ,
pecunia mca reproba est , secundum illos quibus
dictum est co , argentum vestrum reprobum . Si au
lem bene doceo , pecunia vel argentum non est
meum , sed Domini esl , et probatum est . Licel ergo
milii ſenerare pecuniam Domini, meam autem pro
priam pecuniam non licet , quia verbum Domini
prohibet humanam pecuniam fenerari. Quce est
ergo bumana , et quæ Domini pecunia ? Ego puto
quod Valentini sermo humana pecunia est et repro
ba , el Marcionis et Basilidis pecunia humana est
et reproba , el omnium hæreticorum sermo non est
probala pecunia , nec dominicam integre in se ha
bet liguram , sed adulteram , que, ut ita dicam , extra D vile alibi Deum dicentem ad justum 68.69 : Inimicus
monelam ita figurala est , quia extra Ecclesiam
composita est . Si autem videris aliquem non sua
propria , sed Dei verba proloquentem , qui vere au
deat dicere 61 : An probamentum quærilis ejus qui
in ine loquiiur Christi, scito quia iste fenerat qui
dem , el non suam , sed Domini pecuniam feneral,
el facit illud quod scriplum esl 62 : Tola die mise
relur et ſenerat, habens auctoritatem fenerandi ab
ipso sibi meo Deo Jesu Christo dalam . Ipse est enim
Dominus qui in parabola data pecunia dicit ad ser
Jum servum qui pecuniam multiplicare contemps
rat , dicit ** , quia Oportuit le pecuniam meam date
nummulariis , et ego veniens exegissem eam uique
cum usuris. Iste est peccator qui mutualar el 10
solvet : justus autem acceptam pecuniam restitue!
cum usuris , hoc est acceplum Dei verbum cura
operibus represental. Audis sermionem de castilate,
collaudas doclorem , amplecteris doctrinam , adoii.
raris magisterium , per hæc suscepisti pecuniam
castitatis . Et si quidem peccator es , egressus ef
clesiam inseris le negotiis sæcularibus , excipii ie
minum malefidi colloquia, oblitus continuo omnium
quæ a doctore susceperas , qu :e laudaveras , que
scorla , el eſſeclus es peccalor, qui mulualus és
verbum castitatis et non reudis opera castitatis.
Similiter el si audieris verbum justiliæ in ecclesia,
egressus es foras , occurrit libi vicinus cujus agel
lum concupieras , et continuo obliquis eorum quæ
dicta sunt, ull cupiditali luæ satisfacias invadis qur
aliena sunt, el sic mulualus de justitia pecuniæ noo
reddis usuras , operans gesta justitiæ . Sic ergo et
de singulis quibusque mulmaiur peccalor ei non sol
vet, justus autem miseretur el commodal 65. Non so
lum , inquit , fenerat justus , lioc est non solum
prædicat verbum , hoc est non solum docel imperi
los , verum etiam miseralur infirmos. Sequitur eninu
excmplum Domini dicentis 66 : Misericordiam mula
quam sacrificium .
12. Quia qui benedicunt eum , hæreditabunl iet
rum ; qui aurem maledicunt eum , exterminabuntur ,
Qui benedicunt eum , id est qui benedicunt justum ,
hæreditabunt terram . Quam terram illam bonam ,
lerram mullam hæreditabunt illam flueplem lac et
mel, ubi sunt bona illa quæ vere bona sunt , illam
possidebunt qui benedicunt justum , maledicentes
vero cum exterminabuntur. Et vobis parum vide
lur interdum male loqui de sanctis , et perleve et
vobis dicere de servis Dei , Ille talis el lalis est , ille
fingit , et ille sæculum diligit , ille autem impostor
est , non audis quia qui maledicunt justam , exter
minabuntur ? Aut si hoc parum vobis videtur , au
ero inimicis tuis , el adversabor adversariis tuis.
Videlis quanti periculi sit inimicari justis, vel male
loqui de sanctis. Si enim vere credimus illud quod
dixit Dominus de unoquoque servorum suorum ,
quia Esurivi, et non dedislis mihi manducare , et ea
quæ addil el dicit, quia qui uni ex minimis mes
ſecil , mibi ſecil , consequens est ut et loc dical:
Qui maledicebatis mihi, delrahebatis de me , el ſalsa
contra mc loquebamini, el accusabatis me. Et si di
xerimus : Domine , quando tibi malediximus , aaf

t's Luc . xiv, 11 . 86 Psal . xxxvi , 21 . 87 Lic . xix , 18. 38 Malih . xxv , 20 et 22 . $9 Psal . xi , 17. Jac.
V , 3. 61 II Cor. xul, 3. Psal. XXXVI , 26 . 63 Luc. xix , 13. 6. Matth . fxv, 27 . 65 Psal . XXXVI , 21 .
66 Malih . IX , 15 ; Ose . vi, 6 . 67 Psal. XXXVI, 22. 68_69 Exod . sxiv , 22 . 90 Matth . xxv, 42
 SELECTA IN PSALMOS . HOMIL. IV IN PSAL . XXXVI. 1350

quando detraximus; aut quando falsa contra le lo . A calorum sudes, tum deinde scrupeas nequitiæ calle
cuti sumus ? tunc dicet ad nos ?1 : Amen dico vobis , les , et lubrica et prærupla vitiorum . Cum vero hæc
quia quod fecistis uni ex meis minimis , mihi fe. eliam evaserit , semper ad ea quæ in antea sunt se
cistis. Sicut enim dantes manducare uni ex istis extendens , minus restat maliliæ , et omne quod
mihi fecistis, et dantes bibere uni ex istis mihi de proficit viæ ; si lamen incedendo caulius gressus
distis, et sicutinduenles unum ex istis ,me induistis ; silos observaverit ne labalur , ul singula quæque
ila maledicentes uni ex istis , mihi maledixistis , et digrediens malitiæ loca , ita ut non offendat pedem
si benedixistis vel honorastis unum ex his , mihi snum in ea , secundum hoc quod in Exodo scriptum
benedixistis, el me honorastis, sicut et alibi nibilo est , videre possit visionem magnam . Nemo enim
minus dicil 72: Qui vos recipit , me recipit ; el : Qui adhuc qui in malitia est , nec digreditur cam et
ros spernil , me spernil . Propterea ergo continea Transit, poleril visionem islam magnam secretorum
mus linguam nostram , el servos Domini admiremur, Dei , scientiæ scilicet el sapientiæ , conlueri, Magna
ergo est visio , cum puro corde Deus videtur. Ma
ct benedicamus justos , el nunquam detrahamus de
cis , nec aperiamus 670 os nostrum ad male lo gna est visio cum puro corde verbum Dei , el sa
quendum , ne forte exterminemur, sed benedicamus, pientia Dei qui est Christus ejus agnoscitur. Magna
111 et nos benedictionem consequamur per Christum B visio est agnoscere et credere in Spiritum sanctum .
Magna ergo hæc visio scientia Trinitalis est . Ve
Dominum nostrum , cui est gloria el polestas in
rumtamen eliam Moyses tunc videbat in Exodo
sæcula sæculorum . Amen .
visum magnum , el angelus dicitur qui videbalur in
TIOMILIA IV. rubo in igne , el magnam eam visionem appellat.
De eodem psa.mo , ab illa parle : « Apud Dominum Intelligebat enim quis esset in angelo. Continuo de
gressus hominis diriguntur. » nique dicit ad Deum 78 : Ego sum Deus Abraham ,
A Domino , inquit " , gressus hominis diriguntur, el Deus Isuac, el Deus Jacob . Vide ergo quam ma .
El alibi in hoc psalmo dicii de gressibus justi hoc
gna sit visio hæc , quamvis et hoc ipsum sit ma
modo 78 : Lex Dei ejus in corde ipsius, el non sů p grum scire quod Deus facit angelos suos spiritus ,
plantabuntur gressus ejus. Sed et in septuagesimo
el ministros suos ignem urentem 19. El nunc qui
secundo psalmo dicitur 76 : Paulominus effusi sunt dem Moysi adhuc pascenti pecora Jethro soceri sui ,
gressus mei. Gressus ergo a gradiendo nominamus, el gradienti vel transeunti ab bis, magna est visio
secundum illud quod in Exodo scriplum est , quod bec , in qua ei angelus dicitur apparere . Si autem
Moyses vidit flammam ignis el angelum , cum rubus
etiam mare Rubrum transierit, el columna eum nu
arderet quidem , sed non combureretur, et dixit ?? : C bis obtexerit , el futuri baptismi adoraverit sacra
Digrediens sive transiens videbo visionem magnam menta , lunc etiam majorem visionem polerit videre.
hanc . Ex hoc ergo loco occasio nobis dalur intelli Ingredietur enim caliginem el lurbinem , ubi esse
gentiæ eorum quæ habemus in manibus . Igitur de ipse dicitur Deus , ubi scriptum est 80 , quia Moyses
his quæ in Exodo scripta memoravimus, id est , di solus accedebat ad Deum , cæleri autem a longe
grediens videbo visionem istam magnam , audivi slabant. El in tantum per istas magnas Moyses
quemdam de sapientibus ante nos dicentem , cum proficit visiones , ut diceret ad Deum : Si inveni ,
explanarel lunc locum , quia non est possibile prius inquit 81 , gratiam coram te , manifesta mihi teipsum ,
videre visum magnum , id est inlueri atque perspi ul evidenter videam le . El lunc audit a Deo 8s , quia
cere magna niysteria slanti in conversatione el Ponam le in foramine pelræ , petra autem erat Chri
actibus mundi hujus : sed transire oportet prius slus : ut per ſoramen brevissimum videas posle
ab his, et transcendere omnia sæcularia , el sensum riora inea , hoc est , ut ea quæ in novissimis lempo
nostrum ac mentem liberam fieri , et lunc ad ma ribus implebuntur per assumptionem carnis, agnio
gnarum et spiritalium rerum intuitum pervenire , scas : Faciem aulem meam videre non poteris 53.
el ita demum visum magnum videre . Hunc quidem D Sed digressi per quamplurimas visiones, redeamus
ille explanans locum quæ supra memoravimus nunc ad hoc quod proposuimus de psalmo , quia a
enarrabat. Nos vero quibus sludium est secundum Domino, inquit 86, gressus hominis diriguntur. Sii
Scripluræ monita , verba sapientium laudare , el pra exposuimus quomodo iter quis ingreditur ad
addere ad ea , possumus ad hæc quæ ille dixit tale virtutem : quoniam qui iter agit ad virlulem , multa
aliquid addere. Unusqu isque qui iter agit ad virtu sunt quæ digredi habel el transire . Ergo el lu qui
tem , proficit in ambulando, ul paulatim per multos ad Christum lendis , qui est Dei virtus , digredere
proſeclus ilineris perveniat ad eam . Iter ergo agens luxuriam , scorta , adulteria , digredere furla, falsa
et velut quibusdam passibus gradiens digreditur testimonia , tuni deinde digredere et avaritiam , et
semper , ei transit ea quæ explicuit , ac posteriora omnem pecuniæ cæterarumque malarum rerum con
omiliens ad ea quæ priora sunt se extendit. Digre- cupiscentiam , digredere mendacium , digredere iri.
diens ergo transit primum locum malitiæ , el inde sliliam sæculi. Nisi hæc omnia digressus fueris ,
proficiens passibus et ingressibus transit alias pec visionem illam magnam Domini videre non poteris .

71 Matth . XXV , 40 . 79 Matth . X , 40 . 73 Luc . x , 10 . 74 Psal . XXXVI , 25 . 75 ibid . 31 . 76 Psal. Lxxu , 2.

17 Exod . iii , 3. 78 Idem , 2 , 6 . 80 Exod. XIX . 81 Exod . XXXIII , 13 . 89 jbid . 22
19 Psal. cxii, 4 .
83 ibid . 23 . 8 Psal . xxxv , 3.
 1551 ES ORIGENE
Sunt ergo quidam in nobis gressus el pedes , quibus A ejus " . Ibi dixil quia diriguntur gressus hominis a
iler hoc agimus , sunt gressus interioris hominis Domino , hic quia non supplantabuntur gressus
quibus ambulare possumus per illam viam quæ di justi, quia Dominus, inquil, confirmat manus ejus.
cil 85 : Ego sum via , veritas el vita . Joc ergo iler In alio psalmo, id est in septuagesimo seenndo, di
agentibus mullis gressibus ulendum est nobis cil " : Mei aulem pene moti sunt pedes. Quod
ut illa omnia quæ supra diximus transeamus , id ipsum videtur intelligendum similiter. Proficien
quia gressus hominis a Domino diriguntur. Non les elenim ad virtutes velut ascensu quodam nili
sullicit homini volemli islud iter incedere 671 mur ; in quo ascensu si quis labatur el decidat,
sola propositi sui voluntas , nisi et Dominus ascensionis suæ perdit profectum . Istius ergo efusi
direxerit gressus ejus : quia frequenter accidit sunt gressus. Hoc autem lit, cum quis post proſe
iler agentibus ut ambulent, quod iler tamen rectual clum retrorsum fuerit conversus : sicut accidil ei
Tetiere non possint, sed decidant in aliquos errores : uxori Locº , quae ingrediebatur bene egrediens de
ut illi qui in philosophiæ eruditione versantur, vi Sodomis , et effugiens pænas malorum ingredieba
dentur quidem iter virtulis incedere, sed quia a tur et ascendebat ad montem quo angelo duce per
Domino non diriguntur gressus eorum , non tenent gebat ; sed quoniam contra mandatum Dei fecit,
iler reclum . Sed el hæretici nihilominus ingrediun- B quod jussa fueral non respicere retrorsum neque
luir etiam ipsi iter, sed cum Scripturas carnaliter, stare in omni regione illa, sed ad montem ascen
non spiritaliter intelligunt, declinant in sinistram . dere, atque ibi salvari , cum conversa ad posteriora
Si vero spiritaliter intelligant, in ipso autem spiri retrorsum respesit, ibi eſfusi sunt gressus ejus, et
tali intellectu apostolicæ non lencant regulam veri- perdidit omne quo: fuerat ante digressa , permans'ı
latis , decidunt nibilominus et ipsi ad dexterain , perfecta slaluuncula salis . Hoc est quod Dominus
diabolo , ut ila dixerim , gressus corum non diri in Evangelio dicit " : Nemo millens manum sam
genle, sed detorquente a via recta . Nos ergo neque ad aralrum , el relro respiriens aplus est regno Dri .
ad dexteram , neque ad sinistram declinantes , in Vis libi ostendam el alios quorum effusi sunt gres
grediamur mediam viam quæ est Christus Dominus, sus ? Recordare illos qui transieront per mare Ru
quia in ipso ambulantium gressus Dominus dirigil. brum lanquam per aridam , et peccanles in deserid
A Domino ergo gressus hominis dirigentur, el viam eeciderunt, et ibi effusi sunt gressus eorum . Sed
ejus cupiel 86 , illam scilicet viam de qua supra dixi el nunc si quando accidat aliquem vixisse in conti
mus. Cupiet enim qui a Deo dirigitur Christum , et nentia tribus aut quatuor annis, el eo amplius, alion
desiderabit permanere semper in Christo . с in verbi et doctrinæ studio el sapientiæ laboribus
2. Cum ceciderii , inquit 87 , non conturbabilur . operam dedisse ; tunc deinde si victus fuerit bie ,
Superius dicens quia a Domino diriguntur gressus vel ait carnis luxuriam transeal, vel ad alia peccata
ejus , hic de casu ejus loquitur. Vide ergo quia etiam declinel , aut ad vitam se transferal sæculi , vel ad
his qui iler hoc incedunt aliquando accidat cadere, negolia ac lucra corruptibilis vitæ convertat, non
cliam his qui a Domino diriguntur ; sed est mulla dubiles de eo dicere quia effusi sunt gressus ejus.
differentia inter casum justi el casum injusti. Ju Nos ergo deprecemur Dominum ut dirigat gressus
slus , inquit, cum ceciderit non proslernitur : in nostros, el custodiat vias nostras, uti ne supplan
justus et qui spem non habet in Deo posilam , si lenlur gressiis nostri ; ut in via quam incedimus,
ceciderit, proslernitur el non surgil : id est , si hoc est in Christo Domino nostro , quasi supra pe
peccaverit , non pænitet el peccalum suum emen Iram stabilem vestigia nostra firmenlur, ne quoquo
dare nescit. Jusluis alitem si in aliquo offenderil , modo supplantari possimus; per illum scilicel cujus
si in verbo : apostolus enim est qui dicit 88 : In nos caput observamus , e! ille nostrum observat
mullis enim offendimus omnes , el si quis in verbo non calcaneum , cui utique nunquam nos oportel plan
offendid, hic perſeclus esl vir) : offendii ergo et justus tam nudam præbere , sed semper debeinus ess !
in verbo , fortassis etiam aliquando el in lacto , sed D calceati pedes in præparatione Evangelii pacis " , u ,
scil emendare , scit corrigere : scit ille qui dixeral8) : si venerit diabolus supplanlalor, el in venerit pedes
Nescio hominem , paulo posi cum respectus fuisset nostros munitos, et supra petram stantes , inde is
a Domino, flere amarissime; scit et ille qui de tecto supplantare non valeal . Quamvis enim paulo ante
mulierein viderat, et concupierat eam , dicere : Pec dixerimus posse eliam casum aliquem el lapsuni
cavi , quia tibi soli peccavi el malum coram le feci". accidere his qui virtutis viam sequuntur , tamen
Si ergo cum ceciderit juslus non proslernitur, non observandam est , quia ibi ubi dixit : Cum cecide
permanebit in peccato , seil exsiliei cilo , tanquam ril , non prosternelur, superius non lam de justo
damula ex relibus, el tanquam avis de laqueo. lll quam de hoinine puro proposuerat. Ait enim * : A
justus autem non solum permanet, sed el proster Domino gressus hominis dirigentur, el viam ejus ci
nilur in peccatis. Justus autem quid licit ? Lex Dei piel , cum ceciderit non proslernetur. In quo ostendi
ejus in corde ipsius , el non supplantabunt ur gressus lur esse aliquos casus qui lamen non continuo indi
All Joan . XIV , 6. 86 Psal . xXXVI , 23. 87 ibid . 24. 88 Jacob . III , 2 . 89 Marc . xiv, 71 . 90 Psal . 1 , 6.
01 Psal. XXXVI , 31 . 92 Psal. Linii , 2. 93 Gen. XIX . Os Luc . ix, 62. 98 Ephes. vi, 15. * Psal.
XXXVI , 23 , 24.
1353 SELECTA IN PSALMOS. IIOMIL, IV IN PSAL . XXXVI . 1354
cent esse victum et prostratum eum qui ceciderit. A si fieri polesl, ut semper vincat quotiescunque con
Sicut enim et in agone fieri solet , uit duobus inter fixerit , et primas inter pædas, id est inter pueros,
se luctantibus accidal primo quidem cadere unum , slalim capiat coronas. Vis tibi ostendam aliquos qui
el cum cecideril, surgal et vincat : ita etiam in inter pueros, id esl, in primo slalim lacle corona li
nostro agone , qui est nobis adversum principem sunt ? Respice bealum Danielem , qui a puero et
bujus mundi, si forle acciderit aliquem de nobis prophetiæ gratiam meruit, et iniquns arguens pre
672 vinci , et in aliquo peccalo cadere , possibile sbyteros , puer coronam justitiæ el castilatis obli
est ut post peccalum resipiscal aliquis, el exsurgat muil . Vis tibi et alium proferam inter pueros coro
el perhorrescal malum quod admisit , el de cælero naluin ? Jeremiam vide, qui cum se propter adole
non solum contineat se, verum etiam satisfaciat scentiam excusaret a prophetando , audivit a Do.
Deo , lavans per singulas noctes lectum suum , el minos : Noli dicere, quia Puer ego sum , quoniam ad
lacrymis rigans stralum suum , accipiens verbum omnes quoscunque millam le, ibis, el quæcunque dixero
propheticæ auctoritatis qua dicitur " : Nunquid libi, loqueris. Sed fortasse adullæ tibi jam islæ vi
qui cadit non adjiciel ul resurgal ? aut qui aversus deantur ælales. Dabo tibi athletam qui ante lucta
est , non cunverlitur ? Væ his qui aversi sunt aver lus sit , el vicerit priusquam inter homines emiserit
B
sione impudenii, dicit Dominus. El isle est qui ca vagilus. Jacob adbuc intra uterum malris suæ lu
derc quidem poluil, proslerni vero non potuit. Si clalus cum fratre Esau , supplanta vit eum et vicit ,
autem videris aliquem cecidisse in aliquod pecca ex quo el supplantati et devicti fratris benediclio
lum , el post casum desperantem conversionem, et nes primogenili a parente suscepit . Nam et illi
dicentem : Jam quomodo possum ego salvus fieri, qui pueri num tibi videntur in puerili agone coronali ,
cecidi ? jam nulla spes est , peccata mea me colli qui apud Bethlehem a bimatu et inſra pro Domini
gant, quomodo audere possum accedere ad Domi nomine palmam cepere inarlyrii ? Vides quanta in
num ? Quomodo ad Ecclesiam redire ? et si hac de pueros coronarum habemus exempla . Hæc de eo
speratione iste lalis recedat eliam a Deo, bic non quod repelivimus expositionem versiculi illius qui
solui cecidit , sed in casu suo prostralus alque dicit : Cum cecideril , non proslernelur . El quare non
demersus est. Et est quidem oplabile, ut athleta prosternalur, adjecit causa in dicens : Quia Dominus
pietatis ac virtutis maneat semper immobilis, ut ne confirmat manum ejus. El vide quam consequenter
unam quidem luctam , ut ita dicam, perdat, ne se de singulis dicit :Ne cadat , Dominus, inquit, gres
mel inclinelur aut supplantelur. Quod si fieri non sus ejus dirigit ; si autem ceciderit , non proster
polesl, sed evenerit eum cadere, non jaceat post ca с nitur : Doniinus, inquit, firmat manum ejus. Vides
suin , ne prosternalur, sed exsurgat el emendel ergo quia Domini seinper auxilio indigemus. Primo
culp : m , expurget poenitentiæ suæ salisfactione com ne cadamus : lum deinde etiam si ceciderimus, ut
inissim , ne etiam de ipso Apostolus dicat "8 : Et resurgamus.
lugeam mullos ex his qui anle peccaverunt , el non 3. Jurenis fui el senui, et non vidi justum dereli
cgerunt pænitentiam de immunditia el fornicatione et clum , nec semen ejus quærens panem . Tola die mise
impudicitia quam gesserunt. Quare etiam Apostolus relur el ſeneral, el semen ejus in benedictione eril '.
exempla palæstrici agonis assampsit cum dicit " : Qui simpliciter dicunt el secundum historiani acci
Nemo coronalur nisi qui legilime cerlaveril, nisi pienda esse verba Scripluræ divinæ , dicent sine
dubio in loco confirmare David , quia transacla
quia nos scire volebat legis certamina et agones ?
qui el de seipso ail ' : Sic pugno , non quasi aerem ælalc juventutis suæ cum jam usque ad senectutis
rerberans, Et iterum ' : Certamen bonum certavi. suæ lempus venisset, in omni hoc lempore nunquaru
Quia ergo certamen nobis est el agon propositus , se vidisse ila justum derelictum ul panibus indige.
etiam legis agonem nosse debemus. Sunt athletæ rel. Et quid ſacimus de Paulo apostolo 8, qui enile
qui in omnibus certaminibus vincunt, et in omni merans et exponens prophetaruin vilas dicit eos in
bus coronantur. Inter pædas vincunt, inter agonios D digenles, tribulatos, in pellibus caprinis oberrasse
vincunt, inler andras vincunt . Alii vincuntur inter per cavernas pelrarum , et per speluncas : el de
andras, sed coronantur inter agonios , nonnunquam seipso commemorans frequenter dicit , in fame
etiam inter andras vincunt. Ergo aliquanti semper, et siti ? Et cum hæc pati justos frequenter
aliquanti secundo vel lertio coronantur. Cerle mi Scripturarum historiis cognoscamus , quomodo
seruni esl el ultimæ infelicitatis, in omnibus ago nunc putandum est hoc David dicere secundum
nibus lam variis atque diversis, ne unam quidem simplicem intellectum ? Sed videantus ne ſorle
promereri coronam . Ita ergo el Christianus, cui sint aliquæ ætales interioris hominis nostri, ad si
cerlamen est non adversus carnem el sanguinen , sed militudinem exterioris el corporalis ætatis. Unde el
adversus principalus el potestates, el adversus princi interdum ad viros jam matura ætale dicitur, quia
pes hujus mundi tenebrarum harum , adversus spiri pueri sunt, et aliis quia senes , el aliis quia juvenes,
talia nequitiæ in cælestibus ' , cum tanlos habeal el el hæc utique dici de corporali æ! ale non convenil .
tales adversarios, tanquam agonista vigilare debel, Denique cum plurimi anle Abraham sexcentos el
3
97 Jerem . viii , 4, 5. 98 II Cor. 111 , 21. 90 ll Tini, 11 , 5. ' I Cor. ix , 26. • || Tim . iv, 7 . Ephes. VI,
12 . Dan . XII. B Jer. 1 , 7 . " Gen. xxv. ' Psal. xXXVI , 25. & Hebr. XI . 9 il Cor. x1 .
43
PATROL . GR . XII .
1335 EX OR GENE 135 )
quingentos, ut minimum trecenlos annos vixissent , A relinqui a Deo pulandus est justus, cum ægritudo
de nullo illorum dictum est , quia senior et plenus corporis advenit , cum tribulatio, cum paupertas et
dierum fuerit, nisi Abraham tantummodo . Ex quo singulæ quæque hujus vilæ molestiæ generantur :
673 intelligendum est , quod non de ætate corporis, hæc maxime justis accidere solent, quibus et persecu
sed de maturitale interioris hominis designalum lionem pali pro nomine Dei solemne est , sed non
est. Unde et nos oplare debemus non pro ætate cor derelinquuntur cum patientes hæc omnia el role.
poris, neque pro officio presbyterii appellari preshy rantes dicunt " : Nemo nos separabit a cbarilale
leri et seniores, sed pro interioris hominis perfecto Dei, que est in Christo Jesu , neque tribulatio, ne
sensu et gravitate constantiæ , sicut el Abraham que lames, neque angustia , neque nudilas, neque
appellatus est presbyter nutritus in senectute bo- gladius , neque altitudo, neque profundum , neqne
pa ' . Est ergo ælas aliqua secundum interiorem alia crealura . Denique prophetæ ?o , qui circuibant
hominem puerilis , est el ælas juvenilis , est et se in deserlo per cavernas pelrarum et speluncas,
nilis secundum quod Apostolus dicebal " ! : Cum egenles , tribulati , afflicti, licet in desertis oberra
essem parvulus , loquebar ut parvulus, sapiebam ut rent, et essent ab hominibus derelicti , multitudo
parvulus, cogitabam ut parvulus ; cum autem factus lamen eos angelorum circumdabal . Sic denique Eli
B
sum vir, evacuavi quæ erant parvuli. Ego hæc ab sæus cum ' essel ab hominibus derelictus, cælesti
A postolo non de corporali ætate dici intelligo , sed circumdabatur exercilu, secundum quod scriplut
quoniam cum in initio credidisset, fuit parvulus nu esi " : Aperi oculos pueri hujus, ut videat quia plures
per genitus, rationabile el sine dolo lac concupi nobiscum sunt quam cum illis . Et vidit lotum mon
scens " , lunc intelligebat Scripturas ut parvulus , tem equitibus el curribus plenum . Nunquam enim
sapiebal de Evangelio ut parvulus, cogitabat ut par solus est justus , sed ne unius quidem , aut duorum,
vulus ; sed post hæc proficiens ielale ad similitu vel trium tantummodo angelorum socielate subnisus
dinem Christi de quo scriptum est ? quia Proficie est , sed exercilus ei virtutum cælestium præslo est.
bal alale el sapientin el gratia apud Deum et apud Quod si pluribus adhuc testimoniis opus est , sus
homines , deponebat que erant parvuli : el propterea cipe et aliud . Jacob quandiu erat in domo paren
dixit 16, Cum factus sum vir, quæ parvuli erant de tum el cum fratre Esau , non erat cum exercilu aa
posui . lia ergo intelligendus est etiam David dice gelorum : cum vero secessissel ad solitudinem de
re's , Juvenis fui el senui ; ut si diceret,Cum essem serli, el solus iter ageret ad Mesopotamiam , dormivit
parvulus secundum interiorem hominem , nunc janı in loco quodam , et exsurgens dicil quia vocalur bic
senui. Nisi enim senuisset, propheta non essel. c locus ttapauboat , quod est castra , pro eo quod vi
Namque senum est prophetare . Etiamsi videas ali dit ibi non unum , sed plura castra Dei . Hæc dici
quando juvenem prophelantem , non dubites dicere mus de eo quod nequaquam justus dicitur derelin
de eo , quia secundum interiorem hominem senuit, qui, in spiritalibus duntaxat bonis. In corporalibus
proplerea propheta est : denique Jeremias cum au enim vide quid juslus dixit , in quibus etiam gloria
divisset " : Priusquam te plasmarem in utero novi te, tur : Usque ad hanc , inquit %s, horam el esurimus el
et antequam exires de vulva sanctificavi le , el pro . silimus, el nudi sumus, el colaphis cædimur , el labo
phetam in gentibus feci te , respondit quia Juvenis ramus operantes manibus . Et iterum 43 : Maledici .
ego sum el nescio loqui . Sed ille qui ei donavit gra mur et benedicimus, persecutionem palimur et susti
tiain ut non esset puer, sed esset senior secundum nemus, blasphemati deprecamur. Sed quoniam iste
interiorem hominem , ail ad eum "? : Noli dicere, quia lalis non relinquebatur spirilu , dicebat * : Prop!er
Juvenis ego sum . Alioquin nisi hæc ita intelligantur, quod placeo mihi in infirmitatibus meis, in injuriis,
quid habebit rationis ut dicalur puero, cujus ælas in necessitatibus , in persecutionibus, in angustis pro
juvenilis et rudis, Noli dicere, quia Juvenis ego sum ? Christo. Dupliciter ergo derelinquilur, qui derelin
hoc est dicere, non dicas quod verum est. Juvenis quitur. Corporaliter quidem hoc modo, quo supe
ergo erat secundum ætatem corporis : sed quoniam D rius diximus pati omnes sancios , et non lædi . De
Dominus dederal verba sua in ore ejus, quibus relinquuntur vero spiritu illi de quibus dicitur * :
eradicaret et subverterel et disperderet , et rursum Quoniam non approbaverunt Deum habere in notitia ,
ædificarel et plantaret , quæ virtus verborum ani tradidit eos Deus in reprobum sensum , ut faciant quæ
manı ejus illuminans el sanctificans non eam sine non congruunt, repletos omni iniquitale, nequitia,
bat esse piierilem , ideo merilo ad eum dicitur : avaritia , plenos invidia, homicidiis, contentione, dolo,
Noli dicere, quia Juvenis ego sum. Similiter ergo et susurralores , delraclores , Deo odibiles , contumelio
hoc quod David dicit 18 : Juvenis fui et senui, el non 80s, superbos, elalos, et cætera hujusmodi mala pro
vidi justum derelictum , nec semen ejus quærens pa quibus et derelinqui meruerunt. Quæ quoniam alie
nem , secundum hoc quod supra de ælale juvenili, na sunt a justo, proplerea dicit , quia Non vidi ju .
vel scnili interioris hominis diximus, sentiendum slum derelictum, nec semen ejus quærens panem .
est ; alioquin secundum exteriorem hominem si de Ilerum si audis scmen ejus, ad senien corporeum
10 Gen. XXV . il | Cor . xIII , 11. " I Petr. 11 , 2. 18 Luc. II , 52. 16 I Cor. xlli , 11 . 18 Psal. IIIVI ,
16 Jer. 1,5 et 6. 17 ibid . 7 . 18 Psal. XXXVI , 25. 19 Rom . vill , 35 . 30 Hebr . XI . 11 IV Reg . vi ,
16 et 17 . 11 Cor. iv, 11 . 98 ¡ bid . 12 . 36 || Cor. XII , 10. 28 Rom , 1 , 28.
1357 SELECTA IN PSALMUS . HOMIL . IV IN PSAL . XXXVI. 1358
rediturus es ? Et quomodo verum invenies hoc quod A anle se hanc fæneret necessitatem patientibus ?
semen justi non 674 quæral panes , cum videas 6 Forsilan hoc putabitur esse quod dictum est per
31
Ismael illum de semine natum Abrahæ , quique cum Moysen : El iu fænerabis gentibus multis , lu an
maler ejus fugiens dominam suam Saram porlarel lem muluo non quæres. Sed certum est quia de do .
cum in deserto , et aquam utique quærebat el pa minica pecunia dicatur , quæ nummulariis præcipitur
nes ? Sed el Esau de via veniens deliciebat inedia , erogari de thesauris sapientiæ et scientiæ Dei pro
cl in tantum fanis rabie præcipitatus est, ut prima- lata , ut faciamus de quinque talentis decem , de
llis silos lentis cibo distraxerit 57. Oportet ergo nos duobus qualuor. Quanto aulem abundantiorem pe
secundum ea quæ supra diximus, etiam semen justi cuniam habuerimus in anima nostra , lanto magis
intelligere spiritale . Et quid aliud semen justi di lola die fænerabiinus . Sed et nunc licet non sim
gnum est putare , nisi discipulum justi , qui susce juslus, lamen lioc quod loquor pecuniam vobis do .
plo ab eo verbi Dei semine, ad vitam generatur minicam fenero : sed vos orale ul eſficiar justus
ælernam ? Verbi gratia , si orationibus vestris me el possim vobis justitiæ pecuniam fænerare, ut non
rerer esse justus, el accipere a Domino gratiam in solum verbo , verum etiam justitiæ exemplo justi
verbo sapientiæ et scientiæ , ila ut possem secun tiam doceain . Propterea sicut sunt pecuniæ injusiæ ,
B
dum gratiam quam ipse a Domino meruissem , vobis quie inique et contra legem congregantur per caluni
quoque ministrare verbum Dei , el serere illud in niain el mendacia , et diversa avarilize mala ; et
animabus vestris : lum deinde ingressus sermo Dei rursum sunt pecuniæ quæe juste el secun luni legem
in animas vestras , et hærens in corde vestro for congregate sunt, id est de propriis et justis labo
maret mentes vestras secundum speciem verbi ribus : ita etiain in verbo et doctrina esse inveni
ipsius, id est ut hoc vellelis et hoc agerelis quod lur. Sunt verba nec bene, nec juste, nec legitime
verbum Dei vult, et per hoc ipse Christus formare congregala , it hæreticorum verba suni, el doctrina
tur in vobis : lunc vere efficeremini semen justi, contra legem Dei congregata , quæ nos velut iniquain
quod non quærit panem , habentes scilicet in vobis pecuniam et pestiferam , et de malo collectam re
semper panem illum qui de cælo descendit. Quod fugere debemus. Orale ergo ui bec nostra pccunia
si respondeas mihi et dicas : Quanti audierunt Pe quam vobis fæneramus lola inveniatur ex justis la
Irum et Paulum , qui utique erant juslissimi docio boribus, lola de dominica monela procedens, ut el
res , et lamen peccaverunt, et quomodo ergo semen vos fænus integrum consignetis, el nos non aullia
justi dicentur ? Sed vide ne forte sicut non omnes mus " , quia Oporluil le pecuniam meam dare num
qui ex Abraham sunt, etiam semen Abraham di с mulariis .
cuntur, quibus dicitur 28 : Si filii Abraham esselis , 5. Juvenis ego fui, el senui, el non vidi jusluon de
opera ulique Abraham facerelis ; ila ctiam illi qui relictum , nec semen ejus querens panem : lola die mi
audierunt Petrum el Paulum , el non fecerunt quæ serelur el fæneral . In superioribus dicilur, quia
docuerat Petrus vel Paulus, non erant semen corum , mutualur peccalor el non reddil : bic quia justus
quia suscepta ab eis verbi semina , ex aninia sua tota die miseretur el ſceneral. Et vide quam in con
velul abortione quadam abjecerunt el effuderunt. trariis pares sint. Peccalor non solum mutuo acci
Denique et in hoc ipso psalmo dicit alio loco 39 : pil , sed el cum acceperil non reddil : juslus auleri
Semen impiorum exierminabitur. Cerlum est autem non solum muluo non accipit, sed el fænerat : el
quia impiorum semen corporale non exterminabi non solum semel vel bis , sed lola die fæneral, hoc
lur. Job denique semen Esau semen impii eral , el est lolo vilæ suæ tempore fænerans miseretur, unde
ulique non exterminatur, sed manifestatus est ju el semen ejus in benedictione erit .
slus a Domino, el prophela esse ostenditur , el a 6. Declina a malo el fac bonum , et inhabita in sue
Deo supra omnes justos collaudari merelur. Sed hoc culum sæculi **. llæc , inquit, audiens ſac quod bonum
est quod superius diximus, quia sicul semen justi est, babitabis in sæculum , hoc est, si ila egeris
sernio et doctrina ejus est , qui serino ila pascii el D quemadmodum edoctus es, habitatio tua erit eler
relicit animas, ut negentur panibus indigere, quia na . Si enim respicias non ad ea quæ videntur, sed
Christus panis eorum est : ita e contrario doctrina quae non videntur, quoniam quæ videntur lempora
impiorum el sermo semen eorum est quod extermi lia sunt, quæ autem non videntur ælerna sunt, la
bilabis in seculum .
nandum dicitur, quia ex falsitale compositum est ,
el adveniente luce veritatis , cerlum est quia men 7. Quia Dominus amal judicium , el non derelin
dacii tenebræ fugabuntur. quel sanctos suos 88. Quomodo Dominus amal judi
4. Tota die miserelur el fænerat 30. Justus tola die cium ? Dum nihil apud euni sine judicio fit, nihil
miseretur, el lola die dicitur fænerare : all nihil sine ratione . Ita ergo el lu sciens quoniam Dominus
aliud vacat nisi ut ſenerel de ea pecunia quæ sibi amal judicium , age omnia justo judicio el vero,
abundat. Nunquid et hic hoc putabitur , quia justus audiens illuin qui le admonet dicens 88 : Cum consilio
lota die sedeat ad mensam , et habens pecuniain omnia fac, cum consilio rinum bibe.

28 . 30 ibid . 26. 31 Deil. xv . 6 .

36 Gen. 21 . 37 Gen. XXV. 38 Joan . vill , 39. 39 Psal . XXXVI ,
s ibid . 27 . 38 ibid. 28. 36 Eccli . XXX11 , 21 ; Eccle. 18 , 7 .
39 Maith . xxv , 27 . 83 Psal . x81V1 , 25, 26.
1559 EX ORIGENE 1360

675 8. Et non derelinquet Duminus sanctos suos , A gerunt. Solent eniin imperiti habere etiam istud
in æternum conservabuntur. Sicut dicit, quia habi cum cæteris pessimum vilium, ut inanes et super
labit in sæculum , ita el conservabuntur in æternum . fluos pulent eos qui verbo et doctrinæ operam dede .
Quod utrumque ad futurum respicit tempus, vel rint, et amplectuntur magis imperitiam suam quam
sæculum , cui conservabuntur sancti , ut deinceps in illorum sludia ac laborem : milalisque nominibus
æternitale perdurent. Injusti punientur, el semen exercilia eorum verbositalem , suam vero indocibi
impiorum peribil ; justi aulem hæredilabunl terram '7. litalem vel imperitiam , simplicitatem vocant. Opti
Diximus jam hinc superius quale impiorum sit se mus tamen el ille est qui sapientiam probal acti .
men , cum ad verbum doctrinamque relulimus : et bus, el esse sapiens vitæ suæ probitale cognoscitur.
quomodo exterminabitur, dum omne mendacium a Bealus ergo qui os suum aperil verbo Dei, et pro
luce veritatis velut tenebræ effugalur. Justi aulem liciens ælale secundum Christum proficiel el sapien
hæreditabunl lerram . Et hinc superius jam diximus, lia , Cerle si amplius non possumus in sapientia
quomodo sive justi sive mansueti hæreditatem proficere, saltem illud observare non pigcal , in
terræ bonæ el magnæ illius consequantur et quo psalmis et hymnis el canticis spiritalibus el in ora .
modo habitent in ea in sæculum sæculi , non solum tione vel honore Dei frequentius aperire os no
B
in sæculum , sed in sæculum sæculi . Vide quam slrum *3. Est enim et hæc non parva sapientiæ me
magna Domini retributio. Pro labore triginta aut ditatio , ut per boc inveniatur semper os justi sa
quadraginta, ul multum certe quinquaginta anno pientiam meditari. Non tamen mihi videtur otiosum
rum recipit homo non solum sæculi bujus retribu quia non dixit , os justi meditatur, quod utique ad
rionem , sed in sæculum sæculi . Si vero permaneal præsens lempus spectare poterat, sed dixit, medila .
quis in verbo Dei , et sapientiæ ejus adhærea!, al bitur sapientiam ; quod sine dubio ad futurum re
que in lucis æternitate persistat, perveniet eliam in spicit tempus , in quo etiam cæteri interpreles
hoc, ut referat Deo gloriam in sæcula sæculorum . omnes absque uno consentiunt. Ne forle ergo ali
Ainen , quid mysticum designet hoc tempus, quo scilicet
HOMILIA V. indicelur fuluræ repromissionis , et gratiæ, et he
De eodem psalmo ab ea parte 38 : 1 Os justi medila reditatis spes talis quædam futura , ul os justorum
bitur sapientiam . » non cibis el polu, neque deliciis el voluptatibu ,
1. Lex quidem volens nos aperire os ad verbum Dei , non vescendo epulis, sed meditando sapientiam re
præcepit dicens 39 : Loqueris, inquit, hæc sedens in pleatur. Ulira enim non erit aliquis imperilus in
Jomo, el pergens in via , el jacens , el surgens . Sed a regno Dei, non in locilis permanebit , nullus eril a
et Salomon in Proverbiis simile aliquid brevi com rerum scientia peregrinus; omnes elliciemur, si
monitione distinguit, dicens 40 : Aperi os luum verbo tamen merebimur, discipuli sapientiæ . Si quis hic
Dei. Similiter etiam nunc Prophela nos docel , cum posilus imbuilur el instrulur in his quæ poluit
dicit * : 0s justi meditabilur sapientiam . Revera in carne posilus attingere, ibi jam illuminabitur
enim nec debet aliud quidquam procedere de ore perfectioribus disciplinis , el ea quæ hic studio ac
justi , nisi sapientia . Unde et vos imperitiores qui- labore quæsita sunt, ad compendium futuræ inibi
que fratres audientes sermonem Prophetæ , date institutionis accedenl. Qui vero hic nondum de
studium el meditamini cum justiliæ operibus etiam posuit prima rudimenta , sed adhuc ut parvulus lo
de ore vestro proferre sermonem sapientiæ. Quod quitur el ul parvulus sapil , etiam ibi instituitur !!!
ne dillicile vobis videatur præceptum , brevem vo parvulus, quo elfeclus aliquando vir per profeclou
bis sapientiæ insinuabo sermonem . Apostolus ait , sapientiæ quæ parvuli sunt deponat. Aut non tale
quia Christus Dei est virtus et Dei sapientia " . Si aliquiil, si spiritaliter intelligatur, etiam lex desi
igitur Christum semper loquamini , si semper ejus gnal, cum dicit * : Loqueris in eis sedens domi , et
verba meditemini, si præcepta ejus in ore teneatis, pergens in via , el jacens , el exsurgens ? Quod ita pos ·
digne os vestrum meditabitur sapientiam. Neque D sumus intelligere : sedentes in domo et jacentes,
enim hæc sola est sapientiæ meditatio, si quis do cum in Ecclesia , quæ est domus Dei , loquimur ver
cere potest, vel latius in Ecclesia dispulare , con bum Dei , in hoc scilicet corpore posili, pergentes in
tradicentes revincere. Est quidem el hoc opus sa via , in illa quæ dicit « 5 : Ego sum via, loquimur
pientiæ , sed alius amplius , alius autem minus. In verbum Dei : el exsurgentes, cum exsurrexeriinns
alio hoc ipsum quod credit Dei sapientiæ, sapientia e somuo mortis in resurrectione, lunc loquimur
reputatur : in alio el hoc quod acquicscil sapienti illa quæ perfecta sunt, exsurgentes de somno mor
bus et amat dicta sapientium , sapientia dicitur : lis , sicut et Salomon 676 dicil de eo qui sapien
nonnullis vero etiam interrogantibus tantummodo liam sibi amicam ei familiarein fecit, quia si sede :
de sapientia , sapientia reputatur. Illud solum ob ris, sine limore eris , el si dormieris , libenter somnuin
servale , fratres, ne quis vestrum inveniatur non capies , el non timebis terrorem superrenientem , neque
solum non loqui nec meditari sapientiam , verum el impelus impiorum irruentes super le «6. Sufliciant
Odisse alque adversari iis qui sludium sapientiæ isla de eo quod scriptum est : Os jusli meditabi ar
37 Psal . XXXVI , 28, 29. 38 ¡bid . 30. 39 Deul . vi , 7. 40 Prov . XXX1 , 9. 41 Psal. xxxvi , 30. "* I Cor. 5.
* Coloss . III , 16. ** Deul . vi, 7 . 43 Joan , vi , 14. 46 Prov . III , 24 .
 1361 SELECTA IN PSALMOS. HOMIL . V IN PSAL. XXXVI. 1362
sapientiam , quibus additur : Et lingua ejus loquelur A moria el diligentius relinetis, scire debetis quia si
judicium . sapientiam Dei medilemini in ore vestro, el lingua
2. Duplici modo lingua justi intelligitur loqui ju vestra loqualur judicium , et lex Dei sit in cordibus
dicium , sive pro eo quod omnia recto judicio, et vestris , nunquam supplantabuntur gressus vestri ,
ciun deliberatione et cum consilio loquitur quæ lo 4. Post hæc ait : Consideral, inquit " , peccator
quitur, et nihil per iracundiam , nibil ut hominibus justum . Considerat et inluetur peccalor justum , et
placeat, nihil ex tristitia , nihil ex melni, quæ sin gravis est ei ad videndum, et ideo considerat ut
gula solent utique non integrum loncinibus servare morti eum tradat : quod fecerunt sine dubio adversus
judicium , vel certe quod semper de futuro judicio Salvatorem illi qui prophetas occiderunt, et Deum
loquitur justis, ut commonens semper vel semel crucifixerunt, el nos perseculi supl etiam nunc,
ipsum , vel qui se audiunt, de futuri ju licii melu , et populum Dei qui est Christi, id est justitiæ discipu
et de suppliciis quæ præparata sunt peccaloribus , los , considerant el morti tradere cupiunt , et quærunt
de futura examinatione, sed et de repromissionibus mortificare eos. Sed quid dicit populus Dei juslus
sanciorum quae præparalæ sunt eis a Deo, el semete el justitiæ discipulus ? Ille ulitur verbo Magistri , el
ipsun salvum facial, el eos qui se audiunt. Et hoc dicit 63 : Non haberes in me poleslalem , nisi libi data
B
inodo complebitur, quia lingua justi loquetur judi. essel desuper. Polest loc et in tempore persecutio
cium . Si vero oporlel etiam hic declinationein fu nis gentilium de sanctis martyribus et confessori.
turi temporis observare, quia non dixil, loquitur, bus aplari . Considerant eniin impii persecutores
sed loquelur, possumus eliam in hoc lale aliquid ill unumquemque justorum et quærunt mortificare
telligere , quia nunc quantumcunque illud est quod eum. Sed ne securum reddal pacis tempore isla
de Dei judicio vel loqui possumus vel sentire, ne . talis expositio , memento quia quotidianum habet
cesse est nos illud scire quod definit Apostolus, di- juslus perseculorem diabolum , el ille est qui consi
cens 47 : Quan inscrutabitia sunt judicia ejus , el deral justumn . Insidiatur enim semper et sicut leo
investigabiles viæ ejus ! Si vero pervenire poterimus rugiens circuit quærens quem transvorel. Sed si
ad illam perſectionem , de qua dicit 48 : Tunc aulem fide plenus es el .confidis in Domino, vide quid re
facie ad facien , id est cum res ipsa nobis eviden- promillalur : Dominus autem non derelinquet
tiores fient , cum cæperimus agnoscere rationem eum in manibus ejus, peccaloris scilicet, nec dan
singularum rerum quæ in hoc mundo vel gestæ nabit eum cum judicabilur illi. Dupliciter intelligit
sunt vel geruntur, quali judicio geslie sunt, vel quo hoc quod ait , judicabitur illi, id est sive cum judi
judicio Deiis utatur in singulis, quibus providentiæ c calur justus a Deo, sive cum ipse Deus judicatur
sua dispensationibus : si quis dignus fuerit consi cum justo . Frequenter enim divina Scriptura docet
derare et perspicere quomodo judicia Dei abyssus hæc fieri, dicens 5 quia ipse Dominus in judicium
mulla est ; cum plenius recipere polerimus gratiam veniet. Cum ergo judicabitur justus cum Dopino,
spiritus illius qui omnia perscrutalur, etiam alla non condemnabitur, et ideo dicit 88 : Exspecla Do
Dei , tunc vere el integre secundum prophetici verbi minum ; id est si tribularis , si in angustiis es, si
distinctionem lingua justi loquetur judicia Dei . in persecutionibus, exspecta Dominum, et custodi
3. Lex Dei ejus in corde ipsius ". Non solum in ore viam ejus, nec declines ad dexteram neque ad si .
justus meditabitur sapientiam , et lingna loquetur nistram . Si enim indeclinabiliter exspectaveris Do
judicium , sed et in corde suo legem Dei gerit ; quia minum , adipisceris illud quod sequitur : El exalia
lex velul radix quædam in profundo cordis posila, bilte, inquil 67 , ul hærediles terram . Frequenter dixi
germinal verba justitiæ , verba sanctitatis, quæ pro mus de terra sancia , el de terra quæ in hæredi
lert justus de corde suo, el non soluin verbum , ve Latem promissionum coelestium nominatur, cujus
rum et aclus etiam et gesla . Judæi pene indesinen naluræ etiam situs paulo evidentius in hoc versiculo
ter legem Dei ore suo el labiis meditantur , sed non designatur. Nam ista terra in qua nunc vivimus
habent eam in profundo cordis defixam , el propler- D deorsum esse dicitur, secundum illud quod scri
ea dicitur ad eos 50 : Populus hic labiis me hono plum est 68 : Deus autem in cælo sursum , lu aulem
rat , cor aulem eorum longe est a me. Nos ergo in lerra deorsum . Illa autem terra quæ in bæredi
si secundum hoc quod legimus , ore nostro sapien latem justis promillilur, non deorsum , sed sursum
liam meditemur et lingua nostra loquamur judi esse promittitur. Propterea ad eum qui exspectat
cium , et lex Dei sit in cordibus nostris, adipisce- 677 Dominum el cuslodit viam ejus, ait repro
mur illud quod sequitur 61 : El non supplantabun missionis sermo : Exaltabit le ut hærediles lerram .
Iner gressus ejus. Pulo nos meminisse eorum quæ Nisi enim quis exaltelur et ascendat in allum et
dudum de gressibus dispulavimus, et opus est nos elliciatur coelestis, non polest hæreditatem terræ
in memoriam revocare quæ dicta sunt, ut videamus illius consequi. Unde ego arbitror, quia sicut cæli
quo modo ingredientes quidam supplantantur et ef istius, id est firmamenti, inſerius solum arida hac
rund unlur gressus eorum . Quod si servatis in me . in qua nos babilamus, lerra ejus dicilur : ita et

