lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT

(lbÕ<ä le\¢uÑÛ #·]‘êeTè‘·

~«rj·TK+&Ü+‘·s¡Z‘·eTT˝Àì~)

Äq+<ä ø¬ e’ \´eT÷]Ô Á‹eT÷]Ô dü«s¡÷|ü⁄&ÉT nsTTq

l <ä‘ÁÔ· |üuTÑÛ e⁄ l nq|ò÷ü wü$º T Áe‘· yÓ•’ wü´º eTTqT
‘Ó\T|ü⁄ nq|ò÷ü wü$º T Áe‘·ø\£ ŒeTT.

z+ l >∑Ts¡TuÛÀ´ qeT'

Vü≤]' z+

X¯óuÛ≤_Ûq+<äq\‘√ ...
y˚<äuÛ≤s¡‹ dü«#·Ã¤+<ä <Ûë]àø£ ùdyê dü+düú
H˚πs&éyÓT{Ÿ
&
www.sreedattavaibhavam.org
 lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT

l <ä‘êÔwüºø£yéT
1. >∑Ts¡TeT÷]Ô+ ∫<ëø±X¯+ dü∫Ã<ëq+<ä $Á>∑V≤ü + ˆ
ì]«ø£\Œ+ ìsêu≤<Û+ä <ä‘eÔ· ÷q+<ä e÷ÁX¯jT˚ ˆˆ
2. jÓ÷>±r‘·+ >∑TD≤r‘·+ düs«¡ s¡ø±å ø£s+¡ $uÛTÑ + ˆ
düs«¡ <äT'K Vü≤s¡+ <˚e+ <ä‘eÔ· ÷q+<äe÷ÁX¯jT˚ ˆˆ
3. ne<Û÷ä ‘·+ dü<ë<Ûë´q+ W<äT+ãs¡ düTXÀ_Û‘+· ˆ
nq|ò÷ü Á|æjT· $uÛTÑ + <˚e+ <ä‘eÔ· ÷q+<äe÷ÁX¯jT˚ ˆˆ
4. ìsêø±s¡+ ìsêuÛ≤dü+ ÁãVü≤à$wüßí •yê‘·àø£+ ˆ
ìs¡TD
Z + ìwüÿ\+ XÊ+‘·+ <ä‘eÔ· ÷q+<äe÷ÁX¯jT˚ ˆˆ
5. nqdü÷j·÷düT‘·+ <˚e+ nÁ‹e+X¯≈î£ ˝À<ä“e¤ + ˆ
~>∑+ãs¡+ eTVü‰‘˚»+ <ä‘eÔ· ÷q+<ä e÷ÁX¯jT˚ ˆˆ
6. düV‰ü ´Á~ yêdæq+ <ä‘+Ô· Ä‘·àC≤„q Á|ü<ëj·Tø£+ ˆ
nK+&É eT+&É˝≤ø±s¡+ <ä‘eÔ· ÷q+<äe÷ÁX¯jT˚ ˆˆ
7. |ü+#·jT· »„Á|æjT· + <˚e+ |ü+#·s÷¡ |ü düTXÀ_Û‘+· ˆ
>∑Ts¡T|üs+¡ |üs+¡ e+<˚ <ä‘eÔ· ÷q+<äe÷ÁX¯jT˚ ˆˆ
8. <ä‘eÔ· ÷q+<ëwüøº +£ j·T'|üs𠑃 Y düs«¡ $<ë´ »j·T+\uÛ‘Ò Y
<ä‘êÔqTÁ>∑V≤ü |ò\
ü + ÁbÕ|ü+Ô <ä‘eÔ· ÷q+<äe÷ÁX¯jT˚ ˆˆ
|òü\X¯è‹
@ø£ø±\+ ~«ø±˝+yê Á‹ø±\+ j·T'|üsπ qƒ ïs¡'
düs«¡ dæ~e∆ Tyêb˛ï‹ l<ä‘XÔ· Ù¯ s¡D+ eTeT ˆˆ

3
 lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT

nq|òü÷Áe‘· $<ÛëqeTT
<ä‘êÔÁ‘˚jT· + eTVü‰‘êàq+ es¡<+ä uÛøÑ eÔ£ ‘·‡\+
Á|ü|Hü êï]Ô Vü≤s¡+ e+<˚ düàs¡èÔ >±$T düH√e‘·T ˆ
eT»®qà |ò\ ü +$T<ä+ eT<ÛTä ø¬ ≥ ’ uÛ≤sπ eTÁ‘êŒs¡˙ú j·T+
eT<äqTÁ>∑V≤ü @wü @e ‘·«<äT“¤è‘·´ |ü]#ê]ø£ uÛèÑ ‘·´ uÛèÑ ‘·´
uÛèÑ ‘·´dü´ uÛèÑ ‘·´ Ç‹e÷+ düàs¡˝Àø£Hê<∏ä ˆˆ
@ |üsy¡ T˚ X¯ó |ü<ä j·TT>∑yTÓ |ü&ÉT >√] uÛõÑ +∫ H˚sŒ¡ s¡T˝Ÿ
˝À|ü* ãT~∆‘√qTuÛj Ñ T· ˝Àø£eTT\+<äT »≥Tºu≤dæ
@ ‘ê|üeTT˝Òø£ ÁãVü≤à >∑‹<ës¡T >∑‘êÁX¯ó˝…’ X¯sD ¡ TC§‘·TsπÔ
Hê |üsy¡ T˚ X¯ó ÁyÓTT¬øÿ<äq|òTü Ú|òTü ìes¡qÔ T uÛÁÑ <äø]° j
Ô T· THé

ÁbÕs¡qú + düeTs¡Œj·÷$T, Á|üD≤eT+ düeTs¡Œj·÷$T

á Áe‘·ø\ £ Œ+ #˚jT· T uÛ≈Ñ î£ \

Ô +<ä]øÏ $»„|Ôæ : |ü+&ç‘T· ˝Ò ø±ø£ bÕeTs¡T\qT
≈£L&Ü ‘·]+|ü#j ˚ T· {≤ìøÏ e∫Ãq ne‘ês¡yT˚ l <ä‘êÔÁ‘˚jT· ne‘ês¡+. ‘·qqT
ÄÁX¯sTT+∫q uÛÑ≈£îÔ\ uÛÖ‹ø£ ø£s¡à\qT ‘=\–+∫ ns¡úø±eTeTT\H˚ ø±ø£
XÊX¯«‘·yÓTÆq <Ûäs¡à yÓ÷ø£åeTT\ dü+|üPs¡í s¡Vü≤dü´eTT\qT ‘Ó*j·TCÒdü÷Ô uÛÑøÏÔ,
<Ûë´q, C≤„q, yÓs’ ê>∑´eTT\qT Á|ükÕ~dü÷Ô uÛ≈Ñ î£ \
Ô n|òTü eTTqT ìs¡÷à*dü÷Ô yê]øÏ
XÊX¯«‘·yTÓ qÆ yÓ÷ø£å |ü<$ä ì n+<äCdÒ Tü +Ô ~ l nq|ò÷ü wü$º T Áe‘·eTT.

Áe‘· $<ÛëqeTT : á Áe‘·+ #˚j·TT dü+ø£*Œ+∫q≥Te+{Ï uÛÑ≈£îÔ\T

eTT+<äT>± á dü+u≤s¡eTT\ìï+{Ïì düeT≈£Ls¡Ãe˝…qT. |üdTü |ü⁄, ≈£î+≈£îeT,
_j·T´|ü⁄ |æ+&ç, nø£‘å \ · T (|üdTü |ü⁄ ø£*|æq$), ‘·eT\bÕ≈£î\T, eø£ÿ\T, m+&ÉT
Ks¡÷s® e¡ TT\T, >∑+<Ûeä TT, n>∑sã¡ ‹Ô, ø£s÷¡ Œs¡eTT, Á|ü<ëÛ q+>± s¬ +&ÉT ø£\X¯+
#Ó+ãT\T nq|òTü kÕ«$T, nq|ò÷ü <˚$ ø=s¡≈î£ e⁄+#·e˝…qT. C≤¬ø≥Tº eTTø£ÿ\T
7
 lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT
s¬ +&ÉT, kÕ«$T yê] nwü<º fiä ¯ |ü<àä +˝À nwüº dæ<Tä \
∆ ø¬ ’ ‘ê+ã÷˝≤\T ñ+#·&Üì¬ø’
s¬ +&ÉT ‘·eT\bÕ≈£î\˝À ˇø£ eø£ÿ, ˇø£ Ks¡÷s® +¡ , ˇø£ s¡÷bÕsTT _fi¯fl ñ+∫,
Ç˝≤+{Ï$ mì$T~ dæ<ä∆+ #˚düTø√yê*. ˇø£ ‘Ó\¢{Ï eÅkÕÔìï e⁄+#·e˝…qT.
j·TCÀ„|Mü ‘·+ ˝Ò<ë <ä÷~ì rdæ #·øÿ£ >± <ëìï b˛>∑T>± #˚dæ eT<Û´ä ˝À >∑+<Ûeä TT
˝Ò<ë |üdüT|ü⁄qT |üPdæ e⁄+#·e˝…qT. ø=ã“] ø±j·T\T yÓTT‘·Ô+ nsTT<äT
e⁄+#·Tø√e\j·TTqT. yÓTT<ä{Ï ¬s+&ÉT ø=ã“] ø±j·T\qT ø£\X¯eTTô|’q
ñ+#·e\j·TTqT. $T–*q eT÷&ÉT ø=ã“]ø±j·T\qT ‘·<Tä |ü] |üP» j·T+<äT
ñ|üj÷Ó –+#·Tø=qe\j·TTqT. |ü+&ÉT¢ nsTT<äT s¡øe£ TT\T rdüTø=ì kÕ«$T
yê] jÓTTø£ÿ ìy˚<Hä ês¡e∆ TT e⁄+#·e\j·TTqT. ø£\X¯eTT @s¡Œs¡∫q Á|ü<X˚ e¯ TT˝À
b˛j·TT≥≈£î 2 1/2 øπ J\ _j·T´+ e⁄+#·Tø=qe˝…qT. ‘·<Tä |ü] |üdTü |ü⁄ >∑D|ü‹ì
nq>± |üdTü |ü⁄q+<äT ø=+#Ó+ ˙{Ïì ø£*|æ <ëìì eTT<ä>› ± #˚dTü ø=ì >∑D|ü‹|üP»
ø=s¡≈î£ >∑D|ü‹ì dæ<e∆ä TT #˚dTü ø=qe\j·TTqT. |üPC≤ düeTj·TeTTq kÕ«$Tyê]
‘ê+ã÷\+˝À ñ+#·&ÜìøÏ 21 s¡÷bÕsTT HêD≤\qT dæ<ä∆+>± ñ+#·Tø=q
e˝…qT. á $<Û+ä >± |üPC≤ kÕe÷Á–q+‘·{ìÏ dæ<e∆ä TT #˚dTü ≈£îì eT+&É|eü TT
Á|ü<X˚ e¯ TTqT, eT+&É|eü TTqT n\+ø£]+∫ nwü<º fiä ¯ |ü<àä eTT jÓTTø£ÿ eT<Û´ä
uÛ≤>∑eTT q+<äT ¬s+&ÉT ø£\X¯eTT\qT ñ+∫ Ä ø£\X¯eTT\qT #·ø£ÿ>±
|ü⁄wüŒeTT\‘√ n\+ø£]+∫ dæ<e∆ä TT #˚dTü ø=q e\j·TTqT. yê{Ï‘√ bÕ≥T>±
|ü+#·bÕÁ‘·, ñ<ä∆]DÏ, ns¡Ãq düeTj·T+˝À kÕ«$Tyê]øÏ #·÷|æ+∫ ˙fi¯ófl
e<ä\&ÜìøÏ ∫qï |üfifl¯ + Ä Á|ü<X˚ e¯ TT˝À ñ+#·e˝…qT.
Áe‘· $<ÛëqeTT : á Áe‘·eTT #˚jT· dü+ø£*Œ+∫q <ä+|ü‘T· \T eTT+<äT>±
yê] |üPC≤ >∑èVü≤eTTqT dæ<e∆ä TT #˚dTü ≈£îì n+<äT nq|ò÷ü kÕ«$Tì @sêŒ≥T
#˚dTü ø=qT≥≈£î eT+&É|eü TTqT n\+ø£]+∫, n+<äT |”se¡ƒ TTqT @s¡Œs¡#e· ˝…qT.
_j·T´|ü⁄ |æ+&ç, |üdTü |ü⁄, ≈£î+≈£îeT\‘√, nwü<º fiä ¯ |ü<àä eTTqT y˚jT· e˝…qT.
Ä nwüº<äfi¯ |ü<äàeTT\j·T+<äT ‘·÷s¡TŒq ªªeTVæ≤eTμμ nì, Äπ>ïj·TeTTq
ªª\|òTæ eTμμ nì, <äøD
åÏ eTT˝À ªªá•‘·«eTTμμ, HÓs’ T¡ ‹ q+<äT ªªÁbÕ|æμÔ μ, |ü•ÃeT

8
 lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT
eTTq ªªø±eTekÕsTT‘·μμ, yêj·TTe´eTT˝À ªªÁbÕø±eT´μμ, ñ‘·sÔ e¡ TT˝À ªªe•‘·«μμ,
áXÊq´eTTq+<äT ªªnDÏeTμμ nì Áyêj·Te˝…qT. nwü<º fiä ¯ eT<Û´ä Á|ü<X˚ e¯ TTq
yÓTT<ä{Ï ø£\X¯eTT e<ä› nq|òTü T&ÉT nìj·TT Ä ø£\X¯eTTq≈£î m&ÉeTyÓ|’ ⁄ü q
nq|ò÷ü <˚$ nì Áyêdæ ø£\X¯eTT\qT kÕú|+æ #·e˝…qT.
‘√s¡D $es¡eTT\T : |üdüT|ü⁄, ‘Ó\T|ü⁄, ms¡T|ü⁄s¡+>∑T ø£*dæq≥Te+{Ï
<ës¡eTT\qT eT÷&ÉT Áb˛>∑T\T>± #˚dæ ø£+ø£DeTTqT dæ<e∆ä TT #˚dTü ø=qe\
j·TTqT. Ä ø£+ø£DeTTqT nq|ò÷ü <˚$ nq|ò÷ü kÕ«eTT\ jÓTTø£ÿ ø£\X¯eTT\
eTT+<äT ñ+#·e\j·TTqT. á Áe‘·eTT #˚j·T dü+ø£*Œ+∫qyês¡T á
Áe‘·eTTq≈£î ≈£Ls¡TÃH˚ eTT+<äT>± ÄHê{Ï dü+e‘·‡s¡eTTqT, Äj·TqeTTqT,
e÷düeTTqT, |üøeå£ TTqT, ‹~∏ì, yês¡eTTqT, qø£Áå ‘·eTT\qT eT]j·TT yê]
>√Á‘· HêeTeTT\qT ˇø£ ‘Ó\¢ ø±–‘·eTTô|’ ÁyêdüT≈£îì dæ<ä∆eTT>± ñ+&É
e\j·TTqT.
Áe‘· $<ÛëqeTT : á Áe‘·eTT #˚jT· T <ä+|ü‘T· \T Çs¡Te⁄s¡T eTT+<äT
kÕ«$Tyê] <ä>sZ∑ ¡ ÄdüqeTTô|’ ≈£Ls¡TÃìj·TT+&ç ªªz+ Á<ë+ <ä‘êÔÁ‘˚j÷· j·T
qeT'μμ nqT eT+Á‘·eTTqT 11 kÕs¡T¢ »|æ+∫ e÷qdæø£ X¯ó~∆ >±$+#·Tø=qe˝…qT.

9
lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT

10
lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT

11
lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT

12
lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT

13
 lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT

nq|òü÷wüº$T Áe‘ês¡+uÛÑ+
ndü´ <˚e <˚edü´ nœ˝≤+&É ø√{Ï ÁãVü‰à+&É Hêj·Tø£d´ü l nq|ò÷ü <˚$
düyT˚ ‘· l nq|òTü kÕ«$TH˚ qeT' $X‚wü |üPC≤+#· ø£]ùw´, ‘·<+ä >∑‘«˚ q j·T<ÛëX¯øÔÏ
nwü<º fiä ‚ nDÏe÷<ä´wüº dæ<ë∆Hê+ ÄyêVü≤q+#· ø£]ùw´.
z+ nDÏe÷ eTVæ≤e÷ ÁbÕ|æ'Ô ÁbÕø±eT´+ eTVæ≤e÷ ‘·<ë∏ ˆ
á•‘·«+ #· e•‘·«+#· j·T#·Ã ø±e÷ekÕj·T‘ê ˆˆ
1. nDÏe÷
nD√s¡Dj ° T· dü' |ü⁄Á‘·' áXÊHê´XÊ e´edæ‘ú '· ˆ
nq|òTü kÕ´DÏe÷_ÛK´' |ü⁄Á‘· •ÃÁ‘·d‡ü H√e‘·T ˆˆ
nwü<º fiä ¯ |ü<à˚ áXÊq´<äfi‚ ø£\X‚ nDÏe÷K´ <˚e‘ê+ ÄyêVü≤j·÷$T,
kÕú|j
ü ÷· $T, |üP»j·÷$T ˆ
nwü<º fiä ¯ |ü<àä eTTq eTT+<äT>± dæ<e∆ä TT#˚dTü ≈£îqï≥Te+{Ï <äfie¯ TT\˝À
áXÊq´ uÛ≤>∑eTTq+<äTq nDÏe÷‘·Tàì ÄyêVü≤q+ #˚jT· e˝…qT. ‘·<Tä |ü]
nø£ÿ&É |ü⁄cÕŒø£‘å \
· qT ñ+∫ kÕú|qü #˚jT· e˝…qT.

14
 lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT
2. \|òTæ e÷
nq|ò÷ü q|òTü jÓ÷' |ü⁄Á‘√ \|òTæ e÷K´ ø£èbÕ\|òTü T' ˆ
<˚ekÕ´π>ïj·T ø√Dk˛ú \|òTü TãT~∆d‡ü H√e‘·T ˆˆ
nwü<º fiä ¯ |ü<à˚ Äπ>ïj·T <äfi‚ ø£\X‚ \|òTæ e÷K´ <˚e‘ê+ ÄyêVü≤j·÷$T,
kÕú|j
ü ÷· $T, |üP»j·÷$T.
nwü<º fiä |¯ <ü àä eTTq Äπ>ïj·T ~>±“¤>+∑ ˝À ñqï <äfie¯ TT q+<äT \|òTæ e÷‘·Tàì
ÄyêVü≤q #˚dæ |ü⁄cÕŒø£‘å \ · qT e⁄+∫ kÕú|qü #˚jT· e˝…qT.
3. ÁbÕ|æÔ
uÛøÑ ±Ô;wÛ ºü |ò\
ü ÁbÕ|æÔ ø±s¡ø√q|òTü jÓ÷düT‡‘·' ˆ
<˚edü´HÓã’ TT‹ ø√Dk˛ú \|òTü T ãT~∆ dü‡H√e‘·T ˆˆ
nwüº<äfi¯ |ü<˚à HÓ’ãTT‹ <äfi‚ ø£\X‚ ÁbÕ|æÔ <˚e‘ê+ ÄyêVü≤j·÷$T,
kÕú|j
ü ÷· $T, |üP»j·÷$T
HÓs’ T¡ ‹ ~>±“¤>+∑ ˝À ñqï <äfie¯ TTq+<äT ÁbÕ|æÔ <˚e‘·qT ÄyêVü≤q #˚dæ
|ü⁄cÕŒø£‘å \ · qT e⁄+∫ kÕú|qü #˚jT· e˝…qT.
4. ÁbÕø±eT´
ne<Û÷ä ‘· >∑Ts√ ùd‡«#êä dü+#ês¡kÕ´q|òTü dü´ j·T' ˆ
yêj·TTø√D dæ‘ú '· |ü⁄Á‘·' ÁbÕø±e÷´K´dü‡H√e‘·T ˆˆ
nwü<º fiä ¯ |ü<à˚ yêj·TTe´ <äfi‚ ø£\X‚ ÁbÕø±eT´ <˚e‘ê+ ÄyêVü≤j·÷$T,
kÕú|j
ü ÷· $T, |üP»j·÷$T
yêj·TTe´ ~>±“¤>+∑ ˝À ñqï <äfie¯ TTq+<äT ÁbÕø±eT´ <˚e‘·qT ÄyêVü≤q
#˚dæ |ü⁄cÕŒø£‘å \· qT e⁄+∫ kÕú|qü #˚jT· e˝…qT.

15
 lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT
5. á•‘·«
düsê«‹XÊsTT‘ê+ <˚ekÕ´q|òTü dü´ »>∑<Tä sZ √' ˆ
U≤´|üjT· Hé <äøå£ uÛ≤>∑dúü á•‘ê«K´dü‡H√e‘·Tˆˆ
nwü<º fiä ¯ |ü<à˚ <äøD
åÏ uÛ≤>∑dúü <äfi‚ ø£\X‚ á•‘·« <˚e‘ê+ ÄyêVü≤j·÷$T,
kÕú|j
ü ÷· $T, |üP»j·÷$T.
<äøD åÏ ~>±“¤>+∑ ˝À ñqï <äfie¯ TTq+<äT á•‘·« <˚e‘·qT ÄyêVü≤q #˚dæ
|ü⁄cÕŒø£‘å \ · qT e⁄+∫ kÕú|qü #˚jT· e˝…qT.
6. e•‘·«
»>∑<´ä dü´ e‘˚ ‹wü̃‘´· q|òTü dü´ eTVü‰‘·à q' ˆ
Ä‘·àCÀ yêeT uÛ≤>∑k˛ú e•‘ê«K´dü‡H√e‘·Tˆˆ
nwü<º fiä ¯ |ü<à˚ yêeT uÛ≤>∑dúü <äfi‚ ø£\X‚ e•‘·« <˚e‘ê+ ÄyêVü≤j·÷$T,
kÕú|j
ü ÷· $T, |üP»j·÷$T.
nwü<º fiä ¯ |ü<àä eTTq yêeT uÛ≤>∑+˝À ñqï <äfie¯ TTq+<äT e•‘·« nqT
<˚e‘·qT ÄyêVü≤q #˚dæ |ü⁄cÕŒø£‘å \ · qT e⁄+∫ kÕú|qü #˚j·Te˝…qT.
7. ø±e÷ekÕj·T‘·
ø±e÷ekÕsTT‘ê_ÛUÀ´ Vü≤´q|òTü kÕ´+>± s¡øeå£ ‘Y ˆ
|üXÊÃ<들>∑ dæ‘ú '· |ü⁄Á‘·' ø£eT˙j·T dü‡H√e‘·Tˆˆ
nwüº<äfi¯ |ü<˚à |üXÊÃ<들>∑düú <äfi‚ ø£\X‚ ø±e÷ekÕsTT‘êK´ <˚e‘ê+
ÄyêVü≤j·÷$T, kÕú|j ü ÷· $T, |üP»j·÷$T
nwü<º fiä ¯ |ü<àä eTTq |ü•ÃeT uÛ≤>∑+˝À ñqï <äfie¯ TTq+<äT ø±e÷ekÕsTT‘·
nqT <˚e‘·qT ÄyêVü≤q #˚dæ |ü⁄cÕŒø£‘å \ · qT e⁄+∫ kÕú|qü #˚jT· e˝…qT.

16
 lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT
8. eTVæ≤e÷
|ü⁄s¡kÕÔ<qä |òTü <ä«+<ä« bÕ<äd$” Tï e´edæ‘ú · ˆ
eTVæ≤e÷UÀ´ eTVü‰ ø±s¡´ ø±] |ü⁄Á‘·d‡ü H√e‘·Tˆˆ
nwüº<äfi¯ |ü<˚à <˚edü´ |ü⁄s¡kÕÔ <äfi‚ ø£\X‚ eTVæ≤e÷K´ <˚e‘ê+
ÄyêVü≤j·÷$T, kÕú|j ü ÷· $T, |üP»j·÷$T
nwü<º fiä ¯ |ü<àä eTTq ‘·÷s¡TŒq ñqï <äfie¯ TTq+<äT eTVæ≤e÷K´ <˚e‘·qT
ÄyêVü≤q #˚dæ |ü⁄cÕŒø£‘å \ · qT e⁄+∫ kÕú|qü #˚jT· e˝…qT.
@e+ ‘·‘‘Ô· T· ‡‘· ÁuÛ≤»<äfi› ≤wüøº £ düTXÀ_Ûq'
ø£]øí ±j·÷+ |ü+ø£»dü´ ø£*‘êj·÷+ eTVü‰ >∑TD…'Æ
düe÷d”q' Á|üXÊHêÔ‘êà ø£èbÕ_∆sq¡ |ò÷ü Vü≤«j·T'
<ä‘ÁÔ· ‘˚j÷Ó >∑Ts¡T]«wüßí ÁãùV≤àXÊ‘·« düH√e‘·T
nwü<º fiä ¯ |ü<à˚ eT<Û´˚ ø£]øí ±j·÷+ Á|ü<ëÛ q ø£\X‚ l eT<äq|òTü kÕ«$T ÄyêVü≤
j·÷$T, kÕú|j ü ÷· $T, |üP»j·÷$T. nqT#·T nwü<º fiä ¯ |ü<àä eTT eT<Û´ä ñqï
ø£\X¯eTTq+<äT nq|òTü kÕ«$Tì ÄyêVü≤q #˚dæ |ü⁄cÕŒø£‘å \ · qT e⁄+∫ |üPõ+#·
e\j·TTqT.
nq|òTü kÕ«$Tq' bÕπsÙ« düe÷d”Hê ø£èbÕ\j·÷
düs¬ «’ ÅsꓤôV’≤à´ >∑TD…Æ s¡T´ø±Ô jÓ÷>±BÛXÊ »>∑Á‘·Œdü÷'
|ü<ëàdüHê |ü<àä ø£sê uÛøÑ ±ÔBHÛ ê |ü‹Áe‘ê
nq|ò÷ü +ã eTVü‰\ø°àå s¡àVü‰uÛ≤>± dü‡H√e‘·T
nwüº<äfi¯ |ü<˚à eT<Û˚´ ø£]íø±j·÷+ nq|òüTkÕ«$Tq' bÕπsÙ« leTr+
nq|ò÷ü <˚M+ ÄyêVü≤j·÷$T, kÕú|j ü ÷· $T, |üP»j·÷$T nqT#·T
nq|òTü kÕ«$TøÏ m&ÉeTyÓ|’ ⁄ü q ñqï nq|ò÷ü <˚$ì ÄyêVü≤q #˚jT· e˝…qT.

17
 lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT
n<∏'ä ÁbÕD Á|ü‹cÕ˜|qü +#· ø£]ùw´
áXÊHê´ eTDÏe÷_ÛU´Ò #êπ>ïj·÷´+ \|òTæ e÷_Û<˚
ÁbÕ|æÔ Hêe÷ì HÓã’ TT‘ê´+ ÁbÕø±e÷´UÒ´ ì\dü˝ ú Ò
á•‘ê«UÒ´ e•‘ê«UÒ´ #√uÛj Ñ ÷Ó ' bÕs¡Ù«jÓ÷s¡|æ
ø±e÷ekÕsTT‘ê Hê$Tï |üXÊÃ<들>π +>∑ s¡øeå£ ‘Y
eTVæ≤MTï bÕ<äeT÷˝Ò#· <äfi‚ wü«wüdº Tü ì‘·´X¯'
ÁuÛ≤»e÷H˚wßü ‘·qà<Û̊´ ø£]øí ±j·÷+ ø£è‘ê\j·TÚ
nq|òTü XÊà nq|ò÷ü <˚$ ÁbÕD #˚cÕº $sêõ‘Í
#·s‘¡ ê+ eTeT Vü≤è‘·Œ<˚à >∑Ts¡T e÷s¡Z Á|ües¡øÔ ö ˆˆ
nqT XÀ¢øe£ TT\‘√ nwü˜ dæ<Tä \
∆ qT n<˚ $<Ûeä TT>± nq|ò÷ü <˚$ nq|òTü
kÕ«eTT\qT uÛÑøÏÔ ÁX¯<ä∆\‘√ ÁbÕD Á|ü‹cÕ˜|üq #˚dæ á $<ÛäeTT>± kÕ«$Tì
ÁbÕ]ú+#·e˝…qT.
kÕ«$THé düs«¡ »>∑Hêï<Ûä j·÷e‘·÷ŒC≤ekÕqø£yTé
‘êe‘·«+ Á|”r uÛ≤y˚q ≈£î+uÛdÒ àæ Hé düìï~Û+ ≈£îs¡T ˆˆ
<Ûë´q+ :
|ü<ëàdüH√‘êÔq eTH√»„ bÕ<ä+ |ü<àä + <ä<ëÛ q eTuÛj Ñ T· + #·bÕD√´'
jÓ÷>∑dsúæ +¡ ìs¡“s¤ ¡ ø±+‹ |ü⁄+»+ <ä‘+Ô· Á|ü|<ü ´˚ -q|òTü HêeT<Û̊jT· + ˆˆ
|ü<àä düqkÕúyTé |ü<àä j·TT>∑à q÷|ü⁄sêyéT
|ü<àä +<ä<ëÛ q+ nuÛj Ñ T· + #·bÕD√´'ˆ
jÓ÷>π s¡∆ düMTà*‘· ìX¯Ã˝≤ø°+å
<ä‘qÔ· Ts¡ø±Ô eTq|ò÷ü + Á|ü|<ü ´˚ ˆˆ
ÁbÕs¡qú + düeTs¡Œj·÷$T, Á|üD≤eT+ düeTs¡Œj·÷$T.
n<∏ä j·T<∏ë X¯ø±Ô´qTkÕs¡+ c˛&ÉXÀ|ü#ês¡ |üPC≤+#· ø£]ùw´.

18
 lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT
ÄyêVü≤q+ :
d5üVü≤Ádü1osê¸ |ü⁄s¡T1w'ü dü5Vü≤5ÁkÕ5ødå£ ‡ü 5V≤ü ÁdübÕ‘Y ˆ dü
uÛ÷Ñ $T1+ $5X«¯ ‘√1 eè5‘ê« ˆ n‘·1´‹wü<º X›ä Ê+>∑T5\yéT ˆˆ
>∑TD≤r‘· e|æH«˚ wüß ø£è|üj÷· Á‹>∑TD≤ì«‘Í
nq|ò÷ü eTq|òTü + <˚e+ <˚M+ #· ÄyêVü≤j·÷eT´Vü≤+ˆˆ
l nq|ò÷ü <˚$ düyT˚ ‘· l nq|òTü kÕ«$TH˚ qeT' ÄyêVü≤j·÷$T.
nqT#·T nq|òüTkÕ«$Tì nq|òü÷<˚M\qT ø£\X¯eTTq+<äT ÄyêVü≤q
#˚j·Te˝…qT.
Ädüq+ :
|ü⁄s¡T1wü @5 y˚<>ä +¥ düs«¡ 2+ ˆ j·T<ä÷5“‘¤ +· j·T#5÷ uÛeÑ ´2+ ˆ
ñ5‘êeT1è‘·5‘«· ùd´XÊ1q' j·T<äHï1˚ Hê‹5s√Vü≤1‹ ˆˆ
kÂes¡í |”sy¡ƒ Té ø£èwüí ‘·«ø˘∫ Á‘êdüq ≈£îXÊdüH'˚
ÄÁdüT‘Ô +· >∑èVü≤´‘ê+ <˚yêq|ò÷ü ]Œ‘·+ e÷jÓ÷ ˆˆ
l nq|ò÷ü <˚$ düyT˚ ‘· l nq|òTü kÕ«$TH˚ qeT' Ädüq+ düeTs¡Œj·÷$T.
|ü⁄cÕŒø£‘å \
· qT rdüT≈£îì ÄdüqeTT>∑ kÕ«$T yê] <ä>sZ∑ ¡ ñ+#·e\j·TTqT.
bÕ<ä´+ :`
@5‘êyê1qdü´ eTVæ≤5e÷ ˆ n‘√5C≤´j·÷>¥1X¯5Ã |üPs¡T1wü' ˆ
bÕ<√2-dü5´$XÊ1« uÛÑ5÷‘êì1 Á‹5bÕ<ä1kÕ5´eTè‘·1+ ~5$ ˆˆ
jÓ÷– oπse¸ Tè‘êkÕsö v+uÛÑ oπs–¸ ï es¡ø¸ ö
bÕ<Í bÕ<˚´q Vü≤è<˚´q øå±fi¯ j˚Tq|òTü jÓ÷ s¡V≤ü + ˆˆ
l nq|òü÷<˚$ düy˚T‘· l nq|òüTkÕ«$TH˚ qeT' bÕ<äjÓ÷ bÕ<ä´+
düeTs¡Œj·÷$T.