Rom . xi , 33. 8 I Cor.xiii , 12 . 69 Psal. xxxv , 31 . 80 lsa. XXIX , 13. 01 Psal . xXXVI , 31 . 89 ibid . 32.
* : Jean . XIX , 11. 6. Ps. XXXVI , 33 . 58 Isa . II, 14. 06 Ps. xxxvi , 34. 87 ibid. 08 Eccle . v, 1 .
1363 EX ORIGENE 1361

illius superioris quod principaliter cælum dicitur, A caloribus et superbis , certum est eum non transisse ,
inferius solum in quo habitatores illi cælestes con nec vidisse que non sunt, sed permanere in hoc
versantur, et , ut ila dicam , dorsum ipsum firma præsenti stalu, et idcirco mirari in eis præsentem
menti hujus, merilo , ut dixi, terra illius cæli esse gloriam . Si autem co modo transeal quo superius
dicitur : sed terra bona , terra sancta , lerra multa , diximus, id est mente el sensu Transcendat a præ
terra vivorum , terra fluens lac el mel : et ideo di sentibus el lemporalibus ad ſulura atque perpelua,
cil nunc sermo divinus ; Exaltabil le ut hærediles lunc vero dicit de eo quem viderit elalum sicut
lerrum . cedros Libani, quia Transii, el ecce non eral ; quo
5. Cum perierint peccalores videbis 59. Fortassis hoc niam el cælum ipsum et terra transibunt. Apud
prius erit , ut peccalores et impios justi videant Deuin omnia quæ ſulura sunt jam pro factis baben
condemnatos. Prius enim peccatoribus pænæ et tur. Denique dicebal 66 : Dederunt in escam meam
supplicia decernuntur : quæ cum viderint justi, et ſel, quod sine dubio fulurum adbuc erat , el jam
agnoverint quid intersil inter bonam vitam et ina. factum dicebatur . In siti mea potaverunt me aceto,
lam , et cum intellexerint bene vivendo de quantis el non dixit : polabunt. Sic ergo apud Deum quæ
evaserint malis, ita ut illi qui in pænis sunt viden ſutura suni, jam facta dicuntur. Quod si et lu imi
B
les eos in gloria dicant : Nos slulii vitam eorum lalor es Dei , et imitaris Christum , non exspeclas
pulabamus insaniam6o , postea ergo quam viderint quousque isle elatus humilietur el exstinguatur,
quomodo pereunt peccatores , tunc ipsi exaltabun sed apud temelipsum et in mente alque animo luo
lur el efferentur ad cælum ut hæredilenl terram . transisse ea jam cernis , si ipse sensii ac mente trans
Nunc jam sermo monel et solamen adhibel cause eas a präsentibus ad ſutura . Accipe el exemplum
huic, quæ crebro salis cor pene omnium hominum ad bæc quæ dicimus. Si navigas , in navi positus
pulsal . Nam quia frequenter nos infirmi videntes vides terras el promontoria el montes transeuntia :
iniquos quosque el impios in hac vila cum omni non quod illa continuo moveantur, sed quia lu vento
felicitate degentes et prosperis successibus florenies, prospero flante transis, illa se subducere videntur
abundare divitiis, honoribus, fecunda et universa ac ferri ; ita et in hoc ergo si sanclo Spiritu men
prole gaudere, deliciis quitare, scandalizamur et tem luam perflante el spirante, secundo el prospero
dicimus in cordibus nostris : Ubi est justitia Dei ? naviges cursu , pertransis sensu luo omnia hæc
Si per providentiam divinam res agerentur, per quæ videntur, quia lemporalia sunt, el intueris illa
milleret Deus hunc iniquum et impium in tanlum quæ æterna sunt ; sine dubio dicis, quia biec omnia
felicitatis ascendere ? Proplerea ergo nunc sermo c quæ videntur jam non sunt , quia nec futura sunt.
divinus ex persona justorum dicil 61 : Vidi impium Vidi ergo impium superexaltalum el elalum super
non solum exaltalum , sed superexaltalum el eleva cedros Libani, et Iransivi , et ecce non eral , Movel me
tum , non super arbores qualescunque, sed super amplius adhuc aliquid in hoc loco . Video enim e !
cedros Libani ; ul et arbor excelsa nimis sit , el lo alium impium qui exallalur super cedros Libani el
cus montis cunctis excelsior, et lamen videns bæc extollitur. Cum enim hæretici supra conditorem
omnia, transivi , inquilos, et ecce non eral . Quid putas Deum sibi fingunt alium quemdam Deum , el exal
illud est quod transit juslus, ut isla cessel elatio ? tantur alque extolluntur in verbo meodacii, ne
Si meministis in superioribus cum diceremus trans gantes crea lorem omnium Deum , Deum esse bo
jsse Moysen ut videret visionem magnam , potestis num , impiis suis prædicationibus extolluntur supra
et nunc scire quid est quod Transire dicitur juslus. cedros Libani , adversariis scilicet polestatibus
Cum videmus extolli impios et in nimiam super entinentcs , quarum inspiratione hujuscemodi adrer
biam crescere , transeamus et nos menle et intelle sus creatore : n omium Deum commenta simula
clu ab his quæ videntur et temporalia sunt, et runt, pro eo quod legem secundum lilleram lan lume
Transferamus sensum nostrum ad ea quæ non vi modo intelligentes, et spiritalem eam esse igno
dentur et æterna sunt. Cogitemus lemporalia hæc D rantes, decepti sunt in cogitationibus suis. Hos
esse el paucoruin dierum quæ videntur elala . In ergo ego si videain et transeam , ulira jam non
tueamur judicii diem , el ila sensu nostro cernemus erunt. Quid transeam ? si transeain lilleram , si
islum qui superexaltatus est el elatus sicul cedrus transgrediar 678 historiae superficiem , el perve
Libani, in die judicii omnino non esse . Qui enim niam ad sensum spiritalem , quoniam lex spiritalis
non est particeps illius qui semper est, id est qui est 67 , si omnia illa in quibus errant el decipiun
dixit 68 : Ego sum qui sum , iste neque esse dicitur . lur, spiritaliter explanem , dogmata eorum impia et
Denique peccatores non computantur esse . Unde et iniqua jam non erunt. El ila complebitur, ut exal
Apostolus de vocatione gentium dicebat 64 : Elegil lalus impius el elalus nie transeunte jam non sil .
Deus quæ non sunt , ut ea quæ sunt destrual . El in Sed el cum quæritur locus ejus non invenitur. Lo
libro Esther dicitur 68 : Non lradas, Domine , scepirum cus impii dogmatis. lillera legis est , quæ lillera
tuum his qui non sunt. Donec ergo quis miratur occidit. Cum ergo nos a lillera occidenlc Transimus
superbos in elatione sua , donec adulatur quis pec ad spirituin vivificantem , ne locus quidem impii
59 Psal . xxxvi , 34 . 60 Sap. v , 4 . 61 Psal. XXXVI , 35. 69 ibid . 36. 65 Exod . 111 , 14 . 65 I Cor. 1 , 28.
65 Esther . xiv 11 . 66 Psal. LXVIII , 22 . 67 Rom . VII.
 1365 SELECTA IN PSALMOS. HOMIL, V IN PSAL. XXXVI 1366

d gmalis repudiata littera potest inveniri . Quomodo A eorum qui adhuc in profectionibus sunt ; regnum
auleio quærimus eum ? Cum dispulamus adversus vero Dei , eorum , qui jam ad perfectum venerunt
cos et cum conquirimus ad invicem , lunc quæri finem . Unde et nunc salus justi apud Deum esse
aliis locum dogmatis illius in litlera legis historiæ , dicitur , cum utique perfectione vitæ usque ad ipsum
el ostenditur secundum historiam stare non posse : Dominum meruerit pervenire. El protector est in
ainola litlera ac rejecta, nusquam utique quasen lempore tribulationis 78. Quod est tempus tribulatio
libus nobis et disserentibus locus impii dogmatis nis, nisi hoc in quo sumus , cum per arctam et
in venitur. angustain viam incedimus quæ ducit ad vitam ?
6. Custodi innocentiam el vide æquitalem 68. Cu Si lamen per angustam incedimus, quæ ducit ad
stodirc innocentiam nos præcipit sermo Dei . Intan vilam , et non per illam lalain el spatiosam quæ
lum corruptela moru : n profecit in hominibus, ut divitiis dilatatur et luxuria dissolvilur , que in
apud quamplurimos innocentia pro stultitia judice- carnis voluplatibus emollescil , quæ præsentem glo
tur: verum Scriptura summa lioc virtutisjudicat opus, riam diligit . Horum prolector non Deus est, sed
quia innocentiam judical illam quæ nemini noceat, Mammona : eorum aulem qui in tribulatione et an
nieminem lædat. Dum ergo dicit: Custodi innocentiam , gustia sunt, proleclor est Deus, quia multæ sunt
B
hoc est quod nos servare præcipit ul neminem læda tribulationes justorum . Tribulantur enim conside
Bus , nemini noceamus. lloc autem obtinemus, si rantes lempus judicii et semetipsos discutientes, ne
seinper intento animo el vigilant i videam us æquila . forte aliquid inveniatur in eis quod vocetur ad cul .
lem . Æquitatem ergo in hoc loco sic accipio , sicut pain . Qui ergo propter hoc tribulantur el solliciti
Veritalem , sicut justitiam , sicut vitam , quod Christus suni, erit Deus protector eorum in lempore tribu
est. Hæc enim videndo simul ellain Deum videbi lationis, in tempore judicii , cum tradentur impii
mus. Custodi ergo innocentiam el vide æquitalem , ad pænas : tunc et adjuvabil eos Dominus in lem
quoniam sunt reliquiæ homini pacifico. Requiro que pore tribulationis, et eripiet eos , el auferet eos a
sunt reliquiæ istæ quæ homini pacifico reservan pecc:itoribus , non solum ab hoininibus peccatori
tur ? Reliquias dicere solemus cum spiritus separa bus , sed etiam a contrariis poleslalibus, vei cerle
tur a corpore, velul majore parle hominum in spi eo tempore cum anima separatur a corpore, et
ritu deputata , que superest pars corporis reliquia occurrunt ei peccatores dæmones, adversæ pole
nominantur. Si ergo credimus verbis Apostoli di stales, spiritus acris hujus qui eam volunt detinere
centis 69 quia seminalur corpus in corruptione , mor el revocare ad se si quid in ea suorum operum
iis scilicel tempore, et surgel in incorruptione, cum C gestorumque cognoverint. Venit enim ad unam
resurrectionis lempus advenerit, cum etiam corru quamque animam de hoc mundo exeuntem princeps
plibile hoc induerit incorruptionem , el mortale hoc hujus mundi, el aerez poleslales, et requirunt si
induerit imunortalitatem " , lunc erunt reliquiæ inveniant in ea aliquid suum ; si avaritiam invene
homini pacilico. Erunt autem ibi pacifici hominis rini, suæ partis est ; si iram , si luxuriam , si invi.
reliquiæ in pace et in requie. Dicit enim et Do diam , el singula quæque eorum similia si invene
minus de pacificis, quia etiam filii Dei vocabuntur " . rint, suæ partis est, et sibi eam defendunt, el ad
Paler, volo ul ubi ego sum , et isti mecum sint " . se eam trahunt, el ad parlem eam peccatorum de
Sunt ergo cum Christo reliquiæ hominis pacifici . clinant . Si vero aliquis imitatus est illum qui
7. Iniqui autem exlerminabuntur simul73, id est dixil76 : Ecce veniel princeps mundi hujus, et in me
omnes pariter exterminabuntur, quia unus finis erit non habet quidquam , si se aliquis ita observavit,
eorum gehenna. Reliquiæ impiorum peribunt, lunc veniunt quidem isti peccalores, el requirentes in
cum corpus el animam perdilum dabit in gehennam eo quæ sua sunt , el non juvenientes lentabunt ni
is qui habet potestatem . Salus aulem justorum a hilominus ad suam partem violenler eum detor
Domino's. Scd melius dicit in Græco : Salus autem quere , sed Dominus eripiet eum a peccatoribus. Et
justorum apud Dominum . Non dixit, in cælo salus D forte propierea jubemur cum quodam mysterio
justorum, et hoc enim præterit ; non apud aliquam etiam in oratione pelere , dicentes " : Sed libera nos
creaturam , quia nihil immobile vel immutabile : a malo . Sed causam qua eripial justos suos Domi
sed apud Dominum salus est justorum , qui semper nus 679 a peccatoribus, sive in tempore exitus ,
manel, semper idem est , semper immobilis est, sive in tempore judicii , cum dies ille secunduin
nec usquam potest esse lutins salus hominis quam Prophetam necessitatis et angustiæ , dies obscuri
apud Dominum . Ille mihi locus, ille mibi domus, latis el perditionis , judicii dies advenerit ; tunc
ille inibi mansio, ille requies, ille sil habitaculum . ergo causain qua eripi mereantur subjungit et
Denique annuntiatur nobis a sancla Scriptura non dicit 78 , quia speraverunt in eum. Sperantes ergo
solum regnum cælorum , sed regnum Dei . Ul et in se eripiel et de tribulatione et de necessi
memini me jam sæpe dixisse, regnum cælorum est lale . Quomodo autem sperare debeat , volo tibi

A8 Psal . XXXVI , 37. 69 I Cor. xv, 42. 70 ibid. 53. 11 Matth . v, 9. 19 Joan . xvii , 24. ** Psal . XXXVI , 38 .
1 * ibid. 39. 75 ibid. 39. : 6 Joan, xiv, 30 . 77 Matth. vi , 13. 78 Psal. XXXVI, 40.
1367 EX ORIGENE 1508
de Scriptoris sanctis ostendere . Sieut nemo polest A conversam , et quia aliam nullam omnino spem ge
duobus dominis servire ?9 , ila nemo poleșt in duo ris nisi in ipso, qui vivificat mortuos, el vocal quæ
bus dominis sperare. Nemo polest in incerlo divitia non sunt tanquam quæ sunt, non poteris eripi a
rum sperare, el in Domino. Nemo polest sperare peccatoribus. Solus est enim ipse qui salvos facil
in principibus, et in Deo. Nemo polest sperare in speranles in se , per Christum Dominum nostrum ,
viribus equi, et in eo. Nemo polest sperare in se cui est gloria et potestas in sæcula sæculorum .
culo, et in Deo . Nisi enim in solo Deo speraveris, Anien .
et videat Deus spem luam in sæculum ateroum esse

PSALMUS XXXVII . ΨΑΛΜΟΣ ΛΖ'.

VERS . 2. Dumine , ne in furore luo arguas me, neque Κύριε , μη το θυμό σου ελέγξης με , μηδε τη
in ira lua corripias me , elc. Qui non cedit repre οργή σου παιδεύσης με , κ . τ . ε . Ο ελέγχω (40 ) τώ
hensioni que verbo it , furore Dei redarguetur ; δια λόγου μή είκων, θυμώ Θεού ελεγχθήσεται και
el qui non submiserit se jugo preceptoris in Deo Β μη υπό ζυγόν παιδεύοντος εν Θεώ διδασκάλου γινόμε
corrigentis, ira Dei castigabitur . Castigatio autem νος , οργή Θεού παιδευθήσεται » παιδεία δε ελέγχου
reprehensione molestior est. επιπονώτερος.
Vers. 5. Sicut onus grave gravalæ sunt super me, Ώσει φορτίον βαρύ έβαρύνθησαν επ' εμέ , κ . τ.
clc . Venite, omnes , inquit Christus 80', qui laboratis ε . « Δεύτε , πάντες ( 41 ), φησίν ο Χριστός, οι κοπιών
el onerali estis , el ego reficiam vos, τες και πεφορτισμένοι , καγώ αναπαύσω υμάς . )
Vers. 7. Miser ſaclus sum, el curvatus sum usque Eταλαιπώρησα και κατεκάμφθην· έως τέλους ,
in finem , lola die contristalus ingrediebar, elc. Hoc όλην την ημέραν σκυθρωπάζων επορευόμην , κ . τ .
rident el comicis dele ε . Λεκτέον τούτο( 42) προς τους γελώντας πολλά , και
dicenduin iis qui nullum
clantur . τερπομένους επί γελώοις .
VERS . 12. Amici mei el proximi mei adversum me Οι φίλοι μου και οι πλησίον μου εξ εναντίας
appropinquaverunt el slelerunt , et qui juxta me erant , μου ήγγισαν και έστησαν, και οι έγγιστα μου
de longe slelerunt , etc. Forle virlules quasdam di . μακρόθεν έστησαν, κ . τ. ε . Τάχα δυνάμεις τινάς
cit sanclas quæ in tempore lculationis recedunt ut (43) λέγει αγίας υποχωρούσας εν καιρώ πειρασμού
probetur tentalus , vel puniatur . προς δοκιμήν του πειραζομένου , ή προς κόλασιν .
VeRs. 13. Et qui inquirebant mala mihi loculi C Και οι ζητούντες τα κακά μοι ελάλησαν μα
sunt vanilales, el dolos lola die meditabantur. Vide ταιότητας , και δολιότητας όλην την ημέραν εμε
balur mihi vanilas esse etiam illa verborum in spe λέτησαν , κ, τ. ε. Έδόκει δέ μοι (44 ) ματαιότης
ciem demonstrativorum vis sophistica qua me ca και η των αποδεικτικών είναι δοκούντων λόγων βία
pere sperabant bị qui quærebant animam meam . σοφιστική φαινομένη , δι' ής ελεϊν με προσεδόκουν οι
Polos loia die meditantes loquebantur , inquil, ad την εμήν ζητούντες ψυχήν. Δολιότητα δι' όλου μελς
versum me, insidias mihi struentes. Dum eniin τωντες του βίου ελάλουν, φησί , πρός με, επιβουλήν
angeli deserebant , veheinentius dæmones instabant. μοι σκευάζοντες . Τών γάρ αγγέλων λειπόντων , σφο
δρότερον οι δαίμονες επετίθεντο.
V'ers. 14. Ego autem lanquam suraus non audie Εγώ δε ώσει κωφός ουκ ήκουον, και ώσει
bam , el sicui mulus non aperiens os suum , etc. Reci άλαλος ουκ ανοίγων το στόμα αυτού , κ. τ . ε .
piebal quidem ratiocinationes tentantis , at illas 'Εδέχετο μεν (43) τους λογισμούς του πειράζοντος ,
non audiebat , nec juxta illas operabalur. Surditas ουκ ήκουε δε αυτών , μη ενεργών κατ' αυτούς. Κω
est impatibilitas , propter qnam non audiebal . φότης δε έστιν η απάθεια , δι' ήν ουχ ήκουεν αυτών .
VeRs . 17. Quia dixi : Nequando supergaudeant "Οτι είπον , Μήποτε επιχαρώσι μοι οι εχθροί
mihi inimici mei, etc. Super iis qui penitentian D μου , κ. τ. ε. Επί μεν τοις μετανοούσιν οι άγγελοι
agunt, gaudent angeli ; super illis qui commoveu χαίρουσιν , επί δε τοις σαλευομένοις οι δαίμονες .
lur , daemones .
680 Vers . 20. Inimici aulem mei vivunt, elc . Οι δε εχθροί μου ζωσι , κ . τ. ε . Ου ταύτην την
Non hanc vilam quæ dicit 81 : Ego sum vila. ζωήν την ειπούσαν : « Εγώ είμι η ζωή. )
Vers . 21. Qui retribuunt mala pro bonis delrahe Οι ανταποδιδόντες κακά αντί αγαθών ενδιέτα
bani mihi, etc. Retribuebant mala pro bonis non λόν με , κ. τ . ε . Ανταποδίδοσαν κακά αντί αγαθών,
erga se ſactis, sed simpliciter factis propter Domi ού των εις εκείνους γενομένων , αλλά των απλώς γ:
suni .
νομένων διά τον Κύριον.
Vers . 22. Ne derelinquas me, Domine Deus meus , Μή εγκαταλίπης με , Κύριε ο Θεός μου, μη
ne discesseris a me, etc. Pulchrun orationis exor . αποστής απ ' εμού , κ. τ. ε. Καλόν προοίμιον προσ
19 Μatth . ν1 , 24. • Malih . XI, 28. 81 Joan . ΧΙV , 6.

(40) Ο ελέγχω, etc. Calena Corderii . (44) Έδόκει δέ μοι , etc. Catena Corderii .
(41) Δεύτε, πάντες , etc. Codex Coistinianus . ( 45) 'Εδέχετο μεν , etc. Codex Coislinianus, qui
(42) Λεκτέον τούτο , etc. Ιdem. el sequentia in liunc psalmum scholia exhibei.
( 45) Τάχα δυνάμεις τινάς , etc. Ιdem .
1369 SELECTA IN PSALMOS . HOMIL. I IN PSAL. XXXVII 1370
euxñs oo, Mh èyxatalans me, Kúple & Beds uou, A dium est illuil : Ne derelinquas me, Domine Deus
μή αποστής απ ' εμού » πρόσεχε εις την βοήθειάν μου , meus, ne discesseris a me ; intende in'adjutorium
Κύριε της σωτηρίας μου » και έχει γαρ εν εαυτώ και meum , Domine Deus salutis meæ : habet enim in se
την αγίας Τριάδα , eliam sanctam Trinitalem .

ORIGENIS EXPLANATIO

Super psalmum tricesimum septimum , qui dicitur : Domine, ne in furore, etc.

HOMILIA PRIMA . B quid tale ultra committat : et propterea pulo sil

1.Crealor humanorum corporum Deus sciebat quod perscriplum esse ipsum psalmum 8 , Psalmus David
talis esset fragilitas humani corporis, quæ languo in recordationem . Quid sit autem in recordationem ,
res diversos posset recipere, et vulneribus aliisque per lotum ipsius psalmi corpus enarral. Videamus
debilitatibus esset obnoxia : et ideo venturis pas ergo nos omnes peccatores, si in aliquo delicto
sionibus providens, etiam medicamenta procreavit fuerimus inventi , vel quid dicere, vel quid facere
ex lerra , el medicinæ tradidit disciplinam , ut si debeamus, ut cum bæc in Scriplura sacra didiceri
accideret ægritudo corpori, non deesset medela. mus , etiam medelam vulneris nostri consequi me
Qno nobis tendit ista præfatio ? Ad animam sine reamur. Bonum quidem erat semper corpus, ut ita
dubio revocatur : quoniam et ipsam cum Creator dixerim , aniinæ nostræ in sanitale durare, el amnis
omnium condidisset, sciebat quod futura esset vi Dei circumdatum ab omnibus lelis ignitis diaboli
tiorum capax, el ob boc subdita alque obonerala maligni invulnerabile permanere, nullius languoris,
peccatis. Et ideo sicut corpori medicamenta præpa nullius ægritudinis quidquam experiri , nihilque
ravit ex herbis arte disciplinaque compositis, ila interiorem nostrum hominem vilii morbique susci
etiam animæ medicamenla præparavit in his ser pere. Quod si per negligentiam sui atqne animi
nionibus quos per divinas Scripturas seminavit C desidiam incurrerit in peccalum , quid ipsum con
alque dispersit : ut hi qui aliqua ægritudine fuerint sequatur agnoscal. Argui vel corripi est doloris
oppressi , stalim ut vim morbi senserint atque ali pæna , crucialus et ila gravis esl , ut etiam bi qui
cujus vulneris stimulum doloremque perspexerint, fideles et religiosi videntur, si ſorle ut homines
id est, cum viderint animam aliquid præter nalu aliquando in delicto aliquo incurrerint el arguan
ram gerentem , requirant aplam et convenientem lur, indignentur adversus eos qui arguunt , el ode
sibi rationabilem disciplinam , quæ eis ex præce rint eos . Corripiunt enim ut emendent. El hoc
plis Dei possil mederi : nam tradidit et medicina malum fuit in causa , ut etiam a priori populo in
artis industriam , cujus archiatros es! Salvator di odium baberentur prophetæ, persecutionibus agila
cens de se 89, quia Non opus habent qui sani sunt rentur. lloc fuit causæ quod Isaiam sccari fecit,
medico , sed qui male habent. Et ille quidem erat quod Zachariam inter lemplum et altare compulit
archiatros qui posset curare omnem languorem et trucidari , Jeremiam in lacum cæni demergi. El ad
omnem infirmitatem ; discipuli vero ejus Petrus ultimum hæc fuit causa quæ Dominum nostrum Je
vel Paulus, sed et prophetæ medici sunt , et hi om sum Christum cgit in crucem . Omnia enim quæ supra
nes qui post apostolos in Ecclesia positi sunt, qui- 681 enumeravimus scelera atque flagitia , non alia
busque curandorum vulnerum disciplina commissa D ex causa commissa sunt, nisi quod dum omnes in
est , quos voluit Deus in Ecclesia sua esse medicos medicinali disciplina resecari per correptionem de
animarum , quia non vult Deus noster mortem pec linquentium nolunt, curæ impatiens populus el me
caloris, sed pænitentiain et orationem ejus exspe delæ in perniciem inedentis exarsit . Beati ergo sie
clat. Deinde el isle psalmus qui nunc lectus est, pientes jam ex ipsa Scriptura appellantur hi , qui
nobis ostendit, ut si forte aliquando prævenimur cum deliquerint, si arguantur, non oderunt arguen
in delictis, qualiter nos et cum quo affectu orare les. lla eniin dicit Scriptura ® : Noli arguere ma
oporteat el medico supplicare pro doloribus vel los ne oderint le, argue sapientem el amabil le. Vides
infirmitatibus nostris. Si quando ergo præoccupa- quomodo sapientem appellavit Scriplura eum qui
verit nos inimicus el ignitis jaculis suis vulnerave correptioni obnoxius est, non tamen odit , sed ma
rit animam nostram , primo hoc nos docet hic psal- gis diligit arguentem ? Tales erant illi qui ab Apo
mus , quod convenil post peccatum confiteri pecca stolo arguebantur, et conſulali non oderant arguen
lum , et in memoriain recordari delictum , ut per les. Unde et ego arbitror illum qui in Corintho gra
recordationem culpæ stimulalum cor el concitatum vissime deliquerat 85, idcirco misericordiam conse
pro delicto suo , interim refrenet ac revocel, pe culum , quoniam correptus ab Apostolo , el lla

** Malih . ix, 12. 83 Psal . xXXVII , 1 ** Prov . 1x , 8. * I Cor. v .

 1371 EX ORIGENE 1372
acerbe correplus, ul a conventu abscinderelur Ec- A necesse eum correptionem paternæ ausle rilatis aguio
clesiæ , non tamen odio habuit arguentem , sed ani scere , quæ ex gravioribus delictis ac Nagitiosiori
madversionem patienter accepi : el fortiter tulit. bus provocalur. Si corripiatur a doctore puer , non
Ego arbitror quod etiain majorem affectum concepit ila auslerus erit magister sicut pater esse polest,
erga Paulum , atque erga omnes qui statutis Pauli si gravia delicta in filio cognoverit. Si enim corri
in ejus animadversione paruerant . Uude el Paulus pial paler pro majoribus gravioribusque peccatis, et
sententiam revocal , el ejectum reconjungit Eocle lanlum sit commissum filii quod ad iracundiam
siæ, et addit dicens 86 : Confirmate in eum charila concitaverit patrem , sine dubio post crucialus, post
lem. Vidit enim eum post animadversionem con supplicia eliam abdicationis pæna meluenda est.
servasse charitalein : et ideo dixit ut eliam post Si intellexisti similitudinem , Iransi mihi ab exem
peccatum non tam tribuerelur ei charitas , inerat plo ad rem , et intellige de nobis omnibus quæ di
enim , sed ul ab omnibus ea quæ ineral firmarelur. cuntur . Omnes episcopi atque omnes presbyteri
Necesse est ergo eum qui peccat argui : sed quo vel diaconi erudiunt nos , et erudienles adhibent
niam gravis nobis infirmioribus , quamvis sil vtilis correptiones , el verbis auslerioribus increpant. Est
ista correplio, ferre eam sub omnium præsentia de aulem quando erudimur etiam a procura loribus , et
vitamus . Et quid dico omnium præsentia ? Interdum B acloribus, id est ab his angelis quibus creditæ sunt
ne duos quidem cum arguimur adesse patimur le. dispensandae el regendæ animæ nostræ : quemad .
stes , sed culpamus arguentem et dicimus : Opor modum describitur in quodam loco angelus pæni
luerat le soli mihi dicere quæ velis , el non sub tentiæ , qui nos suscipit castigandos , sicut Pastor
mullorum præsentia facere mihi ruborem. Dolemus, exponit, si cui tamen libellus ille recipiendus vide
jactamur , effervescimus , et in interioribus animæ tur. Inlerim diversis eruditionibus succumbimus
sensibus cruciamur. Quod si talis correptio est qua nos homines castigantibus , nos el corripientibus :
ab bominibus vel coram hominibus arguimur, quid nondum tamen ab ipso patrefamilias castigamur,
faciemus si Deus nos arguat , si ipse Deus confulet sed a procuratoribus angelis , qui uniuscujusque
el arguat in furore ? Nos qui episcopi arguentis ira nostri castigandi atque emendandi sortiuntur offi .
cundiam ſerre non possumus , sed indignanter ac cium , et est tolerabilius cum ab aliquo horum cor
cipimus, illum furorem qui Dei esse dicitur , ar ripimur. Sic quoque interdum etiam pædagogo com
guentem nos quomodo tolerabimus ? Sciens ergo missa est nostra correptio. Nam quicunque sub lege
Proplela quainplurimas esse differentias arguendi, erant, quoniam lex pædagogus noster fuit in Chri
et volens quasi bomo pro delictis quidem argui, vec slo , delinquentes in lege a pædagogo corripieban
rens aulem ne graviori pondere , id est , ne in furore lor , cum puniebantur ex lege . Puniebantur enim
Domini arguerelur, ait, sicut jam el in alio psalmo vel cum lapidabantur , vel cum aliquid eorum quæ
ante dixeral , eliam hic.85 : Domine, ne in furore luo Moyses scripserat perferebant. Nullus ergo eorum
arguas me. Similiter allein dicit et quod sequitur: de quibus superius diximus ab ipso patrefamilias
neque in ira tua corripias me. Oporlet ergo nos puniebatur. Non enim erat palerfamilias lex , neque
aliqua et de correptione dicere , de qua generaliter angelus pænitentiæ . Sed sunt alia peccata pro qui
nos Apostolus docet dicens 88 : Omnis quidem cor bus peccantem ipse paterfamilias punit , eum vide
re; tio ad præsens non videlur gaudii esse , sed mee licel 682 qui mensuram facinorum supergressus,
roris , postea aulem fruclum pacatissimum his qui ulira crealuræ contumeliam sceleris sui impielale
per eam exercitati sunt , reddel justitiæ. Et videle lelendit. Nec tamen alius quis novit præler Deum
cliam pueros, quemadmodum cum corripiuntur ver solum , qui vel quando procuratoribus tradi debeat
beribus a pædagogis , vel a doctoribus escilantur, castigandus , vel qui corripiendus actoribus, quando
moleste quidem accipiunt, el summum malum judi . eliam qui subjici debeal pædagogo , cui eliam infe
cant dolorcm illum , qui eis causa eruditionis infli. riores sint horum omnium correpliones , si quis
gitur : el quamvis profectus suos in hujuscemodi D scilicet talis est qui ipsam , ut ita dixerim , divinam
eri: ditionibus , vel correptionibus esse posilos non manum in suam provocel ultionem . Si intellexisti
ignorent, lamen molesle alque impatienter ferunt. quæ dicta suni, si altiorem seculus es intellecium,
Quod si eruditio puerorum hujuscemodi est , quid intuere nunc qualiter hæc Prophela prosequitur ,
sentire debemus de nobis senibus , qualem nobis cum dicit : Eliam si corripis me , Deus , noli me in
vel eruditionem , vel correptionem imminere cense ira corripere . Sed nos nec corrigi volumus , nec
natis, quæ non a dispensatoribus, neque a pædago- pædagogum patimur commonenlem , neque procura
gis infertur ? Nosil quippe Scriptura pædagogum et lorum vel actorum correptiones libenter accipimus,
dispensatorem et procuratorem parvuli : quid , in el propterea ab ipsa ira Dei correptionem nobis in
quam , existimare , vel sentire debenius , cum ab duci necesse est. Prophela enim dicit : Domine , ne
ipso parrefamilias eruditio nostra facta fuerit atque in furore luo arguas me, neque in ira tua corri
correptio ? Iterum redeamus ad similitudinem pue . pias me.
rurum . Si corripialur puer a pædagogo , non erit 2. Sed qui boc dicit , debet proferre aliquam ra

96 II Cor. II , 8 . 87 Ps . SXXVII , 2. 88 Hebr . XII , 11 .

1373 SELECTA IN PSALMOS. HOMIL , I IN PSAL. XXXVII. 1374

tionem , quare nolit vel in furore argui , vel in ira A corripiatur,atque ir ejus correptionibus argialur.
corripi . El quæ sil ista ralio videamus , ul nos si Non enim potest dicere Domino : Quonium sagillæ
delinquimus banc rationem discentes , el facientes luæ infitæ sunt mihi. Atque utinam omnes nos au
secundum lioc quod docemur , non incurramus in diant compuncti et stimulati ex his quæ dicuntur,
vindictam furore arguentis , vel ira corripientis. alque ad poenitentiam conversi dicant ad doctorem ,
Quoniam , inquit 89 , sagiltæ luæ infixæ sunt mihi , el Quoniam sagiile luæ infixæ sunt mihi , et dum ca
confirmasii super me manum tuam . Sermo Domini sligas nos verbo Dei , duin verberas , dum in iule
sagillis est similis (46) . Denique el Salvalor ila rioribus nos conscientiæ perculis : Confirmasti super
dixit '' : Posuil me sicul sagillam eleclam , el in pha me manum luam. Conlirmat namque manum supra
relra sua abscondil me . Qui ergo loquitur sermonem pueros pæilagogus dum verberal , el emendal , et
Domini, sagillas jaculatur. El cum loquitur corri confirmat manus, cuin verbera non negligenter all
piens et castigans, correptionis jaculo cor perforat leviter infliguntur. Ita enim Domino dicere quis po
audientis. Qui ergo ila suscipit verba Domini, ul ex test cum miserit sagillas , sed per quoscunque vult
bis quos audit sermonibus cor suum configalur, el millere sagillas verborum suorum , quoniam confir •
per stimulum eorum quæ dicta sunt ad pænitentiam masti super me manum tuam . Cum enim manus Do
suscitelur, certum est quoniam in illum in vanum B mini ailsit , qui emillil verborum jacula et infigit
non abiit sermonis Dei jaculum , neque transvolavil, sagitias in auditorum animam , inerilo etiam Domino
sed in ipso omnes illæ sermonum Dei delisæ sunt dicit, quoniam confirmasti super me manum tuam :
sagillæ . Denique ita el quodam loco ail " : Vidisti nec est sanitas in carne mea a ſucie iræ lux . Propler
quomodo compunctus est Achab ? Meri: o ergo et nunc ea ergo rogo non ipsius iræ lue potentiam espc .
dicit Propheta : Domine , ne in furore tuo arguas me , riri , quoniam judicium ejus tantummodo accipieris
neque in ira lua corripias me. Digna est enim causa et solam quodammo.lo faciem ejus videns, quæ ex
quæ subsequitur , quae ab eo correptionem furoris solis verbis divinæ Scripture deformalur , jam do
Domini debeat temperare, quoniam sagillæ tuæ in leo omne corpus meum et conturbor : nec est ulla
lixæ sunt mihi . Verbi gratia , el nunc si ex ista sanitas in carne nea , neque pax ossibus meis, lantum
onini multitudine auditorum sint aliqui conscii sibi quod faciem iræ liæ ex Scripturis sanctis, non tamen
in aliquo peccalo, atque utinam quidem nullus sil ! ipsam iram sentire vel videre visus suin . Et si ex hoc
verumtamen necesse est esse aliquos conscios sibi , solo lalia sunt quæ patior, propter hoc oro ut non ip
et bi si his auditis quæ loquimur recte el lideliler sam iram patiar. Vide ergo si non manifeste hæc dicune
audiant el compungatur cor eorum ex jaculis ver tur 683 in eo quod ait : El confirmasti super mema
C
borum nostrorum , et transfixi talibus jaculis do num tuam ; nec est sanitas in carne mea a facie iræ
leant , et conversi ad pænitentiam dicant : Domine, luce . Poluit dicere , ab ira lua , sed nunc ail, a fa
ne in furore luo arguas me, neque in ira lua corripias cie iræ luv . Si enim dixissel, ab ira tia, superfluum
me, quoniam sagillæ tuæ infixæ sunt mihi. Si vero erat illud sine dubio quod superius dixit : Ne in
audiens hæc non coinpungalur , sed tanquam in ira lua corripias me. Nunc autem dixit : Non ese
corpore jam emorluo , ita in anima ejus nulla sa sanilas in carne mea a facie iræ lure . Quoniam qui
gilia , nullum jaculum sensui doloris invenial, nec dem sola facies irae lux, id est consideratio ipsa
ullam recordationem suorum capial peccatorum : indignationis, ita me perterruit et convertit, ut
isle quippe dignus est ut stimulis furoris Domini iræ lux jam in me locus esse non debeal : Nec est
80 Pς . ΧΧΧνιι, 3. 0 Isai . XLIx , 2. " IH Reg . ΧΧι , 29 .
( 46) Sermo Domini sagittis est similis , etc. Catena αυτής φαντασία , ήτις έδρασεν άπερ αν ει παρήν ή
Corlerii et altera Coistiniana Greca hujus Ioni οργή , ή από προσώπου οργής, ήτοι των περιστάσεων
verba sic referunt : Οι λόγοι του Κυρίου βέλη εισίν : ουκ από οργής ο λόγος , αλλ' από προσώπου αυτής
αυτός γούν ο Σωτήρ φησιν : "Έθηκε με ώς βέλος ερχόμενος. 'Εκ δε του αποστόλου το, Ουκ έστιν ία
έκλεκτόν , και τη φαρέτρα αυτού έκρυψέ με . Ο σις εν τη σαρκί μου , νοείται , τον έν Κορίνθω φή
λέγων ούν τον λόγον του Κυρίου βέλος αφίησι. Και D σαντος ήμαρτηκότα παραδούναι το Σατανά εις όλε
επάν λέγη επιστρεπτικά , τα βέλει τούτο τιτρώσκει θρον της σαρκός , ίνα το πνεύμα σωθή εν τη ημέρα
τον συνετόν ακροατήν. Ο ούν δυνάμενος εκ του τε Κυρίου , ως ου δυναμένου σωθήναι του πνεύματος ,
τρώσθαι νενοηκέναι και ήλπικέναι , θαρρεί , ότι ουκ εάν μή παραδοθή ή σαρξ εις όλεθρον. Ει δε το ολε
έπεσε τα βέλη του Θεού τα λογικά , ουδ' έξω γέγονεν θρευόμενος αποθνήσκει, απέθανεν η σάρξ του δι
αυτού , αλλά καθίκετο αυτού, ώς λέγεσθαι· Eώρακας καίου , του πάντοτε την νέκρωσιν του Ιησού εν τω
ως κατενύγη ο δείνα ; Λέγοι δ' αν το τύπτοντι δι σώματι περιφέροντος. Του δε φρονήματος της σαρκός
δασκάλα και παιδαγωγώ ο τυπτόμενος , ότε ου παρέρ- ή τοιαύτη καθεστηκε νέκρωσις , δι' ής το πνεύμα σώ
γως τύπτεται: 'Επεστήριξας επ' εμέ τήν χείρα σου . ζεται . Το δε ασθενούν μεν έτι φρόνημα της σαρκός ,
ούτω δ ' αν λέγοι και τω Κυρίω πέμψαντί βέλη , δι' μή ποτε δε φθάσαν επί τον όλεθρον, έτι πως ίασιν
ών πέμπει τα λογικά, ότι , Επεστήριξαςεπ' εμέ τήν έχει προς δε την κατά κακίαν υγείαν επανελθών,
χειρά σου . Της γαρ χειρός Κυρίου επικειμένης το τελείαν έχει την ίασιν επ' ολέθρω. Αιτίαν ούν αποδί
αφιέντι τα λογικά βέλη, τιτρώσκει τε και εμπήγνυται δωσι του μη δείν πειραθήναι της οργής του Θεού, το
βέλη εις την ψυχήν του ακούοντος . Ουκ έστιν ίασις μή έχειν ερώμενον το φρόνημα της σαρκός . Πρόσω
εν τη σαρκί μου από προσώπου της οργής σου . πον δε αμαρτιών, ή περί αυτών φαντασία και μνήμη ,
Είκότως δέομαι μή πειραθήναι σου της οργής , επειδή κατά το, Και η αμαρτία μου ενώπιόν μου έστι δια
και μόνον αυτην φανταζόμενος , και το ταύτης ορών παντός. "Έφη δακνόμενος εν τοις οστούς , ότι ειρή
πρόσωπον εκ των θείων Γραφών , την του σώματος νην ουκ είχε ταραττόμενος. Αρμόττει δε μετανοούσιν
έξιν όλην ταράττομαι. Πρόσωπον γάρ οργής και περί ο λόγος .
 1375 EX ORIGENE 1376

sanitas in carne mea a facie iræ tuæ. De co qui A emori eam faccrel, antequair perfecte mortifica
apud Corinthum peccaveral indicavit Apostolus, relur, prius dixit inlirmari carnein suain ; el donec
dicens : Tradere hujusmodi hominem Satanæ infirmabatur quidem caro, spiritum promplum esse
in interilum carnis . Nunquid putandum est quod ini dicebal ; cum vero cruci eam tradit el perfecta
quum fieri volebat quem dicebat tradi debere Salana morle consummal, lunc non jam promplum spiri
in interitum carnis ? Quin potius apparei , quoniam lum , sed in manibus Palris positum esse leslalur .
pro salule ejus tradebat carnem ejus in interitum . Hæc autem ille in se describeus nostris eruditioni
Denique addil dicens : Tradidi ejusmodi hominem Sa bus præbebat exemplum . Propter nos enim el no
lanæ in interitum carnis , ut spiritus salvus fiat in die bis infirmus eral . Ideo consideremus nosmetipsos,
Domini, ostendens non posse salvari spiritum , nisi si infirma est caro nostra , si non deliciis Jusuria
caro in interitum traderelur . Quis ergo sit interitus que resolvitur, hæc ei vitiosa sanitas præsio est :
carnis , audi . Quia quod interieril, sine dubio mor vide si per abstinentiam quotidianam infirma ellici
luum csl . Vivit autem caro in peccatore, mortua lur caro , si per continentiam desideria refrenanlur,
est caro in homine justo. Propter quod et justi di libido comprimitur, vilia conquiescunt : lunc etiamsi
cuint 93 : Semper mortificationem Jesu Christi in nondum emortua est , tamen non est sanitas in
corpore nostro circumferentes, ui et vila Jesu Christi B carne wa, sed etiam membra la interim mortificata
manifestelur in carne nostra mortali. El iterum sunt super terram . Quid est aulem quod facit saui.
mandatum accepimus dicens " : Mortificale mem talem in carne non esse ? Si sentiamus faciem ir:
bra vestra quæ sunt super terram . El bealus qui mor Dei . Deum enim recordamur iram Dei , et ante
tuus est peccato , secundum quod dictum est 968 : oculos vultum ejus adducimus ex ipsa intuitione
Corpus quidem morluum est propler peccal um , spi ejus , quæ propter hoc facies iræ appellata est,
riſus aulem rita vivil propler justificationem . Tradi conturbala el exterrila caro infirmatur alque lan
ergo in interilum carnis tale est, ut enjoriatur sen guescit.
sus carnalis in nobis , el non vivat carnis cupiditas 3. Non est pax ossibus meis a racie peccatorum
in ca. Ex eo enim quod moritur sensus carnis, ut meorum . Etiam hæc debet dicere qui peccavit, et
non secundum carnem sapiamus, spiritus salvus post peccatum peccasse se recordatur, sicut ipse
eſlicitur. Alioquin dum vivit sensus in nobis carnis, David dicebat in quinquagesimo psalmo "l : Et peco
et caro vivit , non possumus de spiritalibus sapere. calum meum coram me est semper . Sunt quidam
lloc ergo modo Apostolus tradidil in interitum qui cum peccaverint securi suul prorsus , nec co
carnis eum qui secundum carnem viserat, ut c gilant de peccalo suo, nec venit ad sensum eorum
sensu carnis emortuo spiritus in die Domini sal quid male gesserint, sed ita vivunt quasi nihil om
varetur. Si intellexisti apostolicum sermonem , ad nino commiserint : isli ergo non possunt dicere,
id quod propositum esl revertamur. Ulinam in cor quia peccatum meum coram me esl semper. Cum
pore inuu si quando delinquo, et delictum. ex sensu vero post diclum quis consumitur et afligitar pro
caruis venit , superducerelur interilus carnis , ut deliclo suo el conscientiæ stimulis agitalur, morde
spiritus salvarelur. Si enim ciro infirmatur , sine tur sine intermissione alque occultis confulario
Gubio proficiens infirmilas eliam ad mortificationem nibus impugnatur, iste merito dicil : Non est pas
pervenit carnis : et tunc est quod recte dicitur , ossibus meis a facie peccalorum meorum. Est sane
quoniam non esl sanitas in carne mea. Si vero non facies quædain etiam peccalorum , et , ut ita dise
infirmatur quidem caro , sed redit ad sanitalem rim , color quidam el species, per quam recordari
suanı , id est , ut sapial quæ sunt carnis, ac deside el recognosci solent ea quæ aliquando commissa
rel malum , lunc sanitas est in carne, quod utique sunt . Cum vero ante oculos cordis nostri slalueri
spirilui non est bonum . Isle ergo qui arguitur, el mus peccala nostra , el unumquodque intuentes,
recusal per furorem Domini argui atque iracundia recognoscentes erubescimus factique pænitemus,
ejus corripi , justissimas causas hujus excusationis D tunc conturbali el exterriti merito dicimus nos non
ostendit, asserens se sagittis verborum Dei esse habere pacem in ossibus nostris a facie peccato
confixum , et ita lurbatum alque perterritum a sola ruin nostrorum,
facie iræ Domini, ut nulla prorsus in carne ejus 4. Addat eliam hæc qui pænitet pro peccatis suis,
sanitas, id est nullum peccandi ultra desiderium el dical : Quia iniquitates meæ 684 superposuerunt
manserit. Memini me aliquando de illo capitulo capul meum , sicut onus grave gravatæ sunt super
Evangelii disputantem , in quo scriplum est 96 : Spi me. Qui enim nec dolent (47), nec gravantur pro
ritus quidem promplus est , caro aulem infirmu, tale peccatis suis, sed securi sunt atque in deliciis flui
aliquid sensisse , quod antequam Salvator noster tani , hæc dicere non possunt, nec sentiunt quod
venirel ad crucem , et crucifiperet carnem , atque iniquitates quidem suæ excrescunt, el ulira capi .
99 | Cor . V , 5. 93 Il Cor. iv, 10. et Coloss . III , 5. 98 Rom . VAI, 10. 06 Malih . Ixvi , 41 .
99 Psal . L, 5.
(47) Qui enim nec doleni , etc. Catena Corderii et είπείν ταύτα τους μή των ιδίων αμαρτημάτων αισθα
alize manuscriptæ Græca verba afferunt quae cum νομένους : τινές γούν και εκκαυχώνται και ήδονται
hoc loco mullum habent aflinitatis : Vůx Š STEV τοίς αυτών πλημμελήμασιν, ώς ήδέως ταύτα βαστά
 1577 SELECTA IN PSALMOS. HOMIL . I IN PSAL . XXXVII . 1378
lis sui vadunt proceritatem , ipsi vero decrescunt A fortassis ipse sanclus Apostolus (48) dicit sciens so
ei in nihilum rediguntur, et ideo non possunt di. aliquando peccasse 89 : Miser ego homo, quis me
cere : Quoniam iniquitates mere superposuerunl liberabil de corpore morris hujus ? Peccavit enini
caput meum , sicut onus grave gravatæ sunt super etiam ipse cum perseculus est Ecclesiam Dei,
me. Quomodo enim possunt dicere illi qui in de propter quoil dicit ' : Non sum dignus vocari apo
lietis suis non solum delectantur , veruin etiam slolus . Miseriis ergo amictus sum , ait . Non dicit ,
exsultantes mala sua præferunt ? quibus profecto aligor adhuc. Si enim transierunt jam peccata
peccatuin suum non onus ellicitur, sed voluplas. mea , afflictus sum miseriis ; si autem permanent,
Non est ergo illorum dicere hæc, sed eorum qui et in ipsis conversor, adhuc amigor miseriis : Mi
bus libido jam sorduit, quibus vitia horruerunt, a seriis ergo , inquil, affliclus, et Curvaliis sum usque
quibus denique deprehensa est omnis präsentium in finem . Si videas eum qui peccavit non posse
gratiaruin voluptas esse pro nihilo, quia postea respicere in cælum , sed curvalo corpore demer »0
omnino nulla lulura est . Isti sunt qui possunt eliam que in terram vulli non solum corporis , sed et
dicere hæc quæ sequuntur, quoniam foluerunt et animæ , el contorquentem sicut circuluin collum
putrefactae sunt cicatrices med . Nolile, inquit Sal . suum , intelligis quomodo quis curvatur usqne in
vator 88, millere margaritas vestras ante porcos ; ibi B Quem . Si vero vis etiam per exempla cognoscere
appellans eos qui peccatorum fæloribus delectan quomodo peccatis suis unusquisque curvelur, ita
tur sicut porci , qui fulorem omnem tanquam odo lil suspicere non possit nec in cælum elevare
Fem suavissimum expelunl. Considera ergo pecca oculos suos : inluere illum publicanum , qui in
lorem qui peccatis suis delectatur el lielus est in Evangelio ingressus templum et de longe slanis,
malis suis : quoniam et ipse in stercore foclido vo nec audens levare oculos suos in cælum , sed per
luialur, et nullum fæluris ejus , qui ex peccati cutiens peclus suum , et conlilens peccata sua, di
stercore redditur, percipit sensum , velut in sum cebal :: Deus , propitius esto mihi peccatori. Huic
mis voluptatibus el gratissimis deliciis delectatur. nimirum convenit dicere , quia Curvalus sum usque
Si vero islum eveniat aliquando porcorum quidem in finem , el tota die contristatus ingrediebar. lloc
sensum odoratumque deponere el sensum verbi autem dicens, velul affectum ipsum et animain
Dei percipere, ila ut possil sentire fælorem pecca pænitentis esponit dicentis : Ex quo peccavi , nun
lorum suorum : station conversus ad pænitentiam , quam risi , nunquam lætalus sum , nunquam mihi
et emendationem requirens, impatiens proprii fælo . ipsi aliquid jucunditatis indulsi , sed semper in me
ris ellicitur , proclamans ad cælestem medicum rore fui , semper in pænitentia , semper in lucli .
C
alque ostendens cicatrices putrefaclorum suorum Tale est illud quod in Evangelio præcipitur , dicente
vulnerum dicit : Fæluerunt et pulrefaclæ sunt ci Domino ; Beati qui lugent, el beati qui flent. Econ
calrices mea a facie insipienlice meæ. Recte autem trario aulem si quis peccator sil , el multis malis ob
hic peccalum insipientiam nominavit . Nemo enim norius, el hic nullo fagiliorum suorum stisnulo pul
sapiens id aliquando committit. salus , insuper etiam et rideal et lætus sit alque ju
5. Miseriis affliclus sum, el curvalus usque in cundus, nec in aliquo conscientiæ stimulis agitelur,
finem . Sed videas aliquando eum qui peccavit vide si non huic illa convenit dici quæ scripta sunt* :
mo:rentem et contristalum tristitia quæ secun Væ ridentibus nunc, quia luyebilis, el plangeris.
dum sæculum est ; quæ enim secundum Deum 6. Tola die contristatus ingrediebar, quoniam renes
est tristitia , pænitentiam in salutem slabilem mei completi sunt illusionibus . In renibus vel in lui
operatur. Iste vero dicit, quoniam miseriis afflicius bis humanorum semrinum receplaculum esse dicitur :
sum , el curvatus sum usque in finem. Proplerea ex qno illud genus indicalur peccali quod per libidi
98 Mauh. vii, 6. 99 Rom. VII , 24. 1 Cor. XV, 9 . * Luc . ΧVΙΙ, 15. 3 Malth . y. • Luc . νι , 25.

ζοντες . Και ώς έστιν από ποδών έν τισι κατά τον D αμαρτίαις . Εάν δε ίδης τον ημαρτηκότα μη δυνάμε
" Ησαΐαν, ούτω και υπεραρουσί τινων αι ανομίαι . νον εις ουρανόν αναβλέψαι, μηδέ παρόησίαν έχοντα
Κεφαλήν δε λέγει το ηγεμονικόν. Φύσει δε της κα προσευχής, συγκύπτοντα δε το πρόσωπον εις την
κίας κατωφερούς τε ούσης και βαρυτάτης , μόνος και γήν , τό τε σωματικών και το ψυχικόν, όψει τίνα τρό
μετανοών του βάρους αυτής επαισθάνεται. "Οθεν ο πον λέγει κατακαμφθήναι έως τέλους, οίος ήν και
Θεός τους πεφορτισμένους και κοπιώντας διά μετα τελώνης. Μήποτε δε ούτως αναγνωστέον, τουτέστι
νοίας ήκειν προς αυτόν κελεύει . Πάλιν εκείνος αισθά διά βίου κατεκάμφθην τα κάτω φρονών, και επί γην
νεται της δυσωδίας των ιδίων αμαρτημάτων, και την βλέπων, τούτου χάριν έταλαιπώρησα , ελεεινός εκ
χοιρώδη ζωήν άποθέμενος και θείαν αίσθησιν εκ του τούτου γενόμενος . Τούτο δε ώς άφρων είπεν υπομε
λόγου λαβών του Θεού περί γάρ των τοιούτων ερρέθη μενηκέναι άφροσύνης γάρ ή κακία, καθώς φρονήσεως
το, Μή βάλε τους μαργαρίτας έμπροσθεν των χοί- η αρετή . "Όλην την ημέραν σκυθρωπάζων επο
ρων . "Οσα γούν πεποίηκα δι’ αφροσύνην , φησί , ταυτά ρευόμην. Εξ ου ήμαρτον , φησί , σκυθρωπός αεί
μου σεσηπε μη ανακαινιζόμενα παρ' εμού , και ήμην. Τοιούτον έστι και το εν τω Ευαγγελία, Μα
κάριοι οι πενθούντες . Ει νενόηκας τον επι ταις
πάντα
(48) μου όζει. fortassis ipse sanclus Apostolus , etc.
Propterea ιδίαις αμαρτίαις πενθούντα και κλαίοντα , είδες τού
Grace hic locus exstat in Catena Corderiana et aliis : του τον μακαρισμόν . Ει δε τουναντίον θεάση τούτον
Τάχα τοιούτον τι και Παύλος ιδών μετά το ήμαρτη- γελώντα, έλαρευόμενον , και μη κατανυσσόμενον επί
κέναι, φησί: Ταλαίπωρος εγώ άνθρωπος. " Ήμαρτε τοις ιδίοις αμαρτήμασιν, ίδε ει μη τούτω αρμόζει
δε ότε την Εκκλησίαν εδίωκεν. Ουκ είπε δε , ταλαι Ούαι οι γελώντες νύν.
πωρώ , αλλ ' έταλαιπώρησα, ώς μηκέτι ών εν ταις
1379 EX ORIGENE 1390

nem geritur. Hujus namque opus res est illa quam A. A ei major pæna recordari quæ perdidit, quam pati
postolus inter prima sacrilegia designavit, dicens : quæ perferat ? Ad hujus exempli similitudinem in
685 Tollens ergo membra Christi ſuciam membra luiere mihi etiam euin qui vilam in sobrielale et
meretricis ? Absil ! Cum ergo quis propensius et in castitate justitiaque transegit, qui in actibus bene
continentius in hujuscemodi lasciviam fluxerit , sibi conscius eral : isle si decidat de patria sua , id
lunc renes ejus, vel lumbi repleti esse illusionibus est de Ecclesia , in insulam quamdam atque in
asseruntur . Illusio enim est diaboli illudentis liomi horrenles scopulos quæ peccati sedes est propella
nem atque hujuscemodi peccati incontinentiam lur , et ex facultatibus ac divitiis suis quæ erant
provocantis . Non ergo mirum est si peccatorum ei in omnibus operibus suis bonis, devolvatur, et
liominum renes illusionibus repleti sunt, cum el videal se in ultima paupertale posilum : omnes
Job de dracone (49) qui diabolus intelligitur, ila enim ejus justiliæ quas ſecit non reminiscentur
dicat 6 : Virius ejus omnis in lumbis est , et polentia propter peccatum : si se ergo in talibus videa !,
ejus in umbiculo ventris ejus. Virtus ergo diaboli quibus gemitibus, quibusque rugitibus proclama
.præcipue circa lumbos liominis est , unde fornicatio bit , dicens : Rugiebam a gemilu cordis mei ? Domi
adulteriaque procedunt, unde puerorum corruptio , ne, in conspectu luo omne desiderium meum , el ge
unde omnis spurcitia generalur. lia sane eliam B milus meus a le non est absconditus . Omnia ergo er
mulierum circa umbilicum ventris est culpa , quod quo deliqui , sive concupivi concupiscentiam secu
honestiore voluit indicare sermone, in quibus vi larem , sive quid aliud commisi, omnia ante le pro
delicet utrisque draconis diaboli virtutem polen fero , el in orationibus meis in conspectu luo pono.
tiamque esse designal. El non est sanilas in carne Et gemilus meus a te non est absconditus. Nosti enim
mea. In hoc profeclum suum ostendit, el proxi- quia semper ingemisco. Cor meum conturbatum est ,
mum esse ad mortificalionem carnis indical alque el deseruit me virtus mea . Tu vide, Domine, cor
interitum ejus. Nam ideo hoc ét hic secundo re meum , quia conturbatum est pro peccatis meis . Et
pelit, ul adhibitum jam esse remedium tentatio consequenter exoro ne in furore arguar, neque in
num molestiis declararel. Aflictus sum , el humi ira corripiar. Quod si mea me fortitudo deseruit,
lialus sum valde, Festivitatibus Domini (50) panein sine dubio fui aliquando fortis (51 ) , el conversatio
nos afflictionis edere jubemur, et in ipsis festivila- ' mea fuil bona , postea vero cecidi , quia deseruil
libus dicitur, ut humiliet homo animam suam : et me for liludo mea , el lumen oculorum meorum non
cum festivitas propitiationis indicitur, dicitur ' : est mecum. Hæc vox illius videtur esse qui post
Humiliale animas vestras. Quoniam ergo qui peni illuniinationem , post traditionem doctrinæ, post
C
let pro delictis suis seipsum amigil et humilial, agnitionem veritatis in tenebris decidit . Ne ergo
sicut et ille publicanus, de quo superius diximus, et nos eadem patiamur, sed potius ul lumen no
propterea et consequenler dicit in eo quod se ex strum sit semper in nobis et opera lucis agentes ha
corde penilere cognoscit, obsecrans ne in furore beamus fiduciam tanquam filii lucis in Christo Jesu,
Donini arguatur, neque ira ejus corripiatur, ex semper oremus, et Deum Patrem incessabiliter de .
hoc quod dicit : Amiclus sum , el humiliatus sun precemur, cui est gloria el poleslas in sæcula sæ
valde. Non enim solum afflictus sum , neque solum culorum . Amen .
huniilialus sum , dicit , sed valde afliclus suin , et JIOMILIA JI .
valde bumilialus sum . Ui exempli gratia dixerim, De eodem psalmo ab illa parle 8 : « Amici mei et
si dives aliquis secundum sæculum in mulla proximi mei. ,
afiluentia posilus, el hic subito decidal alque in 1. Qui pro peccatis suis confitelur Deo, et animo
egeslalem ultimam redigalur, domo quoque pul- dolet dum pænitel, sciens post exilum vitæ quæ
sus et patria, insulis ac scopulis relegalus squda pæna immineat peccatori , bæc dicit , exponens
lentem aique infelicem in solitudine exigat vitam , quanta pati necesse sit euin qui se ad poenitea
lunc deinde recordatus patriic ac parentum , nobi D tiam emendationemque convertil, quoinodo dere
lilalis , familie , bonorum substantiæ , divitiarum linquant eum amici et proximi sui, et longe elli
abundantiæ , ac tolius illius vitæ qua in deliciis ciantur, pro eo quod ipse se ad exomologesin pec
vixeral, quibus iste planctibus, quibus mugitibus cali sui mæroremque convertit. Dicit ergo : Amici
recordationem priscæ beatitudinis recolel , ul sit mei el proximi mei adversum me appropinquarerunt
I Cor. vi , 15. 6 Job. XL , 11. ' Levit. XXIII, 27. 8 Psal . XXXVII , 12.
(49) Cum el Job de dracone , elc. Calena Corde animas nostras, licet festivitates nominentur . Deci
riani et aliis : Τούτω παραπλήσιον εστι το εν Ιώβ ma enim expialionuin die, humiliabilis , inquil, ani.
λεγόμενον περί δράκοντος : Ιδού δή ισχύς αυτού mas vestras. Et qui pro patratis sceleribus pæni
εν οσφύϊ, η δε δύναμις αυτού επ' ομφάλου γu lentiam agil, seipsum ul publicanus evangelicus,
στρός . Μάλιστα γάρ ο διάβολος πρός τάς πορνείας bumiliat et aflligit. ?
ισχύει. Προκοπή δε επί τον όλεθρον της σαρκός , το (51 ) Sine dubio fui aliquando fortis, etc. Calenæ
ήδη δεύτερον λέγεσθαι . Græcae manuscriptæ : "Huny note, onoly, louços
(50) Festivitatibus Domini, etc. Calena Danielis αρετή , και πεπτωκα ταραχθείς, και ήν είχον απολέ
Barbari : « Festi Dei dies et celebres instituti aiunt σας αλήθειαν , αντί φωτός σκότος ανέλαβον .
uporlere panes afflictionis comedere, et humiliare
1381 SELECTA IN PSALMOS, HOMIL . II IN PSAL . XXXVII. 1582

el sleterunt . Intellige mihi fidelem quidem homi- A nihil latere Deum , sed nuda esse omnia el mani
nem , sed tamen infirmum , qui etiam vinci ab ali . ſesta in conspectu ejus, quidquid abscondo, occulio
quo peccalo poluil, el propter hoc mugientem pro quod novil, cur non potius ipse me arguo, ipse me
delictis suis , el omni modo curam vulneris sui confulo ? Quid exspecto accusalorem , cum accusa
686 sanitatemque requirentem , licet præventus lor meus conscientja mea mecum sil ? Sic forle et
sit el lapsus, volentem lamen medelam ac salutem ille mihi parcel , si mibi ipse non parcam . Ergo
reparare . Si ergo hujusmodi homo memor delicti proximi mei de longe stelerunt , el vim faciebanı qui
sui confitealur quæ commisit, et humana conſu quærebant animam meam . Et qui quærebant mala
mihi loculi suni vanilalem . Hæc iterum de aliis di
sione parvipendat eos qui exprobrant eum confi
lentem , el rotant vel irrident : ille anlem intelli cil . Sunt enim quidam qui quærunt mala justo, el
non sic gaudent cum audierint de bonis ejus ali
gens per hoc veniam sibi dari , ei in die resurre
quid , sicut gratulanlur cumi audierint mala , el vel
clionis pro bis quibus nunc confunditur coram ho.
ul insuliant cum in malis aliquibus viderint ju
minibus , lunc ante angelos Dei confusionem atque
opprobria evasurum , ul nolit legere el occultare slum . Ei isti sunt qui cum viderint juslum conci
maculam suam , sed pronuntiet delictum suum , nec lentem peccala sua , velut noxium quoddam evo
velit esse sepulcrum dealbalum ' , quod deforis B munl virus, propler quod dicit : El vim faciebant
quidem appareat hominibus speciosum , id est , ut qui quærebant animam meam . Et qui quærebant
mala mihi locuti sunt vanitales. El vere manifeslig
videntibus se quasi justus appareat , inlus autem
sime pervidelur, quia non solum ii qui justo quilo
sit replelus omni iminunditia el ossibus morluorum .
runt mala, sed etiam omnis qui cuicunque mala
Si ergo sit aliquis (52) ita fidelis ut si quid con
scius sit sibi, procedat in medium et ipse sui ac conatur inferre, loquitur vanilatem . Non enim lo
cusator exsistat : bi autem qui futurum Dei judi quitur ea quæ secundum Deum sunt, qui quærit
agere mala . Unde oportel magis quxrere boni.
cium non metuunt , hæc audienles cum infirmanti
bus quidem non infirmenlur, cum scandalizantibus Ulinam possemus etiam his qui oderunt nos reil
non urantur , cum lapsis non jaceant , sed dicant : dere bona pro malis, et inimicis nostris vel sua
Longe le fac a me, neque accedas ad me, quoniam dere quæ bona sunt, vel oplare feroces animos eo
mundus sum , el delestari incipiant eum quem rum ad concordiam atque pacem revocare , ul per
anle admirabantur, el ab amiciliis recedant ejus hoc efficiansur filii Patris qui in cælis est, qui solem
qui delictum suum noluit occultare : super his suum oriri jubet super bonos el malos, et pluil super
ergo consequenter dicit qui exomologesin , id est c justos el injustos " .
confessionein facit : Amici mei el proximi mei adrer 2. Qui ergo quærebant mala mihi locuti sunt va
sum me appropinquaverunt el stelerunt , et proximi nilales , el dolum lola die meditabantur. Vide insi
mei de longe steterunt. Sed hæc non oportet formi diatorem justi . Jam enim justum voco eum qui in
dare eum qui post delictum salvari cupit , neque primis sui ipse accusalor elicitur , sicut sernio
nolam eorum pertimescere, qui sua quidem pec Scriptura designat " . Nam ut illuin sapientem dicit
cala non cogitant, nec memores Scripluræ sunt di Scriptura , qui cum arguitur, non odit arguentem ,
vinæ dicentis 10 : Noli improperare homini con sed insuper diligit eum sic et juslus dicitur qui
verlenli se a peccato, sed memor esto quoniam omnes post delictum non permanet in delictis , nec exspe
sumus in culpis. Non ergo cogitel de talibus, sed clat diabolum fieri accusatorem suum , neque ut
cogitel de anima sua , exorans Deum , ut ab ipso ille proferat in medium peccala ipsins, sed ipse se
exaudialur et sublevelur post casum suum , ut arguit el convincil, el per confessionem suam li
possit etiam dicere quæ sequuntur : Quoniam ini beralur a morte. Qui enim quærebant mala mihi
quitalem meam ego pronuntiabo , el cogitabo pro pec locuri sunt vanilatem , el dolum lola die meditaban
calo meo . Licel amici mei et proximi mei contrarii lur. Ego autem velul surdus non audiebam . Nihil
sint, el propinqui mei longe se faciant a me , dun D bac virtute præclarius, nihil excellentius inveniri
ego ipse mci accusator efficior, dum crimina mea polesl , ut audiens unusquisque maledicos alque
nullo me arguente confiteor, dum nolo imitari eos, oblreclalores suos male loqui, carpere , delrahere ,
qui etiam cum in judiciis arguantur, el lestibus incu are , ipse averlal aurcm suam quasi non au
conviucantur, el lorloribus etiam arguanlur , legunt diens, el declinet oculum suum tanquam non vin
tamen mala sua, et plus apud eos obtinel commissi dens , ne iracundia exasperelor el prosiliat ad
pudor uam cruciaulis pæna . Ego vero qui scio vindictam , ne quærat oculum pro oculo , nec ver

· Malib . SXIII . 27. 10 Eccli. viii , 6. 11 Matth . v , 45 . 1: Prov. xviii , 17.

(52) Si ergo sil aliquis , etc. Calenæ Græcæ ma
η uscriple : Είτα διηγείται εκ της ευγνώμονος εξο-
μολογήσεως ονείδη: Μονονουχί μοι των πάλαι φίλων
λεγόντων : Πόρρω απ' εμού , μη εγγίσης μοι , ότι κα
θαρός είμι . • Τούτων καταφρονητέον τω γνησίως μετα
νοούντιμη πειθαρχούντωντω. Μή ονείδιζεάνθρωπον
αποστρέφονται από αμαρτίας μνήσθητι ότι πάντες
εσμέν εν επιθυμία. Αλλ' όμως και εκβιάζονται,
Πολλάκις γαρ και επιβαίνουσι τοις τοιούτοις , και
ζητούσι κακά το δικαίω , ουχ ούτω χαίροντες εν τω
ακούειν τα κρείττω περί αυτού , ως όταν τι χείρον
ακούσωσιν . Και λέγουσι ματαιότητας καταλέγοντες
του κατηγορήσαντος εαυτού . Θύ γάρ εξητασμένα λα
λεϊ ο ζήτων τινι κακά, άλλ ' ο παντί ζητών αγαθά.
 1383 EX ORIGENE 1334
bum pro verbo , nec maledictum pro maledicto, nec A talis effectus sum ? Quoniam , inquit, in te sperari.
mendacium pro mendacio , nec crimen pro crimine. Nisi enim sperassem (54) in te, el credidissem tibi
Talis ergo est justus : jam enim , ut dixi , justom dicenti 18 : Mihi vindicia , ego relribuam , dicit Do
eum dico qui per confessionem suam peccatorum minus, meipsum utique vindicassem : nunc vero
suorum evomit passiones. memor suin præcepti illius quo jubemur non nos
3. Ego autem sicul surdus non audiebam , et ipsos vindicare, sed dare locum iræ . Et inrenies
sicut mulus non aperiens os suum . Ei factus hæc in Scripturis divinis, et legis. Et factus sum
687 sum sicut homo non audiens . Cum maledice sicut homo non audiens, el non habens in ore suo
rer, cum criminarer (53) , cum omnia probra de increpationes. Quoniam in le, Domine, sperari, lu
me homines proferrent, ego eram sicul surdus, et exaudies me, Domine Deus meus . Ego sicut surdus
non audiebam , el sicut mulus non aperui os meum , non audiebam eos qui me criminabantur, sed lu
pro maledictis nulla maledicia reddebam . Sed quid exaudi ea quæ loquuntur. Si essemus tales quales
prodest nos hæc exponere ? Quid prodest hæc nos nos esse vull sermo divinus, sicut Elias ' , dicere
de Scripturis sanctis aperire, si non horum memi muis utique Deo ul darel pluviam , el plueret : sicut
nerimus in eo ipso lempore quo res expetit , cum Samuel in diebus messium peleremus ut præslarel
B
maledicimur a fratribus, cum detrabuni de nobis, de cælo imbrium copiam , et audiremur 18. fione
cum eliaiu in faciem probris et conviciis lacessi autem quomodo nos audiet Deus, cum nos ipsum
mur , cum omnia fiunt ut excitetur furor noster , non audiamus ? Quomodo faciet ille quod volumus ,
et animus ad iracundiam movealur ? Tunc oportet cum nos quæ ille vull non faciamus ? Vull nos la
horum meminisse , lunc recordemur quia scriplum les esse Deus, ut quasi dii cum Deo loquamur.
est : Faclus sum sicut homo non audiens, el non ha Vull nos esse filios Dei , ut consories el cohæredes
bens in ore suo increpat ioner . Interdu dicit aliqnis efficiamur filii Dei , el dicamus sicut ipse dixit " :
m
adversuin me, et forsitan mentitur , interdum eliam Paler, scio quia semper me audis. Scimus quia di
vera sunt quæ dicit ; ego tamen possuin mullo pe xit ad vos Deus ”? : Ego dixi : Dii estis , el filii Es
jora de illo dicere, el vere dicere : El si quidem celsi omnes . Sed nos pro meritis nostris illud ma
peccalor sum , et nihil horum memini quæ nunc gis, quo digni sumus, et quod sequitur, exspecta
diximus, imilabor illius malitiam , el reddendo ma mus : Vos vero sicul homines moriemini, el sicut
ledicta pro maledictis elliciar similis illi , sed non unus ex principibus cadelis.
similis Dco eſlicior . Si vero juslus sum , sicut sur 4. Quia dixi : Ne forle insultent mihi inimici mzi.
dus non audio, et sicut mulus non habens in ore c Cum criminarer, et vicein criminantibus non red
suo increpationem , nibil respondeo , et habens in derem , hæc dicebam : Si reddidi relribuentibus
quibus arguam , non arguo. Intelligo enim quia mihi mala, ulique derelinquar a Deo, et derelictus
qui recte arguit , impassibiliter debel arguere, ut cadaın necesse est . Cum autem cecidero, insulta
zalutem expetat ejus qui arguitur , non vindictam . bunt mibi inimiei mei . Si vero non reddidero mala
Cum ergo quis detrahil de me, vel male de me lo pro malis , sed Deo dereliquero judicium , ab ipso
quitur, si arguam eum , non facio compelenter. adjulus non decidam , sed slabo fortiter, et non ins
Ex iracundia enim et indignatione hunc arguo , vo. sullabunt mibi inimici mei. Dixi eliam boc : Duur
lens ei inſerre tristitiam , non illam quæ secundum commoverenlur pedes mei , in me magnu locuti sunt .
Deum est , quæ pænitentiam in salutem slabilem Quandiu stelero inlrepidus el immobilis, non lo
operalur , sed tristitiam quæ lædat animam , non quentur magna contra me inimici mei, non enim
emendet. Si ergo horum meminimus, hæc quidem baben ! quod dicant. Stalim aulem ul trepidavero,
non faciemus, sed cum tale aliquid acciderit nobis, non dicam , cccidero, statim incipient exprobrare
dicimus quia Faclus sum sicut homo non audiens , et el dicere : Vides hunc ? Ecce el ip e quid fecii ?
non habens in ore suo redarguliones. Quare autem El cum hæc doceat, agit alia , contraria enim eo
18 Deut . ΧΧΧιι , 35 ; Rom. x1 , 19. 16 III Reg. Χν11 . 151 Reg. VΙΙ . 16 Joan . ΣΙ , 42. 17 Ps. LΙΣΧι , 6.
(53) Cum maledicerer , cum criminarer , etc. Cale- D σωτηρίας ελπίδα , την εκ σου γενομένην επικουρίαν.
na Corderina el alist : Επί τούτοις ουδέν είχαν "Η τούτό φησιν · Ει γάρ μή ήλπισα επί σε , εμαυτόν
λέγειν , αισχύνης πεπληρωμένος. Ουδείς γαρ λόγος ανήμυνάμην. Νυνί δε γινώσκω το , Εμοί εκδίκησις ,
μοι ήν προς απολογίαν, ουδε είχόν τινα τους εχθρούς εγώ ανταποδώσω, λέγει Κύριος . Εγενόμην ώρεί
προσφθέγγεσθαι , άπαξ υπ' αυτών νενικημένος ή άνθρωπος αβύηθος , και τα εξής. Συ εισακούση,
εγενόμην προς κακοδόξους, ώς ουκ ακούων, ουδ' έχων Κύριε, ο Θεός μου, ει και εγώ ωσεί κωφός ουκ ή
εν τω στόματί μου ελεγμούς. Κίνδυνος γάρ φέρει κουον των κατ' εμού δυσφημιών. Συ άκουσον των
πολλάκις το δυσφήμων λόγων ακούειν και το διαλέ- λεγομένων. " Οτι είπα, Μήποτε επιχάρωσί μοι οι
γεσθαι περί προβλημάτων υποκειμένων κολάσει . "Η εχθροί μου. Ουκ έχουσι γάρ τι είπωσιν. Επιχαρούν
και επί τη εξομολογήσει κακολογούμενος , προσεποιη ται δε ει μή τύχοιμι του σου ελέους. 'Αλλ' ίνα μη
σάμην τον μή ακούοντα, και έχοντά τούτους ελέγξαι, επιχαρώσιν οι εχθροί μου , οι ήδη και πρότερον εν
όρων ότι δείταιαπαθείας και έλεγχος, εγώ δε ήλεγχον τω μόνον σαλευθήναι πόδας μου , επ' εμέ μεγαλορρη
από θυμού , ως λυπήσαι βουλόμενος και τούτο φησιν , μονήσαντες. Μέγα γάρ έδωκεν αυτοίς κατ ' εμού φρο
" Οτι συ εισακούεις, Κύριε, κάν εγώ κωφεύω προς τας νείν η αμαρτία , σαλεύσασά μου τους πόδας, εγώ δε
κατ' εμού δυσφημίας . επί σε κατέφυγον. Προς δε τας εξ αισθήσεως μάστι.
(54) Nisi enim sperassem , etc. Catena Corderia γας ευτρεπής είναι φησιν · ήλγει γάρ εφ' οίς ήμαστε
λει et aliae : Tών τοσούτων , φησί, κακών μίαν έχω μαστιζόμενος .
1385 SELECTA IN PSALMOS.
ruin quæ docet, agit. Isti ergo tale quiil dicant ne- A
cesse est : Dum commoventur pedes mei super me
magna loculi sunt , Alius altera hoc melior quantum
ad personas pertinet quæ inducuntur a prophetis,
vel ipse sibi comparantur, illud dicit 18 : Mei an .
len parlo minus moti sunt pedes. Illius quidem
moli sunt pedles, mei aulem paulo minus moli sunt .
Forlassis autem sil alius aliquis, cujus nec parum
quidem , nec paulo minus moli sunt pedes, illius
opinor qui dicit 19 : Slaluil super petrum pedes
meos . Ille nihil prorsus de commotione pedum suo
rum , sed de stabilitate lestatur. Beaui ergo suinus
si nulla omnino commolio in nostris pedibus accil -
salur , sed sunt 688 stanles super petram , id est ,
super ipsum Dominum Jesum Christum . Quod si
jla stabiles esse non possumus, secundus nos isle B beas confiteri peccatum luum . Proba prius medi
sallem el inferior suscipial gradus, ut vel paulo
miinus moveantur gressus nostri .
5. Quonium ego in flagella paralus sum . Etiam
bæc vos boni et optimi, ut ita dixerim , peccatoris
est , qui deliquerit quidem , exspectel tamen delicio
rim flagella , quibus in præsenti oplelemen
dari, ne punjatur el pereat in futuro . Propone libi
ante oculos peccalorem dicentein ad Dominum :
Ego quoniam peccavi , jam nunc in flagella parallis curari, ex quo fortassis el cæteri ædificari polerunt,
sum , noli me reservare igni vlerno, noli me reser
vare exterioribus lenebris. Dum in hac vila sumi,
relde mibi peccata mea , quoniam flagellas omnem
filium quem recipis. Oro te , flagella me quoque,
el aoli me reservare cum liis qui non Nagellantur, c
qui in laboribus hominum non sunt , et cum komini
bus non Nagellabuntur 20 , id est, qui penitus dere
linguuntur a le, quorum emendationem correptio .
nemque non quæris. Sciens ergo quæ sit differen-,
tia cum flagellatur peccalor ab eo qui pagellat om -
nem filium quem recipii " , el quæ sit differentia
ejus qui dignus non babelur Dagellis, ait ad Domi
num : Ego in flagella poralus sum , id est , si volue
ris superducere languores in me, millere ægritu-
dines, tolerabiliter ſeram : scio quia dignus suin
ul non solum per agriwulines peccata mea solvan
fur, sed per omnes alicliones purgari desidero ,
tantum ut æternis pænis el cruciatibus non reser
ver . Si placet inferre damna , sustineo ; si placel
omnes facultates perire, depereant, tanlum ne ani- D
ma pereat apnd le. Si per mortem charorum et
propinquorum vis me purgari, moriantur etiam ipsi ,
ul et ipsi ex hujusmodi vinculis liberentur, auſeran
tur filii, dum adhuc pueri suni, el in rudibus annis
positi nondum gravioribus peccatorum sórdibus
maculati sunt. Omnibus igitur flagellis emendari,
verberarique paratus sum , ct nihil horum recuso ,
tantum ul supplicia üleroi ignis effugiam . Ego er
go in flagella paralus sum , el dolor meus curam me
est semper . Ante oculos meos habeo dolorem meumi,
ul futuros pænaruni dolores præsentibus possim
doloribus compensare.
30 Psal . LXXII, 5.
18 Psal . LIX11, 2. 19 Psal. XXXIX , 3 .
PATROL . GR . XII ,
HOMIL . II IN PSAL . XXXVII . 1326
6. Quoniam iniquitalem meam pronuntio . Pronun :
tiationem iniquitatis, id est confessionem peccati ,
frequentius diximus . Vide ergo quid edocet nos
Scriptura divina , quia oportet peccatum non celare
intrinsecus. Forlassis enim sicul ii qui habent in
los inclusain escam indigestam , aut humoris vel
phlegmatis slomacho graviter et moleste immanen
lis abundantiam , si vomucrint , relevantur : ila
etiam hi qui peccaverunt, si quidem occultant et
relinent intra se peccatum , intrinsecis urgenlur,
el propemodum suffocantur a phlegmale, vel hu
more peccati . Si autem ipse sui accusator fiat,
dum accusal semetipsum et confitelur, simul evo
mil el delictum , atque omnem morbi digerit cau
sam . Tantummodo circumspice diligentius, cui de
cum , cui debeas causam languoris expo!lere, qui
sciat infirmari cum infirmante, flere cum flente ,
qui condolendi el compatiendi noverit disciplinam :
ulita demuin si quid ille dixerit, qui se prius et
eruditum medicum ostenderit et misericordem , si
quid consilii dederit, facias , el sequaris, si intelle
xeril et præviderit talem esse languorem tuum
qui in conventu lotius Ecclesiæ exponi debeat et
el lu ipse facile sanari , multa hoc deliberatione,
el satis perilo medici illius consilio procurandum
est. Quoniam iniquitatem meam ego pronuntiabo,
et cogilabo pro peccato meo . Quicunque vestrum
conscius sibi est in aliquo peccato , el ita securus
est quasi nihil mali fecerit, commoveatur ex hoc
sermone qui dicit : Cogilabo pro peccato meo. Bo
num est eum qui delinquit non esse securum , nec
velut qui nihil deliquerit, nullam sollicitudinem ge
rere, nec cogitare quomodo possit suum delere
peccalum . Si in corpore luo inacula aliqua vel vul
bus oriatur, aut ex collisione aliqua intumescal,
sollicitus es el perquiris yuid curæ debeat adhi
beri , quomodo corpori sanitas antiqua reddatur.
Si circa oculos se aliquis acerbus humor infuderii ,
sollicitus es, el perquiris quoniodo succurras
prævenias cæcitatem . Cum anima lua ægrolel, et
peccatorum languoribus urgeatur, securus es, con
temnis gehennam atque ignis æterni supplicia de
spicis et irrides ? Judicium Dei parvipendis , et
commonenlem te Ecclesiam despicis ? Communicare
non limes corpus Christi accedens ad Eucharistiam ,
qaasi mundus et purus , quasi nihil in le sit indi
gnum , el in his omnibus putas quod effugias judi
cium Dei ? Non recordaris illud quod scriptum
est " , quia Propterea in vobis infirmi, el ægri , et
dormiunt multi ? Quare multi infirmi? Quoniam non
seipsos dijudicant, neque scipsos esaminant, nec
intelligunt quid est communicare Ecclesia , el quid
est accedere ad tanta et tam eximia sacramenta .
Patiantur hoc quoil febricitantes pali solent, cum
sanorum cibos præsumunt , sibimetipsis inferentes
11 Prov . lll , 12. - Cor. 11, 30 .
44
 EX ORIGINE
187
exitium . Hæc de eo quoil dictum est : Cogirabo pro A cut odio habear , ut sciat conscientia mea quo
niam injuste odium patior . Odio habiti sunt elian
peccato meo .
prophetæ , sed injuste ; odio habilus est Christus ,
7. Sequitur : Inimici aulem mei vivunt, el confir sed gratis . Si autem pro peccato meo odio habeor,
mali sunt super me . Ad quæ omnia subsonare illud non possum dicere, quia multiplicati sunt qui ode
debel : Ego autem cogilabo pro peccato meo . El runt me injuste. Juste enim odio habeor , si per
quamvis videam , frequenter enim nos peccatores osus fuero propler in bonestos actus meos el lurpes.
si videamus inimicos nostros viventes ausiores con Non possum dicere, quia oderunt me gratis. Atque
tristamur, et querelas adversus divinam providen utinam lanta confidentia dicere possimus et nos,
tiain fundinus. Qui autem salvari vult , ad hæc
quia multiplicati sunt qui oderunt me injusle.
omnia semper hoc sibi respondeat , etiamsi inimici 9. Qui relribuunt mihi mala pro bonis . Ego qni
689 mei vivunt, el confirma:i sunt super me, ego dem bona cum eis agebam , illi vero obliti bono
lamen cogilabo pro peccato meo . Et quamvis vi rum meorum reddebant mala pro bonis , criinina
Jeam me peccalorem esse, considerans tamen bantur me , quoniam sequebar justitiam . Crimi.
eliam 'cæterorum peccata quæ fortassis graviora nanlur me el exprobrani inimici mei pro jis si
sunt , videns quoque eos pro peccatis suis non esse B qua mihi aliquando commissa sunt, nec erubescunt
sollicitos , comparans me illis qui omnino de gra me justitiam subsequentem , nec dani veniam præ
vissimis delictis suis nihil cogitant , el cogitans lerilis malis pro præsentibus bonis. Verum tu,
pro peccato meo , spem habeo in le . Domine, quoniam subsequebar justitiam , ne derelin .
8. Et multiplicati sunt qui oderunt me inique. quas me , Domine Deus meus . Et hæc vox confilent's
Impossibile est in hac vita posituin odio non ha est et misericordiam postulaulis : Ne derelinquas
beri . Christus Jesus odio habitus est. Et quid dico me, Domine Deus meus, ne discesseris a me. In alio
impossibile est in hac vita positum odio non ha quidem psalmo ( 55) dicit 28 : Spiritum sanctum tuum
beri ? Deus ipse qui in hanc vitam non venit, odio ne auſeras a me. In hoc dicit ad ipsuin Deum : Ne
discesseris a me. Ex quo ostenditur a quibusdam
h :: belur ab aliquibus. Si enim non baberelur odio,
nequaquam diceret Propheta 23 : Nonne odientes te, merilis suis discedere Deum , et apud alios pro suis
Domine , oderam , et super inimicos luos labesce meritis perunanere. Infelix tamen homo ille a qno
bam ? Perfecto odio oderam illos . Marcionistæ , et discesserit Deus , bealus autem est ille culin quo
Basilides , et Valentini oderunt Deum , et verba permanet Deus. Allende in adjulorium meum , Do
ejus oderunt. Cuin ergo Deus odio habealur, et mine , Deus salutis meæ . Et nos ergo oremus et
с
Christus usque in hodiernum diem a Judæis ana dicamus : Allende in adjutorium meum quoniam
Thema fiat, cum Spirilus sanctus qui in prophetis grandis esl pugua , et potentes sunt adversarii. In
loculus est ab hæreticis odio habeatur, lu vis odio feslus est hostis, invisibilis inimicus per istos visi
non liaberi , sed ab omnibus diligi et benedici? Vide biles impugnal. Allende ergo in adjutorius 10
ne le inveniat illa sententia quæ dicit ** : Væ cum strum , et adjuva nos per sanclum Filium luum
Dominum nostrum Jesum Christum , per quem on
benedixerint vobis omnes homines. Quin potius illud
tantummodo observemus , ut el nos dicamus, quo nes nos redemisli , per quem tibi gloria el potestas
in sæcula sæculorum . Amen .
viam mullivlicali sunt qui oderunt me inique . Oplo

PSALMUS XXXVIII .
Vers . 3. Obsurdui et humiliatus sum , et sivui a
bonis , etc. In tentationibus fugiunt bona a nobis , el
silel anima ab illis. De illis enim loquitur anima
que cognoscit , et silet de illis quae non cognoscit . DΡ γαρ φθέγγεται η ψυχή & γινώσκει, και σιωπά ά ου
Bona autem hoc loco dixit virlules et scientias quæ
in tempore lentationis a lentalo fugiunt.
VeRs. 4. Concaluil cor meum intra me, etc. Cum
iræ dæmon instal , possibile est non irasci , forle
aulem impossibile non concalescere.
VERs. 5. Notum ſac mihi, Domine, finem meum , etc.
ΨΑΛΜΟΣ ΛΗ'.'.
'Eκωφώθην και εταπεινώθην και εσίγησα έξ
αγαθών, κ. τ. ε . Εν τούς πειρασμούς (36 ) φεύγει τα
αγαθά εξ ημών , και σιωπά η ψυχή εξ αυτών . Εκείνα
γινώσκει . Αγαθά δε είπε νύν τας αρετάς και τις
γνώσεις αίτινες εν καιρώ πειρασμού διαφεύγουσι:
τους πειραζομένους ..
'Εθερμάνθη η καρδία μου εντός μου , κ . τ. ε.
Δυνατόν μεν (57 ) του της οργής επιστάντος δαίμονος
μη οργισθήναι , αδύνατον δε τάχα μη θερμανθήναι.
Γνώρισόν μοι , Κύριε , το πέρας μου , κ. τ. ε.