19
 lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT
ñ<ä]∆ DÏ‘√ »\eTTqT rdüT≈£îì kÕ«$T yê] jÓTTø£ÿ bÕ<äeTT\ e<ä›
#·÷|ü⁄‘·÷ bÕ<ä´eTTqT |üfiflË eTT˝À e<ä\e˝…qT.
Äs¡´È + :`
Á‹5bÕ<ä5÷s¡«∆ ñ<Ó‘5’ T· Œs¡T1w'ü ˆ bÕ<√2-ùd5´Vü‰ uÛy1Ñ ê5‘T· Œq1'ˆ
‘·‘√5$X5«¯ +e1´Áø±eT‘Y ˆ kÕ5X¯5Hê5q5XH5¯ ˚ n5_Û ˆˆ
|ü<à˚ q e÷\j·÷#ê‘ÍÔ uÛøÑ ±Ô;‹Û Á|ü<ëj·Tøö
nπsÈ´q d”‘©· ≈£îsê´eTq|ò÷ü q|òTü j·TÚ' ø£söˆˆ
l nq|òü÷<˚$ düy˚T‘· l nq|òüTkÕ«$TH˚ qeT' Vü≤düÔjÓ÷ ns¡È´+
düeTs¡Œj·÷$T.
eTs¡\ ñ<ä]∆ DÏ‘√ »\eTT rdüT≈£îì kÕ«$T yê] jÓTTø£ÿ Vü≤düeÔ TT\
e<ä› ñ+#·e\j·TTqT.
Ä#·eTq+ :
‘·kÕ2à~5«sê&É1C≤j·T‘· $5sêCÀ5 n~Û5|Pü s¡T1w'ü ˆ
düC≤5‘√n‘·1´]#·´‘· ˆ |ü5XÊÃ<ä÷1“$¤ T5eT<∏√1|⁄ü 5s'¡ ˆˆ
C≤„q CÀ´‹]« ˙‘êHê+ y˚<Cä À´‹X¯Ã y˚<dä 'ü
j·T‘√q|òTü eTTU≤<ä«´ø£+Ô ‘·Á‘ê#·eTq]Œ‘·+ ˆˆ
l nq|ò÷ü <˚$ düyT˚ ‘· l nq|òTü kÕ«$TH˚ qeT' eTTUÒ Ä#·eT˙j·T+
düeTs¡Œj·÷$T.
eT<ÛTä |üsÿ¡ + :
‘·<Tä |ü] bÕ\T, ô|s¡T>∑T, ‘˚H,Ó HÓsTT´, |ü+#·<ës¡ y˚dqæ ≥Te+{Ï $TÁX¯eT
eTTqT eT<ÛTä |üsÿ¡ +>± kÕ«$T yê]øÏ düeT]Œ+#·e\j·TTqT.
j·T‘·TŒs¡T1ùwDVü≤5$cÕ2 ˆ <˚5yêj·T5»e„ T‘·1q«‘· ˆ
e5dH5ü √Ô n1kÕ´d5<” ë»2´yéT ˆ Á^5wàü Ç5<ÛäàX¯Ù5s<¡ ∆ä5$' ˆˆ

20
 lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT
nq|ò÷ü j·TÚÁ•‘· |üØøå±s¡+∆ e÷j·÷ eT<ÛTä düŒèXÖ
eT<ÛTä |üsÿ¡ + <ä<‘˚ êuÛ≤´+ ‘·‘êŒ<ëã® eT<ÛTä Áe‘·' ˆˆ
l nq|ò÷ü <˚$ düyT˚ ‘· l nq|òTü kÕ«$TH˚ qeT' eT<ÛTä |üsÿ¡ + düeTs¡Œ
j·÷$T.
|ü+#êeTè‘· kÕïq+ :
ø°så +¡ : yÓTT<ä{>Ï ± Äe⁄bÕ\qT rdüT≈£îì Áb˛ø£D å #˚jT· e˝…qT.
n<∏äø°ås¡+
ÄbÕ1´j·Td5«ü düyT˚ 1‘T· ‘˚ $5X«¯ ‘·1k˛‡eT5eèwæí1jT· + ˆ uÛyÑ ê59yê»1d´ü dü+>5∑<∏˚ˆˆ
l nq|ò÷ü <˚$ düyT˚ ‘· l nq|òTü kÕ«$TH˚ qeT' ø°sπå q düï|üj÷· $T.
eT<ÛTä |üsÿ¡ eTTqT düeT]Œ+∫q ‘·sT¡ yê‘· |ü+#êeTè‘·eTT\‘√ kÕ«$Tì
Áb˛ø£D å #˚jT· e˝…qT.
<ä<ëÛ ï : ‘·<Tä |ü] ô|s¡T>∑T‘√ kÕ«$T yê]øÏ kÕïq+ #˚sTT+#·˝q… T.
<5~ä Á5Û ø±e⁄D√í1 nø±]wü+ õ5c˛ísX¡ «¯ 1d´ü yê5õq1' ˆ
düT5s¡5_HÛ √5eTTU≤1øs£ Á5¡ ‘·ŒD5 Äj·T÷>¥1+9wæ ‘ê]wü‘Y ˆˆ
l nq|ò÷ü <˚$ düyT˚ ‘· l nq|òTü kÕ«$TH˚ qeT' <ä<ëÛ ï düï|üj÷· $T
Äe⁄ HÓsTT´ : ‘·<Tä |ü] kÕ«$T yê]ì Äe⁄ HÓsTT´‘√ kÕïqeTT #˚sTT+#·e˝…qT.
X¯ó5Áø£eTd5æ CÀ´‹1sd¡ æ5 ‘˚CÀ1dæ <˚5y√e1d‡ü $5‘√‘·TŒHê5
‘·«∫1äÁ<˚D|ü5$Á‘˚1D5 ek˛5d÷ü s9¡1´d5´ü s¡•à_Û1'
l nq|ò÷ü <˚$ düyT˚ ‘· l nq|òTü kÕ«$TH˚ qeT' |òTü è‘˚q düï|üj÷· $T
eT<ÛTä Hê : ‘·<ë+‘˚ eT<ÛTä Hê, ‘·<Tä |ü] kÕ«$T yê]øÏ ‘˚H‘Ó √ kÕïqeTT #˚sTT+#·
e˝…qT.

21
 lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT
eT<ÛTä 5yê‘ê1 ãTT9‘êj·T5‘˚ eT<ÛTä 1ø£ås¡9ìÔ dæ5+<Ûä1e' ˆ
e÷BÛ2«s¡ïd5ü‡H√Ô«wüBÛ9' ˆ eT<Ûä5Tqø£Ô1eT5T‘√wüd5æ eT<ÛTä 1eT5 ‘êŒ]ú1e5>¥59+s¡»1' ˆ
eT<Ûä5T9<Í´s¡1dTü qÔ '|ææ5‘ê ˆ eT<ÛTä 1e÷H√5ïeq5dŒü ‹5 s¡à<ÛTä e÷>¥+
ndüTdÔ ÷ü s¡1´' ˆ e÷BÛ5«sêZy√1ueÑÛ qTÔ9q' ˆˆ
l nq|ò÷ü <˚$ düyT˚ ‘· l nq|òTü kÕ«$TH˚ qeT' eT<ÛTä Hê düï|üj÷· $T

#·¬øÿs¡ : ‘·<Tä |ü] #·ø¬ ÿs¡‘√ kÕ«$T yê]øÏ kÕïqeTT #˚sTT+#·e˝…qT.

kÕ5«<äT'|ü1edü« ~5yê´j·T5 »qàH˚ ˆ kÕ59«<äT]+Á<ë1jT· düT5Vü≤y˚1‘T· 5Hêy˚Tï2ˆ
kÕ5«<äT]5àÁ‘êj·T5 es¡T1D≤j·Tyê5jT· y5˚ ãèVü≤d5 Œü ‘·j
9 T˚ 5 eT<ÛTä 1e÷5 >9 +¥ n9<ë2u´ÑÛ 'ˆˆ
l nq|ò÷ü <˚$ düyT˚ ‘· l nq|òTü kÕ«$TH˚ qeT' X¯sÿ¡ sπ düï|üj÷· $T
‘·<ë+‘˚ X¯ó<√∆<øä ±Hé düeTs¡Œj·÷$T. |ü+#êeTè‘·eTT\ jÓTTø£ÿ düï|üq
‘·s¡Tyê‘· kÕ«$T yê]ì X¯ó<√∆<äø£eTT‘√ kÕïq+ #˚sTT+∫ ‘·s¡Tyê‘· X¯ó<ä∆
eÅdüeÔ TT‘√ kÕ«$T yê]ô|’ >∑\ »\eTTqT X¯óÁuÛeÑ TT>∑ n<äe› \j·TTqT.
|ò˝ü À<äø£ kÕïq+ : ‘·<Tä |ü] kÕ«$T yê]øÏ |ò˝ü À<äø£ kÕïq+ #˚sTT+#·e˝…qT.
j·÷'|ò*ü5 ˙5sê´n1|˝òü5 ≤ n1|⁄ü c5 ÕŒj·÷X¯Ã1 |ü⁄5wŒæ D°'2 ˆ
ãèVü≤d5 Œü ‹1' Á|üd÷ü ‘ê5 kÕÔH√1 eTT+#·q5 «Ô >¥+ Vü≤d1 'ü ˆ
l nq|òü÷<˚$ düy˚T‘· l nq|òüTkÕ«$TH˚ qeT' |òü˝À<äø£ kÕïq+
düeTs¡Œj·÷$T.
eÅdüÔeTT : ‘·<Tä |ü] kÕ«$T yê]øÏ eÅdüeÔ TT düeT]Œ+#·e˝…qT.
d5bü Õ9 kÔ Õ1´düqŒ]5<j
·äÛ T· '1 ˆ Á‹d5ü‡|üÔd$ü5 T<Û'ä1 ø£è‘5 ê' ˆ
<˚y5 êj·T<1 ´ä5 v„+ ‘·H1 ê5«Hê' ˆ nã1<ïäÛ5 qTŒs¡Tw1 +ü |üX5 ó¯ + ˆˆ
e\ÿ˝Ò s¡T∫πs dü÷øπ àå ∫Á‘· ∫Á‘· <äXÊ+∫‘˚
e÷j·÷ eè‹#˚à <äø±uÛ≤´eTq|ò÷ü uÛ≤´+ <ä<˚ eTT<ë ˆˆ
l nq|ò÷ü <˚$ düyT˚ ‘· l nq|òTü kÕ«$TH˚ qeT' eÅdü+Ô düeTs¡Œj·÷$T.
22
 lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT
j·TCÀ„|Mü ‘·+ : kÕ«$T yê]øÏ j·TCÀ„|Mü ‘·eTTqï m&É\ j·TCÀ„|Mü ‘·eTTqT,
˝Òì m&É\ |ü⁄cÕŒø£‘å \· qT j·TCÀ„|Mü ‘ês¡+∆ kÕ«$T yê] <ä>sZ∑ ¡ ñ+#·e\j·TTqT.
‘·+j·T»5 +„ ã5]Ωwæ5 ÁbÂø£åHé1 ˆ |ü⁄s¡Tw1 +ü C≤5‘e· T1Á>∑‘5 '· ˆ
‘˚q<˚y5 ê nj·T»1 qÔ ˆ kÕ5<ëÛ ´ãTTwüj 1 T· X¯Ã5 j˚T ˆˆ
ñ|üM‘·+ |ü$Á‘·+ #· düV≤ü »+ j·TÁ‘·ŒC≤|ü‘˚
düeT]Œ‘·+ eTj·÷ X¯óÁuÛÑ eTq|òTü Ú Á|ü‹eTT+#·‘+· ˆˆ
l nq|ò÷ü <˚$ düyT˚ ‘· l nq|òTü kÕ«$TH˚ qeT' ñ|üM‘·+ düeTs¡Œj·÷$T
>∑+<Û+ä : ‘·<Tä |ü] kÕ«$T yê]øÏ >∑+<Û+ä düeT]Œ+#·e˝…qT.
‘·kÕ2à<ä´5 C≤„ <∏‡ä1 s¡«5 VüQ‘·'1 ˆ dü+u1èÑÛ ‘·+|üèwü<ë5»´yéT ˆ
|üX5 ¯S>¥kÕÔ>¥Xï1 Áπøyêj·Ty5 ê´Hé1 ˆ Ä5sD ¡5 ≤´ ÁH5êeZ ÷´X¯Ã5 j˚T ˆˆ
$T\‘·ÿs¡÷Œs¡ dü<+Zä <Ó’ s¡qT]bÕ´q|ò÷ü q|òTü Ú
eTTKjÓ÷s¡*øπ ≈£îsê´+ \dü‘êŒ ˝≤øÏå dü+ìuÛÒ ˆˆ
l nq|ò÷ü <˚$ düyT˚ ‘· l nq|òTü kÕ«$TH˚ qeT' >∑+<ÛëHé <Ûës¡j÷· $T.
>∑+<Ûkä ˛´|ü] n\+ø£sD¡ ≤s¡+∆ ≈£î+≈£îeT nø£‘å ê+X¯Ã düeTs¡Œj·÷$T. nqT#·T
kÕ«$T yê]øÏ >∑+<Ûeä TTqT nø£‘å \· qT düeT]Œ+#·e\j·TTqT.

ÄuÛsÑ D
¡ +:
‘·kÕà<ä´C≤„~‘·´ø£‘å êHé ˆ ‘·kÕ2à<ä´5 C≤„ <∏‡ä s¡«5 VüQ‘·'·1 ˆ
ãTT#·k5 Õ‡e÷1ì »õ„sπ ˆ #Û+5· <ë>¥+1 dæ»õ„sπ ‘5 k· Õ2à‘Yˆ j·TE5dkÔü Õ1à<äC≤j·T‘·ˆˆ
oπs¸ ø£+sπ ƒ u≤VüQ j·TTπ>à eTDÏ ã+<Û<ä «äÛ j˚T ‘·<ëÛ
$$<Ûë nø£eå ÷˝≤ùdÔ uÛ÷Ñ cÕs¡+∆ ø£\Œj˚Tq|òTü ˆˆ
l nq|òü÷<˚$ düy˚T‘· l nq|òüTkÕ«$TH˚ qeT' $X‚wü ÄuÛÑs¡D≤ì
düeTs¡Œj·÷$T