18 Psal . cxxxvIII , 21 . • Luc. VI , 26 . 28 Psal , L , 13.

(55) In alio quidem psalmo, elc. Calena Corde
riana et alize : Εν άλλω ψαλμώ φησι • Και το Πνεύ
μά σου το άγιον μη αντανέλης απ' εμού . Εί
κακείνοι απέρριψαν με ως νεκρόν έβδελυγμένον ,,
αλλά συ σκέπε με υπό την κραταιάν σου χείρα . Σου
γάρ παρόντος ανίσχυροι και ασθενείς οι εχθροί.
Πρόσχες ες την βοήθειάν μου , επεί εχθρών πε
ριεστηκότων, ανθρώπων τε πονηρών και αοράτων
δυνάμεων , βοηθείας δέρμαι. Ουκ άλλοθεν δε βοήθειαν
απαιτώ , ή παρά σου , Κύριε · συ γαρ και Θεός της
σωτηρίας μου τυγχάνεις . Σωτηρίας δε Θεός ο ταύτης
αίτιος .
(56) 'Er toīs telpao pois , elc. Schedæ. Grabii .
(57) Avratór yér, elc. Codex Coislinianus .
 1389 SELECTA IN PSALMOS. PSAL. XXXVIII . 1390

Πέρας έστι (58) της λογικής φύσεως και γνώσεις της Α Finis rationabilis nature est cognitio sancte Tri
αγίας Τριάδος . nilatis.
Πλήν τα σύμπαντα ματαιότης , πας άνθρωπος VERS. 6. 690 Verumtamen universa vanilas ,
ζων , κ . τ. ε . Τα σωματικά (59) πάντα ματαιότης omnis homo vivens, etc. Sunt universa corporea Va
εστίν , ή γάρ ασώματος φύσις κατ ' εικόνα γεγένηται nitas : nam incorporea natura secunduin imaginem
Θεού. Dei facta est.
Μέντοιγε εν είκόνι διαπορεύεται άνθρωπος , Verumtamen in imagine pertransit homo , etc.
κ. τ . ε . Πάς άνθρωπος (60 ) ζών έν εικόνα διαπορεύ Omnis homo vivens in imagine pertransit, sive illud
εται , ήτοι του Θεού τηρών το κατ' εικόνα , και το quod Dei est ad imaginem servel el ad perfectionein
προκόπτειν είς τελειότητα, συμμορφος γενόμενος της proficial , conformis factusimmagini Dei , sive allerius
εικόνος Θεού , ή άλλου τινός ζώου, ίππος θηλυμανής cujuspiam animalis , dum equus admissarius , vel
ή άλλο τι άλογον κατά το ήθος γινόμενος . aliud quidpiam brulum animal moribus efficitur.

Και νυν τίς η υπομονή μου και κ . τ . ε . Συ μου το
δύνασθαι (61 ) φέρειν κεχάρισαι : το μηδέν εξ ανθρω
πίνης ασθενείας ειπείν τι η δράσαι . Συ δε και παι- B mana infirmitate nihil dicerein vel facerem . Tu me
δεύσας υποστήναι με και φέρειν εποίησας . Ο ειδώς
την πλάσιν μου , και την ασθένειαν σύγγνωθι .
"Όνειδος άφρονι έδωκάς με , κ . τ . ε . "Αφρο.ά
φησιν (62) , όν και φθάσας αμαρτωλόν είρηκε. Παρα-
δίδωσι δε ο Θεός εις ονειδισμόν , προς εξομολόγησιν
μείζονα · όπερ άξιοί μή παθείν ο ταύτα λέγων , ως
αφ' εαυτου εξομολογούμενος κατά το δοκούν τώ Θεώ.
Έκωφώθην και ουκ ήνοιξα το στόμα μου , ότι
συ εποίησας , κ. τ. ε . Δύναται και τούτο (65) ούτω
νοείσθαι: Ουδέποτέ σοι ως άλλοι προσήψα ως αιτία
τάς εμάς ανομίας . Εις τούτο γάρ ουδέποτε το στόμα
μου ήνοιξα , αλλ' εκωφώθην.
" Οτι πάροικος εγώ είμι εν τη γη και παρεπί
C
δημος , καθώς πάντες οι πατέρες μου , κ . τ. ε. “ peregrinus , sicut omnes palres mei , etc. Qui sape
“Ο πολλάκις ειπών (64) , « Πλήν ματαιότης πάς άν
θρωπος , ομολογεί πάροικος είναι , ετέραν δε ζωήν
αναψύξεως οίδε , και μετά δακρύων ικετεύει σπάνιον
κατά τους πατέρας πάροικον είναι , και μη ενοικείν
τη παρούση ζωή . Εάν ούν , φησί, μη αφής μου την
αμαρτίαν , και αναψύξω πρίν απελθείν εκεί, ουχ έξω
μετανοίας καιρόν , ουδε υπάρξω εν τη παρά σοι ζωή .
“ H , ως ουχ υπαρχόντων αμαρτωλών , έσονται ως
ουκ όντες.
Τού αυτού . Πάντες οι τών (63) δικαίων ως δικαίων
πατέρες , πάρoικoί είσι και παρεπίδημου , σκιάν ηγού
μενοι τον βίον τον επί της γης.
Vers . 8. El nunc quæ est exspeclatio mea ? elc .
Tu mihi ut ferre possem largitus cs, ita ut ex hu
sustinere docuisti ac ferre fecisti. Cum noveris li
gmentum meum , etiam imbecillitati ignosce.
Vers . 9. Opprobrium insipienti dedisti me, etc.
Insipientein vocat , quem antea peccatorem appella
verat. Tradil aulem Deus in opprobrium ad majo
rem confessionem : quod ne ipsi accidat , depre
calur is qui hæc dicit , utpole sponte sua confessii
rus secundum beneplacitum Dei.
Vers. 10. Obrnului el non aperui os meum, quo
niam lu fecisti, etc. Polest et illud sic intelligi : Ne
quaquam tibi ut auctori iniquitates meas ascripsi
ut alii fecerunt . Ad hoc enim nunquam os meun
aperui , sed obmului.
VERS . 13. Quoniam adrena ego sum in terra et
numero dixit , Verumlamen vanitas omnis homo ,
fatelur se advenam esse ; alteram autem refrigera
lionis vilam novil , el cum lacrymnis precatur ut
rarus sit sccundum patres advena , el non inha
bitet vilaim presentem . Νisi igitur , inquit , di
miseris mibi peccalum , el refrigeratus fuero alle
lequam co vadam , non habebo lempus pænitendi,
neque in vita illa apud te agam . Vel , quasi non
exsistant peccatores , erunt quasi non sint.
Ejusdem . Omnes justorum ul justorum patres
advenæ sunt et peregrini, umbram repulantes vi
lam quæ est super lerram .

(58 ) Πέρας εστί, etc. Ιdem .
! (39) Τα σωματικά, etc. Ιdem .
(60) Πας άνθρωπος, etc. Calena Corderii , sell
pleniora babel Calena Barbari : Omnis homo vivens
in imagine perlransit, vel qualenus id serval el re
tinet quod est ad Dei imaginem , qui perlransit pro
ficiendo, hoc in divina imagine facil, cum sit con
formis imagini Filii Dei ; vel qualenus similis est hinc emigrare ſeslinarunt, ut cum Deo inhabitarent ,
alicui animali, vel equo amore" ſurenti, vel belluæ
alicui cujus mores imitetur.
( 61 ) Σύ μοι το δύνασθαι , etc. Calena Corderii .
( 62) "Αφρoνά φησιν, etc. Enderm .
(63 ) Δύναται και τούτο , etc. Εadem .
(64) Ο πολλάκις ειπών, etc. Elem . In hunc
autem versum aliud scholion habet Catena Barbari :
Causas narral , quibus Dei misericordia dignus homo
censeri debeat . Quis enim est qui inculam suum
D non misericordia prosequatur ? Sed cur incola , aul
adrena homo est ? Quoniam quando jusserit Deus,
homo migral tanquam de domo in domum ab hoc
s@culo in futurum. Ceterum non επίδημος, quod simm
pliciler peregrinum sonul, sed tapettiönuov dixii .
Nam quandia corpus incolimus , quemadmodum
Paulus ait , peregrinainur a Domino . Unde sunili
quos palres suos , non juxla carnem tantum , sed ob
similes virkules propheia nominavit . El amplius non
ero . Nam peccatoribus perinde ac non sini, dicitur :
erunt lanquam qui non sunt. El : ea quæ non sunt,
vocavit Deus, tanquam ea quæ sunt. Quare Domi
num Deum nostrum subsequamur , eidemque adhæ•
reamus, ul vere esse possimus.
(63) Πάντες οί των , etc. Codex Coistinianus .
1391 EX ORIGENE 1392

ORIGENIS EXPLANATIO
Super psalmum trigesimum octavum , qui dicitur :
Diri:Custodiam rias meas .

691 BOMILIA PRIMA . A esse ex his quibus hymnorum studium Dei ac sol
Sicut unus homo proficit secundum Deum , et licitudo commissa est. Oporluit ergo nos invenien
Nudium sibi adhibens melior scipso efficitur , ila les hoc nomen psalmi superscripti , ostendere quis
stiam populo universo accidebat. Propter quod et fuerit iste Idithum , et quomodo post primam legem ,
ipso proficiente , etiam legis ei liebal aug mentum . secunda facla sit de observationibus sacerdotalibus
Denique quomodo in lege scriptum est , præcepta ordinatio . Apud Graecos quicunque carmina , vel
quædam sacerdotibus sunt el Levitis de sacriĝciis . sonos musicos conscribebant , quibus eis visum
cæterisque solemnibus : verum cum proficeret po fuisset in agone ea canenda præstabant ; et fiebat
pulus eo tempore quo inerat ei virtus adhuc profi ut alius quidem coronarelur in agone , alius autem
ciendi , non stetit res in illo primo ordine , sed alli victori conscriberel carmen . In Psalmis ergo ( 66)
gate sunt illis eminentiores quaedam legislationes divinæ Scripturæ quicunque superscripti secundum
secundo el tertio. El si quis vult scire que sunt Sepluaginta interpretes , in finem , apud alios victo
isla quæ de sacerdotibus ac Levitis adjecta sint, riales, vel ad victorium , vel viclori allitulantur , pro
legat primum librum Paralipomenon , et patienter eo videlicet quod velut victoriæ laus in ipsis inſe
inspicial omnem illum catalogum nominum , et in . ralur. Fecit ergo David divino Spiritu repletus
B
veniet ibi admirandum quemdam ordinem et distri psalmum hunc , et dedit Idithum , cui oflicium ca
butionem tribuum pro suo quoque nomine et loco nendi Deo hymnos ' fueral injunctum , tanquam
præcipuum quid in solemni ordine esse sortitam . pollenti in hujusmodi disciplina, El ideo ergo su
Sed et Levitas et sacerdotes inveniet diversis oli perscribitur : In finem pro Idilhum psalmus David .
ciis atque ordinibus distributos 36 ut alii quidem 3. Sed nunc jam videamus quid vox proferal
sint ad aperiendas januas templi præpositi , alii quis justi , et videntes tanquam in speculo nosmetipsos
bus claves creduntur , aliis sacrificiorum el alla intueamur si possimus tales esse , aut si multum
rium cura commillitur. Et mulla sunt quæ ex il- nobis deest , aut certe jam proximi sumus , licet
lius libri bistoria possumus dicere de sacerdotali- nondum plene assecuti sumus . Quoniam igitur mul
bus institutis. Si quis ergo inspicere polest quo lorum (67) peccatorum initium humanus est serino ,
modo exemplari , et umbræ cælesijum deserviunt et os nostrum multis malis ministrat , et valde
Judæi º7 , ascendat ab inferiori verbi crepidine ad dillicile est inveniri hominem , qui una sallem bora
summa ejus ac superiora fasligia , et contemplelur os suum et linguam suam observel a peccalo , ail :
ex iis fuluri sacerdotii slaluin et electionem illam Dixi :Custodiam vias meas , ut non peccem in lingua
cæleslem , atque inibi contemplabitur qui sunt isti c mea . Mihi ipsi dixi , el intra me loculus sum , it
ordines sacerdotales , vel quæ sint oflicia Levila hæc addidi ; Sic volo servare vias mieas , ut non
rum quæ in cælestibus ministeriis exhibentur , et peccem , hoc modo servare possum si custodiam
omnia in cælis menle conjiciet , quæ deposita vidit linguam meam . Ex verbis enim , inquit , tuis justi
in terris . Eril enim et ibi populus , el ex populo ficaberis , el ex verbis quis condemnaberis. Et ile
Dei electi Levilæ , el ex bis rursum electi el exi rums 28 : Amen dico vobis , de omni olioso verbo red .
wii sacerdotes , el sacerdotum nihilominus diſle . delis rationem in die judicii . Non solum , inquit,
l'entiæ quamplurimæ : sicut in primo libro Parali de eo quod male locuti fueritis , sed quod olio e
pomenon indicaiur viginti quatuor esse ordines sa locuti fuerilis , quia malus sermo non est oliosus,
cerdotum , alios quidem sub Eleazaro , alios vero operalur enim opus malum , Oliosus autem sermo
sub principe Ithamar , quorum et Ephemeriæ esse est qui neque boni neque mali aliquid agit . Si
dicuntur . crgo in die judicii rationem reddemus , non solum
2. Sed dicat aliquis fortassis auditorum : Quid pro malis verbis , sed etiam pro oliosis , quis glo
hæc pertinent ad psalmum:? Plurimum . Nam super riabitur castum se habere cor ? Aut quis confidit
scriptio est hujus psalmi. In finem pro Iditkum dicens : Mundus sum a peccato ? Verumtamen ail
psalmus David . Hunc Idithum invenimus unum D justus : Dixi : Custodiam vias meas ul non peccem in
26 I Paral. ix , 24 , 25, 26. 27 Heb . vii , 5. 28 Matth. Xu1 , 37 . 29 ibid . 36.

(66) In Psalmis ergo , etc. Catena Barbari : Illud,
in linem , secundum alios interpretes pro victoria ,
in victorem , et victoriæ auctori inscribilur .
(67) Quoniam igitur multorum elc . Calena Cor
derii : 'Etei oxebòv táons. Quaptias åpxn oca abyou
γίνεται , και φυλάξαι προθέμενος τάς διά των λόγων
οδούς αυτού , ακόλουθον έξει το καθαρεύσαι από των
Xat' ¿véprelav dulaptnuátwy . Cum fere omnis pec
cati initium fiai a sermione, is qui slaluit custodire
vias suas in sermonibus , consequenter eriam a pec
calis quæ opere commilluntur , mundus erit .
 1393 SELECTA IN PS.ILJOS . - IIOMIL . I IN PSAL . XXXVIll . 1394

lingua mea . Posui ori meo cuslodiam . Alibi qui- A fectum esse quod dicit : Dum consilil peccalor ad
dem scriplumests' :Omni custodia serva cor tuum , bic versum me , obmului et humilialus sum el silui a bo
autem : Posui ori meo custodiam . Et iterum alibi nis ? aut proſeclus quidem est , nondum lamen per
scriptum est " : Vide, circumduc sepem spinarum circa fectio. Tria namque in hoc loco de Scripturis puto
possessionem tuam. Et iterum 38 : Pecuniam tuam posse assignari , in quo dicit stare peccalorem ad
el 692 aurum luuni alliga , et ori luo facilo ostium versuni se , et loqui in auribus suis ea quibus irri
el seram , el verbis ruis jugum et slaleram . Ego arbi lari el exacerbari possit ad relribuendum. Et si
tror quoil observalio horum mandaloruin obser quidem ego parvus sum , similia , el oculum pro
vaníem el mansuetum facial et beatum , non solum oculo requiro , dentem pro dente , et maledicta pro
rerum exilus , verum etiam ipsa observantia . Dum maledictis repono . Si vero jam aliquantum profeci,
enim semper observat os suum , el linguam custo nondum tamen perfeclus sum , et laceo et fero con
dit , ne prios sermonem proferat quam discutiat, vicia patienter, nec quidquam omnino respondeo.
el pertractet apud semetipsum si oporteat dici , si Si vero sim perſeclus, non taceo , sed cum male
sermo talis est qui debeat proferri, si persona talis dicor , benedico , sicut el Paulus dicebal 33 : Male.
est quæ aut debeal , aut possit audire , si tempus dicimur el benedicimus , persecutionem patimur et
B
opporlunum est proferendi sermonis : dum singula sustinemus , blasphemali deprecamur . Et quoniam
ista perpendit , excluditur omnis iracundia et limor , qui hæc agunt , id est, qui pro maledictionibus bene
et inconsulti furoris impetus mitigalur , atque om dictiones reddunt , qui pro blasphemiis deprecantur,
nem penitus deliberationem talis abscindil ; el ila videntur hominibus vel ut pecudes el purgamenta ,
demum velul ex Iranquillitale quadam et convicti tanquam qui sensum injuriæ non habent , propterea
animi per mansueludinem scrmo procedens, pro ergo addidit dicens ** : Tanquam purgamenta hujus
ſerentibus gratiam præstat et audientibus medi inundi facti sumus omnium peripsema. Sed nos no
cinam . lumus cum apostolis purganienla bujus mundi fieri,
4. Verum quoniam in illo maxime lempore pec sed volumus non contemni ab hominibus , imo po
carmus , quando peccator consistit adversum nos , lius el limeri, et satis agimus reddere his qui lædunt,
instigans el provocans ut aliquid iale emillamus ex el prævenire vindictam quain sibi Dominus reser
ore , in quo rei teneamur in futuro judicio , hoc vavit dicens 38 : Mihi vindicta , ego retribuam , dicit
describens sanctus Propheta dicit : Dum constitit Dominus. Veruni si non possumus in tantum pro
peccator adversum me , obmului el humililatus sum licere , et ad istud culmen veritatis ascendere , ut
el silui a bonis . Si quando peccalor astilit adver C dicamus cum Paulo : Maledicimur et benedicimus,
sum me et loquebatur de me male , el obireciabat persecutionem patimur el sustinemus , blasphemati
atque irritabai me ut similia ei redderem , el paria deprecumur, vel hoc quod adhuc per Prophetam do
de meo ore proferrem , ego in illo leropore silentium cemur , dicamus : Dum constitit peccalor adversuin
meditabar , ut nihil penitus responderem . Propterea me, obmutui el humiliatus sum , et silui a bonis.
ergo dicit : Num constitit peccator adversum me, 5. Et quid addidit his ? El dolor, inquit, meus re
obmutui et humililatus sum et silui a bonis . Nos novalus est. Hi qui in agonis certamine muluis inter
vero aliquando si nolumus humiliari , alia cogita se verberibus agunt , in bis semper præparare co
mus et dicimus apud nosmelipsos: Quid hoc est ? nantur , ut illata sibi ab adversariis verbera forti
Isle me contempiui labuit el ausus est lalia in os ler ſerant, nec sensum doloris accipiant , el est eis
ingerere , el ita adversum me movere sermonem , summa virtus : lacerlorunı iclus vel calcium absque
nonne et ego liuic similia , aut etiam graviora infe dolore suscipere. In quibus ille est perfectior , qui
ram , ut el ipse audiat pejora quam dixit ? Sed juslus ad iclum vulneris , nullum recipit stimulum dolo
non ita agil , quin polius humiliat se , etiamsi ser ris . Secundus vero est is qui dolet quidem , sed ne
vus sit ille qui obtrectat et convicia ingerit , aut quaquam doloribus cedit . Tale aliquid intellige
wi bumilis el peccator sit et indignus. Ille dicit : D etiam in nobis , cum maledicimur , et assistit ad
Dum constilit peccalor adversum me, obmului et hu versum rios antagonista , si quidem bene instituti
miliatus sum el silui a bonis . Non dixit : et silui sumus , et animo longa meditatione roborati , in
tantummodo , sed a bonis silui ; in quo ostendit quod nullo penitus ex illatis maledictis vel conviciis con
cum sint in me bona , et edoctus atque instilulus trislamur , sed sumus pro nimia mentis constantia
sim bonis doginatibus alque disciplinis , el possim ac patientia velut sensu doloris carentes , et per
etiain caeteros docere quæ bona sunt , tamen in eo multam mansuetudinein , ul audeam ita nominare,
tempore quo peccator assistit adversum me el con velut imitatores efficimur quodammodo Dei : Deus
viciis lacessit ac jurgiis , ego ctiam bona verba mea enim maledicitur ab hæreticis , blasphemalur ab
cohibeo el reprimo : ne vel illi ignem suæ perditio his qui providentiam ejus negant, culpalur ab his
nis inflammem , dum non potest pariler parere ma qui thesauros sapieplja ejus ignorant : et dic mihi,
lis , el conspicere bona , vel sermonum meorum fa nunquid potes hoc cogitare , quod pro his omnibus
ciam detrimentuin . Quid ergo ? Hoc videbitur per injuriis doleat quidem Deus , sed patiatur sicut

so Prov . iv, 33. 31 Eccli . XXVII , 28. 32 jbid . 29. SJ I Cor. iv, 12 . ** ibiu . 15. 55 Rom . III , 19 .
 1395 EX ORIGENE 13945

nos ? An tanquam divina natura per impassibili- A dolens corde concalescente fervet intra se ac per
latem , 693 neque sensus doloris ullatenus reci turbalur, sed non eo usque, ut el sermonem pro
pil, neque ullis aut injuriis, aut conviciis excitalur? ſerat corde turbalo , verum concalescil quidem in
Talis ergo eril , imo imitabilur talem omnis perfe interioribus suis rei indignitate permotus, sed ca.
clus el juslus, qualis erat ille qui dicebat : Maledi. loris sui flammas per silentium decoquit .
cimur et benedicimus , persecutionem palimur et sus . 7. Videamus etiam alium sermonem justi, quem
linemus, blasphemali deprecamur. Qui autem non el summo studio debemus æmulari . Et in medita.
dum est perfeclus, proficit tamen , cum maledici lione mea exardesiel ignis . Et ego meditor ( 69) elo
lur obmutescil et humilialur el silet a bonis . Sed quia Domini, el frequenter in ipsis me exerceo,
iste qui hujusmodi est dolet et dicit : Et dolor sed nescio si talis sum , ut in nieditatione mea es
meus renovalus est . Describe mihi vulnus quod cu unoquoque sermone Dei ignis procedat, el acren
ratur , el curam ejus proficientem et jam proximam dat cor meum , et inflammel animam ad ea quæ
cicatrici : lum deinde in ipso vulnere quod jam cæ meditor observanda. El ego nunc loquor sermones
Dei , sed oplarem ut primo io meo corde, secundo
peral obducere cicatricem , intuere aliud vulnus in .
fligi, et per hoc vulnus recens , illud pristinum requoque in auditorum mentibus exardescerent : sic
B
novare . Tale eliam evenit huic qui proficil, sed ut erant illi sermones quos loquebatur Jesus , de
nondum perfectus est , nec jain ad summam perdu- quibus dicebant illi qui audierant 38 : Nonne cop
ctus est sanitatem . Si ergo dum adhuc in tenero nostrum eral ardens in nobis cum in via aperiret
est ciitis, accedant ci maledictorum el convicio nobis Scripturas ? Utinam el nunc adaperientibus
rum vulnera , renovatur dolor , el parantir anghe nobis Scripturas divinas concalescerel cor nostrum
slice , el lunc merito dicit : Dum constilit peccalor intra nos, el in meditatione nostra accenderelur
adversum me, obmului et humilialus sum , el silui a ignis , el concitarentur in opus corum quæ audi
bonis, el dolor meus renovalus est . Vide ergo quo mus et legimus . Tales denique erant et Jeremiæ
modo is qui in certamine posilus est , qui se refre sermones , secundum quod scriptum est, cum dici :
nare cupit ab iracundia vel furore , et dum ipse ad eum Dominus 37 : Ecce dedi sermones meos Te
hæc apud se meditalur , el irritatio ei supervenil lrorsum in os luum ignem . Quare ignem ? Quia ser .
peccaloris, quze eum conturbel quidem et faliget, mones quos loquebatur accendebant auditores, e!
non tamen vincat , sed quamvis provocetur et in nibil tepidum in eis neque frigidum permanebal :
fammelur ad respondendum , remordens tamen sed sicut ignis consumil ac interimit omnem mate
dolorem suum cohibeal et reprimat, hic dicit : Do- C riam , nec immundum aliquid in se recipit, aut pol
lor meus renovalus est . Pro eo quod scilicet jam lulum ; ita el li quorum cor divini verbi iguis ac
proficiebam , et jam me ad sanitatem pervenisse cenderit, non patientur ultra materialibus et mun
crerlebam , antequam exacerbarer , et antequam con danis sordibus pollui , nihil in se tepidum recipient ,
viciis lacesserer ; sed modo rescinditur vulnus et quod evomi dignum sit , ncc patienlur multipli.
meum , et maledicti mucronibus renovatur , duin cala in se iniquilalc refrigescere charitatem : sed
injuriæ dolor patientiam rumpit. erunt semper lampades eorum accensæ , el lucernæ
6. In consequentibus adhuc amplius passionem ardentes, et ipsi parati tanquam servi exspeclanles
describit ejus qui proficit, cum dicit : Concaluil dominum suuni de nuptiis redeuntem , Aut non isle
cur meum intra me. Cum enim audit quis (68) ma erat ignis ille de quo Salvalor noster dicebat :
Jeloquentis et detralientis vocem , non potest sine Ignem veni millere in terrain , el quid volo nisi ut ar
dolore, sicut ille qui perfectus est, qui jam diuturna deal ? Iste procul dubio ignis est qui frigus peccati
constantia beatitudinem meruit : sed isle dolet et ſugal, el calorein spiritus revocat . lloc nimirum est
36 Luc. XXIV , 31 . 37 Jerem . V, 14. 38 Luc . XII , 49 .

( 68 ) Cum enim audit quis , etc. Calena Corderii :
Εκ των λόγων του συστάντος κατεναντίον μου αμαρ
τωλού , εθερμάνθη διαπυρωθείσα η καρδία μου , και
ή τοιαύτη θέρμανσις εντός μου εφυλάχθη. Ο τελείαν
έξιν αναλαβών , ου κινείται παντελώς υπό των λοι
δορουμένων αυτώ. 'Αλγεί μεν, και την καρδίαν έχει
ταραττομένην , αλλ' ουχ ώστε και παραπέμψαι το
Otomati dóyov. Ex verbis peccaloris adversum me
consistenlis concaluit igne accensum cor meum , el
istiusmodi calefaclio inira me servala ſuit . Is qui
perfeclum habitum accepit, non movelur omnino nb
iis qui ipsi maledicunt. Dolet quidem et cor perlur
batum habel ; non ila lamen, ut ex ore verbum
pmillal .
( 69) Et ego meditor, elc . Calena Barbari : El
meditans , inquit, divina eloquia ardebam , quemad
modum et Cleophas dicens : Nonne cor nostrum ar
Jens erat in nobis, um loqueretur nobis in via ,
21 aperiret nobis Scripturas ? Hujusmoili fuere ver
ba Jeremiæ . Unde scriptum est Deum illi dixisse :
Ecce dedi verba mea in os luum ignem . Hujusmo
di eranı linguæ super apostolos Evangelium annun
lialuros insidentes : nam visæ sunt illis esse lanquam
ignis, ut illorum sermo essel adurens, el auditorant
animas inflammarel. Calena Corderii : Kal pele.
των δε , φησί , τα θεία λόγια, έκαιόμην , ώς οι περί
Κλαιόπαν λέγοντες · Ουχί η καρδία ημών καιομένη
ήν εν ημίν , " Η εθερμαίνετο τη λύπη , και ουκελά
λει, κατά το Oργίζεσθε, και μη αμαρτάνετε. Το
μεν γάρ μή παθείν υπό οργής, κρείσσον ή καθ'
ημάς · το δε επιλογισμό τοις αγίοις εστίν εφικτόν.
Et divina , inquil, eloquia meditans exardescebam ,
ut quando Cleophas dicebal : Nonne cor nostrum
arilens erat in nobis ? Vel concalescebal mærore, el
non loquebatur, ju.cla illud : Irascimini, el nolite
peccare. Nam ul nihil ab ira patiantur, supra vires
nostras est : consideratione autem illam supprimera
possibile est sanelis.
1997 SELECTA IN PSALMOS.
etiam quod in Actibus apostolorum referturs , cum A cens "s : Deinde finis cum tradiderit regnum Deo er
dicit quia visa. sunt eis divisa linguæ sicul ignis , Palri. Ad quem linein utique festinandum esi , ut
et consedisse super apostolos, pro co scilicet quod
Evangelii verbuin præilicaluri el ignei vigoris de
berent gratia roborari, ul auditorum animæ flam
mam per sermonis Traducem sumerent. Sed unde
mihi hoc lit linguæ ignis veniat in cor meum , et de
lingua ignea ego quoque proferam sermonem , ut
es me velos sermonibus meis accendalur ignis in
cordibus auditorum , 694 el argual eum qui pec
cavit, et elliciatur ei sermo meus supplicium , ut
aduslus et inflammaliis sermonibus meis veniat in
penitentiam , quæ salutein stabilem operatur ex
tristitia quæ secundum Deum est, quam ex verbi
Dei increpatione suscepit ? Algue utinam possim
jia accendere omnem animam auditorum , ut qui
cinque sibi conscius est , non ferens nostri sermo
nis incendium , sed omnibus inira se visceribus in
flammallis, velocius consumerel latentes intrinse
cus viliorum sordes : ut posteaquam interemisset
oinne quidquid carnis el materiæ crassioris pro
prium est el amicum , tunc jam ignis iste fieret in
eo lux et lucerna ardens : quae non sub modio, sed
super candelabrum poni deberet, ut illuminarel
omnes qui in domo sunt **. Si ergo accendit te
sermo auditus, el intellexisli quid dixit Aposto
lus " : Et quis est qui me lælificel, nisi qui contri
slalur ex me ? Quoniam verba ipsius erant ignis,
el lælabatur Apostolus sicubi videbal aliquem au
dito sermone suo contristalum el compunclum ex C corporali tempore et annis hujus vilæ loqualur,
his quæ audierat , quodam conscicntiæ suæ igne
succensum ex recordatione delicii , proplerea dice
bat : Et quis est qui me lælificel , nisi qui contrista
lur ex me ? lia ergo et nos salisagamus ut in me
ditationibus nostris accendatur ignis , qui nos pri
mo exural, el recordatione et conscientia pecca
lorum , postea vero expurgalos jam viljis illuminet
et illustret.
8. Loculus sum , inquit, in lingua mea . Quid lo
culus sit in lingua sua , consideremus : videlur
enim mihi per bæc mysticum aliquid indicare . Ait
ergo : Norum fac mihi, Domine, finem meum , el
numerum dierum meorum quis est, ut sciam quid
desit mihi. Si , inquit, notum feceris finem meum
mibi , et quanlus sit numerus dierum meorum no D venire merelur ascensum . Mullo enim clariorem
tum feceris mihi, polero per hæc eliam illud agno
scere, quid desit mihi. Aut forte per hæc etiam
illud videbitur indicari, quia sicut omnis artis est
aliquis finis , verbi gratia structionis finis, domum
ſacere, naupagii , navem construere qux possit flu
clus maris superare el ferre impetus ventorum , et
uniuscujusque ariis est aliquis lalis finis, propler
quem ars ipsa videtur reperla : ita fortassis est
vilæ nostræ vel lotius mundi finis quidam , propler
quem geruntur omnia quæ geruntur in vila nostra ,
vel propler quem mundus ipse vel institutus est vel
conslat. Cujus finis etiam Apostolus meminit di
a Act . II . * Malih. v , 13. " || Cor. 11 , 2.
HOMIL . I IN PSAL . XXXVIII . 1398
sil operæ pretium hoc ipsum quod a Deo creati
sumus . Et rursus, sicut corporis nostri compago
parva quædam et exigua ab initio nativitalis, con
ſeslim lamen urget et tendit ad finem quemdam
proceritatis suæ per ælatis augmenta , el ilerum ,
sicut anima nostra secundum hoc quod in corpore
hoc degit , festinat primo loquelam recipere balbu
lientem , secundo deinde clariorem , lum demum
ad disputationem perfectam atque integram perve
nire : hoc modo etiam omnis vila nostra imbuitur
quidem nunc velut balbutiens inter homines in ter
ris : consummalur vero et ad summum pervenit in
cælestibus apud Deum . Cupit ergo prophela isla de
B
causa agnoscere finem suum propler quem faclus
est , ut inluens finem el dies suos perspiciens et
considerans perfectionem , videat quantum sibi de
est ad illum finem quo lendit. Verbi gratia , ut si
ponamus aliquem artificio tradilum , et hunc dicere
ad magistrum suum , Volo scire que sit artis hujus
perfectio , et nosse qui sit faber perfeclus vel stru
clor : et cum hoc didiceril , requiral quantum sibi
deest ab illa perfectione, vel quantum profecerit
in artis disciplina , ut cum utrumque cognoverit,
sciat quid habeal , el quid perfectioni desit agno
scal ; ita etiam cl nunc propheta orat a Deo di
scere ut innotescat sibi linis, et numerus dierum
suorum qui sit . In quo non est putandum quod de
sed omnem numerum dieruin scire vult , qui fuerit
in prima vila , qui fuerit in secundo incolalu , qui
in lerlio . Multum enim , inquit , incola fuil ani
ma mea . Velut si dicerent illi qui exierunt ex Ægy-
plo : Nolum fac mihi, Domine, finem meum " , qua :
est terra bona el terra sancta , el numerum dierum
meorum in quibus ambulo, ut sciam quid desil mi
hi , quantum restat usquequo perveniam ad terram
sanctam repromissionis : ila et bic vult nosse nu
merum dierum in quibus iter agil. Habemus enim .
dies quosdam quidem in hoc mundo , quosdam au
lem et extra hunc mundum . Alium enim facit diem
solis iste cursus nostri hujus cæli spaliis termina
lus, alium habet diem ille qui ad secundi cæli per
diem ducit ille qui usque ad tertium cælum vel rapi
vel pervenire poluerit, ubi non solum ineffabile lu
men inveniel , verum etiam verba quæ homini lo
qui non liceat, audiet. Novi et alios dies, quorum
numerum fortassis propheta merilo requirit. Nam
sicut in hoc cælo sol exorlus et universum mun
dum illustrans dieın facil : ita et in corde justi ,
quod pro constantia et firmitate Dei firmamentum
merilo appellatur, si exorialur sol justitiæ Jesus
Christus Dominus noster, et illuminet eum lumine
scientiæ el veritatis, diem facit in corde ejus : ct
quanto frequentius exoritur et illuminal , lanto
" ? || Cor. xv, 24 . ** Psal . CXIX , 6 . * Pisal. xxxvIU , 3.
 L99 EX ORIGENE JACO

majorem sibi talium dierum numerum computabit. A ipsum quod dixit , quia substantia mea tanquam
Digne ergo conscius sibi propheta de hujuscemodi nihilum anle te esi , addidit el dici ! : Verumtamea
illuminatione dicit : Notum fac mihi , Domine, finem universa vanilas omnis homo vivens . Quomodo acci
meum , el numerum dierum meorum quis est , ut pis vivens ? siquidem veram vitam vanilalem pula
sciam quid desit mihi . mus, ut quid laboramus ? Sed vide ne forte hoc
9. Et addit : Ecce veteres posuisti dies meos . quod dicit , omnis vivens , de hac præsenti vila
In Græco scribitur, Tahalotás , quod significat accipiendum sit , sicut scriptum est , et testimoniis
mensuram quatuor digitorum . Volens ergo 695 comprobabimus. Omnia enim quæ in hac vita sunt
docere nos qui jam in hac vita breves el per apud homines, vana sunt, etiamsi Moyses in hac
paucos ducimus dies, dixit hunc versiculum de quo viia sil, el ipse enim ex parle cognoscil, el ex parle
supra diximus. Ex quo intelligitur quia possit et prophelal, el per speculum et in enigmale videt,
alius dicere, quia Dies meos posuisti unum digitum , el umbram scii, ac figuras docelur, el veritatem
velut consequens de temporis brevilale , et alius nondum videt, et ideo est quidem vivens , sed vani
duos digitos vel tres . Quæro aulem si polest aliquis las est vita ejus . Et vis videre quia vanitas est ?
hominum dicere quia Dies mei decem digiti sunt, Cum venerit quod perfectum est , destruentur ista
8
aut viginti, aul eliam amplius. El quia loca difli. quæ ex parle sunt 47. Omne autem quod destruitur
cilia incurrimus, velim requirere sicubi in Scriptul vanitas est . Et si quidquid ex parle est destruitur,
ris lale aliquid invenimus, ex quo possil aperiri si prophetæ ex parte cognoscunt , recle etiam ipso
planius id quod videtur obscurum . In Isaia scriplum ruim vila vanitas appellatur ; destruuntur aulem
recordor 45 : Quis metilus est, inquit, manu aquam , inferiora, cum venerint ea quae meliora sunt et
el cælum palmo, el omnem terram pugillo ? Ex quibus perſecla , et per hoc vana esse arguuntur, per quod
consideret quisquis ille est prudentior auditoru tanquam ex parle el imperfecta destruuntur. Uni.
per singula loca differentias mensurarum , quoinodo versa ergo vanilas , omnis homo virens. Quia autem
eorum quidem qui cælum merentur appellari, pars de hac vita accipiatur isla sententia , audi Eccle
vitæ quæ cælestis est, palmo Dei meliri dicitur , siastem protestantem et dicentem *8 : Laudavi omnes
quicunque ille est Dei palmus : el eorum quorum qui morlui sunt super omnes qui vivurl, quicunque
vi'a adbuc lerrena est , pugillo Dei vila melitur. ipsi vivuni usque modo, el bonus super islos dues
Sed pugilli divini differentiam nunc requirere, et qui nondum natus est . Laudal ergo mortuos pluse
poslium sermonem et auditum vestrum fortassis quam vivos , quia illi hoc saltem lucri habent, quod
excedal . Veruntamen sicut ibi manu aquam meli de vinculis hujus corporis liberali sunt, nec ultra
с
las est, palmo cælum , el omnem terram pugillo , cu carne ac pellibus induti sunt, nec ossibus ac nervis
appendit montes,in stalera , el colles in jugo ; ila inserti sunt, nec ultra subjacent necessitati corpo
eliain bic secundum eamdem consequentiam men ris. Si ergo intellexisli quale sit vivere in carne
sura isla et intelligenda est, quoniam nihil Deo eliamsi Moyses sil quis, vel quisquis ille est , mo
sine mensura est, nibil sine pondere, sed omnia ei lesta ei est isla vila. Non enim a corruptione
in numero constant et mensura . Ita quoque pro resolvitur, quæ mortali corpore terrenoque cir
phelæ vila el numerata el dimetita Deo est , dum cumdatur. Vide ergo quia universa vanitas est
providentiæ ejus rationibus regitur. omnis homo vivens, contemnamus vanam islam
10. Addit etiam in sequentibus et dicit: Substan vilam , el festinemus ad sanciani vilam et bealam
lia mea tanquam nihilum ante le est . Nisi addidissat ac veram , el in illam animo el menle lendamus
anle le , valde contristabar, pro eo quod humanaru omni vanitate discussa . Nec dicamus dulcem islam
substantiam nihil esse dixissel. Nunc vero quiz lucem , qua nunc ulimur. Hoc enim illi dicunt, qui
dixil anle te, velut diceret ad comparationem qui. dulcedinem veræ lucis ignorant, sed ne auspicia
dem vel angelorum vel reliquarum crealurarum , quidem veri luminis ulla senserunt, nec sciunt
non est abjecia , nec minima substantia mea. Deni- D angelicam vitam sperandam esse animæ , cum es
que el si bene egerimus, el mandata Domini serva vanitale vilie hujus evaserint. Unde el nos qui
verimus , ad consortium invitamur angelicum : hæc credimus, jam menle el fide transferamur ail
Erunt , inquit , sicut angeli Dei in cælo. Ad com cælum , et in terris ambulantes conversalionem
parationem Dei vero etiam si Petrus sim , adversus habeamus in cælis , ut ibi sit thesaurus noster , ubi
quem portæ inferi non prævalebunt, substantia mea . esi el cor nostrim , el uit regnum cæieste consequi
ante eum nihil est . Et satis proprio vocabulo na mereamur, per Jesum Christum Dominum nostrun ,
turæ usus est . Nihil eniin est omne , quamvis ma cui est gloria el potestas el imperium in sæcula
gnum sit, quidquid ex nihilo est, solus enim est ille sæculorum . Amen .
qui esl , et qui semper est . Nostra autem substantia TOMILIA II
Tanquam nihil est ante eum : quippe quia ab eo ex De eodem psalmo , ab illa parle : Verumtamen in
nihilo procreata est. imagine pertransit homo. ,
11. In sequentibus vero velut explanans hoc Quanquam in imagine ambulet homo. Imago

** Isa . xi , 12 . 46 Matth . XX1, 30 . 17 I Cor . Sill , 10 . 4. Eccle . iv , 2.

 1401 SELECTA IN PSALMOS. HIOMIL. I IN PSAL . XXXVIII . 1402
necessario alicujus est imago . Nam et Scriptura A lorum , quam ad nihilum rediget Deps in civitate
saucta cum imaginem nominat, interdum quidem sua ; id est, si quis exierit de hoc mundo, et lulerit
definil ct dicit 696 cujus sit imago, interduni secum imaginem terreni , propter hujuscemodi ima
autem absque ulla definitione ponit imaginem . ginem in civitate illa Dei ad nihilum redigelur, nec
Denique de Salvatore cum dicit qui est imayo, non consequetur parlem inter cives cælestis illius civi
siluit cujus imago esset, sed addidit dicens : Qui latis, qui coelestis imaginis non reportat insignia .
est imago Dei invisibilis primogenitus omnis creatu 2. Sed et aliud sacranientum mibi videtur conti .
ræ. Et rursum cum docet nos de diversis imagini . nere iste versiculus, quod hujus quidem mundi
hus, el quia singuli quique aliquam imaginem por vita el conversatio imaginaria quædam sit el imago,
tent, dicit 60 : Sicut porlavimus imaginem terreni asura autem non sit imaginaria , sed vera ; el hoc
ila portemus imaginem cælestis . Cum adjectione, est quod dicitur, quia imaginem habel unusquisque
vel terreni, vel cælestis imaginem nominavit. Alibi virtutis , non tamen proprie et sincere vivit in ipsa
autem absque ulla definitione dicit, sicut et hoc virlule. Tale autem quod dicimus : Sapientia et
loco ait : Quanquam in imagine ambulel homo. Sed scientia pars est magna virlulum ; sed in præsenti
in ipagine cujus ? Dei , an imagine terreni , an ima vita si quis putal se cognovisse , nondum cognovit
gine cælestis ? Quomodo sciam in hoc quid est quod B sicut oportet scire , qui enim cognoscit , in ænig
docere nos vull Scriptura divina , quæ absque ulla mate cognoscit. Ergo in imagine scientiæ ambula
adjectione ait : quanquam in imagine (nescio cujus) mus et non in ipsa scicntia , per quam facie ad
ambulet homo ? Et si quidem de justis solis diceret, faciem cognoscitur. Ila nihilominus et in ipsa
sine dubio dixisset, Quanquam in imagine coelestis sapientiæ imagine , et nondum in ipsa sapientia
ambulet homo. A'ul si de peccatoribus tantum dice ambulamus, quia nonduin revelata facie gloriam
rel, dixissel cerle, In imagine terreni ambulet Domini speculamur. Eadem audeo de justitia Dei
homo . Verum quoniam generaliter de universis dicere, quod in imagine justitie ambulamus, et
mortalibus pronuntiatur, quorum alii imaginem nondum in illa justitia quæ est facie ad faciem
cælestis portant, quicunque secundum legem Dei incedimus. Neque enim capere poterit humana
vivunt , alii lerreni imaginem portant , qui carnali natura pellibus el carne vestita , ossibus et nervis
ter vivunt ; propterea necessario reticuit specialem inserta , nudam ipsam justitiæ sinceramyue verita
imaginis designationem , el generalem sententiam lem ferre et lolerare secunduin naluræ suæ polen
de omnibus hominibus protulii , quia omnis homo tiam ac virlutem . Si quidem ipse Christus est
in imagine ambulet. Tuum est jam discutere el nalura virtutum : ipse enim justitia , quæ humano
с
exquirere ex uniuscujusque fide el operibus , et generi non in plenitudinem splendoris advenit , quia
conversatione el actibus , ex cogitationibus el ver Jesus Christus seipsuin exinanivit forma Dei , ut
bis , el considerare utruin in imagine cælestis am formam servi acciperet . Et si quidem de solis Ju
bulel, an in imagine lerreni. Si misericors es sicut dæis sermo Scripturæ loquerelur, dixisset forsitail,
Paler luus cælestis misericors est, sine dubio in le Quanquam in uinbra ambulet homo : sed quia , ut
Patris cælestis imago est. Si non solum amicis luis arbitror, de melioribus sermo il quam erant illi
benefacis, sed eliain inimicis reddis bona pro ma qui secundum umbram legis vivebant, propterea
lis , sicut Pater cælestis solem suum oriri facil super scriptum est , Quanquam in imagine ambulet homo .
bonos el malos , el pluil super juslos el injustos 5 , Quod clarius ad intellectum veniet ex sermonibus
imago in le cælestis est . Et si in omnibus perfe apostoli Pauli , qui tres quasdam species proprietatis
clus es , sicut Paler tuus cælestis perfectus est , designat in lege , umbram dicens el jinaginem et
imago in le cælestis est . Et rursum si non es imi veritalem , ait namque 54 : Umbram enim habens lex
talor Christi nec apostoli Pauli , qui dicit $ : Imi bonorum ſuturorum , non ipsam imaginem rerum ,
Tutores mei estole , sicut ego Christi , sed imitalor es per singulos annos iisdem ipsis hostiis quas offerunt
operum diaboli qui homicida fuit ab initio : el si D indesinenler, nunquam polest accedenles facere per
terrena sapias , el terrena loquaris , et ihesaurus ſectos. Ergo lex uinbram habel futurorum bonorum ,
luus el cor tuuni in lerra sil , terreni imaginem non ipsam imaginem rerum , ostendens sine dubio
portas. Verum quia in his locis inventi sumus , in aliam esse imaginem rerum quam illam quæ legis
quibus de imagine sermo commolus est , necessa umbra designatur. Et si quis polesl describere
rium videtur etiam psalmi illius versiculum in me observantiain illam Judaici cullus , considerel len
dium producere , in quo de peccatoribus scriplum plum illud non habuisse imaginem rerum , sed um
est 53 : Domine, in civilale lua imaginem ipsorum ad bram : videat quoque allare umbram esse , videat
nihilum rediges. Constat ergo quia peccatorum ima et hircos et vitulos qui adducuntur ad victimai
ginem in civitate sua Deus ad nihilum redigit : umbram esse illa omnia , secundum illud quod
justorum autem imaginem sine dubio luelur et scriptum est 88 : Umbra enim est vila nosita super
servat. Hæc est ergo imago terreni , id esl pecca lerram . Si quis vero transire poluerit ab hac um

49 Coloss . I , 15 . 30 I Cor. xv , 49 . 52 I Cor. xi , 1 . 53 Psal. LXXII , 20. 8 febr .

81 Malih . v, 45 .
x , i . $ i Paral . xxix , 15.
! 103 ET ORIGENE

bra, seciat ad imagine in rerum el vileal adren- A ipsas probare in illo opere et in illo sermone,
10m 697 Christi in carne factum , vileal eum ulrum ca estis, an lerrena imago in anima nostra
pontificem , offerentemq'uidem el nune Pairi hostias, depingilor. Sed et illud admonere vos inut le bon
et postmodum obla'urum : et intelligat hæc omnia videbitur, quod mului in hoc mundo propter imagi
imagines esse spiritalium rerum , el corporalibus nes malorum regum , imo polius tyrannorum perie
officiis cælest a designari . Imazo ergo dicitur hoc quod runt , pro hoc tantun modo quod igrannicæ apud eos
recipitur ad pre - ens, el jutgeri potest humana natura . imagines deprebensæ sunt, et boc solum eis solecit
Si poles inente et animo penetrare exlos, ei sequi ad crimen . Perserulelor ergo none se enasquisque
Jesum qui penetravit cælos, el assistit nunc rullui Festrum , el cordis sui arcana recenseal, ac diliges
Dei pro nobis, ibi invenies illa bona quorum ombram ler inquiral quas ibi imagines geral. Si iorentas
liabuit lex , ei imaginem Christus ostendit in carne, fueris habere ibi formas diaboli et imaginem
quæ præparata suat beatis , quæ nec oculus vidil , Satanæ , quod tibi eril vilæ refugium , quis misere
nec auris audivit , nec in cor hominis ascendit. bilor lui , cum de intimo conclavi cordis tui igran
Que cum videris intelliges quia qui in ipsis amnlu nica imago proferetur ? Sin aulein vis ut per spe
lat, et in illorum desiderio et cupiditate perdural,,
B cies libi bujusmodi imagines designem , audi. Ira,
isle non in imagine, sed in ipsa jam ambulat veri . imago tyrannica est, avaritia , dolus , superbia ,
late . Verumtamen in imagine ambulat homo. Repe lumor, glorize sæculares , invidie, ebrielales, co
larus ergo sermonem illum quem dixit Apostolus , messationes, el liis siinilia. Quas si non citias alsje
in quo generales duas imagines designavit , unam ceris de domo lua, si non detraxeris et abraseris a
quidem terrenam , aliam vero colestem , el con pa sensibus tuis ominem fucum pessimæ bujas pictura,
remus ad hoc , Quanquam in imagine ambulal homo ; el omne figmentum venenati coloris absterseris ,
el boc quod generaliter dictum est , in multas ipsæ le imagines perire facient. Haec de eo quod
species dividamus , ut cum dividitur sermo per sin scriptum est : In imagine ambulat homo .
gula aique discutitur , clarescal quod intrinsecus
3. Sequitur : Thesaurizal el ignoral cui congreget
lalet . Hoc est autein quod dicimus : Omnis poleslas
ea . Oportebat enim requiri quæ sunt que thesauri
inimica, el unaquaque virtus divina que auxilium
præstat bis qui salutem consequi cupiunt : singulæ zantur et ignoranlur cui congregentur, el qur sunt
barum imagines quasilam exprimunt in anima eorum quæ congregantur el non ignorantur cui permaneul.
Sequitur : Et nunc quæ esi exspectatio mea ? nonne
qui se ad receplaculum earum diversis studiis er .
Dominus ? Sicut sapientia nostra Christus est, et
hibent. Verbi gratia , sicut superius diximus, omnes C
justitia Christus est , secundum quod scriptum est " :
quidem bomines, aut cælestis, aut terreni imagi
Qui factus est sapientia nobis a Deo , el justuia et
nem portamus, sed et in bis ipsis multa diversitas.
Uputa ominis peccator portat imaginein terreni, sanctificatio el redemptio ; ila el esspectatio, id est
patientia nostra Christus est . Propterea non glo
sed son omnis similiter : non æque imaginem ler
rielur sapiens in sapientia, nec fortis in fortitudina
reni portal homicida el mendax , aut adulter el
conviciosis , aut pueroruin corruptor el fur , siia , quia omnia babemus in Christo . El nunc ergo
quæ est exspectatio, id est patientia mea ? Donui
quamvis omnes isti terreni imaginem porient,
nus. Et substantia wiea a te est . Si habeo substan
sed mulla est inter ipsos differentia pro diversilale
tiam divitiarum spiritalium , a Deo est. Insuflarit
peccati. Secundum has ergo diversitales imaginis
enim Deus in faciem hominis spiritum ritæ , et factus
terreni, contemplare eliam diversitatem imaginis
est homo in animam vivam 58.
cælestis, et intuere Paulum porlantein imaginem
cælesiis, et Timotbeun . El quid ? putamus quia si 4. Ab omnibus iniquilalibus meis eripe me. Neces
militer ul in Paulo, ita et iu Timotheo crat imago sario addidil ab umnibus, pro scilicet nulla nos
cælestis ? Nihil amplius, nihil pr.eclarius babebat leneal el constringat iniquitas . Sed quomodo Deus
imago Pauli præter imaginem Timothei ? Ego arbi- D ab iniquitatibus eripiat, consideremus. Si pæni
tror quia secundum boc quod præcedebat vitæ merilo , lentes pro malis gestis converlamur ad Deum , sis
verbi potentia, magnanimitale propositi Paulus Ti . cipiens a nobis Deus conversionem nostram , abse
motheuin , ita et in illo major ac splendidior reſul lutionem iniquitatum donal secundum mensurau
gebal joiago cælestis, qualem in illo faciebat ima conversionis. Cui enim plus remittitur, plus diligit :
ginem Christus, cuin in eo loqueretur : el aliam el el propterea dicitur 59 quia mulieri illi mulla renissa
Jonge, ut ego arbitror, inferiorem in illo faciebat sunt , quia dilexil multum . Pro mensura ergo peeni
imaginem qui dicebal 86 : Et dixit angelus quiloque lentia , remissionis quantitas moderator : ne nos
bulur in me, el sic per singula eliam apud teipsum melipsos seducamus, putantes nullis hæc regulis,
requirens, diversitatem invenies imaginis sive ler nullis dispensari judiciis . 698 Pulo enim quod qui
renz in peccatoribus, sive coelestis in sanctis. Omne omnes justilias impleverit, ille omnes abluat iniqui
crgo quod agitur a nobis per singulas horas vel Lales , qui vero paucas , vel partem aliquam justilie
momenta , imaginem aliquam deformat : et ideo per operallis est, partem aliquam iniquitatum resolrat :
singula scrutari debemus actus nostros, el nosmel qui vero perfectam pro omnibus malis et inlegram
86 Zach . I , 14. 67* I Cor.1, 30. 88 Gen , 11 , 7. $: Lic. VI, 67 .
 1405 SELECTA IN PSALMOS .
pænitentiam gesseril , ita ut purum cor janioferal A el consistentem adversum nos peccatorem describin :
Deo, iste simul omnem labem diluit peccatorum : si et quia hoc ipsum indicel fecisse Deum , id est ,
vero ex parle pænituit, el ex parle jam meruil abso
lutionem . Nire ergo sciens prophela , el quia quosdam rit ista certamina . Ileo ergo memor ero , quia lll
quidem eripit Deus ab omnibus iniquitatibus suis ,
quosdam ab aliquibus iniquitatibus liberat , pulo liæ præparasti. Cum eniin ad iracundiam provocaret ,
quod propterea confidens egisse se ea quibus di
gnum esset al, omnibus iniquitatibus eripi , dicit derem , el verbum aliquod quod tibi non placeat pro
audacter ad Dominum : Ab omnibus iniquitatibus
meis eripe me .
5. Opprobrium insipienti dedisti me. Donec habe
mus peccati , necesse est no ; exprobrari ab insi
piente el accusalore nostro diabolo : el si invenian
tur peccata nostra non esse lelela , sed scripla in
nobis stylo diaboli, per hic ipsa quæ gessimus ex B
probrabil nos inimicus. Sicut enim lona quajne
scripia dicuntur non alramento , sed spiritu Dei
vivi , ila mala quaque conscribuntur alramento el
calaino diaboli. Propler quod Dominus el Salvalor
nosler delevil chirographum peccatorum nostro
rum , quod eral adversumi nos diabolo astipulante
conscriptum , sicut et ante prædixerat per prophe-
tam dicentem 60 : Ecce deleo sicut nubem iniquitales
tuas, el sicul nebulam peccata tua , el ultra non ero
memor. Ut ergo non exprobremur ab insipiente,
converlamus nos ab omnibus iniquitatibus nostris ,
ne reprebendens in nobis maculas peccatorum , id
est suæ voluntatis insignia , exprobrel el dical :
Ecce hic Christianus diceba !ur, el signo Christi
signabatur in fronte , meas aulem voluntales el mea c
chirographa gerebat in corde. Ecce isle qui mihi
el operibus meis renuntiavil in baptismo, meis rur
sum operibus se inseruil meisque legibus paruil.
Liberali ergo ab omnibus iniquitatibus, sludeanus
nie in die judicii hujuscemodi opprobriis insipientis
diaboli succumbamus.
6. Obmului el non aperui os meum , quia tu es qui
fecisti. Jam et hoc superius exposuimus, cum tra
claremus illum versiculum qui ail : Dum consistil
peccalor adversum me, obmului et humiliatus sum el
silui a bonis . Bonon est enim eo tempore cum ad .
versum nos, vel derogalionum , vel conviciorum , vel
probrorum tela jaciuntur, nos hujus versiculi me .
minisse, qui ail : Obmului et non aperui os meum ,
quia lu es qui ſecisti. Hoc sane requirendum vide a
tur, quid est quod dixit : Tu es qui ſecisti, nec la
mien adjunxit quid feceril. Sed ordo ipse nos docel,
quoniam quidem velut azonem quemdam inter nos
60 Isai . xliv, 22. 61 II Cor . iv . 62 Hebr . xii , 5 .
(70) Sed novi ego el alia flagella, elc . Catena Da
nielis Barbari : Esl el aliud playellorum genus, de
quibus quiilam dicit : Quis dabit in cogitatu meo
flagella, et in labiis meis sigillum aslutoruin , ul ne
ju ignorantiis meis parcant, el peccata mea non
perdant me ? Pelit enim in peccatis flagellari cor
suum . Bearum enim esl post peccata a conscientia
sua corripi . Pelit vero plugas amoveri, lum quce per
tentationes exterius adhibentur , lum eliam interio .
res : nam supra modum affligi interilus quidam est :
quod limens Apostolus dixii : Ne forle qui buins
inodi est , abundantiori tristitia absorbealur a Sala
11a . Catena Cordcrii : "Esti xa! 6.9 cloos ZOOTl
HOMIL , I IN PSAL . XXXVIII. 1406
quod exercitii nostri causa el profectus Deus fecc
fecisti agones istos el lui nobis hæc exercitia patien
cum conviciis lacesserci , nie patientiæ lineas exce
ſerrem de labiis meis , obmutui el non aperui os
meum. Si vero amplius aliquid secundum Pauli
slalula 1 valuero profligare,non solum obmulescam
el non aperiam os meum , sed el cum maledicor,
benedicam ei blasp !iemains deprecabor
7. Amove a me plagas luas, a fortitudine manus
Тие ego ſeci . Quod Lilini interpretes plagas di
xerunt, in Grecis codicibus flagella scripluin esi ,
ul sil : Amove a me pagella lua . Quod videtur utique
dicere positis quasi in correptione Digellorum ,
cum sicut homo pro peccatis corripitur , vel fagel
lalur ut emendelur. Sicut el illud a quamplurimis
intelligilur quod scriplum esl 69 : Fili , noli lædiare a
disciplina Dei, neque deficias cum ab eo increparis.
Quem enim diligit Deus , corripit , pagellal autem
omnem filium quem recipit . Si quando ergo quis
hujuscemodi correptionibus increpatur, compelen
ler dicere videtur : Amove a me pagella lua . A
forliludine manus tuæ ego deſeci. Sed illud compe
lenler videlur aplari quod scriptum est : In incre
pationibus propter iniquitatem corripuisti vel eru
disti hominem . Sed novi ego el alia Dagella ( 70)
quibus vehementius cruciamur, illa scilicet quæ per
prophetam describit sapientia (prophetam etenim
eum dico ) 63 : Quis dabil in cogitalu meo flagella , el
in corde nieo correptionem sapientive, ut ignorationi
bus meis quæ feci non parcatur, et peccata mea non
prætereantur ? Vides quomodo orat Dagellari cor
suum pro peccatis suis , et verberari cogitationes
suas ? Si quando ergo vides temetipsum post pecca
tum alligi el cruciari in corde , el a propriis cogi
lationibus accusari : si quando notari te vides a
conscientia lua , el ejus verberibus Nagellari, spem
tibi emendationis ac salutis præsume. Vicinior nam
que tibi conversionis est via , quam illis qui nec
peccasse se quidem sentiunt, nec in delictis suis
contristantur, nec flagella conscientiæ patiuntur. Tu
699 ergo si videris le Nagellari el cruciari in co
gilationibus luis , el spem salutis de proximo al
tendens, dicito de lis qui peccaverunt quidem si
63 Eccli. xsin, 2.
γων , περί ών φησι • Τις δώσει επί του διανοήμα .
τός μου μάστιγας; Αιτεί ούν αποστήναι απ' αυ
του μάστιγας ,τάς τε έξωθεν επικειμένας διά
πειρασμών , και τας έσωθεν. Το γάρ υπέρ μέτρων
λυπείσθαι διαφθορά , κατά τον Απόστολος , Μήπως
τη περισσοτέρα λύπη καταποθή. Es et alia ope .
cies plagarum , de quibus ail : Quis dabil menti mice
plagas ? Pelil ergo a se amoveri plagas lam quie
extrinsecus per lentaliones inferantur, quam interio .
res . Nam supra modum trislilia affici perniciosun
est secundum Apostolum : Ne abundantiori tristitia
alisorbcall :.
1407 EX ORIGENE
militer, lamen similiter non pænitent pro delictis, quia A omne quidquid est crassioris maleriæ quo circum
in laboribus hominum non sunt, et cum hominibus non datur anima, ul extenuel el elimel prudentiam car
Rayellabuntur, proplerea lenüil eos superbia 64. Tu ergo nis, et ita demum animam ad subtilem rerum co
si cruciaris el allligeris in corde luo, dic ad Domi lestium et invisibilium revocet intellectum . Talia
HUN65 : Mulla quidem flagella peccatorum , sed speran quædam invenimus sub sacramento non minimo
res in Domino misericordia circumdabil. Ostendimus apud Ezechielem prophetam designari " , cum in le.
igitur dupliciter hominibus Nagella præparari : sive belem , vel cacabum , carnes immitii dicuntur el de
Sansibiliter extrinsecus , cum vel langlioribus, vel coqui, el dicitur quia cocta sunt et delabuerunt,
damnis, vel diversis amictionum generibus Nagel vel decoclæ sunt carnes et excoctum est jus . Scri
lamur : sive elia cum ex recordatione delicti pia sunt hæc iisdem ipsis sermonibus, pro co quod
perurgentis conscienti: c stimulis terebramur in Jebeles vel cacabi nos suscipient flammis succensi,
corde. Ad aurumque ergo con vestit dici : Amove a in quos injiciemur nos qui animas nostras incar
me plagas luas. Sed fortasse aliquis dicit, Esto navimus, vel incrassavimus, si non prius dum in bre
quia pro his cruciatibus qui extrinsecus inferuntur mundo sumus, pervenerimus per pænitentiam til
commoda bujuscemodi videatur oratio , quæ ces labescant carnes nostræ, el crassitudo animæ no
sare supplical crucialus, nunquid ei cordis stimu- B stræ ad subtilitatem deducatur araneæ . Si binc ad
Jum ac mentis respectum videbilur inhibere ? Men huc carnes fuerimus egressi , mille nur in illos ca
sura in omnibus quæritur, multo magis in flagellis cabos qui succenduntur lignis , vel fæno , vel stipula ,
mensura percommoda est , si enim ſuerint ultra il est oper: bus nostris quæ superposuerimus fin
ni'nsuram , nocebunt libi etiam ipsa quæ bona sunt. damento Christi. Tale est illud, ut opinor , quod
Et quid de nagellis dicam ? $fel, inquit Salomon , Jeremias dicil " : Vidi, inquit, lebelem vel cacabum
inveniens manduca quantum sufficit, ne forle salialus ardentem , et facies ejus a ſacie aquilonis. Vel iterum
evomas. Quod si in melle mensura utilis est, quanto cum virgam vidit nuceam . Requiran :us ergo de isla
reclius requirelur et servabilur in flagellis ? Propter sententia, quod propterea simul virgam ostendit,
quod el Apostolus verens ninja flagella cordis ejus el cacabun igne succensum , ut si quidem discipli
qui deliqueral et nimium ! rislabalur, dicehals?: Ne nas accipias per virgamn el emenderis, cacabo non
forle majore Irisiilia absorbeatur qui hujusmodi Böl . indigeas succenso ; si vero permanes indisciplina
8. In increpationibus pro iniquilate erudisti ho lus et virga non emendaris, id est verbo correptio
minem , el labescere fecisti sicul araneam animam nis vel conſulatus vel pænitens , et lali virga cor
ejus. Anima quæ peccat (71) crassior efficitur. Talis c replus qualem dicit Paulus "' : Quid vullis , in virga
namique est Dalura peccati, propter quod scriplum veniam advos , aul in charilale spiritus el mansuetudi.
est 68 : Incrassalum est cor populi hujus . Sicui autem nis ? Si ergo tali virga non emendaris, in cacabum
peccalum incrassescere facit, ila econtrario virlus milleris, el cacabus succendetur. Proplerea ergo
subtilem animam reddii, et ul extorqueam quodam vidit Jeremias simul utrumque , el virgam el caca
modo vocabuli novitatem , omne quod in ea corpo bum succensum , ut metuentes utrunique, alterumi
reum est , ab : lergit el perimit el purius eam in videamus cx allero . Hæc propler hoc quod scriptum
corporeai reddit. Quod autem crassescat , el ut est : Tabescere fecisti sicul araneam animam ejus.
ila dicami carnea efficialur anima peccaloris, indi 9. Si ergo serinonem ad naturam animalis istius
calur ex co quod scriplum est 69 : Non permanebil relorquemus , ex illa parte qua opus subtilissimum
spirilus meus in hominibus istis , quia caro sunt . Car el quod vix oculus comprehendere potest espleal ,
nem sine dubio nominal animas crassiores et pec apla videbilur espositio ista quam superius expla
catrices. Si ergo incrassescat anima, us elliciatur navimus. Si vero quis ad illud (72) referal quou
caro , quid remedii Deus præparel , docel : In incre Isaias in libro suo scribit , 700 quia telam arane
pationibus , inquit, pro iniquitale erudisti hominem , lexueruni 78 , aliter accipiendum est : quia omnia
ei labescere fecisti sicul araneanı animam ejus. Esi o que lexil el agil peccator , lam nibil scias esse
ergo opus Dei ut labescere l'aciat el consumal quam sunt illa quæ lexit aranea , licet varia vi
64 Psal . LxxII , 5 el 6. 68 Psal . xX81 , 10 . 66 Prov. xxv, 16. 67 || Cor . ii , 7 . 68 Malib . SIN , 15.
69 Gen. vi , 3 . 70 Ezechi . XI . 71 Jerem , 1 , 13 . 79 I Cor. iv , 21 . 73 Jsa . Lix , 5.
(71 ) Anima quæ pecca!, elc . Catena Corderii : 'H caro suni, Opus ergo Dei est animas mulare. Quail
αμαρτάνουσα δε ψυχή παχύνεται , η δε αρετή λεπτύνει , myslice in Ezechiele muniſestalur, quando in lebele
και πάν το σωματικόν εξαφανίζει της ψυχής. "Έργον curnes projiciuniur el loquuntur, el dicitur : Cocte
ον του Θεου λεπτύνειν αυτάς . Αnima peccans increas ac liquefaclæ sunt caruies el jus liquefactum est.
salur ; ririus vero sublilem reddil el aboiel quidquid lec vero indicant, quod lebeles acrensi nos accipient,
in aniina est corporeum . Opus igilur Dei esi unimas ul qloquul animus carne obductas habemus, in illis
altenuare . Calena Barbari : Peccans anima impin projecli maceremur.
gualur. Hujusmodi enim est peccali natura : unde (72 ) Si vero quis ad illud , etc. Calena Corderii :
scriplum : Impingialul est cor populi hujus . Virtus 'Απεικάζεται αράχνη , όσα αμαρτωλός υφαίνει , διά
vero extenual, el quidquid in anima esl corporeuin , το εύσχιστον , κάν λεπτά, κάν ποικίλα τυγχάνη , κατά
in nihilum redigit, el jurani eam atque incorpoream το εν Ησαΐα Ιστον αράχνης υφαίνουσι. Φησιν
constituit. Impingualur enim , caro efficitur animu ούν ελέγχων τον παιδευόμενον · Τας μάστιγας επήγες
peccatoris , quod ex eo paiel : Non permanebit spi και την χείρα σου, και την τούτου ψυχήν εξέταξες
rilus mcus in hominibus istis in æternum , eo quod λεπτυνομένην επ' ωφελεία τη εαυτής. Καθ' όν για
 1409 SELECTA IN PSALMOS . PSAL . XXXIX . 1410
deantur el composita , licet exquisita quadam orle A apud te, incola tamen sum et peregrinus apud te ;
digesla . Quanta lexuerunt illi diviles qui ante nos quia et omnes patres mei incolæ fuerunt et pere
fuerunt, qui divitias variis artibus et callidis adin grini apud te : et Abraham peregrinus est apud le,
ventionibus congregabant , qui magistratus, qui ho quia non erat semiper, sed lunc esse cæpil quando
nores, qui consulatus diversa ambitione quærebant, lu voluisti, el Isaac el Jacob et omnes justi .
isti omnes lelas araneæ lexuerunt. Tam enim vana , 12. Remille mihi ut refrigerer priusquam abeam , et
lam frivola quam est araneæ textrina , ſuerunt om amplius non ero , quoniam incola sum : donec apud
nia quæ gerebant, el propterea labefactæ sunt sicut le sum , tandiu sum ; si aulem a le exiero , perdidi
araneæ animæ eorum . Verumtamen vanilas omnis etiain hoc ipsum quod sum , et ero tanquam qui
homo. Jam hoc in superioribus explanavimus. non sum . Denique propterea de peccatoribus dicit 78:
10. Exaudi oralionem meam , Deus , el deprecario Et erunt tanquam qui non sunt . Et alibi 76 : Qui
nem meam , auribus percipe lacrymas meas. Oportel vocarit ea quæ non sunt, Remille mihi ut refrigerer
iterum el cum lacrymis offerre orationem Deo, ci ex priusquam abeam , el amplius non ero . Sciendum
intimis penetrabilibus in precem Domini commoveri, tamen est quod in nobis est , sive ut simus sive ut
ul mens credens de judicio fuluro, recordationem non simus. Donec etiam adhærernus Deo et inbære .
delictorum suorum non absque lacrymis et lament . B mus ei qui vere est, etiam nos sumus . Sin autem
talione recenseat . Quis resolutus in lacrymas dicit ad abscesserimus ab eo et non adhæserimus Deo nostro,
Dominum 76 : Eſſundo in conspectu tuo orationem vitio in contrarium decidimus . Non ergo per boc
meam ? Auribus ergo percipe lacrymas meas , el ne substantialis animæ designatur interitus, sed non
sileas , inquit, a me, id est , me orante ne sileas . Sed esse dicitur cum in eo non permanel qui vere et
quid ? Adhuc loquente me dic, Ecce adsum . semper est , ex quo ipse est . Proplerea ergo et ser
11. Quia incola ego sum apud le , et peregrinus mo nos propheticus adhortatur dicens 1 : Post Do
sicul omnes patres mei. Quia peregrinus sum , neces minum Deum nostrum ibimus, et ipsi adhærebimus.
sario etiam et incola sum , non enim sum sicut tu . Sed et nos ipsi dicamus : Adhæsit anima mea post
Tu enim æternus es solus, el nos quantum invenitur le, in Christo Jesu Domino nostro , cui est honor
habemus inilium . Ego autem si dignus efficiar esse et gloria in sæcula sæculorum. Amen .

YAAMOS AO '. PSALJUS XXXIX .

'Ανήγαγέ με εκ λάκκου ταλαιπωρίας , κ . τ .. ε. Vers. 3. Eduxit me de lacu miseriæ , etc. Lacus
Λάκκος ταλαιπωρίας (73 ) κακία και άγνωσία. « Και miseriæ est malitia el ignorantia . « Et statuit super
έστησεν επί πέτραν τους πόδας μου . Ο Πέτρα εστι pelram pedes meos. , Petra est fides Christi , « £
πίστις Χριστού ,« Και κατεύθυνε τα διαβήματά μου » direxit gressus meos , , actibus et veris dogmatis.
с
διά της πρακτικής και των αληθινών δογμάτων .
Και ενέβαλεν εις το στόμα μου άσμα καινόν,, VERs. 4. Ei immisit in os meum canticum novum ,
κ . τ.έ. Μετά την απάθειαν ( 74) άδoμεν άσμα καινόν , elc. Postquam ab omni affectu liberi ſacli sumus ,
ανακαινισθέντος του οίκου ημών .. canimus canticuid novum , renovala domo nostra .
Θυσίαν και προσφοράν ουκ ήθέλησας , κ. τ . ε. Vers. 7. Sacrificium el oblationem noluisti, clc.
Τούτους τους στοίχους (75), εκ προσώπου του Σωτή Hosce versiculos ex persona Salvatoris dicios esso
ρος ειρήσθαι ή προς Εβραίους φησίν Επιστολή , και Tradit Epistola ad Hebræos , el præbel occasionein
δίδωσιν αφορμήν όλον τον ψαλμόν ως εκ προσώπου lolum bunc psalmum es ejusdem persona intelli
αυτού νοείν.. gendi.
Ολοκαύτωμα και περί αμαρτίας ουκ ήτησας ,, Holocaustum el pro peccato non poslulasli , elc.
%. t. t . 'Ooxautódata alointa ou entei ó Okós Holocausta sensibilia non postulat Deus ; « Sacri.
( 76) • θυσία γάρ τώ Θεώ πνεύμα συντετριμμένον. » ficium enim Deo spiritus contribulalus. ,
Έν κεφαλίδι βιβλίου γέγραπται περί εμού , Vers. 8. In capite libri scriptum est de me , etc.
κ. τ. ε . Κεφαλίδα βιβλίου ( 77 ) πάσαν την νομικήν Caput libri vocal omnerm Scripturam legalem. On
λέγει Γραφήν πάσαι γάρ εις έν κεφαλαιούνται την
D nes enim Scripturæ quasi in compendium quod
πρόρρησιν την περί Χριστού .. dam redigunt prædictionem de Christo .
Του ποιήσαι το θέλημά σου, κ. τ . ε . Θέλημα 701 Vers . 9. Ui facerem voluntatem tuam , ele.
λέγει ( 78) του Πατρός καθ' ο ήρε την αμαρτίαν του Voluntalem Patris intelligit, secundum quam lulit
xóguou . « Où ráp nàoov, enol, Trolñoal to Qël.nea 78, facere
peccatum mundi. « Non enim veni , inquit 78,
7* Psal. cxL1 , 3. 78 Abd . 16. 76 Rom . iv , 17. 77 Psal. Lxli , 9. 78 Joan . v, 30 .
έτρύφα χρόνον, εις αμαρτίας εξώλισθεν. Assimilatur (73) Adxxoç talaitoplas ,etc. Codex Coislinianus.
araneæ propter fragilitatem quidquid peccalor legil, (74) Metà rnr årádetur , etc. Idem .
quantumvis lenue, quantumvis varium ersistat, juxta ( 75) Tourous tous croyovc, elc. Calena Corderii.
illud Isaiæ : Telas aranea legunt. Increpans igirur ( 76) Ολοκαυτώματα αισθητά ου ζητεί ο Θεός ,
eum qui docebat , ail : Plagas el manum luam iniu . clc. Codex Coislinianus,
listi , et labescere fecisti animam ejus, quam alle ( 77) Kevalidu B16liov, cic . Calena Corderii.
nuasli ob utilitatem ejus propriam . Nam quando de ( 78) Ołanja Nérei , ele . Eaden .
liciis fruebatur, in peccatum impingebal.
 EX ORIGENE

voluntatem meam , sed voluntatem ejus φuί misit A το εμόν, αλλά το θέλημα του πέμψαντός με . 5 Και
me . » El cum posilus sit pro peccato universorum , τεθείς υπέρ της απάντων αμαρτίας, ως αν , αφέσεως
quasi jam facia remissione, non opus jam est am γενομένης , μηκέτι χρεία ή της περί αμαρτίας θυ
plius hostia pro peccalo . σίας .
Vers . 10. Annuntiavi justitiam in Ecclesia magna , Ευηγγελισάμην δικαιοσύνην εν Εκκλησία με
etc. Magma Ecclesia est que magnis et perfectis γάλη , κ. τ . ε . Μεγάλη Εκκλησία (79) ή εκ μεγάλων
viris constal, in qua annuntiavil justitiam per liden . και τελείων συμπληρoυμένη , εν ή ευαγγελίζετο δι
Jesu . Gogriovit autem hanc ipsius esse, utpote qui καιοσύνην την διά πίστεως Ιησού . Έγνω δε ταύτην
probaril eam , ct familiaren sibi fecerit , atque αυτού, ως αποδεξάμενος και οικειούμενος ως αδια
indesinenter illam annuntiarim . Dixil aulein : 1 La στάτως δε απαγγέλλων . "Έφη δε : « Τα χείλη μου ου
bia niea non prohibebo. » Neque enim illa prohibuit: μή κωλύσω . 5 Ουδέ γάρ κεκώλυκε» λαλεί δε δεύρο δε'
sed rursum loquitur per evangelistas el eos qui pro ευαγγελιστών και των κατά καιρούς διδασκάλων, ους
lempore sunt doctores , quos eliam aliquis Christi άν τις και Χριστού χείλη καλέσειε. Περί δε της δι
labia vocare possit . Porro de justitia ejus, tanquamκαιοσύνης αυτού , ως κρείττονος ούσης της νομικής,
quie prestantior sit legali , allirmando dixit 79 : παρεγγυών έλεγεν : Εάν μή περισσεύση ή δικαιο
• Nisiabundaverit justitia vestra plusquam Scriba- Β σύνη υμών πλέον των γραμματέων και των Φαρι
rum et Pharisieorum . , σαίων . )
VERs. 13. Comprehenderunt me iniquitates meæ , Κατέλαβών με ανομίαι μου , και ουκ ηδυνήθης
el non polui ut viderem , elc. Memoria veterum του βλέπειν , κ . τ . ε . Η μνήμη των παλαιών (8 )
lapsuum solet obscurare nobis mentem . « Multipli πταισμάτων πέφυκεν επισκοτειν ημίν τη διανοία.
cale siint super capillos capitis mei . , Hoc est, qu : e « Επληθύνθησαν υπέρ τάς τρίχας της κεφαλής μου . »
circum nos sunt insensibilia mala , multiplicantur ; Τουτέστι , τα περί ημάς αναίσθητα πληθύνεται κακί ,
quibus multiplicatis , recto sensı destiluli , corde ών πολλών γεγενημένων , στερούμενοι του ορθώς δια
defecimus. Hæc autem dicens rogal per misericor νοείσθαι από της καρδίας εγκατελείφθη μεν. Ικετεύει
diam conservari, priorum inalorum mentionem fa δε ο λέγων ελέω φυλαχθήναι , των προτέρων μεμντ
ciens, ne in ea rursum incidat. Recordatio autem μένος κακών προς το μή αύθις περιπεσείν τοίς αυτοίς.
ejus quæ in melius facta est , mulationis, gralos Και η ανάμνησις δε της επί τα κρείττονα μεταβολή ,
efticit ac devotos . ευχαρίστους εργάζεται και προσεκτικούς .
VERs . 15. Conſundantur el revereantur simul qui Καταισχυνθείησαν και εντραπείησαν άμα ο !
quarunt animam meam , ui auſerant eam , clc . Non ζητούντες την ψυχήν μου , του εξάραι αυτήν,
C
secundum substantiam auferunt, sed per malitiam a κ. τ . ε . Ού κατ' ουσίαν (81 ) εξαίρουσιν, αλλά δ::
virtule et scientia eam auferunt . της κακίας από της αρετής και της γνώσεως αυτήν
εξαίρουσιν .
Vers . 16. Ego aulem mendicus sum , elc . Cum ad Εγώ δε πτωχός είμι , κ . τ. ε. Προς την των αγα
bonorum comparationein infirmus essel , nieudi. θών (82 ) κτησιν ασθενών, πτωχών και πένητα εαυτόν
cum et pauperem se confitetur, ei Deo sui curam ομολογεί, και τω Θεώ την περί αυτού φροντίδα ανα
coinmillit, projiciens sollicitudinem suam in Domi τίθησιν , επιρρίπτων την μέριμναν επί Κύριον , ώς
num tanquam in provisorem . επί κηδεμόνα ,

PSALMUS XL. ΨΑΛΜΟΣ 1 ' .

V'ers. 2. Beatus qui intelligit super egenum el pau
perem , etc. Quid est , « qui intelligii ? , Qui cogitai.
Quid est « pauper ? , Qui aillictionen suam perci
pil. Nam qui afflictionem suam intelligil , omnino el γάρ μαθών αυτού την θλίψιν πάντως και ευθέως αυ
D
slaliin ipsius miserebitur . Potest is qui intelligil
eginum rationis , el 702 sapientiæ ac boni , bealus
dici , dum juvat illum , sive communiter egenum , vel
cum qui bealus prædicalir. « In die mala liberabit
eum Dominus ; » quasi una dies mala sit lota sa
culi præsenlis , vel judicii . Est enim hæc tenebrie
peccatoribus et non lux , juxta prophetam . Et Apo .
stolus ait 80 : ! Quoniam dies mali sunt. » El ile
rum 81 : « Ut eriperet nos de presenti seculo ne
quan , , Hortalur igitur ut benigni simniis erg ege
Μακάριος ο συνιών επί πτωχών και πένητα,
κ . τ . ε . Τι έστιν το συνιών ( 83) ; ) Ο νοών. Τί έστι
« πένης; • Ο την θλίψιν αυτού καταλαμβάνων. Ο
τον ελεήσει . Δύναται ο συνιείς πτωχόν λόγου , και
σοφίας, και του καλού μακαρίζεσθαι , ώφελών αυτόν,
ήτοι τον κοινώς πτωχόν , ή τον μακαριζόμενον . • Έν
ημέρα πονηρά δύσεται αυτόν ο Κύριος » ήτοι ως μια
ημέρα ούση πονηρά όλη τη του ενεστώτος αιώνος , η
της κρίσεως. " Έστι γάρ αύτη σκότος τους αμαρτωλούς ,
και ου φώς κατά τον προφήτην . Και ο Απόστολος
φησιν" « " Οτι αι ημέραι πονηραί είσι και πάλιν
« " Οπως εξέληται ημάς εκ του αιώνος του ενεστώτος
πονηρού . • Παραινεί ούν φιλανθρώπους είναι προς

79 Malth . V , 20. 80 Eplies . V , 16 . 81 Galat. 1 , 4 .

(79) Μεγάλη Εκκλησία , etc. Calena ( orderii . ( 82 ) Πρός τήν τών αγαθών , etc. Calena Carde
(80 ) Η μνήμη των παλαιών , etc. Partim colex rii .
Coislinianus , partim carena Corderii. (83) Τι έστιν ο συνιών , etc. Catena Coι derii.
( X ! ) Oů nat' oiciar, etc. Codex Coislinionus .
 113 SELECTA IN PSALVOS. PSAL. XL 1514

ενδεείς , η συνιέναι τον εκουσίως πτωχεύσαντα . A nos , vel ut intellignmus eum qui voluntariam 2mm
plexus est paupertalem .
Κύριος βοηθήσαι αυτώ επί κλίνης οδύνης α Vers . 4. Dominus opem feral ilii super leclum
του , κ . τ. ε . Κλίνη οδύνης (84) το σώμα εστι της τα doloris ejus, etc. Leclus doloris corps est humili
πεινώσεως. “Ολην την κοίτην αυτού έστρεψας εν τη latis . « Universum siratum ejus versasti in infir
άρρωστία αυτού . » Προς τα αμείνω μετενεχθήσεται , mitale ejus . Ad meliora transferelur, inquil , et
φησί , και μεταβολήν έξει προς ευρωστίαν . "Έθος γάρ mulationem habebit ad sanitatem . Solel enim Scri
τη Γραφή την στροφήν αντί της μεταβολής τιθέναι , plura conversionem pro mulatione ponere, il cum
ως το « "Έστρεψας τον κοπετόν μου εις χαράν dicit 88 : « Converlisti planclum meum in gaudium
έμοί. » mihi. ,
Οι εχθροί μου είπαν κακά μοι , κ . τ . ε . Οι αόρα Vers . 6. Inimici mei dixerunt mala mihi , elc.
του ( 85 ) του Σωτήρος ημών εχθροί ηθέλησαν αυτόν Juvisibiles Salvatoris nostri inimici volebant ipsum
αποθανείν , ώς ίνα σβέσωσι την δόξαν του ονόματος occidere , ut gloriam nominis ejus exstinguerent ;
αυτού · αλλά προς το μή απολέσθαι και κάμψει εν τω verum , nedum interierii , in nomine etiam Jesu A
ονόματι Ιησου πάν γόνυ , και πάσα γλώσσα εξομολο clelur omne genu, eloninis lingua conlilebiiur
γήσεται . Είποις δε αυτόν και υπέρ των αυτού μα- Bei . Dicere quoque possis ipsum pro discipulis
θητών ποιήσασθαι την ευχήν, ους ώσπερ ψυχήν αυ orare , quos, cum quasi anima ejus essent, con
του τυγχάνοντας νοσήσαι κατ' εκείνον συνέβη τον ligit illo tempore ægrotasse et peccasse , quando
καιρόν και ημαρτηκέναι, ότε πάντες καταλιπόντες omnes ipso relicto fugerunt, el Petrus etiam ler
αυτόν ώχοντο, Πέτρος δε και τρίτον ηρνήσατο . illum negavil.
Και ει εισεπορεύετο του ιδείν , μάτην ελάλει , Vers . 7. Et si ingrediebatur ut viderel, vana loque
κ . τ . ε . Οι αφανείς (86) και δρώμενοι εχθροί Χριστού batur, etc. Occulti et natuifesti inimici Claris : 0r
θάνατον αυτό κατεσκεύαζον . Ο δε Ιούδας εισεπο lem ei machinabantur . Judas vero ingrediebalur
ρεύετο μεν του ιδείν τα γινόμενα , και λεγόμενα εν quidem , ul viderel ea quæ fiebanı el dicebanlur in
παραβολαις , ελάλει δε μάτην, άτε μή χωρών αυτά parabolis ; loquebatur autem vane, quippe qui non
νοήσαι , διά την τυφλώττουσαν αυτόν κακίαν. 'Αρμό valebat isla comprehendere propter excæcantem
ζει δε το ρητόν και πάσι τοις απόρρητα επαγγελλομέ- ipsum malitiam . Congruit etiam dictum illud om
νους τους ετεροδόξοις . " Η έξω του Σωτήρος και της nibus, qui arcana nuntian , heterodoxis . Vel cum a
των αποστόλων καταστάσεως ήδη γενόμενος μάτην Saivalore et apostolorum conversatione jam desci.
ελάλει , διδάσκαλον προσαγορεύων τον Κύριον, της C, visset , vane Ioquebatur , preceptorem Dominum
καρδίας αυτού ανομίας συναγαγούσης. Ούτος δε και appellans , duni cor illius iniquitatem congregarel.
εκπορευόμενος, τουτέστιν έξω της Ιησού μαθητείας Ηic ilem egrediens , id est a Jesu disciplina de
γινόμενος , ελάλει επί το αυτό τοις Φαρισαίους κατά sciscens, loquebatur in id ipsum Pharisæis adversus
του Σωτήρος , και λάθρα την προδοσίαν εκινούτο . Salvatorem, et clan movebal proditionem . Quin
Αλλά και του πονηρά διαλογιζομένου , και του επι eliam cor prava cogitantis et hærelica commini
νοούντος τα αιρετικά η καρδία συνάγει ανομίαν αυτώ scentis congregat iniquitalem sibi , qui , quando
όστις κάν λάβη , εκπορεύεται έξω. Περί ών εί acceperit , foras egreditur. De quibus dictum est *3
ρηται· « Τοις δε έξω εν παραβολαίς: και , « Τους « lis qui foris sunt in parabolis; » et 84 : 1 Eos qui
έξωθεν ο Θεός κρίνει . » foris sunt, Deus judicat. )
Μή ο κοιμώμενος ουχί προσθήσει του αναστή Vers. 9. Nunquid qui dormit , non adjiciel ul resur
ναι ; κ. τ . ε . Αναγκαίως (87 ) λέγει τη κοιμήσει την gaι ? etc. Dicit resurrectionem necessariam esse
ανάστασιν έπεσθαι . Η δε κοίμησις έστιν ο θάνα dormilionis sequelam . Dormitio autem est mors .
τος. Αναγκαίως το θανάτω ακολουθήσει και η Morlem necessario sequelur resurrectio.
ανάστασις .
Συ δε, Κύριε , ελέησόν με , κ. τ . ε . Τον έλεον (88) D 703 VERs . 11. Tu aulem , Domine, miserere mei,
και την ανάστασιν ουχ εαυτώ , αλλ' ημίν αιτεί. "Εστι elc , Misericordiam el resurrectionem non sibi ipsi,
δε το μεν , « ανάστησόν με , και ανθρωποπρεπώς το δε sed nobis petit. Est autem illud, ı resuscila me, ,
« ανταποδώσω αυτοίς, και δηλαδή τους εχθρούς , θεωρε- Ilimano more diciunt; istud Vero - retribuam eis , »
πως . Επιχαίρει δε τοίς ήττωμένοις ο εχθρός . Είτα nempe inimicis, divino . Gaudet autem inimicus de
πάλιν ανθρωπινώτερον έφη" Εν τούτω έγνων, ότι adversariis superaris. Deinde rursus humano more
τεθέληκάς με, καιέν τε τω ελεήσαι και αναστήσαι . Τουτ dixit : « Jin hoc cognovi, quoniam voluisti me, » id
έστιν ηγάπησας : εν αγάπη γάρ πάν θελητών . Εμού est miserando el resuscitaulo . Hoc est , dilexisli :
δε αναστάντος ου μή επιχαρή και της ανθρωπότητος nam in dilectione est omne desiderabile . Me autem
εχθρός ο διάβολος , και τον θάνατον δι' αμαρτίας έπα resurgente non gaudebit loumanitatis inimicus dia

81 Psal . XXIX , 12. 83 Marc. IV, 11. 841 Cor . 1 , 15

(84) Κλίνη οδύνης , etc. Codes Coislini : nus . (87) Αναγκαίως , etc. Coles Coralinians15 .
(85 ) οι αόρατοι , etc. Calena Coilerii . (88) Tòr Édeor , elc . Catena Cordelijo
(86) Οι αφανείς , etc. Εaden.
1413 EX ORIGENE 131E
bolus, qui mortem per peccatum intulit . Vel forie A γαγών . "Η τάχα και Ιουδαίους αινίττεται . Και το
etiam Judæos innuit. Illud autem , « propter inno « εμού δε διά την ακακίαν , και ήτοι αμίαντον , άνθρω
centiain , o seu integritatem , humano more dictum πινώτερον είρηται . Έβεβαιώθημεν δε εν Χριστώ,
est. Porro confirmati sumus in Christo, idque in και τούτο ενώπιον του Πατρός γενόμενον εις τον
conspectu Patris factum est in æternum . αιώνα .

PSALMUS XLI. ΨΑΛΜΟΣ ΜΑ' .