23
 lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT

|üdüT|ü⁄ :
Vü≤s¡kÕ´s¡∆ X¯Øsê+π> Vü≤+düs÷¡ |”jT· rX¯«Ø
Vü≤düeÔ TTÁ<ë+ ≈£îXÊ<Ûësπ Vü≤]Á<ëHé e÷‘·èø£sá j˚T‘Y ˆˆ
l nq|ò÷ü <˚$ düyT˚ ‘· l nq|òTü kÕ«$TH˚ qeT' Vü≤]Á<ë #·÷s¡+í düeTs¡Œ
j·÷$T
≈£î+ø£eT|üP» :
<˚$‘ê«eTqù|òT uÛÁÑ <˚ düs«¡ eT+>∑fi¯ eT+>∑fi‚
\dü‘T· ÿ+≈£îeT #·÷sπ qí |üP»j·÷$T Á|üd<” yä T˚ ˆˆ
l nq|òü÷<˚$ düy˚T‘· l nq|òüTkÕ«$TH˚ qeT' ≈£î+≈£îeT |üPC≤+
düeTs¡Œj·÷$T.
|ü⁄wüŒ+ :
‘·kÕ5à<äXÊ1« nC≤j·T+‘· j˚Tøπ #√1uj ÑÛ5 ÷· <ä‘1 '·
>±y√1V≤ü õ»„sπ 5 ‘·kÕ2à‘Y ‘·kÕ2àC5≤‘„ ê n1C≤5ej·T'1 ˆ
‘·‘‘Ô· êÿ˝À‘·ú |ü⁄cÂŒ|òTü e÷˝≤_Ûsq¡ |òTü Ú
ÄbÕ<ä os¡+¸ dü+uÛ÷Ñ wü´ |ü⁄q' |ü⁄ôw’Œ dü‡eTs¡Ãj˚T ˆˆ
l nq|ò÷ü <˚$ düyT˚ ‘· l nq|òTü kÕ«$TH˚ qeT' |ü⁄cÕŒDÏ düeTs¡Œj·÷$T
n+>∑ |üPC≤+#· ø£]ùw´ :
kÕ«$Tyê] jÓTTø£ÿ düsê«+>∑eTT\ô|’q |ü⁄cÕŒø£å‘·\qT y˚j·TT#·T
qeTdüÿ]+#·e˝…qT.
l nq|òTü <˚yêj·T qeT' bÕ<Í |üP»j·÷$T
l ÄC≤qTu≤Vü≤y˚ qeT' C≤qTì |üP»j·÷$T
l Á‹>∑TDÒXÊj·T qeT' e[Á‘·jT· + |üP»j·÷$T
l ø£sT¡ D≤ø£sêj·T qeT' Vü≤è<äjT· + |üP»j·÷$T
24
 lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT
l dü+^‘· s¡døæ ±j·T qeT' ø£+sƒ+¡ |üP»j·÷$T
l »>∑Á‘êŒD≤j·T qeT' Hêdæø±+ |üP»j·÷$T
l ‹\ø±+∫‘· bòÕ˝≤j·T qeT' bòÕ\+ |üP»j·÷$T
l Á‹»>∑‘‡· +#êsêj·T qeT' »+ù|òT |üP»j·÷$T
l |ü<ëàdüqkÕújT· qeT' }s¡T+ |üP»j·÷$T
l XÊ‘√<äsêj·T qeT' ñ<äs+¡ |üP»j·÷$T
l uÛøÑ ±Ô\+ãHêj·T qeT' u≤VüA |üP»j·÷$T
l »>∑H√àVü≤Hêj·T qeT' eT+<ädàæ ‘·+ |üP»j·÷$T
l <Ûë´q>√#·sêj·T qeT' H˚Á‘·<«ä j·T+ |üP»j·÷$T
l düV≤ü Ádü osê¸jT· qeT' •s¡' |üP»j·÷$T
l dü∫Ã<ëq+<ëj·T qeT' düsê«D´+>±ì |üP»j·÷$T
nqT#·T kÕ«$T yê] jÓTTø£ÿ düsê«+>∑eTT\j·T+<äT |ü⁄cÕŒø£‘å \
· qT e⁄+∫
qeTdüÿ]+#·e˝…qT. ‘·<Tä |ü] nq|ò÷ü <˚$øÏ ≈£L&Ü n+>∑ |üP» #˚jT· e˝…qT.
n<∏ä n+>∑|Pü C≤+ ø£]ùw´.
l nq|ò÷ü <˚y´’Ó qeT' bÕ<Í |üP»j·÷$T
l n|òTü Hê•HÓ´’ qeT' C≤qTì |üP»j·÷$T
l Á‹>∑TDÒXÊjÓTÆ qeT' e[Á‘·jT· + |üP»j·÷$T
l ø£sT¡ D≤ø£sêjÓTÆ qeT' Vü≤è<äjT· + |üP»j·÷$T
l dü+^‘· s¡døæ ±jÓTÆ qeT' ø£+sƒ+¡ |üP»j·÷$T
l »>∑Á‘êŒD≤jÓTÆ qeT' Hêdæø±+ |üP»j·÷$T
l ‹\ø±+∫‘· bòÕ˝≤jÓTÆ qeT' bòÕ\+ |üP»j·÷$T
l Á‹»>∑‘‡· +#êsêjÓTÆ qeT' »+ù|òT |üP»j·÷$T
l |ü<ëàdüqkÕújTÆÓ qeT' }s¡T+ |üP»j·÷$T
l XÊ‘√<äsêjÓTÆ qeT' ñ<äs+¡ |üP»j·÷$T
l uÛøÑ ±Ô\eT“HêjÓTÆ qeT' u≤VüA |üP»j·÷$T
25
 lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT
l »>∑H√àVü≤HêjÓTÆ qeT' eT+<ädàæ ‘·+ |üP»j·÷$T
l <Ûë´q>√#·sêjÓTÆ qeT' H˚Á‘·<«ä j·T+ |üP»j·÷$T
l düV≤ü Ádü osê¸jTÆÓ qeT' •s¡' |üP»j·÷$T
l dü∫Ã<ëq+<ëjÓTÆ qeT' düsê«D´+>±ì |üP»j·÷$T
nqT#·T <˚$øÏ ‘Ó\¢{Ï |ü⁄wüŒeTT\qT düeT]Œ+#·e\j·TTqT. Ä
düeT]Œ+#·T düeTj·TeTTq <ä+|ü‘·T\T Çs¡Te⁄s¡T eTqdüTq ªªz+ Á<ë+
<ä‘êÔÁ‘˚j÷· j·T qeT'μμ nqT eT+Á‘·eTTqT »|æ+#·e˝…qT.
1. z+ <ä‘êÁÔ‘j ˚ ÷· j·T qeT'
2. z+ nq|ò÷ü j·T qeT'
3. z+ Á‹$<Ûë|òTü $<ë]DÒ qeT'
4. z+ \ø°àå s¡÷bÕqù|òTXÊj·T qeT'
5. z+ jÓ÷>±BÛXÊj·T qeT'
6. z+ Á<ë+ ;»<Ûë´q>∑e÷´j·T qeT'
7. z+ $CÒj „ ÷· j·T qeT'
8. z+ >∑sꓤ~ ‘ês¡D≤j·T qeT'
9. z+ ;»düeú ≥ ‘·T˝≤´j·T qeT'
10. z+ @ø±s¡í eTqT>±$TH˚ qeT'
11. z+ wü&sÉ í¡ eTqTbÕ˝≤j·T qeT'
12. z+ jÓ÷>∑ dü+|ü‘ÿ· sêj·T qeT'
13. z+ ncÕºsí¡ eTqT>∑e÷´j·T qeT'
14. z+ |üPsêíq+<äHêj·T e|ü⁄wüà‘˚ qeT'
15. z+ <ë«<äXÊø£så ¡ eT+Á‘·kÕújT· qeT'
16. z+ Ä‘·à kÕj·TTE´ <ëj·Tø±j·T qeT'
17. z+ c˛&ÉXÊs¡í eTqTkÕújT· qeT'
18. z+ dü∫Ã<ëq+<ëj·T qeT'
19. z+ Vü≤s¡jT˚ qeT'
20. z+ ø£ècÕíjT· qeT'
26
lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT
21. z+ ñqà‘êÔjT· qeT'
22. z+ Äq+<ä<ëj·Tø±j·T qeT'
23. z+ ~>∑+ãsêj·T qeT'
24. z+ eTTqj˚T qeT'
25. z+ u≤˝≤j·T qeT'
26. z+ |æXÊ#êj·T qeT'
27. z+ C≤„q kÕ>∑sêj·T qeT'
28. z+ ÁãVü≤à»qà <√cÂ|òTü $HêXÊj·T qeT'
29. z+ düs√«|üø±sêj·T qeT'
30. z+ yÓ÷ø£<å ëj·Tø±j·T qeT'
31. z+ düs«¡ s¡÷|üø±j·T qeT'
32. z+ uÛ>Ñ e∑ ‘˚ qeT'
33. z+ düàè‹e÷Á‘· dü+‘·TcÕºjT· qeT'
34. z+ eTVü‰uÛj Ñ T· ìyê]DÒ qeT'
35. z+ eTVü‰C≤„q Á|ü<ëj·T qeT'
36. z+ ∫<ëq+<ë‘·àH˚ qeT'
37. z+ u≤˝Àqà‘·Ô |æXÊ#ê~ y˚cÕj·T qeT'
38. z+ eTVü‰jÓ÷–H˚ qeT'
39. z+ ne<Û÷ä ‘êj·T qeT'
40. z+ nqdü÷j·÷q+<äHêj·T qeT'
41. z+ nÁ‹|ü⁄Á‘êj·T qeT'
42. z+ düs«¡ ø±eT |ò\ ü Á|ü<ëj·T qeT'
43. z+ Á|üDyêø£så ¡ y˚<ë´j·T qeT'
44. z+ uÛeÑ uÛ+Ñ <Ûä $yÓ÷#·Hêj·T qeT'
45. z+ ÁV”≤+ ;C≤ø£så ¡ bòÕ˝≤j·T qeT'
46. z+ düs¬ «’ X¯«s¡´ Á|ü<ëj·T qeT'
47. z+ Áø√+ ;» »|ü dü+‘·TcÕºjT· qeT'
48. z+ nkÕ<Ûë´ø£sD ¸¡ ≤j·T qeT'
27
lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT
49. z+ kÂØ“» Á|”‘· eTqùd qeT'
50. z+ eTqdü‡+øå√uÛVÑ ≤ü sêj·T qeT'
51. z+ ◊+ ;»|ü]‘·TcÕºjT· qeT'
52. z+ yêÁø£Œ<ëj·T qeT'
53. z+ ø°+¢ ;» düeTTbÕkÕ´j·T qeT'
54. z+ Á‹»>∑<«ä X¯´ ø£sêj·T qeT'
55. z+ l eTTbÕdüq ‘·TcÕºjT· qeT'
56. z+ eTVü‰ dü+|üÁ‘·Œ<ëj·T qeT'
57. z+ >ö¢eTø£så ¡ düTy˚<ë´j·T qeT'
58. z+ uÛ÷Ñ kÕÁe÷»´ Á|ü<ëj·T qeT'
59. z+ Á<ë+ ;C≤ø£så ¡ yêkÕj·T qeT'
60. z+ eTVü≤‘˚ qeT'
61. z+ ∫s¡+J$H˚ qeT'
62. z+ HêHê ;C≤ø£så √bÕdü´ HêHê X¯øjÔÏ T· T‘˚ qeT'
63. z+ düeTdüÔ >∑TD dü+|üHêïj·T qeT'
64. z+ n+‘·XÙ¯ Á‘·T $<ëVæ≤H˚ qeT'
65. z+ uÛ÷Ñ ‘·Á>∑¨#êÃ≥Hêj·T qeT'
66. z+ |üsê_Û#ês¡ X¯eTHêj·T qeT'
67. z+ Ä~yê´~Û ìyê]DÒ qeT'
68. z+ <äT'KÁ‘·jT· Vü≤sêj·T qeT'
69. z+ <ë]Á<ä´$Á<ëeø±j·T qeT'
70. z+ <˚V≤ü <ës궴_Û b˛cÕj·T qeT'
71. z+ ∫‘·dÔ +ü ‘√wüøs£ êj·T qeT'
72. z+ düs«¡ eT+Á‘· dü«s¡÷bÕj·T qeT'
73. z+ düs«¡ j·T+Á‘· dü«s¡÷bÕj·T qeT'
74. z+ düs«¡ ‘·+Á‘ê‘·àø±j·T qeT'
75. z+ düs«¡ |ü\e¢ dü«s¡÷bÕj·T qeT'
76. z+ •yêj·T qeT'
28
lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT
77. z+ ñ|üìwü<«˚ <ë´j·T qeT'
78. z+ <ä‘êÔjT· qeT'
79. z+ eTVü‰ >∑+;Ûs¡ s¡÷bÕj·T qeT'
80. z+ yÓ≈’ î£ +sƒ¡ yêkÕj·T qeT'
81. z+ X¯+K#·Áø£><∑ ëX¯S\ <Ûë]DÒ qeT'
82. z+ y˚DTHê~H˚ qeT'
83. z+ <äTwüº dü+Vü‰sêj·T qeT'
84. z+ •wüº dü+bÕ\ø±j·T qeT'
85. z+ Hêsêj·TD≤j·T qeT'
86. z+ nÅdü<Ô säÛ êj·T qeT'
87. z+ ∫Á<ä÷bÕj·T qeT'
88. z+ Á|üC≤„s÷¡ bÕj·T qeT'
89. z+ Äq+<ä s¡÷bÕj·T qeT'
90. z+ ÁãVü≤à s¡÷bÕj·T qeT'
91. z+ eTVü‰yêø£´ Á|üuÀ<Ûëj·T qeT'
92. z+ ‘·‘êÔ«j·T qeT'
93. z+ düø\ £ ø£söà|òTü ìs¡÷à\Hêj·T qeT'
94. z+ dü∫Ã<ëq+<ä s¡÷bÕj·T qeT'
95. z+ düø\ £ <˚yÍ|òTü eoø£è‘· ø£sêj·T qeT'
96. z+ ≈£î≥T+ã eè~∆<ëj·T qeT'
97. z+ >∑T&ÉbÕqø£ ‘√wæDÒ qeT'
98. z+ düT\uÛ≤j·T qeT'
99. z+ ø£+<ä |ò˝ ü ≤~H˚ qeT'
100. z+ ~>∑+ãsêj·T qeT'
101. z+ uÛøÑ yÔ£ ê+∫Û‘<· ëj·Tø±j·T qeT'
102. z+ uÛTÑ øÏÔ eTTøÏÔ Á|ü<ë‘˚ qeT'
103. z+ dü<ë‘·TcÕ˜jT· qeT'
104. z+ ìØX¯«sêj·T qeT'
29
lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT
105. z+ uÛeÑ kÕ>∑s‘¡ ês¡ø±j·T qeT'
106. z+ Á‹>∑TD≤‘·àø±j·T qeT'
107. z+ düsê«;Ûw|ºü \ üò Á|ü<ëj·T qeT'
108. z+ l eT<ä‘› êÔÁ‘˚j÷· j·T qeT'
HêHê$<Ûä |ü]eTfi¯ |üÁ‘· |ü⁄cÕŒDÏ düeTs¡Œj·÷$T
n<∏ä l nq|ò÷ü <˚$ nc˛º‘sÔ· ¡ X¯‘H· êeT |üPC≤+#· ø£]ùw´.
1. z+ nq|ò÷ü jÓTÆ qeT'
2. z+ eTVü‰<˚y´’Ó qeT'
3. z+ eTVü‰\¬øàÌå ´ qeT'
4. z+ nq|òTü kÕ«$T |ü‘ï’Ó ´ qeT'
5. z+ jÓ÷^XÊjÓTÆ qeT'
6. z+ Á‹$<Ûë|òTü $<ë]D…´Æ qeT'
7. z+ Á‹>∑TD≤jÓTÆ qeT'
8. z+ nwü|º ⁄ü Á‘· ≈£î≥T+_HÓ´’ qeT'
9. z+ dæ~ù∆ de´|ü<˚ qeT'
10. z+ ÄÁ‘˚jT· >∑èVü≤ BbÕjÓTÆ qeT'
11. z+ $˙‘êjÓTÆ qeT'
12. z+ nqdü÷j·÷ Á|”‹<ëjÓTÆ qeT'
13. z+ eTH√C≤„jTÆÓ qeT'
14. z+ jÓ÷>∑Xø¯ ÔÏ dü«s¡÷|æD´Æ… qeT'
15. z+ jÓ÷>±r‘· Vü≤è<˚ qeT'
16. z+ ∫Á‘êdüH√|ü$cÕºjTÆÓ qeT'
17. z+ s¡‘êï+>∑T∞j·Tø£ \dü‘êŒ<ë+>∑TfiË´’ qeT'
18. z+ |ü<àä >∑s√“¤|eü ÷Hê+Á|òTæ ‘·˝≤jÓTÆ qeT'
19. z+ uÛÁÑ s¡TÔ X¯óÁX¯SwüD√‘·T‡ø±jÓTÆ qeT'
20. z+ eT‹eT‘Ó´’ qeT'
21. z+ ‘ê|ü˙y˚wü <Ûë]D…´Æ qeT'
30
lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT

22. z+ ‘ê|üÁ‘·jT· $Hê•HÓ´’ qeT'

23. z+ Vü≤]Á<ë\+ø£è‘· bÕ<ëu≤®jTÆÓ qeT'
24. z+ eT+Js¡ ø£\»Á‘·y˚ qeT'
25. z+ X¯ó∫e\ÿ\ <Ûë]D…´Æ qeT'
26. z+ ø±+N<ëeT j·TT‘˚ qeT'
27. z+ >∑fi‚ e÷+>∑\´ dü÷Á‘êjÓTÆ qeT'
28. z+ Á¬>y’ j
˚ ÷· ∞<Ûèä ‘˚ qeT'
29. z+ ø£«D‘·ÿ+ø£D j·TTø±ÔjTÆÓ qeT'
30. z+ |ü⁄cÕŒ\+ø£è‘·jT˚ qeT'
31. z+ n;Û‹ eTTÁ<äV≤ü kÕÔjTÆÓ qeT'
32. z+ ©˝≤+uÛÀ» <Ûèä ‘˚ qeT'
33. z+ ‘ê≥+ø£jT· T>∑ BbÕÔjTÆÓ qeT'
34. z+ HêHê s¡‘ï· düTBbÕÔjTÆÓ qeT'
35. z+ <Ûë´q dæsú ê¬ø´Ìå qeT'
36. z+ bòÕ\+#·‹\ Ô ø±jÓTÆ qeT'
37. z+ eT÷sê∆ã<ä∆ »{≤s껑·T‡eT<ëe÷fi¯jT˚ qeT'
38. z+ uÛÁÑ sêÔC≤„bÕ\HêjÓTÆ qeT'
39. z+ HêHêy˚w<ü èäÛ ‘˚ qeT'
40. z+ |ü+#·|sü ê«ì«‘ê $<ë´ s¡÷|æø±jÓTÆ qeT'
41. z+ düsê«es¡D o˝≤jÓTÆ qeT'
42. z+ dü«ã˝≤eè‘· y˚<ùäÛ d qeT'
43. z+ $wüß|í ‘ü ï’Ó ´ qeT'
44. z+ y˚<eä ÷Á‘˚ qeT'
45. z+ dü«#·Ã¤ X¯+K <Ûèä ‘˚ qeT'
46. z+ eT+<äV‰ü dü eTH√C≤„jTÆÓ qeT'
47. z+ eT+Á‘·‘‘· «Ô· $<˚ qeT'
48. z+ <ä‘bÔ· Õs¡Ù«ìyêkÕjÓTÆ qeT'

31
lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT
49. z+ sπ Dπøwüøº è£ ‘˚ qeT'
50. z+ eTTK ìdüèÔ ‘· X¯+bÕuÛÁÑ ‘·sT÷ Bô|’´ qeT'
51. z+ $<Ûë‘·è y˚<ä dü+<ÛëÁ‘Ó´’ qeT'
52. z+ düèwæº X¯ø¬ ´Ô’ qeT'
53. z+ XÊ+‹ \¬øàÌå ´ qeT'
54. z+ >±sTTø±jÓTÆ qeT'
55. z+ Áu≤Vü≤àD…´Æ qeT'
56. z+ jÓ÷>∑#s· ê´ s¡‘êjÓTÆ qeT'
57. z+ q]Ôø±jÓTÆ qeT'
58. z+ <ä‘yÔ· êe÷+ø£d‘úæ êjÓTÆ qeT'
59. z+ »>∑~wüøº è£ ‘˚ qeT'
60. z+ X¯óuÛ≤jÓTÆ qeT'
61. z+ #ês¡T düsê«+¬>´’ qeT'
62. z+ #·+Á<ëkÕ´jÓTÆ qeT'
63. z+ <äTsêàqdüø√å uÛÑ ø£s¬ ´Ô’ qeT'
64. z+ kÕ<ÛTä Vü≤è#êäqj Ô T˚ qeT'
65. z+ düsê«+‘· dü+dæ‘ú êjÓTÆ qeT'
66. z+ eT+<äV‰ü dæH´’Ó qeT'
67. z+ |ü<ëàjÓTÆ qeT'
68. z+ >∑èVü≤<ëjÓTÆ qeT'
69. z+ X¯øÔÏ dæ‘ú êjÓTÆ qeT'
70. z+ düÁ<ä‘ï· eÅdü<Ô ëjÓTÆ qeT'
71. z+ >∑TVü≤´kÕúq dæ‘ú êjÓTÆ qeT'
72. z+ |ürï<ëjÓTÆ qeT'
73. z+ Áø√&ÉkÕújTÆÓ qeT'
74. z+ |ü⁄Á‘·<ëjÓTÆ qeT'

32
lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT
75. z+ e+X¯ eè~∆øè£ ‘˚ qeT'
76. z+ Vü≤è<ä‘Z êjÓTÆ qeT'
77. z+ düs«¡ ø±eT |üP]‘êjÓTÆ qeT'
78. z+ ø£+sƒ¡ dæ‘ú êjÓTÆ qeT'
80. z+ Vü‰sê~ uÛ÷Ñ cÕ <ëÁ‘Ó´’ qeT'
81. z+ Á|üyêdæã+<ÛTä dü+jÓ÷>∑ <ësTTø±jÓTÆ qeT'
82. z+ eTècÕºqï<ëjÓTÆ qeT'
83. z+ yêø£Ãø¤ <ÔÏ ëjÓTÆ qeT'
84. z+ Áu≤ôV’≤à´ qeT'
85. z+ ÄC≤„u≤\ Á|ü<ëÁ‘Ó´’ qeT'
86. z+ düs¬ «’ X¯«s¡´ø£è‘˚ qeT'
87. z+ eTTK dæ‘ú êjÓTÆ qeT'
88. z+ ø£$‘ê X¯øÔÏ <ëjÓTÆ qeT'
89. z+ •s√>∑‘êjÓTÆ qeT'
90. z+ eTTìe+<ë´j·T qeT'
91. z+ söÁ<Ó´’ qeT'
92. z+ »+uÛ≤düTs¡ $<ëVæ≤HÓ´’ qeT'
93. z+ »+uÛeÑ +X¯ Vü≤è‘˚ qeT'
94. z+ >∑TD≤r‘êjÓTÆ qeT'
95. z+ yÓ’wüíyÓ’´ qeT'
96. z+ Ç+Á<ä sê»´ Á|ü<ësTTHÓ´’ qeT'
97. z+ <˚eÁ|”‹ø£è‘˚ qeT'
98. z+ qVüQcÕ‘·à» <ëÁ‘Ó´’ qeT'
99. z+ <Ûsä à¡ ø°]Ô düTuÀ~ÛH´’Ó qeT'
100. z+ XÊÅdüeÔ ÷Á‘˚ qeT'
101. z+ uÛ≤s¡eZ øÏÁå |ü‘T· cÕºjTÆÓ qeT'
33
 lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT
102. z+ ø±\Á‘·jT· $<˚ qeT'
103. z+ düT‹Ô Á|æj÷· jÓTÆ qeT'
104. z+ X¯ó#·jT˚ qeT'
105. z+ ø±s¡MÔ s¡´Á|üdHü êïjÓTÆ qeT'
106. z+ düs«¡ dæ~∆ ø£è‘˚ qeT'
107. z+ düs«¡ C≤„jTÆÓ qeT'
108. z+ l nq|ò÷ü <˚y´’Ó qeT'
HêHê$<Ûä |ü]eTfi¯ |üÁ‘· |ü⁄cÕŒDÏ düeTs¡Œj·÷$T
<Û÷ä |ü+ :
j·T‘·TŒs¡Tw1 +ü5 e1´<ä<TäÛ ' ˆ ø£‹5 <5 ëÛ e1´ø£\Œj·THé ˆ
eTTK5+ øÏeT1d´ü5 øöu≤5VA ü ˆ ø±eP5s÷¡ bÕ<ë1e⁄#˚´‘˚ ˆˆ
HêHê |ü]eTfi¯ Á<äe´ düyT˚ àfi¯q eTH√Vü≤s¡'
<Û÷ä |üd‡ü eT]Œ‘√ <˚yêeq|òTü Ú Á|ü‹ >∑èVü≤´‘ê+ ˆˆ
l nq|ò÷ü <˚$ düyT˚ ‘· l nq|òTü kÕ«$TH˚ qeT' <Û÷ä |üe÷Á|ò÷ü |üj÷· $T.
nqT#·T kÕ+Áu≤DÏ ø£&\ ¶û qT yÓ*–+∫ kÕ«$T yê]øÏ <Û÷ä |üeTTqT düeT]Œ+#·
e˝…qT.
B|ü+ : j·T‘·TŒs¡Twü$T‹ <Û÷ä |ü+ ˆˆ
Áu≤5Vü≤à5 D√2-dü´5 eTTK1e÷d”‘Y ˆ u≤5VA ü sê1»q5 ´'ø£è5 ‘·' ˆ
}5s÷¡ ‘·<dä1 ´ü5 j·T<Ó«’5 X¯´' ˆ |ü<5 들´>¥+X¯SÁ5 <√ n1C≤j·T‘· ˆˆ
j·T<들ùd<ä+ »>∑<ëÛ “‹q <äèX‚´‘˚ ‘·<ëÛ |æ j·TÚ
‘êe⁄uÛÖ ‘·‘«Ô· dü+Bô|’´ Bô|’sT¡ B›|j ü ÷· eT´Vü≤yéT ˆˆ
l nq|ò÷ü <˚$ düyT˚ ‘· l nq|òTü kÕ«$TH˚ qeT' B|ü+ <äsÙ¡ j·÷$T,
<Û÷ä |üBbÕq+‘·s¡ X¯ó<ä∆ Ä#·eT˙j·T+ düeTs¡Œj·÷$T. nqT eT+Á‘·eTT\‘√
kÕ«$T yê]øÏ B|üeTTqT <ä]Ù+|ü#d˚ æ ‘·<Tä |ü] ñ<ä]∆ DÏ‘√ kÕ«$T yê] jÓTTø£ÿ
eTTKeTT <ä>sZ∑ ¡ Ä#·eTqeTT #·÷|üe˝…qT.
34
 lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT
HÓ’y<˚ ´ä + : #·+Á<äe÷ eTqùd‹ HÓ’y<˚ ´ä + ˆˆ
#·+5 Á<äe÷5 e9 Tq1k˛C≤5‘·' ˆ #·øå√d5 ÷ü ‡s√1´ nC≤j·T‘· ˆ
eTTU≤5~Áq›X1 Ê5ÖïX¯Ã1 ˆ ÁbÕ5D≤<ë5«j·TTs¡C1 ≤j·T‘· ˆˆ
sêC≤qï+ ãVüQ uÛøÑ ±å ´‘·+Ô kÕb˛|ükÕÿs¡ |ü⁄wüÿ\+
HÓy’ <˚ ´ä + X¯è‹ dü+y˚<Í´ >∑èVü≤´ ‘êeTq|òTü Ú eTT<ë ˆˆ
l nq|ò÷ü <˚$ düyT˚ ‘· l nq|òTü kÕ«$TH˚ qeT' nedüsês¡+∆ Hê]πøfi¯,
ø£<©ä |ò\ ü X¯ø˝ £ '’… ìy˚<j ä ÷· $T.
z+ uÛ÷Ñ s¡T“¤ed5 Tü ‡e1' ‘·‘‡·1 $5‘T· s¡«sπ D 2 ´+ uÛsÑ √Z<1 e˚5 dü´1 BÛeTVæ≤ ~Ûj÷Ó j 5 ÷Ó q1 '
Á|ü#√5<äj·÷‘2 Y
neTè‘·eTdüT,Ô neTè‘√|üdsÔü D ¡ eTdæ kÕ«Vü‰, z+ ÁbÕD≤j·÷ kÕ«Vü‰, z+
nbÕHêj·T kÕ«Vü‰, yê´Hêj·T kÕ«Vü‰, ñ<ëHêj·T kÕ«Vü‰, düe÷Hêj·T kÕ«Vü‰
eT<Û̊´, eT<Û̊´ bÕ˙j·T+ düeTs¡Œj·÷$T. Vü≤kÂÔ Á|üø±å fi¯j÷· $T, bÕ<Í Á|üø±å fi¯
j·÷$T, Ä#·eT˙j·T+ düeTs¡Œj·÷$T. nqT#·T $$<Ûä s¡øe£ TT˝…q’ ≥T e+{Ï
uÛÑø£å´eTT\qT, uÛÀ»´eTT\qT, |òü˝≤<äT\qT düeT]Œ+∫ kÕ«$T yê]øÏ
qeTdüÿ]+#·e˝…qT.
‘ê+ã÷\+ : HêuÛ≤´ nd”~‹ ‘ê+ã÷\+ ˆˆ
HêuÛ≤´1 Äd”<qä5 ‘Ô ]· ø1 yå£ Té ˆ o5s√í̧<Í´dü‡eT1es¡‘Ô · ˆ
|5<ü 들´+uÛ÷Ñ $T5]X› Á¯5 XÀÙÁ‘ê2‘Y ˆ ‘·<ë∏ ˝1 À5ø±>¥+ n1ø\ £ Œj·THé ˆ
nq|òTü kÕ«$T »qø£ Áb˛<äè‘êj·TTwü´ ‘·+Á‘·øπ
Áb˛¬ødÔ’ Tü ‡\ø£Då sÆ… T¡ ´ø£+Ô ‘ê+ã÷\+ Á|ü|<ü q˚ |ò÷ü ˆˆ
l nq|ò÷ü <˚$ düyT˚ ‘· l nq|òTü kÕ«$TH˚ qeT' ‘ê+ã÷\+ düeTs¡Œ
j·÷$T
˙sê»q+ : y˚<ëVü≤$T‹ ˙sê»q+
y˚<ë5Vü≤y˚T‘5 +·9 |ü⁄s¡Tw1 +ü eT5V‰ü qÔ+2 ˆ Ä~5‘´· e1s+í¡ ‘·eT1düd5 üTÔbÕπs5 ˆ
düsê1«DÏs÷¡ b5 ÕDÏ1 $5∫‘·´5 BÛs'¡1 ˆ Hêe÷1ìø£è5 ‘ê«_Ûe5 <äH5 j é5 T· <ëùdÔ2 ˆˆ
35
 lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT
Á•j·T' ø±+‘êj·T ø£fi≤´D ì<Ûj ä T˚ ì<Ûj
ä T˚ ]∆HêyéT
l y˚+ø£≥ìyêkÕj·T lìyêkÕj·T eT+>∑fi+¯
eT+>∑fi+¯ ø√dü˝+Ò Á<ëj·T eTVü≤˙j·T >∑TD≤‘·àH˚
#·Áø£e]Ô ‘·q÷C≤j·T kÕs¡«uÛÖe÷j·T eT+>∑fi+¯ ˆˆ
Á|üuÀÛ düeT+‘ê‘·Œ]e]Ô‘Á’Ó oÙ
ø£s÷¡ Œs¡ ˙sê»q B|ü e÷˝…´’ '
j·TTwüàHé eTVü‰]Ã' |ü]y˚wü |ü+øÏ'Ô
øÏMTà]‘êuÛ≤dü«Ô qù|òTq|òTü Á|üuÀÛ ˆˆ
l nq|ò÷ü <˚$ düyT˚ ‘· l nq|òTü kÕ«$TH˚ qeT' Äq+<ä ø£s÷¡ Œs¡ ˙sê»q+
<äsÙ¡ j·÷$T, ˙sê»Hê+‘·s+¡ X¯ó<ä∆ Ä#·eT˙j·T+ düeTs¡Œj·÷$T.
eT+Á‘·|⁄ü wŒü + : <Ûë‘ê|ü⁄sk¡ ÕÔ~‹ eTÁqÔ|⁄ü wŒü +
<Ûë‘5 ê|ü⁄s5 k¡ Õ5Ô <ä´eTT1<ë»5 Vü‰s¡19 ˆ X¯Á5 ø£'Á|1$ü <5 ë«Áq5Œ~X¯X5 ï ‘·Å1 dü' ˆ
‘·yT˚ e5 + $5<ë«q5eTè‘·1 Ç5V≤ü uÛeÑ1 ‹ ˆ Hê´q'|üHê5ú1 nj·TH1 êj·T $<ä´‘˚ˆˆ
sê5C≤5~Û5 sê5C≤j·T1 Á|üdVü ≤ü ´ kÕ5Væ≤H˚2 qyÓ÷e1 j 5 T· +yÓ’2 ÁX¯eD 5 ≤j·T1 ≈£îs¡àùV≤
düyT˚ ø5 ±e÷5Hé ø±eT5 ø±e÷1jT· 5 eTVü≤´2yTé ø±5yT˚ X5 «¯5 s√yÓ’2 ÁX¯eD 5 √ <ä<1 ë‘·T, ≈£îuÒs5 êj·Ty1 ’Ó
ÁX¯eD 5 ≤j·T1 eTVü‰sê5C≤j·T5 qeT', z+2 ‘·Á<5ä“Vü≤à, z2+ ‘·<ë5«j·TT', z2+ ‘·<ë5‘·à,
z2+ ‘·‘‡· 5 ‘·´+, z2+ ‘·‘‡5· s¡«+, z2+ ‘·‘T· Œs√5sï¡ eT1', n+‘·Xï s¡‹1 uÛ÷Ñ ‘5w˚ ßü 5 >∑TVü‰j·÷+
$1X«¯ eT÷5]wÔ ßü , ‘·«+ j·T»„d«Ôü yéT, ewü{≤ÿs¡d«Ôü $T+Á<äd«Ôü >¥+ s¡TÁ<äd«Ôü + $wüßdí «Ôü +
ÁãVü≤à‘·«1 + Á|üC≤5|‹ü '1 ‘·«+ ‘·<1 ëb˛5CÀ´r5 s¡k˛5eTè‘·+5 ÁãVü≤à5 uÛ÷Ñ s¡T“¤ed5 Tü ‡e5s√yéT,
n<Û‘’Ó +· $wüyí1 ˚ #·s5 T¡ + ìs¡«1 |ü‹' j·TC5 À„y’Ó $wüß'í1 j·T»5 „ @5yêHé ‘·‘'·5 Á|ü‹‹1 wü̃‹,
ÁXÀÁ‘·1 E¨‹ $5wüíyk˚5 Õ«Vü‰1 j·TC5 ≤„jTÆÓ k5 Õ«Vü‰,2 Á|ü‹c5 Õ˜jTÆÓ 5 kÕ«ùV≤‹1.
~>∑+ã5sêj·T1 $5<àä ùV≤1 nÁ‹|ü⁄Á5 ‘êj·TB1 eÛ TV”≤ ‘·H√1ï <ä‘·Ô' Á|ü#5 √5<j ä ÷· ‘2 ˆY ˆ
eTVü‰<˚y5 ´’Ó #·1 $5<àä ùV≤1 $wüßí |ür5 ï#·1 BÛeTVæ≤ ‘·H√1 ï \ø°åà' Á|ü#√5<j ä ÷· ‘2 .Y
36
 lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT
l nq|ò÷ü <˚$ düyT˚ ‘· l nq|òTü kÕ«$TH˚ qeT' ~e´ düTes¡í eT+Á‘·|⁄ü cÕŒHé
düeTs¡Œj·÷$T. nqT#·T #˚‹˝ÀìøÏ |ü⁄wüŒeTT\qT rdüT≈£îì kÕ«$Te<ä›
ñ+#·e˝…qT.
Á|ü<øä D åÏ + : XÀ¢ˆˆ j·÷ì ø±ì#· bÕbÕì »Hêà+‘·s¡ ø£è‘êì #·, ‘êì ‘êì
Á|üDX¯´+‹ Á|ü<øä D åÏ |ü<˚ |ü<˚ bÕb˛Vü≤+ bÕ|üøs£ êàVü≤+ bÕbÕ‘êà bÕ|üd+ü uÛeÑ ',
Á‘êVæ≤e÷+ ø£è|üj÷· <˚e X¯sD ¡ ≤>∑‘e· ‘·‡\, nq´<∏ë X¯sD
¡ + HêdæÔ ‘·«y˚Te X¯sD ¡ +
eTeT, ‘·kÕà ‘êÿs¡TD´ uÛ≤y˚q s¡ø£å s¡ø£å »Hês¡›q Á|ü<äøÏåD+ ø£]cÕ´$T
dü s ¡ « ÁuÛ Ñ e Tìyês¡ D + dü + kÕs¡ k Õ>∑ s êHêà+ ‘· « +eTT<ä ∆ s ¡ d ü « eTVü ‰ Á|ü u Û À
nq|ò÷ü düyT˚ ‘· nq|òTü kÕ«$TH˚ qeT', Á|ü<øä D åÏ qeTkÕÿsêHé düeTs¡Œj·÷$T.
#ÛÁ· ‘·+ <Ûës¡j÷· $T, #êeTs¡+ M»j·÷$T, Hê≥´+ qs¡j Ô ÷· $T, ^‘·+ ÁXÊe
j·÷$T, qè‘·´+ <äsÙ¡ j·÷$T düeTdüÔ sêCÀ|ü#êsêHé düeTs¡Œj·÷$T.
nqT#·T Ä |ü⁄wüŒeTT\qT kÕ«$T yê]øÏ düeT]Œ+#·e˝…qT. ‘·<äT|ü]
kÕ«$Tyê] ø£\X¯+ <ä>∑Zs¡ eTT+<äT>± e⁄+∫q≥Te+{Ï ‘√s¡eTTqT <äøÏåD
Vü≤düeÔ TTq eT>∑yês¡T ø£≥Tºø=qe\j·TTqT, yêeT Vü≤düeÔ TTq Ä&ÉTyês¡T <Û]ä +#·
e˝…qT.
ÁãVü≤à $wüßí eTùV≤XÊq s¡÷|æHé Á‹>∑TDHêj·Tø£
Á‘Óe’ ]íø£ qeTdüTuÔ ´ÑÛ + ‘√s¡ <˚yêq|ò÷ü ‘·àø£ ˆˆ
nH˚q nq|ò÷ü düyT˚ ‘· nq|òTü kÕ«$T |üP»H˚q uÛ>Ñ y∑ êHé l nq|ò÷ü <˚$
düyT˚ ‘· nq|ò÷ü kÕ«$T düTÁ|”‘√, düTÁ|üdHü êï, es¡<√ uÛeÑ ‘·T @‘·‘‡· s¡«+ l nq|òTü
kÕ«$T #·sD ¡ ≤s¡$+<ës¡ŒDeTdüTÔ nì á eT+Á‘·eTT #Ó|ü ø=qT#·T ‘√s¡eTTqT
˙{Ï‘√ ø=~›>± ‘·&|ç æ kÕ«$T yê]øÏ düeT]Œ+#·e˝…qT.
ø±j˚Tqyê#ê eTqùd+Á~jÓTÆ sê«
ãT<ë∆´‘·àHê yê Á|üøè£ ‘˚ dü«uÛ≤yê‘Y ˆ
ø£s√$T j·T<ä´‘Y düø\ £ + |üsô¡ d’à
Hêsêj·TD≤j˚T‹ düeTs¡Œj·÷$T ˆˆ
Vü≤]' z+ ‘·‘‡· ‘Y.
37
 lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT
l nq|òü÷wüº$T Áe‘· ø£<∏ä\T ÁbÕs¡+uÛÑ+
lbÕ<ä sê»+ X¯sD
¡ + Á|ü|<ü ´˚
lbÕ<äT\ yês¡T n+‘·sê∆q+ #Ó+~q ‘·s¡Tyê‘· X¯+ø£s¡uÛÑ≥Tº≈£î mH√ï
~yê´qTuÛÑeeTT\T »]–q$. lbÕ<äT\ yê] HêeTeTT ñ#·Ã]+∫q+‘·H˚
lbÕ<ä e\¢uTÑÛ \ yê] ~e´ #Ó‘’ q· ´eTT ‘·q˝À Á|üy•˚ +∫q ~yê´qTuÛ÷Ñ ‹ì
X¯+ø£su¡ ≥ ÑÛ Tº bı+<ÓqT. ≈£îs¡T+>∑&≈¶É î£ áe* ˇ&ÉTq¶ ñqï |ü+#·<y˚ é |üV‰ü &é˝À
qTqï |ü⁄sê‘·qyÓTÆq $sƒ¡\Tì eT+~s¡eTTq+<äT X¯+ø£s¡uÛÑ≥Tº <Ûë´qeTT
#˚jT· T#·÷ >∑&ùç |yês¡T. ˇø£Hê{Ï e÷s¡•Z s¡ bÂs¡$í T sêÁ‹ X¯+ø£su¡ ≥
ÑÛ Tº <Ûë´qeTT˝À
ñ+&É>± q&çsa¡ ≤eTTq q\TyÓ|’ ⁄ü \ qT+&ç y˚<|ä Tüò Àwü #˚jT· T#·÷ nH˚øe£ T+~
dæ<|∆ä ⁄ü s¡Twüß\T, ø£èwüí $sƒ\
¡ Tì eT+~s¡eTTq≈£î eTT+<äTqï |ü⁄D´ eèø£eå TT
#·T≥÷º Äd”qT˝…]’ . á düìïy˚Xe¯ TT s¡V≤ü dü´ #Ó‘’ q· ´ uÛ÷Ñ $Tø£˝ÀìøÏ Á|üyX˚ e¯ TT
H=+~q yê]øÏ e÷Á‘·y˚T >√#·s¡eT>∑TqT. Ä ÁbÕ+‘·eT+‘·j·TT düT>∑+<Ûä
|ü]eTfi¯eTT\‘√ ì+&ç ~yê´qTuÛ÷Ñ ‹ì ø£*–+#ÓqT. Ä eèø£eå TT jÓTTø£ÿ eT÷\
uÛ≤>∑eTTq lbÕ<äT\ yês¡T Äd”qT˝…]’ . yêeTuÛ≤>∑eTTq+<äT n‹˝Àø£ kÂ+<äs´¡
sê•jÓTÆ q Åd”Ô ≈£Ls=Ãìj·TTqï~. eT÷ØÔu$ÑÛ +∫q e÷‘·èyê‘·‡\´eTT ì+&çq
Ä Åd”Ô ø£qT\T ‘·s¡‘·sê\ düeTdüÔ e÷‘·è<˚e‘·\ eTeT‘ê yê‘·‡\´eTT\T
e]¸+#·T#·Tqïyê nqï≥T¢qï$. #·T≥Tº Á|üøÿ£ \ ñqï eèø£eå TT\T »+‘·Te⁄\T
ôd’‘·eTT e÷qe s¡÷|üeTT <Ûä]+∫ y˚<Ûä|òüTÀwü‘√ >=+‘·T ø£*|æq$. ø±e⁄q
rs¡eú TT˝À ñqï #Ó≥Tº, |ü⁄≥º yÓTT<ä˝q’… eìï ‘·b˛düe÷~Û dæ‹ú j·T+<äT ñqï
~e´ |ü⁄s¡Twüß\ì ‘Ó*j·Te˝…qT. lbÕ<äT\T ‘·eT‘√ ãTTD≤qT ã+<Ûeä TTqï
Á|ü‹ ˇø£ÿ]ì á jÓ÷>∑ uÛ÷Ñ $TøÏ Äø£]+¸ #Ó<sä T¡ . yê] kÕ<Ûøä £ u≤<Ûøä e£ TT\˙ï
r]Ãy˚jT· T<äTs¡T. |ü+#·<y˚ é |üV‰ü &éq+<äT #˚jT· T |üP», j·T»„j÷· >∑eTT\T,
»|ü<ëÛ ´q kÕ<Ûqä eTT\T, Áe‘· <ëq <Ûsä à¡ eTT\T $TøÏÿ* |ò\ ü e+‘·eTT\>∑TqT.
eTTK´eTT>± ‘·‘ê«s¡∆eTT HÓ]– l nq|òü÷wüº$T Áe‘·eTT »s¡T|ü⁄ yê]
düs«¡ eTH√;Ûweºü TT\T HÓsy¡ s˚ T¡ qT. l yêdüM ø£q´ø£ Ä u≤<Û´ä ‘·qT rdüTø=qT
q≥T\ lbÕ<äT\yês¡T Äos¡«~+∫].
40
 lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT
X¯+ø£s¡uÛÑ≥Tº dü+<˚Vü≤eTT\ ìeè‹Ô #˚j·TT#·÷ lbÕ<äT\ yês¡T Ç≥T¢
‘Ó*|æ]. ªªnq+‘· ø±\ Á|üyêVü≤eTT˝À düèwæ˝ º À qTqï Á|ür nDTeP ‘·qqT
‘êqT ‘Ó*j·TT es¡≈£L, neTs¡‘·«eTT H=+<äTes¡≈£L >∑eTqe÷>∑<äT. ‘=*
Jeø£D+˝À qTqï ~e´‘·«+ neTè‘·‘«· + yÓ|’ ⁄ü n~Ûs√Væ≤+#·TqT. n<˚ |ü]D≤eT
s¡Vü≤dü´+. Je⁄\˙ï nVü‰ìï ‘·´õ+∫ <Ó’eÁbÕ|æÔ H=+<äe˝…qT. dü‘·´ Jeq
$<ÛëHêìï bı+<˚+<äT≈£î <ä‘Ô· uÛ≈Ñ î£ \
Ô T $~Û>± á Áe‘·e÷#·]+#·T≥ e\q
bÕ|üeTT\T ‘=\–, C≤„qeTT ø£*–, düs«¡ X¯óuÛeÑ TT\qT bı+<ä M\>∑TqT. e÷s¡•Z s¡
ãVüQfi≤wü$º T Hê&ÉT l nq|ò÷ü wü$º T Áe‘·eTTqT Ä#·]+#·e˝…qì lbÕ<äT\yêπs
ôd\$∫Ã].
uÛøÑ ÔÏ ÁX¯<\
∆ä ‘√ nq|ò÷ü wü$º T Áe‘·eTT #˚jT· T≥≈£î ìX¯ÃsTT+∫ á øπ Áå ‘·eTTq≈£î
e#·TÃyê] e<ä≈› î£ H˚qT e÷j·÷ s¡÷|üeTTq ‘·|Œü ø£ e#ÓÃ<äqì ‘Ó*|æ]. y˚<yä ê´dü
eTT˙+Á<äT\T yês¡T X¯+ø£su¡ ≥ ÑÛ Tº≈î£ <ä‘ÁÔ· |üuTÑÛ e⁄\ jÓTTø£ÿ jÓ÷>∑Xø¯ ìÔÏ >∑÷]Ã,
eTVæ≤e÷ $X‚wüeTT\qT >∑÷]à Ç≥T¢ ‘Ó*|æ]. ªªjÓ÷>∑ dü+|üPs¡íyÓTÆq l
<ä‘êÔÁ‘˚jT· T\ yê]~ ns¡H∆ êØX¯«s¡ ‘·‘«· eTT eT¨qï‘·yTÓ qÆ ~e´uÛeÑ ´ ne‘ês¡
dü«s¡÷|üeTT. n|òTü sêX¯ó\qT ø£D å eTT˝À ø°D å +Ï |üCjÒ T· ø£\T>∑T X¯øÔÏ ø£*–q~ l
nq|òü÷‘·‘·«eTT.μμ
nq|ò÷ü nq>± bÕ|üeTT ˝Òì~ nì ns¡eú TT. me]ì düà]+#·T≥ e\q
bÕ|üeTT\ìï ‘=\–, »qàsêVæ≤‘·´eTTqT bı+<äT<äTs√ Ä |üsÁ¡ ãVü≤à dü«s¡÷|üyT˚
nq|òTü T&ÉT. l <ä‘êÔÁ‘˚jT· T\ yêπs nq|òTü T\T. ìsêø±s¡yTÓ qÆ ìs¡TD Z ‘·‘«· +,
kÕø±s¡ dü>∑TD dü«s¡÷|üyÓTÆ l nq|òü÷ <˚$>± yê] yêeT uÛ≤>∑eTTq+<äT
ne‘·]+∫q~. nDTeDTe⁄≈£L X¯øìÔÏ Á|ükÕ~+#·T eTVü‰X¯øj ÔÏ T˚ <ä‘XÔ· ø¯ .ÔÏ <ä‘T· ìÔ
X¯øÏÔj˚T nq|òü÷X¯øÏÔj·Tì ≈£L&Ü ‘Ó*j·Te˝…qT. kÕ<Ûäq\‘√, ìX¯Ã\ uÛÑøÏÔ
$XÊ«düeTT\‘√, ~e´yÓTÆq Áù|eT‘√ uÛÑ>∑e‘Y X¯øÏÔ kÕ<Ûä´eTe⁄‘·T+~. ªl
<ä‘êÔÁ‘˚jT· T\T n‹ ÁbÕNqT\T, ì‘·´q÷‘·qT\T. <ä‘Ô· kÕ+Á|ü<ëj·TeTT˝À
bÕ<äTø±s¡Ãq≈£î n~Ûø£ ÁbÕ<Ûëq´‘· ñqï~. @\qq düèwæº dæú‹\j·TeTT\
41
 lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT
H=+<äT≥¬ø’ Áù|s¡D ì#·Tà eTVü‰ dü+ø£\ŒeTTq≈£î eT÷\ kÕúqeTT bÕ<äTø±
kÕúqeTT. lbÕ<äT&Éq>± yÓ÷ø£l
å øÏ ˝Ò<ë jÓ÷>∑løÏ eT÷\kÕúqeTì ns¡eú TTμμ.
l nq|òü÷wüº$T Áe‘·eTTqT #˚j·TT≥ e\q düs¡« bÕ|üeTT\qT q•+|ü
#˚düTø=qe#·TÃqT.
lbÕ<äsê»+ X¯sD ¡ + Á|ü|<ü ´˚
Ç‹l lbÕ<ä le\¢uÑÛ #·]‘êeTè‘·
~«rj·T K+&Ü‘·s‘Z¡ · nq|ò÷ü wü$º T Áe‘· ø£<ë∏ j·÷+
Á|ü<yä∏ ÷Ó <Ûë´j·T' düe÷|ü'Ô
~>∑+ãsê ~>∑+ãsê lbÕ<ä e\¢uÑÛ ~>∑+ãs¡.