Vers. 3. Silivit anima mea ad Deum , etc. Ad Deum Εδίψησεν η ψυχή μου πρός Θεόν, κ. τ. ε . Πρά
siliunt bi qui in Evangelio propler silim suain τον Θεόν (89 ) διψώσιν οι εν τω Ευαγγελία επί της
beati prædicantur. Non dixil, Silivit anima mea διψαν μακαριζόμενοι . Ούκ είπεν: Εδέμησεν η ψυχή
Deum ; non enim Deum bibil anima ; sed , ad μου τον Θεόν , ου γάρ Θεόν πίνει η ψυχή, αλλά και προς
Deum ; » sanctus enim silil ea quæ ad Deum , spe τον Θεόν . » Τα γάρ προς Θεόν ο άγιος διψά , ώστερ ε
clant ; sicut peccator non ea quæ ad Deum sed quæ αμαρτωλός τα μή προς Θεόν , αλλά τα προς κοσμικήν
ad mundanani villain , vel ad diabolum pertinent. ζωήν, ή τα προς διάβολον . Και ο Σωτήρ δε ειστήκει
Quin el Salvalor substilit el exclamavit dicens 85 * και έκραζε λέγων · τ Εάν τις διψά, έρχέσθω πρός
• Si quis sitit , venuint ad one , et bibal . Ει quia B με , και πινέτω. 5 Και ότι μόνοι οι άγιοι οφθήσονται
soli sancti apparebunt ante faciem Dei , qui illain a των προσώπων του Θεού , αποτρέποντας αυτό από άμας
peccatoribus averlil. Vel com Deus providentialem τωλών. " Η ως αποστρέψαντος του Θεού την εποπτική »
suam virtutein a populo avertissel , vilam hanc de αυτού δύναμιν από του λαού , απεθρήνουν την ενταύθα
plorabant ; Deo autem volebant obviare. Cælerum ζωήν προς αυτόν δε καταντάν ή βούλοντο τον Θεόν.
hoc dicebant, cum ab omni macula expiati erant ; Τούτο δε έλεγον παντός μώμου κεκαθαρμένοι : ο γάρ
qui enim conspurcatus est, is dicit 86 : « Averie fa- εσπιλωμένος , « 'Απόστρεψον, φησί , το πρόσωπόν σου
ciem wam a peccatis meis . ) από των αμαρτιών μου...
Ejusdem . Si faciem Dei angeli vident semper, Τού αυτού . Εί το πρόσωπον ( 90) του Θεού ο
angelus utique concupiscil fieri David et videre fa- άγγελοι βλέπουσι δια παντός, άγγελος άρα επιθυ
ciemn Dei . μεί γενέσθαι ο Δαυίδ και βλέπεις το πρόσωπον του
Θεού.
Vers . 4. Fuerunt mihi lacrymæ meæ , etc. Quo Εγγενήθη τα δάκρυά μου έμοι , και τ. ε . " Ων το
runm lacryme pones sunt , beati qui ent modo . δάκρυα (91) άρτος, μακάριοι οι κλαίοντες νύν . Τε
Perfecti viri est hoc posse dicere : quoniam qui im λείου εστί το δύνασθαι τούτο λέγειν· επεί ο ατελής
C
yerfectus est , is ob externas res conturbatur , et “ ταράσσεται υπό τών έξωθεν , και έξω την εαυτου ψυ
animam extra se habet , deformis et reprehensus ab χήν έχει, ασχήμων και ελεγχόμενος παρά πάσι, διά
Οainilus , duo verlbis animau denudat . Is vero qui των λόγων απογυμνών την ψυχήν . Ο δε άγιος συνά
sanctus est, a rebus exterioribus animum suum col γει από τών προς τα έξω την ψυχήν εαυτού . Ο δε από
ligit. Qui autem ex afectu lacryinatur , lacryinas διαθέσεως δακρύων τα δάκρυα αυτού άρτου δίκτν
slas instar panis manducabit ; non soluni in rebus τραφήσεται » ουκ εν τοις άνετικούς μόνον , και ήμέραν
prosperis , quas diem νοcat, sed etiain adversis , καλεί, αλλά και εν τοις περιστατικούς , και νύκτα όνε
quis noclem nominal. μάζει.
704 Ejusdem . Nihil perinde nutrit ac planclus Τού αυτού . Τροφιμώτατος εστι (92) κλαυθμός και
ille qui utrit animam. Beati qui lent modo , quo- τρέφων την ψυχήν . Μακάριοι οι κλαίοντες νυν , ότι
piain ridebunt. γελάσονται .
Dum dicitur mihi quotidie : Ubi est Deus tuus ? Εν τω λέγεσθαί μοι καθ' εκάστην ημέρα
elc . Deus , quatenus opiſex , est in omnibus quie Πού έστιν ο Θεός σου; κ. τ . ε . Ο Θεός μέν (95 )
facta sunt ; quatenus virtus el sapientia , in omni ως δημιουργός έστιν εν πάσι τοις γεγονόσιν · ώς
bus sanctis polestatibus. Si vero etiam secundum D αρετή και σοφία εν πάσαις ταις αγίαις δυνάμεσιν
potestatem accipiatur virlus et sapientia , est eliam ει δε και κατά δύναμιν λαμβάνοιτο ή αρετή και η συ
in adversariis poleslalibus ; si vero interdum vir φία , και εν ταις αντικειμέναις δυνάμεσιν · ει δε πή
tule , interdum autem ellicacia, eliain in hominibus μεν δυνάμει , πη δε ενεργεία , και εν ανθρώπους έστιν
est Deus : angelorum est enim semper secandum ο Θεός · το γάρ αεί ενεργείν κατά Θεόν αγγέλων εστί
Deum operari ; dæmonum , nunquam ; hominum in το δε μηδέποτε δαιμόνων : το δε ποτέ μεν καλώς , ποτέ
terdum recie , interdum non recle operari . Dicenti δε ουκ ορθώς , ανθρώπων στίν. Ευλόγως δε τις αν
bus aute » , « Ubi est Deus ? » optime quis respon » αποκρίναιτο το , « Που έστιν ο Θεός ; ότι , Πανταχού
derit : Ubique, præterquam in vestra anima. πλήν της υμετέρας ψυχής.
Vers . 5. Quoniam Iransibo in locum tabernaculi, etc. " Ότι διελεύσομαι εν τόπω σκηνής , κ. τ. ε. Η
65 Joan . VΙΙ , 37 . 86 Psal . L , 11 .
(89) Προς τον Θεόν, etc. Ca ! ena Corderii. (92 ) Τροφιμώτατός έστι , etc. Scieda Grabii .
( 90) Εί το πρόσωπον , etc. Schelse Grabii , (93) Ο Θεός μεν , etc. Εadem .
(91 ) " Ων τα δάκρυα, etc. ( alena Curderii.
 SELECTA IN PSALMOS . PSAL . XLI . 1418

μεν κατά Μωσέα ( 94) εν Εξόδω σκηνή τύπος , οί- A Existimo tabernaculum Moysis in Exodo hujus
μαι , ταύτης ήν ο κατά Σολομώντα ναός τύπος του typum fuisse; templum vero Salomonis figuram
αληθινού οίκου του Θεού. "Οτι , φησίν , έτι προκόπτω, fuisse veræ domus Dei . Quoniam , inquit , adhuc pro
και ούπω τέλειος είμι . Σύμβολον δε της προκοπής ή icio , et nondum perfectus Sum . Cum autem taberna
σκηνή , θαυμαστώς φέρει επί του οίκον αυτού του Θεού , culum essel symbolum profectus, admirabiliter lendit
τουτέστι την τελειότητα , καθ ' ήν οικεί μεν ένθα ο ad domum Dei , id est perfectionem , in qua Deus
Θεός. Οι δε πνευματικώς εορτάζοντες ηχούσιν άγαλ- habital ac commoratur. Porro qui spiritaliter fe
λιώμενοι και εξομολογούμενοι. "Η τούτό φησι : Παρε slum celebrant, vociferantur exsultanles et confi
μυθούμην επί τοιαύταις εμαυτόν ελπίσιν, "Ινα τί, lentes . Vel boc ail : Memetipsum istiusmodi spebus
λέγων, περίλυπος εί, η ψυχή μου ; » Προσεδόκων γάρ consolabar, dicens : Quare tristis es, anima mea ? »
ως διαδέξεται με το μακάριον τέλος , η θαυμαστή Exspectavi enim ut me excipiat leatus finis, admira
σκηνή του Θεού , και ο ενδοτάτω οίκος αυτού , εις δν bile tabernaculum Dei , el interior domus ejus, in
οι άγιοι υπό αγγελικών δυνάμεων αιρόμενοι εισαχθή . quam sancti al angelicis virtutibus elevati introdu
σονται. Ει δε « χαρά γίνεται εν τοις ουρανούς επί ένα centur. Quod si vero i gaudium sit in cælo super
αμαρτωλώ μετανοούντι , και πώς ουκ εικότως , ψυχής uno peccatore pænitentiam agente 87 ;, cur non me
B
μετά γυμνασίαν εις τα άγια τα επουράνια εισαγομέ- Prito, dum post Iuctam anima in sancta illa celestia
νης , φωνήν εύφημον γίνεσθαι πλήθους πανηγυριζόν- introducitur , vox fiat essultantis et festum celebran
των επί τη του σωζομένου σωτηρία ; Ως επ' αληθέσι tis multitudinis, propter salutem ejus qui salvatur ?
δε τούτοις ευχαριστεί. « " Ινα τι περίλυπος ; » και τα Pro bis igilur, ul veris bonis, gratias agil , . Quare
εξής. Λυπoυμένοις ούν εαυτοίς ούτως επιπλήττωμεν tristis es ? etc. Sic igitur nosmetipsos tristes et con
και συνταρασσομένοις . "Οτε σωτήριον ο Θεός ημών turbatos increpemus. Quoniam Deus noster esl salu.
του προσώπου ήμών έστιν , « ανακεκαλυμμένη προσ lare vultus nostri , quando é revelata facie gloriain
υπό την δόξαν Κυρίου κατοπτριζόμενοι, την αυτήν Domini speculantes , in eandem imaginein transfor
εικόνα μεταμορφούμεθα . » mamur 88.2
Διά τούτο μνησθήσομαί σου εκ γης Ιορδάνου , VERs . 7. Proplerea menor ero tui de lerra Jorda
και Ερμωνιειμ από όρους μικρού , κ . τ . ε . Ιορδάνης , nis et Ηermoniim a monte modico , etc. Jordanis ,
κατάβασις ( 95): “Ερμωνιείμ, αναθεματισμός . "Έοικεν descensus ; Hermoniim , anathema . Dum in niemo
ασχάλλειν και οδυνάσθαι παρ' εαυτώ , αναμιμνησκό riam revocal miraculum quod sub Jesu Nave fa .
μενος του επί του Ιησού του Ναυή γεγονότος θαύμα ctum est in Jordane, quando divisa est aqua donec
τος εν τώ Ιορδάνη , ότε διηρέθη το ύδωρ άχρις ου C fluvium transiissel populus, et illud quod ad pro.
διήλθε τον ποταμόν ο λαός» και του κατά το παρα ximum montem contigit, videlur tristitia el dolore
κείμενον βραχύτατον όρος , ότι μή της αυτής και ού- afici , quod ipsi non eadem que illi populo obtin
τος τυγχάνει προνοίας οποίας κακείνος . Τάχα δε gat providentia . Fortassis eliam quædam morum
και ηθοποιία τις έστι της ψυχής προς αυτόν διαλεγο- affectuumque expressio est anime cum ipso collo
μένης . quentis.
Ημέρας εντελείται Κύριος το έλεος , και νυ 705 Vers. 8. In die mandabit Dominus misericor
κτός δηλώσει , κ. τ. ε . Ραψάκου (96) ποτέ στολιορ- diam , et nocte manifestabit , etc. Rabsace olim Jerusa
κούντος την Ιερουσαλήμ, και τον τών όλων ως μη lem obsidenle, et universorum Deuin quasi illos sal
δυνάμενον αυτούς σώσαι βλασφημούντος Θεόν, μιά vare non posset blasphemante, una plaga poclu inter
πληγή εν νυκτί ρπε ' χιλιάδες ανηρέθησαν των συν ierunt centum octoginta quinque millia Assyriorum
αυτώ όντων Ασσυρίων . Του Θεού τοίνυν τη προ νυ qui cum ipso erant. Cum igitur die quæ noctem hanc
κτός ημέρα το Εζεκία προειρηκότος : « Υπερασπιώ precessit, Deus Ezechie praelixissel 89 : « Prolegan
της πόλεως ταύτης δι' εμέ και διά Δαυίδ τον παϊδά urbem hanc propter me , el propler David servum
μου και διά το εν ημέρα μεν γενέσθαι την υπόσχεσιν , meum , , quia in die promissio facta est , et noclu
έν νυκτί δε το έργον, φησί το, « Ημέρας εντελείται D adimpleta , ait : • In die mandabit Dominus , • etc.
Κύριος , και και τα εξής . Το δε, « Προσευχή το Θεό Ait autem : « Oratio Deo vilæ meæ , » quoniam hoc
της ζωής μου , και ότι ούτως ουδέν ευρίσκεται μέσον modo nihil medium invenitur inter præceplum luum
του τε σου προστάγματος και της έμής απολαύσεως : et meam tranquillitatem , sed statim , inquit, inve
αλλ' ευθύς, φησίν, ευρίσκεται εν εμοί ευχαριστία τω nitur in me gratiarum actio Deo vitæ meæ. El die
Θεώ αναπεμπομένη τώ την ζωήν μου χαρισαμένω. ac nocle , inquit, concessam a le misericordiam scile
Και νυκτός , φησί, και ημέρας παρά σου χορηγούμε cano et celebro .
νον τον έλεον επισταμένως άδω και υμνώ .
Τού αυτού . Τα μεν αγαθά (97) του μέλλοντος. Ejusdem . Bona futuri sæculi esse docet , dum il
αιώνος είναι διδάσκει, τούτον « ημέραν , καλών , εις lud « diem , vocal, in quo, inquit, Deus promisit
Η Luc. Χν. 7. 88 1 Cor. 11 , 18. 89 IV Reg. ΧΙΧ , 34 .

( 94 ) Η μεν κατά Μωσέα , etc. Calena Corderii.

( 95) Ιορδάνης κατάβασις , etc. Scliede Grabii.
(96) Ραψάκου , etc. Enderm .
(97) Τα μεν αγαθά , etc. Calena Corderii .
PATROL. GR . XII. 43
119 EX ORIGENE 1420
misericordiam suam ad letitiam , quoniam nos et Α όν επήγγελται , φησίν, ο Θεός τον έλεον αυτού εις ευ
tenebræ sunt communicatio cum Deo per hymnos, φροσύνην , ότι νύξ και σκότος ή δι' ύμνων προς Θεόν
et contentio per preces. ομιλία, και η δι' ευχών απότασις .
VeRs . 10. Dicam Deo : Susceptor meus es. Quare 'Ερώ τω Θεώ: 'Αντιλήπτωρ μου εί , διά τι μου
oblilus es mei ? Et quare contristalus incedo dum επε.λάθου ; Τι ίνα σκυθρωπάζων πορεύομαι εν τη
affligit me inimicus ? etc. Non pelit ut ab inimicis non εκθλίβειν τον εχθρόν μου ; κ . τ . ε. Ου το μη θλί
aligatur, sed ne tribulatus contristelur. Hoc enim βεσθαι(98) άξιοι υπό εχθρού , αλλά θλιβόμενος μη σκυ
congruit athlete , qui etiam in rebus adversis sibi θρωπάζειν . Τούτο γάρ αθλητή ευαρεστουμένων και εν
complacet . In sequenti autem psalmo cum prepo- τοϊς περιστατικούς αρμόζει. Εν δε τα εξής ψαλμώ
nit illud, Quare me repulisti ? > his verbis : Quare προτάσσων το, « "Ίνα τι απώσω με ; » του, "Ίνα τί σκυ
tristis incedo ? , videtur indicare, illius qui a Deo θρωπάζων πορεύομαι; » έoικεν εμφαίνειν , ότι απω
repulsam passus est , proprium esse non ab iniinico σθέντος από Θεού ίδιον ού το υπ' εχθρού θλίβεσθαι ,
tribulari , sed in afflictione contristari . Cæterum , si αλλά το σκυθρωπάζειν εν τω θλίβεσθαι. Ει μέντοιγε
Christus in sequenti psalmo ista dixit, utique simi- Χριστός λέγοι το εν τω εξής ψαλμώ , όμοια αυτό
lia in spiritu dixit in hac verba : « Tu vero repulis , λέγει εν πνεύματι ούτως : Συ δε ατιώσω και εξου
sti, et desperisti, distulisti Christum tuum . 5 Ει Β δένωσας, ανεβάλου τον Χριστόν σου . Και σκυθρω
tristis incedit dicens : « Tristis est anima mea .. Vel πάζων πορεύεται λέγων· « Περίλυπος έστιν η ψυχή
subdubitanter Christus dicit , quasi quidpiam ejus μου , " Η επαπoρητικώς Χριστός λέγει , οιονεί τοι
modi dicat : Quid dignum operæ agitur , cum ego ούτον εμφαίνων : Τί άνύεται άξιον του , απωσθέντα
repulsam passus pro salule hominum , a te tristis με υπέρ σωτηρίας ανθρώπων , από σου σκυθρωπά
ζοντα πορεύεσθαι , εκθλίβοντος εχθρού ;
incedo , alligente me inimico ?
Vers. 11. Dum dicunt mihi per singulos dies : Ubi 'Εν τω λέγειν» αυτούς μοι καθ ' εκάστην ημέραν
esi Deus tuus ? Forle sancium tristitia allicit illud Πού έστιν ο Θεός σου ; κ. τ . ε . Τάχα τον άγιον (99)
( ubi » de Deo diclum : quod locum indical . Ex λυπεί το , που , επί Θεού λεγόμενον , όπερ έστι
tremæ autem insciliæ est Deum in loco esse existi τόπου σημαντικόν. Της εσχάτης δε αγνοίας το εν
mare. Nam pondere subsistit locus ; ponderis autem τόπω νομίζειν είναι τόν Θεόν όγκο γάρ συνυφίστα
expers est Deus . ται τόπος όγκου δε το Θείον ελεύθερον .

706 PSALMUS XLII. G ΨΑΛΜΟΣ ΜΒ' ,

Vers . 1. Judica me, Deus, et discerne causam meam Κρίνόν με, ο Θεός, και δίκασαν την δίκην μου
de gente non sancta, etc. Christus etiam judicari έξ έθνους ουχ οσίου , κ . τ . ε . Και ο Χριστός ( 3 )
postulat a Deo, ad quem puto dictum illud : • Vin- κριθήναι άξιοί από Θεού · προς ον οίμαι τό , « Νι
Ces cum judicaris. » Is qui sibi bene conscius est , κήσεις εν τω κρίνεσθαι σε. » Ο εφ' εαυτο θαρρών
et cerlus se injuriam passum vindictam minime in και πεπεισμένος ήδικημένος μηδέποτε εαυτόν εκδι
tulisse , sed dedisse Iocum ire, haec dicere poterit : κηκέναι , αλλά τόπον τη οργή δεδωκέναι, ταύταερεί:
• De gente non sancta , , etc. Quod si Salvator hoc • Εξ έθνους ουχ οσίου , και και τα εξής . Ει μεν ο Σω
dicit, gens ΠOn Sancta sunt Judaei ; si vero vir ju. τήρ λέγει , έθνος ουχ όσιον Ιουδαίοι· ει δε και δίκαιος ,
slos , de adversariis potestatibus id dicit. Liberat au περί αντικειμένων λέγει δυνάμεων . Ρύεται δε ο Θεός
tem Deus a viro iniquo el doloso , quando quis non από ανδρός αδίκου και δολίου , ότε ου βλάπτεται τις
læditur ab eis . Illud , 1 Ab homine iniquo et doloso υπ' αυτών . Tο , « Από ανθρώπου αδίκου και δολίου
erue me , » dicitur de quolibet adulterante verbum ρύσαι με , και περί εκάστου δολούντος τον λόγον του
Θεού , και αδίκου προσποιουμένου τα της πίστεως.
Dei , el viro iniquo qui fidem simulat.
Vers . 3. Emille lucem luam et veritatem tuan : 'Εξαπέστειλαν το φως σου και την αλήθειών
ipsa me deduxerunt et adducer unt in monlem sanctum D σου αυτά με ώδήγησαν και ήγαγόν με εις όρος
luum el in tabernacula ua , etc. « Ego sum lux άγιόν σου , και εις τα σκηνώματά σου , κ. τ . ε .
mundi, , inquit Salvator " . Et rursum , « Ego sum « Εγώ είμι το φώς (2 ) του κόσμου , φησίν ο Σωτήρ
verilas . » Hoc loco Sepluaginta interpretes mutarunt και πάλιν : Εγώ είμαι η αλήθεια. » Ενταύθα τον
lempus et tanquam facta dixerunt futura . Alii vero χρόνον ενήλλαξαν οι Εβδομήκοντα , και ως γεγενη
apertius dixerunt :( Emille lucem luam et veritatem μένα ειρήκασι τα έσόμενα . Οι δέ άλλοι σαφέστερον
luam , quæ nos adducentel deducent in montem san ειρήκασιν : « Απόστειλαν το φως σου και την αλή
clum luum et in tabernacula tua . , Tabernacula autem θειάν σου , άτινα οδηγήσει και άξει ημάς εις το όρος
lemplum vocavit , montem vero dicit Sion , ad quem το άγιόν σου και εις τα σκηνώματά σου.» Σκηνώματα
accedere postulat divinæ compos lætitiæ. Lucem δε τον ναόν προσηγόρευσεν · όρος δε λέγει την Σιών ,
el veritatem , juslum el salutarem adventum dicit, εις και επανελθείν άξιοι θείας τυχών της ευμενείας.

60 Joan . VΙΙ , 12 . 91 ibid . xiv, 6.

( 1) Και ο Χριστός , etc. Calena Corderiiet Barbari .
(98) Ου το μή θλίβεσθαι , etc. Εadem . (2) 'Εγώ είμι το φως , etc. Schede Grabi, et
(99) Τάχα τον άγιον , etc. Schede Grabii , et co
Caiena Barbari.
dei Coislinianus.
1431 SELECTA IN PSALMOS. PSAL. XLIII . 1422

Φως δε και αλήθειαν την δικαίαν και σωτήριον επι- A quemadmodum tenebrarum nomine calamitates ap
φάνειαν λέγει , ώσπερ σκότος τάς συμφοράς . pellavit .
Τού αυτού. Το εξαπεσταλμένον ( 3) επί την Ιησού Ejusdem . Lus Dei et veritas ipsius in Jesu ani
ψυχήν φώς Θεού , και αλήθεια αυτού ο Μονογενής mam emissa , est Unigenitus. Nos enim habere pon
εστιν. "Οτι γάρ έχομεν αρχιερέα μέγαν Ιησούν Χρι- εificem magnum Jesum Christum qui indutus est
στον τον Υιόν του Θεού ενδεδυμένον , δηλώσει μεν το Filium Dei , declaravit lux quidem Dei in ipsum
εξαποσταλεν επ' αυτόν φώς του Θεού · αλήθειαν δε , ου emissa ; veritatem rero, non typum esse , præsens
τυπον , διδάσκει η προκειμένη λέξις. "Ατινα, αυτόν dictio edocet . Hæc cum ipsum deducerent , adduxe
οδηγήσαντα , ήγαγον εις το πνευματικών άγιον του runt eum in spiritalem montem Dei sanctum , et in
θεού όρος, και εις τα αληθινά σκηνώματα αυτού , ίνα vera tabernacula ipsius, ut ceu pontiſex introiret ad
ως αρχιερεύς εισέλθη προς το θυσιαστήριον του Θεού . altare Dei . Fortassis autem mons , Dei , sanctus est
Τάχα δε ο όρος άγιονκαι του Θεού η οικία του Πατρός domus Patris ; 1 tabernacula » vero ipsius, multæ quæ
εστι · σκηνώματα και δε αυτού αι πολλαι εν αυτή μο in ipsa sunt mansiones . Vel ilabernacula » ipsius, sunt
ναι. Η « τα σκηνώματα , και αυτού αιώνιοι σκηναι . alerna ientoria . Porro quæres utrum in monte
Ζητήσεις δε πότερον ει εν τώ αγίω όρει τα σκηνώ sancto tabernacula sint , el qualia sint : an ea quæ
ματά εστι, και τίνα ταύτα: ει τα προς αυτόν τον B apud ipsum Deum latificant juventutem ejus. Non
Θεόν ευφραίνοντα της νεότητα αυτού . Ου γαρ είχε enim habuit senectutem . Quin et illud " , « Induen
παλαιότητα . Και το , « Ένδυσάμενοι δε τον νέον , les novum, ; propler hanc juvenlutem dictum est.
διά ταύτην την νεότητα είρηται. Και των τοιούτων Ei istiusmodi juvenum est festivita3.
νέων εστίν η εορτή.
Του αυτού . "Όρος άγιόν (4) εστι Θεού ο Χριστός Ejusdem . Mons Dei sanctus est Christus ; laber
σκηνώματα δε αυτού , αι άγιαι δυνάμεις εν αίς κατ nacula autem ejus , sanctæ virtutes , in quibus in
οικεί. habitat ..
Προς τον Θεόν ευφραίνοντα της νεότητά μου, 707 Vers. 4. Ad Deum qui lælificat juventutem
εξομολογήσομαί σοι εν κιθάρα , ο Θεός , ο Θεός μου, meam , confitebor libi in citharu , Deus Deus meus ,
κ . τ. ε . Και εν τω ( 3) όγδοηκοστα τρίτω προς την etc. Etiam in oclogesimo lertio psalmo ail " : « Re
ψυχήν φησιν : « Ανακαινισθήσεται ως αετού ή νεότης novabitur ut aquilæ juventus tua . , Hec mediante
σου, » Ταύτα διηγηματικά προς ημάς διά μέσου. Είτα exemplo aliquo nobis explicantur. Deinde rursus ad
Deum loquitur ab his verbis : « Confitebor tibi in
πόλιν προς Θεόν από του , « Εξομολογήσομαί σοι εν
κιθάρα , μήποτε το άρμοσθέντι υπό του πνεύματος c cilliara , ο Γοrie corpore quod a spiritu aptatum
est .
σώματι.
" Ελπισον επί τόν Θεόν , ότι εξομολογήσομαι Vers. 5. Spera in Deo , quoniam adhuc confitebor
illi : salutare vultus mei Deus meus, elc. Anima opus
αυτώ, σωτήριον του προσώπου μου ο Θεός μου,
κ . τ . ε . Η ψυχή δείται (6) υπομνήσεως της, « " Έλ habet hac commonitione, Spera in Deo. , Salutare
πισον επί τόν Θεόν . » Σωτήριον δε του προσώπου ανα aulem vultus revelati , et gloriam Domini prout in
κεκαλυμμένου , και την δόξαν Κυρίου κατοπτρίζειν se est , hoc est eodern modo se habentem , cernere ,
κατά την αυτήν , τουτέστιν ώσαύτως έχουσαν, μετα est cujusvis transformati, et masime Jesu.
μορφουμένου παντός , και μάλιστα του Ιησού έστιν .

ΨΑΛΜΟΣ ΜΓ ' .
Ο Θεός , εν τοίς ώσιν ημών ηκούσαμεν . Οι πατέ
ρες ήμών ανήγγειλαν ημίν , κ.τ.ε. Εκ προσώπου (7)
των εν τη διασπορά ο ψαλμός , ή εκ προσώπου των
από των εθνών , οίτινες επίστευσαν , εξ ακοής παρα- p spersione ; vel ex persona gentium que crediderunt ,
λαβόντες τον λόγον από του Ισραήλ , ώ ώφθη ο Θεός.
Το δέ εξής διά το , « Επερώτησαν τον πατέρα σου ,
και αναγγελεί σοι . » Πλήν εί τις αναγγέλλει , πατήρ
εστιν .
Η χείρ σου έθνη εξωλόθρευσε , κ . τ.ε . Κακίαν
μεν (8 ) και άγνωσίαν εξολοθρεύει Θεός , αρετήν
και γνώσιν καταφυτεύει . « Πάσα γάρ φυτεία ήν ουκ
εφύτευσεν ο Θεός, εκριζωθήσεται . » "Έθνη λέγει τας
πέντε σατραπείας τάς έν Παλαιστίνη , Γεθθαίους ,'Αζω
PSALMUS XLIII ..
VERS. 2. Deus, auribus nostris audivimus : Palres
nostri annuntiaverunt nobis , etc. Psalmus hic pro
nuntiatus est ex persona eorum qui fuerunt in di
ex auditu sermonem percipientes ab Israele, cui
Deus apparuerat. Quod autem sequitur, dictum est
propler illud : « Interroga patrem tuum ,et annun
liabit tibi . , Quanquam et si quis annuntiat, pa
ier est .
VERs. 3. Manus lua gentes disperdidit, etc. Vi
lium et ignorantiam disperdit Deus ; virtutem vero
et scientiam plantat. « Omnis enim plantatio quain
non plantavit Deus, eradicabitur S. , Gentium no
mine intelligit quinque proviucias Palæstinæ , Ge

99 Coloss. Ili , 10 . 95 Psal . CJ1 , 5. * Μatth . XV, 15.

(3) Το εξαπεσταλμένον , etc. Calena Corderii .
( 4) "Όρος άγιον , etc. Codex Coislinianus .
(3) Και εν τω , etc. Calen:Corderii .
(6 ) Η ψυχή δείται, etc. Εadena .
(7) 'Εκ προσώπου , etc. Catence Corderii et Bar
bari , nec non schedæ Grabii ,
( 8) Κακίαν μέν, etc. Calena Barbari , et schedio
Grabii, partimque codex Coislinianus.
 1423 EX ORIGENE 149 !
theos , Azotios , Accaronitas, Gazeos , et Ascalo- Α τίoυς, 'Ακαρωνίτας, Γαζαίους, και 'Ασκαλωνίτας.
nitas.
Ejusdem . Tunc impletum est illud " 8 : e Introdu Τού αυτού. Τότε πεπλήρωται (9) τό: « Εισαγαγαν
cens planta eos in monte hereditatis (ue. Gentles καταφύτευσον αυτούς εις όρος κληρονομίας σου. »
autern viliosae exterminantur, antequam nos plan- "Έθνη δε κακίας εξολοθρεύεται πριν καταφυτευθήναι
temur . Porro manus et dextera exterminavit , sed ημάς . Χειρ δε εξωλόθρευσε και η δεξιά κατεφύτευσε
neque manus , neque dextera plantavit. Non enim δε ούτε χειρ, ούτε δεξιά : ου γάρ μέρος , αλλ' όλος
pars , sed tolus plantavil. Ei salvavit, non manus, κατεφύτευσε. Και έσωσεν ου χείρ , αλλά δεξιά. Εκ
sed dextera . Ejecto Israele , gentes Scripturis divinis βεβλημένου του Ισραήλ, οι από των εθνών ταις θείαις
inserte sunt . Nomina autem posita sunt uni sulje- Γραφείς ενεφυτεύθησαν . Ονόματα δε τέθειται καθ '
clo diversa , Nam Salvatorem vocal manum , dexle. ενός υποκειμένου διάφορα . Τον γάρ Σωτηρά φησι
ram, Drachium et illuminationem . Vultus antern Pa. χείρα , δεξιάν, βραχίονα και φωτισμόν. Πρόσωπον δε
iris est tanquam figura substantiæ ejus. Illuminatio Πατρός , ώς χαρακτήρ υποστάσεως αυτού . Φωτισμός
vero, quæ ex ipso emillitur in mentem eorum qui γε μήν εξ αυτού πεμπόμενος εις νούν των καλουμέ
in reiſemplionem vocati sunt, est intelligentia per νων εις απολύτρωσιν , ή διά του πνεύματος σύνεσις,
spiritum, que ad Deύτη adducil illumina Ios . Man- Β Θεώ προσάγουσα τους φωτιζομένους . Οι πραείς δε
Sueli autem Insereditant terram , non pugnando , ne- κληρονομούσι γην , ου μαχόμενοι, ουδέ ρομφαία κλη
que gladio illam possident, ρονομούσι.
708 Vers . 4. Nec enim in gladio suo possede Ου γαρ εν τη ρομφαία αυτών έκληρονόμησαν
runt terram, etc. In noliis est una cum Dei virtute γην , κ . τ . ε. Εφ' ημίν μέν έστι (10) το κατορθώσαι
bene ac honeste agere ; dignos autem haberi spiri- την αρετήν συν τη δυνάμει του Θεού· το δε καταξιω
tali scientia non est in nobis . θήναι γνώσεως πνευματικής ουκ έστιν εφ' ημίν.
Vers . 5. Tu es ipse rex meus ei Deus meus , qui Συ εί αυτός ο βασιλεύς μου και ο Θεός μου, ο
mandas salutes Jacob , etc. Ηaec iis qui de populo εντε ... λόμενος τάς σωτηρίας Ιακώβ, κ. τ. ε . Ταύτα
suni, convenient, necnon prophetis, qui falentur se δε τοις εν τω λαώ (11 ) αρμόσει και τους προφήταις ,
non salvari propria virtule. Jacob est is a quo mala μη οικεία σώζεσθαι ομολογούσι δυνάμει . Ιακώβ δε ,
supplantantur. Præcipit Deus sanctis spiritibus in υφ' ού πτερνίζονται τα φαύλα . Εντέλλεται ο Θεός
ministerium missis propter eos qui hæreditatem ca τοις αγίοις πνεύμασι τοις εις διακονίαν απεσταλμέ
pient salutis. Mullæ aulom sunt salutes , uli et vilæ . νους διά τους μέλλοντας κληρονομείν σωτηρίαν. Πολ
C λαι δε σωτηρίαι , ως ζωαι.
Vers. 6. In le inimicos nostros ventilabimus cornu, Εν σοι τους εχθρούς ημών κερατιούμεν , και
el in nomine tuo spernemus insurgentes in nobis , etc. εν τω ονόματί σου εξουδενώσομεν τους επανιστα .
Sancti quasi cornu armati sunt Deo , qui est eo μένους ημίν , κ . τ. ε . Κεκεράττονται οι άγιοι (12 )
rum cornu . Sed et 1 cornu saluris erexit nobis, , τω Θεώ, ός κέρας έστιν αυτών. Αλλά και « κέρας
inquit Zacharias 96. Ει soluummodo pronuntiantes σωτηρίας ήγειρεν ημίν , » φησί Ζαχαρίας. Και μόνον
nom: en tuum , forles, inquit, erimus ad eos in Hi- λέγοντες το όνομά σου , ισχύσομεν , φησί , προς το
bilum redigendos. εξουδενώσαι .
Ejusdem Corniu animæ est pura mens , el actrice Τού αυτού . Κέρας ψυχής τους καθαρός (13) , και
quidem virtule hosles ventilat, scientia vero insur διά μέν της πρακτικής τους εχθρούς κερατίζει, διά
gentes in se et adversarios spiritali speculatione δε της γνώσεως τους επανισταμένους αυτό και αν
dejicit. τικειμένους τη πνευματική θεωρία εξουθενεί.
VeRs. 9. In Deo laudabimur lola die, elc . Bealus 'Εν τω Θεώ επαινεθησόμεθα όλην την ημέρα ,
in Deo laudalur lola die , per suam scilicet vilain , κ . τ . ε . Ο μεν μακάριος επαινείται (14 ) όλην την
quæ et affectionum lurbis caret , el cognitione Dei ημέραν εν τω Θεώ , την έαυτού δηλονότι ζωήν, ήτις
locupletatur. Qui vero laudatur ob artem mediam D συνέστηκεν από απαθείας και γνώσεως Θεού και δε
lanquam in ea præstans, vel quod in hæreticis pro επαινούμενος επί μέση τέχνη, ως κατορθών αυτήν ,
ficial, aut in aliis falsis doctrinis mendacibus, is non η επί τη εν αιρετικούς προκοπή , ή άλλης τινός ψευ
lanquam bealus laudalur, et fortasse si laudatur, δολογίας λόγοις , ουχ ώς μακάριος επαινεθήσεται ,
non lota die laudalur. τάχα δε ουδέ όλην την ημέραν .
VERs. 11. Avertisli nos retrorsum , etc. Anle qui 'Απέστρεψας ημάς εις τα πίσω, κ . τ. ε . Έμ
dem virtules , retro vero vilia esse dicuntur . Quare προσθεν ημών ( 15 ) λέγονται είναι αι αρεται , όπισθεν
jubemur fornicationem fugere , hospitalitatem vero δε αι κακίαι· διο προστασσόμεθα φεύγειν μεν την
πορνείαν , την δε φιλοξενίαν διώχειν .
amplecti ..
96 Εxod . Xw , 17. 96 Luc. 1, 69.
(9) Τότε πεπλήρωται , etc. Calena Corderii . ( 13) Κέρας ψυχής τους καθαρός , ele. Schede
( 10) Εφ' ημίν μέν έστι , etc. Codex Coislinianus , Grabii, codex Coislinianus ei Calenia Barbari.
schiedie Grabii el Calena Barbari. (14 ) Ο μέν μακάριος επαινείται , etc. Schede
( 11 ) Ταύτα δε τοις εν τω λαώ, etc. Calenius a Cor- Grabi , et Cateia Barbari.
derii , sed nonnulla istis aflinia label Euseb . (15) "Εμπροσθεν ήμών , etc. Codex Coistinianas ,
(12) Κεκεράτηνται οι άγιοι, etc. Catena Corderii . schedæ Grabii et Calena Barbari .
 1125 SELECTA IN PSALMOS. PSAL . XLIII . 1426

"Εδωκας ημάς ώς πρόβατα βρώσεως , κ . τ. ε . Α VERS . 12. Dedisti 'nos lanquam oves escarum , etc.
Ου γαρ πάντα ( 16) τα πρόβατα βρώσεώς είσιν. Επει , Non enim omnes oves comestionis sunt . Quoniam ,
δε έδωκας ημάς ως πρόβατα βρώσεως , εν τω επ vero dedisti nos tanquam oves comestionis, 1 cum
αναστήναι ανθρώπους εφ ' ημάς , άρα ζώντας- αν κατ exsurgerent homines in nos , forle vivos deglulis
έπιον ημάς. » Απωθείται δε ο Θεός αφ' εαυτού ου : sent nos 91.5 Repellit autem Deus a se, non semper
πάντοτε δι' αμαρτίας , αλλά και δι' άλλας άς οίδεν propter peccata , sed etiam ob alias quas novit cau
αιτίας. Ου πάς δε εις τά οπίσω αποστρεφόμενος ψε- . Sas . Non omnis vero qui retro convertitur, ignomi
κτώς υφίσταται τούτο, αλλ' εί τις φυγών τα κακά , niose hoc sustinet, sed si quis , cum mala ſugerit,
προς αυτά πάλιν υποστρέφειν εθέλοι . Ει δέ τις, την ad eadem rursus reverti velit . Si quis vero, relicta ,
Σιών καταλείψας , τουτέστι την αρετήν , επείγοιτο , Sion, hoc est, virtute , contendat ad malum, quod
προς την κακίαν , Βαβυλώνα καλουμένην , αποστρε- , Babylon nuncupatur, retro se converieudo , healam
φόμενος εις τα οπίσω , μακάριον αναδέχεται πράγμα . rem aggreditur . Qui aulem nunc loquuntur, quo
Οι δε νύν λέγοντες , έπει παρά τους εχθρούς γεγόνα niam 709 apud inimicus conversi sunt, retrorsum ,
σιν αποστραφέντες , είς τά οπίσω ψεκτώς περιέπεσον . conluineliose ceciderunt.
'Απέδου τον λαόν σου άνευ τιμής , κ. τ. ε . Ταις Vers. 13. Pendidisti populum tuum sine prelio,
γάρ αμαρτίαις ( 17 ) επρόθημεν, αφ' ών ημάς Χρι- Β etc. Peccalis enim venditi suinus , quibus nos
στος εξηγόρασεν . Christus redemit..
"Έθου ημάς όνειδος τους γείτοσιν ημών , κ. τ . ε. Vers. 14. Posuisti nos opprobrium vicinis nostris,
Οι γειτνιώντα (18) δόγματα έχοντες , γείτονες : οι δε etc. Qui aflinia dogmata habent, vicini sunt, alii
άλλοι κύκλω. " Έθου ημάς εις παραβολήν εν τοις vero in circuitu . « Posuisti nos in similitudinem in
έθνεσιν, ( οι γάρ από των εθνών, ως παραβολήν gentilus (gentes enim velut parabolain censeil
έχoυσι τον Ισραήλ, και ως εν παραβολή λύσιν ζη- Israeleum , et velut in parabola solutionem querunt
τoυσι περί των κατ' αυτούς ) και κίνησιν κεφα rerum suarum ) et commotionem capilis, , id est
λής, και τουτέστι Χριστού . Εκείνοι γεγόνασιν « εν Christi. Ipsi facti sunt « in populis . )
τους λαούς . 5.
Κιιί η αισχύνη του προσώπου μου εκάλυψε VERs. 16. El confusio . ſaciei meæ cooperuit me,
με , κ . τ . ε . Εαυτούς μέν ( 19) αισχυνόμεθα κατά elc . Nos ipsos confundimus, cum mente peccamus ;
διάνοιαν αμαρτάνοντες τους δε ανθρώπους κατ ' homines vero cum operibus delinquimus.
ενέργειαν πλημμελούντες.
'Από φωνής ονειδίζοντος και καταλαλούντος , Vers. 17. A voce exprobranlis et obloquentis ,
C
κ . τ . ε. Τούτο λεκτέον (20 ) προς τους εν διωγμούς elc . Hoc dicendum est , ad eos qui in persecutioni
υπομείναντας . bus sustinuerunt,
Και ουκ ήδικήσαμεν εν Διαθήκη σου , κ . τ. ε . VERs . 18. Et inique non egimus in Testamento luo,
" Ο αμαρτάνων (21 ) ειδώς , αδικεί εν Διαθήκη Θεού . elc . Is qui peccat sciens, inique agit in Testamento
« Και ουκ απέστη εις τά οπίσω η καρδία ημών , και Dei . ( Et non recessit retro cor nostrum , , ul
ώς της Λώτ γυναικός , ή του βαλόντος την χείρα επ' uxoris Lot, vel ejus qui miserat manum ad ara
άροτρον, ή μάλλον τούτων οίτινες εστράφησαν ταις trum , vel potius illorum qui reverși sunt cordibus
καρδίαις εις Αίγυπτον . suis in Ægyptum.
Τού αυτού . 'Αδικεί την Διαθήκην (92) του Θεού Ejusdem. Inique agit in Testamento Dei , qui se
πάς ο μή ζών κατ' αυτήν. Απεναντίας , φησί , τοίς cundum illud non vivit. Contrario , inquit , ac cæ
άλλοις ημείς ήλθομεν . Εκείνοι μεν γαρ και προ των leri modo nos venimus. Illi enim eliam antequain
δεινών υπεσκελίσθησαν · ημείς δε και μετά τα δεινά ulla mala experirentur, subversi sunt ; nos autem
εστήκαμεν, απερίτρεπτον την γνώμην έχοντες . Τί δε etiam post mala slelimus et in recta sententia per
έστιν , « Ουκ ηδικήσαμεν εν τή Διαθήκη σου ; » Τουτ slilimus. Quid autem est : « luique non egimus in
έστιν , ουκ ήδικήσαμεν περί ταύτα & επιστεύθημεν, D Testamento tuo ? » Ηoc est , non inique fecimus in
αλλ' εφυλάξαμεν μετά ακριβείας . jis quæ nobis credita sunt, sed ea cum omni dili
gentia servavimus .
" Οτι εταπείνωσας ημάς εν τόπω κακώσεως , Vers. 20. Quoniam humiliasti nos in loco afli
και επεκ άλυψ εν ημάς σκιά θανά του , κ. τ. ε . Τό clionis , et cooperuit nos umbra mortis, etc. Locus
πος κακώσεως (23) το ανθρώπινόν εστι σώμα , και ο allictionis est humanum corpus , el huic proximus
τούτου συγγενής κόσμος . Εν αλλοτρία , φησίν, ημάς mundus . In aliena lerra , inquil, nos esse fecisti :
είναι πεποίηκας : όπερ ουκ εία τας λατρείας επι quod propriuin cultum perficere non permittebat.
τελείσθαι .
97 Psal . CΧΧΙΙΙ , 3.
( 16) Ου γαρ πάντα, etc. Catena Corderii . Coislinianus el Catena Barbari .
(17) Ταϊς γάρ αμαρτίαις , etc. Codex Coislinianus, (21) Ο αμαρτάνων , etc. Catena Corderii , par
schiedlæ Grabii et Catena Barbari . limque Calena Barbari .
( 18 ) Οι γειτνιώντα , Calena Corderii . (22 ) 'Αδικεί την Διαθήκην , etc. Schede Grabii
( 19) Εαυτούς μέν , etc. Codex Coislinianus , et Calena Barbari.
scheda Grabii, el Calena Barbari. (23) Τόπος κακώσεως , etc. Codex Coistinianus ,
(20) Τούτο λεκτέον, etc. Schede Grabii , codex schedæ Grabii et Catena Barbari.
197 EX ORIGENE 1128
Ejusdeni. Mens cooperitur umbra mortis , quando A Τού αυτού . Ο νους επικαλύπτεται (24 ) σκιά θα.
non videt. Vel corpus humilitatis est umbra mortis, νάτου , ότε ου βλέπει. " Η το σώμα της ταπεινώσεως
sub cujus umbra nascilur. σκιά έστι«θανάτου , ού τη σκιά γεννάται .
Vers. 21. Si expandimus manus nostras ad Ει διεπετάσαμεν χείρας ημών προς Θεόν άλλο
Deum alienum, etc. Si quis non est scientia sub τριον , κ. τ. ε. Εί τις ουκ έστι (25) γνώσις ουσιώ
stantialis , vel hanc non habet in seipso, Deus est δης, ή ταυτην την γνώσιν ουκ έχει εν εαυτώ , Θεός
alienus. έστιν αλλότριος .
VERs. 22. Quoniam propter le morlifcamur lola " Ότι ένεκά σου θανατούμεθα όλην την ημέραν ,
die, æstimali sumus sicut oves occisionis, etc. Pau ελογίσθημεν ως πρόβατα σφαγής , κ. τ. ε. Ο
lus ait 98 : « Quotidie morior per vestram gloriam , Παυλός φησι (26) : « Καθ' ημέραν αποθνήσκω , νή
710 quam habeo in Christo Jesu. » Cur autem την υμετέραν καύχησιν , ήν έχω εν Χριστώ Ιησού . »
ail, propter te ? » Quoniam in nobis erat deserere Διά τί δέ φησιν, « ένεκά σου ; » " Οτι εξήν ημίν με
et relinquere patria instituta , et esse securi, sed τατάξασθαι και αφείναι την πατρώαν πολιτείαν , και
maluimus affici malis et palernam religionem ser είναι ένα ασφαλεία· αλλ ' αιρούμεθα πάσχειν κακώς
vare, quam pace frui et a patrijs instilulis excidere. μάλλον και τα πατρώα φυλάττειν , ή ειρήνης απο
Opere pretium est admirari Dei virtutem , quo- Β λαύειν και των πατρώων εκπεσείν . "Αξιον εκπλαγή
niam ila comparalos bomines sicut oves occisionis ναι του Θεού την ισχύν , ότι τους ούτω προκειμένους
servavit, et quotidie morientes non permisit in ως πρόβατα σφαγής διετήρησε, και καθ' ημέραν απο
morlem incidere.. θνήσκοντας ουκ αφήκεν εμπεσείν εις θάνατον .
VERS. 23. Exsurge, quare obdormis , Dumine ? Εξεγέρθητι, ίνα τι υπνοις , Κύριε ; κ. τ . ε . Έκά
Dormivit aliquando Jesus in navicula discipulorum , θευδέ ποτε (27 ) εν τώ πλοία των μαθητών ο Χριστός ,
sed vehementius irruente vento discipuli eum ex αλλά γενομένου χειμώνος εξήγειραν αυτόν οι μαθη
citarunt : quibus docemur , ut exorla in nobis ται • δεικνύντος του λόγου , χειμώνος λογισμών εν
ire , vel injustitiae , vel gule , vel superbie tempe- ψυχή γενομένου οργής ή αδικίας , η γαστριμαργίας ,
state , excilemus charitatem , justitiam , casfila η υπερηφανίας , εξυπνίζειν αγάπην , δικαιοσύνην ,
tem , temperantiam, humilitaleno, scientiam , 54- σωφροσύνην , εγκράτειαν, ταπεινοφροσύνην , γνώσιν,
pientiam. σοφίαν .
VERS. 26. Exsurge, Domine, adjuva nos ; el re 'Ανάστα , Κύριε , βοήθησον ημίν , και λύτρωσαι
dime nos propler nomen luum , etc. Hæc dici pos ημάς ένεκεν του ονόματός σου , κ . τ. ε. Λέγοιεν
sunt ad Salvatorem in corde terra commorantein c τοιαύτα (28) προς τον Σωτήρα εν τη καρδία της γης
tempore passionis : qui cum animam suam dederit διατρίβοντα κατά τον του πάθους καιρόν » ος , την
redemptionem pro multis, facit hæc pro gloria no ψυχήν αυτού λύτρον διδούς αντί πολλών , ποιεί ταύτα
minis sui. υπέρ της δόξης του ονόματος αυτού .

PSALMUS XLIV. ΨΑΛΜΟΣ ΜΔ' .