~«rjÓ÷<Ûë´j·T+
lbÕ<äsê»+ X¯sD
¡ + Á|ü|<ü ´˚
ÁãVü≤à e÷qdü |ü⁄Á‘·T&ÉT>± Á|üd~æ ∆ bı+~q nÁ‹eTVü≤]¸, Äj·Tq uÛ≤s¡´
nqdü÷j·T <ä+|ü‘·T\ ‘·|ü' |òü*‘·eTT>± ÁãVü≤à, $wüßí, s¡TÁ<ë+X¯\‘√
<ä‘êÔÁ‘˚j·TT&ÉT »ìà+#ÓqT. kÕø屑·TÔ eTVü‰\øÏåà dü«s¡÷|üyÓTÆq nq|òü÷\øÏåà
uÛ≤s¡´>± nDÏeT, \|òæTeT, eTVæ≤e÷, ÁbÕ|æÔ, ÁbÕø±eT´, á•‘·«, e•‘·«,
ø±e÷ekÕsTT‘ê nqT mì$T~ eT+~ ≈£îe÷s¡T\T ø£*–]. l <ä‘·TÔ\T
düVü‰´Á~j·T+<äT ì‘·´eT÷ nq|òü÷<˚$‘√ ≈£L&ç jÓ÷>∑uÛ≤´dü ìeT>∑Tï˝…’
j·TT+&ÉTyês¡T.
ÁãVü≤à qT+&ç es¡eTT\qT bı+~q >∑s«¡ eTT‘√ »e÷“¤dTü s¡T&ÉqT sêø£då Tü &ÉT
Ç+Á<ë~ <˚e‘·\qT eTT≥º&+ç ∫, z&ç+#ÓqT. <˚e‘·\+<äs÷¡ ≈£î\>∑Ts¡Te>∑T
ãèVü≤düŒ‹ dü÷#·q y˚Ts¡≈î£ <ä‘ÁÔ· |üuTÑÛ e⁄‘√ ‘·eTqT s¡ø+åÏ ∫ <Ûsä à¡ eTTqT ì\T|üeTì
y˚&TÉ ø=ì]. <ä‘T· &Ô TÉ yê]øÏ n+&É>± qT+<äTq˙, uÛj Ñ T· eTT e\<ä˙ nuÛj Ñ T· eTT
ì∫Ã]. <˚e‘·\T sêø£då Tü \‘√ ø£j÷· ´ìøÏ ø±\T<äT$«, yê]ì <ä‘T· \ Ô e<ä≈› î£
42
 lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT
s¡|Œæ +∫]. sêø£då Tü \T <ä‘T· ìÔ ˇ&çjT· +<äTqï n‹˝Àø£ ˝≤eD´ e‹jÓTÆ q eTT>∑qú T
#·÷∫ e∫Ãq|üì eTs¡∫, nq|ò÷ü <˚$ì m‹Ô, HÓ‹ôÔ |’ø¬ øÏÿ+#·Tø=ì]. \øÏàå me]
•s¡eTTô|’ HÓ≈î£ ÿH√, yê] dü+|ü<\ ä ÷, sê»´eTT, >∑èVü≤eTT\T, nHê´Áø±+‘·
eT>∑TqT. e÷j·÷ X¯øøÔÏ Ï ∫øÏÿq yê] X¯øìÔÏ ÄyÓT Vü≤]+∫y˚jT· TqT. n<˚ n<äqT>±
Ç+Á<äT&ÉT »+uÛ≤düTs¡Tì dü+Vü≤]+#ÓqT <˚e‘·\≈£î yê] ø£weºü TT\T ‘=\–q$
nq|òü÷düy˚T‘· <ä‘·ÔÁ|üuÛÑTe⁄\qT <˚e‘·\T m+‘·jÓ÷ ø°]Ô+∫] <ä‘·ÔÁ|üuÛÑTe⁄
<˚e‘·\‘√ nq|òü÷\øÏåà ‘·q jÓ÷>∑X¯øÏÔj˚T nì ÄyÓTqT, uÛÀ>∑ edüTÔe⁄>±
uÛ≤$+∫q#√ yê] düs«¡ X¯øìÔÏ Vü≤]+#˚ e÷j·÷X¯øÔÏ ø±>∑\<äì ‘Ó*|æ].
dü‘´· JeqeTT >∑&TÉ |ü⁄yê]øÏ ÄyÓT düs«¡ X¯øÔÏ Á|ü<ësTTìjÓTÆ düs«¡ uÛÀ>¬ X’ «¯ s¡´
eTT\T ø£*Œ+#·TqT. yÓ÷ø£eå TTq≈£î <ë] #·÷|ü⁄ C≤„qyÓs’ ê>∑´jÓ÷>∑ dü«s¡÷|æjTÆÓ ,
e÷‘·è‘·«eTTqT e]¸+#·T |üsêX¯ø>ÔÏ ± j·TT+&ÉTqT. uÛøÑ ÁÔÏ X¯<\
∆ä ‘√ nq|ò÷ü wü$º T
Áe‘·eTT dü\TŒyês¡T, Hê‘√ Á|ü‘·´ø£å, dü÷ø£åà dæú‘·T\j·T+<äT dü+ã+<ÛäeTT
ø£*–j·TT+<äTs¡T. düs¡«˝Àø£, düs¡«ø±\, düsê«edüú\j·T+<äT Hê s¡ø£åD˝À
j·TT+<äTs¡T ˝Ò$Tj·TqTq~ bı&Éd÷ü |ü<Tä nì ‘Ó\T|ü>± <˚e‘·\T Äq+<ä
|üs¡eX¯ó˝…’].
lø£èwüßí&ÉT <ä‘·ÔÁ|üuÛÑTe⁄ eTVæ≤eTqT ‘Ó\TŒ‘·÷ dü+|üPs¡í X¯s¡D≤>∑‹
nedüse¡ TT. dü<ë <ä‘HÔ· êeT düàs¡D, nq|ò÷ü <ä‘T· \ Ô ‘·‘«· eTTqT eTqqeTT
#˚j·TT≥ e÷Á‘·y˚T >∑‘·´+‘·s¡eTT, nì <Ûäs¡àsêE≈£î $e]+#ÓqT. Á|ür
dü+e‘·‡s¡eTT e÷s¡Z•s¡ ãVüQfi≤wüº$THê&ÉT nq|òü÷wüº$T Áe‘·eTT #˚j·TT≥
X¯óuÛÁÑ |ü<eä TT nì qT&çyqÓ T.
lbÕ<äsê»+ X¯sD ¡ + Á|ü|<ü ´˚
Ç‹l lbÕ<ä le\¢uÑÛ #·]‘êeTè‘·
~«rj·T K+&Ü‘·s‘Z¡ · nq|ò÷ü wü$º T Áe‘· ø£<ë∏ j·÷+
~«rjÓ÷<Ûë´j·T' düe÷|ü'Ô
~>∑+ãsê ~>∑+ãsê lbÕ<ä e\¢uÑÛ ~>∑+ãs¡.

43
 lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT

‘·èrjÓ÷<Ûë´j·T+
lbÕ<äsê»+ X¯sD
¡ + Á|ü|<ü ´˚
|üPs¡«eTT ôV’≤Vü≤j·T sê»´eTTqT ø£è‘· Ms¡´ eTVü‰sêE bÕ*+#ÓqT.
n‘·&ÉT dü‘·´ <Ûäs¡àìs¡‘·T&ÉT, <ÛÓ’s¡´XÊ*, |üsêÁø£eTXÊ*. dü+‘êqeTT ø=s¡≈£î
yês¡T #˚dqæ |ü⁄D´ Áø£‘T· e⁄\T, |ü⁄D´ Áe‘·eTT\T, |ü⁄D´ ø£sà¡ \ |ò*ü ‘·eTT>±
ˇø£ X¯óuÛeÑ TTVüAs¡eÔ TTq ˇø£ ≈£îe÷s¡T&ÉT ø£*>¬ qT. ø±˙ |ü⁄{Ïqº u≤\T&ÉT #=≥º
#˚‘T· \‘√ |ü⁄f…qº T. ≈£îe÷s¡T&ÉT |ü⁄{Ïqº dü+‘√wüeTT Ä <ä+|ü‘T· \≈£î ø£sT¡ e
jÓT´qT, ≈£îe÷s¡TìøÏ ns¡Tq® T&ÉT nì HêeTø£sD ¡ eTT #˚d]æ . ø=+‘·ø±\eTTq≈£î
ø£è‘·Ms¡T´&ÉT dü«s¡dZ Tü &Ô j É TÓ ´qT. sê»≈£îe÷s¡TìøÏ |ü{≤º_ùÛ wø£eTT #˚jT· e˝…qì
‘·\∫]. ø±˙ ø±s¡MÔ sê´s¡Tq® T&ÉT Á|ü»\ e<ä› qT+&ç |üqTï\T ø£{+ºÏ #·Tø=qT#·÷,
‘·q ˝À|üeTT‘√ Á|ü»\ s¡ø£åD #˚j·T˝Òø£ j·TTqï#√ n~ <Ûäs¡à düeTà‘·eTT
ø±<äT ø±ã{Ϻ eTT+<äT>± ‘·|dü Tü ‡ #˚d,æ jÓ÷>∑d<æ Tä \ ∆ qT bı+~, düø˝ £ ≤ÅdüÔ y˚‘Ô·
HÓ’q|ü⁄&˚ sêC≤´_Ûùwø£eTTq≈£î ns¡TΩ&Éqì sê»düuÛÑ˝À ‘·q ìX¯Ãj·TeTTqT
Á|üø{£ +Ï #ÓqT. ø±s¡MÔ s¡T´ì Ä˝À#·q≈£î yÓT∫à >∑sêZ#ês¡T´\T, düV‰ü ´Á~ |üs«¡ ‘·
ÁbÕ+‘êq ÄÁX¯eT+˝À ñqï l <ä‘êÔÁ‘˚jT· kÕ«$Tì |üPõ+|ü⁄eTT. ˙≈£î nìï
X¯óuÛeÑ TT\T ø£\T>∑TqT nì ‘Ó*|æ]. ø±s¡MÔ s¡T´&ÉT ‘·øD å£ y˚T düV‰ü ´Á~øÏ #˚sT¡
ø=HÓqT. <ä‘T· &Ô TÉ ~>∑+ãs¡T&Ó’ #·÷#·T≥≈£î ;Û‹ ø£\T>∑Tq≥T\ nHê#ês¡T&ç>±
eT‘·T˝ Ô À ‘˚*j·÷&ÉT#·÷, #Ó+‘·qTqï düT+<ä]‘√ düsd¡ eü TT˝≤&ÉT#·÷, ndüu´ÑÛ |ü<ä
C≤\eTT‘√ πøø£\T y˚j·TT#·÷ E>∑T|ü‡qT ø£*–+#·T Ø‹˝À ÁuÛÑwüߺ\T>±
ø£ì|æ+#ÓqT. ≈£î\>∑Ts¡TyÓq’ >∑sêZ#ês¡T´\T ‘·q‘√ #Ó|Œæ q e÷≥\T >∑Ts¡T+Ô #·Tø=ì,
<ä‘T· ìÔ bÕ<äeTT\T |ü≥Tºø=ì ùde\T #˚ôdqT. <ä‘ÁÔ· |üuTÑÛ e⁄ ø±s¡MÔ s¡T´ìô|’ ø£sT¡ D
ø£*–, ‘·q ‘·‘«Ô· eTTqT |üP]Ô>± ‘Ó\TdüT≈£îqï ns¡Tq® Tì nqTÁ>∑V≤æ +|ü<\ ä ∫,
es¡eTTqT ø√s¡Tø=eTàHÓqT. ø±s¡MÔ s¡T´&ÉT sê»<Ûsä à¡ eTTqT ñ|ü<•˚ +|ü⁄eTHÓqT.
nwüdº <æ Tä \
∆ T Á|ü‘´· ø£yå TÓ Æ ø√¬sÿ\T rs¡TÃq≥T\ es¡$TeTàHÓqT. düHêàs¡eZ TT˝À
q&ç|æ+|ü >∑\T>∑T ñ‘·ÔeT >∑Ts¡Te⁄\ ìeTàHÓqT. <˚X¯ Á|ü»\T m≥Te+{Ï
44
 lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT
ndü+‘·è|æÔ ˝Ò≈£î+&É>∑, düTK dü+‘√wüeTT\‘√ ñ+&ÉTq≥T\ Äos¡«~+|ü⁄
eTHÓqT. l<ä‘T· &Ô TÉ ø√]q nìï es¡eTT\q÷ ø±s¡MÔ s¡T´ìøÏ nqTÁ>∑V≤æ +#ÓqT.
ø±s¡MÔ s¡T´ì bÕ\q˝À sê»´eTT <˚e uÛ÷Ñ $Tì ‘·\|æ+∫q~. <Ûsä à¡ eTTq≈£î
ì\j·TyÓTÆ <ëq <Ûsä à¡ eTT\T ìs¡+‘·se¡ TT »s¡T>∑T#·T+&Ó&~ç . ‘·+Á&çøÏ $T+∫q
ø°]eÔ +‘·T&ÉjTÓ ´qT. dü«s¡í j·TT>∑eTTqT düèwæ+º #ÓqT. <ä‘êÔqTÁ>∑V≤ü eTT#˚ #=≥º
#˚‘T· \T >∑\ ø±s¡MÔ sê´s¡Tq® T&ÉT düV≤ü Ádü u≤VüQyÓ’ ù|s=+<ÓqT. ø=ìïy˚\ dü+e‘·‡
s¡eTT\T |ü]bÕ*+#ÓqT. sê»´eTT˝Àì düs«¡ »qT\T l nq|ò÷ü wüMº T Áe‘·eTTqT
Ä#·]+∫, düs¡« bÕ|üeTT\ qT+&ç $eTT≈£îÔ˝…’ yÓ÷ø£åeTTq+~]. nq|òüTTì
eTVæ≤eT, yÓ•’ wü´º eTT\T ø=ìj·÷&Éã&ÓqT. Ç+<ä* ‘·‘êÔ«s¡e∆ TTqT Á>∑V≤æ +#·TyêìøÏ
‘·b˛|ò\ü eTT <ä≈î£ ÿqT nì lø£èwüß&í TÉ <Ûsä à¡ sêEq≈£î ‘Ó*ô|qT.
ø±s¡ÔMs¡T´ì >∑s«¡ uÛ+Ñ >∑eTT :
<ä‘Ô· Á|üuTÑÛ e⁄ ø£sT¡ D‘√ eTVü‰ dü+|üqTï&Óq’ ø±s¡MÔ sê´s¡Tq® T&ÉT ‘·<qä +‘·s¡
ø±\eTTq Áu≤Vü≤àD, j·T‹, ãTTwüß\T, düHê´dü, kÕ<ÛäTdü‘·TŒs¡Twüß\qT
ìs¡ø¢ ´å£ eTT #˚jT· T#·÷ nVü≤+ø±s¡ |üP]‘·T&ÉjTÓ ´qT. >∑s«¡ uÛ+Ñ >∑eTT ø±e\dæq
‘·sT¡ De÷düqïyÓTÆ n‘·ìì »eT<ä–ïeTTì ÄÁX¯eTeTTq≈£î ‘·se¡ TTø=ì e∫Ãq~.
ø±s¡ Ô M s¡ T ´&É T ‘· q ùdyê<ä fi ¯ e TT‘√ ÄÁX¯ e TeTTq≈£ î e∫Ãq+‘· H ˚
»eT<ä–ïeTTì \ø°àå dü¨<ä]j·T>∑T ø±eT<Ûq˚ Te⁄ düV≤ü ø±s¡eTT‘√ ø£D å ø±\eTT˝À
$+<äT uÛÀ»qeTTqT @sêŒ≥T #˚dæ n‹~∏ eTsê´<ä\T »]ô|qT. ndü÷j·T≈£î
eX¯yTÓ qÆ ø±s¡MÔ s¡T´ì <äèwæº n+‘·jT· T ø±eT<Û̊qTe⁄j·T+<äT ì*#ÓqT. Áu≤Vü≤àD
dü+|ü<qä T n|üV≤ü ]+#·T≥ n<Ûsä à¡ eTì ‘Ó*dæqq÷, XÊ+‘·|sü T¡ &Óq’ eTVü≤]¸ @$T
#˚jT· >∑\&Éqï nVü≤eTT‘√ »eT<ä–ï eTTìì ~Ûøÿ£ ]+∫, \ø°àå ‘·T\´eT>∑T Ä
ø±eT<Ûq˚ Te⁄qT ã\e+‘·eTT>± ‘·q sê»´eTTq≈£î ‘√&=ÿì b˛e⁄#·T+&ÓqT.
$wüjT· eTT HÓ]– ÄÁ>∑¨<äÁ>∑T&Óq’ »eT<ä–ï, sπ DTø£\ |ü⁄Á‘·T&ÉT |üsX¡ ó¯
sêeTT&ÉT eTVæ≤wüàr|ü⁄s¡ sê»<Ûëì˝ÀìøÏ Á|üy˚•+#·T#·Tqï ø±s¡ÔMs¡T´ì‘√
45
 lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT
j·TT<ä∆eTT #˚dæ, dü+Vü≤]+∫, ø±eT<Û˚qTe⁄‘√ ÄÁX¯eTeTTq≈£î #˚s¡Tø=HÓqT.
eT]ø=+‘· ø±\eTTq≈£î ø±s¡´Ô Ms¡T´ì |ü⁄Á‘·T\T ÄÁX¯eTeTTqT #˚] »eT<ä–ï
•s¡eTTqT K+&ç+∫ b˛sTT]. n~ ‘Ó*dæq |üsX¡ ó¯ sêeTT&ÉT Á|üfij ¯ ÷· –ï s¡TÁ<äTì
e˝… Äy˚Xe¯ TT‘√ ø±s¡´Ô Ms¡T´ì e+X¯eTTq+‘·{˙Ï Vü≤‘·yTÓ Tq]à ÄÁX¯eTeTTq≈£î
#˚s¬ qT. ‘·*¢ ÄC≤„qTkÕs¡eTT ‘·+Á&ç »eT<ä–ï X¯Øs¡eTT rdüT≈£îì, düV‰ü ´Á~˝Àì
<ä‘ÁÔ· |üuTÑÛ e⁄ Ä#ês¡´‘·«eTTq ‘·+Á&çøÏ <äV≤ü q dü+kÕÿs¡eTT\T #˚ôdqT. ‘·q
Á|ü‹»„qqTdü]+∫, uÛ÷Ñ eT+&É\eTTqT #·T{Ϻ n<Ûsä à¡ es¡TqÔ T˝…q’ ø£Áå ‹j·TT\qT
HêX¯qyÓTTq¬sÃqT. Á|üD‘° ê qB rs¡eTTq ‘·|dü Tü ‡ #˚d,æ ø£X´¯ |ü⁄ì Ä<Û«ä s¡´eTT˝À
nX¯«y˚T<Ûj ä ÷· >∑eTTqT #˚ôdqT. j·÷e‘Y uÛ÷Ñ eT+&É\eTTqT, kÕ<ÛTä dü‘T· Œs¡Twüß
\≈£î, Áu≤Vü≤àDT\≈£î <ëqeTT #˚dæ, uÛ≤s¡ZesêeTT&ÉT ø£è‘·ø£è‘·T´&ÉjÓT´qT.
‘·sê«‘· <ä‘T· &Ô TÉ |üsX¡ ó¯ sêeTTìøÏ Á‹|ü⁄sê s¡V≤ü dü´eTqT jÓ÷>∑$<ä´qT uÀ~Û+#ÓqT,
nì lø£èwüß&í TÉ <Ûsä à¡ sêE≈£î ‘Ó*ô|qT. 컑·‘«· eTTqT ‘Ó\TdüTø=ìq <Ûsä à¡ sêE
eTVü≤<ëq+<äeTTqT bı+<ÓqT.
lbÕ<äsê»+ X¯sD ¡ + Á|ü|<ü ´˚
Ç‹l lbÕ<ä le\¢uÑÛ #·]‘êeTè‘·
~«rj·T K+&Ü‘·s‘Z¡ · nq|ò÷ü wü$º T Áe‘· ø£<ë∏ j·÷+
‘·èrjÓ÷<Ûë´j·T' düe÷|ü'Ô
~>∑+ãsê ~>∑+ãsê lbÕ<ä e\¢uÑÛ ~>∑+ãs¡.

46
 lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT
#·‘·Ts√∆<Ûë´j·TeTT
lbÕ<äsê»+ X¯sD
¡ + Á|ü|<ü ´˚
<Ûsä à¡ sêE l ø£èwüßìí neT\ø±ÁX¯eT eè‘êÔ+‘·eTTqT $e]+|ü⁄eTì ø√¬sqT.
n+<äT\≈£î l ø£èwüßí&ÉT ÄeT\ø±ÁX¯eTeTTqT >∑T]+∫ düÿ+<äT&ÉT ø=ìï
$es¡eTT\T ‘Ó*ô|qHÓqT. ˝Àø£eTT\qT düèõ+#·T #·‘T· s¡TàKT&ÉT yÓTT<ä≥
<˚e<ëqe⁄\qT, e÷qe⁄\qT, uÛÑTeqeTT\T, es¡íeTT\T, ÄÁX¯eTeTT\T
yÓTT<ä˝…’q$ düèwæº+#ÓqT. e÷qe⁄\T y˚<ä<äèwæº ø£*–, ìX¯Ã\eT‘·T\T>±,
Ä‘·à$<äT\T>±, XÊÅdüÔ∫+‘·≈£î\T>± ñ+&ÉT≥e\q düèwæº \ø£å´eTT HÓs¡y˚s¡
≈£î+&ÓqT. ‘·sT¡ yê‘· ÁãVü≤à Ä˝À∫+∫ e÷qe⁄\qT yÓ÷Vü≤eTT˝À |ü&yÉ j ˚ T· T≥¬ø’
yÓ÷Vü≤eTT, ‘·eTeTT e+{Ï$ düèwæ+º #ÓqT. n{Ϻ n$<ä´j·T+<äT, e÷j·÷yÓ÷Vü≤
eTT\qT düèõ+#·T#·÷ yÓ÷Vü≤eTT˝À |ü&ç #·‘·Ts¡TàKT&ÉT ‘êH˚ y˚<äeTTqT
eTs¡#ÓqT. >±j·TÁ‹j˚T ø±qsê≈£î+&ÓqT. ÁãVü≤à »>∑Hêà‘·jÓÆTq πsDTø£qT
ÁbÕ]ú+#·>± πsDTø£ Á|ü‘·´ø£åyÓTÆ <ä‘·TÔì ÄÁX¯sTT+|ü⁄eTHÓqT. #·‘·Ts¡TàKT&ÉT
‘Ó\TdüTø=q >√]q $wüjT· eTTqT ˙e‘·ìøÏ ‘Ó*j·T|üs# ¡ T· eTì sπ DTø±e÷‘·
l<ä‘T· ìÔ ‘√ #Óô|ŒqT. l <ä‘T· &Ô TÉ sπ DTø±<˚$ #·sD ¡ eTT\≈£î yÓTTøÏÿ ÁãVü≤à≈£î
‘êqT ‘Ó\T|ü>\ ∑ T>∑T $es¡eTT >∑÷]à n&ç>¬ qT. ÁãVü≤à‘êqT eTs¡∫q y˚<yä <˚ ë+>∑
eTT\T ñ|üìwü ‘·T\ Ô T yÓTT<ä˝q’… eìï+{Ï˙ eTs¡\ m≥T¢ ‘Ó\TdüTø=qe#·TÃqT
nì n&ç>¬ qT. l<ä‘T· &Ô TÉ düe÷<ÛëqeTT>± nìï es¡eí TT\+<äT, nq+‘·yTÓ qÆ ,
@ø£yÓTÆq z+ø±s¡Hê<äy˚T ì+&ç j·TTqï~. nfÒ¢ ˝Àø±\ø±<Ûës¡uÛÑ÷‘·Tsê˝…’q,
Ä~|üsêX¯ø,ÔÏ kÕ$Á‹ ≈£L&Ü sπ DTø±e÷‘·jT˚ nì ‘Ó*ô|qT. ÁãVü≤à nq|ò÷ü \øÏàå ì,
sπ DTø£qT düT‹Ô +∫, y˚<$ä <äT&Ó’ Vü≤s¡|¸ ⁄ü \øÏ‘T· &Ó’ dü‘´· ˝Àø£eTTq≈£î yÓ&˝ É q… T.
ÁãVü≤à≈£î ‹]– y˚<eä TT\qT düTŒ¤]+|üCdÒ qæ <ä‘T· &Ô TÉ , sπ DTø±e÷‘·, ÁãVü≤àqT
$wüßeí ⁄qT #·÷∫s¡eTàì |ü+|ü>±, düs«¡ »+‘·Te⁄\ Vü≤è<äjT· eTT\+<äTedæ+#·T
Á|üuTÑÛ e>∑T $wüßeí ⁄qT #·÷&É˝øÒ b£ ˛jÓTqT. $<äT´‘·TŒ+»eTT e˝…qTqï ˇø£ eTVü‰
eèø£eå TT n#·≥ ñ+&ÉT≥e\q Ä Á>±eTeTTq≈£î ÄeT\ø£ Á>±eTeTT nì
47
 lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT
ù|s¡T e#ÓÃqT. n<˚ Ç|ü&ÉT e÷‘ê|ü⁄s¡eTT>± |æ\Teã&ÉT#·Tqï~. |üs¡X¯ó
sêeTTì‘√ sπ DTø±<˚$ ÄeT\ø£ eèø£eå TTq+<äT $wüßeí ⁄, •e⁄&ÉT ÁãVü≤àj·TTqT
ñ+&ÉT≥e\q <˚eÁ‘·j·÷‘·àø£yÓTÆq~ ø±e⁄q, ñdæ]ø£ eèø£åeTTqT á
ÄÁX¯eTeTTq+<äT Hê≥TeTT nì #Óô|ŒqT. ø£ècÕíeT\øÏì düŒè•+∫qqT,
#·÷∫qqT, n+»* |òTü {Ï+∫, Á|ü<øä D åÏ eTT #˚dqæ qT Je⁄\T dü<‹Zä ì bı+<äT≥
ìX¯Ãj·TeTT. ÄeT\ø£ eèø£å s¡÷|ü⁄&Óq’ lVü≤]ì |ü⁄s¡Twüß\T>±˙, Åd”\ Ô T >±˙,
me¬sq’ q÷ Á‹<˚e eTj·TyÓTqÆ , e÷q´yÓTqÆ ≥Te+{Ï düV‰ü ´Á~πø øπ ‘·Te⁄ e˝…
uÛ≤dæ+#·T#·Tqï á ÄeT\ø£ eèø£eå TTqT uÛøÑ ‘ÔÏ √ #·÷∫q #ê\TqT, ~e´˝Àø£
düTKeTT\qT á »qàj·T+<˚ nqTuÛÑ$+#·>∑\TZ<äTs¡T. sêuÀe⁄ »qà\˝À
neTs¡dTü KeTT\qT bı+<ä>\∑ T>∑T <äTs¡T. ÄeT\ø£ eèø£eå TT jÓTTø£ÿ Á|üu≤Û e$T~
j·Tì u≤<äsêj·TDT\T X¯+ø£su¡ ≥ ÑÛ Tºq≈£î dü+<˚V≤ü eTT ìeè‹Ô #ÓôdqT.
lbÕ<äsê»+ X¯sD
¡ + Á|ü|<ü ´˚
Ç‹l lbÕ<ä le\¢uÑÛ #·]‘êeTè‘·
~«rj·T K+&Ü‘·s‘Z¡ · nq|ò÷ü wü$º T Áe‘· ø£<ë∏ j·÷+
#·‘T· s√∆<ëÛ ´j·T' düe÷|ü'Ô
~>∑+ãsê ~>∑+ãsê lbÕ<ä e\¢uÑÛ ~>∑+ãs¡