VER3. 2. Eruclavit cor meum verbum bonum , dico 'Εξηγεύξατο η καρδία μου λόγον αγαθόν , ε
ego opera mea regi. Lingua mea calamus scribæ velo γω εγώ τα έργα μου τη βασιλεί . Η γλώσσα μου
citer scribentis, etc. • Eructavil posuit pro « dixit : ) κάλαμος γραμματέως οξυγράφου , κ. τ. ε. Το δε ,
non quod filium eruclationem vocet, sed illam quæ • Έξηρεύξατο (29) , και αντί του « έφθέγξατο και είπεν :
de ipso fit , enarrationem . Persona vero que Ioqui- ουχ ϊνα τον υιόν ερυγήν είπη , αλλά την περί αυτού
tur possit esse David : nam si pater filio hoc an διήγησιν. Το λέγον δε πρόσωπον είη αν ο Δαυίδ: ει
puntiaret , reperiretur filius ignorans, et operibus γάρ τώ υιώ ο πατήρ απήγγειλεν, ευρεθήσεται αγνοών
posterior.. Do υιός, και των έργων μεταγενέστερος .
Ejusdem. Verbum bonum est, quod Dei virtutem Τού αυτού. Λόγος αγαθός εστιν (50 ) ο αρετήν και
aut scientiam significat. γνώσιν σημαίνων Θεού .
Ejusdem . Calamus scribæ velociter scribentis , Τού αυτού . Κάλαμος γραμματέως (31 ) οξυγρά
est lingua cujuslibet qui dicit opera sua regi . Nam φου η γλώσσα εστι παντός λέγοντας τα έργα αυτού
bene sibi conscius propria recte gesta promulgat ; τω βασιλεί . Ευσυνείδητος γάρ τα ίδια απαγγέλλει αν
qui autem male sibi conscius est, islenta lingua δραγαθήματα · ο δε τα εναντία εαυτώ συνειδώς, λέ
regi opera sua dicit. γων τα έργα αυτού τώ βασιλεί , βραδύγλωσσος .
VERS. 3. Speciosus forma præ filiis hominum, Ωραίος κάλλει παρά τους υιούς των ανθρώπων ,
etc. Ex persona prophetæ hæc dicuntur, cujus lin κ. τ . ε . ' Εκ του προφητικού προσώπου (32 ) ταύτα
98 1 Cor. XV, 31 .
(24 ) Ο νους επικαλύπτεται , etc. Catena Cor (28 ) Λέγοιεν τοιαύτα , etc. Catena Corderii.
derii . (29 ) Το δέ , Έξηγεύξατο , etc. Catena Cor
(25 ) Εί τις ουκ έστι , etc. Codex Coislinianus, derii .
el Caiena Barbari. (30) Λόγος αγαθός εστιν, etc. Codex Coislinia
(26) Ο Παύλος φησι , etc. Schede Grabii et nus el Caiena Barbari .
Catena Barbari. ( 31) Κάλαμος γραμματέως , etc. Calena Corderii ,
(27) Εκάθευδέ ποτε , etc. Scliede Grabii et Ca (52) Εκ του προφητικού προσώπου , etc. Εadem
iena Barbari.
 1829 SELECIA IN PSALMOS. PSAL. XLIV 1450
λέγεται, ου γλώσσα κάλαμος ήν γραμματέως οξυ- A gua eral calamus scribe velociter scribentis. Difusa
γράφου . Έξεχύθη δε χάρις εν τοις χείλεσι του μι est aulem gratia in labiis ejus qui imitatur Chri
μητού του Χριστού , και αυτού του Χριστού , ου μόνον slum, et ipsiusmet Christi , non solum propter ser
διά τους λόγους της χάριτος τους εκπορευομένους mones gratiæ qui procedebant de ore ejus, sed
διά στόματος αυτού , αλλά διά την χάριν της των etiam propter gratiam dimittendi peccata , dum
αμαρτιών αφέσεως, λέγοντος αυτού : « Αφέωνταί σοι dicit "' : Dimilluntur tibi peccata lua. ) ,
αι αμαρτίαι σου , και Σ
Τού αυτού . Την σοφίαν (53 ) την πνευματικών και 711 Ejusdem . Sapientiam spiritalem et verbum
λόγον του Θεού συγκρίνει σοφία κοσμική και λόγω Dei comparat cua sapientia inundana et verbo hu
ανθρωπίνω. mano .
Περίζωσαι την ρομφαίαν σου επί τον μηρόν Vers. 4. Accingere gladio luo super femur luum ,
σου , δυνατέ , κ . τ . ε . Αύτη η ρομφαία (34) χωρίζει polens , etc. Hic gladius alimarm separat a malitia ,
ψυχήν κακίας, και νουν άγνωσίας , τον λεγόμενον πα el mentem ab ignorantia, eum qui velus dicitur, ho
λαιον άνθρωπον διαφθείρουσα , και ποιούσα καινόν ikinem destruens, et faciens novum in Cbrislu se
εν Χριστώ κατ' εικόνα του κτίσαντος . cundum imaginem creatoris.
Του αυτού . Μήποτε το μηρός (35) » σύμβολόν B Ejusdem . Fortasse • fermur symbolum est nati
εστι γενέσεως . Οίονεί ούν το λεγόμενον τοιούτόν έστι: vilalis. Quod ergo dicit , quasi ejusmodi est : Acconi •
Σύναψον τη γενέσει σου το αιρετικών των πολεμίων. moda nativitati luæ vim quamdam tollendi ini
Και σαφές μεν η γένεσις Ιησού ξίφος εγένετο κατά micos . Etenim nativitas Jesu maniſestus utique
των εχθρών αυτού . " Η ο εν αγνεία βίου λόγος, αναι- gladius exslitic adversus inimicos ejus. Vel casta
ρων τα πάθη , περιζώσθαι ρομφαίαν λέγεται επί τον vivendi ratio , quæ malos affeclus e medio tollit,
μηρος αυτού . Πρώτος δε Ιησούς τούτο εποίησεν, gladium accingere dicitur super femur suum . Pri
επει ουδέν ανειμένου και εκλελυμένον εν Χριστώ. mus aulein hoc ſecit Jesus, quoniam nihil in Chri
Κατά τούτο νοήσεις το , έντεινον . 5 Και τον μεν Σω sto ſuit remissum aut dissolutum . Secundum hoc
τήρα και τους αγίους αυτού και δεξιά αυτού οδη- telliges illud intendes . » Caterum Salvatorem
γεί .. ac sancios ejus dexlera ipsius deducit.
"Ένεκεν αληθείας και πραότητος και δικαιοσύ Yers. 5. Propier veritalem , el mansueludinem ,
της , κ. τ. ε . Οι αληθείς (36) , και πραείς, και δίκαιοι et justitiam , elc. Veraces , mites et justi reguntur
βασιλεύονται υπό του Χριστού . Και οδηγήσει σε a Christo. « El deducet le mirabiliter dextera lua ..
θαυμαστώς ή δεξιά σου . • Δεξιά του Θεού εστιν ο εν C Dextera Dei est Deus Verbum quod in ipso est .
αυτώ Θεός Λόγος.
Τα βέλη σου ήκονημένα , δυνατέ : λαοί υπο VERS . 6. Sagillæ tuæ acutæ , polens ; populi sub
κάτω σου πετούνται , εν καρδία των εχθρών του le cadent , in corde inimicorum regis , etc. Sagille
βασιλέως , κ. τ. ε . Βέλη Χριστού ( 57) αι πρακτικαι Clhristi sunt actrices virtules , et justitia quidem fe
άρεται , και τη μεν δικαιοσύνη τοξεύει τον άδικον , τη rit injustum , prudentia insipientem , fortitudine ti
δε φρονήσει τον άφρονα , τον δειλόν τη ανδρεία , τη nidum, temperantia intemperantem , patientia ira
εγκρατεία τον ακόλαστον , τη μακροθυμία τον οργί- cundum , fide incredulum. Emittitur autem ante
λον, και τη πίστει τον άπιστον. Πέμπεται δε προ των omnes fidei sagitta . Oportet enim primum credere
άλλων το βέλος της πίστεως . Δεί γάρ πρώτον πιστεύ- quod Deus est.
σαι ότι εστι Θεός.
Του αυτού. Τού ικανώς πρεσβεύοντος (38) υπέρ Ejusdem . Ejus qui sufficienter pro veritate con
αληθείας , και δυνατώς το ψεύδος καθαιρούντος , τα cionatur, el polenter redarguit falsilalem , rationa
λογικά ήκόνηται βέλη . Και οι υποκάτω του Χριστού biles exacula sunt sagitte. Ει qui sub Christo Ca
πίπτοντες εν τη καρδία και τοις νοήμασιν εισι των dunt, hi in corde el cogitationibus sunt inimicorum
εχθρών του Χριστού , ός έστι βασιλεύς. Σαφώς δε Ρ Christi , qui est rex . Manifeste autem Christus Deus
Θεός ο Χριστός. Και τάχα έστι ποιείν δικαιοσύνην , est. Et forlasse possit quis facere justitiam el absti
και απέχεσθαι ανομίας φόβο Θεού , και ου τη προς nere ab iniquilale timore Dei , el non amore Dei
Θεόν παρά το δίκαιον αγάπη , ουδε τω μισείν την propter justitiam , neque odio iniquitatis. Sed non
ονομίαν . Αλλ ' ού τοιούτος ο Χριστός . istiusmodi Christus.
Ράβδος ευθύτητος ή ράβδος της βασιλείας σου , Vers . 7. Virga direclionis virga regni lui , elc .
κ . τ . ε . Η ράβδος Χριστού (39 ) ή χρήται κολάζων Virga qua Christus ulilur ut punial peccatores virgi
τους αμαρτάνοντας , ράβδος ευθύτητος είρηται , ευ directionis appellatur, dirigens et ab omni perver

99 Malih . IX , 5.

( 33 ) Tnr oogiar , elc . Codex Coislinianus el ca
lena Barbari.
(34 ) Αύτη η ρομφαία , ele . Scliede Grabii .
(35) Mήποτε ο μηρός , etc. Calena Corderii .
(36) Οι αληθείς, etc. Schede Grabii .
(37) Βέλη Χριστού , etc. Εadem schede el cate
na Basbari .
( 58) Του ικανώς πρεσβεύοντος , etc. Catena Cor
derii .
( 39) Η ράβδος Χριστού , εις . Εadem Calena .
 1431 EX ORIGENE
sitate liberans eos quos regit. Ει quoniam potestale Aθύνουσα , και πάσης σκολιότητος απαλλάττουσα τους
regia per illam punit, virga est regni ipsius.
Vers. 10. Filiæ regum in honore iuo . Astirit re
gina a dextris tuis in vestitu deaurato, circumdata va η βασίλισσα εκ δεξιών σου , εν ιματισμό δια
τietate, etc. Sancti discipuli regnum colorum acci-
pientes facii sunt reges . 712 Quamobrem anime
ab ipsis secundum virtutem generale, dicuntur -
lix regum . Omnes vero istæ animæ fide et virlule
adunalæ unam efficiunt reginam quæ astat a dex
Iris Christi Dei. El nunc quidem Ecclesia Dei aurea
habet indumeula , ex parte cognoscens et ex parle
prophetans ; cum autem venerit quod perfectum est,
el evacualum fuerit quod ex parte est, lunc tola
aurea habebit vestimenta . Naturæ enim rationabilis
vestimentum est multiplex Dei sapientia . B
Feks. 11. Et inclina aurem fuam , etc. ( Inclina
aurem tuam , » dicit Paler ad Ecclesiam . Laudabilis
auleim oblivio in causa est cur obliviscentis pul-
chritudo
rege desideretur. Deinde causa glorie
quam habet Ecclesia , in occulto cordis est , et glo-
ria ejus ab intus est sub veris indumentis quæ sunt
secundum Dei sapientiam , et in conscientia plena
Confidentie . Quocirca de ipsa dicitur : Omnis glo-
ria filiæ regis ab intus, estque gloria ejus siinilis
gloriæ quam habet filia regis. Rex autem hoc loco
Deus nuncupatur. Quin el vestimenta ejus sunt vir
lalibus variegala .
VERS. 14. Omnis gloria filiæ regis ab intus , elc.
Omnis gloria Ecclesiæ nostræ est in interiore ho .
mine secunduin virtutem et scientiam spectata .
VeRs. 15. Adducentur regi virgines post eam , pro
zimæ ejus afferentur tibi, etc. Immaculatæ ac puræ ,
et propter hoc virgines animæ egredientes addu
centur Christo in lætitia et exsullatione. Thalamus
aulem regis , id est Christi , etiam leinpluin est
ipsius ; quoniam etiam Deus est , et loco patriar
charum nati sunt apostoli .
Ejusdem . Proxiini nostri sunt aut omnes homines,
aut qui non omnino secundum dogmata conveniunt .
VERs. 17. Pro patribus luis nali sunt libi filii, etc.
Pro Abraham, et Isaac , et Jacob , et pro alis reli- D κ. τ . ε . 'Αντί 'Αβραάμ (45) , και Ισαάκ , και Ια
quis qui illi placuerunt in Veleri Testamento , nati
sunt discipuli , el nos qui per ipsos credidjinus, et τη Παλαιά, εγεννήθησαν οι μαθηται , και εμείς οι δι'
eorun fidei ac cognitionis hæredes facti siunus.
Hereditas enim rationabilis nature est cognitio
Dei.
713 PSALMUS XLV .
VeRs. 2. Deus noster refugium et virtus, etc. Deus
solus refugium , quapropter ad nullum alium conſu
(40 ) οι άγιοι μαθηται , etc. Schede Grabii et Ca
lena Barbari .
(41 ) Κλίνον το ούς σου , etc. Catena Corderii.
(42) Πάσα ή δόξα, etc. Codex Coistinianus, et
schedæ Grabii.
(43) Αί αμίαντοι , etc. Calena Corderii.
1452
βασιλευομένους . Και επεί εξουσία βασιλική δι ' αυτής
κολάζει , ράβδος εστί της βασιλείας αυτού .
Θυγατέρες βασιλέων εν τη τιμή σου . Παρέστη
χρύσω περιβεβλημένη , πεποικιλμένη , κ . τ . ε. Οι
άγιοι μαθηταί ( 40 ) λαβόντες την βασιλείαν των ου
ρανών γεγόνασι βασιλείς · διόπερ και αι υπ' αυτών
γεννώμεναι κατ' αρετήν ψυχαί θυγατέρες λέγονται
βασιλέων. Πάσαι δε αύται αι ψυχαι , κατά την πίστιν
και την αρετήν ενούμεναι, μίαν απεργάζονται βασι
λίδα παρεστωσαν εκ δεξιών Χριστου του Θεού . Και
νύν μεν η Εκκλησία του Θεού διάχρυσα έχει ιμάτια ,
εκ μέρους γινώσκουσα , και εκ μέρους προφητεύουσα :
όταν δε έλθη το τέλειον , και το εκ μέρους καταργηθή ,
τότε ολόχρυσα έξει τα μάτια : ιμάτιον γάρ έστι
φύσεως λογικής και πολυποίκιλος σοφία του Θεού .
Και κλίνον το ούς σου , κ. τ. ε. • Κλίνον το ούς
σου (41 ) ,και προς την Εκκλησίαν φησίν ο Πατήρ .
Έπαινετή δε η λήθη , αιτία του επιθυμηθήναι το
κάλλος του επιλαθομένου υπό του βασιλέως. Έπειτα
αιτία της δόξης ήν έχει η Εκκλησία , εν τω κρυπτώ
της καρδίας εστί , και η δόξα αυτής ένδον εστίν ενδύ
μασιν αληθέσι τοις κατά σοφίαν Θεού , και συνειδότ
πλήρει παρρησίας. Διά τούτο λέγεται περί αυτής :
« Πάσα η δόξα της θυγατρός του βασιλέως έσωθεν »
και έστιν η δόξα αυτής δόξα οποίαν έχει αν βασιλέως
θυγάτηρ . Βασιλεύς δε νύν ο Θεός λέγεται . Αλλά και
τα ενδύματα αυτής ποικίλα κατά τάς αρετάς .
Πάσα ή δόξα της θυγατρός του βασιλέως
C
έσωθεν, κ . τ . ε . Πάσα ή δόξα ( 49) της Εκκλησίας
ημών εν τω έσω ανθρώπω εστί κατ ' αρετήν και
γνώσιν θεωρουμένη .
'Απενεχθήσονται τη βασιλεϊ παρθένοι πίσω
αυτής , αι πλησίον αυτής απενεχθήσονταί σοι ,
κ. τ . ε. Αι αμίαντου (43) και καθαραι , και διά τούτο
παρθένου ψυχαν εξελθούσαι , απενεχθήσονται τα
Χριστώ εν ευφροσύνη και αγαλλιάσει. Ο θάλαμος δε
του βασιλέως, τουτέστι Χριστού , και ναός έστιν αυ
του · έπει και ο Θεός έστι , και αντί των πατριαρχών
γεγόνασιν οι απόστολοι.
Τού αυτού . Πλησίον ημών (44 ) εισιν ή πάντες άν
θρωποι , ή οι μη πάντη κατά τα δόγματα οικειούμενοι .
'Αντι των πατέρων σου εγεννήθησάν σοι υιοί ,
κώβ και των λοιπών των ευαρεστησάντων αυτώ εν
αυτών πιστεύσαντες, και την εκείνην πίστιν κληρο
νομήσαντες και γνώσιν. Κληρονομία γάρ λογικής
φύσεώς έστι γνώσις Θεού .
ΨΑΛΜΟΣ ΜΕ'.
Ο Θεός ημών καταφυγή και δύναμις , κ. τ . ε.
Θεός μόνος (46) καταφυγή , διό επί μηδένα άλλον
(44) Πλησίον ημών , etc. Codex Coisliaianus ,
scheda Grabii el calena Barbari .
( 45) Αντί Αβραάμ , etc. Scliede Grabii el calena
Barbari.
(46) Θεός μόνος , etc. Calena Corderii.
 133 SELECTA IN PSALMOS. PSAL . XLV . 1454

καταφεύγωμεν. Ει δυνάμει και δυνάμενος δύναται, A giamus. Quod si potens virtute potens est, Deus au
Θεός δε των αγίων η δύναμις , Θεώ ο άγιος δύναται . tem sanctorum virtus est, utique per Deum sanctus
' Αλλά και βοηθός εν θλίψεσιν ο Θεός , ίνα εν αυταίς polens est . Quin et adjutor Deus in tribulationibus,
καυχησώμεθα υπομένοντες αυτάς . Επίστησον δε το, ut in ipsis gloriemur eas sustinentes. Adverte
« Πολλαι αι θλίψεις των δικαίων , ετέραι ούσαν etiam ad illud ' : « Multæ tribulationes justorum ; 1
παρά τας μάστιγας των αμαρτωλών. Και διά το στε quæ diversæ sual a flagellis peccalorum . El quia
νην και τεθλιμμένην είναι την οδόν την απάγουσαν angusta el arcla est via quæ ducit ad vitam , quam
εις ζωήν , ήν ολίγοι ευρίσκουσι• μήποτε ευρίσκουσιν pauci reperiunt 12 ; vide ne forte justos inveniant
αι θλίψεις τους δικαίους. « Διά τούτο ου φοβηθησό- Tribulationes « Propterea iOn linebimus, etc. In
μεθα, και και εξής. Εν τη συντελεία οι μεν αμαρτω- Consummatione seculi , peccatores quidem, cum
λοι όντες γη ταραχθήσονται , οι δε άγιοι , όρη , μετα lerra sint , conturbabunlur ; sancti vero, cum sint
τεθήσονται την μετάθεσιν του Ενώχ . Μετατέθειται montes , transferentur translatione Enoch . Transla
δε και όρος ο Ισραήλ διά τα έθνη . Από κοινού το, lus etiam fuit mons Israel propler gentes. Subau,
• εν τη κραταιότητα αυτού, και ίν ' η · Διά τούτο ου diendum illud , « in fortitudine ejus , , ut sensus sit :
φοβηθησόμεθα , εν τω ταράσσεσθαι την γην, και « Proplerea non timebimus dum turbabilur terra ,
B
μετατίθεσθαι τα όρη και εν τη κραταιότητα αυτού . el transferenlur monles , in fortitudine ejus.
Τού αυτού . Φεύγοντες την πορνείαν ( 47), τη σω Ejusdem . Cum luxuriam fugimus, ad temperan
φροσύνη προσφύγομεν , και κατά της γαστριμαργίας tiam confuginus , et pugnantes adversus luxurian » ,
μαχόμενοι, μετά της έγκρατείας μαχόμεθα . Ει γάρ cum temperantia pugpamus. Si enim confugimus ,
προσφεύγομεν , καταφυγή ονομάζεται : ει δε συν refugium nominatur ; si vero cum ipsa pugnamus ,
αυτή πολεμούμεν, δύναμις. virtus.
Διά τούτο ου φοβηθησόμεθα εν τω ταράσσε Vers . 3. Propterea non timebimus , dum turbabi
σθαι την γην, κ. τ. ε . Θαλάσσας και όρη (48) νυν lur terra, etc. Marium et montium nomine loc in
φύσεις λέγει λογικάς ύψουμένας και έπαιρομένας Ιoco naturas intelligit ratione preditas que sese
κατά της γνώσεως του Θεού. efferunt et extollunt adversus scientiam Dei.
Του ποταμού τα ορμήματα ευφραίνουσι την Vers.. 5. Fluminis impelus lætificat civitatem Dei,
πόλιν του Θεού , κ. τ. ε . Του ποταμού ( 49) τα ορμή elc. « Fluminis impelus , sunt juxla divisiones
ματα κατά τας διαιρέσεις των χαρισμάτων και τας gratiarum , el distributiones ministerioruin . Adju
διαιρέσεις των διακονιών. Βοηθείται η πόλις του vatur civitas Dei , appropinquante die . Scriplum est
Θεού , έγγιζούσης ημέρας. Γράφεται δε και, « Βοηθή- c etiam : « Adjuvabit eam vulια sno . Siquidem
σει αυτής των προσώπω " σώζει γάρ αυτής το κάλ illæsam serval ejus pulchritudinem , quando ah ad
λος άτρωτον , ηνίκα παρά των αντικειμένων ταράσ versariis turbatur.
σεται ,
Τού αυτού . Πόλις Θεού (50) ήτοι η Εκκλησία, Ejusdem . Civitas Dei , aut Ecclesia , ipsa est ani
αύτη η λογική ψυχή · ποταμού δε ορμήματα , τα του ma raliunalis ; fluminis vero impetus sunt saneti
Πνεύματος χαρίσματα. Spiritus dona ..
Εταράχθησαν έθνη, έκλιναν βασιλείαι , κ . τ. Vers. 7. Conturbatæ sunt genles , inclinata sunt
ε. Έν τη Χριστού επιδημία ( 51 ) έκλιναν αι βασιλείαι . regna , etc. Iu Christi adventu inclinata sunt re
« Έδωκε φωνήν αυτού ο Χριστός , εσαλεύθη η γη , gna. « Dedit vocem suam Christus , commola est
αντί του , οι επί της γης , των πανταχού Εκκλησιών lerra , , id est terrigenæ , cum ubique lerrarum Ec
συνισταμένων . clesie constitutæ sunt.
Τού αυτού . Εάν ακούση φωνής ( 52) Κυρίου ψυχή Ejusdem . Si anima rationalis audierit vocem Do
λογική , σαλεύεται , μεταβαίνουσα από κακίας προς mini, commovebitur, Iransiens a vilio ad virtuten ,
αρετήν , και από άγνωσίας εις γνώσιν Θεού . Της ab ignorantia ad cognitionem Dei . Ubi , inquil, die
θείας, φησί , βοηθείας επιφανείσης , νώτα δεδώκασιν D vinuin auxilium 714 apparuit, erga dedere ini
οι πολέμιοι , και αι ταναντία πάλαι φρονούσαι βα mici, el adversantia olim regna divino el salutari
σιλείαι υπέκλιναν τον αυχένα το θείο ζυγώ και jugo cervices inclinarunt : nam Deus veritale , et
σωτηρία τη γάρ αληθεία και τη των πραγμάτων rerum lestimonio , et miraculorum efficacia lanquam
μαρτυρία και ταις παντοδαπαϊς θαυματουργίαις voce quadam usus suam hominibus celsitudinem
οίον φωνή τινι χρησάμενος ο Θεός , το οικείον ύψος ostendil.
τους ανθρώποις υπέδειξεν.
'Ανταναιρών πολέμους μέχρι των περάτων της Vers. 10. Auſerens bella usque ad finem lerre ,
γης , τοξον συντρίψει και συγκ.λάσει όπλον , και arcum conlerel el confringet arma, et scuta combu
* Psal. XXXIII , 20. · Matth . vii , 14. * Psal . xlv , 6.
( 47) Φεύγοντες την πορνείαν , etc. Schede Gra Barbari.
bij el Calena Barbari. (51 ) 'Εν τη Χριστού επιδημία , etc. Calena Cor
( 48) Θαλάσσας και όρη , etc. Schede Grallii , co derii .
dex Coislinianus et Catena Barbari. (32) 'Εάν ακούση φωνής , etc. Scliede Grabii et
(49) Του ποταμού , Catena Corlerii . Caicia Barbari.
(50) Πόλις Θεού , etc. Scheds Grabii et Calena
 EX ORIGENE 3456

ret igni , etc. Potest istad , • auferens bella , dici , Αθυρεούς κατακαύσει εν πυρί , κ. τ. ε. Δύναται
quoniam cessarunt sub Romanis bella , quæ prius το ( 33) , « ανταναιρών πολέμους, και λέγεσθαι , επει
fuerant continua , dum sub unum imperiuin priora επαύσαντο υπό Ρωμαίων οι πρότερον συνεχείς
mulia regna post nalivitalem Salvatoris redegerunt. γινόμενοι πόλεμοι , υπό μίαν ποιησάντων βασιλείαν
Facta est enim « gloria in altissimis Deo, et in terra τας πρότερον πολλάς μετά την γενέσιν του Σωτήρος .
pas , in hominibus bona voluntas 4. » Dominus igi . Γεγονε γάρ δόξα εν υψίστοις Θεώ , και επί γης εί
tur Jesus posuit in terra prodigia , auſerens usque ρήνη , εν ανθρώποις ευδοκία . » Ο Κύριος ούν Ιη
al fines terræ bella , quæ gerebant homines. Aufe σους έθετο τα επί γης τέρατα, ανταναιρών τους έως
rendo autem bella, contrivit arcum , ex quo ignita των περάτων της γης πολέμους, ούς επολεμούντο οι
diaboli tela emittebantur ; el confregil arma ejus , άνθρωποι. 'Ανταναιρών δε τους πολέμους συνέτριψε
el scuta cornbussit. lllud aulem exaltabor , Dei το τόξον , αφ' ού επέμποντο τα πεπυρωμένα βέλη του
vox est dicentis hæc, postquam sustulisset bella διαβόλου , και συνέκλασε το όπλον αυτού , και τους
usque ad fines lerræ , el contrivissel arcum , el ar θυρεούς κατέκαυσε . Το δε υψωθήσομαι ) Θεού
ma confregisset. φωνή λέγοντος ταύτα, μετά το ανταναιρεθήναι τους
έως τών περάτων της γής πολέμους , και συντριβή
Β ναι τοξον , και συγκλασθήναι όπλον .
Ejusdem . Arcus, armorum , et sculi nomine hoc Τού αυτού . Τόξον νυν ( 54) και όπλον και θυρεόν,
in loco pessimum babitum et pravas cogitationes κατάστασιν χειρίστην φησί και λογισμούς πονη
intelligiι .. ρούς.
Vers, 11. Vacale el videle quoniam ego sum Deus, Σχολάσατε , και γνώτε , ότι εγώ είμι ο Θεός,
etc. Otio opus est ad cognoscendum Dominum . κ. τ. ε . Σχολής χρεία (53 ) προς το γνώναι τόν Κύ
plov .

PSALMUS XLVI. ΨΑΛΜΟΣ Mς .

Vers. 2. Omnes gentes , plaudile manibus, elc .
Quasi vocem emillant exsultationis ab operibus
bonis manus nostræ . Etenim jubilantes , et quidvis
aliud agentes, vel Deo facimus , quando secundum
Deum est , vel diabolo, quando malum operamur.
Sic autem etiam Deo psallimus , et regi Christo , C γούμεν . Ούτω δε και τώ Θεώ ψάλλομεν, και το βα
subaudiendo in voce exsultationis ; ut sensus sil :
Plaudite manibus Deo in voce exsultationis. Vox
hæc omnis esse possit secundum Deum , quam se
quitur exsultatio ; contraria vero est ejulatio . Atque το αγαλλιάν : η δ' εναντία κλαυθμός. Και πάλαι μην
olim quidem non erat Dominus super omnem ter
ram , el excelsus erat paucis , el terribilis piis , qui γοις , και φοβερός ευλαβέσιν εναριθμήτοις, και βασι
parvo erant numero ; cl rex non multis, el niagnus
viris raris , qualis erat magnus Isaac , el magnus
Moyses ; nunc autem multo pluribus hæc omnia ex
sistit : imo etiam omnino erit omnia in omnibus.
Prius quidem in solo Israele erat magnum nomen
ejus ; ab adventu autem Christi magnus est super
omnem terram . Nunc eniin Deus res est universæ
terræ , ex quo regnavit Deus super gentes .
D
715 Ejusdem . Solent bonines in victoriis ma
nibus plaudere . Plaudamus igitur el nos in victoria
illius qui dixit : « Confidite , ego vici mundum . )
Jubilalio est victoriale canticum . Præcipit ergo
ut genles jubilent in adversariarum potestalum
lapsu .
Vers . 4. Subjecit populos nobis , etc. Subjecit
is los
populos, » Israelis mysteri instruc . Hæc autem
dicent apostoli de discipulis suis, qui plurimi sunt.
• Luc . 11 , 14. 0 Joan . SVI , 55 .
(53) Δύναται τό , etc. Calena Corderii .
( 54) Togor rūr, etc. Codex Coislinianus , schedæ
Grabji el Cilena Barbari .
(35) Σχολής χρεία , etc. fidem codices.
Πάντα τα έθνη , κροτήσατε χείρας , κ. τ. ε ,
Οίονεί φωνήν ( 56) αφιέτωσαν αγαλλιάσεως από των
καλών έργων αι χείρες ημών . Και γάρ αλαλάζοντες ,
και ότι ποτ' ούν πράττοντες , ήτοι τω Θεώ ποιούμεν,
όταν κατά Θεόν ή , ή το διαβόλω , όταν κακίαν ενερ
σιλεϊ Χριστώ, από κοινού το εν φωνή αγαλλιάσεως :
ίν ' ή το • Κροτήσατε χείρας τω Θεώ εν φωνή άγαλ
λιάσεως . Είναι δύναται πάσα ή κατά Θεόν , ή έπεται
Κύριος ήν ουκ επί πάσαν την γην, και ύψιστος ολί
λεύς ου πολλοίς , και μέγας σπανίοις , οποίος ήν και
μέγας Ισαάκ και ο μέγας Μωσής · νυνι δε πολλά
πλείοσι ταύτα πάντα εστίν » έσται δε και άπαξ απλώς
πάντα εν πάσι. Πρότερον μεν επί τον Ισραήλ μόνον
ήν μέγα το όνομα αυτού • από δε της Χριστού παρου
σίας μέγας έστιν επί πάσαν την γην . Βασιλεύς γάρ
νύν πάσης της γης ο Θεός, ότε εβασίλευσεν ο Θεός
επί τα έθνη .
Τού αυτού . Επί ταϊς νίκαις (57) πεφύκασιν οι
άνθρωποι τας χείρας κροτείν. Τοιγαρούν κροτήσω
μεν και ημείς επί τη νίκη του ειπόντος : « Θαρ
σείτε , εγώ νενίκηκα τον κόσμον. ) 'Αλαλαγμός εστιν
επινίκιος ωδή. Παρακελεύεται ούν αλαλάζειν τα
έθνη επί τη καταπτώσει των αντικειμένων δυνά
μεων.
Yπέταξε λαούς ημίν , κ. τ. ε . ι Υπέταξε
λαούς ( 58) , και τους μαθητευομένους τους του Ισραήλ
μυστηρίοις. Ταύτα δε οι απόστολοι ερoύσιν επί τοις
( 56) Oiorel ywrnr, etc. Calena Corderii.
(57) Επί ταϊς νίκαις, etc. Schede Grabii.
(58) Υπέταξε λαούς , etc. Catena Corderii.
 1437 SELECTA IN PSALMOS. PSAL . XLVII. 1438
μαθητευομένοις , ούσι πολλοίς . Αυτός δε ο Κύριος Α Ipse autem Dominus noster, cum non scireanus no
ημών, μη επισταμένων εαυτοίς εκλέξασθαι και κλη- bis eligere hereditatem , elegit nobis parien quain
ρονομήσομεν, εξελέξατο ημίν μερίδα ήν κληρονομή- hereditale accipereus , scilicet specienn Jacob,
σομεν , ήτις εστί του Ιακώβ καλλονή , ήν ηγάπησεν quam dilexit Dominus.
ο Κύριος .
Τού αυτού. "Έδωκεν ημίν ( 39) εξουσίας του πα Ejusdem . Dedit nobis potestatem calcandi super
τείν επάνω όφεων και σκορπίων , και επί πάσαν την serpentes el scorpiones, et super omnem virtutem
δύναμιν του εχθρού . inimici.
'Ανέβη ο Θεός εν αλαλαγμώ , κ. τ . ε. "Ωσπερ Vers. 6. Ascendit Deus in jubilo , elc . Quemad
ο Κύριος (60) ελεύσεται « εν φωνή αγγέλου , και εν modum Dominus venici e in voce angeli, et in luba
σάλπιγγι Θεού καταβήσεται απ ' ουρανού , και ούτως Dei descendel de c lo “ ; » ita ascendio Deus in
ανέβη ο Θεός εν αλαλαγμώ. Κύριος δε « εν φωνή jubilo . Dominus autent in voce tube , et forte
σάλπιγγος , και τάχα αλαλαγμώ πάντων εθνών jubilo omnium gentium plaudentium manibus, ju
κροτησάντων χείρας , αλαλαξάντων Θεώ εν φωνή bilantium Deo in voce exsultationis. Cum his au
αγαλλιάσεως . Τούτοις δε και αναβαίνειν οίμαι τον lem etiam ascendere Deum arbitror. Si vero quis
Θεόν. Εάν δε τις αυτόν αινή εν ήχω σάλπιγγος , B cum laudaverit in sonotube, etiam ipse ascender
και αυτός αναβήσεται ο αναβαίνων εν φωνή σάλ- qui ascendiίι in voce tube.
πιγγος .
Ψάλατε τω Θεώ ημών , κ . τ . ε . Έκατέρως το Vers. 7. Psallile Deo nostro, elc . Utroque modo
Θεώ (61 ) , διά το , « βασιλεύς πάσης της γης ο Θεός . » Deo , quia e rex universæ lerræ Deus. , Illud , sa
Το « συνετώςκαιίσον τώ, ψάλατε τα νώ. "Έστι δε και pienler, » idem est ac psallile mente . Quin et ex •
προτρεπτικών εις γνώσιν . Και εβασίλευσεν εν τη hortatio est ad intelligentiam . El regnavit in Christi
Χριστού παρουσία. Θρόνος δε άγιος Θεού οι βασι advenlu . Sedes autem sancla Dei sunt ii qui regno
λευόμενοι υπ' αυτού, οίς ενιδρυται ο Θεός . ejus subsunt , quibus Deus insidet.
Τού αυτού. Το κατά Θεόν (62) ευθυμουντί εστι Ejusdem . Ejus est psallere qui secundum Deum
το ψάλλειν , κατά τό : « Εύθυμεί τις ; ψαλλέτω. ) æquo animo est, juxta illud : 1 Æquo animo est
quis ? psallal ?.
Ο Θεός κάθηται επί θρόνου αγίου αυτού, κ. Vers . 9. Deus sedet super sedem sanclam suan ,
τ. ε. Θρόνος μέν Θεού ο (63) Χριστός Χριστού δε etc. Thronus Dei Christus ; Christi vero, rationabi
η φύσις η λογική . lis natura .
C
"Άρχοντες λαών συνήχθησαν μετά του Θεού Vers . 10. Principes populorum congregali sunt
'Αβραάμ, ότι του Θεού οι κραταιοί της γης σφό cum Deo Abraham , quoniam Dei fortes lerræ vehe
δρα επήρθησαν, κ. τ. ε. "Οσοι συνάγονται (64) menler elevali sunt , elc . Qui cum Abraham cong! e
μετά του 'Αβραάμ , ούτοι την γνώσιν έχουσι του gali sunt, hi cognitionem Abraham habent. Illud
'Αβραάμ . Το δε « συνήχθησαν και αντί του συναχθή- autem , « congregati sunt , » dictum est pro « congre
σονται . » Από γάρ των γεγονότων , φησίν, οι πάντων gabuntur. » Ob ea enim quæ facta sunt , inquit,
των εθνών άρχοντες άμα ημίν συναχθέντες εις principes omniunt gentium una nobiscum congre
ύμνωδίαν Θεόν αινέσουσι . gali laudabunt Deuni.
Τού αυτού . Εί τις εστί ( 65 ) κραταιός της γης, Ejusden . Si quis sit fortis lerræ , utique Dei est
του Θεού εστιν εκείνος : ο γάρ ασθενής ουδέπω αυ ille' : nam qui imbecillis exsistil , is nondum ejus
του εστι . Κραταιός δε της γης και κατά του φρονή est, Fortis autem terræ est is qui contra pru
ματος της σαρκός κεκραταιωμένος . Των εν τη γη dentiam carnis roboralus est . Nonnulli lerra
κραταιών εισί τινες του Θεού , οίτινες ουχ απλώς Γories sunt Dei , qui nimirum non simplici modo
πήρθησαν , αλλά σφόδρα ου μέντοιγε υπερεπήρ- elevati sunt , sed vehementer ; non tamen supere
θησαν: D levati .

ΨΑΛΜΟΣ ΜΖ' . 716 PSALMUS XLVII.

Μέγας Κύριος , και αινετός σφόδρα, κ. τ. ε .
"Οπου θεωρείται (66) η μεγαλειότης του Κυρίου,
εκεί μάλιστα μέγας και αινετός εστιν ο Κύριος τη
πόλει του Θεού υπό των πολιτογραφηθέντων εν
αυτή. Εάν άρα τη πόλει του Θεού μάλιστα μέγας
VeRs . 9. Magnus Dominus, et laudabilis nimis,
etc. Ubi conspicitur magnitudo Domini, ibi maxime
magnus et laudabilis exsistit Dominus civitati Dei ,
ab iis qui in illam ascripli sunt. Cum igitur civi
lati Dei maxime magnus et laudabilis exsistat Do

• 1. Thess . IV , 15. 1 Jacob. JJ1, 13 .

( 59) " Eduxer nuir , etc. Codex Coislinianus, el scheula Grabii.

schedæ Grabii et calena Barbari .
(60) "Ωσπερ ο Κύριος , etc. Calena Corlerii .
(61 ) Εκατέρως τω Θεώ, ειc . Εadem Calena .
(62) Τω κατά Θεόν, etc. Schede Grabii .
(63 ) Θρόνος μέν Θεού , etc. Codex Coistinianus ,
( 64 ) "Οσοι συνάγονται, etc. Schedge Grabii et
Calena Barbari.
( 65 ) Εί τιςεστί , etc. Catena Corderii et scheda
Grabii.
( 66 ) "Όπου θεωρείται , etc. Catena Corderii .
 1439 EX ORIGENE

minus ; ecquid aliud sit mons sanctus Domini bene A και αινετός εστιν ο Κύριος, και τι δε άλλο αν είη
radicans exstallationein , non solum partis , sed uni- όρος άγιον Κυρίου ευ ριζών αγαλλίαμα , ου μόνον
versa terra, quam Christus radicatus in Patre ; μέρους της γης , αλλά και πάσης αυτής, ή ο Χριστός
in cujus adventu exsultavit universa terra , pro- ερριζωμένος εν τω Πατρί , εφ' ώ επιδημήσαντι
pler Ecclesias Dei ubique terrarum in nomine ήγαλλιάσατο πάσα ή γή , διά τάς άπανταχή συ
cjus constitutas ? Forte non est « bene radicans, στάσάς επί τω ονόματι αυτού Εκκλησίας του Θεού ;
( hoc enim nequit intelligi ) sed i bene radicato , Μήποτε ουκ έστιν « ευ ριζών, ( αδιανόητον γάρ
utpote , pulchram radicem habenti , que ramo re- τούτο » ) αλλά « ευρίζω, και οιονεί καλήν ρίζαν έχοντι
spondeat. καταλλήλως το κλάδω .
VeRs. 3. Fundatur exsullatione universæ lerræ , Ευρίζων αγαλλιάματι πάσης της γης , όρη
mons Sion , latera- Aquibonis, civitas regis magni, etc. Σιών τα πλευρά του Βορρά , η πόλις του βασι
Bene radicata eisultatio est Christus. « Exsultatio λέως του μεγάλου, κ. τ. ε. Εύριζον αγαλλίαμα (67 )
enim mea , inquil8 ,erue me a circumdantibus me . , έστιν ο Χριστός . « Το αγαλλίαμα γάρ μου, φησίν ,
Radix autem ejus est Deus Verbum quod in ipso λύτρωσαι με από των κυκλωσάντων με . » Ρίζα δε
est. αυτού ο Θεός Λόγος ο εν αυτώ.
B
Ejusdem . , Montes Sion , latera Aquilonis, civi Έού αυτού . Τα όρη Σιών (68) , τα πλευρά του
las est magni regis. Secundum hoc potest in Evan Βορρά , πόλις έστι του μεγάλου βασιλέως . Κατά τούτο
gelio dicta esse Jerosolyma magni regis ; uti hic : δύναται εν τη Ευαγγελία ειρήσθαι, Ιεροσόλυμα εί
Monles Siun , latera Aquilonis, civitas regis ma ναι του μεγάλου βασιλέως, ώς ενθάδε · "Όρη Σιών ,
gni . » Quemadmodum autem magnus sacerdos di τα πλευρά του βορρά , η πόλις του βασιλέως του
citur ad differentiam sacerdotii sub ipso consti μεγάλου. » "Ωσπερ δε μέγας Ιερεύς λέγεται προς
luli ; sic etiam magaus rex : rex enim est regnan αντιδιαστολής του υπ' αυτον ιερατεύματος , ούτω
tium . και μέγας βασιλεύς : βασιλεύς γάρ έστι βασιλευόν
των.
VERs . 5. Quoniam ecce reges terræ congregali sunt , " Ότι ιδού οι βασιλείς της γης συνήχθησαν , κ.
elc . Ut idem dicant omnes, et non sint in ipsis τ . ε . "Ινα ταυτο (69) είπωσι πάντες , και μη ή εν
scbismata . αυτοίς σχίσματα .
VERs . 8. In spiritu vehementi conteres naves Thar 'Εν πνεύματι βιαίω συντρίψεις πλοία Θάρεις ,
sis, elc. Tharsis, maris. Dicitur autem Tharsis pars κ. τ . ε . Θάρσεις, θαλάσσης ( 70) . Λέγεται δε Θάρσεις
Athiopie, et Tarsus civitas apud Jonam Tharsis C μέρος Αιθιοπίας και Ταρσός ή πόλις παρά Ιωνά
vocatur. Θαρσείς καλείται.
VERS. 9. Sicul audivimus , sic vidimus , in civitate Καθάπερ ηκούσαμεν , ούτως και είδομεν , εν
Domini virlulum , in civilate Dei nostri , elc. Extra πόλει Κυρίου των δυνάμεων , εν πόλει του Θεού
civitatem quidem audivimus ; vidimus vero in civi- ημών, κ. τ. ε . "Έξω μέν της πόλεως (74 ) ηκούσαμεν
tate ea que prius audiveramus . Ει cum essemus in είδομεν γενόμενοι εν τη πόλει , και πρότερον ήκηκόα
medio templi lui , suscepi mus nomen luum in ad μεν. Και γενόμενοι εν μέσω του ναού σου , υπελά
ventu Christi, Digne nomine Dei facla est laus eo βομεν το όνομά σου εν τη Χριστού παρουσία .
rum . 'Αξίως του ονόματος του Θεού γέγονεν η αίνεσις
αυτών.
Ejusdem . Quæcunque audiinus de Deo per fidem , Τού αυτού . "Όσα διά της πίστεως (72) ακούομεν
ea per vile puritatem cognosciunus , eorum que περί Θεού , ταύτα διά του καθαρού βίου γινώσκομεν,
credimus probationem per affectuum carentiam ac των πεπιστευμένων τάς αποδείξεις διά της απαθείας
cipiendo. λαμβάνοντες .
Vers. 11. 717.Justitia plena est dextera lua , Δικαιοσύνης πλήρης ή δεξιά σου , και. τ. ε. Ο
etc. Dexlera Dei Ciaristus est , qui justitia repletur. Ο Χριστός εστιν (73) ή δεξιά του Θεού , πεπληρωμένος
Quamobrem i et de plenitudine ejus nos omnes ac δικαιοσύνης. Διό και εκ του πληρώματος αυτού
cepimus 9. ) ημείς πάντες ελάβομεν . »
Vers. 12. Læletur mons Sion, etc. Lælelur Sion Ευφρανθήτω όρος Σιών , κ. τ . ε. Ευφραίνεται
mons, et exsultent filiæ Judæ propler judicia Dei, το Σιών (74 ) όρος , και αγαλλιώσιν αι θυγατέρες της
dum contemplantur eorum sermones , el secundum Ιουδαίας ένεκεν των κριμάτων του Θεού , τω θεω
sermones opera . Et qui intellexerint Sion , circum ρείν αυτών τους λόγους , και κατά τους λόγους έργα .

6 Psal . XXXI , 7 . 9 Joan . XV

I , 16.