48
 lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT
|ü+#·yÓ÷<Ûë´j·TeTT
lbÕ<äsê»+ X¯sD
¡ + Á|ü|<ü ´˚
nwüº dæ<Tä \∆ $es¡eTT\T
nq|ò÷ü wü$º T Áe‘·eTT jÓTTø£ÿ ‘·‘êÔ«s¡e∆ TTqT ‘Ó*dæ, düs«¡ dü´ X¯sD
¡ ≤>∑‘T· ˝…’
dü+|üPs¡í uÛøÑ ÔÏ Á|ü|‘ü T· \Ô ‘√ |üPõ+∫qyês¡T nq|ò÷ü <ä‘T· \
Ô nqTÁ>∑V≤ü eTTq≈£î
bÕÁ‘·T\>∑T<äTs¡T nì y˚<yä ê´dü eTT˙+Á<äT\T ‘Ó*|æ]. Äq|ò÷ü <ä‘T· \ Ô eT÷\
‘·‘«· eTTqT ‘Ó\TdüTø=ì, jÓ÷>∑eTTqT kÕ~Û+∫q yê]øÏ nwüdº <æ Tä \ ∆ T e]+#·Tqì
‘Ó\T|ü⁄≥πø nwüdº <æ Tä \ ∆ T nwüº |ü⁄Á‘·T\T>± »ìà+∫]. n$ nDÏeT, \|òTæ eT,
eTVæ≤eT ˝Ò<ë >∑]eT, ÁbÕ|æ,Ô ÁbÕø±eT´, á•‘·«, e•‘·«, ø±e÷ekÕsTT‘· ˝Ò<ë
j·T‘êÿeT ‘·<ëeX¯´‹ nqTq$.
nDÏeT nìq nDT‘·s¡ s¡÷|üeTT>± e÷] n<äèX¯´eTe>∑\TZ≥ á‘·&TÉ
nq|òTü <˚e⁄q≈£î áXÊq´eTTq qT+&ÉTqT.
\|òæTeT nìq dü÷ø£åà ãT~∆ì ø£*– n‹ ‘˚*¬ø’ ãVüQ oÁ|òüTeTT>±
kÕ~Û+#·>\
∑ TZ≥ á‘·&TÉ nq|òTü <˚e⁄q≈£î Äπ>ïj·TeTTq+<äT+&ÉTqT.
eTVæ≤eT ˝Ò<ë >∑]eT nìq »>∑eTT\ìï{Ï#˚ |üP»\+<äTø=qTqT. X¯Øs¡
ãs¡Te⁄qT ô|+#·>\
∑ TZ≥. á‘·&TÉ kÕ«$TøÏ eTT+<äT uÛ≤>∑eTTq bÕ<äeTT\#Ó+‘·
ì\∫ j·TT+&ÉTqT.
ÁbÕ|æÔ j·Tìq Äj·÷ nej·Tyê\ Ç+Á~j·T C≤„Hêìï ø£*–+#˚ dæ~ì∆
bı+<äT≥. á‘·&TÉ HÓã’ TT‹ ø√DeTTq+<äT+&ÉTqT.
ÁbÕø±eT´j·Tìq ˇπøkÕ] n+‘·{≤ yê´|æ+∫j·TT+&ç Ç‘·s¡ ˝Àø±˝À¢ì
edüTeÔ ⁄\T, n<äèX¯´+>± ñqï yê{Ïì #·÷&É>\
∑ T>∑T ùd«#êäd+ü #ês¡ dü«uÛ≤eeTTqT
ø£*–j·TT+&ÉT≥. á‘·&TÉ yêj·Te´ eT÷\j·T+<äT+&ÉTqT.

49
 lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT
á•‘·«eTq>± X¯Øsê\≈£î ÁbÕDT\≈£î Áù|s¡D ø£\T>∑CÒj·TT≥, düVü≤»
X¯≈î£ \
Ô ô|’ ìj·T+Á‘·D ø£*–j·TT+&ÉT≥, á‘·&TÉ nq|òTü kÕ«$TøÏ ≈£î&ç uÛ≤>∑eTT
q+<äT+&ÉTqT.
e•‘·«eTìq düsπ «+Á~j·TeTT\qT ‘·q eX¯eTTq+<äT+#·Tø=q >∑\TZ≥.
á‘·&TÉ nq|òTü Tq≈£î yêeT uÛ≤>∑eTTq+<äT+&ÉTqT.
ø±e÷ekÕsTT‘· eTq>± eTT˝À¢ø±\˝Àì Äq+<ë\qT, nÁ|üjT· ‘·ïeTT>±
ø√s¡T≈£îqï+‘·˝ÀH˚ ø√]q<ëìï bı+<ä>\
∑ TZ≥. á‘·&TÉ nq|òTü kÕ«$TøÏ yÓqTø£
uÛ≤>∑eTTq+<äT+&ÉTqT.
á dæ‹ú ˝À ø√¬sÿ\≈£î ‘êe⁄˝Òì ÁãVü‰àq+<ä+ ñ+≥T+~. ì»yÓTqÆ Ä‘·à
dæ‹ú ì bı+<ä>√s¡Tyês¡T, á nwüdº <æ Tä \
∆ e÷j·T≈£î ˝Àã&Éø£ ñ<ëd”q‘·H=+~,
n#·T´‘· dæ‹ú q+<äT ñ+<äTs¡T. nwü<º fiä ¯ eT<Û´ä uÛ≤>∑eTTq+<äTqï ÁãVü≤à, $wüß,í
•yê‘·à≈£î&ÉT, >∑Ts¡T dü«s¡÷|ü⁄&É>T∑ l nq|òTü <ä‘T· &Ô TÉ ø£sT¡ D≤+‘·s+¡ >∑T&ÉT eTq\
s¡øÏå+#·TqT.
nì lø£èwüßí&ÉT <Ûäs¡àsêEq≈£î l nq|òü÷wüºMT Áe‘· ø£<∏ä\qT, yê{Ï
eTVæ≤eT\qT $es¡eTT>± ‘Ó*ô|qT.
ÇVü≤|üs¡ düTKeTT\qT ø£*Z+#·T á Áe‘·eTTqT M\TqTã{Ϻ j·÷e
J®$‘·eTT #˚jT· e˝…qT. lbÕ<äT\ Ä»„#‘˚ · #Ó|Œæ q nq|ò÷ü wüMº T Áe‘·eTTqT
uÛøÑ ÔÏ ÁX¯<\
∆ä ‘√ Ä#·]+∫q yê]øÏ, ÁX¯<‘∆ä √ Ä\øÏ+∫q yê]øÏ dü‘‡· +‘êqeTT
ø£\TZqT. ãTTD u≤<Ûä ‘=\– düø£˝…’X¯«s¡´eTT\T dæ~∆+#·TqT. q÷‘·q >∑èVü≤
ÁbÕ|æÔ, Äj·TTsês√>∑´eTT\T ø£\T>∑TqT. dü<äTZs¡T ø£èbÕ ø£{≤ø£åeTT\T ø£*–,
düs«¡ bÕ|üeTT\T ‘=\– yÓ÷ø£å |ü<eä∏ TTq≈£î e÷s¡eZ TT düT>∑eTeT>∑TqT.

50
 lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT
nq|ò÷ü wüMº T Áe‘·eTTqT >∑÷]Ãq s¡V≤ü kÕ´‹ s¡V≤ü dü´ $wüjT· eTT\ìï ‘Ó*|æ,
düs¡«eTH√s¡<∏ä ∫+‘êeTDÏjÓÆTq≥Te+{Ï nq|òü÷Áe‘·eTTqT ãVüQfi≤wüº$T
‹~∏Hê&ÉT »]|æ, <ä‘Ô· Á|ükÕ<äeTT\qT bı+<äTeTì Äos¡«~+∫].
lbÕ<äsê»+ X¯sD
¡ + Á|ü|<ü ´˚ n+≥÷ lu≤<äsêj·TDT\yês¡T bÕ+&ÉTs¡+>∑
$sƒ\
¡ eT÷]ÔøÏ qeTdüÿ]dü÷,Ô n<äèX¯ó´˝…]’ .
lbÕ<äsê»+ X¯sD
¡ + Á|ü|<ü ´˚
Ç‹l lbÕ<ä le\¢uÑÛ #·]‘êeTè‘·
~«rj·T K+&Ü‘·s‘Z¡ · nq|ò÷ü wü$º T Áe‘· ø£<ë∏ j·÷+
|ü+#·y÷Ó <Ûë´j·T' düe÷|ü'Ô
~>∑+ãsê ~>∑+ãsê lbÕ<ä e\¢uÑÛ ~>∑+ãs¡.

51
 lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT
dæ<ä∆eT+>∑fi¯ k˛ÔÁ‘·+
1. leT<äq+‘· l$uÛ÷Ñ wæ‘· n|üŒ\\ø°àå qs¡d+æ Vü≤sêC≤ ˆ
»j·T$»sT÷uÛeÑ ~–«»sT÷uÛeÑ leT<äK+&É l$»sT÷uÛeÑ ˆˆ
2. l$<ë´<Û]ä sê<Ûä düTsπ U≤ lsêF<Ûsä ¡ lbÕ<ë ˆ
»j·T$»sT÷uÛeÑ ~–«»sT÷uÛeÑ leT<äK+&É l$»sT÷uÛeÑ ˆˆ
3. e÷‘êdüTeTr yê‘·‡˝≤´eTè‘· |ü]b˛wæ‘· »j·T lbÕ<ë ˆ
»j·T$»sT÷uÛeÑ ~–«»sT÷uÛeÑ leT<äK+&É l$»sT÷uÛeÑ ˆˆ
4. dü‘´· ãTTw”X«¯ s¡ <äTVæ≤‘êq+<äq u≤|üHês¡´qT‘· l#·sD
¡ ≤ˆ
»j·T$»sT÷uÛeÑ ~–«»sT÷uÛeÑ leT<äK+&É l$»sT÷uÛeÑ ˆˆ
5. dü$‘·èø±sƒø¡ #
£ j
· T· q |ü⁄D´|ò\
ü uÛsÑ <¡ ë«» ãTTwæ >√Á‘· dü+uÛyÑ ê ˆ
»j·T$»sT÷uÛeÑ ~–«»sT÷uÛeÑ leT<äK+&É l$»sT÷uÛeÑ ˆˆ
6. <√ #ÍbÕr <˚yé \ø°àå |òTü q dü+U≤´uÀ~Û‘· l#·sD
¡ ≤ˆ
»j·T$»sT÷uÛeÑ ~–«»sT÷uÛeÑ leT<äK+&É l$»sT÷uÛeÑ ˆˆ
7. |ü⁄D´s¡÷|æD° sê»e÷+ãdüT‘· >∑s“¡ |¤ ⁄ü D´|ò\
ü dü+C≤‘ê ˆ
»j·T$»sT÷uÛeÑ ~–«»sT÷uÛeÑ leT<äK+&É l$»sT÷uÛeÑ ˆˆ
8. düTeTrq+<äq qs¡V≤ü ]q+<äq <ä‘<Ô· e˚ Á|üuTÑÛ lbÕ<ë ˆ
»j·T$»sT÷uÛeÑ ~–«»sT÷uÛeÑ leT<äK+&É l$»sT÷uÛeÑ ˆˆ
9. |”]øƒ ±|ü⁄s¡ ì‘·´$Vü‰sê eT<ÛTä eT‹ <ä‘êÔ eT+>∑fis¯ ÷¡ bÕ ˆ
»j·T$»sT÷uÛeÑ ~–«»sT÷uÛeÑ leT<äK+&É l$»sT÷uÛeÑ ˆˆ
63
 lll nq|òü÷wüº$T Áe‘·ø£\ŒeTT
l<ä‘·Ô »j·T˝≤uÛÑ j·TXÊ~Ûø£s¡ k˛ÔÁ‘·+
1. <ä‘êÔÁ‘˚j·T+ eTVü‰‘êàq+ es¡<ä+ uÛÑø£Ôe‘·‡\+ ˆ
Á|ü|üHêï]ÔVü≤s¡+e+<˚ düàs¡Ôè>±MT düH√e‘·T ˆˆ
2. Bqã+<ÛTä + ø£èbÕdæ+<ÛTä + düs«¡ ø±s¡D ø±s¡D+ ˆ
düs¡«s¡øå±ø£s¡+ e+<˚ düàs¡Ôè>±MT düH√e‘·T ˆˆ
3. X¯s¡D≤>∑‘· BHês¡Ô |ü]Á‘êD |üsêj·TDyéT ˆ
Hêsêj·TD $uÛTÑ + e+<˚ düàs¡èÔ >±MTdüH√e‘·T ˆˆ
4. düsê«qs¡∆ Vü≤s¡+ <˚e+ düs«¡ eT+>∑fi¯ eT+>∑fi+¯ ˆ
düs¡«πø¢X¯ Vü≤s¡+ e+<˚ düàs¡Ôè>±MT düH√e‘·T ˆˆ
5. ÁãVü≤àD´+ <Ûäs¡à‘·‘·«»„+ uÛÑø£Ôø°]Ô $es¡›q+ ˆ
uÛÑø±Ô;ÛwüºÁ|ü<ä+ e+<˚ düàs¡Ôè>±MT düH√e‘·T ˆˆ
6. XÀwüD+ bÕ|ü |ü+ø£dü´ B|üq+ C≤„q‘˚»dü' ˆ
‘ê|üÁ|üXe¯ Tq+ e+<˚ düàs¡èÔ >±MT düH√e‘·T ˆˆ
7. »qàdü+kÕs¡ ã+<Û|ä Tüò ï+ dü«s¡÷bÕq+<ä <ëj·Tø£+ ˆ
ìÁX‚Ùj·Tdü|<ü +ä e+<˚ düàs¡èÔ >±MTdüH√e‘·T ˆˆ
8. düs«¡ s√>∑ Á|üXe¯ Tq+ düs«¡ |”&Ü ìyês¡D+ ˆ
Ä|ü<Tä <äs∆ D ¡ + e+<˚ düàs¡èÔ >±MT düH√e‘·T ˆˆ
9. »j·T˝≤uÛÑj·TX¯' ø±eT <ë‘·Ts¡›‘·Ôdü´ j·TdüÔe+ ˆ
uÛÀ>∑yÓ÷ø£å Á|ü<äùd´<ä+ Á|üø£fÒ‘·T‡ø£èr uÛÑy˚‘Y ˆˆ

64