( 67) Εύριζαν άγα.λ.λίαμα , ele. Scliede Grabii et
Calena Barbari.
( 68) Τα όρη Σιών , etc. Catena Corderii .
( 69) " Ινα ταυτό , etc. Codex Coisliianus et Ca
lena Barbari,
(70) Θάρσεις θαλάσσης , etc. Codex Coisliaia
DUS.
(71 ) "Έξω μέν της πόλεως , etc. Calena Corderii .
( 72) " Όσα διά της πίστεως, etc. Codex Coisli •
nianus, schede Grabii et Calena Barbari .
( 73) Ο Χριστός εστιν , etc. Scliede Grabii , co
dex Coislinianus et Calena Barbari .
( 74 ) Ευφραίνηται το Σιών , elc. Calena Corde
rii .
 SELECTA IN PSALMOS . PSAL . XLVIIJ . 1449
Και οι νοήσαντες την Σιων κυκλoύσιν αυτήν, και A lant illam , el complectantur ipsan.; et ascendentes
περιλαμβάνουσιν αυτήν και αναβάντες επί τους ejus Curres, narrant desuper iis qui necdum ejus
πύργους αυτής , διηγούνται άνωθεν τοις μηδέπω lurres possunt ascer.dere, dicentes : Ponile corda
δυνηθείσιν αναθήναι επί τους πύργους αυτής, λέ vestra , ut intelligatis virtutem ejus, et unusquisque
γοντες · Θεσθε τας καρδίας υμών, ϊνα κατανοήτε την per ea quæ agit institulus, dignam memoriain obli
δύναμιν αυτού , και έκαστος δι' ών πράττει πολι neat in distributione civitatis. Vel etiam sic : Cain
τευόμενος αξίαν την μνήμην λάβη της κατά διαι Ecclesia in veritale contemplanda versetur , et id
ρέσεως της πόλεως " Η και ούτως Tης γνώμης της circo Sion nuncupetur , dogmala ejus mente come
εκκλησιαστικής σκοπευτικής ούσης της αληθείας , plectenda sunt . Scite igitur doctrinam ejus expen
και διά τούτο Σιών καλουμένης, περιληπτέον αυτής dentes, distincte singula examinale . Domus enim
εν διανοία τα δόγματα . Επιστημονικώς τοίνυν κα ejus sunt singulæ contemplationes, in quibus com
τανοήσαντες την ταύτης διδασκαλίαν, διαιρετικώς morantur dogmata pietatis. Et cum prior generalio,
έκαστον εξετάζετε . Βάρεις γάρ αυτής αι' καθ ' έκα quæ civitalem et virtutem ejus receperat , iniqui.
στον θεωρίαι , εν αις οικεί της ευσεβείας τα δό latis convicta sil ; ubi exploratam habueritis po
γματα. Και επεί ή προτέρα γενεά , ή την πόλιν και lentiam civitatis, et diviseritis domos ejus, cogno
την δύναμιν αυτής παραλαβούσα, πονηρά ελέγχθη , B scetis vocationem sanctorum, que est altera gene
επιστήσαντες τη δυνάμει της πόλεως , και καταδιε ratio quam prior , siquidem etiam annuntiabilis
λόντες τας βάρεις αυτής, γνώσεσθε τα περί της quoniam hic est Deus , qui predicta mirabilia fecit ,
κλήσεως των αγίων, ήτις έστιν ετέρα γενεά παρά τejiciens priorem generationem, cum sit alernus ,
την προτέραν· είπερ και διηγήσεσθε , ότι ούτός έστιν el semper eodem modo se habeat. Et ipse regel
ο Θεός , και τα προειρημένα παράδοξα ποιήσας , απο nos, juxta illud : 1 Staluet el videbil, el pascet
βαλών την προτέρων γενεάν, αιώνιος ών , και αει gregen suum in fortitudine Dominus 10. ,
ώσαύτως έχων . Και αυτός ποιμανεί ημάς κατά το « Στήσεται και όψεται , και ποιμανεί το ποίμνιον αυ
του εν ισχύϊ Κύριος. )
Και καταδιέλεσθε τας βάρεις αυτής, κ . τ. ε . VERS. 14. Ει distribuite domos ejus , etc. Ηec
Ταύτα πληρούνται ( 75) επί των μαθητών μεριζο completa sunt in discipulis , qui sibi orbem terra
μένων την οικουμένην , επί τω διηγήσασθαι , ότι Χρι rum diviserunt ut enarrarent Christum esse Deum
στός εστιν ο Θεός ημών ο ποιμαίνων ημάς. nostrum qui pascit nos.

ΨΑΛΜΟΣ ΜΗ' . C · PSALMUS XLVIII.

Εις το τέλος , τοις υιοίς Κορέ ψαλμος. Ακού
σατε ταύτα , πάντα τα έθνη , κ . τ. ε. Δύναται
εις (76) την εκάστου νίκης των εν τώ αγωνίζεσθαι
νικώντων αναφέρεσθαι η επιγραφή . Το δε , ο 'Ακού
σατε , και Χριστού φωνή , πάντα τα έθνη προσκαλου .
μένου , του είπόντος : « Δεύτε πρός με , πάντες οι
κοπιώντες. » Και επεί από της λέξεως των Γραφών
οικοδομείται και απλούστερον γηγενής τις και πένης
ών , ωφελείται δε μάλλον και ο διαβαίνειν δυνάμενος
επί τα πνευματικά , υιός ανθρώπου και πλούσιος
τυγχάνων , διά τούτο άμα και επί το αυτό πάντας,
ως επί την εστίασιν , την ακρόασιν καλεί. Η επί το
αυτό κλήσεις πλουσίου και πένητος επί ισότητα και
άτυφίαν προσκαλείται ημάς. Τρείς δε είπεν εξ
εναντίας συζυγίας, έθνη και γηγενείς , πλούσιος και D nas , divitem el pauperem , orbem terrarum ei filios
πένητα , οικουμένην και υιούς ανθρώπων. Οι αλλό
τριοι της πίστεως διά των εθνών εκλήθησαν . Οι εν
τη Εκκλησία εισίν οι κατοικούντες την οικου
μένην.
Το στόμα μου λαλήσει σοφίαν , και η με
έτη της καρδίας μου σύνεσιν . Κλινω εις παρα
βολήν το ούς μου · ανοίξω εν ψαλτηρίω το πρό
βλημά μου , κ. τ . ε . Χριώτου το στόμα (77) σοφίαν
λαλεί. Είσι δε στόμα Χριστού οι τον λόγον αυτού
διακονούντες , οι δε λοιποί το λοιπόν αυτού σώμα .
Και ει έστι μελέτη σύνεσις , τίς ή επαγγελία ;
10 Ιs . XL , 11 . 11 Matth . ΧΙ , 28.
(73) Ταύτα πληρούνται , etc. Catena Barbari el
scheda Grabii .
Vers.'1,2. In finem , filiis Core psalmus. Audite
hæc, omnes gentes , elc. Polest inscriptio referri ad
cujuslibel victoris in certaininibus victoriam. IHud
autem , « Audile , » Christi vox est, omnes gentes
invitantis ac dicentis ; « Venite ad me, omnes qui
laboratis !! . , Et quoniam lectione Scripturarum
eliam simplicius instituitur is qui lerrigena et pau
per exsistit , plus vero lucri capίt qui ad 718 spi
ritalia valet transcendere , filius hominis ac dives,
idcirco simul et in ununi omnes ad auscultandum ,
non secus alque ad convivium , invitat. Hæc in
unui divitis ac pauperis invitatio , ad æqualitatem
et fastus depositionem nos adhortalur. Tres autem
oppositas posuit combinationes, gentes et terrige
bominum . A fide alieni per gentes vocati sunt.
Qui in Ecclesia versantur, hi sunt qui iuhabilan !
orbem .
VeRs . 4,3. Os meum loquetur sapientiam , et me
dilalio cordis mei prudentiam . Inclinabo in purabo
lam aurem meam : aperiam in psalterio propositio
neri meam , elc . Os Christi loquitur sapientiam .
Sunt autem os Christi qui sermonem ejus adinini .
slrant , celeri autem sunt reliquam corpus ejus.
Quod si meditatio sit prudentia , quaenam erit al
( 76) Δύναται εις , €lc. Calena Corderii .
( 77) Χριστού το στόμα, etc. Εadein Catena .
113 EX ORIGENE
nunlizatio ? Quando meditatio cordis prudentia est , Α " Οταν η μελέτη της καρδίας σύνεσις έστιν , ουκ
non egrediuntur ab intrinseco cordis cogitationes εξέρχονται έσωθεν από της καρδίας διαλογισμοί πο
pravæ, neque sunt quæ inquinent hominem , neque νηροί , ουδε υπάρχει τα κοινούντα τον άνθρωπον,
datur locus diabolo. Perspicue autem Salvator au ουδε δίδοται τόπος τω διαβόλω . Σαφώς δε ο Σωτήρ
res suas vocat prudentes auditores. Alius aulem di ώτα εαυτού λέγει τους συνετούς ακροατάς . ' Αλλος
xerit, ipsum quidem loqui sapientiam in Novo Te δ ' άν είποι , ότι λέγει μεν σοφίαν εν τη Καινή,
stamento ; audire vero veluti parabolas Velus Tc ακούει δε ώς παραβολής της Παλαιάς . 'Ανοίγει και
stamentum . Aperit Christus propositionem suam Χριστός κεκλεισμένον εν ασαφεία το πρόβλημα εαν
qua obscuritale involuta erat , quando reperit apίum του , επάν εύρη εναρμόνιον όργανον , και σκεύος εκλο
instrumentum, el vas electionis, quod vocat psal . γής, και καλεί ψαλτήριον · διά γάρ του τοιούτου ανοί
terium : per hoc enim aperit et explicat ea quæ γει και σαφηνίζει τα τοις μη τοιούτοις κεκλεισμένα
iis, qui tales non sunt , obscuritate erant obvoluta . τη ασαφεία . Ταύτα δε δύναιντ ' αν λέγειν και οι
Hæc etiam apostoli dicere potuerint. απόστολοι .
Ejusdem . Qui æquo animo est , psallit ; per psal . 1. Τού αυτού . Ο εύθυμών ( 78) ψάλλει διά δέ του
lerium autem aperit propositionem . Per animi ψαλτηρίου ανοίγει το πρόβλημα . Διά της ευθυμίας
tranquilitatem cognoscil propositionem . Αnimi au- Β διαγινώσκει το πρόβλημα . Ευθυμία δε έστιν απά
tem tranquillitas est cum anima rationalis caret af θεια ψυχής λογικής.
fectibus.
Vers . 6. Cur timebo in die mala ? iniquilas calca "Ινα τί φοβούμαι εν ημέρα πονηρά, η ανομία
nei mei circumdabil me, etc. Non de se , sed de Ju της πτέρνης μου κυκλώσει με , κ. τ. ε . Ου περί
dæis, qui judicandi erant, quorum plurimi sup εαυτού (79), αλλά περί των Ιουδαίων ευλαβούμενος
pliciis digna commiserant , hæc dicit . Quod si quæ κριθησομένων , ών οι πλείστοι άξια κολάσεως πε
loquitur, sit persona Christi ; calcaneum ejus inve ποιήκασι , ταυτά φησι . Και ει πρόσωπον Χριστού
nies esse extremum corporis , el terre viciniorem το λέγον, πτέρναν αυτού εύρης τον έσχατον του
Judam : corpus enim Domini sunt apostoli . Non σώματος , και τη γή πλησιάζοντα Ιούδαν · σωμα
timmebo igitur Jude proditionem tempore crucis ; γάρ Κυρίου οι απόστολοι. Ου φοβούμαι ούν την
quoniam nec quilibet Adæ inobedientiam timel. Ιούδα προδοσίαν εν τω καιρώ του σταυρού : επει
( Ηanc enim esse calcanei iniquitatem lalenler insi- μηδέ έκαστος τήν του Αδάμ παρακοήν φοβεί
nuatum esi.) Nullus enim ob alterius malitiam con ται . ( Ταύτην γάρ υπηνιξάμεθα πτέρναν ανομίας
demnabitur. Iniquitatem vero calcanei Adæ inobe. είναι . ) Ουδείς γάρ δι' άλλου κακίαν καταδικάζεται .
C
cientiam appellavit , quod serpens in calcaneum 'Ανομίαν δε πτέρνης την παρακοήν είπεν 'Αδάμ ,
ejus polestatem habeat. Vel quia non erant istius τω τον όφιν εξουσίαν έχεις κατά της πτέρνης αυ
modi apostoli, neque prophela qui hæc dicit , ut de του . " Η επεί μή τοιούτοι ήσαν οι απόστολοι , ή και
ipso pronuntiari poluerit : « Peccatum non fecil, ταύτα λέγων προφήτης , ώστε λεχθήναι περί αυτού
neque inventus est dolus in ore ejus ' , , verisimile • Αμαρτίαν ουκ εποίησεν , ουδε ευρέθη δόλος εν τω
est postrema eorum et ultima peccasse. Quare στόματι αυτού , και εικός αυτόν ήμαρτηκέναι τα τε
Symmachus 719 iniquitatem vestigiorum ejus λευταία και έσχατα . Διόπερ ο Σύμμαχος ανομίαν
exposuit. Nam ceu vestigia obscura iniquitatis sola ίχνέων αυτού εξέδωκεν . Οιονεί γάρ ίχνη αμαυρα
in ipsis erant; idcirco ait , Non timebo diem judi- ανομίας ήν αυτοίς μόνα , διόπερ φησίν • Ου φοβούμαι
cii. Calcaneum autem Christi sunt quoque fidelium την ημέραν της κρίσεως . Πτέρνα δε Χριστού και οι
omnium postremi. πάντων πιστών κατώτεροι .
Ejusdem . Diem malam , diem judicii vocat ; cal Τού αυτού . Ημέραν πονηράν ( 80), την ημέραν
caneum autem viam et vitam , λέγει της κρίσεως και πτέρναν την οδών και τον
βίον.
VERs. 7. Qui confidunt in virtute, etc. « Homo non D οι πεποιθότες εν τη δυνάμει , κ . τ. ε. "Ανθρω
dabit Deo placationem sui , el pretium redemptionis πος ου δώσει (81 ) τώ Θεώ εξέλασμα εαυτού , και την
anime sue ; » Jesus enim semelipsum tradidit pro τιμήν της λυτρώσεως της ψυχής αυτού · Ιη
omnibus.
σούς γάρ εαυτον παραδέδωκεν υπέρ πάντων .
Vers. 8. Frater non redimit , redimet homo , etc. 'Αδελφός ου λυτρούται , λυτρώσεται άνθρω
Interrogative legendum : « Redimet homo ? , πος, κ . τ . ε . Έπαπoρητικώς (82 ) αναγνωστέον : Αυ
τρώσεται άνθρωπος ;
VeRs. 9. El laboravil in sæculum , etc. Qui per Και εκοπίασεν εις τον αιώνα , κ . τ. ε. Ο εφ'
omnem ætatem suam et vitam præsentem labora όλον (85) τον εαυτού αιώνα και την ενταύθα ζωής
verit, in fine veram vitam vivet, minime videns cor κάμνων , είς τέλος την αληθινήν ζήσεται ζωήν, ουκ
15 ΙPetr, 11 , 22.
(78 ) Ο εύθυμών , etc. Schede Grabii σι Calena ( 81) "Ανθρωπος ου δώσει , etc. Calena Corde
Corderii. rii .
( 79 ) Ου περί εαυτού , etc. Catena Corlerii . (82 ) 'Επαπoρητικώς , etc. Codex Coistinianus .
( 80) Ημέραν πονηράν , etc. Codex Coistinia (83) Ο εφ ' όλον, etc. Calena Corderli.
nus.
3445 SELECTA IN PSALMOS . PSAL. XLVIII. 1466

όψόμενος καταφθοράν . Ηνίκα άν αποθνήσκωσιν o! A ruptionem. Quando mortui fuerint sapientes , etiam
σοφοί, και επί το αυτό άφρων και άνoυς απο simul insipiens el siullus peribunt.
λούνται .
Του αυτού. Ο κοπιών (84) διά της πρακτικής , Ejusdem . Qui agendo laboral , in finer vivet
ζήσεται εις τέλος διά της γνώσεως . Καθαψάμενος cooleimplando . Postquam perstrinxit eos qui peni
των αμετανοήτων , τρέπεται και επί τους μετανοούν lentiam non agunt , vertitur etiam ad pænitentes
τας , και παρηγορεί τον κόπον της μετανοίας ταϊς el pænitentiæ laburem solalur spe futuri. Labora
ελπίσι του μέλλοντος . Έκοπίασε , φησίν, ενταύθα με vit , inquit , hic pænitentiam agendo , de cætero vi
τανοών, και το λοιπόν ζήσεται διά παντός . Τούτο vet omni tempore. lloc enim significat illud , ein
γάρ σημαίνει το « είς τέλος. » Ζωήν δε λέγει την finem . , Vilam autem vocat, quæ proprie est laboris
κυρίως την άπονον. Η γάρ ενταύθα καταχρηστικώς . expers . Quæ enim hic vivitur, abusive vita dicitur.
Τέλος δε νοήσεις τον μέλλοντα αιώνα , όστις εστί Finem accipies pro futuro sæculo , quod est finis
τέλος του παρόντος . Τούτο ο μεν Σύμμαχος ούτω præsentis. Hoc Symmachus sic verlit : « Cum quie
φησίν : « Αναπαυσάμενος το αιώνι τούτω, ζών εις verit sæculo huic, vivens semper durabil. 1 Aquila
αιώνα διατελέσει και ο δέ 'Ακύλας : « Και ανεπαύσατο vero : « El requievit in sæculum , el vivet in vicio
εις τον αιώνα, και ζήσεται εις νίκος. » Ο γάρ εν- Briam . » Qui enim hic molestarm et laboribus plenarm
ταύθα επίπονον κτησάμενος βίον και έγκoπoν , ούτος exegit vitam , is in futuro seculo proinissa vita
της επαγγελμένης ζωής κατά τον μέλλοντα αιώνα fruelur , non visurus interitum , quando sapientes
αξιωθήσεται , ουκ οψόμενος καταφθοράν , ηνίκα άν morientur.
αποθνήσκωσιν οι σοφοί .
" Οτι ουκ όψεται καταφθοράν , όταν ίδη σοφούς Vers . 11. Quoniam non videbit interilum , cum
αποθνήσκοντας , επιτοαυτό άφρων και άνους viderit sapientes morienles, simul insipiens et stultus
απολούνται , κ . τ. ε . οψόμεθα τους σοφούς του(85) peribunt , etc. Videlbimus sapientes mundi hujus in
κόσμου τούτου εν τω αιώνι το μέλλονται στερηθέντας futuro Seculo ea vita privalos que dicit : • Ego
της ζωής της ειπούσης: « Εγώ είμι ή ζωή . Τίνες sum vita ' , , Sed quinam sunt sapientes isti qui
δε ούτοι οι αποθνήσκοντες σοφοί , ή περί ών λέλεκται : moriuntur, nisi illi de quibus dictum est : « Perdam
« 'Απολώ την σοφίαν των σοφών, και αφ' ών έκρυψεν sapientiam sapientium 4 , quibus occultavit nny
ο Θεός τα μυστήρια & νηπίοις απεκάλυψε ; Λέγει δε sleria sua Deus , quæ parvulis revelavit ? Sapientes
σοφούς τους πανούργους κατά το, « Σοφο ! εισι του aulem vocat malignos, juxta illud : « Sapientes sunt
κακοποιήσαι , o και τους μαθητές των αρχόντων του ut malefaciant 15 , » et discipulos principum hujus
αιώνος τούτου· ών τον θάνατον ουκ όψεται ο λυτρω C sæculi , quorum mortem non videbit redemplus ab
θείς υπό του ευδοκήσαντος διά της μωρίας του κη eo cui complacitum est per stultitiam prædicationis
ρύγματος σώσαι τους πιστεύοντας . Ο πεπληροφο servare credentes. Qui de futuro judicio plenam
ρημένος περί της μελλούσης κρίσεως, όταν ίδη τους habel lidem , cum viderit sapientes morientes , non
σοφούς αποθνήσκοντας , ου νομίση το γινόμενον κατα illud existimel interitum esse animæ simul et cor
φθοράν όμου ψυχής τε και σώματος, ως εκείνοι ζών- poris , quemadmodum 720 viventes illi mortem
τες τον θάνατον ωρίζοντο , αλλά μετοικίαν εις κόσμον definierunt , sed migrationem in alium mundum.
έτερον .
Και οι τάφοι αυτών οικίαι αυτών εις τον αιώνα , Vers. 12. Et sepulcra eorum domus illorum in
κ . τ . ε . « Οι τοίς τάφους (86) κεκονιαμένοις όμοιοι alernum , elc. « Qui similes sunt sepulcris dealba
γέμοντες οστέων νεκρών , και πάσης ακαθαρσίας , και tis , quæ plena sunt ossibus mortuorum , et omni
τούτους αιτιάται ο Σωτήρ " και τους οικοδομούντας spurcilia 18, » hos Salvator repreliendit ; uti et eos
τάφους , ει και προφητών και τους κοσμούντας μνη qui ædificant sepulcra , etiamsi prophetarum ; et
μεία , ει και δικαίων · ουκ επιτρέπει μαθητή θάπτειν ornant monumenta , etiamsi justorum ; nec permillit
νεκρόν , ει και πατρός . Και εν τω Ησαΐα: « Τί , D discipulo sepelire mortuum , tametsi parentem . Et
φησίν, ώκοδόμησας σεαυτο μνήμα , και ελατόμησας in Isaia : Quid, inquit, ædiſicasli libi sepulcrum ,
σεαυτο μνημείον ; » Και οι εν τοις μνημείοις , εάν et excidisti tibi monumentum ?? , Et qui in mo
ακούσωσι της φωνής του Υιού του ανθρώπου , ζήσου numentis sunt , cum audiverint vocem Filii hominis,
σιν. Επί των γαιών δε εστι τα ονόματα άνου και vivent 18. In terris autem sunt nomina stului et in
αφρονος. sipientis.
Τού αυτού. Τάφος νού (87) ακάθαρτος ψυχής τά Ejusdem . Sepulcrum mentis est anima impura i
φος δε ψυχής σώμα . • Επεκαλέσαντο τα ονόματα animæ vero sepulcruin corpus est. « Vocaverunt
αυτών επί των γαιών . • Ουκ από αρετών ονομάζον nomina sua in terris. , Non a virtutibus nominan
ται , αλλ ' από γηίνων πραγμάτων. Ου γαρ δίκαιοι lur, sed a rebus terrenis. Non enim justi el tempe

12 Joan . Χιν , 6. 16 ΙCor. 1 , 19. 18 Jerem. IV , 22 . 16 Matth. ΧΧιι , 27 . 17 Isai . Χμ , 16 . 18 Joan . 1, 28 .

(8η κοπιών , etc. Schede Grabii. (86) Οι τοίς τάφοις , etc. Catena Corderii .
(85) Οψόμεθα τους σοφούς, etc. Erdem sche (87 ) Τάφος νου , etc. Schede Grabii et Calena
dæ et partin Catena Barb. Barbari.
1147 EX ORIGENE
rali dicuntur, sed rhetores , grammatici , philosophi , Α και σώφρονες λέγονται , αλλά δίτορες, και γραμ
tribuni el comites. ματικοί , και φιλόσοφοι , και τρίβουνου, και κόμητες.
VERs. 13. El homo cum in honore essel , non in Και άνθρωπος έν τιμη ων ου συνήκε, κ. τ. ε.
lelležil , elc . Non intelligens bomo cum in honore “Ο μή συνιείς (88) άνθρωπος έν τιμή ών εαυτόν πα
essel , semelipsum jumentis comparavit , et assimi- ρασυνεβλήθη τοις κτήνεσι , και ώμοιώθη αυτοίς, έσθ'
latus est eis , quandoque etiam illis qui ab eis difle ότε και τους τούτων διαφέρουσιν . Εκάστω δι' ών
runt . Οuilibet ex ipsis semetipsum per ea que agit πράττει ομοιούται τώ τινι εαυτόν. Καλόν δε το
assimilat. Bonum vero est assimilari Deo . « Ηac ομοιούσθαι Θεώ. « Αύτη η οδός αυτών σκάνδαλον
via eorum scandalum ipsis ;-) insipientis scilicel et αυτοίς · άφρονος δηλαδή και άνoυ η οδός . Α21
stulti via . Quin et Christus scandalum est, cum sit και Χριστός σκάνδαλόν έστι , πέτρα ών σκανδάλου.
petra scandali"). « In ore suo complacebunt. » Existi « Εν τω στόματι αυτών ευδοκήσουσιν. » Το χρηστών
mo hic bonum stulti et insipientis finem declarari. oίμαι δηλούσθαι τέλος άφρονος και άνου.
Vers . 14. El postea in ore suo complacedunt , etc. Και μετά ταύτα εν τω στόματι αυτών ευδοκή
Bona spes est , cum complacuerint. σουσιν, κ. τ . ε . Ελπίς αγαθή (89) το μετά ταύτα
αυτούς ευδοκήσαι.
Sicut oves in inferno posiii suni : mors depascet B Ως πρόβατα έν άδη έθεντο θανατος ποιμανεί
e08 , etc. Mors depascet insipientem et stullum , vel αυτούς , κ. τ. ε. Θάνατος ποιμανεί (90) τον άφρονα
polius hominem qui honorem suum minime intel και τον άνουν : ή μάλλον τον μή συνιέντα άνθρωπον
ligit. Manifeste autem qui dixit , « Non relinques την εαυτού τιμήν. Σαφώς δε ο ειπών , « Ουκ εγκατα
animam meam in inferio 10, » Inec etiam ait, « Ve . λείψεις την ψυχήν μου εις άδου , και ταύτα λέγει
rumtamen Deus redimet animam meam " , ). etc. το, « Πλήν ο Θεός λυτρώσεται την ψυχήν μου,και και
τα εξής.
Ejusdem . Angelos vita pascit , homines mors et Του αυτού. 'Αγγέλους μεν (91 ) ποιμαίνει ζωή,
vila , dæmones lantum mors. « Ει dominabuntur ανθρώπους δε θάνατος και ζωή , δαίμονας δε μόνον
eorum recii in malutino . » Erunt enim supra quin- θάνατος. « Και κατακυριεύσουσιν αυτών οι ευθείς
que civitates, et supra decem recti in futuro sæculo , το πρωί . » "Έσονται γάρ επάνω πέντε πόλεων, και
Salomon eliam in Proverbiis hoc ipsum dicit : « Fe δέκα πόλεων οι ευθείς, εν τω μελλοντι. Και Σολομών
stinat enim dilescere vir invidus , et ignoral quod δε εν Παροιμίαις το αυτό τούτό φησιν ο Σπεύδει
misericors dominabilur ei ? . , γάρ πλουτεΐν ανήρ βάσκανος, και ουκ οίδεν , ότι ελεή
μων κρατήσει αυτού . )
VERs. 17. Ne limueris cum dives factus fuerit ho- C Μή φοβού όταν πλουτήση άνθρωπος , και τ. ε.
mo, elc . Væ iis qui hisce diviliis opulenti sunl : Τοις τούτον (92) πλουτούσιν ουαι · ου γάρ λήψεται τις
nam dum quis moritur , non sumet eas . « Νeque αποθνήσκων αυτόν . • Ουδε συγκαταβήσεται αυτό
s
descendel cum eo gloria domu ejus. , o Hanc 721 δόξα του οίκου αυτού . » Ταύτην ζητούσε την εξαν
gloriam quærunt infideles, quæ non descendet cum οι μη πιστεύοντες , ου συγκαταθησομένην αυτοί,
illis . Qui moritur, non accipiet multiplicatam glo “Ο αποθνήσκων ου λήψεται την πληθυνομένην δόξαν
riam domus suæ ; sed cum virtute prædilo , dum is του οίκου αυτού αλλά και τη μεν αναβαίνοντι εναρέτω
ascenderit , coascendet quoque gloria ipsius , scili- συναναβήσεται η δόξα αυτού , ήγουν ή αρετή τωδε
cet virtus ; cum descendente vero etiam condescen καταβαίνοντα συγκαταβήσεται . Και του αγίου δε
det . Quin et viri sancti anima in vita ipsius, que ψυχή εν τη ζωή αυτού , ήτις εστίν ο Χριστός, ευλο
Christus est , benedicetur. Qui sanctus Deo confile- γηθήσεται . " Όστις άγιος τω Θεώ εξομολογήσεται,
bitur, cum probum ipsum reddiderit, et benefecerit αγαθοποιούνται αυτόν .
ipsi .
VERs. 21. Et homo cum in honore essel, etc. Quæ Και άνθρωπος έν τιμή ών , κ. τ. ε. Έπαπορη
rendum cujus naturæ sil bomo, qui cum in honore τέον ο έν τιμή (93) ών άνθρωπος και μη συνεί,
D
esset, non intellexit. Siquidem sit naluræ spiritalis , ποίας εστί φύσεως. Ει μεν της πνευματικής, πω,
quomodo jumentis assimilatur ? Sin terrena , quo ομοιούται τοις κτήνεσιν ; Ει δε της χοϊκής, πώς έν
modo cst in honore ? Sin animalis, atque bic in ho τιμή έστιν ; Ει δε της ψυχικής , εάν ούτος ή έν τιμή,
nore sit , in quali honore est spiritalis ? ο πνευματικός εν τίνι;

PSALMUS XLIX . ΨΑΛΜΟΣ ΜΘ .

VERs. 1. Deus deorum Dominus locutus est , clc. Θεός θεών. Κύριος ελάλησε , κ . τ . ε . ι Ο Θεός
Deus deorum » per Christuni e loculus , vocavit ler των θεών (94) , διά Χριστού λαλήσας , εκάλεσε την

19 ΙPetr . 11, 8. 10 Psal . XV, 10. 21 Psal. ΧLVΙΙ, 16. 15 Proν . ΧΧVi, 22 .

(88) Ο μη συνιείς , etc. Catena Corlerii.
( 89) Ελπίς αγαθή, etc. Codex Coislinianus .
(90) Θάνατος ποιμανει, etc. Calena Corlerii .
(91) 'Αγγέλους μέν , etc. Schedge Crabii et Ca
tena Barbari .
( 92) Τοις τούτον , etc. Catena ( orderii .
(93 ) Έπαπορητέον ο έν τιμή , etc. Catena Cor
derii.
(94) ο Θεός των θεών , etc. Catena Corderii .
 1449 SELECTA IN PSALMOS . PSAL . XLIX. 1.50

γήν από ανατολών ηλίου μέχρι δυσμών και από ανα- A ram a solis Orta usque ad occasum ; nempe 1 !»
τολών του Ισραήλ , δυσμών δε τους δυσγενεστά oriente Israelem , ab occidenle vero ignobilissimos .
τους .
Vers. 2. Ex Sion species decoris , etc. Siquidem
Έκ Σιών ή ευπρέπεια της ώραιότητος , κ . τ . ε .
Είπερ ευπρέπεια ( 95) και ώραιότης Κυρίου η σοφία decor et species Domini est sapientia : ipsa in Sion
εστίν αύτη εν τη Σιών εστιν . Ούτος εφ' ού τη γέ exsistit . Hic enim est in cujus nativitale dicimus ,
νέσει λέγομεν: Εμμανουήλ εμφανώς ήλθε , και ου Emmanuel manifeste venit , el non silet, sed per
παρασιωπά, αλλά λέγει δι' ών θέλει , έπει Θεός ημών quos vuli Ioquitur, quoniam Deus noster est. Nunc
έστι. Νύν μεν , φησίν , του παρασιωπήσεται εξής quidem,inquit, non silebit ; » deinceps vero ( ERS .
δε, ταύτα εποίησας, και εσίγησα . Πυρ ενώπιον 3) , « hæc fecisti, et lacui . Ignis in conspectu ejus. 1
αυτού . - Πύρ γάρ , φησίν , ήλθον βαλείν επί την ( Ignem enim , inquit, veni millere in terram 18. , Es
in Daniele : « Fluvius ignis trahebat in conspectul
γην. 5 Και εν τω Δανιήλ: « Ποταμός πυρός είλκεν
έμπροσθεν αυτού . » Πυρ δε και καταιγίς επι τους ejus 1 *, » Ceterum ignis et tempestas super eos qui
μη προσέχοντας αυτού τη επιφανεία και το Λόγω, non attendunt ad adventum el ad Verbum ejus ,
ός ήξει εκ της επουρανίου Σιών , ισοσθενής ών τώ quod venieu de supercelesti Sion , cum sit ejusdem
Πατρί· ουράνιος γάρ ήν Θεός , και ότε ήλθεν εμφα B cum Patre poleslalis : siquidem Deus eral coelestis,
νως , ήτοι ότε γέγονε σάρξ. Τότε γάρ ορατός γέγονεν etiam quando venit manifeste , sive quando caro
ελθών, ου παρασιωπήσεται, αλλά του κόσμου ελέγξει faclus fuit . Tunc enim cum aspectabilis venerit ,
την αμαρτίαν , ήγουν την βούλησιν αναγγελεί του non silebit , sed mundi peccaliu arguet , sive vo.
Πατρός. Καλείται γάρ μεγάλης βουλής άγγελος . luntatem Pairis annuntiabit. Vocalur enim « magni
Το δε πυρ το φώς σημαίνει το εξ αυτού της γάρ consilii angelus. » Ignis vero significat lucem quæ
γνώσεως του Χριστού το διά πίστεως νοητόν φώς ex ipso est : notitiam enim Christi spiritalis fidei
ηγείται . Νοήσεις δε και ούτω · 'Εν εξουσία και δυνά lux præcedit. Quinetiam hoc modo intelliges : Cum
μει θεότητος ών , καίπερ γεγονώς εν σαρκι , καθάπερ in poleslale ac virtute divinitatis exsisleret, etiam
τι πυρ και καταιγίς προσέβαλε τους αντικειμένους in carne natus , instar ignis ac leinpestatis cujus
dam irruit in adversarios suos , diabolum ac dæ
αυτώ διαβόλω και δαίμοσιν.
Nonas .
Ο Θεός εμφανώς ήξει , ο Θεός ημών , και ου Vers . 3. Deus maniſeste veniet , Deus noster, e!
παρασιωπήσεται , κ . τ . ε . Ο Θεός ημών ( 96) εμφα non silebit , elc. Deus nusler manifeste veniet. Deus
νως ήξει : Θεός δε ημών ο Χριστός έστι: Χριστός εμ noster Christus est. Christus manifeste veniet.

φανώς ήξει .
Τού αυτού. Χριστός ελήλυθεν (97 ) εν σαρκί . Το
« εμφανώς και άρα την σάρκα δηλοί αισθητή γάρ ήν ή
σάρξ του Χριστού .
Προσκαλέσεται τον ουρανόν άνω, κ. τ . ε. Επε !
εν Δευτερονομία (98 ) δοθέντος του νόμου διεμαρτύ
ρατο Μωϋσής τον ουρανόν και την γην , ομοίως δε και
αρχόμενος της ωδής τούτους καλεί · έτι δε και εν
*Ησαία παραλαμβάνονται διά τούτο , κρινομένου του
λαού , προσκαλέσεται τον ουρανών και την γην και
Θεός . Νύν δε το « διακρίναι και λέγει αντί του διαχω
είσαι τους ιδίους αυτού, όντας λαόν αυτού , από τον
αλλοτρίων αυτού των συννεμομένων τους αυτού· ένα
τα μεν ουρανό αποδό τους ιδίους, τη δε γη τους
αλλοτρίους . "Η προσκαλέσεται τους εν ουρανοίς άγ- D cabit angelos qui in cælis sunt , el electos in terra
γέλους , και τους εξειλεγμένους εν γή προς αποστο
λήν, ώστε τον αυτού λαών διακρίναι . Οι γάρ απόστο
λοι τους μεν πειθομένους προσεκόμιζον τω Θεώ ,
του , δε μή τοιούτους φίεσαν το Σατανά .
Συναγάγετε αυτό τους οσίους αυτού , τους
διατιθεμένους της Διαθήκην αυτού επί θυσίαις .
Και αναγγελoύσιν οι ουρανοί την δικαιοσύνης
αυτού , ότι Θεός κριτής έστι , κ. τ . ε . "Η ουρα
νοι (99 ) οι « την εικόνα και φορούντες « του επουρανίου . » stis 25. , Vel hoc est maniſestum , Domini populum
722 Ejusdem . Christus venit in carne . Ergo il.
lud , « manifeste, » carueni signilical : nam sub sen
sum cadebat caro Christi.
VERs . 4. Aivocabil cælum desursum , etc. Quoniam
in Deuteronomio cum lex darelor , lcstificalus est
Moyses cæluin el terram , similiter el canticum in
choans eosdem lesies advocal , alque insuper in
Isaia adhibentur ; idcirco etiam Deus cum populum
suum judicaturus est , cælum el terram advocabit .
Nunc autem i discernere » dicit pro segregare pro
prios suos , qui sunt populus ejus , ab alienis , qui
wa cum propriis ejus pasti fuere ; ut cælo' quidem
reddal proprios siios, terre vero alienos . Vel advo
ad apostolalum , ut populum suum dijudiceni. Apo
stoli enim fideles quidem ad Deum adduxerunt ; eos
vero qui non erant hujuscemodi , Satanæ permi
serunt
Vers . 5 , 6. Congregale illi sanclos ejus , qui or .
dinant Testamentum ejus super sacrificia . El annun
liabunt cæli justitiam ejus, quoniam Deus judex est,
elc. Vel coli sunt hi qui ſerunt o imaginem cæle

11 Luc . x11 , 49. 24 Dan . VΙΙ , 10 . 25 1 Cor . XV, 49 .

(98 ) Επεί εν Δευτερονομίω , etc. Calena Corde

( 95) Είπερ ευπρέπεια , etc. Εadem Calena.
(96. Ο Θεός ημών , etc. Schedu Grabii . rii .
(97 ) Χριστός ελήλυθεν , etc. Erden scliels . ( 99) “ Η ουρανοί , etc. Endle Calena .
46
PATROL. Gn . XII .
1451 EX ORIGENE 1432

judicatum iri a rationalilbus virtutibus , et al iis qui A " Η τούτο εστιν εναργώς, το διακρίνεσθαι τον λαών
et salutarem prædicationem administrant, et Chri . Κυρίου παρά τε δυνάμεων λογικών και των ιερουρ
sto congregant sanctos ejus , « quos præscivit , in γούντων το σωτήριον κήρυγμα , οι και συναγείρουσι
quit, et prelestinavit ; et quos vocavit , hos et ju- Χριστώ τους οσίους αυτούς τους προέγνω , φησί, και
stificavit 28 , » qui adimplent Testamentum , non san προώρισε και τους εκάλεσε , και εδικαίωσεν και οι πλη
guinibus, sed spiritalibus sacrificiis . ρούσι την Διαθήκην, ου δι' αιμάτων, αλλά ταϊς πνευ
ματικαίς θυσίαις.
Ejusdem . Hic manifeste Christum dicit Deum . Τού αυτού . Ενταύθα προδήλως ( 1) τον Χριστόν
« Omne , enim judicium Pater dedit Filio 21
ar . λέγει Θεόν . « Πάσαν » γάρ την κρίσιν έδωκεν ο Πα.
τηρ τω Υιο . )
Vers . 8. Non in sacrificiis tuis arguam le , elc . Ουκ επί ταϊς θυσίαις σου ελέγξω σε , κ. τ. ε.
De Judæorum sacrificiis quæ post Christi adventum Περί τών ( 2 ) μετά την παρουσίας Χριστού αθετου
abrogata sunt , Itec convenit predicta fuisse . Vel μένων παρά Ιουδαίους θυσιών ταύτα αρμόσει προ
non prava , inquit, intentione offeras , propter quod φητεύεσθαι. " Η ουδε πονηρά , φησί , διαθέσει πρόσεγε
Cain increpavi. εφ' ώ τον Κάϊν διήλεγξα .
B
VeRs. 10. Quoniam mere sunt omnes bestiæ agri , " Οτι ειά έστι πάντα τα θηρία του αγρού, κ , τ. ε.
oc . Omnia animalia dicit esse sub providentia Dei . Πάντα λέγει (3) είναι υπό την πρόνοιας του Θεού .
« Nonne enjin duo passeres asse veneunt , el unus « Ουχί γάρ δύο στρουθία του ασσαρίου πωλείται,
cx illis non cadet sige Patre meo qui in cælis esl 28 ? ) και εν εξ αυτών ού πεσείται άνευ του Πατρός μου
του εν τοις ουρανούς;
Vers. 13. Nunquid manducabo carnes Tauro Μή φάγομαι κρέα ταύρων , ή αίμα τράγων πίο
rum , aut sanguinem liircorum potabo ? etc. Abrogat μαι; κ. τ . ε . 'Αναιρεί θυσίας (4 ) αισθητάς : « θυσία ,
Sacrificia sensibilia : nam o sacrificium Deo spiritus γαρ τω Θεώ πνεύμα συντετριμμένον. »
contribulalus 49. )
VERs. 16. Peccalori aulem dixit Deus : Quare tu Το δε αμαρτωλώ είπεν ο Θεός· "Ινα τι συ διηγή
enurras justitias meas ? elc. Non soli obvio sensu τα δικαιώματά μου ; κ. τ. ε . ου μόνον (5 ) , oίμαι, το
peccatori hæc a Deo dicla existimo, verum etiam απλούστερον νοουμένω αμαρτωλώ ταύτα είπεν ο Θεός,
populo circumcisionis. Calerum peccator duntaxat αλλά και το λαό της κατατομής. Ο δε αμαρτωλός
per os accipit Testamentum 723 Dei , cum disci διά μόνου στόματος αναλαμβάνει την Διαθήκην του
plinan oderit , et ea quae hic recensentur peccala c Θεού · μισεί γούν παιδείας και τα επιφερόμενα αμαρ
cummillat. Vel quia « populus hic , inquit , labiis τάνων. " Η επεί « ο λαός ούτος, φησί , τοις χείλεσι
30 με τιμά , η δε καρδία αυτών πόρρω απέχει απ'
sae honoral, cor autem eorum longe est a me
isti de circumcisione oderant disciplinam in adventu εμού . • Οι εκ περιτομής εμίσησαν παιδείαν εν τη
Christi , el sermones Dei quos Jesus Christus pro επιδημία Χριστού , και εκβεβλήκασιν εις τά οπίσω τους
ferebat , retrorsum projiciebant ; currebant voro διά Ιησού Χριστού λόγους του Θεού · συνέδραμον δε το
calm fure ac proditore Juda , et cum adulteris ligula κλέπτη και προδότη Ιούδα , και μετά των μοιχευόντων
et lapides portionem suam ponebant ; et apud alios ξύλα και λίθους έθηκαν εαυτών την μερίδα και προς
etiam fratri suo, scilicet populo ex gentibus, obtre άλλους καταλαλούσι του εξ εθνών αδελφού αυτών λαού
clant , quin et coulerinis suis, scilicet fidelibus de αλλά και κατ' αυτών των ομομητριών , και εκ περιτομής
circumcisione, scandala ponunt, volentes ipsos aver πιστευόντων σκάνδαλα τιθέασι , βουλόμενοι διαστρέ
tere : proplerea siluit ipsis Deus. Oportebal aulem φειν αυτούς διά ταύτα εσίγησεν αυτοίς ο Θεός. Δέον
illos in oculis esse, verum projicit eos retrorsum . Σε αυτούς είναι προ οφθαλμών , ο δε εκβάλλει αυτούς
εις τα οπίσω .
Ejusdem , Quia non oporlel peccatorem docloris Τού αυτού. "Οτι ου δεί (6) αμαρτάνοντά τινα εν
munere fungi. D διδασκάλου προκαθέζεσθαι τάξει.
Vers . 17. Tu vero odisti disciplinam , elc. Disci Συ δε εμίσησας παιδείαν, κ. τ. ε . Παιδεία εστί
plina est affectuum modica perturbatio. ( 7) μετριοπάθεια παθών .
VERS. 18. Et cum adulteris portionem luam pone Και μετά μοιχών την μερίδα σου ετίθεις , κ .
bas , elc. Portio nostra est cognitio Dei . Hanc aute ! τ . έ. Η μερίς ημών (8) εστιν ή γνώσις του Θεού.
cum adulteris ponimus, cum illorum portionem as Ταύτην δέ τίθεμεν μετά μοιχών, την εκείνων ανα
sumimus. Adulterum hoc loco fornicalorem vocal, λαμβάνοντες . Μοιχόν ενταύθα τον πορνον καλεί, και
ei quibuslibet libidinibus deditum . παντοίον ακόλαστον .

26 Rom, ναι , 29 , 30 . 27 Joan . V, 29 . 28 Μatth . 8 , 29, 20 Psal . L , 19. 30 Malili . xv , 8.

( 1 ) Ενταύθα προδήλως , etc. Colex Coistinia (5) Ου μόνον , etc. Calena Corderii .
nus ,
(6) "Οτι ου δεί , elc . Colex Coistinianus el sche
(2) Περί των, etc. Calena Corlerii . die Grubii.
3 , , et
scheda Grabii. ( 7 ) Παιδεία εστί, etc. lileni mss .
( 4) 'Αναιρεί θυσίας , etc. fidem mss . ( 8 ) ΙΗ μέρις ημών , etc. idem mss.
 SELECTA IN PSALMOS.
Υπέ.λαβες ανομίαν, ότι έσομαί σοι όμοιος, κ . Α
τ. ε. 'Ομοίωσις έστιν (9) ή διά των αγαθών πράξεων
μίμησις . Διόπερ ου τοϊς αμαρτάνουσιν, αλλά τους
κατορθoύσιν εξομοιούται ο Κύριος .
Μήποτε άρπάση, και ου μή ή ο ρυόμενος, κ .
τ . ε. 'Αρπάζεται ψυχή (10 ) παντελώς εκπεσούσα Θεού . etc. Rapitur aniina, quæ omnino a Deo excidit.
Θυσία αινέσεως δοξάσει με, κ . τ . ε . Εν τη θυ
σία ( 1 ), φησί, της αινέσεως οδός έστι της παρά
Θεώ σωτηρίας. Θυσία δε αινέσεως δοξάσει ημών τον
Θεόν, ότι οι βλέποντες τα καλά ήμών έργα δοξάσουσι
τον Πατέρα ημών τον εν τοις ουρανοίς . Εν δε τούτοις
όντων ημών , εστίν η οδός εν ή δείξει ημίν ο Θεός
το σωτήριον εαυτού .
ΨΑΛΜΟΣ Ν .
(12) Εκ των εις τον ν ' ψαλμόν εξηγητικών εν
μέρει της κατά τον Ουρίαν ιστορίας την αρχήν
αλληγορήσας , επιφέρει.
Ει δε το βίαιον είναι δοκεί το εκ μέρους μέν ιστο
ρίαν αλληγορήσαι , μη εξομαλίσαι δε αυτήν , δηλον
ότι ταύτα μεν μάτην λελέξεται , άλλα δε εις τον τό
πον ζητητέον · ει μή άρα επί πλέον τις βασανίσας
τα κατά τον τόπον , εύροι πάντα αποκαταστήσαι ,
και τα περί τον αναιρεθέντα άνδρα , και την δοκούσαν
αυτού χρηστότητα· μή βουλομένου εις το
PSAL . L. 1451 ,
Vers. 21. Existimasti inique quod ero tui similis ,
etc. Similitudo est ea quæ per bona opera ſit imi
latio . Quamobrem non peccatoribus, sed recte agen
tibus assimilatur Dominus.
VERS. 22. Nequando rapial , et non sit qui eripiat ,
Vers . 23. Sacrificium laudis honorificabil me, elc .
In sacrificio , inquit , laudis est apud Deum via sa -
lutis. Sacrificium autem laudis honorificabit Deum
nostrum , quia qui vident opera nostra bona, glori
ficabunt Patrem nostrum qui in cælis est 31. Cæle .
rum dum in his versamur , adest nobis via , in qua
ostendet nobis Deus salutare suuin .
B PSALMUS L.
Ex commentariis in psalmum L , postquam ex partc
principium historiæ Uriæ allegorice exposuil , in
fert..
Si cui autem violentum csse videlor, quod par.
Tein historiæ allegorice exposuerim , nec eam equa
biliter interprelatus sim , apertum est hæc iemere
diclum iri, alia vero in hunc locum inquirenda esse ;
nisi forle qui hunc locum accuratissime perpende
ril , inveniat quomodo omnia conciliet , et homici.